Wykorzystanie potencjau stref ekotonowych

Jednym z narzdzi dla ochrony ekosystemw wodnych przed zanieczyszczeniami obszarowymi jest wykorzystanie potencjau ekotonowych stref buforowych (Vought i in. 1994, Zalewski i in., 1994). Istotne jest utrzymanie ju istniejcych oraz konstruowanie nowych ekotonowych stref buforowych midzy ldem a wod, ktre s jednym z podstawowych narzdzi skutecznie redukujcych zanieczyszczenia obszarowe poprzez zachodzce w nich procesy, midzy innymi transformacj biogenw w biomas rolin i ograniczenie recyrkulacji biogenw w ekosystemie. Naley podkreli, e zdolnoci buforowe stref ekotonowych odnosz si zarwno do rozpuszczonych jak i do organicznych zwizkw pierwiastkw biogennych, ktre s wchaniane, adsorbowane abiotycznie, konsumowane bd te przeksztacane biologicznie przez roliny i zespoy mikroorganizmw, ktre tworz zoone siedlisko, efektywnie zatrzymujce substancje mineralne transportowane z p uprawnych (Bis i in., 1997). Dziki sieci powiza pomidzy procesami biogeochemicznymi nawet po zakoczeniu sezonu wegetacyjnego w strefach ekotonowych zachodz procesy poprawiajce jako wody (Bartoszewicz 1994). Roliny zatrzymuj od 10 do 50% pierwiastkw biogennych, przy czym wikszo pochaniana jest w okresie intensywnego wzrostu. Reszta wizana jest chemicznie i fizycznie przez inne komponenty ekosystemu, m.in. w powierzchniowej warstwie gleby. Stwierdzono, e tempo denitryfikacji w okresie zimy jest niskie, ale stabilne nawet, jeli temperatura spadnie poniej 5C. Jest to moliwe, poniewa temperatura wd gruntowych jest zazwyczaj wysza i utrzymuje si na staym poziomie w okresie zimy (Krauze 2004). [] Skad gatunkowy [] Praca Tilmana (1996) pokazuje jak wielkie znaczenie dla efektywnoci usuwania zwizkw biogennych ma biornorodno patw rolinnych: monokultury nie s tak efektywne jak zbiorowiska o duej biornorodnoci. Utrzymanie biornorodnoci w krajobrazie jest, zatem kluczem do ograniczenia zanieczyszcze obszarowych. []. Ilo pierwiastkw biofilnych jak mog roliny pobra i akumulowa w tkankach zaley od gatunku roliny, jego ekologii i biologii, czynnikw abiotycznych oraz biotycznych. Wedug danych wasnych oraz literaturowych skutecznym narzdziem blokujcym recyrkulacj biogenw moe by trzcina i wierzba. Przez koszenie trzciny (Phragmites) usuwa si z ekosystemu do 40 kg P/ha rocznie i 225 kg N/ha. Coroczne wycinanie 100 kg mokrej masy najmodszych gazi wierzby usuwa 173,4 g P. [] W dorzeczu Pilicy najefektywniejszym natomiast zbiorowiskiem rolinnym pod wzgldem iloci akumulowanego w okresie letnim fosforu okaza si szuwar trzcinowy Phragmitetum australis, ktrego zdolno akumulacji wyniosa 34,7 kg P/ha (Kiedrzyska i in. 2008). Szeroko strefy Szczeglnie istotne jest okrelenie optymalnej szerokoci strefy ekotonowej. Strefa ekotonowa o szerokoci od 8 do 20 m pokryta traw, krzewami i drzewami jest w stanie zredukowa stenie azotu w zakresie od 50 do 98% (Vought i in. 1994; Naiman i in. 1989). Petersen i wspautorzy (1992) przyjli, e efektywnie dziaajca strefa ekotonowa powinna by utworzona na szerokoci okoo 1015m. [] Niestety obecnie zjawiskiem powszechnym jest ograniczona dostpno przestrzeni. Konieczne s, zatem prace nad optymalizacj stref ekotonowych tak, aby zwikszy ich efektywno na mniejszej przestrzeni, co te zakada projekt

ciany denitryfikacyjne W ekotonach nadbrzenych zachodzi rwnie proces denitryfikacji, ktry jest istotnym procesem usuwania azotu z ekosystemu. Denitryfikacja jest kluczowym mikrobiologicznym etapem w kreniu azotu, zachodzcym gwnie w osadach, z wydzieleniem azotu gazowego do atmosfery. Denitryfikacja jest jedn z technik bioremediacji naturalnej, std odpowiednia intensyfikacja tego naturalnie zachodzcego procesu wydaje si jedn z najtaszych i efektywnych biologicznych metod poprawy stanu rodowiska. Wzbogacenie stref ekotonowych o innowacyjny element, jakim s ciany denitryfikacyjne moe by efektywnym narzdziem zapobiegajcym zanieczyszczeniom obszarowym z terenw rolniczych (Schipper i Vojvodi-Vukovi, 1998; 2005). Funkcjonowanie takich cian polega na wypenieniu rowu, przez ktre przechodzi zwierciado zanieczyszczonej azotanami wody gruntowej, wolno degradujcym si rdem czsteczkowego wgla organicznego, najczciej w postaci trocin (np. Pinus radiata). Powoduje to powstawanie warunkw beztlenowych w profilu glebowym i zapewnia rdo wgla dla heterotroficznych bakterii denitryfikujcych. Zalecana szeroko cian denitryfikacyjnych to okoo 1,5 metra (Schipper i Vojvodi- Vukovi, 2001). Czas przepywu zanieczyszczonych wd gruntowych powinien wynosi, co najmniej kilka dni, co maksymalizuje ich biologiczne i chemiczne oczyszczanie. Tworzenie cian denitryfikacyjnych wskazane jest zwaszcza na glebach lekkich, gruboziarnistych oraz glebach zawierajcych duo porowatych przestrzeni. Spowodowane jest to wysok podatnoci tych gleb na wymywanie z nich azotanw, zwaszcza w okresie jesiennym oraz podczas wiosennych roztopw. []