UNIVERZITET CRNE GORE INSTITUT ZA STRANE JEZIKE PREVODILATVO

Redaktor: eljana Kandi

NASLOV RADA : BAROK Seminarski rad iz francuske knjievnosti Profesor: dr Marijana uki

Podgorica, 2013.

Barok je naziv za evropsku umjetnost XVII i XVIII vijeka. Umjetniki izvor mu je renesansa, na koju se nadovezuje krajem XVI vijeka, a duhovni protivreformacija koja je pomou raskone umjetnosti eljela da vee svijet za crkvu, oslanjajui se na apsolutne monarhije koje su teile da dvoru daju sto vei bljesak. Barok perola barrocca znai perla nepravilnog oblika, sve je bogato i kitnjasto, treba potvrditi mo crkve i njen sjaj. Razvijao je odnose svjetlosti i sjenke i teio da razvije dramatiku, patetiku i dinamiku pokreta za razliku od statine i smirene renesanse. Taj prelazni period iz renesanse u barok, koji je naruio sklad klasine renesanse i stvorio podlogu za novo vienje svijeta i novi senzibilitet ovjeka u njemu, u istoriji umjetnosti naziva se manirizam. Poznata je deviza kralja manarista anbatista Marina: Cilj pjesnika je da zaudi, ko to ne zna, neka se eagije lati. Katolika obnova je sa sve vie uspjeha odvraala ljude od zadovoljstva ovozemaljskog ivota i vraala mo vjeri, pokornosti i odricanju. Barok je nastao u Italiji, tamo gdje je renesansa najprije dostigla vrhunac i opadanje. Dok je u doba renesanse centar umjetnosti bila Firenca, u baroku se on prenio u Rim i u Bolonju. Iz Italije se irio u susjedne zemlje, paniju, Portugaliju, Francusku, na drugu stranu jadranske obale. U onim evropskim zemljama u kojima je nastajao kasnije (npr., u Njemakoj) i u izmijenjenom obliku, trajao je i tokom XVIII vijeka. Barok u knjievnosti oznaava doba izmeu renesanse i klasicizma i u odnosu na obje ove epohe, u kojima su vladali sklad i red, bio je njihova suprotnost, uznemiren, nesreen, pun kontrasta, kitnjast, razbaruen. Novi stil u umjetnikom izrazu u Italiji naziva se sjeentizam (marinizam prema pjesniku Mariniju), u paniji gongorizam (prema Luisu de Gongori), u Engleskoj jufjuizam, u Francuskoj precioznost. Sve je ove nazive kasnije objedinio pojam barok. Pored ve navedenih znaajni pisci ove epohe bili su: Pedro Kalderon de la Barka, Pjer Kornej i Don Don. Cilj baroknog pjesnika je bio da zaudi. Autori su tokom vie od jednog vijeka dar, umjenost i duh stavljali u slubu tog cilja. Da bi se on postigao, knjievno djelo je trbalo da od ideje sadrine i forme do najsitnijih detalja iznenauje, zbunjuje, izaziva snana osjeanja, da se nametne sveukupnim utiskom. Sadrajem baroknih knjievnih djela obuhvaene su specifine i odreene teme : prolaznost (ivota, ljepote, mladosti, vremena, slave i dr.), promjenljivost (sree, moi, uspjeha itd.), nepostojanost ovozemaljskih materijalnih dobara (tronog ljudskog ivota). U odnosu na renesansu, naroito su bile brojne religiozne i religiozno-refleksivne teme o grijehu i pokajanju, o oholosti i drugim ljudskim porocima. Naime, sve se zasnivalo na programu katolike crkve da vjernike vrati pod svoje okrilje. Stoga je propagirano naelo da e pokajanjem biti oproten svaki, pa i najtei grijeh. Bogati i raznorodni knjievni sadraji pratili su razliite knjievne vrste: u poeziji ljubavna, prigodna, satirina, refleksivna, moralno-didaktina, religiozna, aljiva,

rodoljubiva i druga lirika; u drami komedija novog tipa, nastala mijeanjem ili spajanjem elemenata dvije vrste renesansnih komedija (tragedija, tragikomedija, balet, oratorijum i drugi); u epskom pjesnitvu veliki klasini ep (istorijsko-romantini, religiozni, i dr.) i spjev (religioznorefleksivni, istorijski,komini itd.). Barokni knjevni sadraji, ideje, teme i motivi mogli su da postignu cilj da zaude, iznenade, zbune samo uz pomo forme, posebno stilskog izraza. Njemu su barokni autori posveivali veliku panju. Bio je kitnjast do pretjeranosti, pun figura koje su naglaavale izuzetnost i neobinost (hiperbola, gradacija, ponavljanje svake vrste, bizarnih metafora i slika, kontrasta, paradoksa, rogobatnih spojeva rijei i obrta itd.). Vano mjesto u pjesnikim dovijanjima imale su igre rijeima i dosjetke, koje su postale i simbol tog stilskog izraza (koneto dosjetka, otuda konetizam). Utisak je pojaavan i polimetrijom (kombinovanjem stihova raznih duina) i neobinim strofama (nekada su imale likovni oblik strijele, srca i dr.), refrenima, ehom. U slikarstvu se ovo doba udaljava od skladnih formi renesanse i njenih proporcija. Likovi se izduuju, svijetlo i sjenka su mnogo uznemireniji, boje proizvoljnije i ne odgovaraju bojama u prirodi. U potragama za novim efektima slikari su interpretirali religiozne sadraje, a novine su unosili u pejza i porttret. Dekorativno slikarstvo se bujno razvija u crkvama i palatama, ali vie osobenosti imaju slikari tafelajskog slikarstva. Enterijeri domova su esto veoma bogati, kako u zidnom dekoru tako i u namjetaju. Pojavio se veliki broj genijalnih umjetnika u svim zemljama. U Italiji se jedna grupa (Karai, Gverino) odlikuje dekorativnim kompozicijama, a druga (Karavo) realizmom i dramatinou svjetlosti i sjenki. U paniji El Greko, Velaskez i drugi unose u svjetsko slikarstvo specifine osobine svog naroda, strastan i prefinjen kolorit i duboke kontraste osjeanja. U Francuskoj Pasen daje geometrijski savreno uravnoteene kompozicije, a Klod Loren tihe otmene pejzae. Barokne slikarske kompozicije su velikih razmjera. Iz renesansne muzike izrasla je i razvila se barokna koja se suprostavila njenim estetskim mjerilima. Muziari ove epohe su teili da tekst tumae na dramskoekspresivan nain. Njznaajnija barokna djela komponovali su Johan Sebastijan Bah, Antonio Vivaldi i Georg Fridrih Hendl. Bjeei od zatvorenih oblika prethodne epohe, arhitekte i vajari su traili nove dimenzije izraza i stvarali raskona djela, prepuna scenskih inovacija i pokreta. Najvie se polagalo na kienost fasada i bogatu unutranju dekoraciju. Javlja se veliki broj novih materijala. Trgovi i dvorci su glavni elementi baroknog urbanizma. Najpoznatiji su Trg Svetog Petra u Rimu i dvorac Versaj pored Pariza. U sakralnoj arhitekturi se tei to veim efektima, otvaraju se nova prostorna rjeenja od kojih uglavnom preovladava centralni tip osnove naglaen kupolom. Takva je crkva San Carlo alle Quattro Fontane u Rimu koju je uradio Franesko Boromini. Primjer dinamine, ali skladne arhitekture je crkva Virzehnheilingen (etrnaest svetaca) Baltazara Nojmana u Njemakoj. Raskoni barokni duh se pokazuje i u bogato opremljenoj unutranjosti

graevina sa zidnim slikama, reljefnim ukrasima, skupocjenim namjetajem i ukrasnim predmetima crkvene liturgije. Sinonim za baroknu skulpturu ovani Lorenzo Bernini dao je veliki doprinos dogradnji i dekoracijama crkve Svetog Petra u Rimu. U staroj Jugoslaviji najljepe barokne crkve su u Prnju Sv. Vlaho,Jezuitska crkva u Dubrovniku i Urulinska crkva u Ljubljani, a knjievnost u Dalmaciji i Boki Kotorskoj (A. Zmajevi, I. Kruala, I. A. Nenadi i dr.), to jest u onim sredinama koje su imale neposredne veze sa izvornim barokom. Najznaajnija peratanska knjievna porodica su Zmajevii, a meu nima arhiepiskop barski Andrija. Svoje glavno djelo Ljetopis crkovni pisao je na slovinskom jeziku irilicom i latinicom. To je vjerska, crkvena hronika o dogaajima od stvaranja svijeta do pievog vremena. Poseban uticaj na njega je imao dubrovaki pjesnik Divo Gunduli Koji je na poetku stvarao ljubavnu poeziju (koja nije sauvana) i melodrame (od deset sauvane su samo etiri), a kasnije se okrenuo duhovnoj poeziji i to temi pokajanja. Godine 1622.objavio je religiozno-refleksivni spjev Suze sina razmetnoga koji mu je donio veliku slavu. Poslije pobonih djela vratio se svjetovnim temama sa dramom Dubravka i istorijskoromantinim epom Osman. Krajem XVII vijeka Pariz je zamijenio Rim kao svjetsku metropolu umjetnosti a to je poloaj koji on i danas zauzima. Pod Lujem XIV Francuska je postala najmonija nacija u Evropi, na vojnom i kulturnom polju. Versajski dvorac i drugi zamani projekti kojima se slavi kralj Francuske navode nas da francusku umjetnost u doba Luja XIV smatramo jednim od proizvoda apsolutizma. Tako je francuska umjetnost XVII vijeka ve imala svoj poseban stil. Francuzi nerado nazivaju taj stil barokom; za njih je to stil Luja XIV.Izgradnja Luvra, na temeljima nekadanje tvrave, bila je znak pobjede ,,kraljevskog stila ,nad italijanskim barokom. Godine 1682. Luj XIV je odabrao dvorac u Versaju kao svoju rezidenciju, dok je Luvr ostao mjesto gdje je izloena kolekcija umjetnikih predmeta. Barokni Versaj, na kojem su radili najvei umjetnici Francuske, postaje najljepi dvorac Evrope. Ukraavaju ga mnoge dvorane i parkovi. Najupeatljiviji dokaz moi Luja XIV bile su dimenzije glavnog dvora. Vana dvorana je Galerija ogledala u kojoj je 1919. Godine potpisan Versajski ugovor i tako okonan Prvi sjetski rat.Najvei francuski slikar ovog doba je Nikola Pusen najraniji francuski slikar u istoriji koji je stekao svjetsku slavu. U njegovom radu dominira jasnost, logika i red. Linija mu je vanija od boje. Ilustrovao je poeme anbatiste Marina. Imao je veliki uticaj na francusku i svjetsku umjetnost. Umjetnost baroka, koja se vjeto oslonila na sve ono to je ve bilo pronaeno, uvela je nova izrraajna sredstva, materijale i sloene kompozicije. Tako kitnjasta, monumentalna, dramatina, patetina, skupocjena i originalna obiljeila je tadanje i budue umjetnike sadraje, ivote malih i velikih ljudi i navela na ramiljanje o potrebi vjere, bogatstva, ugleda, moi, prestia U drugoj polovini XVIII vijeka povukla se pred novim doivljajima svijeta u umjetnosti.

Literatura :

Dereti, Jovan, Bojovi Zlata, Mitrovi Marija, Istorija knjizevnosti, ZUNS, Beograd, 1998. Janson, H. W., Istorija umetnosti, Izdavaki zavod Jugoslavija, Beograd, 1970. Mala prosvetina enciklopedija, Prosveta, Beograd, 1978 Opta enciklopedija Larouse, Vuk Karadzi Interexport, Beograd, 1971. http: sr.wikipedia.org/wiki/Arhitektura_baroka http: sr.wikipedia.org/w/indekx.php?title=Andrija_ Zmajevi