Temat: Strj jako wyraz osobowoci czowieka. Zrealizuj symbolik stroju wybranych postaci literackich i malarskich.

Ubranie bar zo czsto! i coraz czciej! nie tylko z obi czowieka! ale tak"e okrela je#o miejsce na rabinie spoecznej. $zowiek! ktry nosi najnowszy #arnitur o %u#o &ossa! b zie zawsze postrze#any jako ten wy"ej postawiony ni" np. ziewczyna nosz'ca bluzk z ()T. )lacze#o* &o bar zo czsto za presti"em spoecznym i zie to! co sob' reprezentujemy! a to ostatnie w sporej czci uzale"nione jest o zawo u! ktry wykonujemy. + zie" symbolizuje osobowo,! powoanie! wie z! aktywno, uchow'! sprawie liwo,! zbawienie! wspaniao,! bo#actwo! wa z! z rowie! utrat niewinnoci! mask! ukrycie tajemnic! i ei! pomysu! praw y! rzeczywistoci! wa ! wystpkw: symbolizuje tak"e pych! pr"no,! oszustwo! kokieterie! oz ob! mo ! -etysz! utrapienie! przynale"no, o plemienia! przystosowanie spoeczne! zaw ! hierarchi! pozycj spoeczn'. &iae szaty to"same &o#u i anioom symbolizuj' u uchowienie! przezwyci"enie cielesnoci ziemskiej. bo#actwo i obrobyt. $zarny strj to "aoba i wystpek! bru ny natomiast to bawochwalstwo! nieszczcie i wyrzuty sumienia! z kolei wie"e albo uprane szaty symbolizuj' oczyszczenie! przy#otowanie o uwicenia. Ubir wielobarwny! z wielu ro zajw tkanin symbolizuje ysharmoni! woln' wol! wielo, mo"liwoci! rozle#' encyklope yczn' wie z. Zmiana o zie"y oznacza niekie y wejcie w now' -az "ycia! nowe otoczenie / np. przyw zianie habitu zakonne#o. Strj kobiecy ma na celu za bar zo czsto kokieteri! pobu zenie po"' ania mskie#o. (o ubioru! z ktrym mamy o czynienia obecnie! pojawi si w poowie 010 wieku w zwi'zku z pojawieniem si klasy re niej i bur"uazji. + te#o czasu jest on postrze#any w ramach sukcesu zawo owe#o b' 2 je#o braku i bezpore nio z nim wi'zany. 3u" w literaturze mo"emy o nale2, w'tki na potwier zenie tej tezy. 3e nym z przyka w mo"e by, posta, 1zabeli 4ckiej! #wnej bohaterki powieci &olesawa 5rusa pt. 67alka8. 1zabela z aje sobie spraw z te#o! "e jej bo#ato z obiony strj wia czy o statusie spoecznym! jaki przypa jej w u ziale. (a" y z nas ma okrelony styl ubierania si! ro zaj rzeczy! ktre nosi najchtniej i z najwiksz' swobo '. Z ra zaj' one wicej! ni" nam si wy aje. (ilka lat temu psycholo# )ariusz Tarczy9ski opracowa meto tzw. nieinwazyjnej analizy osobowoci :;<+=! ktra szuka wskazwek na temat nasze#o "ycia wewntrzne#o w wy#l' zie zewntrznym! jaki sami kreujemy. +to kilka przyka w takiej interpretacji. >wia omy tuw >ro kowa i najwiksza cz, ciaa o zwiercie la nasze wia ome '"enia i wybory. ?wi o naszym stosunku o rzeczywistoci! jest przesaniem! jakie chcemy przekaza, innym. &lisko ciaa / czyli ubranie typu ru#a skra. +soby! ktre je nosz'! s' zamknite w sobie! bar zo pracowite i wietnie zor#anizowane. @ ich omu ro zinnym panowaa praw opo obnie cho na atmos-era! na pochway i czuo, trzeba byo zasu"y,. Ubir blisko ciaa jest prob' o mio,! tsknot' za ciepem! a je noczenie wia czy o tru nociach z mwieniem o emocjach. Tacy lu zie nie potra-i' si swobo nie przytula,! zapewnia, o uczuciach. +ni emocje wyra"aj' czynem i czsto s' niezrozumiani. ;a cebulk / to ukrywanie siebie! swoich myli i uczu,! o #ra zanie si o wiata. 7u zie! ktrzy tak si ubieraj'! s' zamknici w sobie! nieatwo jest z oby, ich przyja29 i zau-anie.

5rzy bli"szym poznaniu okazuje si! "e ich charakter jest jak ubranie / po ka" ' warstw' skrywa si kolejna. +bszerne! szerokie ubrania / to strj lu zi lubi'cych przestrze9! zarwno wewntrzn'! jak i zewntrzn'. 5ra#n' oni wolnoci! swobo y i niezale"noci! czsto wybieraj' wolne zawo y. &ywaj' #oni! u"o #estykuluj'. @y u"ony stan / czyli ubrania si#aj'ce bio er i ni"ej. 7u zie je nosz'cy rza ko pozwalaj' sobie na spontaniczno,! a jeszcze rza ziej robi' co! cze#o nie przemyleli. ;ie lubi' niebezpiecze9stwa! staraj' si panowa, na swoimi sabociami. ?un urki / czyli wszelkie #arnitury! #arsonki! uni-ormy. Taki strj to ochrona prze atakiem! a nawet prb' zbli"enia si. Uni-orm wia czy rwnie" o chci przynale"enia o jakiej #rupy oraz o niezbyt silnej osobowoci i ten encji o kon-ormizmu. 5o wia ome stopy ;o#i to po stawa! ktra 2wi#a ciao i na ktrej bu ujemy nasz' si. Zamiowanie o konkretne#o obuwia :czsto niezale"nie o stylu! w jakim utrzymana jest reszta stroju= aje wiele wskazwek na temat naszej przeszoci! ziecicych lat i po wia omych poszukiwa9. $i"kie! masywne buty! #rube po eszwy / ich za aniem jest a, nosz'cemu poczucie bezpiecze9stwa! zrwnowa"y, brak pewnoci siebie. Taki czowiek po wia omie szuka soli nej po stawy! ktrej zabrako mu w zieci9stwie / by, mo"e w je#o omu panowa emocjonalny ch . $zsto w uszy takie#o czowieka ukryte jest przestraszone i samotne wewntrzne ziecko. &uty oz obne o wielu szcze#ach / nasuwaj' myl o kompleksach i niskim poczuciu wasnej wartoci / osoba je nosz'ca chce si pokaza, o najlepszej strony. Z ra zaj' rwnie" potrzeb! by Aozoci, A swoje zieci9stwo! ktre praw opo obnie byo skromne! szare i smutne. Sportowe buty / to znak! "e czowiek potrzebuje wolnoci i swobo y! po wia omie '"y o niezale"noci. To tak"e wskazwka mwi'ca! "e w zieci9stwie mu tej swobo y brakowao / praw opo obnie ro zice czsto #o karcili i narzucali yscyplin. &uty o ostrych czubkach / wiele kobiet nosi je ze wz#l u na mo . 3eli je nak panie pre-eruj' takie buty niezale"nie o tren w! znaczy to! "e staraj' si bra, sprawy w swoje rce i kierowa, wasnym "yciem. @ zwi'zku b ' chciay by, niezale"ne o m"czyzny! bo taki mo el wyniosy z omu / pewnie orastay w ro zinie! w ktrej rz' zia matka. 7ekkie! niepasuj'ce o reszty stroju buty / symbolizuj' po wia om' potrzeb ucieczki prze obowi'zkami! ktre s' pona siy nosz'ce#o je czowieka i ktre o zieci9stwa byy na nie#o naka ane. Taka osoba w orosym "yciu ma skonnoci! by bra, na siebie zbyt wiele! a potem z caych si stara, si wszystkiemu po oa,. @brew pozorom ka" y szcze# ubrania ma swoje znaczenie. 7iczy si szal zarzucony na ramiona!wielko, torby! ktr' nosimy! a nawet miejsce przypicia broszki.

5rzytoczyem tutaj teori ). Tarczy9skie#o! aby u owo ni, zwi'zek pomi zy strojem! a osobowoci' czowieka. @ literaturze i malarstwie! bar zo czsto mo"na spotka, si z kreacj' jakiej postaci poprzez elementy jej ubioru. +czywicie ubir symbolizowa i tutaj przynale"no, o okrelonej #rupy spoecznej! co jest wi oczne zwaszcza w utworach mwi'cych o rycerstwie! szlachcie! czy chopstwie! je nak ubir anej osoby mo"e z ra za, cechy jej osobowoci. Swoje rozwa"ania na temat zwi'zku stroju! z osobowoci' anej postaci chciabym rozpocz', o krtkiej charakterystyki trjki bohaterw 65ana Ta eusza8 <. ?ickiewicza. Telimena to ojrzaa! pikna! ele#ancka kobieta! po krelaj'ca sw' uro wytwornymi strojami. 7ubi zwraca, na siebie uwa#. Sp2nia si na uczt w zamku! stroi si bar ziej ni" to jest przyjte w omu S zie#o. 7ubi intry#owa, swym wy#l' em! strojem! i zachowaniem. Tak opisuje jej wy#l' ?ickiewicz: A(ibi, miaa wysmuk'! ksztatn'! pier powabn'! Sukni materyjaln'! r"ow'! je wabn'! B...C w rku krcia wachlarz la zabawki B...C wosy pozwijane w kr#i! @ pukle! i przeplatane r"owymi wst#i! B...C Sowem! ubir #alowy.A A?a za ze :tak si zmieni je ne#o wieczora=! "e Telimena zbytnie o zalotw skora. Dorszy si! "e jej suknia tak wcita #boko! ;ieskromnie / a opiero kie y po nis okoEA A...7e wie spojrza w rumiane Telimeny lice! + kry o razu wielk' straszn' tajemnicE 5rzeb#! nar"owanaE...A $ay ten wizerunek! sprawia! "e Telimena jawi si jako kobieta skonna o -lirtu! lubi'ca uwo zi, m"czyzn. 1 rzeczywicie! Telimena uwielbiaa -lirtowa, z m"czyznami! kokietowa, ich. Uwa"aa si zreszt' za bar zo przebie#' po tym wz#l em. D y o Soplicowa przyjecha Ta eusz! zacza stara, si o je#o wz#l y. 5otra-ia u"ywa, r"nych kobiecych sztuczek! np. oprze, si niby niechc'cy na je#o ramieniu! # y #o mijaa it . 5ocz'tkowo wywara olbrzymie wra"enie na mo ym chopcu! ktremu brak byo jeszcze owia czenia w kontaktach z kobietami. Zreszt'! # y Ta eusz zobaczy Telimen po raz pierwszy! s' zi! "e to Zosia! cho, nie wszystko si z#a zao / Telimena bya wiksza o Zosi i z ecy owanie starsza.Ta eusz je nak potra-i wytumaczy, sobie wszystkie w'tpliwoci w typowo mo zie9czy sposb. $akowitym przeciwie9stwem Telimeny jest Zosia. Zosia bya bar zo z#rabna i elikatna. Dow okalay jej jasne! uka aj'ce si w loki wosy. Ubieraa si w proste stroje! ktre byy stosowne o jej wieku i miejsca! po krelaj'c je noczenie naturalny w zik ziewczynki. )o atkowo uwypuklay one jej niewinno, i prostot jej uszy. Zosia z ca' pewnoci' nie prbowaa ucho zi, za wiatow' am! tak jak czynia to Telimena. &ya raczej niemiaa! obrze wychowana! aczkolwiek niewyksztacona. &ar zo silnie rozwinite byy u niej uczucia patriotyczne. 3ej strj wyra"a jej postaw i osobowo,. (olejn' bar zo ciekaw' postaci'! o ktrej warto tutaj wspomnie, jest 3acek Soplica. 5ocz'tkowo 3acek jawi si jako typowy szlachcic F Sarmata! skonny o zabaw! warcho! a-iszuj'cy swoje szlacheckie pocho zenie strojem i szablom. 3e#o beztroskie "ycie ko9czy

si! # y przez przypa ek zabija %oreszk! ojca kobiety! ktr' kocha! a ktry nie z#o zi si na ich zwi'zek! 5o okonanej zbro ni Soplica przeobrazi si w inne#o czowieka. Zmieni swj wy#l' zewntrzny! a tak"e charakter. Teraz przybra now' posta,. Z umne#o nie# y zawa iaki przeistoczy si w ciche#o i pokorne#o zakonnika. Z#oli w'sy! na ciele wi niay liczne la y ran! a szlachecki strj zmieni na berna y9ski habit: 6&ar ziej ni2li z mioci! mo"e z #upiej pychy Zabiem. wic pokora... wsze em mi zy mnichy! 3a! nie# y umny z ro u! ja! com by junakiem! Spuciem #ow! kwestarz! zwaem si Gobakiem! Ze jako robak w prochu... Zy przyka la +jczyzny! zacht o z ra y Trzeba byo okupi, obrymi przyka y! (rwi'! powiceniem si...8Zanim tak si stao! 3acek powici si patriotycznej ziaalnoci la kraju. @ielkim bohaterstwem i o-iarnoci' wyr"ni si w walkach u boku #en. (niaziewicza. Gazem z 7e#ionami walczy po 3en' i Samosierr'! nastpnie su"y w wywia zie na terenie @ielkopolski i ?aopolski. &y kilkakrotnie ranny i aresztowany! a" wreszcie po postaci' ksi za wrci na 7itw. Z awa sobie spraw z ha9bi'cej przeszoci! tote" la poni"enia siebie i swoich czynw przyj' imi Gobak. ;ie ba ju" o saw i roz#os! lecz ziaa bezimiennie. 5ra#n' obrymi czynami zmaza, #rzechy mo oci. )ojrzay ju" wewntrznie! wia omy z o powie zialnoci za swoje czyny ks. Gobak pra#n' za wszelk' cen spaci, u# moralny wobec ojzyzny! '"y o swojej rehabilitacji przez patriotyzm i powicenie la kraju. Uwie9czeniem je#o ziaalnoci miao by, przy#otowanie powstania na 7itwie. Ten cichy i pokorny zakonnik postanowi naprawi, rwnie" krzyw y wyrz' zone najbli"szym. Sta si troskliwym opiekunem Zosi! uratowa "ycie %rabiemu i Derwazemu! prze e wszystkim anonimowo sprawowa kontrol na wychowaniem syna! Ta eusza. 3e#o powicenie w su"bie la ojczyzny stawia #o jako wzr praw ziwe#o patrioty. Zakonnik umar ze wia omoci'! "e je#o marzenie o wywoaniu powstania nie spenio si! umar b 'c przekonanym! "e je#o zieo nie zastao uwie9czone sukcesem. <nalizuj'c czyny 3acka i ks. Gobaka zauwa"amy! "e mamy o czynienia z woma r"nymi bohaterami. 5rzeciwstawieniem impulsywnoci! #watownoci i warcholsta 3acka bya wytrwaa naro owowyzwole9cza ziaalno, Gobaka! je#o pokuta oraz bohaterska mier,. 3acek o kupi swoje winy! uzyska przebaczenie najwiksze#o wro#a / Derwaze#o oraz pomiertnie uznanie ;apoleona! ktry za zasu#i o-iarowa mu or er 7e#ii %onorowej. ?yl! "e i tutaj jest szcze#lnie wi ocznie wi oczny zwi'zek osobowoci postaci z jej strojem. @ swoich rozwa"aniach chciabym si tak"e o woa, o #wne#o 6$ierpie9 ?o e#o @ertera8 3.@.Doethe#o. @erter to mo y! wra"liwy i na er uczuciowy czowiek wyje" "a na wie! by tam zazna, ukojenia po niezbyt szczliwych perypetiach miosnych w miecie. Tu! na wsi! poznaje 7ott / so k' kobiet / anioa. Go zi si uczucie! w typowo romantycznej atmos-erze: kwiaty! prezenty! spotkania i cu owne rozmowy na onie natury. ;iestetyE 7otta jest ju" narzeczon' inne#o czowieka / <lberta. @erter! miotany namitnociami! znaj uje si w lepej uliczce. +#romnie prze"ywa swj bl! swj kon-likt z konwenansami te#o wiata. @reszcie! po romantycznym po"e#naniu! bohater peen wewntrzne#o roz arcia popenia samobjstwo strzelaj'c o siebie. $harakterystyczny by sposb je#o ubierania! nala owany zreszt' p2niej przez mionikw werteryzmu! a mianowicie: niebieski -rak i "ta kamizelka. Takie zestawienie kolorw! wia czy o na miernym przywi'zywaniu wa#i o emocji. Strj @ertera wyra"a je#o nieprzystosowanie emocjonalne! na miern' wra"liwo, i roz arcie wewntrzne.

Znamienne znaczenie maj' rwnie" elementy stroju w kreacji <lbina! je ne#o z bohaterw 6>lubw panie9skich8 <. Hre ry. <lbin stanowi paro i bohatera werterowskie#o. Zasa -lirtu uczy si z romantycznych ramatw i romansw. ?o zieniec niezwykle e#zaltowany! ka" ym sowem po krelaj'cy sw' mio, o (lary. Uosobienie o epchnite#o kochanka! osoba paczliwa! ule#a! bierna. 5rzez swoj' nieu olno, i nachalno, by lekcewa"ony przez ukochan'. 3e#o o anie i wieczna "aoba zabraniay ziewczynie #o kocha,. 3e yn' postaci'! ktra pomo#a <lbinowi by Dustaw. Ga y przyjaciela sprawiy! "e nieszczliwy kochanek sta si bar ziej pewny siebie i stanowczy! o czym wia czy je#o zachowanie przy stole :w omu p. )obrjskiej=! o ktrym opowia a z um' i ra oci': A$ho, wielem cierpia! cho, z potem na czole! @szak"e wi ziae! jakim by przy stole: Spojrzaa na mnie* / ?j wzrok na su-icie...A @szyscy postrze#ali #o jako Apaczliwe#o po ane#oA serca (lary. Ga ost mwi: A;ie b' 2 Dustawem / lecz kochaj wesoo.A Ducio rwnie" z nie#o szy zi: A3u" czuj wil#o,! zbli"a si -ontannaEA i A;ie kochaj j' tak po anie! < wzajemn' ci si stanieE ;ie aj wa a,! rz' zi, sob'...A. 5omimo te#o! "e nie wszystkie sowa byy mie! <lbin znosi je cierpliwie i tumaczy: A<chE 3ak mo"na" kocha, i nie paka, razemEA. Sam bowiem nie by w stanie powstrzyma, chci zrobienia cze#okolwiek la ukochanej. +na za kpia z nie#o i te#o! co robi: Ieby raz je en wypa kbek z oni! < wa,pan za nim nie bye w po#oni... Ieby raz chustka pa a ze stolika! < wa,pan za ni' nie le"a na ziemi...:...= ;ie! to praw ziwie nie o zniesieniaEA. ;ieo zownym elementem stroju te#o mo zie9ca! bya noszona przez nie#o chusteczka. Symbolizowaa ona je#o paczliwo, paczliwo, i apati. (olejn' postaci' literack'! ktrej strj wiele mwi o jej osobowoci! jest 1zabela 4cka! #wna bohaterka 67alkiJ &. 5rusa. 5ortret 1zabeli zajmuje wiele miejsca w A7alceA! mo"na nawet powie zie,! i" jest ona je n' z #wnych bohaterek powieci. $rka Tomasza 4ckie#o! panna! ktra 'czy w sobie urok -izyczny! z wewntrzn' pustk'. 5ikna! ale umna i wyniosa kobieta wychowana na salonow' lalk. ;ie zna praw ziwe#o wiata! ale nawet nie stara si #o pozna,! tak jest jej atwiej. @ie zie wy#o ne! pene zbytku 'ycie! nie skrpowane nawet tak oczywistymi #ranicami! jak noc i zie9. A5anna 1zabela o kolebki "ya w wiecie piknym i nie tylko na lu zkim! ale na naturalnym. Sypiaa w puchach! o ziewaa si w je wabie i ha-ty! sia aa na wyrze2bionych i wycieanych hebanach! pia z krysztaw! ja a ze sreber i porcelany kosztownej jak zoto. )la niej nie istniay pory nia! # y" nieraz przez cae miesi'ce ka a si spa, o smej rano! a ja a obia o ru#iej w nocyA. 1zabela otaczaa si piknymi robiaz#ami! uwielbiaa pikno / bya estetk'! nie zauwa"aa te#o co brzy kie! przecitne! pospolite. Uwa"aa si za osob wyj'tkowo wra"liw' i subteln'! a w rzeczywistoci jest pr"na! bezmylna! posia a wszystkie wa y swojej klasy. 3est kapryna! #ar zi lu 2mi bez tytuu! jest rozwi'za! pytka! powierzchowna! licz' si la niej tylko pozory. Zajmuje si ziaalnoci' pseu ocharytatywn'! jest -aszyw' -ilantropk'! robi to la zabicia nu y! poprawienia swoje#o wizerunku! swojej reputacji! bo tak napraw nie interesuj' jej niczyje problemy. Zajta jest or#anizowaniem przyj,! ktre su"' je ynie rozproszeniu nu y! jest hazar zistk'. Iyje w wiecie marze9 i wizji. ;ie tylko nie kieruje

swoim "yciem! ale pozwala! by robili to inni! by traktowali j' jak pikny prze miot. Tak o nosz' si o niej m"czy2ni! a ona na to pozwala. 1zabela postpuje po obnie. @szystko i wszystkich traktuje prze miotowo! instrumentalnie! jako narz zia o zaspokajania wasnych zachcianek. $ae jej "ycie wypeniaj' konwenanse! ktrych ni# y nie omieli si przekroczy,. (ompletnie nie zna si na lu ziach i nie potra-i ich waciwie ocenia,. Zachwyca si byle jakim aktorem! a nie ostrze#a lu zi wartociowych! takich jak @okulski! ktre#o cay czas lekcewa"y i traktuje jak powietrze. 3est e#oistk' niez oln' o praw ziwe#o! #bokie#o uczucia. 3est to kobieta pozbawiona jakichkolwiek uczu,. 5ocia#aj' j' m"czy2ni rwnie kalecy jak ona. 7icz' si la niej pieni' ze! bo to one w jej mniemaniu wia cz' o wartoci czowieka. To ziki pieni' zom mo"e mie, te pikne! zawsze najmo niejsze kreacj! ktre maj' wia czy, o jej pozycji i wartoci. 1zabela przyw ziewa zawsze pikne wyko9czone suknie! staraj'c si nimi przyci'#n', uwa# innych lu zi! zwaszcza m"czyzn! ktrzy s' niewia omi! "e stroje te ukrywaj' jej wewntrzn' pustk i ch . Symbolem zimnej natury 1zabeli jest rwnie" to! "e najczciej wybiera ona kolory o popielatym o cieniu. Taki kolor ma jej wiosenny kostium i paszczyk! ktre#o @okulski wypatruje na spacerach w 4azienkach. 1zabela ma tak"e popielaty o cie9 wosw i czasem oczu. To kolor zimny! ele#ancki! oskonay la piknej kobiety o porcelanowym typie uro y. 5ozornie nie wyr"nia z tumu! ale praw ziwe pikno obroni si samo. Gwnie u"o! mwi strj Zozikiewicza z 6Szkicw @#lem8 %. Sienkiewicza. Tak opisuje t' osob Sienkiewicz: 6@e2my chocia"by je#o wy#l' : niebanalna uro a! subtelnie po krelona w typowo mski sposb F za pomoc' wonnych olejkw! poma ! tu zie" innych substancji upikszaj'cych. Dar eroba te#o pana pocho zia o najznamienitszych okolicznych krawcw. G"nych o cieni majtki! kamizelki bajecznych kolorw! krawaty! rkawiczki! lakierki! a nawet cylin er/oto strj #o ny #minne#o pisarzaE8 strj tej postaci uwypukla je#o obu i ch, jak najwiksze#o zysku. Zozikiewicz by karierowiczem! ktry orabia si na niewie zy prostych lu zi. &ez skrupuw zniszczy "ycie ro ziny Gzepw. 5ozowa na 6wielkie#o! oczytane#o pana8! ale je#o nie obrany o powie nio strj : je#o krzykliwo,= i sposb bycia! z ra zay! "e jest on nie ouczonym prostakiem. )u"o mwi tak"e opis sukienki 3ustyny +rzelskiej z pierwszych stron ;a ;iemnem Klizy +rzeszkowej. To czarna! weniana sukienka bez oz b. Skromna! ale schlu na. Sprawia je nak wra"enie uszytej przez nieze#o krawca i z ra za! "e wacicielka sukni zna si na mo zie. $zarny kolor mo"e tu symbolizowa, skromno,! powci'#liwo,! niech, o wyr"niania si. 5rostota tkaniny kci si z ele#anckim krojem F to po wjna natura 3ustyny F szlachetne pocho zenie i tsknota za "yciem aktywnym! byciem potrzebn'! prac'. Skromno, i o robina kokieterii F suknia po krela z#rabn' -i#ur ziewczyny F tak w kilku sowach mo"na by scharakteryzowa, 3ustyn.

@iele mo"na powie zie, o charakterze i osobowoci osb umieszczonych na portretach malarskich. $hciaby zacz', swije rozwa"ania w tej kwestii o obrazu Sta9czyka ?atejki. @ wielkiej #alerii postaci historycznych z naszej przeszoci jest kilka takich! ktre ?atejko prze stawia na swoich obrazach w okrelonym celu. ;iew'tpliwie je n' z nich by Sta9czyk F osoba nie o ko9ca jeszcze rozszy-rowana przez historykw. 5ono, zwa si Stanisaw D'ska! by szlachcicem i zawo owym tre-nisiem na worze Zy#munta 1 i Zy#munta <u#usta. 5rzez

wielu uwa"any by za bazna! m rca i zarazem proroka. &y to czowiek niezwykle barwny! ciekawy! o interesuj'cej osobowoci i "ywej inteli#encji. Zachowao si wiele ane# ot i le#en opisuj'cych je#o owcipy! celne powie zonka czy psikusy. @ szkolnej literaturze jest je nym z bohaterw uroczej powieci <ntoniny )oma9skiej A5aziowie krla Zy#muntaA! w ktrej m' ry tre-ni jest ruhem i powiernikiem #rupy urwisw na wawelskim worze. +soba Sta9czyka za-ascynowaa ?atejk! i to ju" o wczesnych lat chopicych! bya zreszt' popularna wr krakowskich intelektualistw tamtej epoki. (rlewskie#o bazna ?atejko rysowa wielokrotnie. 3u" w LMNO r. powstaa olejna ilustracja o znanej ane# oty o Sta9czyku owo z'cym! "e w 5olsce najwicej jest lekarzy :ASta9czyk u aj'cy bl zbwA=. )zi obraz ten mo"na obejrze, w )omu 3ana ?atejki w (rakowie. 52niej w twrczoci przysze#o wieszcza palety ecy uj'c' rol zacz' o #rywa, inny Sta9czyk! wzorowany na postaci niejakie#o ?achnickie#o! #wne#o bohatera powieci Seweryna Doszczy9skie#o A(rl zamczyskaA. &ohater wystpowa tam w roli komentatora naro owych ziejw! przebieraj'c si czsto w strj baze9ski. ?ieszka w ruinach zamku w + rzykoniu F te#o same#o! ktry by p2niej z takim upo obaniem rysowany przez ?atejk! po obnie zreszt' jak zamek w @iniczu ;owym. Pw przeom w interpretacji tej postaci nast'pi w LMOQ r.! kie y QR/letni ?atejko uko9czy swe najnowsze zieo pt. ASta9czyk na balu u krlowej &ony! # y wie, na cho zi o utracie Smole9skaA. 3est to zi je en z najpopularniejszych obrazw artysty! maj'cy po stawowe znaczenie la oceny caej je#o twrczoci. + ASta9czykaA zacza si te" wielka popularno, krakowskie#o artysty / popularno,! a zarazem misja naro owa pole#aj'ca na ukazywaniu blaskw i cieni ziejw 5olski. Strj bazna symbolizuje zazwyczaj #upot! Sta9czyk na obrazie ?atejki to symbol za umy na losem kraju. $zsto osoby uwa"ane za #upcw! potra-i' tra-niej oceni, sytuacj! czy wychwyci, b y! nawet te! ktre popeniaj' osoby zarz' zaj'ce pa9stwem.

Uwa# zwracaj' rwnie" kryptoportrety 3acka malczewskie#o z lat LSTM F LSLL! na ktrych artysta wystpuje jako $hrystus! 3an $hrzciciel czy wity Hranciszek. Strj $hrystusa F ?alczewskie#o jest niekonwencjonalny! aleki o tych! o ktrych jestemy przyzwyczajeni. $hrystus z tryptyku Grosz czynszowy nosi bia'! nonszalancko rozpit' koszul z bu-iastymi rkawami. ;a tym samym tryptyku nosi "upan przewi'zany kontuszowym pasem :mesjanistyczna wymowa ziaa= F to symbol! miaa eklaracja reli#ijne#o i patriotyczne#o tra ycjonalizmu. U ?alczewskie#o mamy tak"e o czynienia z symboliczn' rol' artysty jako rycerza sztuki. <rtysta i enty-ikowa si z etosem rycerza. 5ortretuje si w pancerzu lub w zbroi. ;a je nym z autoportretw nosi szynel i trzyma w oni "onierski szynel. Szynel to okrycie #o ne artysty F 5olaka! ktry wypenia swe obowi'zki wobec naro u. Gycerz F to symbol obrony sztuki! prawa o in ywi ualizmu. ?alczewski to ostatni romantyk! ktry scho zi ze sceny artystycznej! ustpuj'c miejsca mo szym. Symbolem przynale"noci o ro owiska artystyczne#o byy mo ne nakrycia #owy F u"e czarne kapelusze i rembran towskie obszerne berety. ;oszono je na o# zsunite na czoo. ?alczewski chtnie portretuje si w tych nakryciach #owy! ale! na przekr zwyczajowi! nosi je zsunite na ty #owy. To symbol in ywi ualizmu! wia omoci przynale"noci o #rona artystw! ale tak"e pewne#o ystansowania si o nie#o. Taki sposb noszenia kapelusza i beretu mia tak"e znaczenie estetyczne F po krela inteli#enckie wysokie czoo i a nie sklepion' czaszk artysty.

Upo obanie o amskich strojw sprawiao! "e ?alczewski by pos' zany o transwestytyzm. <rtysta portretowa si w amskim kapeluszu! uszance oraz metalowej obrczy o tortownicy! ktr' mo"na rozpozna, opiero po bli"szym przyjrzeniu si :z aleka wy#l' a jak ekstrawa#ancka czapka=. +wa metalowa obrcz mo"e by, kpin' z krytykw! ktrzy ka" emu elementowi obrazu starali si przypisa, jakie symboliczne znaczenie. Stanisaw @yspia9ski z kolei wykorzystuje strj lu owy F zakopia9ski ser ak! chopski ko"uch i z#rzebn' koszul. To symbol poszukiwa9 polskie#o stylu naro owe#o! ktry o #rywa o#romn' rol tak"e w malarstwie te#o wszechstronne#o artysty. 5rzywi'zywa @yspia9ski u"' wa# o wartoci kultury lu owej. ;a co zie9 cho zi w sur ucie : aleko mu byo o ekstrawa#ancji ?alczewskie#o! ktry! zachwycony krojem amskiej bluzki! poprosi wacicielk o po"yczenie jej F w przyciasnej bluzce cho zi prawie przez cay zie9=. Strj F je#o krj! sposb noszenia! materia! z ktre#o zosta wykonany! to element znacz'cy. ;ie mo"na ba#atelizowa, je#o wymowy. Upraszcza albo uwy atnia cechy czowieka! in ywi ualizuje lub typizuje bohatera literackie#o! teatralne#o czy -ilmowe#o. Dombrowicz napisa w )zienniku! "e Aosobowo, jest jak strj! ktry naka amy na wasn' na#o,! # y mamy si spotka, z kimU8! nie nale"y je nak zapomina,! "e i poprzez strj wysyam innym sy#nay o tym jak powinni nas postrze#a,.

&iblio#ra-ia prze miotu: S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Jacek Malczewski, Wrocaw 2001, ISD !"-#02"-!"1-$ %o&r'cznik (alarstwa, roz)oznawanie styl*w, wy&. G+,+K-.K+, /*&0 2000, IS1 !233#-#2-2 !"-

4istoria literat5ry, o& antyk5 &o ws)*czesno6ci, )o& re&akc78 M. %awl5s, 1ielsko-1iaa 2002, IS1 !"-#222-0#0-0 9tt):;;www.co<ito.co(.)l 9tt):;;www.rac7onalista.)l;kk.)9);s,32"1 9tt):;;www.)inakoteka.zascianek.)l;Malczewski=J;In&e>.9t( 9tt):;;www.st5&ent.l5?lin.)l;in&e>1. 9t(l@akc7aAnewsBki&A20Bi&A"121 - 22k

&iblio#ra-ia po miotu: +Cliterat5ra Mickiewicz +., %an -a&e5sz, Krak*w 200" Goet9e J. W., Dier)ienia (o&e<o Wertera, Warszawa 1$$#

Ere&ro +., Fl5?y )anieGskie, /*&0 2003 %r5s 1., ,alka, Wrocaw 1$$3 Sienkiewicz 4., Szkice w'<le(, /*&0 1$!$ Hrzeszkowa I., a& ie(ne(, G&aGsk 1$$2 1C (alarstwo: J. Mate7ko, StaGczyk J. Malczewski, )ortrety S. Wys)iaGski, )ortrety