Bioloke osnove psihikog ivota

Materijalna baza i nosilac cjelokupnog psihikog ivota je mozak sa kimenom modinom. Pored toga, na psihiki ivot ovjeka znaajan utjecaj imaju endokrine lijezde (lijezde sa unutranjim luenjem). Utvrene su regije u kori velikog mozga u kojima su lokalizovane glavne funkcije, i to psihomotorne, psihosenzitivne, psihosenzorne i funkcije govora.

Nervna elija
Nervna eija je strukturalna i funkcionalna jedinica nervnog sistema. Sastoji se iz tijela elije (soma) iz kojeg izlaze kraa nervna vlakna (dendriti) i dua (neuriti ili aksoni). Nervne elije su specijalizirane za primanje, provoenje i prenos elektrohemijskih signala.

Nervni sistem
Sastoji se iz dva dijela : - CNS (centralni nervni sistem) PNS (periferni nervni sistem)

Centralni nervni sistem ine mozak i kimena modina. Mozak je smjeten u lubanji a kimena modina unutar kime. Periferni nervni sistem ine somatski nervni sistem i autonomni nervni sistem. Somatski nervni sistem je u interakciji s okolinom. ine ga aferentni i eferentni ivci. Autonomni nervni sistem je zaduen za regulaciju procesa unutar organizma. ine ga aferentni i eferentni ivci.

Mozak
Zahvaljujui upravo mozgu, ovjek je, za razliku od ivotinja sposoban da prilagoava prirodu svojim potrebama.

Sastoji se iz: 1. Velikog mozga - sastoji se iz dvije hemisfere koje se dijele na etiri renja: frontalni ili eoni (crvena), temporalni ili sljepooni (zelena), okcipitalni ili potiljani (uta), parietalni ili tjemeni (plava). Regulie fizioloke nagone za hranom, piem i spolnou, stvaranje i gubitak topline, emocije, zadovoljstvo, srdbu i strah. 2. Srednjeg mozga izmeu velikog i malog mozga. Nadzire automatske funkcije kao to su disanje i otkucaji srca (kao i produena modina), te ciklus spavanja i bdijenja. 3. Malog mozga nalazi se iza modane osnove i neprestano motri nae pokrete, kojima daje lakou i preciznost. Ozljeda malog mozga izaziva nesiguran hod i nekoordinirane pokrete miia. 4. Meumozga sastoji se iz talamusa i hipotamalmusa. Utie na rad mnogih vitalnih funkcija organizma (san, metabolizam, tjelesna temperatura, spolne funkcije). 5. Produene modine dio koji spaja mozak sa kimenom modinom. U njoj su smjeteni centri za disanje i krvotok. Svi ivotni procesi u organizmu prestaju ako se oteti ovaj dio mozga. 6. Kimene modine nalazi se u kimenom stablu. U sredini se nalazi siva masa a izvana je bijela. Osnovna njena uloga je prenoenje nervnih impulsa sa periferije tijela u mozak i obratno. 7. Modane kore to je siva masa, vanjski dio velikog mozga. Sastoji se iz vijuga i brazda.

Endokrini sistem
Postoje dvije vrste lijezda: endokrine lijezde (sa unutranjim luenjem) i egzokrine lijezde (sa vanskim luenjem). Endokrine lijezde lue svoje produkte direktno u krvotok a ti produkti su hormoni. Oni su vrlo bitni za psihiku komponentu ovjekovog ivota. Za ponaanje ovjeka bitne su: 1. Hipotalamus - lui niz oslobaajuih hormona koji djeluju na izluivanje odgovarajuih hormona iz prednjeg renja hipofize. Hipofiza i hipotalamus su povezani krvnim ilama. 2. Hipofiza - veliine je graka, ali je od izuzetne vanosti za ovjeka, jer upravlja radom organizma. Prednji reanj ove lijezde lui hormon rasta. Zadnji reanj ove lijezde lui prolaktin koji regulira materinsko ponaanje kod niih ivotinja, a kod ovjeka tj. ene regulira stvaranje mlijeka, zatim antiduaretiki hormon (ADH), koji koi proizvodnju urina kada nema tjelesnih tenosti. Takoer lui oksitocin koji potie kontrakcije pri poroaju. Lui takoer i melanostimulirajui hormon koji se bavi kontrolom pigmenta i kod nepravilnog luenja ovog hormona dolazi do pojave albinizma. 3. titna lijezda lui hormon tiroksin koji poveava metabolike aktivnosti skoro svih elija u tijelu. Kod prevelikog luenja tiroksina dolazi do Bazadovljeve bolesti (premor, nervoza, izbuljene oi), a smanjeno luenje dovodi do bolesti mixedem kao i jo tee bolestikretenizam. 4. Guteraa regulira razinu eera u krvi i urinu. Lui inzulin i glukagon. Stanje hiperglikemije
predstavlja viak eera u krvi i dovodi do bolesti zvane dijabetes. Stanje hipoglikemije predstavlja manjak eera u krvi, simptomi su vrtoglavice i drhtavice. Ovaj poremeaj kontrolira se dijetom. 5. Nadbubrene lijezde - sr lui dva hormona: adrenalin i noradrenalin. Adrenalin ubrzava

srani ritam i poveava ulna svojstva, a noradrenalin mu je suprotan. Hormoni kore nadbubrenih lijezda su kortizon i aldosteran, poznati pod nazivom kortikosteroidi. 6. Gonade (spolne lijezde) to su testisi kod mukaraca i jajnici kod ena. Reguliu proizvodnju rasplodnih elija. Testisi lue hormone testosteron i androsteron. Normalni testisi lue i enski spolni hormon estrogen ali njegova funkcija jo nije jasna. enske spolne lijezde lue estrogen (odgovaran za reproduktivne sposobnosti i sekundarne seksualne karakteristike) i progesteron (odgovoran za rast reproduktivnih organa i pripremu maternice za trudnou).

Zakljuak
Nervni i endokrini sistem su u uskoj vezi i ne mogu funkcionirati svaki zasebno. Luenje hormona endokrinog sistema utie na nervni sistem i obratno. Nosilac cjelokupnog psihikog ivota je mozak, to znai da su svi ivotni procesi regulisani pomou mozga. Svaka ova komponenta ini jedinstven lanac i svaka karika u lancu je od neprocjenjive vanosti. Najmanji nesklad meu ovim karikama rezultira razliitim poremeajima. Da bismo ouvali nae karike, treba da vodimo zdrav i kvalitetan ivot sa to manje stresa a to vie radosti i smijeha.

Literatura:
-Temelji psihologije, Spencer A. Rathus -Uvod u psiholodiju, Boris Petz -Psihologija, Jasminka Zeo -internet