T.C.

EVRE VE EHRCLK BAKANLII

Gl bireyler. Gl toplumlar.

Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu

T.C. EVRE VE EHRCLK BAKANLII

Gl bireyler. Gl toplumlar.

Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

2011 Hazrlayan Vahdet nal

 2011 evre ve ehircilik Bakanl Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrl (TVKGM) Alparslan Trke Cad. 17. Sok. No.10 06510 Betepe/Yenimahalle/Ankara Tel: +90 (312) 222 12 34 Faks: +90 (312) 222 26 61 http://www.csb.gov.tr/gm/tabiat

Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP) Birlik Mahallesi 415. Cadde No. 11 06610 ankaya/Ankara Tel: +90 312 454 1100 Faks: +90 312 496 1463 www.undp.org.tr Gl bireyler. Gl toplumlar.

Bu yayn tamamen ya da ksmen yeniden yazlabilir ve herhangi bir ekilde eitsel ya da kar amac gtmeyen amalarla, bask sahibinden zel izin alnmakszn, kaynaa atfta bulunarak kullanlabilir. TVKGM veya UNDP, bu yaynn kaynak olarak kullanld tm yaynlarn bir kopyasn almaktan minnet duyacaktr. Bu yayn, herhangi bir ticari ama iin TVKGM veya UNDP den yazl izin almakszn tekrar satnn yaplmas amacyla kullanlamaz. Bu eser kaynaka amacyla u ekilde atfedilebilir: nal, V. (2011). Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu - A review report on existing shery and socio-economic researches in Gkova and DataBozburun SEPAs. PIMS 3697: Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi. Teknik Rapor Serisi 4: 22 sf. Bu yayn Kresel evre Fonu (GEF) mali desteiyle T.C. evre ve ehircilik Bakanl Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrl (TVKGM) tarafndan Birlemi Milletler Kalknma Program Trkiye Temsilcilii (UNDP Trkiye), T.C. Orman ve Su leri Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl, T.C. Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl Balklk ve Su rnleri Genel Mdrl ortaklnda yrtlen byk lekli Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi kapsamnda baslmtr.

Teknik Rapor Serisi: 4 Yazarlar: Vahdet nal Dzelti: Harun Glsoy, Gner Ergn ve Glden Atkn Genolu Kapak ve Tasarm: Evren alayan Kapak Fotoraar: A Banda Kadn, Vahdet nal Bayrakl Tekne, Vahdet nal Teknede Sohbet, Harun Glsoy Fotoraar: 1. Vahdet nal, 2. Harun Glsoy, 3. Vahdet nal, 4. Vahdet nal

Bu belge, evre ve ehircilik Bakanl, GEF ve Birlemi Milletler resmi belgesi olarak dnlmemelidir.

ii

Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu

nsz
taraf denizlerle evrili olan lkemizde doal yaps ve iklimsel koullar nedeniyle ky alanlar byk bir biyolojik eitlilie sahip olup bu alanlara ilikin sorunlar gn getike artmaktadr. Son yllarda hzl kentleme, sanayileme, turizm, ikinci konut vb gelimelerden dolay arpk yaplama ve plansz gelime yaanmakta, ky ve deniz alanlar bu sorunlardan ciddi anlamda etkilenmektedir. zellikle ekonomik alanlardaki gelimeler deniz tamacln da arttrmakta kalknma, barnma, ticaret, rekreasyon ve temel ihtiyalar karlamak iin ky ve deniz alanlarnn kullanmna ballk gitgide artmaktadr. Bunun yan sra hzl kentlemenin ve yaplamann ky alanlar zerindeki basks kumul, tuzcul ve bataklk alanlarn kayb, ky ve deniz kirlilii, ky ekosisteminin kayb ve bozulmas gibi birok sonucu dourmaktadr. Ky ve deniz alanlarnn biyolojik eitlilii ve verimlilii giderek artan bir baskya maruz kalarak, bu alanlarda telasi mmkn olmayan zararlar oluturmaktadr. Korunmas gerekli en nemli deerlerimizden olan ky ve deniz alanlar zerindeki bu basklarn giderilmesine ve bu sorunlarn zmne ynelik olarak bu alanlarn srdrlebilirlik ilkesi erevesinde, doal yapsn bozmadan, koruma ve kullanma dengesi gzetilerek deerlendirilmesi amacyla; temelde etkin bir uygulama ve denetim sreci ieren bir yapsal dzenleme ve altyap oluturulmas, ilgili tm kurum ve kurulularn kapasitelerinin bu yapsal dzenleme uyarnca arttrlmas, tm paydalar arasnda ibirliinin ve koordinasyonun arttrlmas, etkin ve verimli bir i program ve nansal kaynak modeli oluturulmas byk nem tamaktadr. Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrl tm bu hususlarn bilinciyle, 8.592 km ky uzunluuna sahip lkemizin ky ve deniz alanlarnda ulusal mevzuatmz ve lkemizin taraf olduu uluslararas szlemelerle nesli tehdit ve tehlike altndaki tr ve habitatlarn aratrlmas ve korunmas, ky ve deniz alanlar biyolojik eitliliklerinin aratrlmas, nemli koy ve krfezlerin deniz st aralar tama kapasitesinin belirlenmesi, koruma kullanma esaslarnn belirlenmesi, btnleik ky alan ynetimine ynelik almalarla, bu alanlarn kar karya olduu sorunlar asgariye indirmek iin azami lde gayret sarf etmektedir.

Ky ve deniz kaynaklarnn korunmas gelien kresel bir ncelik olmas nedeniyle Deniz Koruma Alanlar kavram da byk lde yaylmakta olup bu kavramn lkemizde neminin farkndal noktasnda nemli almalar yrtlmektedir. Genel Mdrlmz, 2009-2013 yllar arasnda Birlemi Milletler Kalknma Programnn uygulayc ortaklnda yrtt Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlarnn Glendirilmesi byk lekli GEF Projesi ile, Trkiye karasularndaki denizel biyolojik eitliliin korunmas, ky ve deniz koruma alanlar veri ann yaplandrlmas ve ekolojik hizmet fonksiyonlarnn etkin ve srdrlebilir ynetimle etkin klnmasnda uzun vadeli zm iin ilk adm atmtr. Proje kapsamnda hazrlanan deniz ve ky koruma alanlarnda ekonomik analiz, balklk sosyo ekonomisi de dahil olmak zere sosyo-ekonomik aratrmalar, hassas alanlarn belirlenmesi, ekonomik prensiplerin planlamaya entegrasyonu, nansal srdrlebilirlik, deniz aralarndan kaynaklanan kirleticilerin azaltlmas ile alternatif geim kaynaklarn kapsayan teknik alma raporlar serisinin; - Mevcut ky ve deniz alanlarnn daha etkin ynetimi ve ncelikle yeni ky ve deniz alanlarnn kurulmas iin sorumlu kurumlarn ihtiya duyduu i yap ve kapasitenin glendirilmesi, - Deniz koruma alanlar planlama ve ynetim sisteminin etkin i planlamas, yeterli etkin ynetim maliyeti ve gelir retim dzeyine imkan vermesinin salanmas, - Ky ve deniz koruma alanlarnn ok amal kullanm iinde ekonomik faaliyetlerin ynetimi ve dzenlenmesi iin kurumlar aras koordinasyon mekanizmasnn salanmas, konularnda 3 ana sonuca hizmet etmesi hedeenmekte olup bu kapsamda bilgilerinize sunulmaktadr.

Osman YMAYA Genel Mdr

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi

iii

indekiler
Executive Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Giri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

A. Proje raporlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
A.1 Tarmsal Aratrmalar Genel Mdrl (TAGEM) Projesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 A.2 OCEANOS Projesi-Data-Bozburun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 A.3 OCEANOS Projesi-Gkova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 A.4 Ege niversitesi Bilimsel Aratrma Projesi (05/SF/009) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 A.5 Ege niversitesi Bilimsel Aratrma Projesi (05/SF/013) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 A.6 EU SMAP III Project (MED/2005/110655) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 A.7 UNDP GEF Project TUR/SGP/OP4/RAF/ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 A.8 Gkova Integrated Coastal & Marine Management Planning Project . . . . . . . . . . . . . 5

B. Bilimsel makaleler ve tezler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

C. Trkiyede ve proje alannda (Gkova ve Data-Bozburun K Blgeleri) mikro kredi uygulamalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

D. Deerlendirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Kaynaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

iv

Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu

Executive Summary
There are only a limited number of studies about sheries in the Gkova and Data-Bozburun Special Environmental Protected Areas (SEPAs), and those related to the economics of sheries are even scarcer. Therefore, in this summary, a literature review and evaluation of projects, articles, and theses on the current status of sheries until the end of 2010 are presented, regardless of whether they are directly or indirectly related to shery economics. It may be advantageous to group the studies on economic analysis of sheries in the Gkova and Data-Bozburun SEPAs into two categories to evaluate the results. These studies are comprised of eight project reports and 14 articles published both inside and outside of Turkey. To date, the majority of studies have been conducted on the Gkova SEPA. They range from low budget studies on specic issues and projects to large budget studies of integrated coastal zone management (ICZM) or biodiversity projects. However, when the studies specically on shery economics are analysed, it is evident that the amount of research on the economics of the Gkova and Data-Bozburun SEPAs is extremely limited. The lack of information on the economics of sheries, a comparatively young discipline for scientists and decision makers, is due to a basic indifference towards the issue, an issue that includes the socio-economic status of shermen, job satisfaction among shers, shery cooperatives, marketing, economic performance of shing gear, and the viability of shing activities. Actually, the Gkova and Data-Bozburun SEPAs could be considered fortunate in terms of shery and shery economic studies because scientists are beginning to show an interest in projects and studies that focus on the success and failure of shery cooperatives, the socio-economic indicators of small-scale sheries, the economic performance thereof, and the role of women in sheries in these regions, especially in the Gkova SEPA. As these studies move forward, monitoring systems that will enable the ongoing collection of data essential for the management of sheries should be in place. Specic studies on the economic sustainability and socio-economic concerns of sheries provide only a limited view. Because sheries are dynamic in all aspects, monitoring is an imperative requirement for the continuous collection of data and tracking of the shing force. Therefore, it is vital to follow the socio-economic aspects of sheries and the sh stocks. In the scope of the project, the key socio-economic facets of the Gkova SEPA sheries have been disclosed in the EU SMAP III project, completed in 2009, and the Gkova ICMMP project, completed in November of 2010. Studies in Gkova SEPA have been presented to the administrators who are responsible for establishing and implementing management of local sheries; however, there are no economic analysis for the Data-Bozburun SEPA area or the socio-economic conditions of shermen working in these areas. As a result, new studies should focus on the Data-Bozburun SEPA. There is also no shery-based, micro-credit available in either Gkova or Data-Bozburun SEPAs. Therefore, possibilities for micro-credit opportunities should be explored, primarily to strengthen small-scale and subsistence sheries. Micro-credit applications to help womens shery activities should also be examined.

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi

Giri
Gkova ve Data zel evre Koruma Blgeleri balkl ile ilgili yaplan alma says olduka snrldr. Bu almalar iinde balkln sosyoekonomik durumu zerine yaplan almalar ise yok denecek kadar az saydadr. Bu nedenle, bu literatr taramas ve gncel durum deerlendirilmesinde, konuyla dorudan ilgili almalarn yan sra konuyla dolayl olarak ilgili almalara da yer verilmitir. Gkova ve Data-Bozburun K Blgelerinde balkln sosyo-ekonomik analizi ve ilgili konular zerine yaplan almalar iki grup altnda incelemek sonularn deerlendirilmesi asndan fayda salayabilir. Bunlar, 2010 yl sonuna kadar yaplm 8 adet proje raporu ve 14 adet yurt ii ve yurt dnda baslm makale olarak ele alnmtr.

Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu

A.1. Tarmsal Aratrmalar Genel Mdrl (TAGEM) Projesi

TAGEM tarafndan, Bodrum Su rnleri Aratrma Enstits ve Ege niversitesi Su rnleri Fakltesine yaptrlan bu gdml projede, Gkova K Blgesi iindeki balklk ve balklarn sosyo-ekonomik durumlar ele alnmtr (Baslmam proje nal raporu). Proje, 2001 ylnda Gkovadan S.S. Akyaka Su rnleri Kooperati, Marmaristen S.S. Marmaris Su rnleri Kooperati ve Mula Su rnleri Kooperatieri Birliinin Koruma Kontrol Genel Mdrlne bir dileke yazarak belli av sahalarn kiralama isteinde bulunmas zerine balatlmtr. Sonu raporu 2004 ylnda bakanla sunulan raporda, balklk gcne snrlama getirmeden ve balkla kapal alanlar ilan etmeden srdrlebilir balkln tesis edilemeyecei ifade edilmi ve kullanc haklarna dayal ortak balklk ynetimi kavram ortaya atlmtr. almada, yrede bulunan su rnleri kooperatieri ve balklarla anketler yaplm ve gerek kooperatiere gerekse balklara ait veriler toplanarak analiz edilmitir. Bu proje, Gkova K Blgesi iinde balklk ele alnrken balknn sosyo-demograk ve baz ekonomik verilerinin de dikkate alnd ilk alma olarak kabul edilebilir.

A. PROJE RAPORLARI

A.2. OCEANOS Projesi-Data-Bozburun

zel evre Koruma Kurumu Bakanl ve stanbul niversitesi Deniz Bilimleri ve letmecilii Enstits tarafndan yrtlen bu proje, u ana dein Data-Bozburun zel evre Koruma Blgesinde gerekletirilmi en kapsaml almadr (Oku ve di., 2004). Projede, 2002 (Mays) - 2004 (Kasm) yllar arasnda, ky eridi boyunca supralittoral zondan balayarak 7075 m derinlie kadar olan tm sahada yaplan biyolojik eitlilik aratrmasnda, toplam 148 gn boyunca 831 aletli ve serbest dal gerekletirilmitir. Yaplan aratrmada trlerin dalm alanlar hakknda ekolojik veriler, genel mikrobiyolojik kirlilik durumu, aile balkln ve zpknla avcln ekosisteme olan etkileri, belirlenen istasyonlardan alnan toplankton rnekleri ve balk yumurta ve larvas eitlilii-bolluu-dalm incelenmi ve blgede fasiyes oluturan nemli trlerin dalm haritalar karlm, kapladklar alanlar hesaplanmtr.
Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi 3

Biyolojik eitlilik tespitine odakl bu projede, ok kstl da olsa balkln sosyo-ekonomik durumuna ynelik baz temel bulgular sunulmutur. Bu amala projede yerel balkln durumunu deerlendirmek ve sorunlarn renmek, zm nerileri getirmek zere, balklarla anket almalar yaplmtr. Blgenin balklk gcn belirleyebilmek iin faaliyette olan toplam tekne says, teknenin boyu, tipi ve avlanma aralar ile alarnn boyutlar ve says renilmitir. Balklarn hedef trleri, blgede ekonomik deeri yksek olan trler ayrca tesadf avlanan ve blge iin yabanc olan trler iin bilgi sunulmutur. Projenin bir blmnde, balklarn yllk kazanc ve masraarnn yan sra, sorun ve ikayetleri ele alnmtr. Proje nal raporunda, blgede geleneksel aile balkl yapanlarn faaliyetlerini ok zor artlar altnda srdrdkleri ve bu balklar iin herhangi bir alt yap sistemi olmad vurgulanmaktadr.

A.4. Ege niversitesi Bilimsel Aratrma Projesi (05/SF/009)

Gkova Krfezinde bulunan S.S. Akyaka Su rnleri Kooperatinin ileyii, av miktar ve yat ilikisi zerine gerekletirilen projede, 2005 2006 av sezonu iin kooperatin karakteristik zellikleri ortaya konmutur (nal ve di., 2008). almada kooperatin alma tarz, av kompozisyonu, av miktar, av gc, tekne klar, balk sat yat deiimleri gibi deikenlerin bir yl boyunca seyri ve aralarndaki ilikiler incelenmi ve kooperatin daha etkin faaliyet gstermesi iin nerilerde bulunulmutur.

A.5. Ege niversitesi Bilimsel Aratrma Projesi (05/SF/013)

Data-Bozburun Yarmadas (Ege Denizi) Ky Balkl ve Balklk Kaynaklar zerine Aratrmalar isimli projede, 20052006 yllar arasnda ky balklk faaliyetleri, balklk takmlar, hedef balk trleri, balklk sorunlar, balklk kooperatierinin zellikleri, balk tekneleri ve barnaklar hakknda bilgiler verilmitir (Akyol ve di., 2006). Blgedeki balklk faaliyetleri ksa balklk sezonu, dk balklk kapasitesi ve az saydaki balk nedeniyle greceli olarak olduka yetersiz bulunmutur.

A.3. OCEANOS Projesi-Gkova

zel evre Koruma Kurumu Bakanl ve stanbul niversitesi Deniz Bilimleri ve letmecilii Enstits tarafndan yrtlen ve Gkova K Blgesi iinde biyolojik eitlilik tespitini amalayan bu proje 20052006 yllar arasnda gerekletirilmitir (Oku ve di., 2006). Proje, biyolojik eitliliin yan sra, balklkla ilgili nemli bulgular da iermektedir. Aile balklnn durumunu belirlemek amacyla kk lekli balklarla yz yze grmeler ve grup toplantlar yaplan projede, blgenin balklk gcn belirleyebilmek iin faaliyette olan tekne says, teknelerin boyu, tipi ve avlanma aralar ile alarn boyutlar ve says, hedef trleri, ekonomik trler, yabanc trler tespit edilmitir. Aile balkl yapan balklarn says, eitim durumu, iletme giderleri tr ve miktar, ekonomik sorunlar ve karlat gncel sorunlar belirlenerek, ilgili problemlerin zmne ilikin nerilerde bulunulmutur (nal ve Erdem, 2009a).

A.6. EU SMAP III Project (MED/2005/110 655)

Gkova i krfez ve Sedir Adasn kapsayan ve 20062009 yllarnda gerekletirilen SMAP III Gkova Projesi, ilgili alanlar iin btnleik ky alan ynetimi plan hazrlamay hedeemi ve bu kapsamda balklkla ilgili birok alma gerekletirilmitir (nal ve Erdem, 2009a). Su rnleri Kooperatieri ve balklarla yaplan anketlerle balkln yaps, pazarlama kanallar, balkln sosyo-ekonomik durumu ve amatr balklkla ilgili bulgular elde edilmitir. almada ayrca, hayalet avclnn etkileri ve yaratt sorunlar incelenerek, kayp alarn younluk gsterdii alanlar belirlenmitir. Ayrca, SMAP III Gkova Projesi kapsamnda Balklk Ynetim Plan Tasla karlmtr.

Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu

A.7. UNDP GEF Project TUR/SGP/OP4/RAF/

Mays 2009da Sualt Aratrmalar Dernei tarafndan balatlan UNDP GEF projesi Gkova Krfezi ierisinde balkla kapal deniz koruma alanlar oluturulmas ve ekosistemin iyiletirilmesi amacn tamaktadr (Proje kesin raporu henz baslmamtr). Proje kapsamnda, blgedeki balk kooperatieri, ilgili akademisyenler ve SAD proje yetkilileri tarafndan belirlenen potansiyel koruma alanlarnn gerekletirilebilmesi, mevcut koruma durumundaki sorunlar ve iyiletirilmeler konusunda balklkla ilgili tm paydalarn katld toplantlar dzenlenmitir. Toplantlarn ikisine PIMS 3697 Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi Ynetim Birimi de katlarak katk salamtr. 10 Temmuz 2010da toplam 25 kilometrekarelik 6 farkl her trl balklk faaliyetine kapatlmtr. PIMS 3697 Projesi kapsamnda bu alanlarn izlenmesi almalar devam etmektedir.

A.8. Gkova Integrated Coastal & Marine Management Planning Project

Sualt Aratrmalar Dernei (SAD) ve Rubicon Vakf yrtclnde, zel evre Koruma Kurumu Bakanl, Tarm ve Kyileri Bakanl ve Eurosite ile ibirlii iinde ve Hollanda Tarm Bakanl BBI Matra Fonu desteiyle Ocak 2009da balatlan Gkova zel evre Koruma Blgesi Btnleik Ky ve Deniz Alanlar Ynetim Planlamas Projesi Ekim 2010da tamamlanmtr (Kra ve di., 2010). Gkova zel evre Koruma Blgesi (KB)nin Ky ve Deniz Alanlarnn Btnleik Ynetim Plan taslann hazrlanmas ve Trkiyede rnek olabilecek bir ynetim planlamas modeli oluturulmas projenin temel amalardr. Proje sresince yrtlen almalar sonucunda ulalmas

planlanan birinci ama; Gkova Krfezinin biyolojik deerleri ile korunmas ve alandaki sosyoekonomik faaliyetlerle birlikte blgenin srdrlebilir bir deniz-ky alanlar btnleik ynetim planlamasna kavumasdr. Bu kapsamda, 22 ay sren projede Gkova K Blgesi snrlar dhilinde tm denizel alanda ve 200 metre geniliinde ky bandnda doal deerler, doa-insan ilikileri ve yerel ekonomi zerine aratrmalar yaplmtr. Bu proje kapsamnda balklarn sosyodemograk ve baz sosyo-ekonomik zellikleri, su rnleri kooperatierinin yaps ve ileyii, kadn balklarn durumu, balklarn temel problemleri, balklk ynetimiyle ilgili sorunlar ve yeni bir ynetim plan tasla sunulmutur. Projede yre balklar ile yz yze anketler ve toplantlar gerekletirilmi ve yre balks ve su rnleri kooperatieri hakknda detayl bilgiler toplanmtr. Deniz, ky ve sualtna ilikin ekolojik bileenler, sosyo-ekonomik faaliyetler, alandaki tehditler ve basklar belirlenmi, ky corafyas ve habitat snandrmas yaplm, toplanan tm veriler saysallatrlm ve Cora Bilgi Sistemi (CBS)ne aktarlmtr. Tm bileenler gz nnde bulundurularak yaplan zonlama almalar ile KK Bakanl ve Tarm ve Kyileri Bakanl uzman ve yneticileri ile birlikte kapsaml bir btnleik ynetim plan gelitirilmi; ayrca bu plan uygulayacak ynetim mekanizmas modeli oluturularak Kurum Bakanlna teslim edilmitir. Proje, Gkovada ky ve deniz alanlarn birlikte ele alarak, kendi alannda Trkiyede ilk btncl planlama projesi olma zelliindedir. Uzun vadede, projenin Trkiyede ky ve deniz alanlarnn biyolojik eitliliinin korunmasna, lke apnda ulusal kurum-kurulular ve yerel ynetimler tarafndan etkin ekilde uygulanabilen ynetim planlamas modeli oluturulmasna ve ilgili mevzuata kavuulmasna katk salamas beklenmektedir.

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi

B.1

B. BLMSEL MAKALELER VE TEZLER

Akyol ve di. (2007), Data-Bozburun Yarmadasnn ky balklk faaliyetleri, hedef balk trleri, balklk sorunlar, balk kooperatierinin zellikleri, balk tekneleri ve barnaklarn aratrmlardr. rneklemeler iki balk kooperati (Data ve Karaky) ve 8 balklk barnanda 20052006 yllar arasnda yrtlmtr. Blgede toplam 32 kooperatif yesi ile yaklak 170 balk teknesi kaydedilmitir. ye saylarna gre en byk balk kooperati Datadr. Blgede ky balkl youn olarak paragat, sade ve fanyal uzatma alaryla yrtlmektedir. Uzatma a ve paragat balklnda yakalanan balk ve omurgaszlar Ege ve Akdenizin yerleik tipik balklardr. Mullus barbatus, Sphyraena sphyraena, Seriola dumerilii, Pagellus erythrinus, Dentex dentex, Mullus surmuletus, Sarda sarda, Xiphias gladius, Epinephelus aeneus, Loligo vulgaris, Octopus vulgaris vb. ticari avdaki hedef trlerdir. Fakat blgedeki balklk faaliyetleri ksa balklk sezonu, dk balklk kapasitesi ve az saydaki balk nedeniyle greceli olarak olduka zayf bulunmutur. Erdem (2000), Mula Blgesi Ky Balklnn, Ky Ynetimi Asndan Deerlendirilmesi zerine Aratrmalar isimli doktora tezinde balklk, turizm, orman, yerleim ve zel koruma blgeleri zerinde younlamtr. Blge sahil eridinde yer alan ticari avclk yapan balklarla deniz ve anket almas yapmtr. Deniz almasnda; gnlk operasyon says, avlanan balklarn tr ve miktarlar, avlanan balklardan alnan boy lmleri elde edilmitir. Anket almasnda; blgede avclk faaliyeti gsteren teknelerin says, kooperatierin rettii balk miktarlar ve trleri, alma sahalar, senede allan gn says gibi balklk deerlendirmesinde gerekli olan parametreler toplanmtr. Blgeye zg bir balklk ynetim plann gereklii belirtilmitir. Erdem ve di. (2002) ky balkl ve ky alan ynetimi ilikisi zerine yapt almada, blgedeki balkln yapsn, kapasitesini, nemini ortaya koymay hedeemitir. almada ayrca, ky alannn dier

B.2

B.3

Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu

kullanclar (balklk dndaki kullanclar) ile ky balkl arasnda nasl bir iliki olduu da sorgulanmtr. B.4 Gncolu ve di. (2007), Gney Ege balklnda kadn balklarn rol zerine almasnda, avclk sektr iinde yer alan kadn balklarn durumunu, rollerini, problemlerini ve kooperatif olgusu iindeki yerlerini ortaya koymutur. almada, kadn balklarn, balkln getirdii her trl ii yaptklar fakat buna ramen balklkla ilgili birok konuda arka planda kald vurgulanmtr. Gncolu (2008), Gney Egedeki Kadn Balklarn Sosyo-ekonomik zellikleri, rgtlenme Eilimleri ve Sorunlar isimli yksek lisans tezinde kadn balklarn varln, demograk zelliklerini, sosyoekonomik durumlarn ve mesleki rgtlenme eilimlerini ortaya koymu ve kadnlarn balklktaki yerini saptamtr. Bu almada toplanan veriler ve ortaya karlan bulgularn olas yerel balklk ynetimine katk salamas amalanmtr. almada, toplumsal cinsiyete dayal verilerin dzenli olarak toplanmas ve kadnn balklk sektr iindeki yerinin tespit edilerek politikalara yanstlmas nerilmitir. Tekoul ve Gkku (1997) Gkova-Akyaka balk barnann evresel ve sosyal boyutlar zerine bir alma gerekletirmitir. Balk barnaklarnn canl deniz kaynaklar retimi ve personel istihdam ile sosyal ve ekonomik kalknmaya katk salad vurgulanan almada, Akyakada yaplmas planlanan balk barnann muhtemel etkileri evresel ve sosyal boyutlar ile incelenmitir. nal ve di. (2005), Gkova balklnn temel problemlerini; yasad avclk, balklarn kendi aralarndaki problemler, kooperatif ile ilgili problemler, hedef trlerle ilgili problemler, pazarlama problemleri, byk lekli balklkla ilgili problemler balklar altnda ele alm ve balklk ynetimi asndan deerlendirmi ve zme ynelik farkl alternatier getirmitir.

B.8

nal ve Akyol (2005) Gkovada sregelen balkln ynetimi iin ortak ynetim kavramn ortaya atmtr. Bu almada, ortak ynetim eklinin uygulama ncesi aamalarnda, ihtiya duyulabilecek temel bilgiler sunulmutur. Blgede faaliyet gsteren S.S. Akyaka Su rnleri ve S.S. Gkova ve Havalisi Su rnleri Kooperatieri ekseninde Gkova Krfezi balklnn ynetim ekli ve ynetim aralar ortaya konularak, ortak ynetim modeli tantlmtr. nal (2006), Gkovadan iki ayr su rnleri kooperatinin de yer ald, toplam alt adet su rnleri kooperatini ve bu kooperatierin yelerinin sosyo-ekonomik durumlarn incelemi ve balklk faaliyetiyle ilgili baz sosyo-ekonomik indikatrleri hesaplayarak ilgili kooperatierin karlatrmal analizini yapmtr.

B.9

B.5

B.6

B.10 nal ve di. (2009) Orta ve Gney Egede toplam alt adet su rnleri kooperatini incelemitir. almada, kooperatierin baar ve baarszlklar, yelerin kooperatiere bak alar ve beklentilerinin karlanp karlanmad, balklarn sosyo-ekonomik durumlar ve balkln ekonomik performans gibi konulara aklk getirilmi ve gerek kooperatif ynetimleri, gerekse balklk idarecileri iin nerilerde bulunulmutur. Bu almada, kooperatif yelerinin (kooperatif hizmetlerinden) memnuniyetlerinin baar lt kabul edilmesi durumunda, incelenen Su rnleri Kooperatierinin birounun baarl kabul edilebilecekleri vurgulanmtr. B.11 nal ve Franquesa (2009), Trkiyenin Ege kylarndan seilmi alt ayr balklk beldesinde balkla dair baz sosyo-ekonomik indikatrler hesaplam ve balkln ekonomik anlamda srdrlebilirliini tartmtr. 20022003 balklk sezonunu kapsayan almada ele alnan kk lekli balk teknelerinin %56snn pozitif ekonomik performans gsterdii ve operasyonel masraarn tamamen karlayabildikleri ifade edilmitir. Ancak %10 ve zeri ekonomik performans oranna sahip teknelerin ayakta kalabilir olduundan hareketle

B.7

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi

incelenen teknelerin sadece %41nin mevcut haliyle ekonomik olarak srdrlebilir avclk yapt vurgulanmaktadr. almada ayrca, balklarn balklk mesleini terk etme oranlarndaki arta dikkat ekilmektedir. B.12 nal ve Erdem (2009b) Gkova Krfezinde yasad balk avcln incelemitir. Yasad balk avcl Gkova Krfezinin nemli probleminden biri olarak dikkat ekmektedir. almada, Gkova Krfezinde her trl amatr avclk eklinin ve aracnn kullanld ifade edilmi ve geleneksel balklar ile amatr avclk yapan zellikle de zpknla avclk yapanlar arasnda sorunlar yaand belirtilmitir. Eskiden dinamitle yaplan yasad avcln yerinin gnmzde yasad yaplan zpkn avcl (geceleri tple ve k kayna ile yaplan zpkn avcl) ile yer deitirdii vurgulanan almada, zm olarak karasal mcadelenin glendirilmesi ve farkndalk yaratma almalarnn balatlmas nerilmitir. B.13 Erdem ve nal (2009), Gkova Krfezinde amatr avcl incelemitir. alma kapsamnda, Nisan 2008-Aralk 2009 tarihleri arasnda amatr balklarla yz-yze anketler gerekletirilmitir. Anketler, bu faaliyetin boyutlar ve amatr avclarn sosyo-demograk zellikleri ile ilgili 38 soru iermektedir. almada, Gkova Krfezinde yaplan amatr balkln birok adan (hedef trler, av miktar, av deeri ve av sahalar) geleneksel balklk ile atma yaratabilecek

zellikler tad vurgulanmtr. Bu nedenle, tpk ticari avclkta olduu gibi blgedeki her trl amatr avcln takip edilmesi ve daha sk denetlenmesi gerektii ifade edilmitir. Yazarlara gre, Gkova Krfezinde kontrolsz amatr avcln devam etmesi blgedeki balkln ynetimini zorlatracak, geleneksel balklar ile amatr avclar arasnda sosyal problemler ve anlamazlklar arttracaktr. B.14 Ayaz ve di. (2010), Gkova Krfezi K Blgesinin %15lik alan iinde kaybolan av aralar zerine gerekletirdikleri almada, Akyaka ve Akapnardan balklarn av aralarn kaybetme nedenleri ve uzatma alar ve paragat takmlarnn yllk kaybolma miktarlarn hesaplamlardr. almada balklarla yaplan anketlerin yan sra i krfezde 14 farkl noktada dallar yaplarak veriler toplanmtr. Anket sonular; 2007 yl iinde Gkova i krfezde kullanlan sade uzatma alarnn %0,84nn, fanyal uzatma alarnn %3,41inin ve paragat bedenlerinin de %79,2sinin zemin yaps nedeniyle kaybolduunu ve denizde brakldn gstermektedir. 22600 m2lik bir alann dalarak taranmas yntemiyle toplanan veriler ise, hektar bana 157 m sade ve fanyal uzatma a, 36280 m paragat bedeni (misina) bulunduunu gstermitir. almada, ileride yaplacak projeler ile kaybolan av aralarnn toplanmas ve ekosistemden uzaklatrlmasnn gerek balk gerekse ekosistem asndan faydal olaca ileri srlmtr.

Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu

C. TRKYEDE VE PROJE ALANINDA

(GKOVA VE DATABOZBURUN K BLGELER)

MKRO KRED UYGULAMALARI

evduat, kredi, tasarruf ve sigorta gibi unsurlar kapsayan mikro nans kavram ilk olarak Banglade, Brezilya ve dier baz yoksul lkelerde otuz yl nce uygulanmaya balamtr (Gkyay, 2008, Gl ve Muhammad, 2003, Tisva, 2004; 2007). Mikro kredi, mikro nans kavram iinde yer almaktadr. Mikro kredi, kredi geri deme orannn ykseklii ile n plana kmaktadr. zellikle, krediyi alan benzer gruplarn birbirine kel olabildii dayanma gruplar geri deme orannn yksek olmasnda etkili olmaktadr. Dolaysyla, etkin bir mekanizma ile mikro nanstan yararlanan bireylerin gelirleri ykselmektedir. Mikro nans hizmetlerini mikro nans kurumlar, mikro nans bankalar, ticari bankalar ve kamu bankalar gibi kurulular verebilmektedir. Mikro nans uygulamalarnn klasik bankaclk ilemlerine gre ok daha dk hacme sahip olmas ve ticari bankalarda bu hacmi ynetebilecek bamsz yaplarn kurulmas zor olduundan, ticari bankalar mikro kredi vermekten kanmaktadr. Trkiyede mikro kredi konusunda faaliyet gsteren az sayda kurulu vardr. Bu kurululardan MAYA, Trkiye Grameen Mikro Kredi Projesi ve Trkiye sraf nleme Vakf almalaryla dikkat ekmektedir. Kadn Emeini Deerlendirme Vakf (KEDV) bnyesinde, 2002 ylnda Trkiyedeki ilk mikro nans kuruluu olan MAYA Mikro Ekonomik Destek iletmesi olarak kurulmutur. MAYAnn amac evinde, tezghnda ya da dkknnda kendi iini yapan ya da bir i kurmak isteyen dar gelirli kadnlara maddi destek vermektir (Gkyay, 2008). MAYAnn 2004 yl itibariyle vermi olduu toplam mikro kredi says 1350dir. Kredilerin %56s ticari sektre, %40 retim sektrne ve %4 hizmet sektrne aktarlmtr. Kredi alan mterilerin %72si iyeri olarak evini, %25i bir dkkan ve %3 tezgahlar kullanmtr. Trkiye sraf nleme Vakf, Diyarbakr Valilii ve Grameen Trustn ibirlii ile Diyarbakrda 2003 ylnda balatlan Trkiye Grameen Mikro Kredi Projesi (TGMP) nem arz etmektedir (Gkyay, 2008). Bu projeyle ulalmas hedeenen kitleyi srasyla yoksul kadnlar, isiz genler,
Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi 9

isiz yallar, zrller ve gaziler, kk lekli iftiler, sokaktaki sahipsiz ocuklar, ocuklarn ocuk Esirgeme Kurumuna vermek mecburiyetinde kalan aileler, topraksz kyller ve orman kylleri oluturmaktadr. Bu mikro kredi uygulamas, Diyarbakrda 6 yoksul kadnn her birisine 500 TL olmak zere toplam 3 bin TL verilerek balatlmtr. Eyll 2007 sonu itibariyle, Diyarbakr, Ankara, Yozgat, ankr, Gaziantep,

Kahramanmara, Mardin, Batman, Eskiehir ve Zonguldakta toplam 6.340 yoksul kadna 500 YTL ile 4000 TL arasnda deien miktarlarda 8 milyon 249 bin TL kredi verilerek proje geniletilmitir. Bu kredilerde geri dn oran %100dr. Gkova ve Data-Bozburun K Blgelerinde balklk temelli herhangi bir mikro kredi uygulamas mevcut deildir.

10

Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu

D. DEERLENDRME

onu olarak, gerek Gkova, gerekse Data-Bozburun K Blgelerinde balklk ekonomisi konulu almalar incelendiinde, son derece snrl sayda alma bulunduu dikkat ekmekte ve bunlarn da hemen hepsinin Gkova K Blgesi ierisinde gerekletirildii grlmektedir. Balklarn sosyo-ekonomik durumlar, meslek memnuniyetleri, kooperatieme, pazarlama, balkln ekonomik performans ve ekonomik srdrlebilirlik gibi konular zerine snrl sayda alma yaplm olmas, Trkiye iin gen bir disiplin olan balklk ekonomisinin bilim adamlar ve idarecilerce gz ard edilmesi ve geliememesi ile ilgilidir. Aslnda bu anlamda, ilgili alanlar (Gkova ve Data-Bozburun) ansl bile saylabilir. Zira Data olmasa da Gkova K Blgesinde sre gelen balkln ekonomik yaps, srdrlebilirlii, performans, kooperatif organizasyonlar ve hatta kadn balklar zerine yaplm baz almalar mevcuttur. Bundan sonra yaplacak almalarn banda, balklk ynetimi iin gerekli verilerin belli zaman aralklarnda toplanmasn olanakl klacak izleme sisteminin balatlmas gelmektedir. Balkln sosyo-ekonomik zellikleri ve ekonomik srdrlebilirlii zerine gerekletirilecek spesik almalar bize sadece o anki grnm sunar. Oysa balklk her ynyle dinamiktir ve balklk ynetiminin en nemli bileenlerinden biri olan izleme srekli veri toplama ve balklk gc takibini zorunlu klar. Bu nedenle, balkln sosyo-ekonomik zelliklerinin de bilinmesi ve takip edilmesi gerekir. Proje kapsamnda yer alan Gkova K Blgesi balklnn sosyoekonomik yaps belli zellikleriyle, 2009 ylnda tamamlanan EU SMAP III projesinde ve Kasm 2010 iinde tamamlanan Gkova ICMMP projesinde ortaya karlmtr. Gkovadaki almalar yerel balklk ynetimi plan hazrlayacak ve uygulayacak olan yneticilerin dikkatine sunulmutur ancak Data-Bozburun balklnn ekonomik analizi ya da bu blgelerde balklk yapan balklarn sosyo-ekonomik durumu zerine imdiye kadar yaplm herhangi bir alma mevcut deildir. Bu nedenle, aratrmalarn Data-Bozburun K Blgesinde younlatrlmas gereklidir.

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi

11

Gkova ve Data-Bozburun K Blgelerinde mikro kredi uygulamalarna ynelik koullar aratrlabilir. zellikle kk lekli balkl, aile balkln glendirmeye ynelik almalar

faydal olabilir. lave olarak, kadnlarn balklk faaliyetine katkda bulunmasn salayc mikro kredi uygulamalar konusunda almalar yrtmek gerekir.

12

Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu

Gl, A., Muhammad., Y., Trkiye sraf nleme Vakf (TSVA), 2003. Mikrokredi Vastasyla Yoksulluun Azaltlmas Uluslararas Konferans Sonu Bildirgesi, 5 s. Kra, C.O., H. Glsoy, N.O. Veryeri and S. Caglayan. 2010. Putting PEEN to Practice in Marine and Coastal Areas; a demonstration project ensuring the ecological resilience, coherence and sustainable future of Gkova Bay SEPA in Turkey. 3rd SemiAnnual Technical Progress Report submitted to BBI Matra. 15 June 2010. Ankara. 37 p. + Annexes. Mikro Finansman Kurulular Hakknda Kanun Tasars, 2010. <http://www.alomaliye.com/mikro_finans_ kanun_taslak.htm> (Kasm, 2010). Akyol, O., Ceyhan,T., nal,V., 2006. Data-Bozburun Yarmadas (Ege Denizi) Ky Balkl ve Balklk Kaynaklar zerine Aratrmalar. E.. Bilimsel Aratrma Proje Kesin Raporu, Proje No: 05/ SF/013, Bornova, 41 s. Ayaz, A., nal, V., Acarl, D., Altnagac, A., 2010. Fishing gear loss in Gkova Special Environmental Protection Area (SEPA), (Eastern Mediterranean), Turkey. Journal of Applied Ichthyology, 26: 416-419. Erdem, M., 2000. Mula Blgesi Ky Balklnn, Ky Ynetimi Asndan Deerlendirilmesi zerine Aratrmalar. Ege niversitesi, Fen Bilimleri Enstits. Doktora Tezi, Bornova, 127 s. Erdem, M., nal, V., 2009. A Preliminary Study of Recreational Fishery in Gkova Bay (Aegean Sea), Turkey, 3th International Symposium on Underwater Research, 1921 March, 2009, Eastern Mediterranean University, Famagusta, Turkish Republic of Northern Cyprus, 125 p. Erdem, M., nal, V., Knacgil, T., 2002. Ky Alan Balklk likisi-Gney Ege Balkl, zhan, E&Alpaslan, N. (Editrler), Trkiyenin Ky ve Deniz Alanlar IV. Ulusal Konferans Bildiriler Kitab, 5-8 Kasm 2002, Ky Alanlar Ynetimi Trk Milli Komitesi, ODT, Ankara, 1308 s. Gkyay, ., 2008. Trkiyede Mikrokredi Uygulamalar ve stihdama Yansmalar, 109 S. Gncolu, H., nal, V., Erdem, M., 2007. Kadn Balklarn Gney Ege Balklndaki Rol. XIV. Ulusal Su rnleri Sempozyumu, Avlama ve leme Teknolojisi Blm Poster sunumu, 4-7 Eyll, Mula, 426 s. Gncolu, H., 2008. Gney Egedeki Kadn Balklarn Sosyo-demografik zellikleri, rgtlenme Eilimleri ve Sorunlar, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ege niversitesi Fen Bilimleri Enstits, 100 s. Oku. E., Sur, H.., Yksek, A., Ylmaz, .N., Ylmaz, A.A., Karhan, .S., , .M., Demirel, N., Ta, S., Altok, H., Mftolu, A.E., Gaziolu, C., Ycel, Z.Y., Demir, V., Zeki, S., Tural, U., 2004. Data-Bozburun zel evre Koruma Blgesinin Denizel ve Kysal Alanlarnn Biyolojik eitliliinin Tespiti (Final Raporu). T.C. evre ve Orman Bakanl zel evre Koruma Kurumu Bakanl ve stanbul niversitesi Deniz Bilimleri ve letmecilii Enstits. 291 s. Oku, E., Yksek, A., Yoke, B., Ylmaz, I.N., AslanYlmaz, A., Karhan, S.U., Demirel, N., Demir, V., Zeki, S., Tas, S., Sur, H.., Altok, H., Mftolu, A.E., Balks, N., Aksu, A., Doan, E., and Gaziolu C. 2006. Gkova zel evre Koruma Blgesinin Ky ve Deniz Alanlarnn Biyolojik eitliliinin Tespiti Projesi Final Raporu, (Sunulan Kurulu, T.C. evre ve Orman Bakanl zel evre Koruma Kurumu Bakanl) ISBN:975-8273-91-4. Tekoul, N., Gkku, ., 1997. Akyaka Balk Barnann evresel ve Sosyal Boyutlar. Akdeniz Balklk Kongresi, 9-11 Nisan zmir, 471-476 s. Trkiye sraf nleme Vakf (TSVA), 2004. Trkiye Grameen Mikro Kredi ((TGMP) Projesi Bilgi Notu, 3 s. Trkiye sraf nleme Vakf (TSVA), 2007. Trkiye Grameen Mikrokredi Program (TGMP) 2007 Faaliyet Raporu, 32 s. nal, V., Akyol, O., 2005. Gkova Krfezi Ky Balkl in Yeni Bir Ynetim Yaklam: Ortak Ynetim. Mula li Kylarnn Ynetim Sorunlar Sempozyumu. Mula Kylar 05. zhan, E. (Editr) 12-14 Mays 2005, Ky Alanlar Ynetimi Trk Milli Komitesi, Mula niversitesi, Mula (Baslmam poster) nal, V., Akyol, O., Erdem, M., Ceyhan, T., Hossucu, H., 2005. Gkova Krfezi Ky Balkl Sorunlar. Mula li Kylarnn Ynetim Sorunlar. Sempozyumu. Mula Kylar 05. zhan, E. (Editr) 12-14 Mays 2005, Ky Alanlar Ynetimi Trk Milli Komitesi, Mula niversitesi, Mula (Baslmam poster).

KAYNAKA

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi

13

nal, V., 2006. Profile of Fishery Cooperatives and Estimation of Socio-Economic Indicators in Marine Small-Scale Fisheries; Case Studies in Turkey. (In English), M.Sc. Thesis on Fisheries Economics and Management, University of Barcelona, Barcelona, 74 p, Spain. nal, V., Akyol, O., Ceyhan. T., Gncolu, H., 2008. Akyaka (Gkova Krfezi) Su rnleri Kooperatifinin leyii, Av Miktar ve Fiyat likisi zerine Aratrmalar. Ege niversitesi Bilimsel Aratrma Projeleri, 05/SF/009, 68 s. nal, V., Glsoy, H., Franquesa, R. 2009. A comparative study of success and failure of fishery cooperatives in the Aegean, Turkey. Journal of Applied Ichthyology 25: 394-400. nal, V., Franquesa, R., 2009. A comparative study of socio-economic indicators and viability in smallscale fisheries of six districts along the Turkish coasts. Journal of Applied Ichthyology, 26: 26-34.

nal, V., Erdem., M., 2009a. Gkova Krfezde Geleneksel Balklk. AB SMAP III Gkova Projesi, Gkova zel evre Koruma Blgesinde Yer Alan Gkova Krfezi ve Sedir Adas in Tm lgililerin birlii ile Btnleik Ynetim Eylem Plannn Hazrlanmas ve Uygulanmas, MED/2005/110-655, 66 p. nal, V., Erdem, V., 2009b. Combating illegal fishing in Gkova Bay (Aegean Sea), Turkey. iek, B.A. ve niz, H. (Editor), Proceedings of the 3rd International Symposium on Underwater Research. 1921 March, 2009, Eastern Mediterranean University, Famagusta, Turkish Republic of Northern Cyprus, 125 p. Yoksulluun nlenmesinde Mikrokredi Uygulamalar ve Trkiye, 2010. <http://www.comcec.org/EN/belge/arsiv/pdf/ TURKEY%2023-07%20CR(1)TR.pdf> (Kasm, 2010).

14

Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu

5 BALIKTA
Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

1 Projenin Gerekesi 3 Projenin Hedefleri

ve Projenin Amac
Proje ile ana sonuca ulalmas hedeeniyor: Mevcut Deniz ve Ky Koruma Alanlarnn daha etkin ynetimi ve yeni deniz ve ky koruma alanlarnn kurulmasna ncelik vermek iin sorumlu kurumlarn ihtiya duyduu kurumsal yapnn ve kapasitenin glendirilmesi, Deniz ve Ky Koruma Alanlar iin nansal planlama ve ynetim sistemlerinin gelitirilmesi ve uygulanmas ile etkin i planlamasnn, yeterli dzeyde gelir retiminin ve maliyet etkin ynetiminin salanmas, Deniz ve Ky Koruma Alanlarnn ok amal kullanm alanlarnda, ekonomik faaliyetlerin dzenlenmesi ve ynetimi iin kurumlar aras koordinasyonun salanmas. Trkiyenin sahip olduu 8.500 kmlik ky eridinde yaklak 3 bin bitki ve hayvan tr yayor. Ancak Trkiyenin denizel biyolojik eitlilii ciddi ekilde insan basks altnda bulunuyor. Denizel yaam alanlarnn ve ekosistemlerinin tahribat, denizel kaynaklarn ar kullanm ve ky alanlarnn tahribat en temel tehditler arasnda. Bu proje, Trkiyenin ulusal deniz ve ky koruma alanlar sistemini glendirmeyi ve etkin ynetimini kolaylatrmay amalyor. 2009 ylnda balayan projenin Ekim 2013te tamamlanmas planlanyor.

2 Projenin Uygulama
Alanlar
Proje, Trkiyede alt blgede yrtlyor. Bunlarn bei zel evre Koruma (K) blgesi, biriyse Tabiat Park: 1. Fethiye-Gcek K Blgesi 2. Kyceiz-Dalyan K Blgesi 3. Data-Bozburun K Blgesi 4. Gkova K Blgesi 5. Foa K Blgesi 6. Ayvalk Adalar Tabiat Park
6 5 3 4 2 1

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi

15

4 Projenin

Trkiyeye Katks

Kurumlar ve dier ilgi gruplar, denizel biyolojik eitlilie ynelik hem karasal hem de deniz kaynakl tehditlere etkin mdahale edebilecek. Deniz ve Ky Koruma Alanlar Ulusal Strateji ve Eylem Plan nerisi hazrlanacak. Deniz ve Ky Koruma Alanlar sisteminin srdrlebilirlii salanacak, mevcut durumdaki deiimlerle beraber uzun vadede denizel biyolojik eitlilik zerindeki olumlu etkiler projenin tamamlanmasndan sonra da devam edecek. Deniz ve Ky Koruma Alan Nedir?
Deniz ve Ky Koruma Alanlar farkl amalarla tesis edilebilir, farkl tipte, farkl byklkte olabilir ve farkl ekillerde ynetilebilir. Bu nedenle, birok farkl DKA tanm mevcuttur. En basit tanmyla, bir Deniz ve Ky Koruma Alan; belli bir deniz alannn belirgin bir insan etkisinden korunmas ve doal, tarihi ve kltrel zelliklerinin muhafaza edilmesidir. Bu koruma yasalar ve genellikle de yerel halkn, kar gruplarnn destek ve katlmyla salanr. Deniz ve Ky Koruma Alanlar, Trkiyenin denizel alanlarndaki biyolojik eitliliine ynelik bu tehditleri ortadan kaldrmada nemli bir potansiyel role sahiptir.

Trkiyenin taraf olduu uluslar aras Biyolojik eitlilik Szlemesinin korunan alanlar i programnn uygulanmasna katkda bulunacak. Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar sistemi yaklak olarak 100.000 hektar geniletilecek; yani balangca gre yzde 44 artrlacak. En az iki Deniz ve Ky Koruma alannda Balkla Kstl Alanlar oluturulacak ve Balkla Kstl Alanlar sisteminin geniletilmesi ile srdrlebilir bir balklk ynetimi salanacak. Mevcut Deniz ve Ky Koruma Alanlarnn daha etkin ynetimi hususunda yerel tekilatlarda kapasite artrm salayacak. Deniz ve Ky Koruma Alanlarnn srdrlebilir nansman iin gerekli sistemler oluturulacak. Kurumlar aras koordinasyon yaplarn glendirecek.

16

Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu

Yrtyor?

5 Projeyi Kimler

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar

Trkiye, adalar hari Akdeniz, Ege Denizi, Marmara Denizi ve Karadeniz kylar, olmak zere yaklak 8.500 km ky uzunluuna sahiptir. Bylesine uzun deniz ve ky alanlar zengin biyolojik eitlilik deerlerini barndrmakta ve yaklak 3000 bitki ve hayvan trne ev sahiplii yapmaktadr. Trkiyedeki mevcut ky ve deniz koruma alanlarnn ou Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrl (TVKGM) tarafndan ynetilmektedir. Bu alanlara ek olarak Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl (DKMPGM), Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl ve Kltr ve Turizm Bakanl mevcut deniz ve ky koruma alanlarndan bazlarn ynetmekle ve planlamakla yetkilidir. Trkiyedeki yaklak 346.138 hektarlk denizel alan 31 Deniz ve Ky Koruma Alan altnda yasal olarak koruma altnda bulunuyor. Trkiye kara sularnn yaklak %4 korunuyor. Trkiyenin denizel biyolojik eitlilii ciddi ekilde insan basks altnda bulunuyor. Denizel yaam alanlarnn ve ekosistemlerinin tahribat, denizel kaynaklarn ar kullanm ve ky alanlarnn tahribat en temel tehditler arasndadr.

Proje, Kresel evre Fonu (GEF) mali desteiyle, ehircilik Bakanl Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrl (TVKGM) tarafndan Orman ve Su leri Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl, Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl Balklk ve Su rnleri Genel Mdrl ortaklnda yrtlyor. Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP) projede uygulayc ortak olarak grev alyor. Dileri Bakanl, Genelkurmay Bakanl, Kalknma Bakanl, Sahil Gvenlik Komutanl, Deniz Kuvvetleri Komutanl, Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Bakanl, Kltr ve Turizm Bakanl, evre ve ehircilik Bakanl Deniz ve Ky Dairesi ve AB ve D likiler

Dairesi Bakanl, Valilikler, Mahalli dareler, niversiteler, aratrma enstitleri, ulusal ve yerel sivil toplum rgtleri ve yerel halk temsilcileri de projenin dier paydalar arasnda yer alyor.

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi

17

18

Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu

T.C. EVRE VE EHRCLK BAKANLII

Gl bireyler. Gl toplumlar.

evre ve ehircilik Bakanl Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrl Alparslan Trke Cad. 17. Sok. No.10 06510 Betepe/Yenimahalle/Ankara Tel: +90 (312) 222 12 34 Faks: +90 (312) 222 26 61 http://www.csb.gov.tr/gm/tabiat

Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP) Birlik Mahallesi 415. Cadde No. 11 06610 ankaya/Ankara Tel: +90 312 454 1100 Faks: +90 312 496 1463 www.undp.org.tr Gl bireyler. Gl toplumlar.

20

Gkova ve Data-Bozburun zel evre Koruma Blgelerinde Mevcut Balklk ve Sosyo-ekonomik Aratrmalarn ncelenmesi Raporu