- 1 -

UNIVERZITET U TUZLI
Mainski fakultet
Odsijek:Proizvodno mainstvo









SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA TRANSPORTNI SISTEMI I
Tema : Transport u serijskoj proizvodnji












Student : Profesor :
Hazim Nii II 347 / 09 Dr.sc.Alan Topi,doc
- 2 -

Sadraj :

1.Uvod
3
2.Maloserijska proizvodnja
4
3.Optimizacija koliine proizvoda - serije
4
4.Organiziraniji pristup planiranju transportnih operacija
5
5.Izbor transportnog sredstva za serijsku prooizvodnju
6
6.Raspored maina ( opreme )
6
7.Optimizacija i izbor odgovarajueg transportnog sredstva
8
8.Prednosti serijske proizvodnje
9
9.Najee koritena transportna sredstva u serijskoj proizvodnji
9
10.Zakljuak
14
11.Literatura
15


















- 3 -

1.UVOD

U cilju ostvarenja pravovremenog definiranja i pripreme tehnolokog procesa, treba osigurati
podjelu poslova, koja je inae jedna od temeljnih znaajnosti industrijske proizvodnje.U
ukupnom lancu aktivnosti vezanih za proizvodnju jednu specijaliziranu grupu poslova, ini
tehnoloka priprema proizvodnje (TPP) u okviru koje planiranje tehnolokog procesa, kao
veza izmeu konstrukcije i proizvodnje, predstavlja temeljni posao.
Tehnoloka priprema proizvodnje obavlja se prije poetka proizvodnje, u pravilu se
obavlja jedanput, a zatim se koristi za sve vrijeme dok traje proizvodnja dotinog
proizvoda. Podrazumjeva se, da e osnovno postavljeni tehnoloki proces tokom
vremena proizvodnje biti u potrebnoj mjeri usavravan.
Time se za dui vremenski period odreuju: proizvodna oprema, materijali izrade, alati i
pribori, tok materijala kroz proces, vremena izrade, potrebna radna snaga i cijeli niz drugih
podataka, koji utjeu na efikasnost i ekonominost proizvodnje.
Da bi TPP mogla uspjeno obavljati poslove iz svog djelokruga, treba biti odgovarajue
organizirana. Osnovno je pri tom, da organizacijska forma bude prvenstveno u slubi
proizvodnog programa i proizvodne politike.SLIKA 1


Slika 1. Osnovna organizacijska struktura TPP prema vrsti poslova


U serijskoj proizvodnji se konstrukcijski jednaki proizvodi proizvode istovremeno odnosno
neposredno jedan za drugim u odreenom broju.
Zbog toga se serijska proizvodnja uvijek dijeli na tri podtipa:
- maloserijska proizvodnja
- srednjeserijska proizvodnja
- velikoserijska proizvodnja



- 4 -

2.Maloserijska proizvodnja - po svojim znaajnostima tendira prema pojedninanoj, a
velikoserijska prema masovnoj proizvodnji.Tip/podtip proizvodnje je osnova za cijeli sastav
pripreme, organizacije i realiziranja proizvodnje. Kod toga odreena proizvodnja u pravilu
nema u svim svojim dijelovima znaajnosti samo jednog tipa/podtipa, upravo zbog utjecaja
navedena tri kriterija.
Najvei stepen specijaliziranosti ima radno mjesto koje trajno izvodi samo jednu operaciju
proizvodnje.

Vee koliine, odnosno vii stupen specijaliziranosti radnog mjesta od velike je vanosti za
poveanje proizvodnosti kroz primjenu progresivnijih proizvodnih postupaka i produktivnije
proizvodne opreme.
Kod veih koliina i veeg stepena specijaliziranosti je takoer vei postotak iskoritenja
opreme zbog manjih vremenskih gubitaka, koji prate promjenu operacija na radnom mjestu.

Serijska proizvodnja obuhvata:
- Organiziraniji pristup planiranju transportnih operacija
- Kombiniranu primjenu transportnih sredstava i ureaja
- Mogunost optimizacije transportnih sistema
- Povienu mogunost manipuliranja sa jedininim teretima

3.Optimizacija koliine proizvoda - serije

Kvantitativni aspekt tipova proizvodnje proizvoda, uopte, treba tretirati u kontekstu:
a) eksternih uslova
b) internih uslova

Osnovno ogranienje u pogledu opredjeljenja za tip proizvodnje nekog proizvoda je procjena
potreba trista i to:
- na dugoronoj osnovi, pri emu dugoronost nije najednoznaan nain iskazana za razliite
proizvode. Npr. za pomodne artikle, od ekstrema jedna sezona za haljine,prognostiki period
moe se protegnuti na dve, tri i viegodina za model kuhinje.
- na godinjem nivou obima proizvodnje, odnosno, kada nije rije o kontinuiranoj, kao
npr.elektrina pegla za dominantnog proizvodaa, treba da budu utvrene i dinamiki
rasporeene koliine u skladu sa mogunostima plasmana, posebno kod sezonske potranje
kao to je to sluaj sa friiderima npr.Ovo se podjednako odnosi na tekui proizvodni
program, kao i na uvoenje novih, ili modifikovanih postojeih proizvoda na osnovu
marketinkih istraivanja.

b) Interni uslovi podrazumevaju:
- relativno fiksne resurse
- mogunost prilagoavanja ostalih resursa.

U relativno fiksne resurse spadaju:
- proizvodni objekti
- proizvodna oprema
- odgovarajua infrastruktura (instalacije, komunikacije i sl.)
- 5 -

Svi ostali resursi (radna snaga, alati, sirovine, repromaterijal, kapitali i drugo) iziskuju vee ili
manje kvalitativne i kvantitativne promjene,pa ih treba analizirati u kontekstu involviranja
nekog proizvoda u proizvodni program, ime se i na ovaj nain potvruje uloga
proizvoda kao generatora poslovno-proizvodnih zbivanja.

Glavni argument u opredeljenju za optimalnu veliinu serije je bio odnos izmedu:
- trokova pripreme proizvodnje (t1) i
- trokova nedovrene proizvodnje (poluproizvoda) kao i manipulacije materijalom (t2) po
jednom komadu u okviru odgovarajue koliine u seriji (n), uz pretpostavku da su svi
ostali trokovi nepromijenjeni bez obzira na veliinu serije.
Shodno reenom, mogue je posmatrati:
- proizvod kao celinu i za njega utvrdivati optimalnu veliinu serije
-neku od komponenata proizvoda, to je kod sloenih proizvoda prikladnije za odreivanje
optimalne veliine serije.
U serijskoj proizvodnji, s obzirom na mogunost variranja koliine istovrsnih komada koji e
se lansirati kao jedna serija, javlja se problem u vezi sa razliitim ponaanjem dvije
karakteristine grupe trokova kada se posmatraju svedene na jedan komad:
- pripremno zavrni trokovi u vezi sa serijom opadaju sa porastom veliine serije, jer se isti
iznos trokova rasporeujena vei broj komada,
- trokovi skladitenja i uopte angaovanja odnosno zamrzavanja obrtnih sredstava rastu
proporcionalno sa poveanjem serije.

4.Organiziraniji pristup planiranju transportnih operacija

Svaku proizvodnju u industriji karakterie kretanje materijala, od jedne do druge take u
skladu sa redoslijedom faza u proizvodnom procesu, odnosno operacija u okviru pojedine faze
proizvodnje.Primjera radi, faze mogu biti proizvodnja paste za zube i pakovanje u procesnoj
industriji; odnosno livenje, mehanika obrada, montaa i slino u preraivakoj
industriji.Redoslijed faza operacija u planu proizvodnje odreuje i raspored
proizvodnih pogona, odnosno odjeljenja kao i transportne opreme.Unutar svake faze ostvaruje
se odreeni broj operacija u skladu sa tehnolokom razradom na odgovarajuim mainama a
to determinie raspored odgovarajuih maina, odnosno radnih mesta i transportne
opreme.Sam raspored radnih mijesta, odnosno opreme, maina, operatera i skladinog
prostora, define osnovni oblik i izgled fabrike. Na taj nain se takoe odreuje tok
proizvodnje. Drugim rijeima, odreuje kako se materijal i dijelovi kreu kroz fabriku.
Relativno mala izmjena u poziciji maine u fabrici moe uticati na tok materijala. Ovo na taj
nain moe uticati na cijenu i efikasnost proizvodnje.Dizajn rasporeda (Layout) je jedan od
najkritinijih zadataka proizvodnog menadmenta. On utie na efikasnost fabrike, kvalitet i
cijenu proizvodnje. Ako je layout pogrean, moe uticati na konfuzne putanje toka,
neusklaena transportna sredstva,problem sa zalihama, dugaka vremena
procesa,nefleksibilan rad i visoke cijene. Mnogi praktini razlozi ovaj zadatak ine teim.
Jedan od njih je fizika veliina opreme za transport i maina koje se moraju primijeniti.
Menaderima je onemogueno da ine este izmjene layout-a fabrike jer je to skupo i moe
negativno uticati na izazivanje kvarova opreme. Meutim, u isto vreme postoji pritisak za
dizajnom efikasnog layout-a koji najvie odgovara fabrici.Dizajn layout-a fabrike, kao i svaka
druga aktivnost dizajna, mora poeti sa jasnim ciljevima.


- 6 -

5.Izbor transportnog sredstva za serijsku proizvodnju

Izbor transportnog sredstva zavisi od:

tipu proizvodnje i vrsti proizvoda
radnim karakteristikama transportnog sredstva
trokovima nabave i eksploatacije

Analizom ovih faktora relativno se lako dolazi do zakljuka koja transportna sredstva s
ekonomskog i tehnikog gledita najvie odgovaraju.

Danas je u upotrebi veliki broj razliitih vrsta transportnih sredstava, od najjednostavnijih do
vrlo sloenih:
runa
mehanika pokretna (elektrokolica i motorna kolica, viliari, vagoneti,
pokretne dizalice itd.)
mehanika stabilna (sve vrste transportnih traka odnosno konvejera
najsavremenije transportno sredstvo unutarnjeg transporta kod velikih koliina i velike
uestalosti)
palete (podloga ili kutija od drva, plastike, lima i sl., tano odreenih
dimenzija, za njihov transport se koriste konvejeri i viliari ,
paletizacija - uz kontejnerizaciju najvee znaenje danas u transportu)
kontejneri (posebna vrsta sredstava za masovni transport po sustavu od
skladita do skladita.

6.Raspored maina ( opreme )

U toku proizvodnog procesa, materijal koji se obrauje prelazi izvijestan put. Sa stanovita
racionalizacije proizvodnje poeljno je da preeni put bude pravolinijski i to je mogue
krai. Oblik i duina putanje predmeta rada, za dati tehnoloki proces, zavise od rasporeda
maina odnosno radnih mjesta, koja su povezana odgovarajuim transportnim
sredstvima,predviena da uestvuju u realizaciji proizvodnje.
Maine, odnosna radna mijesta, u okviru proizvodnog odjeljenja mogu biti rasporeeni na
jedan od slijedeih naina Slika 2 :
- grupni,
- linijski,
- kombinovani.
- 7 -


Slika 2a. Linijski prikaz rasporeda opreme Slika 2b. Kombinovani prikaz rasporeda opreme
Slika 2.Prikaz rasporeda opreme

Koliinska proizvodnja (serijska) moe se odvijati na dva osnovna naina:
(1) proizvodnja u odreenim koliinama jedininim serijama (lotovima)
(2) besprekidna (tekua) proizvodnja
Proizvodnja u jedininim serijama
Kod ovog naina odvijanja proizvodnje, odreena koliina proizvoda / dijelova proizvoda
ini jednu cjelinu, koja prolazi kroz proces od radnog mjesta do radnog mjesta. Pri tom vai
pravilo da ova cjelina ide na slijedee radno mjesto (sljedeu operaciju) tek nakon to je i na
posljednjem proizvodu / dijelu proizvoda izvedena prethodna operacija. Tek tada slijedi
transport ukupne koliine jedinine serije na slijedee radno mijesto (odnosno u
meuoperacijsko skladite). Moe se rei takoer da se pod jedininom serijom
podrazumijeva koliina proizvoda, kod koje se pojedina operacija izvodi na svim jedinicama
proizvoda u vremenski vezanoj proizvodnji, uz jednokratni troak pripreme i raspreme
radnog mjesta.

Besprekidna proizvodnja - (tekua, kontinuirana) predstavlja u odnosu na proizvodnju
prema jedininim serijama vii oblik voenja procesa. To je organizacijski oblik odvijanja
proizvodnje, kod kojega svaka jedinka proizvoda za sebe prolazi kroz proces, odnosno
neposredno nakon obavljene operacije na jednom radnom mjestu , proizvod / dio proizvoda
se transportira odnosno prelazi na slijedee radno mjesto, gdje se odmah nastavlja s
izvoenjem naredne operacije.
Ovaj nain odvijanja koliinske proizvodnje mogue je organizirati pri koritenju opreme
relativno visoke ali i niske tehnoloke razine. Pri tom je vaan nain organiziranja
proizvodnih kapaciteta. U svakom sluaju, besprekidna proizvodnja se ne moe organizirati
kod proizvodnih kapaciteta organiziranih prema vrsti.

- 8 -

Postoje odreene pretpostavke sa stajalita organizacije proizvodnih kapaciteta, koje trebaju
biti ispunjene za odvijanje besprekidne proizvodnje:
1) fizika blizina radnih mijesta pri obavljanju susjednih operacija, kako bi se osiguralo
brzo i neposredno prenoenje proizvoda, Slika 3.




Slika.3 Neki primjeri mogueg rasporeda koji osiguravaju blizinu radnih mjesta u procesu

2) Ako radna mjesta za obavljanje susjednih operacija nisu u neposrednoj blizini,
osigurati brzi transport svake jedinke proizvoda od radnog mjesta do radnog mjesta

Uvjete besprekidne proizvodnje najlake je ostvariti kod proizvodnih linija koje karakterizira
upravo blizina radnih mjesta i jednosmjeran transport. Meutim tada se redovno postavlja i
dodatni zahtjev kojeg treba ispuniti u to je mogue veem obimu kod planiranja procesa i to:
balansiranje vremena trajanja operacija unutar proizvodne linije s ciljem uklapanja u "takt
voeja procesa". Pri tom mogu biti formirane:

a) rune proizvodne linije, s preteno runim radnim mjestima i transportom koji moe biti
runi ili mehaniziran (npr. rune montane linije,...) ;
b) strojne mehanizirane proizvodne linije, kod kojih se operacije izvode preteno na
strojevima / ureajima razliitog stepena automatizacije, dok se transport izvodi
mehanizirano ili runo ;
c) automatizirane proizvodne linije s automatiziranim radnim mjestima za izvoenje
operacija i transportom koji je sinhroniziran s radom radnih mjesta i s centralnim
upravljanjem AGV sistemi

7.Optimizacija i izbor odgovarajueg transportnog sredstva podrazumijeva :

- minimiziranje raznovrsnosti pomonih transportnih sredstava
- tenja za formiranjem transportnih lanaca (transportna jedinica, tovarna jedinica,
skladina jedinica , jedinica pakovanja, jedinica otpreme);
- poveanje sigurnosti primjenom pogodnog (odgovarajueg) pomonog transportnog
sredstva
- planiranje odgovarajuih tovarnih jedinica radi poveanja uinka pretovara i
eliminisanja nepotrebnih manipulacija prilikom pretovara


- 9 -

8.Prednosti serijske proizvodnje:

- Proizvodi se rjee za poznatog kupca, ee za trgovinu i nepoznatog krajnjeg
korisnika.Ipak tendencija je prema sve ee poznatom kupcu.

- Komponente proizvoda kao i pojedini elementi njihove izvedbe u znatnoj mjeri su
unificirani

- Trokovi razvoja proizvoda i pripreme proizvodnje, iako su u pravilu vei nego kod
pojedinane proizvodnje, terete jedinicu proizvoda znatno manje, budui da se dijele
na veu koliinu proizvoda

- Planiranje potreba materijala vri se iskljuivo uz koritenje normativa materijala

- U proizvodnji se koriste specijalizirana i specijalna oprema, ali i univerzalna

- Kod manjih serija koristi se raspored prema vrsti radnih mjesta, kao osnovni oblik
organiziranja proizvodnog kapaciteta uz sve vei udio koritenja grupastrojevaslinog
redoslijeda i fleksibilnih proizvodnih sistema, koji se preteno koriste i kod srednjih
koliina. Kod veih serija prevladava princip proizvodnje na osnovu kapaciteta
organiziranih prema proizvodu.

- Meupogonska kooperacija koristi se samo iznimno (kod manjih serija), izuzev
toplinske obrade, koje se u pravilu izvode u zasebnim pogonima/radionicama

- Podjela posla kod montae je znatna

- Radne naprave i specijalni alati su jako zastupljeni

- Ciklus proizvodnje je relativno kratak

- Kvalifikacija radnika u procesu u pravilu ne treba biti visoka, zbog provoenja
specijalizacije poslova i visoke razine tehnoloke pripreme proizvodnje.Visoko
kvalificiana radna snaga koristi se preteno na poslove prednamjetanja i podeavanja
strojeva.

Serijska proizvodnja je najzastupljeniji tip proizvodnje zbog irine podruja koje pokriva, ali
i injenice da se najvei broj proizvoda proizvedi u manjim i srednjim koliinama.

9.Najee koritena transportna sredstva u serijskoj proizvodnji su :
Konvejeri ; Trakasti transporteri ; Valjkasti transporteri i AGV sistemi.








- 10 -


Konvejeri

Konvejeri su sredstva neprekidnog transporta kojima se materijal transportuje vertikalno i
horizontalno.Najee koriteni konvejeri u serijskoj proizvodnji su visei konvejeri.

Visei konvejeri

Najvie se upotrebljavaju za transport dijelova u serijskoj proizvodnji neke fabrike. Prednost
im je to se mogu primijeniti za najrazliitiju putanju kretanja materijala. Oni mogu povezati
jednim transportnim sredstvom nekoliko proizvodnih odjeljenja jedne fabrike, prelazei pri
tome na razne spratove Slika 4.





Slika 4.Razne mogunosti upotrebe konvejera u proizvodnji





- 11 -




Slika 5.-Stvarni prikaz viseeg konvejera

Na slici 6.a, prikazan je oblik konvejerske staze, na slici 6.b, ematski prikaz
konvejerskog postrojenja.



a ) b)

Slika 6.-ematski prikaz trase viseeg konvejera



Slika 7.visei konvejer u serijskoj proizvodnji







- 12 -

Trakasti transporter Slika 8.










Slika 8. Konstruktivni oblici trakastih transportera







- 13 -

Valjkasti transporteri


Slika 9.Valjkasti transporteri

Valjkasti transporteri slue kao sredstvo kontinuiranog transporta.Koriste se za transport
komadnih materijala na kraim rastojanjima ( 5 -50 m ) Slika 9. Sastoje se od niza valjaka
najmanje tri uleitenih u elinu konstrukciju.Razmak izmedju valjaka je od 60-630 mm a
zavisi od duine kotrljajue povrine najmanjeg transportnog predmeta.

Automastski voena sredstva ( AGV )
Automatski voeni sistemi (automated guided vehicle system - AGVS) su namijenjeni
za:
-automatsko rukovanje materijalima u nezavisnim operacijama,
-automatski kretanje materijala du definisanog puta.
Automatski voeni sistemi mogu imati baterije sa autonomijom od 8-16 sati rada.
Atraktivni AVGS su transporteri koji su neupadljivi u toku transporta. Vrlo su pogodni za
miksane oblike proizvodnje.
Najee koritena AGV vozila u serijskoj prizvodnji su vozila sa mogunou integracije u
proizvodne /montane linije.Ta vozila svojom autonomijom na neki nain predstavljaju
pokretna radna mjesta, kojashodno tehnologiji i brzini rada u pojedinim zonama na
odgovarajui naindopremaju / otpremaju predmete rada Slika 10.

Slika 10. AGV sistemi u proizvodnji
- 14 -

10.Zakljuak
Prilikom pokretanja serijske proizvodnje trebalo bi dobro ispitati stanje na tristu rada,potrebu
za nekim proizvodom kojeg elimo da proizvodimo,da se nebi desilo da kada napravimo
neke velike serije predmeta da ih nemamo kome prodati.Takodje vrlo vaan faktor za
efikasno izvoenje proizvodnje jeste izbor optimalnog sredstva sa transport i efikasno
obavljanje serijske proizvodnje.Transportna sredstva za serijsku proizvodnju treba da
obezbijede vrlo lako premijetanje tereta od jednog do drugog radnog mjesta,uz koritenje
najkrae putanje za transport.
























- 15 -

11.Literatura

1. S.B. Toi : Proraun maina neprekidnog transporta i dizalinih
uredjaja.Univerzitet u Beogradu,Mainski fakultet,Beograd 2001 godine

2. S.Dedijer: Osnovi transportnih uredjaja,Beograd 2001 godine

3. Internet:

- http://www.mf.untz.ba/Dokumenti/Diplomski_rad_Cerjakovic.pdf
- http://www.riteh.uniri.hr/zav_katd_sluz/zvd_pro_stroj/katedre/kpp/CO/OTP_3-4.pdf
- http://www.vtsnis.edu.rs/Predmeti/mehanizacija_pretovara/8.%20MASINE%20NEPREKIDNO
G%20TRANSPORTA-%20I%20deo%20(macine%20sa%20vucnim%20elementom).pdf





















- 16 -

12.Popis slika
Slika 1. Osnovna organizacijska struktura TPP prema vrsti poslova 3
Slika 2a. Linijski prikaz rasporeda opreme 7
Slika 2b. Kombinovani prikaz rasporeda opreme 7
Slika 3 Neki primjeri mogueg rasporeda koji osiguravaju blizinu radnih mjesta u
procesu

8
Slika 4.Razne mogunosti upotrebe konvejera u proizvodnji 10
Slika 5.Stvarni prikaz viseeg konvejera 11
Slika 6.ematski prikaz trase viseeg konvejera 11
Slika 7.Visei konvejer u serijskoj proizvodnji 11
Slika 8.Konstruktivni oblici trakastih transportera 12
Slika 9.Valjkasti transporteri 13
Slika 10.AGV sistemi u proizvodnji 13