Recente Noord-Koreaanse zuiveringen niet uniek

Afgelopen maanden was de executie van de nummer twee in Noord-Korea, Jang Song teak de groot nieuws. Over de reden waarom hij het veld moest ruimen wordt veel gediscussieerd. De jonge Kim Jong-un zou en sterke nummer twee uit de weg willen ruimen en met de executie een signaal af willen geven of de legerleiding zag in de eventuele hervormingen een bedreiging van hun posities. Het is echter niet waarschijnlijk dat het een individuele beslissing geweest is van de jonge leider. Ook anderen hooggeplaatste die tijdens de begrafenis van Kim Jong-il in december 2011 nog een prominente plek innamen zijn inmiddels verdwenen, wat suggereert dat de positie van de jonge Kim alles behalve zeker is. Ook onder Kim Il-sung vonden in de jaren vijftig een groot aantal zuiveringen plaats tijdens een machtsstrijd die uiteindelijk een grote stempel zou drukken op de verder vorming van het huidige Noord-Korea. Van Kim Jong-un naar grootvader Kim Il-sung Hoewel het in het geval van Noord-Korea altijd speculeren blijft, lijkt het een machtstrijd binnen de top van Noord-Korea. Hoewel Kim Jong-un naar de buitenwereld en in de Noord-Koreaanse staatsmedia neergezet wordt als de ultieme leider, is het naef om te denken dat de top van het land ook zo eensgezind is. Communistische regimes hebben in het verleden laten zien dat een strijd om de macht eerder regel dan uitzondering is en Noord-Korea is hierop zeker geen uitzondering. Kim Jonguns grootvader en grondlegger van het huidige Noord-Korea, Kim Il-sung werd door de Sovjets aangewezen als de leider van het nieuwe Stalinistische bewind. Hij zou echter tot het begin van de jaren zestig duren voordat hij na een heftige interne machtsstrijd en vele zuiveringen, uiteindelijk zijn status als ultieme leider veilig wist te stellen en tot zijn dood in 1994 de touwtjes sterk in handen hield. De vier stromingen binnen de jonge Koreaanse arbeiderspartij Kort na de capitulatie van Japan in 1945 zagen de Sovjets zich genoodzaakt een Stalinistisch bewind te installeren in het noordelijke deel van het Koreaanse schiereiland. De benoeming van Kim Il-sung als leider van Noord-Korea hield echter niet in dat er vanuit de Noord-Koreaanse elite geen weerstand bestond. Sinds de formering van het nieuwe regime waren er grofweg vier verschillende groeperingen te onderscheiden. De Sovjet Koreanen vormden de eerste groep. Dit waren etnische Koreanen die door Moskou in 1945 op belangrijke werden geplaatst. De tweede Yan-an groep, bestond uit Koreanen die tijdens de Japanse bezetting in China verbleven en zich bij de opkomende Chinese communisten hadden aangesloten. De binnenlandse communistische groepering werd gevormd door degenen die tijdens de Japanse bezetting in Korea gebleven waren. Kim Il-sung behoorde tot de laatste guerrilla groepering die in de jaren 30 vanuit noordoost China de Japanners probeerde te bestrijden en zich rond 1940 bij de Sovjets aansloot. Het bestaan van deze groeperingen werd lange tijd ontkend en ook was de classificatie minder eenvoudig dan het bovenstaande doet vermoeden. Wel was het Kim Il-sung duidelijk dat deze oppositie een serieuze bedreiging voor zijn positie vormde. Zuiveringen en groeiende onvrede

Na de Koreaanse oorlog (1950-1953) waren de vier verschillende groeperingen nog altijd actief. Kort na de oorlog was de rol van de binnenlandse groepering uitgespeeld. Leider Pak Hon-yong werd in augustus 1953 gearresteerd en ondanks Russische inspanningen ter dood veroordeeld op verdenking van spionage voor de V.S. Anderen binnen de binnenlandse factie overkwam een soortgelijk lot in de periode van 1953-1955. De rol van de communisten die tijdens de Japanse bezetting in Korea waren gebleven leek hiermee uitgespeeld. Ook de andere groeperingen ontsnapten niet aan de zuiveringen getuige de zelfmoord van Sovjet factieleider Hegay in 1953. De aan de China en de Sovjet gelieerde facties bleven echter wel bestaan, maar met een toenemende onvrede over het systeem waarin Kim Il-sung het ultieme centrum van de macht was. De dood van Sovjet leider Stalin in het voorjaar van 1953 en de daaropvolgende New Course vanuit Moskou, gaf de overgebleven groeperingen het vertouwen en legitimiteit het beleid van Kim meer dan tevoren ter discussie te stellen. De New Course uit Moskou De door Moskou ingezette koersverandering na de dood van Stalin hield onder andere in dat de focus verplaatst moest worden van de ontwikkeling van zware naar lichte industrie. Daarnaast werd en afstand gedaan van Stalins persoonlijkheidsverheerlijking en werd de voorkeur gegeven aan een collectief leiderschap waarin een meer democratische besluitvorming binnen de top van de partij de toekomstige koers moest bepalen. Dit in tegenstelling tot het voorgaande beleid waar de macht vooral bij de absolute leider lag. De overgebleven Sovjet en Yan-an groeperingen waren voorstanders van deze New Course en probeerden Kim Il-sung tot hervormingen te dwingen. Kim zag in deze nieuwe koers echter een bedreiging van zijn positie en daarnaast was hij naast Stalinist ook vooral een nationalist die er weinig voor voelde om naar de pijpen van Moskou te dansen en zijn Korea ondergeschikt te maken aan een groter communistisch blok. Op het matje in Moskou In januari 1955 neemt de kritiek vanuit Moskou op Kims beleid verder toe en ziet Kim zich genoodzaakt om in april 1955 naar Moskou af te reizen om de Sovjet leiders gerust te stellen en is dan ook genoodzaakt zijn fouten op met name economisch gebied toe te geven. In december 1955 geeft Kim op een partijbijeenkomst van de Koreaanse arbeiderspartij enigszins toe aan de kritiek, maar op hetzelfde moment verstevigt hij zijn macht door zijn rechterhand Choe Yonggeon, ondanks de weestand van de oppositie op een hoge positie te installeren en wordt Bak Changgok samen met 15 volgers van de Sovjet groepering weggewerkt. De onrust vanuit Moskou neemt toe, maar sinds het begin van de New Course doet Kim de kritiek vanuit Moskou af als simpelweg niet waar of belooft beterschap. In werkelijkheid voelt Kim niks voor een koerswijziging, trekt zich weinig van de kritiek aan en gaan de zuiveringen (o.a. Bak Ilu als hoofd van de Yan-an groepering in 1955) onverminderd voort. De bekende toespraak in december 1955 waarin Kim voor het eerst spreekt over de Koreaanse vorm van het communisme genaamd Juche geeft aan dat Kim en niet Moskou bepaalt welke koers er gevaren zal worden. De mislukte aanval op Kim Il-Sung in augustus 1956 Niet veel later (februari 1956) hield de nieuwe Sovjet leider Nikita Chroetjov zijn befaamde geheime toespraak waarin hij afstand deed van Stalins persooncultus en enkele belangrijke elementen van zijn beleid. De toespraak zorgde voor een schok in het communistische blok en Kim was andermaal genoodzaakt een bezoek aan Moskou (en vele andere communistische landen) te brengen om de

Sovjet leiding gerust te stellen en ervoor te zorgen dat de economische hulp niet in gevaar kwam. Tijdens zijn afwezigheid werd er in het geheim een plan gesmeed om Kim tijdens de partijbijeenkomst die kort na zijn terugkeer plaats zou vinden, frontaal aan te vallen en met steun van anderen af te zetten. Aan het hoofd van het plan stond de nieuwe leider van de Yan-an groepering; Choe Chang-ik en de nieuwe leider van de Sovjet factie Pak Chang-ok. Tijdens de partijbijeenkomst van 30 augustus werd de aanval ingezet, maar Kim genoot voldoende steun en bleef overeind. Kim overleefde en zou actie ondernemen tegen de afvalligen die uit angst voor represailles probeerden te vluchten maar bij de Chinese grens opgepakt werden. De Sovjet Sino interventie De twee communistische grootmachten China en de Sovjet Unie vertrouwden de ontwikkelingen niet en haastten zich naar Pyongyang om een eind te maken aan de zuiveringen van de aan hen gelieerde groeperingen. Hoewel Kim de samenzweerders tot op zeker hoogte in genade aannam, was hun invloed sterk afgenomen. Uiteindelijk weerhield dit Kim niet om een jaar later de zuiveringen te hervatten getuige de verdwijning en de daaropvolgende dood van Kim Tu-bong, een van de sleutelfiguren in de tot dan toe korte Noord-Koreaanse geschiedenis. De aanhoudende zuiveringen binnen de Sovjet en Yan-an groeperingen lieten de overgebleven leden weinig keus; aansluiten bij Kim of vluchten naar Moskou of Bejing. Rond 1960 was het dan ook gedaan met de rol van de binnenlandse, Chninese Yan-an en de Sovjet stromingen binnen de Noord-Koreaanse top. Terug naar Kim Jong-un Achteraf discussiren kenners nog altijd over de bedoeling van de verschillende groeperingen. Was het een machtsstrijd waarbij de verschillende groeperingen de absolute macht niet wilden delen of was de aanval op Kim een uiterste poging het tij te keren? Ook over Kims beweegredenen kan men discussiren. Dacht Kim werkelijk dat zijn sterk nationalistisch koers en de inzet op zware industrie de beste optie was, wilde hij kosten wat kost de strijd met het zuiden winnen, was hij bang ook vermoord te worden, of was hij simpelweg uit op het ultieme macht? Ook hadden de verdere ontwikkelingen op het internationale toneel (Sino-Sovjet split, de val van de Sovjet Unie en het economische succes van het Zuiden) een grote invloed op de beleidsbepalers in Pyongyang. Wat de redenen zijn (of waarschijnlijker een combinatie) de uitkomst is dat de Kims nog altijd de touwtjes in handen hebben. De recente ontwikkelingen herinneren ons eraan dat ook de positie van Kim Jong-un niet zo zeker is als het lijkt. De zuiveringen van Jang song- taek zijn eerder een teken van een jonge leider in de problemen dan dat het een daad is die zijn absolute macht bewijst. De zuiveringen van Jang song-taek en zijn familie lijken een bewijs dat ook de jonge Kim net als zijn grootvader naar zware middelen moet grijpen om niet zelf slachtoffer te worden van het systeem dat zij mede zelf creerden.