Zadania teoretyczne

Zestaw problemw teoretycznych skada si z 35 zada (pyta) podzielonych na cztery czci tematyczne: A chemi ogln, B fizyczn ,C organiczn i D nieorganiczn 1 .

CZ A: Chemia Oglna
PYTANIE 1 Molowa rozpuszczalno s (mol dm-3) Th(IO3)4 rozwaana jako funkcja iloczynu rozpuszczalnoci Ks0 tej sabo rozpuszczalnej soli toru dana jest rwnaniem: (a) (d) s = (Ks0 / 128)1/4 s = (128 Ks0)1/4 (b) (e) s = (Ks0/ 256)1/5 s = (256 Ks0)1/5 (c) (f) s = 256 Ks01/4 s = (Ks0/128)1/5 / 2

PYTANIE 2 Ktre z poniszych rwna musi by uyte do dokadnego obliczenia [H+] w wodnym roztworze HCl o dowolnym steniu cHCl? (Kw = 11014 mol2dm-6). (a) [H+] = cHCl PYTANIE 3 Masa molowa glukozy (C6H12O6) wynosi 180 g mol-1, natomiast NA jest liczb Avogadra. Ktre z poniszych stwierdze nie jest poprawne? 1. (a) wodny roztwr glukozy o steniu 0,5 mol dm-3 przygotowuje si przez rozpuszczenie 90 g glukozy w wodzie tak, aby uzyska 1000 cm3 roztworu . (b) 1,00 mmol glukozy ma mas 180 mg. (c) w 0,0100 mola glukozy zawarte jest 0,010024NA atomw. (d) 90,0 g glukozy zawiera 3NA atomw wgla. (e) 100 cm3 0,10 mol dm-3 roztworu glukozy zawiera 18 g glukozy. (b) [H+] = cHCl + Kw/[H+] (c) [H+] = cHCl + Kw (d) [H+] = cHCl Kw/[H+]

PYTANIE 4 Jeeli gsto ciekego zwizku B wynosi (g cm-3), M jest jego mas molow (g mol-1), a NA jest liczb Avogadro, to liczba czsteczek zwizku B w 1 dm3 tego zwizku wynosi: (a) (1000 ) / (M NA) (c) (NA ) / (M 1000) (b) (1000 NA) / M (d) (NA M) / 1000

PYTANIE 5 Staa rwnowagi reakcji: Ag2CrO4(s) + 2Cl (aq) opisana jest rwnaniem: (a) K = Ks0(Ag2CrO4) / Ks0(AgCl) 2 (d) K = Ks0(AgCl) 2 / Ks0(Ag2CrO4) PYTANIE 6 Ile cm3 1,00 mol dm-3 roztworu NaOH trzeba doda do 100,0 cm3 0,100 mol dm-3 roztworu H3PO4, aby otrzyma bufor fosforanowy o pH okoo 7,2 ? (Wartoci pKa dla H3PO4 s nastpujce: pKa1 = 2,1, pKa2 = 7,2, pKa3 = 12,0): (a) 5,0 cm3 (b) 10,0 cm3 (c) 15,0 cm3 (d) 20,0 cm3 (b) K = Ks0(Ag2CrO4) Ks0(AgCl) 2 (c) K = Ks0(AgCl) / Ks0(Ag2CrO4) 2AgCl(s) + CrO42 (aq)

(e) K = Ks0(Ag2CrO4) / Ks0(AgCl)

PYTANIE 7 Roztwory zawierajce H3PO4 i/lub NaH2PO4 byy miareczkowane mianowanym roztworem mocnej zasady. Dopasuj skady tych roztworw do odpowiednich krzywych miareczkowania (pH w funkcji objtoci titranta) pokazanych na poniszych rysunkach (dla H3PO4: pKa1 = 2,1, pKa2 = 7,2, pKa3 = 12,0).

pH

Objto titranta (cm3) (a) Prbka zawiera tylko H3PO4. Krzywa A, Krzywa B, Krzywa C, Krzywa D (b) Prbka zawiera obie substancje w stosunku molowym H3PO4 : NaH2PO4 = 2:1. Krzywa A, Krzywa B, Krzywa C, Krzywa D (c) Prbka zawiera obie substancje w stosunku molowym H3PO4 : NaH2PO4 = 1:1. Krzywa A, Krzywa B, Krzywa C, Krzywa D

PYTANIE 8 Ukad paliwo/utleniacz skadajcy si z N,N-dimetylohydrazyny (CH3)2NNH2 i N2O4 (obu substancji w stanie ciekym) jest zwykle stosowany jako rdo napdu w pojazdach kosmicznych. Skadniki s mieszane stechiometrycznie, tak e produktami reakcji s jedynie N2, CO2 i 2 (wszystkie te substancje s gazami w warunkach przebiegu reakcji). Ile moli gazw tworzy si z 1 mola (CH3)2NNH2? (a) 8 (b) 9 (c) 10 (d) 11 (e) 12

PYTANIE 9 Cakowita elektroliza 1 mola wody wymaga przepywu adunku (F jest sta Faradaya): (a) 1F (b) (4/3) F (c) (3/2) F (d) 2 F (e) 3 F

PYTANIE 10 Zidentyfikuj czstk X w kadej z nastpujcych reakcji jdrowych: (a) (b)

68 30Zn 130 52Te

+ 10n + 21H

65

28Ni 53I

+X +X

alfa, beta, gamma, neutron alfa, beta, gamma, neutron

131

(c) (d) (e)

214 82Pb 23 11Na

214 83Bi

+X
11Na

alfa, beta, gamma, neutron +X alfa, beta, gamma, neutron alfa, beta, gamma, neutron

+ 10n
20

24

19 9F

+ 10n

9F

+X

PYTANIE 11 W kalorymetrze zmieszano 10,0 cm3 0,50 mol dm-3 roztworu HCl i 10,0 cm3 0,50 mol dm-3 roztworu NaOH (oba roztwory miay t sam temperatur). Zaobserwowano wzrost temperatury T. Oszacuj wzrost temperatury, gdy zamiast 10,0 cm3 uyje si 5,0 cm3 0,50 mol dm-3 roztworu NaOH. Straty termiczne s zaniedbywalne, a ciepa waciwe obu roztworw naley przyj jako jednakowe. (a) (1/2) T PYTANIE 12 Naturalny antymon skada si z nastpujcych 2 trwaych izotopw: 121Sb, 123Sb. Naturalny chlor skada si z nastpujcych 2 trwaych izotopw: 35Cl, 37Cl. Naturalny wodr skada si z nastpujcych 2 trwaych izotopw: 1H, 2H. Ile pikw mona si spodziewa w widmie spektroskopii masowej niskiej rozdzielczoci dla fragmentu SbHCl+ ? (a) 4 (b) 5 (c) 6 (d) 7 (e) 8 (f) 9 (b) (2/3) T (c) (3/4) T (d) T

PYTANIE 13 1. Najmniejszy kt dyfrakcji monochromatycznej wizki promieni X wynosi w pewnym

eksperymencie 11,5. Opierajc si na tej informacji naley oczekiwa, e ugicie drugiego rzdu wizki promieni X na powierzchni krysztau nastpi pod ktem: (a) 22,0 (d) 23,5 (b) 22,5 (e) 24,0 (c) 23,0 (f) 24,5

PYTANIE 14 Niezdysocjowana forma sabego kwasu organicznego HA moe by ekstrahowana z warstwy wodnej przez rozpuszczalnik niemieszajcy si z wod, jak pokazano na poniszym rysunku:

Nastpujce stwierdzenia dotyczce tego procesu ekstrakcji s prawdziwe (T) lub nie (N): (a) Staa podziau (KD) kwasu HA zaley od pH fazy wodnej. (b) HA moe by skutecznie ekstrahowany tylko z kwanego roztworu wodnego (c) Wspczynnik ekstrakcji (D) kwasu HA zaley od pH fazy wodnej. (d) Wspczynnik ekstrakcji (D) kwasu HA zaley gwnie od jego stenia. PYTANIE 15 Nastpujce stwierdzenia dotyczce prawa Beera s prawdziwe (T) lub nie (N) : (a) Absorbancja jest proporcjonalna do stenia substancji absorbujcej. (b) Absorbancja jest liniowo zalena od dugoci fali padajcego wiata. (c) Logarytm transmitancji jest proporcjonalny do stenia substancji absorbujcej (d) Transmitancja jest odwrotnie proporcjonalna do logarytmu absorbancji. T T T T N N N N N T T T T N N N N

(e) Transmitancja jest odwrotnie proporcjonalna do stenia substancji absorbujcej T PYTANIE 16

Oblicz odpowiedni dugo fali (w nm) dla promieniowania monochromatycznego o nastpujcych parametrach: (a) 3000 (b) 51014 Hz (c) 2000 cm1 (d) 2106 GHz 150 nm, 300 nm, 600 nm, 5000 nm 150 nm, 300 nm, 600 nm, 5000 nm 150 nm, 300 nm, 600 nm, 5000 nm 150 nm, 300 nm, 600 nm, 5000 nm

PYTANIE 17

Absorbancja

Cakowite stenie HX Zmierzono absorbancje roztworw sabego kwasu HX. Dopasuj krzywe podane na rysunku do krzywych oczekiwanych dla nastpujcych sytuacji: (a) Uyto czystych wodnych roztworw kwasu HX. Absorbuj tylko niezdysocjowane postaci HX. Krzywa A, Krzywa B, Krzywa C, Krzywa D (b) Uyto czystych wodnych roztworw kwasu HX. Absorbuj tylko postaci anionowe X. Krzywa A, Krzywa B, Krzywa C, Krzywa D (c) Wszystkie roztwory HX zawieraj nadmiar mocnej zasady. Absorbuj tylko niezdysocjowane postaci HX. Krzywa A, Krzywa B, Krzywa C, Krzywa D (d) Wszystkie roztwory HX zawieraj nadmiar mocnego kwasu. Absorbuj tylko niezdysocjowane postaci HX. Krzywa A, Krzywa B, Krzywa C, Krzywa D (e) Uyto czystych wodnych roztworw kwasu HX. Absorbuj obie postaci: HX i X. Pomiary wykonano przy takiej dugoci fali, e absorbancje molowe X i HX s rwne i rne od zera. Krzywa A, Krzywa B, Krzywa C, Krzywa D

PYTANIE 18 Ktry z nastpujcych kwasw jest najmocniejszy?

(a) kwas chlorowy(VII), HClO4 (c) kwas chlorowy(III), HClO2

(b) kwas chlorowy(V) , HClO3 (d) kwas chlorowy(I) , HClO

(e) Wszystkie kwasy s jednakowo mocne, poniewa wszystkie zawieraj chlor PYTANIE 19 Ktry typ struktury opisuje najlepiej ukad krystalograficzny elaza, charakteryzujcy si liczb koordynacyjn 8 ? (a) regularny (prymitywny) (c) regularny, najgciej upakowany (e) aden z powyszych (b) regularny, przestrzennie centrowany (d) heksagonalny, najgciej upakowany

PYTANIE 20 Ktry z poniszych pierwiastkw ma najwysz trzeci energi jonizacji? (a) B

(b) C

(c) N

(d) Mg

(e) Al

PYTANIE 21 Ktry z pierwiastkw drugiego okresu ma 6 pierwszych energii jonizacji (IE - wyraonych w eV) takich, jak podano na poniszej licie? IE1 11 (a) B IE2 24 (b) C IE3 48 IE4 64 (c) N IE5 392 (d) O IE6 490 (e) F

PYTANIE 22 Metaliczne srebro ma sie regularn pasko centrowan (fcc : face-centered cubic). (a) (b) (c) Narysuj komrk elementarn sieci fcc. Ile atomw zawartych jest w komrce elementarnej sieci fcc ? Zmierzona gsto srebra wynosi 10,5 g cm-3. Jaka jest dugo kadej krawdzi komrki elementarnej ? (d)

Jaki jest promie atomowy atomw srebra w krysztale?

PYTANIE 23 Czy nastpujce stwierdzenia s prawdziwe (T) czy nie (N) ? (a) HF wrze w wyszej temperaturze ni HCl. (b) HBr wrze w niszej temperaturze ni HI T T N N

(c) Czysty HI moe by otrzymany w reakcji stonego kwasu siarkowego z KI. T N

(d) Roztwory amoniaku s roztworami buforowymi poniewa zawieraj sprzone pary: NH3 NH4+. (e) Czysta woda w temp. 80C ma odczyn kwasowy. T T N N

(f) Podczas elektrolizy wodnego roztworu KI z uyciem elektrod grafitowych, pH w pobliu katody jest mniejsze od 7. PYTANIE 24 W pewnych warunkach stenia i temperatury, HNO3 reaguje z Zn, a produktami redukcji s NO2 i NO w stosunku molowym 1:3. Ile moli HNO3 zuywa si na 1 mol Zn ? (a) 2,2 (b) 2,4 (c) 2,6 (d) 2,8 (e) 3,0 (f) 3,2 T N

CZ B: CHEMIA FIZYCZNA
PYTANIE 25: Mion Mion () jest czstk elementarn z rodziny leptonw, ktra ma taki sam adunek i takie same waciwoci magnetyczne jak elektron, ale inn mas. Ponadto mion jest nietrway, tzn. ulega rozpadowi na inne czstki w czasie rzdu mikrosekund po jego utworzeniu. W niniejszym zadaniu sprbujesz wyznaczy mas mionu na podstawie dwch rnych postpowa. a) Najbardziej znan samorzutn reakcj rozpadu mionu jest: e + e + , gdzie e jest antineutrinem elektronowym, a - neutrinem mionowym. W przypadku opisywanego tu eksperymentu, wykorzystujcego mion stacjonarny (nieruchomy), czstki e + , unosz ze sob cakowit energi 2,00010-12 J, a elektron porusza si z energi kinetyczn 1,4846x10-11 J. Wyznacz mas mionu b) W wielu eksperymentach badano spektroskopowo atomy, ktre wychwyciy mion zamiast elektronu. Te egzotyczne atomy tworz si w rozmaitych stanach wzbudzonych. Przejcie od trzeciego stanu wzbudzonego do pierwszego stanu wzbudzonego atomu skadajcego si z jdra
1

H i przyczonego do niego mionu odpowiadao dugoci fali 2615 nm. Wyznacz mas mionu.

PYTANIE 26: Widmo CO Poziomy energii rotacyjnej dwuatomowej czsteczki s zadawalajco opiywane wzorem EJ = BJ(J+1), gdzie J jest kwantow liczb rotacyjn czsteczki, a B jej sta rotacyjn. B jest funkcj masy zredukowanej oraz dugoci wizania R danej czsteczki i wyraa si nastpujcym wzorem: B= h2 8 2 R 2 .

W oglnym przypadku, przejcia spektroskopowe pojawiaj si, gdy energia fotonu h jest rwna rnicy energii midzy odpowiednimi stanami czsteczki (czyli gdy h = E). Obserwowane przejcia rotacyjne wystpuj midzy ssiednimi poziomami rotacyjnymi, zatem E = EJ+1 EJ =

2B(J+1). W konsekwencji, kolejne przejcia rotacyjne, ktre pojawiaj si w widmie (takim jak niej) speniaj rwno : h() = 2B.

% Transmittancja

Na podstawie powyszego widma wyznacz nastpujce wielkoci dla odpowiednich jednostkach: a) b) B c) R

12

C16O, wyraajc je w

PYTANIE 27: Czsteczka wodoru Na poniszym wykresie przedstawione s krzywe energii potencjalnej czsteczki H2 i jej kationu H2+.

-1000 -1200 -1400 -1600

H2

+ H+H

Energy (kJ/mol)

-1800 -2000 -2200 -2400 -2600 -2800 -3000 -3200 0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 4.5 5.0 5.5 6.0 6.5 7.0

H2

H+H

rH-H ()

Na podstawie danych z wykresu odpowiedz na nastpujce pytania, podajc wartoci liczbowe z uyciem odpowiednich jednostek: 1. Jakie s dugoci wiza (odpowiadajce stanowi rwnowagi) czsteczek H2 i H2+? 2. Jakie s energie wiza H2 i H2+? 3. Jaka jest energia jonizacji czsteczki H2? 4. Jaka jest energia jonizacji atomu H? 5. Jaka bdzie prdko oderwanego od H2 elektronu tworzcego si w wyniku jonizacji tej

czsteczki za pomoc promieniowania elektromagnetycznego o czstoci 3,9.1015 Hz ? (Zaniedbaj energi oscylacyjn czsteczki H2).

PYTANIE 28: Krioskopia Chemicy czsto potrzebuj ani do prowadzenia procesw w temperaturach niszych od temperatury krzepnicia wody (0 C), a zarazem znacznie wyszej od temperatury sublimacji CO2 (78 C). W tym celu mieszaj powstajcy z wody ld (otrzymany w jego temperaturze topnienia) z NaCl. W zalenoci od uytych proporcji mona uzyska obnienie temperatury do 20 C.

Przygotowujemy ani chodzc mieszajc1 kg lodu o temp. 0 C ze 150 g NaCl w termicznie izolowanym pojemniku. Zakrel odpowiednie litery,

aby wskaza czy nastpujce stwierdzenia s prawdziwe (T) czy nie (N): 1. Proces mieszania jest samorzutny T N jest

2. Zmiana entropii podczas procesu mieszania ujemna T N

3. Wykres podany obok opisuje temperatur krzepnicia wodnego roztworu NaCl jako funkcj skadu roztworu (w procentach wagowych). Na podstawie wykresu okrel temperatur krzepnicia ani sporzdzonej wedug powyszego przepisu. 4. Czy temperatura krzepnicia bdzie wysza, jeeli zamiast NaCl uyje si takiej samej masy MgCl2 ? PYTANIE 29: Basen Bardzo duy basen napeniony wod o temperaturze 20oC ogrzewany by przez opornik o mocy grzewczej 500 W przez 20 minut. Zakadajc, e woda w basenie nie ma kontaktu z niczym oprcz opornika, odpowiedz na nastpujce pytania: a) Ile energii zostao dostarczone wodzie na sposb ciepa ? b) Czy zmiana entropii opornika jest dodatnia, ujemna, czy rwna zero? (i) Sopor > 0 (ii) Sopor = 0 (iii) Sopor < 0 T N

c) Czy zmiana entropii wody jest dodatnia, ujemna, czy rwna zero? (i) Swody > 0 (ii) Swody = 0 (iii) Swody < 0

d) Czy zmiana entropii ukadu jest dodatnia, ujemna, czy rwna zero? (i) Scak > 0 (ii) Scak = 0 (iii) Scak< 0 T N

e) Czy opisywany proces jest odwracalny?

PYTANIE 30: Szybko czsteczek gazu Opisany tu eksperyment pozwala w prosty sposb wyznaczy redni prdko u czsteczek lotnej cieczy w fazie gazowej. Szerokie pytkie naczynie (szalk Petriego), napenione do poowy

etanolem umieszcza si na wadze elektronicznej, z wieczkiem pooonym obok i wag zeruje si dla czasu t=0. Odczyty wskaza wagi podano s na poniszym wykresie.

Dla t = 5 min szalk przykrywa si wieczkiem. Ciecz przestaje odparowywa, jednak uwizione molekuy wywieraj cinienie na wieczko, co powoduje obnienie wskazania wagi o m. Zatem sia wywierana na wieczko wynosi f = m g. Sia ta jest take rwna szybkoci zmiany pdu

odparowujcych moleku tzn. f = udm/dt. Na podstawie danych z wykresu wyznacz redni prdko czsteczek etanolu w 290 K. Przyjmij g = 9,8 m s2.

CZ C: Chemia Organiczna
ZADANIE 31: Identyfikacja estru 2,81 g czynnego optycznie diestru A, zawierajcego tylko C, H i O poddano zmydlaniu za pomoc 30,00 cm3 roztworu NaOH o steniu 1,00 mol dm-3. Po zmydlaniu, na zmiareczkowanie pozostaego NaOH zuyto 6,00 cm3 roztworu 1,00 mol dm-3 HCl. Produktami zmydlania byy: nieczynny optycznie kwas dikarboksylowy B, MeOH (metanol) i czynny optycznie alkohol C. Alkohol C reagowa z I2/NaOH z utworzeniem tego osadu oraz C6H5COONa. Kwas dikarboksylowy B reagowa z Br2 w CCl4, tworzc jeden, nieczynny optycznie produkt (zwizek D). W wyniku ozonolizy zwizku B otrzymuje si tylko jeden produkt. 1. Wyznacz mas molow zwizku A. 2. Podaj wzory strukturalne zwizkw A, B i C, nie uwzgldniajc ich stereochemii. 3. Podaj moliwe wzory przestrzenne zwizku C (stosujc kreski, pogrubione kliny i linie przerywane dla zobrazowania poszczeglnych wiza chemicznych). 4. Podaj wzr strukturalny zwizku D, uywajc projekcji Fischera. 5. Podaj wzr strukturalny zwizku B.

Wykonano rwnie reakcj diestru A z Br2 w CCl4 i otrzymano mieszanin dwch zwizkw (E, F), obu czynnych optycznie. 6. Podaj wszystkie moliwe wzory strukturalne zwizkw E i F, stosujc projekcje Fischera. We wzorach wska wszystkie centra stereogeniczne (R lub S).

Do ktrego produktu: B czy C (czy te do obu) zostanie wbudowany znaczony atom tlenu, jeli uyjemy Na18OH do reakcji zmydlania zwizku A? 7. Zaznacz waciw odpowied:

a. Tylko B

b. Tylko C

c. B i C

ZADANIE 32: Wykorzystanie widm NMR do ustalania struktury zwizkw organicznych Zwizek organiczny A (C8H10) poddano nastpujcym reakcjom: Bromowanie
O N - Br O

A (C8H10)

B (C8H9Br)

Redukcja (N2H4 + NaOH)

(CH3)3CO-K+

F (C8H8O)

C (C8H8)

Utlenianie (chlorochromian pirydyniowy, PCC)

Ozonoliza (a).O3, (b) Zn/H3O+)

a) CH3MgBr b) H3O+ E D (C7H6O) (+ HCHO )

Wykorzystujc podane niej widma 1H-NMR, narysuj wzory strukturalne zwizkw A, B, C, D, E i F oraz przyporzdkuj grupy protonw w kadym zwizku do odpowiadajcych im sygnaw w widmie 1H-NMR, tak jak pokazano na zaczonym przykadzie.

A1

B1

B3

A2

A3

B2

C1 F2 F1
F

C2

C3

Cakowanie

5: 1: 2

E1

E4 E3 E2 D1

D2

Uwaga oglna: widma NMR zostay zarejestrowane w CDCl3 na spektrometrze 60 MHz firmy Perkin Elmer. W odpowiadajcych ich rejestracjom zwykych warunkach (styczno z powietrzem, wiatem i wilgoci), w roztworze chloroformowym mog pojawi si kwasowe zanieczyszczenia i katalizowa szybk wymian niektrych protonw.

PRZYKAD X1 X2 CH3OH

X1 X2

ZADANIE 33: Peptydy Racemizacja -aminokwasw i peptydw moe nastpowa w wyniku -enolizacji. Zarwno podwyszona temperatura jak i obecno silnych zasad przyspieszaj znacznie ten proces:

H N H

R X + OHN H

H X OH-

II

R X N H O_ H2O

produkt przejciowy 1. Podaj wzory przestrzenne zwizkw I oraz II (stosujc kreski, pogrubione kliny i linie przerywane dla zobrazowania poszczeglnych wiza chemicznych), skadnikw aminokwasowych mieszaniny w stanie rwnowagi, ktry ustali si w wyniku dziaania powyej opisanego

mechanizmu -enolizacji, dla kadego z podanych niej hydroksyaminokwasw: A i B: : seryna (R = CH2OH)

OH H CH3

B: (2S,3R)-treonina

(R =

2. Zaznacz pole odpowiadajce waciwej relacji stereochemicznej pomidzy strukturami, ktre podae powyej dla przypadkw A i B. enancjomery A I, II diastereoizomery

enancjomery B I ,II

diastereoizomery

Podczas syntezy peptydw, aby utworzy nowe wizanie peptydowe, trzeba zaktywowa grup karboksylow, to znaczy, e musi ona zawiera grup atwo odchodzc, tak jak to pokazano niej na uproszczonym schemacie:

O HN

X O + H R1 H2N

R2 O OR'

O N H

R1

H N R2 H

O OR'

Na tym etapie syntezy moe pojawi si racemizacja przebiegajca wedug innego mechanizmu: karbonylowy atom tlenu w wizaniu amidowym jest oddalony o pi atomw od zaktywowanej grupy karboksylowej i moe wewntrzczsteczkowo atakowa t zaktywowan grup, tworzc picioczonowy cykliczny produkt poredni (azalakton), w ktrym szybko ustala si stan rwnowagi protonowej w centrum stereogenicznym, tak jak to pokazano niej na uproszczonym schemacie:

O NH

X O -HX R H +HX N R H O O

produkt przejciowy

O O N HR

azalakton

azalakton

3. Podaj struktur zwizku przejciowego C, ktry poredniczy w przejciach pomidzy podanymi wyej azalaktonami i tym samym wyjania zmiany stereochemiczne na centrach stereogenicznych: Azalaktony s bardzo reaktywne i mog reagowa dalej z grupami aminowymi aminokwasw. Dlatego reakcja sprzgania moe nastpowa dalej, aczkolwiek pojawiaj si produkty racemizacji i epimeryzacji.

4. N-benzoilo glicyna, C9H9NO3, ogrzewana do 40C z bezwodnikiem octowym tworzy wysoce reaktywn substancj: C9H7NO2 (P1). A. Zaproponuj wzr strukturalny tej substancji. B. Podaj wzr(-ory) strukturalny(-e) produktu(-w) reakcji pomidzy substancj P1, podan przez Ciebie powyej, a estrem etylowym S-alaniny (P2) (w alaninie acuch boczny R to grupa

metylowa), uywajc wzorw przestrzennych (stosujc kreski, pogrubione kliny i linie przerywane dla zobrazowania poszczeglnych wiza chemicznych) obu reagentw i produktu.

CZ D: Chemia nieorganiczna
ZADANIE 34: Aluminium Jeden z najwikszych zakadw przemysowych w Grecji, pooony niedaleko antycznego miasta Delf, produkuje tlenek glinowy (Al2O3) i glin metaliczny, wykorzystujc pokady boksytu wydobywanego w grach Parnasu. Boksyt jest mieszanym tlenkiem i wodorotlenkiem glinu AlOx(OH)32x, gdzie 0<x<1. Produkcja glinu metalicznego odbywa si w procesie dwuetapowym: (i) Metoda Bayera: ekstrakcja, oczyszczanie i dehydratacja boksytu (typowy skad surowca przemysowego jest nastpujcy: 40-60% Al2O3, 12-30% H2O, 1-15% SiO2 (wolny i zwizany), 7-30% Fe2O3, 3-4% TiO2, 0,05-0,2% F, P2O5, V2O5 i in.). Sposb postpowania w tym procesie jest nastpujcy: rozpuszczenie surowca w wodnym roztworze NaOH,

oddzielenie czci nierozpuszczalnej, czciowe wytrcenie wodorotlenku glinu i ogrzewanie w temperaturze 1200oC. Uzupenij zapis i dobierz wspczynniki stechiometryczne nastpujcych reakcji chemicznych tego etapu (i)

Al2O3 + OH

[Al(OH)4(H2O)2] SiO2(OH)22 CaSiO3 + + OH + H2O

SiO2 + OH SiO2(OH)22 + [Al(OH)4(H2O)2]

Al(OH)3

Al2O3 +

(ii) Metoda Hroulta-Halla: elektroliza czystego tlenku glinu rozpuszczonego w ciekym kriolicie, Na3AlF6. Typowy skad elektrolitu: 80-85% Na3AlF6, 5-7% CaF2, 5-7% AlF3, 2-8% Al2O3 (okresowo uzupeniany). Elektroliz wykonuje si w temperaturze 940oC, pod staym cinieniem 1 atm, w komorach stalowych wyoonych grafitem (katoda) i anodami grafitowymi. Dobierz wspczynniki stechiometryczne w rwnaniu gwnej reakcji elektrolizy:

Al2O3(c) + C(anoda)

Al(c) + CO2(g)

Poniewa kriolit jest do rzadko wystpujcym mineraem, otrzymuje si go sztucznie w wyniku poniszej reakcji. Uzupenij zapis i dobierz wspczynniki stechiometryczne tej reakcji:

HF + Al(OH)3 + NaOH Na3AlF6 +

Podczas elektrolizy kilka rwnolegych reakcji jest odpowiedzialnych za degradacj grafitu (C) anodowego i za zmniejszanie wydajnoci procesu.

(iii) Wykorzystujc podane niej dane termodynamiczne, ktre naley uzna za niezalene od temperatury, wyznacz termodynamiczne parametry Ho, So i Go w 940C dla nastpujcej reakcji: C(grafit) + CO2(g) 2CO(g) Al(s) fHo (kJ mol1) So (J K-1 mol1) topHo (kJ mol1) 0 28 11 Al2O3(s) 1676 51 109 C (grafit) 0 6 CO(g) 111 198 CO2(g) 394 214 205 O2(g)

(iv) Wykorzystujc rwnie dane z powyszej tabeli (iii) wyznacz wartoci Ho i Go w tej samej temperaturze dla reakcji: 2Al(c) + 3CO2(g) Al2O3(c) + 3CO(g) zakadajc e So = 126 J K1 mol1 (poka wszystkie obliczenia)

(v) Czysty glin jest srebrzysto-biaym metalem o strukturze krystalicznej: regularnej ciennie centrowanej (fcc). Glin rozpuszcza si atwo w gocym stonym kwasie solnym z utworzeniem kationu [Al(H2O)6]3+, jak rwnie w silnych zasadach, w temperaturze pokojowej, z utworzeniem uwodnionego anionu tetrahydroksyglinianowego: [Al(OH)4](aq). W obu przypadkach wydziela si H2. AlF3 wytwarza si w wyniku reakcji Al2O3 z gazowym HF w 700oC, podczas gdy inne trihalogenki, AlX3, otrzymuje si w wyniku bezporednich egzotermicznych reakcji Al z odpowiednimi dihalogenami. Podaj wszystkie cztery rwnania reakcji opisanych powyej.

(vi) AlCl3 jest krystalicznym ciaem staym o sieci warstwowej zawierajcej Al(III) o liczbie koordynacyjnej 6, ale w temperaturze topnienia (192,4oC) jego struktura zmienia si w dimer czsteczkowy Al2Cl6 o liczbie koordynacyjnej 4. Ten dimer o wizaniach kowalencyjnych, w fazie

gazowej i w podwyszonej temperaturze ulega dysocjacji, tworzc trygonalne, paskie czsteczki AlCl3. W dimerze czsteczkowym Al2Cl6, w fazie gazowej, wykazano obecno wiza Al Cl o dwu rnych dugociach (206 i 221 pm). Narysuj struktur przestrzenn dimeru i przyporzdkuj podane dugoci odpowiednim wizaniom Al-Cl.

(vii) Jaki typ hybrydyzacji wykazuje(-) atom(-y) Al w Al2Cl6 i AlCl3?

ZADANIE 35: Kinetyka Katalizowana kwasami reakcja: CH3COCH3 + I2 CH3COCH2I + HI jest procesem pierwszego rzdu wzgldem jonw wodorowych. Zmierzono czas potrzebny do zmniejszenia si stenia jodu o 0,010 mol dm-3 w warunkach staego stenia jonw wodorowych i rnych, pocztkowych ste substratw.

(i) Wykorzystujc informacje z poniszej tabeli, uzupenij pola wykropkowane. [CH3COCH3] (mol dm3) 0,25 0,50 1,00 0,50 0,25 1,50 [I2] (mol dm3) 0,050 0,050 0,050 0,100 0,100 Czas (min) 7,2 3,6 1,8 3,6 0,36

(ii)

Wyprowad rwnanie na szybko reakcji i oblicz jej obserwowan sta szybkoci.

(iii) (iv)

Oblicz czas potrzebny na przereagowanie 75% iloci CH3COCH3 w obecnoci nadmiaru I2. Poka graficznie zaleno szybkoci reakcji od [CH3COCH3] oraz od [I2], dla ustalonych pocztkowych ste innych reagentw.

(v)

Oblicz energi aktywacji dla tej reakcji, jeli jej szybko zwiksza si dwukrotnie przy wzrocie temperatury o 10C od 298 K.

Stae fizyczne
Wielko Szybko wiata Symbol C Warto 299792458 4 10-7 = 12,566 370 614 10-7 0 1/0c2 = 8,854 187 817 10-12 H E me mp NA F K R U 6,626 068 76 10-34 1,602 176 462 10-19 9,109 381 88 10-31 1,67262158 10-27 6,02214199 1023 96485,3415 1,3806503 10-23 8,314472 1,660 538 73 10-27 C2 m-2 N-1 lub F m-1 Js C kg kg mol-1 C mol-1 J K-1 J K-1 mol-1 kg Jednostki m s-1 N A-2

Przenikalno magnetyczna 0 prni Przenikalno elektryczna prni Staa Plancka adunek elektronu Masa elektronu Masa protonu Liczba Avogadra Staa Faradaya Staa Boltzmanna Staa gazowa Jednostka masy atomowej

rdo: Physics Today 55 (2002) BG6 Przeliczniki popularnych jednostek: 1 = 10-10 m 1 cal = 4,184 J

Uyteczne wzory fizykochemiczne:

m1 m 2 m1 + m 2

En =

Z 2e2 (4 0 )2n 2
2

h (4 0 ) 2 = e 2

2 d sin = n

Energia kinetyczna =

1 2 mv 2

Zadania laboratoryjne
Zadanie 1
Synteza dipeptydu: estru metylowego N-acetylo-L-prolinylo-L-fenyloalaniny (Ac-L-Pro-L-Phe-OCH3) Wstp Synteza peptydw stanowi obecnie dobrze opracowany dzia chemii organicznej. Wiele przepisw preparatywnych moe by zastosowanych w laboratorium dla pocztkujcych chemikw. Zainteresowanie chemi peptydw, zawsze due, zwikszyo si jeszcze bardziej wraz z odkryciem wanej roli tzw. opiatw peptydowych i innych peptydw aktywnych biologicznie. 2. Niniejsze zadanie opisuje syntez w jednym naczyniu tytuowego dipeptydu z jego skadnikw, odpowiednio blokowanych aminokwasw. Reakcje ETAP 1
O C OH CH3 + CH CH2 CH3 O O C Cl N-methylmorpholine(NMM)1 DCM2, -15 0C to -20 0C O C N O O C CH C O CH3 3 OCH2CH CH3 mixed anhydride activated intermediate

N O C CH 3

A
N-Acetyl-L-Proline

isobutylchloroformate

ETAP 2
O C N O O C CH C O 3 O (CH3)2CHCH2 activated intermediate O C N N H C O CH3 O OCH3 + + NMM.HCl CO2

Cl-H3+NCHCOOCH3 +

N-methylmorpholine -15 0C to -20 0C

B
L-Phenylalanine methyl ester hydrochloride

C
Ac-L-Pro-L-Phe-OCH3 Mr= 318.37

CH3 + CHCH2OH CH3

CH3 N
1 2

N-metylomorfolina (NMM) =
O

DCM = dichlorometan

Przepis ETAP 1 Umie prbk 1,50 g (0,0095 mol) N-acetylo-L-proliny (oznakowanej AcPro), ktr otrzymae, w kolbce okrgodennej poj. 50-cm3. Odmierz 20 cm3 dichlorometanu (oznakowanego DCM) w cylindrze miarowym. Uyj cz z tych 20 cm3 DCM do popukania naczynia po AcPro, a nastpnie dodaj zarwno ten roztwr jak i reszt DCM do kolby okrgodennej. Zamknij kolb za pomoc septum, umocuj luno w apie w statywie i ochod do 15 C to 20 C w mieszaninie chodzcej z lodem i chlorkiem sodu dostarczonej przez asystenta laboratoryjnego. Pozostaw kolb w mieszaninie chodzcej na okoo 5 minut. Dodaj do kolby 1,2 cm3 (0,0109 mol) Nmetylomorfoliny (oznakowanej NMM), uywajc strzykawki. Potem powoli dodaj do kolby 1,5 cm3 (0,0116 mol) chloromrwczanu izobutylu (oznakowanego IBCF) za pomoc drugiej strzykawki. Podczas dodawania, poruszaj delikatnie kolb rcznie, a lekkie wstrzsanie kolb kontynuuj przez nastpne 10 min. Temperatura powinna by utrzymywana w zakresie 20o to 15oC. ETAP 2 Usu septum i szybko dodaj cao chlorowodorku estru metylowego L-fenyloalaniny (2,15 g, 0,0100 mol), (oznakowanego HClH2NPheOCH3), uywajc lejka polipropylenowego. Zamknij kolb na nowo za pomoc septum. Zaraz potem dodaj 1,2 cm3 (0,0109 mol) of N-metylmorfoliny (oznakowanej NMM) uywajc trzeciej strzykawki, mieszajc ruchem wirowym. UWAGA: Pozostaw ig w septum do zakoczenia reakcji. Pozostaw kolb na 60 min. w temp. 15 C to 20 C, mieszajc rcznie od czasu do czasu. Usilnie radzimy, aby w czasie tego oczekiwania rozpocz prac nad Zadaniem Analitycznym. Po upywie 60 min. reakcji (w temp. 20oC to 15oC), wyjmij kolb z ani chodzcej, umie j w zlewce poj. 250 cm3 i doprowad do temp. pokojowej. Przenie zawarto kolby do rozdzielacza poj. 50 cm3 za pomoc lejka szklanego. Popucz kolb ma iloci dichlorometanu (3-5 cm3), ktry znajduje si w butelce oznakowanej DCM. Przemyj w rozdzielaczu warstw organiczn kolejno: dwiema porcjami po 20 cm3 0,2 M roztworu wodnego HCl, dwiema porcjami po 20 cm3 1% roztworu wodnego NaHCO3 (zwr uwag na komentarz w nastpnym akapicie) i na koniec jedn 10 cm3 porcj nasyconego roztworu wodnego chlorku sodu (oznakowanego brine). Wane! Po kadym przemywaniu w rozdzielaczu naley odczeka przez pewien czas, aby dwie fazy rozdzieliy si cakowicie. We rwnie pod uwag, e faza organiczna (DCM) jest zawsze faz doln i zawiera produkt. Wszystkie roztwory wodne z przemywa naley zbiera do tej samej kolby stokowej (oprnij jeeli trzeba). UWAGA: Pamitaj take e podczas przemywania 1% NaHCO3 wydziela si CO2 , powodujc wzrost cinienia w rozdzielaczu, pamitaj wic o wyrwnaniu cinienia po kadym wytrzsaniu, obracajc rozdzielacz do gry nk. Zanim przystpisz do kontynuacji wykonania wiczenia wymyj lejek szklany, cylinder poj. 50 cm3 i kolbk okrgodenn poj. 50 cm3 wod i wysusz je acetonem. Asystent laboratoryjny pokae Ci gdzie wyla uyt wod i aceton. Przelej warstw organiczn do czystej kolby stokowej poj. 50 cm3. Nastpnie dodaj do niej bezwodnego siarczanu(VI) sodu, ktry znajduje si w butelce oznakowanej Na2SO4.. Warstwa

organiczna powinna sta si przezroczysta. Przescz j za pomoc czystego i wysuszonego lejka (ktrego nk zaopatrz przedtem w may zwitek waty w celu zatrzymania czstek staych), do czystej i wysuszonej kolbki okrgodennej poj. 50 cm3. Przepucz kolb stokow ma iloci dichlorometanu (3-5 cm3) i przescz pocz z gwnym przesczem. Oddestylowanie rozpuszczalnika organicznego zostanie wykonane pod zmniejszonym cinieniem na wyparce przez asystenta laboratoryjnego. Doda on do pozostaoci w kolbie 20 cm3 eteru dietylowego, ktry spowoduje wytrcenie si krystalicznego produktu. Po ozibieniu w cigu 5 minut w ani lodowej, zdrap osad ze cianek kolby za pomoc opatki i odscz pod zmniejszonym cinieniem wykrystalizowany dipeptyd przez lejek z pytk porowat. Przemyj osad na lejku dwukrotnie eterem (5 cm3 za kadym razem). Ssanie kontynuuj jeszcze przez co najmniej 3 minuty. Nastpnie umie osad na papierku wagowym, zwa go w obecnoci asystenta laboratoryjnego i przenie do fiolki z nakrtk, podajc na etykietce swj Kod Zawodnika. Podaj na etykietce rwnie mas produktu (C); t sam warto wpisz do arkusza odpowiedzi (na nastpnej stronie).

Analiza TLC
Dysponujesz dwoma probwkami Eppendorfa, jedn pust i jedn z niewielk iloci sunstancji B. Umie niewielk ilo substancji C w pustej probwce Eppendorfa i rozpu obie substancje: B i C w kilku kroplach metanolu. Uyj dostpnych kapilar do naniesienia plamek na pytk TLC . Rozwi pytk TLC za pomoc mieszaniny chloroform-metanol-kwas octowy (7:0.2:0.2) jako eluenta. Odpowiednia ilo eluenta jest dostarczana w odpowiedniej fiolce przez asystenta. 3. Po zakoczeniu procesu rozwijania, obejrzyj pytk TLC pod lamp UV. Czytelnie zaznacz lini startow, lini czoow rozpuszczalnika i plamki widoczne w wietle UV. Wykonaj rysunek w odpowiednim polu w arkuszu odpowiedzi. Oblicz wartoci Rf. Na koniec umie pytk TLC w maej plastikowej torebce z dociskowym zamkniciem i w j do koperty dostarczonej przez asystenta. Na kopercie tej napisz swj Kod Zawodnika. Komisja Egzaminacyjna bdzie sprawdza jako otrzymanego przez Ciebie estru metylowego Nacetylo-L-prolinylo-L-fenylalaniny poprzez pomiar kta skrcenia - i w konsekwencji skrcalnoci wciwej [a]tD, za pomoc dokadnego polarymetru.

Arkusz odpowiedzi 1

Synteza estru metylowego N-acetylo-L-prolinylo-L-fenylalaniny (Ac-L-Pro-LPhe-OCH3)

Box Points 1 10 2 3 3 2 4 2 5 2 6 10 7 2

Masa otrzymanego Ac-L-Pro-L-Phe-OCH3 (produkt C): Oblicz wydajno Ac-L-Pro-L-Phe-OCH3 C:

Wydajno % =

2 B C

Wykonaj rysunek pytki TLC

10

11

12

13 cm

Linia startu

zaznacz te lini czoow rozpuszczalnika

Warto Rf dla Chlorowodorku estru metylowego L-fenylalaniny (substancja B)

Warto Rf dla Ac-L-Pro-L-Phe-OCH3 (produkt C)

Arkusz odpowiedzi 2
5 Wnioski z analizy TLC:

Zwizek C: Jest czysty Zawiera pewn ilo substancji B Zawiera kilka zanieczyszcze Brak wnioskw

6 Skrcalno waciwa dipeptydu Ac-L-Pro-L-Phe-OCH3 C (zostanie zmierzona pniej przez komisj egzaminacyjn)

[a]

T D

7 Podczas reakcji midzy estrem metylowym fenylalaniny B i mieszanym bezwodnikiem (etap 2) wraz z danym produktem C tworzy si przewanie product uboczny, ktrego prawidowy wzr odpowiada jednej z podanych niej struktur I, II, III. Obwied cyfr rzymsk odpowiadajc waciwej strukturze.
O H3C CH H3C C H2 N O CH3 H3C CH H3C H2 C O N H O CH CH2 O CH3 O O H3C O H3C CH H3C H2 C O N H O CH CH2 O

II

III

Zadanie 2 Zadanie z chemii analitycznej

MIARECZKOWANIE KWASU ASKORBINOWEGO JODANEM POTASU

Wstp Kwas askorbinowy (witamina C, C6H8O6, symbolizowany niej jako AscH2) jest sabym kwasem i ulega dwustopniowej dysocjacji: AscH2 AscH AscH + H+ Asc2 + H+ Ka1 = 6.8105 Ka2 = 2.71012

Kwas askorbinowy atwo utlenia si do kwasu dehydroaskorbinowego co opisuje ponisze rwnanie powkowe: C6H8O6 C6H6O6 + 2H+ + 2e
HO OH
O O

HO OH

HO OH

Kwas askorbinowy (C6H8O6)

Kwas dehydroaskorbinowy (C6H6O6)

Typowym titrantem uywanym w miareczkowaniu kwasu askorbinowego jest jodan potasu, KIO3. Gdy miareczkowanie jest przeprowadzane w rodowisku 1 M HCl, reakcja przebiega w sposb nastpujcy: 3C6H8O6 + IO3 3C6H6O6 + I + 3H2O Punkt kocowy miareczkowania okrela si w oparciu o reakcj nadmiaru jodanu z pojawiajcymi si w trakcie powyszej reakcji jonami jodkowymi, w wyniku czego tworzy si jod zabarwiajcy roztwr skrobii na niebiesko. IO3 + 5I + 6H+ 3I2 + 3H2O

Zasada pomiaru Kwas askorbinowy miareczkuje si roztworem jodanu potasu o znanym steniu. Miareczkowanie prowadzi si w 1 M HCl, i dodaje si roztwr skrobii dla uchwycenia punktu kocowego miareczkowania. Roztwory 1. Roztwr jodanu potasu o znanym steniu. Zanotuj poniej stenie podane na butelce: Stenie molowe roztworu KIO3 = 0,016667 M 2. Roztwr 2 M HCl 3. Roztwr skrobii Masa molowa kwasu askorbinowego wynosi 176,13 g/mol Przepis Przygotowanie biurety Przepucz biuret wod destylowan co najmniej trzykrotnie. Przepucz j nastpnie dwukrotnie roztworem jodanu i napenij. Zanotuj pocztkow objto titranta (Vpocz).

Miareczkowanie nieznanej prbki Otrzymujesz nieznany roztwr w kolbie miarowej poj. 250 mL. Zapisz numer otrzymanej prbki roztworu. Dopenij kolb do kreski wod destylowan i wytrznij. Za pomoc pipety pobierz 25 mL roztworu do kolby stokowej poj. 250 mL a nastpnie za pomoc cylindra miarowego odmierz 25 mL 2-molowego roztworu HCl, wlej do tej samej kolby stokowej i dobrze wymieszaj. Dodaj 40 kropli roztworu skrobii i miareczkuj roztwr jodanem potasu a do uzyskania trwaego niebieskiego zabarwienia. Zanotuj kocow objto titranta (Vkoc) (Miareczkowanie 1). Powtrz t procedur tyle razy ile jest to konieczne. Oblicz stenie kwasu askorbinowego (mg C6H8O6/mL roztworu). Za kadym razem napeniaj od nowa biuret roztworem jodanu potasu.

Wyniki (8 punktw) Numer prbki otrzymanego roztworu Numer miareczkowania Miareczkowanie 1 Miareczkowanie 2 Miareczkowanie 3 Miareczkowanie . Miareczkowanie . Miareczkowanie . Miareczkowanie . Miareczkowanie . Miareczkowanie . Objto kocowa mg C6H8O6 / mL Vpocz mL Vkoc mL V mL

Arkusz odpowiedzi 3

Pytania (2 punkty) 1. Gdy miareczkowanie kwasu askorbinowego przeprowadza si w rodowisku 5 M HCl, wwczas reakcja przebiega nastpujco: C6H8O6 + IO3 + H+ + Cl C6H6O6 + ICl + H2O Dobierz wspczynniki powyszej reakcji.

2. Jeeli przez V1 and V2 oznaczymy objtoci roztworw KIO3 (titranta) potrzebne do zmiareczkowania 25,00 mL prbki Twojego roztworu kwasu askorbinowego, odpowiednio w 1 M i 5 M HCl, wwczas objtoci te pozostaj w stosunku do siebie w nastpujcej relacji: (Zakrel prawidow odpowied) a. b. c. d. V2 = (3/2) V1 V2 = (2/3) V1 V2 = V1 adna z powyszych

33

Odpowiedzi do zada teoretycznych

CZ A: Chemia Oglna
PYTANIE 1 PYTANIE 2 PYTANIE 3 PYTANIE 4 PYTANIE 5 PYTANIE 6 PYTANIE 7 (a) Krzywa A; PYTANIE 8 (b) Krzywa B; (c) Krzywa D Prawidowa jest odpowied (b) Prawidowa jest odpowied (b) Odpowied (e) jest niepoprawna Prawidowa jest odpowied (b) Prawidowa jest odpowied (a) Prawidowa jest odpowied (c)

Prawidowa jest odpowied (b) (CH3)2NNH2 + 2N2O4 2CO2 + 3N2 + 4H2O

PYTANIE 9 PYTANIE 10: (a) alfa

Prawidowa jest odpowied (d)

(b) neutron

(c) beta

(d) gamma

(e) gamma

PYTANIE 11 Prawidowa jest odpowied (b) PYTANIE 12 Prawidowa jest odpowied (c) PYTANIE 13 Prawidowa jest odpowied (d) PYTANIE 14 (a) N (b) T PYTANIE 15 Nastpujce stwierdzenia dotyczce prawa Beera s prawdziwe (T) lub nie (N)? (a) T (b) N (c) T (d) N (e) N 34 (c) T (d) N

PYTANIE 16

(a) 300 nm; PYTANIE 17

(b) 600 nm;

(c) 5000 nm; (d) 150 nm

(a) Krzywa A (b) Krzywa B (c) Krzywa D (d) Krzywa C (e) Krzywa C PYTANIE 18 PYTANIE 19 PYTANIE 20 PYTANIE 21 PYTANIE 22 (e) Prawidowa jest odpowied (a) Prawidowa jest odpowied (b) Prawidowa jest odpowied (d) Prawidowa jest odpowied (b)

(f) (g)

4M 4M 4 107,8682 a3 = a=3 = 409 pm NA VN A 10,5 6,022142 10 23 a 2 2 = 409 = 144 pm 2 1,4142

(h)

r=

PYTANIE 23 (a) T (b) T (c) T (d) N (e) N (f) N

PYTANIE 24

Prawidowa jest odpowied (d)

1 x ( Zn + 4HNO3 Zn(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O ) 3 x ( 3Zn + 8HNO3 3Zn(NO3)2 + 2NO + 4H2O ) 5Zn + 14HNO3 5Zn(NO3)2 + NO2 + 3NO + 7H2O std: 14/5=2,8

35

CZ B: CHEMIA FIZYCZNA
PYTANIE 25. c) E = Ee + E, => m c2 = mec2 + Te + E, => m = me + (Te + E, )c-2 =>

m = 9,109382 . 10-31 kg + (1,4846 . 10-11 J + 2,000 . 10-12 J) . (2,99792458 ms-1)-2 = = 1,8835 . 10-28 kg b) 2 2 Z 2 e 4 En = (4 0 ) 2 h 2 n 2 2 2 Z 2 e 4 2 2 Z 2 e 4 2 2 Z 2 e 4 1 1 E = E 4 E 2 = = (4 0 ) 2 h 2 4 2 (4 0 ) 2 h 2 2 2 (4 0 ) 2 h 2 16 4 c hc (4 0 ) 2 h 2 16 E = h = h = 2 2 4 3 2 Z e (6,626069 10 34 ) 3 2,99792458 10 8 128 (8,8541878 10 12 ) 2 = 3 12 (1,602176 10 10 ) 4 2,615 10 9 = 1,693 10 28 kg 1 1 1 1 1 = (m p + m ) m = ( 1 m m = (1,693 10 28 ) 1 (1,672622 10 27 ) 1 p ) m = 1,8837 10 28 kg

PYTANIE 26: Widmo CO d) = 115 GHz e) B = 0,5 . 115 . 6,626069 .10-34 = 7,62 . 10-23 J

=
f)

1 12 16 = 1,139 10 26 kg/czg/czzk 23 12 + 16 6,022142 10 6,626 10 34 h = = 1,132 10 10 m R= 26 23 2 B 2 1,139 10 7,62 10

PYTANIE 27. 6. H2 : 0,75 , H2+ : 1,05 H2+ : 270 kJ mol-1

7. H2 : 450 kJ mol-1,

8. IE (H2) = 1500 kJ mol-1 36

9. IE (H) = 1310 kJ mol-1 2(h IE ( H 2 )) 1 me 2 = h IE ( H 2 ) = 2 me h = 6,62 10 34 3,9 1015 = 2,5818 10 18 J 1500 10. IE ( H ) = 1500 kJ/mol = = 2,4909 10 18 J 2 23 6,022 10 2(2,5818 10 18 2,4909 10 18 ) = = 447 km/s 9,1 10 31

PYTANIE 28. 1. T 2. N 3. %NaCl = 150/(150+1000) = 13%, Tkrz = -9 oC (Tkrz temperatura krzepnicia) 4. T (CNaCl = (150g/58,453 g mol-1) / 1 kg = 2,57 molNaCl /kg = 5,14 mola czsteczek / kg CMgCl2 = (150g/95,21 g mol-1) / 1 kg = 1,58 molMgCl2 /kg = 4,74 mola czsteczek / kg T = KkC => Tkrz(NaCl) < Tkrz(MgCl2)

PYTANIE 29. f) Energia dostarczona wodzie na sposb ciepa: q = P t = 500W . 1200 s = 7,2 . 105 J g) Sopor = 0 h) Swody = q / T = 7,2 . 105 /293 = 2,457 J/K i) Scak= Sopor + Swody = 0 + 2,457 = 2,457 J/K j) Scak > 0 => proces nieodwracalny

PYTANIE 30.

dm 0,135 g = dt 4 min

m = 0,01 g 37

f = mg =

2mg 2 0,01 9,8 u dm = 348 m/s u= = dm 0,135 2 dt 4 60 dt

CZ C: Chemia Organiczna
ZADANIE 31. 1.. Liczba milimoli NaOH uyta do zmydlenia diestru: 30,00 ml . 1 mmol/cm3 6,00 . 1 mmol/cm3 = 24 mmol 24 mmol NaOH przereagowao z 12 mmol diestru (2,81g) Std: MA = 2,81 / 0,012 = 234 g / mol 2.. Z pozostaych danych mona wywnioskowa, e czsteczka diestru zawiera podwjne wizanie oraz dwie grupy -COOCH(CH3)C6H5 Zatem:
O CH3OCCH O O HOCCH CH3 O CHCOH OH C6H5CHCH3

CHCOCHC6H5

B
C6H5

3.
H CH3

C6H5 lub OH HO

H CH3

4.
H H

COOH Br Br COOH

D
H

5.

HOOC C H C

B
38

COOH

. 11. Moliwe struktury zwizku E:

C6H5 H
S

CH3 H
R

CH3

C6H5

O C O H H
S R

O C O H H
S R

Br Br

Br Br

COOCH3

COOCH3

Moliwe struktury zwizku F:

C6H5 H
S

CH3 H
R

CH3

C6H5

O C O Br Br
R S

O C O Br Br
R S

H H

H H

COOCH3

COOCH3

7. Prawidowa jest odpowied: (b)

ZADANIE 32.

39

A1

A2

A3

CH2 CH3

B1

B2 B3 CH CH3 Br

F1

F2 C CH3 O

C1

C2 CH

C3 CH2

E1

E2 E4 CH CH3 OH E
3

D2

D1 CH O

ZADANIE 33. 1

I H H2N

OH

II H2N H

OH

COOH

COOH

HO H H H2N

CH3

II

HO H

CH3

COOH

H2N H

COOH

2.

AI i AII s enancjomerami, natomiast BI i BII - diastereoizomerami

40

3. Zwizek przejciowy A

O N R

OH

4. A.

P1
C6H5 N

B.

P1
C6H5 N

P2
O +
H2 N

CH 3 CO OC2H 5

Produk t
HN O C6H5 O

NH CH3

COOC 2H5

CZ D: Chemia nieorganiczna ZADANIE 34: Aluminium (i) Al2O3 + 2 OH SiO2 + 2 OH + 7H2O 2 [Al(OH)4(H2O)2]

SiO2(OH)22 + H2O CaSiO3 +

SiO2(OH)22 + Ca2+ [Al(OH)4(H2O)2] 2 Al(OH)3

Al.(OH)3 + OH + H2O Al2O3 + 3 H2O

(ii): 41

2 Al2O3(l) + 3 C(anoda)

4 Al(c) + 3 CO2(g)

6 HF + Al(OH)3 + 3 NaOH Na3AlF6 + 6 H2O

a.

So = 2 . 198 214 6 = 176 J/K Ho = 2 . (-111) (-394) 0 = 172 kJ Go = Ho TSo T= 940 + 373 = 1213 K Go = - 41,5 kJ

iv)

Ho = Ho(Al2O3(c)) + 3 Ho (CO) - 2 Ho (Al.(c)) - 3 Ho (CO2) Ho(Al2O3(c)) = fHo(Al2O3) + topHo(Al2O3) = -1676 + 109 = -1567 kJ / mol Ho (CO) = -111 kJ / mol Ho (CO2) = -394 kJ / mol Ho (Al.(c)) = 11 kJ / mol => Ho= -1567 + 3 (-111) 2 (11) (-394) = -740 kJ / mol Go = Ho TSo = -740 (940 + 273)( -126) = -738,7 kJ / mol

v)

2 Al. + 6 H+ + 12 H2O 2[Al(H2O)6]3+ + 3 H2 2 Al. + 2 OH- + 6 H2O 2[Al(OH)4]- + 3 H2 Al2O3 + 6 HF 2 AlF3 + 3 H2O 2 Al + 3 X2 2 AlX3

vi)

Cl Al Cl 206 pm

Cl Al Cl
221 pm

Cl Cl

vii)

AlCl3 : sp2

Al2Cl6 : sp3

42

ZADANIE 35. (i) [CH3COCH3] (mol dm3) 0,25 0,50 1,00 0,50 0,25 1,50 5,0 [I2] (mol dm3) 0,050 0,050 0,050 0,100 0,100 dowolne dowolne Czas (min) 7,2 3,6 1,8 3,6 7,2 1,2 0,36

(ii) (iii) (iv)

v = k[CH3COCH3], k = 9,26 . 10-5 s-1 = 5,56 . 10-3 min-1 t = 2 . t1/2 = 2 . (ln2)/k = 2 . 0,693 / (9,26. . 10-5) = 14970 s = 249,5 min = 4,16 h . v

vo

[CH 3 COCH3 ]

[I 2]

(v)

Ea exp RT Ea v2 k 2 Ea 2 k = A exp = exp = = R v1 k1 Ea RT exp RT 1 1 Ea 1 1 v2 v 1 1 ln = Ea = R ln 2 v1 R T2 T1 v1 T2 T1 1 1 Ea = 8,314472 ln 2 = 52,9 kJ/mol 308 298

1 1 T T 1 2

43

Zadania laboratoryjne -odpowiedzi

Rozwizanie zadania laboratoryjnego 1
Przykadowe wyniki i obliczenia:
1 Masa otrzymanego Ac-L-Pro-L-Phe-OCH3 (produkt C): 2,26 g

mC(teor) = 3,02g (0,0095 mol) Wydajno % = (2,26 / 3,02) .100% = 74,83 %

Rysunek pytki TLC

r b B C c linia startu
0 1 2 3

linia czoow a
4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 cm

3. Warto Rf dla chlorowodorku estru metylowego L-fenyloalaniny (substancja B)

Rf(B) = b/r = 6 mm / 42 mm = 0,14

4. Warto Rf dla Ac-L-Pro-L-Phe-OCH3 (produkt C)

Rf(C) = c/r = 16 mm / 42 mm = 0,38

5. Wnioski z analizy TLC: Zwizek C jest czysty

44

6. Polecenie: Prawidowy jest wzr II.

45

Rozwizanie zadania laboratoryjnego 2

1. Przykadowe wyniki: Numer miareczkowania Miareczkowanie 1 Miareczkowanie 2 Miareczkowanie 3 Miareczkowanie . Vpocz cm3 0 0 0 0 Vkoc cm3 33,85 33,95 33,90 33,90 V cm3 33,85 33,95 33,90 33,90

rednia objto: 33,90 cm3 Std szukana zawarto kwasu askorbinowego: (33,90 cm3. 0,016667 mmol/ cm3 . 3 . 176.13 mg/mmol )/ 25 cm3 = 11,94 mg/ cm3

Pytania 2A. Gdy miareczkowanie kwasu askorbinowego przeprowadza si w rodowisku 5 mol dm-3 HCl, reakcja przebiega nastpujco: 2 C6H8O6 + IO3 + 2 H+ + Cl 2 C6H6O6 + ICl + 3 H2O

2B. Na 1 mol kwasu askorbinowego zuywa si: 1/3 mola jodanu(V) w rodowisku 1 mol dm-3 HCl 1/2 mola jodanu w rodowisku 5 mol dm-3 HCl Zatem objto odpowied a. V2 musi by 1,5 razy wiksza od objtoci V1, czyli prawidowa jest