B GIO DC V O TO TRNG I HC KINH T TP.

H CH MINH

TIU LUN

O C KINH DOANH

Li m u
o c kinh doanh l mt trong nhng vn quan trng hng u v cng l vn gy nhiu hiu nhm nht trong x hi kinh doanh hin nay. Trong vng hn 20 nm va qua, o c kinh doanh tr thnh mt vn thu ht c nhiu quan tm. Ngy nay, cc doanh nghip phi i mt vi sc p ca ngi tiu dng v cc hnh vi o c, cc quy nh php lut cng c thit k khuyn khch cc hnh vi tt ca doanh nghip - t hot ng marketing n bo v mi trng. Hot ng kinh doanh tc ng n tt c cc lnh vc ca cuc sng x hi, nn nh kinh doanh cng cn phi c o c ngh nghip v khng th hot ng ngoi vng php lut m ch c th kinh doanh nhng g php lut x hi khng cm. Phm cht o c kinh doanh ca nh doanh nghip l mt trong nhng yu t c bn to nn uy tn ca nh kinh doanh, m bo cho hot ng kinh doanh ca doanh nghip t c nhng thnh cng trn thng trng, tn ti v pht trin bn vng. Vic xy dng o c kinh doanh, trc ht, l trch nhim ca chnh cc doanh nghip; ng thi, cng l trch nhim ca nh nc, ca cng ng v ton x hi. Xy dng o c kinh doanh l nhim v cn c quan tm, coi trng nhm hnh thnh ng lc thc y vic thc hin trch nhim x hi ca doanh nghip. Chnh v iu ny m nhm em chn ti o c kinh doanh. Trong qu trnh lm bi khng trnh khi nhng thiu st,mong thy c v cc bn ng gp bi lm ca nhm em c hon thin hn. Phng php nghin cu: Nhn din cc vn o c; Nghin cu cc hnh vi o c trong kinh doanh; Xy dng o c trong kinh doanh; a ra bin php khc phc v gii quyt cc hn ch v thiu st. Thng tin c thu thp t: Sch o c kinh doanh & Vn ha doanh nghip PGS.TS.Nguyn Mnh Qun

Website:http://tailieu.vn/xem-tai-lieu/tieu-luan-dao-duc-kinhdoanh-.316958.html Website:http://tailieu.vn/xem-tai-lieu/dao-duc-kinh-doanh-tai-vietnam-thuc-tai-va-giai-phap.316952.html V mt s thng tin t cc website khc.

O C KINH DOANH
Phn 1. Khi nim o c v kinh doanh
A. o c:
1. o c l g? o c l tp hp cc nguyn tc, quy tc, chun mc x hi nhm iu chnh, nh gi hnh vi ca con ngi i vi bn thn v trong quan h vi ngi khc v vi x hi. 2. S khc nhau gia o c v lut php: O C Tnh cng ch Th hin vn bn T nguyn Khng LUT PHP Bt buc C

Phm vi iu chnh

Rng bao qut mi Hp ch iu chnh lnh vc ca th gii hnh vi lin quan n ch x hi, ch tinh thn . nh nc . o l ng n tn ti Ch lm r nhng mu bn trn lut. s chung nh nht ca cc hnh vi hp l phi.

B. Kinh doanh:
1. Kinh doanh l g? Kinh doanh l ton b hay mt phn qu trnh u t t sn xut, tiu th n cung ng dch v trn th trng nhm mc ch sinh li. L hot ng kinh t x hi thng ngy. 2. Cc loi hnh kinh doanh: a. Sn xut kinh doanh:

L hot ng ca cc doanh nghip ch to cc sn phm cho x hi, bn c trn th trng v t mt mc li nht nh. b. Thng mi: Gc ch mi mi, mua ch nhiu, bn ch t; mua ch r, bn ch t. Thng mi khng ch n thun l hnh vi mua bn hng ha, m cn l cc dch v mua bn nh: mi gii, i l v xc tin thng mi. c. Dch v: L cc hot ng p ng nhu cu con ngi mt cch hp php hng th lao. Ngy nay, t l dch v ng gp vo GDP ca cc quc gia pht trin rt cao. d. u t: Phi gp vn c th lm n chnh ng th mi gi l u t. C u t trong nc v nc ngoi: u t trc tip FDI v u t gin tip FII . 3. Vn x hi ca hot ng kinh doanh: Hot ng kinh doanh nh hng trc tip ti quyn li cng dn v an sinh x hi. c bit trong nn kinh t th trng lm ny sinh ra nhiu vn x hi cn c gii quyt nh:

Li nhun

Vn x hi

Cnh tranh

Mi trng Nhng vn ny cn c gii quyt nh th no? a. Li nhun: Li nhun ngy nay phi hiu l hai bn cng c li, li ch c nhn phi t trong nhim v x hi. b. Cnh tranh: Cnh tranh lun phi t trong li ch x hi khng lm thit hi quyn li ngi tiu dung, m phi to ra nhiu sn phm tt hn. c. Mi trng: Sn xut ngy nay ny sinh vn nhim mi trng, cn kit ti nguyn v mt cn bng sinh thi.

Phn 2. o c kinh doanh:

A. S lc o c kinh doanh: I. Khi nim o c kinh doanh:
L mt tp hp cc nguyn tc, chun mc c tc dng iu chnh, nh gi, hng dn v kim sot hnh vi ca cc ch th kinh doanh.

II. Lch s pht trin ca o c kinh doanh:

1. phng ng, theo quan im nho gio th hot ng kinh doanh khng c xem trng do t tng trng nng. Phng bun bn l nhng k tiu nhn, ti tin. Hnh vi bun bn b coi r, b nh ng vi cc hnh vi la o. con bun! l mt cu chi rt nng n min bc Vit Nam cch y 30 nm. 2. phng Ty, o c kinh doanh xut pht t tn iu tn gio: a. Lut tin tri Mose Law) Do Thi gio: Ti ma thu hoch khng nn gt ht. Ngy Sabbath ch v th c ngh. Sau 50 nm, mi mn n c hy b. b. Gio hi cng gio ra tiu chun: Tin no ca ny. Khng tr lng cho th di mc c th sng c. c. Lut hi gio ngn cn vic cho vay li. 3. o c kinh doanh thi cn i: a. Nhiu tiu chun o c kinh doanh c lut ha: Lut chng c quyn Sherman - act of America 1896 . Lut tiu chun cht lng. Lut bo v ngi tiu dng. b. Hoa K 1900 1970: Trc 1960: Gio hi ngh mc lng cng bng, quyn cng dn, quan tm mc sng v cc gi tr khc. Nm 1963, Kennedy a ra thng bo c bit bo v ngi tiu dng. Nm 1965, yu cu ngnh t coi trng s an ton v s sng ca ngi s dng.

Nm 1970, lut v kim tra phng x, lut v nc sch, lut v cht c hi. c. Hoa K - thp nin 1970s: o c kinh doanh tr thnh mt lnh vc nghin cu. Bt u vit v ging dy v trch nhim x hi, nhng nguyn tc cn c p dng trong kinh doanh. Thnh lp trung tm nghin cu o c kinh doanh. Cui nhng nm 70, bng n vn nn hi l, qung co la gt, thng ng cu kt vi nhau t gi: o c kinh doanh tr thnh vn nng ca x hi. d. Hoa K - thp nin 1980s: Hn 30 c quan nghin cu o c kinh doanh c thnh lp. 500 kha hc v 70.000 sinh vin c hc v o c kinh doanh cc trng i hc M. Cc cng ty ln nh Johnson & Jondson, Carterpilar thnh lp y ban o c v chnh sch x hi gii quyt nhng vn trong cng ty. e. Hoa K - thp nin 1990s: Chnh quyn Clinton: Th ch ha o c kinh doanh. ng h thng mi t do. ng h trch nhim ca doanh nghip. 11/1991, ch dn x n i vi cc t chc vi phm. Khuyn khch cc doanh nghip c bin php trnh hnh vi v o c. f. Th gii - t nm 2000 n nay: o c kinh doanh l lnh vc nghin cu c quan tm. o c kinh doanh c xem xt t nhiu gc : lut php, trit hc v cc khoa hc x hi khc. o c kinh doanh gn cht khi nim trch nhim o c vi vic ra quyt nh.

Cc hi ngh thng xuyn v o c kinh doanh.

B. Cc nguyn tc v chun mc ca o c kinh doanh: I. Tnh trung thc:

Khng dng cc th on gian di, xo tr kim li. Gi li ha, gi ch tn trong kinh doanh, nht qun trong ni v lm. Trung thc trong chp hnh lut php ca nh nc, khng lm n phi php nh trn thu, lu thu, khng sn xut v bun bn nhng mt hng quc cm. Thc hin nhng dch v c hi cho thun phong m tc, trung thc trong giao tip vi bn hng (giao dch, m phn, k kt) v ngi tiu dng: khng lm hng gi, khuyn mi gi, qung co sai s tht, s dng tri php nhng nhn hiu ni ting, vi phm bn quyn, ph gi theo li n cp, trung thc ngay vi bn thn, khng hi l, tham , tht kt, khim cng vi t. Ch Tn l c tnh hng u ca doanh nhn, l tn trng s tht v l phi trong hnh vi ng x, l c s cho cc quan h hp tc trong hot ng kinh doanh. Mt s tht tn, vn s bt tin.

II. Tn trng con ngi:

i vi nhng ngi cng s v di quyn: tn trng phm gi, quyn li chnh ng, tn trng hnh phc, tn trng tim nng pht trin ca nhn vin, quan tm ng mc, tn trng quyn t do v cc quyn hn hp php khc. i vi khch hng: tn trng nhu cu, s thch v tm l khch hng. i vi i th cnh tranh: tn trng li ch ca i th.

III. Tnh sng to:

Hot ng kinh doanh din ra trong s cnh tranh ngy cng gay gt. c th tn ti v pht trin nht thit i hi bn phi sang to bit kt hp tnh khoa hc v tnh ngh thut trong kinh doanh . Hy ngh n iu ngi khc cha ngh, hy lm iu ngi khc cha lm, Nu h lm ri, hy lm tt hn!

C. o c kinh doanh v trch nhim x hi: I. Khi nim trch nhim x hi ca doanh nghip:
L cam kt ca doanh nghip ng gp cho vic pht trin kinh t bn vng, thng qua vic tun th chun mc v bo v mi trng, bnh ng v gii tnh, an ton lao ng, quyn li lao ng, tr lng cng bng, o to v pht trin nhn vin, pht trin cng ng theo cch c li cho c doanh nghip cng nh pht trin chung ca x hi.

II. Cc kha cnh ca trch nhim x hi:

Php l

Kinh t
TRCH NHIM

Nhn vn

o c

1. Kha cnh kinh t: Kha cnh kinh t trong trch nhim x hi ca mt doanh nghip l phi sn xut hng ha v dch v m x hi cn v mun vi mt mc gi c th duy tr doanh nghip y v lm tha mn ngha v ca doanh nghip

vi cc nh u t; l tm kim ngun cung ng lao ng, pht hin nhng ngun ti nguyn mi, thc y tin b cng ngh, pht trin sn phm; l phn phi cc ngun sn xut nh hng ho v dch v nh th no trong h thng x hi. Trong khi thc hin cc cng vic ny, cc doanh nghip thc s gp phn vo tng thm phc li cho x hi, m bo s tn ti v pht trin ca doanh nghip. i vi ngi lao ng, kha cnh kinh t ca doanh nghip l to cng n vic lm vi mc th lao xng ng c hi vic lm nh nhau, c hi pht trin ngh v chuyn mn, hng th lao tng xng, hng mi trng lao ng an ton, v sinh v m bo quyn ring t, c nhn ni lm vic. i vi ngi tiu dng, trch nhim kinh t ca doanh nghip l cung cp hng ho v dch v, trch nhim kinh t ca doanh nghip cn lin quan n vn v cht lng, an ton sn phm, nh gi, thng tin v sn phm (qung co), phn phi, bn hng v cnh tranh. i vi ch s hu doanh nghip, trch nhim kinh t ca doanh nghip l bo tn v pht trin cc gi tr v ti sn c y thc. Nhng gi tr v ti sn ny c th l ca x hi hoc c nhn c h t nguyn giao ph cho t chc, doanh nghip - m i din l ngi qun l, iu hnh vi nhng iu kin rng buc chnh thc. V d: Yu cu v o c i vi chin lc kinh doanh Ken Wasch, ch tch hip hi Software Publishers Association M tuyn b rng R rang cng l xc nhn rng chim gi mt sn chi ring trong cng ngh v phn mm my tnh l nhn t quyt nh m bo s la chn ca ngi tiu dng v tip tc pht trin sn phm. Tuyn b ny c a ra sau cuc iu tra ca B T php M. Cc i th cnh tranh ca Microsoft khiu ni rng Microsoft Network Explorer c bn km vi phn mm Windows c tc dng quy nh b kt ni Internet m ngi tiu dng phi s dng. Vo thi im , h thng iu hnh ca Microsoft c khong 90% ngi khch hng s dng. Nh vy, ngi tiu dng v cc i th cnh tranh cho rng Microsoft c th c quyn

lc c quyn qu ln trn th trng phn mm my tnh. i vi cc bn lin i khc, ngha v kinh t ca doanh nghip l mang li li ch ti a v cng bng cho h. Ngha v ny c thc hin bng vic cung cp trc tip nhng li ch ny cho h qua hng ho, vic lm, gi c, cht lng, li nhun u t, vv.. Ngha v kinh t cn c th c thc hin mt cch gin tip thng qua cnh tranh. Cnh tranh trong kinh doanh phn nh nhng kha cnh lin quan n li ch ca ngi tiu dng v li nhun ca doanh nghip, doanh nghip c th s dng phn phi cho ngi lao ng v ch s hu. Cc bin php cnh tranh gia cc doanh nghip c th lm thay i kh nng tip cn v la chn hng ha ca ngi tiu dng ; li nhun v tng trng trong kinh doanh so vi cc hng khc c th tc ng n quyt nh la chn u t ca cc ch u t. Chnh v vy, nhiu doanh nghip rt thc trong vic la chn bin php cnh tranh; v trit l o c ca doanh nghip c th c ngha quyt nh i vi vic nhn thc v la chn nhng bin php c th chp nhn c v mt x hi. Nhng bin php cnh tranh nh chin tranh gi c, ph gi, phn bit gi, c nh gi, cu kt ... c th lm gim tnh cnh tranh, tng quyn lc c quyn v gy thit hi cho ngi tiu dng. Lm dng cc ti sn tr tu hoc b mt thng mi mt cch bt hp php cng l bin php thng thy trong cnh tranh. iu ny khng ch lin quan n vn s hu v li ch m cn lin quan n quyn ca con ngi. Kha cnh kinh t trong trch nhim x hi ca mt doanh nghip l c s cho cc hot ng ca doanh nghip. Phn ln cc ngha v kinh t trong kinh doanh u c th ch ho thnh cc ngha v php l . 2. Kha cnh php l: Kha cnh php l trong trch nhim x hi ca mt doanh nghip l doanh nghip phi thc hin y nhng quy nh v php l chnh thc i vi cc bn hu quan. Nhng iu lut nh th ny s iu tit c cnh tranh, bo v khch hng, bo v mi trng, thc y s cng bng v an ton v cung cp nhng sng kin chng li nhng hnh vi sai tri. Cc ngha v php l c th hin trong lut dn s v hnh s. V c bn, ngha v php l bao gm nm kha cnh:

(1) iu tit cnh tranh: Do quyn lc c quyn c th dn n nhng thit hi cho x hi v cc i tng hu quan, nh nn kinh t km hiu qu do mt khng v phc li x hi, phn phi phc li x hi khng cng bng do mt phn thng d ca ngi tiu dng hay ngi cung ng b tc ot, nh c chng minh trong l thuyt Kinh t hc th trng. Khuyn khch cnh tranh v m bo mi trng cnh tranh lnh mnh l cch thc c bn v quan trng iu tit quyn lc c quyn. V vy, nhiu nc thng qua nhiu sc lut nhm kim sot tnh trng c quyn, ngn chn cc bin php nh gi khng cng bng (gi c quyn) v c gi chung l cc lut php h tr cnh tranh. (2) Bo v ngi tiu dng: bo v ngi tiu dng, lut php i hi cc t chc kinh doanh phi cung cp cc thng tin chnh xc v sn phm v dch v cng nh phi tun th cc tiu chun v s an ton ca sn phm. in hnh v cc lut bo v ngi tiu dng l nhng quy nh gim st cht ch v qung co v an ton sn phm. Mc d cng nhn trch nhim t bo v v t thng tin ca mi i tng v ngi tiu dng, lut php vn c gng bo v ngi tiu dng qua vic nhn mnh tnh cht khc nhau v trnh nhn thc v kh nng tham gia khi ra quyt nh tiu dng ca cc i tng khc nhau, trong ngi sn xut v ngi qung co c trnh cao hn hn v nng lc gn nh tuyt i so vi nhng i tng khc. Lut php cng bo v nhng ngi khng phi i tng tiu dng trc tip. Do cc bin php kinh doanh v marketing ch yu c trin khai thng qua cc phng tin i chng, chng c th gy tc ng khc nhau ng thi n nhiu i tng. Ngay c nhng tc ng bt li nm ngoi mong i i vi cc nhm ngi khng phi l i tng mc tiu vn b coi l phi o c v khng th chp nhn c, v c th dn n nhng hu qu khng mong mun nhng i tng ny. Trong nhng nm gn y, mi quan tm ca ngi tiu dng v x hi khng ch dng li s an ton i vi sc khe v li ch ca nhng ngi tiu dng trong qu trnh s dng cc sn phm dch v c th, m c dnh cho nhng vn mang tnh x hi, lu di hn lin quan n qu trnh sn xut sn phm dch v nh bo v mi trng.

(3) Bo v mi trng: Lut bo v mi trng c ban hnh ln u tin vo nhng nm 1960 nc M, xut pht t nhng cu hi t ra t vic phn tch v li ch v thit hi ca mt quyt nh, mt hot ng kinh doanh i vi cc i tng khc nhau trong phm vi ton x hi. Kt qu phn tch khng lm tha mn nhng nh phn tch do nhng khim khuyt v kh khn trong vic xc nh cc i tng hu quan v vic o lng nhng thit hi vt cht v tinh thn i vi h. iu tr nn c bit kh khi nh gi h qu lu di gy ra i vi sc khe con ngi, hiu qu sn xut v ngun lc chung ca x hi do nhng quyt nh v hot ng sn xut, kinh doanh v tiu dng hin nay gy ra. Nhng vn ph bin c quan tm hin nay l vic thi cht thi c hi trong sn xut vo mi trng khng kh, nc, t ai, v ting n. Bao b c coi l mt nhn t quan trng ca cc bin php marketing, nhng chng ch c gi tr i vi gi tiu dng trong qu trnh la chn v bo qun hng ha. Cht thi loi ny ngy cng tr nn nghim trng, nht l cc th, khi cc hng sn xut ngy cng coi trng yu t marketing ny. V d: Lut bo v mi trng M Clean Air Act, 1970. Quy nh tiu chun cht lng khng kh, yu cu lp k hoch thc thi tiu chun ny v phi c chnh quyn ph chun. National Environmental Policy Act, 1970. Xy dng cc mc tiu chnh sch tng qut cho cc c quan chnh ph; thnh lp Hi ng Cht lng Mi trng lm c quan iu phi. Coastal Zone ManagementAct, 1972. Cung cp ngui ti chnh cho cc tiu bang ngn chn tnh trng nhim b bin qu mc. Federal Water Pollution Control Act, 1972. m bo vic ngn chn, hn ch, tin ti loi tr tnh trng nhim ngun nc. Noise Pollution Control Act, 1972. m bo vic kim sot ting n pht ra t mt s hng mc sn phm c kh nht nh.

Toxic Substances Control Act, 1972. Yu cu th nghim v hn ch s dng mt s ha cht nht nh, nhm bo m sc khe v bo v mi trng. Bn cnh nhng vn nhim mi trng t nhin, vt cht, vn bo v mi trng vn ha x hi, phi vt th cng c ch trng nhiu quc gia. Tc ng ca cc bin php v hnh thc qung co tinh vi, c bit l thng qua phim nh, c th dn n nhng tro lu tiu dng, lm xi mn gi tr vn ha v o c truyn thng, lm thay i gi tr tinh thn v trit l o c x hi, lm mt i s trong sng v tinh t ca ngn ng. Nhng vn ny cng c nhiu i tng v quc gia quan tm. (4) An ton v bnh ng: Lut php cng quan tm n vic m bo quyn bnh ng ca mi i tng khc nhau vi t cch l ngi lao ng. Lut php bo v ngi lao ng trc tnh trng phn bit i x. S phn bit c th l v tui tc, gii tnh, dn tc, th cht. Lut php tha nhn quyn ca cc doanh nghip trong vic tuyn dng nhng ngi c nng lc nht vo cc v tr cng tc khc nhau theo yu cu trong b my t chc. Tuy nhin, lut php cng ngn chn vic sa thi ngi lao ng ty tin v bt hp l. Nhng quyn c bn ca ngi lao ng cn c bo v l quyn c sng v lm vic, quyn c c hi lao ng nh nhau. Vic sa thi ngi lao ng m khng c nhng bng chng c th v vic ngi lao ng khng nng lc hon thnh cc yu cu hp l ca cng vic b coi l vi phm cc quyn nu trn. V d: Lao ng n - nhiu ro cn trn ng mu sinh v thng tin Theo Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam VCCI khong 31% trong s 70.000 doanh nghip va v nh ng k hot ng ti Vit Nam l do ph n lm ch. Trong khi c hai gii doanh nhn nam v n i mt vi nhiu ro cn do vic kh tip cn vi vn v cng ngh th ph n li phi ng u th m vi s kim hm khi phn u t c s bnh ng trong vai tr lao ng sn xut v ti sn xut. Theo kt qu kho st ca VCCI v Swisscontact, c s phn bit r rt trong i x vi lao ng n.

Mc d lao ng n chim n 41% s lao ng tr ong cc doanh nghip c kho st, ch yu h ch c phn cng thc hin nhng cng vic gin n thuc cc khu hon tt sn phm v gi bao. l nhng cng vic c tr cng thp, ng thi cng t c c hi thng tin v nm bt k nng ngh nghip mi. Cng theo bo co kho st trn, n 70% doanh nghip c kho st khng cho lao ng n c hng tr cp thai sn, thm ch cn e da sa thi lao ng n nu kt hn v c thai. Nhiu doanh nghip tr lng cho ngi lao ng khi sinh con thp hn mc quy nh ca Lut Lao ng v tin tr cp thai sn thng b b qua, khng c cp n trong hp ng lao ng khi tha thun vi cng nhn. T nm 1996, Chnh ph Vit Nam c chnh sch Ngh nh 23/CP u i cho doanh nghip s dng lao ng n v B Ti chnh cng c hng dn c th thc thi. Tuy nhin, n nay ch c rt t doanh nghip trong din ny c hng u i. Hin nay trn a bn thnh ph H Ch Minh c trn 100 doanh nghip c cng nhn c iu kin hng chnh sch u i nhng thc t mi ch c 1 doanh nghip chnh thc c hng. Lut php cng bo v quyn ca ngi lao ng c hng mt mi trng lm vic an ton. S khc nhau v c trng cu trc c th v th lc c th dn n vic nhn thc v kh nng ng u vi nhng ri ro trong cng vic khc nhau. Lut php bo v ngi lao ng khng ch bng cch ngn chn tnh trng ngi lao ng phi lm vic trong cc iu kin nguy him, c hi, m cn bo v quyn ca h trong vic c bit v c t chi cc cng vic nguy him hp l. Trong trng hp cc cng vic nguy him c nhn thc y v c ngi lao ng t nguyn chp nhn, lut php cng buc cc doanh nghip phi m bo tr mc lng tng xng vi mc nguy him v ri ro ca cng vic i vi ngi lao ng. (5) Khuyn khch pht hin v ngn chn hnh vi sai tri:

Hu ht cc trng hp vi phm v o c u l do cc doanh nghip vt khi gii hn ca cc chun mc o c do doanh nghip hay ngnh quy nh. Nhng chun mc ny mt khi c th ch ha thnh lut p dng rng ri i vi mi i tng, cc trng hp vi phm o c s tr thnh vi phm php lut. Tuy nhin, ranh gii gia chun mc o c v php l thng rt kh xc nh, nht l i vi nhng ngi qun l t c o to k v lut. Kh khn l nhng ngi qun ch yu c o to ra cc quyt nh tc nghip kinh doanh nhng ng thi li phi chu trch nhim v c nhng vn o c v php l. Hu nh khng th tch ri cc kha cnh ny trong mt quyt nh kinh doanh, v nhng bt cn v mt o c trong hnh vi kinh doanh rt d dn n nhng khiu ni dn s. H qu v mt tinh thn, o c v kinh t thng rt ln. Hnh vi sai tri b pht hin cng chm, trch nhim hay v tr ca nhng ngi c hnh vi sai tri cng cao, hu qu cng nng n. X l cng thiu nghim minh, hnh vi sai tri cng lan rng, hu qu cng nghim trng v cng kh khc phc. Pht hin sm nhng hnh vi sai tri hay du hiu sai tri tim tng c th gip khc phc c hiu qu v gim thiu hu qu xu. Tuy nhin, nhng ngi pht hin sai tri thng xuyn phi chu nhng ri ro v bt hnh khi doanh nghip khng c bin php hu hiu pht hin, x l sai tri hay bo v ngi co gic. Xy dn g cc chng trnh giao c o c trong thit lp c mt h thng phng nga, ngn chn, pht hin v x l cc hnh vi sai tri, v bo v ngi pht gic l mt trong nhng bin php hu hiu c rt nhiu doanh nghip quan tm. Nhng ngi qun l quan nim rng o c l tun th nghim ngt cc yu cu v php l khng th mang li cho doanh nghip mt sc thi ring m ch l mt hnh nh m nht. l v nhng cam kt v php l ch c tc dng ngn chn vi phm php lut. Nhng gi tr o c ring ca doanh nghip mi c tc dng to nn hnh nh cho chng. V vy, cc chng trnh giao c o c ch c th gp phn to nn hnh nh ng trn trng i vi doanh nghip nu chng ly nhng gi tr v chun mc o c ng n c xy dng lm ng lc. Thng qua trch nhim php l, x hi buc cc thnh vin phi thc thi cc hnh vi c chp nhn. Cc t chc khng th tn ti lu di nu h khng thc hin trch nhim php l ca mnh.

3. Kha cnh o c: Kha cnh o c trong trch nhim x hi ca mt doanh nghip l nhng hnh vi v hot ng m x hi mong i doanh nghip nhng khng c quy nh trong h thng lut php, khng c th ch ha thnh lut. Kha cnh ny lin quan ti nhng g cc cng ty quyt nh l ng, cng bng vt qua c nhng yu cu php l khc nghit, n ch nhng hnh vi v hot ng m cc thnh vin ca t chc, cng ng v x hi mong i t pha cc doanh nghip d cho chng khng c vit thnh lut. Cc cng ty phi i x vi cc c ng v nhng ngi c quan tm trong x hi bng mt cch thc c o c v lm n theo mt cch thc ph hp vi cc tiu chun ca x hi v nhng chun tc o c l v cng quan trng. V o c l mt phn ca trch nhim x hi nn chin lc kinh doanh cn phi phn nh mt tm hiu bit, tm nhn v cc gi tr ca cc thnh vin trong t chc v cc c ng v hiu bit v bn cht o c ca nhng s la chn mang tnh chin lc. Kha cnh o c ca mt doanh nghip thng c th hin thng qua nhng nguyn tc, gi tr o c c tn trng trnh by trong bn s mnh v chin lc ca cng ty. Thng qua cc cng b ny, nguyn tc v gi tr o c tr thnh kim ch nam cho s phi hp hnh ng ca mi thnh vin trong cng ty v vi cc bn hu quan. V d: Mc tiu ca chng ti Unilever l p ng nhu cu hng ngy ca con ngi khp mi ni - on trc nguyn vng ca khch hng v ngi tiu dng ca chng ti, p ng mt cch sng to v cnh tranh vi cc sn phm v dch v c thng hiu nng cao cht lng. Gc r su ca chng ti trong vn ho bn a v cc th trng trn ton th gii l s tha k khng th snh kp ca chng ti v nn tng cho pht trin trong tng lai ca chng ti. Chng ti s mang kin thc v kinh nghim quc t ca mnh phc v nhng ngi tiu dng trong nc - thc s l mt cng ty a quc gia a ni a (a

truly multilocal multinational). Thnh cng di hn ca chng ti cn phi c s cam kt ton b cho cc chun mc c bit v kt qu hot ng v nng sut, v lm vic cng nhau mt cch hiu qu v v mong mun nm ly nhng tng mi v lin tc hc hi. Chng ti tin rng thnh cng cn phi c cc chun mc cao ca hnh vi doanh nghip i vi nhn vin, ngi tiu dng, x hi v th gii m chng ta ang sng. y l con ng ca Unilever i n pht trin bn vng, sinh li cho hot ng kinh doanh ca chng ti v to ra gi tr di hn cho cc c ng v nhn vin ca mnh. Nhng ngi qun l c kinh nghim thng chn cch thc hin mc tiu t ch thng qua vic tc ng vo hnh vi ca ngi lao ng. Kinh nghim qun l cho thy, nhn thc ca mt ngi tao ng thng b nh hng bi quan im v hnh vi o c ca nhng ngi xung quanh, cng s. Tc ng ny nhiu khi cn ln hn s chi phi bi quan nim v nim tin ca chnh ngi v s ng -sai, v i khi lm thay i quan nim v nim tin ca h. V vy, vic to lp mt bu khng kh o c ng n trong t chc c ngha rt quan trng trong vic iu chnh hnh vi o c ca mi nhn vin. Nhng nhn cch o c c chn lm in hnh c tc dng nh nhng tm gng gip nhng ngi khc soi ri bn than v iu chnh hnh vi. V d: S mnh ca cng ty FBT FPT mong mun tr thnh mt t chc kiu mi, hung mnh, bng b lc, lao ng, sng to v cng ngh, gp phn hng thnh quc gia, tao iu kin cho tt c mi ngi pht trin ti nng ca mnh, em li cho mi thnh vin mt cuc sng y v vt cht v phong ph v tinh thn. c thnh lp vo thng 9 nm 1988 bi nhng nh tr thc tr tui vi hai bn tay trng, mt bu nhit huyt v hoi bo vt ln trn ci i, ngho bng cch lm ch tri thc, nhng ngi sng lp cng ty

FPT phi mt 5 nm suy ngh v vt ln vi thc t mi khng nh c r rang s mnh nu trn ca mnh. thc hin s mnh, FPT chn cch tip cn v hc hi nhng kin thc tin tin nht v kinh nghim th gii trong lnh vc tin hc, h hc rt nhanh v tip thu rt tt. Vn ha doanh nghip FPT c xy dng khng ch bng tnh bng hu, tn trng ti nng, m cn vic lun c thc gi gn nhng gi tr ca vn ha Vit Nam, nh cc l nghi theo phong tc Tt c truyn Vit Nam, ly lm bn sc ring ca chnh mnh. Sau 15 nm, FPT t nh gi l t c mt phn s mnh ca mnh l tr thnh mt tp on hng mnh vi doanh s hng nm trn 200 triu dla, ng u quc gia v nhiu lnh vc quan trng trong ngnh cng ngh thng tin v cn l biu tng v kht vng Vit Nam snh vai bn b, nm chu. 4. Kha cnh nhn vn (lng bc i). Kha cnh nhn vn trong trch nhim x hi ca mt doanh nghip l nhng hnh vi v hot ng th hin nhng mong mun ng gp v hin dng cho cng ng v x hi. V d nh thnh lp cc t chc t thin v ng h cc d n cng ng l cc hnh thc ca lng bc i v tinh thn t nguyn ca cng ty . Nhng ng gp c th trn bn phng din: (1) Nng cao cht lng cuc sng; (2) San s bt gnh nng cho chnh ph; (3) Nng cao nng lc lnh o cho nhn vin; (4) Pht trin nhn cch o c ca ngi lao ng. Kha cnh ny lin quan ti nhng ng gp v ti chnh v ngun nhn lc cho cng ng v x hi ln hn nng cao cht lng cuc sng. Kha cnh nhn i ca trch nhim php l lin quan ti c cu v ng lc ca x hi v cc vn v cht lng cuc sng m x hi quan tm. Ngi ta mong i cc doanh nghip ng gp cho cng ng v phc li x hi.

Cc cng ty ng gp nhng khong tin ng k cho gio dc, ngh thut, mi trng v cho nhng ngi khuyt tt. Cc cng ty khng ch tr gip cc t chc t thin a phng v trn c nc m h cn tham gia gnh vc trch nhim gip o to nhng ngi tht nghip. Lng nhn i mang tnh chin lc kt ni kh nng ca doanh nghip vi nhu cu ca cng ng v ca x hi. y l th trch nhim c iu chnh bi lng tm. Chng ai c th bt buc cc doanh nghip phi b tin ra xy nh tnh ngha hoc lp hc tnh thng, ngoi nhng thi thc ca lng tm. Tuy nhin, thng ngi nh th thng thn l o l sng ii. Nu o l rng buc mi thnh vin trong x hi th n khng th khng rng buc cc doanh nhn. Ngoi ra, mt x hi nhn bn v bc i l rt quan trng cho hot ng kinh doanh. Bi v trong x hi nh vy, s giu c s c chp nhn. Thiu iu ny, ng lc ca hot ng kinh doanh s b tc b. 1. Chm sc sc khe v v sinh cng ng 1.1. Chng trnh bo v n ci Vit Nam ca P/S 1.2. D n "Cho i mt sng ca tr th" 2. Gio dc 2.1. Tng cng nng lc o to ngh (tng ngn sch 4,5 t ng) 2.2. Nh ti tr xy dng "Trung tm o to ngh cho ngi khuyt tt v m ci ti thnh ph H Ch Minh" 3. Bo v mi trng - D n "T ho H Long" 4. a cnh tay tr gip nhng ngi cn 4.1. Lng Hy Vng 4.2. Xy dng ngi nh tnh ngha cho ngi ngho do OMO ti tr. Cng ty cam kt trong giai an 2001-2005 ng gp 2 triu la (khong 30 t ng) mi nm cho pht trin cng ng v cc hot ng t thin. Di y chng ta s kim nh 4 thnh t ca trch nhim x hi: (1) Chp nhn: u tin, thng qua trch nhim php l - c s khi u cho mi hot ng kinh doanh, x hi buc cc thnh vin phi thc thi cc hnh vi c chp nhn. Cc t chc khng th tn ti lu di nu h khng thc hin trch nhim php l ca mnh. (2) Lu tm:

Tip theo, cc t chc cn lu tm l trch nhim o c. Cc cng ty phi quyt nh nhng g h cho l ng, chnh xc v cng bng theo nhng yu cu nghim khc ca x hi. Nhiu ngi xem php lut chnh l nhng o c c h thng ho. (3) Ra quyt nh: Mt s quyt nh ti thi im ny c th s tr thnh mt lut l trong tng lai nhm ci thin t cch cng dn ca t chc. Trong vic thc thi trch nhim php l v trch nhim x hi ca mnh, cc t chc cng phi lu tm ti nhng mi quan tm v kinh t ca cc c ng. Thng qua hnh vi php l v o c th t cch cng dn tt s mang li li ch lu di. (4) Th hin lng bc i: Cui cng, ca trch nhim x hi l trch nhim v lng bc i. Bng vic thc thi trch nhim v lng bc i, cc cng ty ng gp cc ngun lc v ti chnh v nhn lc cho cng ng ci thin cht lng cuc sng. Kha cnh lng bc i v kinh t ca trch nhim x hi c mi lin h mt thit vi nhau bi v t chc cng lm c nhiu li nhun bao nhiu th c hi h u t vo cc hot ng nhn c cng ln by nhiu. Mi kha cnh ca trch nhim x hi nh ngha mt lnh vc m cc cng ty phi a ra quyt nh biu th di dng nhng hnh vi c th s c x hi nh gi. Tm li, trong thc t, cc khi nim trch nhim x hi v o c kinh doanh thng c s dng ln cho nhau. Mc d vy, chng c nhng ngha khc nhau. Trch nhim x hi trong kinh doanh cp n nhng ngha v ca t chc, cng ty trong vic to ra nhiu nht cc tc ng x hi tch cc, trong khi gy ra t nht nhng hu qu x hi bt li. Nhng ngha v c phn nh trn cc phng din khc nhau l kinh t, php l, o c v nhn vn. Cc ngha v php l c x hi yu cu nhm loi tr nhng hnh vi khng mong mun. Cc ngha v o c quan tm n quan nim v cch thc cc t chc ra quyt nh ng sai, cng bng v cng l ngoi nhng g c xc nh trong cc ngha v php l. Cc ngha v kinh t l c s cho cc hot ng ca mt t chc, cng ty, v ch yu lin quan n cc i tng hu quan chnh nh ngi tiu dng, ngi lao ng, ch s hu hay nh u t. Trong khi , cc ngha v nhn o quan tm n nhng i tng rng

hn nh cng ng v x hi nhm gip h ci thin cuc sng v pht trin kinh t - x hi. Trch nhim v ngha v ca cc t chc, cng ty i vi x hi l rt nhiu. thc hin tt nhng trch nhim v ngha v ny, bn cnh vic nhn thc y v r rang, cch thc tip cn khi thc hin cng c ngha rt quan trng.

D. Cc kha cnh th hin ca o c kinh doanh: I. Xt trong cc chc nng ca doanh nghip:

o c trong qun tr ngun nhn lc

o c trong hot ng Marketing

Xt trong cc chc nng ca doanh nghip

o c trong hot ng ti chnh, k ton

1. o c trong qun tr ngun nhn lc a. o c trong tuyn dng, b nhim, s dng lao ng Trong hot ng tuyn dng v b nhim nhn s s xut hin mt vn o c kh nan gii, l tnh trng phn bit i x. Phn bit i x l vic khng cho php ca mt ngi no c hng nhng li ch nht nh xut pht t nh kin v phn bit. Biu hin phn bit chng tc, gii tnh, tn gio, a phng, vng vn ho, tui tc... C nhng trng hp c th, s phn bit i x li l cn thit v khng hon ton sai. Chng hn nh mt ngi qun l khng bao gi tn gio tr thnh mt c s phn bit i x khi tuyn chn nhn s. Tuy nhin, trong trng hp phi chn nhn s cho Nh th o Tin lnh th vic tn gio l mt c s la chn l hon ton hp l. Tng t vy,

mt nh qun l kin quyt ch phng vn nhng ph n tuyn ngi cho v tr gim c chng trnh gio dc ph n hoc mt ngi gc Phi cho chng trnh gio dc ngi M gc Phi l hp l. V du: Gii quyt lao ng di d th no? Khch sn Rng ng khi c phn ho gp kh khn trong gii quyt lao ng. p ng c yu cu ca khch hng, nhn vin khch sn phi tr, kho, nhanh nhn, ho nh, lch s, ng x c vn ho v i vi mt s b phn phi c trnh . Trong s lao ng hin c rt t ngi p ng c yu cu ny. Theo cch thng thng th c my bin php gii quyt nh sau: Tuyn lao ng mi p ng i hi ca th trng v cho nhng ngi cn li thi vic hoc chuyn cng tc. Tuyn dng thm mt s ngi mi, cho i o to li mt s c kh nng pht trin. S lao ng cn li cho chuyn cng tc hoc ngh vic. Tuyn chn lao ng mi p ng nhu cu ca th trng, ng thi m thm ngh mi thu np s lao ng di d. Nhng ai t nguyn ngh vic th gii quyt theo ch . Tuy nhin, cng c nhng trng hp ngi qun l da trn c s phn bit i x tuyn dng v b nhim nhn s. Quyt nh ca h da trn c s ngi lao ng thuc mt nhm ngi no , c im ca nhm ngi s c gn cho ngi lao ng bt k h c nhng c im hay khng v da trn gi nh l nhm ngi ny km ci hn nhm ngi khc. V d, nh ph n dng nh khng th a ra c nhng quyt nh hp l v h qu thin v tnh cm. Ngi da mu km ci hn ngi da trng. Nh vy quyt nh ca ngi qun l da trn c s phn bit i x ch khng phi da trn kh nng thc hin cng vic. Quyt nh nh vy nh hng n quyn li ca ngi lao ng nh v tr, thu nhp... Mt vn o c khc m cc nh qun l cn lu trong tuyn dng, b nhim v s dng ngi lao ng l phi tn trng quyn ring t c nhn ca h. tuyn dng c cht lng, ngi qun l phi thu

nhp thng tin v qu kh ca ngi lao ng xem c tin n tin s khng, v tnh trng sc kho xem c thch hp vi cng vic khng, v l lch ti chnh xem c minh bch khng... l tnh chnh ng ca cng tc qun l. Song s l phi o c nu ngi qun l t thng tin thu thp c can thip qu su vo i t ca ngi lao ng, tit l bnh n/(h s y t), xut bn v nhng vn ring t ca h v s dng tn ca h v cc mc ch thng mi khc. Trong cng tc tuyn dng v s dng ngi lao ng, trong mt s trng hp c th, vi nhng cng vic c th (li my bay, li tu, iu khin my mc...) ngi qun l phi xc minh ngi lao ng c dng tnh vi ma tu khng, hot ng ny hon ton hp o l. Tuy nhin, nu vic xc minh ny phc v cho c nhn ca ngi qun l ( tr dp, tr th c nhn, thay th cc quan h khc...) th li l vi phm quyn ring t c nhn v ng b ln n v mt o c. Mt vn o c m cc nh qun l khng th xem nh trong tuyn dng, b nhim v s dng ngi lao ng l s dng lao ng, s dng cht xm ca cc chuyn gia nhng khng i ng xng ng vi cng sc ng gp ca h. y l mt hnh thc bc lt lao ng gia tng li nhun tiu cc. Li nhun ca mt cng ty lun c tng quan vi s ng gp ca ngi lao ng. Cng ty kinh doanh mun gia tng li nhun th nht nh phi quan tm n li ch ca ngi lao ng trc tip lm ra ca ci vt cht. Quan h ch th s tt p nu ch nhn quan tm ti li ch cng nhn, ngc li cng nhn lun lao ng tch cc v tm cch gia tng li nhun cho doanh nghip. l 2 v tng h ca mt bi ton kinh t, cn c x l mt cch lnh mnh, ph hp vi li ch ca i bn. b. o c trong nh gi ngi lao ng Hnh vi hp o c ca ngi qun l trong nh gi ngi lao ng l ngi qun l khng c nh gi ngi lao ng trn c s nh kin. Ngha l nh gi ngi lao ng trn c s h thuc mt nhm ngi no hn l c im ca c nhn , ngi qun l dng n tng ca mnh v c im ca nhm ngi x s v nh gi ngi lao ng thuc v nhm . Cc nhn t nh quyn lc, ganh ght, tht vng, ti li v s hi l nhng iu kin duy tr v pht trin s nh kin. nh gi ngi lao ng lm vic c hiu qu khng, c lm dng ca cng khng, ngi qun l phi s dng cc phng tin k thut gim st v nh gi. Nh quan st cc cuc in thoi hoc s dng my ghi m ghi li nhng cuc m thoi ring t, kim sot cc thng tin s dng ti my tnh c nhn cng s, c th in t v tin nhn trn in

thoi,... Nu vic gim st ny nhm nh gi ng, khch quan, cng bng v hiu sut v nng lc lm vic ca ngi lao ng, nhm m bo b mt thng tin ca cng ty, nhm phng nga hay sa cha nhng hnh ng do ngi lao ng i ngc li li ch ca cng ty th n hon ton hp o l. Tuy nhin, nhng thng tin ly c t gim st phi l nhng thng tin phc v cho cng vic ca cng ty, nu s gim st nhm vo nhng thng tin ht sc ring t, hoc nhng thng tin phc v mc ch thanh trng, tr dp... th khng th chp nhn c v mt o c. Hn na, s gim st nu thc hin khng cn trng v t nh th c th gy p lc tm l bt li, nh cng thng, thiu t tin v khng tin tng ngi lao ng. c. o c trong bo v ngi lao ng m bo iu kin lao ng an ton l hot ng c o c nht trong vn bo v ngi lao ng. Ngi lao ng c quyn lm vic trong mt mi trng an ton. Mt khc xt t li ch, khi ngi lm cng b tai nn, ri ro th khng ch nh hng xu n bn thn h m cn tc ng n v th cnh tranh ca cng ty. Tuy nhin, vic cung cp nhng trang thit b an ton cho ngi lao ng (h thng cu ha, dy an ton, gng tay v ng cch in cho th in, n v n pha cho th m), chi ph cho tp hun v ph bin v an ton lao ng,... i khi cng tn km ngun lc v thi gian nn mt s cng ty khng gii quyt thu o, dn n ngi lao ng gp ri ro, iu ny ng ln n v mt o c. Ngi qun l s b quy trch nhim v o c trong cc trng hp di y: Khng trang b y cc trang thit b an ton lao ng cho ngi lao ng, c tnh duy tr cc iu kin nguy him v khng m bo sc khe ti ni lm vic. Che du thng tin v mi nguy him ca cng vic, lm ng trc mt v vic c th d on c v c th phng nga c. Bt buc ngi lao ng thc hin nhng cng vic nguy him m khng cho php h c c hi t chi, bt chp th trng, bt chp kh nng v nng lc ca h. Khng ph bin k lng cc quy trnh, quy phm sn xut v an ton lao ng cho ngi lao ng. Khng thng xuyn kim tra cc thit b an ton lao ng ra cc bin php khc phc. Khng thc hin cc bin php chm sc y t v bo him.

Khng tun th cc quy nh ca ngnh, quc gia, quc t v an ton. Bo v ngi lao ng cn lin quan n mt vn o c rt nhy cm l vn quy ri tnh dc ni cng s. l hnh ng a ra nhng li tn tnh khng mong mun, nhng li g gm quan h tnh dc v cc hnh vi, c ch, li ni mang bn cht tnh dc cng s, lm nh hng mt phn hoc hon ton n cng vic ca mt c nhn v gy ra mt mi trng lm vic ng s, th ch hoc xc phm. K quy ri c th l cp trn ca nn nhn, i din ca cp trn, gim st vin trong mt lnh vc khc hoc l mt ng nghip. Di y l cc bc m nh qun l cn tin hnh tun t khng ch v loi tr t nn quy ri tnh dc: Xy dng mt vn bn chnh sch m t r rng nhng g cu thnh ti quy ri tnh dc v ni r rng n b nghim cm. Xy dng nhng chng trnh hun luyn cho tt c cc cng nhn vin chc. Xy dng mt quy trnh r rng cho vic lp h s v iu tra cc n kin v t nn quy ri tnh dc. iu tra tht t m, ngay tc th n kin v quy ri tnh dc. Thi hnh bin php chn chnh. Theo di bin php chn chnh xc nh xem n c tc dng khng v m bo chc chn rng khng c hin tng tr a. 2. o c trong marketing a. Marketing v phong tro bo h ngi tiu dng Marketing l hot ng hng dng lu chuyn hng ho v dch v chy t ngi sn xut n ngi tiu dng. Trit l ca marketing l tho mn ti a nhu cu ca khch hng nh ti a ha li nhun ca doanh nghip, ti a ha li ch cho ton x hi. Nguyn tc ch o ca marketing l tt c cc hot ng marketing u phi nh hng vo ngi tiu dng v h l ngi phn xt cui cng v vic cng ty s tht bi hay thnh cng. Nhng trn thc t vn tn ti s bt bnh ng gia ngi sn xut v ngi tiu dng: Ngi sn xut c v kh trong tay, l kin thc, kinh nghim, hiu bit v sn phm quyt nh c a sn phm ca m nh ra bn hay khng, cn ngi tiu dng lun th b ng, h ch c v trang bng quyn ph quyt vi vn kin thc hn hp v sn phm. Hn na, h

thng xuyn b tn cng bi nhng ngi bn hng c trong tay sc mnh gh gm ca cc cng c marketing hin i. Hu qu l ngi tiu dng phi chu nhng thit thi ln: V sinh thc phm khng m bo, tn dc gi, gia dng khng m bo cht lng, ... Chnh v l trn, xut hin phong tro bo h ngi tiu dng - bt u vo nhng nm 60 ca th k XX, xut pht t M. y l phong tro c t chc ca ngi dn v c quan nh nc v m rng quyn hn v nh hng ca ngi mua i vi ngi bn. M, hin nay, c c quan nh nc bo v ngi tiu dng, c t chc BBB (The Better Bussiness Bureau) vi hng trm vn phng trong nc v th gii. c v NewZealand c B Ngi Tiu dng. Vit Nam c VINASTAS (Hi tiu chun v Bo v Ngi tiu dng Vit Nam), c thnh lp 4/5/1988, l thnh vin ca t chc quc t ngi tiu dng (IC). Trong nhng nm qua, VINASTAS tham gia tch cc vo vic u tranh chng hng gi, chng hin tng mt an ton v v sinh thc phm. Cung cp nhng thng tin, ph bin kin thc hng dn ngi tiu dng, hp tc vi cc c quan Nh nc, cc on th v t chc x hi y mnh cc hot ng bo v ngi tiu dng. Trong B lut hnh s mi ca Vit Nam a thm vo cc iu 167, 170, 177 v Bo v ngi tiu dng. Ring Lut Bo v ngi tiu dng Vit Nam th c ban hnh v bt u c hiu lc thi hnh t 01/7/2011. Di y l tm quyn ca ngi tiu dng c cng ng quc t cng nhn v c th hin qua Bn hng dn v bo v ngi tiu dng ca Lin Hip Quc gi cc chnh ph thnh vin. l nhng quyn: (1) Quyn c tho mn nhng nhu cu c bn L quyn c c nhng hng ho - dch v c bn thit yu bao gm n, mc, , chm sc sc kho, gio dc v v sinh. Bn hng dn ca Lin hip quc ku gi: Pht trin kinh t x hi mt cch lnh mnh, cng bng v bn vng. u tin cc li ch thit yu ca ngi tiu dng nh lng thc, thc phm, thuc cha bnh, nc. C cc bin php bo m an ton thc phm, c cc c ch iu hnh, kim tra v nh gi thch hp.

Nng cao cht lng v s dng c hiu qu thuc cha bnh b ng cc chnh sch quc gia v thuc cha bnh. (2) Quyn c an ton L quyn c bo v chng cc sn phm, dch v, cc qui trnh c hi cho sc kho v cuc sng. Bn hng dn ca Lin hip quc ku gi : C cc tiu chun v an ton v cht lng cho cc sn phm v dch v v c nhng bin php cc tiu chun c thc hin. C nhng phng tin th nghim v chng nhn v an ton, cht lng cho cc sn phm v dch v thit yu. C cc chnh sch cc nh sn xut kinh doanh phi thu hi, thay th, sa i, hoc bi thng trong trng hp h a ra th trng cc sn phm v dch v c hi hoc h hng. (3) Quyn c thng tin L quyn c cung cp nhng thng tin cn thit c s la chn v c bo v trc nhng qung co hoc ghi nhn khng trung thc. Bn hng dn ca Lin hip quc ku gi: Cung cp thng tin cho ngi tiu dng v cch dng v nhng nguy c do cc sn phm tiu dng c th gy ra. m bo nhng thng tin ng n v nhng sn phm tiu dng c truyn b t do thun li. Xy dng cc chng trnh thng tin cho ngi tiu dng. (4) Quyn c la chn L quyn c la chn trong s cc sn phm, dch v c cung cp vi gi c phi chng v cht lng ng yu cu. Bn hng dn ca Lin Hip Quc ku gi: Kim sot nhng th on lm dng v hn ch cnh tranh. Cc sn phm phi bn, tin cy v ph hp vi mc ch s dng. C dch v sau bn hng v mng li cung cp ph tng tho ng. (5) Quyn c lng nghe (hay c i din)

L quyn c t nhng mi quan tm ca ngi tiu dng n vic hoch nh hoc thc hin cc ch trng chnh sch ca chnh ph cng nh vic pht trin cc sn phm v dch v. Bn hng dn ca LHQ ku gi: Cn to iu kin thun li cho hot ng ca cc t chc ngi tiu dng. To iu kin cho cc t chc ngi tiu dng c c hi by t kin trong qu trnh hoch nh v quyt nh. (6) Quyn c bi thng L quyn c gii quyt tho ng nhng khiu ni ng, bao gm quyn c bi thng trong trng hp sn phm khng ng nh l gii thiu, trng hp hng gi mo hoc dch v khng tho mn yu cu. Bn hng dn ca Lin hip quc ku gi: Thit lp cc c ch bi thng nhanh chng, trung thc, thun tin. Cc nh sn xut kinh doanh gii quyt cc tranh chp mt cch trung thc, nhanh chng v n gin. Cc nh sn xut kinh doanh cn thit lp cc c ch t nguyn nh cc dch v t vn, cc qui trnh gii quyt mt cch n gin cho ngi tiu dng. (7) Quyn c gio dc v tiu dng L quyn c tip thu nhng kin thc v k nng cn thit c th la chn sn phm dch v mt cch tho ng, c hiu bit v cc quyn c bn v trch nhim ca ngi tiu dng, c bit lm cch no thc hin c cc quyn v trch nhim ca mnh. Bn hng dn ca Lin hip quc ku gi: a vic gio dc tiu dng vo trng hc. Thit lp cc chng trnh gio dc, c ch n li ch ca nhng ngi tiu dng c thu nhp thp. C nhng chng trnh tp hun cho gio dc vin, cho nghip v thng tin i chng v cho nhng ngi t vn cho ngi tiu dng. Cc doanh nghip chu trch nhim hoc gp phn thc hin cc chng trnh gio dc cho ngi tiu dng. (8) Quyn c c mt mi trng lnh mnh v bn vng

L quyn c sng trong mt mi trng khng hi n sc kho hin ti v tng lai. Bn hng dn ca Lin hip quc ku gi: C nhng bin php an ton v s dng, sn xut v lu tr cc loi thuc tr dch hi v cc ho cht. Trn cc nhn ca thuc tr dch hi v ho cht phi c y thng tin lin quan n sc kho v mi trng. Cc quyn ca ngi tiu dng quy nh ngha v ca nh sn xut, nh sn xut c trch nhim cung cp nhng thng tin tng ng m ngi tiu dng khng th t mnh thu thp c: Nhng thng tin ghi trn bao b v nhn hiu (v khi lng, thi gian, thi gian c ch to, hn s dng, cng dng, cch dng...); Nhng ch dn c th trnh tiu dng sai mc ch; Nhng thng tin v gi c cho php ngi tiu dng so snh cc sn phm khc nhau, pht hin nhng ngi bn l khng bn ng gi; Nhng chi ph n nh chi ph ng gi, k ton, bo hnh thm,... nu c thng bo s gip ngi tiu dng so snh 2 loi sn phm tt hn. Bt k bin php marketing no cung cp nhng thng tin m dn n quyt nh sai lm ca ngi tiu dng th u b coi l khng hp l, khng hp l v mt o c. V d: Cng ty sa Vinamilk B Mai Kiu Lin, Ch tch Hi ng qun tr kim Tng Gim c Vinamilk cho hay, v thng tin sn lng sa b ti hin nay ch thay th c t 22 25% sn lng sn xut sa ca Vinamilk l tnh cho tt c cc dng sn phm ca cng ty nh cc loi sa bt, sa chua... Cn ring i vi loi sa ti (sa nc) tit trng th b Lin khng nh dng 99% sa b ti cho sn phm sa ti tit trng nguyn cht, t 70 - 80% cho sn phm sa ti tit trng c mu & mi nh du, scla v ng. V l do khng ghi r thnh phn l bao nhiu % sa b ti, bao nhiu % sa bt... trn bao b b Lin cho rng y l b quyt sn xut (cng thc ring) ca cng ty. Tuy nhin, b Lin cng cng b trong thi gian ti Vinamilk s ghi c th cc thnh phn ny

ngi tiu dng an tm. Bn cnh Vinamilk cng tha nhn ghi t nguyn cht trn bao b sa ti l khng ph hp vi qui nh ghi nhn. T ngy 10/10/06 chng ti gi cng vn n c quan chc nng xin iu chnh nhn mc - B Lin cho bim thm. Theo , Sa ti tit trng nguyn cht ca Vinamilk s i li thnh Sa tit trng; Sa ti tit trng khc (du, scla, ng) s thnh Sa ti tit trng. c bit, nm 2005 tng s sa ti t n b ti VN l 193 triu lt Cng ty Vinamilk thu mua hn 90 triu lt, chim khong 49%. Trong 9 thng u nm 2006 Vinamilk thu mua 68 triu lt sa ti, sn xut c 79 triu lt sa nc v d kin s thu mua khong 100 triu lt sa b ti trong nm 2006 ny. b. Cc hot ng marketing phi o c Cc vn v o c lin quan n marketing-bn hng c th s ny sinh trong mi quan h vi s an ton ca sn phm, qung co v bn sn phm, nh gi hay cc knh phn phi iu khin dng sn phm t ni sn xut ti tay khch hng. b.1. Qung co phi o c Lm dng qung co c th xp t ni phng i v sn phm v che du s tht ti la gt hon ton. Qung co b coi l v o c khi: Li ko, ni p d d ngi tiu dng rng buc vi sn phm ca nh sn xut bng nhng th thut qung co rt tinh vi (qung co v thc v nh v sn phm), khng cho ngi tiu dng c hi chun b, chng , khng cho ngi tiu dng c hi la chn hay t duy bng l tr. V d nh qung co nhng sn phm c tn tui xen vo gia cc bui trnh din hay chiu phim rp. Qung co to ra hay khai thc, li dng mt nim tin sai lm v sn phm, gy tr ngi cho ngi tiu dng trong vic ra quyt nh la chn tiu dng ti u, dn dt ngi tiu dng n nhng quyt nh la chn l ra h khng thc hin nu khng c qung co. V d nh qung co ni cm in c ph lp chng dnh teflon ca mt cng ty lm cho ngi tiu dng tin rng ch c ni cm in ca cng ty c ph lp chng dnh

nhng trn thc t bt k ni cm in ca cng ty no cng bt buc phi c lp chng dnh . Qung co phng i, thi phng sn phm vt qu mc hp l, c th to nn tro lu hay c ch ngha tiu dng sn phm , khng a ra c nhng l do chnh ng i vi vic mua sn phm, u th ca n vi sn phm khc. Qung co v bn hng trc tip cng c th la di khch hng bng cch che du s tht trong mt thng ip. V d nh mt ngi bn hng mong mun bn nhng sn phm bo him y t c th s lit k ra mt danh sch di cc bnh m sn phm trn c th cha tr, nhng li khng cp n vn sn phm ny thm ch khng cha ni nhng bnh thng thng nht. Mt dng lm dng qung co khc l a ra nhng li gii thiu m h vi nhng t ng khng r rng khin khch hng phi t hiu nhng thng ip y. Nhng li ni khn ngoan ny thng rt m h v gip nh sn xut trnh mang ting la o. ng t gip l mt v d in hnh. Nh trong gip bo v, gip chng li, "gip bn cm thy. Ngi tiu th s nhn nhn nhng qung co ny l v o c bi v khng a ra c nhng thng tin cn thit khch hng a ra quyt nh khi mua sn phm; hay bi nhng qung co ny hon ton la di khch hng. Qung co c hnh thc kh coi, phi th hiu, sao chp l bch, lm mt i v p ca ngn ng, lm bin dng nhng cnh quan thin nhin. V d: Qung co nhm vo tr em Chin lc qung co ca mt vi cng ty u nhm vo i tng tr em v tuy cc em khng phi l ngi trc tip mua sn phm nhng l ng lc quan trng thc y cha m tiu dng. Li dng c im ny, nhiu nh kinh doanh tn cng vo cc em nhm moi tin ca b m. Thm c hn, nhiu hng sn xut thuc l chun b cho th trng tng lai ca mnh bng cch kch thch, qung co, khuyn khch tr em ht thuc. H bit rng nhng tr em ht thuc t b s tr thnh ngi nghin thuc khi ln ln v s lm n l phc v cho li ch ca chng. Nhng qung co nhm vo nhng i tng nhy cm nh ngi ngho, tr em, tr v thnh nin lm nh hng n s kim sot hnh vi ca

h v nhng qung co nhi nht vo ngi tiu dng nhng t tng v tnh dc, bo lc v quyn th. l nhng qung co mang theo s xi mn nn vn ho. Tm li, qung co cn phi c nh gi trn c s quyn t do trong vic ra nhng quyt nh la chn ca ngi tiu dng, trn c s nhng mong mun hp l ca ngi tiu dng v c bit phi ph hp vi mi trng vn ho - x hi m ngi tiu dng ang ho nhp. b.2. Bn hng phi o c Bn hng la gt: sn phm c ghi gim gi, thp hn mc bn l d kin trong khi cha bao gi bn c mc gi . Hoc l ghi nhn sn phm gii thiu cho sn phm bn i tr. Hoc l gi v bn thanh l. Tt c nhng iu lm cho ngi tiu dng tin rng gi c gim phn ln v i n quyt nh mua. Bao gi v dn nhn la gt: Ghi loi mi, ci tin, tit kim nhng thc t sn phm khng h c nhng tnh cht ny, hoc phn miu t c cng iu v cng dng ca sn phm, hoc hnh dng bao b, hnh nh qu hp dn... gy hiu lm ng k cho ngi tiu dng. Nh v chuyn knh: y l bin php marketing dn d khch hng bng mt mi cu phi chuyn knh sang mua sn phm khc vi gi cao hn. Li ko: L bin php marketing d d ngi tiu dng mua nhng th m lc u h khng mun mua v khng cn n bng cch s dng cc bin php bn hng gy sc p ln, li ko tinh vi, bt ng hoc kin tr. Chng hn nh cc nhn vin bn hng c hun luyn ring v nhng cch ni chuyn vi bi bn c son sn mt cch k lng, nhng lp lun thuc lng d d ngi mua hng. Bn hng di chiu bi nghin cu th trng: S dng cc cuc nghin cu th trng nhm to ra mt t bn im hay thnh lp mt danh mc khch hng tim nng. Hoc s dng cc s liu nghin cu th trng xy dng mt c s d liu thng mi phc v mc tiu thit k sn phm. Hot ng ny i hi ngm thu thp v s dng thng tin c nhn v khch hng, do vi phm quyn ring t ca ngi tiu dng. Hot ng nghin cu th trng cn c th b li dng thu thp thng tin b mt hay b mt thng mi. b.3. Th on phi o c trong quan h vi i th cnh tranh

C nh gi c: l hnh vi hai hay nhiu cng ty hot ng trong cng mt th trng tho thun v vic bn hng ho cng mt mc gi nh. Phn chia th trng: l hnh vi cc i th cnh tranh khng cnh tranh vi nhau trn cng mt a bn hay tho thun hn ch khi lng bn ra. Hai hnh thc trn l v o c v chng gy ri lon c ch nh gi trong thc qua vic ngn cn th trng hot ng, to iu kin hnh thnh c quyn bng cch to thun li cho ngi bn, loi tr iu kin cnh tranh. Bn ph gi: l hnh vi nh cho hng ho ca mnh nhng gi bn thp hn gi thnh nhm mc ch thn tnh thu hp cnh tranh. S dng nhng bin php thiu vn ho khc h uy tn ca cng ty i th. V d nh dm pha hng ho ca i th cnh tranh. Hoc e da ngi cung ng s ct nhng quan h lm n vi h. Cc hnh vi ny gy thit hi cho ngi tiu dng v cnh tranh khng ch trc mt m cn c lu di. 3. o c trong hot ng k ton, ti chnh Cc k ton vin cng lin quan n nhng vn o c trong kinh doanh v phi i mt vi cc vn nh s cnh tranh, s liu vt tri, cc khon ph khng chnh thc v tin hoa hng. Cc p lc ln nhng kim ton l thi gian, ph ngy cng gim, nhng yu cu ca khch hng mun c nhng kin khc nhau v nhng iu kin ti chnh, hay mun mc thu phi tr thp hn, v s cnh tranh ngy cng khc lit. Bi nhng p lc nh th ny, v nhng tnh hung kh khn v vn o c do h to ra nn nhiu cng ty kim ton gp phi nhng vn ti chnh. Nhng hnh vi cnh tranh thiu lnh mnh nh gim gi dch v khi cng ty kim ton nhn mt hp ng cung cp dch v vi mc ph thp hn nhiu so vi mc ph ca cng ty kim ton trc , hoc so vi mc ph ca cc cng ty khc a ra, kh nng xy ra nguy c do t li l ng k, iu ny vi phm o c ngh nghip, tr khi cng ty c th chng minh l h c kim ton vin hnh ngh kh nng thc hin cng vic trong mt thi gian hp l; v tt c cc chun mc kim ton s c p dng nghim chnh, cc hng dn v quy trnh qun l cht lng dch v s c tun th.

V d: Kim tra xe Wave Alpha Bao nhiu phn trm linh kin ca Wave Alpha do hng Honda Vit Nam lp rp c xut x t Trung Quc? y khng ch l mi quan tm ca ngi tiu dng v tun ny, mt on thanh tra Nh nc bt u cuc kim tra chnh thc gii p cu hi trn. Nguyn do ca cuc iu tra l v Hip hi Xe p -xe my cho rng t l linh kin nhp t Trung Quc ca loi xe ny cao hn so vi tuyn b ca hng Honda, t nht l 12% so vi con s 4%. Hip hi khiu ni ln Chnh ph ch o thanh tra Nh nc lm r v vic. Gi bn xe Wave Alpha kh thp, cha n 11 triu ng, lm cc cng ty lp rp khc kh cnh tranh v to ra phn ng ni trn ca Hip hi. Cuc kim tra d kin ko di khong 30 ngy. Trong khi , hng Honda Nht quyt nh thay Tng Gim c Honda Vit Nam, ng Takehino Nakajima bng ng Hiroshi Sakeguchi. Hnh vi cho mn danh kim ton vin hnh ngh l vi phm t cch ngh nghip v tnh chnh trc qui nh trong chun mc o c ngh nghip ca ngi hnh ngh k ton, kim ton v cng l hnh vi vi phm php lut. Cc kim ton vin cng thc rng, vic cho mn danh hnh ngh s em n nhiu ri ro cho kim ton vin cho mn danh, nh s lm gim i s tn nhim ca kim ton vin i vi x hi ni chung; i vi ng nghip, vi khch hng ni ring; ngoi ra, khi s c xy ra, th khng ch ring cng ty cung cp dch v k ton, kim ton m lun c kim ton vin cho mn danh cng phi chu trch nhim trc php lut v cc kin nhn xt ca ngi mang danh kim ton vin trn bo co kim ton c vn . Cc vn khc m cc nhn vin k ton phi i mt hng ngy l nhng lut l v ni quy phc tp phi tun theo, s liu vt tri, cc khon ph t trn tri ri xung, cc khon ph khng chnh thc v tin hoa hng. Cuc sng ca mt ngi k ton b lp y bi cc lut l v nhng con s cn phi tnh ton mt cch chnh xc. Kt qu l cc nhn vin k ton phi tun theo nhng quy nh v o c trong nu ra trch nhim ca h i vi khch hng v li ch ca cng ng. Cc quy nh ny cn bao gm nhng quan nim v cc c tnh nh l im chnh, khch

quan, c lp v cn thn. Cui cng, nhng quy nh ny ch ra phm vi hot ng ca ngi k ton v bn cht ca dch v cn c cung cp mt cch c o c. Trong phn cui ca bn quy nh ny, cc loi ph bt ng v cc khon tin hoa hng cng c gii quyt mt cch gin tip. Bi bn quy nh ny cung cp cho h nhng tiu chun o c, nn nhng nhn vin k ton ng nhin c tm hiu bit kh r v nhng hnh vi c o c v v o c, tuy nhin, c v nh thc t khng din ra nh th. Cc loi k ton khc nhau nh kim ton, thu v qun l u c nhng loi vn v o c khc nhau. K ton l tc nghip khng th thiu ca doanh nghip. Do phm vi hot ng ca tc nghip ny, cc vn o c c th xut hin c v ni b hoc ngoi vi ca doanh nghip. Cc hot ng k ton ngoi vi l tng hp v cng b cc d liu v tnh hnh ti chnh ca cng ty; c coi l u vo thng tin thit yu cho cc c quan thu (xc nh mc thu phi np); cho cc nh u t (la chn phng n u t ph hp) v cho cc c ng sn c (mc c tc thu c t kt qu kinh doanh ca t chc v tr gi ca chng khon trn c s nh gi ti sn doanh nghip. Do , bt c s sai lch no v s liu k ton cng nh hng nghim trng ti qu trnh ra quyt nh. D c nhiu vn bn php quy hng dn c th cc nghip v k ton v cc ch ti x l nhng vi phm k ton vn c nhiu k h php lut b cc nhn vin k ton v o c li dng. Cc hot ng k ton ni b l huy ng, qun l v phn b cc ngun lc ti chnh cho hot ng ca doanh nghip vi yu cu v s lng v kp v tin . Tuy nhin, b phn k ton, ti chnh trong mt s trng hp li lm dng quyn hn ca mnh. Chng hn b phn ny l m quyn quyt nh khi lng vn v c cu vn hot ng ca doanh nghip vi chi ph s dng vn p t (thay v xut v xc nh ngun ti chnh theo ng chc nng); lm quyn xy dng cc k hoch thu - chi ti chnh vn thuc v phng chin lc - k hoch (thay v ph duyt cc phng n ti chnh theo ng chc nng); lm quyn quyt nh phn b cc ngun lc ti chnh ca b phn sn xut - kinh doanh. iu ny khin h thng phn quyn trong t chc km hiu qu, qun l chng cho. Ngoi ra, nhng ngi chu trch nhim v ti chnh doanh nghip c th li dng quyn hn i vi ti sn doanh nghip v hiu bit v qun l ti chnh a ra nhng quyt nh mang tnh t li nh xut s dng ngun ti chnh hay phn b ngun ti chnh km hiu qu v mc ch ring. S iu chnh s liu trong cc bng cn i k ton cui k cng l mt lut bt thnh vn, a phn l nhng thay i nh mang mc ch tch cc cho ph hp vi nhng bin ng th trng, nhng tc ng cnh tranh

hay tr trong chu k sn xut kinh doanh. Tuy nhin, l th no phn bit iu chnh l tch cc hay khng, do ranh gii gia o c v phi o c cng kh c th r rng. Chng hn doanh nghip c th iu chnh mt vi s liu trong bo co ti chnh lm yn lng cc nh u t, khuyn khch h tip tc vn (m bo ti chnh cho doanh nghip). y l iu chnh tch cc theo quan im ca doanh nghip nhng cc c ng thy c th b la di v cm nhn c s bt n trong hot ng ca doanh nghip. Cc ch s hu c trch nhim cung cp ngun ti chnh cho hot ng ca doanh nghip. Ngun ti lc ny c th do khai thc t th trng ti chnh hoc ngun ti chnh khc c u thc bi c nhn, t chc khc. Ch s hu i khi phi mn tin ca bn b hoc ngn hng bt u s nghip kinh doanh ca mnh hoc h phi r thm nhng ngi s hu khc - c ng - c tin. Vic nhng ngun ti chnh kim c v chi tiu nh th no c th to ra nhng vn o c v php l. Cc vn o c ti chnh bao gm cc cu hi v nhng v u t mang tnh trch nhim x hi v tnh chnh xc ca cc ti liu ti chnh c bo co. Tnh chnh xc th hin cc s liu k ton - ti chnh ca cc bo co ti chnh hay bng cn i k ton, phn nh thc cht tim lc cng nh kt qu hot ng ca doanh nghip; ng vai tr l c s cho hot ng ra quyt nh trong ni b doanh nghip cng nh cc i tng ngoi doanh nghip nh c quan qun l nh nc, nh u t, c ng Nu nhng ti liu ny cha ng nhng thng tin sai lch d c hay khng th cng nh hng xu n hot ng ca rt nhiu i tng. Trch nhim x hi ca hot ng ti chnh - k ton cng c phm vi tc ng tng t. Cc quyt nh ti chnh khng ch tc ng trc tip n cng ng bng vic la chn phng n u t c hiu qu kinh t - x hi cao m cn tc ng gin tip n kinh t v m nh nh gi c cu u t, hiu qu u t hay mc tng trng trong mt ngnh, mt lnh vc c th. Cng ngy cc t chc v cc c nhn cng hng vo u t mang tnh trch nhim x hi. Cc nh u t ang c tm kim cc cng ty hot ng x hi lun c trch nhim php l v trch nhim x hi ng thi quan tm n li ch ca cc c ng, cng ng v x hi. Cc nh u t c trch nhim x hi a ra cc th thch cho cc doanh nghip nhm ci thin cng tc tuyn dng v nhng sng kin v mi trng v t ra cc mc tiu x hi khc. p lc kinh t t nhng nh u t nhm tng cng

hnh vi c tnh trch nhim x hi v o c l mt ng lc ln lao cho nhng ci cch ca doanh nghip.

II. Xt trong quan h vi cc i tng hu quan:

1. Khi nim i tng hu quan Cc i tng hu quan l nhng i tng hay nhm i tng c nh hng quan trng n s sng cn v s thnh cng ca mt hot ng kinh doanh. H l ngi c nhng quyn li cn c bo v v c nhng quyn hn nht nh i hi cng ty lm theo mun ca h. i tng hu quan bao gm c nhng ngi bn trong v bn ngoi cng ty. Nhng ngi bn trong l cc c ng (ngi gp vn) hoc cc cng nhn vin chc k c ban gim c v cc u vin trong hi ng qun tr. Nhng ngi bn ngoi cng ty l cc c nhn hay tp th khc gy nh hng ln cc hot ng ca cng ty nh khch hng, nh cung cp, cc c quan nh nc, nghip on, i th cnh tranh, cng ng a phng v cng chng ni ring. Quan im, mi quan tm v li ch ca h c th rt khc nhau. Tt c cc i tng hu quan u c l do trc tip hoc gin tip tc ng ln cng ty theo yu cu ring ca h: Cc c ng hoc ngi gp vn cho cng ty i hi li nhun tng ng vi phn gp vn ca h. Cc nhn vin phc v cng ty mun c tr lng tng xng vi cng vic h cng hin. Khch hng i hi sn phm phi p ng nhu cu ca h vi cht lng cao nhng gi r. Nh cung cp tm kim cc cng ty no chu tr gi cao hn vi iu kin t rng buc hn i vi h. Cc c quan chc nng nh nc i hi cng ty hot ng theo ng lut php k cng. Nghip on bo v quyn li ca cc on vin phc v cho cng ty. i th cnh tranh yu cu s cnh tranh thng thn v sng phng gia cc doanh nghip trong cng ngnh. Cc cng ng a phng i hi cng ty phi c thc trch nhim trong a bn hot ng ca mnh.

Cng chng th mun rng cht lng sinh hot i sng ngy cng c ci tin nh s tn ti ca cng ty. lm cho i tng hu quan ca cng ty u c th tho mn c nguyn vng ca h, cng ty phi lm du trm h. Nhng thc t, mt cng ty khng th lun lun tha mn yu sch ca mi i tng hu quan. Cc yu sch ca cc i tng hu quan c th mu thun, xung t ln nhau v rt him khi mt cng ty c nng lc phc v trm h nh th. V trong khi lm tha mn i hi ca cc i tng hu quan, cng ty lun gp nhng tnh hung nan gii v o c. 2. o c trong quan h vi cc i tng hu quan

Ch s hu

Khch hng

Trong quan h vi cc i tng hu quan

Ngi lao ng

i th cnh tranh
a. o c lin quan n ch s hu ca doanh nghip

Hu ht cc doanh nghip, va v nh u bt u vi vic mt ngi hay mt nhm ngi gp vn chung cho cc hot ng ca doanh nghip cung cp mt s hng ha v dch v. Ngi ch s hu ca doanh nghip thng cung cp hoc kin c ngun lc (thng l tin, tn dng) bt u v pht trin doanh nghip. Ch s hu c th t mnh qun l doanh nghip hoc thu nhng nh qun l chuyn nghip iu hnh cng ty. Nh vy, ch s hu l cc c nhn, nhm c nhn hay t chc ng gp mt phn hay ton b ngun lc vt cht, ti chnh cn thit cho cc hot ng ca doanh nghip, c quyn kim sot nht nh i vi ti sn, hot ng ca t chc thng qua gi tr ng gp. Ch s hu c th l c ng (c nhn, t chc), nh nc, ngn hng, c th l ngi trc tip tham gia iu hnh cng ty hoc giao quyn iu hnh ny cho nhng nh qun l chuyn nghip c h tuyn dng, tin cy trao quyn i din v ch gi li cho mnh quyn kim sot doanh nghip. Ch s hu l ngi cung cp ti chnh cho doanh nghip. Ngun ti lc ny c th l do khai thc t th trng ti chnh hoc ngun ti chnh khc c u thc bi cc c nhn, t chc khc. Ngi qun l, vi t cch l ngi i din v c u thc bi ch s hu, phi c trch nhim nhng ngha v kinh t, php l, o l nht nh. Khng nhn thc c nhng ngha v ny th vic khai thc v s dng cc ngun lc ti chnh c th gy ra nhng vn o c. Cc vn o c lin quan n ch s hu bao gm cc mu thun gia nhim v ca cc nh qun l i vi cc ch s hu v li ch ca chnh h, v s tch bit gia vic s hu v iu khin doanh nghip. Li ch ca ch s hu v c bn l c bo ton v pht trin gi tr ti sn. Tuy nhin, h cn thy li ch ca mnh trong hoi bo v mc tiu ca t chc, cc li ch ny thng l nhng gi tr tinh thn, mang tnh x hi vt qua khun kh li ch c th ca mt c nhn. Ngy nay, cc nh u t (nh hoc ln) u nhn vo hoi bo, mc tiu c nu ln trong tuyn b s mnh ca cc cng ty la chn u t. Cc nh u t vi t cch l ch s hu doanh nghip cng phi chu cc trch nhim x hi nh kinh t, php l, o c v nhn vn. Ch s hu c ngha v vi x hi. Nhiu ch s hu rt quan tm n vn mi trng nhng mt s ngi khc th cho rng mi trng khng c lin quan g n kinh doanh v pht l hoc vi phm lut bo v mi trng bi h bit rng lm theo lut ny s rt tn km.

Nhng ngi ch khng hiu c nhng vn o c m khch hng hoc x hi ni chung xem l quan trong th s phi tr gi cho vic thiu hiu bit ca minh bng nhng thua l trong doanh thu. Thm ch c nhng vic c xem l t chun trong ni b mt ngnh vn c th b xem l v o c bn ngoi. V d nh, cc nh cung cp dch v ng di v mng Internet b buc ti l li dng khch hng bng cch tnh cc cuc gi hay truy cp Internet cha n mt pht sang pht tip theo. Ngi ngoi nhn nhn vic ny l bt cht khch hng nhng ngi bn trong th cho rng y ch l gi s. Cc gim c (nh qun l) ca mt doanh nghip c c trch nhim php l v o c iu hnh doanh nghip ca mnh v li ch ca ngi ch s hu. Cc gim c c nh hng trc tip ti cc vn v o c ny sinh trong t chc bi h l ngi hng dn v ch o cc nhn vin. C mt vi vn v o c lin quan n ngha v ca gim c vi ngi ch s hu ny sinh c bit l trong lnh vc tip qun tp on, st nhp, v vic mua c phn qun tr trong mt cng ty. V d nh, khi cng ty ng trc mt vin cnh s b cng ty khc hoc mt c nhn no mua t hoc tip qun, th nhim v ca gim c i vi ngi s hu hin thi c th mu thun vi li ch v mc tiu ca chnh bn thn h (an ton ngh nghip, thu nhp v quyn lc). S trung thnh ca h i vi t chc, i vi ch s hu v vi cc c ng s to ra cho h nhng cu hi ln. Ban qun l c th s c gng ngn cn nhng nh tip qun cng ty, vic s mang li nhiu li nhun cho pha cc c ng nhng li lm gim quyn lc ca ban qun l v c th s lm phng hi n cng n vic lm ca h. Cc gim c cng phi i mt trc nhng quyt nh v vic t lt cho nhng c ng chim s tin gp vn ln nht trong cng ty v s khng bn li c phn ca mnh tr khi vi gi cao ngt. Nu khng c tin t lt nhng c ng ny s chim ly cng ty v bn tng phn tng phn ti sn i, v hu qu li l s rt nhiu nhn vin b mt vic. Cc gim c phi cn bng ht sc thn trng gia cc nhim v ca h i vi c ch s hu v cc c ng nhng ngi thu h t c mc tiu ca t chc v nhim v i vi nhn vin nhng ngi lun trng ch h a ra nhng kin hng dn ch o. Thm vo , cc gim c phi tun th nhng c vng ca x hi mun c nhng iu kin lm vic an ton v nhng sn phm an ton, mun bo v mi trng, v mun khuyn khch dn tc thiu s. V d nh iu khon thm vo trong b lut quyn dn s m rng thm nhng

khung hnh i vi ti phn bit gii tnh, tn tt, tn gio hoc chng tc. Nhng iu khon thm vo ny s khuyn khch s thng tin ca nhiu ph n v nhng ngi dn tc thiu s hn na. b. o c lin quan n ngi lao ng Cc nhn vin phi i mt vi cc vn v o c khi h buc phi tin hnh nhng nhim v m h bit l v o c. Nhng nhn vin c o c c gng duy tr s ring t trong cc mi quan h lm trn ngha v v trch nhim, ng thi trnh t p lc ln ngi khc khin h phi hnh ng v o c. Cc vn o c lin quan n ngi lao ng bao gm co gic, quyn s hu tr tu, b mt thng mi, iu kin, mi trng lao ng v lm dng ca cng. b.1. Vn t co, t gic (gi tt l co gic) Co gic l mt vic mt thnh vin ca t chc cng b nhng thng tin lm chng c v nhng hnh ng bt hp php hay v o c ca t chc. Ngi lao ng c ngha v trung thnh vi cng ty, v li ch ca cng ty v c trch nhim gi b mt cc thng tin lin quan n cng ty, nhng mt khc h cng phi hnh ng v li ch x hi. Khi , co gic c coi l chnh ng. Co gic l mt quyt nh kh khn v n t ngi co gic ng trc mu thun gia mt bn l s trung thnh vi cng ty vi mt bn l bo v li ch x hi. V th, i hi ngi lao ng phi cn nhc rt thn trng, k lng nhng li ch v thit hi do co gic a li i n quyt nh c co gic hay khng. V d: Che du cng lun Jeffey Wigand cu gim c iu hnh ca tng cng ty thuc l Brown & Wiliamson, ngi c hc v tin s v khoa ni tit v sinh ha hc, tin rng c th lm ra mt loi thuc l an ton hn. Nhng ng cho bit tng cng ty thuc l Brown & Wiliamson li khng tn thnh vi nghin cu ca ng. ng tin rng cng ty ny ang c gng che du cng lun mt s tht l thuc l rt c hi cho sc khe. Cng ty ny sa thi ng nhng ng vn gi nguyn quan im rng nhng g Brown & Wiliamson thc hin l v o c. Nhiu cng ty thuc l phi dn xp kh nhiu v vi khch hng v cc bang v nhng nguy hi cho sc khe do vic s dng thuc l gy nn.

Li ch m co gic a li l co gic ngn chn vic ly ng c, li ch trc mt che lp nhng thit hi lu di cho t chc. Thit hi do co gic a li l thit hi v kinh t ca t chc cho vic sa cha nhng sao lm m co gic a ra. Nhn vin co gic cng c th lm tn hi n uy tn v quyn lc qun l ca ban lnh o v ca cng ty. Cc ng ch cng khng mun nhn vin ca mnh ni vi h s tht c bit nu s tht y c hi cho cp trn hoc cng ty ca h. y l l do gii thch v sao nhiu lnh o khng mun cp di ca mnh thc hin co gic. Ngi lao ng khng b rng buc bi ngha v cp di thc hin nhng hnh ng phi php hay v o c. Cp di khng c ngha v tuyt i phi thc hin nhng mnh lnh, yu cu ca cp trn m ch c ngha v chp hnh nhng hng dn hp l ca cp trn. l nhng hnh ng khng phm php, ph hp vi cc chun mc o c v vn ho ca x hi. Quan h cp trn - cp di khng i hi nhn vin tham gia vo cc hot ng phm php hay v o c, hay cng hin ton b cuc i mnh cho ngi ch. Nhng ngi co gic l nhng ngi nhn vin rt trung thnh, h gn b cht ch v su sc vi cng ty, nhng sai st xy ra i vi cng ty c h coi l mt s mt mt, h co gic vi mt ng c trong sng v h tin rng h s c lng nghe, c tin tng. Co gic l biu hin s tht vng ca ngi lm cng vi t chc nhng mong mun tt p v t chc khng c thc hin, ca nhn vin i vi nhng nhn vt ch cht. Thit hi i vi bn thn ngi co gic i khi rt ln (b tr dp, b e do, b trng pht v thu nhp, v cng n vic lm, b mang ting xu nh k thc gy bnh xe, k ch im, k gy ri... V vy cn c thc bo v ngi co gic trc nhng s phn khng chc chn. iu ny i hi phi c s phi hp gii quyt ca cc c quan chc nng. Cn lu ng c ca ngi co gic. Co gic c th b c nhn li dng v ng c c nhn, c th ngi co gic ch li dng v mn danh v li ch x hi, li ch cng ty t li ch ring ca mnh m thi (nhm tr th, h thp uy tn, chng t c nhn...). Trong trng hp ny, cch tt nht vi nh qun l l loi tr ngay t u nhng nguyn nhn c th dn ti hnh ng co gic. ng c ng khng phi l nhm mc ch c nhn m l li ch chung ca t chc. b.2. B mt thng mi B mt thng mi l nhng thng tin c s dng trong qu trnh tin hnh hot ng kinh doanh khng c nhiu ngi bit ti nhng li

c th to c hi cho ngi s hu n c mt li th so vi nhng i th cnh tranh khng bit hoc khng s dng nhng thng tin . B mt thng mi bao gm cng thc, thnh phn mt sn phm, thit k mt kiu my mc, cng ngh v k nng c bit, cc n ti chnh, quy trnh u thu cc d n c gi tr ln... B mt thng mi cn phi c bo v v n l mt loi ti sn c bit mang li li nhun cho cng ty. Nu b mt thng mi b tit l s dn n hu qu lm mt li th cnh tranh trong kinh doanh ca cng ty. V d, Chicago, cng ty Abbott Laboratories, trong sn xut sng ch ra c mt cht thay th cho ng - ng Sucaril. Mc d cng tc b mt rt tt song cng thc pha ch ng Sucaril vn b hai nh n vin ghi nh trong u ri em bn cho mt cng ty khc bt chc sn xut ly mt khon tin ln. Hai nhn vin ny b khi t nhng cng ty th b thit hi qu nng n. Chnh v l trn, nhng ngi lao ng trc tip lin quan n b mt thng mi (nhng nhn vin k thut cao cp, nhng ngi lm vic trong b phn R&D) c ngha v bo mt khng c tit l hay s dng thng tin tch lu c trong qu trnh hot ng. Tuy nhin, vic ngn chn nhn vin s dng kin thc, kinh nghim tch ly c trong qu trnh lm vic c th li l hnh vi vi phm quyn t do v quyn s hu tr tu. Cc cng ty yu cu ngi lm cng k vn bn tho thun khng lm thu cho cc i th cnh tranh sau khi ri b cng ty v a ra nhng quy nh hn ch i vi vic s dng cc pht minh v kinh nghim tch lu c trong qu trnh cng tc (trong mt khong thi gian nht nh, trong mt khu vc a l nht nh, trong mt s loi cng vic nht nh...). Vic ny dn n nhng tr ngi cho vic khai thc nng lc tt nht ca ngi lao ng v thc t ngi lao ng cng c quyn thay i cng vic hay khi s cng vic kinh doanh ca ring bn thn, h c s dng mt s kin thc v k nng tch ly c trong qu trnh lao ng cho ngi ch c. Cc ch cng ty thng lp lun rng ngi lm cng tm ra b mt thng mi bng ngun thi gian, vt t v thit b cng ty cung cp v th cng ty c quyn s hu v quyn s dng pht minh m khng phi tr tin thm cho ngi lm cng. Tuy nhin, trn thc t, b mt thng mi khng th tch khi tr tu ca ngi lao ng, ngi lao ng l ngi ng s hu, nm gi nhng ti sn tr tu ny, l ngi t c kh nng hoc khng c ch nh s dng ti sn ny vo vic lm li cho mnh.

Khi ngi lao ng b i x mt cch khng bnh ng s c th dn n h tit l b mt thng mi cho cc cng ty i th nhn phn tin thm hoc h s s dng b mt thng mi vo vic tch ra lp cng ty ring. Khi hot ng kinh doanh ca cng ty s gp kh khn. Cha kho gii quyt vn bo v b mt thng mi nm vic ci thin mi quan h vi ngi lao ng m yu t then cht l to ra mt bu khng kh o c trung thc. , ngi ch i x ng hong vi nhn vin xc nh ng mc ng gp, xc nh ng ch quyn i vi cc tng s mang li s bo v cc b mt thng mi c kt qu hn l da vo php lut. ngi lao ng thc s cm thy rng nhng ti sn ca doanh nghip cng l ca h ch khng phi l ca ring ng ch, nh vy h s t gic c thc bo mt thng tin ca doanh nghip. b.3. iu kin, mi trng lm vic Ci thin iu kin lao ng tuy c chi ph ln nhng b li em li mt li nhun khng l cho gii ch. V th, cc nh qun l phi to ra c s u tin cao nht v tnh an ton v phi bit c ht nhng ri ro c ngay ti ni lm vic. iu kin, mi trng lm vic hp l cho ngi lao ng, gm trang thit b an ton, chm sc y t v bo him,... ngi lao ng trnh c cc tai nn, ri ro v trnh cc bnh ngh nghip m bo sc kho c v th cht v tinh thn lm vic lu di. Ngi lao ng c quyn lm vic trong mt mi trng an ton v v sinh, h c quyn c bo v trnh mi nguy him, c quyn c bit v c t chi cc cng vic nguy him. Nu ch doanh nghip khng cung cp y cc trang thit b an ton cho ngi lao ng, khng thng xuyn kim tra xem chng c an ton khng, khng m bo cc tiu chun cho php v mi trng lm vic (ting n, m, bi, nh s ng, khng kh, cht c hi...) dn n ngi lao ng gp tai nn, b cht, b thng tt... th hnh vi ca ngi ch y l v o c. Trn thc t, mt s cng vic c th, kh c th gim bt xc sut xy ra thit hi n mc bng khng. C nhng trng hp khng th khng s dng mt s cht c hi trong qu trnh sn xut, c nhng trng hp mc d tin hnh cc bin php x l vi chi ph cc k cao, cht c hi vn tn ti mc nh. V vy, ngi lao ng phi chp nhn mc ri ro nht nh. l nhng ri ro m ngi lao ng phi gnh chu khi khng c gii php thay th, n l cn thit v khng th trnh khi. Trong trng hp ny, khng th quy trch nhim cho ring mt pha no, ngi ch hay ngi lao ng. Hnh vi o c hp nht y l ngi ch cn thng bo y v mi nguy him ca cng vic ngi lao ng cn nhc gia ri

ro v mc tin cng (thc t c ngi lao ng sn sng chp nhn cc cng vic nguy him c mc tin cng cao), t ra c cc quyt nh la chn t do. Nh vy, ngi ch tn trng quyn c bit v c t chi cc cng vic nguy him. Hn na, khi ngi lao ng c bo trc v mi nguy him, h s phng tt hn, h ch ng pht hin triu chng v tm cch x l sm hn. Nh vy c doanh nghip v ngi lao ng u c li. D vy, m bo iu kin lao ng cho ngi lao ng doanh nghip s phi chi ph kh ln mua sm trang thit b an ton, ci thin mi trng lm vic, chm sc y t v bo him m cc lp o to, ph bin v an ton lao ng v y t cng nghip. Thc t, nhiu doanh nghip ct gim nhng khon chi ph ny dn n ngi lao ng phi lm vic trong mt iu kin, mi trng bp bnh. iu ny cng l phi o c. b.4. Lm dng ca cng, ph hoi ngm Nu ch doanh nghip i x vi nhn vin thiu o c (khng cng bng, hn ch c hi thng tin, tr lng khng tng xng...) s dn n tnh trng ngi lao ng khng c trch nhim vi cng ty, thm ch n cp v ph hoi ngm. V d: Mt nhn vin k ton ca cng ty c th n cp bng cch khi chuyn ti khon qua ng dy in thoi vn s dng m nhp c mc d c cng ty y quyn hy b lm li cho c nhn. Mt nhn vin trong b phn R&D em bn b mt thng mi cho cng ty i th. Mt nhn vin phng k hoch c th tit l mt chng trnh hay mt d n mi ca cng ty. Mt nhn vin phng kinh doanh c th cu kt vi i l bn hng tng hoc gim gi ngoi mc cng ty cho php. V th, vic tng cng o c ca ch doanh nghip s gim thiu s ph hoi ngm ca nhn vin. Ngy nay, ngi lao ng c lm vic vi nhng phng tin, thit b hin i. Bn cnh nhng nhn vin s dng hp l cc phng tin (in thoi, cc phng tin thng tin cng ngh cao) trong cng vic vn tn ti hin tng lm dng vo mc ch c nhn. Khc phc tnh trng ny mt s cng ty lp t cc thit b theo di hoc cho ngi gim st. Tuy nhin, khi thc hin cc gii php ny s lm cho nhn vin cm thy c p

lc, do gim nng sut cng vic v c th gy tai nn lao ng. Trong trng hp ny, hnh vi gim st, theo di ca cng ty tr thnh phi o c v vi phm quyn ring t ca ngi lao ng. Cc nhn vin cn phi i mt vi cc vn v o c khi h buc phi gii quyt nhng mi quan h. Cng c nhng trng hp mt nhn vin bit c ng ch ca mnh c hnh vi lm dng tnh dc vi mt nhn vin khc nhng khng c cch g chng minh chuyn ny. Liu c nn ni ra mi chuyn ri tnh hnh thm xu cho ngi nhn vin kia chng? V iu g s xy ra cho ngi ng nghip - nn nhn kia? Nhng tnh hung nh th ny to ra nhng vn o c buc ngi nhn vin phi gii quyt. Kh khn cng chng cht bi ngi nhn vin s s b mt vic nu bo v nn nhn hoc ni ra s tht. Mt vn o c khc lin quan n cc mi quan h l nn o vn. Ly thnh qu lao ng ca ngi khc lm ca mnh m khng a ra bt c mt s trch dn no v ngun. Bi vy, mt nhn vin chu trch nhim vit mt bn k hoch chin lc cho mt khch hng c th sao chp mt bn k hoch ca mt ng nghip cho mt khch hng khc. Hnh ng ny l khng cng bng v thiu trung thc i vi ngi vit ra k hach y v k c i vi khch hng. Mc tiu ban u ca ban qun l l c gng t c mc tiu ca cng ty bng cch t chc, hng dn, ln k hoch, v iu khin cc hot ng ca nhn vin. Bi h hng dn nhn vin v ch o cc hot ng nn cc gim c c nh hng ti cc vn o c trong t chc. Ngoi cc vn trn ra, ban qun l cng phi quan tm ti nhng vn o c lin quan ti k lut ca nhn vin, vic sa thi nhn vin, an ton v sc khe, s ring t, cc li ch ca nhn vin, vic s dng ru v ma ty trong cng s, nh hng n mi trng ca t chc, cc quy nh v tiu chun o c v vic t qun, nhng mi quan h vi chnh quyn a phng, ng ca cng ty v ngng sn xut. Khi cc vn trn khng c gii quyt th nhn vin v cng ng thng phn ng rt quyt lit. c. o c lin quan n khch hng Khch hng chnh l i tng phc v, l ngi th hin nhu cu, s dng hng ho, dch v, nh gi cht lng, ti to v pht trin ngun ti chnh cho doanh nghip. Nhng vn o c in hnh lin quan n khch hng l nhng qung co phi o c, nhng th on marketing la gt v an ton sn phm.

Khi khch hng phi gnh chu nhng qung co phi o c nhng th on marketing la gt, h b tc mt quyn quyt nh t do la chn sn phm cho mnh, h khng cn kh nng kim sot hnh vi ca mnh, h b li cun vo nhng th hiu tm thng, nhng xi mn vn ho. V th, nhng qung co phi o c, nhng th on marketing la gt cn phi c ln n ng thun t pha khch hng vi cc t chc x hi, cc c quan nh nc. Khi cng ty a sn phm khng an ton n khch hng, h s phi gnh chu nhng thit thi ln nh nh hng n sc kho, n tnh mng,k c chu nh hng ca cc quan h x hi na. Nhng biu hin ca sn phm khng an ton l: Nhng sn phm c th gy tai nn cao khi c s c (nhng sn phm ga, in... Lp t khng ng cch); Nhng sn phm nh hng n sc kho nh thc phm qu hn s dng, thc phm s dng ph gia gy c hi; Nhng sn phm kch thch tnh bo lc (nhng chi ca tr em nh kim, dao, cc loi sng, xe tng...); Nhng vn ho phm cha y nhng hnh nh v nhng cu chuyn mang m tnh bo lc v khiu dm. Tnh cht v o c th hin ch ngi sn xut mc d c kin thc chuyn mn v c kh nng a ra nhng sn phm an ton, nhng h khng c nhng hnh ng cn thit dn n tai nn, ri ro cho ngi tiu dng. H thu li nhun trong khi gy tai nn hay thit hi cho ngi tiu dng. Doanh nghip phi chu trch nhim v mi thit hi gy ra cho khch hng t sn phm khng an ton ca h. C th l: Doanh nghip phi thc hin trn vn ngha v cn thn ngha l doanh nghip phi phng nga mi kh nng sn phm a ra th trng c khim khuyt (c v thit k, vt t, sn xut, kim tra cht lng, bao gi, dn nhn v ghi ch). Doanh nghip cng phi chu trch nhim khng ch v nhng trng hp s dng sai c th lng trc c, m cn c v nhng trng hp s dng sai quy cch do cc hot ng marketing gy ra. ng thi doanh nghip phi cnh bo trc nhng ri ro c th xy ra ngi tiu dng lu tm. Doanh nghip khng c c tm cch rng buc ngi tiu dng bi bt k cam kt m bo chnh thc hay ngm nh no v trch nhim h phi gnh chu.

T ng trong li gii thiu, trong qung co, trong tuyn b ca cng ty phi c tnh trung thc. Do bt cn khi thit k, ch to, do khng c nhng ch dn, ghi ch (hoc ch dn, ghi ch khng ng), do khng c nhng thit b phng nguy him bt hp l dn n sn phm khng an ton th trch nhim thuc v nh sn xut. Do dng sai mc ch thit k ca ngi sn xut, do s dng sn phm khng theo ng cch thc v khng lu n nhng cnh bo ca ngi sn xut dn n ri ro, tai nn th trch nhim thuc v ngi tiu dng. Chng c cng ty no tn ti c nu khch hng khng mua sn phm ca h. Bi vy vai tr ch yu ca bt c mt cng ty l phi lm hi long khch hng. lm c vy, cc doanh nghip phi bit c khch hng cn v mun g, ri sau to ra nhng sn phm p ng c nhng mong mun v nhu cu y. Trong n lc lm hi lng khch hng, cc doanh nghip khng ch phi quan tm n nhng nhu cu tc thi ca khch hng m cn phi bit c nhng mong mun lu di ca h. Vn o c cng c th ny sinh t vic khng cn i gia nhu cu trc mt v nhu cu lu di ca khch hng. V d nh, mc d khch hng mun nhng nhin liu r v hiu qu s dng trong nh v xe ca h nhng h khng mun loi nhin liu gy nhim mi trng, ngun nc, git cht cc loi vt hoang d, hoc gy ra nhng bnh tt v nh hng n thai nhi. Cc khch hng cng rt thch loi lng thc dinh dng s lng nhiu nhng gi r v c bao b tin l i nhng h khng mun cc nh sn xut thc phm lm b thng hoc git cc loi vt hoang d c gi tr trong quy trnh sn xut ca mnh. Cc t chc bo v khch hng rt thnh cng trong vic buc cc doanh nghip phi dng ngay nhng hnh ng v o c hay c hi cho con ngi v mi trng. Cc doanh nghip ni chung u mun lm hi lng khch hng v lun sn sng thay i theo yu cu lm ngui nhng mi lo ngi ca khch hng v trnh nhng tn tht do b khch hng ty chay hoc c nhng iu ting xu. Phn ng tiu cc ca d lun nh th ny c th gy hi khng ch i vi doanh thu ngn hn m cn vi s trung thnh ca nhng khch hng lu nm. Nhiu t chc qun chng, phi chnh ph v chnh ph c thnh lp u tranh vi nhng hnh vi tiu dng v sn xut phi o c, v li ch trc mt, c th gy thit hi cho li ch x hi lu di.

Mt vn o c khc m cc gim c phi i mt khi gii quyt vn o c lin quan n khch hng l nhng mi quan tm ca cn g chng v cc vn ring t v kim ton s liu. Bi nhiu s liu hin ang c lu gi trong my tnh v thng tin b bn ra ngoi nn nhiu t chc v quyn li khch hng e ngi rng iu ny s vi phm nhng b mt ring t ca khch hng. Cng ngy cng c nhiu cng ty ang mua, bn, v c quyn nhng danh sch ny c th tip cn khch hng qung b cho cc sn phm v dch v tt hn. Nhiu khch hng cm thy quyn c ring t ca h b xm phm khi rt nhiu cng ty bit h mua nhng g ca hng, tnh trng tm l v sc khe ca h, hoc h ang dng loi thuc no. Vic cn bng gia nhu cu ca ch s hu v x hi l mt nhim v v cng kh khn i vi cc nh qun l. d. o c lin quan n i th cnh tranh Trong kinh doanh, cnh tranh c coi l nhn t th trng tch cc. Cnh tranh thc y cc doanh nghip phi c vt ln trn i th v ln chnh bn thn mnh. i vi nhiu doanh nghip, thnh cng trong cnh tranh c th hin bng li nhun, th phn, li nhun cao, th phn ln l mong mun ca h. Thnh cng ca doanh nghip khng phi ch th hin bng li nhun v th phn ngn hn, m cn hnh nh doanh nghip to nn trong mt ca nhng bn hu quan v x hi. Duy tr v nng cao uy tn kinh doanh, lm p hnh nh trong mt khch hng cng nh i tc kinh doanh lun l mc tiu hng u ca bt c doanh nghip no. Cnh tranh lnh mnh lun l rt cn thit vi cc doanh nghip. Cnh tranh lnh mnh l thc hin nhng iu php lut khng cm cnh tran h cng vi o c kinh doanh v tn trng i th cnh tranh. y l c s cho doanh nghip c nhng bc pht trin vng chc. Tuy nhin, c nhiu doanh nghip ch nhn thy nhng li ch trc mt dn n c nhng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh gy nh hng n kt qu hot ng ca cc doanh nghip khc hot ng trong cng mt th trng, mt lnh vc. Cng chnh v th m uy tn kinh doanh ca doanh nghip rt d b xm phm bi nhng i th cnh tranh xu chi. Li nhun v th phn t c bng cc bin php cnh tranh khng lnh mnh khng c cc doanh nghip trong ngnh v x hi chp nhn. Li dng cu ni "thng trng l chin trng", mt s doanh nghip tm mi cch lm suy yu i th bng nhiu chiu cnh tranh khng lnh mnh. Trong kinh doanh, cnh tranh khng lnh mnh th hin ph bin nht l hnh vi thng ng gia cc i th cnh tranh nng gi sn

phm, dch v. Thut ng hnh vi thng ng nhm ch cc doanh nghip cng mt quy m sn xut hoc phn phi nn c th nh hng n sn xut hoc chc nng cung cu ca mt th trng hng ha hoc dch v. T nhng i th cnh tranh ca nhau, gi y nhng doanh nghip ny tr thnh nhng ngi bn tt cng vi lm nhng iu m cc ng nghip trung thc khng dm lm. V n mt lc no , mt cng ty c kh nng to ra gi tr ln hn s phi rt lui khi th trng nh l ci gi phi tr cho vic theo ui mt ng hng kinh doanh chn chnh trong lc i th ca h thnh cng v vn hnh linh hot theo c ch chnh sch ca nc s ti. iu ny s khin cho c th trng xu i v cn phi b ln n. Hnh vi thng ng ngha l hnh ng ca mt doanh nghip thng ng vi mt doanh nghip hoc mt s doanh nghip khc, m h c quan h cnh tranh, di hnh thc k kt mt hp ng, mt tha thun hoc ngm ng quyt nh gi c hng ha hoc dch v ca h... t kim ch hot ng ln nhau. Thng ng p gi, c quyn kinh doanh, thu li nhun ln ngay trc mt thay v s dng chnh nng lc cnh tranh v kh nng thc t ca mnh thu ht khch hng. Thng trng ngy cng pht trin v cng vi l nhng mt tri ca n cng th hin ngy cng r nt hn. Trc mt cuc u thu ln vi nhiu i th cnh tranh, cc hnh vi chi khng p vi phm php lut kinh doanh thng xuyn c cc doanh nghip p dng thu li cho ring mnh. Trong trng hp u thu, doanh nghip no c cho hng u i hn s c bn thn ch s hu quyt nh v bt k mt cng ty no cng khng c php a n cho ch s hu nhng thng tin khng chc chn chng li bt k mt bn d thu c th no. Nhiu doanh nghip tp trung vo vic thu thp cc thng tin tn cng cc i th cnh tranh ca mnh tng cng kh nng cnh tranh ca bn thn mnh v t cung cp nhng thng tin sai lch cho ch thu m khng xc minh c cc thng tin l ng s tht. V d: Hng Airbus Industry ca Php b mt vi tp on Boeing (M) hp ng cung cp my bay cho Arp Xut n t hng tr gi 6 t USD. Hng Thomson CSF cng ca Php mt vi cng ty Ratheon (M) n t hng xy dng h thng v tinh kim sot rng nhit i vng song Amazon ti Braxin tr gi 1,6 t USD. Vic

ny v tnh s thit lp hot ng thng mi khng lnh mnh, khin s pht trin kinh doanh ca nhng doanh nghip lm n chn chnh trn th trng s b ngn cn. i th cnh tranh khng c gy nhm ln cho ch thu thng qua cc thng tin khng c xc minh, mc d h cho rng thng tin ny l hu ch cho ch thu, l hnh vi vi phm cnh tranh lnh mnh. Cnh tranh khng lnh mnh cn th hin hnh vi n cp b mt thng mi ca cng ty i th. l hnh thc b vn gt hi nhng ni h khng h gieo cy v tm cch bin thnh ca mnh nhng thnh qu lao ng ca nhng ngi b cng gieo trng . Hnh vi n cp b mt thng mi c thc hin bng rt nhiu cch khc nhau nh: Nht nhnh thng tin hu ch qua cc cuc phng vn ngh nghip ngi lm cng ca cng ty cnh tranh. Np di chiu bi tin hnh cc cng trnh nghin cu, phn tch v ngnh moi thng tin. Gi danh l mt khch hng hay ngi cung ng tim tng. Che du danh phn i tham quan c s ca i th cnh tranh nhm moi thng tin. Dng m nhn k, nam nhn k, kh nhc k moi thng tin. Dng gin ip vi nhng phng tin hin i n cp thng tin. Ngoi ra, cc i th cnh tranh cn s dng nhng bin php thiu vn ho khc h uy tn ca cng ty i th. V d nh dm pha hng ho ca i th cnh tranh, hoc e da ngi cung ng s ct nhng quan h lm n vi h. C doanh nghip nh vo th chnh tr, hay quen bit, thm ch hi l tm cch khng cho cng ty c cng ngnh ngh thnh lp, hay trin khai sn phm mi. C doanh nghip tm cch lm hng sn phm ca i th, hoc thu gom sn phm ri tung tin bt li v i th.. C doanh nhn li dng s qun l lng lo ca cc c quan chc nng, sao chp, lm nhi 100% sn phm ca ngi khc v dn mc ca mnh ln. Nhng hnh vi nh vy th hin s yu km, s thiu t tin ca cc doanh nhn. C nhng hnh vi s b php lut x l, c nhng hnh vi s b cng ng doanh nhn phn ng, v c nhng hnh vi khin h s phi xu h vi chnh bn thn mnh. V d: Gim c o c ton cu - Wal-Mart ang

cho n Thi gian qua tp on bn l ln nht th gii ny lin tc vp phi nhng chuyn b bi lin quan n o c nhn vin. Nm 2005, d lun xn xao v v Tom Coughlin, lnh o cp cao ng th 2 Wal-Mart, b buc ti bin th tin v n cp hng ha ca cng lm li ring vic tip din nhiu nm trc khi b pht gic. Mi y nht, ngy 31/1/2006, mt gim c ca hng bn l ti Bentonville, Arkansas th nhn gian ln k khai thu, bin th tin, n cp qu tng khch hng... Ngoi ra Wal-Mart cn gp rc ri vi v kin tng ti California v vn phn bit i x vi nhn vin n, dn n hu qu l tp on tr thnh tm im ch trch ca cc t chc bo v ngi lao ng th gii. Theo pht ngn vin Sarah Clark: V tr gim st thc thi ni quy o c ca tp on khng phi l iu mi l Wal Mart, tuy nhin trc y ngi m nhn cng vic ny thng kim lun c nhim v khc nn thng xao nhng.Ln ny ngi c b nhim s ch c nhim v duy nht l gim st vn o c trn mng li chi nhnh ton cu. Yu cu Wal-Mart t ra cho cc ng vin l phi dy dn kinh nghim trong vic thit k cc chin lc o c ton cu mt cch chuyn nghip, ng thi c kh nng gim st, qun l, hun luyn nhn vin trong nghip v.

E. Vai tr ca o c trong kinh doanh: I. o c kinh doanh iu chnh hnh vi ca cc ch th:

o c kinh doanh b sung v kt hp vi php lut iu chnh cc hnh vi kinh doanh theo khun kh php lut v qu o ca cc chun mc o c x hi. Khng mt php lut no, d hon thin n u i chng na cng c th l chun mc cho mi hnh vi ca o c kinh doanh. N khng thay th vai tr ca o c kinh doanh trong vic khuyn khch mi ngi lm vic thin, tc ng vo lng tm ca doanh nhn. Bi v phm vi nh hng ca o c rng hn php lut, n bao qut mi lnh vc ca th gii tinh thn, trong khi php lut ch iu chnh nhng hnh vi lien quan n ch nh nc, ch x hi Mt khc, php lut cng y cht ch v c thi hnh nghim chnh th o c ngy cng c cao, cng hn ch c s kim li phi

php, tham nhng, bun lu, trn thu, gian ln thng mi khi b pht hin s b php lut iu chnh, lc ny hin tng kin tng buc ngi ta phi c x c o c. Cc mc b sung o c v php lut c khi qut qua cc "gc vung xc nh tnh cht o c v php l ca hnh vi. S tn vong ca doanh nghip khng ch do cht lng ca bn thn cc sn phm - dch v cung ng m cn ch yu do phong cch kinh doanh ca doanh nghip. Hnh vi kinh doanh th hin t cch ca doanh nghip, v chinh t cch y tc ng trc tip n s thnh bi ca t chc. o c kinh doanh, trong chiu hng y, tr thnh mt nhn t chin lc trong vic pht trin doanh nghip. Chng phi v c m khong 15 nm nay mt ngn ng n c lu truyn trong gii doanh nghip cc nc pht trin: gieo t tng gt hnh vi, gieo hnh vi gt thi quen, gieo thi quen gt t cch, gieo t cch gt s phn. Do khng mun b kin tng, ngi ta phi c x c o c. Theo Lev Tolstoi: Trong x hi, gii lm cng ch c 10% cc hnh vi c chi phi v kim sot bng php lut, 90% cn li ph thuc vo o c v vn ha.

II. o c kinh doanh gp phn vo cht lng doanh nghip:

Phn thng cho mt cng ty c quan tm n o c l c cc nhn vin, khch hng v cng lun cng nhn l c o c. Phn thng cho trch nhim o c v trch nhim x hi trong cc quyt tnh kinh doanh bao gm hiu qu trong cc hot ng hng ngy tng cao, s tn tm ca cc nhn vin, cht lng sn phm c ci thin, a ra quyt nh ng n hn. s trung thnh ca khch hng v li ch v kinh t ln hn. Cc t chc pht trin c mt mi trng trung thc v cng bng s gy dng c ngun lc ng qu c th m rng cnh ca dn n thnh cng. Cc t chc c xem l c o c thng c nn tng l cc khch hng trung thnh cng nh i ng nhn vin vng mnh, bi lun tin tng v ph thuc ln nhau trong mi quan h. Nu cc nhn vin hi lng th khch hng s hi lng; v nu khch hng hi lng th cc nh u t s hi long. Cc khch hng c xu hng thch mua hng ca cc cng ty lim chnh hn. c bit l khi gi c ca cng ty cng bng vi gi ca cc cng ty i th. Khi cc nhn vin cho rng t chc ca mnh c mt mi trng o c, h s tn tm hn v hi lng vi cng vic ca mnh hn.

Cc cng ty cung ng thng mun lm n lu di vi cc cng ty m h tin tng qua hp tc h c th xo b c s khng hiu qu, cc chi ph v nhng nguy c c th lm hi lng khch hng. Cc nh u t cng rt quan tm n vn o c, trch nhim x hi v uy tn ca cc cng ty m h u t v cc cng ty qun l ti sn c th gip cc nh u t mua c phiu ca cc cng ty c o c. Cc nh u t nhn ra rng, mt mi trng o c l nn tng cho s hiu qu. nng sut v li nhun. Mt khc. cc nh u t cng bit rng cc hnh pht hay cng lun tiu cc cng c th lm gim gi c phiu, gim s trung thnh ca khch hng v e do hnh nh lu di ca cng ty. Cc vn v php l v cng lun tiu cc c nhng tc ng rt xu ti s thnh cng ca bt c mt cng ty no. S lnh o cng c th mang li cc gi tr t chc v mng li x hi ng h cc hnh vi o c. Cc nh lnh o nhn thc c bn cht ca mi quan h trong kinh doanh, nhng vn v mu thun tim n, tm ra bin php qun l khc phc nhng tr ngi c th dn n bt ng, to dng bu khng kh lm vic thun li cho mi ngi ho ng, tm ra c mt hng chung to ra sc mnh tng hp ca s ng thun, ng gp cho s pht trin ca t chc. S lnh o ch trng vo vic xy dng cc gi tr o c t chc vng mnh cho cc nhn vin s to ra s ng thun v chun tc o c v c im ca nhng mi quan h chung. Cc lnh o a v c trong t chc ng mt vai tr ch cht trong vic truyn b cc tiu chun o c, cc chun tc v quy lnh o c ngh nghip. S cn thit c s lnh o c o c cung cp c cu cho cc gi tr ca t chc v nhng ngn cn i vi cc hnh vi v o c a c lm r trong nghin cu nc. Cc nh lnh o c th cung cp c cu ny bng cch thit lp cc chng trnh o to o c chnh thc v khng chnh thc, cng nh cc hng dn khc, gip cc nhn vin phi lu tm n kha cnh o c trong qu trnh a ra quyt nh ca mnh. Nhn thc ca cc nhn vin v cng ty ca mnh l c mt mi trng o c s mang li nhng kt qu tt p trong hot ng ca t chc. Xt v kha cnh nng sut v lm vic theo nhm, cc nhn vin trong cc phng ban khc nhau cng nh gia cc phng ban cn thit c chung mt ci nhn v s tin tng. Mc tin tng cao hn c nh hng ln nht ln cc mi quan h trong ni b cc phng ban hay cc nhm lm vic. S tin tng cng l mt nhn t quan trng trong cc mi quan h gia cc phng ban trong t chc. Bi vy, cc chng trnh to ra mt mi trng lao ng c lng tin s lm cho cc nhn vin sn sng hnh ng theo cc quyt nh v hnh ng ca cc ng nghip.

Trong mt mi trng lm vic nh th ny, cc nhn vin c th mong mun c cc ng nghip v cp trn i x vi mnh vi mt s tn trng v quan tm su sc. Cc mi quan h c lng tin trong mt t chc gia cc gim c v cp di ca h v ban qun l cp cao gp phn vo hiu qu ca qu trnh a quyt nh. Hu ht cc cng ty ng ngng m nht trn th gii u ch trng vo phng php lm vic theo nhm, quan tm nhiu n khch hng, cao vic i x cng bng vi nhn vin, v thng cho cc thnh lch tt.

III. o c kinh doanh gp phn vo s cam kt v tn tm ca nhn vin:

S tn tm ca nhn vin xut pht t vic cc nhn vin tin rng tng lai ca h gn lin vi tng lai ca doanh nghip v chnh v th h sn sng hy sinh c nhn v t chc ca mnh. Doanh nghip cng quan tm n nhn vin bao nhiu th cc nhn vin cng tn tm vi doanh nghip by nhiu. Cc vn c nh hng n s pht trin ca mt mi trng o c cho nhn vin bao gm: mt mi trng lao ng an ton, th lao thch ng, v thc hin y cc trch nhim c ghi trong hp ng vi tt c cc nhn vin. Cc cc chng trnh ci thin o c c th l chng trnh "gia tnh v cng vic" hoc chia/bn c phn cho nhn vin. Cc hot ng t thin hoc tr gip cng ng khng ch to ra suy ngh tch cc ca chnh nhn vin v bn thn h v doanh nghip m cn to ra s trung thnh ca nhn vin i vi doanh nghip. S cam kt lm cc iu thin v tn trng nhn vin thng tng s trung thnh ca nhn vin i vi t chc v s ng h ca h vi cc mc tiu ca t chc. Cc nhn vin s dnh hu ht thi gian ca h ti ni lm vic ch khng chy . "ch lm cho xong cng vic m khng c nhit huyn hoc lm vic qua ngy on thng, khng tn tm i vi nhng mc tiu ra ca t chc bi v h cm thy mnh khng c i x cng bng. Mi trng o c ca t chc rt quan trng i vi cc nhn v in. a s nhn vin tin rng: hnh nh ca mt cng ty i vi cng ng l v cng quan trng, cc nhn vin thy cng ty ca mnh tham gia tch cc vo cc cng tc cng ng s cm thy trung thnh hn vi cp trn v cm thy tch cc v bn thn h. Khi cc nhn vin cm thy mi trng o c trong t chc c tin b, h s tn tm hn t c cc tiu chun o c cao trong cc hot ng hng ngy. Cc nhn vin sn lng tho lun cc vn o c v ng h cc

kin nng cao cht lng trong cng ty nu cng ty cam kt s thc hin cc quy nh o c. Thc cht. nhng ngi c lm vic trong mt mi trng o c tin rng h s phi tn trng tt c cc i tc kinh doanh ca mnh, khng k nhng i tc y bn trong hay bn ngoi cng ty. H cn phi cung cp nhng gi tr tt nht c th cho tt c cc khch hng v cc c ng. Cam kt ca nhn vin i vi cht lng ca cng ty c tc ng tch cc n v th cnh tranh ca cng ty nn mt mi trng lm vic c o c c tc dng tch cc n cc im mu cht v ti chnh. Bi cht lng nhng dch v phc v khch hng tc ng n s hi lng ca khch hng, nn nhng ci thin trong cc dch v phc v khch hng cng s c tc ng trc tip ln hnh nh ca cng ty, cng nh kh nng thu ht cc khch hng mi ca cng ty. V d: Cng ty c ph Starbucks. Kinh nghim ca cng ty Starbucks ng h kin rng i x vi cc nhn vin cng bng s nng cao nng sut v li nhun. Starbucks l cng ty u tin nhp khu cc nng sn pht trin nhng quy nh bo v cng nhn thu hi ht c ph ti cc nc nh Costa Rica. Starbucks a ra nhng li ch tuyt vi v k hoch c phn ho s hu cho tt c cc nhn vin, thm ch ngay c khi hu ht h u l nhng cng nhn lm vic bn thi gian. Chnh sch mang li li ch cho cng nhn ca Starbucks m rng v tn km hn nhiu so vi cc cng ty i th. Cc nhn vin c v nh gi rt cao nhng n lc ca cng ty: kim ngch hng nm ca cng ty l 55% v doanh thu, li nhun tng 50% mt nm trong 6 nm lin tc. Mt khch hng mua mt tch c ph ca Starbucks c th tin tng rng nhng ngi thu hoch v ch bin c ph c cng ty i x rt cng bng. Starbucks cn th hin s tn tm vi cc nhn vin ca mnh trong cc iu khon ca cng ty chng ta nn i x vi nhau vi lng tn trng v danh d. Cng ng lu l Starbucks cn cho mi cng nhn 1 pond c ph min ph mi tun. Cng ty cng lm r vi cc c ng l cng ty phi tm ra cch xy dng cc gi tr cho nhn vin ca mnh.

IV. o c kinh doanh lm hi lng khch hng:

Cc nghin cu v kinh nghim hin thi ca nhiu quc gia cho thy mi quan h cht ch gia hnh vi c o c v s hi lng ca khch hng. Cc hnh vi v o c c th lm gim lng trung thnh ca khch hng v khch hng s chuyn sang mua hng ca cc thng hiu khc. Ngc li hnh vi o c c th li cun khch hng n vi sn phm ca cng ty. Cc khch hang thch mua sn phm ca cc cng ty c danh ting tt, quan tm n khch hng v x hi. Khch hng ni rng h u tin nhng thng hiu no lm iu thin nu gi c v cht lng cc thng hiu nh nhau. Cc cng ty c o c lun i x vi khch hng cng bng v lin tc ci tin cht lng sn phm cng nh cung cp cho khch hng cc thng tin d tip cn v d hiu, s c li th cnh tranh tt hn v dnh c nhiu li nhun hn. im mu cht y l chi ph pht trin mt mi trng o c c th c mt phn thng l s trung thnh ca khch hng ngy cng tng. i vi cc doanh nghip thnh cng nht, thu c nhng li nhun lu di th vic pht trin mi quan h tn trng ln nhau v hp tc cng nhau vi khch hng l cha kho m cnh ca thnh cng. Bng vic ch trng vo s hi lng ca khch hng, doanh nghip tip tc lm cho s ph thuc ca khch hng vo cng ty ngy cng su sc hn, v khi nim tin ca khch hng tng ln th doanh nghip y s c tm hiu bit su hn v vic lm th no phc v khch hng pht trin mi quan h . Cc doanh nghip thnh cng mang li cho khch hng cc c hi gp kin phn hi, cho php khch hng c tham gia vo qu trnh gii quyt cc rc ri. Mt khch hng cm thy va lng s quay li nhng mt khch hng khng va s ni cho 10 ngi khc v vic h khng hi lng vi mt cng ty no v bo bn b h ty chay cng ty . Cc khch hng l i tng d b tn thng nht v vic khai thc v hot ng ca cc cng ty khng tn trng cc quyn ca con ngi. S cng bng trong dch v l quan im ca khch hng v mc cng bng trong hnh vi ca mt cng ty. Bi vy. khi nghe c thng tin tng gi dch v them v khng bo hnh th cc khch hng s phn ng tiu cc i vi s bt cng ny. Phn ng ca khch hng i vi s bt cng - v d nh phn nn hoc t chi khng mua bn vi doanh nghip na - c th c thc y bi nhu cu trng pht v mong mun hn ch s bt cng trong tng lai. Nu khch hng phi mua mt mt hng t hn hn th cm gic khng cng bng s tng ln v c th bng n thnh mt s gin d.

Mt mi trng o c vng mnh thng ch trng vo cc gi tr ct li t cc li ch ca khch hng ln trn ht. t li ch ca khch hng ln trn ht khng c ngha l pht l li ch ca nhn vin, cc nh u t, v cng ng a phng. Tuy nhin. mt mi trng o c ch trng n khch hng s kt hp c nhng li ch ca tt c cc c ng trong cc quyt nh v hot ng. Nhng nhn vin c lm vic trong mi trng o c s ng h v ng gp vo s hiu bit v cc yu cu v mi quan tm ca khch hng. Cc hnh ng o c hng ti khch hng xy dng c v th cnh tranh vng mnh c,tc dng tch cc n thnh tch ca doanh nghip v cng tc i mi sn phm.

V. o c kinh doanh gp phn to ra li nhun cho doanh nghip:

Theo mt nghin cu tin hnh vi 500 lp on ln nht M th nhng doanh nghip cam kt thc hin cc hnh vi o c v ch trng n vic tun th cc quy nh o c ngh nghip thng t c thnh cng ln v mt ti chnh. S quan tm n o c ang tr thnh mt b phn trong cc k hoch chin lc ca cc doanh nghip. y khng cn l mt chng trnh do cc chnh ph yu cu m o c ang dn tr thnh mt vn qun l trong n lc dnh li th cnh tranh. Trch nhim cng dn ca mt doanh nghip gn y cng c cp nhiu c lin h tch cc n li u t, ti sn v mc tng doanh thu. Trch nhim cng dn ca doanh nghip l ng gp ca mt doanh nghip cho x hi bng hot ng kinh doanh chnh ca mnh. u t x hi, cc chng trnh mang tnh nhn vn v s cam kt ca doanh nghip vo chnh sch cng, l cch m doanh nghip qun l cc mi quan h kinh t. x hi, mi trng l cch m doanh nghip cam kt vi cc bn lin i c tc ng n thnh cng di hn ca doanh nghip . Mt doanh nghip khng th tr thnh mt cng dn tt, khng th nui dng v pht trin mt mi trng t chc c o c nu kinh doanh khng c li nhun. Cc doanh nghip c ngun lc ln hn. thng c phng tin thc thi trch nhim cng dn ca mnh cng vi vic phc v khch hng, tng gi t nhn vin, thit lp lng tin vi cng ng. Nhiu nghin cu a tm ra mi quan h tch cc gia trch nhim cng dn.vi thnh tch cng dn. Cc doanh nghip tham gia cc hot ng sai tri thng phi chu s gim li trn ti sn hn l cc doanh nghip khng phm li. Cc nghin cu cng ch ra rng, tc ng tiu cc ln doanh thu khng xut hin trc nm th ba t sau khi doanh nghip vi phm li.

Theo John Kotter v James Heskett Harvard nghin cu trong 11 nm: Cng ty o c tt Cng ty o c bnh thng Tng thu nhp Gi c phiu tng Li rng 682% 901% 756% 36% 74% 1%

Nh vy, u t vo c s h tng o c trong t chc s mang li c s cho tt c cc hot ng kinh doanh quan trng ca t chc cn thit thnh cng. C nhiu minh chng cho thy. vic pht trin cc chng trnh o c c mang li nhng li th kinh t. Mc d cc hnh vi o c trong mt t chc l rt quan trng xt theo quan im x hi v quan im c nhn. Nhng kha cnh kinh t cng l mt nhn t quan trng khng km. Mt trong nhng kh khn trong vic dnh c s ng h cho cc tng o c trong t chc l chi ph cho cc chng trnh o c khng ch tn km m cn chng mang li li lc g cho t chc. Ch mnh o c khng thi s khng th mang li nhng thnh cng v ti chnh nhng o c s gip hnh thnh v pht trin bn vng vn ha t chc phc v cho tt c cc c ng.

VI. o c kinh doanh gp phn vo s vng mnh ca kinh t quc gia:

Mt cu hi quan trng v thng c nu ra l liu hnh ng o c trong kinh doanh c tc ng n kinh t ca mt quc gia hay khng. Cc nh kinh t hc thng t cu hi ti sao mt s nn kinh t th trng mang li nng sut cao. cng dn c mc sng cao, trong khi cc nn kinh t khc li khng nh th. Cc th ch x hi, c bit l cc th ch thc y tnh trung thc, l yu t v cng quan trng pht trin s phn vinh v kinh t ca mt x hi. Cc nc pht trin ngy cng tr nn giu c hn v c mt h thng cc th ch, bao gm o c kinh doanh, khuyn khch nng sut. Trong khi . ti cc nc ang pht trin, c hi pht trin kinh t v x hi b hn ch bi c quyn, tham nhng. hn ch tin b c nhn cng nh phc li x hi. Nim tin l ci m cc c nhn xc nh. c cm gic chia s vi nhng ngi khc trong x hi. mc hp nht ca nim tin trong x hi l lng tin vo chnh mnh, rng hn na l thnh vin trong gia tnh v h

hng. Cc quc gia c cc th ch da vo nim tin s pht trin mi trng nng sut cao v c mt h thng o c gip gim thiu cc chi ph giao dch, lm cnh tranh tr nn hiu qu hn. Trong h thng da vo th trng c nim tin ln nh Nht Bn, Anh Quc. Canada, Hoa K. Thu in. cc doanh nghip c th thnh cng v pht trin nh c mt tinh thn hp tc v nim tin. Chng ta tin hnh so snh t l tham nhng trong cc th ch x hi khc nh Nigria v Nga c t l tham nhng cao trong khi Canada v c c t l tham nhng thp. Ta c th thy c im khc bit chnh gia cc cp v s vng mnh v n nh kinh t ca cc nc ny chnh l vn o c. im khc bit gia s vng mnh v n nh v kinh t ca cc nc ny cho ta mt minh chng l o c ng mt vai tr ch cht trong cng cuc pht trin kinh t Tn hnh kinh doanh theo mt cch c o c v c trch nhim to ra nim tin v dn ti cc mi quan h gip tng cng nng sut v i mi.

VII.Hu qu v tai hi ca cc hnh vi sai tri:

Columbia/HCA phi chu mt s gim st nghim trng v gi c phiu v doanh thu sau khi b pht hin la o Chnh ph mt cch h thng trong dch v chm sc sc kho. Cc nhn vin v cc khch hng cng phn nn rng cng ty khng quan tm n li ch ca h trong nhng hot ng ca mnh. Cc nhn vin phi lm vic vt qu kh nng ca h, v khch hng( cc bnh nhn) phi chi tr cho cc dch v h khng cn hoc b chuyn sang mt bnh vin khc nu h khng c kh nng chi tr. Khi nhng hnh vi sai tri ny ca cng ty b a ra cng lun, danh ting ca tp on b hu hoi hon ton ch trong vi thng. Cng ty Sears cng phi chu s gim st ny v cc chi nhnh sn xut t ca cng ty bn nhng b phn khng cn thit trong cc ca hng sa cha ca mnh. Beech Nut mt khch hng sau khi bn mt sn phm nc qu p ngoi nhn l 100% nguyn cht nhng thc ra ch l cc cht ho hc c mi to. Tuy nhin: Ch mnh o c khng thi s khng th mang li nhng thnh cng v ti chnh nhng o c s gip hnh thnh v pht trin bn vng vn ha t chc phc v cho tt c.

Phn 3. o c kinh doanh ti Vit Nam thc ti v gii php:

A. Thc trng o c kinh doanh Vit Nam
o c kinh doanh l mt vn mi Vit Nam. Cc vn nh o c kinh doanh, vn ha kinh doanh, vn ha doanh nghip mi ch ni ln k t khi Vit Nam thc hin chnh sch i mi v tham gia vo qu trnh quc t ha v tan cu ha vo nm 1991. Trc , trong thi kinh t k hoch tp trung, nhng vn ny cha bao gi c nhc ti. Trong thi k bao cp, mi hot ng kinh doanh u do Nh nc ch o, v th nhng hnh vi c o c c coi l nhng hnh vi tun th lnh cp trn. Do khan him hu ht hng ha tiu dng, mua c l rt kh, nn khng ai c th phn nn v cht lng hng ha. V cu vt qu cung, cht lng phc v trong mng li cung cp v cng thp nhng t ngi dm than phin. Vo thi gian , cc ngnh cng nghip ca Vit Nam cha pht trin, c rt t nh sn xut v hu ht u thuc s hu nh nc, nn khng cn quan tm n vn thng hiu hay s hu tr tu. Hu ht lao ng u lm vic cho nh nc, ni m k lut v ch lng thng u thng nht v n gin. Tm c vic lm trong c quan Nh nc l rt kh khn nn khng c chuyn nh cng hay mu thun lao ng. Mi hot ng trong x hi u phi tun th quy nh ca Nh nc nn nhng phm tr trn l khng cn thit. Tuy nhin, k t khi Vit Nam tham gia quc t ha, c nhiu phm tr mi c xut hin nh: quyn s hu tr tu, an ton thc phm, nh cng, th trng chng khon v v th khi nim o c kinh doanh tr nn ph bin hn trong x hi. Qua kt qu phn tch cc s liu iu v nhng ti liu thu thp qua sch bo, chng ta c th rt ra c nhng kt lun sau v thc trng o c kinh doanh Vit Nam.

I. Nhn thc ca ngi Vit Nam v o c kinh doanh

Cho n nay, c rt t sch chuyn mn v o c kinh doanh c xut bn Vit Nam, v hu ht l c dch t sch ca M. Cun sch u tin v ti ny c xut bn Vit Nam c l l cun: WHAT'S ETHICAL IN BUSINESS? by Verne E.Henderson, ca Nh xut bn McGraw - Hill Ryerson. Cun sch ny c dch gi H Kim Chung dch l o c kinh doanh l g? v c Nh Xut bn Vn ha pht hnh

thng 11 nm 1996. Tuy nhin, ni dung cun sch kh m h, khng y , nn khng gy c nhiu s ch trong gii nghin cu Vit Nam. Thi gian gn y, do p lc ca tin trnh ton cu ha, c kh nhiu bi bo trn cc bo v tp ch nh: Chng ta (Tp ch lu hnh ni b ca cng ty FPT, website: www.chungta.com ) hay bo Din n doanh nghip (t thi bo cho gii doanh nhn Vit Nam do Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam - VCCI pht hnh, website: www.dddn.com.vn) v mt s bo v tp ch khc nh: Saigon Times, Thi bo kinh t Si Gn, bo Lao ng, etc. Nhng cc bi bo ny thng ch dng vic nhn nh v nhng s kin gn y Vit Nam c lin quan n o c kinh doanh hoc cung cp v mt s v vic trn cc sach bo nc ngoi, ch khng tin hnh kho st hay a ra mt khi nim c th no v o c kinh doanh. Hu ht cc trng i hc, Cao ng dy v kinh doanh Vit Nam u cha c mn hc ny, hoc nu c cng ch dng hnh thc mn t chn. Trong ni dung ca cc mn hc c lin quan nh kinh doanh quc t hay qun tr kinh doanh cng cha cp n khi nim ny, hoc nu c th ni dung cng qu s si. V d, trong gio trnh mn Vn ha kinh doanh ti mt trng i hc Kinh t Vit Nam c ginh mt chng cho o c kinh doanh nhng li coi o c kinh doanh l vic tun th php lup trong kinh doanh! Quan nim nh vy l qu hn hp, cha nh gi ht tm quan trng ca khi nim ny. Do p lc ca tin trnh ton cu ha, cc phng tin thng tin i chng Vit Nam cp kh nhiu n vn ny nhng li khng a ra c mt khi nim chun mc no. Chnh v vy, mc d thng c nghe v o c kinh doanh nhng cch hiu ca ngi dn, ca cc doanh nghip v vn ny cn kh m h. Thc trng c th hin kh r qua kt qu ca cuc iu tra. 40/60 s ngi c hi thng xuyn nghe nhc n nhng vn lin quan n o c kinh doanh, 20/60 i khi nghe nhc n vn ny. Lu l cuc iu tra ny c tin hnh H Ni, th v l thnh ph ln th hai ca Vit Nam, nn con s ny cha phi l cao. Nhng khi c hi v quan nim, th no l o c kinh doanh, 55/60 s ngi c hi cho o c kinh doanh l tun th ng php lut, ch c 5/60 ngi c hi cho o c kinh doanh l bo v quyn li cho khch hng v khng ai cho o c kinh doanh phi bao gm c hai khi nim trn! Chnh s hiu bit m h ny v ao c kinh doanh dn n nhng thiu ht trong thc thi ca doanh nghip.

II. Trch nhim ca doanh nghip vi x hi (corporate social responsibility - CSR)

tm hiu vn ny, chng ti tp trung vo 2 kha cnh, trch nhim ca doanh nghip vi cht lng hng ha v vn bo v mi trng. Cu hi th nht v vn ny c t ra l: Doanh nghip s lm g nhn c thng tin l c mt s hng ha ca mnh b k xu tro i vi nhng hng km cht lng, m bng hnh thc bn n goi khng c kh nng phn bit c, c th gy tc hi cho ngi tiu dng? . Cu hi ny da trn mt tnh hung c tht l nm 1981, mt ngi bnh tm thn cho thuc c vo mt s l thuc gim au nhn hiu Tylenol do Johnson & Johnson (J&J) sn xut v by bn cc quy hng bn thuc trong nhng siu th thnh ph Chicago. S kin trn lm by ngi thit mng v cnh st khng bt c th phm. Mc d v vic ng tic ny ch xy ra Chicago v b phn an ninh cho rng ngi th phm ch cho thuc c vo mt s l Tylenol by bn nhng siu th ny, ban lnh o J&J cng quyt tin hnh thu hi kim nh ton b 31 triu l thuc Tylenol phn phi khng ch M m ton th gii, v theo J&J, khng c g bo m l th phm ch b thuc c vo cc l Tylenol lc by bn, m khng b vo trong lc sn xut hoc trc khi c phn phi. Ton b chi ph thc hin quyt nh trn l 100 triu USD. Tuy nhin, s th hin trch nhim x hi cao ca cng ty Johnson & Johnson cng thm chin dch PR ng n gip Tylenol ginh li v tr trn thng trng ch trong vng 6 thng. Nhng trong cuc iu tra ca chng ti, ch c 42 ngi , chim 42%, chn phng n Thu hi ngay ton b l hng , chp nhn thua thit v kinh t, 50 ngi, chim 50% chn phng n l Thng bo ti ni bn, v ngi tiu dng t quyt nh, thm ch c 8 ngi, chim 8%, chn phng n Khng lm g c, v khng phi li ti cng ty ca mnh! Cu hi th hai l: Cho bit quan im ca bn, khi mt cng ty xut khu sang th trng EU nc tng c t l cht 3 - MPCD nm trong phm vi cho php ca Lut Vit Nam, nhng li vt gp nhiu ln t l cho php ca EU? cng da trn mt s kin c tht l nm 2002, nc tng ca Chinsu, mt cng ty kh c ting Vit Nam, b C quan kim nghim cht lng thc phm ca B pht hin c cha cht 3 - MCPD mt cht c ha hc c th gy bnh ung th ng vt v con ngi - mc 86 mg/ kg, trong khi , tiu chun ca EU ch cho php mc 0.05 mg/ kg, tc l gp gn 200 ln. Nhng cng ty Chinsu tuyn b khng chu trch nhim v h khng xut khu nc tng sang B. Sn phm c th c mt cng ty no khc ti xut sang hoc l hng nhi. Hn na, tuy

hm lng 3 - MCPD trong nc tng ca h cao hn mc quy nh ca EU nhng li nm trong phm vi cho php ca Vit Nam! S kin ny ln u tin cnh bo cc c quan chc nng v ngi tiu dng Vit Nam v tc hi ca cht 3 - MCPD trong nc tng, mt sn phm vn c coi l an ton v sn xut t u tng, l sn phm t nhin. y chnh l yu t chm ngi cho scandal nm 2007 v vic 90% doanh nghip sn xut nc tng Vit Nam b c quan chc nng tuyn b vi phm v sinh an ton thc phm, do hm lng cht 3 MCPD vt qu mc cho php, gy iu ng cho ngnh cng nghip ny. K t , ton th cc doanh nghip sn xut nc tng u c yu cu phi dn nhn: Khng c 3 - MCPD ln sn phm ca mnh. C l do v vic ny qu ni ting nn quan im ca ngi c hi trong cuc iu tra ny r rng hn. 33% s ngi c hi cho l Vi phm lut php, 25% cho l Vi phm o c kinh doanh v 42% cho l vi phm c hai! Khng ai coi doanh nghip l khng vi phm. Nhng kt qu ny vn cho thy s m h trong phn nh gia lut php v o c kinh doanh, v y ng ra l doanh nghip vi phm c hai, do khi xut khu hng ha vo nc no phi tun th quy nh ca nc . Cu hi v trch nhim ca doanh nghip vi mi trng cng da trn thc t l c nhiu doanh nghip nc ngoi u t vo Vit nam li dng nhng yu km trong quy nh v bo v mi trng ca Vit Nam s dng nhng cng ngh sn xut gy nhim mi trng, nh hng n sc khe ca ngi lao ng v dn c, nhm tit kim chi ph. Cc v d cho vn ny rt ph bin Vit Nam nh: cc nh my dt khng c thit b lm sch khng kh, gy bnh phi cho cng nhn v c dn xung quanh, nh my da giy s dng x nc thi gy nhim ngun nc, cc cng ty xy dng khng che chn cng trnh gy nhim cho khu vc, khng c thit b bo h cho ngi lao ng dn n t l tai nn lao ng cao.Trong trng hp ny, doanh nghip tuy khng vi phm lut php nhng r rng c tnh vi phm o c kinh doanh, v h hon ton thc c tc hi ca hnh vi ny. Nhng quan im ca ngi c hi y li kh bao dung v n ha! Tr li cho cu hi: Cho bit quan im ca bn v vic mt cng ty nc ngoi n lp nh my Vit Nam li dng s lng lo trong nhng quy nh v mi trng ca Vit Nam?, ch c 75% cho l Khng th chp nhn c, h vi phm o c kinh doanh, cn 25% li cho l Bnh thng thi, kinh doanh cn bit tn dng c hi. Kt qu ny cho thy thc t l vn mi trng cn t c quan tm Vit Nam v ngi Vit Nam cn qu l thuc vo lut php khi nh gi v o c kinh doanh ca doanh nghip.

III. Vn s hu tr tu (Intellectual property) Vit Nam

y l vn nng, khng ch Vit Nam m cn hu ht cc nc ang pht trin khc. Tnh trng vi phm s hu tr tu trn lan Vit Nam c nhiu nguyn nhn. Trc ht, cho n u th k XX Vit Nam l nc nng nghip lc hu, nhng thnh tu v cc sn phm cn bo h nh kiu dng cng nghip, pht minh, hu nh cha c, nn khng c cc quy nh v bo h s hu tr tu. Hn na, l nc c nn vn ha trng tp th, ngi Vit Nam khng c truyn thng bo h s hu c nhn. Trong thi phong kin v c thi k trc hi nhp Vit Nam, cc nh nghin cu, vn ngh s, u sng bng lng ch lut php khng quy nh ch bn quyn tc gi, th lao cho tc gi rt t i v quan nim l phi phc v tp th. Vn ny ch c tht s t ra sau nm 1991, khi Vit Nam tham gia vo tin trnh hi nhp v nht l sau nm 1997, khi Vit Nam k Hip nh TRIPS. Nhng vi thi gian qu ngn ngi, ch hn 10 nm so vi lch s bo h hng trm nm ca cc nc u - M, thc v bo h quyn s hu tr tu ca ngi dn Vit Nam cn rt s si. Mt l do na cho vic vi phm s hu tr tu trn lan Vit Nam l nguyn nhn kinh t. Khi thu nhp ca ngi dn cn qu thp, trong khi gi c cc sn phm c bn quyn li qu cao v rt ph bin th kh c th hy vng s hu tr tu s c tn trng. Mt v d v vn ny l v vic xut bn cun sch v cu b ph thy Harry Potter ca J.K. Rowling, mt tc phm vn hc thiu nhi rt c a chung Vit Nam. Thng 8 nm 2007, cng vi thiu nhi trn ton th gii, tr em Vit Nam rt hi hp ch mong tp 7 v cng l tp cui cng trong B sch ny: Harry Potter and the Deathly Hallows, nhng lc ch c bn ting Anh. Cng vi phong tro hc ting Anh, vic c sch bng nguyn bn ngy cng ph bin hn. Hn na, nu mun c bn dch cc em s phi ch chng 6 thng na. Nhng cc bc cha m Vit Nam li b t trc mt tnh th nan gii nu h mun bo v bn quyn. Gi ba ca quyn sch ny l 38 USD, trong khi thu nhp bnh qun u ngi ca Vit Nam nm 2007 ch mc trn 600 USD v gi sch lu ch c khong 7 USD. Mt cch vi phm s hu tr tu kh ph bin Vit Nam l vic cng ty c tnh t tn cho nhn hiu hng ha ca mnh tng t mt nhn hiu ni ting c trc trn trnh lut php v gy nhm ln cho ngi tiu dng. V d cho tnh trng ny qu nhiu, nh Hongda v Honda, La Vierge v La Vie, Kt qu iu tra v vn ny khng nh cho nhn nh trn v s hu tr tu Vit Nam. tr li cho cu hi: Cho bit quan im ca bn v vic mt cng ty c tnh t tn nhn hiu hng ha ca mnh gn ging vi mt nhn hiu hng ha ni ting ?" , ch c 16 ngi

cho l Vi phm lut php, 37 ngi cho l: Vi phm o c kinh doanh, v 47 ngi cho l: Khng vi phm g c v khng hon ton ging. ng ch l trong s 47 ngi khng cho l vi phm, c 8 ngi sinh vin, l nhm ngi t nhiu c c hc v vn ny, chng t s hu tr tu cn l vn nan gii Vit Nam trong thi gian ti.

IV. Quan h gia ch doanh nghip v ngi lao ng

Thi gian qua, nh cng ang l mt vn nng Vit Nam. Theo thng k, t nm 1995 n nay ti Vit Nam xy ra hn 1.000 cuc nh cng ln nh. Ch tnh ring trong qu 1/2007 xy ra 103 cuc nh cng ti 14/64 tnh, thnh ph vi hn 62.700 lt cng nhn lao ng tham gia. Nhiu nht l ti ng Nai vi 35 cuc, tip n l Bnh Dng 22 cuc, Tp.HCM 26 cuc... trong 98/103 cuc nh cng l do l do kinh t. Cc nguyn nhn chnh dn n nh cng bao gm: Ngi lao ng khng hi lng vi iu kin lm vic, mi trng nhim, cng c lao ng khng c thm tra, an ton lao ng km, khng c kim tra sc khe nh k cho nhn cng v tnh trng tai nn ngh nghip kh ph bin. thu ht u t nc ngoi, Lut u t Vit Nam a ra mc lng ti thiu rt thp (ch c 35USD/thng trong Lut TNN 1997) nn mc d khng lm tri lut php nhng mc lng cc doanh nghip tr cho lao ng vn rt thp so vi mt bng gi c. V th, ngi lao ng khng hi lng v khng trung thnh vi doanh nghip. Xut thn t nng dn, hu ht ngi lao ng thiu kin thc v Lut Lao ng v thiu k nng lm vic trong mi trng cng nghip nn nanwg sut lao ng thp v c nhng phn ng tri php lut khi c xung t. iu ng ngc nhin l tnh trng ny xy ra khng ch cc doanh nghip t nhn trong nc, c coi l t vn v khng am hiu lut php, m cn rt ph bin nhiu doanh nghip c vn u t nc ngoi, c bit l i Loan v Hn Quc. Theo Vin Cng nhn v Cng on thuc Lin on Lao ng Vit Nam, trong 10 nm qua c 878 cuc nh cng xy ra ti cc doanh nghip FDI, chim 70,7% tng s cuc nh cng Vit Nam. Mt v d in hnh cho vn ny l sng ngy 25 thng 7 nm 2007, khu ch xut Linh Trung I (qun Th c, thnh ph H Ch Minh), mt cuc biu tnh ca 1300 cng nhn din ra ti cng ty Danu Vina (cng ty 100% vn Hn Quc) v chnh sch lng bng bt hp l ca cng

ty ny. T thng 7 nm 2007, cng ty tng lng them 50.000 ng (khong 3 USD) cho cng nhn lm t 1 n 5 nm v 70000 ng (gn 4 USD) cho cng nhn lm t 5 n 7 nm. Tuy nhin, vic tng lng ch p dng cho nhng cng nhn k hp ng t thng 7 tr v trc ca cc nm, cn nhng ngi k hp ng t thng 8 tr i th khng gii quyt. Ngoi ra, cng ty tr tin chuyn cn mc 25.000 ng/thng l qu thp, ba n gia ca tr gi 4.000 ng khng bo m cht lng; cng ty khng c nh xe, khng c ch giy dp dn n xe h, mt dp; phng v sinh thiu nc... nh hng n sc khe v s an ton ca ngi lao ng. Kt qu ca mt cuc iu tra ca Vin Cng nhn v Cng on nm 2007, c tin hnh cc a phng tp trung nhiu cng ty vn u t nc ngoi nh H Ni, thnh ph H Ch Minh v cc tnh ng Nai, Bnh Dng, B Ra - Vng Tu, Vnh Phc, Bc Ninh v Hi Dng, cho thy cng nhn ti 45% cc cng ty FDI than phin v lng thp, ti 16% cng ty, cng nhn phi lm thm gi qu nhiu (c doanh nghip lm them n 500 - 600 gi/nm). Hu ht cc cng nhn cc cng ty c vn u t nc ngoi nhn mc lng ch khong t 800.000 VND (50USD) n 1.000.000 VND (62 USD) mt thng. Nh vy, ch c 30% cng nhn cng ty FDI c th trang tri c chi ph cuc sng. nng cao thu nhp hng thng cho chi tiu hng ngy, 42,5% cng nhn phi lm thm gi, c bit l nhng ngi lm trong ngnh may mc v thuc da. trong nhiu x nghip may mc, t l n cng nhn lm vic thm gi ln ti 55%, nhiu ngi lm 16h mt ngy n khi ngt xu, nhng cng ch c ngh hm , hm sau phi i lm tip nu khng mun b ui vic!. y l mt hnh vi khng th tha th c! Trong vng ba nm k t 2007 tr v trc, hn 20% cng nhn cc cng ty FDI khng c tng lng, mc d theo lut php, c ba nm cng nhn phi c tng lng mt ln. K c khi c tng, mc tng cng t hn quy nh. Rt nhiu x nghip cng khng thc hin nhng iu ghi trong hp ng vi cng nhn v cc hp ng lao ng tp th, nh mc tng lng, gi lm vic v cc tr cp x hi, bao gm ngh php nh k, au m, tnh trng mang thai v n b cho tai nn lao ng. Cho n nay, ch 50% cng ty FDI k hp ng lao ng tp th m bo li ch cho ngi lao ng, iu dn n bt ng gia ngi lao ng v ch. gii quyt tnh trng ny, Vin t chc mt cuc thanh tra gt gao v a ra nhng hnh pht cng rn cho nhng cng ty vi phm lut lao ng, bao gm c thiu cung cp bo him y t v bo him thn th. Vin cng ngh Nh nc sa i Lut Lao ng v cc lut c lin quan xy dng khung php l cho nh cng, bo v c quyn li ca c ngi

lao ng ln ch x nghip. y l mt vn cn c sm gii quyt bo v quyn li cho ngi lao ng v nng cao tnh hp dn cho mi trng u t Vit Nam, nhm thu tht cc nh u t nc ngoi. C l do vn quan h ch - th c cp nhiu trn cc phng tin thng tin i chng, nn trong cuc iu tra ca chng ti, kt qu tr li kh kh quan. Lut php Vit Nam quy nh ch doanh nghip khng c quyn t chi nhn lao ng n vi l do ang nui con nh, lao ng n c con nh di 3 tui c quyn i lm mun mt gi v khng b buc phi lm thm gi. Nhng trn thc t, quy nh ny ch c tun th ti cc c quan nh nc v t c ti cc doanh nghip t nhn hay FDI. Khi c yu cu pht biu quan im v vic Mt doanh nghip t chi tip nhn lao ng n ang nui con nh hoc buc lm thm gi khi lao ng n ang nui con di 3 tui, 25% s ngi c hi cho l vi phm lut php, 66,67% cho l vi phm o c kinh doanh v ch c 5 ngi (chim 8.33%) cho l khng vi phm, v mi ngi lao ng c ngha v lm vic nh nhau. Nh vy, chng ta c th cho l mc d cn nhng hn ch v nhn thc nhng i a s ngi tham gia iu tra c thc tng i r rng v vn ny!

V. t o c ca doanh nghip vi cc nh u t (The moral rights and duties between a company and its shareholders)
y l vn cn rt mi m Vit Nam do th trng chng khon Vit Nam cn rt non tr (cha y 10 tui) nn nhng quy nh v tnh trung thc trong bo co ti chnh, cng khai thng tin vi cc nh u t ca doanh nghip, vn cn cha cht ch. V vy, thi gian qua xut hin hin tng cc doanh nghip a ra nhng thng tin cha chnh xc trc li, gy lao ao cho nhiu nh u t. V vic nghim trng u tin l vic Joint stock Bien Hoa Confectionery Company (Bibica) gian di trong vic khai bo kt qu kinh doanh nm 2002 v 6 thng u nm 2003. Bibica l mt trong 21 cng ty ng k ln sn u tin Vit Nam v l cng ty nim yt u tin trong ngnh bnh ko. V vy, cc nh u t trng i rt nhiu vo li nhun ca cng ty sau khi nim yt. nng cao nng lc cnh tranh trn th trng, thi gian ny cng ty ng lot trin khai cc d n u t mi nhm m rng sn xut kinh doanh, u t pht trin cc sn phm mi (bnh trung thu, Layer Cake, chocolate), xy dng Nh my Bnh ko Bin Ha 2 nn s n ngn hng gia tng. Thm vo , gi nguyn liu u

vo tng nhanh, tnh hnh nhn s trong b phn Ti chinh - K ton c nhiu bin ng lm gia tng thm cc kh khn cho cng ty. Trc tnh hnh , cng ty cn thu ht thm cc nh u t gia tng vn nn a ra mt bo co ti chnh khng chnh xc. Khi v vic v l, cc c ng c bit nm 2002, Cng ty l 10,086 t ng (tng ng 7.500.000 USD), gn gp i con s l 5,4 t ng m cng ty tng cng b. Hu qu l gi c phiu Bibica st th thm, gy thit hi ln cho cc c ng. Cng thi im , Bibica phi i mt vi hnh pht v vi phm lut qun l chng khon ca y ban chng khon nh nc (SCCI) v ri vo tnh trng gn nh ph sn. Nhng do li nhun trn th trng chng khon qu ln, nn nhng v vic tng t vn tip din. Thin Vit l mt cng ty chng khan mi thnh lp u nm 2007, nhng c cc nh u t ht sc quan tm v Nguyn Trung H, Ch tch ca Thin Vit l Ph tng Gim c ca mt cng ty hng u Vit Nam v trong giy t ng k kinh doanh, Phm Kinh Lun, mt chuyn gia ni ting trong lnh vc ti chnh, c nu tn vi t cch l Tng Gim c ca Thin Vit. V vy mc d cha nim yt nhng c phiu ca Thin Vit c cc nh u t sn lng. c bit, t khi Ban Gim c Thin Vit a ra thng tin l h k hp ng lin doanh vi Goldman Sachs, mt tp an ti chnh hng u ca M, thm ch Thin Vit cn a ra bn tha thun hp tc vi ch k ca Ch tch Goldman Sachs v Thin Vit vi cc phng tin thng tin i chng, th nn gi c phiu ca Thin Vit tng rt nhanh, gp nhiu ln so vi gi nim yt. Tuy nhin, ch vi ngy sau cc phng tin thng tin i chng cung cp thng tin rng Goldman Sachs t chi hp tc vi Thin Vit: Edward Naylor, Gim c b phn truyn thng ca Goldman Sachs chu , trong email gi c quan thng tn Vit Nam, nhn mnh rng Goldman Sachs khng lin kt vi cng ty chng khan Thin Vit. Gn y chng ti c mt cuc gp mt khng chnh thc mang tnh cht thm d nh chng ti thc hin vi cc cng ty chng khon khc, bc th vit. Cho n nay, i din ca Thin Vit v Goldman Sachs mi ch gp mt trong cc bui gp thm d nh Goldman Sachs vi cc cng ty chng khon khc Vit Nam. Khi c hi v bn tha thun hp tc vi ch k ca c hai bn m Thin Vit a ra cho cc phng tin thng tin i chng, ng Naylor ni rng Goldman Sachs i khi k nhng tha thun tng t vi nhng cng ty chng khon t nhn khi tp on ang tm kim cc c hi kinh doanh Vit Nam, Goldman Sachs c th thm nhp c vo th trng

Vit Nam. Tha thun khng th c coi l bng chng v mt s lin kt ca 2 cng ty Thm vo , ng Phm Kinh Lun cng cho bit ng cha h k hp ng lm vic cho Thin Vit. V vy, Thin Vit b pht nng bi Trung tm giao dch chng khan thnh ph H Ch Minh (HSTC) v y ban chng khon nh nc v a ra thng tin khng r rng v khng ngay thng. Ngi thit hi nhiu nht y chnh l cc nh u t, nhng ngi b thu ht bi nhng thng tin sai lch m Ban Gim c cng ty Thin Vit a ra. Nhng nhng v vic nh vy vn c nguy c xy ra bt c lc no v lut php cng nh thc ca cc nh kinh doanh Vit Nam v vn ny cn cha y . Trong kinh doanh vic gp kh khn hay ri ro l kh thng xuyn. Khi gp tnh hung ny, nhng cng ty uy tn trn th gii thng chn cch thng bo rng ri cho cc c ng ku gi s hp tc ca h nhm gip cng ty vt qua kh khn. Mc d tim n nhiu ri ro nhng cch ny gip cng ty gi c lng tin ca cc nh u t, v thot khi nguy c b b ri khi thng tin bi l. Nhng trong cuc iu tra ca chng ti, tr li cu hi Khi mt dy chuyn sn xut trong cng ty b hng, dn n sn lng sn xut b suy gim, nhng nu thng tin ny b l ra ngoi, c phiu ca cng ty s b mt gi nghim trng, th cng ty nn lm g?, ch c 42% s ngi c hi chn cch thng bo rng ri cho cc nh u t, 50% chn cch Km gi thng tin mt thi gian tm cch sa cha dy chuyn sn xut v 8% chn cch Khng thng bo gi c cho n khi bt buc! Mc d kt qu ny l kh kh quan,v n 92% s ngi c hi khng c nh che giu thng tin, t ra l trong mt thi gian nhng y cng l mt thiu st trong nhn thc ca doanh nghip Vit Nam.

B. Mt s gii php nhm hon thin o c kinh doanh Vit Nam

I. nh gi v thc trng o c kinh doanh Vit Nam
Do iu kin thi gian v thng tin nn chc chn bi vit ny cha th trnh by c ht cc kha cnh v o c kinh doanh Vit Nam. Tuy nhin, qua nhng v d thc t v kt qu iu tra nu trn, bc u chng ta cng c th a ra mt s nhn xt sau v thc trng o c kinh doanh Vit Nam:

Hiu bit ca nh kinh doanh cng nh ngi dn Vit Nam ni chung v o c kinh doanh cn rt hn ch, hu ht u gn khi nim o c kinh doanh vi tun th php lut trong kinh doanh. Cch hiu ny thu hp ng k phm vi p dng o c kinh doanh, hn na ti mt quc gia m h thng pht lut cha y v cht ch nh Vit Nam th cch hiu ny cng lm thc v o c kinh doanh kh pht huy tc dng. thc ca ngi dn v nhng phm tr nh: Trch nhim ca doanh nghip vi x hi, Quan h gia ch doanh nghip v ngi lao ng, Ngha v v trch nhim v mt o c ca doanh nghip vi cc nh u t cn kh m h, l thuc vo lut php ch cha thc c trch nhim ca nh kinh doanh vi khch hng v x hi. Mt t l cao nhng ngi c hi t ra b ng, ch chu thc thi trch nhim khi b bt buc ch cha ch ng hnh ng v li ch x hi. im yu km nht trong nhn thc ca ngi Vit Nam th hin qua cuc iu tra ny chnh l thc v mi trng v v vn s hu tr tu. iu ny cng trng hp vi nhng kt qu iu tra ca Lin hip quc v nhng ngun thng tin khc. V lu di y l vn cn c lu gii quyt m bo s pht trin bn vng cho Vit Nam Tuy nhin, cuc iu tra cng cho thy mt s tn hiu ng mng v tng lai ca o c kinh doanh Vit Nam. Trc ht, 100% s ngi c hi tng c nghe v o c kinh doanh. Mc d khi nim o c c truyn t cn m h nhng ch ring vic ngi dn c quan tm nhu hn ti vn ny cng l mt tn hiu ng mng. Mt kha cnh ng mng na l kt qu tr li ca khi sinh vin, d phn ln l sinh vin nm th nht, tc l cha c o to nhiu v kin thc chuyn mn, nhng chnh xc hn nhiu so vi khi doanh nghip. Hu ht sin h vin thng xuyn nghe ni v o c kinh doanh (17/20 ngi c hi), cao hn hn so vi t l chung (85% so vi 67%). T l sinh vin cho o c kinh doanh l bo v quyn li cho ngi tiu dng cng cao hn nhiu so vi t l chung (35% so vi 8%). Trong tnh hung 3, tr li cu hi v phn ng ca doanh nghip vi vic hng ca cng ty b k xu nh tro, khng sinh vin no ng vi phng n Khng thng bo g c v khng phi l li ca doanh nghip, so vi 8% t l chung. Trong tnh hung 6, khi tr li cu hi v vic mt cng ty nc ngoi n lp nh my Vit Nam trn trnh s lng lo trong nhng quy nh v mi trng ca Vit Nam, khng sinh vin no ng vi phng n Doanh nghip c php tn dng c hi so vi 25% t l chung. Nhng trong tnh hung s 7 v s kin mt dy chuyn sn xut trong cng ty b hng, dn n sn lng sn xut b st gim nghim trng, nhng nu thng tin ny

b l ra ngoi, c phiu ca cng ty s b st gim nghim trng, mc d c ti 65% sinh vin cho l doanh nghip cn Thng bo rng ri cho cc c ng ku gi s hp tc ca h nhm gip cng ty vt qua kh khn so vi 42% t l chung, nhng li c ti 3 sinh vin (chim 15% so vi so vi t l chung l 8%) cho l nn Khng thng bo gi c cho n khi bt buc. Kt qu ny c th bt ngun t vic th trng chng khon cn qu mi m Vit Nam, cc em li l sinh vin nhng nm u nn nhng hiu bit v trch nhim ca doanh nghip vi th trng ny cha nhiu. Tng t nh vy, trong cu s 8 v quan im trc vic Mt doanh nghip t chi tip nhn lao ng n ang nui con nh hoc buc lm thm gi khi lao ng n ang nui con di 3 tui, cng c ti 40% sinh vin cho l vi phm lut php so vi 24% t l chung, nhng vn cn 15% so vi 8% t l chung cho l Khng vi phm v mi ngi lao ng phi c ngha v lm vic nh nhau! y c l l kt qu ca vic thiu hiu bit v lut lao ng v thi quen p dng my mc nhng nguyn tc v bnh ng gii, vn c tuyn truyn rt ph bin Vit Nam. Mc d kt qu iu tra v hai kha cnh ny cha cao, nhng nhn chung, nhn thc ca khi sinh vin v o c kinh doanh r rng cao hn v th hin mt tinh thn trch nhim tt hn so vi kt qu iu tra chung. Vi s mu iu tra cn t i nhng nhng kt qu kho st ban u ca khi sinh vin, nhng nh kinh doanh tng lai, cng c th coi l tn hiu kh quan v nng cao nhn thc ca gii doanh nhn Vit Nam trong thi gian ti.

II. Mt s xut nhm pht trin v hon thin o c kinh doanh Vit Nam
Qua nhng v d thc t v s liu thu thp c v trng o c kinh doanh Vit Nam, chng ta c th thy mc d c mt s tn hiu kh quan, nhng hiu bit v o c kinh doanh ca c gii tr thc v gii doanh nghip Vit Nam u c nhng thiu st nghim trng. Nhng thiu st ny khng nhng gy tc hi cho ngi tiu dng, cho cc nh kinh doanh, cho x hi m cn nh hng nghim trng n hnh nh ca doanh nghip, lm doanh nghip kinh doanh thua l v lu di s nh hng n hnh nh quc gia trn th trng quc t. gii quyt vn ny, tc gi xin mn dn a ra mt s xut sau: 1. Trc ht, cn nghin cu b sung, hon thin khung lut php Vit nam nhm to c s php l vng chc cho o c kinh doanh

y l bin php tin quyt, v lut php chnh l khung d thy nht cho o c kinh doanh. Cn hon thin cc B Lut c lin quan nh Lut u t, Lut Lao ng, Lut Doanh nghip, Lut Bo v Ngi tiu dng, Lut Mi trng Mt nguyn nhn quan trng cho tnh trng yu km ca o c kinh doanh Vit Nam hin nay xut pht t s thiu hon thin trong php lut Vit nam. Nu lut php quy nh cht ch hn, hp l hn s trnh c tnh trng doanh nghip n vo s s h ca lut php m trn trnh ngha v o c ca mnh. Mt v d in hnh cho vn ny l Lut bo v ngi tiu dng. Va qua, ti Hi tho Thc trng thc thi php lut bo v ngi tiu dng v nh hng xy dng Lut Bo v quyn ngi tiu dng do Cc Qun l cnh tranh (B Cng thng) va t chc ti H Ni, ng Hank Baker (i din D n Star Vit Nam) khng nh, ngi tiu dng Vit Nam cha c m bo quyn li khi s dng cc hng ha, dch v. a s vn trng ch vo lng tt ca ngi bn hng khi mua cc sn phm trn th trng.Theo ng Baker : Khi gp mt sn phm khng ng , chng ta vn hy vng mnh s may mn ly li c tin. Trong khi , trn th trng li c qu nhiu ngi bn hng khng c tm vi hng ha mnh bn ra. Hu qu cui cng l ngi tiu dng phi chu thit thi. Mt trong nhng nguyn nhn ca tnh trng trn l php lut v bo v quyn li ca ngi tiu dng ti Vit Nam cha c thc thi mt cch hiu qu. Theo b V Th Bch Nga, Trng Ban Bo v ngi tiu dng (Cc Qun l cnh tranh), hin ch c hai vn bn quy phm php lut lin quan n vn ny l Php lnh Bo v quyn li ngi tiu dng (nm 1999) v Ngh nh 55/2008/N - CP ngy 24/4/2008 quy nh chi tit thi hnh php lnh ny. Tuy nhin, b Nga cho bit, cc quy nh ca php lnh li cha pht huy c hiu lc trn thc t. Quyn v trch nhim ca ngi tiu dng ang c quy nh rt chung chung. Cc quy nh mi ch c gi tn m cha i su phn tch bn cht c th ca cc quyn v trch nhim . V d, iu 8 ca Php lnh c ghi : ngi tiu dng c bo m an ton v tnh mng, sc khe v mi trng khi s dng hng ha, dch v... nhng li khng quy nh quyn ny c th hin nh th no trn thc t? Ngi tiu dng phi lm g c m bo an ton? Ngoi ra, cn tn ti nhng bt cp trong quy nh v quyn v trch nhim ca t chc, c nhn kinh doanh hng ha, dch v. Lut Bo v Ngi tiu dng cng khng quy nh cc ch ti x l hnh vi vi phm ca t chc c nhn kinh doanh hng ha, dch v nh cn, ong sai, thng tin v dch v hng ha thiu trung thc... iu 16 ca Php lnh quy nh, t chc, c nhn sn xut, kinh doanh hng ha, dch v phi gii quyt kp thi mi khiu ni ca ngi tiu dng v hng ha, dch v ca mnh khi chng khng ng tiu chun, cht lng, s lng, gi c cng b hoc hp

ng giao kt. Tuy nhin, trnh t, th tc ra sao, hu qu php l m c nhn t chc phi gnh chu khi khng thc hin yu cu ny nh th no li khng c ni ti, b Nga phn tch. C mt ti cuc Hi tho, i din Cc Qun l cnh tranh cng cho rng, nhng quy nh v quyn v trch nhim ca ngi tiu dng trong cc vn bn quy phm php lut hin hnh vn cn mang tnh cht ngh quyt, cha thc s m bo c ch cho vic thc thi cc quyn ny. Theo i din Cc Qun l cnh tranh, nhng hn ch trong cc vn bn quy phm php lut khin cho ngi tiu dng Vit Nam cha c bo v tt nht v quyn li. Tu y nhin, ng Hank Baker t quan ngi rng, nu d lut vn c thit k theo cch c l tp trung x pht hnh vi vi phm, th hiu qu bo v ngi tiu dng khng cao. Theo ng Hank Baker, yu cu t ra lc ny i vi thc t Vit Nam l cn c lut v hi tng cng vai tr ca cc hi trong cng tc bo v ngi tiu dng. Nu khng nhanh chng sa i nhng thiu st ny th quyn li ca ngi tiu dng vn cha c m bo, hay nh ng Hank Baker tha nhn: Ti khng thch l ngi tiu dng Vit Nam!. 2. Cn nng cao nhn thc v o c kinh doanh Vit Nam Cn lu l khng ch cc nh kinh doanh, cc nh nghin cu mi cn nm c kin thc v o c kinh doanh m c x hi cn thc iu ny. Vi vy, trc ht cc phng tin thng tin i chng nn tin hnh ph cp cc kin thc v o c kinh doanh nhm nh hng hnh vi ca ngi dn, ngi dn c th nm c nhm t bo v quyn li cho mnh v gim st hot ng ca doanh nghip. Tip theo, cc c quan Nh nc chu trch nhim qun l, hng dn doanh nghip nh B Cng thng, Phng Thng mi v Cng nghip Vit nam, S K hoch - u t cc tnh, Thnh ph cn quan tm ph bin nhng kin thc chung nht v o c kinh doanh. Vic ny c th tin hnh bng nhiu cch nh t chc cc lp hc cho doanh nghip v o c kinh doanh, chn la dch v xut bn mt s sch c uy tn ca nc ngoi v ti ny Nn lu l sch cho doanh nghip cn ngn gn, nhiu tnh hung thc t, kiu Cm nang v o c kinh doanh chng hn Cc Trng Cao ng, i hc khi Kinh t cng cn a ni dung v o c kinh doanh vo chng trnh o to ca mnh, c th di dng mt mn ring hay gi vo cc mn hc khc nh qun tr nhn s, nghip v kinh doanh V bn quyn ca cc sch kinh doanh thng t v dch thut khng d dng, nn c th tranh th s tr gip ca cc t chc nc ngoi m bo hiu qu cho vic lm ny. Mt v d cho cch lm ny l s kin thng 3 nm 2008, Trung tm Thng tin thuc i s qun Hoa K ti tr cho Nh Xut bn Tr dch v xut bn cun Business Ethics: A Manual For Managing A Responsible

Business Enterprise In Emerging Market Economies ca cc tc gi Igor Y. Abramov, Kenneth W. Johnson and Donald L. Evans, Nh xut bn Diane Pub Co mi pht hnh thng 5 nm 2004, mt cun sch c nh gi l c uy tn trong gii nghin cu. y l mt cch lm hay, trn th gii hin nay c kh nhiu t chc c uy tn v o c kinh doanh nh Hip hi Quc t v Kinh doanh, Kinh t v o c (The International Society of Business Economics and Ethics - ISBEE), c thnh lp t nm 1989, c tr s chnh M, v l c quan chu trch nhim t chc cc i hi v o c kinh doanh 4 nm 1 ln. Nu tranh th c s tr gip ca h lu hnh v ph binnhng ti liu c cht lng v vn ny s tit kim c kinh ph v ph bin c nhng kin thc tin tin nht. 3. Cn c nhng bin php khuyn khch doanh nghip nng cao o c kinh doanh ca mnh Chng ta cn thc rng, khng c ranh gii c nh no o c m o c l mt phm tr m con ngi lun cn vn ln t n n. Rt kh kim sot o c v n vt xa hn vic tun th php lut rt nhiu. Vi o c kinh doanh, vn cn phc tp hn v vic tun th o c trong ngn hn thng khng em li li nhun cho doanh nghip, trong khi li nhun mi l mc ch chnh ca doanh nghip. V vy, cc c quan hu quan cn c nhng bin php khuyn khch doanh nghip c thnh tch trong o c kinh doanh nh trong cc gii Sao Vng t Vit, Bng Hng Vng c th a vic c thnh tch trong o c kinh doanh l mt tiu chun xt. Cc c quan thng tin i chng c th ng bi tn vinh nhng doanh nghip t tiu chun ny Ngc li, cc c quan qun l cng cn c bin php pht nhng doanh nghip vi phm o c kinh doanh vi mc pht tng xng. Khng th tip tc tnh trng doanh nghip buc ngi lao ng lm thm gi 16 - 20h/ngy hng tun lin n mc lao ng ngt xu m ch b pht vi triu VND; Cc doanh nghip vi phm quy nh bo v mi trng nh x ha cht ra song lm c cht hng lot, ngi dn khng c nc sinh hot, etc. m li c cho php tip tc hot ng trong khi tm bin php x l. Cng nh vn ha, o c ni chung v o c kinh d oanh ni ring l nhng phm tr phc tp, cn nhiu thi gian v cng sc hon thin v pht trin. L mt quc gia ang pht trin, mi tham gia vo tin trnh ton cu ha, nhng phm tr nh vn ha kinh doanh, o c kinh doanh cn kh mi m Vit nam. c bit trong thi gian ti, chnh ph Vit Nam ang c ch trng nng cao trnh nhn thc cho ngi dn v doanh nghip v cc vn c lin quan n hi nhp kinh t quc t v ton cu ha. B Gio dc v o to cng ang khuyn co cc trng i

hc v Cao ng cn i mi chng trnh o to cho ph hp vi trnh chung trn th gii. C c nhng yu t thun li ny v truyn thng o c lu i ca ngi Vit Nam, hy vng l trong thi gian ti, nhn thc ca ngi Vit Nam v o c kinh doanh s nhanh chng c nng cao, gp phn duy tr s pht trin bn vng v nng cao cht lng i sng cho ngi dn Vit Nam.

Phn 4. Kt lun:
o c l mt phm tr x hi v mi quan h con ngi. o c cp n bn cht v nn tng ca mi quan h con ngi v c th hin thng qua cc quan nim v ci ng, ci sai, s cng bng, v chun mc v quy tc ng x trong mi quan h gia ngi vi ngi v ngi vi th gii t nhin. o c cha ng nhng gi tr nhn thc ca con ngi v gii t nhin v x hi, c th hin qua hnh vi v c x hi nhn thc v phn xt. Quan nim ny khng ch th hin cc c nhn vi t cch l cc nhn cch c lp m cn th hin thng qua mi lin h - nhn cch trong mt tp th thnh nhn cch t chc. Chnh v vy, n ngy cng c cc t chc, doanh nghip quan tm v ch trn pht trin. H thng cc khi nim v o c kinh doanh, gm o c kinh doanh, vn ha doanh nghip, trch nhim x hi v thng hiu, xut hin ngy cng nhiu trong cc trit l, chin lc hnh ng v cc hot ng tc nghip hng ngy. Tuy xut hin cc nc kinh t pht trin, in hnh l M, vo nhng thp k cui ca th k XX, cc khi nim ny vn th hin nhng nh hng ca trit l o c phng ng. y l mt li th cho cc doanh nghip nc ta. Vn o c l nhng hon cnh, tnh hung, hin tng trong mt c nhn hay t chc phi cn nhc la chn gia cc cch hnh ng khc nhau trn c s ng sai, o c hay v o c. Bn cht vn o c l do mu thun gia cc c nhn, tp th. Trong thc t, nhng mu thun o c trong kinh doanh thng xut hin ch yu gia nhng i tng hu quan ch yu nh cng ty, khch hng, ngi qun l, ch s hu, ngi lao ng, i tc cung ng, i th , cng ng v x hi, do nhng bin php kinh doanh c p dng c th gy ra nhng nh hng v vt cht v tinh thn khng dung ha c i vi h. Nhng mu thun o c c th xut hin do xung t li ch, quan nim khc nhau v s trung thc v cng bng v vic thc hin nhng

ngha v ny thng qua cung cp thng tin, v vic s dng cc phng tin k thut v cng ngh trong cc hot ng sn xut, bn hng v qun l. Chng c th xut hin trong quyt nh lin quan n chc nng qun l, cc lnh vc qun l nh maketing, cng ngh, nhn lc, ti chnh, qun l, cng nh v cc kha cnh khc nhau nh trit l, quyn lc v trch nhim, t chc hot ng tc nghip, quyn li gia cc i tng hu quan. Trong nhng nguyn tc c thc t chng minh c hai nguyn tc ng lu : th nht l mt hot ng cng c nhiu ngi tham gia cng cha ng nhiu nguy c v vn o c; th hai l mt vn , hot ng, tnh hung cn phi ra quyt nh cng c tho lun cng khai cng t c nguy c ny sinh vn o c khi thc hin. Sm xc minh c cc vn o c tim n c th gip ngi qun l trong vic ra quyt nh ng n, c c s ng h rng ri cn thit, v to c hnh nh tt v t chc, cng ty. Tm li, chng ta c th thy vai tr quan trng ca o c kinh doanh i vi cc c nhn. i vi doanh nghip v i vi x hi v s vng mnh ca nn kinh t quc gia ni chung. Cc c ng mun u t vo cc doanh nghip c chng trnh o c hiu qu, quan tm n x hi v c danh ting tt. Cc nhn vin thch lm vic trong mt cng ty m h c th tin tng c v khch hng nh gi cao v tnh lim chnh trong cc mi quan h kinh doanh. Mi trng o c ca t chc vng mnh s em li nim tin cho khch hng v nhn vin. s tn tm ca nhn vin v s hi lng ca khch hng, mang li li nhun cho doanh nghip. T cch cng dn ca doanh nghip cng c mi quan h tch cc vi li nhun mang li ca cc khon u t. ti sn v tng doanh thu ca doanh nghip. o c cn c bit quan trng i vi s pht trin v thnh vng ca mt quc gia. o c kinh doanh nn c tp th quan tm trong khi lp k hoch chin lc nh cc lnh vc kinh doanh khc, nh sn xut.ti chnh, o to nhn vin, v cc mi quan h vi khch hng. Mi doanh nghip cn xy dng c mt chng trnh o c hiu qu m bo tt c cc nhn vin u hiu v tun th theo cc nguyn tc o c kinh doanh a ra. Doanh nghip hng dn mi thnh vin thc hin, ng thi thng xuyn kim tra, nh gi chng trnh o c, v khng ngng hon thin chng trnh o c. Xy dng v pht trin o c trong doanh nghip l c mt qu trnh, oi hi s tn tm ca mi thnh vin trong doanh nghip. Tuy nhin, bn cnh nhng hiu qu to ln , kinh t th trng cn mang nhng nguy c n cha bn trong cn phi c loi b. l nguy

c lm bng hoi o c do s cnh tranh khng lnh mnh v mc tiu li nhun, chy theo li sng thc dng, c nhn ch ngha, th vi ng loi; nguy c hy hoi mi trng, lm cn kit ngun ti nguyn thin nhin loi b nhng nguy c y, cn phi c s ng gp trch nhim ca nhng ngi tham gia kinh t th trng, c bit l trch nhim ca cc doanh nghip.

Ht!

MC LC
Phn 1. Khi nim o c v kinh doanh ................................................................................................ 3 A. o c: .............................................................................................................................................. 3 B. Kinh doanh: ......................................................................................................................................... 3 Phn 2. o c kinh doanh: ...................................................................................................................... 5 A. S lc o c kinh doanh: ............................................................................................................... 5 I. Khi nim o c kinh doanh: ................................................................................................ 5 II. Lch s pht trin ca o c kinh doanh: .............................................................................. 6 B. Cc nguyn tc v chun mc ca o c kinh doanh: ..................................................................... 8 I. Tnh trung thc: ........................................................................................................................ 8 II. Tn trng con ngi: ................................................................................................................ 8 III. Tnh sng to: ............................................................................................................................ 8 C. o c kinh doanh v trch nhim x hi: ........................................................................................ 9 I. Khi nim trch nhim x hi ca doanh nghip: ..................................................................... 9 II. Cc kha cnh ca trch nhim x hi: ...................................................................................... 9 D. Cc kha cnh th hin ca o c kinh doanh: ...............................................................................22 I. Xt trong cc chc nng ca doanh nghip: .............................................................................22 II. Xt trong quan h vi cc i tng hu quan: .......................................................................38 E. Vai tr ca o c trong kinh doanh: ...............................................................................................53 I. o c kinh doanh iu chnh hnh vi ca cc ch th: ........................................................53 II. o c kinh doanh gp phn vo cht lng doanh nghip: .................................................54 III. o c kinh doanh gp phn vo s cam kt v tn tm ca nhn vin: ...............................56 IV. o c kinh doanh lm hi lng khch hng: ........................................................................58 V. o c kinh doanh gp phn to ra li nhun cho doanh nghip: .........................................59 VI. o c kinh doanh gp phn vo s vng mnh ca kinh t quc gia: .................................60 VII. Hu qu v tai hi ca cc hnh vi sai tri: ..............................................................................61 Phn 3. o c kinh doanh ti Vit Nam thc ti v gii php: .......................................................62 A. Thc trng o c kinh doanh Vit Nam .......................................................................................62 I. Nhn thc ca ngi Vit Nam v o c kinh doanh ..........................................................62 II. Trch nhim ca doanh nghip vi x hi ...............................................................................64 III. Vn s hu tr tu Vit Nam ............................................................................................66 IV. Quan h gia ch doanh nghip v ngi lao ng .................................................................67 V. Ngha v v trch nhim v mt o c ca doanh nghip v i cc nh u t ......................69 B. Mt s gii php nhm hon thin o c kinh doanh Vit Nam ..................................................71 I. nh gi v thc trng o c kinh doanh Vit Nam .........................................................71 II. Mt s xut nhm pht trin v hon thin o c kinh doanh Vit Nam .....................73 Phn 4. Kt lun:.........................................................................................................................................77