DOSSIER WATERBOUWKUNDE

LAND+WATER NR. 5 MEI 2009 16

Zwakke waterkeringen ver-
sterken door de nuttige
toepassing van vrijkomende
baggerspecie. Dit kan door te
bouwen met baggerspecie in
geotextiele tubes. CUR heeft
hiernaar een haalbaarheids-
studie uitgevoerd.
ING. E. BESSELING / IR. E. BERENDSEN /
IR. J.L.M. VAN LEEUWEN
Studie schetst kansen voor
betaalbare waterveiligheid
CUR-commissie F50 heeft de haalbaarheid ver-
kend van het hoogwaardig bouwen met bag-
gerspecie in geotextiele tubes, als bouwelement
in infrastructurele werken, zoals waterkeringen
(zie het artikel Hoogwaardig bouwen met bag-
gerspecie wint terrein in Land+Water 6-7/2008).
In de verkenning is een literatuurstudie verricht,
zijn een krachtenveldanalyse en een inventari-
satie van praktijkervaringen gemaakt en is een
marktanalyse uitgevoerd door het houden van
interviews met en een enqute onder verschil-
lende actoren. Gezocht is naar een zo breed mo-
gelijke visie vanuit de actoren. Alle belangheb-
benden (rijksoverheid, waterschappen, aanne-
mers, ingenieurs- en advieswereld, wetenschap)
zijn zowel positief als kritisch over het concept.
Kansen en bedreigingen
In het onderzoek is getoetst op de deelaspecten
politiek en bestuur, wet- en regelgeving, markt
en economie, uitvoering en logistiek, techniek
en ontwerp, beheer en onderhoud. De diversiteit
aan potentile toepassingen voor het concept
op het gebied van waterveiligheid is een kans
voor de nuttige en duurzame toepassing
van grote hoeveelheden baggerspecie. Het con-
cept zorgt voor besparing op stortkosten voor
baggerspecie en op de inkoop van zand en klei.
Het concept zorgt voor lagere maatschappe-
lijke kosten dan wanneer baggeren en vergroting
van waterveiligheid afzonderlijk en conventioneel
worden aangepakt. Daarnaast draagt het concept
bij aan beperking van het gebruik van energie en
dure primaire grondstoffen.
Kansen voor de toepassing van het concept
in (primaire) waterkeringen zijn schaarsheid aan
financile middelen en primaire grondstoffen,
tegenover een ruim voldoende aanbod van de
bouwstof baggerspecie met een negatieve inzet-
prijs.
Uit een rekenvoorbeeld in de publicatie blijkt
een besparing van 60 procent op de totale uitvoe-
ringskosten. Beheerskosten zijn naar verwachting
gelijkwaardig als bij conventionele toepassingen.
Een bedreiging voor de toepassing is het imago
van de baggerspecie. Hieraan dient extra aandacht
te worden besteed bij de toepassing van het con-
cept in projecten. De toepassing van baggerspecie
in waterkeringen is volgens de vigerende wet- en
regelgeving geschikt.
Toepassing in waterkeringen
Hoogwaardige toepassing van het concept blijkt
in diverse functies haalbaar te zijn. Er is op de korte
termijn vooral een grote markt voor de toepassing
in regionale waterkeringen als bermophoging, als
voorlandconstructie en eventueel als kernmate-
riaal. Denk daarbij ook aan waterbergingslocaties
en compartimenteringsdijken. Het toepassen
van gestapelde tubes in een primaire waterke-
IN 'T KORT STUDIE
Concept voor ontwateren baggerspecie in
geotextiele tubes en toepassen als bouw-
element
Concept verbindt veiligheid bij hoogwater
met nuttig toepassen baggerspecie
Genterviewde partijen uit water- en bagger-
wereld positief over concept
Conclusie CUR: toepassing is onder voor-
waarden haalbaar
Hoogwaardig bouwen met baggerspecie (2)
Stapeling van geotextiele tubes als bermverzwaring bij de Dubbele Wiericke, het kanaal tussen de
Oude Rijn en Hollandse IJssel.
F
O
T
O
S
:
E
. B
E
S
S
E
L
IN
G
LAND+WATER NR. 5 MEI 2009 17
ring is kansrijk en op de lange termijn beslist
haalbaar maar vraagt om beperkt aanvullend
onderzoek naar de onderlinge stabiliteit en wa-
terdoorlatendheid tussen de geotextiele tubes.
De verwachting is op basis van de huidige prak-
tijkervaring dat ook gestapelde toepassingen in
primaire waterkeringen mogelijk zijn. Onderzoek
moet dit echter nog staven.
Het concept is uitvoerbaar en met positieve
ervaringen in de praktijk al toegepast in een aan-
tal bovenwatertoepassingen, onder andere in de
Industriehaven in Zutphen (2008) In dit project
zijn tubes toegepast als bouwelement in een oe-
ververdedigng. In totaal is daarbij 14.000 m
3
bag-
gerspecie verwerkt.
Met onderwatertoepassingen, zoals in een
golfbreker, is nog weinig ervaring opgedaan. Ook
hiervoor is praktijkonderzoek nodig om de toe-
passing te toetsen.
Kansrijke projecten
Buiten toepassing in waterkeringen zijn er nog
andere potentile boven- en onderwatertoepas-
singen in de waterbouw. Boven water betreft
dit strandhoofden, compartimenteringsdijken,
afsluitingen, bermen van dijken en in kernen van
dijken. Onder water gaat het om golfbrekers,
hangende stranden, duinvoetverdedigingen,
geulreparaties, perskades bij landaanwinning,
onderwaterriffen en bodembeschermingen.
Ook buiten de waterbouw zijn er toepassingen
mogelijk, bijvoorbeeld als bouwelement in ge-
luidswallen en opspuitkaden. De CUR-publicatie
richt zich alleen op onder- en bovenwatertoepas-
singen in de waterkering.
De achterstand in het beheer en onderhoud
van waterkeringen en de roep om veiliger wa-
terkeringen, zoals verwoord in het advies van de
Deltacommissie, zorgen in Nederland voor een
grote markt voor de toepassing van het concept;
naar schatting is daar jaarlijks ongeveer 1,5 mil-
jard euro voor nodig.
De noodzaak van onderhoud aan waterwegen
en de behoefte aan afvoercapaciteit zorgen in
Nederland voor een grote markt voor baggeren
en daarmee voor toepassing van baggerspecie in
het concept. De jaarlijks terugkerende kosten om
de aanwas van baggerspecie te baggeren, bedra-
gen zon 60 miljoen euro, het nog uit te voeren
achterstallige onderhoudswerk door te baggeren
bedraagt ruim 2 miljard euro. Het concept biedt
daardoor financile voordelen.
Veel grote wereldsteden liggen in deltage-
bieden. Deze gebieden kenmerken zich door
een grote bevolkingsdichtheid, verhoogd over-
stromingsgevaar en daardoor grote maatschap-
pelijke en economische risicos. Tevens bezinken
in deze gebieden grote hoeveelheden al dan
niet verontreinigd sediment. In deze gebieden
ligt de oplossing in het baggeren, het ophogen
van land en/of het verstevigen van dijken. Het
concept biedt in deze gebieden daarom grote
kansen, temeer daar bouwstoffen, zoals zand
en breuksteen, duur en/of niet voorhanden zijn.
Er liggen exportkansen naar onder andere de
Verenigde Staten, Ghana, Bangladesh, Indone-
si en China.
Opschaling
De CUR-verkenning heeft een aantal bevindin-
gen en aanbevelingen opgeleverd en bevat de
argumenten voor planmakers en beslissers om
voor het concept te kiezen. De publicatie biedt
een stapsgewijze aanpak voor ontwerpers om
tot realisatie te komen, die is gebaseerd op de
rekenregels uit CUR-publicatie 217 over geo-
textiele zandelementen, die zijn aangepast voor
baggerspecie.
De haalbaarheid voor de toepassing van het
concept met een enkele tube in een primaire
of regionale waterkering is aangetoond. Voor
toepassing van een stapeling van tubes in de
waterkering is nog nadere studie nodig. Het
gaat daarbij met name om aanvullend onder-
zoek naar een aantal aspecten op het gebied
van macro- en microstabiliteit en naar de wa-
terdoorlatendheid. Demonstratie en opschaling
van de toepassing zijn van groot belang om tot
een bewezen en geaccepteerde technologie
te komen. De commissie F50 is momenteel op
zoek naar een geschikte proeflocatie.
Eldert Besseling is projectleider Ruimtelijke Ont-
wikkeling bij Arcadis Nederland in Rotterdam. Ed
Berendsen is adviseur Innovatie & Ontwikkeling
bij Rijkswaterstaat Dienst Infrastructuur. Joep van
Leeuwen is senior adviseur Milieu en Ruimtelijke
Ontwikkeling bij Ingenieursbureau Gemeente-
werken Rotterdam.
GEOTEXTIELE TUBES
Een geotextiele tube is een op maat ge-
maakte zak van waterdoorlatend geotex-
tiel. Tijdens het baggeren wordt de bagger-
specie in de vulopening gespoten. Dankzij
de toevoeging van de desemulgator floc-
culant blijft de baggerspecie achter in de
zak en loopt het water eruit. De geotextiele
tube filtert niet alleen, maar zorgt er ook
voor dat de constructie extra sterkte heeft.
Geconsolideerde baggerspecie in een geo-
textiele tube.
Stapeling van baggertubes
als kern van een waterkering
Bekleding van de waterkering
met grond en
gras- en kruidachtigen
STAPELING
Principe van de stapeling van geotextiele tubes
als waterkering.
Mogelijke toepassingen boven
en onder water.
IL
L
U
S
T
R
A
T
IE
: E
. B
E
S
S
E
L
IN
G
IL
L
U
S
T
R
A
T
IE
: P
. D
U
G
U
E
T
, IN
G
E
N
IE
U
R
S
B
U
R
E
A
U
G
E
M
E
E
N
T
E
W
E
R
K
E
N
R
O
T
T
E
R
D
A
M