De invloed van attitudes op gedrag (en andersom)

Rob Ruiter
Work and Social Psychology Universiteit Maastricht

Positief of Negatief?

Faculty of Psychology & Neuroscience

Positief of Negatief?

Faculty of Psychology & Neuroscience

Positief of negatief?

Faculty of Psychology & Neuroscience

Positief of negatief?

Faculty of Psychology & Neuroscience

Positief of Negatief?

Faculty of Psychology & Neuroscience

Positief of Negatief?

Faculty of Psychology & Neuroscience

Positief of Negatief?

Faculty of Psychology & Neuroscience

Attitudes

Veel omvattend psychologisch concept

meerdere responsen centraal: gedrag, n emotie, n cognitie.. meerdere stimuli roepen attitudes op Onderzoek naar vorming, verandering, opslaan en vertaling

Belangrijke functie in het sociale leven

Faculty of Psychology & Neuroscience

Attitude-expressie

Faculty of Psychology & Neuroscience

Attitudeverandering

Faculty of Psychology & Neuroscience

Attitudeverandering

Faculty of Psychology & Neuroscience

Attitudeverandering

Faculty of Psychology & Neuroscience

Attitudeverandering

Faculty of Psychology & Neuroscience

Gevolgen van attitudes

Faculty of Psychology & Neuroscience

Gevolgen van attitudes

Faculty of Psychology & Neuroscience

Time changes everything..

(gelukkig maar)

Faculty of Psychology & Neuroscience

 Attitudes are probably the most distinctive and indispensible concept in contemporary social psychology (Allport, 1935) We gebruiken evaluatie om betekenis te geven aan de dingen om ons heen (Osgood et al., 1957). We delen onze omgeving automatisch in in goed versus slecht (Fazio et al., 1986; Bargh et al., 1992)

Faculty of Psychology & Neuroscience

Attitudes: 3 componenten
Attitudes hebben 3 componenten:
Cognities
gebaseerd op je beliefs en cognities.

Affect
Gebaseerd op gevoel en emoties.
Componenten van attitudes

Gedrag
Gedrag benvloedt attitude Attitudes benvloeden gedrag
Cognitie Affect Gedrag

Faculty of Psychology & Neuroscience

Definitie van Attitude

A psychological tendency that is expressed by evaluating a particular entity with some degree of favor or disfavor (From: Eagly and Chaiken, 1993)
Attitudes variren in valentie en intensiteit:

negatief
Faculty of Psychology & Neuroscience

positief

Attitudes als evaluaties: semantische differentiaal

POSITIEF NODIG INTERESSANT GOED SLIM

Faculty of Psychology & Neuroscience

NEGATIEF OVERBODIG SAAI SLECHT DOM

 Psychologische geneigdheid/tendens:
intern proces, niet observeerbaar mentale toestand hypothetisch construct: verklaart een gedeelte van de relatie tussen observeerbare stimuli en responsen
Afleidbaar Observeerbaar Stimulus (reclameboodschap) Cognitieve processen Affectieve processen Hormonale processen Neurologische processen
Faculty of Psychology & Neuroscience

Observeerbaar Evaluatieve respons

(oordeel, gedrag)

Definitie van Attitude

Object concreet (stoel) vs. abstract (liberalisme) Attitude-object ideologie (politieke attitude) groepen (vooroordeel, sociale attitude) ander persoon (interpersoonlijke aantrekking) jezelf (zelfconcept/zelfvertrouwen) abstracte (levens)doelen (waarden) gedrag (attitude)
Faculty of Psychology & Neuroscience

Wat gaan we verder doen vandaag?

Twee verschillende soorten attitudes
Beredeneerde attitudes Automatische evaluaties

Invloed van attitude op gedrag Invloed van gedrag op attitudes

Faculty of Psychology & Neuroscience

Hoe komen attitudes tot stand?

Belief-based (beredeneerde) attitudes

Attitudes gebaseerd op uitkomstverwachtingen en de evaluatie van die uitkomstverwachting Fishbein & Ajzen: Attitude = (bi x ei) Deliberatieve (rationele) kosten-baten analyse

Faculty of Psychology & Neuroscience

Zijn alle attitudes gebaseerd op overtuigingen?

Dit werd voor lang aangenomen door attitude-onderzoekers
Een eerste gevoel bij het attitude-object is vaak de basis
Waarom vind je pindakaas lekker - of niet?

Faculty of Psychology & Neuroscience

Nadenken over redenen

Kan zelfs leiden tot ontwrichting van attitudes
Mensen hebben zelden een gebrek aan redenen De redenen zijn vaak niet compleet of incorrect Redenen geven voor attitudes leidt tot een gekleurde set van redenen De set van redenen bepaalt (op dat moment) de attitude (ontwrichting)

Faculty of Psychology & Neuroscience

Ontwrichting: studie naar relaties

(Wilson, Dunn, Byee, Hyman & Rotondo, 1984)

Koppels komen naar laboratorium Twee condities:

Nadenken: hoe gaat het met jullie relatie? Controle conditie

Afhankelijke variabelen:
Attitude ten aanzien van relatie Na 37 weken: Is het nog aan?

Attitude-gedragsrelatie wordt bepaald door conditie:

Nadenken: geen relatie tussen attitude en gedrag (r = .08) Controle conditie: r = .56*
Faculty of Psychology & Neuroscience

Nadenken over redenen kan leiden tot spijt! (Wilson,

Lisle & Schooler, 1993)

Vijf posters die vrij populair waren onder studenten Je mag er eentje kiezen en meenemen Twee condities
Redenen geven: waarom deze? Controle conditie

Afhankelijke variabele:
Ppn werden opgebeld: Ben je er blij mee?

Faculty of Psychology & Neuroscience

Automatische evaluatie [Fazio et al, 1986]

kakkerlak

Prime 200 ms

vreselijk

Target (pos of neg Adjectief)

Facilitatie: prime en target zijn congruent Inhibitie: prime en target zijn incongruent
Faculty of Psychology & Neuroscience

Verschillende soorten attitudes

Belief-based (beredeneerde) attitudes attitudes gebaseerd op overtuigingen en de evaluatie van die overtuigingen Deliberatieve kosten-baten analyse Cue-driven (automatische) evaluatie spontane evaluatie die wordt geactiveerd bij de waarneming van het attitude-object Automatisch proces
Faculty of Psychology & Neuroscience

Verschillende soorten attitudes: MODE model

(Fazio) Belief-based (beredeneerde) attitudes:
Motivation

Situation

Attitude formation

Intention

Behavior

Opportunity

Cue-driven (automatische) evaluatie: External Attitude Selective trigger activation perception

Faculty of Psychology & Neuroscience

Behavior

Implicit Association Test De eerste reactie

Attitudes liggen soms gevoelig: meting aanpassen

Vooroordelen: hebben jullie die?

Faculty of Psychology & Neuroscience

IAT op internet! Vl soorten!

https://implicit.harvard.edu/implicit

Faculty of Psychology & Neuroscience

Attitude

Gedrag

Attitudes en gedrag
LaPierre (1934), reisde met zijn Chinese vrienden: ze bezochten 67 hotels en 184 cafes en restaurants En keer werden ze geweigerd

Faculty of Psychology & Neuroscience

La Pierre (1934)
The place was a small California town, a rather inferior autocamp into which we drove in a very dilapidated car piled with camp equipment. It was early evening, the light dim that the proprietor found it somewhat difficult to decide the genus voyageur we belonged. I left the car and spoke to him. He hesitated, wavered, said he was not sure that he had two cabins, meanwhile edging towards our car. The realization that the two occupants were Orientals turned the balance or, more likely, gave him the excuse he was looking for. No, he said, I dont take Japs!. In a more pretentious establishment we secured accomodation, and with an extra florish of hospitality (p. 232-233).
Faculty of Psychology & Neuroscience

Attitudes en gedrag
LaPierre (1934), reisde met zijn Chinese vrienden: ze bezochten 67 hotels en 184 cafes en restaurants Een keer werden ze geweigerd Maar.... Opbellen: 91% zou de Chinese gasten niet accepteren

Faculty of Psychology & Neuroscience

 Wanneer voorspelt een attitude dan wel gedrag?

Behavior?

Faculty of Psychology & Neuroscience

Multipele gedragscriterium (Aggregation principle)

Faculty of Psychology & Neuroscience

Hoe specifieker je meet, hoe beter een attitude gedrag voorspelt Attitude maat
Attitude ten opzichte van anti-conceptie Attitude ten opzichte van de pil

Correlatie met gedrag

.08 .32

Attitude ten opzichte van het gebruik van de pil Attitude ten opzichte van het gebruik van de pil gedurende de komende 2 jaar

.53

.57

Faculty of Psychology & Neuroscience

Correspondentie principe (Ajzen & Fishbein, 1977)

Er moet overeenkomst zijn tussen de manier waarop je attitudes meet en de manier waarop je gedrag meet. - Belangrijke elementen daarbij zijn:

object het object van het gedrag, bv lijsttrekker

actie het gedrag dat uitgevoerd wordt, bv. stemmen context de omgeving waarin het wordt uitgevoerd, bv.
samen met anderen

tijd wanneer het gedrag wordt uitgevoerd, bv. direct of

pas over een jaar
Faculty of Psychology & Neuroscience

Attitude sterkte:eigen belang

85% jongeren van Michigan is tegen het verhogen van drankverbod van 18 naar 21 jaar. Maar wie zijn er geneigd om daar iets tegen te doen?

Sivacek & Crano (1982); Vested Interest

Faculty of Psychology & Neuroscience

Hebben attitudes invloed op gedrag? Een kort historisch overzicht

NEE!
Soms..

Wanneer?
Faculty of Psychology & Neuroscience

Hoe?

Dus..? Wanneer voorspelt een attitude ons gedrag?

Als er weinig invloeden vanuit de situatie zijn
Als we niet bekeken en/of bekritiseerd kunnen worden door anderen. (sociale wenselijkheid)

Als je gedrag en attitude op hetzelfde niveau meet (correspondence principle) Als de attitude sterk is.

Faculty of Psychology & Neuroscience

Agreement among 5 major behavioral scientists on key determinants of behavior (Fishbein et al., 2001): 1. The person has formed a strong intention (or made a commitment) to perform the behaviour. 2. No environmental constraints make it impossible for the behaviour to occur (barriers). 3. The person has the skills necessary to perform the behaviour. 4. The person believes that the advantages of the behaviour outweigh the disadvantages (attitude). 5. The person perceives more social (normative) pressure to perform the behaviour than not to do so (subjective norm). 6. The person perceives that performing the behaviour is more consistent than inconsistent with his or her own self-image (personal norm). 7. The persons emotional reaction to performing the behaviour is more positive than negative.

8. The person perceives that he or she has the capability to perform the behaviour under a number of different circumstances (self-efficacy).

Faculty of Psychology & Neuroscience

Theory of plannend behavior

(Fishbein and Ajzen, 2010; reasoned action approach)

Faculty of Psychology & Neuroscience

Gedrag

attitude

 Stel, persoon X wordt door een zeer aardige proefleider gevraagd om een gefrituurde sprinkhaan op te eten en doet dit vervolgens ook. Stel, persoon Y wordt door een onaardige proefleider gevraagd om eenzelfde gefrituurde sprinkhaan op te eten en doet dit vervolgens ook.
Wie van deze twee personen zal de sprinkhaan achteraf lekkerder vinden?
Faculty of Psychology & Neuroscience

Cognitieve dissonantie theorie (Festinger 1957)

Relaties tussen cognitieve elementen

Cognitieve dissonantie = gevoel van ongemak dat ontstaat wanneer een persoon zich bewust wordt van twee strijdende cognities

Faculty of Psychology & Neuroscience

Cognitieve dissonantie
Mate van cognitieve dissonantie:
Verhouding tussen consonante/dissonante cognities Belang van cognities

Mensen zijn gemotiveerd om dissonantie te reduceren

Faculty of Psychology & Neuroscience

Makkelijk op te roepen?
Geef aan in hoeverre je het eens bent met de volgende stellingen; gebruik daarvoor de volgende schaal:
1 = helemaal mee oneens --- 5 = helemaal mee eens

____ 1. Drie keer in de week sporten verbetert de gezondheid. ____ 2. Gevarieerd eten, inclusief voldoende fruit, groente en weinig dierlijke vetten, draagt bij aan een goede gezondheid ____ 3. Het is essentieel dat iedere burger met stemrecht zijn stemrecht ook gebruikt, zodat de regering inderdaad de wil van het volk r epresenteert. ____ 4. Zinloos geweld is een serieus sociaal probleem dat onze aandacht verdient.

Faculty of Psychology & Neuroscience

Makkelijk op te roepen?
Beantwoord onderstaande vragen door aan te geven of je wel of niet het gedrag hebt uitgevoerd (ja/nee) 1. 2. 3. 4. Ik maak tijd vrij om tenminste drie keer in de week te kunnen sporten. Ik eet minimaal vijf dagen per week voldoende fruit en groente. Ik heb in de laatste verkiezingen gestemd. In het afgelopen jaar heb ik persoonlijk iets gedaan om het probleem van zinloos geweld aan de orde te stellen.

Faculty of Psychology & Neuroscience

Het oorspronkelijke experiment:

Festinger & Carlsmith (1959)

http://www.youtube.com/watch?v=korGK0yGIDo &feature=related

Faculty of Psychology & Neuroscience

 Stel, persoon X wordt door een zeer aardige proefleider gevraagd om een gefrituurde sprinkhaan op te eten en doet dit vervolgens ook. Stel, persoon Y wordt door een onaardige proefleider gevraagd om eenzelfde gefrituurde sprinkhaan op te eten en doet dit vervolgens ook.
Wie van deze twee personen zal de sprinkhaan achteraf lekkerder vinden?
Faculty of Psychology & Neuroscience

Alternatief voor dissonantie-theorie: zelfperceptie theorie

...to the extent that internal cues are weak, ambiguous, or uninterpretable, the individual is functionally in the same position as an outside observer, an observer who must necessarily rely upon those same external cues to infer ones inner states. (Bem, 1972, p. 2).
Faculty of Psychology & Neuroscience

Zelfperceptie theorie
Vooral bij attributie van gedrag
Externe attributie van gedrag
geen vrije keus leuke experimentator hoge beloning

Interne attributie van gedrag

attitude

Faculty of Psychology & Neuroscience

Wanneer gaat zelf-perceptie op?

....to the extent that internal cues are weak, ambiguous, or uninterpretable.. Attitudesterkte
Mate waarin gevoelens en gedachten over het onderwerp overeen komen (Chaiken & Baldwin, 1981) Hoeveelheid kennis (Wood, 1982) Vooral bij zwakke attitudes

Faculty of Psychology & Neuroscience

Dissonantie versus Zelfperceptie

Dissonantie Motivationeel proces Arousal (heet) Zelf-perceptie koud attributie proces Geen arousal

Vooral bij sterke attitudes

Voornamelijk attitudeverandering

Vooral bij zwakke attitudes

Voornamelijk attitudeformatie

Faculty of Psychology & Neuroscience

Zelfperceptie of dissonantie?

Zelfperceptie: ik drink coca cola, dus zal ik het wel lekker vinden Attributie-proces
Faculty of Psychology & Neuroscience

Dissonantie: Ik drink coca cola, maar ik werk voor Pepsi Arousal, motivatie-proces

Attitude Gedrag of Gedrag Attitude?

Attitudesterkte speelt een grote rol
Holland, Verplanken & Van Knippenberg (2002) Zie Ereader! - Voormeting: attitude + attitudesterkte over Greenpeace
- Week later: doneren aan Greenpeace, en 2e attitudemeting

Faculty of Psychology & Neuroscience

Holland, Verplanken & van Knippenberg (2002)

Hamburger Model
.33* -.04 .48** Gedrag

Zwakke attitude

Attitude

Sterke attitude

.36* Gedrag

.00

Attitude

Faculty of Psychology & Neuroscience

.73**

The strong guide, the weak follow...

Mensen met een sterke attitude:
Doneerden meer dan mensen met zwakke attitude dus attitude gedrag Lieten zich niet door hun donatiegedrag benvloeden bij 2e attitudemeting

Mensen met een zwakke attitude:

Lieten zich door hun gedrag benvloeden: Hoe meer gedoneerd, hoe positiever hun attitude t.o.v. Greenpeace was Dus gedrag attitude

Faculty of Psychology & Neuroscience

Kortom
Centraal concept in de sociale psychologie

Twee soorten attitudes Beredeneerde attitudes Automatische evaluatie Attitudes benvloeden gedrag: In objectieve situaties Goed meten Attitudesterkte (activatie)
Gedrag benvloedt attitudes: Zelf-perceptie: koud cognitief proces Dissonantie: heet motivationeel proces Attitudesterkte
Faculty of Psychology & Neuroscience

Faculty of Psychology & Neuroscience