Doboj, jun 2014.

Univerzitet u Istonom Sarajevu

SAOBRAAJNI FAKULTET
DOBOJ







Logistika u saobraaju
Logistika operacija i operativni menadment
Seminarski rad










Profesor: Dr Marko Vasiljevi Student : Radivoje Trifunovi 322/12
Asistent: Mr Zoran Ristiki Smijer: Drumski i gradski saobraaj



2



Sadraj

1. UVOD............................................................................................................................3
2. OPERATIVNI MENADMENT..................................................................................4
2.1. Robe i usluge...........................................................................................................4
2.2. Produktivnost......................................................................................................... 5
2.3. Lanac snabdijevanja................................................................................................6
2.4. Zalihe.......................................................................................................................6
3. LOGISTIKA OPERACIJA.............................................................................................7
3.1. Logistika nabavke...................................................................................................7
3.1.1. Elementi nabavne politike.............................................................................7
3.1.2. Ciljevi nabavke..............................................................................................7
3.1.3. Definisanje nabavne strategije.......................................................................8
3.1.4. Izbor metode nabavke...................................................................................8
3.2. Logistika proizvodnje..............................................................................................9
3.2.1. Ciljevi planiranja...........................................................................................9
3.2.2. Planiranje proizvodnje.................................................................................10
3.2.3. Sistemi za planiranje i upravljanje proizvodnjom.......................................10
3.3. Logistika distribucije.............................................................................................11
3.3.1. Definisanje strukture distributivnih skladita..............................................11
3.3.2. Realizacija trebovanja naloga u skladitu................................................12
3.4. Logistika podrka vojnih operacija......................................................................13
3.4.1. Vojne operacije............................................................................................13
3.4.2. Logistike operacije podrke u fazi pripreme.............................................14
3.4.3. Planiranje logistike podrke operacije......................................................14
3.4.4. Dokumenti logistike podrke operacije....................................................15
3.4.5. Logistika podrka operacije u fazi izvoenja...........................................15
4. ZAKLJUAK.............................................................................................................16
5. LITERATURA............................................................................................................17









3



1. Uvod

Logistika predstavlja proces planiranja, sprovoenja i kontrole: nabavke,
odravanja, skladitenja, transporta, informacija i prodaje sa ciljem njihovog poboljanja.
Primjena logistike datira duboko u prolosti, jo od vremena pojave prvobitnog
organizovanog zanatstva. Korijen rijei ,,logistika se nalazi u grkoj rijei logos koja ima
slijedea znaenja: misao, zamisliv, plan, isplaniran i izreen.

Logistika u saobraaju predstavlja upravljanje tokovima materijala, informacija,
novca i ideja putem usklaivanja procesa u lancima snabdijevanja i putem strategijskog
dodavanja vrijednosti u pogledu mjesta, vremena i pakovanja.

Logistika funkcija obuhvata upravljanje skupom sredstava koja se koriste za
transport i transformaciju proizvoda tamo gdje je i onda kada je to potrebno sa minimumom
ukupnih trokova.

Logistika je dio operacionih istraivanja i obuhvata studiranje svih problema
savladavanja vremena i prostora u procesima proizvodnje, transporta i distribucije proizvoda i
prateih usluga.


























4




2. OPERATIVNI MENADMENT

2.1. Robe i usluge

Izlazi iz procesa operacija su proizvodi, koji se plasiraju na tritu. U prvim
fazama, bili su uglavnom robni. Uz tehnoloke procese oni su postajali sve kvalitetniji, a kada
su se toliko usavrili panja se sve vie okretala tritu i finalnom izlazu. Tada dolazi do
porasta znaaja usluga i uslunih djelatnosti. ak u razvijenim trinim privredama stopa
rasta usluga je vea od stope rasta robe. Zato je, pored visokog nivoa proizvodnje i standarda
stanovnitva zasluan i novi, savremeni pristup ekonomiji.

Prema naem zakonodavstvu, nacionalnu ekonomiju ine institucionalne jedinice,
i to :
- profitne;
- neprofitne;
- dravne;
- domainstva;

Institucionalne jedinice su organizacione cjeline u kojima se obavlja proizvodnja
i koje su sposobne da se za sopstveni raun ukljue u ekonomsku aktivnost i transakcije sa
drugim jedinicama. Transakcija znai promjena vlasnitva.

Trini prostor je virtuelna lokacija u ,,cyber prostoru, gdje kupci i isporuioci
usluga vode posao elektronski, pomou telefona ili interneta. Trite podrazumijeva fiziko
mjesto gdje se obavlja posao kupca i dobavljaa.

Preduzea su ponovo vratila akcenat na izlazne operacije i menadment znanja, jer
informacije opisuju dogaaj, pojavu a znanje omoguava da se ta informacija pravilno
iskoristi. Upravo na ovom razgranienju informacija znanje razlikuje se nova ekonomija
koja je vie ,,tranjom orjentisana nego ,,trina ekonomija. Ipak, koliko god dananja
tehnologija i ekonomija bazirala se na kupcima, ostaje pitanje personaliteta kupaca i samog
dodira sa kupcima koji sa upotrebom savremene net tehnologije polako nestaje.

Usluge su finalni proizvodi koji su stvoreni ili nastali iz aktivnosti meusobnog
kontakta isporuioca i kupca, prodane ili transferisane od strane preduzea, institucija ili
pojedinaca, sa domaeg ili internacionalnog trita.

Usluge se dijele na tri tipa:
1. Jednostavna standardna usluga iji se stvarni izlaz moe mjeriti u fizikim ili
vrijednosnim jedinicama;
2. Sloena koja ukljuuje vie razliitih usluga koje se proizvode zajedno;
3. Svezana koja sadri vie usluga dogovorenih od vie dostavljaa i kupaca, iju
kombinaciju moe da da kupac;

5



2.2. Produktivnost

Produktivnost i kvalitet su u domenu menadmenta operacija. Klasini pristup je
polazio od toga da su produktivnost i kvalitet interni elementi poboljanja poslovanja, ali
marketing koncept je doprinio boljem sagledavanju odnosa kvaliteta i kupca. Kvalitet utie
na percepciju vrijednosti proizvoda, a jedan od osnovnih zadataka marketinga je poveanje
vrijednosti za kupca. Znai, unapreenje kvaliteta vodi do novih i zadovoljnijih kupaca. To
opet znai da menaderi operacija moraju tijesno da sarauju sa menaderima marketinga.
Njihov zadatak jeste da poveaju produktivnost, ali time ne smiju smanjiti kvalitet koji
pruaju kupcu. Samo sa rastom i produktivnosti i kvaliteta kupci dobijaju ono to trae, a
preduzee obezbijeuje dobit na dui rok. Opet, visoka produktivnost vodi ka niskim
cijenama i veem profitu, a to opet ka vie novca za investicije.

Postoji 5 dimenzija kvaliteta usluge:
1. Pouzdanost;
2. Opipljivost;
3. Odgovornost;
4. Uvjerljivost;
5. Unesenost;

Kupci najvie vrednuju pouzdanost, jer ona vodi do sri kvaliteta, a ostale etiri
dimenzije u susretu sa kupcima mogu se popraviti.

Tokom pruanja usluge izmeu servisera i kupca moe doi do nesporazuma koje
treba izbjegavati:
1. Neznanje davaoci usluge nemaju isto poimanje ta kupac eli, sa kupevim stvarnim
eljama;
2. Standardi pruilac usluge moe postaviti standarde kvaliteta drugaije od onoga to
kupac oekuje;
3. Isporuka standardi isporuke se mogu razlikovati od stvarnih performansi;
4. Komunikacija ne gledaju i ne smatraju svi kvalitet isto, ali ovdje je razlika izmeu
onog to marketing propagira i to isporuilac nudi, kao i izmeu onoga to
isporuilac nudi, a kupac oekuje;
5. Interpretacija isporuioci daju razna obeanja, a kupci su ih moda pogreno
razumjeli;
6. Nesporazum izmeu onoga ta je kupac primio i ta je oekivao da e primiti;

Produktivnost ukazuje na efikasnost preduzea u transformisanju ulaza u izlaze.
Ulazi su izvori koji su neophodni za servisiranje ponude, a izlazi su finalni rezultati procesa
isporuke kako ih vide i vrednuju kupci.

Ipak postoji problem mjerenja produktivnosti, jer je usluga ipak neto neopipljivo.
Pored toga, mnogi istraivai su saglasni da produktivnost mora da obuhvata efikasnost i
efektivnost. Efikasnost znai da se sa minimalnim ulazima postignu maksimalni izlazi, a
efektivnost je sposobnost ispunjenja ciljeva ili svrhe. Dakle, produktivnost usluga je odnos
kvaliteta i kvantiteta ulaza i izlaza.

6



2.3. Lanac snabdijevanja

Lanac snabdijevanja predstavlja saradnju proizvoaa i snabdjevaa kao i
podugovaraa u cilju razvoja inovativnih proizvoda sa boljim performansama i stabilnih
efektivnih i efikasnih izvora nabavke. Lanac snabdijevanja predstavlja ivotni ciklus procesa
koji podrava fizike informacione finansijske tokove i tokove znanja o kretanju robe i
usluga, od snabdijevaa do krajnjeg potroaa. Savremeno poslovanje podrazumijeva da
lanac snabdijevanja posjeduje i tok znanja, naroito kod prototipova novih proizvoda.
Menadment lanca snabdijevanja predstavlja: projektovanje, obrazovanje i upravljanje
operacijama procesa lanca snabdijevanja radi zadovoljenja krajnjeg potroaa. Menaderi
operacija donose odluku o tome ta e sami proizvoditi a ta e nabavljati. U procesu
donoenja odluke uzimaju u obzir kvalitet isporuke, inovativnost i cijenu kao atmosfera koja
ukazuje na uzajamno potovanje ili nepotovanje snabdjevaa. Lanac snabdijevanja se moe
posmatrati kao dinamian sistem veza izmeu dobavljaa materijala ili usluga preduzea koja
transformie materijal u proizvode i usluge i isporuuje ih kupcima. Osnovni elementi su
ulazi i izlazi lanca snabdijevanja. Preduzee preko lanca snabdijevanja dolazi do osnovnih
ulaza, materijala, sredstava za red i energiju. Njihovo kretanje treba posmatrati kao kretanje
materije i kretanje informacija.


2.4. Zalihe

Brojnost ulaza i izlaza preduzea i njegovih proizvodnih pogona ukazuje na
sloenost ulazne i izlazne logistike. Dodatnu kompleksnost daje dinamika kretanja koja
ukazuje na znaaj zaliha. Zalihe predstavljaju uskladitene ulaze i izlaze, odnosno koliinu i
vrijednost materijala, sredstava za rad i energije, te poluproizvoda koji podravaju
proizvodnju i proizvoda koji zadovoljavaju potranju kupca. Materijal se dijeli na osnovni,
pomoni i potroni.

Osnovni materijal se javlja u vidu sirovina, reprodukcionog materijala, dijelova,
podsklopova, sklopova i poluproizvoda, pomoni materijal, kiseline i baze, ulja za
podmazivanja, dijelovi za transport, sredstva za ienje itd. Alat je sredstvo za rad kojim
radnik obrauje predmete rada. Alati slue za obradu radnog materijala, podeavanja
predmeta rada radi tane obrade, stezanje predmeta i sl. Alati mogu biti standardni i
specijalni. Energija koja se u proizvodnim procesima koristi je elektrina, toplotna,
kompromitovani vazduh te voda.

Zalihe se posmatraju kao tri knjigovodstvene kategorije: sirovine zalihe
potrebne za proizvodnju proizvoda; poluproizvodi koji se sastoje od pojedinanih
komponenata potrebnih za krajnji proizvod; gotovi proizvodi zalihe u proizvedenim
postrojenjima ili maloprodajnim objektima.

Krajnja varijanta smijetanja zaliha blie kupcu jeste njihovo smijetanje kod
samog kupca. Upravljanje zalihama je oblast menademnta lanca snabdijevanja. Za uspjeno
upravljanje potreban je sistem mjerenja zaliha. Tri osnovna naina su ukupna procesna
vrijednost zaliha, nedjelje snabdijevanja, koeficijent obrada zaliha. Ukupna vrijednost zaliha
je vrijednost svih vrsta zaliha u nekom promjenljivom periodu.
7


3. LOGISTIKA OPERACIJA

U ovom seminarskom radu emo detaljnije opisati logistike operacije u oblasti
nabavke, proizvodnje, distribucije, te logistiku podrku vojnih operacija.


3.1. Logistika nabavke

Osnovni zadatak nabavne logistike je da obezbijedi sve planski definisane koliine
materijala neophodne proizvodnom procesu. Obezbjeenje materijala ne treba shvatiti
iskljuivo kao pravnu kategoriju, prenos prava vlasnitva kupovinu, ve ono podrazumijeva
i fiziki prenos. Ovdje se takoe ne radi o primjeni uproenog principa : prava roba, pravoj
koliini na pravom mjestu i pravo vrijeme, ve se vie radi o iznalaenju opteg optimuma u
logistikom lancu. Pomenuti optimum predstavlja strateku odluku sa dugoronim uticajem
na trokovnu i trinu poziciju preduzea.


3.1.1. Elementi nabavne politike

Osnovni elementi trino orjentisane nabavne politike su:
- optimalni ciljevi nabavke;
- sistemsko sakupljanje, obrada i prezentiranje relevantnih informacija sa trita sa
kojeg se planira nabavka;
- instrumenti politike nabavke materijala;


3.1.2. Ciljevi nabavke

Odluka o nabavci materijala po pravilu poiva na prethodno definisanim ciljevima:
- obezbijeenje kontinualne proizvodnje;
- poveanje produktivnosti;
- redukovanje trokova poslovanja;
- ostvarivanje autonomije preduzea;

Definisanje ciljeva, odnosno njihov izbor, ima veliki uticaj na finansijsko
ekonomske parametre itavog preduzea. Iz ovog razloga ciljevi u sektoru nabavke moraju se
koordinirati sa ciljevima ostalih dijelova preduzea. Ova koordinacija podrazumijeva opte
usaglaavanje ciljeva, to znai da i optimalni ciljevi nabavke treba da se prilagode ciljevima
preduzea.

Kao najvaniji strateki cilj preduzea figurira obezbjeenje opte sigurnosti u
ouvanju svih bitnih potencijalnih uspjeha. Shodno ovome, osnovni zadatak nabavne
logistike je stvaranje uslova u sektoru nabavke da se pomenuti strateki cilj preduzea
dostigne i sauva. Iz ovoga proizilazi da je glavni cilj nabavne logistike, prije svega
obezbjeenje sigurnog snabdijevanja.

8


3.1.3. Definisanje nabavne strategije

U zavisnosti od pozicije preduzea na tritu na kojem se realizuju nabavke
materijala i kompetentnosti nabavnog sektora, sluba koja neposredno ostvaruje nabavku
pricipijelno posmatrano moe da primjeni dvije vrste strategije ponaanja u odnosu na trite
i proizvodni sektor u sopstvenom preduzeu:

1. Aktivno ponaanje, sa ciljem promjene u pravcu ostvarivanja boljih uslova za
sprovoenje odluka u domenu politike nabavke materijala;
2. Pasivno ponaanje, sa ciljem da se to bolje iskoriste zadati uslovi nabavke;

Kao baza za izbor specifine strategije za svako preduzee moe da se primjeni
kupovina pomou ,,Portfolio analiza, kao oblik poreenja moi preduzea na tritu sa
jedne strane (kao kupca) i sa druge strane drugog preduzea kao ponuaa. Ova analiza
sadri etiri faze:

1. Klasifikacija nabavnog trita;
2. Analiza nabavnog trita;
3. Strateko pozicioniranje;
4. Akcioni planovi;


3.1.4. Izbor metoda nabavke

Stalno prisutan problem vezivanja kapitala u zalihe i tendencija skraivanja
ciklusa nabavke materijala pred privredne subjekte postavljaju nove zahtjeve u sferi nabavne
logistike kao i traenju novih rjeenja. Pojaana konkurencija permanentno prisiljava
preduzea da, zbog razlika u cijeni, sve vie ire prostor trite sa koga realizuju nabavke.

Pomenuti trend takoe namee i pitanje optimalnog broja isporuioca za odreen
dio zbog visokih transakcionih trokova. Permanentan porast broja varijanti, odnosno
derivata, proizvoda otvara problem definisanja adekvatnog stepena dubine, tj. podjele rada
kao pitanja od esencijalnog znaaja.

U dananjim uslovima kao djelotvoran odgovor na pomenute uslove nudi se
nekoliko metoda realizacije nabavki i to: Globalni (Global Sourcing), iz jednog i/ili vie
izvora (Single/Multiple Sourcing) i modularni nain nabavke.

Globalni metod podrazumijeva nabavnu strategiju, koja se temelji na
internacionalnoj obradi trita kroz smiljeno kreiranje nabavne politike, koja je orijentisana
u pravcu korienja meunarodnih izvora snabdijevanja. Osnovna ideja u ovom konceptu je
korienje razlika u cijeni proizvoda na pojedinim tritima, koja je posljedica niske cijene
rada, niih trokova obrade i manjih poreskih optereenja.

Dalju redukciju broja isporuioca obezbjeuje primjena koncepta modularne
nabavke. Primjena ovog koncepta zahtjeva radikalnu promjenu itavog lanca stvaranja nove
vrijednosti u preduzeu. Snabdijevanje u ovom konceptu ne realizuje se preko direktne
9

dostave komponenti i materijala finalisti, ve isporukom sloenih modula koji se sastavljaju
kod kooperanata.
3.2. Logistika proizvodnje


Proizvodna logistika obuhvata srednju fazu, tj. da povezuje nabavnu i distributivnu
logistiku. Proizvodna logistika obuhvata sve aktivnosti koje su povezane sa snabdijevanjem
proizvodnog procesa (sirovinama, komponentama, pogonskim materijalima i sl.).

Tri osnovna procesa karakteriu proizvodnu logistiku, pri emu treba imati u vidu
da preraspodjela zadataka u svakom konkretnom preduzeu zavisi od veliine i proizvodnnih
programa preduzea, njegove strukture, djelatnosti, razvijenosti komuniciranja i drugih
faktora.

Proizvodne i logistike aktivnosti su meusobno tijesno povezane. Veoma esto u
proizvodnim procesima imamo paralelno odvijanje transportnog i proizvodnog procesa. Ovaj
fenomen je veoma esto prisutan u hemijskoj industriji gdje se paralelno odvijaju proizvodne
operacije pranja, suenja, peenja sa operacijom transporta.

Danas proirene funkcije proizvodne logistike obuhvataju:

- planiranje, upravljanje i stvaranje usaglaene strukture proizvodnog sistrema sa
zahtjevima racionalnog odvijanja tokova materijala;
- kontrolisanje i ispitivanje proizvodnje;
- upotreba i interna dostava materijala u proizvodnji i montai;

Planiranje proizvodnih postrojenja spada u klasu stratekog planiranja srednjoronog i
dugoronog karaktera. Rezultati ove faze planiranja imaju znaajne posljedice na rad
preduzea, jer se radi o procesu koji ima jednokratan karakter iji se izlazni rezultati ne mogu
lako mijenjati, za razliku od proizvodnog procesa koji se sastoji od ciklinog ponavljanja
operacija.


3.2.1. Ciljevi planiranja

Zadatak planiranja fabrikog sistema je stvaranje optimalnih tehnikih i ekonomskih
uslova za odvijanje procesa proizvodnje. Kod projektovanja, moe da se radi o planiranju
novog postrojenja, racionalizaciji postojeeg ili o proirenju postojeih kapaciteta. Opte
gledano, planiranje fabrikog sistema sadri etiri glavna cilja:

1. Optimalan tok materijala u procesu proizvodnje;
2. Stvaranje optimalnih radnih uslova;
3. Dobro iskorienje radnih mjesta, povrina i drugih prostora;
4. Visoka fleksibilnost sistema, ureaja i postrojenja;

Kod transportno nezavisne proizvodnje prioritet e imati adekvatno prostorno
razmjetanje proizvodnih sredstava, kod energetsko intezivnih proizvodnih procesa akcenat je
na rasporedu energetskih izvora.

10



Najznaajniji uticajni faktori za planiranje fabrikog sistema su:

- proizvod;
- oprema (ureaji, maine);
- radna snaga;
- zakonske odredbe;
- odreen broj zadatih elemenata postojeih zgrada i zemljita;


3.2.2. Planiranje proizvodnje

Planiranje proizvodnje u osnovi obuhvata: planiranje proizvodnog programa,
planiranje koliina (utvrivanje dijelova i grupa koje treba da se proizvedu ukljuujui i
potreban materijal), planiranje termina i kapaciteta (utvrivanje termina poetka i kraja
operacija) i drugih zahtjeva iz propisane tehnologije. Upravljanje proizvodnjom u osnovi
obuhvata: aktiviranje radnih naloga u skladu sa planiranim terminima i praenje izvravanja
naloga.

Osnovni ciljevi koje treba slijediti u procesu planiranja i upravljanja proizvodnjom
su: potovanje termina; dobro i ravnomjerno koritenje kapaciteta; kratko protono vrijeme;
nizak nivo skladinih zaliha; visok nivo spremnosti za isporuku robe; kvalitetno
obavjetavanje; visoka fleksibilnost; niski trokovi zaliha; kvalitetno snabdijevanje
materijalom i sigurno planiranje.


3.2.3. Sistemi za planiranje i upravljanje proizvodnjom

Opisane funkcije u sistemu za planiranje i upravljanje proizvodnjom realizuju se
preko nekoliko alternativnih rjeenja. U zavisnosti od stepena centralizacije razlikujemo
slijedee koncepte u realizaciji funkcija planiranja i upravljanja proizvodnjom:

- potpuno centralizovan sistem;
- djelimino centralizovan sistem;
- decentralizovan sistem;

Kod potpuno centralizovanog sistema, kao to i ime govori, sve funkcije odnosno
odluke u sistemu planiranja i upravljanja proizvodnjom su centralizovane. U ovom sluaju na
proizvodnju se ne prenose nikakvi zadaci iz domena planiranja ve samo izvravanja.

Djelimino centralizovano upravljanje se koristi kod proizvodnih jedinica u kojim
se pojavljuju ,,uska grla u procesu. Kod decentralizovanog sistema za svako proizvodno
mjesto se formiraju detaljni planovi odvijanja procesa. U ovom konceptu upravljanje se
realizuje neposredno po hijerarhijskim nivoima.





11


3.3. Logistika distribucije

Logistika distribucije je trea logistika karika u lancu stvaranja nove vrijednosti u
jednom preduzeu. U savremenom pristupu, logistie aktivnosti nabavne i distributivne
logistike se klasifikuju kao marketing logistika, jer se preko ova dva logistika podsistema
ostvaruje veza izmeu preduzea i trita. U prvom sluaju su u pitanju ulazni, a u drugom
izlazni tokovi, odnosno organizacija i upravljanje fizikim robnim tokovima i informacijama
kroz prostor i vrijeme.

Glavni zahtjevi sa kojima se suoava distributivna logsitika su:

- prodajni marketing i pratee ekonomske funkcije kao specijalizovane funkcije koje na
aktivan nain obrauju korisnike i primjenom odgovarajue marketing politike
pridobijaju nove korisnike (kupce) od realizacija trebovanja, preko narudbina do
zakljuivanja faktura;
- fizika distribucija, koja obuhvata iste logistike zahtjeve od definisanja strukture i
lokacije distributivnih skladita, upravljanja skladinim zalihama, komisioniranja sa
pakovanjem i samoosiguranjem tereta u vozila do transporta, odnosno izlaska vozila
iz otpremnog skladita;

Proizilazi, da je glavni cilj distributivne logistike optimalno tehnoloko uobliavanje
distribucionog lanca, u kojem se transfer robe ostvaruje na najbolji mogui nain,
najkonkurentnije sa najpovoljnijim odnosom koristi i trokova.


3.3.1. Definisanje strukture distibutivnih skladita

Izbor strukture sa lokacijom skladita gotove robe je jedno od najznaajnijih pitanja u
okviru logistike distribucije preduzea. Struktura sistema za raspodjelu robe u principu se
moe opisati kroz slijedea tri elementa:

1. Vertikalnu strukturu skladita (broj stepeni nivoa skladitenja);
2. Horizontalnu strukturu, broj skladita u svakom nivou (stepenu);
3. Prostorno rasporeivanje skladita u okviru distributivnog podruja;

Pod vertikalnom strukturom se podrazumijeva broj nivoa, tj. stepeni u jednom
distributivnom sistemu. Vertikalnu strukturu mogu da ine slijedea etiri nivoa:

1. Fabrika skladita;
2. Centralna skladita;
3. Regionalna skladita;
4. Snabdjevaka skladita;

Drugo vano strukturno obiljeje sistema distributivnih skladita je horizontalna
struktura, kojom je odreen broj skladita i njihova lokacija na svakom nivou vertikalne
strukture. Kada su u pitanju fabrika skladita, problem horizontalne strukture praktino ne
postoji, jer je njihov broj obino direktno korelativan sa brojem proizvodnih pogona. Broj
12

centralnih skladita je po pravilu veoma ogranien, s obzirom da ona treba da rijee problem
obezbjeenja kompletnog asortimana.
3.3.2. Realizacija trebovanja naloga u skladitenju

Trebovanje predstavlja osnovu informacionog toka u logistikom sistemu.
Ukoliko doe do neke greke, ona se u principu ne moe kontrolom otkriti sve dok roba ne
doe u prijemnu taku, tj. krajnje odredite. Osim toga, trebovanje predstavlja vaan izvor
informacija i za druge poslovne sektore u preduzeu.

Eksterno trebovanje kupca je vaan vezni element diistributivne logistike
isporuioca sa nabavnom logistikom kupca. Za razliku od eksternog, interno trebovanje je
vezni element izmeu dijelova intra organizacionog logistikog sistema izmeu proizvodne
i nabavne logistike ili centralnog skladita i skladita na niem hijerarhijskom nivou.

Realizacija trebovanja u oblasti distributivne logistike ima funckionalnu i
operativnu dimenziju. U operativnom smislu procesu obrade i realizacije trebovanja sadri
nekolko ciklusa. Veoma znaajan ciklus u realizaciji predstavlja ,,kancelarijski rad koji
obuhvata prenos, obradu i kontrolu trebovanja od trenutka prijema zahtjeva pa sve do
prispijea dokumenata i rauna do kupca. Komisionarenje, pakovanje i transport su dijelovi
procesa, tj. ciklusi koji se bave fizikim operacijama sa robom i koje prati porudbina.

U poreenju sa prethodnom definicijom, koja ovaj problem na izvjestan nain
tretira u uskom okviru, realizacija porudbine se optije definie kao ,, upravljanje i
koordinacija svim tokovima robe i informacija u distribuciji od isporuioca do krajnjeg
primaoca.

Realizacija trebovanja obuhvata tri funkcije:

1. Obezbjeenje informacionog toga koji prethodi robnom toku;
2. Obezbjeenje informacionog toka koji prati odvijanje robnog toka;
3. Obezbjeenje informacionog toka koji slijedi iza robnog toka;

Nezavisno od naina realizacije trebovanja, uvijek se mogu identifikovati osnovni
zadaci koji u realizaciji moraju da budu zadovoljeni. Ovi zadaci se najjednostavnije mogu
identifikovati praenjem toka kojim kreu informacije u realizacij trebovanja. Osnovni zadaci
u realizaciji trebovanja su:

- dostavljanje ekspertnog trebovanja;
- priprema internih trebovanja;
- komisioniranje i otprema robe;
- fakturisanje;









13


3.4 . Logistika podrka vojnih operacija

Bez logistike podrke nemogue je zamisliti bilo kakvu aktivnost oruanih
snaga, od aktivnosti u miru, kriznim situacijama pa do izvoenja konkretne operacije kao
jedinstvenog projekta. Obim djelatnosti logistike podrke se poveavao sa tehniko
tehnolokim razvojem i uvoenjem sve savremenijih sredstava naoruanja i vojne opreme,
tako da je u savremenim oruanim snagama taj obim djelatnosti dobio enormne razmjere.
Sloeni i veliki zahtjevi su uzrokovali da se sistem materijalne, zdravstvene i infrastrukturne
podrke razvije u sloen organizaciono tehnoloki sistem.

Osnovna karakteristika ovih sistema u savremenim uslovima su razliite
organizacione strukture, koje tee funkcionalnoj organizacijskoj strukturi sa razvijenim
pristupom da budu efektivniji i efikasniji. Da bi se sistem logistike podrke odravao i
dovodio u eljeno stanje, potrebno je u njega stalno ulaganje znanja, energije, materijalnih i
finansijskih sredstava, odnosno neophodno ga je stalno dograivati i razvijati.

Sistem logistike podrke vojske ima prevashodni zadatak da obezbijedi
materijalna sredstva, njhovu ispravnost i obnavljanje resursa u miru, kriznim situacijama i u
ratu. To znai da sistem logistike podrke treba da obezbijedi da materijalna sredstva, sa
potrebnim resursima, budu spremna kada je to potrebno, gdje je to potrebno i u odgovarajuoj
mjeri te na zahtjevani nain.

Sagledavajui faze realizacije logistike podrke, dolazi se do zakljuka da je
za njenu uspjenu realizaciju vrlo bitno kvalitetno planiranje i upravljanje. Jedan od naina da
se pobolja planiranje i upravljanje logistikom podrkom operacija je i uvoenje znanja
projektnog menadmenta. Pod projektnim menadmentom moemo da podrazumijevamo
primjenu znanja, vjetina, alata i tehnika u projektnim aktivnostima a sve sa ciljem da
zadovoljimo zahtjeve koji obezbjeuju realizaciju projekta.


3.4.1. Vojne operacije

Savremene vojne operacije karakterie: povean utroak materijalnih resursa sa
svih vrsta, primjena sredstava dvojne tehnologije, formiranje privremenih sredstava,
elastinost logistike podrke, zatita jedinica i materijalnih resursa i spremnost da se
adekvatno odgovori na sve novonastale situacije. Sve navedeno ima veliki uticaj na logistiku
podrku.

Sami tok operacije odvija se u tri faze a to su: priprema, izvoenje i stabilizacija te
deangaovanje. I logistika podrka operacije prati faze operacije. Meutim, nije uvijek
mogue precizno odrediti kada i koja od pojedinih faza poinje ili zavrava sa stanovitva
logistike podrke koja se mora realizovati neprekidno. Zbog veeg znaaja prve dvije faze u
radu se nee razmatrati trea faza.





14


3.4.2. Logistike podrke operacije u fazi pripreme

Rad organa logistike u okviru komandi jedinica ili operativnih sastava obuhvata
opte i neposredne pripreme.

Opte pripreme se izvode neprekidno i ne zavise od konkretnog zadatka, a odnose se na :

- praenje opte situacije u potinjenim logistikim jedinicama sa posebnim osvrtom na
praenje stanja popunjenosti pokretnim stvarima i prelaznih zaliha te ispravnosti
sredstava;
- prouavanje i primjenu zakona, uputstava, pravila i propisa, koji se odnose na oblast
logistike;
- praenje realizacije finansijskog plana za tekuu godinu;

Neposredne pripreme logistikih organa otpoinju prijemom zadatka za operaciju,
a podrazumijevaju: uee u planiranju operacije i stvaranje to povoljnijih uslova za
formiranje, razvoj, pokretanje i odravanje vojnih snaga u predstojeoj operaciji.

Pored ovih zadataka, logistiki organi i jedinice istovremeno se angauju na
logistikoj podrci svih tekuih aktivnosti u jedinicama. Ovi zadaci se izvravaju sa istim
resursima, pa ta realnost donosiocima odluka uvijek mora biti prisutna.


3.4.3. Planiranje logistike podrke operacije

Planiranje je inicijalna upravljaka funkcija koja spreava da sistem doe u
neeljeno stanje, odnosno ako u njega ipak ue, da to prije iz njega izae. Planiranjem
izvoenja operacije, a samim tim i planiranjem i njene logistike podrke, treba pronai
rjeenje za najnepovoljnije uslove koji se mogu pojaviti tokom njenog izvoenja.

Kod planiranja logistike podrke operacije uoavaju se tri grupe problema:
problemi koji se dosta uspjeno mogu rijeiti pomou formalizovanih postupaka (algoritama);
problemi koji se na zadovoljavajui nain mogu rijeti koritenjem savremene tehnologije;
problem koji se mogu rjeavati zahvaljujui ljudskom potencijalu, odnosno specifinom
znanju, iskustvu, intuiciji i sposobnosti da se brzo identifikuju kljuni inioci u specifinim
situacijama.

Elementi koji se obrauju pri planiranju logistike podrke operacije su: zadaci
aktivnosti koje se odnose na logistiku podrku operacije i na upotrebu logistikih organa i
jedinica; resursi i rokovi realizacije aktivnosti.

Planiranje logistike podrke operacija obuhvata: definisanje scenarija u kojem bi
se operacija izvodila; planiranje preventivnih mjera za osiguranje sprovoenja logistike
podrke operacije, umanjenje i otklanjanje negativnih posljedica okruenja i elemenata
situacije; planiranje zadataka logistike podrke operacije; planiranje kadrova potrebnih za
sprovoenje logistike podrke operacije; planiranje potrebnih sredstava za izvrenje
zadataka; predvianje moguih uslova za izvrenje zadataka, uticajnih faktora i elemenata
situacije; planiranje upravljanja logistikom podrkom operacije; planiranje priprema za
15

sprovoenje planova i rjeenja logistike podrke operacije i planiranje auriranja i korekcije
planova i sadraja koji reguliu logistike podrke operacija.

3.4.4. Dokumenti logistike podrke operacije

Osnovni dokumenti relevantni za planiranje logistike podrke su strateka i
doktrinarna dokumenta drave i vojske te smjernice pretpostavljenih komandi za operativno
planiranje.

Uputstvo za operativno planiranje i rad komandi u vojsci definie sadraj
pojedinih dokumenata koja nadleni organi donose i kojim se preciziraju uslovi i usmjerava
proces operativnog planiranja
1


Rezultat planiranja organa logistike operacije su dokumenta za realizaciju logistike podrke:

- Taka 4. operativnog nareenja;
- Prilog ,,I;
- Matrica logistike podrke;
- ema logistike podrke;
- Kretanje i kontrola saobraaja;
- Nareenje za logistiku podrku;
- Nareenje za kretanje;
- Pripremna nareenja;


3.4.5. Logistika podrka operacije u fazi izvoenja

U toku izvoenja operacije logistika podrka mora da omogui njeno nesmetano
odvijanje. Mora da omogui nivo zaliha koji je potreban i planiran za operaciju i vri
pripremu za dotur u zonu operacije. To se postie neprekidnim praenjem situacije i
upravljanje logistikom podrkom. Upravljanje logistikom podrkom operacije predstavlja
usmjeravanje i koordinaciju ljudskih i materijalnih resursa da bi se podrka realizovala u
planiranom vremenu, u planiranom obimu, sa planiranim trokovima i sa planiranim
kvalitetom. Da bi se aktivnosti organizacionih procesa odvijale po zahtjevanoj tehnologiji i
da bi se sa njima upravljalo, mora da se, u procesu planiranja sagledaju i osiguraju svi
potrebni ulazni i izlazni parametri organizacionih aktivnosti
2


Tehnologija sprovoenja organizacijskih procesa ne zasniva se samo na
odreivanju logike meuzavisnosti aktivnosti, ve i na odreivanju protoka izlaznih
parametara prethodne aktivnosti u ulazne parametre kod narednih aktivnosti. Da bi izvrioci
mogli da realizuju aktivnosti, neophodno je da imaju sve programske informacije, ulazne
strukturne informacije i osiguran ulazni materijalni tok. Takoe, neophodno je da znaju kome
treba da dostavljaju izlazne strukturne informacije, izlazne materijalne tokove i izvjetaje.




1
,,Uputstvo za operativno planiranje i rad komandi'', Beograd 2008
2
Coni, N.: ,,Planiranje i upravljanje logistikom podrkom operacije'', SPIN, Beograd, 2008
16

4. ZAKLJUAK


Znaaj efikasnog voenja projekata je danas veliki. Proces projektovanja
ukljuuje niz planiranih aktivnosti, od kojih svaka ima za cilj zadovoljenje svih zahtjeva.
Razumijevanje upravljanja projektima u organizaciji omoguava rukovodiocima projekata
bolju podrku timova ukljuenih u projekat, kao i bolji nadzor projekata od strane vieg
menadmenta. Puno razumijevanje ivotnog ciklusa projekta i vanosti dobrog upravljanja
projektima u organizaciji od kljunog je znaaja za realizaciju samog projekta. Kako su vojne
operacije samo jedna od vrsti projekta, to je i izuavanje projektnog menadmenta od
sutinskog znaaja, kako za cijelu operaciju tako i za pojedine segmente operacije kao to je i
logistika podrka.

Logistiki pristup pri planiranju i upravljanju logistikom podrkom operacije
zahtjeva da se i sistem koji je podran aktivno odnosi prema logistikoj podrci. To znai da
se prilagodi njenoj strukturi, organizaciji i tehnologiji rada, resursima i mogunostima u
maksimalno moguoj mjeri. To se postie poznavanjem organizacije i tehnologije logistike
podrke, logistikih ogranienja, kriterijuma i principa logistike.

Opti uslovi pripreme i realizacije logistike podrke operacije, prostorni i
vremenski uslovi opte stanje u sistemu i okruenju, mogua dejstva neprijatelja, vrsta i obim
angaovanih resursa i vrsta operacije, opredjeljuju i konkretne oblike i nain planiranja i
upravljanja logistikom podrkom operacije.

























17

5. LITERATURA

[1] Coni, N.: ,,Planiranje i upravljanje logistikom podrkom operacije, SPIN,
Beograd, 2008.

[2] Coni, N. i Mladenovi M.: ,,Projektni menadment i logistika podrke vojnih
operacija, Univerzitet odbrane u Beogradu, Vojna akademija, 2012.

[3] ,,Uputstvo za operativno planiranje i rad komandi, Beograd, 2008.

[4] Vasiljevi, M.: ,,Logistika u saobraaju, skripta, Saobraajni fakultet Doboj.
2008.