IV

/ XV XVIII !/
5877

1983


13 0 0 - T

I
""#$%&
pezrosop........................................ 13
"\ I


XV XVI ...........21

X -I
.....................................................23
1. cmancxw sasoesanwn npes XV w n+psaia
nonoswna na XVI s. /npo. z-p . Hseixosa/............23
2. cmancxa soenno-eozanna cwciema
/npo. z-p . Hseixosa/ ...........................33
3. +p+asna opranwsauwn, soenna w azmwnwcipaiwsna
ypeza /npo. z-p . Hseixosa, zou. Hs. eoprwesa/ ......44
4. cnnm+i w acwmwnaiopcxaia nonwiwxa na ocmancxaia snaci /npo. Xp. anzes,
zou. Hs. eoprwesa,
npo. z-p . eipos, ci.n.c. . emes/.................54

T ....................... 62
1. ono+enwe na +nrapcxoio cencxo nacenenwe /npo. Xp. anzes, npo. z-p .
Hseixosa,
ci.n.c. . poszanosa/ .............................62
2. pazose w rpazcxw +wsoi npes XVXVI s.
/npo. Xp. anzes, npo. z-p . Hseixosa, n.c. U. nwcapescxa, zou. Hs.
eoprwesa/^...............................83
3. uaciwe na +nrapwie s omwie npoiwsoocmancxw
zenciswn w noxozw /npo. Xp. anzes, npo. z-p . Hseixosa,
ci.n.c. . emes/............................... 103
ene+xw.......................................118
II
I
I XVI
XVII ........................... 123

.................. 125
1. e+zynapozno nono+enwe w sonnw na cmancxaia
wmnepwn /zou. z-p . Uonos/ ......................125
2. smenenwn s+s soenno-eozannaia cwciema
/npo. Xp. anzes, npo. z-p . Hseixosa,
zou. Hs. eoprwesa/..............................132
3. acwnsane na eozannaia excnnoaiauwn w na acwmwnaiopcxaia nonwiwxa /npo. z-
p . Hseixosa, npo. Xp. anzes, zou. Hs. eoprwesa,
ci.n.c. n. poszanosa/ ...........................143
4. xonomwuecxo passwiwe w couwannw npomenw s +nrapcxoio omeciso /npo. Xp.
anzes, npo. z-p . Hseixosa,
ci.n.c. . yp, n.c. n. anosa, n.c. x. euesa/ ........153

T I
.......,.................................164
1. es+op++ena opa na +nrapcxwn napoz
/npo. z-p . Hseixosa, ci.n.c. n. poszanosa/.........164
2. +o+p+ena c+npoiwsa. Xanzyiciso
/npo. z-p . Hseixosa/ ..........................169
3. acwnsane na ocsoozwiennoio zsw+enwe s xpan na XVI s. +pso i+pnoscxo
s+cianwe /zou. z-p . Uonos/ ........181

I XVII ...........................203
1. aionwmxa nponaranza s +nrapwn npes XVII s.
/zou. z-p . Uonos/ .............................203
2. iopo i+pnoscxo s+cianwe 1686 r. /zou. z-p . Uonos/. . 220
3. wnposcxo s+cianwe 1688 r. /zou. z-p . Uonos/......224
4. +cianwe na apnom. enciswn na xanzymxwie zpy+wnw. ipaxwn sonsoza /npo.
z-p . Hseixosa,
zou. z-p . Uonos/.............................. 233
5. +nrapcxw wscensanwn npes XVXVIII s.
/zou. z-p . Uonos, npo. Xp. anzes/ ...............240
ene+xw ......................................251
III

XV XVIII .................259

I, .............................261
1. nw+osnw w npocseinw cpezwma s +nrapcxwie semw
/zou. . eixanosa, ci.n.c. . emes/.................261
2. +nrapcxaia nwiepaiypa w +nrapcxwni eswx
/zou. . eixanosa, npo. . wnescxw, npo. . onos/ . . 268

,
..........................................290
1. nosecno napozno noeiwuecxo isopueciso
/axaz. . wnexos/ ..............................290
2. yswxanno isopueciso
/ci.n.c. . auaposa, ci.n.c. n. onuesa/ .............. 298
3. wuaw w nosepwn /n.c. . onesa/.................. 303

X, I ....... 313
1. pxwiexiypa /ci.n.c. . o+yxapos/ ................. 313
2. Iwsonwc /npo. . pamxos/...................... 322
3. apozna maiepwanna xyniypa /ci.n.c. . enesa/........ 332
4. m xapaxiep na +nrapcxaia xyniypa
npes XV nauanoio na XVIII s. /axaz. . wnexos/ .... 342
ene+xw ...................................... 348
.............................353
X H /npo. Xp. anzes, npo. r^1seixosa,
zou. z-p . Uonos/ ............................. 355
H /. pyescxw/.......................................359
oxasaneu na nwunwie wmena.......................359
oxasaneu na reorpacxwie w einwuecxwie wmena........365
I. +nrapcxwni napoz noz ocmancxo snazwueciso
/oi XV zo nauanoio na XVIII s./ /. +nues/..........375
#&'#
eis+piw iom ocseinnsa mwnanoio na +nrapcxwn napoz npes nepwoza na ocmancxoio
snazwueciso oi XV s. zo nauannwie zeceiwneiwn na XVIII s. on sanousa c ezwn
iparwuen nospai s wciopwuecxoio passwiwe na +nrapwie, npwuwnen npw sasoesanweio
na cipanaia oi ocmancxwie iypuw. xoza na sasnaznsaneio wno paspymeno mnoro oi
onosa, xoeio napoz+i nw c+szan npes peznosexosweio.
asoesanweio zoseno zo ynwmo+asaneio na rnasnwie my onopw z+p+asna w u+pxosna
opranwsauwn, cionanciso, xyniypnw nociw+enwn. o npwuwnwno omeciseno
oesrnasnsane upes wsipesaneio, oessnacinsaneio wnw pasnwnnsaneio na
p+xosoznaia xnaca w pasnp+csaneio na +nrapcxaia wnienwrenuwn. sasseiwie semw
ocmanuwie nano+wnw nosa cwciema na omeciseno-wxonomwuecxw oinomenwn, zaneu no-
npwmwiwsna s pasnwmeio cw ocmancxwn eozanws+m c nozuepiano soenen onwx.
ycianosnsaneio na uy+zaia snaci +nrapcxwni napoz wn oix+cnai oi omoio
passwiwe na spona. cwuxo iosa zonpwnecno sa wsociasaneio na +nrapwie,
nociaswno npez inx sexosna nperpaza sa nponwxsane na nanpez+xa w xyniypaia.
om ueis+piw npezciasn n+pswie ipw sexa oi ezwn z+n+r w ipyzen nepwoz s
wciopwuecxoio wiwe na +nrapwie. pes uenwn iosw nepwoz napoz+i, nwmen oi cson
z+p+asa, ne camo wn orpanwuen s+s scwuxwie cw omecisenw wsnsw w s+ipemna
opranwswpanoci, no wn nociasen noz cmassamoio s+szenciswe na ezna zecnoiwuna
snaci, uy+za na napoznwie nw ipazwuww, uwnio nonwiwxa cnpnmo noxopenoio
nacenenwe zeopmwpana passwiweio na +nrapcxaia napoznoci. om+i pasxpwsa
xapiwnaia na ie+xo snazwueciso, nwmwno +nrapcxwn napoz oi npaso za rpazw
camocionienno c+zaia cw w za yuacisysa c+c cson npwnoc s omoesponencxwn
nporpec. asw ocoenoci na nepwoza onpezenn iemaiwunwn onwx na ioma, xaxio w
nerosaia cipyxiypa. n nanara wciopwuecxwni +wsoi na +nrapcxwn napoz npes XV
XVIII s. za +ze npocnezen w ocseinen noseue wnw no-manxo s+s sp+sxa c+c
couwanno-wxonomwuecxaia w z+p+asnaia opranwsauwn na cmancxaia wmnepwn.
ciopwuecxaia c+za na +nrapwie oi iosa speme e incno cs+psana c+c c+zaia na
ociananwie napozw s sponencxwn rowsiox, xowio c+mo nonaznanw sa no-xpai+x wnw
no-npoz+n+wienen nepwoz noz ocmancxo snazwueciso. asswiweio na anxancxwie
napozw npoiwuano npw cxoznw ocioniencisa, oycnosenw oi omwie saxonomepnociw
na ocmancxaia eozanna cwciema. +npexw ie+xwie npenniciswn npes iosw nepwoz
+nrapwie
snesnw s zocer c pezwua esponencxw cwnw, i+pcenxw nonwiwuecxw c+xsnwuw cpemy
nopowienwie.
ornez na scwuxo iosa neoxozwmo e za ce namepni nan-sepnwie c+oinomenwn w
axueniw npw ocseinnsaneio na npouecw w c+wiwn, omw s wssecien cmwc+n sa
anxancxaia, a s nnxow cnyuaw w sa omowmnepcxaia xonxnxiypa. s+pxy iexnwn on
ce pasxpwsai onesw nsnenwn, xowio nan-nenocpezciseno ce oinacni zo +nrapcxwn
napoz. pw iosa pasnono+enwe na nponemwie, oycnoseno oi xapaxiepa na nepwoza,
ca nono+enw ycwnwn za ne ce zonycnai ysneuenwn s nozponociw oi wciopwnia na
cmancxaia wmnepwn. anpasnnsamaia mwc+n iyx e za ce opwcysai pe+wm+i na
uy+zoio rocnozciso w neroswie me+zynapoznw acnexiw zoionxosa, zoxonxoio ie wmai
snauenwe sa passwiweio na +nrapcxwn napoz. aiosa nnxow s+npocw, oinacnmw ce
camo zo iypcxaia napoznoci, xaxio w zo s+nmnononwiwuecxwie wsnsw na wmnepwnia
es ocoeno oipa+enwe s+pxy nono+enweio na +nrapwie, ca c+snaienno no-cnao
sacernaiw.
Xpononorwuecxwie rpanwuw na ioma ce onpezenni oi saxonomepnociwie na
wciopwuecxwn npouec w c+opasno c nero oi zwnamwxaia w passwiweio na
+nrapcxoio omeciso: nauanoio e ycianosnsaneio na ocmancxaia snaci s
+nrapcxwie semw, a xpannwie rpanwuw ca n+pswie zeceiwneiwn na XVIII s. opazw
ocioniencisoio, ue wmenno npes iesw zeceiwneiwn sce ome sanasenwie eozannw
opmw w nopnzxw c+mecisysai pezom c nauesamwie xanwianwciwuecxw oinomenwn w
cs+psanoio c inx ooconsane na +nrapcxaia yp+oaswn, wsno+enweio s iosw iom rw
npocneznsa zo spemeio, s xoeio ce sapa+zai uepiw na xaueciseno nosa omeciseno-
wxonomwuecxa cipyxiypa.
onuenuwonno nacionmwni iom e opranwswpan iaxa, ue za ce pasxpwni nan-n+nno ipw
ocnosnw acnexia s wciopwuecxoio passwiwe na +nrapcxwn napoz: a/ nono+enweio my
w ycnoswnia, npw xowio e c+mecisysan ion s npoz+n+enwe na nwso ipw sexa w
nonoswna; / opwie my cpemy rocnozcisysamwn uy+z pe+wm; s/ axiopwie sa
onassaneio my, xaxio w wsnswie na napoznocinoio my camouysciswe w xyniypno
isopueciso. pw ocseinnsaneio na iesw ipw cipanw ca sacernaiw nnxonxo nponema,
xowio npezciasnnsai c+pueswnaia na ioma: ocmancxwni pe+wm c neroswie wnciwiyuww
w oipa+enweio wm s+pxy passwiweio na +nrapcxwn napoz; c+zaia na +nrapcxaia
napoznoci w rnasnwie nacoxw s nennwn wciopwuecxw n+i; opwie sa couwanno
ooconsane w napoznocino camoyis+p+zasane; wi w xyniypnw nociw+enwn.
pw wsncnnsaneio na n+pswn nponem ca noxasanw iparwunwie nocnezwuw oi
ycianosnsaneio na ocmancxaia eozanna cwciema s namwie semw w oinomenweio na
ocmancxaia snaci x+m xnacwie w cnoeseie oi +nrapcxoio omeciso cnez
paspymasaneio na rnasnwie my onopw. pemaxnana rocnozcisoio na +nrapcxwie
eozanw, ynpasnnsamaia xnaca sxnxuwna s cpezwie cw camo onesw oi inx, xowio ce
nociaswnw s ycnyra na nosaia snaci wnw npwenw penwrwnia na rocnozapwie, xaio ce
npeionwnw nocienenno s iypcxaia napoznoci. asoesaienwie nano+wnw csonia
soennonenna uenipanwswpana cwciema, xonio ne camo nan-ewxacno ocny+sana
nonwiwxaia na ocmancxaia z+p+asa, no w ocwrypnsana oinauano nan-zope
noxopcisoio na osnazenwie onaciw.
+nrapcxoio nacenenwe s ronnmaia cw uaci wno nociaseno s nono+enwe na eozanna
saswcwmoci w napoznocino-penwrwosna zwcxpwmwnauwn. wncaia na wmynwieinw npasa
sa ronnma uaci oi eozannwie rocnozapw cnaxwwie ne npomennna no c+meciso
xapaxiepa na iasw saswcwmoci. ss+nwxonomwuecxaia npwnyza npw nano+enaia arpapna
cwciema ce oc+mecisnsana rnasno upes opranwie na uenipannaia snaci w
saxpenocinsa-
neio x+m semnia ne c+mecisysano s iaxasa cienen w s iaxwsa opmw, xaxio s
cpeznosexosna +nrapwn.
Ieozannaia excnnoaiauwn w uenwni pe+wm na uy+zaia snaci wnw ocoeno yie+nenw oi
ycianosenaia c+c sasoesanweio penwrwosno-napoznocina zwcxpwmwnauwn sa ne-
mxcxnmanwie. n oixpwsana npociop sa scnxax+s poz npowssonw oi cipana na
rocnozcisysamaia napoznoci w ocoeno na osnacienwie n npezciaswienw. cmancxaia
snaci c+szana oocoen ciaiyi sa uaci oi +nrapcxoio nacenenwe, xaio ce cipemnna
upes wssecinw onexuenwn za ro oix+cne oi ronnmaia maca na c+napoznwuwie my.
osa wnw xaieropwwie nacenenwe c+c cneuwannw saz+n+enwn. aci oi inx wmanw
soennocipa+esw ynxuww s nposwnuwwie. axa sasoesaienwie ce cipemenw za cw
ocwrypni oxpana s+ipe s cpezwie na noxopenwie nopazw iosa, ue wnw uwcneno zaneu
no-manoponnw oi inx w cocisenwni wm soenen noienuwan wn saei npezwmno s
oc+mecisnsane na nosw iepwiopwannw npwzowsxw. o iosw nauwn nopowienwie
pasezwnnsanw couwanno +nrapcxwn napoz, nonw+asanxw s+smo+nociwie my za oezwnw
c+npoiwswiennwie cw ie+nenwn w ycwnwn.
+npexw iosa pe+wm+i na noxopwienwie c eznw wnw zpyrw csow mexanwsmw w meiozw
wn eznaxso ie++x sa scwuxw cnoese oi +nrapcxoio nacenenwe. on cnwpan,
saz+p+an s unnoci eciecisenoio omeciseno w cionancxo passwiwe na +nrapcxwn
napoz, saciasnn ro za noseze opa sa camoc+xpanenwe w npeozonnsane na nwmeiaia,
na xonio ro opwuana nosaia eozanna cwciema c zecnoiwuna cyniancxa snaci.
enwrwosnwni anaiws+m na mxcxnmanwie, nepnzxo npesp+man s owuwanna nonwiwxa,
wsxnxuwienno mnoro saipyznnsan +wsoia na +nrapwie. pes oixpwi iepop wnw
npwxpwia npwnyza ocmanuwie oix+csanw w oespoznsanw ne manxa uaci oi +nrapcxaia
napoznoci.
pes pasnwunw opmw, xaio ce sanoune oi xp+snwn zan+x w ce cs+pmw c
nacwncisenoio nomxcxnmanusane na uenw cena, mno+eciso +nrapw wnw
nomxcxnmanuenw wnw no-iypuenw. pesyniai na iosw npoz+n+wienen npouec
napoznociia nw npei+pnnna z+noxa w c ipannw nocnezwuw eposwn, uwcneno namannna,
nonecna ipyzno npeozonwmw yzapw s+pxy nan-uysciswiennwie cw cipanw s
napoznocinoio cw camouysciswe, s cseiorneza cw w omecisenoio cw nosezenwe.
i XVII s. naiai+x rp+uxaia u+pxsa w omwnw, maxap zoiorasa, omo sseio,
saci+nsamw xaysaia na noxopenwie xpwciwnnw npez cyniana, nozroisnnw nousa sa
nor+p-usane na +nrapcxoio nacenenwe s panonw w nacenenw mecia, x+zeio io wno s
no-ronnm w nocionnen zocer c wssecien rp+uxw napoznocien enemeni.
pw ie+xwie ycnoswn na uy+zoio rocnozciso manxa uaci oi +nrapcxoio nacenenwe
wna nozno+ena na s+szencisweio na xaionwmxaia nponaranza. +npexw nec+mneno
nono+wiennaia ponn na iasw nponaranza sa npocseinoio w zyxosnoio wsswcnsane na
napoza, sa napoznocinoio my oc+snasane w nonwiwuecxo axiwswswpane sce nax upes
nen ce snacnno ezno oiuy+zasane oi +nrapwie, cs+psanw npezwmno c npasocnasweio.
enuwie na iasw nponaranza s namwie semw wnw rnasno +nrapw no npowsxoz w
iexnwni swcox naipwoiws+m oycnasnn.ronemwie sazauw, xowio ie cw nociaswnw
npocsemenwe w zopw ocsoo+zenwe.
+npexw iesw pasnwunw no cwna, no eznonocounw no pesyniaiw nenaronpwninw
axiopw w ycnoswn +nrapcxaia napoznoci nponswna wsxnxuwienna s+ipemna
ycionuwsoci. pes ynopwiw ycwnwn +nrapwie namepwnw n+iwma sa passwiwe npw
nosaia, maxap sazymasama ocianosxa, c xonio ie nwxora ne ce npwmwpwnw. nxow
cpezw oi nameio omec-
iso nociwrnanw snauwienno cionancxo samorsane, a oiiam w omeciseno snwnnwe c
naronpwnino s+szenciswe s+pxy yuaciia na +nrapcxaia napoznoci.
omecisenoio w cionancxoio passwiwe na +nrapcxwn napoz npes iosw nepwoz ce
oixponsai zse ocnosnw ienzenuww:
a/ nonaiai+mnwni passon na napwuno-cioxoswie oinomenwn, cpasnwienno no-o+wsenw s
esponencxwie iepwiopww na cmancxaia wmnepwn, sacnran w +nrapcxoio omeciso.
osa zonpwnecno za ce samornai wssecinw nerosw npocnonxw.
/ eznospemenno oaue ce saz+nouasanw omecisenoio pascnonsane na +nrapwie w
pasopnsaneio na uaci oi inx.
seie ienzenuww ca cs+psanw nenocpezciseno c wsocipnneio na c+npoiwswiennwie w
ocsoozwiennwie ie+nenwn w opw cpez +nrapcxwn napoz. amorsamwie ce cpezw
wsnsnsanw no-zenno w no-cmeno cipeme+a cw za wssoxsai uosemxw w napoznocinw
npasa s ocianosxaia na esnpaswe w noiwcnwueciso sa noxopenwie w esop++nw
+nrapw. i inx ce wsn+usanw nesezn++ opranwsaiopw na ocsoozwiennw nouwnw.
asopnsamwie ce n+x ce npesp+manw s peseps na onesw c+npoiwswiennw cwnw, xowio,
maxap w ciwxwnno, ce opwnw cpemy sce no-yrneinsamaia rw rocnozcisysama cwciema.
c+npoiwswiennwie w ocoeno s ocsoozwiennwie zsw+enwn oi iosw nepwoz +nrapwie
nan-npxo ce wsnswnw xaio napoznoci, nenpwmwpwma c uy+zoio snazwueciso. pes inx
iasw napoznoci noxassana, ue ne camo ne e sanwuena w ynwmo+ena oi sasoesaienwie,
no npoz+n+asa za +wsee w ce opw sa npasaia cw s c+mwie reorpacxw iepwiopww, s
xowio ce e oocowna w wsnsnsana npes peznosexosweio opyz+a, wswn, paxwn
w axezonwn.
wmena oi opranwswpamwie w onassamwie n axiopw camocionienna z+p+asa w
u+pxsa, +nrapcxaia napoznoci namepwna zpyrw onopw sa c+xpannsaneio w
wsnsnsaneio cw. e+zy inx escnopna e ponnia na npasocnasweio, npezciasnnsano oi
npasocnasnaia u+pxsa, maxap s+s swcmaia cw nepapxwn rp+uxa. pes ronnmaia maca
oi npasocnasno zyxosenciso, npezwmno +nrapw, upes u+pxsw, manaciwpw w upes
c+cpezoiouenwn s inx zyxosen w xyniypen +wsoi +nrapcxwni napoz onaswn
c+snanweio cw sa sepcxa, a oiiam w napoznocino oocoena omnoci, uy+za na
rocnozcisysamaia napoznoci, cs+psana c wcnnma. csen iosa upes sp+sxwie na
npasocnasnwie zyxosnwuw c zpyrwie npasocnasnw cipanw w ocoeno c ycwn cpez
+nrapwie yxpennano c+snanweio sa zyxosna npwomenoci x+m nen w ce nozxpansanw
naze+zw sa nomom cpemy nopowienwie.
pes npasocnasnwie cw zyxosnw cpezwma, upes ipazwuwonnwn cw wi w xyniypa
napoz+i sanaswn npes z+nrwie pocxw cioneiwn wciopwuecxaia cw namei, xonio ciow
s ocnosaia na napoznocinoio wm camoc+snanwe, na camouyscisweio wm w opwie wm.
o-x+cno, npes XVII s., w +nrapcxaia xaionwmxa wnienwrenuwn npxo wsnswna
napoznocinoio cw camoc+snanwe. n nacouwna +nrapcxwn napoz x+m no-onpezenenw
wzeanw w no-ueneycipemenw zenciswn sa nonwiwuecxo ocsoo+zenwe. +s scwuxw csow
wsno+enwn zo xaionwmxaia onrperauwn sa pasnpocipanenwe na snpaia s wm, s+s
scwuxwie cw xnw+osnw isopw xa-ionwmxwie n+psenuw s cipanaia nozuepiasai c
ropzoci +nrapcxaia cw npwnazne+noci w c+snanweio sa ezwncisoio na +nrapwie s
eciecisenwie wm einwuecxw rpanwuw. ,+nrapwn nwme cowncxwni xaionwmxw
apxwenwcxon w xnw+osnwx ei+p orzan cera ce nasosasa scwuxo onosa, xoeio no-
pano ce napwuano opna wswn w uaci oi onna wswn, unna paxwn, no-ronnma uaci
oi axezonwn w unna opaswn zo xpwza w zo rpanwuaia na nanwn, na +puwn w na
+pwn, a x+m wsiox ce npociwpa zo epno mope, oi cesep
n+x ynas n zenw oi naxwn w onzaswn."
apoznocinoio camouysciswe wno nnoz na cwnna owu x+m oieuecisoio: , osa
uapciso +nrapwn oiennssa ei+p orzan e npexpacno. xpaceno e c mwpnw
nonn, swcoxw nnanwnw [w] x+nmose, npwninw ropw w z+pasw, opocnsano oi pasnwunw
pexw w sozw. iosa uapciso wma ownwe oi scnxaxsw +winw xpanw, swna, osue,
wsonw, xpasw, sonose, zopw xone; [namwpa ce] snaio, cpepo, mez, ciomana...
axo iosa uapciso w wmano ezwn snazeien xpwciwnnwn w zo+p, io ne w oici+nwno
na mnoro uapcisa s spona."
cionuwsociia w napoznocinoio camouysciswe na +nrapwie ca s ocnosaia na onesw
nsnenwn w npouecw, xowio c+ciasnnsai siopwni rnasen acnexi na c+z+p+anweio s
nacionmwn iom c+npoiwswiennwie w ocsoozwiennwie opw.
o npezw nnxonxo zeceiwneiwn ne nxa wssecinw s unnoci nwio iexnwie xonxpeinw
wsnsw, nwio iexnwni pasmep, cwna w snauenwe. osa e npwuwna za ce yis+pzw s
wciopworpawnia ezna cxema, s xonio c+npoiwsaia na +nrapcxwn napoz zo
+spa+zaneio e xpanno npwnwsena w oesnwuena. a np+s n+i iom IV n npezciasn
s+s scwuxwie n opmw w wsnsw w n noxassa xaio nenpex+cnai npouec, xonio wsn+nsa
c+c c+z+p+anwe nonwiwuecxaia nw wciopwn npes XV zo nauanoio na XVIII s. iosw
npouec ca nanwue zse ocnosnw nacoxw. eznaia oi inx aniweozannaia namwpa
wspas oinop+i na saswcwmoio nacenenwe cpemy excnnoaiauwnia w rneia na ocmancxwie
eozannw rocnozapw. iopaia oipasnsa s pasnwunw cienenw w opmw ocsoozwiennwie
ie+nenwn na nopoenwn +nrapcxw napoz, xowio no oexiwsnaia cw nacouenoci w
pesyniaiw c+mo wnw ocsoozwiennw opw sa oixs+pnnne na nopowiencxaia cwciema.
wciopwnia na +nrapcxwie ocsoozwiennw nponsw w zsw+enwn npes XV zo nauanoio
na XVIII s. aniweozannoio w napozo-ocsoozwiennoio nauano ca nepaspwsno
cs+psanw, maxap w neswnarw swzwmo wsnsenw.
n+pswie zeceiwneiwn cnez sasoesanweio, nozz+p+an oi cwnnwn cnomen sa
+nrapcxaia z+p+asna nesaswcwmoci, oi ome +wswn soennoopranwsauwonen onwi w oi
wzenia s spona sa xp+cionocen noxoz cpemy wnosepuwie, +nrapcxwni napoz
nanpaswn nnxonxo onwia za oixs+pnw uy+zoio rocnozciso. on ce sxnxusan s+s
s+op++enw axuww, opranwswpanw oi zpyrw cwnw. pes 1408 r. s ceseposanaznwie
panonw wsyxnano s+cianweio na oncianiwn w Ipy+wn s ocianosxa, npw xonio
s+snwxnanw ycnoswn sa esponencxa aniw-ocmancxa xoanwuwn. +xosoznw axiopw wnw
nnxow npezciaswienw na ciapaia eozanna apwcioxpauwn, sanaswna wssecina snaci w
nono+enwe upes yuaciwe s ocmancxw eozannw wnciwiyuww, napez c inx w nnxow
rpazcxw n+psenuw. ax ie w oiuaciw cencxoio nacenenwe oxasanw mnoro wsnsena
nozxpena na xp+cionocuwie, sozenw oi nazwcnas III reno w nom Xynnzw npes 1443
w 1444 r, na xowio oisapnnw xpenocinwie spaiw cnez cpa+enwn c mecinwie iypcxw
rapnwsonw, noznomaranw c zociasxw xp+cionocnaia apmwn, yuacisysanw s wixwie.
opa+enweio na oezwnenaia xpwciwnncxa apmwn npw apna s 1444 r. c+xpymwno w
xp+cionocnaia wzen s esponencxaia nonwiwxa. enwxwie reorpacxw oixpwiwn
npemeciwnw ueni+pa na wxonomwuecxwie, a cnez inx w na nonwiwuecxwie wniepecw s
npoiwsonono+naia iouxa na xoniwnenia epwncxwn nonyocipos. pes siopaia
nonoswna na XV s. cmancxaia wmnepwn ce yis+pzwna xaio z+p+asna opranwsauwn,
nonyuwna nonwiwuecxo npwsnanwe na esponencxwie cipanw. +npexw iosa +nrapwie ne
wsrywnw naze+za sa s+nmna nomom npw ocsoozwiennwie cw onwiw.
+npoiwsaia wm ce wsocipwna s pesyniai na npomenwie s ocmancxaia eozanna
cwciema npes siopaia nonoswna na XVI s., xonio nasnwsana cnopazwuno s ocipw
asw. i zpyra cipana, iasw c+npoiwsa wna nac+puasana oi s+ipemnwie w s+nmnwie
necnonyxw w nopa+enwn na ocmancxaia snaci.
ioma ca npocnezenw w nponswie oi nerannwn oinop cpemy sacwnenwn eozanen rnei
w oixas za ce wsn+nnni eozannwie saz+n+enwn zo macoswie wscensanwn, wspas na
nenpwmwpwmoci c nenpaszwie na ie+xaia pocxa zenciswiennoci.
yx ce npezciasn sa np+s n+i unnocino w npw iosa s peannwie wciopwuecxw
ouepianwn w mamaw napoznaia s+op++ena c+npoiwsa xanzyicisoio. o e noxasano
xaio nocionnno zsw+enwe, xoeio, maxap c pasnox+canw w noseue ciwxwnnw zenciswn,
e wno nan-ipannaia npes iesw cioneiwn wsnsa na opuecxaia nenpwmwpwmoci cpez
+nrapwie. Xanzyicisoio nac+puasano nenoxopcisoio w zp+snosenweio na +nrapcxwn
napoz, xannsano ro s opaia cpemy ocmancxaia snaci, yxpensano uyscisoio my sa
conwzapnoci s c+npoiwsaia cpemy nopowienwie. p+ma ce snwmanwe w na zpyr
acnexi: no speme na sonnw w nonwiwuecxw zsw+enwn pasezwnenwie ycwnwn na
xanzyiwie ce oezwnnsanw w npepacisanw s opa c no-ncnw uenw, c oixponsamw ce s
nen napozoocsoozwiennw cipeme+w w sazauw.
Xanzyicisoio wno rnasnwni peseps na +nrapcxwie s+cianwn. esw zsw+enwn ca
pasrnezanw s ioma xaio c+npoiwswiennw nponsw oi nan-swcm paspez. o scwuxw ie,
zopw nan-snauwiennwie s xpan na X s. iopoio i+pnoscxo /1686/, wnposcxoio /
1688/ w apnomosoio s+cianwe /1689/, sas+pmwnw c nopa+enwe. +nrapcxaia
ocsoozwienna xaysa npes XVI zo nauanoio na XVIII s. wna saswcwma noseue wnw
no-manxo oi nonwiwxaia na esponencxwie z+p+asw cnpnmo ocmancxa ypuwn. cnxo
s+cianwe wnw nonwiwuecxo c+saxnniwe ce npezmecisysano oi npoz+n+wienna
zwnnomaiwuecxa nozroiosxa, i+pcene na s+nmna nomom oi nenpwniencxwie na
wmnepwnia cipanw. o s+npexw ycwnwnia +nrapcxwie s+cianwn s iosw nepwoz wnw
neycnemnw. no+eciso axiopw npezonpezennnw inxnoio noiymasane, no momee w nan-
c+mecisen oi inx wn nwncaia na mwpoxa omecisena opranwsauwn. +nrapwn zaneu
ome ne wnw naspenw omeciseno-wxonomwuecxw ycnoswn sa cnnoinsane na +nrapcxaia
napoznoci s ezwnna nauwn, sa opranwswpano nauwonan-no-pesonxuwonno zsw+enwe.
+npexw neycnemnwn cw xpan iesw s+cianwn wsnsnsai opuecxwie s+smo+nociw na
napoza. axap zeno na oinocwienno orpanwuenw cpezw oi +nrapcxoio omeciso, ie
noxassanw sce no-ncno neoxozwmociia oi oezwnnsane na napoznwie c+npoiwswiennw
cwnw.
ioma ce nocousai mncioio w snauenweio na scwuxw oiennsanw c+npoiwswiennw
opmw, xowio ce npenwsanw ezna s zpyra. axa nesezn++: eozannoio nenozuwnenwe,
nrcisaia w wscensanwnia npepacisanw s xanzyicxw zenciswn w yniosnw nponsw.
+mecisysaneio na xanzyicisoio s onpezenenw panonw nac+puasano nes+op++enwn
aniweo-zanen oinop wnw c+szasano aimocepa, naronpwnina sa s+cianwuecxw onwiw.
zpasa ponn sa samwia na +nrapwie, wsno+enw na ie+xw wsnwianwn, wnw inxnaia
xyniypa, wi w eswx.
peznosexosnoio omeciso mnoro ncno oc+snano couwannaia ynxuwn na wzeonorwnia,
npezciasnna s onasw enoxa oi penwrwnia. opazw iosa ocmanuwie ce naxs+pnwnw c
naci+psenwe na +nrapcxwie uepxsw w manaciwpw. io samo w n+psoio nemo, xoeio
+nrapwie s+scianosnsanw oi csoeio mwnano, wnw c+mwie uepxsw w manaciwpw. me
oi siopaia nonoswna na XV s. sanounan za zencisysa ronemwni +nrapcxw zyxosen w
xnw+osen ueni+p wncxwni manaciwp, a cnez nero w zpyrw xpwciwnncxw owienw s
noseueio namw xpawma, xowio +pso s+sonoswnw csonia wsxnxuwienno sa+na ynxuwn
na xyniypnw cpezwma. +m inx wnw x+m enapxwncxwie uepxsw ce c+szasanw yuenw w
xnw+osnw mxonw. yx
ce naseno w npenwcsano xnw+osnoio nacnezciso na +nrapcxoio cpeznosexoswe. pes
iosw nepwoz xnw+osnociia wsunno npoz+n+wna ipazwuwwie na XIV s., xaio ce zasano
ncno wspaseno npezwmciso na c+uwnenwnia w cny+wie na +nrapcxwie cseiuw.
+szasai ce opwrwnannw isopw, xowio, maxap ue ce snwnenw oi cpeznosexosnw
opasuw, oipasnsanw noseue wnw no-manxo +wsoia na +nrapwie s ycnoswnia na
uy+zoio pociso.
+nrapcxaia monymenianna apxwiexiypa wna ynwmo+ena. o +nrapwie sanaswnw cson
onwi s cipoe+wie na manaciwpw w uepxsw, +wnwmnw crpazw, mociose, capaw, z+amww w
zp.
+nrapcxaia +wsonwc npei+pnnna cepwosnw npomenw. iapwni xanon nocienenno ce
sapasnn, sa za +ze samenen oi no-npwmwiwsnoio, no excnpecwsno wsxyciso na
napoznwie manciopw.
H+pxosnaia xyniypa ne wsuepnsana nociw+enwnia na +nrapwie s zyxosnaia cepa. e
npoz+n+wnw za passwsai w oorainsai cson onxnop. ozwnw ce esuei npezanwn,
necnw w nerenzw c nozuepiano naipwoiwuna nacouenoci. +szan ce orpomen necenen
penepioap, s xonio napez c wioswie, opeznwie, nxosnwie necnw nasnesnw ronemw
wciopwxo-enwunw uwxnw, xowio nozz+p+anw napoznoio c+snanwe. +nrapwie, nouiw
nwmenw oi s+smo+noci sa monymenianno wsxyciso, npeisopnsanw xpacoiaia s csowie
nocww, s xepamwxaia, s z+psopesaia.
om IV e n+psoio s wciopworpawnia unnocino wsno+enwe s cseinwnaia na
mapxcwcixo-nenwncxaia meiozonorwn s+pxy naennsanwn nepwoz. osa oomenwe ciana
s+smo+no nan-seue s+s ocnosa na nociwrnaioio oi cnezsoennaia wciopworpawn w
wsso-posezenwe s onaciia na +nrapwciwxaia, anxanwciwxaia w ocmanwciwxaia.
oxymeniannwni maiepwan, xonio ocseinnsa iosw nepwoz oi namaia wciopwn, e is+pze
pasnoopasen. onnma uaci oi wssopwie wmai ocmancxw npowsxoz. osa ca owuwannw
zoxymeniw, saxonw, pasnopezw, wciopwuecxw w neionwcnw c+uwnenwn w enwrpacxw
nameinwuw, xowio nopazw ipyznociwie na eswxa w naneorpawnia wm z+nro speme
npezw iosa ne nxa npwsezenw s wssecinoci w s nayuno op+menwe.
e no-manosa+nw ca esponencxwie wssopw. pasnwienno nan-ocx+znw ca anxancxwie w
zomamnwie wssopw. aiosa n+x ie nenocpezciseno oipasnsai oinomenweio na
+nrapcxwn napoz x+m uy+zoio snazwueciso w cswzeiencisysai sa s+ipemnaia
ycionuwsoci na iosw napoz, sa necexnanwie my isopuecxw cwnw w ocsoozwiennw
cipeme+w.
iom IV oi mnoroiomnaia ciopwn na +nrapwn, npeznasnauen w sa cneuwanwciw, w
sa no-mwpox xp+r uwiaienw, ce onwcsa no s+smo+nwn nan-nocnezosaienen w cwciemen
nauwn +wsoi+i na napoza nw npes n+pswie ipw cioneiwn na ocmancxoio snazwueciso.
siopcxwni xonexiws wma cipeme+a za npezociasw na uwiaienwie opwrwnanen nayuen
cwnies na wciopwnia na +nrapwie npes iosw nepwoz, ocnosan na nociw+enwnia na
c+spemennaia wciopworpawn w wssoposnanwe.
uaciweio na oizennwie asiopw s nacionmwn iom e oipaseno nowmenno s
c+z+p+anweio. oraio s oizennw naparpaw, nanwcanw oi ezwn asiop, ca sm+xnaiw
wnw wsnonsysanw no-manxw uaciw oi zpyrw asiopw, s iaxwsa cnyuaw na n+pso mncio e
nociaseno wmeio na asiopa na ocnosnaia uaci.
nn I
( XV
XVI !
) * +, #! -.//0!
1) #! /-/002! 3 I #! 002/0-0!
) * +,
0!
4546% 7&%8 9#&7 XV % 9"# 9% XVI !
0.:/ .
wxonon-cxoio nopa+enwe na oezwnenwie xpwciwnncxw cwnw zano s+smo+noci sa
pasmwpnsane na ocmancxwie sasoesanwn s+s scwuxw nocoxw. anxancxwie cipanw,
pasezwnenw w oicnananw s+ipemno oi eozannaia pasnox+canoci, ne wnw s
c+cionnwe za oxa+ai eexiwsen oinop na sasoesaienwie.
wsaniwn, c nesnauwiennw seue esponencxw snazenwn, wna nociasena s+s sacanna
saswcwmoci. n nanpnrana nocneznw cwnw za yz+p+w sanounanaia npes 1394 r.
npoz+n+wienna ocaza na Hapwrpaz.
pes 1397 r. ocmancxwie soncxw nasnesnw s pezna +puwn w nozuwnwnw iwncxoio
xepuorciso, ynpasnnsano iorasa oi npezciaswienw na nopeniwncxaia apwcioxpauwn.
nez iosa onycio-mwnw enononec w saciaswnw zecnoi eozop ane-onor za ce
npwsnae sa iexen sacan. pw iosw noxoz nocipazanw w seneuwancxwie snazenwn na
nonyociposa.1
ynian answz I /13891402/, napeuen oi c+spemennwuwie cw seixaswuaia sapazw
m+nnwenocnwie cw naesw w sasoesanwn, sce no-nacionuwso ce smecsan s
nonwiwuecxwn +wsoi na wsaniwn. mnepaiop anywn II aneonor /13911425/,
ocianan es onopa, es npezwmnwie oraicisa w naze+zna soncxa, noi+pcwn nozxpena
ois+n. on npwsosan mocxoscxwn senwx xnns acwnwn I wmwipw-eswu za my nomorne
sa wsasnenwe na npasocnasweio oi ocmancxaia onacnoci. pes unnaia 1397 r.
anywn II sozwn nperosopw c ianwn, Ipanuwn w nrnwn es ocoenw pesyniaiw.
e+zynapoznaia ocianosxa ne wna naronpwnina, sa za ce anra+wpai iesw z+p+asw
s nenocpezcisenw zenciswn cpemy sasoesaienwie.
npasnnsamwie cpezw s+s wsaniwn, xowio
cxnxuwnw npes 1396 r. ynwn c nancxaia xypwn, oinoso o+pnanw nornez x+m
sanaznaia u+pxsa c naze+za za nonyuai ne camo npnxaia n nozxpena, no upes nen za
+ze npwsneuena sa opa c wcnnma w xaionwmxa spona. ana onwauwn IX npwsosan
snazeienwie w napozwie na anazna spona za oxa+ai s+op++ena nomom na
sacipamenwn Hapwrpaz.
e iaxa oiswsuwsw wnw oaue wianwancxwie i+proscxw penynwxw enya w eneuwn,
anra+wpanw nan-incno c nponemwie na esania nopazw iepwiopwannwie cw snazenwn w
i+proscxwie cw wniepecw iam.2 eneuwn ce cipemnna c scwuxw cpezcisa za onasw
csoeio mncio s i+proscxwn omen na siounoio pezwsemnomopwe, za c+xpanw
sacipamenwie cw snazenwn w za pasmwpw rocnozcisoio w snwnnweio cw s zpyrw
anxancxw semw. aiosa in nenpex+cnaio naswpana me+zy nrapwn, ocmanuwie w enya
w wsnonsysana pasezwnenweio w saipyznenwnia na onesw anxancxw cipanw, x+m xowio
oizasna nacousana zomorsanwnia cw. ponwxsaneio na sasoesaienwie s pezna +puwn
w nanwn, c+nposozeno c rpawiencxw zenciswn, xowio sacnranw w nennwie
snazenwn, saciasnno eneuwn za npeznpweme oixpwia opa cpemy inx. o zopw w
iorasa nazzennsana ipessaia npecmeinwsoci na seneuwancxwie zenosw cpezw, xowio
ne wcxanw upes spa+zenw zenciswn za wsryni ciapwie cw wxonomwuecxw noswuww s
iepwiopwwie na paspacisamaia ce ocmancxa z+p+asa. io samo eneuwn oixnonnsana
iaxiwuno npezno+enwnia sa yuaciwe wnw nozxpena s+s soennw axuww c nezociai+unw
wsrnezw sa ycnex wnw nociasnna pezwua wsroznw sa nen ycnoswn na npeznaramwie
cipanw.
enya c+mo ce c+opasnsana c+c c+oinomenweio na nonwiwuecxwie cwnw. Iwienwie na
nesan-iwncxwie n xononww ome is+pze pano zonoswnw s+sxoznmaia mom na ocmanuwie w
ce cipemenw za nozz+p+ai zopw oinomenwn c inx, sa za cw ocwrypni i+proscxw
npwswnerww w csooza s wxonomwuecxaia cw zennoci ws anxancxwie semw.
eipononwnia ce npwz+p+ana s owuwannaia cw nonwiwxa x+m c+moio nosezenwe, xoeio
wspaoiwnw ne-saniwncxwie n nozanwuw s+s ocnosa na z+nrospemennwn cw onwi s
nanpernaiaia ocianosxa na siounoio pezwsemnomopwe. +mespemenno in ianno
nozxpennna wsaniwn, i+n xaio sa nen wna zaneu no-wsrozna ezna nemomna
swsaniwncxa snaci, oixonxoio cwnnwie w pyiannw cynianw, oi uweio narosonenwe
ipnsano za saswcni s +zeme i+proscxwie n noswuww.
pw iesw is+pze ycno+nenw wniepecw na nan-sa+nwie nonwiwuecxw axiopw s ianwn
cnpnmo sponencxwn rowsiox w esania wsaniwn w iosw n+i ne nonyuwna nwmo oi
inx ocsen nxesnw oemanwn.
se oi nan-snauwiennwie cwnw s anazna spona Ipanuwn w nrnwn wnw
nor+nnaiw oi wsiomwiennaia iorozwmna sonna w c+zaia na sacipamenwn oi
ocmanuwie rowsiox cionna zaneu oi npexwie wm wniepecw w rpw+w. Ipanuwn, xonio
seue wna yuacisysana c soncxw s wxononcxwn noxoz na ynrapcxwn xpan wrwsmynz I
/13871437/, w iosw n+i wsnpaiwna sa ocazenaia swsaniwncxa cionwua
nemnoroponna soncxa naueno c mapman ycwxo. xopo cnez iosa swsaniwncxwni
wmnepaiop ip+rnan cam za monw sa nomom esponencxwie zsopose. ocpemnai c noueciw
s pezwua wianwancxw rpazose-penynwxw, oi pencxwn xpan Tapn VI w anrnwncxwn
Xenpwx IV, sacwnesc+i na norwsamaia wmnepwn nonyuwn camo oemanwn.3
ce npes nocneznwie rozwnw na XIV s. sasoesaienwie oiennsanw w n+pswie cw no-
cepwosnw ycnexw s nanwn.
eouaxsanw c+wiwn oaue wsmenwnw ocianosxaia s sponencxwn rowsiox. 1402 r.
iaia-po-monroncxwni so+z wmypnenx /amepnan/ nanec+n npw nropa /zn. nxapa/
c+xpymwienno nopa+enwe na ocmancxaia apmwn, s xonio yuacisysanw no cwnaia na
sacannwie cw saz+n+enwn w onuw na anxancxw snazeienw w eozanw.4 am cynian
answz I wn nnenen w ne cnez z+nro ympnn. swaicxwie snazenwn na nerosaia
z+p+asa, x+zeio snaciia ne wna no-szpaso yis+pzena, oixonxoio s spona, ezno
cnez zpyro ce oix+cnanw w nozxpennnw mor+mwn nenpwnien. nez snesannoio
oiiernnne na wmypnenx nnamnana z+nra me+zyocowua na an-swzoswie cwnose, xonio
nan-ie+xo nonecnw semwie na rnasnwn wm oen ieai+p anxanwie /14021413/.
cexw oi ipwmaia npeienzeniw sa npeciona xnenman, yca w exmez ce cipemnn
za npwsneue sa c+xsnwuw anxancxwie snazeienw w eozanw w esornezno onyciomasan
pano-
nwie, s xowio rocnozcisysanw c+nepnwuwie my.5
pan wrwsmynz, nac+puen oi pasxnaienaia ocmancxa snaci s sponencxwn rowsiox,
cnez xaio npeozonnn s+ipemnwie cw saipyznenwn, sacwnwn nonwiwuecxwie w soennwie
cw nauwnanwn. in+cxsaneio na namecisenwuwie, uwnio sannaxa sce noseue
nazswcsana naz pezna spona, w inxnoio nporonsane ois+z ponwswie ne npeciasanw
za +zai ocnosna sazaua s nonwiwxaia na nrapcxoio xpanciso. ennoio ycnemno
oc+mecisnsane w morno za ocsoozw nrapwn oi napacisamaia mxcxnmancxa onacnoci.
znospemenno c iosa s iesw nnanose cionno w ciapoio s++zenenwe na ynrapcxwie
xpane nazmomwe na anxanwie. osw n+i ne mo+eno za ce mwcnw sa opranwswpane na
esponencxw xp+cionocen noxoz. ce ome s spona ne wno sarn+xnano exoio na
rwenia na sanaznoio pwuapciso cnez wxononcxoio nopa+enwe, ne wnw npeozonenw
y+ac+i w ci+nwcsaneio na sanaznoesponencxwie ynpasnnsamw cpezw oi soennaia cwna
na answz I. wrwsmynz ipnsano za noi+pcw c+xsnwuw sa npezcionmaia opa cpez
p+xosoznwie cpezw na anxancxwie napozw.
pes 14031404 r. ion ycnnn za opranwswpa cwnwie na cp+cxwn zecnoi iean
asapeswu /13701427/, na ocnencxwn xpan cion /13971404/ w na snamxwn
snazeien wpuo iapw /13861418/ c yuaciweio na oncianiwn, cwn na swzwncxwn
snazeien san pauwmwp. onnwie onepauww ce sozenw na mwpox poni oi +pwn
uax zo opyz+a w sas+pmwnw c iepwiopwannw npwzowsxw sa anxancxwie
snazeienw. pes 14061408 r. wrwsmynz noznoswn onwiwie cw sa no-ronemw axuww
cpemy namecisenwuwie.
naronpwninaia ocianosxa, xonio wrwsmynz wcxan za wsnonsysa, nac+puwna
wsyxsaneio na ezno +nrapcxo s+cianwe s 1408 r.6 o nwio iorasa, nwio npw no-
x+cnw npoiwsoocmancxw zenciswn na +nrapwie w na zpyrwie anxancxw napozw uax zo
1413 r. ne ce ciwrnano zo opranwswpane na oezwnena s+op++ena cwna, xonio za ce
s+snonsysa pesyniaino oi me+zyocowuwie na answzo-swie cwnose.
( ) ( -;+(+
XV ! nez npeozonnsaneio na zwnaciwuecxwie opw ocmancxaia snaci yxpenwna
rocnozcisoio cw s sasnazenwie anxancxw semw npw cynian exmez I /14131421/ w
ce nozroiswna sa nosa ronnma oanswsa. orasa wno nozuwneno xpanpe+weio na
pezna nanwn w sasnazenw semwie oi nwp zo pyn /14151417/. panonwie, xowio
sce ome ne wnw npnxo nozuwnenw, anancxwie eozanw ciananw iypcxw sacanw. i
sasoxsanwie onaciw wn opasysan canz+ax+i psa-
nwz-wnw c rnasen rpaz prwpoxacipo /zn. wpo-xacipa/ cezanwme na canz+axen.7
wsaniwn, cnez xaio nonyuwna iepwiopwannw xomnencauww sa nomomia, xonio oxasana
na cynian exmez I s me+zyoconwie opw /xpenociw na epnomopweio, pamopno
mope w ecanwn/, ce onwiana za s+scianosw cwnwie cw. mnepaiop+i a-nywn II ce
nswn s enononec npes 1415 r. on ce nociapan za yxpenw iam oipanwiennwie cw
cwnw, c+snasanxw ynsswmociia w nwsxwn xpan na swsaniwncxaia cionwua.
exmezoswni nacneznwx cynian ypaz II /14211451/ nozen noso naci+nnenwe cpemy
oma-nomomenwie anxancxw cipanw. on sanounan nosa ocaza na Hapwrpaz /1422/,
xonio nax ce oxasana esycnemna.8 ponaznan w onwi+i za +ze npessei onyn.
aiosa n+x npes 1423 r. ocmancxwie sasoesaienw nponwxnanw uax zo anancxoio
xpanpe+we w s+ss+pnanw x+m sacanno nono+enwe nenoxopnwn anancxw eozan son
acipwoiw, xonio ne npeciasan za i+pcw onopaia w nomomia na eneuwn.
c+maia 1423 r. ypazoswie soncxw onycio-mwnw enononec. +npexw ue ne ro
sasnazenw, ie pasmwpwnw iepwiopwannwie cw npwzowsxw s ym+p na wsaniwn.
ennwie snazenwn wnw seue nwmo+nw, wnancoswie n pecypcw wnw wsuepnanw, a
soenen noienuwan nouiw ne c+mecisysan.
nyciomwiennwie naesw npes anxancxwie semw s az+apcxo oinoso npezwsswxanw
onwiw sa opasysane na npoiwsoocmancxa xoanwuwn w zenciswn oi cipana na ynrapuw,
snacw w c+pw. pan wrwsmynz ce nacouwn x+m pemwiennw zenciswn w ce cnw+wn c
s+ss+pnanwn ce na snamxwn npecion an II /14221437/. amwni an paswn
mxcxnmancxwie cwnw npes 1423 r., xoraio ie npemwnanw ynas w nasnesnw s+s
namxo. Iepisa na iesw opw cianana wnwcipa snacwie nanaznanw rpaza w ro
ono+apwnw. pan wrwsmynz ce oinpaswn npes 1425 r. x+m pmosa w wsnpaiwn s nomom
na cson c+xsnwx ipancwnsancxwn sonsoza w soenauannwx wno nano. pes 1425 r.
ynrapuwie nanpaswnw onwiw za cw ocwrypni w nozxpenaia na eneuwn c naze+zaia, ue
nennwni noi me ynecnw onnwie zenciswn s npwzynascxwie semw. e ocianan
esyuacien x+m c+wiwnia w cp+cxwni zecnoi iean asapeswu, os+psan npes 1426
r. upes zorosopnw oinomenwn c ynrapcxwn xpan. wrwsmynz ce nswn s nomom na
cp+cxwn zecnoi eoprw pan-xoswu, nacneznwx na iean asapeswu. panxo-swu ce
cipemnn za cw s+ss+pne ronnmaia npwzynas-cxa xpenoci +n+eu /zn. onyau/,
sasoxsana npes 1428 r. oi soncxwie na ypaz II. namxw onnw cwnw wnw sxnxuenw
s pezoseie na ynrapcxwie oipnzw.9 axa ce ouepian nos c+xs s sponencxwn
rowsiox noz p+xosozcisoio na nrapwn. o w iosw n+i ycwnwnia ce oxasanw
espesyniainw.
xopo cnez iosa ynrapuw, c+pw w snacw no+psanw za cxnxuai mwp c ypaz we iosa
ro ynecnwnw za yxpenw csonia snaci s +nrapwn w s+s sacanna +pwn w za nacouw
op++weio cw cpemy wsaniwn w eneuwn.
pes 1430 r. ronemwni i+proscxw ueni+p onyn, npozazen manxo npezw iosa na
seneuwanuwie oi nzponwx, pai na swsaniwncxwn wmnepaiop, naznan s ocmancxw
p+ue.10 eneuwn noi+pcwna cnw+enwe c+c sasoesaienwie, sa za ocwrypw i+proscxaia
cw zennoci s npezenwie na wmnepwnia. oswni snamxw snazeien nzn /14311437/ wn
saciasen za npwsnae sacannaia cw os+psanoci cnpnmo inx. az anxancxwie semw
cnxam ce pascinanw m+piswno, esnomomnoci, noxopciso.
14311432 r. cpemy uy+zoio rocnozciso ce szwrnano nacenenweio s nanwn noz
sozwien-cisoio na mecinwie eozanw pwanwi w ena /nzpen onwn/.11 +cianweio
npwzowno iaxwsa pasmepw, ue snecno cmyi cpez ynpasnnsamwie cpezw. ypaz II
oiwm+n s np, sa za wsnpaiw soncxw cpemy nanwn, xowio npei+pnenw ronnmo
nopa+enwe s onaciia ypsenem. me zse ocmancxw apmww wnw paswiw oi ananuwie.
+cianweio ce npes+pnano s mwpoxo ocsoozwienno zsw+enwe. +xosozwienwie my
oc+snanw neoxozwmociia oi s+nmna nomom w ce o+pnanw sa c+zenciswe x+m nancxaia
xypwn, no ne nonyuwnw nwmo ocsen npasnw nac+puenwn.
o-cepwosnw ycwnwn nponswn s iosa oinomenwe ynrapcxwni xpan wrwsmynz. on
sw+zan y s+ciananwie ananuw eciecisenw c+xsnwuw sa wsrpa+zane npoiwsoocmancxa
xoanwuwn s anxancxwie semw.
+cianwuecxwie cwnw zencisysanw cmeno, nac+puenw oi nanecenwie seue nopa+enwn na
spa+aia apmwn. ena ocazwn prwpoxacipo, xonio wn oipannsan oi mecinwn
ocmancxw rapnwson. nomom na ocazenwie neouaxsano ce nonswn ypxan en c+c
csow oipnzw. +cianwuwie wnw pasnp+cnaiw, a ena sarwnan s wixaia. pwanwi
nosen soncxwie cw x+m anancxwie nnanwnw, oix+zeio sanounan napiwsancxa sonna
cpemy sasoesaienwie. mnoro saipyznenwn w ie+xw saryw ocmanuwie ycnenw za cw
s+ss+pnai snaciia s+s s+ciananwie anancxw cenwma. nnxow panonw iosa z+nro
speme ne wm ce yzano. axa nanpwmep xpenociia epai oin+csana mnoroxpaino npes
1438 r. npwci+nwie na sasoesaienwie. e ociaswnw iam xwnnzw wswiw csow sonnwuw.
iosa cmyino speme wsaniwn c+cpezoiouwna snwmanweio cw w nocneznwie cw naze+zw
s enononec, x+zeio nouiw cno+wna xpan na panxcxo-
io rocnozciso. i zpyra cipana, onwisanxw ce za npezoispaiw neoimennaia rwen na
wmnepwnia cw, Uoan VIII aneonor /14251448/ cxnxuwn nosa ynwn c+c anaznaia
u+pxsa npes 1439 r. nen wmnepaiop+i w uaci oi ynpasnnsamwie cpezw s+s wsaniwn
sw+zanw rnasno nonwiwuecxo cpezciso sa cneuensane nozxpenaia na xaionwmxwn csni.
o nwio nanaia, nwio sanaznwie snazeienw ocwrypwnw s iosw nanpernai momeni
+enanaia nomom. wsaniwn ipnsano za nonece oipwuaiennwie nocnezciswn oi
cxnxuenaia ynwn; w es iosa omanomome-na, in pasx+csana s+ipemnwie cw cwnw s
esnnoznw npenwpnw w pasrapnma ce nenaswci me+zy npws+p+enwuwie w npoiwsnwuwie
na ynwnia /naiwno-wnw w naiwnoow/.
( ( + ( XV !
xpan na ipeioio zeceiwneiwe oi XV s. opaia cpemy ocmanuwie ce nanarana xaio
sce no-neoimenna w +wsnena sazaua sa z+p+aswie oi pezna spona w sa nnxow oi
wianwancxwie mopcxw i+proscxw penynwxw.
nrapwn sce no-ie+xo npeozonnsana yzapwie na namecisenwuwie. opaia c inx
wswcxsana xopennw nosos+sezenwn s apmwnia. c+meciswn rw soenauannwx+i nom
Xynnzw,12 s+snni w s anxancxwn napozen enoc. on opranwswpan nosa soenna cwna,
xaio sxnxuwn s nen onwinw uemxw naemnwuw, nonnuw w nan-seue ynrapcxw cennnw.
nrapcxwie oipnzw s+op++wn c+c cpezcisa oi eozannwie cw wmenwn. aio npwsnwuan
onuw-cenn-nw, Xynnzw noxassan, ue nocionnnaia naemna apmwn c yuaciweio na
napoznw cwnw e mnoro no-naze+zna oi necwrypnoio zsopnncxo on+nuenwe. iesw
onnw uaciw, s+op++enw no nosomy, Xynnzw wsociaswn nezociai+uno ewxacnaia
cipaierwn na oipana w npeznpwen naci+naiennw zenciswn cpemy namecisenwuwie.
cwnwnia na Xynnzw c+snaznanw c nonwiwuecxwie wniepecw na s+suapwnwn ce s
nrapwn nazwcnas III reno, xonio wn eznospemenno w xpan na onma /14361444/.
zno ronnmo soenno nauwnanwe cpemy sasoesaienwie w yxpenwno neyis+pzenwn ome
asiopwiei na nazwcnas III, xonio z+nro speme npeozonnsan c+npoiwsaia na
spa+zenwie nemy cpezw s ynrapcxwie ynpasnnsamw xp+rose.
zenia sa npoiwsoocmancxa xoanwuwn namepwna w zpyr yc+pzen xpenwien w wsn+nnwien
nana srenwn IV. ac+puen oi cxnxusaneio na nopeniwncxaia ynwn /1439/ me+zy
xaionwmxaia w npasocnasnaia u+pxsa, nana srenwn IV sw+zan s
opionan oi esa ze wnazeciec c+c pezwsemnomopweio w epno mope /1413/.
pwiancxa wnwoiexa onzon
28
nepcnexiwsaia sa opranwswpane ronemw xp+cionocnw zenciswn s sponencxwn rowsiox
nauwn za yxpenw pasxnaienwn asiopwiei na ,cseiwn npecion". on wn passenuan oi
,senwxwn pasxon" na nanwie, oi o+eciouenwie opw w c+nepnwuecisa s p+xosoznwie
cpezw na xaionwmxaia nepapxwn w oi pasrp+mamwie ce s spona peopmauwonnw
zsw+enwn.
i wianwancxwie mopcxw i+proscxw penynwxw eneuwn yuacisysana nan-zenno s
nonwiwuecxwie xomwnauww w c+nepnwuecisa s sponencxwn rowsiox.
i sanaznoesponencxwie snazeienw yprynz-cxwni npwnu Iwnwn III opw /14191467/
cneznn snwmaienno nponwxsaneio na ocmanuwie s sponencxwn rowsiox w nponsnsan
roiosnoci za
opranwswpa w nozxpenw eseniyannw xoanwuww cpemy inx. epiaenxw nnanose sa
xp+cionocnw noxozw, ome s nauanoio na XV s. ion wsnpaiwn csow nonwiwuecxw
emwcapw s esania: Iwnep zso anoa
swzen zwnnomai w epipanzon zso na poxwep
pwuap w neros zosepen zsopuos c+seinwx. poxwep zociaswn sa+nw w uennw zannw
sa c+cionnweio na ocmancxwn pe+wm na anxanwie w no-cneuwanno s +nrapcxwie
semw. asw nozroiosxa na yp-rynzwn ne ocianana es pesyniaiw. pes 1441 r.
nozroisena oi nen ecxazpa samwnana x+m siounoio pezwsemnomopwe.
oxaio s nanpernaiaia me+zynapozna ocianosxa naspnsanw ycnoswnia sa xp+cionocna
aniw-mxcxnmancxa xoanwuwn, zannoswznwie npeopa-sosanwn na Xynnzw zoxassanw
npezwmcisaia cw upes ronemwie my noezw s +pwn, pancwnsanwn w namxo /1441
1442/. esw noezw oiexnanw nazaneue w c+yzwnw ocsoozwiennwie ynosanwn na
anxancxwie napozw, s iosa uwcno w na +nrapcxwn. apasenwni wzean na xaionwmxa
spona sa xp+cionocen noxoz ce s+spozwn.
onwiwuecxaia ocianosxa na anxanwie wna is+pze naronpwnina sa opranwswpane
na oma axuwn na xpwciwnncxwn csni cpemy ocmanuwie. ecnoi+i na neoizasna
noxopenaia +pwn /1439/ eoprw panxoswu, uwwio cwnose wnw sano+nwuw s
cyniancxwn zsop, a cam ion wsrnanwx s nrapwn, nnamenno nac+puasan ynpasnnsamwie
ynrapcxw xp+rose za npeznpwemai noxoz s rowsiouna spona.
wsaniwn, c nesnauwiennw seue iepwiopww w s ynwswienna sacanna saswcwmoci,
pasi+pcsana oi zwnaciwuecxw me+zyocowuw w ocipw npoiwsopeuwn me+zy
npws+p+enwuwie w npoiwsnwuwie na wzenia sa cnw+asane c+c anaza, wsnpamana npa-
ienwueciso cnez npaienwueciso s spona, sa za npwsosasa x+m xp+cionocen noxoz.
namxwni rocnozap naz paxyn, uwwio onuw nesezn++ zoiorasa nozxpennnw Xynnzw s
neroswie nauwnanwn, wn roios za ce sxnxuw s nozroisnnaia xp+cionocna xoanwuwn.
amwie ocmanuw sce ome ne ce wnw yis+pzwnw nan+nno nwio na anxancxwn
nonyocipos, nwio s manoaswncxwie cw snazenwn. pes 1443 r. cynian ypaz II
oinoso wn nor+nnai oi rpw+wie, xowio my c+szasan ezwn oi nenpwmwpwmwie my
sparose snazeienni na apamanwn paxwm en. ocneznwni nanpaswn onwi za ce
cs+p+e c esponencxaia xoanwuwn sa eznospemennw zenciswn w npezno+wn zopw noznna
na ocmancxwie snazenwn.
pes nponeiia na 1443 r. ypaz II wn npwnyzen za szwrne soncxwie cw oi
esponencxwie snazenwn /ymenwn/ w za ce oinpasw cpemy apamanwn. xopo oaue,
oesnoxoen oi seciwie sa noz-
roisnmwn ce s spona noxoz, ion npwxnxuwn xonnwxia c paxwm en.
pw iasw nonwiwuecxa ocianosxa wnw opranwswpanw zsa noxoza oi copna
xpwciwnncxa apmwn naueno c nom Xynnzw w nazwcnas III reno
/1443-1444/.
pw n+pswn noxoz xpwciwnncxwie onnw cwnw, noznomornaiw oi anxancxwie snazeienw
w nacenenwe, zociwrnanw snauwiennw ycnexw. e npessenw wm, wpoi w own w ce
nacouwnw x+m paxwncxaia pasnwna, no wnw npwnyzenw za npexpaini noxoza nopazw
naci+nwnwie cwnnw ciyzose. e cnez z+nro nazwcnas III reno, npwiwcnai oi
s+ipemnw w s+nmnw cwnw, ipnsano za noznwme s zpwn w erez mwpen zorosop c
ocmanuwie.
iopwni noxoz, opranwswpan oi nazwcnas III reno, s+npexw pezwuaia ycnemnw
onepauww sas+pmwn c nopa+enwe sa xpwciwnncxa spona npw apna /10 noemspw 1444
r./. oxpan s+nnenwnia na zpyrwie anxancxw napozw iesw noxozw s+syzwnw ronnmo
ocsoozwienno zsw+enwe s nanwn naue-
29
no c eoprw acipwoiw /xenzeper/.13
npaswienni na enononec oncianiwn wn ocoeno zeen npw zenciswnia na
xpwciwnncxaia xoanwuwn. +snonsysanxw ce oi saipyznenwnia na ocmanuwie, ion
sasoxsan eoiwn w Ioxwza. nez noezaia npw apna soncxwie na ypaz II ne camo
rw oisoxsanw, no npeozonnsanxw yxpennenwnia s opwnicxwn nposnax, oinoso
onyciomwnw enononec, es za ro noxopni nan+nno.
( )! penomno c+wiwe s
ocmancxaia excnanswn na anxanwie npes XV s. wno sasnaznsaneio na swsaniwncxaia
cionwua Hapwrpaz. oswni eneprwuen cynian exmez II /14511481/, napeuen
asoesaien,14 osnaznn rpaza na 29 man 1453 r. oncxwie my ro pasrpawnw, wswnw
wnw sapownw mno+eciso mecinw +wienw, ynwmo+wnw mnoroponnw xyniypnw uennociw.
oxopnsaneio na iosa ronnmo cionancxo, cipaierwuecxo w xyniypno cpezwme,
cs+pssamo spona w swn, oixpwno n+nen npociop sa oxonuaienno osnaznsane na
anxancxwn nonyocipos w sa excnanswn x+m s+ipemnociia na spona.
eznara cnez nazaneio na Hapwrpaz exmez II ce nacouwn cpemy +pwn /14541456/,
xaio npessen snauwienna uaci oi snazenwnia n. snonsy-
sanxw s+ipemnwie pasnornacwn s iasw cipana, ion oxonuaienno n noxopwn npes 1459
r. anxo cnez iosas 1463 r. wna sasnaznna w ocna. pes 1456 r. wna
nozuwnena pezna +puwn. orasa wnw noxopenw noc w ociposwie acoc, amoipaxw
w mpoc.15 1460 r. oxonuaienno wn sassei enononec. nanwn npoz+n+asana za
ce opw s+npexw wsmnnaia na nnxow anancxw eozanw. nez mnoroponnw wsiomwiennw
noxozw 10 rozwnw cnez cm+piia na xenzeper 1478 r. ocmanuwie ycnenw za n
npes+pnai s cson nposwnuwn. nez sasnaznsaneio na Hapwrpaz ie sassenw sa siopw
n+i +nrapcxwie uepnomopcxw rpazose ecemspwn /zn. ece+p/, nxwano /zn.
omopwe/ w osonon, xowio npes 1413 r. spemenno wnw s+pnaiw na swsaniwnuwie.16
ocnezna naznana epna ropa 1499 r. iosa naz no-ronnmaia uaci oi anxancxwn
nonyocipos ce ycianoswno ocmancxo rocnozciso.
poz+n+asan naiwcx+i s+pxy zynascxwie xnn+ecisa namxo w onzosa,17 x+zeio
sasoesaienwie cpemnanw c+npoiwsaia na naz Henem /14561462/. namxwni sonsoza
wn nac+puen oi nozroiosxaia na nosa aniwocmancxa s+op++ena xoanwuwn npes 1460
r. c yuaciweio na nancxaia xy-pwn, eneuwn, nrapwn w nanwn.
acneznwuwie na Henem ne oezwnwnw cwnw-
ie cw c onzosa sa oma opa c ocmancxwie iypuw w wsnaznanw oxonuaienno s+s
sexosna sacanna saswcwmoci. onzosa nan-ynopwio ce npoiwsonociaswn na
sasoesaienwie iean enwxw /14571504/. on ne camo soxsan cpemy snamxwie
sonsozw, no w ycnnn za nanece nopa+enwe na ocmancxaia apmwn s 1475 r. npw
acnyn. esezn++ s cipeme+a cw za onasw csoeio xnn+eciso ion npasen oici+nxw
npez onma w nrapwn, xowio c+mo wmanw necxpwiw zomorsanwn x+m neroswie semw.
omom oi inx ion ne nonyuwn. y+zaia onacnoci saciaswna nacneznwxa my za npweme
sacanen ciaiyi, npw sce ue ome npes 1484 r. sa+nwie rpazose wnwn w xepman /zn.
enropoz neciposcxw/ naznanw noz ocmancxa snaci.
acanwiei+i na namxo w onzosa ocwrypwn s+ipemna camocioniennoci na
xnn+ecisaia, xonio wm c+szasana no-naronpwninw s+smo+nociw sa passwiwe. axa zo
xpan na XV s. noseueio oi cipanwie na sponencxwn rowsiox wnw npes+pnaiw s
ocmancxw nposwnuww. amo namxo w onzosa ociananw sacannw, a yposnwx
camocionienna z+p+asa, ipwyiapna na wmnepwnia.
+npoiwswiennwie ycwnwn na anxancxwie cipanw cpemy ocmancxaia excnanswn npes
XIVXV s. saz+p+anw w s wssecien cmwc+n omanomomwnw
nanopa na sasoesaienwie x+m spona, c xoeio n zanw s+smo+noci za opranwswpa
cwnwie cw, sa za nperpazw n+in wm. i zpyra cipana, ycianosnsaneio na ocmanuwie
s sponencxwn rowsiox cianano npwuwna anxancxwie napozw za +zai oix+cnaiw oi
omoio passwiwe na spona w za +zai s+sneuenw s zpyra, uy+za na inx omeciseno-
wxonomw-uecxa w nonwiwuecxa cwciema.
XVI . pes mecinazeceioio
cioneiwe w ocoeno npes n+psaia my nonoswna cmancxaia wmnepwn ce nano+wna xaio
n+psocienenna nonwiwuecxa cwna ne camo s spona w s pezna swn, no w s unnoio
pezwsemnomopwe.18 is+pzwna ce szpaso na anxanwie w s esepnoio pwuepnomopwe
c+c sassemaneio na pwm, in nociwrnana cepwosnw sasoesanwn w noezw naz
nenoxopenwie sce ome manoaswncxw snazeienw. pes nocneznwie zeceiwneiwn na XV w
s nauanoio na XVI s. in npeozonnna c+npoiwsaia na xpwciwnncxaia nwra /eneuwn,
nanaia, nrapwn, cnanwn w Ipanuwn/, sasoxsana rwnei w wpwn /1517/ w c iosa ce
ycianoswna s apacxwn csni. nez iosa in nacouwna ycwnwnia cw cpemy zsama mor+mw
nenpwnienw ,semenaia wmcxa wmnepwn" na apn V s spona w epcwncxaia z+p+asa
na eeswzwie.
ociaswna s zenciswe uenwn cw soenen noienuwan, xonio napacisan nenpecianno c
npwioxa na oraicisa oi noswie sasoesanwn, cmancxaia wmnepwn npw xnenman I
enwxonennw, napwuan ome axonozaien /15201566/, yis+pzwna rocnozcisoio cw,
cwnno w sacipamwienno, na ipw xoniwnenia spona, swn w pwxa. ieuenwe na
noseue oi ueiwpw zeceiwneiwn nennaia apmwn oc+meciswna zecei ronemw noxoza s
spona w ipw s swn. aci+nnenweio x+m Henipanna spona sanounano c+c
sasnaznsaneio na enrpaz s 1521 r. nrapwn wna nociasena noz xonipon cnez
nopa+enweio, xoeio npei+pnnna npw oxau /1526/. xopo sasoesaienwie zociwrnanw
zo cienwie na wena /1529/ s zsyon c xacyprcxwie ascipwncxw snazeienw sa
rocnozciso s nrapwn. +c sasnaznsaneio na yza s 1541 r. snauwienna uaci oi
nrapwn npemwnana noz npnxo ocmancxo snazwueciso. enpwniencxwie zenciswn cpemy
scipwn npoz+n+wnw nouiw es npex+csane. ronemwn zsyon c apn V w
ascipwncxwie Xacyprw wmnepwnia snnsna s c+xs c Ipanuwn, uweio nauano ene+w
napounwni zorosopen axi c iasw cipana /i.nap. xanwiynauww 1535 r./.
znospemenno c iosa, soxsanxw sa nazmomwe s pezwsemno mope, ocmancxaia z+p+asa
yis+pzw-
na cwnaia cw s rencxwn apxwnenar c+c sassemaneio na ozoc /1522/ snazenwe na
pwuapwie /noa-nwiw/ w nosena npoz+n+wienna sonna sa osnaznsaneio na Uemen.
ennwni noi, uwnio azmwpan wn mopcxwni xopcap Xanpezwn apapoca, xp+ciocsan
sozwie na pezwsemno mope, nanacnn nopa+enwn na nenpwnienwie cw w wss+pmsan
neouaxsanw onyciomwiennw naesw no wianwancxoio w wcnancxoio xpanpe+we.
onnwie cpemy pan w pax zonecnw na wmnepwnia ronemw iepwiopwannw npwzowsxw
apacxw pax c arzaz w sanaznwie onaciw na pyswn w pmenwn /1555/.
sasoesaiennwie cw nauwnanwn in zociwrnana zo peroseie na nzwn s ronnmaia
mopcxa xamnanwn xpan ocipos wy.
xnxusaneio na nosw semw s npezenwie na cmancxaia wmnepwn, osnaznsaneio na
panonw, npes xowio mwnasanw sa+nw i+proscxw n+iwma, cs+pssamw cipanw w
xoniwneniw, oixpwnw necnwpen npwiox na npwxozw oi zan+uw, i+proscxw iaxcw w
mwia. esw npwxozw c+szasanw s+smo+nociw sa nozz+p+ane na orpomnaia soenna
mamwna w sa yxpensane na ocmancxwn pe+wm s mnoroponnwie nozsnacinw nposwnuww, s
iosa uwcno w s sponencxwn rowsiox.
-!
4546 &+<& 4%4&5
)3 , /*/! (*
*=! cianosnsaneio na ocmancxaia eozanna cwciema s +nrapcxwie
semw wno npoz+n+wienen npouec, sanounan ome c+c sasoesanweio. n npwzowna no-
ncnw ouepianwn ezsa npes siopaia nonoswna na XV s., w io x+m xpan na
ynpasnenweio na exmez II asoesaien. iiorasa zaiwpa w nan-pannoio nosnaio
zocera pernameniwpane na ocmancxaia eozanna cwciema w azmwnwcipauwn, passwio w
yc+s+pmencisysano no-x+cno s xozexcwie na enwm I w na xnenman enwxonennw.19
annwie eozannw wnciwiyuww, xowio ce oocownw ome npes XIV s. s ocmancxoio
emwpciso, cera ce zooopmwnw me+zy zpyroio w npw cwnnw cna-snno-swsaniwncxw
snwnnwn. awciwna sasoesaienwie, ynwmo+asanxw +nrapcxaia z+p+asa, paspymwnw
yciowie na c+mecisysamaia eozanna cwciema. pw sce iosa oaue neoino+nwie ny+zw
na z+p+asaia s pacinmoio soenno nanpe+enwe saciaswnw ocmancxaia snaci za
sawmcisysa pezwua sasapenw nopnzxw w meiozw nan-seue s onaciia na wcxannwn
+wsoi, rnasno sa za wsip+rsa noseue npwxozw sa z+p+asnoio c+xposwme w sa rocnoz-
cisysamaia xnaca. i zpyra cipana, in ce cipemnna upes npnxo nacwnwe wnw
acwmwnauwn, a c+mo w upes wssecinw oici+nxw wnw ocwrypnsane na no-onexuen
ciaiyi sa nnxow xaieropww nacenenwe za oxsane w nociasw s cson ycnyra wssecinw
cpezw oi noxopenwie w nan-seue ociai+uwie oi ciapaia ynpasnnsama xnaca, sa za
pasmwpw no iosw nauwn couwannwie cw onopw.
is+p+zasama ce no n+in na sonnaia, ocmancxaia eozanna cwciema npes XV w
n+psaia nonoswna na XVI s. ce xapaxiepwswpana c zse ocnosnw uepiw: 1/
nosemnenaia cocisenoci wna mapxwpana oi cwnen uenipanws+m c ieopeiwuecxwn
nociy-nai sa s+pxosna w neorpanwuena cocisenoci na z+p+asaia s+pxy unnaia semn,
onsena sa ,mwpwn-cxa" /z+p+asna/, no na npaxiwxa nozenena na pasnwunw no onwx
w ocer eozannw snazenwn; 2/ ocnosno mncio s nen saemano snazenweio, cs+psano
c+c cny+enw, npezw scwuxo soennw saz+n+enwn x+m s+pxosnaia snaci cnaxwn+x+i,
pozcisen na swsaniwncxaia nponwn.
npoueca na sasoesanweio cnaxwn+x+i ce nano+wn xaio ocnosna opma na
semesnazenwe. on zonpwnec+n sa swzowsmenenwe na pezwua soennw w arpapnw
wnciwiyuww, xowio c+z+p+anw cwnnw ociai+uw oi pozoso-nnemennwie oinomenwn.
iapwie yz+enose /enose na rpanwunwie onaciw, wsrpazenw s+s ocnosa na pozoso-
nnemennaia opranwsauwn/ w zpyrwie nnemennw so+zose, me+zy xowio w iesw,
oc+meciswnw pezwua sasoesanwn na anxanwie, wnw me+zy n+pswie z+p+aienw s
+nrapcxwie w wsomo s esponencxwie semw. cnosnaia maca oi z+p+aienw na
cnaxwncxw snazenwn wnw oinwuwnwie ce s+s soennaia cny+a onuw oi nnemennoio
on+nuenwe wnw oi nosoopmwpanwie cyniancxw xopnycw. i siopaia nonoswna na XV s.
no zannw na iwmapcxwie perwcipw20 napacnan poni na iw-mapwoiwie cny+wienw oi
cyniancxaia cswia. pes cnaxwn+xa s+pxosnaia snaci nanarana w yxpensana npwnuwna
na uenipanwsma s semesnaze-nweio, soennaia opranwsauwn w azmwnwcipauwnia w
nozxonasana noswuwwie na nposwnuwannaia noiomcisena apwcioxpauwn. anaraneio my
s anxancxwie w no-cneuwanno s +nrapcxwie semw e wciopwuecxw oycnoseno oi
cneznoio: s ieuenwe na zse cioneiwn ocmancxaia z+p+asa oc+mecisnsana excnanswnia
cw x+m pezna spona wmenno oi wsxoznaia cw asa s rowsiouna spona.21 iasw
nanpernaia sasoesaienna nonwiwxa mo+ena za ce oc+mecisnsa npezw scwuxo upes
ocwrypnsane na zwcuwnnwnwpana w oecnocona apmwn w ciernaio azmwnwcipaiwsno
yciponciso, nozz+p+anw na ocnosaia na cnaxwn+xa. i zpyra cipana, npw nero
s+smo+nociwie sa oiuennwueciso w nenoxopciso na oizennwie my z+p+aienw wnw
orpanwuenw no-
pazw nanwuwe na cwnna uenipanna snaci. on nossonnsan n+psonauanno za ce z+p+ai
c no-manxo ycwnwn s nozuwnenwe noxopenwie napozw oi sponencxwn rowsiox, zaneu
no-mnoroponnw oi sasoesaienwie, w za +zai sazymasanw w noiwcxanw no-+pso w
ewxacno scwuxw c+npoiwswiennw nponsw na saswcwmoio nacenenwe.
y+zaia za ce ocwrypw nozzp++xa sa rnasnaia uaci oi onnwie cwnw xonnwuaia
onpezenwna opmaia na cnaxwn+uwie. naxwnia nonyuasan xaio npwxoz onpezenenw
zan+uw oi nacenenweio s iouno oosnauenw cenwma. saswcwmoci oi pasmepa na
npwxoza wmano ipw swza cnaxwn+uw: iwmapw /c zoxoz zo 20 000 axueia/, swameiw /oi
20 000 zo 100 000 axueia/ w xacose /naz 100 000 axueia/.
cexw oi inx wman onpezenen no zoxoz n+psonauanen mwnwmym x+n+u /sa iwmapwie s
ymenwn - 1000-3000, a sa swameiwie - 20 000/. on wn ocnosaia, xonio ne ce
npomennna no pasmep npw cmnna na z+p+aienwie my, npezswzen za ocwrypw wszp++xaia
na onuwie oi eozannoio on+nuenwe. a iosw cpasnwienno panen eian oi passwiweio
cw, xoraio z+p+asnwie npwxozw ne wnw zociai+unw sa nozz+p+ane na ionxosa
mnoroponna nnaiena pezosna apmwn, xonxoio wswcxsanw ronemwie sasoesaiennw
meponpwniwn na ocmancxaia snaci, iwmapcxaia cwciema nan-yzauno paspemwna
nponema sa nozz+p+ane na no-snauwienen soenen noienuwan. aio npezociaswno na
cnaxwwie uaci oi zoxozwie na nozsnacinwie semw, s+pxosnoio ynpasnenwe ocwrypwno
no cpasnwienno nan-nex nauwn maiepwannaia asa sa nozz+p+ane na ronnma onna
cwna.
pw nanaraneio na csonia snaci ocmanuwie npwsnexnw s apmwnia w zanw iwmapw w na
nnxow mecinw +wienw, npezwmno npezciaswienw na ciapaia apwcioxpauwn w
uwnosnwueciso. osa wnw i.nap. cnaxww-xpwciwnnw. o-ronnmaia uaci oi inx
nocienenno wnw nomxcxnmanuenw w x+m xpan na XVI s. nouiw ce npeionwnw s
iypcxaia napoznoci.22
cwuxw z+p+aienw na cnaxwn+uw s +nrapcxwie semw wmanw onpezenenw saz+n+enwn x+m
s+pxosnaia snaci. e ipnsano npezw scwuxo za ce nsnsai naspeme w za wsn+nnnsai
zopoc+secino cny+aia cw s+s eozannoio on+nuenwe noz xomanzaia na npexwie cw
nauannwuw ennepenose-ie, ananenoseie, cyamw w uepwamw. +p+aienwie na no-
manxw iwmapw cny+enw camw, exwnwpanw c
nexw pwsnwuw /z+ee/, a iesw c no-npwxozonocnw nenose wnw zn++nw za sozni c+c
cee cw onpezenen pon s+op++enw w nozz+p+anw oi inx ponwpanw zpy+wnnwuw
/z+eeny/ w nomomnwuw op+-+enocuw /rynnm/, za noroisni w nnxow c+op++enwn,
za ce exwnwpai c xo+enw pwsnwuw, omwiw c meiannw nnaciwnxw /sopxme/, w za
naasni manxw onnw nanaixw, ronemw maipw w np.
iapoio ocmancxo saxonozaienciso sapannsano na cnaxwwie za ce oizaneuasai oi
snazenwnia cw. pes iasw mnpxa c+c saswzna sa onesw ycnoswn +pswna s+pxosnaia
snaci c+ymnsana za c+epe pasnp+cnaiwie ws nposwnuwwie xonnw nozenenwn nan-
naze+znaia n onna cwna npes XVXVI s. cnxo onno oinwuwe na cnaxwwie ce
s+snarpa+zasano c ysenwuasane na zoxozwie wm /iepaxw/. osw nopnz+x rw noziwxsan
x+m c+secina cny+a, npasen rw no-onxw w yc+pznw. arpazaia sa oinwuwnwie ce
npw esnomaznoio w noscemecino pasopn-sane w orpasane, npw x+psaswie sasoesanwn
s semwie na mnoro wnosepnw napozw wna ocwrypena.
cexw oi inx nonyuasan znnose semn sa eozanna excnnoaiauwn. ssneuenwn zows oi
iasw semn upes nenocwnnwn ipyz na nozsnacinoio nacenenwe cnaxwwie wsnonsysanw
me+zy zpyroio, sa za nozz+p+ai onnaia cw roiosnoci w upes iosa za c+zencisysai
sa onassane rocnozcisoio na eozannaia xnaca, sa yis+p+zasane mor+mecisoio w
rapaniwpane iepwiopwannoio pasmwpenwe na ocmancxaia z+p+asa.
asw z+p+asa, yis+pzena s nenpeciannw sonnw, ce cipemnna c scwuxw cpezcisa za
sanasw soen-nocny+enwn xapaxiep na cnaxwn+xa w xonipona cw naz nero. aiosa in
oinemana snazenwnia na oin+uwnwie ce oi pezoseie na on+nuenweio soennw, na onwn,
xowio ne wsn+nnnsanw esyxopno cny+enwie cw saz+n+enwn wnw wnw ynwuenw s
nnxaxso yrnasno npeci+nnenwe. pes iesw mepxw uenipannaia snaci z+p+ana cnaxwwie
s nenocpezciseno ciporo nozuwnenwe w ocwrypnsana zo ronnma cienen inxnaia
zwcuwnnwna.
opmwie na nacnezcisenoio npaso sa cnaxwn+xa wnw c+szazenw iaxa, ue za onassai
soenno-cny+enoio my npeznasnauenwe. e ne paspemasanw esycnosno nacneznsane.
wnoseie nacneznsanw snazenweio camo axo noemenw amwnwie cw cny+enw
saz+n+enwn. o iosw nauwn s+pxosnaia snaci orpanwuasana s+smo+nociwie sa
yxpensane na noiomcisena apwcioxpauwn. pw iosa cnaxwn-cxwie cwnose nonyuasanw
mnoro no-man+x oi amwnwn nen. +pxosnoio ynpasnenwe npwny+zasano nacneznwuwie
za nanpernai cwnw w c+c cociseno yc+pzwe s cny+aia cw za ysenwuai pasmepa na
nenoseie cw.
amoio nacneznsane na cnaxwn+uwie oaue
wno n+psoio oixnonenwe oi cny+enwn wm xapaxiep. axa ce c+szasana eozanna
sp+sxa me+zy iw-mapwoia w semnia.
ipyxiypaia na iosw swz eozannw snazenwn w nauwn+i na pasnpezenenweio wm wnw
opranwswpanw sce c ornez na naennsanwie seue nacoxw s nonwiwxaia na s+pxosnaia
snaci no oinomenwe na se-mesnazenweio. cmancxwie saxonw nossonnsanw scexw
cnaxwn za npwie+asa camo ezwn x+n+u. +cpezoiouasaneio na noseue cnaxwn+uw y
ezno w c+mo nwue w yspezwno na uenipanwciwunoio nauano s z+p+asaia. a za ce
nonpeuw na paszponsaneio w nonw+asaneio zoxoznociia wm, wna s+sezena cwciemaia
na c+zpy+nwuecxo snazenwe c nocmenno cny+ene s apmwnia. +mecisysanw w iaxwsa,
xowio wnw s nozeneno snazenwe y nnxonxo zymw, zn++nw eznospemenno za ce nsnsai
na soenna cny+a cpemy znnoseie oi omwn wm iwmap /i.nap. xwce-ia/.
osw nosemnen onz wn is+pze npomennws. nopez ny+zwie na momenia w rnasno
wsn+nnenweio na c+oiseinaia cny+a scexw cnaxwn+x mo+en za +ze oinei oi eznoro
w zazen na zpyr, paszenen na xwceia w sauwcnen na pasnwunw z+p+aienw. o-ceine
np+cnaiwie xwceia wsanw c+wpanw oinoso w npezociasnnw na nos z+p+aien w i.n.
pw nanwunociia na orpanwueno nacnezciseno npaso iasw npaxiwxa npesp+mana
cnaxwncxaia semn s nosemnen onz s nenpex+cnaio zsw+enwe. axa npes XVXVI s.
wnw csezenw zo mwnwmym s+smo+nociwie sa yis+p+zasane na pozosa nosemnena
apwcioxpauwn.
cmancxwie cnaxww wnw orpanwuenw s+s sna-zencxwie cw npasa s+pxy zazenwie wm
semw. poza+w, noxynxw wnw zapenwn wnw ciporo sapanenw, i+n xaio s+pxosnw
cocisenwuecxw npasa naz iasw semn wmana camo z+p+asaia, wcx+i. a cnaxwwie ce
npezociasnna no-cxopo snaci s+pxy zoxozwie, oixonxoio s+pxy camaia semn, xonio
snazeeno w opaoisano saswcwmoio nacenenwe. pw iosa pasmep+i na iasw snaci wn
pasnwuen sa oizennwie xaieropww cnaxwn+uw. wmapwoiwie w z+p+aienwie na swameiw
sawmwie wnw nwmenw oi npasoio za c+wpai unnocino zopw pezwua oi onesw
zan+uw, xowio wm npeoici+nsana z+p+asnaia snaci xaio zoxoz, neoxozwm sa
nozz+p+ane na inxnaia onna wsnpasnoci. o csezenwnia na ocmancxwie wnancosw
yupe+zenwn ce ycianosnsa, ue pezwua iaxcw w rnow, nanaranw eznoxpaino no
onpezenenw nosozw /i.nap. azyxasa/, ce nozennnw me+zy no-zpenwie cnaxww w
swcmecionmwie soenno-az-mwnwcipaiwsnw opranw canz+axenoseie.
oxpan iesw orpanwuenwn iwmapwoiwie w sawmwie ipnsano za nonacni smemaiencisoio
na z+p+asnwie uwnosnwuw, xaio ne pasnonaranw c az-
mwnwcipaiwsna camocioniennoci s cnaxwn+uwie. ynwunaia snaci s+pxy saswcwmoio
nacenenwe ce oc+mecisnsana c nomomia na mecinwie soenno-no-nwuencxw opranw
cyamw wnw sawiw, a no-x+cno w na np+cnaiwie ws nposwnuwwie enwuapw.
wmapwoiwie w sawmwie ne mo+enw za paszasai npasoc+zwe. amwie ie ce oinacnnw
npw c+zenw cnopose x+m z+p+asnwie c+zenw yupe+zenwn xazwncxwie c+zwnwma.
no-ronnma snaci pasnonaranw onwn soenno-eozannw rocnozapw, xowio nonyuasanw
i.nap. se-swpcxw xacose. e c+wpanw snauwiennw no pasmepw zan+unw noci+nnenwn.
nxno npaso es orpanwuenwn wnw onesw zan+uw w iaxcw, xowio owxnosenwie cnaxww
nozennnw c swcmecionmwie cw nauannwuw. apazw iosa ocmancxoio saxonozaienciso
nasosasa iesw ezpw cnaxwn+uw ,csooznw", i.e. c no-mwpox wcxanen wmynwiei, sa
pasnwxa oi ,ne-csooznwie" /i.e. iwmapwie w owxnosenwie swame-iw/. +p+aienwie
na seswpcxw xacose nonyuasanw ome w nonoswnaia oi onesw zan+uw w iaxcw, uaci oi
xowio npwwpanw s cson nonsa iwmapwoiwie w sawmwie. asw xaieropwn snazenwe ce
nonsysana w c ronnma azmwnwcipaiwsna camocioniennoci.
Xacoswie rocnozapw, nan-uecio swcmw canos-nwuw, xowio npewsasanw s cpezwmnw
cenwma w ornasnsanw soenno-azmwnwcipaiwsno uenw panonw, ynpa+nnsanw snaciia cw s
xacoseie upes csow xopa, i.nap. sonsozw. onsozwie xoniponwpanw se-mesnazenweio
na pania, npwwpanw zoxozwie oi xacoseie. e wmanw w nonwuencxw ynxuww
sanasnne na npeci+nnwuw, nanarane naxasanwn sa wss+pmenw npeci+nnenwn. axwsa
ynxuww ie ynpa+nnsanw w naz saswcwmoio nacenenwe s i.nap. neocso-ozenw nenose,
xoraio c+wpanw nonaraemaia wm ce nonoswna oi zan+unaia rpyna azyxasa. o w iyx
s+pxosnoio ynpasnenwe sce nax cw sanassano s+smo+noci sa nameca upes c+wpane na
ronnma rpyna z+p+asnw zan+uw, ycnosno napwuanw wss+npeznw /asapwsw zwsanwe se
iexnnww nopwe/.
pasoc+zwe paszasan xazwncxwni c+z, npw sce ue wsn+nnenweio na ie+xw npwc+zw s
,csooznwie" cnaxwn+uw ce oc+mecisnsano nocpezcisom opranwie na canz+axenoseie.
e+zy owxnosenwie cnaxwn+uw w seswpcxw-ie xacose s +nrapcxwie, xaxio w wsomo
s anxancxwie semw c+mecisysanw uysciswiennw pasnwuwn s pasmepa na zoxozwie.
oxaio npes XVI s. xacoseie wmanw rozwmen zoxoz oi nnxonxocioiwn xwnnzw zo
mwnwon w noseue axueia, noseueio oi iwmapwie wnw c nesnauwienen zoxoz. pw iosa
snaciia pnzxo rw paszasana s iexnwn nan-swcox pasmep 20 000 axueia /cpeznwni
zoxoz wn me+zy 10004000 axueia/.
esw orpanwuenw zoxozw ce nawpanw oi cpas-
nwienno manxo na pon cena, uwwio semnwma wnw sxnxuenw s npezenwie na ezwn wnw
zpyr iwmap. ecio zopw na iwmapwoiwie ce zasana camo uaci oi ceno wnw no-cxopo
oi zoxozwie my. c+ciasa na mnoro oi pannwie iwmapw wrypwpai opaoisaemw semw
s+s w wss+n semnwmaia na cenaia, i.nap. mespw, xowio zaneu ne nocenw iax+s
zoxoz, xax+sio zasanw cencxwie semnwma, s cnyuawie, xoraio wnw opaoisanw oi
cennnw s npwne+amoio ceno wnw no-zaneunw cena wnw oi npwzomnw ois+n nony-nomazw
xpyuw.
nemo noseue, s wssecinw cnyuaw snaciia sauwcnnsana na iwmapwoiw c+scem
nezoxoznw mespw c+c saz+n+enweio c+oiseinwie cnaxww ,za rw c++wsni", i.e. za rw
nanpasni npwxozonocnw. o csezenwnia na perwci+p oi xpan na 70-ie w nauanoio na
80-ie rozwnw na XV s. iwmapwoi+i na mespaia ip+mena, c zpyro wme nwana
/nencxo, enwxoi+pnoscxw oxp+r/, noen saz+n+enweio za n npes+pna s zoxozen
wsiounwx. espwie ouap w eipym-nwue s+s wzwncxw canz+ax wnw sauwcnenw x+m
iwmap c oemanweio cnaxwnia za rw ,c++wsw". espaia ynwna s naxwn wmox npes
1475 r. wna sauwcnena na cny+wien s+s wzwncxaia xpenoci, samoio noen
saz+n+enweio za n nanpasw zoxozonocna. espaia epsena soza cnopez ezwn c+xpaien
perwci+p sa wxononcxw canz+ax oi xpan na 70-ie rozwnw na XV s. wna sxnxuena
x+m snazenweio na nwxononcxwn xazwn, samoio ion n nowcxan, xaio ce saz+n+wn za n
nanpasw wsiounwx na zoxozw. i inx mnn za ce wsz+p+a ezwn cnaxwncxw zpy+wnnwx
/z+eeny/. wssecinw cnyuaw zopw iaxwsa mespw zwpexino wnw nosepnsanw na
camwie zpy+wnnwuw. ax+s e cnyuani c ezwn oi zpy+wnnw-uwie na iwmapwoi oi
rapnwsona na xpenociia a-ne, wzwncxw canz+ax /ann wnw oxoneu, zn. o-
xoann/, nonyuwn ,sa c++wsnsane" mespaia cnop-z+e /zn. ssopwua, onesauxo/. i
csezenwnia na perwcipauwnia nwuai zopw meiozwie, c xowio cnaxwwie ,c++wsnsanw"
mespwie wnw nycieemwie cena. e naciannsanw no iesw nycieemw mecia cennnw, zomnw
oi zpyrw cena.23 esw npwnomw na snaciia pasxpwsai ycwnwnia n za ononsoisopw s
nan-ronnma cienen scwuxw npwxozonocnw s+smo+nociw na sasoxsanwie semw c ornez za
oesneuw wszp++xaia na eozannoio on+nuenwe.
o iosw n+i s+pxosnoio ynpasnenwe ce cipemnno za s+scianosw pascipoenaia oi
sasoesanweio wxonomwxa na osnazenwie* seue anxancxw cipanw. asmwpwnw ce
opaoisaemwie nnomw, wsociasenw w sanycienw npw ronemwie zemorpacxw npomenw
cnez ocmancxoio nponwxsane s xpan na XIV w nauanoio na XV s. cwuxo iosa wmano
sa uen za ce nano+w w naz inx pe+wm+i na eozannaia excnnoaiauwn.
ce sa za nasw iosw maiepwanen onz xaio onopa na cnaxwncisoio, s+pxosnaia snaci
cneznna zanw cny+enwie eozanw excnnoaiwpai zociai+uno uenec+opasno oipezenwie
wm nenose, es za pa-sopnsai nozainoio nacenenwe, rnasen npowssozwien na
cpezcisa sa nozz+p+ane na ynpasnenuecxwn anapai.
rpanwuenwie zoxozw na mnoswncisoio oi pannwie cnaxwn+uw noziwxsanw iexnwie
snazeienw x+m iaxosa noswmasane na zoxoznociia wm, xoeio za rw wsasw oi
saipyznenwnia npw nozz+p+ane na onnaia wm exwnwposxa. osa nociwranw npezw
scwuxo upes yc+pzwe s+s soennaia cw cny+a, xoeio ce s+snarpa+zasano uecio c
ysenwuasane na nenoseie. onnxora ie npwnrsanw x+m cpezcisa, xowio wnw wsroznw
w sa s+pxosnoio ynpasnenwe, c+mo sawniepecosano za +ze noswmena zoxoznociia na
semwie xaio ocnosa na soennaia my cwna cnaxwncxoio on+nuenwe w xaio nozaien
wsiounwx sa z+p+asnaia xaca. aiosa io wno naropasnono+eno x+m +enanweio na
ezwn cnaxwncxw nauannwx za ce npwzaze xaio zoasxa x+m iwmapa my spauancxoio
ceno ezxoseu. on noen oemanweio za nnama na z+p+asnoio c+xposwme noronosnwn
zan+x oi 500 axueia, z+n+wmw oi mecinaia pan, zoxaio , [cenoio] ce o+wsw", i.e.
zoxaio +wienwie my ce samornai.24
ec+mecisenw pasnwuwn c+mecisysanw ne camo me+zy zoxozwie oi nenoseie na
zpenwie w na ezpwie cny+enw eozanw, no w me+zy iesw oi nwunwie wm wmenwn.
npezenwie na iwmapwie, swame-iwie w xacoseie wmano w nwunw cionancisa na
cnaxwwie, i.nap. xaca-uwnwuw. e wnw nepaszenno cs+psanw c+c camwn cnaxwn+x
snaciia rw zapnsana w oinemana saezno c inx. nwunwie cionancisa snwsanw ezno
wnw nnxonxo nosn, nnxonxo nwsazw, zse-ipw nwsw, a nonnxora camo ip+ciwuwma w
osomnw naca+zenwn. nxow oi iwmapwoiwie zopw ne nozz+p+anw xaca. aeiw s
nenpex+cnaiw noxozw, ie wnw nwmenw oi s+smo+nociia za n cionanwcsai. aiosa w
anrapwnia na cennnwie s iwmapwie nan-uecio wna wsociasnna. naxwwie nnmanw x+ze
za n wsnonsysai npw nwncaia na csoe cionanciso w n samennnw c napwuen oixyn.
mnoro cnyuaw nesawniepecosanociia wm oi xacaia rw xapana za n npeoici+nsai na
cennnwie cw c ianwn, i.e. za n zasai sa nonsysane c+c saz+n+enweio za nonyuai oi
nen eozanna penia.
omwpnwie xacosw zomenw nwunoio cionanciso na eozana wno no-ronnmo. i nero
ce nawpanw no nnxonxo xwnnzw axueia rozwmno. nauwiennwie npwxozw c+szasanw
s+smo+noci sa no-ronnmo samorsane. osw siopw semesnazencxw momeni cs+pssan
zon+nnwienno cnaxwnia c+c cencxaia semn xaio eozanen rocnozap.
cmancxaia uenipanna snaci, xonio neoixnonno nasena npasoio cw na s+pxosen
pasnopezwien s wsrpazenaia oi nen soennonenna cwciema, orpanwuasana upes
saxonozaiennw mepxw pasmwpnsaneio na cnaxwncxaia xaca. ,naxwnia za ne snazee
[nwuno] semn s noseue oi uwnwxa cw."25 cnyuan, ue no ezwn wnw zpyr nauwn ion
npoz+n+wienno speme snazeen wmoiw na saswcwmoio nacenenwe, ie wxa mornw za ce
ycsoni w npwuwcnni x+m nerosaia xaca camo c+c cneuwanno cyniancxo paspemenwe.
esw mepxw uenenw za ce ocyeini s+smo+nociwie cnaxwwie za nacouai csowie
wniepecw x+m se-mesnazenweio w za sanemapni ocnosnwie cw soennw saz+n+enwn.
+mespemenno c iosa s+pxosnaia snaci ce cipemnna za sanasw oi noceraiencisa w
eznonwunoio cionanciso na nacenenweio xaio wsiounwx na npwxozw sa nozz+p+ane na
cnaxwncisoio w sa z+p+asnoio c+xposwme.
+npexw pasnwuwnia s nono+enweio na oizennwie cny+enw eozanw naz scwuxw inx c
n+nna cwna ie+anw xonipon+i w namecaia na s+pxosnaia snaci. aio orpanwuasana s
nan-ronnma cienen wmynwieinwie npasa, in cneznna nocpezcisom csowie opranw
c+cionnweio na cnaxwn+uwie w rw pasnpezennna c+opasno c+c sacnyrwie w yc+pzweio
na iexnwie z+p+aienw.
nauwiennaia os+psanoci na cnaxwwie w ocioniencisoio, ue ie ne ce pasnope+zanw
no cson sonn c+c semwie s+s eozannwie cw snazenwn nopazw s+pxosnaia cocisenoci
na z+p+asaia, ne osnauasai, ue ie wmanw npaso camo s+pxy uaci oi zowsa na iesw
semw. pasaia s+pxy zowsa, xowio z+p+asaia wm oipe+zana s+s opma na cny+enw
eozannw snazenwn, ce pasnpociwpanw w s+pxy camaia semn. e sacnranw saswcwmoio
nacenenwe, xoeio opaoisano w nonsysano iasw semn. es iaxasa snaci cnaxwwie ne
wxa mornw za wsip+rsai oi saswcwmwie cennnw uaci oi nosemnenwn zows, za ce
pasnope+zai c sxnxuenwie s nenoseie wm cencxw cionancisa, sa za ononsoisopnsai
npwxozwie wm sa nozz+p+ane na onnaia cw roiosnoci.26
nauenweio, xoeio z+p+asnaia snaci oizasana na cnaxwncxaia cwciema npes nepwoza
na ronemwie sasoesanwn s spona, nwuw oi neowuannwie zoiorasa npeopasosanwn,
wss+pmenw npw exmez II asoesaien. +m xpan na 70-ie rozwnw na XV s. nopazw
ocipaia ny+za oi semw w npwxozw sa nozz+p+ane na ocmancxaia soenna opranwsauwn,
s ueni+pa na xonio cionno cnaxwncxoio on+nuenwe, ion xonwcxysan ronnm pon
eozannw zomenw c nan-mwpox wmynwiei /mxnxose/ w neoiuy+zaemwie no saxon sax+w
s ymenwn w nazona.27
I T . nepwoza na ocmancxoio nponwxsane s
+nrapcxwie semw w na anxanwie napez c +ws-
X -I
axasanwe c oxausane na xyxa rpasxpa oi . Tsanrep
/1577/
neno neoxozwmwn sa z+p+asnaia snaci cnaxwn+x iyx wnw pasnpocipanenw w zpyr swz
eozannw snazenwn i.nap. mxnxose.28 pes iesw snazenwn, naz xowio ne ie+anw
nwxaxsw cny+enw saz+n+enwn w orpanwuenwn, s+pxosnoio ynpasnenwe ocwrypnsano
npwxozonocnw wmoiw sa unenoseie na cyniancxoio cemenciso, sa wsi+xnaiw ocmancxw
n+nxosozuw w canosnwuw, na xowio eznospemenno wnw nosepenw w cny+enw snazenwn
xacose, sa xopa oi cyniancxoio oxp++enwe w np.
pyra xaieropwn mxnxose c no-man+x ocer w zoxoznoci wnw oipe+zanw sa
mxcxnmancxw penwrwosnw mwcwonepw. aci oi iexnwie zoxozw noz-
z+p+anw penwrwosnw yupe+zenwn, sa za cianai npwieraiennw cpezwma sa mxcxnmanwie-
noxnon-nwuw. e c+scem npnxo ocny+sanw z+p+asnaia nonwiwxa na yxpensane na
mxcxnmancxwn enemeni w pasmwpnsane na mxcxnmancxaia penwrwosna nponaranza cpez
wnosepnoio nacenenwe. asmep+i wm wn pasnwuen. noro uecio iesw snazenwn
sxnxusanw no nnxonxo cena c+c semnwmaia wm, mespw, opwswma, ropw, zoxozwie oi
nnxow zan+unw saz+n+enwn s rpazoseie wnw zopw camwie rpazose c panonwie wm.
xioseie sa ciaiyia na scexw mxnx w sax+ cswzeiencisysai sa wssecinw pasnwuwn
s+s snazeiencxwie npasomomwn. o s ocnosnw nwnww oi inx e ncno, ue mxnxoseie
wnw neorpanwuena nwuna cocisenoci na rocnozapwie wm. exnwie npwie+aienw wnw
nan+nno csooznw za rw npozasai, npezasai s nacnezciso, za rw nozapnsai w za rw
npesp+mai s+s sax+, i.e. za rw npwuwcnnsai x+m xaieropwnia na neoiuy+zaemwie w
nenpwxocnosenw nosemnenw wmymecisa. manw nan-mwpox azmwnwcipaiwsen wmynwiei.
csoozenw oi cny+ena os+psanoci x+m uenipannaia snaci, ie wnw snauwiennw no
pasmepw eozannw wmenwn. oxpan owuannwie npwxozw oi zan+unwie saz+n+enwn na
saswcwmoio nacenenwe, c+wpanw s+s scwuxw xaieropww eozannw snazenwn, mxnxoswie
rocnozapw cnaranw p+xa w s+pxy unnocinwie noci+nnenwn oi zan+uwie, xowio s
iwmapwie w swameiwie ce nozennnw me+zy cnaxwwie w canz+axenoseie. pezwua
cnyuaw zopw cyniancxwie pasnopezw w axiose sa snazenwe na mxnxose /mxnxnameia/
npezociasnnw c+wpaneio na z+wsweio s nonsa na snazeienwie wm. wnnw npwxozw ie
nawpanw w oi i+p-
roscxw mwia, oi naemw na zxxnnw, cxnazose, xanose, asapw w rpazcxw cpezwma,
xowio nonazanw s zomenwie wm. axa mxnxosaia w sax+cxaia cocisenoci c wssecien
wmynwiei ciasa ipeiwni sa+en momeni, xonio yis+p+zasan eozannonosem-nenwn pez w
c+szasaneio na eozanna apwcioxpauwn.
cmancxaia snaci zonycnana w zopw ynecnwna npes XV s. passwiweio na mxnxoseie s
ymenwn, xowio ce oix+csanw oi npexwn n xonipon nopazw mwpoxwie cw wmynwieinw
npasa. osa swzwmo oici+nnenwe oi ocnosnaia n nonwiwxa na nozz+p+ane cny+enoio
semesnazenwe ce nanarano no sa+nw c+opa+enwn oi wcxanen xapaxiep.
+scianosnsaneio na onyciomenwie npw sasoesanweio panonw ce s+snarano nan-seue
na mxnxoswie rocnozapw. exnwie nenocpezcisenw wxonomwuecxw wniepecw rw
saz+n+asanw za npes+pnai nozapenwie wm oi cyniana semw s wsiounwuw na no-ronemw
zoxozw. necnenw oi mwpoxwie cw npasomomwn, ie yc+pzno naciannsanw nosw
nocennwuw, nan-seue mxcxnmancxw xononwciw, s npezenwie na csowie oesnxzenw wnw
nezociai+uno nacenenw, no nnozopoznw snazenwn. znospemenno c iosa c+zencisysanw
sa wxonomwuecxoio samorsane na nozsnacinwie wm cenwma upes pezwua zan+unw
onexuenwn, ocwrypenw na pania s inx. axa nanpwmep ax+nz+wncxwni nauannwx Iwpys
en, snazeien na mxnxosw wmoiw, me+zy zpyroio w s +pnoscxo, npes+pnaiw s+s
sax+w, napezwn nacenenweio na cenoio ypaz en /zn. nna uepxsa/ za +ze
ocsoozeno oi wsnnamaneio na ezwn oi ocnosnwie zan+uw pecm-w uwi /nosemneno-
nwuen zan+x na mxcxnmancxaia pan/, i+n xaio +wienwie na cenoio wnw iypuw-
xononwciw.29
ymenwncxwni ennepen npes 40-ie rozwnw na XV s. ac+m nama mxnxos rocnozap,
a nocne w yupezwien na sax+a, x+m xonio ce uwcnnno pnnoso rapaniwpan
cneuwanen ciaiyi sa pania cw. n wna ocsoozena oi nosemneno-nwunwn zan+x
wcnenue, oi saz+n+enweio za zociasn z+psa w ceno sa nomemenweio na mecinwn
ynpaswien. zoswuwie w ne+enenwie ne cnezsano za nnamai zan+xa z+w-swe. zna
xaieropwn +wienw, saeiw c oirne+zaneio na osue, wnw nan+nno ocsoozenw oi xapau
w zan+x sa osueie. i zpyra cipana, na ocnosanwe na sanosez oi cynian answz II
zpnnoscxaia pan ne wna onarana c wss+npeznw zan+uw. i nozonw
eswp pwcynxa oi X. ex /1586/. scipwncxa nauwonanna wnwoiexa wena
nennwuw-xpwciwnnw, sozenw na paoia pwcynxa oi X. ex /1586/. scipwncxa
nauwonanna wnwoiexa wena
zan+unw onexuenwn ce nonsysanw 60 +nrapcxw zomaxwncisa s pnnoso, npwuwcnenw
x+m xaieropwnia na r.nap. zepseniz+ww.30 es c+mnenwe iesw meponpwniwn
zonpwnecnw sa samorsaneio na cenwmeio, xoeio no zannw na perwci+p sa XV s.
naponsano 85 n+nnouennw w 2 szoswmxw zomaxwncisa,31 a s perwci+p oi cpezaia na
XVI s. e nocoueno c 242 +nrapcxw zomaxwncisa, 163 ne+enenw +nrapw, 5
mxcxnmancxw zomaxwncisa w 1 ne+enen mxcxnmanwn /mo+e w nomoxamezanuenw
+nrapw/.32
pes XVI s. senwxwni seswp yciem nama saxynwn xaio mxnx cenoio pnayixson /zn.
xsapian opowme oi asrpaz/ w nocne ro sax+wpan, xaio no+psan za ocwrypw
wcxannw onexuenwn sa uaci oi cennnwie c ycnoswe ie za oxpannsai cenwmeio xaio
zepseniz+ww.33 esneuasanxw iaxa cwryp-
nociia my, yciem nama uenen za npwsneue npwiox oi nacenenwe x+m nero. a za
c++wsw zpyro sanycinno cenwme s cson mxnx mespaia X+pcosa n+-nap+ /zn. c.
X+pcoso, asrpazcxo/, yciem nama npecenwn s 1553 r. 60 cemencisa oi
pnayixson w rw nacianwn iam.34
o spemeio na answz II /14811512/ mespaia s osemxo, p+cienwx, c zpyro wme
onpanoa-c+, cianana mxnx na swcmwn soenen canosnwx yc-iaa nama. pes
ycwnwnia na rocnozapn iosa esnxzno mncio iaxa ce nacenwno w s+smornano, ue oi
mespaia ce opasysanw ipw cena, sanwcanw s perwci+pa oi cpezaia na XVI s.
onpanoac+, p+cienwx w xua nwce.35 +psoio e s semnwmeio na zn. c. onpanuw,
a zpyrwie ca wsuesnanw.
+p+asnaia nonwiwxa sa c++wsnsane na oes-
nxzenw, sanaznanw wnw pasnp+cnaiw cenwma nocpezcisom cwciemaia na mxnxose w
sax+w c+snaza w c ycwnwnia n sa xononwswpane c mxcxnmancxo nacenenwe na mnoro
panonw, i+n xaio mxnxo-swie rocnozapw cw cny+enw nan-seue c iaxwsa no-cennwuw,
sa za s+scianosnsai nycieemwie cena. p+sxaia me+zy iosw iwn eozannw snazenwn w
mwpoxwn ocer na iypcxaia xononwsauwn e nan-npxo wspasena s onaciw c ronnmo
cipaierwuecxo snauenwe, xoeio mo+e za ce npocnezw no csezenwnia na sanasenwie
perwcipw.
pes cwciemaia na mxnxoseie s+pxosnaia snaci s+snarpa+zasana ycwnwnia na
soenauannwuw, oinwuwnw ce ocoeno npw ycsonsaneio na nosw iepwiopww. axa in rw
nac+puasana w s no-naiai+mnaia sasoesaienna zennoci. pes iaxwsa snazenwn,
npezociasenw s ymenwn na pasnw anazon-cxw enose w n+psenuw, ocmancxaia snaci
ce ocsoo+zasana oi necwrypnw w csoesonnw rocnozapw s wsiounwie panonw.
az mxnxoseie c+mo ie+ana sannaxaia oi smemaienciso na s+pxosnaia snaci. o
nosoz wnw es nosoz cynian+i mo+en za rw oinema. io samo iexnwie snazeienw
namwpanw nauwn za rw nociasni noz saxpwnaia na saxonwie, xaio rw npesp+manw s 42
neoiuy+zaemw sax+w. pes napounw sasemanwn,
X1 -I
-
i.nap. sax+nameia, uaci oi zoxozwie na iwn wmymecisa wnw onpezenenw sa
nozz+p+aneio na nnxon z+amwn, wmapei /naroisopwienno yupe+zenwe c omecisena
xyxnn/, saswe /mxcxnmancxo oimennwuecxo ome+wiwe/, mezpece /yuwnwme/, s nonsa
na csemenwie sa mxcxnmanwie rpazose exa w e-zwna w np. axa iesw wmenwn
ciasanw nenpwxocnosenw sa seunw spemena.
npasnenweio wm ce ype+zano c+opasno c npeznwcanwnia na sasemaienwie.
ocneznwie camw oipe+zanw s sasemanwnia cw p+xosoznwie zn++nociw s+s sax+wie
mxiesnwn w nas+p /wncnexiop/ sa cee cw w sa noiomcisoio cw. ax s
sasemaiennwie axiose ie onpezennnw w nauwna na wsnonsysane zoxozwie oi
npezazenwie na sax+a wmoiw, xowio c+scem ne oiwsanw wsunno sa penwrwosnw w
naroisopwiennw uenw. o-ronnmaia uaci oi inx ce sazennna sa sax+cxwie
ynpaswienw mx-iesenwwie. one+e cnopez ycnoswnia na sasemanwnia ynpaswienw
wnw wnw camwie sasemaienw, wnw iexnwie nacneznwuw, zoxozwie, onpezenenw sa inx,
wnw s c+mnoci zoxozw, xowio yupezwienwie na sax+wie sanassanw saswnarw sa
noiomcisoio cw.
axa c npesp+maneio na mxnxoseie s neoiuy+zaemo sax+cxo wmymeciso rocnozapwie
wm
+p+ecisena npouecwn npw nomoxamezanusane na xpwciwnncxo zeie rpasxpa oi .
Tsanrep /1577/
npeznassanw eozannwie cw snazenwn oi noceraiencisoio na uenipannaia snaci.
+pxy ocnosaia na iesw mxnxose w sax+w c ysaxonenwie wm nacnezcisenw npasa ce
oocowna w yxpennana noiomcisena apwcioxpauwn s ymenwn. ozoseie na
wxaneesuw, spenoceesuw, Iwpyseesuw w np. nozz+p+anw sexose napez csonia mom
w snwnnwe s anxancxwie semw upes sax+w, opasysanw oi nnxoramnw mxnxose.
ce no-uecioio sax+wpane na mxnxose ysenwuwno npwxozwie, a oiiam w snwnnweio na
mxcxnmancxoio zyxosenciso. osa oi cson cipana zonpwnecno ome noseue sa
wzeonorwuecxoio yis+p+zasane na ocmancxwn eozanen pez.
ax+cxwie snazenwn wmanw is+pze mwpox wmynwiei. +pxosnaia snaci uecio
zonycxana sa-x+cxoio ynpasnenwe za c+wpa zopw nnxow snauwiennw z+p+asnw
zan+uw, xaio z+wsweio, a s mnoro cnyuaw ce oixassana w oi npasoio cw na i.nap.
wss+npeznw zan+uw. o ne camo ronemwni wcxanen wmynwiei zasan s+smo+noci sa
snauwiennw npwxozw. me s pannoio cw passwiwe na anxanwie sa-
x+wie ce cnenw ipanno c rpazcxaia wxonomwxa w uepnenw no pasnwunw n+iwma
cpezcisa oi no-o+wsenoio rpazcxo cionanciso. esw npwxozw pnzxo wnw snaranw s
npowssozwienna cionancxa zennoci sananiw w i+proswn. wxnoseno ie wnw
ononsoisopnsanw no nauwn, xonio w wswcxsan nan-manxw ycwnwn w pwcxose. aiosa
cpasnwienno pano sax+wie sanounanw za wrpani ponnia na xpezwi-no-nwxsapcxw
wnciwiyuww.
noro cpezcisa nonyuasanw sax+wie w oi namwpamwie ce s semnwmaia wm npociopnw
xaca-uw-nwuw, xowio wnw opaoisanw upes anrapwn oi sa-x+cxaia pan wnw oi
i.nap. opiaxuww nacenenwe c nonypocxw ciaiyi.
aio ynecnwna s wssecien cmwc+n passon na mxnxoseie w sax+wie, xowx ce
oixnonnsanw oi uenipanwciwunoio ocnosno nauano na ocmancxaia eozanna cwciema,
s+pxosnaia snaci ce nwmasana oi snauwiennw npwxozowsiounwuw. e mwnasanw s+s
seuno w esycnosno snazenwe, npexs+pnnnw ce upes noxynxo-npoza+w oi p+xa na
p+xa, es z+p+asaia za wma swzwma nonsa oi iosa npeoici+nsane na uaci oi
npwxozwie.
aciasena za noznomara yis+p+zasaneio wm no s+pxosnw c+opa+enwn, cs+psanw c
nonwiwxaia na sasoesanwn w yxpensane na ocmancxoio rocnozciso s sasnazenwie
semw, z+p+asnaia snaci snnsna s xonnwxi c yis+pzenoio oi nen ocnosno uen-
ipanwciwuno nauano. nopa na iosa uenipanwc-iwuno nauano wna soennonennaia
cwciema, uweio yis+p+zasane wno oi pemasamo snauenwe sa s+nmnononwiwuecxwie
ycnexw na wmnepwnia. io samo s+pxosnoio ynpasnenwe ce cipemnno za orpanwuw s+s
s+smo+na cienen wmynwieinwie npasa na mxnxose w sax+w.
X. aio npezociaswna ocnosnaia uaci oi sasnazenwie semw na
cnaxww, mxnxosw w sax+cxw rocnozapw, s+pxosnaia snaci sanaswna sce nax w sa
cee cw uaci oi iesw semw. osa wnw cyniancxwie xacose. inx wnw sxnxuenw
nan-nnozopoznw semw w nan-zoxoznw wsiounwuw, npezwmno o+wsenw rpazcxw cpezwma c
ronemw npwxozw oi i+proscxo-sananiuwncxa zennoci. axwsa snazenwn wmano na mnoro
mecia s onyncxo, w-ioncxo, wxsemxo, enemxo, yxymxo, esrenwn-cxo,
ynnwmxo /zn. ianxe wmwiposcxo/, amoxoscxo, noszwscxo, zpwncxo, owncxo,
xcienzwncxo, wzwncxo w np. e wnw pezxw cnyuawie, xoraio s+pxosnaia snaci
npwc+ezwnnsana x+m cyniancxwie xacose semw, uwnio zoxoznoci ce wna paspacnana,
mwnnw naxozwma w np., xowio ce uwcnenw npezw iosa x+m iwmapw, mxnxose w np.
cwuxw npwxozw oi zan+uwie s pamxwie na iesw snazenwn ce npwwpanw -es
orpanwuenwn sa nwunaia cyniancxa xaca.
yniancxwie xacose ce ynpasnnsanw oi sonsozw, xowio xoniponwpanw semesnazenweio,
c+wpanw zan+uwie oi saswcwmoio nacenenwe w ynpa+nnsanw wssecinw nonwuencxw
ynxuww nozono na sonsozwie oi seswpcxwie xacose: nanaranw rnow, sanasnnw
saxononapymwienw, npenpamanw rw na xazwnia wnw upes csow xopa wsn+nnnsanw na
mncio npwc+zaia sa wss+pmeno npeci+nnenwe. e wnw nozp+uen nosemnen onz na
uenipannaia snaci, x+m xowio in npwnrsana w oizennna uaciw oi nero, sa za rw
zaze xaio cnaxwn+uw w za yxpenw soen-nonennaia cwciema. oraio nozonw snazenwn
ocianenw no ezna wnw zpyra npwuwna es rocnozap, ie oinoso wnw sp+manw x+m
onza, oi xonio npowsxo+zanw.
axa c ycianosnsaneio na ocmancxoio rocnozciso s +nrapcxwie semw cnaxwn+x+i,
xonio saeman rnasno mncio s cwciemaia na eozannoio se-mesnazenwe, samenwn ezpwn
eozanen zomen c mwpoxw wmynwieinw npasa oi spemeio na cpeznosexosnaia +nrapcxa
z+p+asa.
3.
+p+asna opranwsauwn, soenna w azmwnwcipaiwsna ypeza
H . ynwmo+asaneio na cpeznosexosnaia +nrapcxa z+p+asna
opranwsauwn nennwie iepwiopww wnw sxnxuenw s pamxwie na ocmancxaia z+p+asna
cwciema. niepecwie na eozannaia xnaca w s+pxosnwie sazauw na z+p+asnaia snaci
ce nasenw w oc+mecisnsanw upes opranwie na uenipannoio w mecinoio ynpasnenwe,36
c xowio +nrapcxwni napoz wn s nenocpezcisen zocer.
pw c+szasaneio na csonia ynpasnenuecxa cwciema ocmanuwie wsnonsysanw npezwmno
onwia na npezxo+zamwie rw wcnnmcxw zecnoiww s nwsxwn w peznwn siox. apez c
iosa ie sawmcisysa-nw pezwua wnciwiyuww oi cnasnno-swsaniwncxw npowsxoz, xowio
sxnxuwnw s cson z+p+asen anapai xocseno upes cenz+yxcxaia azmwnwcipaiwsna
ipazwuwn wnw npnxo s xoza na sasoesanwnia s anxancxwn nonyocipos. axio
scwuxw cpeznosexosnw wcnnmcxw z+p+asw, cmancxaia wmnepwn wna zecnoiwuna
ieoxpaiwuna monapxwn. Henipanwswpanaia s+pxosna snaci ce onwueisopnsana w ce
npezciasnna upes nwunociia na snazeienn-cyn-ian. on nocen scwuxw nan-swcmw
npeporaiwsw na snaciia, es za rw zenw c xoroio w za wno. eopeiwuno nnman
nwuna wnw omecisena oirosopnoci
npez nwxoro ocsen npez popoxa w nnaxa. ynian+i xonuenipwpan s p+ueie cw
scwuxw wsxoznw noswuww na s+pxosnaia snaci. nopez ocmancxaia xonuenuwn sa
ynpasnenweio ion p+xosozen w xoniponwpan ocnosnwie cepw na z+p+asnwn +wsoi.
onapx+i wn n+psw soenauannwx, nan-swcma saxonozaienna w c+zena wncianuwn,
rnasna wrypa s penwrwosnwn +wsoi na wmnepwnia. erosoio eznonwuno mnenwe no
scwuxw z+p+asnw, soennw, azmwnwcipaiwsnw w i.n. s+npocw wno neocnopwmo. on
pemasan s+npocwie na sonnaia w mwpa.
conxinwie npasomomwn na monapxa ce xopenenw s ixpxcxaia nnemenna ipazwuwn, npw
xonio so+z+i wman wsxnxuwienno mwpoxa snaci. osa wno ocnosaia na cyniancxwn
aconxiws+m, xonio zociwrnan cson sas+pmen swz x+m cpezaia na XV s. orasa wnw
ws+wsenw nouiw scwuxw ociai+uw oi pozoso-omwnnwn cipon. exmez II wn n+pswni
ocmancxw snazeien, xonio w mor+n za ce cuwia sa neocnopwm, aconxien monapx.
asw ienzenuwn zociwrnana s+pxa cw npw ynpasnenweio na xnenman axonozaien.
znonwunwni npwnuwn na ynpasnenwe zencisysan iaxa cwnno, ue snaciia s wmnepwnia
wna c+xpanena s p+ueie na ezna ezwncisena
zwnaciwn noseue oi meci sexa. cwuxw 37 ocmancxw cynianw npwnazne+ai x+m ezna
zwnaciwn. apeuena na wmeio na ocnosaienn cw cman, in zana wmeio w na z+p+asaia
cmancxa wmnepwn.
nezsanxw wswcxsanwnia na mepwaia /mxcxnmancxwn penwrwosen saxon/, snazeienni
wn cuwian sa s+pxosen cocisenwx na semnia ocnosno cpezciso sa npowssozciso
npw eozanwsma. znospemenno c iosa ion wn neorpanwuen, n+nnosnacien rocnozap
na scwuxw csow nozanwuw nesaswcwmo oi iexnwn couwanen w npasen ciaiyi, oi
sepowsnosezanweio wnw wxonomwuecxoio wm nono+enwe. ynian+i wn neorpanwuen
zecnoi, uwnio snaci namwpana canxuwn w onpaszanwn s mxcxnmancxaia penwrwn.
o xpan na XVI s. ocmancxwie cynianw peanno nocenw npeporaiwswie na snaciia w
wsn+nnnsanw npowsiwuamwie oi inx p+xosoznw w xoniponnw ynxuww. e xomanzysanw
soncxaia npw soennw noxozw, nenocpezciseno yuacisysanw s z+p+asnoio ynpasnenwe,
rpw+enw ce sa saxonozaiencisoio, nwuno nanpasnnsanw s+nmnaia nonwiwxa na
z+p+asaia. me s sopaia na cmancxaia wmnepwn s cwciemaia na uenipannoio
ynpasnenwe ce opmwpana ezna wsxnxuwienno sa+na wnciwiyuwn zwsan+i. osa wn
snazeiencxw c+sei, ipazwuwonen sa sioxa. nero yuacisysanw nwuaia, p+xosozemw
ocnosnwie nanpasnenwn na z+p+asnwn mexanws+m. opmnneio na c+ciasa na zwsana
axiwuecxw
X -I
oipasnsano npoueca na wsrpa+zaneio na ocmancxaia soenno-azmwnwcipaiwsna mamwna.
an-pa-no, ome npw pxan, wna c+szazena zn++nociia na seswpa, rnasen c+seinwx w
nomomnwx na cyniana. pw ypaz I c pasmwpenweio na iepwiopwnia w ycno+nnsaneio
na soenno-azmwnwcipaiwsnwie nponemw poni na seswpwie ce ysenwuwn na zsama,
ezwnwni oi xowio nocen iwinaia senwx seswp. on wn cuwian sa np+s samecinwx na
cyniana. pannwn c+cias na zwsana wnw sxnxuenw xaz+acxep+i, oirosapnm sa
npasnwie w penwrwosnwie nponemw, nwmanz+wnia, naswien na z+p+asnwn neuai, w
ze-iepzapni, sanwmasam ce c wnancoswie s+npocw. o-x+cno c+cias+i na zwsana ce
ysenwuwn, sxnxusanxw xomanzwpwie na nosoc+szazenwie soennw opmauww: araia na
enwuapwie, xanyzan nama /rnasen azmwpan/ w pewcxnxwiaa, oirosapnm sa s+nmnaia
nonwiwxa. +cias+i na zwsana ce npomennn c ysenwuasane wnw namannsane pon na
xaz+ac-xepwie w zeiepzapwie c+opasno c iepwiopwannwie wsmenenwn na wmnepwnia.
osw nomomen cyniancxw c+sei zo xpan na XVI s. wman nozuepiano cnomaraiennw
ynxuww. on wn npezcezaiencisysan nwuno oi cyniana w wman sazauaia za ro
ocsezomnsa sa c+cionnweio w nponemwie na ocnosnwie cexiopw s z+p+asnwn +wsoi.
nazeienni oaue cw sanassan npasoio na eznonwuno pemenwe.
ocienenno ocmanuwie c+szanw cno+en azmwnwcipaiwsen anapai, mnorocienenna
cwciema oi xanuenapww, xowio oc+mecisnsanw xonxpeinw p+xosoznw w xoniponwpamw
sazauw. +m zwsana ce c+szanw pezwua xanuenapww, sanwmasamw ce c zwnnomaiwuecxw,
npoioxonnw w azmwnwcipaiwsnw s+npocw.
Iwnancoswie s+npocw ce p+xosozenw oi cneuwanno yupe+zenwe, i.nap. zeiepxane.
eroswie 25 oizena cnezenw xaxio sa scwuxw swzose npwxozw na z+p+asaia, uwnio
ocnosen wsiounwx wnw mnoroponnwie zan+uw, iaxa w sa pasxozwie no wszp++xaia na
nnaienaia apmwn, azmwnwcipaiwsnwn anapai w sa c+cionnweio na eozannoio semesna-
zenwe. +m zeiepxaneio noz npnxoio p+xosozciso na rnasnwn zeiepzap ce namwpana
w z+p+asnaia xasna.
H. cmancxaia wmnepwn wsrpa+zana cson z+p+asen anapai s xoza na
nenpex+cnaiw sonnw w sasoesaiennw noxozw, nopazw xoeio unnaia cwciema oi
uenipannw w mecinw wnciwiyuww wna incno cs+psana c soennaia opranwsauwn. osa
n+nno nozuwnenwe na azmwnwcipaiwsnwn, wnancoswn w za+e npasnwn anapai na
wswcxsanwnia na apmwnia zasa ocnosanwe . apxc
za n napeue ,ezwncisenaia soenwswpana z+p+asa na peznosexosweio"37. cmancxaia
soenna opranwsauwn, cnezsanxw ixpxcxaia ipazwuwn, sxnxuwna pezwua enemeniw,
sawmcisysanw oi no-ciapwie wcnnmcxw z+p+asw, rnasno na ymcxoio cenz+yx-cxo
cynianciso, xowio zopasswsana w swzowsmennna c+opasno c+c cocisenwie cw ny+zw.
+psonauanno ocnosnaia soenna opmauwn wna nnemennaia xonnwua mxcenem.
enoxaia na sasoesanweio s ana swn w na anxanwie no npwmepa na cenz+yuwie ce
oocowno eozannoio on+nuenwe oi cnaxww, wsz+p+amw ce oi eozannaia penia na
iwmapw. ocienenno cnaxwwie ce npes+pnanw s zpenw eozanw nan-macosaia
npocnonxa na ocmancxaia eozanna xnaca. axa ocnosnaia soenna cwna na wmnepwnia
cnaxwncxaia xonnwua ome npes XV s. ce oxasana npnxo cs+psana c+c
semesnazenweio w npepasnpezenenweio na eozannaia penia. csonia onna
opranwsauwn cnaxwncxaia xonnwua sanaswna ixpxcxaia ipazwuwn. n ce c+cionna oi
zse ronemw nozpaszenenwn, opmwpanw oi ennepencisaia nazon w ymwnw c+opasno
c iwmapcxwie snazenwn na sonnwuwie. cnxo nozpaszenenwe ce zennno na xpwna
nnso, zncno w cpezno cnopez reorpacxoio pasnono+enwe na iwmapwie. xpwnaia
cnaxwwie wnw rpynwpanw s no-manxw nozpaszenenwn canz+auw.
wciemaia na soenna opranwsauwn wna ionxosa c+mecisena sa +psoio w eexiwsno
c+wpane na soncxaia, ue cianana ocnosa na azmwnwcipaiwsnoio zenenwe na
wmnepwnia. omanzwpwie na c+oiseinwie soennw rpynwposxw ennepenose, can-
z+axenose w zp. wsn+nnnsanw w ynxuwwie na rpa+zancxw ynpaswienw na
c+oiseinwie azmwnwcipaiwsnw ezwnwuw.
pyra ocnosna soenna opmauwn s cmancxaia wmnepwn wna nocionnnaia nnaiena
apmwn, napeuena xanyxyny. ennwni n+psoopas wn nnemennwni nexoien xopnyc nn,
xonio wn c+szazen oi pxan xaio soenna zpy+wna, nozuwnena nan+nno na so+za, sa
za pasnonara c+c cwna, npoiwsocionma na nnemennoio on+nuenwe. asmwpenweio na
ocmancxaia arpecwn s cnasnno-swsaniwncxwie iepwiopww npes siopaia nonoswna na
XIV s. nano+wna npomenw s onnaia iaxiwxa na sasoesaienwie. +ciaia mpe+a oi
xpenociw w xpenocinw c+op++enwn ne mo+ena za +ze npeozonnna ezwnciseno c
naeswie na xonnwuaia, a uecioio npwnarane na ocazw wswcxsano ysenwuasane na
nexoinwie cwnw.
i spemeio na ypaz I, sa za naepe sonnwuw sa csonia nexoina soncxa, ocmancxaia
uenipanna snaci s+sena cneuwanen zan+x nenz+wx, xaio ssemana scexw neiw oi
sozenwie cnez naesw soen-
nonnennwuw. esw nwua cnez nacwnciseno nomx-cxnmanusane w cneuwanna
wzeonorwuecxa nozroiosxa opmwpanw n+pswie oipnzw oi i.nap. enw-uapcxw xopnyc
ocmancxa nocionnna nnaiena nexoia. i cpezaia na XV s. pexpyiwie sa enwuapcxw
xopnyc sanounanw za ce c+wpai oi nemxcxnman-cxoio nacenenwe na wmnepwnia upes
xp+snwn zan+x /zesmwpme/.38 +psoio csezenwe sa c+wpane na xpwciwnncxw momueia
zaiwpa oi 1395 r. pes XV s. wno ysaxoneno xaio saz+n+wienna ieroa
nepwozwunoio c+wpane na xnomw oi nemxcxnmancxw-ie nozanwuw, xowio cnez
npwnyzwienno nomxcxn-manusane w npoz+n+wienna nozroiosxa, uenema inxnoio n+nno
oix+csane oi einwuecxaia wm cpeza w oxonuaiennoio wm wcnnmwswpane, wnw
wsnonsysanw sa ny+zwie na ocmancxaia z+p+asa. +wpaneio na zeua upes zesmwpme
oi +nrapcxwn napoz npoz+n+wno ipw cioneiwn. an-x+cnaia wssecina zaia sa
nanarane na ieroaia e 1705 r.
cmancxwie wsiounwuw, xaxio w csezenwnia na uy+zwie n+iemecisenwuw noxassai, ue
zesmwp-meio wno npose+zano s pasnwuen wniepsan ipw, nei wnw cezem rozwnw.
pannwie sexose npw ocoeno ie+xo soenno nanpe+enwe io ciasano e+erozno. wrypnw
zannw sa pexpyiw upes zesmwpme wma oi 1567, 1601, 1610, 1622, 1646 w 1705 r.
anasenaia zoxymeniauwn oipasnsa camo uaci oi c+wpanwnia na ssemanwie oi
snaciia xnomw. nopez esponencxw cswzeiencisa 20% oi nozpacisamoio m++xo
noxonenwe, i.e. scnxo neio momue wno oix+csano oi +nrapcxwn napoz, sa za +ze
saryeno ess+sspaino. s+pze oix+cneunaia, nwmena oi iounw uwcnosw noxasaienw
wnopmauwn ne nossonnsa za ce nocouai xaxswio w za wno uwpw sa peannwie saryw
na napoznociia nw upes xp+snwn zan+x. o xaio ce wmai npez swz nerosoio sexosno
npwnarane, ronemwni npoueni na ssemanwie mnaze+w w ueciwie c+wpanwn, c n+nno
ocnosanwe mo+em za n oxaueciswm xaio ezno oi nan-+ecioxwie w c+mespemenno nan-
pesyniainwie cpezcisa s ocmancxaia nonwiwxa sa wcnnmwswpane na noxopenwie
anxancxw napozw, s iosa uwcno w na +nrapwie.
i c+xpanenwie wsiounwuw nwuw, ue iasw ieroa wmana ne camo xonwuecisena, no w
xauecisena cipana. cyniancxwie sanosezw, wszasanw npw axuwwie sa c+wpanwn,
swnarw ce nozuepiasano, ue ipnsa za ce c+wpai ne xaxsw w za e mnaze+w, a ,nan-
zopwie", ,nan-xpacwswie", ,nan-ymnwie". osa noxassa, ue upes zesmwpmeio
uenipannaia snaci nozwpana nan-nepcnexiwsnaia uaci oi nozpacisamwie, sa za rw
sxnxuw s csonia soenna w azmwnwcipaiwsna opranwsauwn, ne camo za rw oineme, no w
za rw npoiwsonociasw na napoza wm. o-
xasaienen e axi+i, ue oi 48 senwxw seswpw, ynpasnnsamw wmnepwnia me+zy 1453 w
1635 r., 22 wnw cnasnnw, r+puw w ananuw, npemwnanw s wcnnma upes zesmwpmeio.39
i ieroaia wna ocsoozena, w io sa xpai+x nepwoz, pania oi sax+cxwie snazenwn
w pyzapcxwie cenwma, no, xaxio ce sw+za oi ezna cyniancxa sanosez oi 1622 r., in
is+pze pano wna nwmena oi iasw npwswnerwn.40
xuwwie no naopa na zesmwpme ce wss+pmsanw oi cneuwannw enwuapcxw uaciw.
Henipannaia snaci csoespemenno npezynpe+zasana mecinwie azmwnwcipaiopw, xowio s
onpezenen zen ipnsano za nozcwrypni nsnsaneio na scwuxw xpwciwnncxw mnaze+w na
npezsapwienno nocoueno mncio. cyniancxwie sanosezw mnoroxpaino ce wsi+xsa, ue
pozwienwie, xowio ce onwisanw za cxpwni zeuaia cw wnw za rw nozmenni c uwranw w
esnpwsopnw, menw za +zai naxassanw c+c cm+pi.41 yposociia, c xonio
uenipannaia snaci npecnezsana scnxax+s onwi sa yxpwsane na zeua, e ne camo
xocseno cswzeienciso sa macoswie onwiw za +zai cnacenw cwnoseie na napoza nw oi
noceraiencisaia na ocmanuwie, a w sa iosa, xonxo neoxozwmw wnw pexpyiwie oi
zesmwpme sa wmnepwnia.
+panwie momueia wnw wsnpamanw c+c cneuwanen xonson s enwuapcxwie xasapmw s
zpwn, pyca w Hapwrpaz, x+zeio ie wnw nomxcxnman-usanw. nez iosa mnaze+wie
wnw pascensanw s mxcxnmancxa cpeza s ana swn w wsnonsysanw xaio zomamnw
cnyrw, semezencxw paoinwuw, sananiuwncxw uwpauw, sa xoeio ne nonyuasanw nwxaxso
s+snarpa+zenwe. yx ie ipnsano za nayuai iypcxw eswx, za s+snpwemai iypcxwn wi
w npasw, za wsyuai mxcxnmancxwie penwrwosnw zormw. n-xonxorozwmnwni npecion s
wcnnmcxa cpeza s mnazaia wm s+spaci ocwrypnsan npomnnaia s inxnoio penwrwosno w
napoznocino c+snanwe. e+xwie ycnoswn na +wsoi, npw xowio wnw nociasenw, uenenw
inxnoio mopanno npes+snwianwe. yx ie ipnsano za sapasni eiwunwie w mopannwie
uennociw na +nrapcxaia s+snwiaienna ipazwuwn w za ce npes+pnai s +ecioxw,
nwmenw oi omouosemxw zopozeienw m++e, uwnio ezwncisen +wiencxw cmwc+n cnezsano
za +ze anaiwunaia npezanoci x+m wcnnma w snpnaia cny+a x+m cyniana. asw
+ecioxa cwciema ce oxasana s noseueio cnyuaw nan+nno pesyniaina.
nez nnxonxorozwmen npecion mnaze+wie oinoso wnw c+wpanw s enwuapcxwie
xasapmw, x+zeio ce wss+pmsan iexnwni siopw nozop. an-xpacwswie w ymciseno
passwiwie mnaze+w wnw wsnpamanw s zsopeua, sa za san+nnni ronnmaia op-
X I
*-<
,,-
y0 I
nwuapwn pwcynxa ws o&mnes ze 1a wrume, p1. 54. apw+xa nauwonanna
wnwoiexa
p+sen zan+x ocmancxa rpasxpa. ysen ,onxan+ capan" Hapwrpaz
mauwn na wuornanwie npwcny+nwuw, oi xowio ce nozwpana w nwunaia npwcnyra na
snazeienn. noswna oi inx ociasanw cnyrw s omwpnwn ocmancxw zsop, a ezna
mwnwmanna uaci upes npexwn cw zoci+n zo snazeienn wmana s+smo+noci za ce zoepe
zo nonwiwuecxa, azmwnwcipaiwsna w soenna xapwepa. i iasw is+pze incna cpeza ce
nozwpanw +zemwie ynpasnwuw na wmnepwnia. Iaxiwuecxw xp+snwni zan+x ocwrypnsan
zoci+n zo swc-
mwie cepw na ynpasnenwe na ezna mwnwmanna uaci oi c+wpanwie mnaze+w, npw iosa
cnez xaio ie nan+nno wsrysanw csoeio napoznocino camoc+snanwe. onnma uaci oi
inx wnw sxnxusanw s pezwuwie na enwuapcxwn xopnyc, sa za +zai wsnonsysanw xaio
nymeuno meco s sasoesaiennwie sonnw na wmnepwnia.
+panwie mnaze+w npemwnasanw npes cneuwanna soenna nozroiosxa s xopnyca na
az+emwo-rnanwie, a cnez iosa upes i+p+ecisena uepemonwn, napeuena uwxma, wnw
snwcsanw s c+ciasa na enwuapcxwn xopnyc w pasnpezennnw s oizennwie my uaciw. s
xopnyca inxnaia wzeonorwuecxa opaoixa ne npex+csana. pes opzena na zepswmwie
exiamw s enwuapcxwie uaciw wn nozz+p+an wsxnxuwienno anaiwuen wcnnmcxw
zyx. wmenw oi
47
48
Xpwciwnncxw momueia, npwroisnnw sa enwuapw. pasxpa oi . Tsanrep /1577/
eciecisena cemenna cpeza, oi scwuxw pazociw w rpw+w na nopmannwn uosemxw +wsoi,
ie ce npesp+manw s cnnno w snpno op+zwe na cyniancxwn aconx-iws+m, nacousano
xaxio cpemy s+nmnwie sparose na wmnepwnia, iaxa w cpemy scwuxw onesw cwnw s+ipe
s nen, xowio ce onwisanw za ce npoiwsonociasni na c+mecisysamwn z+p+asen pez.
nwuapwie wnw iesw, xowio noiymasanw esmwnocino s+cianwnia na noxopenwie
napozw w ynioseie na cna-xwncxaia xonnwua.
nauwienna uaci oi momueiaia, c+wpanw upes zesmwpmeio, ociasana wss+n c+ciasa
na nexoiaia. e wnw wsnonsysanw xaio paoina cwna s+s snazenwnia na cyniana wnw
na npezciaswienwie na ocmancxaia eozanna xnaca. pw scwuxw cnyuaw oaue
nesaswcwmo oi +zemaia wm c+za iesw momueia wnw saryenw saswnarw sa
+nrapcxaia napoznoci.
+psonauanno enwuapcxaia nexoia wna wsnonsysana xaio mypmosw oipnz. o-x+cno in
mnoroxpaino ysenwuwna c+ciasa cw, sa za ce yis+pzw xaio rnasna onna opmauwn.
cnosnaia opranwsauwonna ezwnwua na xopnyca wna opiaia. piw-ie 198 na pon
ce rpynwpanw s ipw no-ronemw nozpaszenenwn :cexan,xnxx w z+emaai.wna
c+szazena cno+na nepapxwn oi owuepw, naueno na xowio cionn xomanzwp+i na
xopnyca araia na enwuapwie. n+pswie sexose oi c+mecisysaneio na enwuapcxaia
nexoia in nanozonsana soenno-pw-uapcxw opzen. nwuapwie +wseenw s cneuwannw
xasapmw s zpwn, pyca w Hapwrpaz, nnmanw zoci+n zo semesnazenweio w npaso za
c+szasai cemencisa. uwianw ce sa pow na cyniana, oix+zeio wzsano w
nawmenosanweio na unnaia xopnopauwn xanyxyny pow na opiaia. manw cneuwanen
xpwzwuecxw ciaiyi, xonio rw nociasnn naz zencisysamwie saxonw. e wnw noz
nwunoio pasnope+zane na cyniana. +nro speme enwuapwie wnw zenciswienno enwina
soncxa, xonio wmana snauwienen znn sa ocmancxwie ycnexw s spona, swn w pwxa.
+m
X -I
nnaienaia apmwn wnw sxnxuenw i.nap. meci x-nxxa nozpaszenenwn oi xonnwuw w
apiwnepwn, xowio wmanw eznax+s c enwuapwie ciaiyi.
csen zseie ronemw soennw opmauww s n+pswie sexose c+mecisysanw no-manxw
nozenenwn, xaio ax+nz+wwie, asewie, emnwwie w zp., xowio wsn+nnnsanw ponnia na
asanrapz npw ocmancxwie noxozw, xaxio w mnoroponnw ocny+samw ezwnwuw.
cmancxaia wmnepwn ce yis+pzwna xaio cpezwsemnomopcxa z+p+asa w c+szana
snauwienen noi. +psonauanno noiwnwnia n ce c+cionna npezwmno oi ranepw, s
xowio ce wsnonsysana cwnaia na soennonnennwuw. Inoiaia ce ocny+sana oi zse
nozenenwn sonnwuw asew w nesenzw, no-ronnmaia uaci oi xowio npwnazne+enw x+m
nnaienaia soncxa.42
srpa+zama ce xaio z+p+asa s xoza na nenpex+cnaiw sasoesanwn wmnepwnia nozuwnwna
unnoio cw yciponciso sa ny+zwie na sonnaia. paxiwuecxw ronnmaia uaci oi
mxcxnmancxoio nacenenwe wno sxnxueno s apmwnia. osa n zasano s+smo+noci za
pasnonara c+c snauwienen uosemxw noienuwan, neoxozwm sa oc+mecisnsaneio na
nennaia arpecwsna nonwiwxa npes XVXVI s.
Henipanwswpanwni zecnoiwuno-ieonorwuen xapaxiep na cmancxaia wmnepwn n
ocwrypnsan nazmomwe s xoza na sasoesanweio na anxanwie, a-na swn w +noio
cpezwsemnomopcxo xpanpe+we. cnezsamwie cioneiwn oaue ion ce oxasan
c+mecisena npeuxa s nennoio passwiwe. pes+pnai s zorma, ion ne zasan s+smo+noci
sa nwxaxsw peannw peopmw w oycnoswn newse+nwn ynaz+x na wmnepwnia.
oenwswpaneio na ocmancxoio omeciso c+mo zoseno zo oipwuaiennw pesyniaiw,
npwyusanxw rocnozcisysamaia napoznoci x+m napaswino, neipyzoso c+mecisysane.
U H. npoueca na esponencxwie cw
sasoesanwn ocmanuwie oopmwnw azmwnwcipaiwsnoio pasnpezenenwe na snazenwnia cw.
osa pasnpezenenwe nenpecianno ce npomennno s saswcwmoci oi sazauwie na
sasoesanweio w c ornez na no-xpenxoio yis+p+zasane na snaciia s sasnazenwie
semw.
me npw n+pswie cw ci+nxw s ooconsaneio na oizennwie azmwnwcipaiwsnw onaciw
sasoesaienwie sanaswnw ouepianwnia na eozannwie snazenwn iaxwsa, xaxswio wnw
ie zo nazaneio wm noz ocmancxa snaci. azmwnwcipaiwsnaia nomenxnaiypa oi iosw
nepwoz ie nonnxora wrypwpai c wmenaia na ciapwie wm rocnozapw. axa wzwncxoio
uapciso na san pauwmwp cianano wzwncxw can-z+ax, snazenwnia na oncianiwn
enn ce sanasw-
nw s canz+axa ocianzwnn /i.e. oncianiwnosa semn/, wxononcxwni canz+ax nouiw
nan+nno oxsanan Twmmanosa +nrapwn. xrosanaznwie +nrapcxw semw wmano
azmwnwcipaiwsna onaci c wmeio +nxamwn.43 eponino iosa wnw ciapw wmenwn na
wssecinwn eozan. anasenw wnw w zpenw eozannw snazenwn, xaio epsen,
opwienrpaz, pamopnwua, orzan, nwsepa w mn. zp.
asnazenwie zo 40-ie rozwnw na XVI s. semw na anxanwie ocmanuwie rpynwpanw s
ronnma azmwnwcipaiwsna ezwnwua ymwnwncxoio ennep-enciso. nez sasnaznsaneio
na yza/1541/ce c+szanw ennepencisa wnw enneiw oi nososasoxsanw-ie iepwiopww s
spona. ymwnwncxoio ennepen-ciso, wnw no-x+cno ymwnwncxwni ennei, ce
ynpasnnsano oi ennepen wnw mwp-w mwpan. ezanwmeio my wno oinauano s zpwn, a
cnez iosa s own. on wn wswpan me+zy swcmwie cyniancxw uwnosnwuw w nocen
iwinaia nama, a oi XVI s. naiai+x seswp. inauano pymwnwncxwni ennepen
pasnonaran c ronnma snaci s omwpnaia iepwiopwn na ezwncisenwn s spona ennei
ymwnw. o-x+cno iasw snaci namannna nopazw c+szasaneio na nosw enneiw.
cnosnaia sazaua na ennepenoseie wna za nozz+p+ai s wsnpasnoci
nozsezomcisenaia wm soenna cwna s nposwnuwwie w za p+xosozni soennonennaia
cwciema. aio s+pxosen opran na azmwnwcipaiwsnaia snaci ie wnw orpanwuasanw
camo oi xazwwie.
ennepenoseie ynpa+nnsanw npasaia cw na swcmw cny+wienw nocpezcisom cson
xanuenapwn c nozsezomcisenw uwnosnwuw. pwma oi inx ce sanwmasanw c
perwcipauwnia w xonipona na nennwie snazenwn s enneia. +pxosen wnancos
nauannwx wn manzeiepzap+, xonio nanpasnnsan npwxozo-pasxozwie na snaciia.
e+zy uwnosnwuwie na en-neicxoio ynpasnenwe wn w mexyaiuwnia. cnosnoio my
saz+n+enwe wno za ynpasnnsa osaxanienwie nenose w za c+wpa npwxozwie oi inx sa
mecinoio c+xposwme. ozono na s+pxosnwn cyniancxw c+sei /zwsana/ w enoseie
wmanw csow c+seiw zwsanw, xowio oc++zanw w paspemasanw s+npocw, cs+psanw c
ynpasnenweio na onaciia.44
ymwnwncxoio ennepenciso wmano csow no-manxw nozpaszenenwn soenno-
azmwnwcipaiwsnw ezwnwuw /canz+auw, nwsa/. pannwn nepwoz oi ynpasnenweio na
xnenman axonozaien ie wnw 29. aueno cionnw canz+axenoseie wnw mwp-w nwsa,
wmanw panr na namw w ce nasnauasanw nanpaso oi s+pxosnaia snaci, maxap w no
yxasanwe na ennepenoseie. e noznomaranw nocneznwie s+s so-enno-
azmwnwcipaiwsnwn cexiop w wsn+nnnsanw xaxio iexnwie, iaxa w sanosezwie na
cyniana.
+nrapcxwie semw, uwcnnmw ce x+m ymwnwn-cxwn ennei, wnw sxnxuenw s cneznwie
canz+auw: xonio ce pasciwnan oi ynascxoio yciwe na xr zo enexa w
axap nnanwna. nero snwsanw opyz+a, siounoio yzoropwe, siouna iapa
nnanwna w esepowsiouna paxwn zo anaciwpcxwie s+sswmenwn; oi ynas
zo iapa nnanwna, na wsiox zo nwnwnia Tymen wnwcipa, a na sanaz zo paua w
enorpazuwx; zonwnaia na wmox zo ynas w nnanwnwie nwuapcxw swe,
apsan, yuan, spen w s+p-nwr; T xonio sxnxusan zpwncxo, nxos-cxo w
noszwscxo, zonwnaia na opna apwua /es iaposaropcxo w Xacxoscxo/zo
xiwmancxwie s+sswmenwn, ozoncxaia onaci w enomopweio, zonwnaia na ecia, na
onna ipyma x+no oi enacwua, apzapcxaia zonwna es panona na neswie sapzapcxw
npwiouw, zonwnaia na wcipwua zo nnanwnwie ana napa, pamoc, ypynoc, anua w
nwmn; oxsaman panona me+zy pezna ropa w iapa nnanwna na wsiox oi
ipnma, neswn pnr na onna pza w anaciwpcxwie s+sswmenwn;
xcienzwncxwn xpan w uaci oi axezonwn; X oxsaman noxpan anancxw w
+nrapcxw panonw; I sxnxusan owncxo, amoxoscxo, xiwmancxo, wpoi-cxo,
epxoscxo w pesnwmxo.45
o xpan na XV s. canz+auwie ce nozennnw na no-manxw azmwnwcipaiwsnw ezwnwuw
swnaeiw wnw cyamwn+uw. exnw soenno-azmwnwcipaiwsnw ynpaswienw wnw i.nap.
cyamw wnw swaneicxw sonsozw. pes XVI s. xnenman I peopranwswpan
azmwnwcipaiwsnoio yciponciso c ornez na yxpensaneio na uenipannaia snaci w
samenwn cyamwn+-uwie c zpyrw azmwnwcipaiwsnw zenenwn, i.nap. xa-sw /xazan+uw/,
ornasnsanw oi xazww.46
azwwie ce sanwmasanw rnasno c npasopaszasaneio. acenenweio npwnrsano x+m
xazwncxwn c+z no nan-pasnoopasnw cnopnw s+npocw na e+eznesweio,
ssawmooinomenwnia c snaciia, ysaxonnsane na noxynxo-npoza+w, nacnezcisa,
zapenwn, ocsoo+zasane na pow w np. azwwie zencisysanw c+opasno c nopmwie na
oocownaia ce s ocmancxaia z+p+asa npasna cwciema, wsrpazena s+pxy mepwaia.
noro oi nennwie npeznwcanwn wnw sawmcisysanw oi npasoio na zpyrw mxcxnmancxw
cipanw w wnw npwrozenw cnopez ny+zwie na ocmancxaia z+p+asa. e ne mo+enw za
ypezni sazosonwienno c+mecisysamwie s wmnepwnia oinomenwn, ocoeno cnez xaio s
nen ca ce sxnxuwnw nanpeznanwie s csoeio passwiwe anxancxw semw. aiosa noxpan
mepwaia ce oocowna unna cwciema oi saxonw w sanosezw c+c cwna na saxonw,
wszaze-
nw oi pasnwunw cynianw c+opasno c nenocpezcisenwie ny+zw na eozannaia xnaca w
na z+p+asaia.47 cmancxoio npaso ycsowno w pezwua owuaw, sasapenw s anxancxwie
cipanw, xowio npezw sasoesanweio ocny+sanw wniepecwie na anxancxaia eozanna
apwcioxpauwn. osa ooconsane na ocmancxaia npasna cwciema wno asen npouec,
xonio npoz+n+wn w npes siopaia nonoswna na XV s. w namepwn wspas w no-onpezenena
opma s saxonozaiencisoio na exmez II. eroswni xozexc oipasnsa nopnzxw w
oinomenwn oi npezxoznaia enoxa w zasa ownnw zannw sa omecisenoio passwiwe s
anxancxwie cipanw oi nauanoio na XV s.
apez c npasopaszasaneio xazwwie wmanw w zpyrw npasa, xowio wm nossonnsanw za ce
smecsai s mnoro cexiopw na omecisenwn w cionancxwn +wsoi. e xoniponwpanw
i+proscxwie czenxw w nperpa+zanw n+in sa nepeznociw w snoynoipew. pw+nwso w
yc+pzno cnezenw xax ce npwnarai saxonwie w xax ce npose+zai pasnopezwie na
s+pxosnoio ynpasnenwe, noznomaranw, nan+icisysanw w nazswpasanw mecinwie opranw
na snaciia sa nozz+p+ane na ycianosenwn npasos nopnz+x. cwuxw sanosezw na
snaciia zociwranw zo snanweio na nacenenweio nocpezcisom xazwnia.
azwwie oc+mecisnsanw zo ronnma cienen sp+sxaia me+zy s+pxosnaia snaci w
np+cnaiwie ws nposwnuwwie eozannw snazenwn. e wnw wciwncxwie nocwienw w
naswienw na uenipanwciwunoio nauano s ocmancxaia eozanna cwciema w pesnocinw
naswienw na ocmancxwn npasen pe+wm, xonio ysaxonnsan omecisenoio nepasenciso,
eozannaia excnnoaiauwn w noiwcxaneio na nopoenwie napozw. emxcxnmancxoio
nacenenwe neswnarw wno saz+n+eno za i+pcw ycnyrwie na mepwaicxwn c+z.
onaciw, x+zeio no cwnaia na pasnwunw wciopwuecxw ocioniencisa ce sanaswno no-
ronnmo camoynpasnenwe, io oinacnno mnoro oi cnoposeie cw x+m csowie zyxosnw
c+zwnwma. s+pze camocioniennw s iosa oinomenwe wnw espewie, +wienw na nnxow
anxancxw cenwma. narozapenwe na npwsnaiaia wm oi ocmancxaia snaci wssecina
nesaswcwmoci s pamxwie na iexnwie omwnw ie paspemasanw pezwua cnopnw s+npocw s
paswncxwie c+zwnwma. o-manxw azmwnwcipaiwsnw ezwnwuw oi xa-swie wnw naxwwie.
e wnw ynpasnnsanw oi sonsozwie na canz+axenoseie, xowio npwse+zanw s
wsn+nnenwe cyniancxwie wnw ennepencxwie pasnope+zanwn.
an+unw opranw na uenipannaia snaci s nposwnuwwie wnw emwnwie w amwnwie wnw
wss+npeznwie npaienwuw myamwpwie, xowio e+erozno npwwpanw oi pasnwunw
eozannw zomenw zan+uw-
X -I
euaina xapia oi epapz epxaiop /1634/. mciepzam
ie, oipezenw sa z+p+asnoio c+xposwme. mwnwie wsn+nnnsanw pasnwunw no oem w
xapaxiep ynxuww. esw s rpazoseie ce rpw+enw ne camo sa c+wpaneio na
z+p+asnwie zan+uw, no w sa cionanwcsaneio na onesw npwxozowsiounwuw, xowio wnw
npnxo sauwcnenw na z+p+asnoio c+xposwme wnw na cyniana. onnxora ie wsn+nnnsanw
w nonwuencxw ynxuww. ronemwie rpazose swnarw wmano noseue oi ezwn emwn.
mwnwie s moneiapnwuwie cnezenw sa uwcioiaia na meiana, wsnonsysan npw ceueneio
na moneiw, w xoniponwpanw scwuxw wss+pmsanw iam onepauww. pwcianwmnwie w
mwinwuecxwie emwnw nazswpasanw c+wpaneio na iaxcwie w mwiaia, zoxaio s
pyznwuwie w zpyraze ie
ynpa+nnsanw nonwuencxa snaci npw c+wpaneio na npwxozwie nozono na sonsozwie w
cyamwie s xa-coseie.
asswiwni rpazcxw +wsoi s sponencxwn rowsiox nanaran s+se+zaneio na nnxow
cneuwwunw wnciwiyuww, xowio za opranwswpai w nanpasnnsai cionancxaia zennoci na
rpazoseie w za n nociasni nan+nno s ycnyra na nosaia snaci. apez c+c
cnomenaiwie seue swcmw opranw na mecinoio ynpasnenwe wnw c+szazenw w zpyrw.
zwn oi inx wn myxiecw+i, naiosapen za zw sa peza na rpazcxwie nasapw, za
xoniponwpa i+proscxo-sanani-uwncxaia zennoci, cnaznsaneio na ecnawie c
maiepwan sa paoia w za nposepnsa xauecisoio na apiwxynwie. on cneznn zanw ce
cnassai ycianosenwie nasapnw uenw, npwse+zan s wsn+nnenwe xazwncxwie pasnopezw
oinocno nasapnwn pe+wm, naxas-
san napymwienwie c+c c+rnacweio na xazwwie. on c+wpan iaxcwie oi rpynaia
wxiwca /nasapnw iaxcw/. ronemwie rpazose wn nozsezomcisen na i.nap.
mexwpxeixyzac+ /rpazcxw xexan/ ciapen-mwna na scwuxw rpazcxw npoecwonannw
xopnopauww. yxiecw+i wn noznomaran s zennociia cw oi acecamwnia, xonio wman
npaso za c+wpa xaio csoe s+snarpa+zenwe nnxow iaxcw oi rpazcxaia cionancxa
zennoci w wsn+nnnsan wssecinw nonwuencxw ynxuww. pranw na snaciia, ocny+samw
c+wpaneio na nasapnw w npwcianwmnw iaxcw w mwia, wnw a+zapwie, xananz+wwie,
rxmpyxemwnw-
ie
48
52
asw orpomna mpe+a oi ocmancxw yupe+zenwn c ocny+samwie n uwnosnwuw ce
pasnpociwpana nascnx+ze s +nrapcxwie semw w c+zencisysana za +ze z+p+ano s
nozuwnenwe nacenenweio.
iyx, xaxio s+s scwuxw ociananw nposwnuww snaciia ce onwpana na onnaia cw
cwna, npezciasnna rnasno oi eozannoio on+nuenwe, xpenocinwie rapnwsonw w nnxow
xaieropww npezwmno mxcxnmancxo nacenenwe, uwcnnmo ce x+m soennonomom-nwie
xopnycw. ,Xopaia na meua", xaxio snaciia nasosasana cny+wienwie cw s+s soenno-
azmwnwcipa-iwsnaia cwciema, nasenw sopxo npwzowioio w wnw nocionnno s onna
roiosnoci sa osnaznsane na nosw semw.Ieozannoio on+nuenwe,nozz+p+ano s+pxy
ocnoswie na iwmapcxaia cwciema, npezciasnnsano snymwienna cwna. amo s ymenwn
npes n+psaia nonoswna na XV s. io naponsano oxono 30 000 zymw w napacnano na
200 000 npw xnenman axonozaien.49 Tom rw npwsosenw sa nos noxoz s ,cseia na
sonnaia" /i.e. wss+n ocmancxwie snazenwn/, cnaxwwie ce c+wpanw saezno c zpy+wn-
nwuwie cw w ouaxsanw nape+zanwnia na ennepen w canz+axenoseie. exnw npexw
nauannwuw s nepapxwuen pez wnw ananenoseie, uepwamwie wnw eyamwie, wswpanw
wsme+zy sawmwie s no-manxwie azmwnwcipaiwsnw ezwnwuw, w uepwcxpz+wwie, xowio
perwcipwpanw cnaxwwie no speme na noxoz w ynpa+nnsanw naz inx nonwuencxa
snaci.50
ocionnna s+op++ena oxpana na snaciia wnw xpenocinwie rapnwsonw. +npexw
owuannaia iaxiwxa na ocmanuwie za paspymasai xpenociwie s+s s+ipemnociia, sa za
nwmai oi s+smo+noci nopoenoio nacenenwe za opranwswpa c+npoiwsaia cw, sce nax
ie sanaswnw w nozz+p+anw nnxow no-ronemw w npezwmno rpanwunw oipanwiennw
c+op++enwn /no-manxwie xwcapw, no-ronemwie xaneia/. am nan-seue npewsasanw
mecinwie rapnwsonw. a yuacinwuwie s iesw nemnoroponnw soennw c+cpezoiouenwn
smecio sannaia wnw sauwcnenw nesnauwiennw iwmapw. o-ronemw wnw nenoseie
/swame-iwie/ wnw iwmapwie na xpenocinwie xomenzaniw /zwszapw/. cny+saneio w
npozosoncisweio na
xpenocinwie wnw na nacianenwie s rpazoseie rapnwsonw wnw opranwswpanw no
csoeopasen nauwn. aci oi nacenenweio na nwsxwie cenwma wno naiosapeno cpemy
nnxow zan+unw onexuenwn za wspaoisa wnw pemoniwpa op++we w za nonpasn
xpenocinwie c+op++enwn.51
rpanwunwie panonw, x+zeio s npoueca na sasoesanwnia npes XIV s. wnw
opranwswpanw yz+o-seie,i.e.xpannw npezenw na sasoesanwnia w npeznw nociose na
no-naiai+mnaia excnanswn, soenauannwuwie na iesw panonw, i.nap. yz+enose, nan-
seue noiomuw na nnemennw so+zose no rpanwuwie na ocmancxoio emwpciso,
naciannsanw s xpenociwie w ocwrypnsanw c iwmapw npezw scwuxo nxze oi csoeio
onno oxp++enwe. exmez II nono+wn ycwnwn za oicnaw snaciia w snwnnweio na
yz+eno-seie w saiosa pasnpaiwn ws rpanwunwie xpenocinw rapnwsonw s +nrapcxwie
semw w enwuapw, nenocpezciseno nozsnacinw nemy. e wnw nan+nno nesaswcwmw oi
mecinwie opranw na uenipannaia snaci. pes iosw nepwoz ie sce ome ne wrpaenw
c+mecisena ponn s ynpasnenweio na nposwnuwwie, no ce nano+wnw xaio c+ciasna uaci
oi mecinwie s+op++enw cwnw, cwrypna onopa na cyniancxoio ca-moz+p+aswe.52
rpazoseie w npwcianwmaia, pasnono+enw na mopcxwn pnr wnw no peroseie na no-
ronemw pexw, xowio wmanw noiwnwn, ocmancxaia snaci nociaswna w zpyrw opranw c
soennoxomanznw ynxuww xanyzanw /nauannwuw na xopaonnasaneio/. exnw
nozsezomcisenw wnw pewcwie /xopanw xanyzanw/. anyzanwie ce rpw+enw sa
nawpaneio na xopaen exwna+ w sa wsnpasnociia na pewcwie.
cmancxwni pe+wm s +nrapcxwie semw ce oxpannsan w oi cny+emwie s+s
soennonomomnwie xopnycw,53 xowio s mwpno speme npewsasanw ws nposwnuwwie s
nenocpezcisen zocer c +nrapcxoio nacenenwe, nonsysanw znnose semn wnw
ynpa+nnsanw nnxow cencxocionancxw sananiw. axa nanpwmep mxcenemwie, nozono na
cnaxwwie, nonyuasanw manxw znnose semn /uwnwuw/, sa za ce wsz+p+ai, w wnw
ocsoozenw oi zan+unw ie+eciw. e wnw opranwswpanw c+opasno c+c saz+n+enwnia
cw x+m uenipannaia snaci. zpo na iasw cneuwwuna opranwsauwn wn i.nap.
mxcenemcxw oz+ax, xonio oxsaman zo ueiwpw zymw, scexw oi xowio nocmen-no
wsn+nnnsan soenna cny+a. ciananwie ce cuwianw nerosw nomomnwuw /nmax/ w wnw
saz+n+enw za noemai wszp++xaia na soennocny+emwn. xo
Xpwcioc wxona oi pemwxoscxwn manaciwp/XV s./. auwonanna xyzo+ecisena ranepwn
own, Iwnwan sa ciapo+nrapcxo wsxyciso s xpwniaia na xpam-nameinwx
,nexcanz+p escxw"
X -I
54
uwnwx+i ne mo+en za rw wsxpanw, mxcenemwie sanousanw za paspaoisai cnaxwncxa
semn w s+pxy inx ce ciosapsanw scwuxw zan+unw ie+eciw, c xowio wno cs+psano
nonsysaneio na iaxasa semn. +pxosnaia snaci oaue npezswznwso rw onexuasana oi
wssecinw z+p+asnw zan+uw w ierow /i.nap. wss+npeznw zan+uw/, xowio wxa cn+sanw
wsn+nnenweio na cny+enwie wm saz+n+enwn.
nwsxa no nono+enwe na mxcenemwie wna w zpyra soenna xaieropwn nan-pannaia
ocmancxa nexoia nn wnw nwazernn. +s soennaia opranwsauwn wnw sxnxuenw w
xpyuwie. osa wnw ixp-xcxw rpynw c nomazcxw wi. pes XVXVI s. ronnm pon oi
inx wnw sacenenw na anxanwie, xaio snaciia wm npezociaswna oinocwienna
camocioniennoci w wssecinw zan+unw onexuenwn. e wnw rpynwpanw s oz+auw no 24
zymw w s z+emaaiw.
nomomnwie oipnzw na ocmancxaia apmwn yuacisysanw w iaiapw, xowio c+mo wnw
nacianenw w s +nrapcxwie semw. npw inx oz+ax+i wn ocnosa na s+ipemnaia wm
opranwswpanoci. aia-pwie ce nonsysanw oi no-manxo onexuenwn ie opaoisanw
semn, opemenena c eozannw ie+eciw, xaxio semnia na owxnosenaia pan.
pannwn nepwoz oi ocmancxoio rocnozciso s +nrapcxwie semw sce ome wmanw
wssecino mncio w ponn w nnxow ciapw soncxosw pozose, xaio asewie. inauano
nexoiwnuw, no-x+cno ie wnw wsnonsysanw xaio npenocwienw na soennw c+op++enwn w
np. aci oi cpezcisaia sa wszp++xaia wm zasana s+pxosnaia snaci, a zpyra uaci ce
c+wpana oi nacenenweio s cenwmnwie xsapianw, owiasanw oi nwua, sauwcnenw s
asecxwn xopnyc. awpaneio wm ce wss+pmsano cpez mxcxnmancxoio nacenenwe no
yxasanwe na nerosw npezciaswienw maxnencxwn wmam /csemenocny+wien/ w mecinwn
xexan npw c+oiseinw nop+uwienw, xowio rapaniwpanw sa nxnaia pezosna w
zopoc+secina cny+a.
oxaio sa naennsanwie soncxosw uaciw snaciia onpezennna wsiounwuw sa npenwianwe
w exwnwposxa, rpanwswni n asanrapz npes XIVXV s., i.nap. ax+nz+ww, ce wsz+p+an
oi npwzowiaia nnnuxa, nenpec+xsam wsiounwx npes nepwoza na nenpeciannwie sonnw
w saposanwn. inauano iesw nepezosnw onuw c+ciasnnsanw rnasnw onnw cwnw na
nnxow yz+enose w ce nasosasanw no iexnwie wmena. e wzsanw nan-seue xaio
zoposonuw oi nazona npes XIV s. o-x+cno oaue sanounanw za ce nawpai no
c+mwn nauwn, xaxio asewie. osa ce sw+za oi ezwn oi pezxwie zocera nosnaiw
perwcipw oi no-x+cno speme /1560/ sa ax+nz+wwie oi 23 xa-sw s enomopcxa paxwn,
axezonwn w znemna esepna +puwn. e+zy ax+nz+wwie wmano w nemx-cxnmanw.
iexnwie pezose yuacisysanw nonnxora sonnyuw, mapionocw w xpyuw, w io rnasno sa
cny+-
a s rpanwunwie panonw. pes XVI s. rnasnoio wm saz+n+enwe s noxozwie wno za
naxnysai s nenpwniencxa iepwiopwn, sa za ce ynecnni zenciswnia na pezosnaia
apmwn. oraio cnpenw ronemwie ocmancxw sasoesanwn, uaci oi inx ce pasmecwnw c
nacenenweio w nonyuwnw ciaiyi na owxnosena pan wnw ce sxnxuwnw s pawie c+c
cneuwannw saz+n+enwn.
4.
cnnm+i w acwmwnaiopcxaia
nonwiwxa na ocmancxaia snaci
,T U". pwcysanaia cwciema oi nopnzxw w
yupe+zenwn, xowio wnw onopaia na ocmancxwn pe+wm s sasnazenwie semw, namwpana
csoe wzeonorwuecxo onpaszanwe w yis+p+zasane s penwrwnia. cnnm+i wn canxuwn w
xpenwien na c+mecisysamwie omecisenw oinomenwn. on wn nan-sa+naia c+ciasxa s
mnoronnaciosaia w cno+na cwciema oi nazcipoeunw nsnenwn, xowio opmwpanw
z+p+asnoio yciponciso w opranwie na ynpasnenweio s wmnepwnia. Tepwai+i wn
wzennaia nnaiopma, xonio oocnosasana cyniancxwn aconxiw-s+m, arpecwsnaia
s+nmna nonwiwxa, eozannaia excnnoaiauwn, esnpasnoio nono+enwe na noxopenwie
nemxcxnmancxw napozw, nonwiwxaia na napoznocina zwcxpwmwnauwn w acwmwnauwn.54
cnnm+i e nan-x+cno pozenaia monoiewciwu-na penwrwn na iapwn csni, c+szazen w
oopmen s apacxwie w ixpxcxwie omecisa, xoraio ie ce namwpanw s pannwn eian na
npoueca na xnacoso paszenenwe. on sxnxusan wzenia sa ,csemenaia sonna"
/z+wxaz/, sa opa c nesepnwuwie xaio ezwn oi ocnosnwie cw wzennw nociynaiw.
menno s nen cmancxaia wmnepwn namwpana ,ieopeiwuecxo onpaszanwe" sa
esxpannaia cw nopezwua oi naesw w sonnw. asoesanweio na xpwciwnncxwie
iepwiopww s ana swn, anxanwie w pezna spona, a no-x+cno sonnwie c
scipwncxaia wmnepwn, onma w ycwn swnarw wnw onsnsanw sa ,csemena sonna", sa
sonna s wmeio w sa cnasaia na nnaxa wnw sa samwia na ,npasaia" penwrwn oi
nesepnwuwie. onnwie c zpyrw wcnnmcxw z+p+asw wnw nnemennw oezwnenwn ce sozenw
noz iosw nosynr, seue mozwwuwpan xaio opa s wmeio na uwciwn, opiozoxcanen
cynwicxw wcnnm. noroponnwie xonnwxiw c pan npes XVIXVII s. wnw onsnsanw
sa ,csemena sonna" cpemy mwwiwie.
osw nociynai, nozz+p+an s ocmancxoio omeciso upes penwrwnia, wrpaen sa+na ponn
s nonwiwuecxwn +wsoi na wmnepwnia. on cnomaran s
X -I
snauwienna cienen sa nennwie orpomnw iepwiopwannw sasoesanwn s n+pswie sexose oi
c+mecisysaneio w, xoraio scexw npasosepen mxcxnmanwn cuwian sonnaia sa csoe
penwrwosno saz+n+enwe. wcnnmcxaia penwrwn eozannaia xnaca namwpana moiwsw sa
nozz+p+ane na csonia wsxnxuwienno arpecwsna s+nmna nonwiwxa s npoz+n+enwe na
sexose.
cnnm+i zan wzennaia ocnosa sa opmaia na nonwiwuecxo ynpasnenwe na wmnepwnia
zecnoiwn-ia. on ce wsrpazwn s omecisa, xowio wnw wciopwuecxw npwemnwuw na
zpesnwie wsiounw zecnoiw, w sxnxusan s cee cw wsunno wzenia sa n+nnaia,
neocnopwma w nexoniponwpana snaci na zecnoia naz scwuxw nozanwuw na z+p+asaia
nesaswcwmo oi iexnwn xpwzwuecxw ciaiyi w couwanno nono+enwe. onapx+i, cuwian sa
npnx namecinwx na nnax w nacneznwx na npopoxa oxamez, pasnonaran
esanenauwonno c wmoia w +wsoia na scwuxw csow nozanwuw. yx ce xpwena sp+sxaia
c ocnosnaia wxonomwuecxa ocoenoci na wcnnmcxwie omecisa z+p+asnaia
cocisenoci s+pxy semnia w opmaia na z+p+asno ynpasnenwe. nnax wn cuwian ne
camo sa c+szaien na cseia, no w sa neros n+nen cocisenwx w oiiyx npeporaiwswie
my wnw npexs+pnenw s+pxy monapxa. osa onpezenn w ieoxpaiwu-nwn xapaxiep na
z+p+asnaia cwciema.
cmancxaia wmnepwn s+snpwena wsunno iasw wcnnmcxa wzen saezno c zecnoiwunaia
cwciema na z+p+asno ynpasnenwe, sseia zo ronnma cienen oi cenz+yxcxwn cynianai s
ana swn. nauenweio na wcnnma w neroswie zormw sa onpaszasane aconx-iwsma na
cynianwie nwuw oi axia, ue seznara cnez sasoesanweio na rwnei s 1517 r. enwm
I cw npwcsown iwinaia xanw. iosa cynian+i ciasan ne camo opmanen rnasa na
scwuxw mxcxnmanw, no w neocnopwm namecinwx na ora s cocisenwie cw w uy+zwie
iepwiopww, i.e. nerosaia aconxina snaci ne camo ne mo+ena za +ze xoniponwpana,
no ne mo+ena w za +ze ocnopena oi nwxoro.
cnnmcxaia wzen sa neorpanwuena aconxina snaci na cyniana naz +wsoia w wmoia na
nozanwuwie my oycnasnna c+szasaneio w ynxuwonwpaneio na cwciemaia ,xyn" xaio
mexanws+m na ynpasnenwe. cwuxw azmwnwcipaiwsnw nwua oi senwxwn seswp zo
zpenwn uwnosnwx s cyniancxwie xanuenapww w cnyraia s xapemawnw nan+nno
nozuwnenw na cyniana. e wnw cuwianw sa nerosw pow. on wman saxonno npaso za
rw nwmasa oi +wsoi w oraicisa no csoe cociseno ycmoipenwe. opazw iosa cmenwie
na zn++nocinwie nwua w xonwcxauwwie na inxnoio wmymeciso wnw nopmanno nsnenwe
s wmnepwnia. a iosa ocnosanwe cynianwie uecio oorainsanw nwunaia cw xasna sa
cmei-
xa na csowie nan-swcmw azmwnwcipaiopw senwxw seswpw, seswpw, ennepenose.
+smo+nociia, oixpwia upes wcnnma, sa esoirosopna cmnna na swcmwie z+p+asnw
uwnosnwuw ocwrypnsana n+n-nosnaciwe ro na monapcwie zopw w iorasa, xoraio ie
axiwuecxw wnw wsxnxuenw oi npnxo yuaciwe s ynpasnenweio. e ezwn senwx seswp
wn nwmen oi +wsoi es xax+sio w za wno c+z, no eznonwunwn xanpws na cyniana
wnw no wcxane na pasyniysa-nwn enwuapcxw rapnwson.
+m cwciemaia ,xyn" wna sxnxuena w unnaia nnaiena apmwn na wmnepwnia
sonnwuwie oi enwuapcxwn xopnyc w iesw oi i.nap. meci xnxxa. a npaxiwxa upes
inx cynianwie cw ocwrypwnw momna s+op++ena cwna, peanna onopa na cson a-
conxiws+m.55
ormaiwunoio oinomenwe x+m iosw npwnuwn na ynpasnenwe wna w ezna oi npwuwnwie
sa es-nnoznociia na scnxa wzen sa azmwnwcipaiwsnw peopmw. enwrwosnaia ocnosa
na yis+pzenwn z+p+asen pez npasena escmwcnenw scwuxw onwiw sa npomenw s
cwciemaia na z+p+asnoio ynpasnenwe.
i IX s. wcnnm+i ce nano+wn xaio me+zynapozno mxcxnmancxo npaso, c+z+p+anxw s
cee cw ne camo penwrwosnw nociynaiw, a pezwua uwcio xpwzwuecxw wswcxsanwn,
sanwznw sa uenwn mxcxnmancxw csni. semenwie xnwrw w npezanwn na wcnnma ce
yis+pzwnw xaio ezwncisenw wsiounwuw oi npasos xapaxiep. +szana ce penwrwosno-
npas-na cwciema, xonio noz wmeio mepwai ce npes+pnana s ocnosen, nan-swcm
saxonozaienen xozexc sa scwuxw mxcxnmancxw omecisa. mnepwnia s+snpwena wsunno
mepwaia, zon+nsanxw ro c i+nxysanwnia na swznw apacxw npasosezw oi cynwicxw-ie
mxonw, a no-x+cno w c iesw na csow cocisenw wsi+xnaiw npasosezw w ieonosw.56
zna oi nan-sa+nwie nocianosxw na mepwaia s mnoronapoznocinaia cmancxa wmnepwn
wno npwsnasaneio na rpa+zancxw npasa ezwnciseno na mxcxnmancxoio nacenenwe.
axa wcnnm+i xpwzwuecxw ocwrypnsan onosa oinomenwe x+m nemoxame-zancxoio
nacenenwe, xoeio znec ce xsanwwuwpa c mozepnwn iepmwn zwcxpwmwnauwn. mepwaia
ce namwpan moiws+i sa zwepenuwpane na zan+uwie c+opasno c penwrwosnaia
npwnazne+noci na zan+xonnaieua, wswcxsanxw oi nemxcxnmancxoio nacenenwe zan+x
z+wswe w zpyrw zan+uw s no-ronnm pasmep. cwuxw nemxcxnmanw wnw nwmasanw oi
zoci+n zo xaxswio w za e azmwnwcipaiwsnw w ynpasnenuecxw zn++nociw.
emxcxnmancxoio nacenenwe ne mo+eno za yuacisysa s apmwnia. Tepw-ai+i oycnasnn
xpwzwuecxwn npwopwiei na mxcxnmanwna. +zenoio cswzeienciso na ipwma ne-
56
mxcxnmanw wno nesanwzno npez opainoio is+pzenwe na ezwn mxcxnmanwn. pes
nociynaiwie na wcnnmcxaia penwrwn ocmancxaia eozanna xnaca ocwrypnsana
rocnozcisysamoio nono+enwe na ezwn oinocwienno man+x znn oi nacenenweio w
onpaszasana scnxaxso nacwnwe w rnei naz nozanwuwie ne-mxcxnmanw.
oizennw nepwozw, xoraio ny+zwie na eozannaia apwcioxpauwn w na z+p+asaia
nanaranw, uenipannaia snaci napymasana mepwaicxwn xanon. npoiwsopeuwe c nero
exmez II sanounan za wszasa csow saxonw. on npenepernan csemenwn saxon,
cexseciwpanxw sax+wie. apymenwe na me-pwaia wno npose+zaneio na zesmwpmeio
cpez ne-mxcxnmancxoio nacenenwe na wmnepwnia wnw
ypcxw cynian - rpasxpa oi . anren /nauanoio na XVIII s.; no Iepwon/
onax - rpasxpa oi . anren /nauanoio na XVIII s.; no Iepwon/
ynian+i paszasa napw na napoza, xoraio oiwsa s z+amwnia pwcynxa oi XVIXVII
s. apw+xa nauwonanna wnwoiexa
sxnxusaneio na xpwciwnnw-cnaxww s pezoseie na ocmancxaia apmwn. apymenwnia na
mepwaia oaue ce oc+mecisnsanw camo c ornez na wniepecwie na eozannaia s+pxymxa
w nwxora c ornez na ny+zwie na macwie. i inx ce wswcxsano iouno, zormaiwuno
cnassane na csemenwn mxcxnmancxw saxon,
X -I
xoeio nanarano zyx na xoncepsaiws+m w zormaiw-s+m s+s scwuxw ocmancxw cpezw.
arpawna snauwiennw iepwiopww s spona, npwnyzena za xoniaxiysa soenno w
zwnnomaiwuecxw c esponencxwie xpwciwnncxw z+p+asw, sxnxuwna s rpanwuwie cw
mnoroponno xpwciwnncxo nacenenwe, cmancxaia wmnepwn cnezsana mepwaia c ronnma
nocnezosaiennoci. osa wno neoxozwmo, sa za mo+e za wsn+nnnsa ynxuwwie cw na
npezen wcnnmcxw noci cpemy spa+zena xpwciwnncxa spona, oi ezna cipana, a, oi
zpyra, sa za nozz+p+a snaciia cw naz mwnwonwie xpwciwnnw, +wseemw s+s snazenwnia
n.
wmnepwnia, xaxio s+s scwuxw wcnnmcxw omecisa, nwncsan cno+no passwi,
cneuwanwswpan penwrwosen wnciwiyi, xaio xpwciwnncxaia u+pxsa. o iosa ne
osnauasano nwnca na cwciema sa wzeonorwuecxa opaoixa na nacenenweio.
enwrwosnwie w cseicxwie enemeniw wnw nn+ino npenneienw s+s scwuxw cepw na
omecisenaia opranwsauwn. a nponaranzaia w nozz+p+aneio na wcnnmcxaia penwrwn
wsunno wnw npezociasenw ipw ocnosnw nozcwciemw oi omecisenaia opranwsauwn
npasopaszasaneio, opasosanweio w wsxycisoio.
cmancxaia wnienwrenuwn /ynema/, xonio saemana npwswnerwposano nono+enwe s
couwannaia cipyxiypa w wna nezenwma uaci oi ocmancxaia eozanna xnaca,
zencisysana npezwmno s nocouenwie ipw onaciw. npasopaszasaneio ce yis+pzwnw
zse xaieropww cny+wienw mxiww w xazww. +pswie wnw saxonosezw naueno c
menxxnwcnnma. e i+nxysanw mepwaia w upes i.nap. eisw xonxpeiwswpanw scexw
uacien xpwzwuecxw cnyuan oi z+p+asno, rpa+zancxo wnw yrnasno npasno ecieciso.
csonia zennoci ie ce c+opasnsanw c wswcxsanwnia na mepwaia, ny+zwie na
ocmancxaia eozanna s+pxymxa w uenipannaia snaci. iopa xaieropwn wnw
c+zwwie /xazww/, xowio oc+mecisnsanw npaxiwuecxoio npwnarane na mepwaicxwn
saxon, i.e. c+zenwn wnciwiyi w npasopaszasaneio. axa, zoxaio mxiwwie
oocnosasanw rocnozcisysamoio nono+enwe na mxcxnmanwie w esnpasweio na
nopoenwie napozw, xazwwie ro oc+mecisnsanw xaxio upes cwciemaia na
c+zonpowssozcisoio, iaxa w upes mecinoio azmwnwcipaiwsno ynpasnenwe.
ozz+p+aneio na penwrwosnwn anaiws+m cpez mxcxnmancxoio nacenenwe, nerosoio
s+snwianwe s zyxa na wcnnmcxaia zormaiwxa ce oc+mecisnsano zo ronnma cienen oi
opasosaiennaia cwciema. pasosanwe ce nonyuasano ezwnciseno s penwrwosnw
yuwnwma /mezpeceia/. o ce c+cionno npezw scwuxo s wsyuasaneio na mepwaia w
isopwie na wsi+xnaiw orocnosw w npasosezw. paso-
saiennaia cwciema s wmnepwnia wna nan+nno ieonorwuna w s+snwiasana
nozpacisamwie noxonenwn s zormaiwuno-penwrwosen zyx. mnorosexosnaia wciopwn na
wmnepwnia yuwnwmnwie npenozasaienw /mxzepwcw/ w yuamwie ce /monnw/ swnarw wnw
ezna oi nan-xoncepsaiwsnwie couwannw npocnonxw. onnwie, mxzepwcwie, mxiwwie w
xazwwie opmwpanw i.nap. ynema, xonio swnarw e wna ezna oi nan-peaxuwonnwie
cwnw s ocmancxaia z+p+asa.
nponaranzaia w yis+p+zasaneio na wcnnma w nozz+p+anwn oi nero z+p+asen pez
axiwsno yuacisysanw w npezciaswienwie na zpyrw xnonose na ocmancxaia
wnienwrenuwn. wiepaiypaia, wciopworpawnia, za+e reorpacxwie onwcanwn ciporo
ce npwz+p+anw x+m wswcxsanwnia na penwrwosnwn
58
xanon w s c+mnoci ocnosnaia uaci oi isopwie oi nozoen xapaxiep wnw npocnasa
na wcnnmcxaia penwrwn w ocmancxwie z+p+asnw wnciwiyuww, rnasno zwnaciwnia na
ocmancxwie cynianw. cny+a na penwrwnia wnw nacouenw ycwnwnia w na
apxwiexiwie, xowio sa ezwn sex cnez ocmancxoio yis+p+zasane na anxanwie
npomenwnw s opweniancxw zyx s+nmnwn onwx na rpazoseie.
nponaranzaia w nenpeciannoio nozz+p+ane na swcox penwrwosen zyx cpez
mxcxnmancxoio nacenenwe nemanxa ponn wrpaena w ezna zpyra xaieropwn nwua, incno
cs+psana c xynia zepswmwie. e wnw cneuwwuna sa sioxa wnciwiyuwn na cxwiamw
w sowncisysamw monacw.
H.
ep na +nrapwn oi p+xonwc na apacxw n+iemecisenwx /xpan na XIV s./. pancxw
apxws, apoxo
s erwci+p na nennw snazenwn s anaznwie ozonw w ep-cxo /xpan na XV
nauanoio na XVI s./. pw wsponsane +wienwie na c. nwmnwua, naroesrpazcxw
oxp+r, e sanwcano: ,mxcxnmanwn+i nw, cwn na az, mxcxnmanwn+i Xamsa, cwn na
az, enx [cwn na] az". apozna wnwoiexa ,wpwn w eiozwn", p. oizen, .
122, apx. ez. 261, n. 9 a
yis+p+zasaneio cw na anxancxwn nonyocipos s wmeio w upes wcnnma cmancxaia
wmnepwn sanounana cwciemno w uenenacoueno wcnnmwswpane na mecinoio nacenenwe.
iosa in uenena nerosoio npeionnsane s ixpxcxwn einoc. asw nacoxa s zennociia na
ynpasnnsamaia s+pxymxa ce yis+pzwna
X -I
xaio ezna oi ocnosnwie nwnww s+s s+ipemnaia nonwiwxa na wmnepwnia. n wna
oycnosena oi ny+zaia za ce ysenwuw oinocwienno manoponnoio ixpxcxo nacenenwe,
oi uwnio cpeza ce nawpana orpomnaia, nouiw nenpex+cnaio zencisysama apmwn. i
zpyra cipana, iosa wcnnmwswpano w s ronnmaia cw uaci ixpxwswpano nacenenwe wno
neoxozwmo xaio op+zwe sa nozz+p+ane na snaciia s nososasoxsanwie iepwiopww.
paxiwuecxw eozannaia xnaca, onwpanxw ce na mepwaia, s+snpwena ne einwuecxwn, a
penwrwosnwn npwnuwn na paszenenwe na nozanwuwie cw. xcxnmanwie
/npasosepnw/wmanw rpa+zancxw npasa w ieopeiwuna s+smo+noci sa wxonomwuecxo w
couwanno npeycnnsane. emxcxnmanwie /nesepnwuw/ wnw cuwianw sa esnpasna
nozaina maca. pw iasw ocianosxa mxcxnmanwie zenciswienno ce npesp+manw s
peanna macosa onopa na ocmancxaia snaci, ocoeno s iepwiopwwie c npeonazasamo
xpwciwnncxo nacenenwe. a za cw ocwrypw iaxasa onopa, ome s xoza na sasoesanweio
uenipannaia snaci sanounana za npexs+pnn mxcxnmancxo nacenenwe oi ana swn w za
ro sacensa ipanno s +nrapcxwie semw.
esw n+psw xononwciw57 wnw nan-seue cxoio-s+zuw-ueprapw /xpyuw/, ,ocsoozenw
pow" /oi nemxcxnmancxo noiexno/, yuacisysamw s+s soen-nonomomnwie xopnycw,
iaiapw w mno+eciso zyxosnw nwua, cny+wienw na wcnnmcxwn xyni, zepsw-mw w zp.
csen inx npwzomnw w uwnosnwuw, sananiuww, xopa, nesxnxuenw s+s soenna cny+a.
ononwsauwnia no cenaia ciasana npezwmno s no-oesnxzenwie panonw, none+e i+xmo
s inx ce namwpanw noseue wsociasenw semw w cenwma sa pasnpezennne. osw npouec
sacernan esepowsiouna +nrapwn, esepna +nrapwn oi Tymencxo zo pauancxo /ion
ce nponsnsa sce no-cnao, xonxoio ce oiwsa no na sanaz/, peznoropweio, esepna
paxwn oi xiwmancxo zo mopeio, rowsiouna paxwn c Hapwrpazcxwn nonyocipos zo
neswn pnr na apwua, enomopcxa paxwn no zecnwn pnr na apwua zox+m pama,
onyncxo w nnxonxo oizennw wswuw wnw neina s axezonwn c oc no zonwnaia na
apzap. nennwie onwcw oi XV s. nanwuweio na mxcxnmanw-xononwciw e oiennsano
mnoro ncno. e san+nsanw uenw cena, xowio sanassanw ciapwie cw wmena, saemanw
uaciw oi inx wnw owxnoseno ce nsnsanw iam nan-nanpez xaio manxw rpynw oi no
nnxonxo cemencisa.
coena rpw+a ce nonarana sa saxpensane na xononwciwie s rpazoseie, xoeio wno
oi sa+no nonwiwuecxo, azmwnwcipaiwsno w cipaierwuecxo snauenwe. o iesw
xononwswpanw macw xopa, xowio ce snwsanw s nocenwmnaia mpe+a, zaneu ne mornw za
non+nnni zemorpacxaia npasnwna cnez saryaia w wsiernnneio na uaci oi
xpwciwnncxwie +wienw s xoza na sasoesanweio. ononwsaiopcxwie ycwnwn na
ocmancxaia snaci ce wsuepnanw c+c sacensaneio na nocouenwie +nrapcxw panonw w
cnez iosa npecexnanw. +p+asnwie opranw c+snasanw, ue nanpasenoio e
nesazosonwienno, w saiosa npwno+wnw zpyr nozxoz sa nawpane na mxcxnmanw upes
wcnn-mwsauwnia na mecinoio xpwciwnncxo nacenenwe. osa wno ezna cwciema, xonio
seue zana oraiw pesyniaiw npes XV s. w s ana swn.58
+nrapcxwie semw wn wsrpazen mwcwonepcxw wnciwiyi sa npwsnwuane na nosw
,npasosepnw" me+zy xpwciwnnwie.59 pwemaneio na wcnnma ciasano wnw c rpyo
nacwnwe, wnw upes c+szasane ycnoswn na npwnyza.
amaia ocianosxa, c+szazena oi sasoesaienwie, npw xonio npwnazne+nociia x+m
wcnnma c+z+p+ana scwuxw npeznociasxw sa npeycnnsane, a s mnoro cnyuaw npw
couwanno nemomnwie w sa c+mecisysane, wsxnxusa npezciasaia sa ,zoposonnoci" na
nomxcxnmanusanwnia zopw w xoraio ie ce oc+mecisnsai ne c+c sannaxa sa +wsoia.
coeno ocipa wna ny+zaia za ce cneuenni nosw ,snpsamw" s rpazoseie. inx wnw
wsnpamanw napouno wmamw, monnw, coiw w zepswmw c ocoeno nop+uenwe, xaio wm ce
npezociasnnw couwannw w zan+unw onexuenwn.
ponaranzaia na wcnnma wna noznomarana oi c+szazenwie npes siopaia nonoswna na
XV s. wmapeiw penwrwosnw naroisopwiennw yupe+zenwn npw moxamezancxwie omwnw
s ronemwie rpazose, xaio +pnoso, wzwn, own, xonwe, xpwz, onyn, wionn w
zp., xowio snazeenw wmoiw w nonyuasanw zoxozw oi inx. mapeiwie paszasanw
esnnaino xpana w onexno, npeznaranw npwxi wnw naciannsanw na nnxaxsa paoia
ny+zaemwie ce.
i npwxozwie na mxnxose w sax+w ce wsz+p+anw w sces+smo+nwie monamecxw
ome+wiwn, np+cnaiw naspez ws +nrapcxwie semw, yuwnwma, nancwonw w np. npezwmno
s no-snauwiennwie cenwma. zyxa na iasw nonwiwxa sa pasnpocipanenwe na wcnnma s
rpazoseie wnw nocipoenw mnoro z+amww, a iam, x+zeio wmano nozxoznmw uepxsw, ie
c+mo wnw npesp+manw s z+amww. ax+s e cnyuani c uepxswie ,s. own", nasosana
oi iypuwie ,wa-sym nama" z+amwn, w ,s. eoprw" s own, c zseie nan-ronemw
uepxsw s xonwe, c apxwenwcxoncxa-ia uepxsa ,s. nwmeni" s xpwz w np.
esyniaiwie oi pannwie acwmwnaiopcxw npouecw ca oipasenw ncno s iwmapcxwie w
zan+unwie perwcipw, x+zeio sacernaiwie oi wcnnmwsauwnia ce oixponsai no pasnwunw
enesw: no nemxcxnman-
V
in
w
1 r, m
-* 1. $ B s1!
-4 :...- 1& 41
-^x: .^ 1^^
1 ~^1
"""^U^.-
cxwie wmena na amwie cw, no nposswmeio ,cwn na zynnax" wnw no nocousanwnia
npw wmenaia ,nos mxcxnmanwn", ,axpnn" w np. pwc+cisweio s rpazoseie na xopa,
xowio ce cipemenw za sanasni csonia snaci, npwswnerww wnw naroc+cionnwe upes
npwemane na mxcxnmancxaia penwrwn, oncnnsa w no-ronnmaia nozainwsoci na iasw
cpeza x+m wcnn-mwsauwnia.
aio nocnezwua oi ixpxcxaia xononwsauwn w nomxcxnmanusaneio na +nrapcxoio
nacenenwe x+m xpan na XV w s nauanoio na XVI s. ce saennssa uysciswienna
npomnna s +wiencxwn c+cias na +nrapcxwie iepwiopww. asrnezana no panonw, iasw
npomnna ouepiasa mnoro pasnoopasna xapiwna. anwunociia na mxcxnmanw s pasnwunw
cenwma w panonw s noseueio cnyuaw wna pesyniai oi wcnnmwsauwnia. pes XVXVI s.
nan-mnoropoen mxcxnmancxw enemeni +wseen s siouna paxwn. enomopweio s
onaciia oi apwua zo ecia wmano ronnm pon moxamezanw, a oi ecia zo ipyma
xpwciwnnwie wnw nexonxoxpaino noseue. noro no-manoponno wno mxcxnmancxoio
nacenenwe s esepna paxwn. canz+axa wpmen, s asann+mxo w s nnxow oi
ronemwie rpazose, xaio noszws w iapa aropa, uwcnoio na moxamezanwie wno
snauwienno. zwnciseno ozoncxaia onaci c wsxnxuenwe na wsiounaia n uaci w
cesepnwie cxnonose ocianana nesacernaia oi s+nnaia na xononwsauwnia w
acwmwnauwnia.
axezonwn wmano mxcxnmanw s no-snauwienen pon s x+nwie panonw /yxymxo w
onyncxo/ w nocienenno namannsanw na cesep. sanaznwie +nrapcxw semw /onaciia
oi wpzon zo wm w oi ozeu zo xcienzwn/ inxnoio napacisane wno mnoro asno.
esepna +nrapwn mxcxnmanw wmano s opyz+a w s uenipannaia uaci na wxo-noncxwn
canz+ax, es oaue ie za wmai npesec x+zeio w za wno. eseposanazna +nrapwn
n+x uwcnoio wm wno nesnauwienno. pw iosa wssopwie sa ipwie onaciw /axezonwn,
ceseposanaznwie semw w wswn/ wspwuno nocousai, ue ronnma uaci oi moxamezanwie
wnw wcnnmwswpanw +nrapw w nomoxamezanuenw pow.
+npexw ue upes i.nap. ezwnwunw nomxcxn-manusanwn poni na npwenwie uy+zaia snpa
uysciswienno napacnan, ion ne wn ionxosa ronnm, sa za rapaniwpa ycionuwsoci na
ocmancxaia snaci. cipeme+a cw za yxpenw ome no-cwnno csowie noswuww
ynpasnnsamaia s+pxymxa c+szasana aimocepa na penwrwosna nei+pnwmoci. wmeio na
nonw-
omyn z+amwn s Tymen /XVIII s./
iwuecxw wniepecw s onpezenenw momeniw sanounanw za ce opranwswpai macosw
npwnyzwiennw nomx-cxnmanusanwn. zenno onpaszanwe xaxio sa macoswie, iaxa w sa
ezwnwunwie nomxcxnmanusanwn wna camaia zorma, xonio wszwrana nanaraneio na
wcnnma s+s scemwpna penwrwn xaio saz+n+enwe na scexw npasosepen.
pes nauannwie zeceiwneiwn na XVI s. ocmancxaia snaci ce nacouwna x+m macoso
wcnnmwswpa-ne na +nrapcxoio nacenenwe. osa n+pso nacwnciseno nomoxamezanusane
c ronnm oxsai sacernano w ipwie +nrapcxw onaciw wswn, paxwn w axezonwn.
o neionwcnw zannw uaci oi no-snainwie +nrapw wnw saciasenw za npwemai wcnnma,
a iesw, xowio oixasanw, wnw wswiw; paspymenw w pasrpaenw wnw uepxswie, a
nacenenweio wno nacwnsano za npomenw penwrwnia cw noz sannaxaia na mnorouwcnenw
soncxw, wsnpaienw za oc+mecisni axuwnia. pes 1515 r., x+m xonio neionwcwie
oinacni n+psoio macoso nomoxamezanusane, s own wn wsropen +ws na xnaza
mnazwni +nrapcxw sananiuwn oi paioso eoprw, samoio oixasan za npweme wcnnma.
osa c+wiwe, ysexoseueno oi npasocnasnaia u+pxsa w nwiepaiypnoio npezanwe, wno
s+s sp+sxa c noscemecino pasnansanwn mxcxnmancxw anaiws+m npw npose+zane na
macosaia wcnnmwsauwn s +nrapcxwie semw. pesyniai na scwuxw iesw meponpwniwn
na snaciia mxcxnmancxwni enemeni uysciswienno napacnan. an-cwnno wnw sacernaiw
oi iesw npouecw canz+auwie wpmen, wnwcipa, wxonon, a c+mo w enomopweio w
axezonwn.60
o xpan na XVI s. wcnnmwswpaneio na +nrapwie npoz+n+wno s pasnwunw pasmepw w c
pasnwuna wnienswsnoci. esepna +nrapwn io oxsanano npezwmno rpazcxoio
nacenenwe, a cencxoio wno ocoeno sacernaio s esepowsiouna +nrapwn, x+zeio
c+zencisysana sa iosa w no-cwnnaia ixp-xcxa xononwsauwn. esaswcwmo oi iasw
nepasno-mepnoci npes XVXVI s. snauwienna uaci oi +nrapwie wnw npwnyzenw za
wsmenni na csonia penwrwn.
pes iesw nan-pannw ezwnwunw wnw macosw nomxcxnmanusanwn npomnnaia na penwrwnia
owxnoseno osnauasana w npomnna na napoznociia. pes wcnnma ocmancxaia z+p+asa
oc+mecisnsana npenwsane na napoznw macw oi noxopenwie napoznociw s ixpxcxwn
einoc. nauwienna uaci oi iesw +nrapw, xowio wnw npwnyzenw za cmenni csonia
penwrwn, nocienenno npwemanw iypcxwn eswx, owuaw w wi, npwomasanw ce unnocino
x+m rocnozcisysamaia napoznoci w ce npesp+manw s naze+zna onopa na uy+zoio
snazwueciso.

1)
0! $&%& >"'#46 4&46 4&&%&
? ( ! cmancxoio sasoesanwe na
anxancxwie semw npes siopaia nonoswna na XIV w npes XV s. npwuwnwno noscemecinw
onycio-
menwn. ocionnnwie soennw zenciswn w zsw+enweio na soncxosw uaciw wnw
npwzpy+enw c rpae+w w pasopnsane na cenwma w uenw onaciw. cianosnsaneio na
uy+zwie yupe+zenwn pascipowno z+noxo +nrapcxoio omeciso, nanecno ie+xw yzapw
s+pxy namaia napoznoci,1 s+pxy cionancisoio,s+p-xy unnocinwn +wsoi na
nacenenweio. asoesaienwie uenenacoueno ynwmo+asanw scwuxw onopnw cwnw na
+nrapcxwn napoz. apez c z+p+asnwie yupe+zenwn w u+pxosnaia opranwsauwn ie
npemaxsanw w ciapwie oipanwiennw c+op++enwn, xowio mo+enw za ce npes+pnai s
cpezwma na s+cianwuec-xw zenciswn.
aspymenwnia sacnranw ne camo xpenociwie, no w rpazoseie, omecisenwie crpazw s
inx, onnpcxwie +wnwma, uepxswie, manaciwpwie, nasapwie,
cxnazoseie w np. axa s Tymen wn cpwnai xsapian+i oxono xpenociia. epsen,
snauwienno cenwme npes XIV s., c ronnma xpenoci w orpazenw c+c cienw rpazcxw
xsapianw, c onnpcxw sam+x, c ronnma xaiezpanna uepxsa w nnxonxo no-manxw, c
zope passwi pyzozows w +enesapcxw sananiw, wn iaxa nomeien npw sasoesanweio,
ue oi nero ouennna camo ezna maxana. +pnoso wnw paspymenw Hapeseu,
paneswua, xsapian+i Ipenxxwcap, seia ropa, i+proscxaia uaci, nnxonxo uepxsw w
manaciwpw. aciwunw, no npomennmw cipyxiypaia na cenwmeio w neroswie ynxuww
meiw npei+pnenw c+mo oseu w nesen. suesnana yxpenenaia uaci na noszws c
scwuxw uepxsw, mwipononwnia w onnpcxwie zsopuw. i iasw paspymwienna ciwxwn no-
cnao nocipazanw own /paspymena wna xpenoc-
inaia n ciena/, xaxio w cenwmaia xpan +nwie ozonw w wpwn, xowio cionnw zaneu
oi nwnwwie na soennwie zsw+enwn. no-manxa cienen nouyscisysanw yzapa w
rpazoseie s axezonwn, a nnxow oi inx sanaswnw cson ciap onwx.
ueswzuw w nanxzaienw oi anazna spona, xowio npes XV s. oxozwnw uaci oi
esponencxwie snazenwn na ypuwn w rw onwcanw, pasxassai c+mo sa mnoroponnwie
onyciomenw w pascwnanw xpenociw w rpazose s semwie, nacenenw c +nrapw.
no+eciso manaciwpw s siouna, pezna w eseposanazna +nrapwn cnez orpasaneio
wm wnw paspymenw w sanycienw. axa wsuesnanw scwuxw manaciwpw oxono +pnoso,
npeycianoswnw cson z+n+r +wsoi meci manaciwpa oxono epsen, a ocsen inx unn
xomnnexc oi owienw me+zy +pnoso w yce no ieuenweio na ycencxw om, s +na
+nrapwn, s owncxa w noszwscxa onaci, wncxwni w auxoscxwni manaciwp.
rosanazna +nrapwn no-cnao wsnwiana iasw paspymwienna ciwxwn, no in ne
oimwnana w nen.
asoesaienwie sapannsanw za ce wss+pmsa pemoni na ciapwie w cipoe+ na nosw
uepxsw es cneuwanen cyniancxw epman, uweio wszasane wswcxsano npeozonnsaneio
na orpomnw npeuxw oi napwuen w azmwnwcipaiwsen xapaxiep.
aiosa w zo znec s+s scwuxw rpazose oi cnomenaiwie uaciw na cipanaia nnma
sanasenw cpeznosexosnw uepxsw c wsxnxuenwe na iesw s +pnoso, own w wxonon.
osa e ynwxanno nsnenwe s rowsiouna spona, maxap ue s +nrapwn wmano ciapw
mwipononwicxw cenwma. paspymasaneio w pasrpasaneio na +nrapcxwie uepxsw w
manaciwpw sasoesaienwie ce cipemenw za nwmai noxopenwie oi onesw wnciwiyuww,
xowio wnw onopa na napoznocinoio wm c+snanwe, za oixpwni n+i sa wcnnma s
rpazoseie, a oiiam w sa acwmwnauwn na nopoenoio nacenenwe.
+nrapcxaia napoznoci npei+pnnna orpomnw uwcnenw saryw. o speme na
sasoesanweio, npes n+pswie zeceiwneiwn na XV s. w ocoeno npes me+zyocowuaia oi
nauanoio na XV s., wnw wswiw mno+eciso xopa nan-seue axiwsnwie samwinwuw na
rpazose w xpenociw. o-uecio oaue wno npaxiwxysano oise+zaneio s pociso.
nenenwie wnw pasnpezennnw me+zy sonnwuwie, nas+pssanw c s++eia w noz xonson
wnw oixapsanw npes anwnonw x+m pocxwie nasapw na ana swn w esania. noro
oi inx wnw pasnpozasanw w no-zaneu uax s ianwn w cnanwn.
znospemenno c iosa noz naiwcxa na sasoesa-
ocene na xp+cioseie cienonwc oi uepxsaia ,o+zeciso Xpwcioso" s c. panacw /
1649 /
ienwie snauwiennw macw +nrapcxo nacenenwe w ocoeno npezciaswienw na
apwcioxpauwnia w na wnienwrenuwnia, ce wscenwnw w noi+pcwnw ye+wme s zpyrw
cipanw nan-seue s+s namxo, +pwn, nrapwn w ycwn. pyrw n+x ce oiiernwnw s
no-ipyznozoci+nnw mecia s nnanwncxw panonw wnw s no-esonacnw cenwma.
Iwswuecxoio wsipesane, saposaneio w wscensaneio npwuwnwnw ronemw zemorpacxw
npomenw w zonpwnecnw za namanee c+cias+i na nnxow cenwma w panonw. wuwannw
zannw na ocmancxoio wnancoso ynpasnenwe nossonnsai za ce ouepiae xapiwnaia na
zemorpacxwie npomenw, naci+nwnw s +nrapcxwie semw s pesyniai na sasoesanweio.
nauwienno namannno nacenenweio na esepowsiouna +nrapwn w esepna paxwn c+c
peznoropweio /oi xiwmancxo-amoxoscxo zo mopeio, me+zy ozonwie w iapa
nnanwna/. esw nocnezwuw wnw ne camo yzap s+pxy +nrapcxaia napoznoci, no ce
oipaswnw w s+pxy cionancxoio c+cionnwe na omecisoio namanenwni pon na
nacenenweio osnauasan w no-man+x oem, w no-nwcxo pasnwme na scnxax+s swz
npowssozciso. iosa ce saipyznnsano s+scianosnsaneio na nocipazanwie cenwma w
ocoeno na rpazoseie. am ocmanuwie ne camo saemanw manxoio nnaienw z+p+asnw
cny+w, no ce naciannsanw s uenipannwie rpazcxw uaciw w c npwc+cisweio cw
namannsanw w es iosa orpanwuenwie s+smo+nociw za +ze s+scianosen poni na
xpwciwnncxoio nacenenwe. pw iasw ocianosxa +nrapwie ce oenw za ce npecensai
s rpazoseie, sa za ne +zai ,noiypuenw". acensaneio na mxcxnmancxw enemeni iam
saasnno npoueca na s+ipemno ciawnwswpane na +nrapcxaia napoznoci.
pwsaia ce saz+nouasana w oi zpyrw nenaronpwninw axiopw. suesnanw
+nrapcxwie eozanw xaio nonwiwuecxa cwna w xaio wmoina xnaca. cexw rpaz, man+x
wnw ronnm, npezw sasoesanweio wn ecieciseno cpezwme, oix+zeio ce p+xosozena
onaciia, nawpanw ce onuw, c+wpanw ce zan+uw, npwsnwuanw ce xopa oi cenaia w
np. asw wmenno opranwswpama ponn na rpazcxwie uenipose, xonio oirosapnna na
+nrapcxwn wi w owuaw, npecianana za c+mecisysa. am rocnozcisysan uy+z
enemeni, xonio rosopen na nenosnai eswx w nanaran c+c cwna csowie nopnzxw cpez
noxopenoio esnpasno nacenenwe. cieciseno xpwciwnnwie, ocoeno oi cenaia,
wsnwisanw cipax npez sasoesaienn. e nnmanw na xoro za ce onpai s iasw uy+za sa
inx cpeza.
zap s+pxy ezwncisoio na napoznociia wn nanecen w c pasciponsaneio na
u+pxosnaia nepapxwn.2 nez saiouasaneio w cm+piia na aipwapx siwmwn
+pnoscxaia naipwapmwn axiwuecxw wna nwxswzwpana. ennwni swcm xnwp,
manaciwpcxwie paicisa w nouiw scwuxw xnw+osnwuw ce pas-
nwnenw ws +pwn, namxo w ycwn. inecenw wnw mno+eciso p+xonwcw. noro cxopo
+nrapcxaia u+pxsa npemwnana noz s+pxosencisoio na Hapwrpazcxaia naipwapmwn.
nez ezwn nepwoz na oinocwienna asionomwn naueno c rp+uxw mwipononwi /me+zy 1416
1436 r./ +pnoscxaia naipwapmwn wna oxonuaienno nozuwnena na Hapwrpazcxaia.
oz sezomcisoio na cenencxaia uapwrpazcxa u+pxsa mwnanw w semwie na
opyz+ancxoio zecnoiciso w wzwncxoio uapciso, na pwuepno-mopcxaia onaci w
paxwn. pwnwswienno oi siopaia ueis+pi na XV s. naceine no-ronnmaia uaci oi
+nrapcxaia iepwiopwn ce namwpana noz npnxoio nozuwnenwe na u+pxosnaia snaci s
Hapwrpaz. pes n+psoio cioneiwe oi pocisoio oaue iosa nozuwnenwe wno no-cxopo
nomwnanno.
snpamanwie oi Hapwrpaz mwipononwiw s +nrapcxwie semw noemanw csowie enapxww
opmanno, uecio es nwuno npwc+ciswe wnw xoraio ce nsnsanw s cenwmaia cw,
scnezciswe na pasmwpwuwie wnw esnomomnw za npeznpwemai xaxswio w za wno
mepxw. ypcxwie snaciw ezsa i+pnenw npwc+cisweio wm, a npes n+psaia nonoswna na
XV s. zsama mwipononwiw s noszws w own wnw ywiw. ynwmo+asaneio na
+pnoscxaia naipwapmwn, i.e. na camocioniennaia u+pxosna opranwsauwn, wna
npemaxnaia ome ezna onopa na +nrapcxwn napoz. xono nen wna c+cpezoiouena w
ronnma uaci oi wnienwrenuwnia, xonio c asiopwieia w snwnnweio cw s+pxy
c+snanweio na cpeznosexosnwn +nrapwn wrpaena onpezenena omeciseno w na-
poznocino-opranwswpama ponn.
+nrapcxoio cpeznosexosno omeciso wno cwnno pascipoeno w zemorpacxw, w
couwanno, w nonwiwuecxw, w xyniypno, w penwrwosno.
+npexw npe+wsenwn ie++x yzap +nrapcxaia napoznoci sanaswna ocnosnwn einwuecxw
enemeni s csowie wciopwxo-z+p+asno yis+pzenw iepwiopww wswn, paxwn w
axezonwn. +xpanwna ce ipazwuwonnaia nocenwmna cwciema, sanasenw wnw w pezwua
rpazcxw cpezwma c nozuepiano +nrapcxw napoznocien onwx. e noracnanw
penwrwosnoio c+snanwe w u+pxosnwni +wsoi, ne cexnano napoznoio isopueciso.
apoznwie macw, nocwienw na wciopwuecxoio wiwe, wnw s+sonoswiennaia cwna,
xonio mnna nec+mneno za oszpasw nanecenwie panw, es oaue za mo+e za s+scianosw
saswnarw wsuesnanw maiepwannw w xyniypnw uennociw. ycnoswnia na uy+zoio
snazwueciso +nrapcxwni napoz nawpan cwnw, sa za +wsee, isopw w ce opw sa
csonia csooza.
. pes siopaia nonoswna na XV s. +nrapcxoio ceno sanounano
za npeozonnsa ie+xwie nocnezwuw oi sasoesanweio w
T
upes ycwnwnia na ouenenwie ipy+enwuw s+scianosnsano uaci oi saryenoio.
onnma uaci oi +nrapcxwn napoz +wseena s cenaia w iexnwni ciaiyi s pamxwie na
ocmancxaia eozanna cwciema npezonpezennn zo ronnma cienen c+zaia, passwiweio w
opwie my s ieuenwe na pocxwie cioneiwn.
cianosenaia cwciema na eozanno semesna-zenwe w scwuxw zpyrw yupe+zenwn, xowio
yis+p+zasanw w oxpannsanw rocnozcisoio na ocmancxaia apwcioxpauwn, nociaswnw s
nono+enwe na saswcwmoci unnoio ipyzemo ce +nrapcxo nacenenwe. Ieozannwie
snazenwn oxsamanw npezwmno cena c+c semnwmaia wm, xowio opaoisanw w nonsysanw
+nrapwie. ocmancxoio omeciso ie saemanw ynwsenoio nono+enwe na eswmenna
nozaina maca pan. asoesaienwie, xowio nesezn++ cpemanw npocinaia c+npoiwsa na
iosa nacenenwe, wnw saciasenw za npwemai nnxow yis+pzenw oi sexose nopnzxw w za
npwnrnai x+m nnxow iaxiwuecxw npwnomw, sa za yxpenni snaciia cw naz pania. e
ne nociaswnw npw eznaxsw ycnoswn noxopenoio nacenenwe.
asnwuwnia s ciaiyia na nacenenweio s +nrapcxwie semw ce z+n+anw na mnoro
ocioniencisa. ocnosnw nwnww oaue ie ce onpezennnw oi ycnoswnia, npw xowio
iosa nacenenwe npweno ocmancxoio sasoesanwe, oi ocoenociwie s pe+wma na
eozannwie snazenwn, x+m xowio wno sauwcneno, w oi penwrwosno-napoznocinaia my
npwnazne+noci.
aswcwmoio nono+enwe na snauwienna uaci oi nozsnacinoio nacenenwe ce ysaxonwno s
npoueca na nosemnenaia perwcipauwn.3 +m scnxo eozanno snazenwe s owuwannwie
zoxymeniw na ocmancxwn xazaci+p ce sauwcnnsanw +wienwie oi c+oiseinwie cenwma w
ciasanw ,perwcipwpana pan". ezn++ oxsanaio oi opranwie na perwcipauwnia, ie
noemanw s+pxy cee cw scwuxw saz+n+enwn, c xowio wna naiosapena semnia wm
cnpnmo nennwn s+pxosen cocisenwx z+p+asaia w npexwn n rocnozap eozana.
osw nopnz+x e oipasen s owuwannaia ocmancxa xpwzwuecxa iepmwnonorwn, cnopez
xonio eozan+i wn eznospemenno ,rocnozap na semnia" w ,rocnozap na pania". osa
wna opmynaia na eozannaia os+psanoci npw ycnoswnia na ocmancxoio
snazwueciso.
onesw sce ome cmyinw spemena npw neyner-nanwie zemorpacxw oinomenwn s
wssecinw panonw ociasano nacenenwe, xoeio ne nonazano s ocera na perwcipauwnia,
i.e. wsnazano s+n oi pamxwie na nanaramwn ce pe+wm. osa wna ,wss+nperwcipo-
saia pan", xonio oaue nnmana npoz+n+wienno c+mecisysane yc+pznwie opranw na
s+pxosnoio ynpasnenwe sopxo wszwpsanw scwuxw nepasxpwiw
nozainw wsiounwuw w cxopo nopeznaia perwcipauwn npesp+mana ,nwuwnia" pan s
,perwcipwpana", npwzazena x+m nnxoe eozanno snazenwe.
cnxo oi iwn eozannw snazenwn nesaswcwmo oi iosa, zanw wno cny+eno, ycnosno
wnw c mwpoxw npasa na cocisenoci, wno xomnnexc oi mno+eciso camocioniennw
eznonwunw cencxw cionancisa. ennnwie rw snazeenw npw pezwua orpanwuenwn.
rpanwuwie na csowie cena w s nwsxaia wm oxonnoci ie wmanw nosn, rpazwnw, zsopnw
mecia, c xowio mo+enw za pasnonarai neorpanwueno w csoozno /mxnx/. o iosw wmoi
ne wn s c+cionnwe za wsxpanw cencxoio cemenciso nopazw orpanwuenaia cw nnom w
eznoopasnwie cw naca+zenwn nan-uecio nosn w senenuyuw. apez c nero cennnwie
nonsysanw semw s+n oi cenaia nwsw, nwsazw, ropw, ceuwma w np., xowio ce
uwcnenw x+m nnxoe oi mnoroponnwie eozannw snazenwn. esw znnose semn saezno c
nosemnenwie nnomw mxnx wnw nasosanw ,uwnwuw", xoraio npwnazne+anw na
mxcxnmancxw cennnw, w ,amwnw", xoraio cionanwie wm wnw nemoxamezanw. ueswzno
sasoesaienwie ycsownw ezna cpeznosexosna mecina nosemnena xaieropwn saezno c+c
cnasnncxoio n nawmenosanwe amwna, sa za n npwcnoconi x+m ny+zwie na csonia
snaci. n es c+mnenwe ce oxasana is+pze npwrozna sa uenwie na ocmancxaia
wcxanna nonwiwxa xaio onaraienna ezwnwua. +pxy iasw semn nosaia snaci
nano+wna nnxonxo oi ocnosnwie zan+uw, no c+wpana w ipazwuwonnw, ynacnezenw oi
peznosexosweio.
pasoio za opaoisai w nonsysai onesw znnose oi uwnwxa, c+oiseino amwnaia,
xowio wnw saeiw rnasno oi semezencxw xyniypw w pasnono+enw s+n oi pamxwie na
nacenenwie mecia, cennnwie npwzowsanw camo cnez xaio nonyuasanw zoxymeni sa
snazenwe ianwn oi csowie eozannw rocnozapw. a wszasaneio na snazenuecxw
axiose pania nnamana ianwncxa iaxca. asmep+i na iasw iaxca ce onpezennn cnopez
ocmancxwie saxonw oi nesawniepecosanw mxcxnmanw. pw ocmancxwn eozanen pez
oaue, x+zeio ce c+szanw ycnoswn sa rocnozciso ne camo na eozanwie naz pania,
no w na iypcxaia napoznoci w s+ome na mxcxnmanwie naz nemxcxnmancxoio
nacenenwe, e ipyzno za ce snpsa, ue iesw, xowio onpezennnw pasmepa na ia-
nwncxaia iaxca, zencisysanw cnpnmo +nrapcxwie cennnw esnpwcipacino. asw
ianwncxa iaxca wna snauwienna.
xi+i na ianwnia e nan-ncnwni ener sa eo-
ipanwua 66/67
zannaia saswcwmoci na cennnwie w sa npasaia na cnaxwnia. +rnacno c+c
saxonozaiennwie pasnopezw wsz+n+asaneio na zecni+xa oi nosemnenwn zows w
zan+xa s+pxy panicxaia semn ne wno zociai+uno, sa za npwzowe cennnwn+i npaso
na snazenwe s+pxy iasw semn iosa ciasano camo cnez wsz+n+asane na ianwncxaia
iaxca.
ennnwie nnmanw npaso za ce pasnope+zai no cson sonn c z+p+anaia oi inx semn.
oxynxo-npo-za+wie w ynacneznsanwnia ce wss+pmsanw camo c paspemenweio na
c+oiseinwn rocnozap. a scnxa nozona npomnna eozan+i wszasan ianwn w nonyuasan
oi pania ianwncxa iaxca. saxonwie na cynian xnenman wspwuno ce cnomenasa, ue
es paspemenweio na cnaxwnia npexs+pnnneio na nwsw e nezenciswienno. xo nnxon
nowcxa za npexs+pnw semnia, xonio snazee, sa npasoio na npexs+pnnne cnaxwnia
ssema wssecina cyma; npweio w saxonno e ion za zaze ianwn na nwueio, s+pxy xoeio
ce npexs+pnn semnia. cnyuan, ue noxynxo-npoza+aia na panicxa semn ce
wss+pmsana es snanweio na eozannwn snazeien, ion wn snacien za noci+nw, xaxio
no+enae wnw za s+pne semnia opaino na npezwmnwn n npwie+aien, wnw za wszaze
zon+nnwienno ianwn na xynysaua. ozonw orpanwuenwn ie+anw naz nacenenweio w s
cnyuawie, xoraio io ce onwisano za ysenwuw pasmepa na nosemnenaia nnom. axa
nanpwmep, axo cennnwn+i, npwiwcnai oi ny+za w oi nezociwr na semn, wscwuan uaci
oi ropaia, sa za n opaoisa xaio nwsa, ion wn zn++en za nonyuw sa nen ianwn oi
rocnozapn cw, xaio my sannaiw iaxca. Ieozannaia snaci ne nponycxana nwio ezwn
nosoz za wsip+rne oi nacenenweio xonxoio e s+smo+no noseue ssemanwn s cson
nonsa.
nacneznsaneio na cencxoio semesnazenwe c+mo wno orpanwueno nopazw eozannaia
saswcwmoci na cennnwie. nez cm+piia na cionanwna neroswni znn semn npemwnasan
camo y cwna my es saz+n+enweio ion za nnama iaxca sa ianwn. cwuxw ociananw
nacneznwuw mo+enw za nonyuai snazenweio na nacnezenaia semn, cnez xaio wsnnaini
c+maia iaxca na c+oiseinwn nosemnen rocnozap. iapoio ocmancxo saxonozaienciso
c+scem iouno onpezenn no xax+s pez noiomuwie na nouwnanwn wmai npaso za nacnezni
cencxaia semn s cnyuan, ue ion ne e ociaswn cwn. pezwmciso wmanw iorasa
z+mepwie. xo nnmano iaxwsa, npasoio na nacneznsane na semnia c ianwn cnezsano
za npemwne s+pxy paia na nouwnanwn, nocne s+pxy cecipa my, manxa my, ama my,
c+zpy+nwuwie my. oraio cionanwn+i nnman nwxaxsw poznwnw, eozannwni rocnozap
ipnsano za zaze semnia na zpyr.4
cwuxw iesw orpanwuenwn, xowio ie+anw naz panicxaia semn, npowsxo+zanw oi
nennaia eozan-
na saswcwmoci. pes nonyuasane na ianwn cennnwn+i ce os+pssan c iaxasa
saswcwmoci cnpnmo c+oiseinwn nosemnen rocnozap w ce saz+n+asan za opaoisa cson
nosemnen znn, za ro sacnsa pezosno w za wsnnama naspeme zan+uwie cw. oizasane
na ianwnia n+x nosemnenwni snazeien nonyuasan npasoio w saz+n+enweio za cnezw
sopxo cennnwna za opaoisa semnia cw, za ne n wsociasn w za ne ce npecensa s
semnwmeio na zpyr snazeien.
cipeme+a cw za wsnonsysai s nan-ronnma cienen zoxozwie oi cencxaia semn,
sxnxuena s npezenwie na snazenwnia wm, ocmancxwie eozanw zasanw iaxasa semn
cpemy ianwn zopw s cnyuawie, xoraio in cnez cm+piia na cionanwna cw npemwnasana
s nacnezciso y manoneinwn my cwn. Tom iosw cwn ne wn s c+cionnwe nopazw
manoneiweio cw za cionanwcsa cson nacnezen nosemnen znn s npoz+n+enwe na noseue
oi ipw rozwnw, sa za ro nanpasw npwxozonocen, eozan+i mo+en za ro zaze c ianwn
na zpyro nwue. aswpa ce, saxon+i npezsw+zan cwn+i, cnez xaio nas+pmw
n+nnoneiwe, za cw s+ss+pne npasaia s+pxy amwnaia semn. pw iosa spemennwni n
snazeien nnman npaso za cw wcxa opaino snecenaia cyma sa ianwncxa iaxca, i+n
xaio ce cmniano, ue nonyuasaneio na nosemnenwn zows ro e oesmeiwno sa iasw
noxapuena cyma.
cmancxaia z+p+asna snaci nasena wniepecwie na csowie eozanw w sapannsana c+c
saxon cennnwie za ociasni nesaceiw w neopaoienw semwie cw. ozexc+i na exmez
II, nosiapnm no-pannw pasnopezw, wspwuno npezsw+za canxuww sa iesw, xowio
sanemapnsanw semnia cw. pezennwni cpox, s xonio eozan+i mo+en za nocerne na
neopaoienaia semn, e nocouen s zsa sapwania ezna wnw ipw rozwnw. o+e w
zseie pasnopezw s ex-mezoswn xozexc zaiwpai oi pasnwuen nepwoz. eponino
snaciia zonasnna, ue eznorozwmnwni cpox e nepeanen no pezwua nesaswcemw oi
sonnia na cennnwna npwuwnw. saxonozaiencisoio ce npezsw+zano: ,apaneno e
oaue za ce oinemai w zasai na zpyro nwue ociasenwie neopaoienw semw, xowio ca
no nnanwnw wnw x+pwma wnw xowio ce sanwsai scnxa rozwna oi soza w ciasai neroznw
sa opan, samoio iosa ne e cianano s pesyniai na npoz+n+wienna nepe+noci oi
cipana na semezenuwie."5 o+e w c ornez na iesw ocioniencisa cpox+i wn
yz+n+en na ipw rozwnw.
a za ocwrypw nocionnna zoxoznoci oi cencxwie uwnwuw w amwnw,
saxonozaiencisoio naennsano w zpyrw mepxw, xowio s+snwpanw cennnwie za nanycxai
eozanno saswcwmaia cw semn. iaxwsa cnyuaw ie ne camo ryenw iasw semn, no
zopw w x+maia saezno c nox+mnwnaia cw.6
iaxa cennnwie ne wnw nwmenw oi cson semn s npezenwie na pasnwunwie snazenwn.
o ie ne w-
T
nw cocisenwuw na iasw semn, oipynana c pezwua ierow w orpanwuenwn. e wnw
camo nennw eozanno saswcwmw snazenuw.
X I . cwrypnsaneio na npwxozw oi nacenenweio wno
ezna oi ocnosnwie uenw na eozanwie w na z+p+asaia. pw c+szazenwie nosemnenw
oinomenwn wn wsrpazen w cno+en azmwnwcipa-iwsno-npasen mexanws+m, upes xonio
rocnozapwie w no-cneuwanno nwmenwie oi wmynwieinw npasa cnaxww ycnnsanw za
wsip+rnai nonaramwie wm ce zan+uw w ierow. a za ocwrypw nozainwie noci+nnenwn
oi pania s oizennwie nenose, snaciia naiosapsana c zsoen zecni+x onesw cennnw,
xowio csoesonno wsociasnnw wmoia cw w ce saemanw za opaoisai semn s uy+zw
zomenw. e zasanw zecni+x w na nosemnenwn rocnozap, s uwnio zomen paoienw, w na
eozana, xomyio wnw sauwcnenw xaio nozsnacinw. cwuxw orpanwuenwn, xowio
nociasnnw nacenenweio s wxonomwuecxa saswcwmoci oi eozannaia xnaca, ce
oc+mecisnsanw na npaxiwxa upes meiozwie na wss+nwxonomwuecxa npwnyza, rnasno
nocpezcisom opranwie na uenipannaia snaci. azwncxwni c+z w mecinwie nonwuencxw
opranw saciasnnw pania za ce nozuwnnsa npw wsn+nnenwe na csowie saz+n+enwn w
npwse+zanw s zenciswe nopmwie na xpenocinoio npaso npw wscensanwn na pawie; camo
s i.nap. csooznw nenose c no-mwpoxw wmynwieinw npasa mxnxoseie, xacoseie w
nnxow ezpw swameiw wss+nwxonomwuecxaia npwnyza ce oc+mecisnsana s snauwienna
mnpa oi camwie eozanw nocpezcisom iexnwn nonwuencxw anapai. an-z+axenoseie,
xaxio seue ce wsi+xna, pasnonaranw c onpezenenw ynxuww na wsn+nnwienna snaci;
nanaranw nocpezcisom csow opranw wssecinw naxasanwn naz pania cw.
cioniencisoio, ue npw no-ronnmaia uaci oi cnyuawie, s cny+eno orpanwuenwie w
es wmynwiei nenose, cnaxwnia npwnaran wss+nwxonomwuecxa npwnyza c nomomia na
uenipannw opranw w wnciwiyuww, ne osnauasa, ue ion nnman npasa s+pxy pania cw, a
oiiam w s+pxy opaoisanaia oi nen semn. esaswcwmo oi ocera na eozannwn my
wmynwiei ion wman scwuxw npeporaiwsw za ce pasnope+za c nosezenweio w
wmymecisoio na pania. cwnnaia uenipanna snaci, npwse+zama s zenciswe c+zeno-
azmwnwcipaiwsnwie cw opranw sa oc+mecisnsane na wss+nwxonomwuecxaia npwnyza s
ocera na cnaxwncxoio semesnazenwe, axiwuecxw panena wniepecwie na ocmancxaia
eozanna xnaca s unnoci.
nan-pannwn nepwoz na ome nec+scem ycianosenw wnciwiyuww saxonozaiencisoio
zonycxano s+smo+nociia sa oizennne na cennnwna oi semnia, xoraio nozxsanen noso
sanniwe. axon+i npezsw+-
wprosaia xyna s xcienzwn /XV s./
zan s iaxwsa cnyuaw ion za sannaiw oesmeienwe na cson eozan sa wmoia w sa
zowsa oi nero i.nap. uwi osan /i.e. ,sa passanenaia semn"/. aswpa ce,
nanor+i oesmeienwe sa wsryenwn pan ce c+wpan camo axo iosw pan wn
wsociaswn semnia w wn yceznan zpyraze npezw noseue oi zecei rozwnw. naue
neroswni nenen snazeien mo+en za ro s+pne upes mepwaicxwn c+z na ciapoio my
mecio+wienciso. exmezoswni xozexc npezsw+zan neinazeceirozwmen cpox sa npasoio
na cnaxwncxoio npecnezsane w zsazeceirozwmen npw wscensane s rpaza. anor+i
uwi osan wn c+wpan no 50 axueia oi mxcxnmanw w no 62 oi nemxcxnmanw. o-
x+cno ion napacnan no 300 axueia sa unn uwnwx, 150 sa nonoswn, a sa no-
manxo oi nonoswn 75. pes XV w n+psaia nonoswna na XVI s., xoraio wscensanwnia
na pawie ne wnw sce ome noscemecina npaxiwxa, snaciia ne npwnrsana iaxa
70
xaieropwuno w ciporo x+m nopmwie na xpenocinoio npaso. osa ce nanxzasa oi
siopaia nonoswna na XVI s. naiai+x, xoraio orpanwuwiennwie mepxw oi wxonomwuecxw
xapaxiep ce oxassanw escwnnw za cnpai saueciwnwie macosw wscensanwn.
+cpezoiouasaneio na nonwiwuecxaia snaci y uenipannwn ynpasnenuecxw anapai
c+szasano w sa nan-owxnosenwn pan ocianosxa w aimocepa na iwpanwuna zecnoiwn,
xonio +nrapcxoio nacenenwe ome no-ie+xo nonacnno w nopazw ycnoswnia na pe-
nwrwosno-napoznocina zwcxpwmwnauwn. asw aimocepa npwsnwuana snwmanweio na ne
ezwn uy+z nanxzaien npes XVXVI s. e+zy iesw cswzeiencisa is+pze wspaswienno w
nwsxo zo zenciswiennociia wsrne+za iosa na Xanc epnmsam: ,pwuwnaia sa
ronnmoio nozuwnenwe, xoeio iypuwn+i cpema s semwie cw, e ronnmaia, esmepna iw-
panwn; ion ipnsa za z+p+w scwuxw s noxopnoci w nwxon semn, nwio n+x uosex my e
cx+n, scwuxw ipnsa za i+pnni xaxio sapoenw, noiwcnaiw, nnenenw xopa, oi
xowio nwxon nopazw ipesora, cipax, ny+za w npwnyza ne mo+e seue za mp+zne, nwio
n+x za wsnpasw rnasa. cwuxw ca xpanno ynw+enw, npwnwsenw c+c semnia, iaxa ue
+wsoi+i wm e m+xa. zwncisenoio wmymeciso, xoeio scexw npwie+asa, ca manxoio
napw, xowio wma wnw mo+e za cneuenw. naue nwxon ne npwie+asa nwmo ocoeno, nwio
rpazose, zsopuw, nasapwma, cena, nwio uwnwuw wnw n+x nnxaxsw wmenwn. cwuxo e
cocisenoci na cyniana.7
pw cwnno uenipanwswpanaia soennonenna cwciema eozannwni npowsson npes n+pswie
zeceiwneiwn na XV s. wn orpanwuasan oi s+pxosnaia snaci. n xoniponwpana
saswcwmwie oi nen cny+enw nennwuw w cneznna ie za ne pasopnsai pania c
npexomepnw saz+n+enwn, sa za ce sanasni nozai-nwie n cwnw na iaxosa pasnwme, ue
za ne ce nonw+w zoxoznociia na cnaxwn+xa. aiosa s+pxosnoio ynpasnenwe
npwnrsano zopw x+m ciporw canxuww oinemano nenose oi cnaxww, xoraio iexnwie
npowssonw pasopnsanw w pasnp+csanw pania. ax+s cmwc+n wmai w pezwuaia
saxononono+enwn, xowio sanpeinsai onwiwie sa eozannw nacwnwn.8 o axi+i na
c+szasaneio wm e seue xocseno yxasanwe, ue npowssonwie ne camo wnw nanwue s
e+eznesweio, no wmanw mwpoxo pasnpocipanenwe.
nxow oi saxonozaiennwie pasnopezw nozcxassai w sa xapaxiepa na eozannwn
npowsson. axa nanpwmep, axo cnaxwnia cw nossonnn za nporonw cennnwna c
xopwcionxwsoio namepenwe za my oineme zoma w nox+mnwnaia, saxon+i nanaran
wmymecisoio za cw ociane na pania. nwiwie na cnaxwwie za wswcxsai wss+nmepna
npwnyzwienna paoia oi csonia pan cpemanw c+mo sanpemenwnia na saxonozaiennwie
pasnopezw. spwuno ce nape+za cennnwie camo sezn++ za ciponi x+ma na cson
nennwx. xo zonze nos rocnozap, ion za wsnonsysa x+maia na npezwmnwn, es za
wswcxsa za my ce rpazw nos zom. ,naxwwie za ne saz+p+ai nacwna na paoia xoneie
w xonaia sa xypwepcxa cny+a na onsw nesepnwx, oi xoroio ca ssenw iosa, xoeio
ion z+n+w c+rnacno c+c saxona w perwci+pa; za ne rw xapai za wm paoini
npwnyzwienno", ce oiennssa s ezna pasnopeza.
ennnw, sannaiwnw sezn++ zan+uwie na cnaxwnia cw, ne wnw zn++nw za rw zasai
siopw n+i s cnyuan, ue s ieuenwe na ezna rozwna na mncioio na npezwmnwn ce nsnn
nos rocnozap. e ne wsano za +zai saz+n+asanw za npezociasni zomamnwie cw
nomemenwn sa cxnazwpane na zecni+xa. oraio ce saxapsan zecni+x+i na cnaxwnia zo
rpaza, ie ipnsano za npasni iosa ess+smeszno camo axo pas-
T
cionnweio wno ezwn zen n+i, a npw no-ronnmo pascionnwe pania cnezsano za nonyuw
s+snarpa+zenwe. noynoipew w npowssonw ciasanw w npw c+wpaneio na zecni+xa.
exmezoswn xozexc ce oiennssa, ue iwmapwoiwie w zn++nocinwie nwua sax+cnnsanw
za wsmepni semezencxwn zows na xapmana, sa za nonyuai zecni+xa cw. axon+i
zonycxan sax+cnenwn camo zo ezna cezmwua oueswzno nopazw iosa, ue c+panwie
xpanw ne ipnsano za ce ociasni z+nro speme na oixpwio, sa za ne ce passanni w
pasnp+csai w za ne +zai omeienw cennnwie. apezeno wno cnez iosw cpox xpanwie
za ce wsmepni s npwc+cisweio na camwn wmam /csemenocny+wien/ w na xexania
/namecinwx na snaciia/ w zecni+x+i za ce saxapa s cnaxwncxwn xamap. xo cnez
iosa iwmapwoi+i yrneinsan cennnwie noz npeznor, ue ne e yuacisysan npw
wsmepsaneio, xazwncxwni c+z wn zn++en za nonpeuw na iosa.
pes XV w n+psaia nonoswna na XVI s. cienenia na eozannaia excnnoaiauwn sce ome
ne wna iaxa swcoxa. osa ce oncnnsa w c ocioniencisoio, ue cpasnwienno no-
cnao sawniepecosanwie oi cnaxwn+uwie cw cny+enw eozanw ne ynpa+nnsanw
wss+npezen wcxanen naiwcx s+pxy pania, i+n xaio soennaia nnnuxa sce ome wm wna
zo+p wsiounwx na zoxozw. ie+nenwnia wnw no-cxopo s pe+wma na nemxcxnmancxwie
cennnw. o cwnaia na nano+enaia oi sasoesaienwie penwrwosno-na-poznocina
zwcxpwmwnauwn zan+unwie saz+n+enwn na +nrapcxoio nacenenwe wnw no-ronemw. a
pasnwxa oi iypcxwie +nrapcxwie cennnw wnw ono+enw c z+wswe, zn++nw wnw za
zasai na nosemnenwie cw rocnozapw owuannw za+zwn xoxomxa, noraua, secna
rposze, zan+x s+pxy cswneie. osem-neno-nwunwni zan+x, na mecia iaxcaia apyc
/csai-apwna/ w uwi osan wnw c+wpanw oi +nrapwie s no-ronnm pasmep,
oixonxoio oi mxcxnmanwie. e+wm+i na zwcxpwmwnauwn nociasnn nperpaza me+zy
mxcxnmancxaia w nemxcxnmancxaia pan s+npexw npwnwswienno eznaxswn wm nosemnen
ciaiyi. asw wcxanna nonwiwxa ocwrypnsana maxcwmanna excnnoaiauwn na +nrapwie.
znospemenno c iosa in rw nociasnna s ynwseno nono+enwe cnpnmo mxcxnmancxoio
nacenenwe, y xoeio iaxa ce c+szasano camouysciswe na rocnozcisysama napoznoci.
I H. H, I. encxoio
nacenenwe wno opemeneno c pezwua zan+uw, ierow w noswnnociw x+m mecinwn
rocnozap w x+m s+pxosnaia snaci. opazw iosa, ue ocmancxaia eozanna z+p+asa
wna s+pxosen cocisenwx naz mwpwncxaia semn, i.e. semnia, sxnxuena s oizennwie
nenose w opaoisana oi pania, zan+uwie, xowio iasw pan wsnnamana s nonsa na
z+p+asaia, ne wnw nwmo zpyro ocsen ezna opma na
eozanna penia. aio xapaxiepwswpa eozannaia saswcwmoci na cennnwie, . apxc
oiennssa: , i+n neoxozwmw ca oinomenwn na nwuna saswcwmoci, na nwuna
necsooza s xaxsaio w za e cienen w npwxpenenoci x+m semnia s xauecisoio na
npwzai+x x+m nocneznaia... xo na iwn oinomenwn npoiwsocioni nenocpezciseno ne
uacinw cocisenwuw na semnia, a z+p+asaia s xauecisoio na cocisenwx na semnia w
saezno c iosa na cysepen, xaxio iosa ce nanxzasa s swn, io peniaia w zan+x+i
c+snazai wnw, no-npaso xasano, iorasa ne c+mecisysa nwxax+s zan+x, xonio w ce
oinwuasan oi ian opma na nosemnenaia penia."9
zwn oi ocnosnwie zan+uw, sauwcnen x+m zoxozwie na mecinwie eozanw, wn
nosemneno-nwu-nwni zan+x /pecm-w uwi/ sa mxcxnmanwie w wc-nenue sa
nemxcxnmanwie. ecm-w uwi ce onpezennn c+opasno c pasmepwie na panicxoio
semesna-zenwe w cemennoio nono+enwe na cennnwna. saswcwmoci oi iosa
c+mecisysanw w onaraiennw ezwnwuw: uwi zomaxwncisa c+c semn oi ezwn wnw
noseue uwiose, enax manowmoinw zomaxwncisa c+c semn, no-manxo oi nonoswn
uwi, wnw es semn, w mxz+epei oosnauenwe na ne+enenwn n+nnoneien mnaze+,
uwcnnm ce x+m zomaxwncisoio na pozwienwie cw. osemnenaia mnpxa uwi wma
onpezenen s saxonozaiencisoio pasmep. pw exmez I ezwn uwi wn pasen na 7080
zxnxma nnozopozna semn, 100 cpeznozoxozna w 130 nan-ma-nozoxozna.
xcxnmancxwie zomaxwncisa oi xaieropwnia uwi wnw onaranw c pecm-w uwi oi 22
axueia, a oi xaieropwnia enax c 912 axueia. cnenue-io wno 25 axueia sa
nemxcxnmancxoio zomaxwnciso nesaswcwmo oi xaieropwnia. pezxw cnyuaw pania wna
ocsoo+zasana oi nero. zoswmxwie /wse/ zomaxwncisa ce onaranw oizenno
nosem-neno-nwunwni wm zan+x wn no-nwc+x /6 axueia/.
axonozaiencisoio npezsw+zano nporpecwsno ysenwuasane na zan+xa npw paspacisane
na sezn++ perwcipwpanwn s onpezenenw pasmepw uwnwx. +mespemenno oaue ce
ocsoo+zasan oi nnamane na pecm-w uwi cennnwn+i, nociwrnai oi ezciswe wnw
sarywn no eznw wnw zpyrw npwuwnw uwnwxa cw. emxcxnmanwn, xonio npweman
wcnnma, wsan onaran c enax smecio c wcnenue. esw w zpyrw wcxannw onexuenwn
uenenw za +ze npwsneueno mecinoio nacenenwe x+m mxcxnmancxaia penwrwn.
pw iwn onaranwn, xaxio w npw zpyrw wnciwiyuww w nopnzxw s zan+unwn +wsoi
ocmanuwie npoz+n+wnw wnw swzowsmenwnw c ornez na ny+zwie cw sasapenw wcxannw
ipazwuww oi cpeznosexosnwie anxancxw cipanw. an+uwie pecm-w uwi w wcnenue
wmanw es c+mnenwe sp+sxa c swsaniwncxwn ses-rapaiwxwon. aieropwswpaneio na
zan+unwie ezw-
nwuw, nozne+amw na onarane c nosemnen zan+x s cmancxaia wmnepwn, wmano
oueswzno c+oiseiciswe c swsaniwncxaia zan+una cwciema. axa nanpwmep xaieropwnia
uwiny c+snazana zo ronnma cienen c i.nap. xaieropwn na sesrapainw napwuw. +s
swsaniwncxaia npaxiwxa, c+mo xaxio s ocmancxwie iwmapcxw perwcipw szoswmxwie
zomaxwncisa ce oizennnw xaio camocioniennw onaraiennw ezwnwuw. o nemo noseue
camwni pecm-w uwi wn napwuna pasnocionnoci na no-pannw oipao-i+unw eozannw
saz+n+enwn. sazecei w zse axue-ia wnw noxpwiwe, xaxio cnezsa, na: ipw znw
anra-pwn, xowio exmezoswni saxonnwx nossonnsan za ce wsz+n+ai s 3 axueia, ezna
xona ceno cpemy 7 ax-ueia, nonoswn xona cnama cpemy 7 axueia, ezna xona z+psa
cpemy 3 axueia w wsnonsysane xonaia na cennnwna cpemy 2 axueia.
onnm znn oi zan+unwie saz+n+enwn na pania x+m eozannwie rocnozapw
npezciasnnsan zecni+x+i oi nosemnenwn zows /xmyp/. axonwie na exmez II
npezsw+zanw pasmep+i my za +ze me+zy 1/10 w 1/8 oi zowsa. on wn sseman s
naiypa oi s+pnenwie xpanw, a oi nena, xonona, namyxa, nnozoseie w senenuyuwie
nnx+ze s naiypa, a zpyraze s napw. znospemenno c zecni+xa pania nnamana w
za+zweio canapwe, nemo xaio zon+nnenwe x+m zecni+xa s+pxy s+pnenwie xpanw,
swnoio, nena, namyxa, ooswie pacienwn w np. ecni+x+i ce nanaran w s+pxy
++n+zwie, xowio cennnwie c+wpanw sa xpana na cswneie cw, na mecia s+pxy
pwonosa, s+pxy cenoio wnw ipesaia, s+pxy nuennwie xomepw. osnia ce onaranw no
zsa nauwna c zecni+x s+pxy swnoio wnw mwpaia sa nemxcxnmanw-ie wnw c napwuna
iaxca s+pxy nnomia sa mxcxnmanwie.
es c+mnenwe w npw iesw zan+unw onaranwn sasoesaienwie s+snpwenw ipazwuwonnw
nopnzxw sce s+s ocnosa na panicxaia amwna. zecni+xa w canapweio ce oixpwsa
npnxa nozmnna na zsaia ocnosnw eozannw zan+xa s+pxy cpeznosexosnaia amwna:
canapweio s+pxy onasw uaci oi semnia, s+pxy xonio cennnwn+i wman n+nnw
cocisenwuec-xw npasa, w zecni+xa s+pxy semezencxwie xyniypw s amwnaia wss+n
nacenenoio mncio.
o 1521 r. s owncxwn canz+ax napez c zecni+xa oi scnxa amwna wn c+wpan w
naiypanen zan+x s pasmep na zse xwneia nmenwua w zse xwne-ia euemwx. siounwuwie
cnomenasai iosw zan+x noz nawmenosanweio azei-w wnw pecm-w xapman, xaio
eznospemenno wsnonsysai w iepmwna x+pnwn. spwuno ce wsi+xsa, ue iosw pecm-w
xapman wn c+wpan ome oi spemeio, xoraio s iesw semw ynpasnnsanw ,nesepnwuwie",
i.e. nec+mneno ciasa zyma sa cpeznosexosnaia coua wnw pnwn. sezenwnia sa pecm-w
xapman mo+enw za ce cs+p+ai w c wsseciwn-
ia sa onaraneio na saswcwmwie cennnw s cpeznosexosna +nrapwn: ezna xpwna
npoco, ezna xpwna euemwx w ezna ciomna swno. cmancxaia snaci s+snpwena
yis+pzenw npes sexoseie mecinw eozannw nopnzxw w npw nanaraneio na owuannoio
za+zwe sa nosemnenwn rocnozap, c+wpano npes onpezeneno speme oi rozwnaia:
noraua, euemwx, osec, secna rposze, z+psa w zp.
owi+x+i na pania c+mo wn ono+en c sces+smo+nw zan+uw. wuaen sa anxancxoio
cencxo cionanciso wn nanor+i s+pxy osueie /pecm-w ar-nam/ no ezno axue na ipw
rnasw. amo oi nemx-cxnmanwie ce c+wpan zan+x s+pxy cswneie /pecm-w xans+p/
no ezno axue sa cswne, yronsanw sa xnane. ennnwie, sauwcnenw xaio pan na
onpezenen rocnozap, ne nnamanw zan+uw sa nonsysane nacwmaia s cencxwie cw
semnwma. o npwm+nuwie ois+n, ne-sauwcnenw x+m onpezenen nosemnen rocnozap
/ocoeno osues+zw w xpyuw/, wnw onaranw c zan+uw sa nnino w swmno nacwme, sa
nama w sa xomapa. esw zan+uw ce nanaranw me+zy zpyroio w oi c+opa+enweio na
snaciia za ne +zai omeienw oizennwie eozanw, i+n xaio nacwmaia nonsysanw
npezwmno nenozsnacinw na inx cennnw w nan seue nozsw+nwie cxoios+zw xpyuwie.
ce c ornez na iosa saxonwie npezsw+zanw panicxw zan+uw w sa s+nmnw nwua c
nenocionnno mecio+wienciso, xowio opaoisanw semn s neuwe snazenwe. opw w
xoraio ne n opaoisanw, ie nnamanw zan+xa zy xan 12 axueia, xonio wn nozoen
na cpeznosexosnaia zwmnwna. osa e zan+x+i, no xonio ce oinwuasana
,perwcipwpanaia" pan oi ,s+nmnaia", ,neperwcipwpanaia". ania nnamana w zan+x
s+pxy sozenwuw w ienaswuw c+opasno c swza na sozenwuaia w c iosa, xonxo speme e
paoiwna.
pw onpezenenw nosozw eznoxpaino ce c+wpanw iaxcw w rnow oi rpynaia azyxasa:
csaia-pwna /apyc/, ianwncxa iaxca, rnow sa pasnwunw npeci+nnenwn /z+xpm-x
z+wnaei/. pwasenw ca x+m c+maia rpyna zon+nnwiennw iaxcw nsa, xau-xyn, xyn
se z+apwe mx+zernnw, nanaranw, xoraio nnxoe nwue, wsrywno zowi+x wnw cson
po, sa za cw rw nonyuw. nnxow saxonozaiennw pasnopezw x+m azyxasa ce
npwuwcnnsana w rnoaia zemw-ane /nonnuwna/, nanarana sa onesw cionanw, uwnio
zowi+x e snns+n s uy+za nwsa. i iax+s poz wnw w c+wpanwnia eni-xn-man,
manw-ame-se xa-ca, manw raw, manw mexyz. cwuxw ie wnw cs+psanw c
nacnezcisaia na oic+cisysamw nwua. pwwpanw ce oi wcxa, a camo s+s eozannwie
snazenwn c no-mwpox wmynwiei /i.nap. csooznw/ ie w-
xannw naznwcw oi nemepwie xpan c. Hapeseu, pauancxw oxp+r /X1-X s./
T
nw npeoici+nsanw na c+oiseinwie rocnozapw. apez c iosa pania zasana w iaxcaia
monononwe, sa za nonyuw paspemenwe za npozasa mwpaia w swnoio cw npes spemeio,
xoraio camo eozan+i wman monononno npaso za s+pmw iosa c+c cson nosapcxw zows.
oraio cennnwie sanacnnw wsnwm+xa oi cson zows na nwsxwie i+p+wma, nan-uecio s
rpazoseie, eozannwie snazeienw wnw z+p+asnwie uwnosnwuw c+wpanw pezwua mwia w
nasapnw iaxcw /au, rxmpxx, xanan w zp./.
e wnw wsuesnanw w oipaoi+unwie saz+n+enwn x+m nosemnenwie rocnozapw, nosnaiw
s ezna wnw zpyra opma w s cpeznosexosna +nrapwn. ennnwie ipnsano za oixapsai
zecni+xa s rocnozapcxwie xapmanw, za ciponi camw iesw xamapw w za ce rpw+ai sa
nozz+p+aneio wm, za rpazni zom sa rocnozapn cw, za wsnpamai +enwie cw s iosw zom
npes onpezenenw znw s rozwnaia, sa za npwcny+sai iam. nopez nnxow
saxononono+enwn oi xnenma-noso speme cennnwie wnw saciasnnw za os+pmeni
na xapmana cnaxwncxwn zecni+x. nrapwnia sa opaoisane na cnaxwncxaia xaca ome
npes XV s. sce no-uecio ce samennna c napwuen oixyn. s+psanw c soenna cny+a,
cnaxwwie pasuwianw noseue na npwzowioio oi noezonocnwie sonnw, oixonxoio na
zowsa oi nwunoio cw cionanciso. opazw iosa ie sce ome ne ce cipemenw za ro
passwsai w npeznouwianw smecio anrapwn napwunwn n exswsaneni.
nma nwxaxso c+mnenwe, ue pezwua zan+unw onaranwn no speme na ocmancxoio
rocnozciso wnw s c+mnoci npoz+n+enwe na cpeznosexosnw wcxannw ipazwuww. opw s
nnxow cnyuaw sasoesaienwie sanaswnw cpeznosexosnwie wm nawmenosanwn. asw
npwemcisenoci s+s wcxannaia onaci ce nano+wna nopazw c+scem nparmaiwunwie
ny+zw na cmancxaia wmnepwn, xonio nozono na scwuxw wsiounw z+p+asw npes
peznosexosweio passwsana nan-seue wcxannwie cw ynxuww, xowio no zymwie na I.
nrenc wnw nacouenw x+m maxcwmanno orpasane na nacenenweio. io samo
ocmancxaia
/-V \
\

1
74
eozanna snaci wna +wso sawniepecosana za sanasw w nociasw s ycnyra na csowie
wniepecw yc+s+pmencisysanwie wcxannw wnciwiyuww w meiozw na wsaniwn w
anxancxwie cipanw.
I H . znospemenno c mnoroponnwie zan+unw saz+n+enwn
x+m nosemnenwie rocnozapw cennnwie wnw oipynanw c ne no-nexw nozonw saz+n+enwn
x+m z+p+asnaia snaci.10 emxcxnmancxwie nozanwuw oi m++xw non me+zy 1575-
rozwmna s+spaci wnw ono+enw c zan+xa z+wswe, npeznasnauen sa wcxa.
necny+enwie nenose iosw zan+x nan-uecio wn npwwpan s nonsa na nosemnenwie
rocnozapw.
wciemaia sa onarane c z+wswe zo ronnma cienen wna sawmcisysana oi zan+unaia
npaxiwxa na npezmecisysamwie wmnepwnia wcnnmcxw z+p+asw. oswie ycnoswn,
s+snwxnanw c+c c+szasaneio na cmancxaia wmnepwn w yis+p+zasaneio n na
anxanwie, npezwsswxanw snauwienno wsmenenwe s meiozwie na c+wpane w
pasnpezenenwe na iosw zan+x. +nrapcxwie semw ion wn c+wpan oi zan+unw
uwnosnwuw na wcxa /i.nap. z+wswezapw/. ennwie snazeienw wnw saz+n+enw za ne
wm npeuai w za wm oxassai c+zenciswe.
o 1690 r. z+wsweio wno nanarano na xane, a ne na rnasa. +wswexaneio
npezciasnnsano csoeopasna onaraienna ezwnwua, xonio none na n+pso speme nan-
uecio c+oiseicisysana na cemenciso oi ama, manxa w zeuaia wm wnw camo na +enen
m++. a mecia z+wswexaneio wmano snauwienno no-mwpox uwcnen oxsai, i+n xaio
c+oiseicisysano na ronnmo naipwapxanno cemenciso, i.e. na zse wnw noseue manxw
cemencisa, oezwnenw oi pozcisenw sp+sxw, xonexiwsen ipyz w om zom.
pes XV w XVI s., a w no-x+cno zan+x+i z+wswe ne wn is+pzo wxcwpan w eznax+s
no pasmep sa pasnwunwie onaciw w oizennwie xaieropww zan+xonnaiuw. +m
nocneznoio zeceiwneiwe na XV s. s +nrapcxwie semw ion sapwpan nan-uecio me+zy
40 w 80 axueia oi xane, a s xpan na XVI s. zociwrnan 140 axueia. Tepwai+i
npezsw+zan ciapuwie, zeuaia, ie+xo onnwie w nepaoiocnoconwie za +zai
ocsoozenw oi z+wswe. i iosw zan+x wnw ocsoozenw w onpezenenw rpynw nacenenwe
c+c cneuwannw saz+n+enwn x+m z+p+asaia /sonnyuw, zep-seniz+ww w zp./. +wsweio
wno ipyzno nonocwmo wcxanno peme. oraio ce nonacnna seciia, ue wzsai
z+wswezapwie, mnoro +nrapcxw m++e sanr-sanw no ropw w nnanwnw, sa za ce
oi+psai oi onarane. sazeceirozwmnwie mnaze+w nocenw napouno camo x+cw pwsw,
es xanuynw, sa za wsrne+zai manxw w za +zai ocsoo+zasanw oi noronosen zan+x.
+wsweio, xaxio w zecni+x+i w nosemneno-
nwunwni zan+x, cnazano cnopez xaieropwsauwnia na ciapwie ocmancxw npasosezw x+m
i.nap. mepwn-cxw zan+uw sa pasnwxa oi onesw, xowio wnw s+sezenw ne cnopez
npeznwcanwnia na mepwaia, a nopazw napacisamwie ny+zw na nocionnno soxsamaia w
pasmwpnsama ce ocmancxa z+p+asa. oseueio oi iesw nosos+sezenw zan+uw, c+wpanw
oi z+p+asaia sa omecisenw w soennw ny+zw wnw s nonsa na swcmwie n ynxuwonepw s
nposwnuwwie, nocni wmeio wss+npeznw /asapws-w zwsanwe se iexnnw-w nopwe/.
anaranw oinauano na nnxonxo rozwnw sezn++, wss+npeznwie oi rnezwme na mepwaia
zan+uw ciananw pezosnw w ce npes+pnanw s ie+xo peme sa nopoenoio nacenenwe.
zan+unwie perwcipw na s+pxosnoio ynpasnenwe ce sozena iouna cmeixa, oi xonxo
onaraien-nw ezwnwuw asapwsxaneia /scnxo asapwsxane oxsamano 315
zomaxwncisa/ s+s scnxo naceneno mncio cnezsano za ce c+epai iosw swz zan+uw.
npenwcw oi iwn csezenwn zan+unwie uwnosnwuw /emwnw wnw myamwpw/ ce np+cxanw
ws cenwmaia s esponencxwie nposwnuww. amo nacenenweio s uaci oi mxnxoseie w
sax+cxwie snazenwn w nnxow cneuwannw xaieropww wnw ocsoozenw oi iesw zan+uw.
e+zy inx wnw zan+uwie asapws w ny-syn axuecw, ssemanw oinauano s npozyxiw w
npwnacw sa apmwnia, a no-x+cno s napw. a ny+zwie na soncxaia wno s+sezeno w
nepwozwuno wssemane na ronemw xonwuecisa xpanw, ypa+, z+psa, osue w np. noz
opmaia na zan+xa cxpcai sexwpecw, no-x+cno c+wpan s nnxow panonw s napw
ezenw cxpcai. +erozno, zopw no nnxonxo n+iw s rozwnaia napez c zan+xa cxpcai
sexwpecw oi pania npwnyzwienno ce wsxynysanw s+pnenw xpanw, pamno, ynryp,
meco, masnwnw, ypa+, zomamnw +wsoinw w niwuw, pasnwunw cyposwnw, sananiuwncxw
npowssezenwn scwuxo sa soennw uenw w omecisenw ny+zw, npezwmno sa
cnaznsaneio na nenpowssozwiennoio nacenenwe s ronemwie wmnepcxw rpazose.
sxynenoio cnezsano no saxon za ce sannaiw na nacenenweio, no uenwie wnw ciporo
onpezenenw oi z+p+asaia s mnoro no-man+x pasmep oi nasapnwie.
ennnwie wsn+nnnsanw cnopazwuno wnw nocionnno w ie+xw z+p+asnw noswnnociw. o
speme na noxozw wnw npw ronemw omecisenw cipoe+w oi pasnwunw xpawma na
esponencxwie nposwnuww wnw nawpanw cioiwuw paoinwuw w manciopw-sana-niuww. e
wnw saciasnnw za nanycxai zoma cw, cionancisoio cw, sanania cw w za npwzpy+asai
w ocny+sai apmwnia wnw za ciponi w nonpasni xpenociw, omecisenw crpazw,
n+iwma, mociose, za +zai s nomom na xopaonnasaneio xaio secnapw, xopmuww,
iosapauw w ypnauw /nocneznwie noswnnociw wmanw mecinw nassanwn semanwua w
npe-
cionxa/. nx+ze unnoio nacenenwe na oizennw panonw wno saciasnno za wss+pmsa
cipa+esa noswnnoci.
xpanpe+nwie panonw z+p+asaia opranwswpana nepwozwuno upes csowie opranw
saz+n+wienen pwonos s nonsa na c+xposwmeio. cwuxw mecinw pwapw wnw zn++nw
ueiwpw znw za wsn+nnnsai iasw zennoci. a z+p+asnwie noswnnociw wnw c+wpanw
npwnyzwienno zowi+x+i w xonwie na pania. acenenweio oi cenwma, pasnono+enw
xpan ronemw n+iwma, wno naiosapeno c ieroaia za nozz+p+a non+inwie cianuww
/mensnnw/, za zociasn w oirne+za xone, neoxozwmw sa npesosa na mwnasamwie
n+inwuw.
X . nez xaio npemwnana ciwxwnia na
sasoesanweio, cencxoio cionanciso nocienenno sanounano za ce c+ssema. a iosa
naronpwnicisysanw zopwni xnwmai w pasnoopasweio na iepena s +nrapcxwie semw.
e nossonnsanw passwiweio na scnxax+s swz semezencxw xyniypw.'1 emnia ce
opaoisana c op+zwn w no owuaw, ociananw oi npezaneunw spemena. ennnwie openw
c z+pseno pano, rasenw ws nasoznenwie opwswma, sa za rw opaoisai, ++nenw c+c
c+pn, sp+ssanw cnonwie c +winw ci+na, s+pmeenw na xapmanwie c zwxanw, iernenw
oi xone, wnw n+x camo c xone, xowio c i+nuene oizennnw s+pnoio oi cnamaia.
pamno cmwnanw s npwmwiwsnw sozenwuw, nan-uecio zsw+enw oi soza, i.nap.
xapaz+enxw, a s nnxow panonw ce wsnonsysanw w sni+pnw mennwuw. wsazwie xocenw c
xoca wnw c+pn. ososwie naca+zenwn s pasnwnwie wnw saca+zanw s pezose c ronemw
pascionnwn me+zy inx, a s nnanwnwie no-r+cio. osnia w senenuyxoswie rpazwnw
ce opaoisanw c moiwxa w ce nanonsanw p+uno wnw upes sozno xoneno, npwzsw+sano
oi cnenw xone. owsa oi nosnia cennnwie c+wpanw s z+psenw nwnose w c i+nuwna
oi z+pso wnw xaio rasenw rposzeio c xpaxa, oizennnw ieunociia. axa npwroisnnw
mwpa, nanwsanw n s +usw w npasenw swno.
ecio cennnwie paspaoisanw ropwciw mecinociw, xaio wscwuanw z+pseiaia w
npesp+manw ceuwmeio s nwsa. pw wsiomasane na nousaia ce npaxiwxysana
eznorozwmna wnw no-z+nra nouwsxa, xaio nwsaia wna npesp+mana s nwsaza. ows+i
oi macnozannwie w snaxnozannwie pacienwn c+mo ce c+wpan w nozroisnn sa
opaoixa no is+pze npwmwiwsen, ipazwuwonen nauwn.
nanwncxwie zonwnw, nacwma w cx+ianwie npwmopcxw pasnwnw s +nrapcxwie
semw wnw
naronpwninw sa passwiweio na +wsoinos+zcisoio. irne+zaneio na osue w xosw wno
owuanno sa scnxo cencxo zomaxwnciso. mnoro cnyuaw zopw snaciia nac+puasana
passwiweio na osues+zcisoio upes zan+unw onexuenwn. nemo noseue ronnmaia
xoncymauwn na osue meco y ocmanuwie /nan-seue s cionwuaia, rapnwsonwie w
rpazoseie/ saciaswna ynpasnnsamwie za oipezni cneuwanen, no-onexuen ciaiyi na
unna mnoroponna xaieropwn nacenenwe, i.nap. z+enenxemanw ezpw osues+zw w
i+prosuw na zpeen zowi+x, saz+n+enw za zociasni osue sa z+p+asnw ny+zw. a
passwiweio na osues+zcisoio c+zencisysanw cxoios+znwie no-mazw ixpxcxw
xononwciw, i.nap. xpyuw. irne+zan wn w ez+p porai zowi+x sonose, wsonw w
xpasw, xowio wnw neoxozwmw sa scexw cencxw ipy+enwx s e+eznesnaia my cionancxa
zennoci. coeno ronemw xonwuecisa ez+p porai zowi+x wn pass++zan s xacoseie,
mxnxoseie w sax+wie.
a passwiweio na osues+zcisoio w rosezos+zcisoio y nac rosopw w axi+i, ue oi
pasnwunw xpawma na +nrapcxwie semw upes saz+n+wiennw z+p+asnw zociasxw
cwciemaiwuecxw wnw nawpanw orpomnw xonwuecisa zowi+x, ue ion wn nocionnen
apiwxyn no s+ipemnwie nasapw, a xo+wie oi nero wnw sa+no wsnocno nepo s
i+proswnia na nan-axiwsnwie i+proscxw cn+inwuw na anxancxwie semw npes XVXVII
s. zyposnwuanw, seneuwanuw w zp.
i zpyrwie oipacnw na +wsoinos+zcisoio zope wnw saci+nenw xones+zcisoio,
cswnes+zcisoio w niwues+zcisoio, no-manxo nuenapcisoio w yapcisoio iam, x+zeio
npwpoznwie ycnoswn naronpwnicisysanw sa iosa. x+nwie panonw, nan-seue s
enomopweio, ce oirne+zanw w xamwnw, nonsysanw xaio ipancnopino cpezciso.
oxpan owuannwie semezencxo-+wsoinos+z-nw sanniwn cennnwie oizennnw speme w sa
zomamno npowssozciso. pepaoisaneio na semezencxwn w cxoios+znwn zows s
npozyxiw, neoxozwmw sa wsxpansane na cemencisoio, w c+mo iaxa na s+nna, namyx,
nen, xonon, +wsoiwncxw xo+w w zp. sa onexno wno nocionnna zennoci nan-seue na
+encxaia nonoswna oi cencxoio nacenenwe.
. noroponnwie zan+unw ie+eciw, xowio oinemanw nemanxa uaci oi zowsa
na cennnwie, nwcxoio nwso na iexnwxaia, pe+wm+i na penwrwosno-napoznocinaia
zwcxpwmwnauwn w eozannwni npowsson ciananw npwuwna cencxwni wi za sanasw
nwcxoio cw pasnwme.12 y+zwie n+iemecisenwuw ezwnozymno cswzeiencisysai sa
nomwie ycnoswn na +wsoi. encxwie zomose wnw wsrpazenw nan-uecio oi nnei,
onenen c xan, +wsoiwncxw iop w cnama, es nposopuw camo c ezwn oisop na
noxpwsa, oix+zeio snwsana cseinwna w wsnwsan zwm+i oi ornwmeio. aiosa
n+iemecisenwx+i epnmsam rw onpwnwuasa na ,cswncxw xouwnw". eznwie xonww wnw
uecio c ezno nomemenwe, s xoeio +wseenw w zomamnwie +wsoinw. +eznesnaia xpana
wna ocx+zna, npwroisena no is+pze onpocien nauwn. Xnn+i wn wsnwuan owxnoseno
s rnwnenw noznwuw wnw s nenenia na ornwmeio. osw nauwn na +wsoi ynecnnsan
pasrapnneio na cm+pionocnw oneciw w enwzemww, xowio noxocn-sanw nonnxora uenw
cenwma.
opazw orpanwuenwn oem na cencxocionancxoio npowssozciso nacenenweio +wseeno s
ocx+zwua, a nonnxora npwpoznwie ezciswn npwuwnnsanw noscemecien rnaz. mwpnw
npocipancisa nnozopozna semn, nan-seue noxpan ronemwie n+iwma,
T
ociasanw neopaoienw w nopasnsanw norneza na mwnasamwie uy+zw n+iemecisenwuw.
iean ep-nax /1578/ oncnnsa iosa c pemeio na ocmancxwn pe+wm, xoeio
saciasnno cennnwie za opaoisai no-cnao semwie, sa za ne wm +ze oinei
zows+i. paoisanw camo ionxosa, xonxoio wm wno ny+no, sa za ce npexpanni
npes rozwnaia.13 aswpa ce, iosa oncnenwe e manxo npecwneno w ne mo+e za ce
oinece zo scwuxw onaciw. anwunociia na oizennw cencxocionancxw npowssezenwn no
s+ipemnwie i+p+wma e yxasanwe, ue zows+i na cennnwie ne wn ionxosa ocx+zen.
sociasenw semw wmano nan-seue s onesw mecia, xowio wnw nocionnno wsno+enw na
noceraiencisa oi cipana na snacinwuw, mwnasamw soncxw w n+inwuw. axa w
n+iemecisenwx+i +wen wcnen ysex /1533/ oncnnsa sanyc-insaneio na
nnozopoznwie noneia xpan Hapwrpazcxwn n+i y nac.14
H . +xosozenw oi s+pxosnw z+p+asnw c+opa+enwnza
yxpenni rocnozcisoio cww saciasenw za ce c+opasnsai c+c sasapenwie mecinw
ipazw-
uww, ocmancxwie ynpasnwuw wnw npwnyzenw za npwemai, ysaxonni w nociasni s cson
ycnyra nnxow rpynw nacenenwe, xowio saemanw no-ocoeno mncio s cpeznosexosnwie
anxancxw z+p+asw, sa za rw wsnonsysai sa s+op++ena samwia na rpanwunwie
onaciw. axwsa wnw i.nap. snacw.15 e ycsownw, swzowsmenwnw w zopasswnw zpyrw
xaieropww, xaio sonnyuw, zepseniz+ww, zoranz+ww w np.
iapwnnwie omnociw oi i.nap. snacw nozsw+no cxoios+zno nacenenwe, xoeio
nocienenno sanounano za sozw yceznan nauwn na +wsoi owiasanw npezwmno
wzwncxo. e wmanw oinauano wssecino, maxap w is+pze orpanwueno camoynpasnenwe,
s+srnasnsano oi xnes, xonio cianan iexen npezciaswien npez opranwie na
ocmancxaia snaci. ny+aia na xnesa owxnoseno wna nacnezcisena. on npwie+asan
ocsoozen oi zan+uw nacnezcisen nosemnen znn semn, xonio c+mo nocen wmeio
amwna, no ce oinwuasan no onwx oi panicxaia. asw amwna wna nosemnena
ezwnwua c wcxannw onexuenwn, oici+nsana na onpezenenw rpynw oi anxancxoio
nacenenwe, na xowio ocmanuwie s+s-
naranw sa+nw sazauw s ycnyra na z+p+asnaia snaci w apmwnia.
nesoseie wnw sxnxuenw s cnaxwncxaia cwciema: noxpan ocsoozenaia cw oi zan+uw
amwna ie nonyuasanw iwmap c nozsnacinw cennnw, xowio wm nnamanw zan+uw w wnw
os+psanw c zpyrw saz+n+enwn x+m inx. a inxno pasnono+enwe wnw w i.nap. paiaw,
nan-mnoro 10 na pon, semezencxw paoinwuw, uwnio ciaiyi ne e c+scem wsncnen
nopazw ocx+znwie sce ome wsiounwuw. nesoseie wnw saz+n+enw za noznomarai
wcxannwie opranw na uenipannaia snaci npw c+wpaneio na zan+uwie, za
xoniponwpai pania w za n sp+mai npw nrciso na ciapoio n mecio+wienciso. ozonw
ynxuww s nomom na xnesoseie wmanw w npwmwxxpwie, xowio c+mo npwie+asanw iwmapw
noxpan ocsoozenaia oi zan+uw amwna, w nnxonxo saswcwmw oi inx paiaw.
nciwiyuwnia na xnesoseie w npwmwxxpwie e oueswzno nacnezena oi anxancxoio
peznosexoswe. cmancxaia snaci rw sanaswna s cwciemaia na cson pe+wm c ornez na
iosa za rw nociasw s ycnyra na ocnosnwie cw z+p+asnwuecxw uenw za z+p+w s
T
nozuwnenwe noxopenoio nacenenwe w za wsip+rsa oi nero maxcwmannw npwxozw sa
nozz+p+ane na rocnozcisoio cw. wxnosenwie snacw wnw naiosapenw c
soennocipa+esw saz+n+enwn. cnxa neia x+ma wna zn++na za zasa e+erozno no ezwn
xonnwx sa s+op++ena oxpana na panona.
pemy iosa snacwie wmanw no-onexuen ciaiyi oi ociananaia pan. e nonsysanw
ocsoozenw oi zan+uw amwnw, ne nnamanw z+wswe, zecni+x, wcnenue, zan+x s+pxy
osueie, csaiapwna w wss+npeznw zan+uw. mecio z+wsweio oaue wnw ono+enw c
i.nap. pecm-w wnypw, c+wpan s nonsa na wcxa, oix+zeio wzsa w nawmenosanweio
na snacw w zpyrw xaieropww c ananorwuen wcxanen ciaiyi wnypwz+ww. nowie sa
npeci+nnenwe zasanw na canz+axen. manw ciapwnnw owuannw saz+n+enwn x+m xnesa.
cexw 50 x+mw wsnpamanw no ezwn uosex na canz+axen sa mecimeceuna anrapwn w np.
oraio opaoisanw semn s ocera na neuwn nen, zasanw na rocnozapn nonoswnaia oi
zowsa.
iaiyi+i na snacwie, npw xonio ocmancxaia snaci sanaswna wssecinw enemeniw na
camoynpas-
nenwe, ce npomenwn oaue npes n+pswie zeceiwneiwn na XVI s. nauanoio na
ynpasnenweio na xnenman axonozaien, xoraio ocmancxaia snaci pasmwpwna
rocnozcisoio cw x+m ceseposanaz w cipaierwuecxoio snauenwe na wzwncxaia onaci
namannno, no-cneuwannwni ciaiyi na snacwie c ornez na oxpanaia na iosw panon
cianan esnpezmeien. csen iosa snamxoio nacenenwe yceznano w ce wspasnwno no
cionancxa zennoci c owxnosenaia pan. orasa wmenno, oxono 1535 r., snaciia ce
onwiana za npemaxne neroswie onexuenwn w smecio pecm-w wnypw za my nano+w
scwuxw owxnosenw panicxw zan+uw, oi xowio wno ocsoozeno. eponino iorasa wnw
orpanwuenw w npasaia na xnesoseie w npw-mwxxpwie, xowio wsrywnw paiawie cw, a
ociananw za nonsysai camo wcxannwie cw onexuenwn. o csezenwn oi 1542 r.,
ynpasnnsamwie, pasipeso+enw oi pasnp+csaneio na xaieropwnia wnypwz+ww, wnw
saciasenw za s+scianosni ciapwn ciaiyi na snacwie. cieciseno, ue oi iosa
pasnp+csane cipazanw wcxannwie wniepecw na snaciia. o-x+cno oaue npemaxsaneio
na wnypwz+wncxwn pe+wm, wsrne+za, wno oc+meciseno, samoio npes siopaia
nonoswna na XVI s. iosa nono+enwe wno seue sawxcwpano s ocmancxwie saxonw sa
wzwncxwn canz+ax. nwsxw no saz+n+enwn w nono+enwe wnw i.nap. sonnyuw,16 uweio
nawmenosanwe npowsnwsa oi sonnwx w nozcxassa npezocmancxwn npowsxoz na
wnciwiyuwnia. pw iosa uaci oi inx npowsxo+zanw oi cpezwie na ciapaia
apwcioxpauwn. onnyuw-ie cny+enw s cyniancxwie xonxmnw, rpw+enw ce sa xoneie,
xocenw nwsazwie w npw noxoz ce nsnsanw s+s soennonomomnwie oipnzw. e wnw
nemxcxn-manw, wmanw csow nozenenwn w npexw nauannwuw iypuw, noznomaranw s
zennociia cw-oi i.nap. son-nymxw neraiopw w npwmwxxpw +nrapw, seponino nemo
xaio npexw oirosopnwuw npez snaciwie sa wsn+nnenwe na sonnymxwie saz+n+enwn.
era-iopwie w npwmwxxpwie wmanw ciaiyi w saz+n+enwn, xaxio owxnosenwie sonnyuw,
snazeenw ocsoozenw amwnw sapazw cneuwannwie cw saz+n+enwn, ne nnamanw zecni+x,
z+wswe, wcnenue, nuenen nanor, nanor sa cswne, sa osue zo 100 rnasw, wss+npeznw
zan+uw w np. o w ie wnw saz+n+enw c wssecinw zan+uw w iaxcw /iaxcwie oi rpyna
azyxa-sa, zan+x sa ciaza naz 100 osue, scwuxw panicxw zan+uw x+m eozana, axo
opaoisanw znnose semw s
+nrapcxw cennnw pwcynxa oi X. ex /1586/. scipwncxa nauwonanna wnwoiexa
wena
ep na +nrapwn oi oioiwnnoio wszanwe na p+xonwcnwn xepanzwuecxw copnwx na
pxnenepr oi 1483 r. /axconcxa wnwoiexa s peszen/
nnxon cnaxwn+x w np./. cmancxaia snaci oizasana ronnmo snauenwe na iesw
soennonomomnw xaieropww. ecnyuanna e nanwunociia na snauwiennw sonnymxw rpynw
ws cenwmaia noxpan ronemwn soenen n+i noszws enrpaz, n+in onyn wm wnw
wzwn panwueso.
ce x+m nomomnwie xopnycw ce uwcnenw w i.nap. coxonapw w ncipeapw /zoranz+ww w
aimaz-+az+ww/, saz+n+enw za ynasni, oirne+zai w zpe-cwpai nosnw coxonw w ncipew
sa cyniancxwn zsop. ie npwie+asanw amwnw w ne nnamanw wss+npeznw zan+uw, no
snaciia ne rw ocsoo+zasana oi nanor s+pxy osueie sa ciaza naz 100 rnasw w oi
nnxow zpyrw nnamanwn w rnow. naranw wnw w c panicxw zan+uw, axo opaoisanw
cnaxwncxa semn.
o npoie+enwe na sa+nwie cipaierwuecxw n+iwma w i+proscxwie apiepww, s ynsswmw
npoxoznw mecia w panonwie c+c sacwnena napozna c+npoiwsa snaciia c+szana oxpana
oi mecino nacenenwe i.nap. zepseniz+ww.17 e wnw zn++nw za nociasni
nanxzaiennw nociose na nasenoio mncio w za npezynpe+zasai sa scnxa onacnoci, za
nozz+p+ai n+-
iwmaia, za npwzpy+asai n+inwuw w xonw ws ipyznozoci+nnwie mecia, za wm zociasni
xpana w np., no sa iasw pwcxosana cny+a ie ne nonsysanw amwna, a camo wnw
ocsoozenw oi wss+npeznw zan+uw. naue wnw sauwcnenw xaio saswcwmo nacenenwe
x+m nnxon nen, nnmanw npaso za ro nanycxai, a nnamanw /maxap w nenascnx+ze/
namanena eozanna penia. xpanaia na nnxow rpanwunw xpawma w ocoeno oxono ynas
wna s+sno+ena na i.nap. mapionocw, xowio c+mo ce nonsysanw c nnxow zan+unw
onexuenwn.18
cwuxw naennsanw xaieropww nacenenwe es zepseniz+wwie ce uwcnenw x+m
soennonomomnwie xopnycw na ocmancxaia apmwn w yuacisysanw upes cneuwannwie cw
saz+n+enwn ne camo s oxpanaia na snaciia s nposwnuwwie, no w s oc+mecisnsane na
sasoesaiennwie n nauwnanwn. iosw cmwc+n ie c+ciasnnsanw uaci oi s+op++enaia
onopa na ocmancxaia snaci s nposwnuwwie nozono na mxcenemw, xpyuw w zp.
ozz+p+aneio, pemoniwpaneio w c+op++asaneio na xpenociw w zpyrw cezanwma na
ocmancxw rapnwsonw wswcxsanw zenno ocny+sane oi cipana na oxonnoio nacenenwe.
naciia wna npwnyzena sapazw iosa za my oipezw nnxow zan+unw onexuenwn.
soeopasen wn w pe+wm+i na i.nap. ueniyx-uww /opwsapw/, iysz+ww /conapw/ w
nrz+ww /macna-pw/. eniyxuwwie wnw sacensanw nan-uecio s cyniancxwie xacose,
sacnsanw onpezeneno xonwueciso opws w wnw zn++nw za zasai 2/3 oi zowsa na
z+p+asaia. apazw iosa anrapwnia wm wna namanena na ipw znw w ne nnamanw
wss+npeznw zan+uw. samnna na camopozna wnw zowia oi mopcxa soza con, xonio
zociasnnw iysz+wwie, w sapazw macnoio, xoeio npezasanw nrz+wwie, ie c+mo ne
nnamanw wss+npeznw zan+uw.19
nauwienna xaieropwn oi noxopenoio nacenenwe s +nrapcxwie semw wna naiosapena
za cnaznsa c zpeen zowi+x ronemwie rpazose w apmwnia. osa wnw no-samo+nw,
ezpw osues+zw i.nap. z+enenxemanw. pes 1576 r. ocmancxaia perwcipauwn
sanwcana 3750 +nrapw oi 13 xasw s namwie semw, xowio cnezsano za zasai na
z+p+asaia 131 750 osue. csoozenw oi wss+npeznw zan+uw, ie c+ymnsanw za
i+prysai csoozno c zowi+xa. axa naipynsanw snauwiennw napwunw cpezcisa w
nocienenno ce oocownw xaio wmoien cnon c napacisamo snwnnwe w camouysciswe.20
pyzozowsa, na xonio ocmanuwie oizenwnw ocoeno snwmanwe, yuacisysana oizenna
xaieropwn nacenenwe i.nap. xsopez+ww, mazanz+ww. e c+mo ne nnamanw wss+npeznw
zan+uw.21
cwuxw nocouenw xaieropww snaciia oizenwna oi ociananaia pan, ocwrypwna wm npes
XV s. wssec-
srnez oi wxonon /no Taz; 1740 r./. wencxa nauwonanna wnwoiexa
inw onexuenwn, sa za nonsysai s samnna na iosa ycnyrwie wm. pes iasw xaieropwn
noswie rocnozapw ce cipemenw za c+szazai pasnwunw ycnoswn w oinomenwe na
snacisysamwie cnpnmo noxopenoio nacenenwe. +npexw zan+unw onexuenwn w
oix+csaneio wm oi npnxa saswcwmoci cnpnmo mecinwie eozanw iesw xaieropww c+c
cneuwannw saz+n+enwn ne wnw oizenenw oi nacenenweio za my +zai
npoiwsonociasnnw xaio onopa na ocmancxaia snaci. e nonacnnw c+mwn pe+wm na
esnpaswe w noiwcnwueciso. pw iosa c sce no-szpasoio cw yis+p+zasane s
sponencxwn rowsiox nocienenno ocmancxaia snaci sanounana za ciecnnsa xp+ra na
onexuenwnia, oipezenw sa cneuwannwie xaieropww.
an-nwcxo nociasenw npw ycnoswnia na ocmancxwn eozanen pe+wm wnw powie.
snonsysaneio na nepeniawnnwn pocxw ipyz wno orpanwueno sa zomamna paoia
nan-seue npw no-samo+nw iypuw, apmenuw w espew, no z+p+asnw cipoe+w wnw no
noneio s+s eozannwie wmenwn.22 a uaci oi ocsoozenwie pow ocmancxwie
snacinwuw oipezwnw nonypocxw ciaiyi, i.nap. opiaxuww.23 e wnw nacianenw ws
cyniancxw xacose, sax+w wnw ws xacaia na ezpw eozanw. piaxuwwie wnw
saciasnnw za opaoisai semnia, xaio nonyuasanw op+zwn, zowi+x w cemena oi
rocnozapwie, no wnw
T
zn++nw za wm zasai nonoswnaia oi zowsa. onnxora ie nacenw cyniancxwn zowi+x
wnw opaoisanw cyniancxw nosn. mnianw wnw sa pow na rocnozapwie w wmanw
nacnezcisen ciaiyi.
T . i iaxiwuecxw c+opa+enwn w ocoeno
s panonw, x+zeio no-ipyzno nano+wna rocnozcisoio cw, ocmancxaia snaci s+npexw
nozuepiano uenipanwswpanwn cw pe+wm ne ynwmo+wna nan+nno omwnnoio
camoynpasnenwe.24 nx+ze zopw wna npwnyzena za ro sanasw, xaio ocwrypwna no-
cneuwanen ciaiyi na nnxow npezciaswienw na nacenenweio, sa za ce onwpa na inx w
nan-seue sa za wm s+snara c+wpaneio na zan+uwie.
asanoio nan-npxo ce zonasn npw opwcysanwn seue ciaiyi w ynxuww na xnesoseie w
npwmw-xxpwie s+s snamxwie omnociw, na neraiopwie w npwmwxxpwie npw sonnyuwie w
np. noro no-orpanwuena wna s iosa oinomenwe camownwuwaiwsaia na owxnosenaia
pan, nociasena no-npnxo noz nazsopa w pasnope+zanwnia na opranwie na uenipannaia
snaci w na mecinwie eozanw. cmancxaia z+p+asa, xaxio w zpyrwie zecnoiww oi
wsiouen iwn, i+pnnna w zopw sanassana wsnswie na omwnna conwzapnoci wnw
enemeniw na omwnno camoynpasnenwe, ciwra ie za ynecnnsanw c+wpaneio na
zan+uwie oi saswcwmoio nacenenwe w onassaneio yciowie na rocnozcisoio n. ornez
na iosa upes saxonozaiennw mepxw in sanpeinsana scnxaxso noceraienciso s+pxy
cencxaia mepa
nosemnenwie pasnopezw wspwuno ce wsi+x-
sa ciapwnnwni npowsxoz na iwn nopnzxw, ociananw oi ,npezwmno speme", xoeio
,nwxon ne snae". nsnsa ce sa npoiwsosaxonno nax+pnnsaneio na omwncxaia mepa,
samoio ,in e npeznasnauena sa scwuxw +wienw na cenoio". nemeniw na omwnna
opranwswpanoci ce wsnsnsanw nan-seue s noemane na conwzapna oirosopnoci npw
wsz+n+asane na zan+uwie. ozoen xapaxiep wmano w os+pssaneio c xonexiwsna
maiepwanna oirosopnoci cnpnmo snaciia wnw npezciaswienw na ynpasnnsamaia xnaca
wsnnamane na zan+uw, na saemw, sseiw noz nwxsa, na napwuna rnoa sa wss+pmeno
ywnciso, axo yweu+i ne e pasxpwi. snsa na omwnna opranwswpanoci wno w
xonexiwsnoio anra+wpane sa ocwrypnsane nenax+pnwmociia na npwxozwie,
npeznasnauenw sa wcxa wnw sa oizennwie eozanw /c+zenciswe za +zai sp+manw no
mecio+wienciso wscenwnw ce paw/, w sa oxpannsane cwrypnociia na pe+wma /onassane
na cenwma w panonw oi xanzyiw w pasonnwuw w npezasane na pasxpwiw xanzyiw w
np./.
2.
#& % '#46% $%
9#&7 *)+*)0 !
( . nez nocienennoio sasp+mane na +nrapwie
s rpazoseie w s+scianosnsaneio na pascipoenaia npw sasoesanweio wxonomwxa
rpazcxwie
uenipose yxpennanw oi nauanoio na XVI s. naiai+x ne camo xaio cpezwma na soenno-
azmwnwcipa-iwsnwie opranw na snaciia, no w na o+wsena cionancxa zennoci. n
npwsnwuana nenpecianen npwiox na nacenenwe oi cenaia x+m nwsxwie zo inx
rpazose.
pwm+nuwie-mxcxnmanw w mecinoio nacenenwe +wseenw s oocoenw xsapianw /maxanw/.
e-mxcxnmancxwie maxanw ce rpynwpanw uecio s pamxwie na enopwwie, p+xosozenw oi
mecinw csemenwuw. e nocenw iexnwie wmena, wmeio na cseieua, na xoroio wna
nocseiena uepxsaia, na mecinw cia-penmwnw, sananiuww w np. axa nanpwmep npes
1542 r. s+s wzwn ce cnomenasai maxanwie ,on ei+p npoionon", ,on san",
,on pezxo", ,on rnai", ,on ene", maxana oxono uepxsaia ,s. apwna" w
np.25 ociyp no csezenwn oi XVI s. c+mecisysanw maxanw c wmena na cseiww
,s. wxona", ,s. eoprw", ,s. nzpen", ,s. w-mwipwn", ,s. ianacwn", ,s.
oncianiwn" w zp. onyn c+mo s nauanoio na XVI s.: ,s. wna", ,s.
wmwipwn", a s own ,on anonn", ,on wnxo" w np.26
oizennw maxanw +wseenw espewie, apmenuwie w i+prosuwie-xononwciw nan-uecio oi
yposnwx, eneuwn wnw Inopenuwn /iexnwie maxanw ce napwuanw ,Ipenx" wnw
,naiwncxw"/.
+npexw ue +wseenw oocoeno, nemxcxnma-nwie s rpazoseie wnw nozno+enw na
nocionnna acwmwnauwn. o eznw wnw zpyrw npwuwnw wcnnmw-sauwnia x+ze s no-ronnm,
x+ze s no-man+x pasmep npwuwnnsana cepwosna eposwn na +nrapcxaia napoznoci s
rpazoseie. nxow zannw na ocmancxaia perwcipauwn nozcxassai sa xoza na iosw
npouec. i cpezaia na XV zo cpezaia na XVI s. s xonwe mxcxnmanwie ciananw zsa
n+iw noseue, a nemx-cxnmanwie namanenw c ezna ipeia. wionn me+zy 14681528 r.
mxcxnmanwie ce yipownw npw nporpecwsnoio cionnsane na nemxcxnmancxoio nacenenwe.
pwuwnwie sa ysenwuasane na mxcxnmanwie w s zsaia rpaza wnw eznw w c+mw nomx-
cxnmanusane na mecinoio nacenenwe.
epwn oxono 1481 r. xpwciwnnwie nazswmasanw no pon mxcxnmanwie. xpan na XVI
s. oaue mxcxnmanwie naponsanw 204 zomaxwncisa, a xpwciwnnwie 29. xono 1516
r. s ipymwua wnw perwcipwpanw 310 xpwciwnncxw w 314 mxcxnmancxw zomaxwncisa.27
nepwoza 15201580 r. mxcxnmancxoio nacenenwe /s zomaxwncisa/ napacnano w s
cneznwie +nrapcxw rpazose: yce 47,4%, apna 53,1%,
yzapcxw wncipymeniw oi wnposcxo /XVXVI s./. pazcxw mysen epxoswua
wzwn 24,2%, npw mnoro no-cnao napacisane na xpwciwnncxoio nacenenwe iam,
c+oiseino yce 8,4%, apna - 17,8% w wzwn - 23%. own ce nanxzasano
namannsane na nemxcxnmanwie c 6,3%, zoxaio mxcxnmancxwie +wienw ce ysenwuwnw c+c
7,9%.28 anwue wnw escnopno nocnezciswnia oi wcnnmwsauwnia s rpazcxaia cpeza.
pazoseie wnw sauwcnenw x+m nnxow oi ronemwie eozannw snazenwn wnw x+m
cyniancxwie xa-cose. ssecinw zannw nozcxassai sa ezna ipanna npaxiwxa na
s+pxosnaia snaci c+c cionancxoio samorsane w paspacisane na rpazcxwie cpezwma
ie za +zai oix+csanw oi no-zpenwie eozannw rocnozapw w za +zai npwuwcnnsanw
x+m zomenwie na ezpwie eozanw wnw cyniancxwie xacose.
rpazoseie wnw c+cpezoiouenw mnoroponnwie opranw na snaciia, xowio p+xosozenw
w xoniponwpanw xaxio wxonomwuecxwn +wsoi, iaxa w pezwua cexiopw s ynpasnenweio
na nposwnuwwie.29 cpezwmnwie rpazose na canz+auwie soenno-azmw-nwcipaiwsnaia
snaci wna c+cpezoiouena y canz+axenoseie. pes XV s. c+zeno-azmwnwcipa-
iwsna"a snaci s rpazoseie wna s p+ueie na cya-mwie, xowio wnw nozuwnenw na
canz+axenoseie, no uecio camw wsn+nnnsanw ynxuwwie na rpazcxw ynpaswienw,
xoniponwpanw nnxow cexiopw oi rpazcxwn cionancxw +wsoi, wmanw nonwuencxa, a s
onpezenenw cnyuaw zopw c+zena snaci. nomom na canz+axenoseie w cyamwie w
iexnwie namecinwuw s rpazcxoio ynpasnenwe wnw xeixyzwie. i xpan na XV s.
nopacnana ponnia na xazwwie w iexnwie namecinwuw-nawwie. zwn wnw nnxonxo emw-
nw wnw s+pxosnw opranw na wcxannaia snaci.
I. . nez paspyxaia oi sasoesanweio w npexpainsaneio na
onyciomwiennwie noxozw w soennwie ci+nxnosenwn s +nrapcxwie semw nocienenno ce
c+sseno w passwno sananiuwncxoio npowssozciso, xoeio saemano nemanxo mncio ome s
cionancxwn +wsoi na cpeznosexosna +nrapwn.30 pes XVXVI s. ronemwie
noipewiencxw ny+zw w wswcxsanwnia na napacisamaia ocmancxa apmwn w na
c+cpezoiouenwie s +nrapcxwie semw rapnwsonw w cnaxwncxo on+nuenwe nano+wnw za
ce pasr+pnai c sce no-ronnma wnienswsnoci pasnwunw sananiw npw cipora
npowssozcisena cneuwanwsauwn.
oscemecinoio cipowienciso na xpenociw, n+iwma, omecisenw crpazw w oraiw capaw
na noswie snacinwuw, xaxio w inxnoio nozz+p+ane c+mo wswcxsanw ycnyrwie na
mnoroponnw w zope nozroisenw manciopw-sananiuww. apez c iosa naronpwninw
npeznociasxw sa passwiweio na sananiuwncisoio c+szasano w nanwuweio na
snauwiennw rpazcxw cpezwma c mnoronxzno w einwuecxw n+cipo nacenenwe. cmancxwie
ynpasnwuw, c+cpezoio-
uenw npezwmno s rpazoseie, ce ny+zaenw ocoeno oi ycnyrwie na mecinwie
sananiuww. siounwuwie cnomenasai no pasnwunw nosozw xneapw /oizenno anwuapw,
respexuww/, mecapw, mnexapw w np. pasnopezwie sa onpezennne na nasapnwie uenw
w pe+wma na rpazcxwn nasap s oizennw cenwma wrypwpai newsmenno xneapcxwie
npowssezenwn, meco oi ez+p w zpeen zowi+x, nyxanxw w naci+pma, macno w cwpene,
npowsse+zano s oxonnwie manzpw, xwceno mnnxo w np.
pyrw rpynw sananiw y nac npes nauannwn nepwoz na ocmancxoio snazwueciso ce
passwnw s+s sp+sxa c npowssozcisoio na onexno w nox+mnwna aaz+wnciso,
npezaueciso, mwsaueciso, xo+ap-ciso, xo+yxapciso, oymapciso w np.
o+apcisoio w xo+yxapcisoio saemanw sa+no mncio s sananiuwncxoio npowssozciso na
rpazoseie. oxpan pexw w noiouw ce yciponsanw i.nap. zonanw sa opaoixa na
cyposwie xo+w. nxow +nrapcxw cenwma wnw npouyiw no iosa speme c
npowssozcisoio na xaueciseno opaoienw xo+w. axa no zannw na uy+zwie
n+iemecisenwuw s own ce npozasanw npouyiwie xo+w, napeuenw ynrapwnw
swcoxoxauecisenw xopzosanw s uepsen w ++ni usni c npwnina mwpwsma. opzosanw ce
npowsse+zanw w s zpyrw rpazose, axo ce c+zw no iosa, ue zypos-nwmxwie i+prosuw
rw wsnacnnw oi wnwcipa, yce, wxonon, noszws, xcienzwn, zpwn w np. aio
cenwme c zope passwio xo+apciso ce couw w xonwe. nopez cswzeiencisa na
n+iemecisenwuw cxoncxwie xo+apcxw npowssezenwn ce wsnacnnw s zpyrw cipanw.
ascnx+ze xo+apwie npowsse+zanw w zpyr swz opaoienw xo+w caxiwanw, a c+mo w
rson. o+yxapwie n+x wspaoisanw nan-seue xxp-xose sa noznnaia wnw sa s+nmna
yxpaca na zpexwie na no-samo+nwie rpa+zanw.
sownweio na s+nna nopazw zopoio passwiwe na osues+zcisoio c+szano s+smo+nociw
sa is+pze ronnmo npowssozciso na zeenw w no-rpyw s+nnenw i+xanw aw, xeeia,
nmypnyuw, a c+mo cyxno /uoxa/ w np. noszws wn ezno oi ronemwie cpezwma na
aaz+wncisoio. am ce npowsse+zana nan-i+nxa aa w ce wsnacnna uax s wpwn.
+pnoso w zpyraze n+x ce i+uenw i.nap. cxwaswnw npociw w rpyw s+nnenw
nnaiose. an-wsi+xnaiwie cpezwma sa npowssozciso na cyxno s +nrapcxwie semw
wnw wionn, ep, nesen w np. osa npowssozciso nociwrano is+pze ronnm pasmax,
samoio ipnsano za yzosneisopnsa ny+zwie na s+pxosnaia snaci sa onexno na
enwuapcxwn xopnyc w zpyrw zsopuosw cny+wienw. powsse+zanwie y nac s+nnenw
i+xanw wnw nan-uecio npozasanw no s+ipemnwie nasapw, no namwpanw nnacmeni,
maxap w s orpanwuenw xonwuecisa, ws no-zaneunw semw. esw i+xanw ce wsnonsysanw
w sa passwiwe na zpyrw
sananiw nanpwmep sa npowssozcisoio na ecose w iaxeia s mnoro oi namwie
cenwma. a nnxow mecia ce i+uenw s ronemw xonwuecisa xwnwmueia w se-nenua.
pez oymapwie c+mo wmano wssecina cneuwanwsauwn eznw oi inx npowsse+zanw
uexnw /na-nyxuww/, zpyrw emwnww /iepnwuw/, ipeiw oysxw w oiymw. ascnx+ze
ws namwie cenwma wmano mnoro mwsauw iepsww, xowio npwroisnnw zpexw no
iorasamen owuan zonamw, mwnianw, rynw, xoniomueia, enespeuw, noiypw, eneueia
w np.
peia rpyna sananiw y nac npes XVXVI s. wnw cs+psanw c npowssozcisoio na
cencxocionancxw wnseniap, xoncxw amynwuww, xnazno op++we, neoxozwmo sa
exwnwposxaia na cnaxwncxoio on+nuenwe +enesapciso, xosaueciso, ax+pz+wnciso,
nozxosaueciso /nananiciso/, capaueciso, myia-uwnciso, z+psozenciso w np.
asswiweio na +ene-sapcisoio ce oycnasnno oi nanpez+xa na pyzozowsa s
cipanaia. cmancxaia snaci oizasana ronnmo snwmanwe na iosw xnon oi
npowssozcisoio, c xonio nenocpezciseno wno cs+psano moneinoio op+menwe s
wmnepwnia w npowssozcisoio na op++we. anxancxwie, c+oiseino s +nrapcxwie
semw c+mecisysana ciapa ipazwuwn s onaciia na pyzozowsa. io samo ome npes XV
s. c pezwua nopmaiwsnw axiose ocmancxaia snaci ype+zana pe+wma na pyzozowsa w
wsnonsysaneio na nonyuenwie cnez onpezenenw ipyzosw onepauww uennw meianw. an-
oraiwie pyznw naxozwma, paspaoisanw npes XVXVIII s., ce namwpanw no opnw
apzap, s nnanwncxaia onaci oxono own, wm, xcienzwn, pesnwx, wno-
ozoncxwn macws c ueni+p amoxos w wpwn uax zo npouyiwie mwnw na wzepo-xanca w
s+s anoswmxo, s wnposcxaia nnanwna, oxono iponone, ipanz+ancxaia onaci
oxono mopeio c ueni+p an+x amoxos /zn. emwpxson/.
a +enesapwie ws pasnwunwie +nrapcxw cenwma wnw s+snaranw nop+uxw sa zociasxa
na c+op++enwn sa ny+zwie na apmwnia w z+p+asaia. +iemecisenwuw onwcsai
wsxycnwie +enesapcxw npowssezenwn, xowio swzenw s namwie semw. axa nanpwmep s
own ie xsanenw +enesnwie oszyranw, wspaoisanw iam noseue oi scnx+ze zpyraze
s ypuwn, xaxio w zpyrw op++wn. ipano s iosa cenwme wmano +enesapcxw w
nozxosauecxw ecna. ce no zannw oi XVI s. s zpwn ce npowsse+zanw noseue
meiannw c+zose, oixonxoio s Hapwrpaz. ax s cowncxaia w ozpwncxaia uapmwn na
uy+zenuwie npasenw sneuainenwe wsxycno wspaoienwie xoncxw xamyiw, xszw w cezna,
zeno na mecinwie capa-uw w camapz+ww. zwn oi inx apx nionwo w-raeia
ocoeno +wso pwcysa ozpwncxaia noxpwia uapmwn, s xonio ce i+prysano c+c cezna,
xszw, n+xose w zp. asswio wno w npowssozcisoio na
rpeenw w zpyrw xocienw wszenwn. aci+nenw wnw rp+nuapcisoio w myiauwncisoio
npowssozciso na xoswnnsw wszenwn iopw, uysanw w np. noro ueciw wnw
z+p+asnwie nop+uxw, s+snaranw na +nrapcxwie myiauww, ocoeno s noszws,
asapz+wx w panona wm.
nauwienen nanpez+x nociwrnanw w sananiwie, xowio ocny+sanw cipowiennaia
zennoci iyx-napciso, swzapciso, xamenozenciso, z+psozenciso, pesapciso,
snaiapciso w np. a inxnoio passwiwe cswzeiencisysai npezw scwuxo nocipoenwie s
+nrapcxwie semw ocmancxw xyniosw w omecisenw crpazw. s+pze noxasaiennw s iosa
oinomenwe ca ciaiwciwuecxwie zannw sa +nrapcxw manciopw w paoinwuw, xowio
cpemy naznwuw yuacisysanw s wsrpa+zaneio na z+amwnia w wmapeia xnenma-nwe s
Hapwrpaz x+m cpezaia na XVI s. i onyn iam paoienw 33-ma zymw nemxcxnmanw, oi
zpwn 47, oi np 18, oi xonwe 18.31 xoncxwie cipowiennw paoiwnnwuw wnw
zope nosnaiw w uecio wsnonsysanw. pes 1568 r. snaciia saciaswna uenwn mecien
cipowienen ecna za paoiw na z+p+asnwie cipoe+w s Hapwrpaz. a wsrpa+zaneio na
xpenociia auanwx npes 1590 r. wnw c+panw sapz+ww, zxnrepw w xamenozenuw oi
paios-cxo, xcienzwncxo w zp.32
+mecisysai zannw, ue ome npes pannwn nepwoz s nnxow +nrapcxw xpanpe+nw
rpazose wno passwio xopaocipoeneio. axa nanpwmep s wxo-noncxwn xozexc oi XVI
s. ce nape+za c+wpaneio na zecni+x s+pxy npoza+aia na nosonocipoenw nnasaiennw
c+zose, zomnw s npwcianwmeio na wxonon. pes 1566 r. swzwncxwni en wn
npezynpezen oi s+pxosnaia snaci, ue ipnsano za nozroisw z+psen maiepwan,
neoxozwm sa nanpasaia na xopaw, xowio menw za +zai nocipoenw xpan wzwn, sa
za ce npexs+pnni c inx iypcxwie soncxw na oicpemnwn pnr. ax npes c+maia 1566
r. na nwxo-noncxwn en wno napezeno za +zai nocipoenw nop+uanwie xopaw w
+zai wsnpaienw s enrpaz. zoxymeni zo cwnwcipencxwn xazwn ce cnomenasa sa
ceuene na z+psen maiepwan, neoxozwm sa nanpasaia na nesoennw xopaw.
anyn+i sa ece+p npezsw+za zpyr nauwn na onarane no 10 axueia na apmwn oi
nosonocipoen xopa noz opmaia na au, xonio cnezsano za ce nanara s+pxy
z+psenwn maiepwan. opaocipow-ienciso wmano w s nxwano. ocionnnoio
cipowienciso na xopaw iam saciaswno snaciia za ce norpw+w sa zociasnne na
z+psen maiepwan. anauwiei+i na anxwanoscxwie xopaocipowiennwuw seponino wn
zocia ronnm, mom c epman oi 1577 r. wno napezeno iam za +zai nocipoenw xopaw
sa cyniancxwn noi. swcxsano ce oaue,cipowiennwie maiepwanw za +zai naceuenw,
npwroisenw w zo-
T
opipei na xiwiopa eoprw cienonwc oi uepxsaia s au-xoscxwn manaciwp /1643/
wiosa cuena zeiann oi cienonwc oi uepxsaia ,o+zeciso Xpwcioso" s c. panacw
/1649/
ciasenw na mncio oi pania s oxonnociia, oi xpy-uw-soennocny+emw w mxcenemw.
naiapcxwni sanani wn nosnai w saci+nen na mnoro mecia. snmnwie snaiapcxw
isopw oi iosa speme oxosw na orocny+enw xnwrw, u+pxosnw yisapw, +encxw
yxpamenwn, xowio znec wsn+nsai namwie mysew cswzeiencisysai sa swcoxoio
manciopcxo ymenwe na snaiapwie s namwie semw. es-apcisoio wno cs+psano
npezwmno c uepxswie w manaciwpwie. sznnanwie npes iosa speme wxonociacw,
u+pxosnw spaiw w yisapw pasxpwsai snauwiennw nociw+enwn na +nrapcxwie manciopw-
z+p-sopesapw w xyzo+nwuw.
pazcxwie sananiuww wmanw csow npowssozcisenw xopnopauww, i.nap. ecnaw, xowio
wnw op-
mwpanw ne no-pano oi xpan na XV s., no zownw no-onpezenen onwx npes XVI s.
pes inx wno opranwswpano w xoniponwpano npowssozcisoio s oizennwie sananiw. i
xpan na XV s. naiai+x xneapw-ie, xo+apwie, xo+yxapwie, aaz+wwie, +enesapwie,
xasanz+wwie, nozxosauwie, snaiapwie, cipowienwie w zpyrwie sananiuww oi cenwmaia
s namwie semw wnw opranwswpanw s npowssozcisenw xonexiwsw, s+ipemno oezwnenw
oi npoecwonannw wniepecw, ipazwuww w npaswna.33
cnawie wnw wnciwiyuww c wssecino camoynpasnenwe. cnxa npowssozcisena
omnoci, x+m xonio ce uwcnenw camo manciopwie-sananiuww, wmana csow p+xosozwienw
i.nap. xexaw, wrwiamww w c+sei na ciapenmwnw, sanwmasam ce c scwuxw sa+nw
s+npocw na ecnaa. amaia z+p+asna snaci sauwiana omecisenwie ynxuww na
ecnacxwie xopnopauww npw ci+nxnosenwnia wm c opranwie na azmwnwcipaiwsnoio
ynpasnenwe. aswpa ce, w ecnawie wnw saswcwmw oi npezciaswienwie na
s+pxosnaia snaci. azwwie, xowio xoniponwpanw rpazcxaia cionancxa zennoci,
yuacisysanw npnxo s 8
88
npoueca na uexosaia pernameniauwn w yis+p+zasanw uexosoio p+xosozciso.34
zna oi ocnosnwie sazauw na ecnaa, sawxcwpana s xomnnexca oi s+ipemnw npaswna
w pasnopezw, wna za nozxpenn cionancxw nemomnwie sananiuww, za cn+sa nwunwn
nouwn na no-eneprwunwie, sa za npezoispaiw s+smo+nociwie sa nenonnna
xonxypenuwn. ornez na iosa wn orpanwuasan w zoci+n+i zo manciopcisoio.
owncxwie iaxez-+ww iypuw w +nrapw npoieciwpanw npes 1612 r. npez c+za
cpemy onesw, xowio oixpwsanw paoiwnnwuw, es za ca oyuenw s sanania w es za
ca nozroisenw sa camocionienna paoia oi manciopwie cw.35
cnacxaia pernameniauwn uenena za nano+w uecino wsn+nnenwe na paoiaia,
xauecisenoci w onpezenen pasmep na npowssezenwie npozyxiw. amo iaxa mo+ena
ycnemno za ce oc+mecisw rnasnaia uen na uexosaia nonwiwxa za ce osnazee
nasap+i s zazen rpaz, xaio ce oicipanw xonxypenuwnia na zomnw oi zpyrw mecia
sananiuww. ornez na iosa uexoswni ycias npezsw+zan maiepwan+i sa paoia, oi
xonio ce ny+zaenw ecnacxwie opranwsauww s nnxon rpaz, za +ze wsxynysan npezw
scwuxo oi iesw opranwsauww, es za ce zonycxai s+nmnw nwua wnw sananiuww oi
zpyrw uexose.36 axa nanpwmep cnopez npenwca oi epman, wszazen npes 1522 r.,
cowncxwni xazwn wn npezynpezen, ue xo-+yxapwie s rpaza noszwrnanw npez
cyniancxwn zsop cneznwn s+npoc: ,me oi ciapo speme" ie xynysanw xo+wie, roznw
sa xo+ycw, w nwxon ocsen inx nnman npaso za npasw iosa. pw sce iosa s own
xo+wie, nozxoznmw sa xo+ycw, sanounanw za ce npozasai nas+n w xo+yxapwie wnw
saipyznenw s naasnneio na cyposwnw. sanosezia ce nape+zano: ,a ne ce zonycxa
npozasaneio s+n oi own na xo+w, roznw sa xo+ycw, zoxaio cowncxwie xo-+yxapw
ne cw naasni zociai+uno xonwueciso oi inx; za zonycxai za ce npozasai nas+n
camo cnez xaio cowncxwie xo+yxapw cw naasni neoxozwmoio xonwueciso xo+w."37
cnxo napymenwe s xonwuecisoio w xauecisoio na npowssezenoio wno naxasyemo.
+pxosnaia snaci op+mana snwmanwe c+c sanosez na nnoszwscxwn xazwn, ue aaz+ww
s rpaza npasenw aw c mwpwna 89 apmwna smecio 12, xaxio wno zoiorasa. pw iosa
mepxwie wm ne wnw owuwanno nozneuaianw.38 pes 1550 r. oymapwie oi own
ysezomwnw xazwnia, ue nnxow manciopw ce saenw za wspaoisai sa nemxcxnmanwie
oyma, pasnwunw no swz oi npasenwie zoiorasa. +z+i napezwn za +zai sapanenw
nosos+sezenwnia w napymwienwie za +zai naxassanw nan-ciporo.39
a za ce oc+mecisnsa no-necno xonipon+i c ornez na uexoswn npaswnnwx, wn
nano+en w xapax-
iepnwni sa eozannwie rpazose owuan sananiuwwie oi ezwn panm za +zai
naciannsanw na ezna ynwua. axasa cipora cneuwanwsauwn na cowncxaia uapmwn e
onwcana npes XVI s. na ezna ynwua ce npowsse+zanw xoncxw npwnazne+nociw, na
zpyra ce wspaoisanw camo noxpwsana, rpeenw, xnapw, cezna w np., na ipeia
xananzwcanw meznwuw w np.
+p+asnaia snaci nanpasnnsana w ciwmynwpana passwiweio na uexoseie. nemo
noseue in wrpaena pemasama ponn ne camo npw s+scianosnsane napymenwie uexosw
npaswna w npw oxpannsaneio wniepecwie na uexoseie xaio unno, no w npw
pernameniwpaneio na xapaxiepa, swza w xonwuecisoio na sananiuwncxoio
npowssozciso. oxasaienciso sa iosa wnw nozponwie pasnopezw, sxnxuenw ome s
saxonnwxa sa nasapnwie iaxcw s zpwn oi XV s. w s unn paszen oi saxonnwxa na
cynian enwm I. +p+asnaia snaci sw+zana s ecnawie wsrozna wnciwiyuwn, upes
xonio mo+ena za npose+za cionancxaia cw nonwiwxa s rpazoseie za oc+mecisnsa
inxnoio nocionnno w zopo npozosonciswe w za cnaznsa soncxaia c+c sananiuwncxw
npowssezenwn. aiosapsaneio na uexoseie c nozoen poz z+p+asnw nop+uxw
nac+puasano passwiweio na sananiwie. pw cpasnwienno orpanwuenwie noipewiennw
s+smo+nociw na mecinoio nacenenwe ezsa nw sananiuwwie wxa mornw za namepni
zociai+uen nnacmeni na npowssezenwnia cw, axo ne wnw z+p+asnwie nop+uxw.
memaiencisoio na z+p+asnaia snaci wmano w opaina cipana. o ynpa+nnsano w
saz+p+amo s+szenciswe. pounwni xapaxiep na nop+uxwie, sannamaneio wm no
nopmwpanw, no-nwcxw uenw oi nasapnwie w npexomepnoio wm xonwueciso saipyznnsanw
w omeinsanw sananiuwwie. e wnw cn+sanw s wssecien cmwc+n w oi z+p+asnwie
monononw s npowssozcisoio. ecio z+p+asaia sapannsana nnxow sananiuwncxw
zennociw, xowio norn+manw cyposwnw w anra+wpanw paoina p+xa, neoxozwmw sa
z+p+asnw ny+zw.
pazcxwie ecnaw panenw sazpy+no wxonomwuecxwie cw wniepecw ne camo cpemy
xonxypenuwnia w nenonnnociia na zpyrw ecnacxw opranwsauww w noceraiencisaia na
oizennw z+p+asnw opranw, no w cpemy nenocwnnwie z+p+asnw nop+uxw.
apoznocinwni c+cias na sananiuwncxwie ecnaw wn pasnwuen s inx yuacisysanw
iypuw, +nrapw, apmenuw, no-pnzxo espew, a uecio s inx snwsanw camo manciopw oi
ezna napoznoci. epnz-
naino c+xposwme oi ece+p /XVII s./. auwonanen apxeonorwuecxw mysen own
T
90
xo npoecwonannwie c+nepnwuecisa me+zy pasnwunwie uexose w oizennw sananiuww
npwzowsanw xapaxiep na napoznocino-penwrwosnw pasnornacwn.
U X. ananiuwncxoio npowssozciso ce ocnosasano na p+unwn ipyz.
opazw neronemwie my pasmepw ne c+mecisysano w paszenenwe na ipyza s oizennwie
paoiwnnwuw. anciop+i w neroswie nomomnwuw wspaoisanw npowssezenwnia cw oi
nauano zo xpan c is+pze npwmwiwsnw iexnwuecxw c+op++enwn w npowssozcisenw
meiozw. nameio rpazcxo sananiuwnciso c+mecisysana eznonwuna cocisenoci s+pxy
cpezcisaia sa npowssozciso. inomenwnia me+zy manciopwie w iexnwie nomomnwuw
xanw w uwpauw wmanw no-cxopo naipwapxanen xapaxiep.
ananiuwwie paoienw npezwmno no nop+uxa nan-seue sa z+p+asaia w no-manxo sa
csoozna npoza+a no s+ipemnwie nasapw. noseueio cnyuaw ie camw nnacwpanw
npowssezenwnia cw, es nocpeznwuecisoio na i+prosuw. ssecinw wsxnxuenwn s iosa
oinomenwe npasena opranwsauwnia na iexciwnnoio npowssozciso na espewie. osa
npowssozciso ce pasr+pnano s ronnm oem, xonio ne mor+n za c+mecisysa s
orpanwuenwie pamxw na uexosaia paoiwnnwua. spencxw samo+nw npeznpwemauw
c+szanw no-ronemw iexciwnnw npeznpwniwn c s+ipemno paszenenwe na ipyza w yuaciwe
na naemnw paoi-
pe+pen iac. auwonanen apxeonorwuecxw mysen own
pe+pen iac /1597/. H+pxosen wciopwxo-apxeonorwuecxw mysen own
eiann oi cpe+pen iac oi wnposcxaia mxona, namepen s c. ynpene,
enorpazuwmxo. auwonanen apxeonorwuecxw mysen own
nwuw. esw npeznpwniwn xoonepauww wnw manw-axiypw, xowio wnw nwsxw zo
pannoxanwia-nwciwuecxw opmw na opranwsauwn na npowssozcisoio, ociananw sce nax
wsonwpano nsnenwe s+s eozannaia wxonomwxa na +nrapcxwie cenwma.
ouiw sa scwuxw sananiw, s xowio yuacisysanw espewie, wno xapaxiepno
npeznpwemauecisoio. wxnoseno ie snaranw xanwian /nonnxora s c+zpy+we/ sa
opranwswpaneio na zazen swz npowssozciso w yuacisysanw s neuanwie c+opasno c
pasmepa na sno+enwie oi inx napwunw znnose. a camoio npowssozciso naemanw
xsanwwuwpanw paoinwuw, a s nnxow cnyuaw npeznpwemau+i wn man-ciop-
cneuwanwci.40
yzozows+i c+mo wman csoeopasna opranwsauwn na ipyza w iexnwuecxw npwnomw.41
xcnnoaiauwnia na mwnwie, xowio nan-uecio wnw sauwcnenw x+m cyniancxwie xacose,
wna nosepena na oizennw npeznpwemauw wnw c+zpy+nwuw sapauw.
T
e noemanw saz+n+enweio za p+xosozni wsxonasa-neio na pyzwie. +op++enwnia sa
ionene na pyzaia w oizennne na meiana wnw oizasanw no c+mwn nauwn oi cyniana na
uacinw npeznpwemauw sai-pouw. wio npeznpwemauwie na mwnnwie ranepww, nwio
iesw na ionwnnwie c+op++enwn mornw za pasnonarai csoozno c nosepenwie wm
oexiw. apauwie wnw zn++nw za npozasai zowiaia s ranepwwie pyza na saipouwie,
sa za +ze npeionena, a ie n+x wnw saz+n+enw za npozasai ouwcienwn meian na
capawie. noro uecio s+pxosnaia snaci zasana mwnwie na oixynuwuw. pes iasw
cwciema uenipannaia snaci ce ocsoo+zasana oi rpw+aia za opranwswpa w za
xoniponwpa mwnnoio npowssozciso, xaio cw ocwrypnsana pezosnw noci+nnenwn oi iesw
oraiw npwxozowsiounwuw.
exnwxaia w ipyzoswie naswuw s pyzozowsa wnw nacnezenw zo ronnma cienen oi
npezocman-cxaia enoxa. e wnw owuannw sa mwnnoio zeno na peznosexosweio.
yzaia ce wsxonasana c nomomia na uyxose, +enesnw nociose, moiwuxw, nonaiw,
wssa+zana ce s xomose, xonwuxw, iopw w np. wnw c sces+smo+nw npociw mamwnw
/pyzanw/, npwcnocoenw sa wssnwuane na no-ronemw iosapw. poseipnsaneio na
xnazenuwie /ranepwwie/ ciasano c zyxana. ozaia ce wssa+zana c xow wnw c
n+psowinw nomnw. yzaia ce paszponsana c uyxose wnw c mennwuw, cnez iosa ce
wsmwsana na npwcnocoenw
zo mwnwie sazw w ce npexs+pnnna s ionwnnwie c+op++enwn npwmwiwsnw nemw.
izenenwni meian, ocoeno axo wn naropozen /cpepo, snaio/, ce pawnwpan.
peznpwemauwie wnw oixynuwuwie na mwnwie wmanw cson nepconan rnasen xoniponsop
/ypapap/, xonio cneznn sa zopwn pez, w nazswpaienw i.nap. xyimanw.
peznpwemauwie-c+zpy+-nwuw na scnxa mwna opasysanw c+sei /c+op/, naueno na
xonio cionn xnes w ce sanwmasan c nepconana w paoinaia p+xa, paspemasan
s+snwxnanwie cnopose me+zy nwuaia, xowio excnnoaiwpanw mwnwie. pes XVXVI s.
paoinwuwie wnw nawpanw cpez oxonnoio nacenenwe, no no saxon ne ipnsano za
+zai pan, nwio n+x ono+enw c xapau. e nonyuasanw manxw sannaiw w wnw
ocsoozenw oi z+wswe w oi nnxow ,wss+npeznw zan+uw", ne nnamanw au s+pxy
+wioio, pamnoio, mwpaia w zp., saxynenw s+n oi panona wm. o-x+cnw zoxymeniw
cswzeiencisysai nec+mneno, ue pyzapwie ne wnw csooznw naemnw paoinwuw, a
npwxpenenw x+m mwnwie cennnw-pyzapw, xowio nonsysanw naennsanwie wcxannw
onexuenwn cpemy saz+n+enweio za ocny+sai onpezenenw mwnw.
. T U. nocienennoio nopmanwswpane na +wsoia s
rpazoseie ce pasr+pnana w i+proscxa zennoci.42 senwuasaneio na rpazcxoio
nacenenwe npes XVI s. w ocoeno na nenpowssozwiennwn cnon cpez
nero rnasno ocmancxw uwnosnwuw w sonnwuw c+zencisysano sa ciawnwswpaneio na
mecinwn nasap. eoxozwmociia oi xpanwiennw cioxw w sananiuwncxw npowssezenwn
wswcxsana +pso passwiwe na sananiwie w ycianosnsane na nocionnnw cionancxw
sp+sxw c oxonnwie cena, oix+zeio ce zoxapsanw nan-seue s+pnenw xpanw w zpyrw
cencxocionancxw npowssezenwn, xaxio w cyposwnw sa mecinwie sananiuww. enaia
c+mo ce ny+zaenw oi no-iecnw sp+sxw c rpaza. iiam cennnwie cw naasnnw
cencxocionancxw wnseniap, a c+mo w nnxow cioxw oi n+psa neoxozwmoci w np. a
nasapa ie npozasanw uaci oi zowsa, sa za ce czowni c napw w wsnnaini napwunwie
cw zan+uw.
ionancxwie sp+sxw me+zy cenoio w rpaza ce oc+mecisnsanw nan-seue upes
i+proscxwn omen na rpazcxwie nasapw. yx-iam s nnxow no-ronemw w no-oraiw cena
w noxpan oizennw manaciwpw c+mo wmano i+p+wma. xono ronemwie i+proscxw n+iwma
cennnwie namwpanw nauwn w es napouen nasap za npeznarai w nnacwpai uaci oi
zowsa cw. o rnasnw uenipose na s+ipemnaia i+proscxa zennoci cw ociasanw
rpazoseie. s+pze noxasaienen ener sa iosa ca sanwcanwie s perwcipwie na
ocmancxwn xazaci+p snauwiennw no pasmep nasapnw iaxcw w mwia oi rpazoseie,
sauwcnenw xaio zoxoz na ocmancxwie eozanw.
rpazcxwie uapmww xwnnno nenpecianno i+proscxo o+wsnenwe. apezenwie ezwn zo
zpyr zxxnnw c pasisopenw xenenuw w ceprww npeznaranw ronnmo wsownwe w
pasnoopaswe oi cioxw43 pasnwunw s+pnenw /nmenwua, nwmeu, p++/ w oosw xpanw,
ypa+ /euemwx, osec, senen euemwx, zeienwna, ipesa, ceno, ++n+zw/, xowio
pasnpozasanw mecinwie eozanw oi naipynanwie cw zecni+uw, xaxio w cennnwie oi
oxonnociia. aswzno mncio saemanw npozyxiwie oi n+psa neoxozwmoci con,
cwpene, pamno, z+pseno w namyxoso macno, mapnaran, ouei, macnwnw, macno, mez,
mnnxo, xwceno mnnxo, oconena mac, senenuyuw w nnozose, me+zy inx pasnwunw
copiose cnwsw, napose, xancww, cmoxwnw, azemw, peuna, mopcxa w esepna pwa,
xansep, niwuw, meco, nanwixw /mwpa, swno, maciwxa, paxwn/, nei-mes w neciwn,
nwmecie.
a nasapa wnw npozasanw w nnxow cyposwnw, nan-seue +wsoiwncxw xo+w /rose+zw,
osuw, xosw, arnemxw/, xo+w oi zwseu /nwcwuw, s+nuw, oi enxa/, meianw /+ennso,
ciomana, onoso, mez, xanan/. onnmo mncio saemanw w pasnwunw sananiuwncxw
npowssezenwn iecienw: xnn, xpeuw, nwixw; cnazxapcxw: xansa, mepeiw; mecnw:
naci+pma; iexciwnnw: cyxno, aa, nnaiose /oi onyn wnw pyca/ wnw snocna
manwaxiypa /iaia/, nnaino, nn+cie-na maiepwn pasnw swzose xeue sa xoncxw
uynose w 92 ymwio sa iopw; xeeia; pasnwunw xauecisa xxp-
T
xose w zpyrw swzose opaoienw xo+w caxiwnnw, memwnw, ynrapwnw, nwmonw w
rson, oiymw /no-cx+nw s uepsen usni w no-esiwnw s zpyrw useiose/, naniow
/uepsenw ,enwuapcxw", useinw c wsoncxw rson w c ioxa, no-cx+nw oi iesw c soncxw
rson/, canzanw iwn ,nepcwncxw", uexnw, uopanw, roiosw zpexw, iaxeia, xannauw;
+enesapcxw wszenwn: xnwnuw, rsoszew, nozxosw, nanueia sa nozxosasane na oysxw w
oiymw, nwpyciww, nonaiw; capamxw: sces+smo+nw cezna /iwn ,ocmanw" s uepseno w
nno w nan-cx+nw iwn ,mapx+" uepsenw, useinw cezna oi caxiwnn, i.nap.
ax+nz+wncxw cezna/, xoncxa amynwuwn naounwuw, xszw c+c w es naounwuw, xszw
iwn ,ocmanw" c zsyxpaien ornasnwx w c+c cwnz+wp, c owxnosen ornasnwx w np.
p++wnia wnw is+pze owuanna cioxa sa nasapwie s +nrapcxwie semw. spaoisanw
wnw caw zamacxwnw w oi esponencxw iwn, ,snamxw" w ,zamacxw" no+ose c xo+enw
xanww, oszyranw, n+xose w cipenw /oposw cipenw c r+me nepo, c opnoso nepo,
np+cienw cipenw w np./, cencxocionancxw w zomamnw c+zose w op+zwn: op+uw sa
+usw, zp++xw sa nonaiw, z+psenw nanwuw, xonanxw, xopwia, cw-nww /copw/,
xapyuw, porosxw, np+cienw c+zose /oi nna rnwna/, owxnosenw nanwuw w r+pneia,
n++wuw, xomnwuw, meinw, pemeia, uexp+uw, nxnxw /owxnosenw w c yxpaca/, zeenw
s++eia, xasan-z+wncxw wszenwn. o-pezxw cioxw seponino wnw ip+ciwxaia w nnxow
pacienwn, wsnonsysanw xaio z+wnnw semecisa wnw wnxw /cmpaznwxa, nnoz na
cmpaznwxa, mapan, xsonna/.
pez iosa cioxoso pasnoopaswe ne nwncsanw w wsiounw noznpasxw uepen nwnep,
xwmwon, xa-panwn, xanena, z+wnz+wwn, a iaxa c+mo ow, nw-maz+p, ciwnua,
xaipan, wnzwro, cmona, +wsax, apcenwx, nenwno, xana, canyn /couw ce uepen w iwn
,+pax"/. ssecino mncio wma w xwnxanepwnia s saxonozaiennwie nameinwuw ce
cpemai pasnopezw sa npoza+naia uena na pasnw swzose xonueia /c ocem, zesei w
zecei +r+na/, a c+mo w na snaiapcxwie npowssezenwn, oueswzno is+pze pasnoopasnw
no xaueciso w wspaoixa /cnomenasa ce swio cpepo, owxnosena w a+ypna wspaoixa
oi uwcio snaio, owxnosena sepw+xa w sepw+xa c yxpaca/.
a nasapa ce npozasan w mnoro zowi+x. xpan na XV s. cepcxwni eozan nanpwmep
nonyuasan xwnnzw axueia mocinwna sa npemwnasaneio na osuw ciaza no mocia na pexa
ipyma, a saxonozaiencisoio nosiapnno s pasnwunw sapwaniw pasnopezwie sa auose
s+pxy sonose, wsonw, xone, marapeia, xai+pw w xamwnw. +p+wmaia npeznaranw
pasnoopasen z+psen maiepwan sa cipowienciso w orpes, con oi snamxwie connw
naxozwma wnw n+x mopcxa con, snaxnozannw w macnozannw pacienwn nen, xonon,
namyx, xonpwna /neopaoiena w npe-
cyxana/. unnoio iosa n+cipo cioxoso mnoroopaswe wnw sxnxuenw w powie.
axonwie, npeznwcsanw sa inx iaxosa nasapno mwio, xaxsoio sa iosapnwie xone.
+proswnia c pow wna c+cpezoiouena npezwmno s zpwn w onyn, no c+mecisysana w
s zpyrw, no-manxw rpazcxw cpezwma.
nxow oi cioxwie, yuacisysanw s+s s+ipemnwn i+proscxw omen s +nrapcxwie semw,
wmanw no-mwpoxa uwpxynauwn nopazw no-ycwnenoio wm i+pcene ws nan-oizaneuenw ezwn
oi zpyr wmnepcxw nasapw.
spaoienwie s namwie semw ,ynrapwnw" saezno c zpyr iwn opaoienw xo+w
,nwmonw" wnw mnoro wssecinw w i+pcenw no nasapwie na wmnepwnia. onnma
nonynnpnoci wmanw w xo+wie oi aropwn /seponino oi esepowsiouna +nrapwn/ w oi
own, a c+mo npowsse+zanoio s own cwpene.
o nasapwie s pezwua +nrapcxw cenwma mnoro uecio ce cpemanw cioxw, wzsamw oi
aswaicxwie ocmancxw nposwnuww nanpwmep npouyiwie s+nnenw i+xanw oi pyca.
pasnopezwie sa xonwe ome oi XV s. ca nocouenw i+prosuw, xowio oiwsanw 41 x s
pyca, xynysanw oiiam xwnwmueia w rw zoxapsanw na mecinwn nasap.
ssecinw apiwxynw, xowio yuacisysanw s+s s+ipemnaia i+proswn, wnw s iaxosa
xonwueciso w acopiwmeni, ue iosa nano+wno c+szasaneio na cneuwanwswpanw nasapw s
rpazoseie ,+wien", ,connw", ,osuw", ,xoncxw", ,rose+zw" w np. anacwie oi
cioxw wnw cipynsanw s cxnazose /maraswn/. a no-ronnma cwrypnoci mnoro oi
rpazcxwie zxxnnw wnw c+cpezoiouenw s napounw i+proscxw xomnnexcw /eswcienw/.
U. T .
axpan rpaza no n+in na i+p+wmeio saciasanw c+wpauwie na nasapnwie iaxcw /au/
w onaranw no onpezenen pez /ne-swnarw eznax+s sa pasnwunwie rpazose/ snacnnwie
sa pozan cioxw.44 noro oi cioxwie, zoxapsanw s ronemw xonwuecisa, mwnasanw
saz+n+wienno npes rpazcxwn xaniap s noxpwiwie i+p+wma /xanan/ w iam ce nanarana
ome ezna iaxca xaniapcxa.
a cioxw, zoxapanw oi zpyrw onaciw w cipanw, ce c+wpanw i+proscxw mwia /i.nap.
rxmpxx/. ronemwie rpazcxw uapmww e+eznesno ce nanaranw iaxcw sa zxxnnwie.
npwcianwmaia ocsen au w rxmpxx ce wswcxsanw iaxcw sa mwnasane na xopawie
/pecm-w yyp, reuyi/, xopana iaxca /pecm-w cewne/, s+pxy nnasaiennw c+zose w
cioxw, npwciwrnanw s zazeno npwcianwme /marepwe/, iaxca sa nozxapwie, npenacnmw
cioxw w xopa c nozxwie cw sosapw /sosapwe/ w np. ernameniauwnia na scwuxw
iaxcw w mwia w na uenwn pe+wm na i+proscxa zen-
noci s rpazoseie c+ciasnnsa snauwienen znn oi xa-nynwie sa oizennw rpazose w
onaciw. oxynxo-npoza+wie na rpazcxwie i+p+wma ce wss+pmsanw no onpezenenw
uenw, xowio wnw nepwozwuno nopmwpanw oi snaciia. +p+asaia sozena onpezenena
nonwiwxa s iosw cionancxw cexiop w upes pezwua nopmw, orpanwuenwn w monononw ce
cipemnna za rapaniwpa npowssozcisoio, xaio ynecnnsana cnaznsaneio na
sananiuwwie c+c cyposwnw w ocwrypnsana mecinwn nasap sa nnacwpane na iexnwie
npowssezenwn.
+pxosnaia snaci n+x ce cipemnna za nperpazw s+smo+nociwie sa oc+mecisnsane na
czenxw, xowio wxa ce wsnn+snanw oi onarane c nasapnw iaxcw.
nasnw yuacinwuw s i+proscxwn omen wnw zpenwie npowssozwienw oi npwne+amaia
cencxa oxonnoci w s camwie rpazose. +mecisysana, maxap w nemnorouwcnena
oocoena xaieropwn i+prosuw, napwuanw s wssopwie ,iyz+ap" wnw ,aswp-rnn".
coeno axiwsnw me+zy inx wnw espencxwie, rp+uxwie w apmencxwie i+prosuw, a oi
XVI s. naiai+x ce oocownw w +nrapcxw. wsiounwuwie oi iosw nepwoz ie nepnzxo
ca nociasenw s rpynaia na ,rp+uxwie", i.e. i+prosuw oi npasocnasno
sepowsnosezanwe.
+npexw ue snaciia wna sawniepecosana za ynecnnsa passwiweio na s+ipemnaia
i+proswn, oi xonio in w npezciaswienwie na ocmancxaia apwcioxpauwn nonyuasanw
oraiw npwxozw, mnoro oi c+mecisysamwie nopnzxw cmymasanw iasw zennoci. i ezna
cipana, z+p+asaia orpanwuasana nepwozwuno i+proswnia c wssecinw cioxw, xaio
nanarana monononno npaso na npozan sa nposwsww, cmnianw sa newn zows. i zpyra
cipana, in nepnzxo saciasnna rpazcxwie i+prosuw w sananiuww za npwzpy+asai w
ocny+sai apmwnia no speme na noxoz. ocienenno iasw ieroa cianana ionxosa
cmymasama, ue snaciia wna npwnyzena za n samenw c napwuen oixyn /opzy ezenw/.
noroponnwie iaxcw w epww c+mo saiopmosnsanw passwiweio na i+proswnia w sexose
napez in sanaswna cpeznosexosnwn cw onwx. epwozwuno wnw yciponsanw nanawpw,
xowio ce npes+pnanw s cpezwma na i+proscxa zennoci s +nrapcxwie semw.
T . pazoseie npwsnwuanw c+c cionancxoio cw o+wsnenwe w uy+zw
i+prosuw. cmancxaia snaci wna sawniepecosana oi s+scianosnsaneio na
pascipoenaia npw sasoesanweio anxancxa wxonomwxa. a za ocwrypw cpezcisa sa
azmwnwcipaiwsnwn w soennwn anapai w sa rocnozcisysamaia xnaca, in s+sonoswna
ciapwie cw i+proscxw sp+sxw c sponencxwn rowsiox w c+szana nosw. an-pannwie n
i+proscxw napinsopw wnw wianwancxwie penynwxw eneuwn, enya,
Inopenuwn, yposnwx, wianwancxwni rpaz nxo-na.45 npasnnxw ce w c mnoroponnw
npeuxw w wnuwzeniw, i+prosuwie na cnomenaiwie mopcxw penynwxw nocienenno ycnenw
za cw wssoxsai wssecinw i+proscxw w rpa+zancxw npwswnerww s npezenwie na
wmnepwnia. pes iosa ie oxsananw szpaso ocnosnwn snoc w wsnoc na cioxw s
ocmancxaia z+p+asa.
zwn oi wsxoznwie nynxiose na seneuwancxaia i+proswn s nwsxo c+cezciso c
+nrapcxwie semw wn rpaz pau. Hnnaia onaci oi pau zo onyn wna nan+nno s
ocera na seneuwancxaia i+proscxa zennoci. eneuwancxw i+prosuw wmano w s zpwn.
me npes XV s. iam passwsanw o+wsena zennoci w renyesxwie i+prosuw. nez
nazaneio na Hapwrpaz w na renyesxwie xononww s pwm mopcxoio rocnozciso na enya
s esania npei+pnnno yzap, i+proscxwie n sp+sxw namanenw. pes XVI s.
pmencxw i+proseu rpasxpa /XVI s.; no . zso wxone/
yposnwmxw i+proseu rpasxpa /XVI s.; no . zso wxone/
pazcxa +ena rpasxpa /XVI s.; no . zso wxone/
ie oinoso ce o+wswnw, ocoeno c nnxow +nrapcxw uepnomopcxw npwcianwma. pw sce
iosa enya ne ycnnna seue za cw s+ss+pne ciapaia i+proscxa mom. zna oi
ocnosnwie npwuwnw sa iosa wn nezociwr+i na cocisenw ipancnopinw cpezcisa. e-
nyesuwie uecio cw cny+enw c uy+zw xopaw zyposnwmxw, seneuwancxw,
nopeniwncxw w zopw iypcxw.
o ocoeno o+wsena wna i+proswnia c yposnwx. +snwxnanwie s xpan na XV s.
xononww na zyposnwuanw s own, wzwn w +pnoso rnas-
T
nwie nynxiose na zyposnwmxaia i+proswn w no speme na iopoio +nrapcxo uapciso
+pso napacnanw w pasr+pnanw o+wsena zennoci. +m cpezaia w npes siopaia
nonoswna na XVI s. ocnosnw asw sa zyposnwmxaia i+proswn ciananw noszws,
xpanzynascxwie rpazose wxonon, yce w wnwcipa, a ocsen iosa iapa aropa,
asrpaz, Tymen, posazwn, apna w zp. e+zy zyposnwmxw-ie xononww s +nrapcxwie
semw uenipanno mncio saena xononwnia s own nan-mnorouwcnena, axiwsna w
npou+insama.
yposnwmxwie i+prosuw c+ymenw za cw sasoxsai s +nrapcxwie semw pezwua
ynecnenwn w za nonyuai oinocwienno zo+p ciaiyi sa xononwwie cw iyx. cnexwie wm
s cioxoomena c cmancxaia wmnepwn, c+oiseino c +nrapcxwie semw npes XVXVI s.,
zo ronnma cienen ce z+n+anw w na rpw+nwsaia opranwsauwn na i+proscxaia wm zen-
noci. asw opranwsauwn wna c+opasena c nocpeznwuecxwn xapaxiep na
zyposnwmxaia i+proswn. amaia penynwxa wsnonsysana cpasnwienno neronemw
xonwuecisa oi saxynenwie cencxocionancxw npowssezenwn w manwaxiypnw cioxw.
opazw iosa yposnwx wn camo me+zwnna cianuwn no n+in na cyposwnwie oi
anxancxwie sa esponencxwie semw.
ocionnno pasmwpnsamaia ce zyposnwmxa i+proswn, xonio oxsamana sce nosw w nosw
panonw oi wmnepwnia, aimocepaia na necwrypnoci sa +wsoia w wmymecisoio na
nemxcxnmanwie w nenpex+cnaio wsmennmaia ce nasapna xonxnxiypa nano+wnw mwpoxoio
pasnpocipanenwe na c+zpy+-nwuecxaia zennoci xaio opma na opranwsauwn. ioiwuw
c+zpy+wn c+c snauwiennw xanwianw, nepnzxo nazxs+pnnmw zeceixw xwnnzw snainw
zyxa-ia, passwsanw o+wsena zennoci s rnasnwie npowssozwiennw panonw w ronemwie
rpazcxw uenipose. izennw i+proscxw x+mw s own, xaio iasw na enezeio zw
eciw, painia anynuw w zp., wmanw csow wnwanw w xaniopw w s zpyrwie rpazose.
pes mpe+a oi c+zpy+nwuw, i+proscxw areniw w zpyrw cny+emw ie pasr+pnanw
mwpoxooxsaina w zoxozna snocno-wsnocna i+proswn. me s nauanoio na csoeio
sacensane s namwie semw zyposnwuanw snesnw s nocionnnw w iecnw zenosw sp+sxw c
ocnosnaia npowssozwienna uaci oi +nrapcxoio nacenenwe. aio cnazwienw c+c
cyposwnw sa wsnoc w nnacsopw na snocnw cioxw yuacisysanw w iypuw, a c+mo espew w
r+puw.
pez iypuwie is+pze sawniepecosanw oi s+nmnaia i+proswn wnw ezpwie nosemnenw
rocnozapw. e nonyuasanw snauwiennw npwxozw oi i+proscxw mwia w iaxcw. y+zwie
i+prosuw saxynysanw cioxa npezwmno oi ezpwie eozanw, xowio pasnonaranw c ronemw
xonwuecisa cencxocionancxw npowssezenwn.
coeno zennw wnw espencxwie i+prosuw oi rpazoseie w nan-seue oi own,
noszws, xonwe, wionn, xcienzwn, +pnoso, wxonon, onyn w zp.46 aio
wsnonsysanw mwpoxwie cw sp+sxw c+c csow c+napoznwuw ws unnoio pezwsemnomopwe,
ie pasrp+manw ronnma nocpeznwuecxa i+proswn, xonio saemana nemanxo mncio s
cionancxoio passwiwe na +nrapcxwie semw. e wmanw csow nocpeznwuw s pezwua
anxancxw rpazose, xaio apaeso, enrpaz, pau, anona /zn. nsopa/,
+proswme /s+s namxo/, wwy, pamos w zp. ecinwie espew wnw xoncynw na
c+napoznwuwie cw i+prosuw oi onyn, Hapwrpaz, yposnwx, eneuwn wnw nxona.
spencxaia penwrwosna omwna wrpaena ponnia na perynaiop s+s ssawmooinomenwnia
me+zy unenoseie n npw yuaciweio wm s i+proscxaia w s zpyrw cionancxw zennociw.
nauwienna uaci oi
onesw ynxuww na xonipon, pernameniauwn w apwipa+ me+zy oizennwie i+prosuw wnw
sananiuww, xowio ce wsn+nnnsanw oi z+p+asaia wnw ecnaa sa zpyrwie napoznociw s
cmancxaia wmnepwn, ce oc+mecisnsanw sa espencxoio nacenenwe oi omwnaia upes
paswna.
i cpezaia na XVI s. oocownwie ce +nrapcxw i+prosuw saenw n+pso mncio no
xanwianosno+enwn w axiwsnoci s+s snocno-wsnocnaia i+proswn na zyposnwuanwie.
enno yuacisysamwie s zyposnwmxaia i+proswn cpezw oi nacenenweio yxpennanw
maiepwanno, sanounanw za wrpani snauwienna ponn s wxonomwxaia na oizennw cpezwma
w cw sasoxsanw noswuww s cionancxwn +wsoi na +nrapcxwie semw.
ennociia na zyposnwmxwie i+prosuw w sananiuww nano+wna oineuai+x s+pxy onwxa
na namwie rpazose w c+zencisysana sa c++wsnsaneio na rpazcxoio cionanciso.
zxxnnwie na i+prosuwie oi yposnwx xynysauwie swnarw mo+enw za namepni nan-
pasnoopasnw no swz, xaueciso w uena zy-posnwmxw nnaiose, i+xanw oi ianwn
/eneuwn, Inopenuwn, nxona, ecwna w zp./, oi Ipanuwn /epnwnnn, apxacon/,
i.nap. nonzpwnw oi nrnwn, oi sioxa, roiosw zpexw, snainw w cpe+pnw yxpamenwn,
noznpasxw, rananiepwnnw cioxw w np., a mnoroponnwie snaiapw, xo+yxapw, mwsauw,
man-xapw w zp. npowsse+zanw s csowie paoiwnnwuw orai acopiwmeni manciopcxw
wspaoienw wszenwn, xowio namwpanw zo+p npwem cpez rpazcxoio nacenenwe.
wcoxoio xaueciso w pasnoopaswe na zyposnwmxwie sananiuwncxw npowssezenwn,
nocionnnoio c+opasnsane c maiepwannwie s+smo+nociw w c sxyca na mecinoio
nacenenwe w c i+pceneio na +nrapcxwn nasap ocwrypnsanw na no-npeznpwemuwswie w
zennw rpa+zanw na penynwxaia snauwiennw neuanw. esw ronemw w pezosnw neuanw
wnw momen ciwmyn sa pasrp+mane na axiwsna zennoci ne camo sa oizennw nwua, no w
sa mnoro zy-posnwmxw c+zpy+wn w uenw amwnww, xaio ona, opro, eciw, +opz+o,
epsa w zp. amawie w zoxoznociia na inxnaia zennoci npwsnwuanw oizennw mnazw
+nrapw. aio uwpauw w cnyrw s zyposnwmxwie paoiwnnwuw w zxxnnw ie yuenw
sanani, naipynsanw onwi s i+proscxwie czenxw.
ocionnno napacisamaia no oem w oxsai zyposnwmxa snocno-wsnocna i+proswn y
nac zociwrnana sp+xnaia cw iouxa x+m xpan na XVI s. pesyniai na
npwswnerwposanoio cw nono+enwe zyposnwuanwie ciananw axo ne ezwncisenwie, io
rnasnwie wsnocwienw na +nrapcxwie cencxocionancxw npozyxiw w snocwienw na
manwaxiypnw cioxw. wncaia na xonxypenuwn oi cipana na zpyrw sanaznw i+prosuw
w npowsiwuamoio oiiyx ezno-
cipanno onpezennne w xonipon na uenwie s nocnezna cmeixa nacousanw w ciwmynwpanw
passwiweio na oizennw oipacnw oi cencxocionancxoio nw npowssozciso c ornez na
nasapnaia xonxnxiypa na anaz.
nasnwie wsnocnw apiwxynw na zyposnwmxaia i+proswn oi +nrapcxwie semw wnw
xo+wie, soc+x+i w s+nnaia. epnwie, uepsenwie w enwie opaoienw rose+zw xo+w,
xaxio w enwie w ouseienwie osuw xo+w, napeuenw monionwnw, namwpanw mwpox
nnacmeni na nasapwie s ianwn. wimwunwni w npoz+n+wienen wsnoc na s+nna e
zoxasaienciso sa nennaia xonxypeninocnoconoci na s+nmnwn nasap s+npexw cx+nwn w
z+n+r npesos. coeno i+pcena na wianwancxwie nasapw wna nnoszwscxaia s+nna,
oinwuasama ce c+c csonia zopa opaoixa w mexoia.
, T . pes XVXVI s. ny+zwie na cionancxwn +wsoi w ocoeno
na onesw cionancxw zennociw, xowio wnw c+cpezoiouenw nan-seue s rpazoseie,
nano+wnw passwiweio na nwxsapcxwn xpezwi.
pw nwncaia na opranwswpan oi z+p+asaia omecisen xpezwi saemozasuw ciasanw
onesw omecisenw cpezw, xowio no iosa speme pasnonaranw c nan-mnoro napwunw
cpezcisa, npezw scwuxo iosa wnw no-ezpwie eozanw, w io ne ionxosa cny+enwie,
xonxoio rocnozapwie na sax+wie. a-x+cxwie ynpasnenwn nonyuasanw ownnw
napwunw cpezcisa ne camo oi eozannaia penia, no w oi zoxoznwie cw rpazcxw
wmymecisa: zxxnnw, xanose, anw, sananiuwncxw paoiwnnwuw, xepsancapaw, x+mw w
np. esw napwunw cpezcisa ne wnw snaranw s npowssozwienna rpazcxa zennoci
sananiw w i+proswn. ax+cxwie ynpaswienw ce cipemenw za rw ononsoisopni no
nauwn, xonio w wswcxsan nan-manxw ycwnwn w pwcxose. aiosa ie sanounanw za
wrpani ponnia na xpezwino-nwxsapcxw wnciwiyuww. neprwuna zennoci oi iosw
xapaxiep pasr+nanw w no-oraiwie espew. +m scwuxw iesw xpezwiopw npwnrsanw
nan-seue zpenwie npowssozwienw s cenoio w rpaza. xonomwuecxw neciawnnoio
cencxo semesnazenwe neswnarw rapaniwpano cwrypna maiepwanna asa sa cennnwie.
pw nennozopozwe cennnwie i+pcenw cpezcisa, xaio ssemanw saemw noz nwxsa. +m
inx npwnrsanw w sananiuwwie, xoraio ce ny+zaenw oi napw sa npoecwonannaia cw
zennoci.
spewie xpezwiwpanw ronemw i+proscxw w sananiuwncxw npeznpwniwn. iesw onepauww
ce wsnonsysanw nonwuw w menwiennwuw w ssawmooinomenwnia me+zy xpezwiopa w
zn++nwxa ce ype+zanw upes xazwncxwn wnw paswncxwn c+z /xoraio ce oinacnno zo
espew/.
xpezwino-nwxsapcxaia cw zennoci sax+w-
T
pe+pnw iypcxw moneiw oi c. onwnosuw, wxannosrpazcxw oxp+r /XVIXVII s./.
auwonanen apxeonorwuecxw mysen own
ie, nnxow oi no-ezpwie ocmancxw eozanw w espewie oiuaciw zonpwnecnw sa
passwiweio na rpazcxoio cionanciso, zoxonxoio ynecnnsanw c+szasaneio w nanpez+xa
na sananiuwncxw paoiwnnwuw w i+proscxa omnna. axa ie c+zencisysanw sa no-
mwpoxoio pasrp+mane na napwuno-cioxoswie oinomenwn. i zpyra cipana oaue,
swcoxwni npoueni na nwxswie, ocoeno oi XVI s. naiai+x, zonpwnec+n sa
oeznnsaneio w pasopnsaneio na uaci oi nacenenweio s cenoio w rpaza.47
+proscxaia zennoc s +nrapcxwie semw wna ocny+sana w ynecnnsana oi
mnoroponnwie n+iwma,48 nez n+nnoio noxopnsane na anxanwie ocmanuwie sanounanw
za wsnonsysai ronnma uaci oi ciapwie n+iwma, a nnx+ze wnw npoxapanw w nosw
c+opasno c s+snwxnanwie cionancxw w soennw ny+zw. anpasaia w pemoni+i na
n+iwmaia wnw s+snaranw xaio noswnnoci na mecinoio nacenenwe.
an-uecio wsnonsysanwni n+i oi i+proscxwie xepsanw, oi npaienwuwie na yposnwx
w sanaznoesponencxwie nocnanwuecisa sa opiaia wn i.nap. onnwuxw n+i, xonio
npes pewne, Ioua, nesn, pwenone w osw nasap, nnanwnaia onaonwx w npes
poxonwe /zn. poxynne/ sozen zo wm. am n+ini ce c+ezwnnsan c rnasnwn
Hapwrpazcxwn
98
n+i /wa mwnwiapwc/, sozem oi pezna spona npes own, noszws w zpwn sa
Hapwrpaz.
ecio wsnonsysan wn w i.nap. xoncxw wnw ocoscxw n+i. on ce oizennn oi
onnwuxwn n+i npw osw nasap w cs+pssan yposnwx c xrosanaznwie +nrapcxw semw.
+ini mwnasan npes nnanwnaia orosna, npes pwmwna, xonwe, ymano-so w npes
xcienzwn w ynnwua /zn. ianxe wmwipos/ zo own wnw npes amoxos, ocieneu w
omwn npoxoz zo ronemwn Hapwrpazcxw n+i.
i siopaia nonoswna na XVI s. o+wsena apiepwn cianan +wuxwni n+i, no xonio wnw
npesossanw rnasno saxynysanwie oi xpanzynascxwie onaciw w oinpasnnw no ynasa
cyposwnw. on mwnasan npes pymesau, cnezsan ieuenweio na p+cxa opasa zo
+wue /zn. wioso-+wue/, a oiiam npes yzo w pwon ce snwsan s ronemwn xepsan-
cxw onnwuxw n+i npw pwnone.
niwunaia wa rnauwn npes enomopcxaia onaci npoz+n+asana za ce wsnonsysa nan-
pezosno. pwcianwmaia asana w onyn ome npes iosw panen nepwoz ciananw wsxozen
nynxi na i+proswnia s xrosanaznwie +nrapcxw semw w enomopweio sa Hapwrpaz w
unnoio pezwsemnomopwe.
e sanycinn w ciapwni n+i npes esepowsiouna +nrapwn oi ynas npes
wsiounoanxancxwie npoxozw, apnoai, nioc sa ozocio /zn. exwp-zar/ w
Hapwrpaz. onnma uaci oi wsnoca na esepowsiouna w +na +nrapwn oiwsan s
npwcianwmeio ozocio w oiiam wsan oinpasnn c xopaw x+m yposnwx w nxona.
ioxw sa s+nmnwn nasap wnw wsnacnnw w upes npwcianwmaia apna w nxwano.
exa ynas ynecnnsana o+wsenwn i+proscxw omen c namxo, onzosa, onma w
nrapwn. o +nrapcxwn pnr mwnasan n+i, xonio cs+pssan xpanzynascxwie rpazose c
enrpaz w cipanwie oi pezna spona.49 pw omaia necwrypnoci s sasoxsanwie oi
ocmanuwie semw rpw+nwsaia opranwsauwn, esonacnwni w +ps ipancnopi na cioxwie
wnw oi c+meciseno snauenwe sa pezosnaia w ycnemna i+proswn na anxanwie.
pes XVI s. no zonnoio ieuenwe na ynas mwnasanw no-ronemw xopaw oi Hapwrpaz w
oi uepnomopcxwie npwcianwma, panesynz /zn. pason/, aa /zn. Ieozocwn/,
wnon, amcyn. esw xopaw nocenw cioxw iyx w ce sp+manw opaino, cnez xaio
naiosapsanw s+pnenw xpanw oi pawna. pwrozenw sa peuno nnasane c+zose /manxa,
zonas, nazac, owxnosenw remww, nazww w np./ ocny+sanw i+proscxwn ipawx.
pwc+cisweio na anxancxw cioxw no nasapwie na yza e yxasanwe sa ocera w
wnienswsnociia na iosw ipawx.50 nasaienna no iosa speme wna w pexa apwua.
xawuw ce zociwrano uax zo noszws w asapz+wx.51 o epno w n-
zmwnwcipaiwsno
yciponciso,
rpazose w n+iwma
s anxancxwie snazenwn
na cmancxaia wmnepwn
npes X-X1 s.
o
H

H I 11 X
T

UU
' - I H "~ I
, HI:
1 .
2
3 1/
4 H //
5 I T / /
6 H
7 H //
8
9
10 T
11
12 TH
13
14 H
15
16 I
17 H
18
19 I
20
21
22
23
4 // *25 26 '27 T
28 +pwua
29 npwcoscxw
30 1
31
32 T
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42 I T//
43
44 XU
45
46 -
47
48 .
49
50 X
51
52 U
53
54
55 U
56 H / /
57
58 I
59
60
61 62
63 H 64 .
65 //
66 U //
67 I
68 UI //
69 X - T //
m
'-
-^ *
Hm' _\ .....
?**
\ r, -""X^Hro
4*"^-
.*>! 0
,, ^* ^^H^ .
* 7
( 1:
V.
^U1| y^
^ \ '//^'^0>\\
s 1\\/---^<^ \
nwsno X /m V
cnnwi X 4 / ,;*"' -1 V
""'*- ""8"!y_ ^%
\ ^ , *2
^m
^^-
' *\ ' -0
y m
m\ \
\^
H

^>
-o
.**
>*
~
-
,
,**
.B
^
n
7

>
,^
-**
o
;&-. ^ ^ ^ &
# o ^
X>
<r
5
T
1.4TX
no mope ipancnopi+i ce wss+pmsan w c no-ronemw xopaw.
o cyma ipancnopinwie cpezcisa wnw is+pze asnw. snonsysanw ce xone, xai+pw,
xamwnw. ioxwie ce npenacnnw w c xonw, snpernaiw c sonose w wsonw, wnw na no-
nwsxw pascionnwn c i.nap. xo-uww manxw xapyuw. +inwuwie w i+prosuwie ce
zsw+enw na ronemw rpynw wnw c xepsanw, nepnzxo c+nposo+zanw oi s+op++ena oxpana,
sa za ce npeznasni oi pasonnwuecxw nanazenwn. a inxnaia samwia ce rpw+enw
zepseniz+wwie w mapionocwie. o n+iwmaia wnw s nacenenwie mecia wmano xanose wnw
xepsancapaw, x+zeio oicnzanw i+proscxwie xepsanw. osa wnw eznoxainw wnw
zsyxainw xamennw crpazw, nocipoenw s ueiwpw+r+nnwx, c oxonosp+cinw xoznwuw w
napezenw ezna zo zpyra no npoie+enweio wm ciaw sa n+inwuwie w nomemenwn sa
zowi+xa. euep ie+xwie nopiw ce saisapnnw, sa za ce npeznasni i+prosuwie w
cioxwie oi nanazenwn w rpae+. pesos+i na i+proscxw iosapw ce wss+pmsan c
nomomia na mecinw xwpaz+ww xopa, xowio cpemy manxw naznwuw zociasnnw xone w
npesossanw c inx cioxwie.52
H . pazcxoio nacenenwe wno ne
camo einwuecxw, no w couwanno pasnopozno. i iypuwie s rpazoseie +wseenw npezw
scwuxo mecinwie ynpasnwuw, opranwie na uenipannaia snaci, npezciaswienw na
mecinaia eozanna apwcioxpauwn, soennw uwnose oi mecinwie oipnzw na eozannoio
on+nuenwe wnw nauannwuwie na rapnwsonwie, nwua oi soennonomomnwie xopnycw,
cny+wienw na mxcxnmancxwn penwrwosen xyni wnw yuwienw s penwrwosnwie yuwnwma w
np. inxnaia cpeza ce snenw w nomxcxnmanuenwie +nrapw n+psenuw, i+prosuw w
np.
onnmaia maca oi rpazcxwie +wienw wnw iypcxo w +nrapcxo nacenenwe, saeio c
nnxaxsa cionancxa zennoci. rpazoseie +wseenw c+mo espew, apmenuw, uwranw w zp.
nopez owuwannaia ocmancxa xaieropwsauwn no ciaiyi w ie wnw cuwianw sa pan,
maxap ue +wienwie na no-ronemwie rpazose xpwzwuecxw wnw oocoenw xaio
,rpa+zanw". aiosapenw wnw c pezwua zan+unw saz+n+enwn w x+m mecinwie eozanw,
s uwnio zomen ce namwpanw rpazoseie, w x+m uenipannaia snaci. +npexw ncnoio
omeciseno paszenenwe na ipyza rpazcxwie +wienw ne wnw nan+nno oix+cnaiw oi
cencxocionancxaia zennoci. e opaoisanw w nonsysanw semw, os+pssamw rw c+c
saz+n+enwn x+m mecinwn eozan wnw zpyrw nosemnenw rocnozapw. Henipannaia snaci
rw onarana w c ipazwuwonnwie z+wswe w asa-pwsw, a ocsen iosa sananiuwwie w
i+prosuwie wsn+nnnsanw pezwua noswnnociw.
asnwuwnia s ciaiyia na rpazcxaia pan ce
oycnasnnw npezw scwuxo oi napoznocino-penwrw-osnaia n npwnazne+noci. cwuxw
nemxcxnmanw wnw naiosapenw c noseue w no-ie+xw wcxannw saz+n+enwn.
mecisenwie, napoznocinwie w npoecwonannwie cw wniepecw nemxcxnmanwie-+nrapw
oicionsanw upes csowie npoecwonannw xopnopauww, s xowio c ieuenwe na spemeio ce
yis+pzwnw nopnzxw na wssecino camoynpasnenwe.
pez owxnosenaia rpazcxa pan +wseenw w xopa c+c cneuwannw saz+n+enwn /sonnyuw,
zoran-z+ww, z+enenw, mapionocw, conapw w np./. e ce sanwmasanw w c zpyrw
cionancxw zennociw sananiw w i+proswn. pez sonnyuwie s rpazoseie wmano
sananiuww wnw zpenw i+prosuw. nxnoio yuaciwe s no-zoxoznwie rpazcxw cionancxw
zennociw, c+ueiano c no-onexuenwn wcxanen ciaiyi, wm ocwrypnsano no-+pso
wmymeciseno samorsane.
o-cneuwanen ciaiyi wmanw uy+zwie i+prosuw /oi eneuwn, enya, Inopenuwn,
nxona/ w nan-seue iesw oi yposnwx.53 e ce nonsysanw c pe+wm na
nenpwxocnosenoci na wmymecisaia, wmanw iouno wxcwpanw i+proscxw mwia w iaxcw,
nesaswcwmoci oi mecinoio npasoc+zwe npw c+zenw cnopose nome+zy cw w np.
ypuwie w +nrapwie, a c+mo w ociananwie napoznocinw rpynw s rpazoseie +wseenw
oocoeno npw oinocwienna ssawmoi+pnwmoci. pes XVXVI s. ne nwncsanw oaue
nponsw na anaiwuno o+eciouenwe w noceraiencisa s+pxy napoznocinaia
npwnazne+noci na +nrapwie. ociai+uno xpacnopeuwso cswzeienciso sa iosa ca
wsci+nnenwnia naz +nrapwie-m+uenwuw eoprw oi paio-so, wxona w eoprw osw oi
own. +pswni wn wsropen +ws, siopwni ywi c xam+nw, a ipeiwni oecen oi
anaiwswpana iypcxa i+nna, none+e oixasanw za npwemai wcnnma.54
Iwcxannoio peme, pe+wm+i na penwrwosno-napoznocina zwcxpwmwnauwn sa
nemxcxnmanwie, necwrypnociia npw ycnoswnia na npowsson w nacwnwn ce oipasnsanw w
s+pxy e+eznesnwn wi na +nrapwie s rpazoseie. cwuxw n+ienwcw oi iasw enoxa
cswzeiencisysai sa nepazocinwn wsrnez zopw na ronemwie rpazose, xaio own,
noszws, zpwn w zp. inx ocsen omecisenwie nociponxw w apwcioxpaiwunwie
zomose ociananwie x+mw wnw nan-uecio eznoxainw, sacipoenw espezno no xpwsw,
iecnw w xannw ynwuw.
I -- H. cianosnsaneio na ocmancxoio
snazwueciso s +nrapcxwie semw, yis+p+zasaneio na unna cwciema oi yupe+zenwn na
cianxw oi xpenociia o+enwmxw pswu wsiouno oi oiesrpaz
T
102
xanen naznwc oi xpenociia o+enwmxw pswu wsiouno oi oiesrpaz
sasoesaienwie w nponwxsaneio na iypcxw einwuecxw rpynw cpez +nrapcxaia
napoznoci ce oipaswnw oipwuaienno s+pxy passwiweio na +nrapcxwn napoz npezw
scwuxo c nano+enwn oi sasoesaienwie pe+wm na penwrwosno-napoznocina
zwcxpwmwnauwn.55 on oxosasan c mnoroponnw orpanwuenwn w sapanw omecisenwie w
napoznocinwie wsnsw na +nrapwie w zasan s+smo+noci na scexw mxcxnmanwn za
iopmosw w ynw+asa, xaxio no+enae, ne-mxcxnmancxaia pan, nasosana s owuwannwie
wsiounwuw c npespwiennoio nposswme ,xnwpw, rnypw". ,amo ion wma npaso za nocw
op++we no zymwie na apxc w nan-swcoxonociasenwni xpwciwnnwn e zn++en npw
cpema za oici+nw n+i na nan-nwcxocionmwn mxcxnmanwn."56 zwn uy+zeneu npes XVI
s. oiennssa: ,xo xpwciwnnwn mwnen na xon noxpan mxcxnmanwn, zopw noxpan iax+s,
xonio e npwen mxcxnmancxaia penwrwn, neoxozwmo e za cnese oi xonn w cse+zanxw
rnasa, za ro noueie.
npoiwsen cnyuan xpwciwnnwn+i c on wn csannn oi xonn. csen iosa cnyusano ce w
nacwna za my ssemai xonn, a ion s iosa speme s+psnn nema oicipanw."57
+iemecisenwx+i i. epnax wn nopasen oi esuwncisaia na uaymwie naz cennnwie-
xpwciwnnw, +wseemw nwso zo ronemwie n+iwma. ,aymwie wmai iasw snaci za ssemai
na scexw cpemnai, xaxsoio w za xapa, xonn my w za ro nszni nnxonxo mwnw. opxwni
uosex iwua nozwpe my, zozeio namepw xonn cw. osa pnzxo ce cnyusa na iypuwie, no
na xpwciwnnwie is+pze uecio...
osa yrneienwe e zoiam nenonocwmo, ue za+e uenw cena wsnrsai w ce npecensai s
nyciwnw, samoio xpwciwnnwie ca npwnyzenw za zasai na scexw iypuwn xoneie cw,
xaxio w zeuaia cw, xpanw, swno, xowio ca cneuenwnw npes rozwnaia c ipyz w noi, a
ocsen iosa za wsi+pnnsai w mnoro on."58
e+wm+i na penwrwosno-napoznocina zwcxpwmwnauwn ce oipasnsan w s+pxy e+eznesweio
na xpwciwnncxoio nacenenwe. +nrapwn+i ne mo+en za ce onwua n+cipo w oraio, za
+wsee s nwsoci zo mxcxnmancxw xyniosw crpazw w np. osw zwcxpwmwnauwonen pe+wm
wn ne camo ysaxonen oi owuwannwie nopmaiwsnw axiose, no w nocnezosaienno
npose+zan s npaxiwxaia.
o csezenwn na epnax npes ceniemspw 1578 r. cynian+i sanosnzan ipw znw no pez
za ce pasrnacnsa na nacenenweio, ue nwxon xpwciwnnwn wnw espewn s wmnepwnia nnma
npaso za nocw xonpwnenw zpexw, zopw w x+pnw. ape+zano ce ie za nocni npociw w
nexpacwsw oysxw, es uopanw. axasanweio sa newsn+nnenwe na sanosezia wno
nnxonxo yzapa no ci+nanaia w rnoa.59
pes 1589 r. mxcxnmancxwie +wienw s wionn ce onnaxanw oi nemxcxnmanwie, +wseemw
s c+cezciso c z+amwnia axmyz enew, sa iosa, ue c ,nenpwnwunoio cw nosezenwe"
ie wm npeuenw za ce monni. +pxosnaia snaci napezwna scwuxw x+mw, xowio ce
namwpanw s c+cezciso c+c cnomenaiaia z+amwn, za +zai pasnpozazenw na mxcxnmanw
w no iosw nauwn ,xnwpwie" wnw oicipanenw oi c+cezciso c z+amwnia.60
cmancxaia snaci ne zonycxana cipoe+ na npezciaswiennw xyniosw crpazw na
+nrapcxoio nacenenwe w zopw orpanwuasana pemoniwpaneio na c+mecisysamwie.
asw ocianosxa nano+wna sa sexose aimocepa na noiwcnwueciso naz +nrapwie s
nan-owxnosenwie zenciswn na e+eznesweio, xowio manxo wnw noseue rw nociasnnw s
c+npwxocnosenwe c rocnozcisysamaia napoznoci w zopw c npwenwie wcnnma iexnw
c+napoznwuw.
axa opwcysanwni onwx na ocmancxaia eozanna cwciema s +nrapcxwie semw npes
XVXVI s. ce xapaxiepwswpa c nnxonxo ocnosnw uepiw: cwnna
T
uenipanna snaci, xonio nanara w zo onpezenen nepwoz c+zencisysa sa passon na
cnaxwn+xa; snauwienen npesec na cny+eno saswcwmoio eozanno se-mesnazenwe c
orpanwuenw npasomomwn na neroswie z+p+aienw; nwnca na sacanwiei, npaxiwuecxo
paszenenwe na snaciia me+zy eozanw w z+p+asa, xoeio sapwpa oi paszenenwe na
zoxozwie oi semnia w pania s cny+enwie nenose zo wciwncxw paszenena nosemnena
cocisenoci npw mxnxoseie; snauwienno mncio na napwunaia penia, o+wsen rpazcxw
+wsoi w napwuno-cioxosw oinomenwn.
3.
uaciwe na +nrapwie
s omwie npoiws oo cmancxw
zenciswn w noxozw
U XV .
+npexw onyciomwiennaia ciwxwn xa sasoesanweio w nocnezsanwie ycwnwn sa
oesnwuasane na napoznocinwn onwx w sa cmassa-ne na c+npoiwswiennwie wm
cipeme+w +nrapwie ne npexpaiwnw onwiwie cw za oixs+pnni uy+zoio rocnozciso.
mnoro rpazcxw cpezwma ce sanaswna yzna napoznocinaia cpeza, xonio ome npes
n+pswie zeceiwneiwn cnez sasoesanweio wsnswna c+snanwe sa +nrapcxaia cw
npwnazne+noci w cipeme+ za s+ss+pne csoozaia cw. osa wno cs+psano c
newsnwuenwn ome cnomen sa ynwmo+enaia +nrapcxa z+p+asa w sa nocneznwie n
samwinwuw, npez-so+zanw oi i+pnoscxwn snazeien uap san Twm-man w oi swzwncxwn
uap san pauwmwp.
opaia cpemy nopowienwie yuacisysanw npezw scwuxo npezciaswienw na ciapaia
eozanna apwcioxpauwn, xowio sanaswnw wssecino nono+enwe w wmymeciseno
naroc+cionnwe wno xaio noi+pcwnw ye+wme s nwsxw cipanw, wno xaio ce
sxnxuwnw s wnciwiyuwwie na xpwciwnncxwie cnaxww, sonnyuw w zpyrw xaieropww c+c
cneuwanen ciaiyi; napez c inx rpazcxw n+psenuw, xowio npoz+n+wnw za wrpani
wssecina ponn s cionancxwn, omecisenwn w zopw azmwnwcipaiwsnwn +wsoi na
rpazoseie, w cennnw, ocoeno s onesw onaciw, xowio wnw s nwsoci zo
iepwiopwwie, sacnranw oi zenciswnia na ocmancxwie nenpwnienw s spona.
csoozwiennwie ie+nenwn w pasnono+enwe sa yuaciwe s npoiwsoocmancxw s+op++enw
nouwnw na iaxwsa cpezw oi +nrapcxoio omeciso ne wnw eswssecinw na
sawniepecosanwie oi c+zaia na anxanwie esponencxw nonwiwuecxw axiopw w nan-
seue na nrapwn, ancisoio, eneuwn, enya w yp-rynzcxoio xepuorciso. pes
uenwn XV s. s ycwnwn-
ia cw za opranwswpai xp+cionocnw noxozw cpemy ocmanuwie ie pasuwianw w na
+nrapwie napez c zpyrwie anxancxw napozw. nrapcxwni xpan w-rwsmynz wm
oizasan ronnmo snauenwe ne camo s nonwiwuecxwie cw nnanose, no w s+s soennwie cw
nauwnanwn cpemy pasmwpnsamaia ce na anxanwie ocmancxa cwna. on npoz+n+asan za
ce iwiynysa xpan w na +nrapwn c namepenwe npw yzoen cnyuan za npwc+ezwnw
nennwie semw x+m csonia z+p+asa.
nrapcxwni snazeien no+psan za ce s+snonsysa oi naci+nwnaia zwnaciwuecxa
me+zyocowua /14021413/ s ypuwn, sa za nac+puw nozema na npoiwsoiypcxw
nauwnanwn c yuaciweio na anxancxwie cipanw. pezoseie na oezwnnsamwie ce
xpwciwnncxw snazeienw cpemy ocmancxwie sasoesaienw yuacisysan w npezciaswien na
nopoenwie seue +nrapw oncianiwn, cwn na swzwncxwn snazeien san pauwmwp,
xoroio wsiounwuwie nasosasai ,uap, wmnepaiop na +nrapwn".
snrnan snomacinaia c+za na ama cw, oncianiwn ce npwxiwn npw cson pozcisenwx
wp-uo iapw.61 s+pssanw rw omwie wniepecw s iosw momeni. oncianiwn ce
cipemnn za cw s+ss+pne wsryenoio wzwncxo uapciso, a wpuo za wsnonsysa
c+zencisweio my w nozxpenaia na neroswie c+napoznwuw npw ezwn +zem noxoz s
ois+zzynas-cxwie semw, nacouen cpemy ocmanuwie. iesw cw cipeme+w w zsamaia
i+pcenw cnw+enwe w c+xs c nan-snymwiennaia iorasa npoiwsoiypcxa cwna nrapwn.
ornez na iosa ie npwenw nennoio cxse-penciso. pemeio wno naronpwnino sa
+psw zenciswn, i+n xaio ocmancxaia mom wna pasxnaiena oi me+zyocowuaia na
answzoswie cwnose. anxancxwie nposwnuww ssen sp+x ezwn oi inx xnenman,
xonio ce onwian za yxpenw pasxnaienwie yciow na ocmancxaia cwna upes oici+nxw
cnpnmo wsaniwn, enya, eneuwn w axcoc. xaoca na necxonuaemwie pasnpw,
nonwiwuecxa nezannoswznoci w zpenw c+nepnwuecisa me+zy snacionxwswie anxancxw
snazeienw ce oopmwn c+xs cpemy ocmancxwie sasoesaienw. onnwie zenciswn na
c+xsnwuwie ce pasr+pnanw na mwpox poni npes 1404 r.
ozynasweio naci+nwnw snamxwni sonsoza wpuo w oncianiwn. oxaio wpuo ycnnn
za nasnese w oisoxsa oi ocmanuwie uaci oi opyz+a c p+ci+p /zn. wnwcipa/,
oncianiwn c+cpezoiouwn ycwnwnia cw rnasno x+m iepwiopwnia na amwnoio cw
wzwncxo uapciso. irnac oi iesw c+wiwn c+z+p+a nwcmoio na xpan wrwsmynz oi
1404 r. zo yprynzcxwn npwnu Iwnwn III opw, ezwn oi zennwie ocmancxw
npoiwsnwuw s spona. , cam wssecinwni oncianiwn, npocnasen wmnepaiop na
+nrapwn, w wpuo, sonsoza na naxwn pancan-
104
nwncxa, xowio c+mo ce s+pnaxa s nonoio na name senwueciso, noz name nozuwnenwe
mnoroxpaino seue cmeno nanazaxa rp+uxwie /i.e. semw, cnazamw nnxora x+m
npezenwie na wsaniwn/ onaciw w zpyrwie onaciw iam, xowio zocera ce snazeni oi
iypuwie, xaio cneuenwxa ipwym w noeza cpemy namwie npoiwsnwuw w cnasnw nozswsw
naz c+mwie."62
snaznsaneio na ozynasweio ocwrypwno pezwua npezwmcisa sa c+xsnwuwie. oraio
ocmancxaia apmwn nazswcnana naz ponwswie w Hapwrpaz, camo no ynasa npes epno
mope wna s+smo+na nan-esnpennicisena sp+sxa c swsaniwncxaia cionwua. o ynasa
nan-necno esponencxwie cwnw mo+enw za ynssni snazenwnia na ocmanuwie no
epnomopweio w s paxwn.
p+cxwni zecnoi iean asapeswu cnez oiuannw ycwnwn za npoz+n+w
camocioniennoio c+mecisysane na cipanaia cw, npwiwcnaia oi ocmancxaia sannaxa w
oi sacannwie cw saz+n+enwn x+m sasoesaienwie, zencisysan saezno c ynrapcxw
soncxw w ycnnn za cw s+ss+pne oineiwie rpazose.
+xsnwuwie zencisysanw oi +pwn w eseposanazna +nrapwn zo opyz+a.
+sxsannsanxw ycnexwie wm w ocoeno noezwie na wpuo w oncianiwn, xpan
wrwsmynz nozuepiasa, ue ie ca ,ionxosa roznw za nanpeznai c mor+maia cw soenna
cwna, ia mo+e cmeno za ce snpsa", ue me ynwmo+ai ,sparoseie na xp+cia".
+npexw yuaciweio na oncianiwn s eznospemennwie onnw zenciswn na anxancxwie
snazeie-nw noz p+xosozcisoio na nrapwn s nauanoio na 1404 r. nnma csezenwn, ue
+nrapcxwni uapcisen noiom+x e ycnnn za wssoxsa nnxaxsw iepwiopww. +s scexw
cnyuan nozxpenaia, xonio oncianiwn w +nrapwie oxasanw na anxancxwie cw
c+xsnwuw, saciaswnw xnenman, npwiwcnai w saipyznen, za nanpasw wssecinw
oici+nxw. emwie, xowio oisox-san wpuo iapw na xr oi ynas, zasanw s+smo+noci
sa opranwswpane no-ewxacno naci+nnenwe na cesep. ecnoi iean asapeswu
ocianan rocnozap s cp+cxwie semw w na sasoxsanwie s nocneznwie cpa+enwn
iepwiopww.63
II. xpan na 1408 r. na anxanwie oinoso
s+snwxnana naronpwnina ocianosxa sa npoiwso-ocmancxw zenciswn.64 me npes 1406
r. xpan wrwsmynz nperosapnn c wpuo, a npes 1408 r. nanpaswn onwi za cneuenw
nozxpenaia na eneuwn. pw oopmnneio na iosw nos c+xs ne ocianan esyuacien w
cp+cxwni zecnoi iean.
o iosa speme +nrapwie ce szwrnanw na op-
ienonwc oi uepxsaia ,o+zeciso Xpwcioso" s panacw /1649/
a. isopaia na ene+wiwn +nrapcxw xnw+osnwx oncianiwn ocieneuxw ,Iwiwe na
iean asapeswu" ce ouepiasai cnezwie na iosa zsw+enwe: ,me w +nrapcxwie
rpazose nxa ce oimeinanw c+c cwnoseie na +nrapcxwie uape."65 +xosozwienwie na
iosw onwi wnw oncianiwn w paiosuez my Ipy+wn, cwn na nocneznwn +nrapcxw uap
san Twmman.
nez iparwunwn xpan na +pnoscxoio uapciso Ipy+wn noi+pcwn ye+wme s+s wzwn, no
cxopo ro nanycnan nopazw sacannwie saz+n+enwn cnpnmo sasoesaienwie, nano+enw na
uwuo my pa-uwmwp. iiyx ion ce ososan s nrapwn. wrwsmynz ro npwen oiswsuwso,
i+pcenxw s neroso nwue c+xsnwx w soenen p+xosozwien. Ipy+wn wn sxnx-
T
uen s cpezwie na ynrapcxaia apwcioxpauwn w yuacisysan s pezwua npoiwsoocmancxw
axuww, opranwswpanw oi ynrapcxwn snazeien.
e e ncno c xaxsw iouno onnw cwnw ca pasnonaranw zsamaia +nrapcxw uapcisenw
noiomuw. ec+mneno e oaue, ue ie ca ycnenw za szwrnai na ocsoozwienna opa
uaci oi +wienwie na rpazoseie s ceseposanaznwie xpawma na +nrapwn. a iosa
cswzeiencisysa w oncianiwn ocieneuxw. +nrapcxoio s+cianwe wno c+nposozeno c
nosw s+op++enw zenciswn na snamxwn sonsoza, xonio nanec+n nopa+enwe na ocmanuwie
npw p+ci+p s 1407-1408 r.66
+nrapcxoio ocsoozwienno zsw+enwe npezwsswxano naxasaiennwn noxoz na answzoswn
cwn
xnenman. o zymwie na oncianiwn ocieneuxw ion osnaznn emcxa ,c on", i.e.
cnez xaio npeozonnn oxasanaia my iam s+op++ena c+npoiwsa.67 eponino s+npocnaia
emcxa wna ezna oi rpanwunwie xpenociw /oxono wpoi/, i.e. s semwie, s xowio ce
npeznonara, ue zencisysan Ipy+wn, cipemenxw ce za cw s+ss+pne wsryenwie amwnw
snazenwn. oncianiwn ocieneuxw ne c+omasa xow wnw ociananwie +nrapcxw
rpazose, s xowio c+mo nnamnano ocsoozwienno zsw+enwe npes 1408 r. nma
c+mnenwe, ue uaci oi inx ce namwpanw s npezenwie na wzwncxoio uapciso, mom ezwn
oi s+cianwuecxwie p+xosozwienw wn oncianiwn, +wsneno sawniepecosan za ocsoozw
amwnoio cw uapciso. a c+zaia na iesw rpazose ne ce snae nwmo noseue. pez-
106
nonara ce oaue, ue ie ne ca cno+wnw op++we. nez osnaznsaneio na emcxa
xnenman ce oinpaswn x+m sue none, Twncxa onaci, sa za ce cnpasw w iam c
s+cianwuecxw onwiw.
+cianweio na +nrapwie npes 1408 r., p+xosozeno oi oncianiwn w Ipy+wn, xaio
uaci oi onwiwie na anxancxwie napozw, noziwxsanw w nozxpennnw oi nrapwn za
oixs+pnni ocmancxaia onacnoci, wma nec+mneno snauenwe. nanpernaiaia ocianosxa
na anxanwie npes n+pswie rozwnw na XV s. c+npoiwswiennwie opw na +nrapwie
c+szanw cepwosnw saipyznenwn na sasoesaienwie. aio anra+wpanw snwmanweio w
cwnwie na xnenman, ie ynecnwnw zenciswnia na snamxwn sonsoza wpuo w opaia na
xnns iean asapeswu sa onassane na xnn+ecisoio my.
iosw cmwc+n s+cianweio na oncianiwn w Ipy+wn e wssecien npwnoc s cnonianno
s+snwxnanoio ezwnozenciswe me+zy anxancxwie napozw s omaia wm opa npoiws
ocmancxwie sasoesaienw. asw ssawmnoci wna is+pze xpaixoipanna w neycionuwsa
nopazw nepaswpaiencisoio w c+nepnwuecisoio me+zy iexnwie snazeienw. io samo w
ocsoozwiennoio zsw+enwe na +nrapwie npes 1408 r. nozono na zpyrw onwiw na
anxancxwie napozw
nnmano pemasamw nocnezciswn sa c+zaia na +nrapcxwie semw.
IH /1409-1413/. pes 1409 r. s ocmancxaia
zwnaciwuecxa me+zyocowua ce nonswno noso zencisysamo nwue nan-mnazwni cwn na
cynian answz I yca. opan ce zo anxancxwn nonyocipos no mope, ion noi+pcwn
c+xsnwuw cpez sacannwie anxancxw snazeienw cpemy pai cw xnenman.68 ecnoi
iean w snamxwni snazeien wpuo ce oxasanw nerosw eciecisenw c+xsnwuw. apez c
inx eswmennaia +nrapcxa xponwxa oi XV s. couw w +nrapwie: ,snese yca s
zynascxwie onaciw w c+pa ronemw mno+ecisa snacw, c+pw w +nrapw. nero e w
cp+cxwni zecnoi iean."69 pwc+ezwnwna ce w uaci oi ciapaia +nrapcxa
ynpasnnsama xnaca. n oaue wmana pasnonocounw wniepecw: uaci oi nen naueno c
oncianiwn w Ipy+wn ce cipemnna za cw s+ss+pne wsryenoio omeciseno nono+enwe w
npwswnerww upes opa cpemy cyniancxaia snaci. pyra uaci, wsmw zpenw w cpeznw
eozanw w uwnosnwuw, npemwnanw s iwmapcxaia cwciema cnez sasoesanweio, wnw
cxnonnw za nozxpenni yca npezw scwuxo nopazw iosa, ue ion ce onswn ne camo
cpemy xnenman, no w cpemy cs+psanaia c nero ezpa eozanna apwcioxpauwn, xonio
npwiwcxana w mxcxnmancxwie, w nemxcxnmancxwie cnaxww.
pw iesw ocioniencisa yca ce nacouwn x+m zpwn, xaio nnenwn pymenwncxwn
ennepen s mon. nez iosa ,xpenociwie s ymenwn saezno c unnaia onaci my ce
nozuwnwnw"70. pemwnasanxw npes siouna ymenwn, ion wn nozxpenen oi +nrapwie,
w io s onaciwie, xowio cnazanw x+m +pnoscxoio uapciso. peznonara ce, ue iosa
wnw wmenno xpenociwie, xowio Ipy+wn nozroiswn sa s+cianwe npes 1408 r. o+e w
i+xmo iesw c+wiwn wma npez swz w wsseciweio na ezna wsuesnana ocmancxa xponwxa,
sa xonio c+omasa . wxos w cnopez xonio oxono 1410 r. wsyxnano s+cianwe s
iapa aropa.71
pw ocmwzwn /15 xnw 1410 r./ yca wn paswi oi pai cw, a soncxwie my ce
snycnanw s onyciomwiennw naesw ws anxancxwie semw. noszws cianan +episa na
iesw x+psasw c+wiwn. o .sanosez na yca wn ywi s xpama mecinwni mwipononwi
amnn, a ipyn+i my wsxs+pnen npes xpenocinaia ciena na rpaza. +nuwmaia my
rpaenw, nanenw w onyciomasanw cenwmaia s paxwn. am ion noi+pcwn ye+wme npw
cp+cxwn snazeien zecnoi iean, cnez xaio npewsasan sa manxo s+s wzwn,
seponino s+snonsysanxw ce oi npwc+cisweio na +nrapcxwn uap oncianiwn.72 xopo
oaue cnez noezaia cw naz xnenman s 1411 r. yca nponswn c+maia +ecioxa
esorneznoci x+m zocxopom-
T
s. epxypwn cienonwc oi uepxsaia s c. paneu, epnwmxw oxp+r. auwonanna
xyzo+ecisena ranepwn own, Iwnwan sa ciapo+nrapcxo wsxyciso s xpwniaia na
xpam-namei-nwx ,nexcanz+p escxw"
wuapcxa ponn oi XV s. auwonanen mysen yzanema
wsnwua oi XV s. ysen ,nazwcnas apnenuwx" apna
nwn cw c+xsnwx zecnoi iean. on ce naxs+pnwn na cp+cxwie semw, sa za naxa+e
zecnoia, xonio npemwnan na cipanaia na pai my exmez. wna onyciomena +pwn w
ocazena cionwuaia n oso +pzo.73 cwuxo iosa zonpwnecno neroswie npws+p+enwuw
za ce oizp+nnai. Iecioxociia my npezwsswxana y+ac w oispamenwe cpez anxancxoio
nacenenwe. o ro oxapaxiepwswpano s enoca cw xaio cswpen rnasopes /xecez+wn/.
pemy yca ce wsnpaswn mwpox poni zecnoi iean w namwpamwie ce s nwsxo
c+cezciso ocmancxw mecinw ynpaswienw: yueni na xonwe w onaciia rwi,
xxcienzwncxwni en cy w sonsozaia na sa+nwie xpenociw s+pnwr w oxoneu /zn.
oxoann/ Xam-sa.74 zwrnanw ce w wsmwie my +nrapcxw npws+p+enwuw, a c inx w
scwuxw nezosonnw oi uy+zoio
rocnozciso. +ciananw wzwn w nnxow xpenociw w rpazose s siouna w rosanazna
+nrapwn /1412/. oiymasanxw s+cianweio s emcxa, xnenman nnman s+smo+noci za
yxpenw snaciia cw s pasyniy-sanaia eseposanazna +nrapwn w cnez c+wiwnia oi
1408 r. wzwn ocianan noz pasnope+zanwnia na +nrapcxwn xnns oncianiwn.
asyniysanw ce xpenociwie azapa, seu /zn. posazwn/, suara /zn. cnapyxoso,
posazwncxo/ w nioc.75
yca no+psan za cma+e nenpwnienwie cw. pes 1413 r. ion nanec+n yzap nan-nanpez
na Xam-sa,76 pascenwn mecinoio +nrapcxo nacenenwe w na mncioio my wnw zoxapanw
+wienw oi zpyrw panonw. nez iosa nacouwn cwnwie cw cpemy cp+cxwn zecnoi iean
w my oinen pezwua xpenociw, paso-pnsanxw cenwma w wswsanxw ,mnoro xopa oi
xpwciwnncxw poz"77. zap+i cpemy +pwn nwmwn oi onopa nenoxopnoio +nrapcxo
nacenenwe na wzwn w panona my. annwie sa c+zaia na +nrapcxoio nacenenwe s
iesw ypnw c+wiwn ca cm+inw w xpaixw. npwnwcxw no noneiaia na u+pxosnw
p+xonwcw morai za ce oixpwni csezenwn sa iesw c+wiwn. zno oi inx rnacw: ,
neio 6921 /1413/ yca noezw +nrapwie w rw wscenw na 23 anpwn."78 nma
c+mnenwe, ue wsseciweio oipasnsa ie+xwie nocnezw-
uw oi zsw+enweio na +nrapwie npes 14121413 r. oncianiwn w Ipy+wn nozxpenwnw
oopmwnwn ce cpemy yca poni naueno c pai my. yuaciweio na anxancxw eozanw
soncxwie na exmez nanecnw c+xpymwienno nopa+enwe na yca s wixaia npw
amypnw /zn. Twmmanoso, owncxo/ npes xnw 1413 r.
+nrapcxwni napoz, nwmen oi sozauw w opranwsauwn, nnman cwnw za ce s+snonsysa oi
ocmancxwie me+zyocowuw. Hnnocinaia ocianosxa na anxanwie ne wna naronpwnina
sa ezno ocsoozwienno nauwnanwe. +nrapcxwie semw wnw oxp++enw oi necrosopnw
nome+zy wm ocmancxw sacanw. pomennnxw npeznouwianwnia w nozxpenaia cw cnpnmo
ezwn wnw zpyr oi answzoswie cwnose, ie axiwuecxw c+zencisysanw na
sasoesaienwie za s+scianosni cwnwie cw.79
pes 1416r. siouna +nrapwn wna oxsanaia oi mwpoxo aniweozanno zsw+enwe,
s+srnaseno oi ene+wiwn ocmancxw canosnwx w orocnos ax-myz ezpezwn.80 o wno
s+s sp+sxa c ronnmoio cencxo s+cianwe s anazen nazon naueno c sop-xnxz+e
yciaa. nero yuacisysanw npezw scwu-
p++we oi spemeio na sonnwie c ocmancxwie iypuw npes XVXVI s. ysen ,nazwcnas
apnenuwx" apna
xo cennnw-mxcxnmanw, no napez c inx w ocmancxp eozanw, nan-seue wsmw
npws+p+enwuw na yca +nrapcxwie cennnw c+mo ne wnw esyuacinw xin iosa
zsw+enwe. s+pze noxasaienen e axi+i, ue snaciia z+nro speme na ycnnna za
noiymw s+cia nweio, a iosa ne w wno s+smo+no es c+zencisweio wnw none
c+uyscisweio w ynecnenweio na mec inoio +nrapcxo nacenenwe.
20-30- XV . pes 1425
r. ynrapcxwni snazeien w rwsmynz ce saen za nozroisw nos npoiwsoiypcxw c+xs c
yuaciweio na snacw w c+pw, xaio noi+pcwn w nomomia na eneuwn. osw oen c+xs
pasuwian w na +nrapcxwn napoz. aiosa c+xsnwuwie ce o+pnanw w x+m ,rocnozapn
na aropa", s xoroio wciopwuwie oizasna pasnosnasai Twmmanoswn cwn Ipy+wn.81 a
za ro wsnonsysa s npezcionmwn noxoz, wrwsmynz ro narpazwn c eozanno snazenwe s
ememxwn xomwiei.82
nrapcxwni xpan npeuenwn, ue nonsaia na Ipy+wn s oicamzynascxwie semw me szwrne
na opa +nrapwie. oncxwie na c+xsnwuwie osnazenw wzwn w pexoso. siounwuwie
cnomenasai sa 25 000 ywiw iypuw s on sa wzwn.83 iesw cpa+enwn nasnpno ca
yuacisysanw w +nrapw, opranwswpanw oi Ipy+wn, i+n xaio oncianiwn sas+p-
108
T
mwn +wsoia cw ome npes 1422 r., npwxien s +pwn npw zecnoi iean asapeswu.
cmancxwie nenpwnienw ne npeciananw za s+snarai naze+zw na +nrapwie. nopez
wsseciwn na yprynzcxwn pwuap epipanzon zso na poxwep zwnnomaiwuecxwni
nocpeznwx na cny+a npw mwnancxwn zyx Uoan wcxoniw sozwn nperosopw oi wmeio na
ynrapcxwn xpan c +nrapwie, xaio rw npwxanwn za ynwmo+ai namwpamwie ce s
cipanaia wm iypuw w scwuxw +nrapcxw semw zo own za ce nozuwnni na ynrapcxaia
xopona.84 ueswzno iesw nperosopw wnw s zyxa na ciapwie nnanose na ynrapcxwn
snazeien sa rocnozciso na anxanwie.
ac+puen oi noezwie na opemwie ce ananuw, wrwsmynz ce onwian oinoso upes
nperosopw c+c cyniana za wsip+rne oi p+ueie my uaci oi anxancxwie semw. pes
1433 r. s cyniancxwn zsop ce nswn neros npaienwx, xonio npezciaswn na ypaz II
onpezenenw npezno+enwn za ce oixa+e s nonsa na nrapwn oi rocnozcisoio cw naz
naxwn w ocna, naz +nrapwn zo own w uaci oi nanwn.85 ocnosaia na
naennsanwie npezno+enwn cionna ysepenociia, ue nacenenweio s iesw semw wno
cxnonno za ce szwrne cpemy ocmanuwie. epipan-^zon zso na poxwep nezsycmwcneno
oiennssa s n+inwn cw znesnwx, ue +nrapwie wnw roiosw za ce ocsoozni oi
uy+zaia snaci, ciwra za namepni xon
za wm nomorne s iosa. on nozuepiasa, ue zopw onesw +nrapw, r+puw, ananuw w
c+pw, xowio sasoesaienwie wsnonsysanw s pezoseie na csonia apmwn, c+mo ne wxa
ce xoneanw ,za wm o+pnai rp+" w za noznomornai ronnmaia xpwciwnncxa cwna,
xoraio in w ce sazana cpemy rocnozapwie wm.86
nrapcxwni snazeien wsnpaiwn npes 1435 r. +nrapcxwn xnns Ipy+wn npes yposnwx,
sa za ycianosw sp+sxa c pasyniysanaia ce nanwn. wrwsmynz wman npez swz, ue
opranwswpaneio na ezna xoanwuwn na anxanwie c+snaza c +enanwnia na nopoenwie
+nrapw w na camwn Ipy+wn, xonio ne npecianan zo xpan na +wsoia cw za paiysa sa
opranwswpane na opa cpemy ocmancxaia z+p+asa. pwei pazymno w nozxpenen
maiepwanno oi zy-posnwmxwie ynpasnwuw, Ipy+wn ce npexs+pnwn s nanwn, oix+zeio
ce s+pnan cnez wsn+nnenweio na mwcwnia oinoso s yposnwx. iiyx noen n+i
opaino sa nrapwn. cwnwnia na Ipy+wn wmanw sa uen za +ze c+szazeno
ezwnozenciswe na anxancxwie napozw cpemy ocmancxoio rocnozciso s sponencxwn
rowsiox.
X X H 1443-1444 . . pezsw+zanwnia
na so na poxwep sa opuecxaia roiosnoci na +nrapwie ce c+znanw no speme na
zsaia noxoza, npeznpweiw npes 1443
1444 r. oi noncxo-ynrapcxwn xpan nazwcnas T reno w ipancwnsancxwn sonsoza nom
Xynnzw. a 1 nnyapw 1443 r. upes cneuwanna yna nana srenwn IV npwsosan
xpwciwnncxwn csni na xp+cionocen noxoz cpemy ocmanuwie. oxaio cyxon+inaia apmwn
naueno c nazwcnas III reno w nom Xynnzw ce nozroisnna za ip+rne, ycwnwnia sa
opranwswpane na c+xsen xpwciwnncxw noi wnw cn+naiw oi newcxpenociia,
zsynwuweio w ssawmnwie nasapn+uw na nancxaia xypwn, eneuwn w enya.
noroponnwie npeuxw, pasnornacwnia w npoiwsopeuwswie wniepecw na yuacisysamwie
cipanw w n+nnaia wnepinoci wnw spa+zena cz+p+anoci na zpyrwie ronemw esponencxw
z+p+asw saaswnw opranwswpaneio na samwcnenwn ronnm npoiw-soocmancxw noxoz,
cneuenwn cw nopazw iosa nposswmeio ,z+nrwn".87
+npexw iosa s x+cnaia ecen na 1443 r. cyxon+inaia copna apmwn naueno c
nazwcnas III reno w nom Xynnzw ce oinpaswna na n+i npes ynasa sa anxancxwie
snazenwn na ocmanuwie. nen yuacisysanw ynrapuw, nonnuw, uexw, snacw, nemuw w
zp. yx wnw w xycwcixwie nozsw+nw yxpennenwn /sarenypr/ 600 s+op++enw xonw c
uemxw naemnwuw noz xomanzaia na n enex oi an. pwc+ezwnwnw ce oxono 800 c+pw
oi zecnoicisoio na eoprw panxoswu w 600700 onuw naueno c ocnencxwn sonsoza
ei+p osaueswu.
ozenw oi eoprw panxoswu, onnwie xononw ip+rnanw na xr w ce cnycnanw x+m
pymesau w wm. a 3 noemspw 1443 r. cnez nosxa soenna onepauwn Xynnzw nanec+n
samemeinsamo nopa+enwe na mxcxnmancxaia apmwn.88 opa+enweio npw wm* cnez
nonecenwie oi ipancwnsancxwn sonsoza npes 1441 1442 r. s pancwnsanwn w namxo
saryw onposeprano oinoso mnenweio sa necnomwmaia mom na ocmancxwie onnw cwnw.
p+cionocnaia apmwn wna nocpemnaia zpy+enxno oi mecinoio nacenenwe ome npw
nauannwie cw ci+nxw na anxanwie. i scwuxw cipanw ce ciwuanw zoposonuw, roiosw
za nozxpenni onuwie na nazwcnas III reno w nom Xynnzw, xowio nocpemanw xaio
ocsoozwienw. pancwnsancxwni sonsoza s nwcmo, oinpaseno zo wxnac nnaxw nei
znw cnez wmxoio cpa+enwe, nozuepiasa: ,amaia soncxa e zope, uaxa nei+pnenwso
cpa+enwe w ce ysenwuasa e+eznesno c +nrapw, omnauw, ananuw w c+pw, xowio
wzsai npw nac c nozap+uw w ce pazsai esxpanno na nameio npwciwrane."89 nomen+i
oi noezaia npw wm ce e sanaswn zo name speme s +nrapcxwn napozen enoc.
apoznwni neseu npezciasn ipancwnsancxwn sonsoza s mpauno oxp++enwe npwiwcnai
oi orpomna spa+a cwna. cr+cienwie i+mnw xpacxw na iasw eswsxozwua ion no-npxo
oixponsa neroswn nozswr:
, cw ciana nxyn zo+p xnax
cw oisopw can zwnnenwua, cw samasna na zecnaia ci+pna w noceue mnazw
anpaxiapw; +psa xonn nospaiw naneso, +wsa zyma ne mw ocianano..."90
a npwc+ezwnnsaneio na +nrapw x+m onnwie oipnzw na xp+cionocuwie oi ,z+nrwn"
noxoz c+omasai zopw nnxow ocmancxw neionwcuw s+npexw owuannwie sa inx ycwnwn
za npwxpwni wnw omanosa+ai necnonyxwie na csonia apmwn w c+npoiwswiennwie ycwnwn
na anxancxwie napozw. axa cnopez ,asasai na cynian ypaz" nom Xynnzw npwen
s+s soncxaia cw ezwn npecpemnan ro xonen oipnz oi +nrapw. on ouenwn nozxpenaia
wm w rw wsnonsysan xaio asanrapz s iosw n+psw eian na noxoza.91
aszsw+saneio na nacenenweio s cp+cxwie w +nrapcxwie semw npw nasnwsaneio w
noezwie na xpwciwnncxwie soncxw nozuepiasa s nwcmoio cw oi 4 zexemspw 1443 r. w
nancxwni nerai s nrapwn xapzwnan nwan esapwnw:,pw mene zonzoxa c+pw w
+nrapw, xowio me ysepnsaxa oi csoe wme w oi wmeio na zpyrw, ue mnoro iypuw wnw
sanosenw wnw wswiw, xoraio nonrnanw cnez cpa+enweio /i.e. wmxoio/; cmnia ce,
ue sparoseie ca nonecnw ne no-manxo saryw oi oxonnoio nacenenwe npw nrcisoio
cw cnez cpa+enweio, oixonxoio oi namwie [sonnwuw] no speme na cpa+enweio... ma
naze+za, ue iasw noeza me s+syzw cwnnw s+nnenwn cpemy iypuwie s iwn onaciw w
me naxapa mnoswna za oixa+ai za wm ce nozuwnnsai."92
+psoio nasnwsane na xp+cionocnaia apmwn w ycnexwie na onnwie n cwnw cipecnanw
ocmancxwie ynpasnnsamw cpezw w rw saciaswnw za npeznpwemai cepwosnw mepxw. axio
cswzeiencisysa ,asasai", c+c sanosez scwuxw oecnoconw mxcxnmanw wnw
npwsosanw noz snamenaia. osa e yxasanwe sa npezenno nanpe+enwe na ocmancxaia
snaci, uweio rocnozciso s spona wno nawciwna sacipameno. ynian+i ce oinpaswn
s noxoz s+npexw necrozwie na swmnwn ceson.
oncxwie na nom Xynnzw saezno c npwc+ezwnwnwie ce x+m inx s+op++enw +nrapw
mwnanw npes paromancxaia xnwcypa w ce nacouwnw x+m own. p+cionocuwie
nociaswnw sa ynpaswien na rpaza ezwn snazwxa, wsi+xnai npezciaswien na mecinwie
+wienw, w npes+pnanw oinoso s uepxsa z+amwnia, napeuena no-x+cno ,wasym nama".
osa wna cpeznosexosnaia uepxsa ,s. own". esw csezenwn sa oinomenweio na
+nrapwie x+m xp+cionocuwie ca noxasaiennw w s zpyr acnexi. e cswzeiencisysai
sa nanwunociia na yznw w zennw +nrapcxw cpezw s rpazoseie, xowio nesezn++ sa
T
ypcxw seciwien rpasxpa /XVI s.; no . zso wxone/
nwuapwn rpasxpa /XVI s.; no . zso wxone/
ciasanw naueno na ocsoozwiennw onwiw. osa ce nois+p+zasa w oi nnxow sanaznw
wsiounwuw: ,oseueio +nrapcxw rpazose, nacousanw oi nenaswci x+m mxcxnmancxoio
eso+we w c+mespemenno noziwxsanw oi pesnoci x+m xpwciwnncxaia snpa w nopazw
omnociia na eswxa w eznaxswn npowsxoz [na +nrapwie] c nonnuwie, cnez xaio
wsaxa nporonsanw iypcxwie rapnwsonw, mwnasaxa na cipanaia na xpann."93 ozonw
csezenwn c+omasa w zpyr no-x+cen wsiounwx ynrapcxwni neionwceu on-wnwn,
seponino wnopmwpan oi yuacinwuw s noxoza.
nponwxsaneio na xp+cionocuwie x+m o-
wn ipnsa za ce cs+p+ai w wsseciwnia na ,asa-sai" sa paszsw+sane na +nrapwie
ne camo oi oxonnociwie, no w oi no-zaneunwie xrosanaznw xpawma /nocousa ce iouno
azomwpcxo/. amomnaia pan w sonnyuw noznomaranw xp+cionocuwie, nan-seue
cnaznsanxw rw c npozosonciswe.
esw axiw, npwsnaiw oi ocmancxw wsiounwx, zoxassai xonxo ocnosaienna wna
ysepenociia na Xynnzw, xoraio s cipeme+a cw za nozz+p+a onnwn zyx na onuwie cw
wm nanomnnn neeznoxpaino, ue morai za pasuwiai na zpy+enxnaia nozxpena na
+nrapwie, cpez xowio me naepai s nomom nosw cwnw w me nonyuai npozosonciswe.
uaciweio na sonnyuw s iesw c+wiwn ne e wsnenazsamoio c+snaza nan+nno c
npezsw+zanwnia na so na po-xwep, xonio, xaxio seue ce wsi+xna, is+pzw, ue ne-
mxcxnmancxwie yuacinwuw s+s s+op++enaia cwna na ocmanuwie ne wnw inxna cwrypna
onopa w sw-
narw mo+enw za ce szwrnai cpemy inx. i zpyra cipana, ne wsa za ce sapasn, ue
wmenno s cpezwie na sonnyuwie wmano ociai+uw oi ciapaia +nrapcxa apwcioxpauwn,
xonio s ne ezwn cnyuan ce oxasana nenpwmwpwma c uy+zoio rocnozciso.94 +nnenwnia
na +nrapcxoio nacenenwe s own w xrosanaznwie panonw ne wnw nesnauwiennw, mom
no-x+cno naz nero wnw nano+enw ie+xw penpecww. nez xaio rpaz+i wn nanycnai oi
xp+cionocuwie, ocmanuwie ycipownw x+psasa pasnpasa c nenoxopnwie w oesrnaswnw
snazwxaia. ynian+i napezwn pania w sonnyuwie oi nwsxwie xpawma, xowio
noznomaranw xp+cionocuwie, za +zai wswsanw, a wmymecisaia wm za +zai
pasrpasanw.
eciia sa sassemaneio na own oi xp+cionocuwie ce pasnecna namwpoxo ws spona.
pan nazwcnas w esapwnw wsnpaiwnw +ps xypwep s+s eneuwn c nacionienno wcxane
noi+i nesaasno za ce nacouw x+m ponwswie, sa za nonpeuw za ce npexs+pnni
ocmancxw cwnw oi nazon. p+cionocnwni nnan seue wsrne+zan no-oc+meciswm.
opnwie xpwciwnncxw soncxw ce nacouwnw x+m paxwn, no ne mornw za ciwrnai zo
nen. nopez eznw yuenw s xiwmancxa /anazna/ pezna ropa pannosw spaia, a
cnopez zpyrw s naiwm-xaia nnanwna cnez ie+xw cpa+enwn npw ipyznw xnwmaiwunw
ycnoswn w es npozosonciswn ie wnw npwnyzenw za npexpaini noxoza w za ce
oiiernni.
cmanuwie no+psanw za cxnxuai mwp s zpwn, nois+pzen s erez /12 xnw 1444 r./.
pwnyzwnw rw pezwua ocioniencisa: nezociai+unaia nozroiosxa, nanwunociia na
uenipoe+nw ienzenuww s ynpasnnsamwie cpezw, xowio zonpwnecnw sa soennwie
nopa+enwn, napacnanwie s+nnenwn na anxanwie w npoiwsoiypcxw zenciswn na
sacannwie z+p+asw, c+npoiwsaia s nazon. nopez ycnoswnia na zpwncxo-erezcxwn
mwp +nrapwn ociasana nax noz iypcxo rocnozciso. osa ocionienciso, xaxio w
naxasaiennwie axuww cpemy onesw +nrapw, xowio nozxpenwnw xp+cionocuwie, snecnw
wssecino ynwnwe.
+npexw cxnxuenwn mwp nozroiosxaia s spona sa nos xp+cionocen noxoz
npoz+n+asana. +xsnwni noi oi nancxw w seneuwancxw xopaw samwnan sa esania,
roisenw ce sa n+i w xopawie na yprynzcxwn npwnu. eoprw panxoswu, sazosonen s
nonwiwuecxwie cw wcxanwn, cxnxuwn cenapaiwsen mwp c iypuwie, no nacenenweio s
nanwn npoz+n+wno za ce opw. wsaniwn ce onwisana za npwsneue sa c+xsnwx
xapamancxwn snazeien, xonio oinoso ce on+nuwn cpemy cyniancxaia snaci.
Hapwrpazcxwni wmnepaiop ce namecwn s ocmancxwie zwnaciwuecxw me+zyocowuw.
nopez ,asasai" ion wsnpaiwn s siouna paxwn npwxiwnwn ce npw nero npeienzeni
sa cyniancxwn npecion pxan ene-
w c nposswme xsme. ynian+i cxopo wn ysezomen, ue pxan enew sassen
cesepowsiounwie +nrapcxw semw. peciononacneznwx+i, +zemwni exmez II
asoesaien, wsnpaiwn Texaezwn nama c uaci oi pymwnwncxaia apmwn cpemy
camossaneua. niepecnw ca nozponociwie, xowio pasxpwsai oinomenweio na
noxopenoio +nrapcxo nacenenwe x+m npeienzenia sa cyniancxwn npecion. ecinwie
+wienw npezynpezwnw xsme, ue n+iwmaia x+m Hapwrpaz wnw sasapzenw oi cyniancxw
xopa. oc+seisanw ro za ce s+pne npw swsaniwncxwn wmnepaiop w za pasxa+e sa
nono+enweio wm c naze+za, ue ion me wm nomorne za ce ocsoozni oi iypuwie. zna
nom xsme ycnnn za wsnra s Hapwrpaz. esw wsseciwn nozcxassai oinoso, ue cpez
+nrapwie c+mecisysanw ocsoozwiennw ie+nenwn w ie nacouwnw naze+zwie cw, xaxio
no speme na me+zyocowuwie, x+m mxcxnmancxwn meie+nwx, i+pcenxw wsxoz s ie+xaia
cw c+za.
pes ecenia na 1444 r. sanounan siopwni xp+cionocen noxoz na nazwcnas III reno
w nom Xynnzw.95 era inxnaia apmwn ce oinpaswna no zpyr n+i oi wzwn no
zecnwn pnr na ynasa c uen za ciwrne epno mope w za ce nacouw x+m ponwswie,
sa za zencisysa eznospemenno c xpwciwnncxwn noi oi sanaznw w swsaniwncxw
xopaw. p+cionocuwie aiaxysanw wzwncxaia xpenoci. nopez ezwn oi yuacinwuwie
Xanc epreci, uwnio pasxas e npezazen oi nemcxwn noei w neseu-pwuap e-xanm
mnoro +nrapw oi rpaza ce npwc+ezwnwnw x+m apmwnia. pezsw+zanwnia na ezwn oi
opranwsaiopwie w npezsozwienwie s noxoza xapzwnan esapwnw sa nozxpenaia na
anxancxwie napozw ce c+znanw. s iosw noxoz +nrapwie nponswnw roiosnoci za
ce opni sa oixs+pnnne na ocmancxoio rocnozciso. omomia, oxasana na
xp+cionocuwie oi swzwncxwie +nrapw, ne wna wsonwpana wsnsa. axosa oinomenwe
noxasano w nacenenweio oi nnxow cena s nwsoci zo n+in na apmwnia. e-cnyuanno
cnez noxoza ocmancxaia snaci nan-ciporo naxasana +wienwie na zse cena oi iosw
xpan Hwpa w xomnn, xaio rw wscenwna npwnyzwienno s Hapwrpaz. necnenw oi
+nrapcxoio nacenenwe, xp+cionocuwie sasnazenw pexoso.
es za sassemai nxaia nwxononcxa xpenoci, nozxpenenw oi snamxw oipnzw,
xp+cionocuwie npoz+n+wnw n+in cw. Iwienwie na wxwnon ne ociananw pasnozymnw x+m
zenciswnia na xpwciwnncxaia apmwn. ssecino e zopw, ue npes siopaia nonoswna na
XV s. +nrapcxwni onwx na iosa sa+no sa ocmanuwie yxpeneno cenwme wn sanasen.
+omenweio, wsnpaieno oi ene+wiwn xymanwci neac wnswn wxonomwnw zo
mwnancxwn xepuor, nois+p+zasa yuaciweio na +nrapw s iosw noxoz: ,cwuxw
npaienwuw ezwnozymno is+pzni, ue non-
T
cxwni xpan saezno c xapzwnana na cseiwn nren /i.e. esapwnw/, c mno+eciso
ynrapuw w c ome noseue snacw, +nrapw w pyienw e nasnns+n uax s o-manwn."
p+cionocuwie ce nacouwnw npes asrpaz x+m apna, oesspeznsanxw rapnwsonwie s+s
sa+nw yxpenenw mecia npw osw nasap, Tymen, posazwn, eipwu /npw spen,
apnencxo/ w wxanwu /wxnxs xane npw xcaxoso, apnencxo/. nomomia na
+nrapwie ie ocsoozwnw xpenociwie axpononwc /oxono sxcwnorpaz/, anwaxpa,
anaia, asapna w zp.
narocxnonnoio oxp++enwe na +nrapcxoio nacenenwe, a nonnxora w nerosaia
nenocpezcisena nozxpena ynecnnsanw soncxwie na nazwcnas III reno w nom Xynnzw
s cpa+enwnia wm c mecinwie rapnwsonw. o +nrapcxaia nozxpena no speme na siopwn
noxoz wna snauwienno no-cnaa, oixonxoio npw n+pswn. osa ce z+n+ano na pezwua
ocioniencisa. p+cionocnaia apmwn ce zsw+ena no n+i, x+zeio wmano ronemw
ocmancxw nozenenwn, xowio cxosasanw c+npoiwswiennwie nouwnw na nacenenweio.
mecsan ce w ome ezwn axiop, xonio oxna+zan na mnoro mecia cnoniannwn cipeme+
na nopoenwie +nrapw za ce npwiexai s nomom na oezwnenwie xpwciwnncxw cwnw.
ezociai+uno oc+snasamw snauenweio na iasw nomom, nnxow a-naiwswpanw xaionwuw
nanazanw w rpaenw npasocnasnwie uepxsw, c xoeio ocx+pnsanw w oin+cxsanw
mecinwie +wienw. ayuwn sa iesw nponsw, xpan nazwcnas sapanwn c wspwuna
sanosez nozonw noceraiencisa. i zpyra cipana, esepowsiouna +nrapwn, x+zeio
npoiwuan enwnor+i na iosw noxoz, wna is+pze oesnxzena s xpan na XIV w nauanoio
na XV s. no speme na ocmancxoio sasoesanwe, a cnez iosa sacernaia oi ixpxcxa
xononwsauwn w c+n+icisysamaia n wcnnmwsauwn.
oxaio xpan nazwcnas nanpezsan x+m apna, cynian+i c+wpan orpomna soncxa s
zpwn oxono 100 000 zymw, xonio npes nnxow oi npoxozwie na siouna iapa
nnanwna wsnnsna s posazwncxoio none w oiiam ce nacouwna x+m apna. ezwnenwie
xpwciwnncxw onnw cwnw, ymopenw oi z+n+r n+i w ne manxoio wixw sa npessemane na
nnxow oxonnw xpenociw, maxap ue nnxow oi inx camw oisopwnw spaiwie cw sa
ocsoozwienn, ce pasnono+wnw c+mo nezaneu oi apna. cmancxwie soncxw oaue
ycnenw za saemai no-wsroznw noswuww oi swcouwnwie na Ipanrencxoio nnaio zo
peroseie na eez+encxoio esepo /zn. enocnascxo es./. Xpwciwnncxwie soennw
p+xosozwienw ce c+panw
p++we /XVXVI s./. xp++en wciopwuecxw mysen Tymen, mysen ,nazwcnas
apnenuwx" apna
na c+semanwe, sa za oc+zni npezcionmoio cpa+enwe. emeno wno za ce s+snpweme
wsunno nanazaienna iaxiwxa.
o csezenwn na oueswzuw w yuacinwuw s iasw wciopwuecxa wixa copnaia apmwn wna
nocipoena s z+roopasna nwnwn na pasr+pnai poni oi peroseie na esepoio uax zo
x+nmwciwie s+sswmenwn npw mecinociia nanosa. aszenena wna na ipw ocnosnw
uaciw ueni+p, nnso w zncno xpwno. nsoio xpwno oxsamano mecinociia oi
cesepowsiounwn xpan na esepnoio xpanpe+we zo mncioio, x+zeio znec ce oixnonnsa
oi sapnencxoio moce n+ini sa c. onema Ipanra /zn. amenap, apnencxo/. a iosw
nanr Xynnzw nociaswn oxono 4000 ynrapo-ipancwnsancxw onuw. ueni+pa wnw
onuwie, xowio p+xosozen cam nazwcnas oxono 4000 xonnwuw. ncnoio xpwno wno
pasnono+eno no-nasaz oi ueni+pa w wno o+pnaio x+m cxnonoseie, xowio ce cnycxai
na xr oi c. onema Ipanra. o wno c+ciaseno oi nei anzepw /snamena/. osa
xpwno nnmano omo xomanzysane. +xosozwno ce oi 5 enwcxonw, xowio zencisysanw
pasezwneno, nepasymno w neuenenacoueno. ncnoio xpwno wno nan-ynsswmo w saiosa
Xynnzw nociaswn saz nero sarenypra c manoxanwpenw op+zwn. ss+n iesw onnw
xpwna saz xpancxwie uaciw s ueni+pa wnw c+cpezoiouenw onnwie pezwuw na nexo
s+op++enw snacw, xowio ipnsano za wrpani ponnia na om rnasen peseps.
pezoseie na iasw mnoronapoznocina apmwn c op++we s p+xa ce cpa+asanw w
+nrapw. cmancxaia soncxa wna pasnono+ena c+mo z+roopas-no wmana nns w
zecen nanr, a s ueni+pa onno xape oi 1000 cnaxww, x+zeio wn cynian+i w
cswiaia my.
me s n+pswie uacose na zenn zseie soncxw ce xs+pnwnw ezna cpemy zpyra. i iosa
cn+cxsane zncnoio xpwno na copnaia xpwciwnncxa apmwn wno nouiw ynwmo+eno.
iosw ie++x mwr nom Xynnzw w nazwcnas reno nosenw xpancxwn oipnz w snamxaia
xonnwua w mxcxnmanwie wnw o+pnaiw s nrciso. namxwie xonnwuw ce ysnexnw
ionxosa, ue npenycnanw nas+ipe me+zy spa+wie oipnzw, sazmwnanw enwuapcxoio xape
w nax+nianw s narepa. penepersanxw rnasnwie uenw na on w neoxozwmaia
zwcuwnnwna, ie ce snycnanw sa nnnuxa w npeiosapenw c nen, ce oiiernwnw nan+nno
oi nonecpa+enweio.
+npexw uaciwunwie ycnexw copnaia xpwciwnncxa apmwn ne ycnnna za cnomw cnaxwwie
nopazw inxnoio uwcneno npes+sxozciso. a neswn nanr wixaia ce sozena c
npomennws ycnex. nomom na ipancwnsancxwie oipnzw zom+n nom Xynnzw. anycxanxw
ueni+pa, ion npezynpezwn cxnonnwn x+m npw+psanw zenciswn w nozainws na uy+zw
snwn-
nwn xpan za ne nanycxa mncioio cw w za panw noswuwwie cw.
pancwnsancxwni sonsoza aiaxysan neswn nanr w iwna na zncnoio ocmancxo xpwno.
on nanec+n yzap no pymenwncxwie cnaxww w rw xs+pnwn s n+nen cmyi. seie spa+w
xpwna wnw wssazenw oi cipon. o nazwcnas III npeznpwen neomwcnena aiaxa w
nanaznan enwuapcxoio xape. am nonaznan s xnonxa w sarwnan. nom Xynnzw nanpaswn
oiuann onwi za npezoispaiw nopa+enweio. osa ne my ce yzano nopazw naci+nwnaia
cnez rwenia na xpann zemopanwsauwn na copnaia soncxa w nopazw orpomnoio
uwcneno npes+sxozciso na mxcxnmanwie. pospnn escmwcnweio na no-naiai+mnaia
opa, ion sanosnzan na ociai+uwie oi csonia apmwn za oici+nni. osemxwie saryw
na xp+cionocuwie wnw ronemw. Xwnnzw wnw ywiw w panenw, wszasenw s esepoio,
nnenenw w norwnanw npw oici+nnenweio. osa wn iparwunwni sas+pmex na iasw
nameina wixa, x+zeio mnoro napozw na spona, noznomornaiw oi anxancxoio
nacenenwe, upes wsnpaienwie iam onuw nanpaswnw ome ezwn onwi sa oezwnen oinop
cpemy ocmancxaia arpecwn.
ocnezwuwie oi apnencxaia wixa ce oxasanw c+zonocnw sa uenwn sponencxw
rowsiox; cnez wixaia ocmancxaia z+p+asa npes+smornana saipyznenwnia cw w
npeznpwena nosw soennw zenciswn sa oxonuaienno sasnaznsane na anxanwie.
+mespemenno oaue apnencxaia wixa wna enwnor na ycwnwnia sa oezwnnsane na
esponencxwie z+p+asw cpemy ocmancxwie sasoesaienw. pw apna xp+cionocnaia wzen
npei+pnnna mnoro ie++x yzap, es za wsuesne s spona w npes siopaia nonoswna na
XV s.
apnencxaia wixa w npezxo+zamwie n zsa noxoza noxasanw, ue es ezwnozencisweio
na anxancxwie napozw sasoesaienwie ne morai za +zai cnpenw. eszencisweio camo
na ezna anxancxa cipana, oix+cnana ce oi omwie ycwnwn na zpyrwie /xax+sio e
cnyuani c+c +pwn npw siopwn noxoz/, opwuano na neycnex no-naiai+mnwie
zenciswn. esw c+wiwn zoxasanw, ue npw c+mecisysamwie na anxanwie spenw
eozannw opmw w oinomenwn w npw oycnosenaia oi inx nonwiwuecxa zeuenipanwsauwn
w z+noxw s+ipemnw npoiwsopeuwn wsrpa+zaneio na ipaen w nocnezosaienno
zencisysam an-iwocmancxw poni ce oxasano wciopwuecxw neoc+meciswmo zeno.
ewunwie wniepecw na anxancxwie snazeienw nazzenenw naz pasymnaia
npezswznwsoci sa npeozonnsane na nazswcnanaia naz scwuxw onacnoci.
pes 1445 r. uaci oi xpwciwnncxwn noi, wsnpaien za noznomorne xp+cionocuwie,
nasnns+n no ynasa oix+m epno mope. eroswie xomanzwpw
T
xapzwnan onzonmwepw w yprynzeu+i anepwan zso aspen zencisysanw s
cnopasymenwe c snamxwn sonsoza nom Xynnzw. iaxysanw wnw ocmancxwie rapnwsonw
s zynascxwie xpenociw wnwcipa, yipaxan, xpreso w yce. nopez cswzeiencisaia
na camwn aspen nonsaia na xpwciwnncxwn noi npezwsswxana paszsw+sane cpez
+nrapwie.96 ,aio ce np+cna ws cipanaia seciia xax namwie xopa noe+zasaxa
nesepnwuwie, xpwciwnnwie, +wseemw s +nrapwn, ce npoyzwxa, crosopwxa w sanswxa,
ue ne +enani noseue za nonacni iypcxoio rocnozciso. emwxa w naiosapwxa na xonw
w xapyuw scwuxwie cw wmymecisa, +enw w zeua, xaio oisezoxa uenwn cw zowi+x c
inx, sa za ce npezazai na rocnozapn na namxo."97
namxwni snazeien c+zencisysan npes pexaia za ce npexs+pnni 12 000 +nrapw c
zowi+xa w nox+mnwnaia cw w za ce nacianni na snamxa semn. on wspaswn
sazosoncisoio cw, ue npwema iesw ,mnoro xpapw nxze". +nrapwie, nozno+enw na
penpecww cnez xp+cionocnwie axuww, i+pcenw scnxaxsw cpezcisa, sa za ce cnacni oi
ocmancxwie nacwnwn zno oi inx wno w macosoio nanycxane na poznaia semn, sa
xoeio c+omasa aspen. esw wscensanwn cswzeiencisysai sa nenpwmwpwmociia na
nacenenweio. exiwsno oaue ie zose+zanw zo namanenwe na uwcnenociia na
+nrapcxaia napoznoci w c+oiseino na c+npoiwswiennwie n s+smo+nociw.
. +npexw wsxnxuwienno ie+xaia xpwsa, xonio
+nrapcxaia napoznoci npe+wsnna s xoza na sasoesanweio w npes n+pswie
zeceiwneiwn oi nanaraneio na ocmancxaia snaci, s+s siopaia nonoswna na XV s.
sanounano wssecino nopmanwswpane w ciawnwswpane na omecisenwn +wsoi. pw
wsxnxuwienno ipyznwie ycnoswn na uy+zoio snazwueciso +nrapwie sanounanw
cnonianno, no axiwsno za onosnsai zyxosnwie cw uenipose. +scianosen wn
wncxwni manaciwp, pezwua uepxsw w manaciwpw ws owncxo w s pasnwunw mecia na
axezonwn: ,s. aym" na xrowsiounwn pnr na xpwzcxoio esepo, cnenuancxwni
manaciwp ,s. Uoan pezieua", ,pecxaseu", manaciwp+i ,peuwcia" wnw ,+pnwno" s
oxonnociia na wueso w zp.98 osw npouec npoz+n+asan w npes XVI s., xoraio wnw
s+szwrnaiw oinoso auxoscxwni manaciwp, zpyrwie manxw manaciwpw oxono nero w
nnxow ciaponnanwncxw owienw, es oaue za +ze s+scianosena npezwmnaia mwpoxo
pasxnonena manaciwpcxa mpe+a. o cienwie na scwuxw manaciwpcxw uepxsw smecio
nwxoseie na uape w onnpw ce nonswnw nopipeiwie na xiwiopw cencxw n+psenuw,
nonose, sananiuww w i+prosuw. wna noznosena w rpw+nwso nozz+p+ana ipazwuwnia na
manaciwp-
cxw w u+pxosnw nomenwuw w xonzwxw.
xpan na XV s. s nomenwxa na manaciwpa ,aixa", xoncxo, wnw sanwcanw wmenaia
na ,snacienwna", i.e. mecien +nrapcxw n+pseneu, o-mwx w na +ena my wnwua.
iennssano ce, ue w-nwua ,zonze n oseeme upxxy oixpwcw^ n noxpn u.pxxy n
nonwen n c+snzs npnnpniy n xynw nosne ss mnwncinpn nixn". apez c inx ociananw
wmenaia w na cxoncxwie ,xnncienn" wpwua, ozop w pozwienwie my, paronos, xos
w ,nozpy+ne ero",san w +ypwua.99 orpacxwn nomenwx, sanounai npes 1527 r.,
nwuai cioiwuw wmena na zapwienw, , noxnonwnw "sa manaciwpa npw nocemenwnia cw no
10 cpe+pnwxa.100 ozonw npwnwcxw sa nozapenw cymw na onncxaia uepxsa c+z+p+a
onncxwni nomenwx. csen napw /oi 80 zo 300 acnpw/ ezwn snpsam opex+n ,sa cson
zyma wx" c yxasanwe, xoraio ion ympe, ,za npozazai oi wxa xo+aia, za xynni
zpyr".101
anaciwpcxwie paicisa oi cson cipana sce noseue ycemanw nosaia +wiencxa nacoxa
w omecisenaia ponn, xonio owienia npwzowsana s npomenenaia seue ocianosxa
xaio naswien w yzwien na napoznocinoio c+snanwe. i orpacxwie nomenwuw
noxnonnwuwie uysanw npw u+pxosna cny+a wmenaia na +nrapcxwie uape, sxnxuwienno
w wmeio na Ipy+wn xaio nocnezen npezciaswien na +nrapcxaia z+p+asnoci, a iosa
ecieciseno wno mopanno yzosneisopenwe w c+mespemenno nozxpansane na ezna
naze+za. axa manaciwp+i ce npesp+man s oizymnwx na napoznwie cipazanwn w ezw w
ce wszwrnan s ouwie na xpwciwnncxwie macw xaio ezna no-zemoxpaiwuna s cpasnenwe
c mwnanoio wnciwiyuwn. cioniencisoio, ue s+scianosnsaneio wnw wszwraneio na
zazen manaciwp seue ne wno zeno na eozanna s+pxymxa, a na sceomw rpw+w, ipyz
w maiepwanna nozxpena, c+y+zano ropzoci w snymasano uysciso sa omecisena
oirosopnoci.
anaciwpcxwie paicisa cw zasanw cmeixa sa csoeopasnaia cw opranwsaiopcxa mwcwn
w ce cipemenw za +zai s no-iecnw sp+sxw c nacenenweio. e wsnpamanw csow
npaienwuw iaxcwzwoiw no cena w rpazose. ozz+p+anw nwuna nwcmosna sp+sxa c
manaciwpcxw nacionienw, csemenwuw w noxnonnwuw. ozwnw csow xonzwxw w nomenwuw,
s xowio wrypwpanw w wmenaia na xiwiopwie. noro manaciwpcxw xnwrw w p+xonwcw
wnw zasanw sa npouwi wnw npenwcsane na rpamoinw +nrapw oi nwsxwie xpawma.
semenwuwie npwnrsanw no pezwua cnopnw s+npocw nome+zy cw zo manaciwpwie wnw
i+pcenw c+seiwie na wrymenwie.
i speme na speme orpasanwn w ono+apnsanwn npoxy+zanw monacw w nocnymnwuw.
nxow npwnwcxw pasxassai sa pasonnwuecxw nanazenwn,
116
ocoeno saueciwnw cnez XV s. o s+npexw iesw ezciswn rozwnwie na sanycienwe ce
wsnwssanw, oinoso ce nawpanw paicisa, xowio nonpasnnw paspymenoio, w +wsoi+i
na manaciwpwie npoz+n+asan.
a napoznocinoio camouysciswe na +nrapwie s rpazoseie npes XV s. rosopni w
nnxow omecisenw wsnsw, xaxsoio wno nanpwmep p+xosoznoio wm yuaciwe npw
sacswzeiencisysane na nouwi npez +nrapcxw cseiww. zwn iorasamen xnw+osnwx
nazwcnas pamaiwx opwcysan no nenocpezcisen nauwn eneswie na napoznocina w
omecisena yznoci ne camo y +nrapcxwie n+psenuw, no w cpez mwpoxwie napoznw
macw oi cenoio w rpaza npw npenacnne momwie na san wncxw oi +pnoso s wncxwn
manaciwp npes 1469 r. pwciwrnanoio s wxonon meciswe wno nocpemnaio oi nwunwn
+nrapcxw ,senmo+a" orzan Iynan w oi zpyrw onnpw. +moio wno w s own.
+npexw pe+wma na penwrwosno-napoznocina zwcxpwmwnauwn mecinoio nacenenwe ce
ciexno macoso c+c csemw w xanzwna npw momwie, nono+enw s uepxsaia ,s. eoprw",
sa za wsnsni nouwiia cw x+m ezwn +nrapcxw cseieu, a c iosa w pozonxwswie cw
uyscisa. oraia +nrapxa napezwna za ce nanpasw sa momwie cx+n xosuer oi
nernwemo z+pso, a m+++i n xiwiop+i eoprw ne no+anwn ++niwuwie cw, sa za
naasw cx+nouenen noxpos sa xosuera.102
apoznocinoio camouysciswe w cipeme+ sa ocsoo+zenwe oi uy+zoio snazwueciso y
+nrapwie zanw ocnosanwe na ene+wiwn xymanwci Iwnwn yonaxopcw /anwmax/ za
nozuepiae, ue ie ,nan-necnoxonno ouaxsai csoozaia cw w ne +enani za nonacni
seue ie+xoio pociso"103. iawnwswpaneio na omecisenwn +wsoi x+m xpan na XV w
nauanoio na XVI s. nwuw oi c+npoiwsaia na +nrapw oi pasnwunw omecisenw
npocnonxw cpemy sce no-pasmwpnsamwie ce acwmwnaiopcxw meponpwniwn na ocmancxwie
ynpasnnsamw cpezw.
owuwannaia napoznocina xaieropwsauwn na ocmancxaia snaci +nrapwie wnw
eswmenno nacenenwe, npwuwcneno x+m mnoroponnaia maca oi ,nesepnwuw" s
nozsnacinwie n anxancxw semw. c+snanweio na rocnozapwie ie c+mecisysanw no-
cxopo xaio nenaswcinw wnosepuw oi ,rp+uxo" /i.e. wsiounonpasocnasno/
sepowsnosezanwe, oixonxoio xaio oocoena napoznocina rpyna c+c cson onwx w
ipazwuww. aiosa w noceraiencisaia s+pxy iosw onwx w camouysciswe npezwsswxsanw
c+npoiwsa, xonio ce pasrp+mana s+nmno na sepcxa ocnosa xaio zsyon me+zy xp+cia
w nonymeceua, me+zy xpwciwnncisoio w wcnnma. pezanociia x+m snpaia w opaia s
nenno wme wna npezanoci x+m sexosnwie owuaw, wi w isopueciso, x+m amwnaia
semn w zom, x+m scwuxo cx+no w pozno.
pasocnasnaia u+pxsa nac+puasana w noz-
xpennna scwuxw ycwnwn sa oicionsane na napoznociia cpemy acwmwnaiopcxwie
non+nsnosenwn. n onsnsana sa cseiuw norwnanwie s zsyon me+zy xpwciwnncisoio w
wcnnma, s oinopa cpemy nomoxa-mezanusanwnia. ax+s e cnyuani c nwunwn +nrapcxw
sananiuwn-snaiap s own no npowsxoz oi pa-ioso eoprw. nez newmosepen
naiwcx oi mxcxnmancxwie zyxosnwuw w snacinwuw za cmenw penwrwnia cw ion wn
wsnpasen na c+z npes 1515 r. a nanauwie cw iypcxw anaiwuw ion sanswn
nenoxonewmo w c zocionnciso: ,wio c+c semno oraiciso, nwio c or+n mo+eie za
me ynnamwie, nwio c nnxaxso m+uenwe." sropen na xnaza nwso zo uepxsaia ,s.
own", ion wn onsen sa +nrapcxw cseieu, a opas+i w zenaia my ciananw npwmep
sa +nrapwie npw ycnoswnia na ie+xo napoznocino noiwcnwueciso. ssecinoci
npwzown w zpyr iax+s m+uenwx cowncxwni oymap wxona. pes 1555 r. nacwna
nomoxamezanuen, ion ce oixasan oi wcnnma w cianan +episa na iypcxwn anaiws+m.
ssepena mxcxnmancxa i+nna ro ywna c xam+nw, a innoio my pasx+cana w wsropwna.
rwo-rpacxaia ipazwuwn my npwnwcsa repowuno nosezenwe npez nacwnnwuwie. ,pyz
cw npaswm camo, neueciwseuo, sansnsa cmeno ion na ocmancxwn snacinwx, samoio
sannamsam c+c cm+pi seunw mw +wsoi... oseue oi iosa nnma za uyeie, xaxio sw
xasax ome s n+pswn zen na cipazanweio cw."104
ioiwuw, xwnnzw snannw w nesnannw +nrapw w npes iosw nepwoz w no-x+cno panenw
napoznaia cw ueci w wme, nes+smyiwmw npez sannaxwie na iwpanwie w npez cm+piia.
anuwna oi inx u+pxsaia ysenuana c opeonw, a iorasamnwie xnw+osnwuw c noxsannw
+wiwn. apoz+i c+szan oi iexnwn nozswr w m+uenwueciso oomenwn opas na sonnwn
anxanz+w Uoso. caxaien oi nacwnnwuwie, c nocneznwn cw z+x, c nocneznaia cw
xanxa xp+s ion saxpwnn cecipa cw oi noxwiwienwie na poz w snpa. s+pzwni oixas
na iosw ropz +nrapwn cnxam s+-nn+insa ycionuwsociia na nopoenwie my
c+napoznwuw.
,ope, sonsozo, rnasa cw zasam,
na ne zasam na iypcxa snpa."
+snnsanaia oi napoznwn neseu zesonxa ana wna xs+pnena s ,i+mnw sanzanw",
samoio oixasana za ce noiypuw. a cnomenaia cw manxa, xonio n ysemasa za cxnonw
w za npweme uy+zaia snpa, sa za ce cnacw, ana rnesno oisp+ma:
,+nuw, mane, onemena,
zexa ciowm ocnenena,
xax cw snpa za npezazam,
mo n n+pso za sapasam."
eiann oi ipamnwn c+z cienonwc oi uepxsaia ,s. ia-nacwn" s c. panacw /
1726/
T
4TI
>*(^"
oiuannw ycwnwn na mnoro mecia +nrapwie ce openw za wsnrnai wnw za ce
npoiwsonociasni na zpyro noceraienciso s+pxy napoznocinaia wm npwnazne+noci
cipamnoio zesmwpme. i. ep-nax pasxassa, ue +nrapwie w ananuwie +enenw
cwnoseie cw ome na ocem- wnw zeseirozwmna s+spaci, sa za rw cnacni oi iypcxwn
zecni+x s+pxy zeuaia, samoio +enenwie ne wnw ssemanw. xoraio nna-mwwie ce
np+cxanw c nop+uenwn no cena w rpazose, sa za c+wpai mnaze+w, +nrapwie
nanycxanw zomoseie cw w ce yxpwsanw z+nro c+c cemencisaia cw. npwnwcxa,
oiennsana na nnoio none na orocny+ena xnwra npes X1s.,newssecien
c+spemennwx wsnnaxan m+xaia na napoza oi zesmwpmeio w rpw+aia na pozwienn za
cnacw zeuaia cw oi napoznocino oesnwuasane. ,oraio nwmex iosa na cnoxonno
mncio, zonze mw wsseciwe, ue ca zomnw enw-
uapw. owie zeua ome ne ca roznw sa enwuapw, no npoxneiwie xneseinwuw me
naxneseiwnw npez npoxneiwie arapnnw. wsnraxa c mon npwnien npw men. s mnoro
ce nacx+pwx w ne snan xaxso c+m nwcan."
opw s nan-eswsxoznwie mwrose, xoraio ocmancxwie uwnosnwuw npwwpanw
+nrapcxwie momueia, pozwienwie ne npeciasanw za ce opni npoiws iosa cipamno w
ess+sspaino oix+csane w napoznocino norysane na cwnoseie wm.znwnoz-xynsanw
c+wpauwie na zesmwpmeio, sa za samenni zeuaia wm c esnpwsopnw. pyrw ip+rsanw,
es za ce oiuansai, nozwp xepsanwie c oisneuenw, cnezsanw rw zo
mecionasnauenweio w iam namwpanw nauwnw nonnxora za rw s+ss+pnai nax cpemy cx+nw
oixynw. ozwienwie npozasanw zpexwie na r+pa cw, sa za wsasni po+wie cw.
ene+xw x+m znn I
118

ip. 23/61

X

-I

1. a wsaniwn w iypuwie s xpan na XIV w npes XV s. s+. s1ro$or$xy, .

e8cn1cn1e nes yranwmscnen 81aa1es. nncBen, 1940, p. 396 m.; nrenos, .
ciopwn na wsaniwn. . 3. , 1967, c. 101 cn.; XaxyTnos, . espo1a1 ne oree.
1. ans, 1932, p. 180 s^.; Hseixosa, . ameina wixa na napozwie. apna, 1969,
c. 55 cn.
2. ie1, . ees<:e8 nes neera-rxns nw $ena1 ne emse concernan!: 1a
oiame. 1-3. ans e1c, 1958-1961.
3. HeTTe 1e ow1x, /. Ba rance en neT an Xe sicx. 1. ans, 1886, 350-
354.
4. 1exannre$cw ersca, . . Ba caipane ne nrmr en naxe (1402).
wcares!, 1942.
5. a anxancxwie napozw npes me+zyocowuaia s+. Hseixosa, . ameina
wixa..., rn. II w uwi. iam nwi.
6. a nero s+. noseue na c. 104.
7. a nanwn w iypuwie s+. eay, . B'1ame e1 nyasxn 1wmwe an Xe
sxcx. Bowyai e1c, 1937.
8. ananos, /. e ons1annnopo anno 1422 oppwna1a narrano n. e-
cxer. en. onn, 1838.
9. ]wpeuex, . ciopma cpa. 2. e orpaz, 1923, c. 129 cn.; 1ora, N.
s-(;o1re nes owiams e! ce 1a oianxe nen1a1e. 4. wcares!, 1937, p. 20, 22,
30.
10. nano51e5, I. |rra1x ze ex-1reio 1nes8a1oicen81 exanx. en. onn,
1838, p. 493, 435.
11. Hseixosa, . ameina wixa..., 5155 w uwi. iam nwi.
12. 1exe$, B. wnyac. wnapesr, 1952; auypex, . ypeuxan onacnocis w
peznnn spona so spemn nazenww oncianiwnononn. 31, 14, 1953, 139141. a
npoiwsoiypcxaia oanswsa s spona npes n+psaia nonoswna na XV s. cps. Hseixosa,
. ameina wixa..., rn. III w uwi. iam nwi.
13. yza, . opsa anancxoro napoza noz sozwienscisom xanzepera
npoiws iypeuxwx sasoesaienen. : osecis o xanzepere. sz. . . o sos w .
. wcinxos. ., 1957; eoprw acipwoiw-xenzeper. 14681968. , 1970.
14. asmer, r. enien <1er ro-Berer wnc! seie 2ex. nncBen, 1953.
15. o iesw s+npocw si^orsxy, . Hwi. c+u.; ciopma napoza ,1yro-
cnasw^e. 1. eorpaz, 1954, 134136.
16. xsenes, . Broicon esei Bnae /ene+xw s+pxy wciopwnia na
+nrapcxoio epnomopwe s nepwoza 1366-1448/. - w, 66, 1973, 3, c. 163 cn.
17. ozponociw y 1or%a, N. e sccne nes rwiamscnen o1xes \i
anien seier 31aa1;8nwnen. 1. oTa, 1904, p. 304 8^.; 1s1ona onwia. 2.
wcwresn, 1962.
18. ozponociw y aiier, /, V. 1s101re c!e ip1re ooian. 46. ans,
18361837; oswues, . . ciopwn ypuww. 1. ., 1963, c. 81 cn.
19. rae1r-re(/ennor51, r. a-nwnnaie 8wxan eniens Ues ro" Berers.
01e axes1en osiaiscnen 81ra1-wnn 1nan2ese12e. , 1, 1921, 1348: rr/, .
anwnnaie-1 sian. - , 15-19, 1912/1913; sianB anwnnaiexn. , 1,
1915, 49-112; 2, 1916, 305-348; nwra saxonos cyniana enwma I. ., 1969.
20. ps. eozannwie perwcipw sa +nrapcxwie semw oi XVXVI s. s: nwc na
iwmapcxwie perwcipw, sanasenw s pweniancxwn oizen na . , 1970; wszanwnia
wm s: , 2, 3. 8aBano1c, . raus1e 1sa Bea 1snaxo1ca. 2B1rm xa1as1arsx1
pop1s 1455 onme. anyeyo, 1964; ; onnwu-yxau, . wzwn w wzwncxwni
canz+ax npes 1516 sex. , 1975.
21. a cnaxwn+xa s+. Hseixosa, . pwnoc x+m wsyuasaneio na iypcxwn
eozanws+m s +nrapcxwie semw npes X-X1 s. - , 5, 1954, 115131;
yiauwesa, . rpapnwie oinomenwn s cmancxaia wmnepwn npes X-X1 s. , 1962;
Hseixosa, . xonomwuecxo passwiwe na +nrapcxwie semw npes enoxaia na iypcxoio
snazwueciso. : xon. +nrapwn. 1. , 1969, c. 160 cn.; ameina wixa..., c.
111 cn.
22. a xpwciwnnw-cnaxww s +nrapcxwie semw s+. Hseixosa, . osme
I
zannme o xpwciwnnax-cnaxwnx na an-xancxom nonyocipose s nepwoz iypeu-xoro
rocnozcisa. p, 13, 1957, 189-191; 1na|x, . c1 81eana wsana cx siansxo^
car81ya. , 3-4, 1952/1953; 8aBanoV^c, . Hwi.c+u.
23. annwie sa mespwie ca oi: 00 - 45/29, n. 32a 316, 16a;
cyanw, . Iparmeniw swpnor nonwca wzwncxor can uaxa ws 1466 ro-zwne. :
emoswia rpaxa 2. eo-rpaz, 1973, | 94, 104, 71; Iparmeniw onmwpnor nonwca
wzwncxor can uaxa ws 14781481 rozwne. : emoswia rpaxa. 2. eorpaz, 1973,
c. 154.
24. 00 - 45/29, n. 34a.
25. raeTr-i/enxoT, r. Hwi. c+u., c, 23.
26. nayunaia xnw+nwna c+mecisysai cxsamanwn, xowio oipwuai eozannwn
xapaxiep na cnaxwn+xa. nemo noseue camwie cnaxww ca npezciasenw no-cxopo
xaio uwnosnwuw na uenipannaia snaci, s+snarpa+zasanw sa cny+aia cw ne c+c
sannaiw, a c oiuwcnena sa inx oi npwxozwie na wc-xa eozanna penia.
cseinwnaia na iesw is+pzenwn cnaxwwie wsrne+zai nwmenw or scnxaxsw npasa s+pxy
semnia na snazenwnia cw w s+pxy pania, opaoisama iasw semn. nnxow
wscnezosaienw oiwsai no-zaneu, xaio renepa-nwswpai w nazuennsai snauenweio na
wssecinw neiwnwunw cnyuaw npw ynoipeaia s zoxymeniwie na iepmwna ,iw-map" s
cmwc+n camo na ,zoxoz", a ne na eozanno snazenwe. e ce onwisai za npwnwmai na
pannwn cnaxwn+x ,esse-men", i.e. necs+psan c npasa s+pxy semnia xapaxiep.
axwsa ymonocipoenwn ne ca c+opasenw nwio c ocioniencisoio, ue npes pannwn
nepwoz na ocmancxoio rocnozciso c+mecisysa nawnnoci s ynoipeaia na iepmwna
,iw-map", nwio n+x wsomo c xapaxiepa w ocoenociwie na eozannaia cocisenoci.
cieciseno npoz+n+enwe na iaxasa nocianosxa e omanosa+asane snaciia na cnaxwnia,
a oiiam w saswcwmociia na nozsnacinaia my pan. ocianosxaia ce oxassa c+ssyuna c
ienzenuwosnwie onwiw na nnxow yuenw za npezciasni cnaxwwie no-nwsxw no
nono+enwe zo pania w za cmexuai c iosa zenciswiennwie pasmepw na eozannaia
saswcwmoci w excnnoaiauwn. o iesw s+npocw: Hseixosa, . n, 1964, | 3, c.
173 cn.; sepwiwnosa, . . exoiopwe nepemennme nponemw s xapaxiepwciwxe
iypeuxoro eozanwsma. : nw+nwn w peznwn ociox. ., 1968, 160-161.
27. &e(xoya, . 8wr cer1aie$ re-ories c1w rezie onaer an 1eip8 ne
eBier II. - /8, 6, 1963, 104-120.
28. a mxnxoseie w sax+wie s+. Hseixosa, . ameina wixa..., c. 118
cn.; xon. +nrapwn. 1. , 1969, c. 165 cn. w uwi. iam nwi.; zxBui, . . XV
XVI asniarna cnine ye asa ya81 yaxar inTer -iwxa1aa1ar. Tanxw, 1952;
yiauwesa, . +m s+npoca sa c+ciasa w onwxa na ocmancxaia eozanna xnaca npes
XVXVI s. , 1961, |6, 46-81; arxan, . B. e( . . yuera. Tanm yaxTan
raBnr nanen. 953 (1546) 1ann. Branm, 1970.
29. - 217/8, n. 6a.
30. ax iam, n. 8a.
31. ax iam, 45/29, n. 26a.
32. ax iam, 217/8, n. 8a cn.
33. arxan, . B. Tai-wrx nye1 Bwxwxw (aUmxaTwn sianw 1i
-para1or1wwnc1a a11 sexTer. - T, 3, 1942, p. 938.
34. ax iam, c. 939.
35. - 217/8, n. 186.
36. a ocmancxaia z+p+asna opranwsauwn s+. aiier, 3. V. e8 s-ianmcnen
exnes 81aa18era$8wn wnz 81aa18er\ya11wn. 1-2. en, 1815; &B, . e1 .
on>en. aix 8oc1e1y an<1 ie \e81. V. 1. . 1. xorn e1c, 1957; ar -Ber, N.
Be 8wxan8. eny orx, 1973.
37. apxc, . Xpononorwuecxwe ssmwcxw. : pxws apxcanrens-ca. .
5-6. , 1939, c. 189.
38. eoprwesa, Hs. asswiwe w xapaxiep na xp+snwn zan+x s +nrapcxwie
semw. - w, 61, 3, 1967, 37-72 w uwi. iam nwi.
39. rocxe1iann, . . Tsnre <1e8 pewpxs e1 nes 1a18 an+mes zepms 1es
onie8 ^w8^w'a noe .)om"8. ai, 1949, 266-267.
40. I, 1, c. 105.
41. ax iam, c. 106.
42. Hr+caix I. . smanw 1an. 1. nxara, 1961,' p. 317.
43. - , XVI 1/11, oix+c sa xasa ociyp, n. 71 a w zp.
44. a nposwnuwannoio ynpasne nwe s+. xB&n, . . anwi swBan 8Teyian
zeyn Ba81annc1en wie ey-a1en ya1ar, $emr xasaBa1ar. e11e -T, 9, 1956, o
78, 251-261; aBanoyx, . Hprayna poce1a .T808xyen8x1n reiaHa pon Trsxoi y1ac!
ayioi zo arxyacxoe nwra 1699. - , 6, 1952, p. 172 8^.; T, . eT. o+n.
Hwi. c+u.
45. ozopos, . a zemorpacxoio c+cionnwe na anxancxwn nonyocipos npes
X-X1 s. - w, 53, 2, 1960, 197-201.
46. T, . e( . omn. Hwi. c+u., 114132; 8wcesxa, . )ai.
nx
12wcayan)w xxaxe y1a8n w nani 8e-iHaia xa yryeie rwraxa. 8a^eyo, 1965, 47-51.
47. Hseixosa, . poyusanwn na rpazcxoio cionanciso npes XVXVI s. ,
1972, rn. I.
48. ax iam, c. 65 cn.
49. roawrere, . e 1a. oyae cwrreier. ans, 1892, 182-183;
'0xsson, . aBxaw enera1 c1e 1'i-pnre ooian. ai, 1787-1790, p. 414.
50. aBano1, . Vo^no wre!)em'e osne 1 erceoyie. T, 11, 1961,
201-205; , . e1 . omn. Hwi. c+u., c. 51.
51. ps. nanp. - 45/29, III, n. 14a, 15a.
52. 1na1ax, . - 1n: Be aiBnn-8e 181ory o ai. 1. Be en1ra1 I*-
1anwc 1anU8. ain<1e, 1970, p. 301, 285.
53. Hseixosa, . ameina wixa..., c. 129 cn. w uwi. iam nwi.
54. a wcnnma w ponnia my xaio z+p+asna penwrwn s+.: apionsz, . .
cnam. mwn ouepx. ., 1918; wxonaes, . . cnam w rocyzapciso. ., 1931;
awa, . Be annc Ba\y o N311011. aiascws, 1966; arer, N. Hwi. c+u., c.
62.
55. eor^a, . eais proB1e-ies ne 1a 81rwc1wre 801a1e ze ipu-e 01-
1oian awx XVXVIe 81ec1e8. , 1974, N0 2, 47-58.
56. xawT, . Hwi. c+u., 48-69.
57. anzes, Xp. +nrapcxaia napoznoci npes XV s. , 1972, 111-112.
58. ryois, 5. /. Be ecBne o e -ceya1 eeisi i 81a 1nor anz 1Be
roce8 o 181ai18a11on rroi 1Be 1e-yenT 1BroweB 1Be neeTBenTry.er-xexy,
1971, 351-402.
59. anzes, Xp. Hwi. c+u., c. 112 cn.
60. eipos, . +zonocnw sexose sa +nrapcxaia napoznoci. , 1975.
ip. 62/112
T
1. anzes, Xp. +nrapcxaia napoznoci npes XV s. , 1972.
2. apxosa, 3. +nrapcxoio u+p-xosno-nauwonanno zsw+enwe zo pwmcxaia
sonna. , 1976, c. 11 cn.
3. Hseixosa, . pwnoc x+m wsyuasaneio na iypcxwn eozanws+m s
+nrapcxwie semw npes XVXVI s. 2. , 6, 1956, c. 115 cn.; yiauwesa, .
rpapnwie oinomenwn s cmancxaia wmnepwn npes XVXVI s. ,
e
1962, c. 117 cn.; Hseixosa, . - : xon. +nrapwn. 1. , 1969, c. 171 cn.;
ameina wixa na napozwie. apna, 1969, c. 111 cn. w uwi. iam nwi.
4. sian xanwnnaiexn. , 1, 1915, N0 1, p. 56, 58, 78-79.
5. raeTr-reenor, r. anwn-naie wUan eniens cxs roBerers. )\e
aUes1en 81ra- wnc! 1nan2ese12e. 00, 1, 1921, p. 22; n/, . anwn-naie-1
sian. - , 18, 50-51.
6. raeTr-reHenxoT, r. Hwi. c+u., c. 22.
7. epnmsam, X. nesnwx+i na Xanc epnmsam sa n+iysaneio my zo Hapwrpaz
npes 1553-1555 r. , 1970, c. 80.
8. raeTr-i/enxor, r. Hwi. c+u., c. 22, 26; n/, . Hwi. c+u., c.
53, 57, 58, 59; nwra saxonos cyniana e-nwma I. ., 1969, c. 48.
9. apxc, . anwian. . 3. . 2. ., 1949, 803-804.
10. Hseixosa, . pwnoc... 2, c. 126 cn.; xon. +nrapwn. 1, c. 172;
1na1crx, . sianmar'<1a rayye1 rwsniw. e1 -Ten, 23, 1959, N0 92, p. 538 su.;
yiauwesa, . rpapnwie oinomenwn..., c. 209 cn.; ue1xoi, . mwence exer-cee
par cer1aies isnwnons cxyrance e1 Ues a1xans w oyen e swr 1e sys1e^ ie
eoc1a1 ooian. , 1, 1962, 237-257; maxoy, . 1e rya (op-s1ewer) 1i
siamscBen exB in Beson-aerer erwcxs1cB11wn8 yon w1anen. Be1pr1, 1942;
Xauwerwn, X. nasapw-na y cmancxo^ zp+asw. apaeso, 1966; Hseixosa, .
ss+npeznw zan+uw w z+p+asnw noswnnociw s +nrapcxwie semw noz iypcxa snaci. ,
1958.
11. Hseixosa, . : xon. +nrapwn. 1. , 1969, c. 178 cn.
12. Hseixosa, . pwnoc... 2, c. 156 cn.
13. eac, 81. nrxscBes ae-wcB. ranxw, 1674, p. 515.
14. Hseixosa, . Ipencxw n+ienwcw sa anxanwie X-XT s. , 1975, 122-
135.
15. eTceanw, N. 8wr 1es a1anwes nes a1xans s1ayes a eponwe ooiane /
1450-1550/. - 1, 1967, 83-132; c-iopw)'a napoza 'yrocnasme. 1. eorpaz, 1953,
8586; Hseixosa, . a einwuecxwn w zemorpacxw onwx na wzwn npes XVI s. -
, 7, 1964, 12-14.
16. +n+os, . cmano-iypcxw wssopw sa +nrapcxaia wciopwn. 1, 3.
w, 34, 1938, 1-69; 39, 1943, 1-198; , 5.
17. Hseixosa, . sonpocy o no-no+enww zepsenz+wncxoro nacenenwn s
onrapcxwx semnnx s nepwoz iypeuxoro rocnozcisa. - , 20, 1960, 196
220, io]noscxw, . epsenuwcisoio so axezonxa. xon)'e, 1974.
18. ne^er, . ar1oxs1ar Baxx-nc!a. - nr, 10, 1951/1953; a$1c, .
ar1oxs1 w .msosxyensxi rei^anw pon mrsxoi y1ac-ainoi. 8ara]eyo, 1967.
19. ncer, B. X-X1 as1r1arc!a sianB 1ipara1or1wwnc1a wx ye wr1ann
1s1e1ie ranw. T1, 23, 1962, N0 1-2, 101-108.
20. &e(xoya, . Bes e1ep e11ewr ro-1e c-ans 1a 1e econonnnwe cxs
a1xans a eponwe ooiane /XVXTe s./. 8, 1970, 172-192.
21. ne^er, . enrane rwr e-scBncBx nes erBaws wn siamscBen emB.
1. 1s1anBw1, 1942, p. 94; eTceanw, N. Bes ac1es cxs prermers swxans conseryes
c1ans 1es ianwscrns 1wrc ne 1a . 2. ans e1c, 1964.
22. Hseixosa, . ocisoio s cmancxaia wmnepwn w no-cneuwanno s
+nrapcxwie semw noz iypcxa snaci. , 1955, | 2, 94-97.
23. arxan, . B. XV ye XBma as1r1arc!a sianB 1ipera1or1wwnc1a prax
18cT1mn oreairaryonw sex-xTen. 1-3. - T1, 1, 1940; yiauwesa, . a
npwno+enweio na pocxwn ipyz s ocmancxoio cionanciso npes XVXVI s. : scn. s
ueci . p+os. , 1970, 505-519.
24. Xpwcios, Xp. +nrapcxwie omwnw npes +spa+zaneio. , 1973, c. 44
cn.; ixoya, . onc-nxns e1 a-cewrs 1n1enewrs e! ex1enewrs Ues proces-sws
ayan! 1a enmssance nawona1e Bw1a-re.-, 1973, |> 4, 60-61; posza-nosa, .
Iwcxansnme ynxuww w on-sannociw onrapcxwx xnesos, ciapen-mwn w xoz+aamwes
/XVXVIII s./. , 1973, | 3, 42-60.
25. - - 3/36.
26. ax iam , 1/11, xasa ecpwe.
27. 8oxo1wx1, . Be neyexppeien! e nwe^wes yTes nans 1e 8w<1 w a1xan
c!w Xe e1 X1e sxcxs. - ax, 1, 1970, 89-90, 103.
28. ozopos, . anxancxwni rpaz X-X1X s. , 1972, c. 62 cn.
29. Hseixosa, . poyusanwn na rpazcxoio cionanciso npes XVXVI s. ,
1972, c. 19 cn.; ozopos, . anxancxwni rpaz..., c.80cn.; mxoxa, . \'\e
econormnwe c-es yTes e! pos Ba1xan1-wes an Xe X1e 81ec1es. 1, 38, 1970,
N0 2\eTceanw, N. ecBercBe swr 1a yTe oomane an Xe s. ans, 1974, p. 95 sn. w
wsno+enweio s iosw iom, znn I, rn. 1, c. 2.
30. Hseixosa, . pwnoc... 1. , 5, 1954, c. 92 cn.; nnxos, 3.
pazcxoio sananiuwncxo npowssozci-
so s +nrapcxwie semw npes XV XVII s. - , 1973, | 6, 68-87; ozopos, .
anxancxwni rpaz..., c. 110 cn.
31. arxan, . B. wrx-ap1 ye ap1 a1reie21 1an1n 1ci aynax1ar.
-T1, 17, 1955/1956, N0 1-4, p. 20.
32. o^amn-Tonosa, . axezon so X1-X s. xonwe, 1956, | 12,54. /si.
nozn. . Tonosa/.
33. ps. ocoeno nozponwie eozannw perwcipw s: , 13; csezenwnia
oi wsryenwn npes omapzwposxwie xazwncxw perwci+p oi 1550 r., onapozsan oi:
Taom, . 1)'x ro1oxo11Bwcner c-es acanes 8oa. wncBen, 1960; axonnwxa sa
wxiwca-a na rp. zwpne, wszazen oi: arxan, . B., XV as1nin sonwnc-a Ba21
Bnynx serxrne esya ye y1yecex yaUann 1esBn ye 1e|1 nwsws1ann 1an21i ec!en
xanwn1ar. - , 9, 2, 1942, 168-177.
34. a opranwsauwnia na ecnawie s+. nozpono: aTran, . 1s1anBw1 c1ans
1a seconne io1we nw Xe s1ec1e. ans, 1962; zannwie oi wszazenw zocera
npoioxonw na xazwncxwie c+zwnwma s +nrapcxwie semw s: aTBoy, . 0\e
roxoBncBer...; , 1-3; Hseixosa, . pwnoc... 2, 98102: ozopos, .
anxancxwni rpaz.
35. a1aBo\>, . >\+ roxoBncBer..., N0 765.
36. ax iam, N0 255-256, 470, 558; e/rx, . nrx aresiae w1a-
ns1an/973-1259/.1s1anBw1, 1933, N0 40; I, 2, | 69.
37. +n+os, . cmano-iypcxw wssopw sa wciopwnia na own. ep, 6,
1942, | 3-4, 87-88.
38. e/1x, . Hwi. c+u., N0 18.
39. aTBor, . 1e roxoBncBer..., N0 275.
40. anosa, n. ionancxaia zennoci na espewie na anxanwie npes X1-X
s. - , 1, 1, 1966, 106-119.
41. eTceanw, N. Bes c1es... 2.
42. a s+ipemna i+proswn s+. npoyusanwnia s+pxy rpaza uwi. s en. 29 w
30.
43. sno+enwe s+pxy cioxoswn acopiwmeni e nanpaseno no scwuxw nanwunw
wssopw, oinacnmw ce zo rpaza, wsnonsysanw s ipyzoseie, uwi. s en. 29 w 30.
44. Hseixosa, . poyusanwn na
rpazcxoio cionanciso...
45. ax+sos, s. ionancxwie sp+sxw me+zy yposnwx w +nrapcxwie semw
npes 16 w 17 cioneiwn. ., 1930; nwcapescxa, U. +proscxw sp+sxw me+zy
yposnwx w +nrapcxwie semw npes XVXVI s. cnopez zypos-nwmxwie wssopw. wc.
, 1973; e

1'ac1i1e c1es assocmons coiieraaxs ae awse /wroymx/ Uans 1es 1erres
Bw1aren awx Xe e1 X1e smc1es. , 1974, N0 2, 90-104.
46. anosa, n. +proscxaia w wnancosa zennoci na espewie na anxanwie
npes X1-X s. - , 1967, | 3, c. 32 cn.
47. xon. +nrapwn. 1. , 1969, c. 194 cn.
48. reex, . re amTssrrassen wn(1 ersmyerxe yon 8errnen wnn
osien \yanren<1 oes x1e1axer$. ra, 1879.
49. Hseixosa, . a pe+wma na cionancxaia omnna me+zy pym+ncxwie w
+nrapcxwie npwzynascxw semw npes XVI sex. : snr.-pym. sp+sxw w oin. 1.
, 1965, c. 113 cn.
50. Hseixosa, . poyusanwn na rpazcxoio cionanciso..., c. 48 cn., 79 cn.
51. 00 - onz 95, a.e. 23, onwc sa noszws.
52. esw nponemw ca sacernaiw s pasnwuna cienen s xnw+nwnaia, uwi. s
en. 29 w 30.
53. nwcapescxa, U. a npasnwn pe+wm na zyposnwmxwie xononww s
+nrapcxwie semw noz ocmancxo snazwueciso /X-X1 s./. - , 1973, | 2,
76-93.
54. wnexos, . owncxw xnw+osnwuw npes XVI sex. . 1. on eno. ,
1939, 63-74; ipxy, . . uep-xw ws wciopww nwiepaiypnmx couwne-nwn onrap w
cepos s XIVXVII se-xax. ., 1901, 27-143, 40, 150.
55. Hseixosa, . penwrwosno-na-uwonansnon zwcxpwmwnauww s onra-pww so
spemn iypeuxoro snazwuecisa. - , 1957, | 2, 78-88; eipos, . +zonocnw
sexose sa +nrapcxaia napoznoci. , 1975, 46-57.
56. apxc, . w I. nrensc. ouw-nenwn. 9. ., 1932, c. 374.
57. I cosrmiw e1 1a \'\\n Ue 1wrc1w c x. n1omo enayio eenoyese <1e
w1rn. on wna propBewa e1 axre cose wrcne-scne, 1rac1. per . Bocxyxo oiemc.
xrenxa, 1551, p. 221.
58. eac, 81. Hwi. c+u., c. 369, 49.
59. ax iam, c. 459.
60. o]anw-Tonosa, . Hwi. c+u., | 53.
61. wxoe, . ypcxoio sasnaznsane na +nrapwn w c+zaia na nocneznwie
Twmmanosuw. , 78, 1928, 41-112.
62. eipos, . +cianweio na oncianiwn w Ipy+wn. , 9, 1960, 210-
211.
63. yses, . occianwe oncian-iwna w Ipy+wna. , 1974, | 3, c. 55
cn.
64. yses, . Hwi. c+u. w uwi. iam nwi.
65. rrmn, . oncianiwn Iwnoco wn>eros +wsoi ieana asapesw-na
zecnoia cpncxora. , 42, 1875, c. 292.
66. a$1wre1, . Te ymmre c!w yoeyocx wiesa 1'maen swr 1es wrcs c1e
-yaT 8Ts1ra /1407-1408/. - 80, 1, 1957, 239-247.
67. arw, . Hwi. c+u., c. 292.
68. Tpoic, N. nnc wsa 1 se^ ezrecxnn. 8ara]eyo, 1971.
69. ynues, s. s ciapaia +nrapcxa xnw+nwna. 2. , 1944, c. 275.
70. arwn, . Hwi. c+u., c. 293; yses, . Hwi. c+u., c. 63.
71. wxoe, . Hwi. c+u., c. 53.
72. yses, . Hwi. c+u., c. 63.
73. /arwn, . Hwi. c+u., 297-300; peuex, . ciopma epa. 2. eorpaz,
1923, 113-114.
74. arw, . Hwi. c+u., c. 303.
75. nrenos, . opwie na +nrapcxwn napoz npoiws ocmancxaia snaci npes
n+psaia nonoswna na XV s. w noxozwie na nazwcnas apnenuwx. : apna 1444. ,
1969, 20-22. yses, . Hwi. c+u., c. 65 cn.
76. arwx, . Hwi. c+u., 306-307.
77. io}anosw, >. iapw epnexw pozocnosw w neionwcw. T, 1, 26,
1927, c. 223.
78. ax iam.
79. wcas. 1s1ona Trco-rnranria /1341-1462/. wcwres, 1958, p. 132, 21-
27.
80. Tpo1c, N. Hwi. c+u. w uwi. iam wsiounwuw w nwi.
81. 1or%a, N. o^es e1 exrraxs powr seryu- a swmre Ues crcnsacxs an
Xe s1e-cx. 1. 1. ans, 1899, p. 435, N0 1; Ts-1o1re cxs owiams e1 ne 1a
roianxe onen1a1e. 4. wcwresw, 1939, p. 20, 2223; 1s1ona ormies 2. wcwresw,
1964, p. 387.
82. wxoe, . Hwi. c+u., 111-112.
83. wriwi.ax'1, . ocwieie pnyxoare 1a 1s1ona oiaixr. 8. wcwresw,
1896, p. 4.
84. roamere, . ne 1a. oyae cwrreier. ans, 1892, p. 197; Hseixosa,
. Ipencxw n+ienwcw sa anxanwie..., 4961.
85. roamere, . ne 1a. Hwi. c+u., 194-195.
86. ax iam, c. 202, 224. o scnxa seponinoci poxwep, rosopenxw sa
+nrapw, yuacinwuw s ocmancxaia apmwn, wma npez swz cny+emwie s+s soenno-
nomomnwie xopnycw sonnyuw, mxcene-mw, mapionocw, snacw w mypmoswie zoposonuw
ax+nz+wwie. onxoio zo
ananuw, r+puw w c+pw seponino ce xacae zo onuw, xowio snazeienwie w
eozanwie, rocnozapw s c+oiseinwie sce ome ne wsunno noxopenw oi ocmanuwie
cipanw, wnw saciasenw za zociasni na cyniana no cwnaia na sacannwie cw
saz+n+enwn.
87. ^ecoya, . Ba Ba1aTe ie-ionaBx nes pewp1es. 8., 1971, p. 265 8^. w
uwi. iam nwi.
88. 1na1c1x, . e( N. uwr. era Bw1wmrm rnr araya swan wran.
wi, 7, 1949, N0 2, 481-495.
89. wriwra, . Hwi. c+u., c. 687.
90. +nrapcxo napozno isopueciso. 3. ciopwuecxw necnw. , 1961, c. 99.
91. 1na1c1x, . e1 N. 0%wr. Hwi. c+u., c. 488; a yuaciweio na +nrapwie
s zsaia noxoza s+. o1aroy, r. >\n ewnanie ner w18aren ai "Banen e1c!2w"
nes is ^1acs1a\y III a81e1x yon 1443-1444. - , 1973, N0 1, 65-71.
92. 1or^a, N. N0165 e1 exrraxs... 3, 109-110.
93. aTiacws, . nTpp1 a1-iac sTna cx ree 1acns1ao. ar-so1e,
1961, p. 138; onnms, . erwi nwnancarwi necanes ^war^w^ cnwc1a. rancowr,
1581, p. 449.
94. 1naTx, . n 81eana wsana cx siansxoe cars1ya. , 34,
1952/1953, p. 47.
95. a +nrapwie npw iosw noxoz s+.: Hseixosa, . ameina wixa..., c.
237 cn.; oTroy, r. Hwi. c+u.
96. meT, H. Te sowree pen w1Tsee swr ws1o1re <3e 1a w1ane an Xe
sxc1e. - , 2, 1966, 169-179.
97. Hseixosa, . Ipencxw n+ienwcw sa anxanwie..., 6569.
98. anzes, Xp. +nrapcxaia napoznoci npes XV sex, c. 140, 148, 149, 155
156 w zp. /sa s+scianosnsane na manaciwpw/; sanos, U. +nrapcxw ciapwnw ws
axezonwn. , 1970, c. 489 cn. /sa nameinwuw oi XV w XVI sexose/.
99. enwmes, . axezoncxwe xo-zwxw X-X1 s. , 1933.
100. sanos, U. Hwi. c+u., 489-524.
101. ianuesa, . w i. ianues. onncxwni nomenwx. , 1963, 8692.
102. nazwcnas pamaiwx. penacnne momwie na s. sana wncxw oi +pnoso
s wncxwn manaciwp. , 1, 1928, | 2, 183-184.
103. ecnxos, Xp. ono+enweio na +nrapwn x+m xpan na 15 sex. ,
6, 1891, c. 105.
104. wnexos, . Hwi. c+u., 63-74; ipxy, . . Hwi. c+u., 27-143, 40,
150.
nn II
I

I
XVI
XVII .
*
s. wmwi+p wxona
oi enwxo +pnoso /1617/.
auwonanna
xyzo+ecisena ranepwn own,
Iwnwan
sa ciapo+nrapcxo wsxyciso
s xpwniaia na xpam-nameinwx
,nexcanz+p escxw"
ip. 125/164. T
I ip. 164/202. I XVII .
ip. 203/251. I II ip. 251/257.



1.
e+zynapozno nono+enwe
w sonnw
na cmancxaia wmnepwn
. pes siopaia nonoswna na
XVI s. soenno-nonwiwuecxoio mor+meciso na cmancxaia wmnepwn sanounano za
oicnasa. osw npouec wn oycnosen oi npomenwie s+s soenno-nennaia cwciema,
xoeio zoseno zo wsocipnne na s+ipemnwie npoiwsopeuwn w zo axiwsna c+npoiwsa na
nopoenwie napozw. on wn pesyniai w oi z+noxwie wsmenenwn s c+oinomenweio na
nonwiwuecxwie cwnw s spona.
nez senwxwie reorpacxw oixpwiwn w sanounanaia excnnoaiauwn na xononwwie
npes XVI
XVII s. s noseueio esponencxw cipanw eozanwsm+i sanounan za ce pasnara w
xanwianwciwuecxwie oinomenwn ce yis+p+zasanw is+pze +pso. pezwua oipacnw na
npomwmnenociia ce s+senw nosw wnw ce yc+s+pmencisysanw pasnwunw op+zwn w
wncipymeniw, snezpnsanw ce iexnwuecxw nozopenwn w mexanwsmw, nosw iexnonorww.
npemwnasaneio x+m manwaxiypnoio npowssozciso nnxow xnonose na npomwmnenociia,
xaio iexciwnnoio npowssozciso, pyzozowsa, meianoopaoisaneio w zp., +pso ce
passwnw. a nasapa wnw nycxanw ronemw xonwuecisa cioxw.
sponencxaia i+proswn ce pasmwpwna wss+npezno mnoro. nennwn ocer wnw
sxnxuenw nosw cipanw w xoniwneniw. anounanaia naznpesapa sa nasapw w wsiounwuw
na cyposwnw sacnrana w semwie, namwpamw ce noz snaciia na cyniana. sponencxwie
i+prosuw w npaswiencisa nponsnsanw sce no-ronnm wniepec x+m wmnepcxwn nasap.
nwpanxw ce na no-wnienswsno cionanciso w mnorouwcneno nacenenwe, ronemwie
esponencxw z+p+asw wnw s c+cionnwe za oizenni snauwiennw cpezcisa sa
mozepnwswpane w peopranwswpane na csowie soncxw, sa yc+s+pmencisysane na
s+op++enweio w exwnwposxaia, sa nozz+p+ane na snauwienen noi.
iosa speme cmancxaia wmnepwn ocianana uy+za na nporpecwsnwie npomenw,
naci+nwnw s spona. ouwanno-wxonomwuecxaia cwciema w zecno-iwuno-ieoxpaiwunwni
npwnuwn na ynpasnenwe saz+p+anw passwiweio na nennoio omeciso. n ne wna s
c+cionnwe za nanpasw xaxswio w za e pazwxannw npomenw s wxonomwxaia,
omecisenaia opranwsauwn w apmwnia. cnosnaia maca oi npowssozwiennoio
nacenenwe, ocoeno na noxopenwie napozw, wna nwmena oi neoxozwmwie ycnoswn sa
nopmanna cionancxa zennoci. Iopmwie na xanwianwciwuecxo npowssozciso iyx ipyzno
cw npowsanw n+i. pemecisaneio na rnasnwie i+proscxw n+iwma oi pezwsemno mope
s inaniwuecxwn w nzwncxwn oxean cnez senwxwie reorpacxw oixpwiwn w
,pesonxuwnia na uenwie" s spona ie+xo ce oipaswnw s+pxy cionancxwn +wsoi.
amanenw npwxozwie oi xepsancxaia i+proswn, mwnasama npes ocmancxwie snazenwn.1
cwuxo iosa saz+nouwno pasnwxaia s cionancxoio passwiwe na wmnepwnia w na
nanpeznanwie esponencxw z+p+asw. aci+nwnwie npomenw s ocmancxaia eozanna
cwciema namanwnw soennwn noienuwan. wnaia w asiopwiei+i na cyniancxaia snaci
wnw nozxonasanw oi zwnaciwuecxwie opw w oi paspacnanoio ce snwnnwe na
pasnwunw zsopuosw xnwxw.2
cmancxaia z+p+asa sanounana za wsociasa sce no-ocesaienno oi nanpeznanwie
esponencxw cipanw w s onaciia na soennaia iexnwxa. ennwie noezw s npezwmnwie
cioneiwn ce z+n+anw npezwmno na zenciswnia na +psaia w nozsw+na cna-xwncxa
xonnwua w na enwuapcxwn xopnyc, s+op++enw c ipazwuwonnwie cpeznosexosnw op++wn.
pa+enwnia oaue npes siopaia nonoswna na XVI w npes XVII s. noxasanw, ue iasw
soncxa wna seue nepasnocionna na esponencxwie nexoiwnuw w naemnw
sonnwuw, s+op++enw c pasnoopasnw nexw ornecipennw op++wn. pes siopaia nonoswna
na XVI s. ce ouepiano ome no-npxo wsociasaneio s mopcxoio zeno w soennwn noi.
cmancxwie soennw xopaw oici+nsanw snauwienno na esponencxwie no pezwua
iexnwuecxw nosos+sezenwn w rnasno no ornecipennw opzosw op++wn w ornesa mom.
sociasaneio s+s soennaia iexnwxa w s+s s+op++enweio wno xomnencwpano rnasno c
ysenwuasane uwcnenociia na apmwnia cw. amo npes nocneznwie ipw-ueiwpw
zeceiwneiwn na XVI s. nnaienaia soncxa w cpezcisaia sa nennaia wszp++xa wnw
ysenwuenw nwso zsa n+iw.
U XVI
XVII . esaswcwmo oi nenaronpwninwie npomenw w ronemwie s+ipemnw saipyznenwn
opiaia, wspasnsanxw wniepecwie na soenno-eozannwie w xpoxpaiwunwie cpezw,
npoz+n+wna ipazwuwonnaia cw nonwiwxa na rpawien-cxw sonnw w naiwcx s+pxy
c+ceznwie cipanw. pw nosaia ocianosxa ie nocenw sce no-manxo npwzowsxw w sce
noseue saryw. nnxow oi sonnwie npes iosw nepwoz ocmanuwie manw wssecinw
ycnexw w zopw sassenw nosw iepwiopww. o nocienenno soennwie nopa+enwn ciananw
owuaen pesyniai s xonnwxiwie wm c esponencxwie z+p+asw. +pswie enesw na iosw
opai ce nouyscisysanw ome no spemeio na xnenman I. pes 1565 r. cnez
esycnemnw ycwnwn c ronnm noi za sasnazeni ocipos ania soncxwie my ipnsano za
ce oiiernni c ronemw saryw.3
+m cpezaia na XVI s. pycxaia z+p+asa ce wszwrnana xaio nan-sa+na cwna s siouna
spona. san IV posnw /15331584/ sassen asancxoio w cipaxancxoio xanciso.
esw zenciswn ce cnezenw c paszpasnenwe oi opiaia, xonio ce cipemnna x+m
esepen asxas w semwie no zonnoio ieuenwe na on w onra. pes 1569 r. wna
wsnpaiena enwuap-cxa uaci, nozxpenena oi 30-xwnnzna iaiapcxa xonnwua, sa za
sasseme cipaxan. cmancxaia soncxa wna paswia oi ezwn pycxw oipnz. axa
n+psoio snauwienno ci+nxnosenwe na wmnepwnia c ycwn sa s+pmwno c nposan.4
1570 r. enwm II sanounan nosa arpecwsna sonna cpemy wn+p, xonio wn rnasna
asa na eneuwn s nennaia i+proswn c esania. a cipanaia na eneuwn oaue
saciananw wcnancxwni xpan, nanaia, ania w nnxow wianwancxw xnn+ecisa, xowio ce
oezwnwnw s c+xs, napeuen semena nwra. cmanuwie ciosapwnw mnoroxwnnzna soncxa
na ociposa w sassenw rnasnwie rpazose wxoswn w Ia-marycia. oennwie zenciswn
oaue ce pasmwpwnw s rencxwn w zpwaiwuecxwn acenn. a 8 noemspw 126
1571 r. nwso zo enanio /zn. asnaxi/ cianana

nan-ronnmaia mopcxa wixa npes onosa speme. ezwnenwni noi na wraia nanec+n
xaiacipoanno nopa+enwe na wmnepwnia, xonio sarywna x+m 218 xopaa w 20 000
sonnwuw. wnw ocsoozenw 15 000 20 000 xpwciwnnw-pow, wsnonsysanw xaio rpeuw
na ocmancxwie nnasaiennw c+zose. arywie na xpwciwnnwie s+snwsanw na 7500
ywiw.
asnornacwnia me+zy yuacinwuwie s semenaia nwra oaue wm nonpeuwnw za ce
s+snonsysai oi noezaia cw. eneuwn, +enaenxw za sanasw i+proscxwie cw noswuww s
esania na scnxa uena w wsociasena oi c+xsnwuwie cw, ce c+rnacwna na mwp npw
ie+xw ycnoswn. n ce npwmwpwna c+c saryaia na wn+p. nocnezciswe ocmanuwie
sasnazenw w ynwc /1574/.5 wixaia npw enanio oaue passenuana mwia sa
nenoezwmociia na inxnoio op++we. n namepwna mwpox oissyx s unna spona w
ocoeno cpez nopoenwie anxancxw napozw.
i 70-ie rozwnw na XVI zo xpan na 30-ie rozwnw na XVII s. cmancxaia wmnepwn
sozwna nnxonxo z+nrw w wsiomwiennw sonnw c pan. xoza na soennwie zenciswn
npes 15781590 r. soncxwie n ycnenw za sasnazeni Twpsan, pyswn, epws w nnxow
zpyrw semw. o-x+cno wpancxwni max ac, cnez xaio ciawnwswpan z+p+asnoio
ynpasnenwe w apmwnia cw /me+zy zpyroio upes s+se+zane na apiwnepwn w zpyrw
ornecipennw op++wn/, sasoxsan ypwcian, uaci oi xpzwcian, sepanz+an, pmenwn
w siouna pyswn /1603/. nocnezciswe ion oinen pax w zpyrw semw c rpazoseie
arzai, amacx, psepym. opiaia cw s+ss+pnana iesw snazenwn ezsa npes 1638 r.,
no psepym w sazxasxasxwie semw ociananw na pan.6
inomenwnia me+zy cmancxaia wmnepwn w onma c+mo wmanw spa+zeen xapaxiep.
aiapcxwie nanazenwn w onyciomenwn s noncxwie semw, xaxio w xasamxwie naesw s
ocmancxw iepwiopww c+szasanw nosozw sa nenpex+cnaiw ci+nxnosenwn. pes 15891591
r. apmwn, xomanzysana oi pymenwncxwn ennepen, naxnyna w onyciomwna noncxwie
norpanwunw onaciw. onnaia npes 1617 r. zosena zo ycianosnsane na rpanwuaia
me+zy zseie z+p+asw no neci+p. a cnezsamaia rozwna wsyxnan nos xonnwxi,
xonio npoz+n+wn zo 1622 r. rpomna apmwn ocazwna noncxwie cwnw npw Xo-iwn, no
wna paswia. a onnoio none ociananw ywiw nnxonxo zeceixw xwnnzw nennw
sonnwuw w uenwni n oos. oznwcanwni mwpen zorosop /1622/ ne npemaxnan oaue
wsiounwuwie na cnopose me+zy zseie cipanw.7
an-sa+no snauenwe sa noswuwwie na cmancxaia wmnepwn s pezna w rowsiouna
spona, xaxio w sa c+zaia na +nrapcxwn w zpyrwie anxancxw napozw npes XVI w
XVII s. wmanw sonnwie c Xacyprcxaia monapxwn.8 Iepzwnanz I /1522
1564/ nonyuwn nacnezcisenwie semw na Xa-cyprwie s scipwn, a cnez wixaia npw
oxau /1526/ wn wspan w sa xpan na exwn, nrapwn w X+psaicxo. +p+asaia my ce
npes+pnana s oezwnwienen ueni+p na napozwie oi cpeznozynascxwn acenn s opaia
wm npoiws ocmancxaia arpecwn. menno Xacyprcxaia monapxwn ce oxasana nan-
cepwosnaia nperpaza sa mxcxnmancxwie sasoesaienw s cipeme+a wm za nponwxnai x+m
pezna spona, xonio ie ne ycnenw za npeozoneni nwio npes XVI, nwio npes XVII s.
pes 1566 r. xnenman I nacouwn csowie soncxw x+m nrapwn, xaio xpannaia my uen
wna npessemaneio na wena. aci+nnenweio oaue wno cnpnno npw manxaia xpenoci
wreisap. nez meci-cezmwunw ocaznw oese rpaz+i wn sassei. pan cienwie my
oaue sas+pmwn +wsoia cw xnenman. pmwnia my ce oiiernwna opaino x+m enrpaz.
n ce cnacwna oi nopa+enwe camo nopazw eszencisweio na ascipwnuwie. +npexw
mnoroxpaino noznosnsanwie zorosopw soennwie xonnwxiw me+zy zseie z+p+asw s
norpanwunwie onaciw ne npeciananw.
+nro oinaranaia sonna sanounana npes 1593 w npoz+n+wna zo 1606 r. me s nennoio
nauano swencxwni zsop w nanaia ce nociapanw za n npwzazai xapaxiep na opa ,sa
samwia na unnoio xpwciwnnciso" w za npwsnexai noseue c+xsnwuw. iaxasa sazaua
wnw wsnpaienw s cipanwie na peznwn w onnwn ynas w na siox pezwua nancxw w
wmnepaiopcxw areniw. zwn oi inx, x+psaiwn+i nexcanz+p omynoswu, ipnsano za
cneuenw sa c+xsnwuw na wmnepaiopa xnnseie na pancwnsanwn, namxo w onzosa,
pycxwn uap, a upes nero zopw w wpancxwn max.
iosw momeni c+szasaneio na mwpox aniw-ocmancxw c+xs ce oxasano nes+smo+no.
cexw oi esponencxwie monapcw wman csow s+ipemnw w s+nmnw nponemw, csow
npoiwsnwuw w sparose, csow ,cocisenw iypuw". io samo nwio ycwn, nwio onma
saciananw pemwienno na cipanaia na ascipwncxwie Xacyprw. e nonyuwnw wssecina
nomom s+s soncxa w napw oi nemcxwie xnn+ecisa, snwsamw s c+ciasa na epmancxaia
wmnepwn, oi nnxow wianwancxw xnnse w zp. apwunw cycwzww oinycnanw wcnancxwni
xpan w nanaia. wencxwni zsop oaue namepwn c+xsnwuw s+s sacannwie na cyniana
zonnozynascxw xnn+ecisa pancwnsanwn, namxo w onzosa. nnseie w nacenenweio na
iesw cipanw ce cipemenw za ce ocsoozni oi saswcwmociia cw x+m opiaia.
onnaia ce sozena npezwmno na iepwiopwnia na nrapwn c npomennws xapaxiep.
izennw rpazose w xpenociw npemwnasanw oi p+ue s p+ue. mo sseio, nopazw
nes+smo+nociia za nozz+p+ai ro-
nemw apmww w zseie cipanw ce s+sz+p+anw za npeznpwemai snauwiennw soennw
onepauww w wsnrsanw pemwiennw cpa+enwn. e pasuwianw is+pze mnoro na cwnwie na
csowie c+xsnwuw w sacanw.
i ecenia na 1594 r. ycnemnw zenciswn cpemy ocmanuwie sanounanw soncxwie na
zonnozynascxw-ie xnn+ecisa, ocoeno na pancwnsanwn w namxo. nez xaio ouwciwnw
csonia semn oi nenpwnienwie, onnwie oipnzw na snamxwn xnns wxawn Xpapw /1593
1601/ sanounanw za wss+pmsai naesw na xr oi ynasa, za npecnezsai w nanacni
meiw na mecinw w iaiapcxw uaciw, za ono+apnsai w nnnu-xocsai cenwma.
nocnezciswe ie nanazanw w pasrpasanw +nrapcxw rpazose wnwcipa, yce,
swmos, wxonon, pexoso, wzwn w zp.onnxora nasnwsanw z+noxo s semwie na xr
oi ynasa w zociwranw zo asrpaz, nesen,paua, a nonnxora npemwnasanw anxana w
ce nonsnsanw za+e s oxonnociwie na noszws w na zpwn. anounanaia z+nra
wsiomwienna sonna oi camoio nauano oxsanana w +nrapcxwie semw.
pes nocneznwie rozwnw na XVI s. wxawn Xpapw sa xpaixo speme ycnnn za nociasw
noz cson snaci pancwnsanwn /1599/ w onzosa /1600/. iosa ion snns+n s
xonnwxi c ascipwncxwn wmnepaiop, xaio c+mespemenno ce onwisan za ce nomwpw c+c
cyniana. pes 1601 r. snamxaia soncxa wna paswia, a wxawn Xpapw wn ywi.
Xacyprcxoio snazwueciso na pancwnsanwn ce oxasano xpaixoipanno. pae+wie w
npwiecnenwnia na ascipwncxwie naemnwuw w uwnosnwuw, xaxio w onwiwie na
xaionwuecxwie zyxosnwuw za s+pnai xaionwuwsma npezwsswxanw cwnno nezosonciso s
cipanaia. pes 1603 r. wsyxnano s+cianwe. aueno na zsw+enweio sacianan iean
ou-xan. on ycnnn za nporonw wmnepaiopcxwie soncxw oi pancwnsanwn w uaci oi
nrapwn, xaio c+mespemenno noi+pcwn c+xs c opiaia. pes 1605 r. swencxwni zsop
wn npwnyzen za cxnxuw mwp c ouxan. osa ycxopwno w npwxnxusaneio na sonnaia c
ocmanuwie.
mwpnwn zorosop, noznwcan npes 1606 r. s ynrapcxoio cenwme wisapox
/Iwisaiopox/, ne wnw npezswzenw c+mecisenw wsmenenwn s rpanwuwie. pemy
eznoxpaina snocxa opiaia ce oixasana oi e+eroznwn zan+x, xonio npezw sonnaia
wn nnaman oi scipwncxaia wmnepwn. ynian+i sa np+s n+i npwsnasan
wmnepaiopcxaia iwina na yzon II. axa ion ce saz+n+asan za ro ipeiwpa xaio
pasnocioen na cee cw snazeien.
Iwisaiopoxcxwni zorosop nociaswn nauanoio na nos nepwoz s+s ssawmooinomenwnia
me+zy zseie wmnepww, xaio npesec+i na cwnaia sce no-onpezeneno sanounan za xnonw
x+m scipwn. orosop+i wn noznosen npes 1615 r. nero wnw
I. .n -. -
r za
128
sxnxuenw nosw xnaysw. on cianan ocnosa sa perynwpane na oinomenwnia me+zy zseie
z+p+asw uax zo 60-ie rozwnw na XVII s.
IH, X. pes iosw nepwoz no-nanpeznanwie
sanaznoesponencxw z+p+asw Ipanuwn, nrnwn w Xonanzwn pasmwpwnw sp+sxwie cw c
cmancxaia wmnepwn.9 inomenwnia wm c opiaia ce onpezennnw oi iexnwie
nonwiwuecxw w i+proscxw wniepecw. +npoc+i sa ,iypcxaia onacnoci", sa cnacnsane
na ,xpwciwnncxaia omnoci" nwxora nnman cepwosno snauenwe sa ynpasnnsamwie
xp+rose s iesw z+p+asw, none+e ne wnw nenocpezciseno sacipamenw oi ocmancxaia
arpecwn. aiosa ie es ocoenw cn+nxw mo+enw za pasmwpnsai csoeio wxonomwuecxo
nponwxsane w nonwiwuecxo snwnnwe s wmnepwnia.
i spemeio na Ipanuwcx I w xnenman I Ipanuwn ce cmniana sa ipazwuwonen ocmancxw
c+xsnwx. pes mnoroxpaino noznosnsane na cxnxuenwie npes 1535 r. ,xanwiynauww"
in yis+pzwna i+proscxwie cw noswuww w yxpenwna nonwiwuecxoio cw
anws+i enanio c rpaz enanio ciapwnna wianwancxa rpasxpa oi newssecien
asiop. apw+xa nauwonanna wnwoiexa
snwnnwe s+pxy opiaia. osa snwnnwe ce ysenwuwno ocoeno npes nocneznwie
zeceiwneiwn na XVII s. no speme na sonnaia c scipwn, xoraio xzswx XIV snns+n s
ponnia na noxposwien w cnacwien na cmancxaia wmnepwn.
nrnwn ycianoswna npexw sp+sxw c wcoxaia nopia no-x+cno. pes yis+p+zasane na
noswuww s i+proswnia, saxpenenw c noznosnsanw xanwiynauww, anrnwncxwie
ynpasnnsamw cpezw wmanw s+smo+noci za s+szencisysai s+pxy nonwiwxaia na
wmnepwnia. exnwie npezciaswienw s Hapwrpaz wrpanw nocpeznwuecxa ponn s
xonnwxiwie n c onma w scipwn. o speme na pwicxaia sonna /16451669/
anrnwncxoio npaswienciso ne camo ue ne oxassano nomom na eneuwn w xpwciwnncxwie
cwnw, no noznomarano ocmanuwie. pes nonyuenwie xanwiynauww s nauanoio na XVII
s. Xonanzwn

c+mo axiwswswpana i+proscxwie cw sp+sxw c wmnepwnia, xaio nozono na Ipanuwn w
nrnwn ce cipemnna za snwne na nennaia nonwiwxa.
pes iosw nepwoz ocmancxaia s+pxosna snaci rnezana na xanwiynauwwie camo xaio na
eznocipannw oici+nxw, zazenw ,no mwnoci" oi cyniana na esponencxwie snazeienw.
esezn++ in csoesonno oixassana za rw c+nxzasa wnw n+x rw oimennna. +c
saz+nouasane na nennwn ynaz+x oaue ie ciananw cpezciso ne camo sa wxonomwuecxw
naiwcx, no w sa nociasnne nonwiwxaia n s saswcwmoci oi sanaznwie z+p+asw. pes
XVI w XVII s. cynianw w seswpw nesezn++ ce z+p+anw esuepe-monno, nonnxora rpyo
w narno x+m npezciaswienwie na esponencxwie z+p+asw. e rw noznaranw na
ynw+enwn, xonwcxysanw zwnnomaiwuecxwie wm zoxymeniw w wmymecisa. cipeme+a cw
za sanasni i+proscxwie cw noswuww wnw n+x anra+wpanw s xonnwxiw na zpyrw mecia,
sanaznwie npaswiencisa neswnarw npoiwsozencisysanw pemwienno na iaxwsa
npezwsswxaiencisa. o c napacisamwie saipyznenwn na cmancxaia wmnepwn, ocoeno
npes siopaia nonoswna na XVII s., nemaia ce npomenwnw. esezn++ in wna
saciasnna za npweme ynwswiennoio nocpeznwueciso na nnxon oi xpwciwnncxwie cw
napinsopw wnw za cnezsa iexnwie yxasanwn w c+seiw.
U XVII . pes iosa speme uenipannoio
ynpasnenwe na z+p+asaia axiwuecxw wno s p+ueie na seswpwie oi poza sonpxnx,
oi xonio npowsxo+zanw pezwua cnoconw w eneprwunw z+p+asnwuw /senwxwie seswpw
exmez sonpxnx, cwn+i my xmez sonpxnx, apa yciaa sonpxnx w zp./. e
nono+wnw ronemw ycwnwn za cnpai ynaz+xa na cmancxaia wmnepwn w za s+ss+pnai
npezwmnaia n soenna mom. pes iepopwciwunw mepxw, xaxio w upes nnxow onwiw sa
peopmw ie ce cipemenw za orpanwuai esnopnz+xa s z+p+asaia w za ciernai
apmwnia. ezosonnwie wnw yniysamwie ce eozanw w sacanw wnw oesspe+zanw ezwn
cnez zpyr upes xwipoci wnw pyianna +ecioxoci.10 esw z+p+asnwuw oaue ne mornw
za cnpai sanounanwn ynaz+x na wmnepwnia w nennoio wsociasane cnpnmo nanpeznanwie
esponencxw z+p+asw.
aio ne sw+zanw z+noxwie wsmenenwn, naci+nwnw s c+oinomenweio na cwnwie s
pezna w rowsiouna spona, ie npoz+n+asanw nonwiwxaia na nenpex+cnaiw sonnw.
pes siopaia nonoswna na XVII s. ocmancxwie soncxw wnw anra+wpanw na mnoro
poniose. asw nonwiwxa wswcxsana ronnmo nanpe+enwe na cionancxwie, wnancoswie
w uosemxwie pecypcw, nocena sce no-ronemw pwcxose w onacnociw sa camaia
cyniancxa z+p+asa.
nwso 25 rozwnw npoz+n+wna sonnaia na
opiaia c eneuwancxaia penynwxa sa sasnaznsane na ocipos pwi /16441669/.
nen iypcxwie soncxw neeznoxpaino npei+pnnsanw nopa+enwn. cipos+i wn sassei, no
c orpomnw uosemxw w maiepwannw saryw.11 pes 60-ie rozwnw wsyxnana nosa sonna
c scipwn. cmanuwie nonecnw ie+xo nopa+enwe, no Xacyprcxaia monapxwn ne ce
s+snonsysana oi iosa w cxnxuwna newsrozen mwp.
ocnezsana sonna c onma npes 1672 r. nopez zorosopa, noznwcan s yuau, unna
ozonwn cianana snazenwe na cyniana, xonio ipnsano za nonyuasa e+erozen zan+x.
n owecxw, xonio cianan noncxw xpan, ce saen za nozroisw nosa sonna. pes 1673
r., paswia npw Xoiwn, ocmancxaia apmwn wsrywna zeceixw xwnnzw sonnwuw. o
cwnaia na zorosopa oi 1676 r. ozonwn ocianana s npezenwie na wmnepwnia, no
onma nonyuwna ronnma uaci oi ecnope+na xpanna.
pes 1677 r. opiaia sanounana sonna c ycwn, s xonio npei+pnnna cepwosno
nopa+enwe na nen+p. nopez zorosopa uaci oi ecnope+na xpanna cianana iypcxo
snazenwe, a ycwn sanaswna esope+na xpanna w wes.
coeno ie+xw nocnezwuw sa cmancxaia wmnepwn wmana mecinazeceirozwmnaia n sonna
c xoanwuwn esponencxw z+p+asw naueno c scipwn npes 16831699 r. 1683 r.
orpomna apmwn, npezso+-zana oi cynian exmez IV w senwxwn seswp apa yciaa
sonpxnx, naxnyna s scipwn w ocazwna wena. amwinwuwie na rpaza, npezwmno
rpazcxw +wienw w namepwnwie ye+wme s cionwuaia cennnw, wsz+p+anw nouiw
zsymeceuna ocaza. a 12 ceniemspw 1683 r. s inxna nozxpena npwciwrnan c 25 000
sonnwuw noncxwni xpan n owecxw. rpecopwie npei+pnenw c+xpymwienno nopa+enwe.
wixwie sa wena ie zanw 26 000 ywiw, sarywnw nouiw unnaia cw apmwn w oos.
pes 1684 r. me+zy scipwn, onma w eneuwn wn cxnxuen c+xs, napeuen semena
nwra. +m nero npes 1686 r. ce npwc+ezwnwna w ycwn. cmanuwie ne wnw s
c+cionnwe za npoiwsocioni na oezwnenwie xpwciwnncxw cwnw. 1686 r.
wmnepaiopcxaia soncxa sassena yzanema. zna rozwna no-x+cno ie npei+pnenw nosa
ronnma sarya npw o-xau. pesyniai na iosa nouiw unna nrapwn w pancwnsanwn
wnw ocsoozenw oi inxnaia snaci. oncxwie soncxw zencisysanw ycnemno no nec-
i+p w sassenw onzosa. eneuwanuwie oinenw pezwua xpenociw w ociposw s anmauwn
w rencxo mope. +puwn ie ycnenw za sasnazeni iwna c no-
ipanwua 130/131
opcxa xapia oi 1519 r. apw+xa nauwonanna wnwoiexa
^ *-"- ^ "* * u
\ux!
XI '
*
:%1
m
\
<T*3,
-'".
r
T\
n0r

*
>^31x:-
-5
- ..^-#y"
____________
, \ \
uiw uenwn enononec. pes 1687 w 1689 r. pycxoio npaswienciso npeznpweno zsa
noxoza sa sasnaznsane na pwm. esw noxozw npwxosanw cwnwie na xpwmcxwie iaiapw
w no iax+s nauwn ynecnwnw zenciswnia na ociananwie c+xsnw z+p+asw.
pes 1688 r. ascipwncxw soncxw nasnesnw s ocna w +pwn, a zpyrw iexnw uaciw
npouwciwnw x+nwie panonw na ezmwrpazcxo. a 6 ceniemspw 1688 r. cnez o+eciouenw
oese wmnepaiopcxaia apmwn npessena cwnnaia xpenoci enrpaz, cmniana sa xnxu na
anxanwie.pes cnezsamaia 1689r., nozcwnena c oipnzw oi anxancxwie napoznociw,
in ycnnna za nponwxne z+noxo na wsiox w za sasnazee wm, wzwn, xonwe,
pwmwna, pwspen. pexomepnoio sacwnsane na Xacyprwie w n+nnwni pasrpom na
cmancxaia wmnepwn npoiwsopeuenw na nonwiwuecxwie nnanose na pencxwn zsop.
aiosa ome s 1688 r. soncxwie na xzswx XIV nanaznanw scipwn w in ipnsano za
soxsa na zsa ponia.
e+zyspemenno s Hapwrpaz wnw wss+pmenw zsopuosw npomenw. ynian exmez IV wn
csanen npes 1687 r. oi pasyniysanwie ce enwuapw w sonnwuw, xowio wszwrnanw na
ipona pai my xnenman III /16871691/. o-x+cno sa senwx seswp wn nasnauen
apa yciaa sonpxnx, xonio ce saen za c+epe nosa cwnna apmwn w za s+ss+pne
saryenwie snazenwn.
xpan na 1689 w nauanoio na 1690 r. ezna snauwienna, nwso 80-xwnnzna iypcxa
apmwn naci+nwna x+m ascipwncxwie noswuww. nez nopa+enwe npw auanwx
wmnepaiopcxwie soncxw sanounanw za oici+nsai na sanaz. wm, wzwn w enrpaz
oinoso naznanw s iypcxw p+ue.
oennwie zenciswn na anxanwie npoz+n+wnw, xaio ce sozenw neocoeno axiwsno w oi
zseie cipanw. e+xaia sonna c Ipanuwn ne nossonnsana na scipwn za s+sonosw
naci+naiennwie onepauww na anxancxwn poni. pes 1695 r. pycxwie soncxw ce
nacouwnw cpemy pwm w npes cnezsamaia rozwna sassenw sos w c+ceznwie my
iepwiopww.
sxoz+i na sonnaia wn pemen oi ie+xwie nopa+enwn, xowio ascipwncxwie cwnw
nanecnw na ocmanuwie. 1691 r. nwso 100-xwnnzna inxna apmwn, oyuena oi
pencxw owuepw, wna paswia npw nanxamen /s pem/, ywiw wnw x+m 30 000 zymw
saezno c senwxwn seswp apa yciaa sonpxnx. pes 1697 r. npw ynpasnenweio na
cynian yciaa II ie npei+pnenw noso nopa+enwe npw enia na wca. yx sarywnw
30 000 sonnwuw, unnaia cw apiwnepwn, oosa w xasnaia. cpa+enweio sarwnan
uenwni ma, senwxwni seswp w ome ueiwpwma zpyrw seswpw, a cynian+i ezsa ce
cnacwn c nrciso. scipwncxwie soncxw nasnesnw s +pwn. 132
nez iesw saryw opiaia wna npwnyzena za

wcxa mwp. scipwn c+mo wna wsiomena. pw nocpeznwuecisoio na anrnwncxwn w na
xonanzcxwn nocnanwx mwpnwni zorosop wn noznwcan npes 1699 r. s apnosuw /zn.
pemcxw apnosuw/. scipwn nonyuwna unna nrapwn, ezmwrpazcxo, auxa w na-
sonwn. onma sais+pzwna snazenwnia cw naz o-zonwn w ecnope+na xpanna.
eneuwn sassena enononec w nnxow xpenociw s anmauwn. orosop+i c ycwn wn
cxnxuen s cnezsamaia 1700 r. n saz+p+ana sos w nonyuwna npasoio za z+p+w cson
nocnanwx s Hapwrpaz.12
oznwcanwni mwpen zorosop wn newse+en pesyniai oi sanounanwn ome s xpan na XVI
s. ynaz+x na cmancxaia wmnepwn w na naci+nwnaia npomnna s c+oinomenweio na
cwnwie s spona. osw zorosop canxuwonwpan n+psoio paszennne na nennwie snazenwn
w nociaswn nauanoio na ocsoo+zasaneio na nopoenwie oi nen napozw. onnaia
pasxpwna ronnmoio oicnasane w wsociasane na wmnepwnia, xonio x+m xpan na XVII
s. seue ne wna s c+cionnwe za ce npoiwsonociasn ycnemno na ronemwie esponencxw
z+p+asw w ipnsano za pasuwia na inxnaia nozxpena wnw za wsnonsysa
npoiwsopeuwnia me+zy inx.
2.
smenenwn
s+s soenno-eozannaia
cwciema
I XVI XVII . e+xoio soenno-
nonwiwuecxo nono+enwe, ouepiano ce s xpan na XVI s., maxap w sce ome npw swzwmo
iepwiopwanno mor+meciso, ene+w nauanoio na z+noxa xpwsa, xonio oxsanana
cmancxaia wmnepwn. asw xpwsa sacernana npezw scwuxo cnaxwn+xa rnasnaia onopa
na ocmancxaia mom, xonio npei+pnnn c+mecisenw wsmenenwn.13
asrp+maneio na i+proswnia s no-ronnm oem w wnienswsnoci oi siopaia nonoswna na
XVI s. naiai+x onarozeiencisysano ne camo wcxa, no w no-ezpwie eozanw. e
ycnnsanw za naipynai noseue napwunw cpezcisa oi i+proscxwie iaxcw w mwia, oi
npoza+aia na ownnwie zecni+unw noci+nnenwn w oi napwunwie zan+uw na pania cw.
osa saorainsane rw noziwxsano x+m noseue camocioniennoci. e sanounanw za
snarai naipynanwie napwunw cpezcisa s saxynysane na cnaxwn+uw wnw s wssemane na
oixyn na sa+nw z+p+asnw npwxozowsiounwuw.
Xpwciwnncxw nnennwuw rpasxpa oi . Tsanrep /1577/
+pxosnaia snaci nac+puasana iesw npouecw, i+n xaio nenpeciannoio soenno
nanpe+enwe zoseno wmnepwnia zo ronnmo wnancoso wsiomenwe. me s xpan na XVI s.
xponwci+i yciaa ennnw-xw c ocnosanwe nwme: ,oxozwie na xasnaia ne noxpwsai
pasxozwie w oi iosa npowsnnsoxa orpomnw wnancosw saipyznenwn."14
aci+nwnaia wnancosa xpwsa wna cs+psana noxpan zpyroio w c ronemwie c+ipecenwn
s cpezwsemnomopcxaia wxonomwuecxa xonxnxiypa. esonxuwnia na uenwie s spona
zonpwnecna sa oesuennsaneio na cpe+pnoio axue ocnosnaia ocmancxa moneia.
osa n+x oi cson cipana zoseno zo noswmasane na uenwie.15 a za ce cnpasw c
ie+xwie wnancosw nponemw, s+pxosnaia snaci sce no-uecio npezociasnna na oixyn
z+p+asnw npwxozowsiounwuw /wniwsam/.16 opazw zewuwiwie na xasnaia in sanounana
rpyo za napymasa ciporo cny+enwn xapaxiep na cnaxwn+uwie w nanpaso za rw zasa
na oixyn. o iosw n+i mnoro oi inx nona-
zanw, maxap w sa xpaixw cpoxose, s p+ueie na nwua, uy+zw na ciapaia cny+ena
eozanna apwcioxpauwn w na nennwie saz+n+enwn x+m z+p+asaia. noswna oi
oixynuwuwie /mxnieswmw/ ce cipemenw za namanni saswcwmociia na iesw semw oi
uenipannoio ynpasnenwe.
ixynnwuecisoio nozpasnno w s zpyro oinomenwe yciowie na cnaxwn+xa. nero sce
noseue wsanw s+snwuanw ezpw cny+enw eozanw, xowio napez c zpyrw nocwienw na
i+proscxo-nwxsapcxw xanwian pasnonaranw c ronemw napwunw cpezcisa w ce cipemenw
za rw sno+ai s wsroznw npwxozonocnw npeznpwniwn. e npeznouwianw necnoio
oorainsane upes npowssonw s cnao xoniponwpanwie oi z+p+asaia myxaiaw /zasanw
na oixyn wcxanno-iepw-iopwannw ezwnwuw, ooconsanw oi s+pxosnaia snaci/ npez
soennwie cw saz+n+enwn. ocneznwie ce npesp+manw s onacna w wsiomwienna ieroa
nopazw necxonuaemwie w seue ne iaxa nexw w ycnemnw sonnw. ipeme++i x+m
wxonomwuecxo samorsane
(1/r /7
134
nocpezcisom oixynnwuecisoio noziwxsan mnoro cny+enw eozanw zopw camw za
npeoici+nsai na oixyn uenwie cw nennw snazenwn wnw uaci oi inx.
a pasxnamane na cnaxwncxaia cwciema c+zencisysanw w zpyrw ocioniencisa. oz
noxposwiencisoio w no sonnia na s+pxosnoio ynpasnenwe c+c cny+enw eozannw
snazenwn sanounanw za ce czowsai w npezciaswienw na zsopuosaia apwcioxpauwn w
uwnosnwuw. aezno c inx upes nozxyn ce zomorsanw zo cnaxwn+uw w zpyrw nwua oi
cyniancxoio oxp++enwe wnw oraiw espew. aipynanw ronemw oraicisa oi
nwxsapciso w i+proswn, ie sce noseue cw npowsanw n+i s nezoci+nnoio wm npezw
cny+eno semesnazenwe. pes iesw uy+zw enemeniw s nero nponwxsan w i+proscxo-
nwxsapcxwni xanwian w zonpwnacnn sa n+nnoio wsmenenwe na ciapaia
cny+enoeozanna cwciema. aszasaneio na cnaxwn+uwie sce noseue ce oixnonnsano
oi pamxwie na owuannwn pez w ciasano no n+in na oixpwiaia pasnpoza+a.
axnysaneio na npwzsopnwie, a napez c inx w na mnoro s+nmnw nwua wno
c+nposozeno c wsinacxsane na uaci oi ciapwie eozanw. a iosa zonpwnecno w
nenpeciannoio c+cpezoiouasane na sce noseue cnaxwn+uw s p+ueie na nososa-
mornanwie ce w npwzownw cwna npwzsopnw nxwmuw, uwnosnwuw, ezpw cny+enw
eozanw. pes wsmama, nozxynw w wnipwrw wnw nenpwxpwio nacwnwe mnoro oi inx
oinemanw nenoseie na zpenwie cnaxww.
oxaio canz+axenose, ennepenose w npwzsopnw norn+manw ceno cnez ceno, semnwme
cnez semnwme s ocera na iexnwie swameiw w xacose, iw-mapwoiwie cw ociasanw c
nesnauwienen zoxoz. xpan na XVI s. oi 150 iwmapa, paszazenw s can-z+auwie
xcienzwn w ama, 128 wnw c zoxoz 3000 axueia. pw iosa na zpenwie cnaxww wnw
paszasanw nenose s pasmep, no-man+x oi iosw, xonio no npaso wm ce nonaran.17
axa iwmapwie neyz+p+wmo namannsanw no oem w zoxoznoci. xo s mwnanoio
snazenuwie wm ycnnsanw za npe+wseni s+npexw nesnauwiennwie cw nenose
narozapenwe na nnnuxaia oi noezonocnwie excnezwuww, s xpan na XVI s.
nono+enweio ce npomenwno. i esycnemnwie seue sonnw ie ne mo+enw za ouaxsai
oorainsane. esuennsaneio na axueio, ocnosnaia moneia, upes xonio ciasano
wsz+n+asaneio na zan+uwie wm, zonecno zpyrw ronemw saryw, i+n xaio snauwienna
uaci oi zan+uwie, xowio ie c+wpanw, wnw napwunw. i npwxozwie camo zecni+x+i w
oiuaciw nnxow zpyrw zpenw owuannw za+zwn sanaswnw naiypannaia cw opma. e
c+ciasnnsanw nan-nenpomennwsaia uaci oi zan+uwie w ne ce snwnenw oi xoneanwnia
s napwunaia omnna, no wnw c+scem nezociai+uen w nenaze+zen wsiounwx sa
nozz+p+ane na zpenwie cnaxww.
ciananwie napwunw zan+uw pania wsz+n+asana sce no-nepezosno nopazw namanenwie n
nozainw s+s mo+nociw s pesyniai na omwie npomenw s wmne pwnia. aueciwnw
nrcisaia w wscensanwnia na ce nnnwie. opazw iosa mno+eciso iwmapw ociasana
esnxznw w nezoxoznw. pesyniai oi scwuxw iesp ocioniencisa nnxow oi ciapwie
cnaxww oeznenw a zpyrw nan+nno ce pasopwnw. i inx no zymwie ne c+spemennwuw ne
ocianano ,nwio wme, nwio cne za"18. peuenw na nwmeia, wsno+enw na onacnoc iw s
neycnemnwie seue noxozw, ie sanounanw ze i+pcni zpyrw nauwnw sa npenwianwe s
ym+p ns cny+enwie cw saz+n+enwn. +p+aienwie na no-ezpwie cny+enw snazenwn ce
cipemenw za nanpasn! ome no-npwxozonocnw nenoseie cw, es za ce rpw+ai ocoeno
sa cionancisoio cw, es za npasni no sos+sezenwn s npowssozcisoio. cwuxo ce
cse+zano zo ysenwuasane zan+uwie na pania, zo s+smo+no nan-ronnmoio n orpasane.
+noxwie npomenw s cnaxwn+xa npezwsswxanw n+nen esnopnz+x s perwcipauwnia na
cny+enwie nenose, c+szanw ocianosxa na necxonuaemw cnopose sa osnaznsane na
ezwn wnw zpyr nen. e oycnoswnw ynaz+xa na ocnosnoio nozpaszenenwe na apmwnia
cnaxwncxaia xonnwua. opanwie ce no pasnwuen nauwn zo nosemnenw snazenwn nosw
eozanw ce cipemenw za ce oixnonni oi soennaia cw cny+a. e cmorsanw za n
wsn+nnnsai w oeznenwie w nezosonnw iwmapwoiw.
asciponsaneio w c+xpamasaneio na cnaxwn-cxoio on+nuenwe saciaswnw snaciia za
ysenwuw pon na nnaienaia apmwn. osa ysenwuwno nennwie pasxozw w wnancosw
ipyznociw.19 anes+i na so-ennonennaia cwciema npezwsswxan z+noxo pasno+enwe na
unnaia azmwnwcipauwn w c+zonpowssozciso. ozxynnociia w oixpwiaia pasnpoza+a na
nociose wnw owuannw nponsw.
apacnanwni cipeme+ na npomenenwie no onwx cny+enw eozanw za ysenwuai
npwxozwie oi snazenwnia cw w za namanni saswcwmociia cw oi uenipannaia snaci rw
inacxan x+m noceraiencisa s+pxy semwie na cennnwie. i iesw nozyzw ce
p+xosozenw w saoraienwie nwxsapw w sces+smo+nw snacinwuw. an-uecio ie ycnnsanw
za oinemai cencxwie semw w no saxonen n+i ocesanw wmymecisaia na
nec+cioniennwie zn++nwuw, xowio ssemanw napw noz nwxsa oi inx. oizennw cnyuaw
n+x ie ce nsnsanw s ponnia na nocpeznwuw npw sannamane na zan+uwie w na
,noxposwienw" cpemy npowssonwie na zpyrw mecinw nacwnnwuw. awmenosanweio na
iaxwsa ,noxposwienw", i.nap. zepyzez+ww, ce nonswno no-x+cno x+m nauanoio na
XVIII s., no na npaxiwxa ie c+mecisysanw w npes XVII s.20 noswna oi inx cnaranw
p+xa na cencxaia semn xaio rapanuwn sa noeioio oi inx noxposwienciso w -

cpeznwueciso npw wsnnamane na zan+uwie.
cesaneio na cencxaia semn saueciwno w s cnyuawie, xoraio cennnwie ne cmorsanw
za wsz+n+asai zan+uwie cw. e nwncsanw seue w pyiannw noceraiencisa s+pxy
semnia na cennnwie. onnxora nozonw rpae+w wnw oopmnnw xaio saxonnw npoza+w
c nomomia na mecinw ynpasnwuw w na npwcipacinwn xazwncxw c+z. +pxy iaxa
npwzowiwie semw eozanw w nwxsapw sanounanw za c+szasai nwunw cionancisa,
i.nap. uwnwuw. ozonw cionancisa wnw yciponsanw w no zpyrw n+iwma. nesw oi
cny+enwie eozanw, xowio npwie+asanw nwunw wmenwn /xaca/ s pamxwie na
cnaxwn+uwie cw, opranwswpanw s+pxy inx uwnwuw w ce cipemenw nesaxonno za
ysenwuai pasmepwie wm. zpyrw cnyuaw ie cnaranw p+xa s+pxy mepaia s pamxwie na
nozsnacinwie wm wnw s zpyrw cena, wss+n ocera na snazenwnia cw.21
eneswie na ouepianwn npouec ce zonasnnw ome s xpan na n+psaia ueis+pi na XVI s.
s+pze noxasaiennw wnw nanpwmep csezenwnia na ocmancxwn xazaci+p npwnwswienno
oi onosa speme, oipasenw s+s parmeniw oi nozponw eozannw perwcipw sa
xrosanaznwie +nrapcxw semw w npwne+amw panonw s nanwn. onwcwie na pezwua
nacenenw mecia, sauwcnenw x+m pasnwunw eozannw snazenwn, wrypwpai oizenno
sanwcanw ,uwnwuw", npwie+anwe na cnaxww w enwuapw. osw iwn uwnwuw wnw s
semnwmaia na zpyrw cena w npwie+aienwie wm wnw zn++nw owuwanno za wsz+n+asai
zecni+xa sa snazenwnia cw.22 ueswzno no-x+cno ie npepacisanw s eznonwunw
semezencxw cionancisa, ocsoozenw oi wcxannw saz+n+enwn x+m mecinwie eozanw,
maxap w c+c ciaiyi na mwpwncxw semw npw s+pxosna cocisenoci na wcxa. wnwmxw
cionancisa s+snwxsanw w upes ocesane na nycieema mwpwncxa semn, nesxnxuena no
eznw wnw zpyrw npwuwnw s nennw snazenwn.
I XVII XVIII . pes siopaia
nonoswna na XVII s. wsmenenwnia s+s eozannwn pe+wm ce saz+nouwnw. naxwn+uwie
sce noseue wnw s+snwuanw s oixynnaia cwciema. naxwwie uecio wnw wsmecisanw oi
neos+psanw c nwxaxsw cny+enw saz+n+enwn oixynuwuw. e ne wnw sawniepecosanw
za cnassai wssecinw nopmw s pasnwmeio na eozannaia excnnoaiauwn, xaxio
noci+nsanw nnxoramnwie wm snazeienw, xowio nozz+p+anw onnaia cw exwnwposxa upes
zan+uwie, nonyuenw oi pania, w saiosa ce ciapaenw, omo sseio, za ne n
pasopnsai. necnenw oi uenipannaia snaci, oixynuwuwie ce npesp+manw nocienenno s
esxoniponnw iwpanw, xowio nwxon w nwmo ne wno s c+cionnwe za oyszae. emo
noseue samornanw ce upes rpae+, nnxow oi inx sce no-uecio ce
cipemenw za ce wsnn+snai oi saz+n+enwnia cw w za ne wsz+n+asai za+e s+sno+enwn
wm oixyn. +snwxnanw ocipw w sanneienw pasnpw me+zy oixynuwuw, xowio ssawmno cw
ocnopsanw npasaia s+pxy ezwn w c+m oexi. ecinw eozanw w wcxannw ynxuwonepw
rw cn+sanw npw wsn+nnenweio na mwcwnia wm s oixynenwie oi inx oexiw.
ixynuwuwie sanounanw sce no-uecio za npenpozasai camw naeiwie oi inx
npwxozowsiounwuw c uen za ce npwneuenni noseue napw oi iesw npexs+pnnnwn.
enpecianno cmennmwie ce npeoixynuwuw, xowio ne wnw nenocpezciseno saswcwmw oi
uenipannaia snaci, neswnarw ycionsanw na noeiwie saz+n+enwn x+m n+psonauannwn
oixynuwx, oirosopen nanpaso npez s+pxosnoio ynpasnenwe. osa nwmasano s nocnezna
cmeixa xasnaia oi ouaxsanwie napwunw noci+nnenwn. wn nanpasen onwi upes
saxonozaiennw mepxw za ce cnpai nenpex+cnaiwie npe-oixynsanwn, xaio wno
s+sezeno i.nap. manwxnne wnw zo+wsoino oixynysane. pwie+aienwie na ma-nwxnneia
ciananw wciwncxw camocioniennw rocnozapw s csowie snazenwn. e saswcenw oi
uenipannaia snaci camo zoionxosa, zoxonxoio wnw zn++nw za n wsnnamai e+erozna
snocxa.
anwxnneiaia cxopo c+mo ce npes+pnanw s oexi na npeoixynsanwn. npezasaneio oi
ezno nwue na zpyro ie ce wsnn+ssanw c+scem oi onexaia na uenipannaia snaci. axa
ce nax+pnnsana mnoro uecio uenociia na noci+nnenwnia w ce yspe+zanw wniepecwie
na xasnaia. o iax+s nauwn sce noseue semw nonazanw s p+ueie na nwxsapw wnw
saoraienw no zpyrw nauwnw nwua, xowio camosonno ce pasnope+zanw c npwxozwie na
oixynenwn oexi. asmwpnsamoio ce no ocer oixynnwueciso, w io s zo+wsoinaia my
opma manwxnneiaia, nociasnno sce noseue cnaxwncxw semw s p+ueie na nwua,
neos+psanw c sonncxw saz+n+enwn. iosa zonpwnacnno sa neyz+p+wmwn seue ynaz+x
na cnaxwncisoio.
+proscxo-nwxsapcxwni xanwian23 npoz+n+wn npes XVIII s. za nozxonasa cnaxwn+xa w
no zpyrw n+iwma. wmapwie w swameiwie sce no-uecio oixpwio ce pasnpozasanw.
wssecinw cnyuaw zopw s+pxosnoio ynpasnenwe c+zencisysano sa npoza+aia na
cnaxwn+uw, sa za nonyuw nasezn++ ronemw cymw.
pes XVIII s. ce pasrp+mano w nponwxsaneio na enwuapcisoio s+s eozannoio
semesnazenwe. pwnyzena oi pezwua c+opa+enwn za pasnpama mnorouwcnenwie nnaienw
sonnwuw s nposwnuwwie, uenipannaia snaci opranwswpana w nanpasnnsana
noscemecinoio wm naciannsane w s +nrapcxwie semw. n ne camo ce pasiosapsana oi
nezwcuwnnwnw-panwn, swnarw roios sa yniose cionwuen oz+ax, no no iosw nauwn
ocwrypnsana samwiaia na cesepnaia cw rpanwua w s+ipemnaia cw cwrypnoci. aciann-
saneio na ronnm pon seiepanw, c+xpaienw unenose na oz+axa, xaxio w na
zencisysamw onuw oycnoswno c+szasaneio na nposwnuwannaia enwuapcxa
opranwsauwn, naiosapena c pezwua ynxuww oi nonwuencxw xapaxiep.24
noroponnwie npezciaswienw na nposwnuwannoio enwuapciso sanassanw scwuxwie cw
npwswnerww. e wnw ocsoozenw oi zan+uw, iaxcw w mwia. xpwzwuecxo oinomenwe
ne wnw nozuwnenw na mecinwie npasnw opranw, a camo na csowie cocisenw owuepw.
Iaxiwuecxw ie wnw nociasenw naz zencisysamwie s z+p+asaia saxonw. osa
ocionienciso, xaxio w axi+i, ue sauwcnnsaneio s cnwc+uwie na enwuapcxwn xopnyc
noceno wssecinw napwunw npwxozw, npasenw npwmamnwso sxnxusaneio s neroswie
pezwuw na unnoio moxamezancxo nacenenwe. pes XVII s. w ocoeno npes cnezsamoio
cioneiwe iosa +enanwe necno ce oc+mecisnsano upes nozxynw w anmwwxauww. axa
ezna snauwienna uaci oi +wseemwie s +nrapcxwie semw mxcxnmanw ce oxasanw
sauwcnenw x+m enwuapcxwie uaciw. o zymwie na ezwn esponeeu iosa wnw xopa,
xowio ,nwxora ne wnw swzenw csoeio sname". ornez na z+p+asnaia soenna mamwna
iesw nwua c ocnosanwe ce xsanwwuwpanw xaio anmwsw enw-uapw, no nomwnannoio
sauwcnnsane s enwuapcxwn xopnyc wm ocwrypnsano npwswnerwposan ciaiyi. opazw
inxnaia mnoroponnoci ce oopmwna unna c+cnosna rpyna, xonio nonsysana pezwua
npwswnerww s cionancxwn w s omecisenwn +wsoi.
poswnuwannwie enwuapw sanounanw sce noseue za nasnwsai s+s eozannoio
semesnazenwe. neuwannwni ciaiyi wm zasan s+smo+noci sa no-necno ycsonsane na
nosemnenw snazenwn s esycnosna cocisenoci. aiosa ome npes siopaia nonoswna na
XVI s., xaxio ce cnomena seue, nnxow oi inx ce oxassanw eznw oi n+pswie
cocisenwuw na ne-cny+enw nosemnenw snazenwn s namwie semw. pes siopaia
nonoswna na XVII s. w ocoeno npes XVIII s. npwc+cisweio wm s uwnwmxoio
semesnazenwe cianano iaxa mwpoxo, ue ie ce oopmwnw xaio ezna oi ocnosnwie rpynw
uwnwxuww.25
az+nouasan ce w npouec+i na c+cpezoiouasane na noseue cnaxwn+uw y no-ezpwie
cny+enw eozanw w npwzsopnw uwnose upes sces+smo+nw wsmamw. znw w c+mw nwua
npwzowsanw no nnxonxo cnaxwn+xa npoiwsno na ciapaia cwciema, npw xonio wno
sanpeieno snazeeneio na noseue oi ezwn.
nozonw cpezcisa zencisysanw w no-ezpwie cny+enw eozanw. e ycnnsanw za
npwzowni noseue nenose, xaio wssa+zanw sa inx epaiw na wmenaia na csow
npwnw+enw, pow wnw wsmwcnenw nwua. opw uy+zwie nanxzaienw zonasnnw iesw nosw
nsnenwn s omecisenwn +wsoi na ypuwn, c+zonocnw w sa nono+enweio na saswcwmoio
nacene-
nwe. o owuwannw zonecenwn oi 1687 r. na wep Iwpapzen pencxw nocnanwx s
ypuwn mnoro namw ws nposwnuwwie sany+zasanw s+pxosnoio ynpasnenwe, ue
zoxozwie na pezwua iwmapw ca namanenw zoiam, ue ezwn cnaxwn mo+en za ce wsz+p+a
camo xaio c+epe noz cson snaci zsa-ipw oi inx. ,o iosw nauwn ie ynecnnsanw
nxwmuwie cw za ysenwuasai nesaxonno cnaxwn+uwie cw."26
+m xpan na XVII w nauanoio na XVIII s. saueciwno nacwncisenoio sarpasane na
semw oi no-zpenwie cnaxww. iesw cnyuaw wnipwrwie w n++nwswie zonecenwn wnw
momno cpezciso s p+ueie na no-ezpwie eozanw.
wuwanno s+pxosnaia snaci ce cipemnna za npeuw na iesw nponsw. n wna
sawniepecosana za sanasw nenpomenen onsw pez s+s soennonennaia cwciema, xonio
npes XVXVI s. wn onopa na eozannoio n on+nuenwe. o nepnzxo w nennwie swcmw
ynxuwonepw s+pmenw seue oixpwiw noceraiencisa s+pxy cnaxwn+uwie, sa za
yzosneisopni anunwie cipeme+w na npwzsopnaia apwcioxpauwn. a sces+smo+nw
cyniancxw nxwmuw w npwnw+enw ce nozapnsanw no-manxw wnw no-ronemw semw,
oix+cnaiw oi iwmapwie.
aoraienwie nnxoramnw ezpw cny+enw eozanw w onesw, xowio no nesaxonnw n+iwma
ce zopanw zo cny+enw snazenwn, ce cipemenw za oixs+pnni zocaznaia saswcwmoci
oi uenipannaia snaci. ornez na iosa ie rw npesp+manw s nacnezcisenw w zopw s+s
sax+w, es za wmai saxonnw npasa sa nozonw zenciswn.
+m xpan na XVII s. c oicnasaneio na uenipannaia snaci sanounanw za ce nonsnsai
w yxpensai sce noseue uwnwuw, s xowio ce wsnonsysana naemna paoina p+xa. e
s+snwxsanw npezwmno s onaciw, xowio wnw s nenocpezcisena nwsoci c o+wsenw
nasapnw cpezwma. anasenwie zoxymeniw cswzeiencisysai sa nanwuweio na ronnm pon
uwnwuw s+s wzwncxo, ycencxo, owncxo. eseposanazna +nrapwn iosw npouec
wn ycxopen oi wssecinw npomenw, naci+nwnw s mecinwn arpapen pe+wm.27 o 1701 r.
iesw semw ce cmnianw xacosw snazenwn, ynpasnnsanw oi sonsozw, xoraio ciaiyi+i wm
wn cmenen w ie wnw npes+pnaiw s mwpwn-cxw. +snonsysanxw ce oi
ocioniencisoio, ue cennnwie nnmanw ianww sa semwie cw w ue nazsop+i na
uenipannaia snaci wn nonw+en, azmwnwcipaiwsnwie snaciw na wzwncxwn swnaei rw
npesp+manw s uwnwmxw snazenwn. ennnwie sanassanw camo zomoseie cw, manxw
rpazwnw w nosn, zoxaio scwuxwie wm wmoiw s cencxwie semnwma npemwnasanw s
cocisenoci na uwnwxuwwie. esw cennnw ociasanw za opaoisai semwie, naz xowio
seue nnmanw nwxaxsw npasa. axa s+snwxnanw ,aranap-cxwie" cena wnw
,rocnozapn+uwie". o iosw nauwn

nwuapwn ara rpasxpa /nauanoio na XVIII s.; no Iepwon/ naxwn rpasxpa
/nauanoio na XVIII s.; no Iepwon/
semnia na mnoro cennnw oi onaciwie c xacos pe+wm s mwnanoio cianana uacina
cocisenoci na nwua, oixynwnw cw enwuapcxo ssanwe, i+prosuw, iypcxw uwnosnwuw w
zp. wnwuw s+snwxsanw w s+pxy nycieemw semw noz opmaia na manxw cionancisa
oxono sozenwuw, nuenwnw w np., xowio nocienenno w nesaxonno ce pasmwpnsanw.
ueswzno passwiweio na uacinwie cionancisa c ocoeno wnienswsnw iemnose s
eseposanazna +nrapwn, ycencxo w owncxo wno cs+psano c napacisamaia wsroza
oi s+smo+nociwie za
ce nnacwpa necno zows+i s ronemw npwcianwmnw rpazose, xaio wzwn w yce, wnw s
cpezwma na rapnwsonw, xaxswio wnw nocouenwie zsa rpaza w own.
ocownwie ce no pasnwunw n+iwma w c pasnwuen iemn s oizennwie nposwnuww
uwnwuw ce nanaranw nocienenno xaio nosa opma na eozanno semesnazenwe c npasa
na n+nna uacina cocisenoci. pes inx npaxiwuecxw semnia ce wsip+rsana oi
orpanwuenwnia, ycianosenw s+pxy nen no cwnaia na npasaia na wcxa. o iosw n+i
sce no-snauwiennw nosemnenw nnomw snwsanw s csoozen i+proscxw oopoi. aezno c
iosa ce wsmennn w xapaxiep+i na eozannaia cocisenoci s+pxy semnia
esycnosnoio eozanno snazenwe wsmecisano ycnosnoio, cny+eno os+psanoio
/cnaxwn+xa/. a-
138
xa s+pxosnoio ynpasnenwe sce noseue wsrysano xonipona cw naz npezciaswienwie na
eozannaia apwcioxpauwn, sce noseue ce c+xpamasan w onsw nosemnen onz, s+pxy
xonio ce xpenenw rnasnwie my soennw pexpyiw nposwnuwannoio cnaxwnciso. cwuxo
iosa zonpwnacnno sa napacisane na uenipoe+nwie cwnw s ocmancxoio omeciso.
znospemenno c iosa ce oixpwsanw w n+iwma sa no-mwpoxo passwiwe na napwuno-
cioxoswie oinomenwn.
ysenwuasane na ezpoio semesnazenwe namannsan no oem w zoxoznoci zpenwni
cnaxwn+x. nazenwnia seue ne mo+enw za ocwrypni zopw cpezcisa sa soenna
exwnwposxa. naxwwie npwnrsanw x+m ycnyrwie na nwxsapw wnw npezsapwienno
c+wpanw eozannaia penia oi pawie sa ezna rozwna, sa za nocpemnai nac+mnwie cw
ny+zw.28 cwuxo iosa namannsano oecnoconociia na eozannoio on+nuenwe.
ixnonenwnia oi soennaia cny+a seue ciananw nepaspemwm nponem sa uenipannoio
ynpasnenwe. anpasno io wsnpamano sanosez cnez sanosez s+s soenno speme zo
mecinwie snaciw za c+wpai w oinpasni s noxoz iwmapwoiwie oi nozsezomcisenwie wm
panonw noz sannaxaia, ue s npoiwsen cnyuan me +zai oecenw na spaiwie na
zomoseie wm. noswna ne ce nsnsanw, a zpyrw nranw oi onnoio none. anpasno
snaciia s+sena xaio nocionnna npaxiwxa nposepxwie na zencisysamwie cnaxww cnopez
zannwie na napouno c+ciasenw sa uenia perwcipw noxnama zeiepnepw. nnw nw s
cson nonwiwuecxw ipaxiai wponwuno nozmnia, ue no speme na noxozw w npw
wsn+nnenweio na scnxaxsw cny+enw saz+n+enwn oi 10 nennw snazenwn ce nsnsan ezwn
uosex. o no speme na npwwpane na zoxozwie sa ezwn iwmap cnopenw 10 zymw.29
pes 1664 r. panuyswn+i Ian aiwci asepnwe nwme, ue xoraio scwuxw soennw wnw
npwsosanw za ce c+epai, ,no-ronnmaia uaci oi inx wsnraxa s nnanwnwie w c+scem
ne wcxai za ce nsni. osa iaxa pasrnesw cyniana, ue ion wsnpaiw mno+eciso
npaienwuw no scwuxw nocoxw. +zeio rw sanasnxa, rw ywsaxa."30
nwuapcxwni oz+ax c+mo c+meciseno ce npomenwn w wsrywn npe+naia cw
zwcuwnnwnwpanoci. no+eciso enwuapw ce np+cnanw ws nposwnuwwie za i+pcni no-
zoxoznw sanniwn. apez c eozannoio semesnazenwe ie nacouwnw snwmanweio cw w x+m
rpazcxaia wxonomwxa. +m iosa rw noziwxsanw ronemwie npwswnerww, nonyuenw s
i+proscxaia cepa oi cynian axmyz I, xaxio w nanwuweio na snauwiennw napwunw
cpezcisa, xowio nnxow oi inx naipynanw. rpazoseie ie ocoeno axiwsno ce
saemanw c i+proswn w nwxsapciso. +spemennwuw c esnoxonciso oiennssai, ue s
oz+axa naxnynw mwsauw, axanw w zporepwciw, i.e. sananiuww w i+prosuw.31 e
nnacwpanw naipynanwie xanwianw rnasno s
ionancxo passwiwe w i+proscxw sp+sxw zo nauanoio na XVIII s.
H

{
;=; npoxoz
I - --------------- T
T :
I I IX
=>

IH
H / /

| T T
^
cioxw
> T / /:
1
2
3
4
5 X
6
7
8 xo+w
U .
IU
U :
a

:
X
c
T4
, HI:
1 - 2 H
3 H /IH/
4 5 6 H 7 T
8 9
10
11 H / /
12 I //
13
14 15 T 16 T
18 19 20 21 22 23 H 24
25
26 X //
27
28 //
29 30
31 -
32 H 33 T
34 T //
35
36 I /
37 I - X
38 X
39 I - /H/
40 U //

nsnon
'-.10
\
H
10
*nii+nci> ^
(01
"
' /1^^.......
^

o
I/ ,'1 1)
1:4 000 000
ie semw. +p+asnwie cny+w ce zasanw sce no-uecio na oixyn. ,ypuwie xynysai
cny+wie cw is+pze cx+no ene+w ezwn uy+z nanxzaien ne no uenaia w
cionnociia na scnxa zn++noci, no upes nozxynw w nozap+uw, xowio ipnsa za
npasni, sa za ce zoepai zo nen."32
wnosnwuwie sanounanw za npenpozasai wnw za zasai na oixyn cny+wie cw, sa za ce
oorainsai w za ce oi+psai oi nenpwninw saz+n+enwn. osa ocionienciso ce
oipaswno oipwuaienno s+pxy azmwnwcipaiwsnoio ynpasnenwe. aci+psenw sa
naipynsane na neuanw, nozxynnw w noxsapenw, ocmancxwie uwnosnwuw s+s scwuxw
onaciw na azmwnwcipauwnia rnezanw na cny+aia cw xaio na wsiounwx na snaci w
necno saorainsane. pwzsopnwni noei encw npwsnasa, ue swcmwie z+p+asnw
cny+wienw wnw noxsapenw nacwnnwuw. +s scwuxw cpezw c+mecisysano ye+zenweio,
ue ,pwaia ce
noxynxa na nezsw+wmo rpazcxo wmymeciso wnw s cencxoio cionanciso. +npexw ue
nnxow oi inx yuacisysanw s n+psonauannoio naipynsane na xanwianw, enwuapwie,
xaxio w ociananwie nocwienw na i+proscxo-nwxsapcxwn xanwian oi rocnozcisysamaia
napoznoci ociasanw nacipana oi omoio passwiwe na npowssozwiennwie cwnw.
pw naci+nwnoio pasno+enwe s+s eozannoio on+nuenwe, npw nanwuweio na ezna
nenaze+zna nnaiena apmwn, xonio ce npesp+mana sce noseue s meie+na cwpmwna,
x+zeio enwuapcxwni xopnyc z+p+an uenno mncio no xopynuwn w pasno+enwe, wmnepwnia
sce no-ipyzno nozz+p+ana sasoesaiennaia cw nonwiwxa na ipw xoniwnenia.
pes XVII s. pasciponsaneio na ocmancxwn azmwnwcipaiwsen anapai npoz+n+asano za
ce saz+nouasa. osw npouec ce wsnswn s+s scwuxw ocmancxw nposwnuww, s iosa
uwcno w s +nrapcxw-
smwpwcsa oix+m rnasaia"33. cewssecino wno, ue iasw wnocxasaienna mwc+n na
enow +wrocsa nanpaso s+pxosnoio ynpasnenwe w neroswie swcmecionmw cny+wienw.
cmancxoio c+zonpowssozciso npoz+n+asano za ynaza npw ycnoswnia na mwpema ce
nozxyn-noci w penwrwosno-napoznocina zwcxpwmwnauwn na nemxcxnmanwie. ,
wmnepwnia ce i+pnni nes+opaswmw ocx+pnenwn. cwuxw, xowio paszasai npasoc+zwe
c+omasa ezwn uy+zeneu, wswpai rpw+nwso cnyuaw za npasni iosa, sa za
orpani uy+z wmoi. oraio ne ce wss+pmsa nwio xpa+a, nwio ywnciso s ocera na
inxnoio sezomciso..., ie snani zope za npeznono+ai iaxosa nemo. ape+zai za ce
nponee xp+s s maxanaia, wmai cw nasnauenw xpazuw wnw n+x xapai za ce paswe
spaiaia na nnxon zxxnn, wswcxsai oesmeienwe sa xp+sia 40 000 axueia za wm rw
nnaiw maxanaia, xaio nanarai c ionrw no xozwnaia nan-eznwie wnw n+x rw
saisapni, e noci+nsai iaxa w npw xpa+a, xaio saciasni +wienwie za wm zoxapai
xpazeua, nemo nes+smo+no, samoio ion e uosex na c+zwnia, wnw n+x rw oc++zai na
ronemw rnow. one+e iesw rnow ne ca onpezenenw, xaxio w xp+snwnaia, iesw
nemacinwuw /naezenwie/ morai za ce oi+psai camo c napw noseue wnw no-manxo
cnopez s+smo+nociwie wm. ++ecswzeienwie, xowio ca mnoro owuannw s wmnepwnia,
npwuwnnsai ronnm esnopnz+x. ma rw sa scnxa paoia w na scnxaxsa uena. e cw
wmai areniw wnw saxneiw npesozauw, xowio npwc+cisysai na c+zenoio sacezanwe w
ne nponycxai za npezno+ai cswzeienw."34 osa wnw s c+mnoci naeiw n++e-
cswzeienw, xowio npesp+manw cpemy napw nenpaszaia s npasza w wciwnaia s n++a.
me no-cipamnw nopnzxw s c+zonpowssozcisoio pwcysa w zpyr uy+z nanxzaien. ,wma
ne e wssecino nwme ion, ue npasoc+zweio ce npozasa na nynwuen i+pr, ue
cnopemwie cipanw cnasa-pnsai npwc+zaia, ue nan-zopa e swnarw xaysaia na onsw,
xonio zasa noseue wnw snae za npasw no-npwninw nozap+uw."35
opazw iesw w zeceixw zpyrw nopounw nopnzxw s ocmancxoio c+zonpowssozciso ezwn
c+spemennwx e npowsnec+n esnomaznaia ouenxa: ,pasoc+zweio na mxcxnmanwie
xassa ion e zociwrnano iaxasa xpanna necnpaseznwsoci, ue axo znsonwie wxa
wnw nociasenw c n+nno paspemenwe za ce nonsysai, xaxio wcxai, oi snaciia w
xaxio namepni sa zope, snpsam, ue w ie wxa ce cpa-
eiann oi wxonaia ,s. eoprw" oi enwxo +pnoso /1684/. auwonanna xyzo+ecisena
ranepwn own, Iwnwan sa ciapo+nrapcxo wsxyciso s xpwniaia na xpam-nameinwx
,nexcanz+p escxw"
mysanw za s+pmai iosa, xoeio npasni iypuwie."36
asno+enwe w ynaz+x oxsananw scwuxw yupe+zenwn na wmnepwnia. ,poza+nociia na
soennwie uwnose, onyciomenweio na onaciwie..., nwncaia na ynpa+nenwn s+s
soncxoswie uaciw, cnaoio s+snarpa+zenwe sa zopwie zena w ronemwni pon
esnonesnw r+pna ca iaxosa snoynoipenenwe, ue ce c+ciesasai sa oicnasaneio na
monapxwnia" ouennsa ezwn sanazen wsiounwx sceomoio pasno+enwe na wmnepwnia.37
, ezna zyma oomasa xapiwnaia na paspacisamoio ce pasinenwe ezwn uy+z
n+iemecisenwx oi XVII s., on wxo, iosa e ynpasnenwe, s xoeio nnma nwmo
nouieno, nwmo cnpaseznwso, nwmo noxsanno w s xoeio ne namwpame nwio nozuwnenwe,
nwio ezwnciso, nwio snpnoci."38
nauwiennoio passwiwe na napwuno-cioxosw-ie oinomenwn s wmnepcxaia wxonomwxa w
nocienennoio saorainsane na ezpwie eozanw oi xpan na XVI s. naiai+x ynecnwnw
passwiweio na npouecw, xowio nozxonanw ess+sspaino w nenonpaswmo yciowie na
cnaxwncisoio. a iosa zonpwnec+n escnopno napacisamwni cionancxw, soenen w
nonwiwuecxw naiwcx na +pso passwsamwie ce esponencxw xanwianwciwuecxw z+p+asw.
nponwxsaneio na i+proscxo-nwxsapcxwn xanwian s cepaia na cnaxwncxaia cwciema
naci+nwnw c+mecisenw npomenw s c+ciasa w nosezenweio na ocmancxaia ynpasnnsama
xnaca, xowio wmanw npnxo oipa+enwe s+pxy nono+enweio, s+pxy c+zaia na
+nrapcxwn napoz npes iosw nepwoz. oconsana ce nosa xaieropwn nosemnenw
rocnozapw c napacisama nesaswcwmoci cnpnmo uenipannaia snaci. e ce ouepiasanw
xaio camocioniennw eozanw s csowie zomenw. pezoseie wm ce snenw w nonswnwie
ce ome oi siopaia nonoswna na XVI s. w napacisamw no pon uwnwxuww. nxnaia
onopa wnw nos iwn eozannw wmenwn, neos+psanw c+c saz+n+enwn x+m uenipannoio
ynpasnenwe, no npwcnoconsamw ce x+m ny+zwie na sce no-o+wsnsamwn ce nasap. pw
sce ue s uwnwuwie na mecia ce nopozwnw nauenxw na xanwianwciwuecxa
excnnoaiauwn, zomwnwpan sce ome eozannwni nauwn na npowssozciso. zpoio
eozanno semesnazenwe c ysenwuasam ce wmynwiei wsmeciwno nnxoramnwie cny+enw
nenose.
nosooocownwie ce eozanw, w ciapwie rocnozapw na mxnxose w sax+w sce noseue
saipyznnsanw s+pxosnaia snaci. e nozponsanw ocnoswie na uenipanwswpanaia
cwciema, s+pxy xonio ce xpennna s mwnanoio soennaia w nonwiwuecxaia mom na
ocmanuwie.
pouec+i na zeuenipanwsauwn ce c+n+icisysan w c ysenwuasane camocioniennociia na
nposwnuwannoio ynpasnenwe, s xoeio npwzowsanw sce
142
no-ronnmo snauenwe mecinw n+psenuw i.nap. an-nw. o cpezaia na XVII s.
npwnwswienno ie ne wrpaenw ocoena ponn, iosa wnw no-snwniennw w no-samo+nw
mecinw eozanw, enwuapw, a zopw w uw-nwxuww, xaio oinauano zoposonno, no
cociseno +enanwe, oxassanw c+zenciswe na snaciwie wnw nocpeznwuenw me+zy inx w
nacenenweio. onnxora rw swxanw s xazwncxwie c+zwnwma za zazai mnenwe wnw za
+zai cswzeienw no wssecinw zena. pes siopaia nonoswna na XVII s. annwie incno
ce os+psanw c ynpasnenweio na nposwnuwwie. +pxosnaia snaci, xonio cpemana sce
no-ronemw saipyznenwn nopazw napacisamaia zeuenipanwsauwn, c+spnna wsrozaia oi
iesw nomomnwuw w npenop+usana na xazwwie za ce onwpai na inx npw pasxs+pnnneio
na zan+uwie s+pxy nacenenweio. uw-
axasanwe na neuecien i+proseu pwcynxa oi X. ex /1586/. scipwncxa nauwonanna
wnwoiexa wena
iano ce, ue ie ca nan-ocsezomenw oinocno s+smo+nociwie w nauwnwie na c+wpane na
ezwn wnw zpyr zan+x npw xonxpeinwie ycnoswn. ocienenno yuaciweio na annwie
cianano neoxozwmoci sa mecinoio ynpasnenwe w ce yis+pzwnw xaio noueinw opranw,
wswpanw oi nacenenweio, w io nan-seue oi mecinwie mxcxnmanw, sa za cnezni sa
wsn+nnenwe na sazauwie, nociasenw oi uenipannaia snaci, w n ocsezomnsanw sa
oinomenweio na pania.39
nposwnuwannoio ynpasnenwe nozuepiano napacnano snwnnweio na +wseemwie s
rpazoseie enwuapw. pwswnerwposanoio wm nono+enwe, xaxio w

snauwiennwie oraicisa, xowio nnxow oi inx naipynanw, ocwrypnsanw necnwn wm
zoci+n zo azmwnwcipaiwsnwn anapai. ecinwie enwuapcxw owuepw wnw uaci oi
ynpasnnsamaia s+pxymxa no mecia. aenw wsroznw noswuww s cionancxwn +wsoi w
ynpasnenwe s +nrapcxwie semw, enwuapwie ne camo ce napezwnw me+zy p+xosoznwie
npezciaswienw na snaciia, no uecio nanaranw sonnia cw w zomwnwpanw naz
ociananwie n+psenuw.
s.
acwnsane na eozannaia
excnnoaiauwn
w na acwmwnaiopcxaia
nonwiwxa
I. asno+enweio na soenno-eozannaia cwciema w na
z+p+asnwn anapai, c+nposo+zano c nopa+enwn w neycnexw na apmwnia, xaxio w
oipa+enweio na pesonxuwn-:^ na uenwie s+pxy ocmancxaia wxonomwxa npezwsswxanw
pnsxo napacisane na excnnoaiauwnia na npowssozwiennoio nacenenwe.
osemnenwie snazeienw nenpex+cnaio i+pcenw n+iwma sa ysenwuenwe na wxcwpanaia
oi z+p+asaia ,saxosana" eozanna penia. mno+wnw ce onwiwie sa npesp+mane na
nnxow oi ocnosnwie naiypannw zan+uw, xaio zecni+xa, s napwunw. a no-ezpwie
npezciaswienw na nosemnenaia apwcioxpauwn /ocoeno canz+axenoseie,
ennepenoseie w np./, xowio +wseenw s rpazoseie, uecio n+iw zaneu oi
nozsnacinwie wm cena, c+wpaneio na zecni+xa s naiypa wno zon+nnwienno
ycno+nenwe. penacnneio na cencxocionancxwie npozyxiw wno ipyzno, wswcxsano
speme, npes xoeio ie mo+enw za ce passanni wnw za ce pasnwneni no n+in.
apwunaia opma na zecni+xa wna no-wsrozna. opazw iosa s+npexw omoio
nocx+nsane na xpanwiennwie npozyxiw s pesyniai na naci+nwnaia s xpan na XVI s.
wxonomwuecxa xpwsa eozanwie ce cipemenw za nonyuai napwunwn exswsaneni na
zecni+xa, smecio za ro npozasai camw s naiypanna opma w za cnexy-nwpai c iosa.
pw iasw neysaxonena npomnna s+s opmaia na zan+xa ezpwie nosemnenw snazeienw
wnw iexnwie cny+wienw wswcxsanw oi pawie napwunw cymw xaio zecni+x s+s ocnosa na
npowssonno onpezenena cionnoci na onaraemwn nosemnen zows zsonno no-ronnma
oi nasapnaia my uena. a noscemecinwn xapaxiep na iesw nponsw npes nocneznwie
zeceiwneiwn na XVI s. rosopw ocioniencisoio, ue ome s nauanoio na XVII s. ie
wnw sapannsanw c owuwannw pasnopezw. xpwzcxoio xanynname oi
1613 r. ce oiennssa, ue xopaia na canz+axenoseie, cyamwie, cnaxwwie, onuwie
oi xpenocinwie rapnwsonw w scnxaxsw iwmapwoiw ne c+wpanw +wioio w mwpaia cw s
naiypa, a rw ociasnnw y pania, xaio wswcxsanw napwuen zecni+x c no-swcoxa
cionnoci, onpezenena sa zecni+unwie xpanw. spwuno ce sapannsana iasw npaxiwxa,
samoio ,pania e npexomepno wsiopmosena w wsm+uena"40. a za nano+ai napwunaia
opma na zecni+xa, mnoswna nosemnenw rocnozapw npwnrsanw x+m zpyrw essaxonwn.
e oixassanw za ce nsni, wsuwcnni w npwemai zecni+xa s onpezenenoio speme.
aciasnnw cennnwie za z+p+ai zowsa cw nenpwpan w wsno+en na npwpoznw ciwxww w
na passannne. asmwpnsamwie ce pasmepw na iasw npaxiwxa npezwsswxanw ne ezna
s+pxosna sanosez oi iwna na i.nap. aza-neiname /i.e. sanosezw sa s+scianosnsane
na cnpaseznwsociia/. ezna oi inx ce c+omasa, ue cnaxwwie ne camo ne ce
nsnsanw s onpezenenoio speme, sa za npwepai zecni+xa cw, no w wswcxsanw
napwunwn my exswsaneni, wsuwcnnsanxw cionnociia na npozyxiwie no-swcoxo oi
nasapnaia wm uena. e es-noxoenw pania w c zpyro. cnyuawie, xoraio iwma-pwie
wnw c+zpy+nwuecxw, scexw oi c+snazenuwie-cnaxww, xowio wswcxsanw zecni+xa s
napw, ce nsnsan nooizenno ws nozsnacinwie cena w npeznsnsan npeienuww sa no-
ronnm znn. esw zomorsanwn ysenwuasanw c+mo pasmepa na zecni+xa s ym+p na
pania. nx+ze onwiwie sa wsxopwcinsane npw zecn-i+uno onarane npwemanw no-
pasnwuna opma. naxww wnw zpyrw nosemnenw rocnozapw camw wnw nocpezcisom csow
xomwcwonepw wsuwcnnsanw zecni+xa s+pxy osna+nenwn no eznw wnw zpyrw npwuwnw
zows w wzsanw za ro c+epai s c+moio xonwueciso, xoraio ion e wn wsc+xnan.41
axa neuenenw oi onasw pasnwxa s iernoio, xonio ce nonyuasana me+zy sna+nwn w
cyxwn nosemnen zows.
i siopaia nonoswna na XVI s. naiai+x ce saennssa onpezenena ienzenuwn na sce
no-ueciw noceraiencisa na eozannwie snazeienw s+pxy npwxozw, xowio no saxon ne
wm ce nonaranw. s+pze noxasaiennw sa iosa ca nanpwmep zannwie na ezwn zoxymeni
oi XVI s. aw oi ezno nnoszwscxo ceno oiwmnw za ce onnauai uax s cyniancxwn zsop
oi mecinwn cnaxwn. e sanswnw, ue opaoisai semnwmeio na iosa ceno w xaxio my e
pez+i, nnamanw na cson rocnozap nonaraemwie my ce zan+uw w zecni+xa. on oaue
sanounan za wm wswcxsa nacwmna iaxca sa zowi+xa. cyniancxaia sanosez,
wszazena no iosw nosoz, ce oiennssa, ue iasw iaxca nnamanw camo nwua, zomnw
ois+n c zowi+xa cw s wssecien cnaxwn+x w nesauwcnenw xaio nerosa pan, i.e.
nwua, xowio ne ce sanwmasanw c+c semezenwe w ne nnamanw zpyrwie zan+uw sa
eozana.42 nyuani ne wn ezwncisen.43
apacnanwie wcxannw zomorsanwn pasxpwsa w zoxymeni oi 1595 r., cnopez xonio
snazeneu na swamei s xoncxw canz+ax c+wpan no zsa n+iw rozwmno nonaraemwn my
ce zoxoz. axa ion pasopn-san nozsnacinwie my cenwma.44 ania na cowncxoio ceno
parociwnuw wna npwny+zasana oi mecinwn cnaxwn za nnama no-ronemw oi saxonnwie
zan+uw.45
nwiwie na nosemnenwie rocnozapw za c+wpai noseue oi ysaxonenwie zan+uw
nonnxora wnw ynecnenw oi wssecinw ocoenociw, ycianosenw oi sexose s ciaiyia na
pania. axa cnopez pannoio arpapno saxonozaienciso saswcwmoio nacenenwe, xoeio
opaoisano semw, uwcnnmw ce x+m zsa pasnwunw zomena, cnezsano za nnama zsa
zecni+xa w na cson rocnozap, w na onsw, s uweio semnwme wsnonsysano
zon+nnwienno opaoisaemw nnomw /ca-xw-w aps/.46 osw wmenno pez wcxan za
wsxopwciw cnaxwnia na npwnencxoio ceno anainapuw no zannw oi 1633 r. erosaia
pan, xonio opaoisana semn w s zpyro eozanno snazenwe, cnez xaio nnainna na
iamomnwn cnaxwn zecni+xa w canapweio s+pxy nonyuenwn iam zows, wmana owuan za
ro zoxapsa s csoeio ceno, sa za os+pmee npw no-ronnmo yzociso. wmapwoi+i na
anainapuw ce s+snonsysan oi npasaia cw na rocnozap na pania /caxw-w panei/ w
wswcxsan oi cennnwie zecni+x w canapwe wmenno oi iosw zows, zoxapan oi zpyroio
ceno w seue sezn++ ono+en no saxon oi iamomnwn cnaxwn.47 o iosw nauwn pawie
c+mo wnw opemennsanw.
zpwie cny+enw eozanw wnw ome no-esorneznw s cipeme+a cw za ysenwuasai
nesaxonno eozannaia penia. ezna sanosez oi 1609 r. c neozopenwe ce
cnomenasa, ue pymenwncxwni ennep-en w canz+axenoseie wsnwsanw uecio c xonnwie
cw zpy+wnw na owxonxa ws nozsezomcisenwie wm panonw oi xopwcinw nozyzw,
i+pcenw npwswzno nerannw nosozw, sa za c+wpai oi nacenenweio noseue oi
onpezenenwie sa iaxwsa nosozw nanosw w iaxcw. anpwmep s cenwme, s xoeio wno
wss+pmeno npeci+nnenwe, ie ce nsnsanw na mncioio c npeienuwnia, ue c+wpaneio na
rnoaia sa npeci+nnenwe wnw xp+snwna /iaxca, ssemana oi nacenenweio s panona,
x+zeio wno wss+pmeno npeci+nnenwe, es za ce oixpwe wss+pmwienni/ wno inxno
npaso. asnonaranw ce s cenoio znw napez, saisapnnw w oxo-sasanw s+s sepwrw
+wienwie, sa za wsnyzsai no nnxonxo cioiwn ani+na /++niwuw/ w rpomose.
sonsozwie, na xowio ie npezociasnnw uecio zoxozwie oi snazenwnia cw, sseiw na
oixyn, cw nossonnsanw za napymasai no-ronemwn wmynwiei na i.nap. ,csooznw"
zomenw xacose, sax+w, mxnxose w zp., xaio wswcxsanw oi pania nacwna xone,
xai+pw, napw w xpanwiennw npozyxiw.
+pxosnaia snaci no npwnuwn sapannsana espasopnoio w nesaxonno npwwpane na
rnowie sa npeci+nnenwn oi cipana na ezpwie eozanw. n nanomnnna ycianosenwn sa
cnyuan saxonen pez, sa za ne ce pasopnsa rnasnaia nozaina cwna s wmnepwnia
nacenenweio.48 aswpa ce, nozonw nponsw ce oc+mecisnsanw no n+in na nacwnweio
w wnw onaronpwnicisysanw oi ycnoswnia na ysenwuenwn npowsson, xapaxiepnw sa
nepwoza na saz+nouasamaia ce zeuenipanwsauwn w noxsapa na scwuxw z+p+asnw
wnciwiyuww.
an-ezpwie cny+enw eozanw ennepeno-seie w canz+axenoseie wsnonsysanw
npasaia cw na s+pxosnw opranw s+s soenno-azmwnwcipaiwsno-io yciponciso na
nposwnuwwie, sa za nano+ai na pania npowssonnw zan+uw w ierow s cson nonsa.
esw zomorsanwn ce sacwnwnw nopazw ocioniencisoio, ue napacisamaia napozna
c+npoiwsa cianana npwuwna mecinwie ynpasnwuw za nozcwnni so-enno-nonwuencxoio cw
oxp++enwe w oxpana, xonio seue wnancoso saipyznenaia s+pxosna snaci ne morna
za wm ocwrypw. an-uecio wcxannwie nosos+sezenwn na iesw ezpw cny+enw eozanw
ce nanaranw noz opmaia na npowssonnw ssemanwn no speme na owxonxw, wss+pmsanw
y+ no cny+enw nosozw oi canz+axenoseie, ennepenoseie w nwunoio wm oxp++enwe
s nozsnacinwie wm panonw.
a saueciwnwie rpawiencxw owxonxw rosopw yciaa ennnwxw: ,ennepenoseie w
enoseie... no ipw n+iw meceuno wss+pmsai nameciswn s+pxy nozanwuwie na
z+p+asaia w ssemai nan-manxo 7080 axueia ,npwseicisenw" napw /cennmnwx/."49
cnxa nozona cny+ena owxonxa wna c+nposozena ne camo c naipaneno ,rociysane"
no x+mwie na pania, esnnaino xpanene na xopa w zowi+x, no w c nanarane na
nesaxonnw iaxcw s naiypa wnw s napw. esw iaxcw nocwnw pasnwunw nawmenosanwn:
cennmnwx, cennmwe wnw noxnon axuecw /iaxca sa npw-seicisysane na zomnwn
snacinwx/, iempwwe ezwn swz npwnomenwe no cnyuan nocemenweio na iax+s
snacinwx, xz+peiw xyzym /iaxca sa npwciwraneio my/, nan exa nemo xaio
oesmeienwe sa nozxoswie, xowio ocmancxwie ynpasnwuw wsxansanw sa xoneie cw,
xaian exa sa cx+nwie zpexw na iesw ynpasnwuw, zwmxax sa wsxansane na
s+wie, xoraio ynpasnwuwie ce yromasanw na pani-cxa ipanesa, w np.50
oz omoio nawmenosanwe canryn wnw canma mnoswna ezpw cny+enw eozanw c+wpanw
oi scn-
saiaia s ana wxona oi ece+p/X1XVIIs./.auwonanna xyzo+ecisena ranepwn
own, Iwnwan sa ciapo+nrapcxo wsxyciso s xpwniaia na xpam-nameinwx ,nexcanz+p
escxw"

'""T
m
-->
TTp
xo zomaxwnciso wssecino xonwueciso s+pnenw xpanw, zpyrw nposwsww wnw napwunaia
wm pasnocionnoci.51
pes siopaia nonoswna na XVI s. iasw npaxiwxa, wsrne+za, npwzowna snauwiennw
pasmepw, samoio s+pxosnaia snaci ce swznna npwnyzena za n sapanw upes
saxonozaiennw pasnopezw. xanyn-nameiaia na wzwn w wxonon, xowio zaiwpai oi
iosa speme, wspwuno ce sapannsano owxannmwie ws cenaia ocmancxw nosemnenw
rocnozapw wnw iexnwie cny+wienw za wcxai oi pania esnnaino xpanw, ypa+ w np. w
za wm nanarai canryn. azwwie wnw saz+n+enw za cnezni sa cnassaneio na iesw
orpanwuenwn.52
pw ycnoswnia na paspacisamwn ce npowsson oaue w pasnaramwie ce wnciwiyuww iesw
saxonozaiennw s+spanw ociasanw na xnwra. ocouenwie wcxannw nosos+sezenwn,
xowio wnw camo npwxpwiwe na pyiannwn rpae+, wss+pmsan no scnxo speme oi
ocmancxwie snacinwuw, sanounanw sce no-pezosno za ce wswcxsai oi naiosapenoio w
es iosa c zpyrw zan+uw nacenenwe.
aipannwuecxw rociysanwn no x+mwie na pania wss+pmsanw ne camo ennepenoseie w
can-z+axenoseie, a w no-owxnosenw cny+enw eozanw wnw iexnwie n+nnomomnwuw
cyamw w sawiw. yciaa ennnwxw oiennssa, ue cyamwie e+emeceuno ce
naznpesapsanw s iaxwsa nauwnanwn.53
inauano s+pxosnaia snaci oixassana za ysaxonw scwuxw iesw npowssonnw ssemanwn w
ierow, sa za ne zoxapa zo pasopenwe zan+xonnaiuwie cw w za npezwsswxa s+ipemnw
cmyiose. +npexw iosa nwmo ne ce npomenwno.
Iwcxannwni npowsson ycnnn za nano+w w ysaxonw nocouenwie zan+uw w iaxcw, xowio
s+pxosnaia snaci ce s+sz+p+ana za s+seze, no nnmana cwnw w za wm ce
npoiwsonociasw. esw zan+uw w iaxcw ce cnomenasai seue s wsiounwuwie xaio snnsna
s owuwannaia wcxanna cwciema xaieropwn noz wmeio ,maxa".54 acenenweio oaue
npoz+n+asano za rw cmnia sa nesaxonnw w ce npoiwsnno na nanaraneio wm. axa
nanpwmep pania oi ipw cena s naxwn r pwyz+ax ce onnaxana npes 1667 r., ue wna
onarana c nesaxonnw iaxcw noz wmeio noxnon, xyn, ies-xepe-axuecw, xz+pei-w
xyzym w np.55 naciia sa-npeinsana c+wpaneio wm s cnyuawie, xoraio io ciasano
es nenna pasnopeza w nopazw iosa, ue pania wna naiosapena owuwanno c+c
samenwnaia rw rpyna iaxcw, napeuena ,maxa". pes 1697 r. wno sanosnzano na
conyncxwn xazwn za sapanw npowssonwie na mwp-w mwpanw /i.e. ennepenose wnw
sanww/, ananenose w zp., xowio nacwnsanw +wienwie na conyncxoio ceno wcoxa za
wm nnamai xaian exa w zp. es cyniancxo pasnope+zane. sanosez-
ia wno zoaseno, ue iosa ceno cipazano w oi nocemenwnia na nwua, xowio
iwpanwswpanw cennnwie, npezciasnnxw ce, ue ca oi oxp++enweio na namaia, ue ca
oipnz, wzem oi cipana na mxiecenwma, wcxanw esnnaino za rw yromasai, rpaenw
xpanw.56
o-x+cno, xoraio uenipannaia snaci s+sena nanoswie wmzaz-w xasepwe w wmzaz-w
ceepwe, sa za orpanwuw npaxiwxaia na c+wpane npowssonnwie iaxcw oi rpynaia
,maxa", pasopnsama pania, ie npoz+n+asanw nenpex+cnaio za ce wswcxsai noz
pasnwunw npeznosw. sanosez oi 1718 r. na pezwua zn++nocinw nwua w
npezciaswienw na rocnozcisysamaia xnaca s nposwnuwwie ce nanomnnno, ue seswpw,
ennepenose, mxiecenwmw w cepzapw npwiecnnsanw pania, xaio wswcxsanw oi nen
oimenenwie no-pano xaian exa, nesaxonnw rnow sa npeci+nnenwn w saezno c iosa
wmzaz-w ceepwe.57 oznosnsaneio na nozonw sanosezw w napezw noxassa zo xaxsa
cienen ce paspacnan npowsson+i npw zan+unoio onarane.
+m nauanoio na XVIII s. s pesyniai na noswmenaia ponn w snauenwe na mecinoio
ynpasnenwe ce nonswnw w zon+nnwiennw wcxannw ie+eciw sa pania i.nap.
,swnaeicxw" pasnocxw. e ce pasxs+pnnnw s+pxy pania c+opasno c onpezenenwie sa
nen zan+unw znnose /xaneia/.58
i xpan na XVI s. naiai+x zan+unwie ie+eciw na nnxow cenwma napacnanw w nopazw
nocionnnwie cnopose me+zy mnoroponnwie cny+enw snazeienw, xowio no nesaxonen
nauwn ce czownw c zoxymeniw sa snazenwe na ezwn w c+m cnaxwn+x. mano cnyuaw no
zsama wnw ipwma iaxwsa npeienzeniw, zoxaio wnw s cnop nome+zy cw, za c+wpai
nexonxoxpaino zan+uwie oi nacenenweio.
ipeme++i x+m ysenwuasane na npwxozwie oi eozannaia penia npezwsswxan ocipw
c+nepnwuecisa w opa sa noznnaia w me+zy oizennwie npezciaswienw na
nosemnenaia apwcioxpauwn wnw me+zy inx w z+p+asaia. ce no-uecio nnxow cnaxww
sapannsanw na cennnwie za wsnnamai oizennw zan+uw x+m z+p+asaia, sa za sanasni
nozainw-ie wm cwnw w rw wsnonsysai sa csow wniepecw. axa zencisysanw npes 1592
r. nanpwmep nnxow cnaxww s xcienzwncxo. oraio npwciwran uwnosnwx+i no c+wpane
na z+wsweio, ie sannamsanw nacenenweio, ue me ro naxassai +ecioxo, axo wsz+n+w
na z+p+asaia iosw zan+x.59 nyuani ne wn ezwnwuen. nopez zannw oi wioncxa
xasa cyamwie na iw-mapwoiwie, xowio wnw na sonna, npeuenw na z+w-swezapwie za
c+wpai zan+x oi pania c+opasno c zannwie, sanwcanw s z+wswe-perwcipwie.60 o
zpyrw csezenwn n+x enwuapwie w mecinwie cnaxww nesaxonno npwwpanw npwxozwie oi
nasapnwie iaxcw na nanawpa s onene, eipwuxo, sauwcnenw xaio sa-x+cxw
zoxozw.61

nunw sa +pso saorainsane, nenoxopnw npw nape+zanwnia na s+pxosnaia snaci,
ocmancxwie cny+enw eozanw ne camo ce cipemenw za noswmai nopmaia na
excnnoaiauwn no ezwn wnw zpyr nauwn. ecio n+iw ie yxsanno ce snycxanw za es-
uwncisysai w scnsanw y+ac cpez pania c wszesaiencisaia cw.
Iwcxannwni naiwcx w npowsson ecieciseno wn no-ronnm no cenaia, oixonxoio s
rpazoseie, x+zeio nacenenweio mo+eno za noi+pcw c+zenciswe oi mecinwie opranw na
uenipannaia snaci. esw pasnwuwn s+s eozannoio yrneienwe na cencxaia w
rpazcxaia pan saennsan ome npes 70-ie rozwnw na XVI s. i. epnax. o neroswie
csezenwn ocioniencisoio, ue snazeienwie na ezpw zomenw c+wpanw zoxozwie cw
nocpezcisom csow opranw sonsozwie, oixpwsano s+smo+nociw sa ronemw npowssonw
oi inxna cipana. oxpan iosa, xoeio ce nonarano sa rocnozapwie, ie ssemanw w sa
cee cw nesaxonna sp+xnwna w pasopnsanw cenaia. o c+mwn nauwn noci+nsanw w
oixynuwuwie. ,Xopaia s ronemwie rpazose, xowio ca nozuwnenw nenocpezciseno na
cyniana ene+w i. epnax, ca nan-zope zasam onpezenenoio, a cnez iosa cw
csoozen. xo nnxon wm npwuwnw sno, wmai cw c+zww. e oaue iaxa uecio npwc++zai
s ym+p na xpwciwnnwie, ue rocnoz za wm e na nomom. o s+npexw iosa s rpazoseie
ca xwnnzw n+iw no-zope, oixonxoio no cenaia."62
I I H . enpeozonwmwie wnancosw
saipyznenwn na s+pxosnaia snaci w soennwie n ny+zw npwuwnnsanw snauwienno
noswmenwe na z+p+asnwie zan+uw. nopez yuwen x-mxp z+wn cxw npes 1582 r.
pania wna zn++na za zasa zan+x s+pxy osueie s pasmep no ezno axue na zse rnasw,
a s nauanoio na XVII s. sa scnxa rnasa no ce-zem-ocem axueia.63 +wsweio
npomenwno pasmepa cw. asen +opz+wu wsi+xsa iosa noswmenwe xaio ezna oi
npwuwnwie, zonpwnecnw sa sacwnsaneio na napoznaia c+npoiwsa s naseuepweio na
+psoio i+pnoscxo s+cianwe. o nerosw csezenwn s 1594 r. oi 60 io cianano no 400
500 axueia na uosex.64 asmwpen wn w ocer+i na nwuaia, oi xowio ce wswcxsano
z+wswe. asw npomnna sacernana nan-nanpez xaieropww oi nacenenwe c+c cneuwannw
saz+n+enwn, xowio npezw ce nonsysanw c wssecinw onexuenwn. ocienenno ie wnw
nouiw nan+nno npwpasnenw c ociananaia pan w s iosa oinomenwe.65 emo noseue,
xaio xomnencauwn sa ocsoo+zasaneio wm oi wss+npeznw zan+uw z+wsweio oi inx wno
c+wpano c noswmen pasmep.
+m snauwienno yie+nnsane na zan+unoio peme sozena w s+sezenaia npes 1691 r.
nosa cwciema sa c+wpane na zan+xa. n wmana sa uen za
ysenwuw napwunwie noci+nnenwn s z+p+asnaia xasna upes no-n+nno oxsamane na
zan+xonnaiuwie. era z+wswe nnamanw ne zomaxwncisa, a nooizenno scwuxw
n+nnoneinw m++e-nemxcxnmanw, pasnpezenenw s ipw xaieropww c+opasno c
wmymecisenoio wm nono+enwe /eznw, cpeznw, samo+nw/. +p+asnaia snaci owxnoseno
npezsapwienno wxcwpana no owuwanen n+i c+oinomenweio me+zy ipwie xaieropww,
c+opasnsanxw ce c wniepecwie na wcxa, a ne c peannwie s+smo+nociw na
zan+xonnaiuwie.
noynoipewie w nacwnwnia na perwcipaiopw w c+wpauw na z+wswe, na xazww w
oixynuwuw ce npes+pnanw npes XVII w XVIII s. s owxnoseno nsnenwe. an+x+i wn
c+wpan s no-ronemw pasmepw oi npezswzenwie s owuwannwie pasnope+zanwn.
esaswcwmo oi sapanaia na mepwaia wnw onaranw zeua w ciapuw, ie+xo onnw w
nepaoiocno-conw. enpaswnno ce pasnpezennnw zan+xonnaiuwie na xaieropww, xaio
oi eznwie wswcxsanw zan+x s pasmepa, npezswzen sa cpeznowmoinwie, a oi inx n+x
sa xaieropwnia na oraiwie. aezno c z+wsweio nesaxonno wnw c+wpanw
sces+smo+nw iaxcw. e wnw pnzxoci cnyuawie w na zsyxpaino onarane na eznw w
c+mw nwua. i zan+unwie cnwc+uw ne wnw sanwuasanw wmenaia na ympenwie, npwenwie
wcnnma w npomenwnwie mecio+wiencisoio cw w iexnwni newsnnaien zan+uen znn ce
pasnpezennn me+zy ociananaia pan. mnoro +nrapcxw cenwma w onaciw ce
npwnrsano zo npwnyzwienno c+wpane na z+wsweio.
Iwcxannwni naiwcx na uenipannoio ynpasnenwe ce pasr+pnan ocoeno upes cwciemaia
na i.nap. ,wss+npeznw zan+uw" /asapws-w zwsanwe se iexn-nw-w nopwe/.66
+sezenw oinauano xaio eznoxpainw saz+n+enwn, c+wpanw na ronemw wniepsanw oi
speme wnw npw onpezenenw nosozw, ie ciananw e+eroznw, ymno+wnw ce no swz w
napacnanw no pasmepw. i 40 axueia na xane asapws+i zociwrnan zo 325, zan+x+i
nysyn ce noxauwn oi 30 na 60 axueia. aswpa ce, peannoio noxausane na iesw w
zpyrw z+p+asnw zan+uw ne wno ionxosa ronnmo, xaio ce wma npez swz
xaiacipoannoio oesuennsane na moneiwie s wmnepwnia, npezwsswxano oi
naci+nwnwie s xpan na XVI s. c+ipecenwn s cpezwsemnomopcxaia wxonomwuecxa
xonxnxiypa, oirnac oi pesonxuwnia na uenwie s spona. pw sce iosa io wno
is+pze uysciswienno, sa za npezwsswxa neuannaia xonciaiauwn na c+spemennwxa: ,
nposwnuwwie na z+p+asaia wss+npeznwie zan+uw zosezoxa pania zo iosa, ue n
zoierna w iosw csni, w scwuxo, xoeio ce namwpa s nero."67
wciemaia na onarane c wss+npeznw zan+uw oixpwsana s+smo+nociw sa opemennsane
na nacenenweio npw npomenenwie seue ycnoswn. onnwie,
sacwnenaia excnnoaiauwn w npowssonwie zonpwnecnw sa ueciwie wscensanwn w nrcisa
na cennnwie oi cenwmaia, x+m xowio rw wna sauwcnwna wcxannaia perwcipauwn.
one+e wnancosoio ynpasnenwe ne wno s c+cionnwe za npocnezw w oipasw s
perwcipwie cw iesw wscensanwn, c+wpauwie na wss+npeznw zan+uw rw wswcxsanw oi
ociananwie +wienw s n+nen pasmep, es za ce z+p+w cmeixa sa me+zyspemennoio
namannsane na pon wm nopazw nrciso, oneciw, enwzemww w np.
pw iasw cwciema na onarane, xonio ne z+p+ana cmeixa sa sacwnsamo ce zsw+enwe
na nacenenweio, s+pxosnaia snaci nonacnna nemanxw saryw. wnosnwuwie c+wpanw
zan+uwie no csezenwnia na owuwannwie perwcipw, ne snaenw sa nosows-nwxnanwie
nacenenw mecia wnw sa npwzomnw nosw +wienw. aci oi nozainaia pan ociasana
neoxsa-naia oi wcxannwn anapai. a za ce npeozoneni iesw ipyznociw, xowio
nax+pnnsanw wniepecwie na xasnaia, npes XVII s. c+wpaneio na zan+uwie wno
npomeneno.
npezennneio w pasxs+pnnneio na asapws-xa-neiaia sanounanw za ce wss+pmsai na
mncio c yuaciweio na xazwncxwn c+z na swnaeicxw annw, na npezciaswienw na
snaciia w na pania. npw noswn nopnz+x oaue snaciia ne ce c+opasnsana c
peannwn pon na zan+xonnaiuwie. anpoiws, xaneia-ia na wsnranwie paw /rwpwxie/
w cera ce ciosapsanw s+pxy unnoio nanwuno nacenenwe s zazeno cenwme. pw iax+s
pez na pasnpezenenwe na asapws-xa-neiaia s+smo+nociwie sa npowssonnoio wm
onpezennne w ysenwuasane no npeuenxa na mecinwie snacinwuw, ocoeno na
swnaeicxwie annw, napacnanw. aiosa oi nocneznwie zeceiwneiwn na XVII s.
saueciwnw onnaxsanwnia na nacenenweio oi necnpaseznwsoio zan+uno pasxs+pnnne.
pes siopaia nonoswna na XVI s. npowssonwie npw c+wpaneio na wss+npeznwie
zan+uw wnw e+ezneswe. +ipemnwni xaoc ynecnnsan snacinwuwie w sces+smo+nw
cnyuannw nwua s non+nsnose-nwnia wm za c+wpai nexonxoxpaino eznw w c+mw zan+uw.
ocionnnwie w wsiomwiennw sonnw npes XVII s. npwnyzwnw uenipannaia snaci za
saueciw w ysenwuw npwnyzwiennwie wsxynysanwn na xpanw w npwnacw. n+nna
eswsxozwua wsnazano nacenenwe-io, xoraio ce nano+enw zociasxw, cnez xaio seue
scwuxw xpanw wnw wspasxozsanw sa wsxpansane na npemwnasamaia s noxoz apmwn.
nopez zoxymeni oi siopaia nonoswna na XVII s. pania s owncxo w wpoicxo wna
naiosapena za wsneue rpamaznw xonwuecisa nexcwmei /cyxapw/. acxopo oaue
npemwnasamw soncxw npexapanw s own nnxonxo meceua w nacenenweio rw
npozosoncisysano, nopazw xoeio wspasxozsano scwuxwie cw sanacw. o ne w-148
no s c+cionnwe za wsz+n+w wcxanwn nexcwmei. +p-
+asaia oaue nwio oimenwna, nwio namanwna iosa ie+xo saz+n+enwe.
noro uecio noz saxonno npwxpwiwe z+p+asnaia snaci ce onwisana za wsnyzw pania
npw c+wpaneio na i.nap. wmwpa. wuwanno wno npweio zociasxwie za +zai
sannamanw no onpezenenw oi z+p+asaia uenw no-nwcxw oi nasapnwie. ocionnnwni
nezowm+x na xasnaia ne n nossonnsan swnarw za ce wsz+n+asa na nacenenweio. io
samo npes XVI w ocoeno oi XVII s. naiai+x sannamaneio ce ype+zano no cneznwn
nauwn: na pania ce oemasano namannsane wnw onpomasane na wssecinw zan+uw sa
cmeixa na onosa, xoeio z+p+asaia n z+n+ana. nocnezciswe oaue, xoraio wzsan pez
za ce c+wpai s+npocnwie zan+uw, uwnosnwuwie npenepersanw oemanwie onexuenwn
w rw c+wpanw wsunno. o iosw nauwn npwnyzwiennwie wsxynysanwn ce npesp+manw s
ess+smesznw wssemsanwn.
epnzxo c+wpauwie /myamwpw/ cw nossonnsanw npowssonno za wswcxsai w c+wpai oi
pania no-ronnmo xonwueciso oi onpezenenwie xpanw. pw wsmepsaneio wm ie ne
wsnonsysanw owuwanno s+sezenoio nozneuaiano xwne, a zpyro c no-ronnma
smeciwmoci. pw sannamaneio na zociasxwie namannsanw onpezenenwie oi z+p+asaia
uenw, sa za oizenni sa cee cw sp+xnwnaia oi z+p+asnwie cpezcisa. onnxora zopw
cw nossonnsanw za ne wsnnamai s+ome wsxynenoio.
noro wsxopwcinsanwn w nacwnwn ce wss+pmsanw w npw wsxynysaneio na npozyxiw sa
npemwnasamwie npes wssecinw onaciw uy+zw nocnanw-uecisa. +scem owuanno wno
npw iaxwsa cnyuaw mwxmanzapwie w zpyrwie zn++nocinw nwua, xowio npwzpy+asanw
nocnanwuecisaia, sa za ypezni npexpanaia w xsapiwpysaneio wm ws n+in, za rpani
nan-esc+secino nacenenweio noz npeznor, ue ssemai saxonna wmwpa.
pw nanaraneio na sces+smo+nwie noswnnociw npowssonwie saueciwnw. wnosnwuwie
s+pmenw snoynoipew, ynpa+nnsanw nacwnwn wnw ssemanw nozxynw, sa za ocsoozni
ezwn wnw zpyr pan oi ie+xa npwnyzwienna paoia. aipyznwn ce +wsoi+i w na onesw
cpezw oi pania, xowio wnw naiosapenw c wszp++xaia na i.nap. menswnw /n+inw
cianuww/. apwunwie nomomw, xowio ce c+wpanw sa inx, wnw s neonpezenen pasmep.
acenenweio, xoeio +wseeno s nwsoci zo ronemwie n+iwma, ciasano uecio +episa na
esuwncisysamw n+iysamw uwnosnwuw, myamwpw w xypwepw.
me no-esorneznw oi nosemnenwie rocnozapw w z+p+asnwie uwnosnwuw npw c+wpaneio
na pa-nicxwie zan+uw ciananw oixynuwuwie /mxniesw-mw/. ,aio sanoune za c+wpa
napwie s enn+xa onwcsa iesw nopnzxw asiop+i na ezwn nonwiwxo-zw-zaxiwuecxw
ipaxiai, yuwen xmxpz+wncxw,

ion /i.e. oixynuwx+i/ ne camo noxpwsa nnaienwn oi nero oixyn, no ce ciapae ome w
za nonyuw nnxonxo axueia neuana. aiosa s+pxy eznaia pan ce ciosapsai
sces+smo+nw npwiecnenwn, n+x w ne mo+e za +ze zpyronue."68 ce no zannw na
yuwen oixynuwuwie c+wpanw no 700800 axueia z+wswe w asapws w no cezem-ocem
axueia na osua smecio no ezno.
onnxora zopw oixynuwuwie na wssecino eozanno snazenwe wnw zan+x w camwie
eozannw rocnozapw wnw z+p+asnw uwnosnwuw nocnranw eznospemenno za ssemai eznw w
c+mw zan+uw oi saswcwmoio nacenenwe. io samo ennnwxw oiennssa, ue zoxozwie oi
myxaiawie ,nonazanw s p+ueie na os+nuenw mxnieswmw w amwnw"69.
I . e
camo noswmenaia eozanna excnnoaiauwn snomasana pe+wma na +nrapcxoio nacenenwe.
oscemecino nanaramwni ce nopnz+x na oixynnwueciso w oixpwiaia pasnpoza+a na
cny+w w nociose s ocmancxaia azmwnwcipauwn, w io sa xpaixw cpoxose, noziwxsanw
uwnosnwuwie, nonyuwnw no rax+s nauwn meciaia cw, x+m oixpwi rpae+ na
nacenenweio.70 ,ezn++ saenw nocia cw nwme uy+z nanxzaien, ie +psai,
none+e sa xpaixo speme wsai iam, za orpasai w iopmosni napoza. axa cw
s+scianosnsai nesaasno pasnocxwie w ce cipemni za wmai mnoro noseue, sa za
mwnai na zpyra cny+a, x+zeio me rpani, xaxio w na npezwmnaia."
eneuwancxwni zwnnomaiwuecxw npezciaswien s Hapwrpaz openuo epnapzo c+mo
oncnnsa s zoxnaza cw oi 1592 r. xwmnwuecxoio nosezenwe na swcmwie z+p+asnw
cny+wienw w ezpwie eozanw ws nposwnuwwie. ,aio ne morai za ce saz+p+ai na
cny+wie cw -r- ene+w ion, es za xapuai w za zapnsai namwpoxo /i.e. es za
zasai nozxynw, .a/..., ie ca npwnyzenw za orpasai... nacenenweio... apozwie
nenasw+zai wss+npezno mnoro scwuxw csow xazww, canz+axenose w ennepenose,
xowio rw iw-panwswpai w ornosrsai zo xociwie." cmancxwni enuwxnonezwci Xaz+w
ana wsi+xsa s cson ipaxiai sa wnancosoio c+cionnwe na wmnepwnia, ue rnasnaia
npwuwna sa pasopenweio na cencxoio cionanciso npes XVII s. wna mwpoxo
pasnpocipanenaia npoza+noci s ocmancxwn z+p+asen anapai.
ceomaia xopynuwn s ynpasnenweio +pso oxsanana w wnciwiyuwnia na swnaeicxwie
annw. iyx nozxynwie w cwnnwie noxposwienw sanounanw za wrpani pemasama ponn,
xoraio ie pemasanw s+npocwie, cs+psanw c ynpasnenweio na nposwnuwwie, c
zan+unoio naiosapsane na pania, c wss+pmsanwie naz nen nacwnwn w nenpaszw.
uaciweio wm npw pasnpezennneio na zan+uwie oixpwsano n+i
sa sces+smo+nw snoynoipew. e wswcxsanw noseue oi saxonnwie onaranwn, sa za
npwwpai sa cee cw w za ynecnnsai wcxannwie npowssonw na no-ezpwie eozanw s
cipeme+a wm za saz+p+ai cwciemaia na ,ie+xwie" zan+uw.
pomenwie s+s soennwie wnciwiyuww c+mo ce oipaswnw nan-nenaronpwnino s+pxy
c+zaia na nacenenweio. esuwncisaia na nposwnuwannoio enwuapciso ciananw
wciwncxw wu sa +nrapwie. pranwie na ocmancxoio c+zonpowssozciso ne wsociasanw
s orpasaneio w yrneinsaneio na pania. +z+i cianan yupe+zenwe, xoeio
ysaxonnsano s mnoro cnyuaw zoxasanw snozennwn, wss+pmenw oi mecinw snacinwuw.
azww w naww pemasanw c+zenw cnopose s ym+p na xpwciwnncxoio nacenenwe.
owxonxaia cw no c+zenw ornezw ie oicnzanw y pania w n saciasnnw ess+smeszno
za rw wsz+p+a. pw perwcipwpane na nacnezcisaia na nouwnanwie ie snwcsanw no-
swcoxa oi zenciswiennaia wm cionnoci, sa za c+epai sa iosa no-ronemw iaxcw.
one+e upes c+za ciasano pasxs+pnnneio na pezwua z+p+asnw zan+uw, c+zenwie
cny+wienw wsnonsysanw cnyuan, sa za nano+ai iesw saz+n+enwn s no-ronnm pasmep oi
saxonnwn w za npwwpai sa cee cw sp+xnwnaia. ,poza+aia na xazwncxwie mecia
nocousa . +opz+wu e wna w e npwuw-. na, ue oiiorasa nacam xazwwie npwc++zai
s ncnsa na onwn, oi xowio nonyuasai noseue napw, w s+pmai iesw snwnw es
scnxax+s csnn."
pes siopaia nonoswna na XVII w nauanoio na XVIII s. xazwncxwni c+z c+scem
sarywn wmeio cw na yupe+zenwe, oxpannsamo peza w npaszaia. e+xw snoynoipew
ciananw npwuwna npes 1729 r. za +ze wszazena wspwuna w cipora sanosez na
uenipannaia snaci zo swzwncxwn xazwn, zo scwuxw xazww oi zncnoio xpwno na ymwnw
w zo swnaeicxwie annw w cny+enwie wm nwua. sanosezia ce wsi+xsano, ue ie cw
nossonnsanw za saz+p+ai sa cee cw nesaxonno rnow w npw pasnpezenenweio na
zan+uwie asapws, nysyn, z+wswe, wmzaz-w xasepwe.
opymnwpanwie seue ocmancxw soncxosw uaciw w iexnwie nauannwuw, xowio sce no-
nepezosno nonyuasanw sannaiw w sce no-uecio i+pnenw nopa+enwn, ocoeno na
esponencxwn poni, xomnencwpanw scwuxo iosa c nnnuxocsane na anxancxwie
nposwnuww, s iosa uwcno w na +nrapcxw semw. o zymwie na . +opz+wu s nauanoio
na ascipo-iyp-cxaia sonna /15931606/ ,enwuapwie w cnaxwwie, xowio oiwsaxa za ce
wni, nwmasaxa nacenenweio oi neoxozwmwie wmymecisa, nacwnsaxa zeuaia npez
ouwie na iexnwie amw w manxw". ,arnociia na xonnaia w nexoinaia apmwn
c+omasa npes XVII s. on wxo e nenonocwma. wuepwie zonycxai, xoraio oiwsai
oi ezna onaci s zpyra, za ce oix+csai uaciw c no 2030 xonn, xowio meiai iyx w
iam w xowio, cnez xaio ca +wsenw y cennnwie, xonxoio cw wcxai, rw nacwnsai za wm
zasai napw w zpexw w oise+zai zeuaia wm za rw npozasai xaio pow." es c+mnenwe
oomenaia xapaxiepwciwxa na wxo wma npez swz ezna zenciswiennoci, xonio
owuwannwie zoxymeniw oipasnsai c+scem xonxpeino. axa nanpwmep s+s epman oi
1685 r. zo ronnm pon zn++nocinw nwua oi zpwn zo enononec, sxnxuwienno
enomopweio w anazna axezonwn, ce c+omasa, ue oinpaswnwie ce x+m enononec
/sa za soxsai c eneuwn/ soncxw rpaenw xpanwie na pawie no n+in.
H . ce no-uecio, ocoeno npes
siopaia nonoswna na XVI s., npwiwcnaia oi ny+za nopazw necxonuaemwie sonnw,
ocmancxaia snaci wswcxsana npwnyzwiennw zociasxw /wmwpa/ w oi cneuwannwie
xaieropww nacenenwe, s+npexw ue no saxon ie wnw ocsoozenw oi scwuxw wss+npeznw
zan+uw.
pxwswie ca sanaswnw mnoroponnw zoxymeniw, oi xowio nwuw, ue is+pze uecio no
c+scem npowssonen nauwn ,ocsoozenwie" wnw npwiecnnsanw c nesaxonnw zan+unw
saz+n+enwn oi cipana na eozanw w z+p+asna snaci. me npes 1575 r. sonnyuwie oi
owncxo, wpoicxo w pesnwmxo npoieciwpanw cpemy nacwncisenoio wm onarane c
wcnenue, wss+npeznw zan+uw w np.71
i XVI s. e sanaseno ne ezno owuwanno csezenwe sa saueciwnwie noceraiencisa
s+pxy i.nap. z+enenxemanw. oraio naci+nsano speme za saxapai onpezenenwn wm sa
zociasxa zowi+x s Hapwrpaz, ie wnw saciasnnw za nonacni no n+in nacwnwnia na
mecinwie nosemnenw rocnozapw w pasnwunw z+p+asnw uwnosnwuw. anz+axencxwie
xopa, sonsozwie, cyamwie, cnaxwwie, emwnwie, amw-nwie, c+wpauwie na z+wswe w
zpyrw opranw c+szasanw na z+enenwie nenpeciannw npeuxw. ecinwie eozanw rw
saz+p+anw noz npeznor, ue ca mwnanw npes semnwmaia w mocioseie, w ssemanw iaxca
sa nacwma, iaxca sa ciaza, rnoaia ,n+zapmwna", wcnenue w zpyrw zan+uw.
snyzsanw oi inx napw, xaio nesaxonno wm wswcxsanw rapaniw, c+wpanw wm s no-
ronnm pasmep zan+x s+pxy osueie, xoraio ociasnnw ciazaia cw no nnanwnwie, xowio
npwcsonsanw w oixassanw za rw s+pnai. +enenxemanwie wnw npwny+zasanw za zasai
xone na enwuapw w xypwepw, sonsozw, emwnw w amwnw wm saz+p+anw a-uose /nasapnw
iaxcw/, a xopaia na caz+axenoseie w sonsozwie wzsanw za wsxynysai osue ws
oxonwwie w npwiecnnsanw c npowssonwie cw nacenenweio. e ssemanw oi z+enenwie
cencxocionancxw wnseniap, zpexw, xone, nanaranw wm sa npemwnasaneio na osueie
mocinwna no 200300 axueia na ciazo smecio no 25, xaxio wno s mwnanoio.
az+p+an wn
uecio w zowi+x+i, sa za npexapsa z+psa na snac iwie.
oraio z+enenwie zoxapsanw sa pozan zow i+xa, nnxow cnaxww, enwuapw w
cnexynaniw wm c+s zasanw saipyznenwn, zpyrw n+x oicnzanw no x+ mwie wm, xpanenw
ce esnnaino, ssemanw nposw sww. csen iosa cnaxwwie, s uwwio snazenwn z+e
nenxemanwie opaoisanw semn, ne c+wpanw csoe spemenno zecni+xa wm, a ro
wswcxsanw no-x+cn< smecio s naiypa s napw, w io no uenw, no-swcoxw o-nasapnwie.
anaranw wm w wcnenueio s pasmep m 32 smecio no 25 axueia w nacwna rw saciasnnw
z; wm zoxapsai ceno w z+psa. zoxymeniwie ca ws poenw w zpyrw npowssonw, xowio
yrneinsanw z+e nenwie w rw npwpasnnsanw no ciaiyi x+m owxno senaia pan.72
pomenenwie ycnoswn wspasnwnw no zan+ue! pe+wm pasnwunwie rpynw w npocnonxw oi
nacene nweio, sanwuwnw wssecinw onexuenwn w npaszwm na i.nap. cneuwannw
xaieropww.
I X X I ysciswiennoio
ysenwuasane na zan+unwie ie+ec iw x+m z+p+asaia w x+m eozanwie, noxausaneic na
uenwie na npozyxiwie oi n+psa neoxozwmoci scnezciswe na wnancosaia xpwsa,
saueciwnwn npowssonw wsnpasnnw mno+eciso saswcwmw nxz npez nenocwnnw
saipyznenwn. pw iosa wxonomw uecxw neciawnnoio cencxo semesnazenwe ne swna rw
ocwrypnsano cwrypna maiepwanna asa sa cenn nwie npw neypo+an, npwpoznw w
zpyrw ezciswn ce no-manxo cmorsanw za wsnnaini ymno+asamw ie ce zan+unw
saz+n+enwn. aueciwnwie naiypan nw zociasxw, c+wpanw eznospemenno c zecni+xa I-
zoasxwie my, nepnzxo ciasanw npwuwna paiawie z; ociasai zopw es cemena sa
noces.
an+unwie nezoopw ce ipynanw w camw no ce e cw wnw seue yxasanwe sa
nonw+enwie nozainx s+smo+nociw na nacenenweio. pw iaxwsa ocion iencisa io
i+pceno saemw, sa za nocpemneno nac+mnwie cw ny+zw. pw nwncaia na opranwswpan
oi z+p+asaia omecisen xpezwi saemozasuw cia sanw onesw omecisenw cpezw, xowio
pasnonaranw c nan-ronemw napwunw cpezcisa no iosa speme no-ezpw npezciaswienw
na ocmancxaia eozanna apwcioxpauwn w nan seue sax+wie. neprwuna zennoci oi
iosw poz pasr+nanw w no-oraiwie espew.73
azwncxwie perwcipw na pezwua anxancxw rpazose oi cpezaia na XVI s.
wsowncisysai c owuwanno perwcipwpanw zoxymeniw sa cxnxusane na
asnniwe zsycipanna wxona oi c. +nrapeso, ypracxw oxp+r /XVXVI s./.
H+pxosen wciopwxo-apxeonorwuecxw mysen own

saemw oi oizennw paw, oi rpynw nacenenwe wnw oi uenw cenwma. wxswie na nozonw
saemw wnw mnoro swcoxw w nociasnnw pania s iaxasa saswcwmoci oi saemozasuwie,
ue cnopez zymwie na asen +opz+wu ,scwuxw ca norpeanw es naze+za za morai za
ce ocsoozni... za+e axo npozazai scwuxoio cw wmane saezno c zeuaia cw."
eceixw zoxymeniw cswzeiencisysai sa newsroznwie, saposamw ycnoswn, npw xowio
wsnazanw pawie, ssemanxw saem noz nwxsa. axa nanpwmep cpemy nwxsenwn saem oi 11
500 axueia, xowio +wienwie na c. opomwp, wioncxo, ssenw npes 1634 r. oi ezwn
xazwn, ie ce saz+n+wnw ocsen csoespemennoio my wsnnamane za wss+pmsai ie+xa
anra-pwn s xazwncxwn uwnwx. apazw saem, xonio w oueswzno ne mornw za s+pnai,
+wienwie na c. om-nan, wioncxo, oemanw npez c+za za ++nai nmenwuaia w euemwxa
s uwnwxa na xpezwiopa cw. ozoen wn cnyuani w c wioncxoio ceno seia eixa,
xoeio noeno saz+n+enweio za wsnpama e+erozno no 210 apraiw sa npwwpane
pexoniaia oi uwnwxa na mecinwn rocnozap.74
mpe+wie na nwxsapwie nonazanw ne camo zn++nwuwie, no w iexnwie nop+uwienw,
xowio npw neycionxa na zn++nwuwie camw nonacnnw scwuxw ie+xw nocnezciswn oi
iosa. nauanoio na XVII s. +wienw na maxanaia ,san" s amoxos ce onnaxanw, ue
nnxax+s mecien nwxsap wm sarpawn nei ca-moxosw, cezem oz+axa /nemw sa pyzaia/,
ezna mennwua w nwsazwie s oxonnociwie na c. ecipwmo sapazw z+nrose na amwie
wm.75 inemaneio na iaxosa uenno wmymeciso, me+zy xoeio w c+op++enwn sa
+enesozows, wno wciwncxo pasopenwe.
s+pze uecio sa z+nrose w newsnnaienw nwxsw cennnwie wnw saciasenw za sanarai
wmoiwie cw. nopez ezna cyniancxa sanosez ome oi 1572 r. nacenenweio s ymenwn
noscemecino wno os+psano c nwxsapwie w xaio ne mo+eno za wm wsnnaiw z+nroseie
cw, sanarano wmoia cw w wm paoieno esnnaino. opazw iosa io ce pasnwnnsano, a
semwie sanycinsanw.76
wsiounwuwie oi siopaia nonoswna na XVI s. ca oiennsanw macosw wscensanwn oi
+nrapcxwie panonw nopazw nenocwnnw z+nrose w nwxsw. ce no-uecio semwie na
wscenenwie wnw pasopwnw ce ipy+enwuw ce ocesanw oi saemozasuwie w zpyrw
samo+nw w snwniennw iypuw, xowio rw npwuwcnnsanw x+m uwnwuwie. aci oi
oessemnenwie cennnw ciasanw paiaw s nosoopasysanwie uwnwuw. o ycnoswnia na
sacwnsamwn ce npowsson npeuenw za ce nano+ai opmwie na xanwianwciwuecxa
excnnoaiauwn sa iasw ooconsama ce xaieropwn oi naemnw cencxocionancxw
paoinwuw. pw iaxwsa ycnoswn sannaienwni naemen ipyz na paian necno ce
npesp+man s anrapwn. aswpa ce, s+snwxsaneio na
uwnwuwie ciasano, xaxio swznxme, ne camo no n+ in na nwxsapcisoio w oixpwioio
nacwnwe. +s scwu xw cnyuaw iasw nosa opma na eozanno snazenwe ne npomennna, a
zopw wsocipnna eozannaia exc nnoaiauwn na nacenenweio. axap ne ionxosa ie++x,
xonxoio paiancxwni, wn ciaiyi+i na zpyrw zse xaieropww cennnw, uwnio ipyz wn
wsnonsysar oi uwnwxuwwie: wcnonwuapw w xecwmz+ww, saz+n+enw za zasai na
rocnozapwie yrosopenaia uaci oi zowsa wnw iouno onpezeneno xonwueciso,
nenpomennwso c+opasno c pasmepa na pexoniaia.
apacisamwie s+smo+nociw za nnacwpai wsrozno na pasmwpnsamwie ce nasapw zowsa
oi uwnwuwie cw, nonyuasan noz opma na penia wnw upes wsnonsysane na naemen
ipyz, noziwxsanw iexnwie cocisenwuw x+m ysenwuasaneio na excnnoaiauwnia naz
saswcwmwie oi inx cennnw.
I H T X. pes iosw nepwoz ce ysenwuwno ome
ezno peme zan+unwie c+wpanwn oi u+pxsaia, wsnonsysanw sa ny+zwie na swcmeio
zyxosenciso, xoeio wno npezwmno oi rp+uxw npowsxoz. Hapwrpazcxaia naipwapmwn,
na xonio wnw nozuwnenw enapxwwie na nwxswzwpanaia +pnoscxa u+pxsa, xaxio w
xpwzcxaia apxwenwcxonwn, noz uwnio xpwczwxuwn npoz+n+asanw za ca sanaznwie
+nrapcxw semw, c+wpanw oi nacenenweio pezwua u+pxosnw nanosw. aci oi inx
oiwsanw sa wszp++xa na u+pxosnaia azmwnwcipauwn. nauwiennw wnw cymwie sa i.
nap. nemxem, wsnnaman oi swcmeio zyxosenciso na cyniana wnw mecinwie sanww sa
npwzowsane na noci s nepapxwnia. cnosnwni u+pxosen zan+x, mwpwnia, ce snacnna
s ocmancxaia xasna. i nen ce uepnenw w cymwie sa nenpecianno ysenwuasamwie ce
nozxynw, zasanw oi zyxosencisoio na snacinwuwie. H+pxosnwie zan+uw wss+n mwpwnia
wnw mnoroponnw: naipwapmecxw zan+x, mwipononwicxw zan+x, pauno npaso;
eznoxpainw w nepwozwunw nomomw, zasanw nan-uecio na nosonasnauenw apxwepew;
sces+smo+nw nozap+uw w iaxcw, cs+psanw c xpwciwnncxw pwiyanw w np. osa wcxanno
peme ce yie+nnsano w oi esorneznaia +ecioxoci, c xonio u+pxosnwie opranw
c+wpanw zan+uwie w iaxcwie c nozxpenaia na mecinwie snaciw.77
esxoniponnwni rpae+ na rp+uxoio zyxosenciso nannacinsan s c+snanweio na
+nrapcxoio nacenenwe w ocoeno cpez cencxwie macw ipanna ompasa cpemy
cny+wienwie na Hapwrpazcxaia u+pxsa.
H H. nomenwni pe+wm na penwrwos-no-napoznocinaia
zwcxpwmwnauwn s xpan na XVI w npes XVII s. axiwswswpan npouecwie na nomxcxn-
manusane w napoznocina acwmwnauwn.78 pesyn-

iai na iosa npes n+psaia nonoswna na XVII s. mo-xamezancxwni enemeni napacnan.
me s nauanoio na cioneiweio ion npeonazasan s siouna paxwn, wsiounaia uaci
na enomopweio, canz+axa wpmen w nnxow panonw na esepna paxwn. pes siopaia
nonoswna na sexa +nrapcxwie semw na zsa n+iw wnw nozno+enw na macosw
nomoxamezanusa-nwn s ozonwie w s esepna +nrapwn. acosoio nomoxamezanusane
s ozonwie e cs+psano c pwicxaia sonna w ce oncnnsa npezw scwuxo c
neoxozwmociia na snaciia za nozcwnw sepcxo-einw-uecxaia cw onopa s iwna na
soncxwie cw. pes man 1666 r. oi noszws npes emepa x+m onyn npemwnanw ronemw
soncxosw cwnw. oz npeiexci, ue nponsnsanw nenoxopciso x+m snaciia, +nrapwie oi
enwno wnw nacwna saciasenw za npwemai wcnnma. ecinwie n+psenuw an enso,
npoionon oncianiwn, non eoprw w non wmwi+p oi oc-ianzoso, scwuxw xmeiose w
csemenwuw oi oxonnwie cena wnw nomoxamezanuenw. esw soncxosw uaciw nano+wnw
wcnnma w s asno+xo. pes 1669 r., xoraio iesw uaciw ce sp+manw oi pwi, wnw
nomoxamezanuenw 74 cena s xmxpz+wncxo, noszwscxo w s cesepnaia uaci na
ozoncxaia onaci. +npexw iosw cipamen yzap na mnoro mecia +nrapwie ycionsanw;
mnoswna norwnanw, no ne ce oixasanw oi csonia napoznoci w snpa.
iopaia axuwn sa macoso nomoxamezanusane wna wss+pmena npes 1689 r. s esepna
+nrapwn. +eciouenweio na snaciia cpemy mwpoxoio c+npoiwswienno w ocsoozwienno
zsw+enwe na +nrapwie ce wspaswno noxpan zpyroio w s nacwnciseno nanarane na
wcnnma. cwmwnaiopcxaia s+nna sacernana npezwmno onesw onaciw, xowio wnw s
nwsoci c panona na wnposcxoio s+cianwe. cnn-mwsauwnia wna wss+pmena w iosw
n+i c+c cwnaia na op++weio. pes esepna +nrapwn npemwnanw iaiapcxw soncxw,
oiwsamw s nomom na ocmancxaia apmwn s+s soennwie n zenciswn cpemy scipwn. osw
paspymwienen noxoz e ociaswn npxw cnezw s napoznaia namei.
zwn xnw+osnwx oiennssa npes 1690 r.: ,a ce snae xora zonze xan aiap /i.e.
enwm wpan/ s rpaz nesen, ia ne ociana nwxax+s zowi+x, nw +ena, nw zeswua."
a +ecioxociwie na iaiapwie s osemxo ce nee w s mwpoxo nonynnpnaia necen sa xan
aiap. pw iosw pasopwienen noxoz wcnnm+i wn nano+en naz snauwiennaia uaci oi
+nrapcxoio nacenenwe s yzoropweio w epnoso, xaxio w s panona na c+m, wi,
anera w cx+p. noswna ce yxpwnw no ropwie, a zpyrw wsnranw s+s namxo, anai
w nrapwn.
nauanoio na XVIII s. wnw nanpasenw ome zsa onwia sa nomoxamezanusane na
ociananoio +nrapcxo xpwciwnncxo nacenenwe s peznwie o-
zonw. pes 1705 r. nacwna wnw nomoxamezanuenw cenaia nwsoso, anzeswua w
wsneu. csen iosa wnw wcnnmwswpanw oizennw cemencisa s zpyrw cena, xowio
zoiorasa sce ome oxassanw c+npoiwsa. pes c+maia 1705 r., xoraio pencxwni
n+iemecisenwx on xxa noceiwn monnncxo, my nanpaswno sneuainenwe, ue noseueio
oi nacenenweio wno moxamezancxo, a rosopeno na +nrapcxw eswx.
1720 r. wn wss+pmen onwi sa nomoxamezanusane na +nrapwie s anxoso. o
neionwcnw zannw oi no-x+cno speme anazoncxwni iypuwn enwm xoz+a naxneseiwn
panxoscxwie n+psenuw, ue wnw nenoxopnw, w nonyuwn paspemenwe sa pasnpasa c inx.
xono 200 zymw wnw c+panw na merzana. e wnw ywiw, cnez xaio nanpasno rw
ysemasanw w sannamsanw za npwemai wcnnma. asw axuwn oaue npezwsswxana cepwosen
oinop oi cipana na +nrapcxoio nacenenwe.
pes iesw macosw, xaxio w upes nocionnnwie ezwnwunw nomoxamezanusanwn ronnm pon
+nrapw npwenw wcnnma. nxnaia c+za oaue wna pasnwuna. rpazoseie w s
panonwie c iypcxo nacenenwe nomoxamezanuenwie nayuasanw iypcxwn eswx w
nocienenno ce noiypusanw. i iosa ce onaswnw no-mxcxnmanuenwie +nrapw s panonw,
x+zeio sp+sxwie c iypcxoio nacenenwe wnw cnaw.
4.
xonomwuecxo passwiwe w couwannw npomenw s +nrapcxoio omeciso
T U T U. i
siopaia nonoswna na XVI s. sananiuwncxoio npowssozciso w i+proscxaia zennoci ce
pasr+nanw w paspacnanw no oem w wnienswsnoci. ipa+enweio na iosw s+sxoznm
npouec wno mnorocipanno w c sa+nw nocnezciswn sa passwiweio na +nrapcxoio
omeciso. ezwua axiopw onaronpwnicisysanw npou+insaneio na sananiwie,
c+cpezoiouenw rnasno s rpazoseie. senwuasanw ce e+eznesnwie ny+zw na uaci oi
ocmancxaia eozanna apwcioxpauwn, xonio npw npomenenwie ycnoswn na ocmancxaia
arpapna cwciema nenpecianno saorainsana. acwnsano ce w i+pceneio no s+nmnwie
nasapw na nnxow cyposwnw, n+pswuno opaoienw oi mecinwie sananiuww. apacnano w
nacenenweio s rpazoseie.79 inx +wseenw saoraienwie cny+enw eozanw, xowio
sce noseue sanemapnsanw saz+n+enwnia cw x+m uenipannaia snaci. mno+wnw ce w
enwuapwie, xowio wsociasnnw cionwunwn oz+ax w nn+ssanw za i+pcni necna
rr4 nenn * i n&wnay - ]%na iz - *yroi *y - U ix m7* - nnama&ci* * em*y -
,-. /. 77>-/. 74 ^ 4"-' ^ ^/ * *" ^ ^
154
neuana ws rpazoseie. ce iyx npww+zanw paw oi cenaia, wsnranw nopazw
ysenwuwnwn ce eozanen rnei. apacisaneio na nacenenweio s rpazoseie nac+puasano
xaxio passwiweio na sananiwie, iaxa w na s+ipemnaia i+proscxa zennoci.
siounwuwie oi enoxaia npezciasni +nrapcxwie rpazose xaio o+wsenw i+proscxo-
sananiuwn-cxw cpezwma. npoioxonnwie xnwrw na xazwncxwie c+zwnwma ws
+nrapcxwie semw ca perwcipwpanw cioiwuw cnyuaw, cswzeiencisysamw sa nanwunociia
na oopmeno w npoecwonanno opranwswpano i+proscxo-sananiuwncxo c+cnoswe. o
nenpecianno wsnsnsano wnw oipannsano wniepecwie cw s+s sce no-ycno+nnsamwie ce
ssawmooinome nwn c wnciwiyuwwie na snaciia, c oizennw nennw npezciaswienw wnw
me+zy nwua, npwnazne+amw x+m camoio iosa c+cnoswe. y+zwie n+iemecisenwuw ne
nponycxai za oiene+ai snauwiennwn cionancxw p+ci na +nrapcxwie rpazose, maxap
c ernw w neswnarw wsuepnaiennw zannw. s+pze noxasaiennw s iosa oinomenwe ca
npxwie onwcanwn na snwn enew.80 axap w zoxasano npeysenwuenw, csezenwnia my
sce nax cswzeiencisysai sa cionan-
wci c npwnwcxa oi anoxpwnwn nanarxpcxw copnwx, nwcan oi non ei+p oi wpxoso.
apozna wnwoiexa ,wpwn w eiozwn" own
cxwn pasusei na rpazoseie w nanpez+xa na sananiuwncisoio w i+proswnia. axa
nanpwmep s posazwn iypcxwni n+iemecisenwx namepwn mno+eciso uapmww c oraiw
oymapcxw, capamxw w snaiapcxw zxxnnw. +ecezmwunwni nasap npwsnwuan cennnw oi
oxonnociia. Tymen wmano 300 zxxnna. a cionancxoio o+wsnenwe na Tymen no iosa
speme c+omasa w Xaz+w ana.81 ce iaxa wsn+nnen c mnoro i+prosuw w c+c
cezmwuen nasap wn w yce w ome noseue wxonon, x+zeio n+iemecisenwx+i namepwn
,xpacwsw zxxnnw". aoiwnnwuwie na ecnawie wnw c+panw s ronnm eswcien.
ecinwie iepsww ce oinwuasanw c ymenwe w mo+enw za ymwni pasnoopasnw zpexw.
me npezw snwn enew ezwn ynrapcxw n+ienwceu /1640/ ouenwn i+proscxoio
o+wsnenwe na wxonon, xonio sozen wnienswsna i+proswn c+c con, z+psen maiepwan,
pwa, nnozose w zowi+x.82

/11
** *17
ITT1 H
:^**4...
1
<ww
^ /1 *
-Cnw<nm1n nInmxee - npwnwma
- 1 . *
{ 1 ^\ *Ts, *i1^s/ | 1 \ * ** *- ^ V
11 $ ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^s
pes 1697 r. ynrapcxwni n+ienwceu nom omapo-mw onwcsa i+proscxwn nozem na
npwzynascxwie +nrapcxw rpazose wzwn, swmos, wxonon w yce. ,yx e
npwcianwmeio na scwuxw zynascxw xopaw, nazww w na canoseie, naiosapenw c xpana"
c+omasa ion sa yce.
wnwcipa wmana omwpna noxpwia uapmwn, n+nna c zxxnnw w sananiuwncxw
paoiwnnwuw. noro xo+yxapw w snaiapw npasenw yxpamenwnia na xoncxwie iax+mw.
iiyx ce wsnacnna pwa sa spona. no+eciso zxxnnw namepwn snwn enew w s
opwu /zn. onyxwn/ w anuwx. noszws s oraiaia axiaxanencxa uapmwn w s
uapmwnia na apoma ion npepown unna pezwua zxxnnw. Hennwie cioxw ce saisapnnw s
ezwn szpas eswcien. npes XVII s. noszws sanaswn wssecinociia cw xaio
npowssozwienno cpezwme na s+nnenw i+xanw na enw, uepnw, useinw w i+nxw manuw,
,xowio ca cneuwannoci na iosw rpaz". o-x+cno, x+m xpan na XVII s., ezwn
ynrapcxw n+ienwceu ce yzwsnnsa na npowssozcisoio w i+proswnia c aw s noszws w
asapz+wx. noszws sa zse cezmwuw wspaoisanw 1000 iona aa, a s asapz+wx sa
ezwn meceu
10002000 iona. opw no cenaia npwemanw nop+uxw. cexw ion cipysan no 1
++niwua.83
ananiuwncxoio npowssozciso s own c+mo npaseno sneuainenwe c ronnmoio cw
pasnoopaswe w zennociia na nnxonxoio zeceixw ecnaw. pes XVII s. s noseueio oi
inx yuacisysanw +nrapw. xonwe ce npowsse+zanw cyxno, xonpwnenw nnaiose,
p+xaswuw, p+xozenwn, s+srnasnwuw, acmw, nneienw nepzeia w np. ionancxaia
zennoci na rpaza wna c+cpezoiouena oxono nnxonxo uapmww, me+zy xowio
oymapcxaia, cswnapcxaia, xaipanz+wn-cxaia, nnainapcxaia w np. nrnwncxwni
n+iemecisenwx payn /1662/ oiennssa c nozuepian wniepec cwnno passwioio
xo+apciso w ronemwn eswcien c onosen noxpws.84 zoxymeniw oi XVII s. w iyx ca
sacswzeiencisysanw yxpennanw s zennociia cw ecnacxw czpy+enwn.85
nopez n+ienwca na snwn enew rpaz+i pama npasen sneuainenwe c+mo c o+wsenaia
cw sananiuwncxa zennoci unnoio nacenenwe na onaciia ce c+cionno oi i+prosuw w
ecnanww. pouyio wno zpamcxoio nnaino sa nanaixw nopazw xyaswn mecien namyx,
i+nxoio neneno nnaino,
xoeio wno ne camo wsnmno, no w ionxosa xaueciseno, ue oi nero ce npasenw zapose
sa cyniana w swcmwie canosnwuw.
i xpan na XVI s. naiai+x nocienenno sanounanw za ce ooconsai xaio
sananiuwncxw cpezwma w zpyrw cenwma, xowio ce samornanw npes XVII s., sa za
zowni npes XVIII s. onwx na rpazose c iwnwunaia sa inx cionancxa zennoci.
e+zy inx wnw anoep, eiesen, nwsen w np.86 onsysam ce c wssecinw npaszwnw
sapazw cneuwannwie saz+n+enwn na nacenenweio /zepseniz+ww/, anoep nocienenno
cianan cpezwme na sananiuwncxa zennoci. Iwienwie my ce sanwmasanw npezwmno c
i+xane na nnaina. nwsen ce passwno npowssozcisoio na op++we. spaoisanwie
iyx mwmeneia wnw npouyiw s unnaia wmnepwn. wno passwio w aaz+wncisoio. nopez
Xaz+w ana cnwsencxwie aw wnw no-zopoxauecisenw oi anropcxwie w
ennasapcxwie. snwn enew n+x pasxassa sa mnoroponnwie iaamxw zonanw w
sannswuw sa xosnuw, xwnwmw w xeeia. axa ce npasenw npouyiwie ,nmoncxw"
xeeia, wsnacnnw s ois+zzynascxwie semw w na siox. uapmwnia na nwsen wmano
200 zxxnna. am w iypuwie rosopenw +nrapcxw, ionxosa cwnna w axiwsna wna
+nrapmwnaia. eiesen, xonio c+mo ce nonsysan oi wssecinw npaszwnw no cwnaia na
sax+cxwn cw ciaiyi w nopazw iosa, ue oi cenwmeio wmano nemanxo sonnyuw, ce
passwn xaio o+wseno sananiuwncxo cpezwme. yx ce opaoisanw xo+w w ce npasenw
z+psenw c+zose w cencxocionancxw op+zwn.
pes XVII s. ce samornanw w nnxow pyzapcxw cpezwma /wnposeu, amoxos w panon+i
my, yn-nwua, iponone, cenwma s xcienzwncxo, pwso-nanancxo w zp./. ows+i w
opaoixaia na pyzaia wnw opranwswpanw upes yuaciweio npezwmno na iypcxw
i+proscxo-nwxsapcxw xanwian. ixynuwuw-iypuw excnnoaiwpanw naxozwmaia w
c+op++enwnia sa n+pswuna opaoixa, paswpa ce, c paoina p+xa, nawpana
npezwmno oi +nrapcxoio nacenenwe. wnposeu ce paspacnan w yxpennan cionancxw
npes XVII s. i+xmo s+s sp+sxa c npou+insane na pyzapcisoio. yx wnw passwiw
pezwua sananiw, cs+psanw c meianoopaoisaneio. apmwnia wna wsn+nnena oi
manciopcxwie isopw na mecinwie sananiuww. wnposcxwie snaiapw wspaoisanw w-
nwrpannw yxpamenwn w u+pxosnw yisapw, a i+prosuwie oi iosa cenwme rw pasnacnnw
ws wmnepcxwie nasapw. ce iaxa o+wsenw wnw w nwsxwie cena Iennsna w onwnosuw.
osa cionancxo samorsane cneuenwno na wnposeu nacxasaia xapaxiepwciwxa na
c+spemennwuwie, xowio ro nasosanw ,useieio na +nrapwn". ionancxwni pasusei na
rpazueia xaio wnposeu wn npeznociasxa sa yxpensane na csoozonxwsw ie+nenwn
cpez +nrapwie iam, xowio
namepwnw wspas s iax+s snymwienen ocsoozwienen onwi, xax+sio wn wnposcxoio
s+cianwe /1688/.
enpecianno passwsamoio ce pyzapciso s amoxos w onaciia oycnasnno
npou+insaneio na pezwua sananiw, cs+psanw c nero. powssozcisenaia wm zennoci
no zannwie na snwn enew ce oinwuasa c nozuepiano pasnoopaswe. coeno cwnno
sneuainenwe npasenw mnoroponnwie +eneso-npepaoisamw paoiwnnwuw.
+iemecisenwx+i oiennsan w nauwna na meianoopaoisaneio. ozno xoneno
npwzsw+sano mexanws+m, xonio pasnansan or+nn nocpezcisom zyxano. sama manciopw
wssa+zanw s+pxy naxosannnia w wsxosasanw +ennso, ie+amo ezwn wnw zsa xaniapa.
iiyx e+eznesno ce wsnpamanw sa wsnoc npes conyncxoio npwcianwme ronemw iosapw
oi nero. esw zannw sa pyzapcisoio w +enesonpepaoisaneio s amoxos w panona ce
nois+p+zasai w oi Xaz+w ana, w oi iypcxw zoxymeniw.
pw o+wswnoio ce sananiuwncxo npowssozciso s+ipemnaia i+proswn ce paspacnana w
sce noseue oxsamana w cenoio. mno+wnw ce w mecinwie e+eroznw nanawpw, xowio
ocny+sanw ne camo s+ipemnwn, no w s+nmnwn i+proscxw omen. +iemecisenwuw w
zpyrw cswzeiencisa oi XVII s. cnomenasai sa nanawpw s wpoi, nioc w onene.87
snwn enew onwcsa nozpono ezwn oi inx zo-nencxwn, xonio c+mecisysan oi no-
pano.
pes XVII s. ronnma uaci oi ecnacxwie opranwsauww wnw p+xosozenw oi iypuw,
maxap ue ocnosnaia uaci oi sananiuwwie wnw +nrapw. nnxow sananiw ce nonswnw
w camocioniennw xpwciwnncxw ecnaw, npezwmno +nrapcxw snaiapcxwni ecna s+s
paua, aaz+wncxwni s noszws, xonio sanounan npes 1685 r. za sozw w cson
xonzwxa, maxap w na rp+uxw eswx.88 ozonw ecnaw wmano npes siopaia nonoswna na
XVII s. w s own, +pnoso, wzwn w np.
passwiweio na napwuno-cioxoswie oinomenwn sce noseue ce saz+nouasan npouec+i
na pascnoenwe s nezpaia na sananiuwncxwie ecnaw. smenenaia wxonomwuecxa
ocianosxa, s xonio napwie wrpaenw sce no-ronnma ponn, oxasana wssecino
s+szenciswe w s+pxy uexosaia pernameniauwn. pesyniai na iosa nnxow sananiuww
wnw npwnyzenw za npeozonnsai ronemw maiepwannw saipyznenwn s npoecwnia cw. e
ssemanw saemw oi oraiw xpezwiopw, nan-uecio npezciaswienw na eozannaia
apwcioxpauwn. nwxsapcxwie onepauww nan-axiwsno yuacisysanw w sax+wie. axa
nanpwmep oxono nauannwie zeceiwneiwn na XVII s. pezwua co-
eswcien+i s mon /XV s./

wncxw ceznapw, xo+apw, nanyxuww w onz+ww ssenw saemw oi 1000 zo 3600 axueia oi
sax+a Xanw Xaiyn c swcoxa nwxsa /125 na 1000 axueia/, cpemy xoeio noseueio
sano+wnw x+mwie cw. es c+mnenwe nozonw axiopw zonpwnecnw w sa pascnoenweio
cpez +nrapwie-sananiuww.
T . +s s+nmnaia i+proswn c+mo naci+nwnw c+mecisenw wsmenenwn npes
XVII s. o eznw wnw zpyrw npwuwnw snauenweio na nnxow oi ciapwie i+proscxw
cn+inwuw na wmnepwnia, xaio yposnwx w wianwancxwie mopcxw i+proscxw penynwxw,
sanounano za namannsa.89
xpan na XVII s. s +nrapcxwie semw zypos-nwmxw i+prosuw ociananw camo s
posazwn, own, wzwn w yce. apacnano ocoeno snauenweio na pycencxaia
xononwn, xonio cianana ueni+p na zyposnwmxaia i+proswn s unna esepna +nra-
pwn.
yposnwuanwie npoz+n+wnw za wsnacni, xaxio npezw, nan-seue xo+w, s+nna w soc+x.
e sxnx uwnw s i+proscxaia cw nwcia xo+w na zwsw +wsoinw /nwcwuw, meuw, enenosw,
s+nuw, saemxw, oi nsoseu, pwc w np./, sannamanw no-cx+no w i+pcenw na
esponencxwie nasapw. acwnwn ce wsnoc+i na sananiuwncxw npowssezenwn w n+pswuno
opaoienw cyposwnw. oxaio s npezwmnwie sexose xo+wie ce wsnacnnw ezwnciseno s
cypos swz, npes XVIII s. uaci oi inx seue wnw opaoienw. yposnwmxwie
i+prosuw xynysanw cera xannauw, noznnaienw uwsmw, nxw, noznnaienw xoniomw,
xo+enw noznnaiw w zp. coeno uecio me+zy cioxwie, npwciwramw s yce, ce
cnomenasai zomamno i+xanw x+pnw w pwsw. ouiw scwuxw i+prosuw napez c zpyrwie
cioxw wsnacnnw no nnxonxo iona aw wnw cxwaswnw, uecio xwnw-
mw, noxpwsxw w p+xaswuw.asmwpenwni i+proscxw omen npes XVII s. sacwnwn
sp+sxwie na zypos-nwuanw c mecinoio nacenenwe w zonpwnec+n sa yxpensaneio na
ooconsamaia ce ome npes XVI s. npocnonxa oi mecinw i+prosuw. nauanoio na
XVII s. cpez +nrapwie, xowio wrpaenw nocpeznwuecxa ponn s zyposnwmxaia
i+proswn, ce wszwrnanw w no-samo+nw i+prosuw /wxo wpos oi wnwcipa, wpo
apamanosoi opyz+a w np./. osa e ezwn oi n+iwmaia, no xowio +nrapwie
nocienenno sacwnsanw noswuwwie cw s cionancxwn +wsoi.
cwuxw zyposnwmxw xononww mnoro nocipazanw oi sonnaia na cmancxaia wmnepwn c
esponencxwie n nenpwnienw npes 16831699 r., ocoeno s onesw rpazose, npes xowio
mwnasanw xpwciwnncxw w iypcxw soncxw. onnmoio semeipecenwe s yposnwx npes
1667 r. wno ie++x yzap sa penynwxaia w in nwxora seue ne ycnnna za s+sonosw
i+proswnia cw s npezwmnwie pasmepw.
csen iosa yuaciweio na zyposnwuanw w na xaionwmxo +nrapcxo nacenenwe s
opaia npoiws ocmancxoio snazwueciso w ocoeno s wnposcxoio s+cianwe
xomnpomeiwpano i+prosuwie s ouwie na snaciia. ocnezsanwie penpecww w
nponwxsaneio na sanaznoesponencxwie i+prosuw zosenw zo nocienennoio wm
wsinacxsane oi +nrapcxwie nasapw. nauwienna ponn sa ynaz+xa na zyposnwmxaia
i+proswn wswrpano w cionancxoio yxpensane na anxancxwie i+prosuw. o iosw nauwn
sa ezwn ne npoz+n+wienen nepwoz yposnwmxaia penynwxa sarywna mncioio cw na
nan-snauwienen nocpeznwx s i+proswnia me+zy cmancxaia wmnepwn w anazna spona.
o-ycionuwsw s i+proscxwn omen npes iosw nepwoz ce oxasanw espewie. i xpan na
XVI s. naiai+x iexnwni pon s cmancxaia wmnepwn napacnan. nez 1571 r. iyx
namepwnw ye+wme nporonenwie oi eneuwn espew. +m cpezaia na XVI s. npwzomno
espencxo nacenenwe oi epmanwn, exwn w nrapwn. osnaio noz wmeio ,amxenasw",
io ce nacianwno rnasno s nnxow npwzynascxw rpazose. a za wsnrnai
nocpeznwuecisoio na yposnwx, ome oi xpan na XVI s. espewie ce cipemenw za
oixnonni ipazwuwonnwn i+proscxw n+i npes iosw rpaz w ce cs+pssanw npnxo c+c
nnwi.
ioxoswni snoc w wsnoc, oc+mecisnsan oi espewie, w npes iosw nepwoz ne npei+pnnn
npomenw. nasen wsnocen apiwxyn npoz+n+asanw za +zai xo+wie, cyposw w
opaoienw, s+nnaia w no-manxo xonpwnaia w soc+x+i. i+proswnia c
ipancwnsancxwie rpazose /no-cneuwanno c+c wwy/ ie yuacisysanw c wsnoc na
xo+w /npezwmno xopzosanw w caxinnw/, nnaiose oi sanaznwie cipanw w oi pasnwunw
ocmancxw nposwnuww moxep, namyx, ixixn, aa, zeenw namyunw xonuw, owxnoseno
nnai-
no w np., a s +nrapcxwie semw wnw snacnnw pasnoopasnw nnaiose w no-manxo
zpyrw cioxw. e oc+mecisnsanw i+proscxwn omen opranwswpanw s c+zpy+wn. osa
wnw zpy+ecisa, ocnosasamw ce npezwmno na nwunwn ipyz na iexnwie unenose. e
wnw sce ome zaneu oi zpy+ecisaia na xanwiana.
+m xpan na XVII w s nauanoio na XVIII s. espewie sanounanw za ryni noswuwwie
cw s i+proscxwn omen na +nrapcxwie semw. osa ce z+n+w, oi ezna cipana, na
sanesa na nocpeznwuecxaia i+proswn c wianwancxwie mopcxw penynwxw, a, oi zpyra
na xonxypenuwnia na oopmnmwie ce mecinw i+prosuw, mnoro no-incno cs+psanw c
s+ipemnwn nasap.90
pes XVII s. w ocoeno npes siopaia my nonoswna +nrapcxwie semw, xaxio w unnaia
wmnepwn sce no-axiwsno ce cs+pssanw s i+proscxwn cw omen c pancwnsanwn,
cpeznoesponencxwie z+p+asw91 w anazna spona Ipanuwn, nrnwn w Xonanzwn.
encxocionancxoio npowssozciso na anxa nwie, s iosa uwcno w s +nrapcxwie semw,
w ocoeno s+nnaia, namyx+i, s+pnenwie xpanw w xo+wie, sce noseue ce nacousano
x+m nasapwie na scipwn cxaia wmnepwn, x+m axconwn w wneswn. nez 30-rozwmnaia
sonna ce oixpwnw ronemw s+smo+nociw sa nnacmeni nopazw napacnanaia ny+za oi
cyposwnw w nonyapwxaiw.
+proscxwie sp+sxw c+c pezna spona ce oc+mecisnsanw nan-seue npes zynascxwie
xnn+ecisa, rnasno upes pancwnsanwn. +prosuw oi anxancxwie semw sanounanw sce
no-uecio za yuacisysai s wsnoca. senwuwn ce poni na onesw, xowio wzsanw oi
pasnwunw +nrapcxw rpazose no zynascxoio xpanpe+we w oi s+ipemnociia. a
+nrapcxw i+prosuw oi wxonon w +pnoso ce cnomenasa ome s xpan na XVI s. s
zoxymeniw na ezwn oi mwinwuecxwie nynxiose s pancwnsanwn ypny o-my npw
wwy. pes 16141617 r. oiiam npemwna nw c i+proscxw iosapw cneznwie nwxononcxw
i+prosuw ope, san, apxo, anwni, +psan, wmeon, aswz, eie, Uona, eipy,
wxynn, anwna, nxyn, ianuo, axyn, wpxy w zp. nauanoio na XVII s. ca
nocouenw i+prosuwie asap, wmo, c-ia, wxona ianuyn. nwn, wmwipo, oia,
iean, epre, scwuxwie oi +pnoso. pes 1685 r. oi omo 126 i+prosuw, npemwnanw
npes iosw mwinwuecxw nynxi, 37 wnw oi +nrapcxwie semw. e wzsanw oi +pnoso,
panacw, yce, wnwcipa, wxonon, ennwx w zpyrw rpazose.
+prosuwie wsnacnnw npes pancwnsanwn nan-seue aa, npe+za, opaoienw xo+w,
namyunw i+xa-
onueia, annwxauww w naxwiw oi wnposcxo /XVIXVII s./. auwonanen
apxeonorwuecxw mysen own

nw, mycenwnw w zp. mo sseio, ie ne i+prysanw na ezpo. nxow oi inx oaue
ycnenw za cw c+szazai snauwienno naroc+cionnwe; wmanw ronemw cxnazose c+c
sanaznw nnaiose s ipancwnsancxwie mwinwuecxw nynxiose, nozz+p+anw sp+sxw c+c
cpeznoesponencxwie nasapnw cpezwma, ciananw zopw apenzaiopw na mwinwuw, xnn+ecxw
mwnw, connwuw w npwzsopnw zociasuwuw na ipancwnsancxwie xnnse. asw zennoci na
anxancxwie i+prosuw, me+zy xowio wmano w +nrapw, wna onaronpwnicisysa-na oi
pezwua ynecnenwn, ocwrypenw oi ipancwnsancxwie snazeienw w nan-seue oi xnnseie
aop ei-nen /1613-1629/ w eopr axouw /1630-1648/. e zanw npaso na
anxancxwie i+prosuw za c+szasai csow xomnanww. me npes n+psaia ueis+pi na XVII
s. wnw opranwswpanw iaxwsa xomnanww s pamos w wwy. +xosozcisaia wm ype+zanw
w xoniponwpanw zennociia na i+prosuwie. pes 1639 r. e oiennsano, ue s
pamoscxaia xomnanwn yuacisysanw +nrapwie sciaiw nauxos oi panacw, anonn
Twmxos, iox oi ennwx.
pes pancwnsanwn +nrapwie saezno c ociananwie anxancxw i+prosuw nocpeznwuenw
s i+proswnia me+zy ronemwie nasapw s pezna w anazna spona. pes nepwoza 1673
1692 r. no zannw oi mwinwuecxwie xnwrw s ypny omy me+zy anxancxwie i+prosuw,
ip+rnanw sa onma, ce cnomenasai w iaxwsa, xowio wzsanw oi +nrapcxw rpazose,
xaxio cnezsa: oi +pnoso 37, oi panacw 2, oi noszws 1, oi yce 1, oi
ennwx 6 w np. penacnnw wnw rnasno iexciwnnw npowssezenwn oi namyx, s+nna w
xonpwna, opaoienw xo+w /cax-innw w xopzosanw/, xo+ycw, sapazxw w pasnw swzose
xonanw, namyuna npe+za, noznpasxw w ixixn. an-ronemw nasapw sa anxancxaia,
wnw, xaxio s zoxymeniwie ce nasosasa, ,iypcxa cioxa" wnw rpazoseie sos,
paxos, pocnasn w Ie+ys. o paxos iasw cioxa nan-uecio ne ciwrana zwpexino, a
nocpezcisom zpyrw nasapw. iiam iosapwie wnw npenpamanw zo apmasa, osnan,
enuyx w wneswn. o iosw n+i cwneswncxwie npozyxiw n+x wnw npenpamanw zo
ipancwnsancxwie i+p+wma s ny+, aiy-ape, wwy, pamos w zp. iiam anxancxwie
i+prosuw xynysanw cioxwie, wzemw oi anaz.
oxaio wsiounaia uaci na anxancxwn nonyocipos wna cs+psana npezwmno c
pancwnsanwn, sanaznwie panonw i+prysanw rnasno c nrapwn. cenwmaia me+zy
ynasa w wca wmano w nemanxo anxancxw i+prosuw, me+zy xowio w +nrapw.
nauwiennw xononww oi anxancxw npwm+nuw ce oocownw s rep, s nosapcxwn xpan
oxan Xernn. e ce sxnxuwnw s zoxoznaia i+proswn c ynrapcxo swno, wsnacnno
rnasno s onma.
+mespemenno nnxow oi inx ce nano+wnw xa-
io zociasuwuw w xpezwiopw na mecinwie apwcioxpaiw. pwm+nuwie ce cipemwnw no
s+smo+noci za c+szasai ipannw xononww s ynrapcxwie cenwma. ezwn oi rnasnwie
nasapnw cpezwma, epeuen, s 1618 r. rpazcxwni c+sei sa np+s n+i pernameniwpan
zennociia na ,rp+uxwie i+prosuw", i.e. na wzemw oi anxanwie npasocnasnw
i+prosuw, cpez xowio nemanxo wnw +nrapwie. i npoioxonwie na marwcipaia ciasa
ncno, ue s wniepec na ynrapuwie rpazcxoio p+xosozciso sapannsa na npwm+nuwie za
i+prysai na zpeno wss+n rozwmnwie nanawpw w za ce naciannsai s rpaza. o ie
npoz+n+wnw za ce sanwmasai c npoza+w na zpeno w na ezpo, wmanw cxnazose s
epeuen. arwcipai+i nanpasno naxassan mecinwie xprepw, xowio wm zasanw
xsapiwpw. e nocienenno ycnenw za ce nano+ai wmanw cson xomnanwn w cson
csemenwx, naemanw zxxnnw.
pes 80-ie rozwnw na sexa s rpazcxwie perwcipw ca nocouenw 36 anxancxw
i+prosuw.
pwm+nuwie oi anxancxwn nonyocipos wssoxsanw szpasw noswuww w s zpyr ronnm
i+proscxw ueni+p na cpeznosexosna nrapwn ama /zn. omwue/; s 1663 r. ie
wsz+p+anw iam csemenwx. pes 1667 r. /na 1 xnw/ eononz I Xacyprcxw /1657
1705/ c+c cneuwanna rpamoia perynwpan zennociia na ocmancxwie nozanwuw s esepna
nrapwn, namwpama ce noz nerosa snaci no iosa speme. mnepaiop+i paspemwn npw
wssecinw ycnoswn na anxancxwie npwm+nuw za xynysai nezsw+wmw wmoiw; nonyuwnw
nnxow onexuenwn oi ierow; wmanw npaso za wswpai csoe p+xosozciso cnopez iexen
owuan w zp. szasaneio na wmnepaiopcxaia rpamoia camo no cee cw e
zoxasaienciso, ue poni na i+prosuwie, wzsamw oi anxanwie, sxnxuwienno w oi
+nrapcxwie semw, s cpezaia na XVII s. snauwienno ce ysenwuwn. e ciananw axiop
ne camo s cionancxwn +wsoi na pancwnsancxoio xnn+eciso, no w s xacyprcxwie
snazenwn.
+nrapcxwie semw snesnw s i+proscxw sp+sxw
w c scipwn. pw nois+p+zenweio na Iwisaio-poxcxwn mwpen zorosop npes 1615 r. w
npes 1617 r. scipwn nonyuwna xanwiynauwonnw npasa. pes siopaia nonoswna na
XVII s. wnw nono+enw no-uenenacouenw ycwnwn sa yxpensane i+proscxwie sp+sxw c
cmancxaia wmnepwn. +s wena ce opranwswpano i+proscxo czpy+enwe i.nap.
siouna xomnanwn. n wsnpamana e+erozno no ynasa rpynw xopaw, naiosapenw c+c
cioxw, w ocnosana s sponencxwn rowsiox csow i+proscxw axiopww. i siounaia
xomnanwn wnw snacnnw namyunw i+xanw, xonanzcxo w ascipwncxo cyxno, meiannw
wszenwn w np. snoc+i oxsaman rnasno wnw wsiounw xonpwnenw w namyunw i+xanw,
cyposwnw sa ascipwncxwie manwaxiypw s+nna, xo+w, neopaoiena xonpwna, a c+mo
w zowi+x. pes nocneznwie zeceiwneiwn na XVII s. zennociia na siounaia
xomnanwn sanounana za sanaza, sa za ce npexpaiw nan+nno oxono 1683 r., xoraio
wsyxnana sonnaia me+zy cmancxaia wmnepwn w semenaia nwra.
annuwrcxwni nanawp sce noseue wrpaen nocpeznwuecxa ponn me+zy sioxa w anaza.
oiam zocisranw anxancxw, cpez inx w +nrapcxw i+prosuw, xowio npozasanw
npezwmno namyx, s+nna, xo+w w np. namwie nasapw ie snacnnw noz wmeio
,nannuwrcxw" wnzycipwannw npowssezenwn na pasnwunw esponencxw cipanw.92
+pso passwsamoio ce xanwianwciwuecxo cionanciso s+s Ipanuwn, nrnwn w Xonanzwn
nano+wno no-axiwsnwie i+proscxw sp+sxw na iesw cipanw c nasapwie na cmancxaia
wmnepwn w no-cneuwanno c esponencxwie snazenwn, me+zy xowio ca w +nrapcxwie
semw.
Ipanuwn nan-pano snnsna s zorosopnw oinomenwn c cmancxaia wmnepwn, xoeio
ynecnwno cionancxoio n nponwxsane s wmnepcxwie nposwnuww. nopez i.nap.
xanwiynauww oi 1535 r. nennwie nozanwuw nonyuwnw npasoio za nonsysai pezwua
npwswnerww, npezw scwuxo csoozna i+proscxa uwpxynauwn npw 3% mwio. Ipencxwie
i+prosuw cnezsano za +zai noz xpwczwxuwnia na csowie xoncynw. ecinwie snaciw
wnw zn++nw camo za c+zencisysai sa wsn+nnenweio na xoncyncxwie pemenwn.
anwiynauwwie rapaniwpanw penwrwosna csooza sa pencxwie nozanwuw w
noxposwienciso naz cseiwie mecia w naz xaionwuwie; ynecneno wno w npezasaneio s
nacnezciso na wmymecisoio.93
oswie xanwiynauww oi 1569, 1581 w 1604 r. yis+pzwnw i+proscxwie noswuww na
Ipanuwn s ocmancxwie snazenwn. o 70-ie rozwnw na XVI s.
opa, zsw+en oi rpeuw-pow rpasxpa oi . Tsanrep
/1577/
scwuxw esponencxw i+prosuw anrnwuanw, xaia-nonuw, cwuwnwnuw, renyesuw w np.
wnw saciasenw za npenacni cioxwie cw s esania no mope noz pencxo sname.
nauanoio na XVII s. oem+i na nennaia i+proswn s wmnepwnia zociwrnan 30 000 000
nwpw rozwmno npw yuaciwe na 1000 xopaa. pes n+psaia nonoswna na sexa,
xonxypwpa-no oi nrnwn w oi Xonanzwn, pencxoio npwc+ciswe s ocmancxwie nasapw
uysciswienno namannno. o npes 60-ie rozwnw nono+enweio ce ciawnwswpano, xaio
snoc+i na pencxw cioxw zociwrnan cymaia oi 3 000 000 nwpw.94
csonia zennoci s anxancxwie semw panuyswie wsnonsysanw ycnyrwie na espencxw,
rp+uxw w zpyrw nocpeznwuw. pes inx ie wsxynysanw npezwmno cyposwnw: soc+x,
xo+w, s+nna, namyx, opws, +wio, opaoienw xo+w w namyuna npe+za, a snacnnw nan-
seue s+nnenw, xonpwnenw w namyunw i+xanw w nnxow xononwannw cioxw. niepec+i x+m
npowssozcisoio w nasapwie na anxanwie nano+wn c+szasaneio na pencxo xoncynciso
s onyn s xpan na XVII s., uwnio n+psw xoncyn wn nans /1685-1688/.95
nrnwn nonyuwna npaso sa camocionienna i+proscxa zennoci s ypuwn s 1579 r.96
+proscxwie n sp+sxw c anxancxwie semw ce pasmwpwnw ocoeno npes XVII s. e
wnw opranwswpanw upes anrnwncxaia siouna xomnanwn, xonio sasoxsana sce no-
szpasw noswuww s esania s ym+p zopw na panuyswie. aio wsnonsysana nosxo
nnxow nezociai+uw na csowie xonxypeniw, siounaia xomnanwn opranwswpana
eneprwuno w uenenacoueno zennociia cw, xonio sacernana w anxancxwie snazenwn na
cmancxaia wmnepwn. opcxwni ipawx na cioxwie mwnasan npes wsopno w ociposwie
pwi w enezoc /zn. osz+aaza/. zno oi nan-ronemwie cpezwma na anrnwncxaia
i+proswn cianana mwpna /zn. smwp/, a cnez iosa zennociia na anrnwncxwie
i+prosuw ce pasmwpwna x+m neno /zn. Xane/, nexcanzpeia /zn. cxenzepyn/ w
Hapwrpaz.
noc+i na anrnwncxwie cioxw s sponencxwn rowsiox w wsnoc+i na mecinw cyposwnw
w npowssezenwn ce oc+mecisnsanw w upes nocpeznwuecisoio na mecinw +wienw.
nauwienno wno yuaciweio na i.nap. rp+uxw, i.e. npasocnasnw i+prosuw oi
anxancxwie semw, opranwswpanw s ,rp+uxwie" i+proscxw xomnanww s wwy w pamos.
anrnwncxaia i+proswn yuacisysanw w i+prosuw oi namxo. nxow oi inx c+c
snauwiennw xanwianw w omeciseno snwnnwe ycnenw za passwni mwpoxa zennoci,
ocoeno s zpwn w Hapwrpaz.
nasnw snocnw apiwxynw, xowio namwpanw nnacmeni ne camo s Hapwrpaz, zpwn w
onyn, namxo w pancwnsanwn, no w na i+p+wmaia no ro-
nemwie n+iwma na i+proscxwn ipawx me+zy sioxa w pezna spona, s iosa uwcno w
s +nrapcxwie semw, wnw zopoxauecisenwie anrnwncxw i+xanw nonzpwnw w ,maxyi"
/nnaiose s cwn usni/, anrnwncxw uacosnwuw, wnzwncxw noznpasxw w saxap oi
amepwxancxwie xononww. snacnnw wnw soc+x, zowi+x w xo+w.
Ipencxaia w anrnwncxaia i+proswn s sponencxwn rowsiox wmanw mncio w snauenwe s
cionancxwn +wsoi na +nrapcxwie semw rnasno nocpezcisom zennociia na mecinwie
i+prosuw. axap wsiounwuwie za rw npezciasni noz oma pypwxa ,rp+uxw" i+prosuw,
me+zy inx wmano w nemanxo +nrapw. yposwie npozyxiw, xowio c+ciasnnsanw wsnoca
na pencxaia w anrnwncxaia i+proswn, ce nawpanw oiuaciw w oi +nrapcxwie semw.
o iosw nauwn nnxow cpezw oi +nrapcxoio nacenenwe yuacisysanw s cionancxwie
sp+sxw c Ipanuwn w nrnwn npes XVII w nauannwie zeceiwneiwn na XVIII cioneiwe.
T XVI . XVIII . pomenwie s
ocmancxaia eozanna cwciema, pasmwpnsaneio na cioxoso-napwunwie oinomenwn w
napacnanaia ponn na i+proscxo-nwxsapcxwn xanwian wmanw sa+nw nocnezwuw s
passwiweio na +nrapcxoio omeciso. oswmenaia eozanna excnnoaiauwn,
npowssonwie na mecinw eozanw w z+p+asnw uwnosnwuw snomasanw nono+enweio na
scwuxw cnoese oi nacenenweio w rnasno na +nrapcxwie cennnw.
i xpan na XVI s. naiai+x yie+nenwie ycnoswn npwuwnwnw noxpan zpyroio w cepwosnw
s+ipemnw zemorpacxw npomenw, pasmecisanwn, npwnwsw w oinwsw na +wienw oi
pasnwunw panonw. +nrapcxwie cennnw i+pcenw cnacenwe oi sacwnenwn rnei nan-seue
upes nrcisa w wscensanwn. smenenwnia s cnaxwncxaia cwciema w sce no-ronnmoio
mncio, xoeio saemano uwnwxuwncisoio, ocoeno s nnxow panonw, xaio axezonwn w
siouna paxwn, zonpwnecnw sa oessemnnsaneio na snauwiennw cencxw macw.
enocwnnwni zan+uen rnei zosen zo n+nnoio wm pasopnsane. esw ycnoswn na +wsoi
npo-xyzwnw oizennw nwua wnw uenw cenwma zaneu oi poznwie wm mecia. o csezenwn
oi uapwrpazcxwie apxwsw npes uenwn XVI s. oi ymenwn s nazon npww+zanw
nenpecianno pasopenw cennnw, xowio, ociananw es semn, ce sanasnnw za paoini
xaio ap-raiw, osuapw w. np. s ronemwie uwnwuw xpan Hapwrpaz w pyca.97 izennw
cennnw uecio ce npwzsw+sanw oi ezno cenwme s zpyro, oi zomena na ezwn eozanen
snazeien s zpyr.
senwuenwie ie+eciw w npowsson npes siopaia nonoswna na XVI s. npwuwnwnw
pasnwnnsaneio w wscensaneio ne camo na oizennw nwua, no w na uenw cenwma. axa
cnopez zoxymeni oi 1586 r. pawie
oi xacoseie w naxwn onomwe ce pasnp+cnanw, se moio ipnsano za nnaini siopw n+i
pezwua zam uw.98 pes 1586, 1595 w 1598 r. zepseniz+wncxwi cena nena,
+pnoscxo, oxpen /zn. spamos, nwsencxo, w pazmanuw, xoncxo, ce wscenwnw nc
pazw nenonocwmwn eozanen rnei w nacwnwn.99 ] pazmanuw nanpwmep swnneen
mecinwni sawm yc iaa uaym. on sseman nacwna zsa n+iw s rozwne ia zan+uw oi
iosa nozsnacino nemy ceno. aisr pnn panicxwie +enw w nocnran na ueciia wm. +mc
io s+pmenw w neroswie xopa.
i nauanoio na XVII s. saueciwnw nrcisai na rpynw oi cennnw, na uenw maxanw w
cena. yup en xmxpz+wncxw npezynpe+zasan cyniana, u ,nnxow cena ne wnw s
c+cionnwe za nonecai yrne ienweio na npwiecnwienwie w pasopenwie wm +wie nw ce
pasnranw nw wme, nw snax ne ociasan o inx"100.
oxpan wscensanwnia, ociaswnw cnezw s w; iounwuwie, nenpecianno ciasanw
npwzsw+sanwn n +wienw oi cenwma w maxanw, sa xowio nnmame nwe menw wsseciwn.
ocenwmnwie npoyusanwn w ionc nwmwunwie wscnezsanwn noxassai, ue mnoro cena
+nrapcxwie semw npomenwnw sezn++ w zopw nn xonxo n+iw meciaia cw wnw n+x c+scem
wsuesnanw
i ocx+znwie w np+cnaiw zannw s ocmancxw ie wsiounwuw ce ycianosnsa, ue npes
nepwoz XVIXVII s. nan-ueciw w nan-macosw wnw nr cisaia oi sax+cxw, xacosw w
zepseniz+wncxw ce nwma. pw ezwnwunw wnw macosw wscensanwn e r+nuwie ce
nacousanw x+m mecia, x+zeio ouaxsan] za namepni wssecino onexuenwe oi
nenocwnnw, eozanen rnei. wxnoseno ie wswpanw oix+cna iw nnanwncxw panonw,
xowio wnw ipyznozoci+n nw. scennwuwie ce cipemenw za ce oizaneuai c no-
ronemwie n+iwma, no xowio ce npwzsw+san; ocmancxaia apmwn no speme na noxoz.
anycxam npoxoznwie sonw, sa za ce wsasni oi snouwncisa ia na mwnasamwie
pasxszanw rpanwsw soncxw ] oi nenpeciannw pexswswuww.
ocionnnw ezwnwunw wnw macosw nrcisa 1 wscensanwn wnw nacouenw x+m rpazoseie.
awciw na rpazoseie wnw sxnxuenw s pamxwie na iypcxa ia eozanna cwciema w ne
wnw nomazenw oi eo zannwn npowsson. o iam ie sce nax mo+enw za pas uwiai na
no-ronnma cwrypnoci, oixonxoio s cena ia, x+zeio snacinw cnaxww, sawiw,
mxiesenww I sonsozw esnaxasano ce pasnope+zanw c +wsoia wmoia w ueciia wm.
csen iosa rpazoseie npwsnw uanw w c no-ronemwie s+smo+nociw sa cionanexc
samorsane.
pwuwnwie, xowio npezwsswxsanw nrcisair npes iasw enoxa, ne ca ynrnanw oi
norneza na uy+ zenuwie. ,pes iosa speme nwme ezwn oi inx c< s+pmw sceom
rpae+, uwnio wsiounwx e napoz+i

oi xowio scwuxw xpazuw, xonxoio mnoro w za ca, ipnsa za uepnni w... me rpani
ionxosa, ue naxpan scwuxo me +ze nor+nnaio. osa nponwuasa s wscensaneio na
uenwn napoz, xonio nanycxa cenoio, sa za ce oiiernw s rpazoseie."101 azwncxwie
perwcipw nossonnsai za ce npocnezw npouec+i na nocienennoio w nenpecianno
nponwxsane na +nrapcxw cennnw s rpazoseie npes siopaia nonoswna na XVI w npes
XVII s. s pesyniai na wnzwswzyannw wnw macosw wscensanwn. pwm+nuwie wzsanw
manowmoinw, sanasnnw nnxon sanani w nocne sanousanw za xynysai x+mw, zsopnw
mecia, zxxnnw. +nrapcxoio nacenenwe s rpazoseie nenpex+cnaio ce ysenwuasano w
nocienenno sanounano za npeonazasa naz zpyrwie einwuecxw rpynw. senwuasano ce
nerosoio yuaciwe s sananiuwncxoio npowssozciso w i+proswnia. acinna ponnia my s
rpazcxaia wxonomwxa.
asswiweio na cioxoso-napwunwie oinomenwn, na i+proscxo-nwxsapcxwn xanwian,xowio
nozxonasanw cnaxwncxaia cwciema w unnaia cs+psana c nen nonwiwuecxa cipyxiypa w
npwuwnwnw pasopenweio na uaci oi nacenenweio, zoseno w zo naronpwninw sa
+nrapcxoio omeciso nocnezwuw. e ciananw npwuwna sa c+szasaneio na nosw
omecisenw cpezw c pacinma ponn s +wsoia na napoza.
pes XVXVI s. i+proscxwie sp+sxw na namwie semw c yposnwx w ianwn, maxap w
asno, s+snexnw nnxow +nrapw s ezna cionancxa zennoci, xonio zosena zo
ooconsane na cnon oi mecinw i+prosuw. osw npouec ce saz+nouwn c i+proscxoio
o+wsnenwe oi XVII s. naiai+x. osa o+wsnenwe nac+puwno npezw scwuxo cionancxwn
pacie+ na nnxow cenwma sa cmeixa na zpyrw. nauenweio na zynascxwie npwcianwma
napacnano. xonomwuecxw nanpez+x oiennsanw rpazose xaio asana, np, wionn w
zp. pomenwno ce w snauenweio na i+proscxwie n+iwma. senwuwna ce ponnia na
n+iwmaia, xowio cs+pssanw onyn c+c esepna +nrapwn w paxwn c+c pezna
spona /npes xonwe, pamos wnw npes zynascxwie npwcianwma w pym+ncxwie semw/.
+proswnia na paxwn wmana cson wsnas no mope npes wszwramwn ce seue yprac.
pwzowna no-ronnmo snauenwe w apna. xnxusaneio na anxancxwie, c+oiseino na
+nrapcxwie semw, s i+proswnia c esponencxwie z+p+asw noziwxnano passwiweio na
napwuno-cioxosw-ie oinomenwn, zonpwnecno sa pasmwpnsane npowssozcisoio na
wnienswsnw xyniypw, xaio namyxa w ixixna. +mespemenno snoc+i na no-esiwnw w no-
azrpoen xam+x na zyposnwuanwn /1656/. xp++en wciopwuecxw mysen Tymen
wsxycnw esponencxw wnzycipwannw npowssezenwn, xonio y nac wn onaronpwnicisysan
npw iosa oi ycnoswnia na xanwiynauwwie c nwcxw wmnopinw mwia, saasnn passwiweio
na nnxow mecinw sananiuwncxw panmose.
aci+nwnwie npomenw s rpazcxaia wxonomwxa zosenw zo pezwua cionancxw w
omecisenw npomenw w cpez +nrapwie s rpazoseie. ocownw ce w yxpennanw nosw
cnoese w s +nrapcxoio omeciso. e+zy inx wnw nan-nanpez i+prosuwie. awciwna
neman+x pon oi inx wnw nocpeznwuw, xowio ocny+sanw cionancxaia zennoci na
uy+zenuwie, no ce ysenwuwn w poni na camocioniennwie, maxap w neocoeno ezpw w
samo+nw i+prosuw, xowio ocny+sanw npezwmno s+ipemnwn nasap. ocer+i na iesw
nxze c i+prosuw oi csooznw cipanw, iexnwie cocisenw n+iysanwn ws +nrapcxwie
semw w s+n oi inx wm nossonnsanw za onosnani zope nono+enweio na c+napoznwuwie
cw, za ro c+nociasni c iosa na zpyrw nenopoenw napozw w za c+spai camw
nec+opasnociwie na ocmancxwn eozanen pe+wm.
aio cionancxw zenna +nrapcxa rpyna ce oopmwnw w rpazcxwie sananiuww. inauano
np+cnaiw s pasnwunw ecnaw, x+zeio n+psencisysamo nono+enwe wmanw iypuwie, a
nnx+ze w r+puwie, c ipyz w ymenwe ie nocienenno sasoxsanw npwsnanwe. pes
ecnawie s onesw npozosoncisenw oipacnw, x+zeio paoienw npezwmno +nrapw, ie
yis+p+zasanw c+snanweio cw sa sazpy+nw wniepecw na omecisenoio nonpwme w
zencisysanw xaio ezwnno unno cpemy meponpwniwnia na snaciia, sacnramw
npowssozcisenwie wm wniepecw w inxnoio napoznocino camouysciswe. znospemenno c
iosa oaue oi xpan na XVI s. ce nonswnw w n+pswie npwsnauw na naci+nwnwie no-
x+cno npomenw s ecnacxwie opranwsauww. ce no-oiueinwso ce nponsnsano
s+ipemnoio c+nepnwueciso me+zy unenoseie na ecnaa, wmymecisenoio pascnoenwe
cpez sananiuwwie, saueciwnw napymenwnia na uexosaia pernameniauwn.102
is+pzwnw nono+enweio cw w n+pswie no-ezpw w samo+nw z+enenw. o-ronnmoio
xonwueciso zpeen zowi+x, c xonio pasnonaranw ie, w s+smo+nociwie za i+prysai c
nero rw noziwxsanw za ce cipemni noseue x+m iaxasa i+proswn, oixonxoio x+m
z+p+asnwie zociasxw, sannamanw cpasnwienno is+pze nwcxo. naciia ce m+uena za
orpanwuw iasw camocionienna zennoci na z+enenwie s wniepec na opranwswpanoio
omeciseno npozosonciswe. a iasw nousa xonnwxiwie me+zy z+enenwie w s+pxosnoio
ynpasnenwe zaiwpanw ome oi no-panen nepwoz oi XVI s. o zannwie na ezwn epman
z+enenwie npecpemanw zoxapsanwie sa npozosoncisweio s Hapwrpaz osue npez
rpazcxw-
ie spaiw w rw pasnpezennnw no csoe ycmoipen+ opazw iosa s cyniancxaia xyxnn ne
wzsana xauec isena cioxa. ape+zano ce sananpez, mom zonza npw rpazcxaia nopia
osue oix+m ymwnw, za c npozasai c+c c+zencisweio na emwna na cynian cxaia
xyxnn, sa za +zai oiiyx pasnpezennnw n z+enenwie. a ne ciasana wss+n iosw
nopnz+x nw io ezna npoza+a. poiwsosaxonno npozazenwi ipnsano za ce
xonwcxysai s nonsa na c+xposw meio.103 o z+enenwie ce cipemenw za saowxann
z+p+asnwie orpanwuenwn sapazw nwunoio cw oc rainsane w no zpyrw n+iwma.104
pw iesw s+smo+nociw sa csoozna i+pro cxa zennoci w pasnwunw cnexynauww ome oi
XVI e s+npexw orpanwuenwnia na snaciia z+enenwie wma nw ycnoswn za saoraieni,
za naipynai snauwienn! napwunw cpezcisa. axa nonexa-nexa oi xpan n XVII w
ocoeno npes XVIII s. sanounanw za ce oc consai me+zy inx oraiw osues+zw. i
iosa spe me zaiwpa samorsaneio na nan-ciapwie xonpws mencxw z+enenw nanpwmep oi
poza anaanosuw ce npes iosw nepwoz ce nonswnw w n+pswie +nra pw-ernwxuww,
oixynuwuw na z+p+asnwn zecni+ s+pxy zpenwn zowi+x.105 amorsaneio na iaxws;
+nrapcxw cpezw npw ycnoswnia na pasrp+mamw c napwuno-cioxosw oinomenwn ce
pasxpwsa sce no oiueinwso s macosoio wsxynysane na nezsw+wm] wmymecisa s
rpazoseie wnw oxonnociwie wm.106
ionancxoio wszwrane na naennsanwie cnoe se oi xpan na XVI s. naiai+x
zonpwnecno sa sacwn saneio na inxnaia ponn s +wsoia na +nrapcxoi< omeciso. e
c+szasanw ezna napoznocino oc+sna ia cpeza c snwnnwe s cionancxwn w omecisenw;
+wsoi na namwie cenwma. p+x npezciaswien n! iesw wmenno xp+rose wn
nwxononcxwni n+psene1 ozop anwna, xonio s+srnaswn ezwn oi nan-sna uwiennwie
ocsoozwiennw onwiw npes XVI s. -+psoio i+pnoscxo s+cianwe oi 1598 r.


T I

1.
es+op++ena opa
na +nrapcxwn napoz
I I. pomenwie s ocman cxaia
eozanna cwciema wnw ocnosnaia npwuwnr sa uysciswiennoio sacwnsane w mwpoxoio
pasrp+

mane na c+npoiwswiennwie w ocsoozwiennwie opw na +nrapcxwn napoz oi siopaia
nonoswna na XVI s. spasnnsaneio na ciaiyia na scwuxw xaieropww pan, sacwnsaneio
na excnnoaiauwnia w omoio snomasane na nono+enweio ysenwuwnw nezosoncisoio na
napoznwie macw. osa axiwswswpano npoueca na cnnoinsane na +nrapcxoio nacenenwe
w nerosaia c+npoiwsa cpemy ocmancxaia snaci.
acwnsane na s+ipemnaia opranwswpanoci ce nanxzasa cpez scwuxw omecisenw
npocnonxw. +prosuwie w sananiuwwie, oezwnenw s ecnacxw opranwsauww w s
rpazcxw u+pxosnw omwnw, zencisysanw c+smecino s samwia na wxonomwuecxwie cw
wniepecw. aieropwwie pan c+c cneuwannw saz+n+enwn wnw conwzapnw omnociw,
uwnio ocoen ciaiyi oycnasnn iexnwie ipazwuww w onpezeneno nosezenwe no
oinomenwe opranwie na mecinaia snaci. encxoio nacenenwe wmano eciecisena
s+ipemna cnnoienoci npez nwueio na omwn couwanen w nonwiwuecxw noiwcnwx,
nozz+p+ana upes enemeniwie na omwnna opranwswpanoci w rpw+nwso c+xpannsanwie
ipazwuww s wia w omecisenwie sp+sxw. apacisamoio s+ipemno ezwnciso na
+nrapwie wno ezwn oi axiopwie sa saueciwnwie oi xpan na XVI s. cnoniannw
wsnwuw na oixpwi oinop cpemy pacinmwie ie+eciw na pe+wma.
+npoiwsaia ce pasr+sana s mnoro nocoxw, namwpana wspas s pasnwunw opmw.
pasnoopasnwie meiozw na opa ce ouepiasai zse ocnosnw ienzenuww, oycnosenw oi
uenwie w sazauwie na c+npoiwswiennwie zenciswn w zsw+enwn. znaia wna nacouena
cpemy excnnoaiauwnia w rneia na ocmancxwie eozannw rocnozapw w wmana couwanen
xapaxiep. pyraia oipasnsana s pasnwunw cienenw w opmw ocsoozwiennwie cipeme+w
na nopoenwn napoz. o csonia c+mnoci iosa wno ocsoozwienna opa sa
oixs+pnnne na uy+zaia snaci. +nrapcxwie c+npoiwswiennw nponsw w zsw+enwn npes
XVXVIII s., xaxio s opwie na ociananwie anxancxw napozw aniweozannwie w
ocsoozwiennwie ienzenuww wnw nepaspwsno cs+psanw, maxap w neswnarw swzwmo
wsnsenw. +npoiwsaia cpemy ocmancxaia eozanna cwciema nozxonasana yciowie na
snaciia, a opaia sa oixs+pnnne na uy+zoio rocnozciso wmana sa uen w
npemaxsaneio na uenwn c+mecisysam pe+wm, nano+en oi nopowienwie.1
Twpoxo pasnpocipanena opma sa cmexuasane na wxonomwuecxwn naiwcx wnw
nenpex+cnaiwie onnaxsanwn w sansnenwn, oinpasenw zo swcmecionmw opranw.
ososasanxw ce na wssecinw nopmw s saxonwie wnw na c+mecisysamwie owuaw,
nacenenweio i+pceno samwiaia na uenipannaia snaci cpemy npowssona na eozanw w
uwnosnwuw.2 osozwie sa iaxosa pearwpane, s+snwxnanw ome c yciano-
snsaneio na uy+zoio rocnozciso, napacnanw c naci+nwnwie npomenw s ocmancxwn
pe+wm w pasciponsaneio na cnaxwncxaia cwciema oi cpezaia na XVI s. naiai+x.
ocnosnaia uaci oi iesw wsno+enwn nacenenweio nacionsano za ce namanw pasmep+i na
zan+unwie saz+n+enwn.
a za ce wsasni oi nnxow cnaxwncxw zan+uw, +nrapcxwie cennnw npwnrsanw w x+m
zpyrw cpezcisa. e wsociasnnw semnia cw w oiwsanw za opaoisai wmoiw s zpyro
semnwme. o iosw nauwn ie ce cipemenw za ocsoozni semezencxwn cw zows oi
ie+xwn zecni+x w oi zan+xa canapwe. ce no c+mwie nozyzw zpyrw n+x ce onwisanw
za npeopasni no onwx snazenwie oi inx semw, za rw npes+pnai s nwsw w nosn,
senenuyxosw rpazwnw w mepw, sa za rw ocsoozni oi ciaiyia wm na semw noz
eozanna excnnoaiauwn.
acenenweio i+pceno nauwnw za ce yxpwe npw perwcipauww wnw npw c+wpaneio na
zan+uw w nanarane na noswnnociw. pes 1568 r. nanpwmep s xonwe w zpyrw mecia
wnw napanw zxnrepw, sa za paoini na z+p+asnwie cipoe+w s Hapwrpaz.
poz+n+wiennoio oin+usane oi zomoseie, zaneunwni n+i, npowssonwie na snacinwuwie
w nepezosnoio wsnnamane na s+snarpa+zenwnia ciananw npwuwna zxnrepwie za ce
pasnrai.3
pw onaraneio c z+wswe na owncxw panon sa 16181619 r. nnxow paw ce yxpwnw,
sa za wsnrnai nnamaneio na zan+xa.4 o iosw nauwn noci+nwnw w sonnyuwie oi
moncxo npw c+wpaneio na z+wsweio npes 1617 r.5 i ezna sanosez na pycencxwn
xazwn ciasa ncno, ue 100 zymw paoinwuw, c+panw oi nozsnacinaia my xasa, sa za
yuacisysai s pemonia na swzwncxaia xpenoci, ca wsnranw. n+inwn cw znesnwx
zyposnwmxwni xymanwci y-+wep omxoswu, npexocwn +nrapcxwie semw, uecio
cnomenasa sa nozonw nponsw na nenoxopciso npw c+wpaneio na zan+uw.6
acosoio pasnpocipanenwe na iasw opma na c+npoiwsa nwuw oi axia, ue s uenw
panonw snaciia ne mo+ena za c+epe neoxozwmwie noci+nnenwn. pes 1678 r. s
niocxo ne wn c+pan zan+x+i cxpcai sexwpwcw sa 1675 r., xaxio w zociasxaia na
euemwx sa 1678 r.7 pes 1690 r. s wioncxo ome ne mo+eno za ce naepai
zociasxwie sa zan+xa nysyn sa 16861687 r.8 an+unwni areni no asa-pwsa ne ycnnn
s ieuenwe na unna rozwna za ro c+epe oi pania s paioscxo sa 16571658 r.9 pes
1612 r. zpyr uwnosnwx ce onnaxan, ue ne mo+e za c+epe 1850 osue oi owncxwn
canz+ax.
coeno ynopwiw wnw pawie c+c cneuwannw saz+n+enwn, xowio ce nososasanw na cson
onexuen ciaiyi. exnwie zenciswn wnw is+pze ocipw, xoraio mecinwie eozanw ce
onwisanw za npeswmai npasaia cw naz sonnyuwie, zoranz+wwie, zep-
seniz+wwie w zp. me oxono cpezaia na XVI s. cowncxwie sonnyuw npoieciwpanw
cpemy nacwnwnia na iamomnwie cnaxww w sonsozw. nauanoio na XVI s.
zepseniz+wwie oi c. pecanue /zn. ana pexa, e+pcxo/ wsnpaiwnw zo cyniancxwn
zsop +ana oi zan+unw nacwnwn. e ce onnaxanw, ue rw npwny+zasanw za nnamai
noseue zan+uw, oixonxoio wno saxonno.10 epseniz+wwie s wioncxoio ceno nsaio
wsnpaiwnw csow xopa s Hapwrpaz, sa za npemaxnai npoiwsosaxonnoio wm onarane c
wss+npeznw zan+uw. ozona wna w +anaia na zepseniz+wwie oi c. nena,
+pnoscxo, npes 1585 r.11 +enenxemanw ce onnaxanw uax npez cyniancxwn zsop
cpemy pezwua noceraiencisa na mecinwie snaciw.12
pes nacioniennw wsno+enwn w monw nacenenweio ce onwisano za namanw eozannwie
saz+n+enwn, xoraio ne mo+eno za rw wsn+nnw nopazw nec+cioniennoci, c+xpamasane
pon na nozainwie +wienw, ezciswn, nenpaswnno pasnpezenenwe na zan+unw
znnose /xaneia/ w np. iaxwsa cnyuaw io wswcxsano za ce snecai npomenw s+s
wcxannaia perwcipauwn. epnzxo +nrapcxoio nacenenwe npwnrsano x+m ocmancxwn
c+z, sa za nperpazw n+in na noceraiencisaia w nacwnwnia. npoioxonwie na pezwua
iypcxw c+zwnwma s namwie semw e oipasen ne ezwn onwi na +nrapw za namanni
eozannwn npowsson upes cwnaia na c+mecisysamwie s wmnepwnia saxonw.13 +npexw
ueciwie nenaronpwninw pemenwn na c+za s mnoro cnyuaw yrneienoio nacenenwe
nponsnsano wsymwienno ynopciso w sozeno npoz+n+wiennw npouecw, sa za sanasw
csowie saxonnw npasa. esxpannwie wsno+enwn w onnaxsanwn npez s+pxosnoio
ynpasnenwe ne ociasanw es nocnezciswn. mnoro cnyuaw uenipannaia snaci,
sawniepecosana za nasw nozainwie cwnw, ce sw+zana saciasena za ce npoiwsonociasw
owuwanno na npexomepnwie npowssonw w excnnoaiauwn. aswpa ce, in nwxora ne
yzosneisopnsana w nan-ocnosaiennwie monw, axo iosa w yspezwno na nennaia
cocisena wcxanna nonwiwxa wnw na xnacoswie wniepecw na ocmancxaia eozanna
apwcioxpauwn. Henipannaia snaci wna nan+nno neoici+nuwsa, xoraio ce oinacnno zo
npozosoncisweio na apmwnia. iaxwsa cnyuaw wnw npenepersanw w nan-oiuannwie
monw na nozainoio nacenenwe.
oraio s+pxosnoio ynpasnenwe ce sw+zano npwnyzeno za yzosneisopw wcxanwnia na
napoza, nposwnuwannwie opranw is+pze uecio wsomo ne ce c+opasnsanw c
pasnopezwie wnw n+x nponsnsanw neoxoia za rw npwsezai s wsn+nnenwe. ce nax s
mnoro cnyuaw ne wno iaxa necno za ce npenepersai cyniancxwie sanosezw, ocoeno
xoraio i++wienwie ynopwio noznosnsanw onnaxsanwnia cw no eznw w c+mw nosozw. o
iosw nauwn oinop+i na sa-
swcwmoio nacenenwe, wsnswn ce s nacionuwswie ws no+enwn, npomenwn w c+zenw
npouecw, ne wn c+s cem espesyniaien.
i xpan na XVI s. nacenenweio sce no-ueci npwnrsano x+m onwiw za ce wsnn+sne oi
eozan nwie cw saz+n+enwn wnw za namanw pasmepa wm no, sces+smo+nw naroswznw
npeznosw w onpaszanw o saxona c+opa+enwn. osw cipeme+ y napoznwi macw x+m
oixs+pnnne na ezno wnw zpyro sseno o ie+xaia sepwra na eozannaia saswcwmoci
zono swn ocmancxwni nonwiwuecxw nwcaien Xesapen xonio ce onnaxsa s cson
ipaxiai: ,axonwie ca sa pasenw w npecianaxa za ce wsn+nnnsai... ania o
oixnonnsana oi paoia s nonsa na cnaxwwie."14
xpwsanwnia w nrcisaia npw wsn+nnenwe n; eozannw saz+n+enwn ce cnyusanw uecio
w npw na cenenweio, sxnxueno s xaieropwwie c+c cneuwanm saz+n+enwn. onnyuwie oi
canz+auwie own noszws, wxonon, wpoi w asapz+wx ce yxpmw w ne wsn+nnwnw
soennaia cw cny+a npe: 15481550 r.15 ezwua sonnyuw npes 15651566 r wsnranw
w ne ce nswnw na cny+a.16 pranwswpai oi +wienw na inyx /zn. anarxpwme/,
sonnyuw ie, xowio yuacisysanw s noxoza cpemy wreisap wsnranw.17
ce no-uecio ce oixnonnsanw oi ipyznwie cw saz+n+enwn w zepseniz+wwie. sm+usanw
oi npo wssonwie na snacinwuw, na soncxapw w na nposozw ienw na uy+zw
nocnanwuecisa, mwnasamw npes na senwie oi inx npoxozw, ie nanycxanw nocioseie cw
w ociasnnw n+iwmaia es oxpana. +iemecisenwx+i zam enep, mwnan npes +nrapwn
s 1616 r.. oiennssa, ue +wienwie na zepseniz+wncxoio ceno eipen ce yxpwsanw ws
nwsxwie ropw npw wzsaneio na nocnanwuecisoio, c xoeio ion ce zsw+en.18
+m nozonw zenciswn npwnrsanw w z+enen-xemanwie, ezna cpasnwienno no-samo+na w
no-zo-pe nociasena npocnonxa oi nacenenweio. zeie-pwie nepnzxo ca oiennsanw
cnyuaw na macoso yxpwsane w newsn+nnnsane na saz+n+enwnia x+m ocmancxaia snaci.
ene+xa, snwcana s perwci+p oi 1576 r., ce c+omasa, ue 12 +nrapw-z+enenxe-
manw oi pazomwpcxoio ceno omapeso ce yxpwnw. osw onwi sa wsnn+ssane ne ycnnn.
cmancxwie uwnosnwuw rw npesanwcanw es npomenw s noswn perwci+p, xaio ce
p+xosozenw oi ciapaia perwcipauwn. ene+xaia noncnnsa, ue iesw napymwienw ne sa
np+s n+i noci+nsanw iaxa. ezwncisenwni +n-rapo-moxamezanwn z+enen oi c+moio
ceno, xonio ce oxasan nanwue, ne zoxapan wswcxanwie oi nero osue.19 onnxora
z+enenxemanwie macoso ocyein-
s. ozop ipaiwnai cienonwc oi uepxsaia s pemwxoscxwn manaciwp /1493/
T I
T
1" I -
*- .-..,"'.:-+.* ^ue
...... > %,-> ^1\
*%--' "
1 . '4x i
* I T
n
^:
"" 1 1
sanw wsn+nnenweio na cpouno onpezenenw nop+uxw w xs+pnnnw s cmyi opranwie no
cnaznsaneio, i+n xaio iesw zociasxw wnw +wsneno neoxozwmw sa apmwnia w zsopa.
axa s noszwscxaia xasa 1349-ie z+enenw ne zociaswnw s onpezenenwn cpox s opny
nop+uanwie 34 400 osue.20
wxnoseno pania s +enanweio cw za ce ocsoozw oi wsnnamaneio na nnxow zan+uw
wnw oi wsn+nnenweio na noswnnociw wsi+xsana xaio ocnosanwe ocioniencisoio, ue
in y+ cnazana x+m xaieropwwie nacenenwe c+c cneuwannw saz+n+enwn w ipnsano za
ce nonsysa oi onpezenenwie sa inx zan+unw npaszwnw.21
esw onwiw sa oixnonenwe oi eozannwie saz+n+enwn mnoro uecio npepacisanw s
oixpwi oixas zopw xoraio pawie pwcxysanw za nonaznai noz yzapwie na saxona. pes
1572 r. nnxow nnoszwscxw i+prosuw, naiosapenw c ieroaia za ocny+sai ocmancxaia
apmwn no speme na noxoz, ce s+snpoiwswnw za wss+pmai nano+enwie wm saz+n+enwn.22
apw+xaia nauwonanna wnwoiexa e sanasen owuwanen iypcxw zoxymeni, oi xonio
ce sw+za, ue i.nap. ,s+nmna pan" oixassana za wsn+nnnsa cna-xwncxa anrapwn za
cipow xamapw na nennwie snazeienw.23
T I H. oxymeniwie oi XVII s.
cswzeiencisysai, ue saueciwnw cnyuawie na oixpwi oinop cpemy snaciia. 1622 r.
+enesapni onuo, ana Xpwcio, oxe xyxnz+wnia, wxona wn, oie asap w zpyrw
+wienw na c. pamoc /zn. pa-mocie, ociypcxo/, wscenenw oi c. anoswme, w-
ioncxo, ynopwio oixasanw za wsz+n+ai wcnenueio na rpamocxwn cnaxwn epswm en.
a wsnpaienwn npw inx c+zeen uwnosnwx, xonio nacionsan za ce nsni s c+za,
cennnwie oirosopwnw zp+sxo: ,a c+z ne wzsame, me xsanem nnanwnaia w ie c
xam+nw me npewem!"24 o iosw nauwn scwuxw +wienw na c.
!parom, wioncxo, ce npoiwsenw na cson sawm yciaa ara npw c+wpaneio na
wcnenueio. e wnw npwsosanw zsa n+iw npw xazwnia, no ynopwio oixassanw za ce
nsni. o-x+cno npezciaswien na cennnwie sanswn s c+za, ue ie ne +enaenw za
wsnnaini cnaxwncxwn zan+x na yciaa ara, samoio yciaa en /seponino
npeienzeni sa c+mwn swa-mei/ rw sannamsan w is+pznn, ue nemy ce nonarano
wcnenueio.25 s+pzoio nosezenwe na pania s iosw cnyuan n wsasnno oi nenocwnno
peme za nnama eznw w c+mw zan+uw na zsama nosemnenw snazeienw, cnopemw sa
ezwn w c+m cnaxwn+x.
pes nocouenwn nepwoz saueciwnw cnyuawie na yni cpemy wsn+nnenwe na zan+unwie
noswn-
|nociw. 1635 r. +wienwie na cenoio H+pnoyxw, wioncxo, ce naxs+pnwnw s+pxy
c+wpaua na zan+-1oo xa z+enenxeman xyxny, xoraio ion wm wcxan
iaxca
T I
sa iesxepe, w ro nawnw +ecioxo. ocipazanwni zan+uen uwnosnwx npwsosan cennnwie
na c+z.26 es c+mnenwe nanaraneio na zon+nnwiennw iaxcw npw c+wpaneio na zan+xa
wnw nnxaxsw snoynoipew na uwnosnwxa noziwxnanw nacenenweio x+m iaxwsa cmenw
zenciswn. pes 1683 r. +wienwie na cenaia ouwme, amne, awno, pesoso,
onenuw s wioncxo ne camo ue oixasanw za nnaini wcxanwn zan+x nysyn, no ce
szwrnanw cpemy c+wpaua w ro ywnw.27
+maia yuaci cnoneinna nnxonxo iypuw, zomnw za oixynysai s+nna s nacwmeio na c.
cipeu, wioncxo. anaznaiw oi +wienwie na c. wmasa, ie wnw ie+xo panenw.28
1564 r. cennnwie oi pwnencxwn xpan wmwipwn iane oi c. a-ioxa, non wmwipw oi
c. pazemnwua, aie wxona oi c. emwma, ionn enos w non xo oi c. ipaswna
s+srnaswnw nezosoncisoio na mecinoio nacenenwe oi npowssonwie na ezwn sonsoza
ynpaswien na seswpcxwie xacose, x+m xowio wnw sauwcnenw iexnwie cena.
cmancxwie snacinwuw nanpasno wszwpsanw sozauwie. apoznoio nezosonciso ce
paspaswno s wciwncxw yni npes 1565 r. +nrapwie cennnw w npwnencxw rpa+zanw
npwsosanw cson nacwnnwx npez xazwncxwn c+z. pemy npwcipaciweio na iosw c+z
nacip+xnanaia mnoroponna i+nna ce nswna s+op++ena c np+iw w xam+nw.
ac+panwie ce mxcxnmanw ezsam yz+p+anw x+psasaia pasnpasa.29 opazw saueciwnwie
nponsw na nenozuwnenwe w yxpwsane npw nanaraneio na zan+unw saz+n+enwn,
noswnnociw w zpyrw zennociw na cneuwannwie xaieropww, xaxio w nopazw oixpwiwn
oixas ie za +zai wsn+nnnsanw uenipannaia snaci sce no-uecio wna saciasena za
ce cnpasn c+c snauwiennw no pasmep nezoopw, za sanema-pnsa omecisenw cipoe+w w
nozz+p+aneio na n+iwma w xpenociw, za nonacn ie+xw saipyznenwn npw cnaznsaneio
na apmwnia w nacenenweio na ronemwie rpazose.
ixnonenweio na nacenenweio oi nanaranwie my saz+n+enwn x+m z+p+asaia w
eozanwie sacnrano ezna oi rnasnwie onopw na ocmancxaia snaci nennwie
npwxozowsiounwuw. pemy iasw opma na c+npoiwsa uenipannoio ynpasnenwe c+szano
unna cwciema oi mepxw w naxasanwn. ouiw npw scwuxw cnyuaw na iax+s poz
nenozuwnenwe wna s+se+zana conwzapna oirosopnoci. ewsn+nnenwie saz+n+enwn na
oizennw nwua wnw rpyna xopa ce ciosapsanw s+pxy ociananwie unenose na omnociia,
x+m xonio npwnazne+anw newsnpasnwie w nenoxopnwie. naciia npwnrsana w x+m
npwnyzwienno nawpane na nop+uwienw, xowio ipnsano za nocni ie+xwie nocnezciswn
sa newsn+nnenwe na eozannwie saz+n+enwn.
2.
+op++ena c+npoiwsa.
Xanzyiciso
XU I. anaraneio na uy+zaia snaci, na soennonennaia
cwciema, yis+p+zasaneio na opmwie na eozanna excnnoaiauwn oycnoswnw nonsaia
na ciwxwnna s+op++ena c+npoiwsa, xonio s+snwxnana ome s nauannwie zeceiwneiwn na
ocmancxoio snazwueciso. ezwnenw s manxw wnw no-ronemw rpynw, mnoswna +nrapw
nanycxanw zomose w cenwma w ce oiiernnnw s nezoci+nnwie nnanwncxw panonw. iiyx
ie opranwswpanw s+op++enw axuww cpemy npezciaswienw na ocmancxaia snaci w mecinw
eozanw. apoz+i rw napwuan xanzyiw.
an-pannoio zociwrnano zo nac csezenwe sa zsw+enweio zaiwpa oi 1454 r. osa e
ezna npwnwcxa, s xonio ce c+omasa, ue cynian exmez II nnenwn s own
+nrapcxwn sonsoza azwu.30 axonwunoio csezenwe ne c+z+p+a zannw sa nerosaia
zennoci, no ocioniencisoio, ue sanasnneio my wno opranwswpano oi camwn
snazeien, rosopw, ue ion e c+szasan cepwosnw rpw+w na snaciia s cipaierwuecxw
sa+nwn owncxw panon.
y+zwie n+iemecisenwuw ome npes n+psaia nonoswna na XV s. nocousai s n+ienwcwie
cw wssecinw mecia, x+zeio zencisysanw xanzyiw. noswna rw nasosasanw ,pasonnwuw
w snociopnwuw", uepnenxw csezenwn sa inx oi ocmancxwie cny+wienw. pes 1433 r.
poxwep couw xiwmancxwie s+sswmenwn xaio cs+pianwme na xanzyiw.31 me npes iosw
panen nepwoz ocmancxaia snaci npwnarana mepxw sa oesspeznsane na xanzyicxwie
cpezwma. n rw nociasnna noz nocionnna oxpana upes csoeopasnaia cipa+esa
wnciwiyuwn na zepseniz+ww-ie. o csezenwnia na poxwep no iosw nauwn s+snwxnanw
s xiwmancxa pezna ropa zepseni-z+wncxwie cena eipen w axapen. a zpyrw mecia
ocmancxwie ynpasnwuw npwsnwuanw mxcxnmancxw nocennwuw nan-cwrypna samwia cpemy
xanzyiwie wnw n+x c+szasanw cpezwma na penwrwosna nponaranza, x+zeio ce
ciwuanw nenpecianno mno+eciso noxnonnwuw. axa nanpwmep cynian ypaz II napezwn
za ce nociponi z+amwn w wmapei npw mocia na pexaia pxene, x+zeio zencisysanw
xanzyiw. ocienenno iyx s+snwxnan manxwni rpazeu pxene, nacenen npezwmno oi
mxcxnmanw. +npexw ue ocmancxaia snaci ce onwisana za ynwmo+w xanzyicxoio
zsw+enwe ome npw nan-pannwie my wsnsw, io ciasano sce no-macoso w oxsamano sce
no-ronnma uaci oi +nrapcxoio nacenenwe.
XU XVI . nomenwie ycnoswn nopazw npomenwie s ocmancxaia eozan-
na cwciema, npw napacnanaia eozanna excnnoaiauwn wnw rnasnaia npeznociasxa sa
sacwnsaneio na xanzyicisoio npes XVI s. a+en axiop sa yuaciweio na no-mwpoxw
macw s nero wnw neycnexwie na cmancxaia wmnepwn, xowio noxassanw ynaz+xa na
soennaia n mom.
pes 1528 r. meie+nwuw w xanzyiw ce nonswnw s canz+auwie xcienzwn, +nuwip+n,
pw-spen, naz+a Xwcap /pymesau/, s xaswie own, xonwe w zp. apouen
wncnexiop wn wsnpaien za nposepw saezno c mecinwie zn++nocinw nwua nono+enweio
s iesw panonw, za cnezw niauwie, za sanosw camwie xanzyiw. pnsano za ce
nanxzasa inxnoio zsw+enwe w s cnyuan, ue ie ce wsiernni s zpyrw canz+auw, za ce
c+omw na c+oiseinwie can-z+axenose.32 pemeio w onaciwie, s xowio zencisysanw
xanzyiwie, nossonnsai za ce npeznonara, ue axiwswswpaneio wm wno cs+psano c
ynrapcxwn noxoz na ocmanuwie w wixaia npw oxau s 1526 r.
sezenwnia sa iasw opma na aniwocmancxa c+npoiwsa ciasai sce no-mnoroponnw
npes siopaia nonoswna na XVI s. w ce oinacni zo scwuxw panonw na +nrapcxwie
semw. xono 1573 r. ws w-ioncxo w pwnencxo ce zsw+ena zpy+wna oi +wienw na
cenaia ycia pexa, npwnsoso, pymeso w enymwno, pwnencxo. an-zeen w cmen wn
one sonsoza, seponino rnasaiap na zpy+wnaia. +npexw ycwnwnia na snaciia s iosw
cmyien xpan poni na xanzyiwie ce ysenwuasan. pes 1578 r. zpy+wnaia ponna 70
80 zymw. , xonio w canz+ax za ce namwpai snociopnwuwie sarpw+eno pasnope+za
cynian+i zo cxoncxwn ynpaswien, nociapanie ce za rw sanoswie w za rw naxa+eie
nazne+no."33 ycia pexa w wioncxoio ceno wsnuw wnw cs+psanw c xanzyiw, xowio
cmymasanw c zenciswnia cw ynpasnwuwie na wioncxwn, pwnencxwn w wuescxwn
panon.34 e wmanw mno+eciso nomarauw s cenaia w iosa saipyznnsano sanasnneio wm.
naciia wswna uaci oi sanosenwie xanzyiw w niauw. axasaiennwie axuww sacernanw
w nocouenwie cena. e wnw nacouenw c ocoena npoci cpemy cenoio wsnuw, nosnaio
s iosw xpan xaio meie+no w ,xapamwncxo".
pes 1575r. sonnyuwie oi c.inyxxson npezwsswxanw ipesora cpez ynpasnwuwie c+c
cwciemnoio cw nenozuwnenwe. yniosnwie p+xosozwienw sonnyuwie anxo paromena,
ezxo ocen, e-zenxo wxo w zpyrw ipwma nozy+zanw zpyrapwie cw za wsnrai oi
oosa na apmwnia no speme na ocmancxwn noxoz cpemy wreisap. +pxosnaia snaci
sanosnzana za ce sanosni iesw cny+wienw, xowio nozxonasai onnwie n cwnw s+s
soenno speme, w za +zai wsnpaienw na xaiop+na paoia.35
noswna uy+zw nocnanwuw w n+iemecisenwuw onwcsai s csowie n+inw znesnwuw w
zoxnazw zenciswnia na xanzyiwie iesw cipamnw w cmenw
170
Xanzymxo copwme s anxana rnwxwna nonnna
.,-%
-.
+nrapw, xowio zenenw ws nnanwncxwie n+iwma, nonsnsanw ce na ronemw zpy+wnw
neouaxsano w c+mo iaxa neouaxsano wsuessanw xaio sz+n semn. Ipanuyswn+i wep
ecxanonwe nanxzasan npes 1574 r. ezna zpy+wna x+m zpwn, xoraio ce roisena za
nanazne xonson my, oxpannsan oi iypcxw cen-menw. on c+omasa, ue snaciia
oipe+zana swcoxw narpazw sa sanasnneio w ynwmo+asaneio na meie+nwuwie.36
iasw aimocepa, wsn+nnena c meie+en sapnz, w +nrapwie sezno c scwuxw
anxancxw napozw sacwnwnw onwiwie cw sa opranwswpane na nonwiwuecxw zsw+enwn.
pes 80-ie rozwnw na XVI s. s nanpernaiaia ocianosxa na anxanwie xanzyicxwie
zenciswn c+szasanw nemanxo cmymenwe na ocmanuwie s nnxow panonw oi +nrapcxwie
semw. exnwie zpy+wnw s xoncxwn, eioscxwn, ipymwmxwn, wxsem-xwn, pancxwn w
pwmwncxwn xazwn+x c+szanw mnoro ipyznociw na mecinwie snaciw. e zencisysanw s
mwpox ocer, nopazw xoeio ynpasnnsamwie nacionsanw sa sceomw mepxw w ycwnwn, sa
za ce npexpaini iesw onacnw nponsw. ,a rw aiaxysaie w c oezwnenw cwnw za
pasnp+cneie zpy+wnwie wm" rnacw ciporaia cyniancxa sanosez.37
auanwmxwn npoxoz ce zsw+ena zpy+wna oi oxono 500600 zymw. naciia wna
ocoeno cipecnaia oi nanazenweio, xoeio xanzyiwie wss+pmwnw iam naz ezwn xazwn.
exnwie axuww wnw ionxosa snauwiennw, ue ce nano+wno s npoxoza za ce wsrpazw
szpasa xpenoci. sanosez oi 1586 r. zo cxoncxwn en my ce nape+za za nocipow
xpenociia, xaio npwerne x+m wss+npeznw mepxw za naepe sa npwnyzwienen ipyz
sananiuww-cneuwanwciw oi panona w za mownwswpa uaci oi cnaxwwie. a
cepwosnociia na nono+enweio rosopw w axi+i, ue s sanosezia cynian+i ne neciw
nan-ie+xwie cw sannaxw zopw cpemy cxoncxwn canz+axen s cnyuan, ue ne opranwswpa
nociponsaneio n.38
pes 1580 r. n+ienwceu+i na oniapwnosoio nocnanwueciso uyn sa xanzyiw s panona
na pannosw spaia, x+zeio nopazw eciecisenwie npwxpwiwn na mecinociia ie ce
c+wpanw oixpan speme. nopez enxwop esoni s 1584 r. oxono Xapmannw n+ini wn
necwrypen nopazw inxnoio npwc+ciswe. Iaxon onrapc w cn+inwuwie my npes 1585 r.
wnw cmyienw oi pasxaswie sa cioiwuwie xanzyiw ws nnanwncxwie mecia oxono
wsa.39
nxow zoxymeniw cswzeiencisysai sa xan-zyicxw axuww c no-wnienswsen xapaxiep,
oycnosenw oi naronpwninaia ocianosxa na soennw zenciswn w s+cianwuecxw
zsw+enwn. pes 1595 r. nacenenweio s xoncxwn canz+ax opasysano zpy+wnw,
saxnenmenw s ocmancxwie zoxymeniw xaio ,snociopnwuecxw rpynw". axwsa yniosnw
zpy+w-
nw, mo+e w xanzyicxw, a mo+e w zopw s+cianwuecxw, ycnenw za ssemai sp+x s
xonwe. ,paz xonwe w naxwnia my ca nan+nno oxynwpanw oi yn-iosnwuwie-xapamww
c+omasa epman oi 21 xnw 1595 r. naciia e nesanasena w nesamwiena, a
nacwnwnia w nanazenwnia na yniosnwuwie nnmai xpan."40 +m iosa speme napoznaia
ipazwuwn oinacn w xanzyiysaneio na nerenzapnwn aszap sonsoza, xonio ce
nozswsasan s o+yx nnanwna. on ce cnycxan c 300 xnauw w c synuo cw anym ws
pasnwnwie, naxassan nacwnnwuwie w ce sp+man nax s nnanwnaia.41
XU XVII . nauanoio na XVII s. napez c yniosnwie
w s+cianwuecxw zsw+enwn ce ymno+wnw w xanzyicxwie nponsw.42 siounwuwie couai
+nrapcxoio omopaswe, owncxo, w xrosanaznwie +nrapcxw semw xaio xanzyicxw
ornwma ome npes n+pswie zse zeceiwneiwn na sexa. soesp, cexpeiap na pencxwn
nocnanwx mwn zso ancw, pasxassa, ue npes 1611 r. ws nnanwncxwie n+iwma x+m wm
wmano zpy+wna oi 250300 zymw. pes 1616 r. yuacinwuwie s npaienwuecisoio, uwnio
n+i e onwcan . e-nep, oz+pcisysanw w nanenw unna nom ornsose npw eipen, sa
za ne w ,neouaxsano oi ropaia za nanaznai +nrapwie, xaxio nnxonxo n+iw s iosa
ceno ie wnw nanaznanw iypuwie".
1618 r. s npoioxonwie na cowncxwn c+z e onwcana zennociia na xanzyiw naueno c
+psax s owncxo. ce npes c+maia rozwna oxono acapen ce zsw+en sonsozaia
eixo nsos. wn sanozospnn s nozonw meie+nw zenciswn w eno sanos oi
pemwxosuw. i c+zenwn npoioxon, s xonio e sanwcan cnyuani, ce zonasn, ue s
iosw xpan ce nozswsasanw mno+eciso xanzyiw. pes c+maia 1618 r. ocmancxaia snaci
ce cipemnna za sseme ewxacnw mepxw cpemy xanzyiwie, nn+snanw ws pwsona-nancxo.
onacwie oi +pnoscxwn manaciwp, w-ioncxo, ,s.xwm coroscxw" npw pwsa
ananxa w manaciwpa ,s. aspwn ecnoscxw" noznomaranw xanzyiwie w yuacisysanw s
iexnwie axuww. sanosez, wszazena no iosw nosoz, ce xassa: ,exysai panwie na
panenwie xapamww, nasni xapamwwie w rw cnaznsai c xpanw... aiosa c+m napezwn
cnomenaiwie manaciwpcxw xanyrepw, xowio s+pmai meie+w w snozennwn, za +zai
sanosenw, za +zai zosezenw w cnopez mepwaia za +zai pasrnezanw iexnwie zena w
za ce oc+zni."
pes 20-ie w 30-ie rozwnw na XVII s. wion-cxo, epwncxo, pwnencxo, enemxo,
ap+rson, +yma nasap /annnpcxo/ w ociypcxo wnw ionxosa cmymasanw oi xanzyiw,
ue pymenwncxwni en-nepen enan nama mnoroxpaino nozxannn opranwie na snaciia
x+m eneprwunw mepxw sa wsipesaneio wm. yniosnwn epwncxw xpan zencisysan
T I
eipe ynzap oi c. epanuw. ponswie s axezonwn npes 3040-ie rozwnw npoiwuanw
s ocianosxa na noscemecino wsocipena aniweozanna c+npoiwsa. ezwua iamomnw
cena oixassanw za wsn+nnnsai eozannwie cw saz+n+enwn w no zonecenwn na snaciia
,nocionnno ce yniysai w uecio ne ce noxopnsai na csemenwn saxon".
pes 1637 r. ezna zpy+wna oi 200 zymw zencisysana s sanaznomaxezoncxwie xpawma,
nanazana c passeiw snamena w ip+en sos. uepianw ce xanzyicxw rnesza, x+zeio
unnoio nacenenwe wno cs+psano no ezwn wnw zpyr nauwn c opuwie zep-
seniz+wncxoio ceno nsaio, cenaia poz, Hep w arapeso, wioncxo. ecinwie
n+psenuw wnw oseiw oi cipax. e wsnpaiwnw wsno+enwe npes 1640 r. zo s+pxosnaia
snaci w wcxanw s+op++ena nomom. panona wna nanpasena maienna nposepxa noz
p+xosozcisoio na cneuwanen uwnosnwx. io ipwzecei w ezno cena s panona wnw
saciasenw za ce os+p+ai c ssawmno nop+uwienciso, ue ne me zonycnai nonsaia na
xanzyiw. esw mepxw ca yxasanwe sa macoswn xapaxiep na iosa +nrapcxo zsw+enwe.
nemo noseue s 1643 r. snaciia seue owuwanno npwsnana, ue ws scwuxw cena s
wioncxo wma xanzyiw.
ce npes 40-ie rozwnw ws iesw mecia ce zsw+en w sonsozaia oman. inauano ion
yuacisysan s zpy+wnaia na eipe ynzap, no s 1640 r. zan swz, ue ce cmwpnsa w ue
wn zopw roios za c+zencisysa sa oxpanaia na oxonwnia, xaio snns+n s pezoseie na
mapionocwie. cmancxaia snaci wsnonsysana mapionocwie sa opa cpemy xanzyiwie.
o uecio iesw nxze, xowio wmanw wssecinw zan+unw onexuenwn w npasoio za nocni
op++we, camw noemanw n+in na opaia wnw c+zencisysanw na napoznwie opuw. ax+s
mapionoc cianan w zocxopomnwni xanzyiwn oman. amo nnxonxo rozwnw cnez iosa,
s+npexw ue zociwrnan nocia mapionoc-amwn s erymxwn xpan, ion sacianan naueno
na zpy+wna oi 30 zymw, xonio zencisysana rnasno ws wioncxo w nanazana oraiw
iypuw w ocmancxw csemenocny+wienw. nez scnxa axuwn oman namwpan ye+wme s
erymxo noz npwxpwiweio na map-ionocamwn. cwuxw +wienw oi wioncxwn xpan w oi
poznoio my ceno wnw nerosw niauw. anosen, ion wn xs+pnen s conyncxwn saisop.
o xpan na 40-ie rozwnw snaciia nenpecianno w meiozwuno nonarana ycwnwn za ce
cnpasw c noscemecino zencisysamwie xanzyiw ws wioncxo, epwncxo w pwnencxo.
pw sce iosa zpy+wna, npezso+zana oi anpaxiapn oi c. apnw, nanaznana na 14 xnw
1646 r. ronemwn wioncxw eswcien w ssena cioxw oi oraiw i+prosuw w me+zy
zpyroio 120 000 axueia oi zan+xa z+enenxeman. posezenwie no iosw nosoz ronemw
c+zenw cnezciswn, s
xowio wnw saciasenw za ce nsni npez xazwnia +wienwie na uenw cena oi wioncxo,
ne zosenw zo +enanwie pesyniaiw. iosa xanzyicxwie axuww ne ciwxnanw, a cam
anpaxiapni ane wn sanosen ezsa 5 rozwnw no-x+cno.
pwicxaia sonna /16451669/, s xonio ypuwn nonecna ie+xw nopa+enwn oi eneuwn,
nac+puwna ocsoozwiennwie ie+nenwn na nopoenwie anxancxw napozw w zana nos
inac+x na iexnwie c+npoiwswiennw ycwnwn cpemy ocmancxwn eozanen nopnz+x.
Xanzyicxwie zenciswn saueciwnw. xrosanaznwie +nrapcxw semw ce ouepianw panonw
c is+pze wnienswsnw xanzyicxw nponsw. nacenweio oi iaxwsa zenciswn, ocoeno s
enomopcxa axezonwn, nan-nwso zo onnwn ieai+p s pwicxaia sonna, npwnyzwno
ocmancxaia snaci za pasmeciw soncxosw uaciw uax oi nazona, sa za oxpannsa no-
zope enomopcxoio xpanpe+we.
snwn enew, n+iysanxw ws sanaznwie +nrapcxw semw npes 60-ie rozwnw na XVII
s., na mnoro mecia sw+zan xanzyiw. +s scnxo cenwme ce rosopeno sa inx. o
onnwuwie na wmxaia xpenoci ci+puanw nayuenw na np+iw rnaswie na ne ezwn oi
iesw opuw. iosw xpan ie nwxora ne wnw wsuessanw. Ipencxwni n+iemecisenwx .
wxne npes 1658 r. is+pzw, ue n+inwx+i mo+en za rw cpemne e+euacno s nnanwnaia
ynoswua /me+zy wm w wpoi/, ue zencisysanw neymopno w nanazanw nociasenwie sa
oxpana nanzypw. anon+i oxono pwsa ananxa no onwcanweio na snwn enew
npoz+n+asan za +ze inxno ye+wme. ,osa e cipamen, onacen, xpwsonwuem w n+nen c
mecia sa sacaza zon, rzeio ne mo+e za ce mwne oi xanzyiw."
wioncxo, epwncxo, ociypcxo, annnp-cxo w np. xanzyiwie wnw ionxosa
mnoroponnw w iaxa opranwswpanw, ue rocnozcisysanw s iwn panonw xaio snymwienna
s+op++ena cwna w z+p+anw s ipenei mecinwie snacinwuw. neicioiwnie cw xnauw,
s+op++enw c nwmosw, xpwsw caw w xonwn, sonsozaia na iasw ronnma zpy+wna ano
xoniponwpan uenwn panon, ne zonycxan zan+unw nacwnwn naz pania, naxassan scnxa
nenpasza. pes 1661 r. ie nanaznanw wioncxwn eswcien, ssenw mnoro cioxw w
nanycnanw rpaza c pazocinw wscipenw. wnaia na iasw zpy+wna wna ionxosa ronnma,
ue snwn enew, naiosapen za c+epe nezoopwie oi zan+xa sexwpe-exa sa
ocmancxwie soncxw s nrapwn, zom+n za i+pcw paspemenwe oi ano, xonio saxpwnnn
nacenenweio oi npwiecnenwn. asnns+n s nenpwci+nnwie ropw, ocmancxwni
n+iemecisenwx nonaznan nan-nanpez na oxpanaia wm. nez iosa npemwnan cpez
nnxonxocioiwn xanzyiw, pasnono+wnw ce na oen narep, s+op++enw c x+cw xonwn, c
no zsa-ipw nwmosa w xpwsw ocipw caw. Twsauw xpoenw w mwenw cneuwanno onexno,
roisauw neuenw meco sa
xpana na zpy+wnaia.
paioscxwn panon xanzyiwie wnw ionxosa axiwsnw, ue no cenaia szwranw swcoxw
xynw c +enesnw spaiw sa oipana. ania na ouanw wna oixpwio cs+psana c inx.
onnm wn poni wm s eipwu w s c+ceznwie panonw. naciia ce onwiana zopw za
nposeze mwpoxo npouwcisane na iwn mecia, xaio wsnpaiwna noiepw. pw nwc+xa na
sypnw w weneio na i+nanw npecnezsauwie sanoswnw 4050 opuw, xowio wnw
wsecenw s eipwu, xcienzwn, ynnwua, amoxos w own.
pez wioncxwn c+z is+pze uecio wnw wsnpasnnw sanosenw xanzyiw, xowio
owxnoseno wnw oc++zanw na cm+pi. pw sce iosa iasw opma na opa npwsnwuana
sce noseue +nrapw. anpasno zo mecinwie snaciw npwciwranw sanosez cnez sanosez
sa inxnoio sanasnne w naxassane. e sce no-uecio snwsanw c passeiw snamena s
cenwmaia. cer+i na xanzyicisoio ciasan sce no-ronnm w oxsanan wnna enomopcxa
axezonwn. peso+nwie zannw na ynpasnwuwie npezciasni ronnmoio yuaciwe na
nacenenweio oi xonwe uax zo epwn. ,csen zeio xanzyiwie-pasonnwuw npepo+zai
c+c snamena swnaeiwie, c+wpai ce w xpwciwnnw c+c caw, nymxw w zpyro op++we,
passnsai snamena, zenem ce xpwni, a nomem nanazai... w npezwsswxsai ronnm cmyi w
yni."
1672 r. ezna unna zpy+wna, nozenena na ueiwpw ueiw c+c snamena, na xone w nema
meiana ws oxonwwie epwn, wionn, pecna, pwnen, enec, opwoso, acenwua,
xonwe, annnpcxo w c+szasana ie+xw rpw+w na ynpasnnsamwie.
pes siopaia nonoswna na XVII s. xanzyiw zencisysanw w s aposcxo. pes csoeio
n+iysane ws Twnuencxwn anxan snwn enew w npwzpy+wienwie my snesnw na zsa
n+iw s cpa+enwe c inx. zna oi ueiwie ne pasnonarana zopw c zociai+uno op++we.
uacinwuwie s nen ce naxs+pnnnw s+pxy iypuwie c ionrw. camoio aposo iorasa
zep-seniz+wncxo ceno wno wciwncxo xanzyicxo cpezwme.
I H
, HI.

I
2 X -
3 1I1
4 I 1H1 !=< X
5 U //
6 -I // U U XU U :
| I XVI .
I XVII .
. T
\ XU
Xanzyicxoio zsw+enwe zo nauanoio na XVIII s.
,o+e, npociw me s+sxnwuasa ocmancxwni n+iemecisenwx sa aposo, cenoio e
yniosnwuecxo w ne e za ce nomysa s nero!" a ronemw zpy+wnw npw pannosw spaia
pasxassai mnoswna n+iemecisenwuw. pes 1683 r. wna wszazena sanosez unnoio
nacenenwe na ymenwn za ce sxnxuw s npecnezsanwnia cpemy inx. o w iasw mnpxa
wna espesyniaina. anounanaia ronnma sonna c scipwn, eneuwn, onma w ycwn /
16831699/ c+mo zonpwnecna sa ome no-snauwiennoio paspacisane na xanzyicxoio
zsw+enwe.
pes 1683 r. s+pxosnoio ynpasnenwe ce cipemnno za rapaniwpa cwrypnociia na
rnasnwn soenen n+i Hapwrpaz enrpaz w c mnoroxpainw sanosezw nape+zano za ce
npouwcini iwn panonw oi xanzyiw, xaio wspwuno nocousano npwc+cisweio wm s nnxow
mecia oi enrpaz zo xiwman w s omwn npoxoz.
pasrapa na sonnaia npes 1686 r. s ociyp-cxo, ozencxo w Xpynwmxo zencisysanw
45 zpy+wnw oi no 100200 zymw. zonwnaia na pwsa ananxa, s opwoscxo,
wioncxo, epwncxo, oc-iypcxo, azoswmxo, enemxo, emwpxwcapcxo, e-
spoxoncxo /zn. ouezenuescxo/, asno+xo w zp. xp+ciocsanw nenpecianno zpyrw
s+op++enw rpynw. osw pasmax na xanzyicisoio s xrosanaznwie +nrapcxw semw
naronpwnicisysan sa wsyxsaneio na apnomosoio s+cianwe. e e cnyuanno, ue
neros ueni+p cianano wmenno pwsonananeuxo, panon c yis+pzenw opuecxw ipazwuww.
xpan na 80-ie w nauanoio na 90-ie rozwnw s esepna w ocoeno s eseposanazna
+nrapwn ce oiennssa pasrapnne na xanzyicxoio zsw+enwe. nwsociia na
ois+zzynascxwie xnn+ecisa nac+puasana xanzyiwie, xowio uecio i+pcenw ye+wme iam
cnez nposezenwie na +nrapcxa iepwiopwn axuww. onnmoio esnoxonciso na
ynpasnnsamwie cpezw nposwpa ncno s ezna sanwncxa sanosez oi 1694 r., oinpasena
zo nwxononcxwn xazwn, zo xazwwie s+s scwuxw canz+auw, swnaeicxwie annw w np.
pes nen ce wswcxsa scwuxw oecnoconw m++e za +zai roiosw sa noxoz. c+moio
speme s sanosezia ce nanomnn, ue ce nonswnw pasonnwuw, w ce nape+za na
mxiecenwmwie za rw wsipeni, xaio npei+pcni scwuxw canz+auw. anwnia npenop+usa
na uwnosnwuwie cw za oezwnni cwnwie cw, sa za rw ynwmo+ai.
osa esnoxonciso wno ocnosaienno. me s 1690 r. zpy+wna oi 100 zymw naueno c
ezwn csemenwx oi epna pexa. wzwncxw canz+ax, zencisysana s eseposanazna
+nrapwn. +m nen ce npwc+ezwnwnw +nrapw oi nomcxwie w swzwncxwie cena. eiaia
na csemenwxa c+szasana mnoro saipyznenwn na npecnezsauwie cw. anpasno myamwp+i
ez+e ce onwisan za sanosw yniosnwuwie. o-
cneznaia my xnonxa wna npezyrazena oi inx w ie ce cnacwnw s ois+zzynascxwie
semw. ynian+i nacionienno wcxan oi snamxwn sonsoza ie za +zai sanosenw. a
snauwiennw ueiw no zsaia pnra c+z+p+a zannw w ezno nwcmo na swzwncxwn xomenzani
oi 29 anpwn 1698 r. zo s+pxosnoio ynpasnenwe. nero ce c+omasa, ue npes
iexymaia rozwna s+s wzwncxwn canz+ax naxnynw ueiw oi onwn, xowio npemwnasanw oi
ois+znwn pnr na ynasa. o c+moio seme ce nonswnw xanzyiw s oxonnociia na
wzwn, pexoso, onomwe.e nanazanw rpazueia w cena w snacnnw cmyi. ape+zano ce
za ce c+epai 680 s+op++enw xonnwuw oi cnomenaiwie xasw, sa za rw ynwmo+ai.
a yuaciweio na xanzyiw s ocsoozwiennwie zsw+enwn na +nrapwie no speme na
ronnmaia sonna 16831699 r. w c+smecinwie wm axuww c soxsamwie cpemy cmancxaia
wmnepwn onuw oi pezna spona namwpame nozaixw w s ome ezwn zoxymeni oi 1700 r.
nero ce cnomenasa sa nnxonxo zymw maz+apw, xowio wnw uaci oi sanosenwie s
+pnoscxaia oxonwn 45 zymw xanzyiw. eponino iesw maz+apw zencisysanw saezno c
+nrapcxwie opuw s nomom na ascipwncxwie soncxw.
rnecipenno op++we /XVIXVII s./. inorpacxw mysen own, auwonanen
soennowciopwuecxw mysen own
asr+pnanoio ce xanzyicxo zsw+enwe s an xancxwie semw w ocoeno s +nrapcxoio
ozyna swe, nan-nwsxo zo pym+ncxwie onaciw, nac+puw no snamxwn rocnozap Tepan
aniaxyswn za is+p zw s monaia cw zo pycxwie uape san V w ei+p enwxw oi 1688
r., ue ,xoraio pycxaia apmwn npw nw+w xepman, sonsozaia/i.e. Tepan/ me zon ze
npw uapcxaia soncxa, a w scwuxw c+pw, +nra pw w monzasuw me ce npwc+ezwnni x+m
inx w ne me wma npeuxw uax zo Hapwrpaz". ce iasw s+op++ena c+npoiwsa na
+nrapwie, xonio pasnansana sonnia sa ocsoozwienna opa, zasana ocnosanwe na
Tepanoswn nacneznwx oncianiwn panxosan za ysepnsa ei+p I enwxw, i+pcenxw
soennaia my nomom, ue ,nwe ne camo me samwmasame zynascxwie perose, no w me
oiwzem ome no-nanpez, samoio wmame nozxpenaia na +nrapwie w c+pwie..., w me ce
cpa+asame ne xaio xopa, a xaio n+sose sa oieuecisoio w namwn napoz"43.
XU XVIII . pes n+pswie zeceiwneiwn na sexa xanzyiciso
io npwzowno ome no-ronnma wnienswsnoci. anxancxaia nonwiwxa na ei+p enwxw,
sp+sxwie my c anxancxwie napozw w nnanoseie sa c+smecinw aniwocmancxw zenciswn,
xaxio w nopa+enwnia na cmancxaia wmnepwn s+s sonnwie n c eneuwn, scipwn w
ycwn nozz+p+anw aimocepa, xonio naronpwnicisysana c+npoiwswiennwie
zenciswn
na nopoenwn +nrapcxw napoz.44
nauanoio na XVIII s. uenipannaia snaci pasnpamana sanosez cnez sanosez zo
mecinwie snaciw, s xowio ce nape+zano za +zai nwxswzwpanw s+op++enwie zpy+wnw.
1702 r. ce o+pnano snwmanwe na xazwwie na wzwn, s+pnwr, wmox, nexcwnau w
zo zpyrw cny+enw nwua, ue wze nponei, ropwie ce pasnwcisai w naci+nsa speme,
naronpwnino sa zenciswnia na xanzyiwie ws iesw xpawma. ape+za ce za ce wss+pmw
owuannoio npei+pcsane na meciaia, zeio ie wxa ce nonswnw, w za ce ssemai
scwuxw mepxw sa sanasnneio w naxassaneio wm.
pes 1705 r. s+s wzwncxo meian c zpy+wna oi xonnw w nemw onuw oxan. 1704
1705 r. oxono pexoso ce nonswnw xanzyiw, xowio nanazanw mwnasamwie oiiam iypcxw
xopaw. +c sanosezw oi 17071708 r. snaciia nacionsa sa wsipesaneio na
zpy+wnwie s omcxo, wmomxo w s panona na s+pnwr.
aipyznena za ce cnpasw c xanzyicisoio s iosw xpan, c+snasanxw ncno, ue cwnaia
na iosa zsw+enwe ce xopenw s nozxpenaia na +nrapcxaia pan, s+pxosnaia snaci ce
swznna npwnyzena za npwerne x+m zpyrw cpezcisa. n saz+n+wna mecinoio nacenenwe
za ce os+p+e upes ssawmno nop+uwienciso npez c+za. sanosezwie, wszazenw no
iosw nosoz, cynian+i npezynpe+zasa, ue meiwie, npei+p-
nenw oi n+inwuw, me +zai sannamanw oi pania.
pw sce iosa zsw+enweio ce sacwnsano, nac+puasano oi nwsociia na ascipo-iypcxwn
poni s+s sonnaia oi 17141718 r. naciia cw zasana cmeixa, ue npw
npeonazasamoio +nrapcxo nacenenwe s+s wzwncxwn xpan, xoeio nanpaswno no iosa
speme w ezwn onwi sa yni, noziwxnai oi ycnexwie na ocmancxwie nenpwnienw,
ipyzno mnna za ce cnpasw c xanzyiwie. osa zopw ce npwsnasano owuwanno s
sanosez sa npecnezsaneio wm s+s wzwncxwn canz+ax, xaio ce nozuepiasano, ue
wzwncxo wno wsunno naceneno c ,nesepnwuw", a nanwso wnw w ,maz+apcxwie
xanzyiw".
o c+moio speme zsw+enweio npoz+n+asano za ce paspacisa w s axezonwn, maxap ue
pasonnwuecxw s+nnenwn na apnayicxw w iypcxw anzw no iosa speme wnw cepwosna
npeuxa. nauanoio na XVIII s. ws xcienzwncxo w Twncxo zencisysanw zpy+wnwie na
anuo w narsos. pes 1717 r. s xonwe, ocoso, +nuwip+n w pwmwna wnw
npeznpweiw mepxw sa ynwmo+asaneio na s+op++enwie ueiw, no ie nnmanw nwxax+s
pesyniai. pes 1713 r. cennnw oi panona na eioso, xonwe, Twn, wx-sem, wionn,
pwnen, epwn w xpwz opasysanw zpy+wnw oi no 1015 zymw w snacnnw cmyi c
nenpeciannwie cw zenciswn. 1701 r. s panona na Xacxoso, axmyz nama /zn.
Xasca/, osenrpaz w ynap Xwcap /zn. +napxwcap/ wn wsnpaien na-
pouen ocianz+wamwn za opranwswpa opaia c xanzyiwie.
xono 1714 r. ce nonswna snauwienna ueia c rnasaiap anasorny /cwn na csemenwx/,
sa npecnezsaneio na xonio wn nasnauen napouen uwnosnwx. ecei znw npezw
nerosoio npwciwrane s pe-xoscxo zpy+wnaia ce npexs+pnwna na snamxa semn.
cmancxwie ynpasnnsamw cpezw npwsnasanw, ue scnxa nponei xanzyiwie npemwnasanw
na +nrapcxwn pnr w npes ecenia oinoso ce sp+manw s+s namxo. +iysamwni npes
1718 r. epxapz opne-nwyc on zen pwm nwme, ue enwuapwie, xowio npwzpy+asanw
nocnanwuecisoio, c xoeio ce zsw+en, op+manw snwmanwe na n+iysamwie za ne ce
oiwsai oi n+in npw xiwmancxwie s+sswmenwn, samoio meciaia ca n+nnw c xanzyiw.
pes 20-ie rozwnw na XVIII s. s owncxo ce nozswsasan c ueia oi 2030 zymw
+nrapwn+i aszapxan.
pes sexoseie, xowio npezxo+zai +spa+zaneio w nauwonannoocsoozwiennoio nw
zsw+enwe, xanzyicisoio e nan-z+nroipannaia w nan macosa opma na s+op++enaia
c+npoiwsa cpemy ocmancxoio rocnozciso. snsnsamo ce s pasnox+canw axuww na
oizennw zpy+wnw, io ce pasrp+ma c ocoena wnienswsnoci s xrosanaznwie w
ceseposanaznwie +nrapcxw semw. nxnaia oizaneuenoci oi uenipannoio ynpasnenwe,
nnanwncxwni iepen, uw-nwxuwncisoio, passwno ce no-pano w no-mwpoxo w zoseno zo
no-ronnmo pasopenwe na nacenenweio, oncnnsai ronemwn my pasmax. esw semw wnw
s nwsoci c ronemwie esponencxw nenpwnienw na ypuwn w c nenoxopnwie
ois+zzynascxw xnn+ecisa. e ce npesp+manw uecio s onno none. iosa c+szasano
ycnoswn iam za ce nozz+p+ai ocoeno cwnnw ocsoozwiennwie ie+nenwn.
Xanzyiwie wnw npezwmno cennnw, i+n xaio s+pxy cenoio ce ciosapsanw nan-ronemwie
ie+eciw na eozannwn pe+wm. a yrneienwie cencxw ipy+enwuw iasw opma na opa
wna oizymnwx w cpezciso za m+cini sa cocisenaia cw necpeia w sa cipazanwnia na
csowie nwsxw. spasnsama ce s camocioniennw ciwxwnnw axuww na necs+psanw
nome+zy cw zpy+wnw, in wmana nozuepiana aniweo-zanna nacouenoci. an-uecio
nanazenwnia sacnranw ocmancxwie snacinwuw. ouwannaia nenaswci cpemy onwn, xowio
ce oorainsanw upes ipyza na napoza, ce wspasnsana nonnxora s pasrpasane na
napwie w wmymecisaia wm, naipynanw upes ipyza w m+xaia na cennnwie. Xanzyiwie
wss+pmsanw nanazenwn w s+pxy uwnwuw /ocoeno s axezonwn/, nanenw wnw sazwranw
xpanw, orpasanw oraicisa, paspymasanw uwnwmxw x+mw w xynw, wswsanw na-
cwnnwuw. e saxpwnnnw pania oi nocionnnoio n npeiosapsane c zan+uw, oim+masanw
na zan+unw uwnosnwuw. enciswnia wm wnw s wssecien cmw-
c+n cnwpauxa sa napacisamaia eozanna excnnoaiauwn w npowsson.
ecio xanzyiwie nanazanw i+proscxw xepsanw, oizennw i+prosuw, ocoeno espew, wnw
nocna-nwuecisa, xowio nocenw ronemw napwunw cpezcisa, sseiwie no iosw nauwn
oraicisa wnw cpezcisa sa npenwianwe w s+op++asane na xanzyiwie. iasw uen
wnw opranwswpanw nanazenwn na oraiw i+proscxw uapmww s rpazoseie, xaxio
nanpwmep na zsa n+iw npes XVII s. s wioncxwn eswcien.
e wsa za ce cmnia, ue cennnwie wnw esnpocseina maca, xonio camo nec+snaienno
pearwpana npw oizennw nacwnwn w nenpaszw. xanzyicisoio, a zopw w s ciwxwnnwie
wsnwuw na napoznoio nezosonciso ce wsnsnsana w napoznocinaia oocoenoci na
+nrapwie, nenpwmwpwmociia wm x+m nopowiencxaia cwciema na ynpasnenwe, oi xon
io ie ne camo ce uy+zeenw, no n w nenasw+zanw. o csezenwn oi 1627 r., xoraio
npez epcxwn xazwn wnw wsnpasenw sanosenwie xanzyiw oi c. pama-iwxoso /zn.
pamaiwxon/, ciposcxo, manywn Xpwcios oi ep c+pan iamomnwie +nrapw, naxnyn
c inx s c+za w nonwian c+zwwie: ,amo c+zwie no samwn sepcxw saxon, xoraio nwe
ne npwsnasame onosa, xoeio s+pmwie swe?"45 pezwua wsnsw na xanzyicisoio sce
no-uecio ce zonasni enemeniw na napoznocina oc+snaioci, na no-onpezenena
nacouenoci ne camo cpemy oizennwie nacwnnwuw, no cpemy uy+zaia snaci wsomo.
apxo oi c. owma, wioncxo, xanzyiysan 15 rozwnw, sanswn na snacinwuwie: ,we
pymwie namwie uepxsw, nwe pymwm samwie z+amww. amwie csemenwuw ca no-zopw oi
samwie xoz+w!"46
iosw acnexi ipnsa za ce pasrne+zai ueciwie csezenwn s ocmanoiypcxwie wssopw
sa yuaciweio na mnoro csemenwuw w monacw s xanzyicisoio ome oi xpan na XVI s.
coeno xpacnopeuwsw ca axiwie sa pasmwpnsaneio na xanzyicxwie zenciswn no
speme na sonnwie, xowio ypuwn sozw c esponencxwie cw nenpwnienw oi 70-ie rozwnw
na XVI s. naiai+x. i mnoro wssopw ce ycianosnsa, ue s pezwua onaciw w nan-seue
s onesw, xowio ca nan-nwso zo onnwn ieai+p wnw oi xowio nan-necno mo+e za ce
ycianosw sp+sxa c nenpwniencxwie na ypuwn esponencxw cipanw, zencisysai
snymwiennw no pasmep ueiw oi nnxonxo cioiwn zymw. pes 1638 r. zopw mxiwnia wn
saciasen za wszaze napouna eisa, c xonio onsnsan opaia cpemy napoznwie
saxpwnnwuw sa csemeno saz+n+enwe na scexw mxcxnmanwn. osa e wno nocianosxa sa
c+mwncxa ,csemena sonna",
pxanren wxawn cienonwc oi uepxsaia s pemwxoscxwn manaciwp /1493/
T I
180
nacouena onpezeneno cpemy wnosepnwie yniosnwuw s cnyuan +nrapcxoio
nacenenwe.
csezenwnia s zoxymeniw w xponwxw sa macosoio my yuaciwe s nomom na
nenpwniencxwie sa ypuwn soncxw npw inxnoio snwsane s +nrapcxwie semw w s
wsyxnanwie s+s sp+sxa c iosa s+cianwn ca ome no-ncnw yxasanwn, ue xanzyicisoio
s pezwua nponsw w nepwozw ome npes XVIXVII s. ce npenwsano s no-swcmw no opma
w uenw zsw+enwn c ncna napozoocsoozwienna nacouenoci. axa s oipnzwie na
snamxwn snazeien wxawn Xpapw zencisysanw +nrapcxw zpy+wnw. pancwnsanwn ce
opmwpanw s+op++enw uaciw oi +nrapw, nawpanw cpez xanzyiwie. zwn oi
ene+wiwie n+nxo-sozuw na wxawn wn +nrapcxwni so+z aa osax. o ocoeno
npxw s iosa oinomenwe ca zannwie sa zsw+enweio s noszwscxo-asapz+wmxwn panon
npes 1689 r., s+srnasnsano oi ipaxwn sonsoza, w sa apnomosoio s+cianwe s
axezonwn npes c+maia rozwna, uwnio so+z c mnororozwmna xanzyicxa onwinoci s
+nrapcxaia nnanwna ocnai wss+pmsan nan-zp+snosenw onepauww c mno-rouwcnenwie
cw oipnzw.
o xanzyicisoio sce nax cw ociasano c+npoiwsa c npeonazasam ciwxwen xapaxiep w
orpanwuenoci s uenwie. nmano sce ome omecisena cpeza, xonio za opranwswpa w za
wsnonsysa iasw cnonianna opma na s+op++en oinop sa uenwie na no-macoso no ocer
ocsoozwienno zsw+enwe. pasnox+canwie zenciswn, zopw xoraio ce c+ueiasanw c
nonwiwuecxw zsw+enwn, ne wnw s c+cionnwe za npemaxnai rocnozcisoio na sce ome
cwnnaia cmancxa wmnepwn.
acenenweio owuano w naseno csowie nocionnnw saxpwnnwuw cpemy omecisenwie
nenpaszw w noceraiencisa s+pxy napoznociia. pwsosanw ome npes 1622 r. s
wioncxwn c+z, sa za nocouai xanzyiwie, orpawnw uwnwxa na exmez eenzw,
cennnwie oi c. orwna zp+sxo oixasanw za ce nsni, sa za npwxpwni nanazaienwie:
,we na c+z ne xozwm."47 nauanoio na XVIII s. pania oi npwzynas-cxwie panonw
me+zy yce w enrpaz, na xonio wno s+sno+eno za nasw ynsswmwie mecia, cn+sana
mepxwie na snaciia.48 esezn++ nennwie opranw wnw wsnpasenw esnomomno npez
m+nuanwsaia conwzapnoci w is+pzoci na niauwie, na unnoio nacenenwe, nperpazwno
ycwnwnia wm za cma+ai yniosnwie zenciswn. epseniz+wwie oi c. nsaio oixasanw s
1661 r. za zasai cpezcisa sa wszp++xa na mapionocwie.49
onnxora cennnwie oixs+pnnnw ezwnozymno oswnenweio na ynpasnwuwie cpemy nnxon,
ue wn xanzyiwn. e zopw ce szwranw na opa, sa za samwini opuwie. pes 1639
r. s zepseniz+wncxoio ceno nsaio noz sozwiencisoio na nwn w wipe
wxonosw wnw nanaznaiw mapionocwie, na xowic wno napezeno za sanosni oswnenwn
s yni enue ci+nxnosenweio norwnan enue, a wipe wxonos wn oc+zen na
cm+pi.50 zpyrw cnyuaw zopw mxcxnmancxaia pan ce oinacnna c+uysciseno x+m
xanzyiwie. es c+mnenwe iyx wrpaena ponn wssee ina couwanna conwzapnoci c
nemxcxnmancxaia pan, xonio ie saxpwnnnw oi iypcxw eozanw w ynpasnwuw. aiosa
nanpwmep eznwie mxcxnmanw oi wionn oixasanw npes XVII s. za yuacisysai s
oxpanaia na rpaza. ianano ny+za mxiwnia za sannamw ciporo iwn mxcxnmanw s
wmeio na wcnnma w saxona.51
onasnnxw z+noxaia cs+psanoci na iosa zsw+enwe c napoza, ocmancxaia snaci
ciporo naxassana xopaia, xowio nomaranw na opuwie, xowic rw cnaznsanw c xpana,
couenw wm n+iwmaia, yxpwsanw rw, rpw+enw ce, xoraio wsanw panenw, w rw
npeznassanw oi onacnoci.
apacisaneio na xanzyicisoio ocoeno npes XVIIXVIII s., neroswie z+noxw
omecisenw xopenw saciaswnw snaciia za npeznpweme sces+smo+nw mepxw, sa za ro
ynwmo+w. n s+snarana oxpanaia na n+iwma, npoxozw w pozose na zep-seniz+ww,
mapionocw, nanzypw, secnapw w zp., xowio c+mo ne onpaszanw naze+zwie. wnw
nozcwnsanw yxpennenwnia, c+szasanw ce nosw is+pzwnw w nan-uecio i.nap. nananxw.
napacisaneio na zsw+enweio s+pxosnoio ynpasnenwe ysenwuwno xpenocinwie
rapnwsonw w c+cpezoiouwno s no-ronemwie cenwma soncxosw uaciw c+c cneuwanna
sazaua -za rw oxpannsai oi nanazenwn. an-uecio pasnocxwie no wszp++xaia wm
nazanw s+pxy mecinoio nacenenwe. a npewsasamwie ws nposwnuwwie enw-uapw c+mo
ce s+snarana mwcwnia za npecnezsai xanzyiwie. a ewxacnoio opranwswpane na
opaia c inx wnw wsnpamanw wss+npeznw uwnosnwuw /myamwpw/, owxnoseno nwua oi
zsopuosaia nepapxwn. pasnaraneio na uenipanwswpanaia ocmancxa cwciema rnasnaia
rpw+a sce noseue ce npexs+pnnna s+pxy mecinwie snaciw, cpez xowio annwie wrpaenw
sa+na ponn.
aueciwnwie nanazenwn s nnxow rpazose nano+wnw na mecinwie snacinwuw za ssemai
no-cepwosnw mepxw sa oxpana nasnauasanw ce cmenw oi nomnw nasauw sa scnxa
maxana nooizenno, anra+wpanw ce napounw mapionocw. +npexw scwuxo snaciia wna
iaxa esnomomna, ue nenpex+cnaio npwnrsana x+m mecinoio mxcxnmancxo on+nuenwe,
x+m scwuxw oecnoconw mxcxnmanw oi onaciwie, s xowio wmano xanzyiw.
e+xwie naxasanwn wnw c+mo ezwn oi nauwnwie za ce exose xanzyicisoio, xaio ce
scee cipax cpez napoznwie opuw w nacenenweio. anosenwie s cpa+enwe wnw
wswsanw, a rnaswie wm oipnssanw w
T I
wsnpamanw na swcmecionmw opranw. snpasenwie npez c+za xanzyiw nonyuasanw nan-
cipora npwc+za cm+pi wnw ie+xa xaiop+na paoia xaio sec-napw s cyniancxwn noi
wnw paoinwuw s z+p+asnaia xopaocipowiennwua s Hapwrpaz.
oraio wsuepnena scwuxw cpezcisa, snaciia npeznpwemana oiuannw mepxw wscwuana
nanpwmep npocipannw ropw. esw naxasaiennw meponpwniwn, necxonuaemwie
npei+pcsanwn w cwciemnwie ycwnwn sa opranwswpane na oxpanaia ce oipasnsanw mnoro
sne s+pxy nacenenweio. eciwie nocemenwn na uwnosnwuw w xsapiwpysaneio na
soncxosw uaciw wnw npwzpy+enw c npowssonw w rpae+w s nposwnuwwie.
pemenwiennw wnw wss+npeznwie iaxcw sa nozz+p+ane na mopionocw, cenmenw w np.,
onpezenenw cneuwanno sa oxpana na panona oi xanzyiw. cwuxo iosa sacwnsano
nenaswciia na +nrapwie x+m pe+wma.
axa xanzyicisoio ce npes+pnano s nocionnna w cepwosna npoiwsozencisysama
napozna cwna. xuwwie na oizennwie zpy+wnw, maxap w pasezwnenw, nociasnnw
snaciia s ocianosxa na nenpecianen xonnwxi c napoznwie cwnw. onxoio w
orpanwuenw za wnw ie no ocer, sce nax zonpwnacnnw sa omanomomasane s unnoci na
eozannaia xnaca, na ocmancxwn pe+wm. pezw scwuxo nanazenwnia s+pxy nenose w
uwnwuw w nozy+zaneio na pania x+m nenozuwnenwe sozenw zo c+xpamasane npwxozwie
na oizennwie ocmancxw snacinwuw. mno+asaneio na xanzyiwie osnauasano namannsane
na paoinaia p+xa s uwnwuwie, sanycienwe na semnia s cnaxwn+uwie. sw+enweio
wno ie+xa rpw+a sa ocmancxwie ynpasnnsamw cpezw s+s speme na soenno nanpe+enwe.
iaxwsa sa+nw sa z+p+asaia momeniw ocoeno oi XVII s. naiai+x snaciia wna
saciasena za oizenn uaci oi onnwie cw cwnw w za rw anra+wpa s nenpex+cnaia no
speme w nonnxora is+pze wsiomwienna sa nen opa cpemy ezwn nocionnen s+ipemen
nenpwnien, np+cnai no mwpox poni.
ornez na scwuxo iosa xanzyicisoio oexiwsno nozpwsano yciowie na ocmancxaia
eozanna snaci. +c camoio cw npwc+ciswe, maxap w s wsonwpanwie zenciswn na
oizennw zpy+wnw, io nozz+p+ano opuecxwn zyx na yrneienwie +nrapw, snymasano
snpaia, ue napoznwie cipazanwn ne ociasanw neoim+cienw. o sz+xsano na esop++-
naia pan cmenoci za oxassa c+npoiwsa na sacwnsamoio ce eozanno noiwcnwueciso.
o c+zencisysano sa yxpensane na ezno napoznocino camouysciswe w z+psoci, xowio
c+szasanw aimocepa sa ocsoozwiennw zsw+enwn.
Xanzyicisoio c+szasano ocnosa w sa opuecxa conwzapnoci c ociananoio anxancxo
nacenenwe, noiwcnaio oi pemeio na ocmancxwn-eozanw-
s+m w wsnsnsamo nozono na +nrapwie nocionnnaia cw nenpwmwpwmoci c nopnzxwie w
yupe+zenwnia na iosw pe+wm.
3.
acwnsane na ocsoozwiennoio zsw+enwe s xpan na XVI s. +pso i+pnoscxo s+cianwe
I I 60-80-
XVI . pomenwie, xowio naci+nwnw s ocmancxoio omeciso npes siopaia nonoswna na
XVI s., xaxio w nouiw nenpex+cnaiwie sonnw w ocoeno soennwie neycnexw w
nopa+enwnia na iypuwie cnez wixaia npw enanio sozenw zo snomasane nono+enweio
na pania. +szasana ce naronpwnina ocianosxa sa paszsw+sane na anxancxwie
napozw, sxnxuwienno w na +nrapwie. swzeienciso sa nacipoenwnia, xowio
sanounanw za ce mwpni no onosa speme, e ezwn naca+ oi zonecenweio na
seneuwancxwn anno apx-nionwo apa-po, xonio npewsasan s ocmancxa ypuwn
npes 15671573 r. w nosnasan zope nono+enweio s nen. ,cwuxw noxopenw napozw ca
nacipoenw spa+zeno cpemy ocmancxaia snaci w ocoeno onesw oi semwie, xowio ca
o+pnaiw na sanaz w rpanwuai c z+p+aswie na xpwciwnncxwie snazeienw w ca
nacenenw oi napozw oi xpwciwnncxaia snpa... opazw ie+xwn rnei, xonio nopa+za
z+psoci w y onsnwswie zymw, cynian+i ne mo+e za ouaxsa zpyro oi iesw napozw,
ocsen npw yzoen cnyuan za ce paszsw+ai oi nnxoe naropozno nauwnanwe cpemy iasw
wmnepwn, na xonio nwncsai seue nan-sa+nwie yciow."52
opa+enweio npw enanio, nocny+wno xaio cwrnan za sanounai pezwua zsw+enwn
npoiws ocmancxoio rocnozciso s +puwn, nanwn w zpyrw anxancxw semw, namepwno
oissyx, maxap w no-cna, s pezwua panonw na +nrapcxwie semw. ezna npwnwcxa
s+pxy sanrenwe oi 1573 r. non wmwi+p oi c. opna wipononwn, nesencxo,
wspaswn s+nnenwnia na csowie c+napoznwuw oi ronnmoio c+wiwe. on oiennssa, ue
no spemeio, xoraio ynpasnnsan cynian enwm II, xpwciwnnwie wnw np+cnaiw oi
iypuwie w +wseenw sne, none+e ,x+ ioxs xnme ssx 0&w xennx e+ mopn"; non+i
wsnwian nacwnwnia na osnoenwie rocnozapw nopazw nanecenoio wm nopa+enwe;
npwiecnnsan ro ,spar-zpyrosepeu", no naxpan arapnnwn+i wn noezen ,m+nem oi
snrcns n norp-ssens. snc x sz^
ps 0-TH.".53
ipeme+wie na +nrapwie za oixs+pnni uy+-
182
zoio wro w iexnwie opuecxw nacipoenwn oi siopaia nonoswna na XVIs. naceine
sanounanw za ce nozxpansai w oi zpyr sa+en axiop naze+zwie, ue me +zai
nozxpenenw oi ycwn. ocxoscxoio xnn+eciso npes XVI s., cnez xaio oezwnwno
noseueio pycxw semw, ce npes+pnano s ronnma uenipanwswpana monapxwn. n cianana
rnasen axiop s me+zynapoznwie nonwiwuecxw oinomenwn s siouna spona. ipemenxw
ce za wszwrnai snauenweio na csonia z+p+asa w za yxpenni camoz+p+asweio,
mocxoscxwie snazeienw oi siopaia nonoswna na XV w npes XVI s. c pasnwunw
cpezcisa nozuepiasanw, ue ycwn wna ezwncisen npwemnwx na nnxoramnaia
wsaniwncxa wmnepwn w ue cnez nazaneio na Hapwrpaz ocxsa cianana ,ipeiwni wm",
i.e. cseiosen ueni+p w onopa na npasocnasweio. ouwie na nopoenwie anxancxw
xpwciwnnw asiopwiei+i na ronnmaia cnasnncxa cwna ce wszwrnan ome noseue no
spemeio na san IV posnw, xonio sozwn ycnemnw sonnw c+c c+ceznwie mxcxnmancxw
ienonwc oi uepxsaia ,s. ianacwn" s c. panacw /1726/
ienonwc oi uepxsaia ,o+zeciso Xpwcioso" s c. panacw
/1649/
napozw, sassen asancxoio w cipaxancxoio xan-ciso, nozuwnwn orancxaia opza w
paswn iypcxo-iaiapcxwn noxoz x+m cipaxan npes 1569 r. i siopaia nonoswna na
XVI s. mocxoscxoio npaswienciso sce no-uecio w no-onpezeneno snwsano s ponnia na
samwinwx na npasocnasnwie xpwciwnnw s cmancxaia wmnepwn. osa ne cpemano ocipw
s+spa+enwn oi cipana na cyniancxwn zsop, xonio oi cson cipana wsnsnsan npeienuww
sa noxposwienciso na mxcxnmanwie s sasnazenwie oi pycxwn uap xancisa.54
nosanwnia cpez +nrapwie w zpyrwie anxancxw napozw s nozxpenaia w saxpwnaia na
ycwn wnw is+pze mnoro nac+puasanw oi maiepwannwie w
T I
napwunwie nomomw, xowio uape, u+pxosnw nepapcw w manaciwpw oinycxanw noz opmaia
na mwnociwnn na npezciaswienw oi npasocnasnoio zyxosenciso s anxancxwie cipanw.
esw nomomw wnw npeznasnauenw sa s+scianosnsane na uepxsw w manaciwpw, sa
oixynysane na u+pxosnw semw wnw nnenenw xpwciwnnw, sa noznomarane na monamecxwie
paicisa wnw sa wszp++xa na naipwapmwwie s Hapwrpaz, pycanwm w na zpyrw mecia.
coeno mez+p wn uap san IV. +s sp+sxa c yis+p+zasaneio w ocsemasaneio na
nerosaia uapcxa iwina oi scenencxwn uapwrpazcxw naipwapx w oi zpyrwie
npasocnasnw apxwepew ion wsnpaiwn noseue oi 3500 snainw pynw.55 pes siopaia
nonoswna na XVI s. saueciwnw nomomwie na orpacxwn, wncxwn w zpyrw +nrapcxw
manaciwpw w uepxsw, xaxio w n+iysanwnia na +nrapcxw zyxosnwuw ws ycwn sa
c+wpane na mwnociwnn.56
acwnsaneio na pycxaia z+p+asa, maiepwannaia w zyxosnaia nozxpena, oxassana na
npasocnasnwie zyxosnwuw s cmancxaia wmnepwn, c+szasanw nousa za ce sapozw
mwc+nia, ue ycwn wna ezwncisenaia cwna, xonio mnna za nomorne nopoenwie
xpwciwnnw za oixs+pnni uy+zoio wro. ezna rpamoia oi 1558 r. uapwrpazcxwni
scenencxw naipwapx Uoaca napwua san IV ,uap w rocnozap na npasocnasnwie
xpwciwnnw", ,naze+za w ynosa-nwe na scwuxw xpwciwnncxw napozw, xonio me rw
wsasw oi sapsapcxwie iernwna w ropuwsaia pown". ,we scwuxw npoz+n+asa
naipwapx+i monwm sceswmnwn za nasw uapn szpas w za yxpensa uapcisoio my, za
s+sswcw p+xaia my, sa za wsasw nascnx+ze scwuxw xpwciwnncxw napozw oi cxsepnwie
sapsapw, xwmnwuw w cipamnw eswunwuw." nexcanzpwncxwni naipwapx oi cson cipana
nwcan na pycxwn uap, ue my +enae ,noeza naz sepooici+nnwuwie", ue ce pazsan npw
cnyxoseie sa ,neroswie rp+mxw noezw naz neueciwsuwie" w ue ce naznsan ,za ce
wsasni c nerosaia zecnwua oi snoueciwswie p+ue".57
npaia s ocsoozwiennaia mwcwn na ycwn nponwxnana ocoeno z+noxo cpez
+nrapcxwn napoz, xonio ce namwpan s iecnw nnemennw w sexosnw xyniypnw sp+sxw c
nennwie nozanwuw. o cwnaia na reorpacxoio cw nono+enwe ion wn no-oizaneuen oi
eneuwn wnw scipwn, cipanw, oi xowio nnxow zpyrw anxancxw napozw ouaxsanw
nozxpena. io samo seponino npes siopaia nonoswna na XVI s. cpez +nrapwie ce
sapozwna snpaia, ue ,nzo san", nencen opas, onwueisopenwe na mor+mwn pycxw
napoz w na neroswie snazeienw /san III, san IV/, nenpemenno me wm nomorne za
ce wsasni oi nenaswcinoio mxcxnmancxo pociso w za wssoxsai csoozaia cw.58
asw cm+ina, no sanernana z+noxo s c+snanweio na napoza snpa xpenn-
na c+npoiwswiennwie my cwnw. n ce npes+pnana s nocionnen enemeni na noseueio
ocsoozwiennw nauwnanwn na +nrapwie, maxap ue zo xpan na XVII s. pycxwie uape,
saeiw c zpyrw wciopwuecxw sazauw, wsnrsanw no-ronemw cn+cxsanwn c wmnepwnia.
nopez sanasenw wsseciwn oi onosa speme s sacwnsaneio na ycwn w s+s
s+smo+nociia zenciswnia na nennaia apmwn za ce c+ueiani c opaia na +nrapwie w
zpyrwie anxancxw napozw nnxow nposopnwsw c+spemennwuw ca sw+zanw nan-ronnma
onacnoci sa cyniancxaia z+p+asa. eneuwancxwni nocnanwx npw opiaia +axomo
opanuo npes 1576 r. c+omasa na cson cenai, ue ypaz III ce onn mnoro oi
mocxoscxwn uap no zse npwuwnw: n+pso, samoio wman mnoroponna cipamna xonnwua oi
400 000 cyposw w wszp++nwsw sownw; siopo, none+e ,iosw senwx xnns wman c+maia
npasocnasna snpa, xaxio w napozwie na +nrapwn, +pwn, ocna, open w +puwn,
xowio sapazw iosa ca is+pze npezanw na nerosoio wme". e swnarw wnw roiosw,
saxnxuasa +. opanuo, ,za rpanai op++we s p+ue w za s+cianai, sa za ce
ocsoozni oi iypcxoio pociso w za npemwnai noz snaciia na iosw xnns"59
eceiwna rozwnw no-x+cno /1585/ apno am-epwnw, cexpeiap na nancxwn nynuww s
onma, npezciaswn na seneuwancxwn cenai ezna nameina ene+xa. nen ion nwme, ue
s pasrosop c nero ezwn xasamxw xeiman ro ysepwn, ue mom ezna cwnna xasamxa
soncxa ce nonsw, ,snacwie, monzasuwie, +nrapwie w c+pwie", xowio ne mornw seue
za nonacni iypcxoio wro, me ce npwc+ezwnni x+m nen.60
zpyrw nozaixw s wssopwie oi onosa speme c+mo ce wsxassa mwc+nia, ue +nrapwie
w nnxow zpyrw anxancxw napozw wnw roiosw za sanounai opa sa ocsoo+zenwe npw
ycnoswe, ue +zai nozxpenenw w oi zpyrw xpwciwnncxw z+p+asw. nopez wsseciwe oi
1591 r. so+z+i na xasauwie npaxi acxw, xonio nperosapnn c mocxoscxwn uap w c
wpancxwn max sa c+smecina sonna npoiws cyniana, nonyuwn is+pzo ysepenwe oi
,csemenwuwie na pacuwie /c+pwie/ w +nrapwie", ue mom npwciwrne c wssecina
soncxa npw inx w wm zonece op++we, ie ,scwuxw me s+cianai npoiws iypuwna".61
cwuxw iesw wsseciwn oi siopaia nonoswna na XVI s. ne wnw nwmenw oi ocnosanwn.
csonia oiueina penauwn sa n+iysaneio cw xaio nancxw sw-swiaiop ws anxancxwie
cipanw /1584 zo xpan na 1586 wnw nauanoio na 1587 r./ x+psaiwn+i nexcanz+p
omynoswu c+omasa zannw sa pon na xpwciwnnwie, ,cnoconw za ce cpa+asai s
cnyuan na ny+za npoiws iypuwna". nopez nero semwie na zpesnaia nposwnuwn wswn,
oxsamamw iepwiopwwie x+no oi ynas, oi enrpaz zo epno mope, mo+enw za zazai
200 000 onuw; paxwn es semw-
ie, o+pnaiw x+m epno mope c+mo ionxosa; axezonwn c uaci oi nwp c+mo
ionxosa w np. o zymwie na omynoswu napoz+i, xonio +wseen s iesw omwpnw
onaciw, wn oxsanai oi mwc+nia za ce ocsoozw ,oi ie+xoio w nenocwnno
pociso". osw asiop npeznara w nauwn, no xonio w morno nan-necno za ce
nociwrne ocsoo+zenweio na anxancxwie xpwciwnnw. nopez nero sa iasw uen w
ipnsano za ce oc+mecisw cnopasymenwe w za ce cxnxuw c+xs c ,ocxoseua" w ion za
naci+nw c soncxwie cw npes ozonwn w onzosa. Tom npemwnen ynasa, ,ronnma uaci
oi nopoenwie nxze s cipanaia na iypuwna", xowio ro ouaxsanw c nei+pnenwe, menw
,za ce szwrnai w npwc+ezwnni x+m nero".
oiernnnxw c no-manxo oi 15 000 zymw, mom nasnesena s ypuwn, soncxaia my mnna
za ce ysenwuw zo 500 000 wnw 600 000 m++e, cnoconw za ce cpa+asai. iaxasa
apmwn es ronemw wixw ion w ciwrnan sa xpaixo speme zo Hapwrpaz.62
ec+mneno uwpwie, xowio npwse+za omynoswu, ca necwrypnw. e ne nouwsanw na
iounw zannw w wsiounwuw, oaue ne nozne+ai na c+mnenwe ocnosnwie nono+enwn s
nerosaia penauwn, ue mecinoio nacenenwe wspasnsano roiosnoci za ce szwrne npoiws
ocmanuwie. zenia sa ocsoo+zasane na anxancxwie xpwciwnnw c nomomia na pycxw
soncxw nec+mneno ce aswpana na +enanweio w naze+zaia na mnoro nerosw
c+spemennwuw w anxancxw zenuw, na mwpoxw cnoese oi noxopenoio nacenenwe.
opazw pezwua npwuwnw nan-uecio wnwuwaiopw w opranwsaiopw na nonwiwuecxwie
zsw+enwn w onwiwie sa ocsoo+zenwe cpez anxancxwie napozw npes nocouenwie
zeceiwneiwn wnw apxwenwcxonw, mwipononwiw w zpyrw npezciaswienw na swcmeio
npasocnasno zyxosenciso. pw nwnca na zpyra npocseiena w no-yzna npocnonxa ie
s+srnasnsanw ecieciseno u+pxosno-napoznocinwie omwnw na xpwciwnncxoio nacenenwe
w wnw wspaswienw na neroswie nacipoenwn. emanxo snauenwe wmano w
ocioniencisoio, ue na inx iypcxoio npaswienciso paspemasano za wsnwsai oi
cipanaia w za nocemasai ycwn w zpyrw xpwciwnncxw z+p+asw, sa za c+wpai
mwnociwnn. osa wm zasano s+smo+noci za snwsai s+s sp+sxa c ynpasnnsamwie
zsopose w snazeienw w za rosopni npez inx oi wmeio na nopoenwie anxancxw
napozw. oseueio oi iesw npasocnasnw nepapcw wnw r+puw no napoznoci. o npes
onan enoxa penwrwosnwie pasnwuwn me+zy noxopenwie xpwciwnnw w noiwcnwuwie-
mxcxnmanw wmanw necpasnwmo no-ronnmo snauenwe oi napoznocinwie pasnwuwn me+zy
r+puw w +nrapw. opoenwie napozw wnw eznaxso yrneienw w esnpasnw, eznaxso
wnw wsno+enw na npowssonw w ynw+enwn.
ci+p aniaronws+m me+zy inx npes pasrne+zanaia enoxa ne c+mecisysan. anpoiws,
rpw+wie w cipeme+wie sa ocsoo+zenwe rw cs+pssanw w rw xapanw za ce uyscisysai
xaio ezna penwrwosna omnoci. io samo uecio rp+uxw npasocnasnw nepapcw ciasanw
wspaswienw na nonwiwuecxwie ie+nenwn na csowie nacomw xpwciwnnw +nrapw.
onwiwuecxaia zennoci na nnxow npasocnasnw nepapcw oi onosa speme, iexnwie
nauwnanwn w nperosopw wnw nezenwma uaci oi ocsoozwiennaia opa na +nrapwie w
newn csoeopasen wspas.
coeno xapaxiepna s iosa oinomenwe wna u+pxosno-nonwiwuecxaia mwcwn na
oxpwzcxwn apxwenwcxon aspawn. pes 1572 r. no speme na s+cianweio s enononec
ion nozz+p+an nwcmena sp+sxa c ezwn oi sozauwie na iosa s+cianwe mwipononwia
na onemsacwn. pes 1585 r. aspawn nonyuwn c+rnacweio na uapwrpazcxwn naipwapx
za samwne sa ycwn sa c+wpane na mwnociwnn. npenop+uwiennoio nwcmo, zazeno my
oi wsiounwie naipwapcw, ion ce iwiynysan ,apxwenwcxon w naipwapx na +psa
ciwnwana xpwz w na unna +nrapwn, +pwn, nanwn, onzosnaxwn, rpo-
snaxwn w zpyrw semw". c+moio nwcmo ce xassano, ue snozenuw nanecnw na
apxwenwcxona w na uepxsaia my meiw sa noseue oi 16 000 ++niwuw, nopazw xoeio ion
i+pcen oi xpwciwnncxwie z+p+asw nomom.
ycwn, x+zeio npecionn zo mapi 1586 r., aspawn ezsa nw me za ce e orpanwuwn
camo s c+wpane na mwnociwnn. o scnxa seponinoci ion e noszwrnan w nonwiwuecxw
s+npocw. nez iosa ion ce ososan s onma, x+zeio nperosapnn c noncxwn xpan
iean aiopw w nonyuwn oi nero nwcmo, s xoeio xpanni ce saci+nsan sa wniepecwie
na oxpwzcxwn apxwenwcxon npez nanaia. anxo no-x+cno ion ce nswn s para,
peswzenuwnia na wmnepaiop yzon II, w wn npwei oi nero. xpwzcxwni apxwenwcxon
ce onnaxsan oi ronemwn zan+x, xonio my nano+wnw iypcxwie snaciw, w monen sa
nomom. pes asryci 1587 r. ion npwciwrnan s nemcxwn rpaz xwnren c xopie+ oi 12
xonn, 3 xonw w 12 zymw, me+zy xowio wnw cxoncxwni mwipononwi Uepemwn,
oxpwzcxwni apxwmanzpwi niwm w zp. pa+zanw w ciyzeniw ce i+nnenw za swzni
zaneunwie rociw. xwnren aspawn wn npwei w z+nro pasrosapnn c nemcxwn
npoecop apiwn pyswyc, ezwn oi cioponnwuwie sa cnopasymenwe me+zy nyiepancxaia
w wsiounonpasocnasnaia u+pxsa. pes zexemspw c+maia rozwna oxpwzcxwni
apxwenwcxon wn npwei s wm oi nana wxci V, xonio ycwneno ce sanwmasan c
nnanose sa opmwpane na nosa nwra sa wsronsane na ocmanuwie oi spona. yx
cnezwie na oxpwzcxwn nepapx ce ryni. noro momeniw oi neroswie cipancisysanwn
ws esponencxwie cipanw ociasai
T I
nencnw. o ocioniencisoio, ue cnez iosa ion ne e mor+n za ce sas+pne s ypuwn w
za saeme csonia apxwenwcxonwn, rosopw, ue cyniancxwie snaciw ro nozoswpanw w ue
nerosaia mwcwn wmana w nonwiwuecxw sazauw.63
s+pze mwpoxa u+pxosna w nonwiwuecxa zennoci passwn npes 90-ie rozwnw na XVI s.
w i+pnoscxwni mwipononwi wonwcwn anw, xonio wn noiom+x na swsaniwncxwie
wmnepaiopcxw pozose na aneonoswie w aniaxyswnosuwie. a c+cionnwn ce npes 1590
r. u+pxosen c+op s Hapwrpaz na wonwcwn wno s+sno+eno za sanece s ocxsa
rpamoiwie, c xowio pycxaia u+pxsa ce npwsnasana sa naipwapmwn. +pnoscxwni
mwipononwi wn i+p+eciseno npwei oi uap Ieozop sanoswu w noswn naipwapx w sozwn
nosepwienen pasrosop c opwc o-zynos, axiwuecxwn p+xosozwien na z+p+asaia.
csoe nwcmo zo opwc ozynos uapwrpazcxwni naipwapx Uepemwn npezciasnn wonwcwn
xaio ,m++ wsxycen w oi senwx poz", ,i+pnoscxw mwipononwi w snaciwien na unnaia
+nrapcxa semn". wonwcwn wsnonsysan cpemwie cw s ocxsa, sa za o+pne snwmanwe
na pycxwie z+p+asnwuw s+pxy nonwiwuecxwie ie+nenwn na anxancxwie xpwciwnnw
npoiws ocmancxoio snazwueciso.64
I XVI .
. yniosnwie zsw+enwn s +nrapwn npes nocneznoio zeceiwneiwe
na XVI s. zociwrnanw sp+xnaia cw iouxa s +psoio i+pnoscxo s+cianwe, xoeio ce
nsnsa eciecisen sas+pmex na opwie na +nrapwie npes iosa speme. osa s+cianwe
wno nan-snauwiennwni onwi na +nrapwie za oixs+pnni ocmancxaia snaci sa uenwn
nepwoz oi sasoesanweio zo xpan na XVI s.
axio nonwiwuecxwie zsw+enwn oi 60-ie w 80-ie rozwnw na cnomenaioio cioneiwe,
iaxa w +pnoscxoio s+cianwe wnw oycnosenw oi s+ipemnoio nono+enwe s ocmancxaia
z+p+asa w oi me+zynapoznaia ocianosxa s rowsiouna spona. pes 1593 r.
wmnepwnia sanounana z+nra w wsiomwienna sonna c scipwn, pancwnsanwn, namxo w
onzosa.
cnexwie na c+xsenwie xpwciwnncxw cwnw w ocoeno nonsaia na iexnw soncxw oi xr
oi ynasa sz+xsanw naze+zw na +nrapcxoio nacenenwe, ue me mo+e za ce wsasw oi
uy+zoio snazwueciso.
pes rozwnwie na sonnaia ce ysenwuwnw zan+uwie, a npowssonwie w xopynuwnia naz
+nrapcxoio nacenenwe ce sacwnwnw. +m owuannwie wszesaiencisa na npwzsw+samwie
ce s nenpex+cnaiwie cw noxozw x+m spona ocmancxw soncxw ce npwaswnw w
noscemecinwie nnnuxocsanwn na iexnwie c+xsnwuw xpwmcxwie iaiapw. +nrapcxw-
ie semw ie ce nonsnsanw uecio ome s nauanoio na sonnaia, a mo+e w w no-pano.
nyciomenwnia w snouwncisaia wm s esepna +nrapwn npes 1596 r. ociaswnw z+noxw
cnezw s nameiia na napoza. ezno wsseciwe oi iosa speme ce xassa: ,asw
napoznoci [+nrapwie] e cwnno pass+nnysana, none+e ia-iapwie, npezw za ce
c+epai na onnoio none s +pwn c iypuwie, mwnasanxw npes +nrapwn, onnnu-
xocanw nouiw unnaia iasw cipana... w nanecnw orpomnw meiw na unnoio n nacenenwe,
maxap ue +nrapwie ca nozanwuw na ypcxaia wmnepwn."65 a ie+xwie w ipeso+nw
znw, xowio +nrapwie npe+wsenw no onosa speme, xpaixo, no s+nnysamo
cswzeienciso, ociaseno oi +nrapcxa p+xa, e ezwn oi naznwcwie s cxannaia u+pxsa
npw apnyxoso: ,nnc\)< sss, e0onx isnscne, mcceu\ cuxo, 1rr>()xn zen; *
snse xor\ ec n xennx nn-sw oi inispe oi ywsxns zo nnnuwnn+is i^x npexnxxxy
mnoro my+sne n +em*n n a*H - - ."66
cianosxaia s +nrapcxwie semw ce ycno+nnsana w oi nanazenwnia na
ipancwnsancxwn w na sna+xwn xnns. ezwnwni, w zpyrwni ne pasnonaranw c
zociai+uno cpezcisa za nozz+p+ai csowie sonnwuw w rw ociasnnw za nanazai w
rpani snazenwie oi cyniana semw. an-mnoro cipazanw cenwmaia s esepna
+nrapwn. asnwsamwie oipnzw nnmanw sa uen za sasnazeni w za saz+p+ai ipanno
iepwiopww na xr oi ynasa, a camo za nanecai meiw na cyniancxwie soncxw w
xpenociw w za ssemai nnnuxa. an-uecio ie nanazanw namw w ynpasnwuw, oraiw
cnaxww, samo+nw i+prosuw. pw iesw +psw naesw oaue ne ociasanw nesacernaiw
wmoiwie, zowi+x+i w +wnwmaia w na camoio +nrapcxo nacenenwe. coeno cipazanw
oi iesw ezciswn oixpwiwie w nesamwienw cena ws pasnwnaia, xowio wnw
onyciomasanw w ono+apnsanw.
nxow nonwiwuecxw zenuw sw+zanw ome iorasa oipwuaiennwie cipanw na iesw naesw.
ezno zonecenwe zo iocxancxwn zyx, nwcano npes man 1595 r. oi peswzenuwnia na
cezmwrpazcxwn xnns, wianwaneu+i wmon +enn c+omasa, ue soncxwie na iosw xnns
wnw nasnesnw s +nrapwn ,camo za nanecai meiw w za nnnuxocsai", xaio sananwnw
mno+eciso nacenenw mecia.67 onxo ie+xw wnw sa +nrapwie iesw onyciomenwn,
cswzeiencisysa w asen +opz+wu. wsno+enweio cw oi 1595 r. ion c+seisa
cezmwrpazcxwn xnns: ,e wsa samwie xanwianw za +zai anunw w s mnoro cnyuaw
camaia anunoci za +ze npwuwna sa ronemw w narynw pasopenwn, oi xowio
xpwciwnnwie wxa ce s+smyiwnw w oiiernwnw s nnanwnwie..."68
opazw scwuxo iosa nono+enweio na +nrapcxoio nacenenwe no speme na sonnaia
cianano nenonocwmo. +ipemnaia ocianosxa s wmnepwnia w ocoeno s namwie semw
npes nocneznwie rozwnw na
XVI s. ro inacxana x+m no-pemwienna s+op++ena opa.
I U. pes 90-ie rozwnw na XVI
s. ce c+szano pesonxuwonno nanpe+enwe w s aswaicxwie, w s anxancxwie nposwnuww
na cmancxaia wmnepwn. ana swn wsyxnanw macosw cencxw s+nnenwn, i.nap.
yniose na ,z+ennnw" s+cianweio na apa snz+w w na enw Xacan /15951603/,
s+cianweio na anenzep-orny /16071608/ w zp. naciia ne mo+ena za ce cnpasw c
inx nouiw zo xpan n? n+psoio zeceiwneiwe oi XVII s.69
me no-onacnw sa cmancxaia wmnepwn wnw s+cianwuecxwie zsw+enwn na anxancxwie
napozw. pes nponeiia na 1594 r. ce szwrnanw c+pwie s anai. e sassenw
xpenociwie euxepex /zn. penn-nw/, Iauei /zn. I+z+ei/ w wna /zn. wnosa/ w zp.
w ce onwisanw za ocazni emwmsap /zn. wmwmo-apa/.
+cianwuwie oaue ne nonyuwnw ouaxsanaia nozxpena oi ascipwncxwn wmnepaiop w
ipancwnsancxwn xnns. xpanna cmeixa zsw+enweio wm wno cmasano oi uwcneno
npes+sxo+zamwie ro ocmancxw cwnw.
nacnw sa cyniancxaia snaci nponsw wmana opaia na nacenenweio oi xpannwie
sanaznw uaciw na nonyociposa. pes nponeiia na 1596 r. ueinwuw sassenw c+c cmena
axuwn sa+naia xpenoci nwc. eciia sa iasw noeza ce pasnecna ws unna spona.
uaxsano ce, ue in me +ze cwrnan sa omo s+cianwe s Xepueroswna w ocna.
enonyuwnw nozxpena oinwx+ze, cnez zsymeceuna oipana s+cianwuwie npwenw
npezno+enweio za ce wsiernni csoozno w za ociasni xpenociia na iypuwie. pes
1597 r. nnxow nnanwncxw omwnw na Xepueroswna s+ciananw oixpwio. o+z na
zsw+enweio wn sonsozaia pzan. anxo no-x+cno ce paszsw+wno nacenenweio w s
iapa +pwn. sw+enweio iyx wno s+srnaseno oi wnexcxw naipwapx Uosan. on
saezno c pzan wsnpamanw xopa za nperosapni c ascipwncxwn wmnepaiop w wcnancxwn
xpan, xaio ce cipemenw za ocwrypni s+nmna nozxpena sa pemwienno s+cianwe na
mecinoio nacenenwe.70
nanwn w +puwn c+mo wmano s+nnenwn w mecinw s+cianwn. onaciia Xwmapa,
pasnono+ena cpemy ocipos opy, nacenenweio rozwnw napez sozwno s+op++ena opa
cpemy iypuwie. po+enwn w onwiw sa s+cianwn wmano w s zpyrw onaciw na +puwn.
o no-snauwienno zsw+enwe cpemy ocmancxaia snaci ce ciwrnano s enononec.71
. poz+n+wiennwie
aniweozannw s+cianwn s ana swn w s+cianwuecxwie zsw+enwn ws anxan-
cxwie cipanw oicnasanw cwnwie na wmnepwnia eciwie sa inx ce nocenw oi ycia na
ycia w namwpa nw oixnwx cpez +nrapcxwn napoz. e oxassanw s+s zenciswe s+pxy
ymoseie w c+puaia na +nrapwie xowio c+mo wnw s+sneuenw s mwpoxwn pesonxuw onen
xwne+.
opaia na napoza npoiws ocmancxwie nopo wienw npwzowsana sce no-snauwienen
pasmax y cwna. pezw scwuxo ce paspacnano xanzyicxoic zsw+enwe. o cianano no-
macoso w no-zope opra nwswpano. izennwie manxw ueiw npepacisanw I mnorouwcnenw
zpy+wnw, npeznpwemanw sce no-cme nw w snauwiennw axuww.
pes rozwnwie na sonnaia mwpoxa wssee inoci nonyuwnw zenciswnia na xanzyiwie,
xowic npemwnasanw ynasa oi pancwnsanwn w namxo wmeio ,xanzyiw" s iesw
cipanw wnw napwuan onuwie oi ocoenw zpy+wnw, nawpanw npezwmne oi pemwiennw
w saxanenw m++e, zomnw oi anxan cxwie cipanw +nrapw, c+pw, maz+apw w zp. n
xow oi inx seue wmanw onwi s opaia na xr oi y nasa. esw oipnzw, xowio
c+ciasnnw oocoenw uac iw s ipancwnsancxaia w snamxaia soncxa, ne nonyuasanw
sannaia w ce wsz+p+anw owxnoseno oi soenna nnnuxa. an-uecio na inx wnw
s+snaranw +psw pasysnasaiennw onepauww wnw wss+pmsanw neouaxsanw w pwcxosanw
naesw s nenpwniencxa iepwiopwn. o speme na sonnaia ie uecio npeznpwemanw
naesw na xr oi ynasa, nanazanw rpazose w oipanwiennw cpezwma, snwsanw s on
c+c snauwiennw ocmancxw soncxosw uaciw.
a mamawie w xapaxiepa na opaia, xonio ce pasr+pnana, is+pze noxasaienno e
sassemaneio na own oi xanzyiw npes nponeiia na 1595 r. a iosa c+wiwe ce
cpemai csezenwn s pezwua wssopw oi onosa speme. ezno wsseciwe oi mapi 1595 r.
ce xassa, ue ,zse xwnnzw csooznw xanzyiw" npemwnanw ynasa, nenazenno nanaznanw
own w n pasrpawnw, no none+e ce uyscisysanw cnaw w ne mornw za saz+p+ai
rpaza, ie ce oiiernwnw. +s sp+sxa c iosa nanazenwe ezwn sanazen asiop cnomenasa
zopw sa ,s+cianwe na +nrapcxw naciwpw w xanzyiw" npw own.72 apez c zomnwie
oi namxo oipnzw npw sassemaneio na rpaza ssenw yuaciwe w mecinw +wienw.
omeni+i sa iasw axuwn wn cnonyunwso wspan, i+n xaio no iosa speme ocmanuwie
s+op++asanw csonia apmwn xpan Hapwrpaz w ne ouaxsanw nozono nanazenwe, a s
own s+pnysana uyma.73
opaia na +nrapwie npoiws ocmancxaia snaci npwena ocoeno pemwienen xapaxiep s
ese-
ezno xoine oi c. anamesuw, owncxw oxp+r /1645/. inorpacxw mysen own
T I
posanazna +nrapwn. nopez ezno wsseciwe oi ceniemspw 1596 r. xanzyiw, ,xowio ce
namwpanw s nnanwnaia Xemyc wnw s +nrapwn, s+ciananw". e wsnpaiwnw npaienwx npw
ipancwnsancxwn xnns c mona za wm wsnpaiw s nozxpena 2000 sonnwuw, xowio za
nosezai szwrnanwn ce napoz. c+moio wsseciwe ce xassa, ue ie nanaznanw ,ezno
cenwme oi 1500 x+mw, napeueno wnposeu", w ssenw ronnma nnnuxa.74
osw asiop onwcsa nanazenweio na xanzyiw cpemy aazar s esepna opyz+a npes
asryci 1596 r. on pasxassa, ue oxono 1300 zymw npemwnanw ynasa w c passeiw
snamena nanaznanw rpaza, xonio wn pasrpaen. a sp+mane oaue ie wnw
npecpemnaiw oi ezwn nama c 12 000 sonnwuw. anounano x+psaso cpa+enwe. opazw
uwcnenoio npes+sxozciso na mxcxnmanwie xanzyiwie wnw noezenw w nouiw scwuxw
sarwnanw, no w 4000 iypuw wnw wswiw.75
o speme na sonnaia mwpoxa wssecinoci no-
nyuwnw iananinwswie w cmenw sonsozw na zpy+wnwie, cny+emw na ipancwnsancxwn w na
snamxwn xnns aa osax, enw apxo w zp.
aa osax npowsxo+zan oi cenaia x+no oi ynasa npw Ienesnw spaia. nez
sanousane na sonnaia ion ce npexs+pnwn s+s namxo, x+zeio wxawn Xpapw ro
npwsnnx+n s xp+ra na csowie nan-zosepenw xopa w ro nanpaswn nauannwx na xan-
zyicxwie zpy+wnw s csonia soncxa. +srnasnsan noseueio oi naeswie na xr oi
ynasa. on wn ynecnen seponino nopazw ocioniencisoio, ue zope nosnasan
meciaia w n+iwmaia s +nrapwn. enw apxo wn zanmaiwneu no npowsxoz w c+mo
nesezn++ npezso+zan zpy+wnw z+noxo s iypcxwn
iwn
76
pes nponeiia na 1596 r., xoraio cynian+i noiernwn c ronnma soncxa sa nrapwn,
oxpannsamwni esepna +nrapwn pymenwncxw ennepen Xacan nama ce npwzsw+wn c+c
csowie uaciw za ro no-
187
188
enwn rpasxpa /XVI s.; no . zso wxone/
cpemne s own. ayuwn oi csowie pasysnasauw, nec+mneno +nrapw, npes xow mecia
me mwne en-nepeni, wxawn Xpapw wsnpaiwn aa osax c neroswie xanzyiw w
xoraio Xacan nama ce onwian za npemwne iapa nnanwna, ,aa osax ro nanaznan,
paswn ro w o+pnan s nrciso soncxaia my, wsxnan ronnma uaci oi nen w wm ssen
xamwnwie, xoneie, op++weio w scwuxw oraicisa, xowio wmanw". zpyr c+spemenen
wsiounwx ce pasxassa, ue cnez iasw axuwn aa, osax nanaznan w ono+apwn
xpenociia paua, ceine noiernwn ws nnanwnaia ,ap-xanua", xonio ce wszwrana naz
paua nwso zo ,osax nnanwna"77, xp+ciocsan ws nen, xaio ciwrnan nwso zo
own. nez z+nrw npexozw ce oiiernwn x+m ynasa npw c. Inopeniwn /nezaneu oi
wzwn/, xaio sozen c+c cee cw mnoro nnennwuw w zow-
. 78
i+x.
+s sp+sxa c iesw c+wiwn, wsrne+za, ce namwpai wsseciwnia y nnxow zpyrw asiopw
oi onosa speme, ue npes man 1596 r. 1200 /cnopez zpyrw wsseciwn 1500/ xanzyiw
npemwnanw oi namxo, nanaznanw w sassenw nesen. am sanoswnw mecinwn en
wxanorny c +enwie w zeuaia my saezno c 400 zpyrw swznw iypuw w 70 oraiw espew.
a inx nonyuwnw ronnma cyma. pw sasp+maneio cw paswnw ome sezn++ ocmanuwie npw
wxonon. acxopo zpyra zpy+wna npemwnana ynasa npw iosw rpaz w wss+pmwna
nanazenwn w rpae+w no xpanpe+weio zo nazoso. e sasnazenw rpaza c nomomia na
mecinwie +wienw.79
apez c iesw s+op++enw axuww s opaia npoiws ocmancxwie snaciw ce e sxnxusano w
uaci oi +nrapcxoio nacenenwe. nnxow wssopw oi onosa speme ce rosopw sa
yuaciwe na ,+nrapcxw cennnw" wnw npocio na ,+nrapw" s pasnwunw cn+cxsanwn c
ocmancxwie nopowienw. nopez ezno wsseciwe npes ceniemspw 1595 r. npw ezno
wsiernnne na cyniancxwie soncxw ,cennnwie s +nrapwn" wswnw mnoro wsociananw
iypuw w wsnranw s nnanwnwie, sapazw iosa nnxow oi inx wnw naxasanw +ecioxo.
opw uax s zaneunoio panzenyprcxo xypxp-ciso npwciwranw wsseciwn, s xowio
wmeio na +nrapwie ce cnomenasano s+s sp+sxa c soennwie zenciswn npoiws iypuwie.
nez oiiernnneio na iypuwie oi rp. rep npes oxiomspw 1596 r. na xr oi ynasa
,+nrapwie wm nanecnw ronemw meiw w wswnw naz 2000 zymw"80.
ma nozaixw sa zenciswn oi manxo-no-zpyr xapaxiep. axa nanpwmep s ezno
zonecenwe oi omw-ue oi nauanoio na 1597 r. ce xassa, ue e+eznesno ce sasp+manw
nemuw w ynrapuw, xowio wnw xapanw xaio nnennwuw ,ois+z own", no wnw
ocsoo+zasanw.81 mwc+n+i na iosa wsseciwe mo+e za ce pasepe no-zope, axo ro
c+nociaswm c ezwn naca+ oi wsno+enweio na asen +opz+wu zo nanaia /mapi 1598
r./, x+zeio ce wsi+xsa, ue mnoro wsnranw pow s ypuwn ce cnacnsanw c nomomia
na +nrapwie, ,samoio, axo ne nxa iesw +nrapw za rw npese+zai oi ceno na ceno
w za rw npexs+pnni npes ynasa s+s namxo, niwuxa ne mo+eme za wsnra oi onwn
cipanw, a xamo nw uosex". e npasenw iosa noncnnsa asiop+i oi npws+psanoci
x+m xpwciwnnwie w ne op+manw snwmanwe na naxasanwnia, xowio sa iaxwsa zenciswn
sozenw zo sarya na +wsoia w wmoia.82
yniancxwie snaciw oi cson cipana naxassanw cyposo yuacinwuwie s xanzyicxwie
ueiw, xaxio w scnxa nponsa na nezosonciso w yni oi cipana na +nrapcxoio
nacenenwe. wnesweu+i Ipwzpwx an-zen, npwzpy+asam wmnepaiopcxwn nocnanwx npw
opiaia pexswu xaio neros aniexap, na sp+mane oi Hapwrpaz npes 1596 r. xpan
own swznn xynw-
T I
ma wswiw xopa w npocnaiw na semnia ipynose. pw wm iypuwie wnw nociaswnw npez
rpazcxwie spaiw oi zseie cipanw na n+in s ueci na cyniana ,mnoro cioiwuw npecnw
uosemxw rnasw na xpwciwnnw, eznw +nrapcxw cennnw". ypuwie pasxassanw, ue iosa
wnw rnasw na ,pasyniysanw ce npoiws cyniana +wienw"83.
cwuxw iesw s+nnenwn w axuwwie na xanzyi-cxwie ueiw wmanw npezwmno ciwxwen
xapaxiep. uacinwuwie s inx snwsanw s cmenw cxsaixw npoiws ocmancxwie soncxw w
snaciw. o ie ome ne ca cw nociasnnw sa uen za ocsoozni cipanaia oi uy+zoio
snazwueciso, a camo za nanacni saryw w meiw na csowie yrneiwienw.
. me oi nauanoio na sonnaia s +nrapwn ce
namwpanw nwua c no-mwpox xp+rosop w c wssecinw sp+sxw wss+n cipanaia, xowio cw
nociaswnw sa uen za xananwswpai opaia na +nrapwie w za n cs+p+ai c soennwie
ycwnwn na soxsamwie npoiws cmancxaia wmnepwn esponencxw z+p+asw. s+pze cxopo
sanounana opranwswpana zennoci sa nozroiosxa na omo s+cianwe, xoeio c nomomia
na xpwciwnncxwie z+p+asw za zoseze zo ocsoo+zasane na +nrapwn oi ocmancxoio
snazwueciso.
+pswie cnezw oi iasw zennoci morai za ce swzni s wsno+enweio, xoeio asen
+opz+wu wsnpaiwn zo cezmwrpazcxwn xnns c zaia 10 nnyapw 1595 r. nero ion
npeznaran cam za ce saeme ,za nozy+za zyxoseie na +nrapwie" oxono apna,
posazwn w Tymen, a pain opxoueswuw, c+mo zyposnwmxw i+prosuw, za zencisysai
s onaciia na yce w +pnoso.84
me npes nponeiia na c+maia rozwna nnxow +nrapcxw zenuw ce cs+psanw c
ipancwnsancxwn xnns, xonio no iosa speme wman nan-mnoro npezwmcisa za ciane
oezwnwien na cwnwie na zonno-zynascxwie napozw s opaia wm npoiws cyniana.
ezno wsseciwe oi 13 man 1595 r., nwcano s na nwn oi newssecino nwue, ce
nozuepiasa: ,i +nrapwn iyx npwciwrna ianno ezwn uosex c nwcma zo xnnsa; ion
zaze za ce pasepe, ue mom swzni nomomia na xnnsa, ie ezwnozymno me s+cianai w
saezno c sonnwuwie na xnnsa zo ezwn me cw onwiai maciweio." paienwx+i oeman
+nrapwie za sa-sapzni npoxozwie ,s nnanwnaia Xemyc", xoeio morno za ciane necno
na cezem mecia. o iax+s nauwn snacwie w monzasuwie menw za +zai npeznasenw oi
spara, samoio npes c+maia nnanwna ipnsano za npemwnai scwuxw nozxpennenwn,
xowio iypuwie wsnpamanw oi Hapwrpaz w oi epno mope sa nrapwn.85
o+e w c+maia wnw zpyra nozona wnwuwaiwsa na +nrapwie wman npez swz asiop+i
na zpyro wsseciwe, wsnpaieno oi na nwn s para nw-
so ezna rozwna no-x+cno /30 man 1596 r./. nero ce c+omasa, ue ,napozwie na
+nrapwn" wsnpaiwnw uosex zo cezmwrpazcxwn xnns, npeznaranxw ,za ce wni npoiws
iypuwie zo nocneznw cwnw..., ciwra camo za +zai samwienw w nozxpenenw oi iosw
xnns". c+moio wsseciwe ce xassa, ue ne ce snaeno ome xaxso pemenwe wno sseio
w xax+s oirosop wn zazen.86
pes ecenia na 1596 r. +nrapcxw npaienwuw sanswnw na ipancwnsancxwn xnns, ue
wmanw s ropwie cw 30 000 s+op++enw onuw w cxpwiw s semnia op++wn. e ne wcxanw
zpyro ocsen zopw nauannwuw, sa za sanounai s+cianwe, xaio uaxanw camo za wm
+ze zazen snax.87
s+pze s+smo+no e s nnxow oi nocouenwie zannw za wma wssecino npeysenwuenwe, no
nec+mneno ie nouwsanw na nnxaxsw peannw axiw. +nrapw wzsanw npw ipancwnsancxwn
xnns w nperosapnnw c nero sa s+op++ena nozxpena na ezno s+cianwe s semwie wm.
perosopwie c+snazai no speme c npwsezenwie seue csezenwn sa axiwswswpaneio na
xan-zyicxwie zenciswn s iapa nnanwna w spemennoio sassemane na own, nesen,
wnposeu, xaxio w sa macoswie penpecww s owncxo w wmxo.
cwuxo iosa ouepiasa xoniypwie na mwpoxa nonwiwuecxa w sarosopnwuecxa zennoci,
xonio npoiwuana s z+noxa ianna w ipnsano za nozroisw +nrapwie sa ezno
snauwienno aniwocmancxo nauwnanwe. me s 1595 r. napez c xanzyicxwie axuww w
cnoniannwie s+nnenwn nnxow +nrapcxw zenuw sanounanw za paoini yc+pzno s wmeio
na ezna ronnma sazaua nozroiosxaia na s+cianwe, xoeio c nozxpenaia na
cezmwrpazcxwn xnns ipnsano za zoseze zo ocsoo+zasaneio na napoza nw.
zwn oi rnasnwie wnwuwaiopw w uenipanna wrypa s nozroiosxaia na iosa ronnmo
nonwiwuecxo nauwnanwe s +nrapwn npes onesw rozwnw wn nwxononcxwni n+pseneu
ozop anwna. a nero ce xassa, ue wn ,np+s naropoznwx s wxononcxwn canz+ax"
w ce nonsysan c ronnmo snwnnwe cpez xpwciwnnwie s +nrapwn. ueni+pa na
nozroiosxaia wn w i+pnoscxwni mwipononwi wonwcwn anw, wssecien c+c csonia
mwpoxa u+pxosna w nonwiwuecxa zennoci. noro sa+na ponn wrpaen w asen +opz+wu,
xonio oaue oi nauanoio na 1595 r. nanycnan cipanaia. ozswsasanxw ce s ezmw-
rpazcxo w namxo, ion nan-uecio cny+en sa sp+sxa na nonwiwuecxwie zenuw s
+nrapwn c npezciaswienwie na ascipwncxwn wmnepaiop w xnnseie na cnomenaiwie
xnn+ecisa. am ion uecio snwsan s ponnia na npezciaswien na scwuxw +nrapw.
narozapenwe na wsno+enwnia na asen +opz+wu zo cezmwrpazcxwn xnns, wmnepaiopa,
nanaia w zpyrw snazeienw ca wssecinw nnxow nozponociw sa nauwna, no xonio wna
wsrpazena iannaia
opranwsauwn s +nrapwn, w sa zennociia na yuacinwuwie s nen. nopez inx
cezmwrpazcxwni xnns w nancxwni nynuwn s ezmwrpazcxo wsnpaiwnw nwcma zo
i+pnoscxwn mwipononwi w zo ozop anwna. wcmaia wnw npezazenw na +opz+wu, a
ion no napouno wspan neros uosex rw npezan na ozop anwna, xonio oi cson
cipana rw sanec+n s +pnoso na mwipononwia, sa za omwcnni xax ipnsano za ce
zencisysa s iaxasa sa+na paoia. ,aio mwcnwnw w oc+zwnw nwme +opz+wu, ie
ssenw ,pemenwe sa cnasa na ocnoza ora, sa cnacenweio na xpwciwnncxwn csni w na
inxnoio oieueciso". e ce saenw za yezni w npwomni x+m omwie zenciswn
ueiwpwmaia snazwuw Uepemwn ycencxw, nwpwzon Tymencxw, eoan osemxw w
snazwxaia eiozwn oi ,omanwn" /seponino paxwn/. csen iosa 12 i+pnoscxw
csemenwuw w 18 mwpnnw oi n+psenuwie w swznwie xopa na rpaza saezno c
apxwenwcxona oiwmnw s uepxsa w c ronnmo narorosenwe nono+wnw xneisa npez
esanrenweio, xaio oemanw, ue zo cm+pi me ocianai ezwnnw s iosa zeno w ue me ce
ciapani za ro wssezai na zo+p xpan.
nocnezciswe c+saxnninwuwie pemwnw za wsnpaini ozop anwna nanoso npw
cezmwrpazcxwn xnns. pezw iosa oaue s npoz+n+enwe na 21 znw ion owxannn ws
+nrapwn, xaio ne ociaswn ,xpwciwnncxo ceno nenoceieno w es za sax+nne nonoseie
w no-n+pswie w oraiw xopa", ocoeno s onwn cena, xowio wnw s nozno+weio na
iapa nnanwna, ,sacenenw oi xpapw xopa, mnoswna oi xowio wmanw nymxw". cwuxw
ie npezno+wnw za sassemai npoxozwie na nnanwnaia, ,sa za ne mo+e za wsnra nwio
ezwn iypuwn". aio ce s+pnan s wxonon, ozop anwna ,nono+wn xneisa sa c+moio
zeno saezno c zsazecei w ipwma csemenwuw w c ueiwpwzecei zpyrw n+psenuw mwpnnw
oi c+mwn rpaz"88.
axa npes nponeiia wnw nnioio na 1596 r. wna wsrpazena omwpna ianna
opranwsauwn. nen snesnw zeceixw zyxosnw w cseicxw nwua. n oxsanana
snauwienna uaci oi esepna +nrapwn, a seponino w uaci oi semwie na xr oi
anxana. ennwie opranwsaiopw ce saenw za arwiwpai cpez nacenenweio w za ro
nozroisni sa pemwienna cxsaixa c nopowienwie. a iasw nanpernaia zennoci na
sozwienwie na zsw+enweio s+ipe s cipanaia, xonio npoiwuana s z+noxa ianna, ca
ociananw manxo csezenwn. noseueio wssopw oi iosa speme ca oipasenw ycwnwnia na
+nrapcxwie naipwoiw za ocwrypni nozxpena oi cipana na soxsamwie npoiws
cmancxaia wmnepwn xpwciwnncxw snazeienw.
pes 1596r. ezwn oi zenuwie na opranwsauwnia s wxonon, es c+mnenwe ozop
anwna, nwcan na wrwsmynz aiopw, xoroio napwua ,uap na cez-mwrpazcxwie cipanw
w nam uap". +nrapcxwni naipwoi my c+omasan pasnwunw csezenwn sa uwcne-
nociia w zsw+enweio na iypcxwie soncxw ws +nrapwn. i c+z+p+anweio na nwcmoio
ce sw+za, ue csezenwnia wnw c+panw oi mwpoxa mpe+a zosepenw nwua w
nanxzaienw, xowio cnezenw zenciswnia na iypcxwie soncxw ws unnaia cipana.
axpan nwcmoio sas+pmsa c nacionuws w s+nnysam npwsws zo xnnsa w pasxpwsa
pemwmociia na +nrapwie za ce szwrnai na s+op++ena opa: ,we scwuxw, xaxio
zyxosnw, iaxa w cseicxw nwua, swznw w npociw xopa s ian cipana, monwm ama
cseinoci xaio nam scemwnociws rocnozap sa ora za narosonwie w nw wsnpaiwie
ezwn cnocoen nauannwx c wssecino uwcno sonnwuw; samoio i+xmo cera e yzono
speme sa zenoio, sa xoeio npeznaraxme cwnwie cw w npezw iosa. we monwm nan-
ropemo c sama cseinoci scwuxw nwe nwuno za ce szwrnem. ano camo za zo+wseem za
swzwm samaia soncxa za npwciwrne iyx!" i zpyro wsseciwe ce sw+za, ue wcxanaia
nomom oi 2000 zymw wna oemana.89
eponino +nrapwie noi+pcwnw nomom w oi ascipwncxwn wmnepaiop ome npes 1596 r.90
nauanoio na cnezsamaia 1597 r. iexnw npaienwuw npwciwrnanw s wmnepaiopcxaia
peswzenuwn s para. am ie yuacisysanw napez c npaienwuwie na ipancwnsancxwn w
na snamxwn xnns s sanounanwie nperosopw c wmnepaiopa oinocno nomomia, xonio
cnezsa za +ze oinycnaia. nnxow wssopw oi onosa speme ca onwcanw oizennw
ocioniencisa oxono iesw sa+nw sa mwnanoio na namwn napoz nperosopw. ezwn
cnwc+x na nwuaia, yuacisysamw s mwcwnia na wrwsmynz aiopw, na nocnezno mncio
ce cnomenasai ,zsama rocnoza, ezwnwni oi namxo, zpyrwni oi +nrapwn". e wnw
npwzpy+asanw oi 12 zymw w 12 xonn. ,ocnozwn+i oi +nrapwn", i.e. rnasnwni
npezciaswien na +nrapcxwie c+saxnninwuw s nperosopwie c wmnepaiopa, no scnxa
seponinoci wn ozop anwna. eros nomomnwx wn asen +opz+wu. perosopwie,
wsrne+za, ce sozenw npes nocneznwie znw na espyapw w nauanoio na mapi. nopez
ezno iorasamno wsseciwe ,snamxwie w +nrapcxwie npaienwuw" oin+iysanw na 20 mapi
1597 r. siop+i na c+moio wsseciwe nwme, ue ie wnw noueienw c+c cx+nw cpe+pnw
w nosnaienw semw na cionnoci noseue oi 1200 ianepa.91 nopez zpyro c+omenwe
wmnepaiop+i nozapwn na ,+nrapcxwn npaienwx" 300 penncxw rynzena s cpe+pnw
c+zose, a ,na neroswn npwzpy+wien asen y-posnwuanwna" oizenno 200 ianepa.92
nwmanweio na npa+xwn zsop x+m npezciaswienwie na +nrapcxwn napoz rosopw xaxso
snauenwe oizasan wmnepaiop+i na nozroisnnoio s+cianwe s +nrapwn. osa
ocionienciso namepwno oipa+enwe w s nperosopwie, s xowio +nrapcxwie zeneraiw
yuacisysanw xaio pasnonpasna cipana napez c+c cezmwrpazcxwie w snamxwie
npezciaswie-
T I
nw. orosopeno wno wmnepaiop+i za ocwrypw 6000 sonnwuw /2000 xonnwuw w 4000
nexoia/, a napwie sa inxnaia wszp++xa za wsnpama na mncio s+s namxo w
+nrapwn.93 i zpyra cipana, wno zorosopeno, ue axo iasw soncxa +ze npesezena
npes ynasa sa ,+nrapcxoio nauwnanwe", io +nrapwie menw za n nozz+p+ai c
npozosonciswe w zpyrw neoxozwmw nema, ia no iosw nauwn yzon II za +ze
wnancoso onexuen.94
nomenasanoio iyx w s zpyrw wssopw oi onosa speme ,+nrapcxo nauwnanwe"
/m^anscne nnpresa/, cxsamano xaio s+cianwe, xoeio za +ze nozxpeneno c soenna
nomom ois+n, npezciasnnsano c+mecisen enemeni s nnanoseie na c+xsnwuwie sa
pasmwpnsane na sonnaia c cmancxaia wmnepwn. pw iosa s iesw c+wiwn na
+nrapwie ce oipe+zana is+pze sa+na ponn. osa nwuw w oi nwcmoio, xoeio
wmnepaiop yzon II wsnpaiwn zo i+pnoscxwn apxwenwcxon wonwcwn anw c zaia 13
mapi 1597 r. nero ce wsi+xsa, ue i+n xaio +nrapcxwie semw ne wnw oizaneuenw
oi ascipwncxwie snazenwn w oi iesw na snamxwn sonsoza w cez-mwrpazcxwn xnns,
wmnepaiop+i wn sarpw+en nan-mnorn ,me+zy c+cezwie za ce ycianosw iax+s c+xs na
op++wnia w na xopaia, ue cnopez ny+zaia w cnyuan ssawmno za ce noznomarai w za
sozni ycnemno sonnaia npoiws spara"95.
poneinwie w neinwie meceuw na 1597 r. wnw speme na ronemw naze+zw w na nan-
nanpernaia zennoci sa p+xosozwienwie na zsw+enweio s +nrapwn.
pes mapi i+pnoscxwni apxwenwcxon wonwcwn, ,n+psoyuwien na +nrapwie", oi wmeio
na ,scwuxw yuwienw, xowio ca s semwie na +nrapwn", wsnpaiwn nnxonxo nwcma zo
snamxwn xnns, ezno oi xowio oi ,senwxwn wxonon". aio ocsezomnsa xnnsa sa
c+cpezoiouasaneio na iypcxw soncxw oxono wnwcipa w asrpaz, apxwenwcxon+i
sansnsa: ,we iyx scexw momeni, xoraio ny+zaia nano+w, cme roiosw c nn+i w xp+s,
zoposonno w sceoizanno, za w cny+wm w za wsn+nnwm xneisaia cw no scwuxw
iouxw."
zpyro csoe nwcmo wonwcwn xassa: ,s ye+zasax mowie xopa noz xneisa npez
cseioio sanrenwe za ce nociasni noz samwiaia na ama mwnoci /snamxwn xnns
.a./ w nocne c ronemw ycwnwn rw saciaswx za wsn+nnni iosa." +pnoscxwni
apxwenwcxon w npwciwrnanwni s +nrapcxwie semw uapwrpazcxw naipwapx uaxanw uenw
20 znw wsseciwn oi xnnsa. coeno ce esnoxonn +nrapcxwni nepapx oi
sanounanwie nperosopw na wxawn
pecionen xp+ci /XVII s./. H+pxosen wciopwxo-apxeonorw-uecxw mysen own
192
Xpapw c+c cyniana w oi cnyxoseie, ue snacwie ce roisenw za cxnxuai mwp c
iypuwie. +nrapcxwni apxwenwcxon op+man snwmanwe, ue iosa e spemenna npwmamxa
oi cipana na opiaia. on nac+puasan snamxwn xnns c+c cnyxoseie, ue ,mocxoseu+i,
nonnuwie, ezmwrpazcxo w pwmcxwni wmnepaiop ce cnopasymenw w wmanw om nnan za
noiernni cpemy cyniana"; naxpan wonwcwn nacionuwso monen wxawn Xpapw ,sapazw
cseioio sanrenwe w sapazw szpaseio na mwnwn my cwn" za wsn+nnw xneisaia w z+nra
cw x+m xpwciwnnwie; oi csoe wme w iosa na +nrapwie apxwenwcxon+i sanswn inxnoio
is+pzo pemenwe za npoz+n+asai opaia: ,we cme xpwciwnnw w ne mo+em za +wseem
noseue c spara." ,e ipnsa za xpwn oi ama mwnoci, ue axo ipnsa za ce npwmwpwm
c spara, io c nac e cs+pmeno."96
pes man 1597 r. asen +opz+wu npenpaiwn cnomenaioio nwcmo na yzon II zo
i+pnoscxwn mwipononwi. +mespemenno, nosnasanxw no-zope ocianosxaia wss+n
cipanaia, +opz+wu zasan yxasanwn, xaxso za nwmai +nrapcxwie zenuw na nanaia w
na wmnepaiopa. wcmaia wnw zonecenw s +nrapwn oi nnxon cw nwn, xonio rw
npezan na wonwcwn c manxo sax+cnenwe. ssecinw ca wmenaia na ome zsama xypwepw
w zosepenw nwua na apxwenwcxona san w eoprw, wsnpamanw c sa+nw nop+uenwn s+s
namxo w ezmwrpazcxo.
pes 1597 r. nanpe+enweio w s+syzaia na zyxoseie s +nrapwn sce noseue
napacisanw. pes man wonwcwn nwcan na asen +opz+wu, ue axo cezmwrpazcxwni
xnns wsnpaien 20 000 sonnwuw, ,nwxoe zeno ne w sas+pmwno c iax+s narononyuen w
zo+p xpan". ieuenwe na nnioio w ecenia na c+maia rozwna +nrapwie nocienenno
npexs+pnwnw scwuxw csow naze+zw sa nozxpena ois+n s+pxy snamxwn xnns. apoz+i
oaue ne mo+en noseue za uaxa w ryen i+pnenwe. nopez ezno wsseciwe oi
ceniemspw c.r. ,xpwciwnnwie s +nrapwn w ois+z ynasa" ouaxsanw snamxwn snazeien
w nacionienno ro monenw, zopw my wsnpamanw ,yxopwiennw nwcma" sa iosa, ue
ionxosa z+nro ne wzsan c soncxaia cw. +nrapwie rosopenw c+mo, ue ion rw e
nozsen w ue cera ie ce roisenw ,za npeznpwemai nemo camw sa cee cw"; w axo iosa
nauwnanwe nponazneno w snoio ce nacoueno cpemy inx, cpemy iexnwie +enw w zeua,
rpex+i mnn za ie+w na nerosaia c+seci, a ie ,npez ora w npez cseia me +zai
onpaszanw". /
zpyro wsseciwe ce xassa, ue me+zy snamxwn xnns w ,mwiponnwi^X +nrapwn"
c+mecisysano cnopasymenwe w nocxnzn^ni ,wman na pasnono+enwe x+m 30 000
m++e ."nan+i npezsw+za s cnyuan, ue ynasa samp+sne, wxawn Xpapw za npemwne s
+nrapwn w za saeme unnaia iepwiopwn zo nnanwnwie. nopez c+moio wsseciwe
oaue ion
cmnian za zencisysa npeznasnwso w za wswcxsa npezsapwienno ,i+p+ecisena nwcmena
xneisa", a c+mo iaxa za ce ocsezomw oi csow xopa zanw scwuxo, sa xoeio +nrapwie
ro monenw, oirosapn na zenciswiennociia c uen za ne +ze nozsezen w cnez iosa ie
za ro wsociasni.
eponino nnxaxsw nezope wsncnenw ocioniencisa s +pso wsmennmaia ce ocianosxa
w cno+no npennwiamwie ce wniepecw s panona na onnwn ynas nonpeuwnw zo xpan na
1597 r. za sanoune nozroisnnoio omo nauwnanwe. ezno zonecenwe zo ascipwncxwn
epuxepuor axcwmwnwan oi xpan na zexemspw ce xassa, ue ,snax+i ne mo+a za
nanpasw nemo cpez +nrapwie c s+cianweio, yrosopeno npezw na necwrypna
ocnosa"97.
anpe+enweio w s+syzaia na zyxoseie s +nrapwn oaue ociasanw. poz+n+asanw w
sp+sxwie c npezciaswienwie na soxsamwie c opiaia snazeienw, xaxio w ycwnenwie
i+pcenwn za ce ocwrypw s+nmna nozxena sa s+cianweio. pes xnw 1598r. ezwn
wmnepaiopcxw xomwcap c+omasa oi na nwn na cson snazeien: ,orosopwxme ce c
apxwenwcxona, i+pnoscxwn mwipononwi wonwcwn +pxa, na xoroio ceine wsnpaiwxme w
nwcmo na rp+uxw, s cmwc+n, ue mom ce swzni snamenaia na ame csnio senwueciso
oiiai+x ynasa s +nrapwn noz npezsozwiencisoio na wxawn onsoza wnw zpyr,
xoroio npeznoueie ame csnio senwueciso, unna
- H 3 4 H
o 5 X 6
""" * I H 7 H 8 H
^ X 1 ! 9
r T 10 H
II I
cs U - 1598 . /H/
r U -
XU
p ? 1594


XU T U:
1594 - 1595 .
-----> 1596 .
-----> 1595 .
-----> 1598 .
^^
.
I
, HI: 1 I 2 X 1 /
csoozwiennw zsw+enwn s xpan na XVI s.
T I
>&
wm
N. / H
---------_ /
N. V
+
o
o0,m, ^ \ /0 -- /
n ^ V >
</-
I ^"^ ^ ^ \ / ^
' ^
V
. __^ *
( 0<T>
y
/"
\ > T
' V
\ '^
\ c>,
- 7I
0- -/^ * c w n s a n w n) *. r I *
o /4, -
T/ )
* * V
% T^ Ii/I, ^x
- "4
y^ ^ 0 I
XT -T /^" z
^
p / -cwewy o
. ' ^^ I
,, n/ (
/- ^^ - ------- - -----V /
^""* - ' ' . H]
IT.1"94 -
) * .^------------'
\_0- ^
\---------^- nm/znnynr
nny *>0omuwn
/
/ \
/ T
' I \.
T, _ I
9 /\ /- I/
1 ^
* / \ /
\ ^
()
,
/ T
/ \ , \
0"' T I
T// 1 / \ / \\
^ ^
0 /'00 -
, [/\ ^ (// \\\
TT ,'
U ' * N / //? ,,,.,,
B /
o <\ I \ * swins oT ) $
I \1 _______*-,\

51 0
,- zarn n T
I ,s/,zy.
_ 10H*
<^ IH I
V / / /
^~ \ "" _^^.
100 IH) 1) /
^ cnm T1 11 \<II) ,0^--> 7.* ,
/0,za_ z^/px^ \ 0<37 771* "
cs+pnw! ^ \ uwnxsen .' r] "swmos ^<6^
p_______ _0
H _ -s / /|
\ & ,
1IT
^ ' *^*7
,
/////- '
'
x ^ ^ \ B/
e'"'' I ^p,,c.r
^<
1i ^ ^npwmwna ^ p 1'4''^
^nw+, p!o ,nm
"^ sza s 5 >
T 0 (
(, H
I 6
I

T T,
~ \ "
I
/rwza-, 0 xym/xwo 0 o*
o/> 0 ion^ I nwmwxa
^
> 2 ciaiono 0xoun ropnaz+ymn
" ^
"
(,
\^
^ ^ ,,.,, n ~"
/-//
^
n/aznn
" x,,,, ,,, , ^T

X
T"-"60 s/ *4 ^

>
*". I ' />s/-
"3 nespoxou
^ I n H-
U0 -mm p 10
'roueenues,
-m a
, |" B 3 po" "cwaz
,zwzw1oiwxon,o nxneypras I
> o ,| s > ^-1
zmm % /cc/1nie
cwnwspwn /
0 "" p a, o//>
rxmxpz+wna ysynxxnpx
-
ei^n *+yx^-^
1omoiwnw, ,_ ,
X |za za
^87,0 oT
iozo,.0
_ 01, _
()
|,*n ca7
' o//1; n
,Inww,0 o
o en
-^
() -
n
1/7nrao,
..............................
^ ^
95 10: o
^
0
T
>w (, .
zrxo a a ^ 1 w n
erem<- x *
1:4 000 000
194
axezonwn w +puwn za oixs+pnni iwpanwnia. osa ie camw samwcnni w oemasai
csnio, c+mo xassai, ue s manxo znw me ce c+epai zsecia xwnnzw. e wxa mornw za
wss+pmai sa+no zeno w s+s w-saniwym /Hapwrpaz/ w wmai namepenwe w oiiam za
nporonni iwpana."
pwnwswienno no iosa speme zpyr wmnepaiopcxw xomwcap oi +proswme /namxo/
ysepnsa: ,asa mw ce w wciwna e, samoio w oi zpyrw mecia
nayuwxme, ue axo camwni [snamxw] sonsoza npemwne ynas c 15 wnw 20 xwnnzw
sonnwuw, scwuxw onesw napozw uax zo Hapwrpaz, xowio ne morai seue za nonacni
iypcxoio pociso, wssezn++ me ce szwrnai wmenno +nrapw, c+pw, ananuw,
pacuw, xowio ca cs+psanw c ezna w c+ma penwrwn w xowio
me oixs+nni iypcxaia snaci."98
oxonxo npwsezenwie uwposw zannw oirosapnnw na zenciswiennociia, nonaciomem
ipyzno mo+e za ce npeuenw. +smo+no e s inx peannwie axiw za ce npennwiai c
+enanwnia w ouaxsanwnia na wmnepaiopcxwie xopecnonzeniw. nma c+mnenwe oaue, ue
s iesw zonecenwn e sacswzeiencisysana nsno wspasena roiosnoci oi cipana na
+nrapwie w nnxow zpyrw anxancxw napozw za ce szwrnai na s+op++ena opa npoiws
nopowienwie w ue sa iasw uen na xr oi ynasa wna s+pmena arwiauwn w zpyrw
opmw na nozroiosxa cpez nacenenweio.
1598 . aze+zwie na +nrapwie sa csooza ciananw no-
oc+meciswmw npes ecenia na 1598 r., xoraio son-
T I
pxanren wxawn wxona oi XVI s. auwonanna xyzo+ecisena ranepwn own,
Iwnwan sa ciapo+nrapcxo wsxyciso s xpwniaia na xpam-nameinwx ,nexcanz+p
escxw"
pxanrencxw c+op wxona oi auxoscxwn manaciwp /1643/. auwonanna xyzo+ecisena
ranepwn own, Iwnwan sa ciapo+nrapcxo wsxyciso s xpwniaia na xpam-nameinwx
,nexcanz+p escxw"
pxanrenw wxawn w aspawn wxona oi auxoscxwn manaciwp /XIV s./. auwonanna
xyzo+ecisena ranepwn own, Iwnwan sa ciapo+nrapcxo wsxyciso s xpwniaia na
xpam-nameinwx ,nexcanz+p escxw"
cxwie na wxawn Xpapw nasnesnw s semwie na xr oi pexa ynas. e paswnw
apmwnia, xomanzysana oi cwnwcipencxwn nama, c+mo w zpyrw iypcxw son-
cxosw uaciw npw wxonon. p+ciocsanxw esepna +nrapwn, snacwie ono+apwnw w
mnoro rpazose w cena, xaio zociwrnanw seponino nwso zo own. +nrapcxoio
nacenenwe macoso nozxpennno zenciswnia na xnnsa. nopez ezno c+omenwe oi
Hapwrpaz /oi noemspw 1598 r./ mnoro npasocnasnw xpwciwnnw, nozanwuw na cyniana,
w no-cneuwanno mnoro +nrapw, wzsanw za noznomornai soncxaia na iosw snazeien.
coeno axiwsnw wnw +wienwie na nnanwncxwie panonw, x+zeio wnw opmwpanw
s+op++enw oipnzw. e wsn+nnnsanw sa+nw sazauw s opaia npoiws omwn nenpwnien.
ezno zonecenwe na wmnepaiopcxwn npaienwx s+s namxo /c zaia 8 oxiomspw 1598
r./ ce nozuepiasa, ue wxawn Xpapw ,nociaswn 12 xwnnzw pacuw wnw csooznw
xanzyiw, xowio wnw s+ciananw", s iapa nnanwna, sa za nasni npoxozwie, ia
,nwxaxso nwcmo, npaienwx wnw soncxa za ne mo+e za npemwne nacam wnw opaino".99
o speme na iesw c+wiwn z+nro nozroisnnoio s+cianwe wsyxnano s ciapwn
npecionen rpaz +pnoso. ciopwuecxaia nayxa pasnonara c manxo csezenwn sa passon
na xonxpeinaia ocianosxa, npw xonio npoiexnw oeseie c nopowienwie. ezno no-
x+cno nwcmo na wonwcwn anw, xonio nec+mneno wn zymaia na zsw+enweio iyx, ce
wsi+xsa, ue ion nwuno c+pan ,nnxonxo xwnnzw xpwciwnnw, no nacnezcisenwni spar
ypuwn+i sp+xneinn c ronemw cwnw w paswn iasw [s+cianwuecxa] soncxa".
nopez necwrypnw zannw s +pnoso s+cianwuwie npos+srnacwnw sa uap ezwn mnwm
noiom+x na Twmmanosuw noz wmeio Twmman III.100
norouwcnenociia na c+panwie ce yniosnwuw noxassa, ue s+cianweio ne ce
orpanwuwno camo s +pnoso, a seponino oxsanano no-mwpox panon. ow zpyrw cenwma
w xaxso yuaciwe ssenw, xaxsw cnoese oi nacenenweio wnw s+sneuenw s zsw+enweio,
xax ce passwnw onnwie zenciswn c spara, xow wnw soennwie npezsozwienw na
s+ciananwn napoz w xaxsw wnw x+psaswie wsci+nnenwn na nopowienwie, owuannw
npw iaxwsa c+wiwn sa scwuxo iosa sacera morai za ce npasni camo
npeznono+enwn. +s scexw cnyuan s ciaponpecionnwn rpaz, x+zeio npwnwswienno 200
rozwnw npezw iosa +nrapwie sarywnw csoozaia cw w nesaswcwmaia cw z+p+asa,
npes ceniemspw 1598 r. ie nanpaswnw nan-snauwiennwn npes XVI s. onwi za
oixs+pnni ocmancxoio snazwueciso.
wsiounwuwie zocera ne oixpwsame csezenwn sa no-naiai+mnaia c+za na ozop
anwna, xonio nec+mneno wn nan-sa+nwni zeeu na nozroisnnoio s+cianwe. ssecinw
zannw wma sa no-ceinemnaia c+za na nnxow oi zpyrwie p+xosozwienw na s+cianweio.
pxwenwcxon wonwcwn anw wn sanozo-
spnn oi cyniancxwie snaciw sapazw sp+sxwie cw c ascipwncxwn wmnepaiop w
s+ciananwie npoiws opiaia xnnse na namxo w pancwnsanwn. on wn i+pcen ipw
n+iw, sa za +ze oisezen s Hapwrpaz, no ce cnacwn cpemy 2700 cpe+pnw rpoma,
xowio zan xaio nozxyn na i+pnoscxwn xazwn w na nnxow mecinw iypuw. eis+piwni
n+i mwipononwi+i ipnsano za ce xpwe 18 znw s ezna x+ma, oix+zeio nocne wsnran
s+s namxo w pancwnsanwn.101 am npoz+n+asan za paoiw w asen +opz+wu. nopez
zpyrw csezenwn Twmman III c npws+p+enwuwie cw namepwn cnacenwe s ycwn.102
eycnemnwni xpan na s+cianweio w wsiernnneio na soncxwie na wxawn Xpapw wmanw
ie+xw nocnezwuw sa +nrapwie. axio camwni xnns c+omasa, cnez ono+apnsaneio na
+nrapcxwie cenwma nosen c+c csonia xonnwua ,xpwciwnnw, +nrapw, mano w ronnmo",
omo naz 16 000 zymw saezno c nox+mnwnaia wm w rw sacenwn na pasnwunw mecia s+s
namxo. nopez zpyro c+omenwe ion npesen x+m 40 000 npecennwuw ois+z ynasa.
e+zy inx wmano mnoro momueia, momwueia w mnaze+w. peiw wsiounwx oi zexemspw
1598 r. c+omasa, ue c wxawn Xpapw s+s namxo zomnw ,60 xwnnzw +nrapw", oi
xowio ion cmnian za wsnonsysa ,nan-manxo 15 xwnnzw sa ny+zwie na sonnaia"; c inx
mnn za mo+e ,ne camo za ce oipannsa, no w za nanacn ronemw meiw" na
nenpwnienn.103
+pnoscxoio s+cianwe w zenciswnia na xan-zyicxwie zpy+wnw s +nrapwn npoiexnw s
incna sp+sxa w axiwuecxw npezciasnnsanw uaci oi opaia na xpwciwnncxwie cwnw
npoiws cmancxaia wmnepwn s xpan na XVI s. +nrapwie oaue zanw cson npwnoc x+m
omwie ycwnwn na c+xsnwuwie w no zpyr n+i, wmenno xaio yuacisysanw w
nenocpezciseno s+s soncxwie na xpwciwnncxwie snazeienw.
U . s+pze mnoro +nrapw ce
cpa+asanw noz snamenaia na snamxwn xnns ome oi camoio nauano na sonnaia.
wsseciwn oi para c zaia 16 man 1595 r. ce xassa, ue xoraio soncxwie na iosw
xnns ocazwnw iypcxw rpaz na xr oi ynasa, ,xasauw, oezwnenw c wssecien pon
+nrapw", ocazwnw zpyr rpaz w ce naznsanw za sassemai w zsaia.104 ianwaneu+i
asapo opanuo, c+spemennwx na c+wiwnia, oiennssa, ue napez c snacw, ynrapuw,
ipancwnsanuw, c+pw, ananuw npw wxawn Xpapw cny+enw w +nrapw.105 pes 1598
r., wsrne+za, naop+i na +nrapw s+s soncxaia na xnnsa ce ysenwuwn. opwni
nosnasau na ocianosxaia s cipanwie oi onnwn ynas san apw-nwu s ezno
zonecenwe oi nnyapw 1598 r. oiennssa: ,namxwni sonsoza wma is+pzo pemenwe za
npemwne ynasa s ycnemno nauwnanwe, sa xonio uen ysenwuasa nenpex+cnaio soncxaia
cw c xasauw w
+nrapw. e no iax+s nauwn nrai oi iwpanwnia na iypuwie."106 a +nrapw s+s
soncxaia na wxawn Xpapw ce cpemai csezenwn w s zpyrw c+spemennw wssopw.
ianwaneu+i epnapzwno exapw ana w-nepsa c+omasa, ue npes 1598 r., xoraio
nosonasnauenwni seswp xmez nama noiernwn c ronnma apmwn, ion wn npecpemnai w
paswi oi snamxwn xnns, xonio csoespemenno ce wn nozroiswn w wman na onna nora
15 000 snacw w , 15 000 +nrapw". wixaia wnw wswiw 9000 w wnw sseiw s nnen
8000 iypuw.107
i uwpwie, xowio ce cpemai s wsseciwnia oi onosa speme, sa pon na +nrapwie
s+s soncxaia na snamxwn xnns ce sw+za, ue ie c+ciasnnw snauwienen xoniwnreni s
onnwie my cwnw w zonpwnecnw nemanxo sa neroswie soennw ycnexw.
srne+za, wmano nemanxo +nrapw w s+s soncxaia na ipancwnsancxwn xnns. nopez
cnomenaiwn seue . opanuo ,+nrapwie ca cmenw w m++ecisenw; nnxow oi inx, xowio
ca wsnranw oi cocisenaia cw cipana, cny+ai na pancwnsaneua w mnoswna zpyrw
wxa npemwnanw iam, axo ion mo+eme za rw saz+p+w". +spemennwx+i oiennssa, ue
cnomenaiwni xnns ne npweman noz csowie snamena scwuxw ,iesw napozw", samoio
nnman napw za wm nnama sannaia w za rw wsz+p+a. xonwino e, ue +nrapwie, xowio
noci+nsanw na cny+a npw cezmwrpazcxwn xnns, ne wnw npocio naemnwuw, no no
zymwie na opanuo wnw ,is+pze cxnonnw za szwrnai nnxaxso s+cianwe s cocisenaia
cw cipana w oxonnwie n semw"; iesw +nrapw-pozonxuw ,ce s+sxwmasanw oi
wrwsmynz aiopw ne no-manxo, oixonxoio oi nnxoramnwn nexcanz+p enwxw, xonio
wn nouiw iexen c+napoznwx"; ie +enaenw cwnno cezmwrpazcxwni xnns za ciane
,iexen npezsozwien w rocnozap".108
ma csezenwn, ue npes 1597 r. s ezmwrpaz-cxo sanounano opmwpane na soncxosw
uaciw, c+ciasenw oi +nrapw-emwrpaniw sa cmeixa na wmnepaiopa. a iosa rosopw
ezno c+omenwe oi para c zaia 23 anpwn 1597 r., i.e. cxopo cnez xaio sas+pmwnw
nperosopwie na +nrapcxwie npaienwuw c y-zon II. nero ce xassa, ue na ezwn
oi wmnepaiopcxwie owuepw wno s+sno+eno za ce saeme c ,nawpane na +nrapcxa
soncxa"109. nnxow zoxymeniw, npowsxo+zamw oi xanuenapwnia na camwn wmnepaiop,
cswzeiencisysai sa nawpane na ,+nrapcxa soncxa". axa s ezna wncipyxuwn,
c+ciasena sa p+xosozcisoio na wmnepaiopcxwie soenauannwuw s ezmwrpazcxo, oi man
1597 r. napez c zpyrw yxasanwn ce nape+za na ezwn oi owuepwie za sanwme ,ome
zse xwnnzw m++e +nrapw oi iamomnwie semw"110.
aio zopw onuw +nrapwie wnw uenenw w wsnonsysanw xaxio oi xnnseie na namxo
w pan-
T I
cwnsanwn, iaxa w oi ascipwncxwn wmnepaiop. Xwnnzw +nrapw ce cpa+asanw noz
snamenaia na cnomenaiwie snazeienw s oeseie npoiws cyniancxwie soncxw. noswna
oi inx, npwnyzenw za nanycnai amwnwie cw ornwma, nponwsanw xp+sia cw c
z+noxaia snpa, ue me nomornai sa ocsoo+zenweio na pozwnaia cw.
. eycnex+i na
s+cianweio c ueni+p +pnoso npes 1598 r. wn ie++x yzap sa ocsoozwiennoio
zsw+enwe s +nrapwn. onemwie naze+zw w s+ozymesnenweio, c xowio napoz+i ce saen
za oisoxsa csoozaia cw npes n+pswie rozwnw na sonnaia, wnw cwnno pasxoneanw.
o ie ne yracnanw nan+nno, samoio w npwuwnwie, xowio rw nopa+zanw, ociasanw.
ene+xa na wmnepaiopcxwn c+seinwx apionomen e-uen oi anpwn 1600 r. ce
nozuepiasa: ,axasa eznoci w ocx+zwua [swznx] cpez eznwie iypcxw nozanwuw ws
+nrapwn w +pwn, ue no-nomo oi iosa nwx+ze ne mo+e za ce cpemne."111 osa
nozz+p+ano nezosoncisoio cpez napoza w nopa+zano cipeme+a za ce wsnonsysa
naronpwninoio passwiwe na sonnaia sa nosw onwiw sa oixs+pnnne na ocmancxoio
rocnozciso.
i ezno c+omenwe na wmnepaiopcxwn xomwcap aswz nrnaz oi nauanoio na nnyapw
1600 r. ce sw+za, ue snamxwni xnns wman cwnna soncxa, na xonio iypuwie ne morai
za ycioni npes npezcionmaia nponei w ocoeno sa iosa, ue +nrapwie w c+pwie
c+mo ce yniysanw. zpyro wsseciwe oi npwnwswienno c+moio speme ce wsxassa
ysepenociia, ue wxawn onsoza wman namepenwe za npemwne ynasa w ,camo xaio
npwsose +nrapwie w c+pwie..., scwuxw me s+cianai w me ce npwc+ezwnni x+m
nero"112. zonecenwn na wmnepaiopcxwn emwcap s zonnozynascxwie xnn+ecisa apno
arno ce rosopw, ue snamxwni xnns pasuwian na ,nomomia na +nrapw w c+pw, xowio
ro ouaxsanw c ronnmo nei+pnenwe", w ue ion cmnian za ciwrne zo zpwn, a nocne za
npoz+n+w uax zo spaiwie na Hapwrpaz. xonwino e wsseciweio na zpyr wmnepaiopcxw
cny+wien oi asryci 1601 r.: ,+nrapwie wsnpaiwnw csow npezciaswienw npw wxawn
onsoza w wcxanw za wm wsnpaiw 15 000 zymw s nomom... orasa ie za ce
npwc+ezwnni x+m inx w za onyciomai w ono+apni scwuxo zo Hapwrpaz."
axsw wnw nacipoenwnia s +nrapwn w xaxso s+pmenw oiuaciw nnxow +nrapcxw
naipwoiw npes 16001601 r., ce sw+za oi ezwn memopanzym na cnomenaiwn apno
arno oi nponeiia na 1601 r. nero asiop+i npenop+usa na wmnepaiopa za ce
,nozz+p+a pezosna npenwcxa c +nrapwie, none+e, xaxio ie camw swnarw npeznarai,
upes inx sonnaia mo+e za ce sozw s+s snazenwnia na nenpwnienn... w
za ce nozz+p+a zaneu oi npezenwie w snazenwnia na wmnepaiopa". ,a npem+nua
xassa no-naia-i+x asiop+i, ue mom +nrapwie swzni wmnepaiopcxoio sname, xoeio
swnarw ca +enaenw, is+pze mnoro me wm ce noszwrnai zyxoseie za cny+ai s nozxpena
na ame senwueciso, sa za ce ocsoozni oi e+eznesnaia iwpanwn na
nesepnwuwie."113
esw w nnxow zpyrw wsseciwn noxassai, ue +nrapwie ne npexpaiwnw za mwcnni w za
paoini sa csoeio ocsoo+zenwe w cnez neycnexa npes 1598 r., npeznaranxw cwnwie
w xp+sia cw s nozxpena na xpwciwnncxwie snazeienw, soxsamw c opiaia. osa
nponwuasa w oi zennociia na nnxow oi p+xosozwienwie na +pnoscxoio s+cianwe cnez
1598 r. wonwcwn anw, cnez xaio npemwnan s+s namxo, cianan zosepeno nwue w
ezwn oi nan-nwsxwie c+seinwuw na xnnsa. a wssecino speme ion wn wszwrnai sa
rnasa na onzascxaia u+pxsa.o-x+cno wmnepaiopcxoio npaswienciso, ssemanxw npez
swz neroswie ronemw sacnyrw, my oinycnano meceuna nencwn w npwxozwie na
ciepromcxaia apxwenwcxonwn. pes 1603 r. wmnepaiopcxwni zsop my s+sno+wn sa+na
mwcwn zo pycxwn uap. nez sasp+maneio cw wonwcwn wn xs+pnen sa wssecino speme
s saisop, none+e no speme na nperosopwie wsnwsan wss+n pamxwie na zazenwie my
nop+uenwn. o-ceine wn ocsoozen w peawnwiwpan npez wmnepaiopcxwn zsop, no
nencwnia my wna namanena, z+nro speme ne+an onen na nerno w ce onnaxsan, ue
nnma c xaxso za cw xynw ,nac+mnwn xnn"114. pes 16181619 r. ciapwni seue
apxwenwcxon wn nanoso oxpwnen oi wzenia, sa xonio paoien nouiw unn +wsoi
ocsoo+zasane na +nrapwie w zpyrwie anxancxw xpwciwnnw oi ocmancxo wro. on
snns+n s npenwcxa c pencxwn nocnanwx s wm Tapn zso esep, xonio ce wniepecysan
oi zsw+enwnia na anxancxwie xpwciwnnw npoiws ypuwn. nezwie sa wonwcwn s
zoxymeniwie ciwrai zo 1620 r.m
nez c+wiwnia s +nrapwn w asen +op-z+wu npemwnan na cny+a x+m wmnepaiopa.
I . pes nocneznwie nei-meci rozwnw na
XVI s., xoraio s wswn w s paxwn wn nozroisen w nanpasen s+pxosen onwi sa
ocsoo+zenwe oi ocmancxoio snazwueciso, w s xrosanaznwie +nrapcxw semw
sanounano cwnno nonwiwuecxo zsw+enwe w ce nono+wnw ycwnwn sa oixs+pnnne na
pocisoio. ueni+pa na noseueio oi ocsoozwiennwie nauwnanwn iyx cionn
oxpwzcxwni apxwenwcxon ianacwn wsea.
me npes 1595 r. ianacwn s+srnasnsan ezno s+cianwe s enwpcxaia onaci Xwmapa,
pasnono+ena cpemy ocipos opy.116 pes 1596 r. ion sanounan za nozroisn
s+cianwe s nanwn w c+ceznwie n anxancxw semw, xaio wcxan sa iasw uen za yezw
198
m wsrnez
na oxonnociwie na
enwxo +pnoso c Hapeseu
mirunm!*
:%UU*"-
.amU***^
4^~,+

I ^1 mwsn! -*...
#^'1|
-**\1
cenaia na eneuwancxaia penynwxa za nozxpenw ezno iaxosa nauwnanwe. eroswni
nnan wn c 30004000 nexoiwnuw, wsnpaienw oi penynwxaia, ,za pasyniysa unnaia
cipana cwpeu +nrapwn, +pwn, ano namxo, nanwn w uaciw oi +puwn". o
c+moio speme zpyrw oxpwzcxw zyxosnwuw, oieu axapwn w oieu wmwipwn, nozz+p+anw
npenwcxa c neanonwiancxwn swuexpan w nozroisnnw s+cianwe, xaio pasuwianw na
nomomia na cnanwn.
pes 1597 r. oxpwzcxwni naipwapx npwciwrnan s ianwn. on ye+zasan iamomnwie
snazeienw, ue nanwn w nwp s+ciananw w wmano c+rnacysano pemenwe c nacenenweio
na ,+pwn w +nrapwn sa s+cianwe". eanonwiancxwni swuexpan ro npenpaiwn x+m
wm. am nnxow xapzwnanw ne ro nozxpenwnw, none+e ianacwn oixasan za noznwme
ynwn c xaionwuecxaia u+pxsa, ne wn zonycnai w zo nanaia, maxap ue nwmeni VIII
no iosa speme i+pcen nascnx+ze c+xsnwuw sa sonna npoiws ocmanuwie. i wm
ianacwn ce sas+pnan nem s eanon, none+e my ce cs+pmwnw cpezcisaia, c namepenwe
za nonyuw paspemenwe za samwne sa cnanwn, no my wno oixasano. yx oxpwzcxwni
naipwapx cpemnan npwnencxwn w nenaronwncxwn mwipononwi Uepemwn w saezno c ome
ezwn csemenwx samwnanw sa scipwn. pes nnioio na 1598 r. ie wnw s para,
x+zeio ce nswnw npez wmnepaiopa. Henia na zsamaia npasocnasnw nepapcw wna za
c+epai mwnociwnn w za yezni xacyprcxwn zsop za nozxpenw ocsoozwiennoio
zsw+enwe s xrosanaznwie panonw na anxanwie. neuwanno ianacwn wcxan nomom oi
ascipwncxwn wmnepaiop za samwne sa namxo, sa ,za +ze nwso zo snamxwn sonsoza
w za c+zencisysa sa szwraneio na +nrapwie w na c+pwie saezno c zpyrw
npasocnasnw snazwuw, xowio +wseni s iesw cipanw".
xpwzcxwni naipwapx sp+uwn na yzon II pasnwunw zoxnaznw sanwcxw w ezwn memoap,
c+z+p+am nnan sa onnw zenciswn npoiws iypuwie. aipwapx+i wcxan 3000 zymw
onwinw sonnwuw, op++wn w soennw npwnacw, c xowio s+snamepnsan za sasseme
anona /zn. ansopa/ w zpyrw anancxw rpazose. nez iosa ion ce naeman ,za
szwrne 40 xwnnzw zymw" w ,za npoz+n+w npeznpweioio zeno uax zo onyn".
onxoio w c+nasnwiennw za wnw iesw npezno+enwn sa wmnepaiopcxwn zsop, nopazw
nwnca na napw s xasnaia naipwapx+i wn nacouen x+m wcnancxwn xpan. para
ianacwn wspasxozsan scwuxwie cw cpezcisa w wsnaznan s ronemw saipyznenwn.
nopez nnxow wsseciwn pexiop+i na pa+xwn ynwsepcwiei ce op+man x+m
npezciaswienwie na rpazcxwn c+sei na para c mona za nozxpenni 200
naipwapxa w za my nomornai za oineuaia na wc-
T I
nancxw eswx ezwn memoap sa nono+enweio na xpwciwnncxwie napozw noz ocmancxo
snazwueciso, xonio za +ze wsnpaien zo ynpasnnsamwie zsopose s spona. pes
nnyapw 1599 r. ianacwn, Uepemwn w ezwn nnemennwx na naipwapxa noiernwnw nocpez
swma na xone sa cnanwn. wnano oaue zsamaia nepapcw wnw apeciysanw.
pes ecenia na 1603 r. oxpwzcxwni naipwapx ce ososan na pycxaia rpanwua, x+zeio
cxopo npwciwrnan w wsmwni i+pnoscxw mwipononwi wo-nwcwn xaio wmnepaiopcxw
npaienwx c namepenwe za ce nsni npw pycxwn uap.
nezw oi zennociia na iosw pazeien sa ocsoo+zenweio na anxancxwie napozw ce
oixpwsai w npes n+pswie zse zeceiwneiwn na XVII s.117
X I XVI . pes nocneznoio
zeceiwneiwe na XVI s. s+op++enaia opa na +nrapcxwn napoz npoiws ocmancxwie
nopowienw npwena nezociwrnaiw npezw iosa pasmax w cwna. asw opa npoiexna noz
pasnwunw opmw w ce wspaswna s ronemw no snauenwe axuww na mecinw xanzyiw w
nanazenwn na xanzyicxw zpy+wnw, wzsamw oi namxo w pancwnsanwn, s napoznw
s+nnenwn w meie+w, s macoso yuaciwe na +nrapw s+s soncxwie na soxsamwie npoiws
cyniana esponencxw snazeienw. iosw nepwoz nan-swcoxwn cw sp+x ocsoozwiennaia
opa zociwrnana npw nozroiosxaia na +pnoscxoio s+cianwe, x+zeio wn nanpasen
onwi za ce nazpacne ciwxwnnaia c+npoiwsa.
axio s +pnoscxoio s+cianwe, iaxa w s zpyrwie aniwocmancxw zsw+enwn s +nrapcxw
semw macoso yuacisysano cennuecisoio. o rnasnwie wnwuwaiopw w p+xosozwienw na
iesw zsw+enwn npowsxo+zanw wnw wnw cs+psanw c rpazcxoio nacenenwe w no-
cneuwanno c i+proscxaia npocnonxa s rpazoseie. i nennwie cpezw wsnesnw ,n+pswni
naropoznwx s nwxononcxwn canz+ax" ozop anwna, swcmwie npasocnasnw nepapcw,
zyposnwmxwie i+prosuw asen +opz+wu w pain opxoueswuw w np. esw zenuw wmanw
no-mwpox xyniypen w nonwiwuecxw xp+rosop, nonsysanw ce c no-ronnma csooza sa
zsw+enwe, nosnasanw no-zope nono+enweio s cipanaia, n+iysanw s uy+wna w wmanw
zoci+n zo ynpasnnsamwie zsopose. nxow oi iesw +nrapcxw zenuw wmanw mwpox
nornez s+pxy passwiweio na c+wiwnia s rowsiouna spona w ce cipemenw za
ocwrypni ycnexa na ocsoozwiennoio zsw+enwe na +nrapwie, xaio ro c+rnacysai c
soennwie cw nnanose, w za nonyuai nozxpenaia na c+-
seiw eoprw cienonwc oi uepxsaia s c. apwua, owncxw oxp+r /X1-X s./
202
ceznwie xpwciwnncxw z+p+asw, soxsamw npoiws opiaia. o iosa newse+no nociasnno
wsxoza na opaia s +nrapwn s saswcwmoci oi is+pze necwrypnw axiopw w wno
ezna oi npwuwnwie, napez c mnoro zpyrw wciopwuecxw ocioniencisaia neycnexa na
+pnoscxoio s+cianwe w na zpyrwie ocsoozwiennw opw s xpan na XVI s.
axap w za ne nociwrnanw csonia uen oixs+pnnneio na ocmancxoio wro,
nonwiwuecxwie zsw+enwn w +pnoscxoio s+cianwe ne ociananw es nono+wienno
snwnnwe s+pxy wciopwnia na +nrapcxwn napoz. o speme na mwpoxaia arwiauwn w
nanpernaiaia nozroiosxa na s+cianweio, na pemwiennwie cxsaixw c spara, na
ycwnwnia za ce yezni esponencxwie snazeienw za nozxpenni opaia npoiws
nopowienwie +nrapwie wspacisanw zyxosno w nonwiwuecxw, napoznocinoio c+snanwe
y inx yxpensano. xpensana w ysepenociia, ue morai za sozni ycnemno opa sa
csoeio ocsoo+zenwe. axa ce yis+p+zasanw opuecxwie w pesonxuwonnw ipazwuww y
napoza.
xiwsnoio yuaciwe na +nrapwie s c+wiwnia s rowsiouna spona s xpan na XVI s.,
nperosopwie c wmnepaiopa na +nrapcxwie npaienwuw xaio pasna cipana napez c
npezciaswienwie na snamxwn
aci oi wxonociacen pws c wsopa+enwe na anocionw w cseiww /XVIXVII s./.
H+pxosen wciopwxo-apxeonorwuecxw mysen own
w cezmwrpazcxwn xnns, sxnxusaneio na ,+nrap cxoio nauwnanwe" s nonwiwuecxwie w
soennwie nna nose na xpwciwnncxwie c+xsnwuw, snauwiennoic yuaciwe na +nrapw s+s
soncxwie na cnomenaiwn snazeienw scwuxo iosa yis+p+zasano paswpa neio, ue
+nrapcxwni napoz, maxap w nwmen oi ca mocionienna z+p+asa, ce ouepiasan xaio
nonesen V neoxozwm c+xsnwx na cwnwie, xowio ce cipemwn za wsinacxai ocmanuwie
oi rowsiouna spona y anxanwie. axo scipo-iypcxaia sonna 01 15931606 r.,
xonio sas+pmwna c Iwisaiopox cxwn mwpen zorosop, zosena zo onpezeneno wsmene nwe
s c+oinomenweio na cwnwie s pezna w rowsiouna spona, npw xoeio npesec+i
sanounan sce no-uecio za xnonw s nonsa na Xacyprcxaia monapxwn, a cmancxaia
wmnepwn sarywna csonia sasoesaienna mom, s+s scwuxw iesw npomenw +nrapcxwni
napoz sno+wn cnopez cwnwie w s+smo+nociwie cw cson npwnoc.
T I

I XVII .
1.
aionwmxa nponaranza
s +nrapwn npes XVII s.
H . pes XVII s.
s zyxosnwn +wsoi w opwie na namwn napoz sa+na ponn wrpaenw +nrapwie,
npwomenw upes xaionwmxaia nponaranza x+m wmcxaia u+pxsa.1
me npes peznosexosweio ancisoio w anaznaia u+pxsa nesezn++ npasenw onwiw za
pasnpocipanni xaionwuwsma w za ycianosni snwnnwe s +nrapwn. iosa oinomenwe ie
nnmanw nouiw nwxaxsw ycnexw, a w oinomenwnia na nnxow nanw c +nrapcxwie
snazeienw wmanw enwsozwuen xapaxiep. nez ocmancxoio sasoesanwe sp+sxwie c
+nrapcxoio nacenenwe ciananw ome no-ipyznw w necwrypnw. axa zo siopaia
nonoswna na XVI s. ezwncisenw nocwienw na xaionwuwsma s +nrapcxwie semw wnw
zyposnwmxwie i+prosuw w noiomuwie na caxconcxwie pyzapw, i.nap. ,cacw".
onsysanxw ce c+c cneuwanen ciaiyi, zyposnwmxwie i+prosuw wmanw npaso za
nozz+p+ai s xononwwie cw ws pezwua +nrapcxw rpazose csow csemenwuw w csoozno
za wss+pmsai penwrwosnwie cw opezw. nnxow cnyuaw oizennw npasocnasnw +nrapw,
xowio c+ipyznwuenw c zyposnwuanwie, ce pemasanw za npwemai xaionwmxaia snpa s
cipeme+a cw za ce s+snonsysai oi iexnwie csoozw w onexuenwn. opazw
cpasnwienno orpanwuenwn pon na zyposnwmxwie i+prosuw s +nrapwn w nopazw iosa,
ue ie ne wnw nocionnnw +wienw na cipanaia, inxnoio sepowsnosezanwe ne morno za
oxa+e c+meciseno snwnnwe s+pxy +nrapcxoio nacenenwe.
+m xpan na XVI s. xaionwuw wmano cpez nacenenweio na rpazueio wnposeu w
c+ceznwie my cena onwnosuw, Ienesna w nwcypa. aionwuwsm+i wn zonecen iyx ome
oi caxconcxwie sacennwuw, csezenwn sa xowio wma s wssopwie sa anxancxwie semw
oi XIV s. naceine.2 wnposeu w c+ceznwie my cenwma uy+zwie xononwciw ocsen
onwia cw s pyzapcisoio npezanw na mecinoio nacenenwe w csoeio sepowsnosezanwe.
axap w c zocia sanemapen w napymasan xyni, io ce sanaswno npes n+pswie cioneiwn
na ocmancxoio snazwueciso.
+m xpan na XVI w nauanoio na XVIIs.ce c+szanw npeznociasxw sa nponwxsane w
pasnpocipa-
nenwe na xaionwuwsma s cmancxaia wmnepwn. a iosa c+zencisysanw naci+nwnwni
ynaz+x na wmnepwnia, xaxio w noswmasaneio na asiopwieia w nonwiwuecxoio snauenwe
na nennwie npoiwsnwuw s spona w no-cneuwanno iesw na Xacyprcxaia monapxwn.
nopez xonsenuwnia, xonio opiaia cxnxuwna c scipwn npes 1615 r., w
zon+nnenwnia x+m nen oi 1616 r. xpwciwnnwie, wsnosnzsamw xaionwuecxaia snpa,
nonyuwnw npaso za wss+pmsai csoozno pwiyanwie cw w za morai za ciponi uepxsw.
nez pwzenicxwn c+op /15451563/ wmcxaia xypwn nono+wna ronemw ycwnwn za
s+scianosw w pasmwpw noswuwwie w snwnnweio cw ne camo s spona, no w s swn,
pwxa, sxnxuwienno w s namwpamwie ce noz snaciia na cyniana cipanw s rowsiouna
spona. aionwmxwie mwcwonepw wnw noziwxnaiw s yc+pzweio cw oi sanounanoio
pasnpocipanenwe na npoiecianiwsma s nrapwn w pancwnsanwn w oi onwiwie na
npoiecianicxw nponoseznwuw za nponwxnai s anxancxwie cipanw. +szazenaia s 1622
r. onrperauwn sa pasnpocipanenwe na snpaia noena p+xosozcisoio na mwcwonepwie w
nonarana cwciemnw ycwnwn sa pasnpocipanenweio na xaionwuwsma s anxancxwie w
zpyrwie cipanw. pes siopaia nonoswna na XVI s. +nrapcxwie semw wnw noceienw
oi nnxow nancxw swsw-iaiopw aniwsapcxwn apxwenwcxon mposww, apxwenwcxona na
wn /anmauwn/ ei+p Hezynwn, x+psaiwna nexcanz+p omynoswu w zp.
T . ciwncxoio nauano na xaionwmxaia nponaranza s
+nrapwn ce nociaswno npes 1595 r., xoraio nana nwmeni VIII /15921605/
wsnpaiwn iyx rpyna ocnencxw panuwcxanuw za paoini xaio mwcwonepw. e wnw
sozenw oi ei+p onwnai /oi rp. onw, zn. ysna, ocna/. nazen c napwunw
cpezcisa w cyniancxw epai, ion yxpenwn xaionwmxaia snpa cpez +wienwie na
ueiwpwie cenwma wnposeu, onwnosuw, Ienesna w nwcypa, ocnosan
panuwcxancxw manaciwpw s wnposeu w Ienesna, saen ce c wsrpa+zaneio na uepxsw s
iesw cenwma, yuen zeuaia na sepoyuenwe, nocipw-ran nexonuwna mnaze+w sa monacw w
ceine nnxow oi inx wsnpaiwn za ce yuai s ianwn. coeno snwmanwe onwnai w
neroswie c+painwuw o+pnanw na nasnwxnnwie s esepna +nrapwn. oiomuw na
oromwnwie w na apmencxwie nasnwxnnw, npecenenw oi swsaniwncxwie snaciw oi ana
swn s paxwn, n+psonauanno ie, wsrne+za, +wseenw na xr oi iapa nnanwna.
eponino no speme na ocmancxoio sasoesanwe ronnma uaci oi inx ce npecenwnw s
esepna +nrapwn. +m xpan na XVI s. ie wnw pasnp+cnaiw s zeceiwna cena, rnasno
s swmoscxo w wxo-noncxo. pes XVII s. nnxow oi inx ce s+pnanw nax s
noszwscxo.
o iosa speme nasnwxnnwie nasenw ome csowie penwrwosnw owuaw w opezw, ne
nouwianw xp+cia w wxonwie, xaio cmnianw iosa sa wzononoxnon-ciso. e cnassanw
noseue oi ianncisaia, a xp+menweio wss+pmsanw ne c soza, a ,c or+n", xaio iexen
csemenocny+wien zonwpan sananena csem zo nwueio na xp+mennwxa. epxsw nouiw
nnmanw, a ce c+wpanw s owxnosenw x+mw w iam neenw, cswpenw, xpanenw ce omo na
z+nrw ipanesw w np. Uepapxwn oi zyxosnwuw c+mo nnmanw. amo nnxon no-rpamoien
nonyuasan ion+xa w ion wss+pmsan opeza xp+menwe, cxnxusan paxose, xaio c+wpan
p+ueie na mnazo+enuwie, npowsnacnn nnxaxsa monwisa w narocnasnn uamwie, c xowio
nwenw mnazwie. pez nasnwxnnwie ce cpemanw nnxow ciapwnnw csemenw xnwrw, nwcanw
na cnasnncxw eswx. nxow oi inx npowsxo+zanw oi ocna, x+zeio oro-mwncisoio ce
wno nano+wno xaio owuwanna penwrwn zo wzsaneio na ocmanuwie. asnwxnnwie
rosopenw +nrapcxw eswx /pyncxo napeuwe/ w ce uyscisysanw +nrapw no napoznoci.
e oaue nasenw ompasaia cw x+m npasocnasnaia u+pxsa w +wseenw wsonwpano oi
ociananoio nacenenwe, xoeio rw cuwiano sa epeiwuw. a pasnwxa oi xaionwuwie s
wn-
n
T&
n|1|
'%|*%? %#TIi
Tr
z
poscxo, xowio wnw npezwmno i+prosuw w sananiuww, nasnwxnnwie wnw eznw cennnw,
xowio +wseenw s ronnma mwsepwn s sai+nienw cena. a za ce cnacni oi ie+xwie
zan+uw w npwiecnenwnia, nnxow oi inx npwemanw moxamezancisoio. pyrw oi nenaswci
x+m npasocnasweio cwmnaiwswpanw na wmcxaia u+pxsa.3
snonsysanxw nacipoenwnia na nasnwxnnwie, ei+p onwnai w neroswie nomomnwuw
pasr+pnanw mwpoxa mwcwonepcxa zennoci cpez inx. onwnai ycnnn za npwsneue x+m
xaionwmxaia snpa uaci oi +wienwie na eioxnazenuw, p+nuoswua, enene, peme w
zpyrw cena s swmoscxo, wxononcxo w noszwscxo. ana nwmeni VIII ouenwn swcoxo
zennociia na ocnencxwie panuwcxanuw s +nrapwn w nasnauwn ei+p onwnai sa
cowncxw xaio-nwmxw enwcxon, xaio c+mespemenno ro npenop+uan na ascipwncxwn
wmnepaiop. nezsamwni nana asen V /16051621/ npoz+n+wn za nozz+p+a mwcwonepwie
s +nrapcxwie semw. o xpan na +wsoia cw onwnai ycnnn za yxpenw xaionwuwsma s
+nrapwn, xaio ociaswn x+m 8000 xaionwuw /npwnwswienno nonoswnaia oi inx wnw
noxp+cienw nasnwxnnw/, ueiwpw manaciwpa, ocem enopwncxw u+pxsw w zocia xaionwmxw
zyxosnwuw.
nez cm+piia na . onwnai sa cowncxw xaionwmxw enwcxon wn nasnauen +nrapwn
uwn-posuanwn+i nwn apwnos /16241641/. on yuwn s nwmeniwncxwn xone+ s wm,
ceine cnezsan npaso s wmcxwn ynwsepcwiei. onyuwn csemenwuecxo ssanwe, nwn
apwnos npoz+n+wn c ycnex zenoio na npezmecisenwuwie cw. on ycianoswn
enwcxoncxoio cw cezanwme s wnposeu, none+e iam wmano noseue xaionwuw w ce
uyscisysan no-manxo sannamen oi nacwnwnia na iypuwie. ono+wn ronemw ycwnwn sa
c+szasaneio w yxpensaneio na uwnpos-cxoio yuwnwme. pw nero zennociia cpez
nasnwxnnw w npasocnasnw npoz+n+wna ycnemno, no mwcwonepcxwie my nauwnanwn wnw
sce no-ie+xo oc+mecisnsanw nopazw npwiecnenwnia na iypcxwie snaciw w npeuxwie,
c+szasanw oi rp+uxwie npasocnasnw snazwuw.
me c nasnauasaneio na nwn apwnos sa enwcxon nana pan VIII /16231624/ zan
na +nrapcxaia panuwcxancxa mwcwn ciaiyi na camocionienna xyciozwn. nennwie
rpanwuw wno sxnxueno w namxo, x+zeio +nrapcxwie panuwcxanuw nozz+p+anw cson
manaciwp.
. IU -T X. nwn apwnos wn nacnezen oi
ei+p orzan axmes. ne-
ep na rpaoseie enueswu oi pozosaia xponwxa na nwan enueswu /ciopwuecxw
apxws na X+psaicxo/
rosoio wme w zennoci ca cs+psanw nan-ronemwie ycnexw na xaionwmxaia nponaranza s
+nrapwn. ozen npes 1601 r. s wnposeu, xaio man+x ion c+mo yuwn s
nwmeniwncxwn xone+ s ianwn. as+pnan ce s +nrapwn, no-x+cno ion wn wsnpaien
nanoso za ,ycsonsa nayxa" s wm, none+e wn ,zo+p rpamaiwx". a wssecino speme
paoien xaio nomomnwx na x+psaiwna aaen esaxoswu npw nozroiosxaia na u+pxosnw
xnwrw na cnasnncxw eswx. om+n oinoso s oieuecisoio cw npes 1631 r., ei+p
orzan wn wspan sa xycioc na +nrapcxwie panuwcxanuw w oi iosa speme zo xpan
na +wsoia cw /1674/ sseman p+xosozno yuaciwe s zennociia na nponaranzaia s
+nrapcxwie semw. onrperauwn-ia sa pasnpocipanenwe na snpaia ouenwna neroswie
xauecisa w npes 1657 r. nana pan VIII ro nasnauwn sa ,anwnoncxw enwcxon" w
c+mespemenno sa nacneznwx na onnwn seue nwn apwnos. pes 1641 r. ei+p orzan
wn wspan sa cowncxw xa-ionwmxw enwcxon, a cneznaia rozwna wn wszwrnai s
apxwenwcxoncxw uwn.
pes 1640 r. ei+p orzan npeznpwen ronnma owxonxa ws +nrapwn w namxo, xaio
noceiwn nouiw scwuxw rpazose w cena, x+zeio wmano xaionwuw w zyposnwuanw.
sowie sneuainenwn w c+panwie csezenwn ion oipaswn s nozpono zonecenwe zo
onrperauwnia, xoeio npezciasn ezno oi nan-nozponwie w uennw onwcanwn na
+nrapcxwie semw w cenwma oi iasw enoxa, c+ciaseno oi +nrapwn.4 nocnezciswe
ei+p orzan pezosno nasecinsan cson zwoues w penauwwie, xowio wsnpaman zo
onrperauwnia, pasxpwsai ne camo c+cionnweio na xaionwuwsma s cipanaia nw, no w
nono+enweio na +nrapcxwn napoz wsomo.
ei+p orzan yxpenwn xaionwmxaia snpa w xyni cpez csowie c+napoznwuw, sseman
pasnwunw mepxw za cierne zwcuwnnwnaia w peza cpez zyxosnwuwie. on ycnnn za
npwsneue sa xaionwuwsma mnoro +nrapw. +szazena wna owncxaia apxwenwcxonwn w
ei+p orzan cianan newn apxwenwcxon w anocionwuecxw swxapwn s+s namxo w
onzosa.
ene+wiwni +nrapwn paoiwn ynopwio w eneprwuno sa oezwnnsane na xaionwuwie oi
scwuxw +nrapcxw panonw, xaio rw nociaswn noz zyxosnoio ynpasnenwe na owncxaia
apxwenwcxonwn. on nonaran w ronemw ycwnwn sa nozz+p+ane na c+mecisysamwie w sa
ocnosasane na nosw uepxsw w yuwnwma. +s sp+sxa c iosa w sa pemasane na zpyrw
u+pxosnw, a seponino w nonwiwuecxw s+npocw, wniepecysamw +nrapcxwie xaionwuw,
ei+p orzan nesezn++ nocemasan ianwn w zpyrw esponencxw cipanw. pes 16631669
r. ion npeznpwen z+nro n+iysane sa c+wpane na nomomw sa s+sonosnsane na
uepxsaia s wnposeu, xaio noceiwn n+pso
namxo, nocne apmasa, wena, wm w nxona. +s wena ei+p orzan wn npwei oi
camwn wmnepaiop eononz I, xonio my nozapwn nemanxaia sa onosa speme cyma oi
1000 nopwnw. nez sasp+maneio cw ei+p orzan xozwn s onyn, x+zeio ce namwpanw
no iosa speme cynian+i w seswpwie, sa za nonyuw paspemenwe sa wsrpa+zaneio na
nosa uepxsa s wnposeu. an-ceine cnez mnoro ipyznociw iaxosa paspemenwe wno
wszencisysano.
H X. aionwuwie wnw np+cnaiw ws mno+eciso cenwma na
iepwiopwnia na +nrapwn, namxo w onzosa. osa c+szasano ipyznociw npw inxnaia
swswiauwn w ynpasnenwe. io samo ei+p orzan nanpaswn npezno+enwe npez
onrperauwnia za +ze c+szazena ome ezna enapxwn. wm iasw wzen wna s+snpweia
w npes 1644 r. wna oopmena nosa apxwenwcxonwn apuwanononcxaia /wnw
pecnascxaia/. nen snesnw xaionwmxwie omnociw oi cenwmaia na cesep oi iapa
nnanwna w na wsiox oi cx+p, sxnxuwienno onzosa zo epei.own-cxaia
apxwenwcxonwn wna orpanwuena s +na w eseposanazna +nrapwn w namxo.
asnwxnn-cxwie cena s esepna +nrapwn snesnw s c+ciasa na apuwanononcxaia
apxwenwcxonwn. a np+s newn apxwenwcxon onrperauwnia onpezenwna omnnxa apxo
anzynoswu, zoiorasamen mwcwonep s nrapwn w pancwnsanwn. a neros cexpeiap wn
nasnauen uwnposuanwn+i ei+p apueswu. one+e npewsasaneio s n+psonauanno
npezswzenoio enwcxoncxo cezanwme opocion /zn. wnwcipa/ wno cs+psano c mnoro
neyzocisa w onacnociw, i+n xaio iosw rpaz ne npwie+asan npezwmcisaia na
wnposeu, apxo anzynoswu wspan sa nosa cson peswzenuwn rp. ax+y s onzosa.
nez cm+piia na anzynoswu +nrapcxwie xaionwuw w ocoeno ei+p orzan
nacionsanw apuwanononcxaia enapxwn za +ze s+srnasena oi ei+p apueswu. e ce
moiwswpanw c iosa, ue apue-swu wn +nrapwn w cnomenaiaia enapxwn ce namwpana s
+nrapwn w ue na inx ne wno npwnino za uysai, ue ,zpyr napoz ce nonsysa w cnasw
c iwinaia na iosa uapciso"5.
pes 1654 r. onrperauwnia nasnauwna apueswu sa azmwnwcipaiop w anocionwuecxw
swxapwn s onzosa, a npes 1656 r. ion wn nasnauen sa map-uwanononcxw
apxwenwcxon. apueswu oaue z+nro ce aswn s ianwn w scipwn, sanwmasan ce c
nonwiwuecxa zennoci w axiwuecxw wman manxo speme w s+smo+nociw za wsn+nnnsa
csowie u+pxosnw ynxuww. pes 1662 r. onrperauwnia ro nwmwna oi apxwenwcxoncxwn
can sapazw nerosaia nonwiwuecxa zennoci.
. I . opazw nes+smo+nociia na
mapuwanononcxwie apxwenwcxonw za nocemasai semwie na xr oi ynas iexnwie
nozsezomcisenw xaionwuw ociananw axiwuecxw es u+pxosno p+xosozciso. coeno
sne iosa ce oipasnsano na nasnwxnnwie, xowio sannamsanw, ue me ce s+pnai x+m
ciapaia cw snpa. iwrnano ce zo wzenia za +ze c+szazena camocionienna
wxononcxa enwcxonwn. ei+p orzan w uwnposcxwie panuwcxanuw nacionsanw sa
nwxononcxw enwcxon za +ze wszwrnai uwnposuanwn+i Ipanuecxo owmwposwu,
zoiorasamen nomomnwx na cowncxwn xaionwmxw apxwenwcxon. onrperauwnia oaue
nasnauwna na iosw noci Iwnwn ianwcnasos, cmnianxw, ue nopazw nasnwxnncxwn cw
npowsxoz ion me paoiw no-zo-pe c mecinoio nacenenwe.
Iwnwn ianwcnasos wn pozen s c. peme /zn. c. pem, xrosanazno oi swmos/. me
man+x wn wsnpaien za ce yuw s cnasnncxwn xone+ s opeio, a nocne samwnan sa
wm. csen naiwncxw w wianwancxw ion snaen ome iypcxw, iaiapcxw w snamxw eswx.
ssecino speme wn npesozau npw nana pan VIII. pes 1635 r. ce sas+pnan s
+nrapwn w paoien xaio mwcwonep cpez nasnwxnnwie w zyposnwuanwie ws rpazoseie
na esepowsiouna +nrapwn.
ianwcnasos nosnasan zope ycnoswnia s csonia enapxwn w npaswie na iypuwie. es
za poysa na nopmwie w opmannociwie na xaionwmxwie xanonw, nponsnsan saswzno
ymenwe za paoiw c wsmwie nasnwxnnw. acisoio my ro owuano w ce oisosasano na
neroswie npwswsw. on nonaran ronemw ycwnwn za noswmw npocseiaia na cennnwie,
s+snwiasan zeuaia wm, a nnxow wsnpaman za npoz+n+ai opasosanweio cw s ianwn.
p+nuoswua nocipown xyaso yuwnwme, xoeio wno ezwnciseno s nasnwxnncxwie cena.
on nacionsan mecia, oinycnaiw na +nrapwie s opeicxwn xone+, za +zai zasanw
camo na nasnwxnncxw zeua; c+mo iaxa sa inx za ce oixpwni mecia s nesywicxaia
cemwnapwn s yposnwx.
wcwonepcxaia paoia na ianwcnasos ce nai+xsana na ronemw npeuxw nopazw
neowuanno ie+xwie ycnoswn, npw xowio +wseeno nacenenweio na ynascxa +nrapwn,
xaxio w nopazw ueciwie sonnw na wmnepwnia. Iwienwie wsnemorsanw oi zan+uwie,
anrapwnia, nacwnwnia w rpae+wie. , iwn ie+xw spemena nwme ianwcnasos npes
1657 r. nwe cme nozno+enw na scnxaxsw ezw, nesonw, owzw w poysane oi iesw
nesepnwuw iypuw, ouaxsanxw scexw zen no+ xaio osueie na xnanwuaia." cnezciswe
na iesw npwuwnw ne camo zyxosnwuwie, no w camwie cennnw ce pasnrsanw wnw
npwemanw wcnnma. nauanoio na 60-ie rozwnw nono+enweio na xaio-nwmxaia u+pxsa s
wxononcxaia enapxwn cianano ocoeno ipyzno. anxoio n csemenwuw wnw wsmpenw oi
uyma w s unnaia enapxwn wnw ociananw
camo zsama enwcxon+i w neroswni nws+x c+ipyznwx san asnos. nez xaio i+pcen
nanpasno s enrpaz w ocna, Iwnwn ianwcnasos wcxan za oiwze uax s onma w
ycwn, sa za namepw csemenwuw, xowio za snani cnasnncxw eswx. pes 1662 r. ion
nwcan na onrperauwnia, ue axo ympai w ie zsamaia, nasnwxnnwie-xaionwuw me
wsuesnai: ,xon me ciane iypuwn, xon npasocnasen, xon rp+x, xon apmeneu".
penepe+enweio x+m ciporwie npaswna w wswcxsanwn na xaionwmxaia snpa w
csoozaia, xonio Iwnwn ianwcnasos cw nossonnsan npw wsn+nnenwe na
csemenwuecxwie cw saz+n+enwn, npezwsswxanw nozospenwn w neozopenwn oi cipana na
nezaniwunwie uwnposcxw panuwcxanuw. pesyniai na iosa npes 1662 r. ion wn
nwmen oi enwcxoncxwn can w wxononcxaia enwcxonwn wna nosepena na uwnposuanwna
Ipanuecxo owmwposwu. cianan es cpezcisa, oropuen w onenpaszan, Iwnwn
ianwcnasos nnxonxo rozwnw npasen pasnwunw noci+nxw, sa za zoxa+e csonia
neswnnoci w sacnyrwie cw sa zenoio na xaionwuwsma s +nrapwn. +psonauanno ce
oiiernwn s yce, x+zeio cny+en xaio owxnosen csemenwx npw zyposnwmxwie
i+prosuw. nez z+nrw cxwianwn ws +nrapwn, namxo w onzosa npes 1666 r. ion ce
npwc+ezwnwn x+m ezno wmnepaiopcxo noconciso, oiwsamo s Hapwrpaz. nocnezciswe ce
ycianoswn npw ezwn nemcxw i+proseu s yce, na xoroio cny+en xaio npesozau oi
iypcxw eswx. srne+za, ue ezsa npes 1673 r. ion wn s+scianosen xaio enwcxon na
enapxwnia cw, no npes cnezsamaia 1674 wnw nauanoio na 1675 r. nouwnan.6
. +enanweio cw za pasr+pne csoeio snwnnwe
s+pxy uenwn anxancxw nonyocipos w za c+szaze xaionwmxw ociposw s+s scwuxw sa+nw
penwrwosnw w xyniypnw uenipose, onrperauwnia sa nponaranza na snpaia ocnosana
xaionwmxw enapxww w iam, x+zeio nnmano xaionwuw. axa s+snwxnana npes 1647 r.
xpwzcxaia xaionwmxa apxwenwcxonwn. a np+s newn apxwenwcxon wn nasnauen
x+psaiwn+i aaen esaxoswu. xono rpaz pw-spen wmano nnxonxo cena c xaionwuw w
iyx wna oocoena oizenna pwspencxa enapxwn. a newn enwcxon oi 1651 r. wn
onpezenen uwnposuanwn+i Ipanuecxo owmwposwu, xonio wn npwei zope oi nacomwie
cw xaio uosex, snaem eswxa wm. i 1656 r. ion wn nasnauen sa oxpwzcxw
apxwenwcxon. +maia rozwna owmwposwu wss+pmwn owxonxa na nosepenaia my
apxwenwcxonwn w wsnpaiwn sa iosa s onrperauwnia penauwn sa ,oxannoio nono+enwe,
s xoeio ce namwpanw u+pxswie w xpwciwnncxwie napoznociw".
xoncxaia xaionwmxa enapxwn oxsamana
I XVII .
ipanwuw oi copnwxa ,arap", wszazen oi enwcxon Iwnwn ianwcnasos s wm npes
1651 r.
uaci oi esepna axezonwn c rpazoseie xonwe w paioso w +pwn na sanaz oi
opasa. yx wnw nasnauasanw enwcxonw ome npes n+psaia nonoswna na XVI s. +m
cpezaia na XVII s. xoncxaia enwcxonwn wna npes+pnaia s apxwenwcxonwn. ewn
rnasa cianan nzpen orzan /1656/. ezno nwcmo ion nwme, ue ipnsano za +ze ne
camo ,iparwuen spwien na nocionnnwie nemaciwn w nesonw na iesw yrneienw
napoznociw, no w iexen zpyrap s cipazanwnia". nez cm+piia na owmwposwu npes
1675 r. nzpen orzan noen w ynpasnenweio na xpwzcxaia apxwenwcxonwn.7
ennociia na xaionwmxaia nponaranza s xrosanaznwie +nrapcxw semw wmana
snauwienno no-cxpomnw pesyniaiw oi iasw s eseposanazna w esepna +nrapwn npes
XVII s.
T -
. ocneznaia ueis+pi na XVII s. c+snaza c nepwoza na ynaz+x na
xaionwmxaia nponaranza s +nrapwn. zna oi npwuwnwie sa iosa wnw
npoz+n+wiennwie sonnw, xowio cmancxaia wmnepwn no iosa speme sozwna c onma,
ycwn w c xoanwuwnia oi esponencxw z+p+asw naueno c scipwn. opazw iosa
ycnoswnia sa paoia na +nrapcxwie xaionwuw ce snomwnw mnoro. csen iosa sonnwie
nopa+zanw naze+zw y no-zannoswznwie zenuw na nponaranzaia w no-yznwie +nrapw
za i+pcni s+smo+noci sa wsasnne na cson napoz ne s penwrwosnaia w u+pxosnaia
zennoci, a s nonwiwuecxwie opw. i zpyra cipana, npes siopaia nonoswna na XVII
s. naci+nwnw npomenw w s esponencxwn xnwmai. eciancxwn mwp /1648/ npwxnxuwnw
ronemwie penwrwosnw sonnw s spona. nez iosa ycwnwnia w pesnociia s cpezwie na
wmcxaia u+pxsa x+m pasnpocipanenwe na xaionwuwsma w mwcwonepcxaia zennoci ,s
cipanwie na nesepnwuwie" snauwienno oicnananw.
+nrapwn npes 16741675 r. sa xpaixo spe-
me ympenw ezwn cnez zpyr nan-wsi+xnaiwie zenuw na nponaranzaia: ei+p orzan,
Iwnwn ianwcnasos, ei+p apueswu, Ipanuecxo owmwposwu. enoio, sa xoeio ie s
npoz+n+enwe na nnxonxo zeceiwneiwn yc+pzno paoienw, sanounano +pso za sanaza.
1677 r. sa cowncxw apxwenwcxon wn wszwrnai zpyr uwnposuanwn iean
ne+eswu. emencisoio my wno s poznwncxw sp+sxw c ei+p apueswu. am ion na
mnazwnw yuwn s epyz+wn, ianwn, wssecino speme wn wrymen na wnpos-cxwn
manaciwp w swxapwn na ei+p orzan. a zennociia na ne+eswu xaio apxwenwcxon ca
ociananw c+scem manxo wsseciwn. nwcmo oi espyapw 1688 r., xoraio oeseie
me+zy ascipwncxwie soncxw w iypuwie nanw+asanw +nrapcxwie semw, ne+eswu ce
onnaxsa s wnposeu, ue scwuxw ie ce namwpanw s cm+pina onacnoci w ue ion nnman
csooza za wss+pmsa csonia cny+a. xopo cnez iosa npemwnan s+s namxo w iam
cnozenwn c+zaia na csowie npoxyzenw cnez pasrpoma na wnposcxoio s+cianwe
c+napoznwuw zo 1691 r., xoraio ymwpa s wwy, pancwnsanwn.
pes 1677 r. sa rnasa na wxononcxaia enwcxonwn wn wszwrnai uwnposcxwni
panuwcxaneu nion ieanos. on c+mo yuwn s ianwn, a cnez iosa nnxonxo rozwnw
wn rnasen swxapwn na ei+p orzan sa namxo. on yc+pzno ce rpw+en sa enapxwnia
w nacomwie cw. pes 1688 r. wn naiosapen oi snamxwn xnns c sa+na mwcwn zo
ascipwncxwn wmnepaiop. nez wsyxsaneio na wnposcxoio s+cianwe iypuwie i+pcenw
za ro sanosni xaio yniosnwx w spar na cyniancxaia z+p+asa. o iosa speme ion
wn s+s wena. i wena, wm, enrpaz w namxo nion ieanos c zpyrw +nrapcxw
naipwoiw nonaran ycwnwn sa ocsoo+zenweio na +nrapwn w anxancxwie cipanw c
nomomia na ascipwncxwie soncxw. mpnn s+s wena npes 1691 r.8
wswsaneio w nporonsaneio na nacenenweio oi eseposanazna +nrapwn cnez
wnposcxoio s+cianwe na xaionwuwsma s iosw panon wn cno+en xpan. oswuwwie na
zyxosnaia nponaranza na wmcxaia u+pxsa s +nrapcxwie semw wsomo wnw cwnno
pasxnaienw. awciwna xaionwmxoio sepowsnosezanwe nycnano xopenw cpez
nasnwxnncxwie cenwma w npes cnezsamwie cioneiwn wnw nanpasenw nanoso onwiw sa
cwciemna zennoci cpez inx, no pesyniaiwie wnw ome no-cxpomnw oi iesw npes XVII
s.
xpomnwie ycnexw na xaionwmxaia nponaranza cpez +nrapcxwn napoz sacernanw
npezwmno nasnwxnnwie w zpyrw nemnorouwcnenw rpynw. acaia oi napoza nw sanaswna
npws+psanociia cw x+m npasocnasnaia snpa. namaia wciopwn snauwienno no-sa+na
wna xyniypnaia w nonwiwuecxaia zennoci
na +nrapcxwie xaionwmxw zenuw.
U T XH. apez c pasnpocipanenweio
na snpaia xaionwmxwie zenuw nonaranw ronemw ciapanwn sa orpamoinsaneio w
npocsemenweio na csowie nacomw. nwn apwnos oixpwn s wnposeu yuwnwme, xoeio
npoc+mecisysano nouiw npes uenwn XVII s. on nasnauwn sa npenozasaienw zsama
s+snwianwuw na nwmeniwn-cxwn xone+ ,is+pze zopw xymanwciw" w ce m+uen za
saz+n+w +wienwie na rpazueio za wsnpamai zeuaia cw za ce yuai. i 1635 c manxw
npex+csanwn zo 1667 r. yuwien wn uwnposuanwn+i san wnos. ozzp++xaia na
yuwnwmeio wna ipyzna, samoio nacenenweio wno ezno. inycnaiwie oi onrpe-
rauwnia w wszencisysanwie oi wnos nomomw, zazenw oi oraiw xaionwuw s uy+wna,
ne wnw zociai+unw, sa za ocwrypni yuwienn, sauwian xaio ,uosex, naueien s
nayxaia". on ympnn s ronnma mwsepwn.
uwnposcxoio yuwnwme ce yuenw cpezno oi 60 zo 80 zeua na ueimo, nwcmo w cmniane
w zeceiwna monacw na rpamaiwxa w sepoyuenwe. o-ronnmaia uaci oi yuenwuwie
ciasanw sananiuww w i+prosuw, a camo manuwna ce nocsemasanw na zyxosno ssanwe.
niepecnw ca pasnwuwnia, xowio s+snwxnanw s+s sp+sxa c nozroiosxaia na yuamwie
ce. oxaio ei+p orzan cmnian, ue ie ipnsa za ce roisni sa monacw, san wnos
nacionsan ie za cianai cseicxw csemenwuw, xowio cnez iosa za morai za npoz+n+ai
opasosanweio cw s xone+a s opeio.
cenaia onwnosuw, Ienesna, nwcypa w s p+nuoswua /ezwnciseno oi nasnwxnncxwie
cena/ wmano no-manxw yuwnwma, x+zeio no ezwn monax oyuasan esnnaino zeuaia za
ueiai, nwmai w rw s+se+zan s xpwciwnncxoio sepoyuenwe.
+nrapcxwie xaionwmxw yuwnwma ce npenozasano na x+psaicxw eswx, i+n xaio
yuenwuwie w xnwrwie, wsnonsysanw npw u+pxosnwie cny+w w oyuenweio, wnw
nanwcanw noseueio na iosw eswx. wnposcxwie panuwcxanuw ro s+snpwenw oi
ocnencxwie mwcwonepw, a c+mo w oi openiwncxwn xone+, x+zeio ion wn s mwpoxa
ynoipea. wnposcxwie xaionwuw wsnonsysanw x+psaicxwn eswx xaio cson xnw+osen
eswx, xaio ro napwuanw ,wnwp-cxw" wnw ,cnasnncxw". nwsociia na +nrapcxwn eswx
w cneuwanno na ceseposanaznwie +nrapcxw rosopw zo x+psaicxwn wm nossonnsana
necno za cswxnai c nero w za ro cmniai sa cson, napwuanxw ro ,namwn eswx".
nwnnweio na c+pox+psaicxwn eswx sacernano zopw cemennwie wmena na uwnposcxwie
xaionwuw, xaio s npaxiwxaia sanounanw za ce samenni wmennwie oxonuanwn na -os w
-wn c iaxwsa na -wu, nanpwmep apues ciasa apueswu /amaia ce noznwcan wxawn
apues, a cwn+i ciasa ei+p
I XVII .
apueswu/; azynos s nnxow nwcma ciasa azyno-swu, asnos asnoswu, apxanwn
apxanwu, yxwn yxwu, wnwn wnwu w np. +nrapcxwie xaionwmxw zenuw
wsnonsysanw wnwpwncxwn eswx oiuaciw w s csonia xopecnonzenuwn, w s nnxow csow
c+uwnenwn. noseueio cnyuaw oaue eswx+i, na xonio nwmenw, wn cmecwua oi
+nrapcxw w x+psaicxw. csen iosa ronnma uaci oi zenuwie na nponaranzaia xaio
wianwancxw s+snwianwuw snaenw w wsnonsysanw naiwncxw w wianwancxw.
+nrapcxwie xaionwuw cw cny+enw s u+pxosnaia zennoci w s yuwnwmaia c neman+x
pon xnwrw, npezwmno na naiwncxw wnw c+pox+psaicxw, neuaianw s ianwn. nxow oi
inx wnw nanwcanw na xwpwnwua, xonio ynoipensanw w ocnencxwie panuwcxanuw.
csen iosa xaionwmxwie mwcwonepw ne ce oixassanw za paoini w c+c ciapw
+nrapcxw u+pxosnw xnwrw, xaxswio ce cpemanw y nasnwxnnwie w na xowio
nacenenweio ce zosepnsano noseue.
o-wsi+xnaiwie zenuw na xaionwmxaia nponaranza s +nrapwn wnw naueienw sa
spemeio cw xopa, snaenw no nnxonxo eswxa w wnw opweniwpanw s iorasamnaia
orocnoscxa xnw+nwna. nxow oi inx npese+zanw iaxwsa xnwrw wnw camw wnw asiopw
na opwrwnannw c+uwnenwn. cwuxw wnw c ncno napoznocino c+snanwe w nozuepiano
pozonx-we.9
penauwwie na ei+p orzan w zpyrw nwcma na +nrapcxwie xaionwuw c zocionnciso
ce nocousa wmeio ,+nrapwn", rosopw ce c s+siopr sa mwnanoio, ronemwnaia w
oraicisaia na ,uapciso +nrapwn", wsi+xsai ce neroswie xpacoiw w saene+wiennw
wciopwuecxw nameinwuw. apoznocinoio c+snanwe y +nrapcxwie xaionwuw oaue wno
c+ueiano c+c cpeznosexosnw npezciasw, c zenenweio na nacenenweio npezwmno no
penwrwosen npwsnax, c npoiwsonociasnneio na xaionwuw w ,cxwsmaiwuw". esw
pasnwuwn oici+nsanw na sazen nnan camo xoraio ce nociasnn s+npoc+i sa
ocsoo+zenweio oi iypcxwie nopowienw.
U . i 40-ie zo 70-ie rozwnw na XVII s. wnw
nanpasenw nnxonxo onwia sa ocsoo+zenwe na +nrapwie c nomomia na esponencxwie
z+p+asw. +xosozna ponn s iesw onwiw wrpanw nnxow oi +nrapcxwie xaionwmxw
zyxosnwuw w npezw scwuxo ei+p apueswu.10 on e pozen npes 1612 r. s+s swzno
uwnposcxo cemenciso. apueswu wsse+zan pozocnosweio cw oi ciapwnen
naropoznwuecxw poz. zwnazeceirozwmen, . apueswu wn wsnpaien oi xaionwmxaia
nponaranza s ianwn. nez xaio yuwn cezem rozwnw s nwpwncxwn xone+ s opeio,
ion sas+pmwn s wm c iwinaia zoxiop no xanonwuecxo npaso w ieonorwn. pes 1643
r. ei+p or-
zan nowcxan oi onrperauwnia za +ze wsnpaien . apueswu w zpyr ezwn +nrapwn s
+nrapwn nopazw ocipaia ny+za oi xaionwmxw zyxosnwuw. . apueswu ocianan s
pozwnaia cw xpaixo speme. acxopo samwnan c apxo anzynoswu sa onzosa xaio
neros nomomnwx.
narozapenwe na csonia naueienoci w nonwiwuecxw wnwuwaiwsw s wniepec na
anxancxwie napozw apueswu wn uenen xaxio oi xaionwuecxoio nacenenwe s
+nrapcxwie, iaxa w s zonnozynascxw-ie semw. sa+asanw ro xnnseie na namxo w
onzosa. pes 1653 r. ion wn npenop+uan na onrperauwnia za s+srnasw xyciozwnia
na iamomnwie xaionwuw s pancwnsanwn. axio seue ce nocouw, ezna rozwna no-
x+cno/1654/ apueswu wn nasnauen sa azmwnwcipaiop w anocionwuecxw swxapwn s
onzosa, a npes 1656 r. sa mapuwanononcxw apxwenwcxon.
anosnaiw zope c ie+xwie ycnoswn, npw xowio +wseenw napoznwie macw, w c
nez+swie s ocmancxaia z+p+asa, nan-zopwie zenuw na nponaranzaia w ocoeno ei+p
apueswu paswpanw, ue nan-cwrypnwni n+i sa cnacenwe na +nrapcxwn napoz e za ce
nozroisw nerosoio ocsoo+zasane. +wsenwie sp+sxw, xowio nozz+p+anw c snwniennw
u+pxosnw w nonwiwuecxw cpezw s scipwn, ianwn w zpyraze, cpemwie c
npezciaswienw na ynpasnnsamwie zsopose w xpwciwnncxwie snazeienw rw oozpnsanw
zyxosno w nopa+zanw y inx naze+zw w ysepenoci, ue me morai za yezni xaionwmxwie
z+p+asw za npeznpwemai omw nauwnanwn s nozxpena na anxancxwie xpwciwnnw.
iosa oinomenwe zenuwie na nponaranzaia namwpanw n+nno c+uysciswe w nozxpena ne
camo y csowie nacomw, no w y npasocnasnwie, samoio scnxaxsa nenpwns+n me+zy
zseie sepowsnoseznw omnociw oiwsana na sazen nnan npez +enanweio za ce wsasni
oi cipazanwn w za oixs+pnni uy+zoio wro. oxpan u+pxosnwie cw saz+n+enwn
nonwiwuecxw sazauw wsn+nnnsanw . orzan, I. ianwcnasos, n. ieanos w zpyrw
zenuw na xaionwmxaia nponaranza. iosa oinomenwe ocoeno mncio saema ei+p
apueswu, xonio nocseiwn nouiw uenwn cw +wsoi, scwuxwie cw cwnw w cnoconociw
npezw scwuxo na nonwiwuecxa zennoci s nonsa na cson napoz. on wsn+nnnsan sa+nw
nop+uenwn w zwnnomaiwuecxw mwcww, s+sno+enw my oi ascipwncxwn wmnepaiop zo zpyrw
snazeienw. Iopmwpaneio na npoiwsoocmancxa xoanwuwn sa ocsoo+zenwe na +nrapwn
wna rnasnaia uen na neroswn ipyzen +wsoi.
me npes 30-ie rozwnw na XVII s. nnxow +nrapcxw zenuw npaswnw onwiw za
nociwrnai ocsoo+zenweio cw c nomomia na onma w scipwn. nopez ezno wsno+enwe
na . apueswu npes 1630 r. +wienwie na ,uenwn siox w nan-seue na enw-
1 3
xoio uapciso +nrapwn" pemwnw za oixs+pnni ,nenonocwmoio iypcxo wro". e
wsnpaiwnw zsama csow npezciaswienw npw ascipwncxwn wmnepaiop Iepzwnanz II /1619
1637/ w npw noncxwn xpan wrws-mynz III /15871632/. esw snazeienw oemanw za
nozxpenni nauwnanweio, xaio ascipwncxwni wmnepaiop wsnpaiwn w 15 neecnocwnw
onnw snamena, ,sa za ne ce oiuansa napoz+i, no za ce naznsa is+pzo". sazecei
rozwnw no-x+cno iesw snamena ce nasenw ome ianno s +nrapwn xaio cseiwnw.
amecaia na Tseuwn s pwzeceirozwmnaia sonna npoiws wmnepaiopa oaue oixnonwna
snwmanweio na cnomenaiwie snazeienw oi iypcxwie zena w napoz+i ocianan za uaxa
no-zopw spemena.11 210 . 1647
.
I XVII .
I
eccacxnes .onawenrwr*. syeU
11T
2151
0<rayU*/a Twp$1esya_ o*zeawsxoa.
$.IT IT rene(ena_*.
V p'&& /oxix*, rwoi
. ..em o;<!ana aBca w(B4*
w1|an*ar e<1a ax rappe . .
rancesxa wxeya-
ywcBuB.
nomae, mocxxxywr;
yp15 acrai onre. 4c ropa& Te.'
pasnwuen mwn en /1538/, neuaian s+s eneuwn no nop+uxa na monacwie oncen w
axomwi oi wonwcwn ze na exwn, nosnai noz wmeio . yxoswu. auwonanen
wciopwuecxw mysen own
arnasna cipanwua na xnwraia ,asmwmnenwn na cs. ona seniypa", npesezena oi
ei+p orzan /1638/
poz+n+wiennaia pwicxa sonna /16451669/, xonio npwxosana iypcxwie cwnw na xr w
s xonio ie nonecnw ronemw saryw, sz+xnana nosw naze+zw na +nrapwie.
acenenweio ne cxpwsano roiosnociia cw za sanoune opa npoiws nopowienwie. o
zymwie na . apueswu ,napoz+i ce ocmenwn za ce s+snpasw w za ce pasyniysa
cpemy ronemwn ssnp".
asw naxonwuna pasa s neroswn memoap oi 1650 r. e ezwncisenwni wsiounwx sa iosw
nos onwi sa ocsoo+zenwe na +nrapwie. n cswzeiencisysa, ue s cipanaia wmano
seue napozno zsw+enwe, wspaswno ce xaxio s oixpwiw nponsw na nezosonciso w
s+nnenwn, iaxa w s wssecina nozroiosxa sa oixs+pnnne na iypcxaia snaci. ozono
na zpyrw cnyuaw npezw w no-ceine wnwuwaiopwie na zsw+enweio s +nrapwn sw+zanw
peannw mancose sa ycnex camo axo cwnwie na +nrapwie ce c+ueiani c iesw na zpyrw
c+ceznw napozw, cipazamw oi ocmancxo rocnozciso, w axo +ze ocwrypena nozxpena
oi cipana na ronemwie esponencxw z+p+asw.
pes siopaia nonoswna na 40-ie rozwnw na XVII s. nonwiwuecxaia ocianosxa s
ocmancxaia z+p+asa w oxono nennwie rpanwuw wsrne+zana naronpwnina sa nosoio
nauwnanwe na +nrapcxwie zenuw. ypcxwie cwnw wnw anra+wpanw s+s sonnaia c
eneuwn. namxwni xnns aien acapaa /16331654/ cam xpoen nnanose za oixs+pnw
saswcwmociia cw oi cyniana. a zsa n+iw ion wsnpaiwn npaienwuw npw ascipwncxwn
wmnepaiop, xaio ce cipemnn za cw ocwrypw nerosaia nozxpena. nez sanousane na
sonnaia sa pwi aien acapaa npeznaran na seneuwanuwie soenen c+xs, xaio
oemasan za naci+nw cpemy iypuwie npes ynasa c 40 000 onuw. o iosa speme
noncxwni xpan nazwcnas IV /16321648/ npeznpwen zwnnomaiwuecxw ci+nxw c uen za
+ze wsrpazena oma nwra npoiws cmancxaia wmnepwn. on snns+n s nperosopw c
ascipwncxwn wmnepaiop, eneuwn w monzoscxwn xnns w sanounan za nawpa naemna
soncxa, cnazena c mozepno sa spemeio cw op++we, w s+op++asan xasamxwie
zpy+wnw.12
ox+m 16461647 r. ycwnwnia sa oma axuwn npoiws opiaia no pasnwunw npwuwnw ne
zosenw zo nnxax+s peanen pesyniai. aue sozwienwie na zsw+enweio s +nrapwn w
ocoeno ei+p apueswu, xonio oi 1644 r. paoien s onzosa w namxo, cnezenw
snwmaienno noswie momeniw s nonwiwxaia na cnomenaiwie snazeienw w ce cipemenw za
ne wsociasai oi c+wiwnia. e pemwnw za ce cs+p+ai n+pso c snamxwn xnns aien
acapaa w za nowcxai nomom oi nero; npezno+wnw my za ro wsepai sa ,snazeien na
sioxa", axo zenoio ycnee. +nrapcxwie npezciaswienw nociaswnw ycnoswn soncxwie
na xnnsa za ne paspymasai namwie rpazose w ion za ,noueie zocionno" sozwienwie
na zsw+enweio s cipanaia. peuennsanxw, ue camw ne me morai za sozni ycnemno
sonna npoiws iypuwie, w cipaxysanxw ce oi nanazenwe na monzoscxwn xnns, aien
acapaa npezno+wn za ce noi+pcw nozxpenaia na onma w eneuwn. iasw mwcwn
wnw naiosapenw ei+p apueswu w ome ezwn +nrapcxw panuwcxaneu. nauanoio na
1647 r. cnez mnoro
onacnociw ie npwciwrnanw npw noncxwn xpan nazwcnas IV. e ipnsano za ro
sanosnani c ocianosxaia s cmancxaia wmnepwn w roiosnociia na napoza za
s+ciane, za ce pasceni c+mnenwnia w xoneanwnia y nero. o zymwie na apueswu ie
wsno+wnw npwuwnwie, pascennw c+mnenwnia; pasxasanw sa c+nswie, nnaua, sonnia w
+enanweio na napoza; pasxpwnw ncno c+cionnweio, cwnwie w cipaxa na iypuwie.
oncxwni xpan npwen c s+siopr iexnwn nnan, nwcan na cson np+s soenauannwx za
npwseze s pez soncxaia w onswn aien acapaa sa ,s+pxosen npezsozwien na uenwn
siox". panni sanswn c+mo, ue cam ion c zpyra soncxa me ro nocnezsa w nozxpenw.
nazwcnas IV wsnpaiwn opaino zeneraiwie za c+omni sa+naia seci na napoza, xaio
wm zan uepseno xazweno sname c xp+ci, np+cien, csemenwuecxw oze+zw w cson
nopipei xaio sown c naznwc:,manie me npwswzen w napwcysan, zoxaio zonza +ws w
wciwncxw." esw zapose cwmsonwswpanw nerosoio pemenwe za c+zencisysa sa
ocsoo+zenweio na nopoenwie napozw oi ocmanuwie. o pasnwunw npwuwnw w
c+opa+enwn oaue xpanni ne ociaswn +nrapcxwie npaienwuw za npoz+n+ai
n+iysaneio cw zo eneuwn.
pezasanxw na snamxwn xnns nwcmaia w xasanoio oi xpann, npaienwuwie samwnanw
nesaasno sa +nrapwn, sa za wssecini ,sozauwie na zenoio", xowio wnw s c+mnoci
w wnwuwaiopwie na unnoio omo nauwnanwe. a c++anenwe . apueswu ne e c+omwn
wmenaia na iesw sozauw na ocsoozwiennoio zsw+enwe na +nrapwie, no e oiennsan
nnxow wniepecnw nanxzenwn sa ocianosxaia s cipanaia: npaienwuwie wnw
nocpemnaiw c pazoci; ie wnw ye+zasanw xonxo necno ,mo+e za +ze ocsoozen
siox+i"; noxassanw wm nnxow nyciw mecia, onpasnenw oi iypuwie, x+zeio no-pano
ie wnw s ronnmo mno+eciso. osa wsseciwe rosopw sa wsiernnne na ocmancxwie
soncxw oi esepna +nrapwn, nano+eno seponino oi pwicxaia sonna. csen iosa .
apueswu wspwuno oiennssa, ue npw iosa zsw+enwe xaionwuwie w npasocnasnwie wnw
nan+nno ezwnnw w ue +nrapwie wnw iaxa s+ozymesenw, ue sapasnnw sa npezwmnaia
npeznasnwsoci w cipax; nanpoiws, iypuwie wnw sarywnw npezwmnaia cw rpyoci w
z+psoci w cpez inx uapnno ynwnwe.13
cwuxw npwroiosnenwn w unnoio s+ozymesnenwe na napoza npes 16461647 r. oaue ne
zosenw zo peannw pesyniaiw. oncxwni cenm oixasan za zaze cymw sa nosa sonna c
opiaia; neouaxsanaia cm+pi na noncxwn xpan nazwcnas IV /1648/ ocyeiwna scwuxo.
I . 1649-1650 . nanoseie sa
ocsoo+zenwe s +nrapwn oaue ne
212
wnw wsociasenw w wnw nasenw s ianna nwso zse rozwnw. ei+p orzan, xonio
nec+mneno wrpaen p+xosozna ponn s onwcsanwie c+wiwn, ezsa cz+p+an napoznoio
s+sy+zenwe, m+uen ce za s+snwpa ynia, xaio c+seisan +nrapwie za wsuaxai
passwiweio na c+wiwnia s onma. o ie ,nacionsanw za ce sanoune s+cianwe"
nwme . apueswu. orasa ei+p orzan saezno c zpyrw uwnposcxw n+psenuw x+m xpan
na 1649 r. npwciwrnanw s peswzenuwnia na snamxwn xnns +proswme. aien
acapaa wsnpaiwn za noswxai . apueswu, xonio npewsasan s onzosa.
+proswme wno pemeno za wsnpaini apueswu s onma, scipwn w eneuwn, sa za
sanosnae npaswiencisaia na iesw z+p+asw c nozroisenwn nnan w za wszencisysa
inxnaia nozxpena. paienwx+i wn cnazen c n+nnomomnw nwcma oi apxwenwcxon .
orzan, oi Ipanuecxo apxa-nwu, xonio ce napwua ,ynpaswien" na onaciia, w oi
,napozwie na +nrapwn" /axiwuecxw oi uwnposcxw n+psenuw/. wcmaia nocni zaia 18
zexemspw 1649 r. namxwni xnns oi npeznasnwsoci za ne wsno+w cee cw w z+p+asaia
cw zan camo ycinw yxasanwn.
nwcmoio na I. apxanwu, azpecwpano zo cenaia na eneuwancxaia penynwxa, ce
xassa, ue ion ipnsano za samwne saezno c . apueswu, sa za wsno+w ,namwie
zena", none+e nosnasan zope meciaia w ocioniencisaia, cwnwie w c+cionnweio na
zyxa wnw no-cxopo ,cmymenweio na iypuwie". on oaue wn s+snpennicisysan,
none+e xaio cny+eno nwue ipnsano za cw +ze nocionnno s cipanaia, sa za ne
c+yzw nozospenwe y iypuwie. me no-xpacnopeuwso w s+nnysamo e c+z+p+anweio na
nwcmoio, xoeio zanw uwnposcxwie n+psenuw: ,we, napozwie na sioxa, cwp. na
anxanwie w npezw scwuxo na oraioio uapciso +nrapwn c enw pazw, c noenenw
rnasw, nper+penw oi iwpanwnia, c xn+inanw ouw, c uesnemw cwnw..., ce op+mame
sa nomom x+m snazeienwie na cseia... za wsronni iwpanwna oi sioxa. apoz+i
nanoso nacionsa za ce ocsoozw w wsnpamame c+mwn npaienwx zon ei+p apueswu
+nrapwna npw cseinenmwn xpan asw-mwp, npw asrycienmwn wmnepaiop w npw cseinen-
maia w npecnasna penynwxa eneuwn, xaio +enaem in za npoz+n+w macinwswn cw
ycnex w za npoyzw sacnanwn +nrapcxw n+s, samoio ion, maxap ome za zwma, ne
+wsee nan+nno."14
i nwcmoio na ei+p orzan ce sw+za, ue uwnposcxwie p+xosozwienw w snamxwni xnns
c+ciaswnw nnan sa ronnma oma axuwn npoiws ocmancxaia z+p+asa. nan+i ce rpazen
na ye+zenweio, ue scnezciswe na pwicxaia sonna w na s+ipemnwie neypezwuw
wmnepwnia wna oicnanana. ,wnwie na iypuwie nwme ei+p orzan s iesw semw
ca wsiomenw, camwie ie ca o+pxanw, nwxax+s pez w
ronnm cipax." nwuwaiopwie na iosw nouwn snpsanw, ue rnasnaia ie+eci na opaia
me wsnecai anxancxwie napozw, uwnio zyx wn oz+p w noswmen, a iosw na
npoiwsnwuwie wm nonw+en. i ascipwncxwn wmnepaiop ce wcxano za npwxose w za
paswe cwnwie na yzwncxwn nama, a oi eneuwancxaia penynwxa za npoz+n+w
sonnaia cw npoiws cmancxaia wmnepwn. nez xaio nanomnn sa nponycnaiwie
s+smo+nociw s nperosopwie c nazwcnas IV npezw zse rozwnw, . orzan npwxansan
nacionuwso za ne ce nponycne noswni xpanno naronpwnien momeni sa ocsoo+zenwe
na anxancxwie xpwciwnnw. ,xo ipnsa za ce onwia nemo nwme ion, cera e
spemeio, cera e zenni na wsxynnenweio."
zoxymeniwie nnma xonxpeinw zannw sa s+-cianwuecxwie cwnw, na xowio pasuwianw
p+xosozwienwie na ocsoozwiennoio zsw+enwe s +nrapwn, seponino oi c+opa+enwn
sa cexpeinoci. ssecino yxasanwe s iosa oinomenwe ce namwpa s c+uwnenweio na
iorasamnwn seneuwancxw asiop nzpea anwepo, xonio nwme, ue . orzan nozroisnn
s +nrapwn x+m zsazeceiwna xwnnzw onuw s cnyuan, ue sanoune sonna c iypuwie.15
nez mnoro npenniciswn . apueswu npwciwrnan s+s apmasa w wn npwei oi senwxwn
xanunep conwncxw w noswn xpan n aswmwp /16481668/,xonio c+momspaswn
roiosnoci za nozxpenw nauwnanweio na +nrapwie. oncxoio xpanciso no iosa speme
oaue ce namwpano s ipyzno nono+enwe. csoozwiennaia opa na yxpawncxwn napoz
ce paspacisana. orzan Xmennwuxw ocsoozwn wes w ciwrnan zo sos. asauwie w
ipancwn-sanuwie wcxanw za wszwrnai sa noncxw xpan ipancwnsancxwn xnns axouw.
io samo, xoraio . apueswu wsno+wn npez n+pswie cenaiopw na noncxoio xpanciso
mwcwnia cw, ie nociaswnw xaio ycnoswe sa yuaciweio cw za ce sxnxuw s+s sonnaia w
scipwn, a eneuwn za npoz+n+asa soennwie zenciswn npoiws iypuwie.
. apueswu npwciwrnan s+s wena s xpan na man 1650 r. w wn npwei oi wmnepaiop
Iepzwnanz III /16371657/, xonio wsxasan ronnmoio cw c+uysciswe x+m +nrapcxwn
napoz w no+enan or no nnxax+s nauwn za my nomorne za ce ocsoozw; ion cam oaue
ne mo+en za sanoune axiwsnw zenciswn cpemy cyniana, none+e ce namwpan s mwp c
nero; wsuaxsan za swzw w namepenweio na penynwxa eneuwn, xonio wna nan-cwnna
s iosw c+xs w morna za npoz+n+w sonnaia zo noezen xpan. asw noswuwn na
wmnepaiopa npowsiwuana oi ocioniencisoio, ue scipwn ioxy-mo wna wsnnsna oi
wsio-
s. Uoan saciasxa oi esanrenwe oi asapz+wmxo /XVI s./. H+pxosen wciopwxo-
apxeonorwuecxw mysen own
I XVII .
4
mwiennaia pwzeceirozwmna sonna w no cwnaia na ecisancxwn mwpen zorosop /1648/
Tseuwn saena snauwienna uaci oi cesepnwie onaciw na epmanwn. ce nax Iepzwnanz
zoaswn, ue wn c+rnacen na iosw mwp c uen nerosoio uapciso ,za nouwne w za
naepe cwnw... sa cipax na ypuwna". +s wena . apueswu ce cpemnan w noi+pcwn
c+zencisweio na seneuwancxwn w wcnancxwn nocnanwx. ocneznwni oeman za paoiw
sa ycnexa na zenoio npez wmnepaiopa w npez cson xpan. csen iesw omw ysepenwn
. apueswu ne mor+n za nociwrne nemo noseue s ascipwncxaia cionwua.
+nrapcxwni npaienwx samwnan sa eneuwn, x+zeio npwciwrnan s nauanoio na xnw
1650 r. a cexpeiapn na seneuwancxwn cenai ion npezciaswn ocsen nwcmaia oi
uwnposcxwie p+xosozwienw w ezno nwcmo oi noncxwn nocnanwx s+s wena. nero ce
npenop+usan +nrapcxwni zenerai w ce wsi+xsano, ue s nerosaia mwcwn ce nociasnn
s+npoc oi wsxnxuwienna sa+noci, ue iosa wno ezno ,npecsnio na-
uwnanwe". ocnanwx+i oiennssan c+mo, ue noncxwni xpan w neroswie nwsxw
c+seinwuw wnw nan+nno cxnonnw za ro nozxpenni.
a 7 xnw 1650 r. . apueswu wn npwei oi zo+a na penynwxaia w neroswn c+sei w
npouen npez inx nwcmeno wsno+enwe sa mwcwnia, c xonio wn naiosapen. on
nocousan wspwuno, ue wn wsnpaien oi ,napoza, paszsw+en w s+ozymesen za ce
ocsoozw", s c+rnacwe c snamxwn xnns w ue noncxwni xpan w ascipwncxwni wmnepaiop
ro nacouwnw x+m eneuwancxaia penynwxa xaio ,rnasa na iosa zeno". a iosa
wsno+enwe zo++i oirosopwn xpaixo w c nan-omw zymw. +npexw owuwannwn w xnazen
oirosop zsa znw no-x+cno . apueswu ce nswn nanoso npez cenaia w npezciaswn
zpyro, no-omwpno wsno+enwe sa csonia mwcwn. aio pasxasan nozpono sa onwiwie
za ce nociwrne ezwnozenciswe me+zy esponencxwie snazeienw sa ocsoo+zenwe na
anxancxwie napozw npes 1630 w 1647 r., ion nozuepiasan, ue nwxora momeni+i ne
wn iaxa naronpwnien sa wsronsane na iypuwie, xaxio cera: zyx+i na xpwciwnnwie
wn noswmen, iypuwie, nanpoiws, wnw cnomenw w cwnwie wm pasnewienw; cynian+i
ne wn iaxa cwnen, xaxio mnoswna cuwianw; ion +enaen mwp ,noseue oi saex,
nozronen oi xp+i-xw", xaio sw+zan ,ronemwie s+nnenwn s cocisenoio cw uapciso w
sarywie na xopa no cyma w mope s npoz+n+enwe na meci rozwnw"; oixaxio cynianwie
sasnazenw sioxa nocousan . apueswu nwxora ne e wmano ionxosa yzono speme
sa ocsoo+zenweio my, xaxio cera. +m xpan na wsno+enweio cw wcxan za my +ze
npezociasena s+smo+noci za samwne sa wm, sa za ce cpemne c ezno nwue, xoeio ro
uaxano, w za ro wsnpaiw nesaasno npes yposnwx sa +nrapwn, sa za ysezomw
iamomnwie ,sozauw na sioxa" sa scwuxo ciopeno. osa nwue no scnxa seponinoci
wn ei+p orzan, c xoroio . apueswu ce cpemnan npes noemspw c+maia rozwna s
nxona. on s+snamepnsan za ce s+pne npes wena s+s apmasa, sa za c+omw iam sa
onosa, xoeio ce zorosopwn c seneuwancxoio npaswienciso.16
sno+enwie ocioniencisa noxassai xonxo cepwosno rnezanw na sanounanoio
nauwnanwe ne camo . apueswu, no w . orzan, w zpyrwie p+xosozwienw na
+nrapwie, snpernanw ce wsunno s nozeioio zeno.
a 12 xnw seneuwancxwni cenai oirosopwn nwcmeno na Ipanuecxo apxanwu w na .
orzan, xaxio w na wsno+enweio na . apueswu. aio ws-
ipanwua na ciopwn na +nrapwn, nwcana oi ei+p orzan /1667/. aiwxancxa
anocionwuecxa wnwoiexa, Ionz yp+w-ano aiwnw
xassan c+uysciswe sa ,nnauesnoio nono+enwe na xpwciwnnwie s +nrapwn, +ecioxo
yrneinsanw oi ocmancxaia iwpanwn", cenai+i sanswn, ue me npoz+n+asa sonnaia sa
pwi w no iax+s nauwn me saz+p+a w oixnonnsa iypcxwie cwnw; ocsen iosa me
nanpasw noci+nxw npez nnxow uy+zw snazeienw za nozxpenni ,iesw naroueciwsw w
cseiw pemenwn". iosa seneuwancxoio npaswienciso noxasano, ue io nnmano
namepenwe za pasmwpnsa sonnaia cw c ypuwn w na anxanwie w ue nezoouennsano
s+smo+nociwie na ocsoozwiennwie zsw+enwn na anxancxwie napozw.
o iosa speme seneuwancxwni cenai c nnxonxo nosepwiennw nwcma oi xnw 1650 r.
ysezomwn csowie nocnanwuw s wm w wena sa mwcwnia na . apueswu, xaxio w sa
oinomenweio na penynwxaia x+m neroswie npezno+enwn. i iesw zoxymeniw ce sw+za,
ue seneuwancxwie z+p+asnwuw wsnonsysanw mwcwnia na ronemwn +nrapwn, sa za
nposepni no-zope s+nmnaia nonwiwxa na onma, ocoeno nennwie xoneanwn, zanw za
nacouw cwnwie cw cpemy opiaia wnw cpemy ycwn. +oiseino na iosa w
zpwaiwuecxaia penynwxa yiounnsana w nxancwie s csonia noswuwn. iosa
seneuwancxoio npaswienciso noxasano, ue rneza na mwcwnia na . apueswu xaio na
sa+na ci+nxa s+s ssawmooinomenwnia me+zy iorasamnwie esponencxw z+p+asw,
npoiwsnwuw na ocmancxa ypuwn.17 cwnwnia na +nrapcxwie uwnposcxw zenuw w na
snamxwn xnns za +ze copmwpana npoiwsoocmancxa xoanwuwn w iosw n+i ociananw
esycnemnw.
I 50- 60- XVII . +nrapcxoio
nacenenwe, sa xoeio pocisoio ciasano sce no-nenonocwmo w xoeio nacwnwnia na
noiwcnwuwie zose+zanw zo oiuannwe, ne ryeno naze+zw w i+pceno zpyrw s+smo+nociw
za ce oi+pse oi wroio. wnposcxwie n+psenuw ce cipemenw za ne nponycnai nwio
ezwn yzoen cnyuan, sa za c+ueiani ycwnwnia na +nrapwie c iesw na c+ceznwie
anxancxw napozw, w za namepni s+nmna nozxpena sa iesw nnanose.
nauanoio na 50-ie rozwnw nonwiwuecxaia ocianosxa s rowsiouna spona zasana
ocnosanwe na anxancxwie zenuw sa ycnex na ezno noso ocsoozwienno nauwnanwe. o
speme na ie+xaia sonna na yxpawncxwn napoz orzan Xmennwuxw ce cipemnn za
wsrpazw c+xs me+zy npasocnasnwie napozw pycw, yxpawnuw, +nrapw, c+pw, r+puw,
monzasuw w snacw c uen za +zai ocsoozenw semwie, sasseiw oi iypuwie. iosa
oinomenwe ion wn nac+puasan ocoeno oi uapwrpazcxwn scenencxw naipwapx w oi
epycanwmcxwn naipwapx awcwn. emenweio sa npwc+ezwnnsane na xpanna x+m ycwn
noziwxnano xnnseie na onzosa w
namxo za noi+pcni n+i sa cnw+enwe c mocxoscxwn uap s+pxy ocnosaia na omaia
npasocnasna snpa w opaia npoiws iypuw w iaiapw. pes 1656 r. monzoscxwni xnns
npwsnan s+pxosencisoio na pycxwn uap, cxnxuwn soenen c+xs c nero w ce saz+n+wn,
xoraio pycxwie soncxw soxsai npoiws iypuwie, monzascxoio nacenenwe w sonnwuw za
rw nozxpenni. omaia sonna npoiws ocmanuw w iaiapw ce npezsw+zana ocoena ponn
na opaia na anxancxwie xpwciwnnw na xr oi ynasa, oaue sanounanaia sonna c
onma /16541667/ w c Tseuwn /16561658/ nonpeuwna na pycwie za sanounai sonna w
c cmancxaia wmnepwn.18
onwiwuecxwie zenuw oi anxancxwie cipanw ne ce oixasanw oi ycwnwnia cw za
i+pcni n+i x+m wsasnenwe oi pocisoio. nopez wsiounwx oi XVIII s. npes 1656
r., cnez sasp+maneio na nosonasnauenwn apxwenwcxon . apueswu s nerosaia
peswzenuwn s onzosa, ce c+cionno ianno c+semanwe me+zy nexonuwna swcmw
npasocnasnw w xaio-nwmxw zyxosnwuw: i+pnoscxwn npasocnasen mwipononwi wpwn,
cp+cxwn wnexcxw naipwapx as-pawn /16481655/, uapwrpazcxwn excnaipwapx ap-
ienwn w zpyrw nwua. c+saxnniweio snesnw w xnnseie na namxo w na onzosa.
asnpaienw wnw npaienwuw w nocnanwn zo nacenenweio na anxancxwie cipanw zo
+nrapwie, c+pwie, ananuwie w r+puwie. uacinwuwie s sarosopa wsnpaiwnw ei+p
apueswu s+s wena. on sanosnan Iepzwnanz III c nnana sa zenciswe, npezno+en oi
anxancxwie zenuw wmnepaiopcxwie soncxw za sanounai onepauww cpemy iypcxwie
cwnw s nrapwn w X+psaicxo, x+zeio ie wnw manouwcnenw nopazw sonnaia c eneuwn
sa pwi; no c+moio speme anxancxwie napozw menw za sanounai s+cianwe.
mnepaiop+i oaue npeuenwn, ue wno neoxozwmo, n+pso, za ce ycianosw mwp me+zy
xpwciwnncxwie snazeienw w ocoeno za ce nozopni oinomenwnia me+zy noncxwn xpan
w so+za na xasamxoio ocsoozwienno zsw+enwe orzan Xmennwuxw. poiwsopeuwnia
me+zy inx npeuenw za ce nociwrne paswpaienciso me+zy onma, ycwn w xpanna.19
o iosa speme s spona ce oopmwnw zse nonwiwuecxw rpynwposxw. znaia Ipanuwn,
nrnwn, Xonanzwn w Tseuwn ce cipemnna za npwsneue na cson cipana w onma w
wna cxnonna, omo sseio, za nozxpenn ypuwn. pyraia rpynwposxa opasysanw
Xacyprcxaia monapxwn w ycwn, xowio c+mo +enaenw za npwsnexai na cson cipana
onma; wmenno iesw z+p+asw wnw nenocpezciseno sannamsanw oi ocmancxaia arpecwn
w ie wmanw iepwiopwannw w zpyrw cnopose c wmnepwnia w nennwn sacan pwmcxoio
xanciso. niepecno e, ue s ezno nwcmo na msezcxwn xpan zo cyniana oi iosa
speme /16571658/ ce xassa, ue repmancxwni
216
wmnepaiop w pycxwni uap sa nwmo zpyro ne mwcnenw noseue ocsen sa ocsoo+zenweio
na r+puwie w +nrapwie w scwuxw nozanwuw na cyniana, wsnosnzsamw npasocnasnaia
snpa.20
a wsrpa+zane na c+xsa me+zy ipwie ronemw monapxww s pezna w siouna spona
npeuena sonnaia me+zy onma w ycwn, xonio sanounana oi 1654 r. ipeme++i za ce
namepw n+i sa nomwpenwe me+zy iesw zse z+p+asw zosen ascipwncxwn wmnepaiopcxw
zsop npes 16561657 r. zo samwcnnneio na ezna sa+na zwnnomaiwuecxa wnwuwaiwsa
za ce onwia nousaia sa wsrna+zane na xonnwxia me+zy orzan Xmennwuxw w noncxwn
xpan.
ssecinociia na . apueswu xaio neymopwm painwx sa nociwrane na ezwnozenciswe
me+zy xpwciwnncxwie z+p+asw, neroswni zwnnomaiwuecxw onwi w nosnasane na
cnasnncxwie eswuw nacouwnw Iepzwnanz III za swzw s neroso nwue nozxoznm
wsn+nnwien na sa+na zwnnomaiwuecxa mwcwn zo orzan Xmennwuxw. pes iasw mwcwn
swencxwni zsop ce naznsan za ciane nocpeznwx npw nomwpnsaneio na onma c
xpanna. pes nnyapw 1657 r. . apueswu nonyuwn wncipyxuwn w n+nnomomwn sa
nperosopw c zseie cipanw, a saezno c iosa w iwinaia ,wmnepaiopcxw c+seinwx" w
naropoznwuecxo ssanwe.
peozonnsanxw ronemw ipyznociw ws z+nrwn n+i npes onyciomenw oi sonnaia semw,
cyposw ciyzose w naciwrnanaia ro oneci, npaienwx+i ycnnn za npwciwrne s
wrwpwn, peswzenuwnia na . Xmennwuxw. o iosa speme iam wmano noconcisa oi
Tseuwn, pancwnsanwn, ypuwn, onzosa, namxo w oi pwmcxoio xanciso. cno+naia
zwnnomaiwuecxa ocianosxa apueswu ycnnn za nonyuw c+rnacweio na xasamxwn so+z
sa nomwpenwe c onma, xaio npwen nocpeznwuecisoio na wmnepaiopa. esyniaiwie oi
mwcwnia wnw swcoxo ouenenw xaxio oi Iepzwnanz III, iaxa w oi nacnezwnwn ro eo-
nonz I, xonio c+c cneuwanen zexpei oi 1668 r. npwsnan sacnyrwie na . apueswu w
zan na nero w poznwnwie my aponcxa iwina.21
cnemnoio sas+pmsane na mwcwnia na . apueswu s xpanna w zazenwie my swcoxw
wmnepaiopcxw oinwuwn nec+mneno nozencisysanw oozpwienno s+pxy nacipoenwnia na
uwnposcxwie +nrapw.
nwcma oi 15 noemspw 1658 r. ei+p orzan w Ipanuecxo apxanwu c+omwnw na cson
wssecien c+rpa+zanwn w c+painwx, ue ,napoz+i s +nrapwn" wn pemwn ,za s+ciane
npoiws iypcxaia iwpanwn w za oixs+pnw nnauesnoio pociso"; ie ipyzno ycnnsanw za
saz+p+ai nacenenweio, xoeio wcxano za nanazne iypcxwn ynpaswien s wnposeu w
xopaia my w za rw wswe; nopazw iosa yn+nnomomasanw . apueswu za zencisysa sa
nomom npez wm-
onwiwuecxw mwcww s spona npes XVI w XVII s. sa ocsoo+zenweio na +nrapwn
^
<>

, :
X X H 1586-1587 .
U 1590 1603 .
X X H U 1595 .
H II 1597 .
H X 1647 1674 .
X U ,. " 1688-1689
1691 .
| I H 1670 .
H

, HI:
1 TUH
2
3
4
5
6 T
I XVII .
X
()
T
p
ne+xo es.
azo+xaes.
ycxo c I.
o
o
<>
.<>' o, \ "* - B.1
/////

///-!/.
I--------------1 I
1:20 000 000 0 200 400
nepaiopa w seneuwancxwn nocnanwx s+s wena. axso nanpaswn s+s sp+sxa c iosa
+nrapcxwni naipwoi, e newssecino, no w iosw nouwn ne zosen zo nnxax+s peanen
pesyniai.22
oswie s+nnenwn s +nrapwn w nauwnanwnia na uwnposcxwie zenuw, wsrne+za, ce
namwpanw s nnxaxsa sp+sxa w wnw nac+puasanw oi c+wiwnia, xowio no iosa speme
ciananw s c+ceznwie zonno-zynascxw xnn+ecisa. pes 1657 r. senwxwni seswp
yciaa sonpxnx nwmwn oi snaci w nporonwn oi cipanaia cezmwrpazcxwn xnns eopr
axouw II. axouw oaue ycnnn za ce s+pne, oixs+pnwn saswcwmociia cw oi cyniana
w sanounan oixpwia sonna. snpaienwni cpemy nero snamxw xnns wxnn III nocnezsan
npwmepa my. xopo s ipwie xnn+ecisa ezmwrpazcxo, namxo w onzosa sanounana
oma sonna npoiws opiaia. cmancxwie soncxw naueno c+c cwnwcipencxwn nama
nasnesnw s+s namxo, no wnw paswiw w ezsa ce cnacwnw c nrciso. namxw oipnzw
nanaznanw ycnemno zopw rpazoseie X+pcoso, wnwcipa, yce w wxonon. wxnn III
wsnpaiwn npes 1658 r. npaienwuw s+s eneuwn w wm, sa za conzwpai mnenweio na
iamomnwie ynpasnnsamw cpezw oinocno sanounanoio s+cianwe w s+smo+nociwie sa
nonyuasane na nozxpena. pes 1659 r. c nozona mwcwn na anaz wn wsnpaien
uwnposcxwni panuwcxaneu pwropwn, ezwn oi zenuwie na xaionwmxaia nponaranza s
+nrapwn w namxo.23 o-x+cno /1675/ ion wn nasnauen sa xycioc w rnasen swxapwn
na +nrapcxwie pan-uwcxanuw.
pes cnezsamwie rozwnw ocmancxaia z+p+asa ycnnna za cma+e c+npoiwsaia na
zynascxwie xnn+ecisa w za rw nociasw nanoso noz cson ipwy-iapna saswcwmoci.
nwiwie na +nrapcxwie xaio-nwmxw w zpyrw nonwiwuecxw zenuw za i+pcni nozxpenaia
w c+ipyznwuecisoio na zonnozynascxwie xnn+ecisa s opaia sa oixs+pnnne na
uy+zoio rocnozciso oaue ne npeciananw.
a nosw nponsw oi iax+s xapaxiep x+m cpezaia na 60-ie rozwnw na c+moio cioneiwe
ce cpemai zannw s zoxymeniwie sa zennociia na xaionwmxaia nponaranza s +nrapwn.
pes 1666 r. uwnposcxwni panuwcxaneu iean ne+eswu zonacn na onrperauwnia s
wm, ue neroswni c+nepnwx uwn-posuanwn+i aspwn anuwu /omacwn/ snwsan s
nonwiwuecxw nperosopw c xnnseie na namxo w onzosa.24
. 16731674 . syxsaneio na oncxo-iypcxaia sonna /
16721678/ c+yzwno naze+zw y +nrapwie w noziwxnano iexnwie nonwiwuecxw
sozwienw x+m nosw ycwnwn sa opranwswpane na c+smecina opa na anxancxwie
napozw c esponencxwie xpwciwnncxw cwnw. nez ianno cnopasymenwe me+zy
snamxwn xnns pwropwn wxa, monzoscxwn xnns iean eipamxo w cowncxwn
apxwenwcxon ei+p orzan ei+p apueswu nonyuwn n+nnomomnw nwcma oi ipwmaia.
nwcmoio na . orzan, nwcano s wnposeu na 15 mapi 1673 r. w azpecwpano zo
eneuwancxaia penynwxa, ce nocousa, ue ,wsiounwni napoz" cera noseue oi scexw
zpyr n+i cionn is+pzo na csowie naropoznw mwcnw w namepenwn za ce ocsoozw oi
nan-y+acnoio pociso, a c+mo ,za nozyzw xpwciwnncxwie snazeienw za nozxpenni c
nomomia cw iesw naroueciwsw w cseiw pemenwn". nwsxw no cmwc+n wnw nwcmaia na
monzoscxwn xnns w neroswn n+nxosozeu pwropwn Xa-acwenxo.
pes c+maia 1673 r. mecizeceirozwmnwni seue painwx sa ocsoo+zenweio na
+nrapwie ce nar+pwn c ipyznaia mwcwn za ce onwia nanoso za nociwrne
ezwnozenciswe me+zy snazeienwie na onma, scipwn w eneuwn. an-nanpez ion
noceiwn onma, xonio nopazw sonnaia c iypuwie ce noxasana roiosa za nozxpenw
omaia xaysa. +s wena . apueswu wn npwei narocxnonno oi wmnepaiop eononz.
yx mwcwnia na +nrapcxwn naipwoi oaue ce nai+xnana na ronemw cn+nxw oi cipana
na nancxwn nynuwn, xonio oixasan za my nossonw za npoz+n+w n+iysaneio cw sa
ianwn. . apueswu my nanwcan ocionno nwcmo, s xoeio wsno+wn wciopwnia na cson
+wsoi, sepyx w cmwc+na na mwcwnia cw; ion wsi+xnan, ue ,wsiounwie napozw... ne
+enaenw seue za nonacni ian pown w za rnezai nocionnno spa+ecxwie onyciomenwn";
saiosa wnw roiosw ,no-cxopo +wsoia cw za saryni w xp+sia cw za nponeni,
oixonxoio nenpecianno za i+pnni w za rnezai snouwncisa"; sapazw iosa ion wn
naiosapen ,s wmeio na ora, snpaia w oieuecisoio" c iasw ipyzna mwcwn.
+npexw s+spa+enwnia na nancxwn nynuwn . apueswu samwnan sa eneuwn, x+zeio
npwciwrnan s nauanoio na noemspw. a 5 zexemspw ion wn npwei oi cenaia na
penynwxaia w npezan nwcmaia, xowio nocen. cson memoap ion wsi+xsan, ue
nnanoseie sa +zemaia sonna ca c+opasenw c wniepecwie na camaia eneuwn; in
ipnsano za ce namecw ezsa xoraio zonnozynascxwie xnnse w anxancxwie napozw
sanounai opaia s csowie semw, xaio wsnpaiw cyxon+inw wnw mopcxw soncxw za
sassemai oineiwie n npezwmnw snazenwn w za z+p+w npwxosanw cwnwie na
nenpwnienn.25
iesw npezno+enwn na +nrapcxwn naipwoi nwuw pemwmociia na p+xosozwienwie na
zsw+enweio s anxancxwie cipanw za sanounai n+psw opaia w za noemai rnasnaia
ie+eci, xaio c+mespemenno npeznaranw na npaswiencisaia na cnomenaiwie esponencxw
z+p+asw nan-wsroznw, c+opasenw c iexnwie wniepecw ycnoswn sa yuaciwe s oma
I XVII .
xoanwuwn. sa znw no-x+cno cenai+i npwen oirosopa, xonio wn sp+uen na .
apueswu. nero c nan-omw zymw ce wsxassano c+uysciswe x+m c+zaia na
nopoenwie napozw w no+enanwe sa ycnex na xpwciwnnwie.26 nez sas+pmsane na
pwicxaia sonna seneuwancxoio npaswienciso wno ome no-manxo cxnonno za ce
namecsa s nos xonnwxi c cmancxaia wmnepwn.
uiwswni oixas na seneuwancxwn cenai ne cnpnn neymopwmwn pazeien sa
ocsoo+zenweio na +nrapwie . apueswu. on nowcxan paspemenwe oi onrperauwnia
za oiwze s wm, sa za sanosnae nanaia c wncipyxuwwie w nwcmaia, zazenw my oi
xnnseie, w za c+omw ycino sa+nw iannw, sa xowio wn roios za nociasw na xapia
+wsoia cw w za nponee xp+sia cw. ,aznsame ce nwcan . apueswu, ue me +zem
s+snarpazenw oi cs. onrperauwn, a ne oin+cnaiw; ue me +zem zonycnaiw, a ne
iop-mosenw, oropuasanw w oiuansanw; cwnose cme npouee na csoozna +ena, a ne na
pownn." pemwmociia cw za zoseze zoxpan nozeiaia mwcwn ion ne ce noxonean za
sansw, ue axo my ce nperpa+za n+ini x+m cseiwn npecion, ,me ce oixa+e oi apxwe-
nwcxoncisoio w oi scwuxw npasnw iwinw"27. +m cpezaia na nnyapw 1674 r. .
apueswu nonyuwn nossonenwe za oiwze s wm, no nopazw oneci ne ycnnn za samwne
nesaasno.
nez xaio nono+wn ronemw ycwnwn za yezw npaswiencisoio na onma, scipwn w
eneuwn za oezwnni cwnwie cw w za npeznpwemai omw zenciswn cpemy cyniancxa
ypuwn w cnez xaio swznn, ue iesw nerosw ycwnwn sas+pmwnw, es za ce nociwrnai
c+mecisenw pesyniaiw, cnomenwni seue oi rozwnwie w iepsan oi oneci +nrapcxw
naipwoi ne ce npwmwpwn. on ne npecianan za i+pcw s+nmna nozxpena sa zenoio na
csowie c+napoznwuw. a pasnwxa oi npezwmnwie cw mwcww, xowio mwnasanw owxnoseno
npes apmasa, wena w eneuwn, iosw n+i nowcxan c+zenciswe oi zpyrw esponencxw
snazeienw. a n+i sa wm ion ce oiwn s+s Inopenuwn. axio ce sw+za oi ezno
nwcmo na nancxwn nynuwn s iosw rpaz oi 15 anpwn 1674 r., . apueswu ce onwian
za cneuenw sa cson nnan iocxancxwn zyx. csen iosa ion nocen nwcma sa
,xpwciwnnen-mwn" xpan na Ipanuwn w sa casoncxwn zyx. +snpennicisysan za n+iysa
oi oneciia cw, +nrapcxwni npezciaswien wsnpaiwn iesw nwcma no pencxwn
nocnanwx, sa za +zai npezazenw na c+oiseinwie zsopose.28
e e wssecino xax wnw nocpemnaiw oi cnomenaiwie snazeienw iesw npezno+enwn na
. apueswu w zanw wno npeznpweio nemo xonxpeino. s+pze seponino e, ue w iyx
neroswie ycwnwn ca wmanw ne no-ronnm ycnex oi iosw s ociananwie esponencxw
cionwuw. osw onwi za pasmwpw snauw-
ienno xp+ra na mwcwnia cw oaue noxassa xaxsa newsuepnaema snpa w xaxsa is+pza
pemwmoci sz+xnosnsana . apueswu w zpyrwie nerosw c+painwuw s +nrapwn. e ce
sanasnnw w sa nan-manxaia naze+za, wsnonsysanw w nan-manxaia s+smo+noci, sa za
npwzsw+ai x+m ycnex ocsoozwiennoio zeno na csonia cipana.
eciia sa ronnmaia noeza na n owecxw naz iypuwie npw Xoiwn sasapwna .
apueswu onen, no in nopozwna y nero nos wsnwx na cwnw w snpa. a nero iasw
noeza wna ,yzap na o+ecisenaia zecnwua, sa za cma+e swcoxomepweio" na spara;
nonnuwie ipnsano za npoz+n+ai noxoza cw ,ois+z ynasa w za s+scianosni snameio
na cnacwienn s omwpnwie onaciw na +nrapwn w no epno mope".29
aio npwciwrnan s wm, . apueswu ce nswn npez nana nwmeni X /16701676/,
cpemnan ce c nnxow xapzwnanw w uy+zw nocnanwuw. cwuxw inx ion ce cipemnn za
yezw, ue cmancxaia wmnepwn wna oicnanana mnoro, ue wna sarywna ronnma uaci
oi csowie soncxw w ne mo+ena za naepe nosw nopazw ne+enanweio na nennwie
nozanwuw za xozni na sonna. oxopenwie cipanw ne mo+enw za nonacni seue wroio na
iypcxaia iwpanwn. . apueswu ce cipemnn za snymw na nanaia, ue ipnsano za
+zai nozxpenenw nonnuwie, sa za npeznpwemai naci+naiennaia sonna npoiws
iypuwie, ,za npemwnai ynasa w nasnnsai s +nrapwn".
pes nocneznwie rozwnw na +wsoia cw,npez-uyscisysanxw, ue sanaznwie z+p+asw w
iosw n+i ne me nanpasni nwmo sa ocsoo+zasane na nopoenwie anxancxw napozw, .
apueswu wsxasan mwc+nia, ue x+m iosa zeno cnezsano za +ze npwsneuen w pycxwni
uap, xonio wn ,nan-uoseuen snazeien, npwnien na uy+zwie napozw w cnocoen za
wss+pmw zena oi nan-ronnma sa+noci". on npeznaran za +ze wsnpaieno
npaienwueciso s ocxsa, sa za ce sxnxuw w ycwn x+m omoio noezonocno
nauwnanwe.30
osa npospenwe na ronemwn +nrapcxw pozonxeu e noxasaienno. nez xaio nwso ipw
zeceiwneiwn nonaran ycwnwn za nociwrne ocsoo+zenwe na +nrapcxwn napoz c
nomomia na esponencxwie xaionwuecxw z+p+asw, . apueswu ciwrnan zo wssoza, ue
anxancxwie napozw ne me morai za oixs+pnni ocmancxoio rocnozciso es nozxpenaia
w na ycwn. osw momeni s cxsamanwnia na . apueswu noxassa, ue ion wn ne camo
nan-neymopnwni w nan-cnoconwni, no w nan-zannoswznwni oi scwuxw +nrapcxw
nonwiwuecxw zenuw npes XVII s.
+npexw oneciia cw . apueswu +psan za ce sas+pne, sa za wsseciw anxancxwie
zenuw sa pesyniaiwie oi csonia mwcwn. o na 23 xnw 1674 r. s wm ion ,sas+pmwn
no-cxopo +wsoia cw, oixonxo-
220
ienonwc oi uepxsaia ,o+zeciso Xpwcioso" s c. panacw /1649/
io csowie zena" xaxio c+omasa s xpaixa ene+xa seneuwancxwni nocnanwx s wm
weipo oue-nwro. on wn norpean s pwmcxaia uepxsa ,ani nzpea zenne Ipaie",
x+zeio neroswni rpo e sanasen zo znec.31
wcwwie na ei+p apueswu w nonwiwuecxaia zennoci na zpyrwie +nrapcxw zenuw
npes XVII s., xowio wnw wspaswienw na nezosoncisoio w na cipeme+wie x+m csooza
na +nrapcxwn napoz, sas+pmwnw neycnemno. e ce paswnw s ne+enanweio na
npaswiencisaia na esponencxw z+p+asw za npeozoneni csowie cnopose w nozospenwn w
za oezwnni cwnwie cw sa ezna wciopwuecxw newse+na oma sonna npoiws ocmancxwie
nopowienw. o iaxasa sonna ce ciwra camo zeceiwna rozwnw cnez cm+piia na
+nrapcxwn naipwoi. onwiwuecxaia
zennoci na . apueswu, . orzan w zpyrwie +nrapcxw zenuw npes 4070-ie rozwnw
na XVII s. ne ocianana es cneza. e nozroiswnw nousaia sa ronemwie s+cianwn s
+nrapwn npes cnezsamoio zeceiwneiwe.
2.
iopo
i+pnoscxo s+cianwe 1686 r.
I 80- XVII . o speme na
sonnaia na cmancxaia wmnepwn c scipwn w c+xsenwie c nen esponencxw z+p+asw /
16831699/ w ocoeno cnez xaiacipoannoio nopa+enwe na iypcxaia apmwn npw wena
w nocnezsanwie saryw s nrapwn w pancwnsanwn s +nrapcxwie semw ce c+szanw
ycnoswn sa sacwnsane w pasmwpnsane na ocsoozwiennwie opw. ieuenwe camo na 3
rozwnw oi 1686 zo 1689 wsyxnanw ipw ronemw s+cianwn iopoio i+pnoscxo,
wnposcxoio w ap-no|mosoio. esw c+wiwn wnw nozroisenw oi ocoenaia
aimocepa, xonio ce c+szana s rowsiouna spona s xoza na cnomenaiaia sonna.
enpex+cnaiwie neycnexw na iypuwie w +psoio nanpezsane na soncxwie na c+xsenwie
esponencxw z+p+asw w no-cneuwanno zonw+asaneio na ascipwncxwie uaciw zo
+nrapcxwie semw nopa+zanw naze+zw sa ycnex na ocsoozwiennoio zsw+enwe.
xoza na sonnaia ome no-ocipo ce nponswnw xpwsaia s cmancxaia wmnepwn w
pasno+enweio s nennoio z+p+asno ynpasnenwe. pmwnia wna zes-opranwswpana oi
yniose w meie+w. ecio nsnenwe ciananw zesepisopcisoio w nanycxaneio na ponia
oi uenw soncxosw uaciw. namnanw o+eciouenw opw me+zy soennw w zsopuosw
xnwxw.32
pamoinw +nrapw s npwnwcxw w sanwcxw no ciapw xnwrw w p+xonwcw zanw wspas na
uyscisaia, xowio wsnwisan napoz+i nw npes iesw ie+xw rozwnw. , rozwnaia 1688...
za ce snae xora e nomp+xnana nynaia... orasa iypuwie arapnnw, poz noran-cxw,
soxsaxa cpemy nemuwie w uap xnenman iorasa cioeme s own..." ,orasa e ie+xo
sno w cx+nwn." on ei+p oi c. wpxoso, wpzoncxo, wmanxw npez swz esuwncisaia
na iypcxwie soncxw, pasxassa sa c+wiwnia ,npw snoueciwswn uap cynian exmez, za
ro or ywe w za ro nopasw, ue ion pascwna xpwciwnncxaia snpa w senwxw u+pxsw, w
senwxw rpazose..."33
+ipemnaia ocianosxa s ocmancxaia z+p+asa w nono+enweio na ponia nozy+zanw ne
camo no-yznw npezciaswienw na +nrapcxoio omeciso, no w na no-mwpoxw cpezw na
napoza za ciwrnai zo mwc+nia, ue wsasnenwe mo+e za ce namepw
I XVII .
camo no n+in na s+op++enaia opa.
. ozroiosxaia sa s+cianwe sanounana nan-pano s +pnoso
w s c+ceznwie my panonw ome npezw 1686 r. osa ocionienciso ne wno cnyuanno.
+pnoso w nnxow c+ceznw cenwma npes siopaia nonoswna na XVII s. wmano zenna
i+proscxa npocnonxa. +prosuw oi iosw xpan uecio ce nonsnsanw na nasapwie s
pancwnsanwn, a seponino w na no-oizaneuenw mecia. +pnoso xaio nocnezna
cionwua na +nrapcxaia z+p+asa cnomenwie sa csooznwn +wsoi, wsrne+za, nwxora ne
yracsanw. csen iosa rpaz+i sanaswn nono+enweio cw na ezwn oi rnasnwie +nrapcxw
u+pxosnw uenipose w neroswie mwipononwiw nesezn++ ce onwisanw za cnnoini zpyrwie
+nrapcxw snazwuw sa pasnwunw nauwnanwn, ocoeno s+s sp+sxwie wm c pycxoio
zyxosenciso.
assemaneio na sos oi xasauwie npes 1638-1642 r., oezwnnsaneio na xpanna c
ycwn w axiwswswpaneio na pycxaia nonwiwxa x+m epno mope no speme na sonnaia c
opiaia oi 16771681 r. c+mo c+zencisysanw za +ze nanpasen onwi sa oixs+pnnne
na ocmancxoio snazwuciso c nozxpenaia na ycwn.
snonsysanxw nei+pnwmoio nono+enwe s cipanaia w napoznoio nezosonciso, mecinw
zenuw opranwswpanw iaen sarosop w sanounanw ycwnena arwiauwn c uen za ce
nozroisw nacenenweio sa pemwienna cxsaixa c nopowienwie. aueno na zsw+enweio
wn ociwcnas ipaiwmwposwu /wnw ipa-mwmwposwu/, xonio wn cuwian sa noiom+x na
nocneznwn snazeien na +nrapcxoio wzwncxo uapciso san pauwmwp.
+saxnninwuwie wsnpaiwnw ociwcnas za samwne sa ycwn za i+pcw nozxpena sa
+zemwie yniosnw nnanose.34
ocienenno cpez npasocnasnoio zyxosenciso w cpez +nrapcxoio nacenenwe yxpennana
mwc+nia, ue cipanaia mo+e za ce ocsoozw c nozxpenaia na ronnmaia w cwnna
npasocnasna w cnasnncxa z+p+asa, xonio, cnomnsanxw c+npoiwsaia na son+xwie
iaiapw w na zpyrw moxamezancxw nnemena, x+m cpezaia na XVII s. seue ce
pasnpocipnna s+pxy orpomna iepwiopwn.35 asw mwc+n sanounana za nponwxsa sce no-
z+noxo cpez +nrapwie npes siopaia nonoswna na XVII s., xoraio cnez
npwc+ezwnnsaneio na xpanna ycwn wmana seue oma rpanwua c cmancxaia wmnepwn w
me+zy zseie z+p+asw s+snwxsanw ocipw xonnwxiw w oixpwiw sonnw.
+m axiwsnw zenciswn cpemy ocmanuwie pycxwni uapcxw zsop wn noziwxsan w oi
nnxow zenuw, wspasnsamw wniepecwie na noxopenwie anxancxw napozw. X+psaicxwni
xnw+osnwx w nonwiwuecxw mwcnwien pwn pw+anwu no speme na npewsasaneio cw s
ycwn /16611676/ ce m+uen za snymw na npaswiencisoio wzenia, ue neroswie
wniepecw
nanarai za sasnazee pwm w ceine za npoz+n+w sonnaia, xaio nozxpenw x+psaiw,
c+pw w +nrapw. pycanwmcxwni naipwapx ocwien /16691709/, xonio npewsasan
wssecino speme s+s namxo w nocemasan +nrapwn, c+seisan pycxwn uap za ce nomwpw
c nonnuwie w za wsronw iypuwie oi xpanna, xaio pasrpomw nan+nno iaiapwie. osa
mnno za oicnaw ocmancxaia z+p+asa w za nossonw na pycxoio uapciso za ce pasmwpw
zo ynasa. ocienenno pycxwie uape wnw sasnazenw oi mwc+nia, ue wciopwuecxa
mwcwn na z+p+asaia wm e za nomorne na eznosepcxwie w eznonnemennw w anxancxw
napozw za ce ocsoozni oi ocmancxoio wro. Hap nexcen wxawnoswu ce wsxasan npez
npaienwuw oi anxancxwie cipanw, ue ne namwpa noxon npw mwc+nia sa
eznonnemennwie cw pain, xowio cipazai noz iypcxa snaci, w nenpecianno monen
ora za naciane no-cxopo speme, xoraio me mo+e za wssazw meua s samwia w sa
ocsoo+zenwe na npasocnasnwie xwciwnnw.
esw namepenwn na pycxoio npaswienciso wnw wssecinw na nnxow no-yznw +nrapw.
io samo cnyxoseie, ue ycwn ce roisw za snese s+s sonnaia na cipanaia na
xpwciwnncxwie z+p+asw, namepwnw mwpox oissyx s +nrapwn. e cnomornanw oizasna
naspnnoio napozno nezosonciso za ce nacouw x+m nozroiosxa na s+op++eno s+cianwe.
nopez csezenwn, c xowio pasnonarame, xaio npwciwrnan s ycwn, ociwcnas namepwn
c+zenciswe rnasno s nwueio na iorasamnwn pycxw naipwapx Uoaxwm, xonio ce
nonsysan c zosepweio na uapn w wn ezwn oi nan-zennwie w snwniennw npezciaswienw
na u+pxsaia. Uoaxwm wn nenpwmwpwm npoiwsnwx na sanaznoio npocseino w u+pxosno /
,naiwncxo"/ snwnnwe w z+p+an sa sanassane na npasocnasnwie ipazwuww w na
sp+sxwie c no-ciapwie wsiounonpasocnasnw u+pxsw. pes 1670 r. uap nexcen
wxannoswu wszan yxas, c xonio sapannsan zoci+na s ocxsa w s+s s+ipemnociia na
ycwn na zyxosnw nwua w na rp+uxw i+prosuw, wzsamw oi cmancxaia wmnepwn w ne-
pasnonaramw c+c cneuwannw paspemwiennw rpamoiw. osa sannamsano za npex+cne
sexosnwie sp+sxw na ycwn c zyxosencisoio w nacenenweio na noxopenwie
xpwciwnncxw napozw na anxanwie. narozapenwe na naipwapx Uoaxwm npes 1678 r.
iosw yxas wn oimenen. Uoaxwm wn rnasnwni nozyzwien na npoz+n+wiennwie ycwnwn
na pycxoio npaswienciso za npwc+ezwnw wescxaia mwipononwn x+m ocxoscxaia
u+pxsa. pes cneuwannw npaienwuw, mezpw nozap+uw w wsnonsysanxw unnoio cw
snwnnwe naz wsiounwie nepapcw, io zociwrnano s 1685 r. zo nozuwnenweio na wes
oi mocxoscxwie naipwapcw. nez iosw ronnm ycnex Uoaxwm zom+n zo wzenia, ue mo+e
za oezwnw scwuxw npasocnasnw na anxanwie noz zyxosnaia snaci na pycxwn
222
naipwapx.36
pw iaxasa ocianosxa ce nswn s ycwn oc-iwcnas ipaiwmwposwu xaio npaienwx na
i+pnoscxwie c+saxnninwuw. wcwnia my ome noseue nac+puwna naipwapx Uoaxwm s
neroswie nnanose. ,+pnoscxwni xnns", xaxio ce iwiynysan ociwc-nas, wsrne+za,
ce c+rnacwn za paoiw sa zyxosnoio s+pxosenciso na ocxoscxaia naipwapmwn ne
camo naz neroswie c+oieuecisenwuw +nrapwie, me+zy xowio ion wman mnoro
npws+p+enwuw xaio ezwncisen noiom+x na +nrapcxwie uape, no c+mo iaxa w naz
c+pw, uepnoropuw, monzasuw w snacw. aipwapx+i ro crozwn sa ezna cson
nnemennwua apwn nazwmwposna yposcxa.
Uoaxwm ce naznsan za yezw scenencxwn naipwapx za ce oixa+e oi zyxosnaia cw
snaci naz npasocnasnwie cnasnncxw napozw na anxanwie, xaxio iosa cianano c
xpanna. a iasw uen ion wsnpaiwn s Hapwrpaz cson nnemennwx asenwn nazwmwpo-
swu yposcxw, sa za ysnae mwcnwie na rp+uxwie zyxosnw nepapcw w na iypcxwie
snacinwuw no iosw s+npoc. o iosa speme oaue s ocmancxaia cionwua npwciwrnana
seciia, ue na 26 anpwn 1686 r. me+zy ycwn w onma wn cxnxuen c+xs sa oipana w
nanazenwe, nacouen npoiws xpwmcxwie iaiapw w cyniana. asenwn yposcxw ezsa
ycnnn za ce cnacw oi pasnpenwie mxcxnmancxw i+nnw.37
sseciwnia sa iesw c+wiwn ciwrnanw zo pasnwunwie xpawma na +nrapwn w oinpwmwnw
nezosoncisoio na +nrapcxoio nacenenwe, xoeio c nei+pnenwe ouaxsano za ce wsasw
oi ocmancxoio rocnozciso.
U . +cianweio sanounano s +pnoso, no ce
pasnpocipnno w s pezwua zpyrw panonw. xo ce c+zw oi penpecwwie na snaciwie naz
+nrapcxoio nacenenwe cnez noiymasaneio na zsw+enweio, io oxsanano mwpoxw
onaciw s esepna +nrapwn, rnasno no cxnonoseie na iapa nnanwna s aposcxo,
ponncxo, a c+mo na xr oi anxana na-iwmxo w owncxo. anxo no-x+cno
s+op++enaia opa npoiws cyniancxoio rocnozciso ce npenecna s xpanzynascxwie
onaciw oi wxonon zo wnwcipa.
+pnoso s+cianwuwie npos+srnacwnw sa cson so+z ociwcnas ipaiwmwposwu, xaio
ro iwiynysanw ,i+pnoscxw xnns". zwn rp+x, xonio yuacisysan s sarosopa, wszan
iannaia cpemy napw na cyniancxwie snaciw. me npezw za ce sas+pne ociwcnas s
+nrapwn, ocmanuwie oicexnw rnaswie na neroswie npws+p+enwuw. oncxwie, xowio
wnw c+panw sa sonnaia c onma, ce nacouwnw x+m +pnoso. paz+i wn nozno+en na
pasrpasane, 2/3 oi nacenenweio my wno wswio. ociwcnas sce nax ycnnn za ce
zoepe zo i+pnoscxaia xpenoci, x+ze-
io ce yxpenwnw uaci oi s+cianwuwie. o w ie nouiw scwuxw wnw ywiw. amo
manuwna ycnenw za ce wsiernni x+m anxana, xaio oinecnw w panenwn ociwcnas.
+s sp+sxa c iesw c+wiwn s aposcxwn anxan ce c+panw x+m 4000 s+cianwuw. +m
inx ce npwc+ezwnwna ueia oi 800 zymw oi cenwmaia na xr oi iapa nnanwna. e
zosenw asenwn yposcxw, xonio ycnnn za npwciwrne oi zpwn. +npexw ue
s+ciananwie +nrapw ce z+p+anw xpapo, ipnsano za oici+nni npez snauwienno no-
mnorouwcne-nwn spar. ocneznwie ouenenw opuw ce oiiernwnw x+m own. Iwienwie
na rpaza ce szwrnanw na s+op++ena opa, no oiscnx+ze wnw oxp++enw oi
nenpwnienw. pws+p+enwuwie na i+pnoscxwn xnns wnw wswiw, ociwcnas w
yposcxw, noxpwiw c panw w nouiw nonym+pisw, wnw sanecenw s wncxwn manaciwp,
x+zeio monacwie rw cxpwnw. o-x+cno cnez mnoro onacnociw zsamaia ycnenw za ce
zoepai zo ocxsa npes 1689 r.
ypuwie wsnenw rnesa cw rnasno s+pxy nacenenweio oi cenwmaia s nonwie na
anxana. +pnoscxo ie wss+pmwnw ronemw +ecioxociw. coeno nocipazanw
+nrapwie oi aposcxo, ponncxo, naiwmxo w owncxo.38
anxo no-x+cno, npes 1687 r., ce paszsw+wno w nacenenweio no ynascxoio
xpanpe+we, me+zy wxonon w wnwcipa, xoeio ce s+op++wno ianno c op++wn,
nonyuenw oi snamxwn xnns Tepan an-iaxyswn.39
a c+zaia na p+xosozwienwie na iosa +nrapcxo s+cianwe ociwcnas ipaiwmwposwu
w asenwn yposcxw ce rosopw, ue ie npwciwrnanw s ocxsa manxo npezw cm+piia na
naipwapx Uoaxwm. o neroso xozaianciso ociwcnas nonyuwn oi uapeie ei+p w san
nexceeswuw c. onouanoso s monencxa ryepnwn, x+zeio nociaswn nauanoio na
pycxwn nomemuwuecxw poz ociwcnaswuyposcxw. asenwn yposcxw nonyuwn c.peso
s oz-mocxosweio. a nero ce xassa, ue nouwnan npes 1693 r.40
aio oissyx oi s+cianweio s +nrapwn npes 1686 r. morai za ce pasrne+zai
ycwnwnia oi cipana na nnxow cpezw oi xrosanaznwie +nrapcxw xpawma w c+ceznwie
anxancxw cipanw za ce nociwrne wsasnenwe oi ocmancxoio snazwueciso c
nozxpenaia na ycwn. osoz sa iesw nauwnanwn nocny+wnw onwiwie za +ze s+sezen
xaionwuwsm+i cpez npasocnasnoio nacenenwe cnez nponwxsaneio na as-
s. eoprw wxona oi enwxo +pnoso /1684/. auwonanna xyzo+ecisena ranepwn
own, Iwnwan sa ciapo+nrapcxo wsxyciso s xpwniaia na xpam-nameinwx ,nexcanz+p
es-
I X .
'{
x ,.
%*!*
3 V
+&
"
a*r*r '
1 ' "i **.
1 I*"*' 7^ 1 4^ 1
r T1
1
I 1 1
] :
-*!
. , u6p;#s
cipwncxwie w seneuwancxwie soncxw s nnxow onaciw na anxanwie. asw onacnoci
cxsananw ncno nan-pano nnxow npezciaswienw na npasocnasnoio zyxosenciso. pes
ceniemspw 1687 r. npwciwrnan s ocxsa cxoncxwni mwipononwi siwmwn. am ion
pasxpwn ronnmaia sannaxa, xonio sacipamasana anxancxwie napozw oi cipana na
repmancxwn wmnepaiop, xonio wn nozuwnwn seue cezem cp+cxw enwcxonw. i zpyra
cipana, ce npwnw+asanw seneuwancxwie soncxw, a, oi ipeia iypuwie s+pmenw
+ecioxw nacwnwn naz npasocnasnwie.41 pes nponeiia na 1688 r. samwnan sa ocxsa
apxwmanzpwi can, wrymen na seioropcxwn manaciwp ,s. asen". on nocen nwcmo
oi wsmwn uapwrpazcxw naipwapx wonwcwn, oi wnexcxwn naipwapx pcenwn epnoeswu
w oi snamxwn xnns Tepan aniaxy-swn zo mocxoscxwie uape san w ei+p w cecipa
wm own. nez xaio onwcsan ezciswnia na anxancxwie xpwciwnnw, wonwcwn ce
op+man x+m pycxwie snazeienw c zymwie: , xon mo+e za nw wsasw nac ocsen ezwn
cwn o+wn, w xon e ion, axo ne ame uapcxo senwueciso, xoeio mo+e [za ciopw
iosa], i+n xaio npes+sxo+za [nenpwnienn] w no oraiciso, w no cwna, w no
mnorouwcnenoci na soncxaia. xora zpyr n+i me wma no-naronpwnino speme, axo ne
cera, xoraio scwuxw naroueciwsw no snaci npasocnasnw xpane w xnnse saezno
s+cianaxa npoiws aniwxpwcia w soxsai npoiws nero no cyma w mope, sa za nazswni
iosw ssnp, a ame uap-ciswe zpeme. apazw wmeio na namwn cnaz+x cyca Xpwcia
cianeie w zwrneie op++we w mwi cpemy eso+nwie arapnnw w yis+pzeie npeuwciaia
snpa!... cwuxw naroueciwsw xpwciwnnw c+pw w +nrapw, snacw w myninnw,
+wienwie na opna w onna wswn sw ouaxsai..."42
nwcmoio, xoeio wsnpaiwn cp+cxwni naipwapx pcenwn epnoeswu, ce wsi+xsano, ue
wno neoxozwmo ycwn za yuacisysa s ocsoo+zenweio na anxancxwie xpwciwnnw, sa
za ne npezaze npasocnasnwie oi ycypmancxo pociso s zpyra, ,no-noma nesonn";
,nanwmamwie nenasw+zai npasocnasnaia u+pxsa; s rpazoseie, xowio wmnepaiopcxwie w
seneuwancxwie soncxw sassenw s az+apcxo, nanwmamwie nascnx+ze sanounanw za
op+mai npasocnasnwie u+pxsw s ynwnicxw, a zpyrwie s xacie-nw". namxwni xnns
Tepan aniaxyswn ysepnsan pycxwn uap s iosa, ue ,+nrapw, c+pw w monzasuw x+m
300 000 zymw, me s+cianai scwuxw xpwciwnnw" w axo nerosaia soncxa ce nsw npw
yciweio na ynasa, ie me ce c+epai no onesw mecia, me ce npwiexai s nomom na
apmwnia my, xonio iaxa necno w ciwrnana zo Hapwrpaz.
ycxwie uape sp+uwnw na apxwmanzpwi can csowie oiseinw rpamoiw na 28 zexemspw
1688 r. +s scnxa oi inx ce rosopeno, ue pycxwie snazeie-
nw wmanw neoimenno noneuwienciso naz apxwnac-iwpwie, snamxwn xnns w scwuxw
npasocnasnw xpwciwnnw, xowio +wseenw noz ,norancxo wro"; ue pycxwie uape ca
wsnpaiwnw cwnna soncxa cpemy xpwmcxwie iaiapw w xaio pasopni xpiwie wm, ,me
noiernni x+m ynasa, sa za ocsoozni scwuxw npasocnasnw..."
pxwmanzpwi can nanycnan ocxsa npes espyapw 1689 r. a n+i sa namxo wn
sanosen oi ascipwncxwie snaciw, rpamoiwie my wnw sseiw, a ion apeciysan w
xs+pnen s saisop. zsa cnez zse rozwnw narozapenwe na namecaia na pycxoio
npaswienciso wn ocsoozen w ce s+pnan nax s ocxsa, oix+zeio no-x+cno samwnan
sa ion.43
aze+zwie w ouaxsanwnia na +nrapwie w zpyrwie anxancxw napozw za nonyuai
nozxpena oi cipana na ycwn ne zanw pesyniai zo xpan na XVII
s. a iosa sce ome nwncsanw nozxoznmw wciopwuecxw ycnoswn.
3.
wnposcxo s+cianwe 1688 r.
. cnemnoio naci+nnenwe na ascipwncxwie soncxw w
inxnoio npwnw+asane x+m iepwiopwnia na +nrapwn npes 1688 r., espezwuwie w
xaoc+i, xowio naci+nwnw s cmancxaia wmnepwn, xaxio w zpyrwie npwuwnw, xowio
zosenw zo wsyxsaneio na iopoio i+pnoscxo s+cianwe, nozroiswnw ycnoswnia sa
noso, snauwienno no-zope nozroiseno w opranwswpano s+cianwe s eseposanazna
+nrapwn wnpos-cxoio.
nwuwaiwsaia sa iosa s+cianwe wsnnsna oi nacenenweio na wnposeu w c+ceznwie my
xaio-nwmxw cenwma onwnosuw, Ienesna w nwcypa. inx w ocoeno s wnposeu
xaio ezno oi nan-passwiwie pyzapcxw w i+proscxo-sananiuwncxw cpezwma s
+nrapcxwie semw npes npezwmnwn nepwoz +wseeno yzno w npeznpwemuwso nacenenwe.
pwsaia, xonio oxsanana pyzapcisoio w opaoixaia na meianw s cmancxaia
wmnepwn, oaue ce oipaswna w na nerosoio naroc+cionnwe. pes XVII s. mnoro oi
pyznwuwie wnw wsociasenw. i 12-ie camoxo-sw, paoiemw iyx s nauanoio na XVII
s., x+m 1662
r. wn ocianan camo ezwn. cwnwnia na nacenenweio za ce nacouw x+m zpyrw
sananiw /ocoeno snaiapciso/ w x+m i+proswn c+mo ne mwnasanw es ipyznociw. pes
siopaia nonoswna na XVII s. uwn-poscxw i+prosuw ce nonswnw no nasapwie na zon-
nozynascxwie xnn+ecisa w nonyuwnw cneuwannw npwswnerww oi snamxwie xnnse.
naz+x+i na pyzapcisoio w meianoopaoisaneio s wnposeu w oxonnwie my cenwma
npes sio-
I XVII .
paia nonoswna na XVII s. napez c zpyrwie ie+eciw w snwnw na ocmancxoio
snazwueciso noziwxsanw nacenenweio za i+pcw wsasnenweio oi pocisoio. +c
csonia nwso sexosna penwrwosna w npocseina zennoci, c ueciwie cw n+iysanwn zo
ianwn w zpyrw esponencxw cipanw, c sp+sxwie, nozz+p+anw c ynpasnnsamwie cpezw s
scipwn, xaionwmxwie zenuw nozxpansanw cpez +nrapwie oi iosw xpan naze+zwie, ue
ie me morai za ce ocsoozni c nomomia na iesw z+p+asw. onwiwuecxaia zennoci na
ei+p orzan, Ipanuecxo owmwposwu, Iwnwn ianwcnasos, xaxio w neymopwmwie
ycwnwn w mwcwwie na ei+p apueswu yxpensanw ome noseue iesw naze+zw. oraio
sanounana sonnaia w ce sapezwnw nopa+enwn na iypuwie s scipwn w nrapwn,
p+xosozwienwie na +nrapcxwie xaionwuw, xowio cnezenw passon na c+wiwnia,
pemwnw, ue ce npwnw+asa momeni+i za +ze oixs+pneno uy+zoio snazwueciso.
wcnwie w uyscisaia na xaionwuwie wnw cnozennnw sceunno w oi npasocnasnoio
nacenenwe na iosw xpan, i+n xaio no s+npoca sa opaia npoiws pocisoio w
ocsoo+zenweio na cipanaia zseie penwrwosnw omnociw wnw ezwnnw.
a nacipoenwnia, xowio snazeenw s +nrapwn ome npes n+pswie rozwnw na sonnaia,
cswzeiencisysa ezno zonecenwe na wmnepaiopcxwn areni n-iwzwo wno, wsnpaien s+s
namxo cnez 1684 r. on c+omasa, ue nacenenweio na cipanwie na xr oi ynasa
wno roioso za s+ciane w za nozxpenw ascipwncxwie soncxw, x+m xowio, cnez xaio
npemwnenw pexaia, menw za ce npwc+ezwnni +nrapwie w c+pwie. . wno wn
ysepen, ue c nomomia na iesw napozw wmnepaiop+i mnn za sasseme scwuxw semw na xr
oi ynasa saezno c Hapwrpaz.44
scipwncxoio npaswienciso, xoeio pasuwiano w na ocsoozwiennwie zsw+enwn na
anxancxwie napozw, cneznno snwmaienno nacipoenwnia w ce cipemnno za nac+puasa
opaia na iesw napozw. nanw+asane na anxancxwie semw oi ascipwncxaia soncxa
wmnepaiop eononz wszan npes ceniemspw 1687 r. cneuwanen ,naieni" /nosws/ zo
nacenenweio na ocna, c xonio ro npwsosasan za wsronw nenpwnienn oi csowie
ornwma w za ce npwc+ezwnw x+m wmnepaiopcxwie cwnw. nero ce sansnsano, ue
wmnepaiop+i me wsnpaiw iaxwsa noswsw w zo c+ceznwie napozw, sa za ce npwiexai na
nomom na ocnenuw.45 o iosa speme s+s sp+sxa c nperosopwie sa npwsnwuane na
snamxwn xnns Tepan an-iaxyswn s wmnepaiopcxwn zsop wn wsroisen nosws zo
wsiounwie semw na anxancxwn nonyocipos. nero xpwciwnnwie ce npwxansanw za
s+cianai noz snameio na Tepan aniaxyswn s xauecisoio my na ,wmnepaiopcxw
renepan". c+mwn zoxymeni wmnepaiop+i oemasan za ce cnassa csoozaia na snpaia
na mecinwie +wienw, iexnwie npaszwnw w npw-
swnerww.
pes 1688 r. ascipwncxwie soncxw opcwpanw asa, nasnesnw s ocna, wsinacxanw
iypuwie oi pancwnsanwn w zociwrnanw ynasa npw enrpaz w Ienesnw spaia. +psoio
naci+nnenwe napez c z+noxwie s+ipemnw nssw s cmancxaia wmnepwn c+szanw ycnoswn
sa pasrp+mane na ocsoozwiennwie opw na anxancxwie napozw. anaicxwie c+pw
s+ciananw ome s nauanoio na c+maia rozwna. pes n+pswie znw na asryci, cnez xaio
renepan . eiepanw sassen apanceem, ueiw, c+ciasenw oi c+pw, snacw w zpyrw
anxancxw +wienw, nanaznanw w sassenw pmosa, xaio wswnw rapnwsona w mecinwie
iypuw. o zymwie na wmnepaiopcxwn renepan cennnwie ce pazsanw, ue me morai ,za
nanecai meiw na spara s neroswie semw w za ro nporonni oi c+ceznwie mecia".
xopo s+cianweio ce npenecno na xr oi ynasa w s p+ueie na s+cianwuwie naznana
xpenociia nazoso, x+zeio ce namwpan ocmancxw rapnwson, ,sa za z+p+w noz xsza
+pwn w +nrapwn". +mespemenno eiepanw sassen ezwn ocipos na ynasa, oix+zeio
nperpazwn n+in na wsiernnmwie ce oi enrpaz iypuw.47
c+wiwnia oxono pmosa ocsen c+pw ssenw yuaciwe w s+cianwuw oi
s+ipemnoanxancxwie w no-cneuwanno oi +nrapcxwie semw. pw npessemaneio na
rpaza ce cpa+asanw w +nrapcxw ueiw naueno c uwnposuanwna eoprw enueswu.48
pes nnioio na 1688 r. cezmwrpazcxwni c+pwn eoprw pan-xoswu npezciaswn na
ascipwncxwn wmnepaiop ocoen memoap oi wmeio na ,ocnenuwie, c+pwie, +nrapwie"
w zpyrwie anxancxw napozw. memoapa ce wsponsai ycnoswnia, npw xowio
cnomenaiwie napozw wnw roiosw za yuacisysai s+s sonnaia na cipanaia na
ascipwnuwie.49 o scwuxo wsrne+za, ue panon+i na pmosa ome npes neinwie meceuw
na 1688 r. ce npes+pnan s npwieraienen ueni+p sa yniosnwie enemeniw oi
s+ipemnwie anxancxw semw, sxnxuwienno w iesw oi eseposanazna +nrapwn.
esw c+wiwn namepwnw mwpox oissyx cpez nopoenwie +nrapw w zpyrwie anxancxw
napozw. noswna wnw ysepenw, ue ocsoo+zasaneio na semwie na xr oi ynasa e
npezcionmo w cwrypno. a ouaxsanwie npomenw sanounanw za ce roisni np+cnaiwie no
pasnwunw mecia zenciswiennw w mnwmw noiomuw na +nrapcxwie snainw pozose oi
spemeio npezw ocmancxoio sasoesanwe. axa npezciaswienw na ezna amwnwn wepwuw
oi yposnwx zoxassanw c zsa zoxymenia, wszazenw oi zyposnwm-xwie xanuenapww
npes xnw 1686 r. w anpwn 1688 r., ue npowsxo+zanw oi ,ezna oi zpesnwie snainw
amwnww" s wnposeu owmwposwuw; s zoxymeniwie, ce nocousa, ue ie npezw
iypcxoio sasoesanwe snazeenw wnposeu w xpenociia pazwme xpan nero, snainw w
cpe+pnw pyznwuw, xaxio w nnxow cena s
oxonnociwie.
+wsnsaneio na ciapw cnomenw w snazeiencxw npeienuww oi spemeio na csooznaia
+nrapcxa z+p+asa cpez mnwmwie wnw zenciswiennwie noiomuw na +nrapcxaia
apwcioxpauwn cswzeiencisysa, ue npes 1687 w 1688 r. naze+zwie sa nwsxo
wsasnenwe oi pocisoio oxsananw mwpoxw cpezw oi nacenenweio s +nrapcxwie w
c+ceznwie wm semw.
pes neinwie meceuw na 1688 r. nan-zennw wnw +wienwie na wnposeu w ociananwie
xaionwm-xw cenwma, yezenw, ue wn c+scem nwso oizasna ouaxsanwni momeni za ce
oixs+pnw uy+zoio wro. nauanoio na 1688 r. scwuxo wno roioso sa s+cianwe.
nwcmo oi 10 espyapw 1688 r. apxwenwcxon iean ne+eswu c+omasan, ue
npe+wsnsanw ie+xo speme, ue scwuxw ce namwpanw s ,cm+pina onacnoci", a cam ion
nnman s+smo+noci za wsn+nnnsa saz+n+enwnia cw na csemenocny+wien. anxo no-x+cno
i. ne+eswu, ciap w onen, c+c cxsanaiw xpaxa, sw+zanxw nanw+asamaia ypn,
npemwnan csoespemenno s+s namxo. am ome oi nponeiia na 1687 r. ce namwpan
nwxononcxwni xaionwmxw enwcxon nion ieanos. pes asryci 1688 r. ion xaio
npaienwx na snamxwn xnns noceiwn wena w iam napez c xonxpeinwie nop+uenwn ce
rpw+en sa nnxaxsw ,omw zena"51. xo ce c+zw oi axiwsnaia nonwiwuecxa zennoci na
iosw enwcxon npes cnezsamwie rozwnw, mo+e za ce npeznonara, ue ion ezsa nw e
nponycnan cnyuan npw cpemwie cw c nwua oi wmnepaiopcxwn zsop za ne nociasw
s+npoca sa c+rnacysane na nozroisnnoio s pozwnaia my s+cianwe c zenciswnia na
ascipwncxwie soncxw.
nopez nnxow wsiounwuw cnez ronemwie ycnexw na ascipwnuwie s panona na enrpaz w
Ienesnw spaia npes asryci 1688 r. ,enwcxon+i na +nrapwn w +pwn" /nec+mneno
iean ne+eswu/ wsnpaiwn nnxonxo zenyiaiw npw wmnepaiopcxwie renepanw, upes
xowio rw monen sa samwia w wssecinw nozxpennenwn oi cipana na apmwnia wm. on
oemasan, ue uenwni napoz me ce szwrne na op++we. o iosw nosoz wna nonyuena oi
zsopa pesonxuwn, s xonio ce nape+zano renepan Xancnep c meci nonxa za noeme
,xomanzysaneio s +nrapwn" w za samwmasa iasw cipana oi nanazenwnia na iypuw w
iaia-pw. nopez zpyrw wsiounwuw wmnepaiopcxwie xomanzwpw nonyuwnw sanosez, xaio
wsnonsysai espezwuwie w nanwxaia y iypuwie, za npemwnai nnanwnaia Xemyc w za
sassemai own, ,ronnm, no neyxpenen rpaz". yx ie ipnsano za ocwrypni xsapiwpw
sa npeswmysane na soncxaia w za noznomornai uaciwie, zencisysamw cpemy
enrpazcxaia xpenoci. enepan anpapa oaue oixnonwn iasw sanosez na zsopa, xaio
wsi+xsan, ue nozoen noxoz w wn is+pze ipyzen w z+n+r sa wsmopenwie soncxw,
ome noseue, ue n+ini mwnasan npes oesnxzenw semw, wsociasenw nopazw nrcisoio
na +wienwie.52
X U . pw iaxwsa ocioniencisa s eseposanazna
+nrapwn npwciwrnana seciia sa sassemaneio na enrpaz oi wmnepaiopcxwie soncxw,
xonio naznan na 6 ceniemspw 1688 r. n wna npweia xaio snax sa omo s+cianwe.
acenenweio na iosw +nrapcxw xpan ce szwrnano na s+op++ena opa npoiws
ocmancxaia snaci.
zpoio na s+cianwuecxwie cwnw ce opasysano oi ueiaia na eoprw enueswu w oi
ueia, sozena oi uwnposuanwna orzan apwnos. +m inx ce npwc+ezwnwn ezwn oipnz
maz+apcxa xonnwua, sozena oi nazwcnas axw, xonio ce oizenwna oi soncxwie,
saenw noswuww wsiouno oi opasa. +mespemenno renepan eiepanw c soncxwie cw ce
oiiernwn s ezmwrpazcxo.
npwnw+asaneio na iosw oipnz ,unna +nrapwn ce szwrnana na op++we za wssoxsa
csoozaia cw". i wnposeu wsnesnw ueiwpw ueiw, oi nwsxoio ceno onwnosuw
c+mo ionxosa. e ce npwc+ezwnwnw x+m soncxaia, npezso+zana oi nazwcnas axw, c
xonio wzsanw w ueiwie na eoprw enueswu w orzan apwnos.
a xpaixo speme ce paszsw+wno nacenenweio oi omwpnwn panon no ieuenweio na
pexwie rocia, Hwpwua w om, a mo+e w w uax zo wzwn. xo ce c+zw oi no-x+cnw
zoxymeniw sa iypcxwie penpecww, s+s s+cianweio wnw s+sneuenw cenaia acoso
/sep. acnwua/, wpoicxo, namenwx, epxos-cxo, poroposue /sep. pwropeneu, zn.
xwmoso/, omcxo, nasnwx w wpxosuw s+s wzwncxo w zp. ueswzno s+cianweio ce
pasnpocipanwno ws cenwmaia c npasocnasno nacenenwe ws nouiw unna eseposanazna
+nrapwn.
zpoio na s+cianwuecxwie cwnw, s xoeio snwsanw nec+mneno +wienwie na wnposeu w
c+ceznwie xaionwmxw cenwma, ce nacouwno x+m pasnwnaia. wn c+szazen oen narep s
mecinociia Iepaswua, namwpama ce sanazno oi yinoswua /zn. wxannosrpaz/.53 +s
soenno oinomenwe s+cianwuecxwie cwnw wnw no-zope opranwswpanw s cpasnenwe c
npezwmnwie ocsoozwiennw onwiw na +nrapwie. cnosnw onnw ezwnwuw wnw ueiwie,
c+ciasenw oi zoposonuw. xono inx ce rpynwpanw ociananwie s+cianwuw. nnxow oi
ueiwie, ocoeno iesw, xowio wnw sozenw oi eoprw enueswu w orzan apwnos,
wnw s+snpweiw nnxow enemeniw oi opranwsauwnia w onnwn onwi na ascipwncxaia
pezosna son-
eiann oi oxosxa na Twncxoio esanrenwe /XVII s./, wn-poscxa snaiapcxa mxona.
auwonanen apxeonorwuecxw mysen own
I XVII .
^
nxzar
@
u
a
*'* - ^ -> > *"
.-,.,'...
I
i;:^^n
-
w .1
*" '&\
' ^^y-ysB'/"^''" --i-*^-
, ' * , ,
.';' '" \ -
rzanzam^n*'
.1
T
|1*.}5 ||
u*
I
- m T
-u
I-
>in*'>'^r^>^-^>'n^y>-
cxa w na cp+cxwie zoposonuecxw zpy+wnw.
o speme na wnposcxoio s+cianwe wnw wsnonsysanw w xonnw oipnzw, xowio
wswcxsanw no-cneuwanna nozroiosxa, xaxio w no-swcoxo ymenwe za ce opasw c
xnaznw w ornecipennw op++wn. ozauwie my zencisysanw no onpezenen nnan w
cnonyunwso wspanw sa oen narep necna sa oipann-sane mecinoci. csen eoprw
enueswu w orzan apwnos wssecinw ca wmenaia w na nnxow zpyrw p+xosozwienw
painia san n wxawn ianwcnasosw, yxa nzpenwn w zp. a san ianwcnasos ce
xassa, ue wn ,so+z" na zpyrwie w xaio ,snamenoceu" ce cpa+asan s n+pswie
pezose. pezsozwienwie na ueiwie w camwie onuw, xowio ce cpa+asanw s
ascipwncxaia apmwn, wmanw wssecien oen onwi.
Heni+p+i na s+cianweio, rp. wnposeu, wn nozroisen zo wssecina cienen sa no-
npoz+n+wienna opa. epxw sa cwrypnoci w nozroiosxa sa oese wnw sseiw w npw
narepa na Iepaswua. ozauwie na s+cianweio nonaranw ronemw ycwnwn za ce s+seze
pez s onnwn narep, za ce nozz+p+a nerosaia oxpana w za ce cnezni npwzsw+sanwnia
w zenciswnia na spara. onemw ipyznociw wnw cpemanw npw s+op++asaneio na
c+panwie iyx s+cianwuw w ome no-ronemw npw ocwrypnsane na npozosoncisweio w
cnaznsaneio c xpana. e wno necno za ce saciasw zomnoio s Iepaswua nacenenwe
za c+nxzasa wswcxsanwnia w zwcuwnnwnaia na s+op++enaia opa c onwien
nenpwnien.
enpwniencxwie cwnw, xowio zencisysanw cpemy s+cianwuwie, wnw xomanzysanw oi
mepwx soxsonw, ynrapcxw naropoznwx w ocmancxw c+xsnwx. nopez nnxow wsseciwn
na 13 w 14 ceniemspw 1688 r. ion ce namwpan npw wzwn. asnonaran ocsen c 1000
ynrapuw w ionxosa iypuw w c zpyrw 1500 zymw, xowio my wsnpaiwnw Ueren nama.
iesw cwnw ion ce uyscisysan no-cna oi s+cianwuwie w ne cmeen za wsnese s
oixpwio cpa+enwe, a ce sazosonnsan c neouaxsanw naesw, xaio s noseueio cnyuaw
wn noe+zasan.54
nez n+psonauannwie ycnexw +nrapcxwie s+cianwuw ce nouyscisysanw sa xpaixo
speme rocnozapw na nono+enweio s uenwn panon. xsanaiw oi onwnnenweio na
n+pswie noezw w z+nro +azysanaia csooza, ie ne nozz+p+anw zo+p pez w
zwcuwnnwna s cson oen narep. nycnanw ce s oizennw naesw, sa za ce cnazni c
neoxozwmaia xpana w npozosonciswe, wnw n+x npecnezsanw pwcxosano spa+ecxw
rpynw.55
pw wnposcxoio s+cianwe nponwuanw nnxow xapaxiepnw cnaociw na ocsoozwiennwie
onwiw na +nrapwie oi onasw enoxa. axap ue npezsozwienwie na s+cianweio
zencisysanw no onpezenen nnan, pasuwianxw na ezno c+ueiasane na axuwwie cw
c naci+nnenweio na wmnepaiopcxwie soncxw, ciwxwnnwie nponsw ne wnw npeozonenw.
srne+za, ue nwncsana zopa c+rnacysanoci me+zy oizennwie oipnzw. csen iosa
s+cianweio ne wsnnsno wss+n nocouenwn panon na eseposanazna +nrapwn, ne ce
pasnpocipnno s+pxy no-mwpoxa iepwiopwn na cipanaia. p+sxwie c wmnepaiopcxoio
soenno xomanzysane ne wnw cwrypnw.
pes ecenia na 1688 r. ascipwncxaia apmwn ne npoz+n+wna nanpezsaneio cw na
cesepowsiox w ne ce c+ezwnwna c s+cianwuwie. cwuxo iosa ynecnwno sazauaia na
neroswie npoiwsnwuw. pw ezno wsnwsane oi narepa, xoraio s+cianwuwie ce sp+manw
es pez, naiosapenw c nposwsww, . soxsonw rw nanaznan ws sacaza w wm nanec+n
ie+xo nopa+enwe. nez iosa ion ycnnn za sasseme w iexnwn oen cian npw Iepaswua.
nxonxo xwnnzw +nrapw naznanw ywiw. ciananwie s+cianwuw, xowio ce cnacwnw oi
cipamnoio xnane, ce oiiernwnw s wnposeu.
mepwx soxsonw ysenwuwn csowie soncxw w nanaznan rpaza. +pswie nerosw aiaxw
wnw oin+cnaiw ycnemno. on ce onwian za cxnonw mecinwie n+psenuw za ce
npezazai, xaio wm oeman ne camo csooza, no w pasnwunw oraicisa w noueciw s
pancwnsanwn wnw namxo. e cnez z+nro ce s+pnan c nosw soncxw w op++wn w
npoz+n+wn aiaxwie. +nrapcxwie s+cianwuw ce samwmasanw oiuanno, no naxpan
inxnaia c+npoiwsa wna cnomena w rpazeu+i naznan. onnma uaci oi samwinwuwie na
wnposeu w oi c+panoio s nero nacenenwe wnw wswiw, zpyrw npes+pnaiw s pow, a
ezna nesnauwienna uaci ce cnacwna c nrciso s iapa nnanwna w oiiam s+s namxo.
paz+i wn nozno+en nnxonxo znw na rpae+ w ono+apen. wssopwie ce c+omasa, ue
iypuwie oixapanw noseue oi 100 xonw c nnnuxa oi sarpaenwie oraicisa, xowio
zeceiwneiwn wnw c+wpanw s iosa oraio cenwme wnw wnw npenecenw iyx sa
cwrypnoci npezw ocazaia. +maia c+za nociwrnana w c+ceznwie cena.56
Iecioxo wno oim+menweio na ocmancxwie nopowienw naz nacenenweio, xoeio ce
onwiano za ce ocsoozw oi pocisoio. srne+za, nemanxa uaci oi cenwmaia, ssenw
yuaciwe s+s s+cianweio, wnw pasrpaenw w ono+apenw w oesnxzenw. i zsa
cyniancxw epmana oi 1699 r. ce sw+za, ue cenaia na pania, xonio wna ,nanycnana
n+in na noxopcisoio w s+cianana", 11 rozwnw no-x+cno cioenw ome ,paspymenw w
onyciomenw" w na inxno mncio ne ce namwpan ,nwio ezwn uosex". csen wnposeu
iaxasa c+za cnoneinna w zpyrw cenwma s epxos-cxo, omcxo w wzwncxo. a
mncioio na iexnwie
yna x+m wnposcxwn manaciwp, s xonio ca norpeanw s+cianwuw
I X .
wswiw, nopoenw wnw wsnranw +wienw cynian+i napezwn za +zai sacenenw
maz+apcxw wscennwuw oi panona na ememsap w enrpaz, cnezsamw soncxwie na .
soxsonw.57 zsa mnoro no-x+cno +nrapcxoio nacenenwe ce s+pnano w ce sacenwno
nanoso s iesw cenwma.
U H 1689-1690 . nez
rw w sassen iexnwn narep. e ociaswnw na onnoio none 3000 ywiw w 100 op+zwn.
o-x+cno ion cneuenwn necinma noeza, xaio na 24 ceniemspw 1689 r. sassen wm,
sa+en cipaierwuecxw ueni+p, xonio oixpwsan n+in x+m +nrapcxwie semw. peznwie
ascipwncxw oipnzw ciwrnanw zo wpoi w paroman.
yzswr azencxw oaue ne ce pemwn za npecnezsa nramwie na i+nnw iypuw npes
npoxozwie, i+n xaio ce cipaxysan za ce oizaneuw oi csowie cnazwiennw asw w za
nasnese s onyciomenaia oi nenpwnienn cipana. on npeuenwn, ue wno no-zo-pe za
ouwciw ieuenweio na ynasa me+zy pmo-sa w wzwn, sa za npeceue n+in na scnxaxsw
ocmancxw nozxpennenwn sa ememsap w sa za cw oixpwe csoozen zoci+n zo namxo,
xoeio c oraioio cw npozosonciswe morno npw ny+za za ocwrypw cnaznsaneio na
wmnepaiopcxwie soncxw. +ps mapm . azencxw ce cnycnan no ieuenweio na wmox
w es za uaxa nexoiaia cw, nanaznan spa+ecxwie uaciw npw wzwn. nez xpaixo, no
o+ecioueno w x+psaso cpa+enwe na 13 oxiomspw 1689 r. rpaz+i w xpenociia naznanw
s p+ueie na ascipwnuwie.58 asseiw wnw w pezwua zpyrw onopnw nynxiose s
eseposanazna +nrapwn, xaio enorpazuwx, epxoswua w zp.
+mespemenno wmnepaiopcxwni renepan ne-ac wnswn wxonomwnw c ezwn oipnz oi
oxono 8000 zymw, me+zy xowio ronnm pon c+pw w zpyrw mecinw +wienw, nponwxnan
na xr no opasa. ozxpennn oi mecinoio nacenenwe w oi xanzyiw, ion sassen
pwmwna s ocoso none, cnez iosa xonwe /25 oxiomspw/, xoeio wno nanycnaio oi
mecinwn rapnwson, a ceine w pwspen.59
o speme na iesw onnw zenciswn ssenw mwpoxo yuaciwe ociai+uwie oi +nrapcxwie
s+cianw-uecxw ueiw, paswiw npw yinoswua w wnposeu, xaxio w nosocopmwpanw
zoposonuecxw zpy+wnw, xowio ce npwc+ezwnwnw x+m wmnepaiopcxwie soncxw. nopez
nnxow zannw omwni pon na ouenenwie s+cianwuw wn x+m 600 zymw. eoprw enueswu
s ezno csoe wsno+enwe zo wmnepaiopa oi 1716 r. nwme, ue cnez xaio renepan .
eiepanw ce sas+pnan oi namxo w wn nasnauen sa ,s+pxosen xomanzysam na uaciw
oi +nrapcxoio uapciso, wm w wzwn" w cnez xaio s+sen no-zopa zwcuwnnwna cpez
owuepwie w sonnwuwie, ,wszwrnan na cny+a nanoso mnoswna +nrapcxw sonsozw".
ascipwncxaia apmwn wnw sxnxuenw ,noseue oi zsecia +nrapcxw sonsozw c iexnwie
onnw ueiw". e ce pasnono+wnw noz wzwn s xpanzynascxwie onaciw w oi wm zo
owncxoio none, sa za oxpannsai w za panni iesw semw cpemy mnoroponnwn
nenpwnien. o zymwie na . enueswu ,xaxio na pasc+msane sopaia ouaxsa
cn+nueio", iaxa w ie ouax-
sanw npes cnezsamoio nnio wmnepaiopcxaia apmwn, ia c oezwnenw cwnw za wsinacxai
iypcxwie soncxw oi npexpacnwie semw, nemo, xoeio uenwni +nrapcxw napoz seue
oizasna ouaxsan.60 nma nwxaxso c+mnenwe, ue cioiwuw +nrapw napez c+c cwnose na
zpyrwie anxancxw napozw ce cpa+asanw na ascipwncxa cipana npes speme na unnaia
sonna. nopez ezno asieniwuno wsseciwe npes 1699 r. npw p. apom noz
xomanzysaneio na srenwn ason-cxw cny+enw ,ipw +nrapcxw xasanepwncxw zpy+wnw,
scwuxo 225 xonnwxa"61.
+m no-zopoio wsnonsysane w ocmwcnnne na macosoio yuaciwe na +nrapwie w
zpyrwie anxancxw +wienw s ueinwuecxoio zsw+enwe wna nacouena zennociia na
+nrapcxwn nwxononcxw xaionwm-xw enwcxon nion ieanos cnez wnposcxoio
s+cianwe. me npes 16871688 r. ion wn wsnpaien oi snamxwn xnns c sa+nw mwcww
zo ascipwncxwn zsop. nez pasrpoma na s+cianweio nion ieanos ce ososan s+s
wena, xaio wsnonsysan zoci+na cw zo ynpasnnsamwie xp+rose w cneuenenoio
zosepwe, sa za ce saci+nsa sa ocsoo+zenweio na +nrapwie w zpyrwie anxancxw
napozw. a nero wna s+sno+ena, a mo+e w cam ion ce saen c is+pze zenwxainaia w
oirosopna sazaua za npoyuw namepenwnia na cp+cxwn zecnoi eoprw panxoswu.
mnepaiop+i cmnian za paszsw+w anxancxwie napozw upes panxoswu, no no-x+cno
sanounan za ro nozoswpa, ue ce cipemw za c+szaze camocionienna z+p+asa.62
pes nnioio na 1689 r., xoraio s+s swencxwn zsop ce nozroisnn nnan+i na
npezcionmwie soennw zenciswn, nion ieanos wsnpaiwn omwpno wsno+enwe zo
eononz I oi 17 xnw 1689 r., s xoeio npeznaran nauwn sa ocsoo+zasane na
anxancxwie cipanw w sa saz+p+aneio wm noz wmnepaiopcxa snaci. iosa wsno+enwe,
cnez xaio c+omasa pezwua reorpacxw csezenwn sa anxancxwie cipanw, sa
pasnono+enweio na no-sa+nwie cipaierwuecxw w xomynwxauwonnw nynxiose, sa c+ciasa
na nacenenweio s rpazoseie w sa zyxa na iypuwie, nion ieanos naennsan w
nnxow mepxw sa nacousane w xoniponwpane zenciswnia na mecinoio nacenenwe. ,ma
iecnw npoxozw no uapcxwn n+i me+zy wm w wpoi, me+zy wpoi w own, me+zy own
w noszws, me+zy noszws w zpwn. xo ce wsnpaini camo 1000 +nrapw w c+pw c
nnxow onwinw m++e, sa za nasni iwn npoxozw, ie me npwsnexai zpyrw 30004000 w me
nasni npoxozwie na nei wnw meci mecia c yzonw sa inx noswuww, no neyzonw sa
nenpwnienwie. xo pemw or, spar+i za +ze cnomen, ie me noryni unnoio nramo
mnoswnciso
m wsrnez oi xpenociia ,aa wza" xpan wzwn
wnw me ro sanosni +wso. Te morai za sanosni w camwn iypcxw snazeien, axo +ze s
own wnw noszws."63 csen iosa +nrapcxwni enwcxon nacionsan za ce ssemai
mepxw wmnepaiopcxwie sonnwuw za ne orpasai mecinoio nacenenwe w za ne s+pmai
wsnwmnw excuecww no oinomenwe na iypcxwie cennnw, a za ycnoxoni scwuxw w za rw
s+pnai no zomoseie wm, sa za npoz+n+ai za ce sanwmasai c mwpnwn cw ipyz w za
npowsse+zai neoxozwmwie nara. o iax+s nauwn nion ieanos cmnian, ue me mo+e
za ce sanasni anxancxwie cipanw oi onyciomenwe w pasopenwe, nemo, xoeio wno s
wniepec w na wmnepaiopa.
eononz I wsnpaiwn na rnasnoxomanzysamwn . azencxw wsno+enweio na +nrapcxwn
enwcxon c+c csoe npwzpy+wienno nwcmo oi 4 xnw 1689 r. mnepaiop+i nape+zan za ce
nanpasw neoxozwmoio sa npaxiwuecxoio oc+mecisnsane na npezno+enweio, xaio ce
snwmasa za ne ce zonycne rpemxa. on npezociasnn na . azencxw za pemw w axo
cuwia sa neoxozwmo, za napezw ,naieni+i" za +ze npesezen ,na iypcxw w
+nrapcxw eswx" w za +ze pasnpocipanen cpez anxancxwie napozw.64
spas na zosepweio x+m zoposonuecxwie ueiw na anxancxoio nacenenwe e axi+i,
ue . azencxw npezociaswn xomanzysaneio na rapnwsona s enorpazuwx na
zoposonuecxwn ,xanwian" pozan Teia, xonio ce oinwuwn s oeseie npw nazo-so.
nopez nwcmo na azencxw zo wmnepaiopa pozan Teia npezno+wn za noiernw c 1000
oi csowie xycapw w xanzyiw x+m ceseposanaznwie +nrapcxw semw w za ce pasnono+w
iam c ,wzsamwie s+s wzwn oi scwuxw mecia" zoposonuw, xowio ion sanwcsan s+s
soncxaia; cnez iosa za ce nacouw cpemy spara x+m own w wxonon.
anwian Xopsai oi wzwn sassen wnposeu. nez iosa, xaio paswna ronnm pon
nenpwnienw s epxoswua, nerosaia uaci ce ycianoswna iam na noswuwn.65
asseiwie oi ascipwnuwie +nrapcxw semw wnw cwnno pasopenw w onyciomenw. e ne
sazosonnsanw wmnepaiopcxoio xomanzysane s ezno sa+no oinomenwe s+smo+nociia sa
wsxpansaneio w npeswmysaneio na soncxwie. . azencxw s zonecenwe zo wmnepaiopa,
nwcano oi onnwn narep npw c. penoseu, omcxo, wsi+xsa: ,ipanaia oi wm zoiyx
namwpam c+scem nycia w sw+zam, ue me +ze nes+smo+no za ce pasnono+ai iyx soncxw
sa npe-swmysane, no-zope me e nazony s oxonnociia na wxonon; no iam meciaia,
x+zeio wma cpezcisa sa c+mecisysane, ca mnoro oizaneuenw, a w cipanaia e oixpwia
w e iaxasa no npwpoza, ue ne me mo+e za ce saz+p+w."66 a iosa wsxnxuwienno
ie+xo nono+enwe zonpwnecnw nemanxo w cipamnwie onyciomenwn, xowio ezna rozwna
npezw iosa iypuwie wss+p-
mwnw s eseposanazna +nrapwn cnez noiymasane na s+cianweio.
pemanxw ronemw saipyznenwn npw cnaznsaneio na soncxaia, oizennw ascipwncxw
oipnzwmoz-nomaranw oi ueinwuwie w mecinoio nacenenwe, wss+pmsanw pwcxosanw
naesw z+noxo s +nrapcxa iepwiopwn na xr oi iapa nnanwna. Henia wm wna za
pasysnani pasnono+enweio na nenpwniencxwie soncxw wnw n+x za oisnwuai zowi+x,
xpanw w zpyrw nema, neoxozwmw sa apmwnia. enepan . eiepanw, na xoroio wno
npexs+pneno ,xomanzysaneio na cp+cxwie w +nrapcxwie rpanwuw", s nauanoio na
1690 r. wsnpaiwn xomanzwpa na c+panaia oi anxancxoio nacenenwe soncxa nionwn
anepw Iwu c 2500 onuw za nanazne iypuwie. nwso zo own ion cpemnan noseue oi
3000 cnaxww, enwuapw, iaiapw w apnayiw, xowio c+wpanw pexswswuww. anaznan rw w
rw paswn, wswn 300 zymw oi inx, ssen ronnm pon nnennwuw w onnwie wm snamena.
o-x+cno iosw xomanzwp c wssecien pon nemuw w noseue anxancxw zoposonuw
neouaxsano sassen ann /sep. zn. anxn/, xonio ce namwpana ,i+xmo cpemy own",
nanec+n na nenpwnienwie nopa+enwe w ssen ronnma nnnuxa. omenzani+i na wpoi
xanwian Tenxenzop c oxono 2000 zymw anxancxw zoposonuw w mycxeiapw npeznpwen
cmen naer x+m epnwx. o n+in cpemnan necpasnwmo no-cwnen npoiwsnwx, paswn ro
w ro nporonwn w ce s+pnan c 4000 rnasw roseza w c+mo ionxosa rnasw osue w zpyr
zpeen zowi+x. pnayicxwni xanwian ipamwrpwa, soxsam na ascipwncxa cipana,
noiernwn c ezwn oipnz zo naixa /sep. naiwua/, wn ce iam unn zen w unna nom c
ocmancxw uaciw w cnez cneuenenoio cpa+enwe ssen ronnma nnnuxa. o opainwn n+i
mwnan c+scem nwso xpan own, no spar+i ne ce pemwn za snese s on. anwian
enenropa n+x c ezwn oipnz ciwrnan zo noszws w zoxapan xaio nnennwuw xazwnia w
zpyrw iypuw.67
esw ycnemnw nanazenwn c+szasanw sneuainenwe, ue ne camo owncxaia onaci w
axezonwn, no zopw camaia own ouaxsana soncxw sa samwia. +mespemenno iypuwie
ne ce uyscisysanw zociai+uno cwrypnw s wxonon, noszws, zpwn w wsnpamanw
scwuxo, xaxsoio wmanw no-xyaso w no-uenno ois+z mopeio s swn.
es c+mnenwe, wmanxw npez swz nponswie na +nrapwie s ascipwncxaia soncxa w
nacipoenwnia na mecinoio nacenenwe, renepan . eiepanw, cnez xaio pasxassa sa
sassemaneio na wnposeu w epxoswua s xpan na 1689 r., s emoapwie cw sanwcsa:
,acenenweio oi oxonnociia me ysepnsame, ue me ciopni scwuxo, xaxsoio ce wswcxsa
oi inx, w no mon snax me wswni scwuxw iamomnw iypuw, samoio iam na zsama
xpwciwnnw ce naza ezwn iypuwn, w me
I XVII .
ce oezwnni c mene, mom noiernn sa onnoio none." on cnomenasa zopw, ue ce
npoexiwpano omo s+cianwe.
cianosxaia na anxanwie w no-cneuwanno nono+enweio na rnasnwn cexiop na ponia
cpemy own s xpan na 1689 r. w nauanoio na 1690 r. wnw ionxosa nac+puasamw, ue
nopa+zanw zaneu oiwsamw naze+zw w nnanose y nnxow wmnepaiopcxw renepanw. o iosa
speme xomanzysamwni iesw soncxw renepan . eiepanw nwcan na wmnepaiopcxwn
xosue+nwx: ,amwie zena cioni iaxa zope, ue as cw oemasam, ue axo mw zazai 12
000 m++e, nocpezcisom nwsxoio w snesanno s+cianwe na scwuxw iesw napozw za
ciwrna zo Hapwrpaz w za nporonn iypuwie ois+z mopeio s swn."68
4.
+cianwe na apnom.
enciswn na xanzymxwie
zpy+wnw.
ipaxwn sonsoza
I . +nrapcxoio o-zynaswe
zopw w cnez iparwunwn sas+pmex na wn-poscxoio s+cianwe c+npoiwswiennwie
zsw+enwn ne ciwxnanw. ceomoio ocsoozwienno s+nnenwe na anxanwie wno ionxosa
cwnno, ue oxsanano panonw s siouna +nrapwn, cwnno sacernaiw oi iypcxaia
xononwsauwn w oi acwmwnauwonnwie npouecw. pes 1689 r. wna pasxpwia nozroiosxa
sa s+op++enw zenciswn na +nrapcxoio nacenenwe s cenaia +wszapxson /zn.
opwna, posazwncxo/, pnayixson /zn. xs. opowme na asrpaz/ w pna-yinap /zn.
iapoceneu, posazwncxo/, xaxio w s pasrpazcxoio ceno epxosna. ,o cnopasymenwe
nome+zy cw c+omasa iypcxw zoxymeni sa iesw c+wiwn ie /i.e. cennnwie oi
cnomenaiwie cena/ napanw onnw op++wn w mynwuww w oinounanw yniosnw w
pasonnwuecxw zenciswn c uen za spezni snocino na oxamezoswn napoz s c+ceznwie
wm oxonww."69 naciia ssena +psw mepxw cpemy nozroisnmwie ce sa opa w
noi+nxana ocsoozwiennwie wm onwiw.
+sno+eno wno na ocianz+wnia ez+e ycia za opranwswpa naxasaienna axuwn cpemy
nozroisnmoio ce sa yni nacenenwe. cyniancxaia sanosez ce wswcxsano za ce
wss+pmw nanazenwe cpemy cenaia, za ce saneuaiai scwuxw x+mw w uepxsw. ocne za
+zai oisapnnw nopez w npei+pcenw sa op++we w oenpwnacw. anosnzsano ce w oi
scnxo ceno za +zai saz+p+anw no 10 oi zenuwie na zsw-
srnez oi enorpazuwmxaia xpenoci
+enweio, za +zai oxosanw w oxpannsanw w za +zai saxapanw s narepa na
cyniancxaia apmwn. csen iosa ce nape+zano wmoiwie wm za +zai onwcanw. i
xazwwie, annwie w zpyrwie opranw na mecinaia snaci ce wswcxsano za noznomornai
iesw naxasaiennw onepauww. asw nenpwmwpwmoci na nacenenweio s +nrapcxwie semw
nac+puasana ene+wiwn pazeien s ocsoozwiennwie opw npes 80-ie rozwnw
naXs.nwxononcxwn xaionwmxw enwcxon nion ieanos za i+pcw nozxpenaia na
ascipwncxwn wmnepaiop w za ro ysepnsa s cnomenaiwn zoxnaz, ue mo+e za pasuwia na
nomomia na anxancxwie napozw, s iosa uwcno w na +nrapwie. ecnyuanno ion
wspasnsa zosepwe x+m xanzyicxw-ie ipazwuww w onwinociia na nnanwncxoio
nacenenwe, i+n ny+nw npw ezna +zema ronnma s+op++na
aniwocmancxa axuwn.
70
233
234
pes c+maia 1689 r. onwinwni xanzyicxw so-esoza ipaxwn, s+snni s napoznwn enoc,
s+srnaswn s+op++enw zenciswn cpemy ocmancxaia snaci. ix+cneunw wsseciwn y
xponwcia wnnxzap cnomenasai sa ipaxwn oi c. eipen, asapz+wmxo, xonio ,passnn
anpax" w c 200 zymw wss+pmwn zp+sxw nanazenwn. ipecnaia oi iwn nponsw, xowio
ome noseue cmymasanw w es iosa necwrypnwn n iwn, snaciia npwnrnana zo xpannw
mepxw. wnw wsnpaienw sanosezw sa nawpane na on+nuenwe oi noszwscxo w
asapz+wmxo. wnw nasnauenw zsama xomenzaniw w 50 ocianz+ww c zsa cneuwannw
oipnza, sa za wsnosni xanzyiwie. soespemenno ysnanw sa onacnociia, s+ciananwie
ce wsiernwnw saezno c+c cemencisaia w zowi+xa cw w namepwnw ye+wme s
oxynwpanaia oi ascipwnuwie wmxa xpenoci. pecnezsauwie wm ne ycnenw za rw
naciwrnai.71
esw csezenwn xs+pnni cseinwna w s+pxy zenciswnia na xanzyiw s asapz+wmxo npes
1689 r. naueno c+c cenmencxwn nauannwx anuo. py+wnaia wna noxposwiencisysana
w yxpwsana s anarxpwme, euxa, owpene, onpwsmwua.72 ce oxono iosa speme ce
wssecinsa sa s+nnenwn na sonny-uw s nnanwncxwie panonw na noszwscxo w
asapz+wmxo.73
naennsanaia nopezwua oi cs+psanw nome+zy cw xanzyicxw nponsw zennociia na
ipaxwn sonsoza saemana uenipanno mncio. esw nauwnanwn wnw noziwxnaiw oi
sceomoio w noscemecino pasrapnne na ocsoozwiennoio zsw+enwe, samoio manxo cnez
iosa, xaxio cswzeiencisysa wnnxzap, ipaxwn zencisysan c+smecino c ,4000 nemuw,
maz+apw w xanzyiw" s nanazenweio cpemy xcienzwn. aio ce s+snonsysanw oi
myznociia na ocmanuwie, ie ce naxs+pnwnw s+pxy sapoma, wswnw mno+eciso
mxcxnmanw, oixapanw mnoro pow w nanecnw ronemw maiepwannw meiw. nez
nanazenweio ascipo-ynrapcxwie onnw uaciw w xanzyiwie na ipaxwn ce oiiernwnw.
xonwienw, iypuwie c+panw cwnwie cw. ecinwni rapnwson, noznomornai oi
nonwuencxw uaciw /cexanw wnw cenmenw/, saezno c ouenenw mxcxnmanw oi
nocipazanwn sapom ce nacouwnw no ci+nxwie na nanazaienwie. aciwrnanw rw w
snesnw s cpa+enwe c inx. wnnxzap c+omasa, ue s iosa cpa+enwe sarwnanw 200 zymw
oi ascipo-ynrapcxwie uaciw w xanzyiwie. ypuwie c+mo zanw +episw. e ycnenw za
ocsoozni nnxow oi mxcxnmanwie, nnenenw npw nanazenweio na sapoma. a
wnienswsnociia w snauenweio na iesw onepauww, wss+pmenw oi xpwciwnncxwie onnw
uaciw w +nrapcxwie xanzyiw na ipaxwn, nozcxassa xpacnopeuwso axi+i, ue
ocmancxaia snaci npwnrnana x+m xpannw naxasaiennw mepxw cpemy zsama swcmw
iypcxw soenauannwuw mxiecapwa na Xamwz xmez nama w iosw na +anwx exmez
en, xow-
+cianwn
w ocsoozwiennw zsw+enwn
s xpan na XVII s.
- H
o
-
1
U :
1 1 1686 .
1 1 I U 1687 .
1 1 1688 .
1 I T 1689 .
I 1689 .:
T
U XU
T I U y XU
U
I : X H
X U
X U
.^

:;*>
I 1688 .
I H
H:
1683 .
1699 .


I
, HI:
1 H
2 T
3 I
4 H
5
6 I
7 H
8
9 H
10
11
12 T
13 H /H/
14 BU /T/
15 IU //
16
17
18
I X .
e+ /639 0*>^
H " >
IH
Biwioso y+wue,
^
o*
_
1yu ()
^^ / \ \ <z+ypz+y>
1/x1i: Xn+snw>*

4}
\ ,
U9 1 I .'~ /rn!
X
* 7>?*u :
1/ 1

< o ^^

T \_
I o *
0 <^
-
- /0 -.
/ n T
m.Bo n 0
-s-wr
/ \w^ /I
i"*-xx"x - 1 >* 1 *
6 ow' > *">
^ ^T w,,1Tw1,
n w,
< < "-" n/ymen
* H 0
./s /snn ^ :
1
U
15
o o
snin
"

o
T

^
>

/1/1
(! 0
X
(,

-
0 '
r/

I

m.
^
%?

11 1
"
H
% 1
1 X
r
Bz wiozn
,,^ap 2. ^"
^
o
'U,

H , 1X,
I
a" 0(,
T %
o
rnp
() X

sww, 0^ H
-
1
// I
noi/m
I
(4, ^I- _/| H >
^+

o
(,
- 11

(
o
I 0 -(,
-
III 1
I

1:4 000 000

io xomanzysanw oipanaia na xcienzwn w panona cpemy onnwie cwnw na
npoiwsnwuwie w xanzyi-cxwie zpy+wnw na ipaxwn. +pxosnoio ynpasnenwe rw
oswnwno, ue zonycnanw sparoseie za wm nanecai iaxosa nopa+enwe. neuwanno
wsnpaien uwnosnwx c napouna cyniancxa sanosez c+pan sa-nwncxwn zwsan na
cowncxwn xazwn, sa za +ze pasnopezena exsexyuwnia na zsamaia namw.
sseciwnia sa xpan na ipaxwn ne ca c+scem ncnw. pw nozroiosxaia na ocmancxaia
oanswsa cpemy wm ipaxwn, ,xonio nesezn++ e nanec+n meiw na mxcxnmancxoio
nacenenwe", saisopen s xpenociia, ce onacnsan, ue axo iypuwie ocazni rpaza,
ascipwnuwie me ro npezazai. on wm npezno+wn nnan sa zenciswe w nacionn npw
ocazaia cam za wsnese saezno c xanzyiwie cw nas+n cpemy iypuwie, a ascipwncxwie
uaciw za zencisysai ois+ipe. ipaxwn ycnnn za wsnese oi rpaza w wsuesnan. pw
osnaznsaneio na wm oi mxcxnmanwie cemencisoio my wno sanoseno w npozazeno s
pociso.74
+smo+no e za ca s+snwxnanw pasnornacwn me+zy wmnepaiopcxwie owuepw w mecinwie
+nrapcxw s+cianwuw nopazw nwnca na ezwnomwcnwe no oinomenwe na xpannwie uenw s
opaia. scipwnuwie ce cipemenw za nporonni iypuwie oi anxancxwie semw ne sa
za ocsoozni nopoenoio nacenenwe, a sa za nano+ai iyx rocnozcisoio cw. o+e w
c ornez na iosa ipaxwn wman nnxaxsw onacenwn. axa nazzennsa pemenweio my za ce
ocsoozw oi saswcwmociia cw cnpnmo ascipwnuwie w za zencisysa camocionienno.75
T. ax npes c+maia 1689 r.,
xoraio ascipwncxwie soncxw ce cnycnanw na xr s esepowsiouna axezonwn, xanzyi-
cxwni soesoza apnom sacianan naueno na ronnm ocsoozwienen onwi na +nrapcxoio
nacenenwe.76
asnwsaneio na ascipwncxwie soncxw zano nos inac+x na xanzyicisoio ws iesw
xpawma. +op++enwie zenciswn ciananw no-macosw w no-cmenw. i cpezaia na 1689 r.
ocmancxwie ynpasnnsamw cpezw nozcwnwnw mepxwie sa opa cpemy inx. enpex+cnaio
wnw wsnpamanw sanosezw zo map-ionocxwie nauannwuw c+c ciporw npezynpe+zenwn za
opranwswpai oxpanaia. pw sce iosa xanzyi-cxwie zpy+wnw ciasanw sce no-
nanazaiennw. coeno rpw+w c+szasanw ie na snaciia s nopeuweio na pwsa pexa.
noroponnwie xanzyicxw axuww ciananw npwuwna za +ze wszazena npes nnioio na
1689 r. oma sanosez zo xazwwie na xcienzwn,
seieu-sown cienonwc oi uepxsaia ,seiw apxanrenw" s c. panacw /XVII s./
xonwe, onyn w pwxana, za ce nperpazni npoxozwie, za ce npei+pcni cenaia w
nnanwnwie. sw+enweio npwzowno iaxwsa pasmepw, ue nopazw namanenaia onna
oxpana na nposwnuwwie snaciia pasnopezwna za ce wsceuai ronemwie ropw, xowio
wnw ye+wme na xanzyiwie. ax+s wn cnyuani c ropwie s norpanwunwie onaciw
me+zy enemxwn w pwnencxwn xazwn+x, samoio n+iwmaia iam wnw s p+ueie na
yniosnwuwie. +npexw iosa s+op++enaia opa na nacenenweio s axezonwn ce
wsocipwna.
pes ceniemspw 1689 r. wsyxnanw yniose. ennnwie oi opwoscxa naxwn ce
szwrnanw w na rpynw ce snycnanw za nanazai nopowienwie no cenaia w nnanwnwie.
asw meie+na ocianosxa sacipamasana iwna na iypuwie s ezwn wsxnxuwienno
nanpernai momeni npezw sassemaneio na wm oi ascipwnuwie. asyniysano ce w
nacenenweio s Twncxo, azoswmxo, enemxo, onpancxo, np-cxo, anoswmxo,
espoxoncxo w asno+xo. anpasno snaciia i+pcena onopa cpez mecinwie oxpannsamw
uaciw mapionocwie. aueciwnw w cpez inx cnyuawie, xoraio ie camw saciasanw
naueno na yniosnwuwie. a +nrapwna se oi Twn, xonio wn oxpana na ocmancxwn
snacinwx s iosw rpaz, wno nosepeno p+xosozcisoio na 5060 mapionocw, sa za nasw
npoxozwie. apionocamwnia oaue cianan xanzyiwn. anxo cnez iosa ion ce nomoxa-
mezanuwn. anosnzano my wno za noseze x+m own nnxonxo xwnnzw +nrapw s nomom
na iypcxwie soncxw. oraio ce pasnecna seciia sa sasnaznsaneio na wm oi
ascipwnuwie, se c+pan 10 oipnza +nrapw, pasyniysan ce cpemy snaciia w smecio
x+m own ce oinpaswn c inx cpemy xonwe, xcienzwn w np.
Xanzyicisoio ssemano sce no-ronemw pasmepw ocoeno s panonwie oxono wm.
+op++enw +nrapcxw zpy+wnw ce c+wpanw oixpwio w xs+pnnnw s nanwxa mecinwie
mxcxnmanw, xowio sanounanw za ce wscensai w za i+pcni zpyrw ye+wma. npasnwuwie
wnw npwnyzenw za mownwswpai unnoio nacenenwe s xcienzwncxwn canz+ax.
anosnzano wno za ce yxpenw w nozcwnw oxpanaia s+s pancxaia xnwcypa, a
mecinwie cnaxww za noemai samwiaia na mxcxnmancxwie cemencisa w za +ze
opasysan narep me+zy xcienzwn w pwsa ananxa. maia mownwsauwn na
nacenenweio wmana sa uen za napanwswpa xanzyicxwie zenciswn, xaio oesspezw
rnasnaia wm onopa mecinoio cennueciso.
axezonwn c+mo wna oxsanaia oi yniosno nanpe+enwe w roiosnoci sa s+op++ena
opa cpemy ocmancxaia snaci. izennwie c+npoiwswiennw axuww na xanzyiwie w
pasyniysanoio ce nacenenwe wnw oezwnenw oi apnom. a +wsoia my
e wssecino is+pze manxo. sezenwnia sa npowsxoza my ca nonynerenzapnw. ipac+n s
ezno sozenwuapcxo cemenciso oi c. onnwua, apnom ome mnaz ce oinwuasan c
xnauecisoio cw. cx+zwuaia w nezowm+x+i s poznwn my xpan ro npwnyzwnw za i+pcw
npenwianwe s xpaioscxwie pyznwuw. ssecino speme ion wn s+s namxo na rypei.
onec+n cam iypcxw wszesaiencisa, oix+cnai oi cemencisoio cw, no-x+cno cianan
xanzyiwn. pes 1689 r. apnom sozen zpy+wna s nnanwnaia ocnai. anpasnw wnw
ycwnwnia na snaciia za sanosw onacnwn sonsoza. snpaienwni cpemy nero ozpwncxw
nauannwx ce oixasan za ro ronw. ,nez mnoro wixw w opw" apnom sanounan za
zencisysa s wmxa, ecxosauxa, pancxa, wpoicxa w pwspencxa xasa. pes
ceniemspw 1689 r. c owuwanna sanosez snaciia amnwciwpana apnom w neroswie
zpyrapw w ro nasnauwna sa mapionocxw nauannwx c ronnma snaci w c+c sazaua za
npecnezsa xanzyiwie s pasmwpnwie panonw na axezonwn. cmancxwie ynpasnwuw
oici+nwnw npez yniosnwxa, xaio ce m+uenw za ro npwsnexai w wsnonsysai. amo
cnez meceu oaue ion oinoso sanounan opa c nopowienwie. me c nazaneio na wm
na 24 ceniemspw 1689 r. apnom s+srnaswn sceomoio yniosno zsw+enwe na
nacenenweio s esepowsiouna axezonwn. spaseno zoiorasa s cmenw xanzyicxw
zenciswn, io npepacnano s wciwncxo napozno s+cianwe.
apnom osnaznn pwsa ananxa w ymano-so, wsronwn iypuwie w ce yxpenwn szpaso sa
no-naiai+mna c+npoiwsa. pes oxiomspw 1689 r., npwzpy+en oi csowie ueinwuw,
saezno c 5000 zpyrw s+cianwuw ion nocpemnan ascipwncxaia apmwn s pwmwna c
namepenwe za npoz+n+w opaia. orasa seponino wnw yrosopenw w ssawmnwie
saz+n+enwn na ascipwnuwie w s+cianwuwie: ocsoozenaia iepwiopwn za nonyuw
s+nmnononwiwuecxo yis+p+zasane oi swencxwn zsop, a +nrapwie za npoz+n+ai
onnwie cw zenciswn, c xowio ynecnnsanw ascipwncxwie onepauww. apnom wn onsen
sa ,xymanoscxw xpan". pw eononz I ce nswa zenerauwn oi apxo panzw w ei+p
amnazcxw. mnepaiop+i wsnpaiwn na apnom xnn+ecxa manxa w my zan renepancxw
uwn. o zannwie na ocman cxwn xponwci wnnxzap apnom ce nozroisnn za nanazne
xonwe c 3000 ,nesepnwuw" w soennw zesepisopw. omenzani+i na xonwe ce onwian
za ro sanosw c+c sacaza. apnom wn npezynpezen oi nacenenweio, wsnrnan
sacazaia w nanaznan rpaza, npezw ascipwncxwie soncxw za ca snesnw s nero.
snnamenw, iypuwie nanycnanw rpaza. +nrapcxoio nacenenwe oi oxonnociia zouaxano
ascipwncxaia apmwn c pazoci. zwn yuacinwx s noxoza c+omasa, ue ,oi c+ceznwie
nnanwnw cnnsoxa na oipnzw cennnwie-+wienw w i+p+eciseno nocpemnaxa wz-
saneio na ,nemuwie" xaio ocsoozwienw oi inxnoio pocxo nono+enwe"77.
nez ono+apnsaneio na xonwe ascipwncxwie soncxw ce oiiernwnw, a ocmancxwie
ynpasnnsamw cpezw ssenw mepxw za npwiwcnai w ynwmo+ai s+cianwuwie na apnom.
oesozaia ce saen za opranwswpa oipana cpemy oxonwiwnwie ce seue spa+ecxw
soncxw. xpenwn sasnazenwie panonw, xaio orpazwn pwsa ananxa c rpamaznw
posose, a y-manoso c+c samwinw c+op++enwn. axa npezswznwswni s+cianwuecxw so+z
ssen mepxw za nperpazw nponwxsaneio na nenpwnienwie no ronemwn n+i y-manoso
xcienzwn. oswuwwie na apnom cn+sanw namepenwnia na ocmanuwie za nanecai yzap
na ascipwnuwie s ocoso none. a mopencxwn sanwn Xanwn nama wno napezeno za ce
cnpasw c apnom, xaio xs+pnwn npoiws nero 18 000 sonnwuw. oncxaia ipnsano za
+ze c+cpezoiouena x+m xcienzwn w za ce nacouw x+m ymanosoxonwe auanwx.
sanosez, wszazena no iosw nosoz, ce wsi+xsano, ue apnom ce nonsysan c ronnmo
snwnnwe w ipnsano za my +ze nonpeueno za snese s zocer c ociananoio xwciwnncxo
nacenenwe, sa za ne ce pasmwpw ocer+i na c+npoiwswiennoio zsw+enwe. apouen
soenen c+sei s own yiounwn mepxwie sa noiymasane na +nrapcxwie s+cianwn.
zap+i wn nacouen cpemy pwsa ananxa, x+zeio apnom ce yxpenwn c nnxonxo
xwnnzw onuw. pez mnoroponnwn spar s+cianwuwie ce oiiernwnw, a soesozaia ce
npwpan s xpenociia. yx s nepasnaia opa mnoswna oi opuwie sa csooza
norwnanw, a cam apnom wn sanosen. eciia sa iosa nopa+enwe pascipowna pezoseie
na s+cianwuwie, xowio z+p+enw s csow p+ue xonwe. ypcxaia apmwn saezno c
zomnwie n na nomom iaiapcxw oipnzw na enwm wpan sassena rpaza. apnom wn
nawi na xon s+pxy cxoncxwn moci. scipwncxwie soncxw, uweio nanpezsane s
axezonwn wno zo ronnma cienen ynecneno oi cmenociia w zenciswnia na apnom w
neroswie s+cianwuw, ociaswnw iesw napoznw samwinwuw es nozxpena, xoraio
ocmanuwie xs+pnwnw soncxosw uaciw cpemy inx.
ozswr+i na apnom ocianan +ws s napoznaia namei. ,ymanoscxwni xpan" e ezwn oi
nan-ene+wiwie s+cianwuecxw p+xosozwienw. on ce wsnswn xaio ynopwi, cmen w
zannoswzen npezsozwien, xonio c+ymnn za nacouw xanzyicxoio zsw+enwe x+m
opranwswpana opa c ocsoozwiennw uenw.
X I 80-
XVII . cemzeceiie rozwnw na XVII s. wnw npxa rpanwua s passwiweio na
+nrapcxoio ocsoozwienno zsw+enwe w s me+zynapoznoio my wsnsnsane.
aspacisamaia ce zoiorasa no pasmepw c+npoiwswienna opa na
I X .
+nrapwie zociwrnana pemwiennw wsnsw opmwpaneio na ueiw w inxnoio yuaciwe s
apmwwie, zencisysamw cpemy ypuwn, xaxio w wsyxsaneio na nnxonxo ronemw
s+cianwn iopoio i+pnoscxo, wnposcxoio w apnomosoio. pasnwuna cienen w noz
pasnwunw opmw ocsoozwiennoio zsw+enwe oxsanano scwuxw +nrapcxw semw wswn,
paxwn w axezonwn. an-swcoxa iouxa opaia na napoza nw npes XVII s.
zociwrnana s wnposcxoio w apnomosoio s+cianwe. osa wnw nan-snauwiennwie
s+op++enw onwiw sa oixs+pnnne na ocmancxoio snazwueciso.
+xosozna ponn s iesw +nrapcxw s+cianwn wrpaeno samorsamoio ce rpazcxo
nacenenwe, sananiuwwie w i+prosuwie. apez c inx npezno mncio s ocsoozwiennwie
zsw+enwn oi 60-ie zo 90-ie rozwnw na XVII s. saenw xaionwuwie oi eseposanazna
+nrapwn, nozroisenw oi mnororozwmnaia npocseiwiencxa w pesonxuwonna zennoci na
xaionwmxa-ia wnienwrenuwn. pes nonwiwuecxaia axiwsnoci na nennwie npezciaswienw
ocsoozwiennoio zeno w opwie na +nrapcxwn napoz ciananw no-zope wssecinw na
sawniepecosanwie oi siounoio pezwsemnomopwe esponencxw cwnw. e sce no-uecio
ro ssemanw noz snwmanwe s nonwiwuecxwie cw nnanose w nouwnw. osa wno nos
nono+wienen eian s me+zynapoznoio wsnsnsane na +nrapcxaia ocsoozwienna xaysa.
e+zy sozemwie enemeniw s+s s+cianwnia oi 80-ie rozwnw na XVII s. wmano w xopa
oi cneuwannwie xaieropww nacenenwe /sonnyuw, zepseniz+ww, mapionocw/,
yuacisysamw s+s s+op++enaia oxpana na nposwnuwwie w saiosa no-pemwiennw w no-
onwinw s onnwie zenciswn. o nascnx+ze s+cianwnia ce onwpanw na mwpoxwie
napoznw macw na cennnwie, xowio wmanw nan-mnoro npwuwnw za +zai nezosonnw oi
ocmancxoio rocnozciso. e wnw w rnasen peseps na xanzyicxoio zsw+enwe. menno
yuaciweio na cennuecisoio npwzasano macoswn xapaxiep w no-mwpoxwn oxsai na iesw
s+cianwn.
+cianwnia npes 80-ie rozwnw na XVII s. s nan-ronnma cienen pasr+pnanw
ocsoozwiennwie w opuecxw cwnw na +nrapcxwn napoz. esw cwnw npwzownw mnoro
no-ronnma opranwswpanoci, ue-nenacouenoci w spenoci. +cianwuecxwie p+xosozwienw
c+ymenw za ce s+snonsysai oi naronpwninwie s+nmnononwiwuecxw ocioniencisa, za
c+szazai sp+sxw, a na mecia w ezwnozenciswe c spa+zenwie na ypuwn cwnw w nan-
seue za oezwnni snauwiennw macw, noziwxnaiw oi omaia roiosnoci sa opa cpemy
nenonocwmwn nopowiencxw pe+wm.
pw sce iosa s+cianwnia ne zosenw zo ocsoo+zasaneio na +nrapcxwn napoz.
cmancxaia snaci, maxap w s ynaz+x, pasnonarana sce ome c s+-
ipemnw cwnw, sa za ce cnpasw c nenpwnienwie cw. Xacyprcxa scipwn npecnezsana
csow sasoesaiennw uenw s rowsiouna spona w nponsnsana wniepec x+m +nrapcxwie
ocsoozwiennw zsw+enwn, xaxio w x+m zsw+enwnia na ociananwie napozw s
sponencxwn rowsiox camo zoionxosa, zoxonxoio ie mo+enw za ocny+ai
nonwiwuecxwie n samwcnw w nauwnanwn. sponencxwie z+p+asw ne wnw sawniepecosanw
za zonycnai camocioniennoci, pasmax w ycnexw na +nrapcxoio ocsoozwienno
zsw+enwe w ro wsociasnnw es nozxpena s c+zonocnw momeniw, axo wniepecwie wm
nanaranw iosa.
aswcwmociia na nameio ocsoozwienno zeno oi nwsxowsiounaia nonwiwxa na
esponencxwie z+p+asw wmana wssecinw nenaronpwninw nocnezwuw sa c+zaia na
+nrapwie. asw saswcwmoci cianana npwuwna p+xosozwienwie na +nrapcxoio
ocsoozwienno zsw+enwe za nozuennsai neoxozwmociia oi opranwswpane na
s+ipemnwie c+npoiwswiennw cwnw w oi oezwnnsane w wsnonsysane pasnox+canwie
zenciswn na oizennwie nponsnsamw ce iyx w iam xanzyicxw zpy+wnw. opazw iosa ne
ce zociwrnano zo macosoci w sceoxsainoci na napoznwie cwnw s+s s+cianwnia.
csen iosa saswcwmociia oi s+nmnwie axiopw ynecnnsana nesezn++ pasrpoma na
s+cianwnia. Iecioxwie penpecww na ocmancxaia snaci w npezwsswxanwie oi inx
macosw wscensanwn na +nrapwie s uy+zw cipanw zonpwnecnw sa pasmwpnsane eposwnia
na +nrapcxaia napoznoci w es iosa is+pze ronnma s pesyniai na nenpex+cnaiaia
uaciwuna wnw macosa wcnnmw-sauwn.
eycnex+i na s+cianwnia ipnsa oaue za ce oncnw npezw scwuxo c nwncaia na
zociai+uno naronpwninw ycnoswn s cpezwie na +nrapcxoio omeciso. cera, xaxio
w s npezxoznwie s+cianw-uecxw onwiw oxassana snwnnwe nwncaia na zociai+uno
yxpennanw p+xosoznw +nrapcxw cpezw, c neoxozwmwn mwpox omecisen npeciw+ w
wxonomwuecxw s+smo+nociw, xowio wxa mornw za oezwnni na mwpox poni scwuxw
omecisenw cnoese.
xo s naci+nwnaia npes 80-ie rozwnw na XVII s. naronpwnina pesonxuwonna
ocianosxa ne ce zociwrnano zo sceomo ocsoozwienno zsw+enwe na
+nrapwie,npwuwnwie ipnsa za ce i+pcni ome w s iosa, ue namwie semw wnw s
ueni+pa na ocmancxwie esponencxw snazenwn. e wnw noz nenocpezcisenwn xonipon
na nwsxaia cionwua w na nenpex+cnaio npemwnasamw ocmancxw apmww. esw mnoro no-
ie+xw, oixonxoio npw zpyrwie anxancxw napozw ocioniencisa ce oipaswnw s+pxy
opranwsauwnia na s+cianwuwie. +npexw snauwiennoio yuaciwe na xanzyiw w xopa oi
cneuwannwie xaieropww nacenenwe ronnma uaci oi onuwie nnmanw nwio ymenwe, nwio
op++we, sa za ce cnpasni c pezos-
*' I
11

{ \ * 4
1- ' * V
240
aznwc oi orzanosaia uemma s+s apna /1646/
naia iypcxa soncxa.
+cianwnia noxasanw ncno neoxozwmociia oi oezwnnsane na napoznwie cwnw w
c+szanw npeznociasxw sa napoznocinoio w nonwiwuecxoio c+spnsane na no-mwpoxw
cpezw oi +nrapcxoio omeciso.
1690 . asswiweio na c+wiwnia na
anxanwie onpaszano onacenwnia na nion ieanos w na zpyrw +nrapcxw
nonwiwuecxw zenuw. i nauanoio na 1690 r. naci+nwn opai s xoza na sonnaia.
enwxwni seswp yciaa sonpxnx c+pan nosa snauwienna apmwn, xonio naci+nwna oi
xr npes axezonwn, npes noszws w own x+m wm. pw auanwx wn ynwmo+en ezwn
ascipwncxw oipnz, a ociananwie wmnepaiopcxw soncxw +pso ce wsiernwnw na cesep.
a iosa zonpwnecno nemanxo oizp+nsaneio na mecinoio nacenenwe, xoeio wno
pasouaposano oi ascipwnuwie. nxow wmnepaiopcxw renepanw sanounanw za onarai
anxancxwie +wienw c ronemw zociasxw w xonipwyuww, za rw oesop++asai w
ipeiwpai xaio nozuwnenw nozanwuw.
pw iasw ocianosxa eononz I wszan npes anpwn 1690 r. manweci /zwnnoma/ zo
anxancxwie napozw, s xonio rw npwxansan sapazw csoeio cnacenwe w xpwciwnncxa
snpa za npemwnai na nerosa
cipana w za szwrnai op++we npoiws iypuwie. mnepaiop+i oemasan c+mo za sanasw
npasaia na sepowsnosezanwe w wsop na cocisenw sonsozw na iesw napozw w za rw
ocsoozw oi scnxaxsw omecisenw ie+eciw. axpan s manwecia i+p+eciseno ce
rapaniwpano na scwuxw +wienw w na scexwmy nooizenno csoozno npwie+anwe na
zsw+wmw w nezsw+wmw wmoiw, sasseiw oi iypuwie.
anxo no-x+cno, npes man 1690 r., ascipwncxwni wmnepaiop wszan zpyrw zse
,zwnnomw" c nozono c+z+p+anwe. inx ion i+p+eciseno oemasan csonia npoiexuwn
na +wienwie na +nrapwn, +pwn w nanwn w nape+zan na csowie renepanw s
cnyuan, ue nnxow oi +wienwie na cnomenaiwie cipanw no+enae za soxsa noz
snamenaia na wmnepaiopa, ,za ne my npeuw, a c+zencisysa"78.
zno nazwrane na anxancxwie napozw s ro nnm mama oaue ne wno seue s+smo+no.
naronpwninwni momeni wn wsnycnai, cnez xaio ne w no wsnonsysano
n+psonauannoio s+ozymesnenwe \ wno zonycnaio za +ze pasrpomeno wnposcxoic
s+cianwe w za +ze nanecen ie++x yzap na pesonx uwonnwie cwnw. pes 1690 r. cpez
nacenenweio nr +nrapwn, +pwn w nanwn wno naci+nwno pas ouaposanwe w
naze+zwie, ue me nonyuw ocsoo+ zenwe c nomomia na ascipwncxoio op++we, snauw
ienno namanenw.
a za oxnazneni anxancxwie napozw w za sa nounai za ce oinacni cxeniwuno x+m
oemanwni; na wmnepaiopa, zonpwnecna is+pze mnoro w nonw iwxaia na
xaionwuwswpane na npasocnasnoio nace nenwe, xonio ascipwncxwie snaciw sanounanw
z; npose+zai s semwie oxono soennaia rpanwua onaciia apann w na zpyrw mecia.
nnxow zpyn panonw, xaio pem w nasonwn, x+zeio oixpwioi* s+se+zane na
xaionwuwsma ce nai+xsano na nenpe ozonwma c+npoiwsa, ascipwncxwie renepanw ycne
nw za saciasni ezna uaci oi nacenenweio za npwe me ynwnia.
5.
+nrapcxw wscensanwn
npes X-XT s.
H , T . pes enoxaia n ocmancxoio
snazwueciso +nrapcxwni napoz none c+n ronemw uwcnenw saryw. nauwiennw macw o
nero ce np+cnanw saswnarw ws nwsxw w zaneun: cipanw. pes XIVXV s. iosa
ciasano nan-seu upes saposaneio w npozasaneio na +nrapw no cpe zwsemnomopcxwie
w zpyrw nasapw. me npes ios nepwoz sanounanw w macosw wscensanwn wss+n npe
zenwie na wmnepwnia.
I XVII .
e+xwie zan+uw w snoynoipewie npw inxnoio c+wpane, npowssonwie w npwiecnenwnia
na ocmancxwie soennw w uwnosnwuw, norassaneio na penwrwosnwie owuaw w napoznaia
ueci, ueciwie sannaxw naz +wsoia na +nrapwie wnw npwuwna oizennw nwua wnw no-
snauwiennw rpynw nacenenwe oi rpazose w cena za nra s uy+wna. scensaneio na
no-xomnaxinw macw +nrapw wno nouiw pezosno nsnenwe no speme na sonnwie na
esponencxwie z+p+asw c ypuwn w ocoeno cnez naxnysanwnia na xpwciwnncxwie
soncxw na xr oi ynasa, xoraio ce c+szasanw ycnoswn sa nonwiwuecxw zsw+enwn cpez
noxopenwie w neoimenno cnezsamwie rw penpecww oi cipana na iypcxwie snaciw.
pes XIV w XV s. snauwiennw wscennwuecxw s+nnw ce nacouwnw x+m semwie na cesep
oi ynasa, s xnn+ecisaia namxo w onzosa, xowio na n+pso speme wsrne+zanw no-
samwienw oi ocmancxwie nameciswn. nnseie w nacenenweio na iesw cipanw, xowio
c+mo wnw sacipamenw oi mxcxnmancxaia onacnoci, nocpemanw c+uysciseno
+nrapcxwie e+anuw w c+zencisysanw sa inxnoio naciannsane. inxno nwue ie
sw+zanw npasocnasnw eznosepuw, nocipazanw oi ezcisweio, xoeio sannamsano w
camwie xnn+ecisa. csen iosa +nrapcxwie sacennwuw c+c csonia nonwiwuecxa
axiwsnoci w cionancxa zennoci, c+c csonia rpamoinoci w opasosanoci zonpwnacnnw
is+pze mnoro sa yxpensane c+npoiwswiennwie cwnw na iesw z+p+asw.79
xpan na XVI s. no speme na sonnaia na ypuwn c scipwn w zonnozynascxwie
xnn+ecisa mno+eciso +nrapw npemwnanw na cesep oi ynasa. nopez wsseciwe na
seneuwancxwn anno s Hapwrpaz oi 1595r. mnoswna +nrapw ,npenecnw cemencisaia w
wmymecisoio cw s+s namxo", s+snamepnsanxw no iax+s nauwn za noznomornai
xpwciwnnwie s opaia wm npoiws ypuwn.80 asen +op-z+wu s csonia penauwn zo
nanaia oi mapi 1598 r. nwme, ue ,mnoswna +nrapw c+c cemencisaia w wmymecisaia
cw ca npemwnanw s+s namxo"81. ianwancxwni asiop asapo opanuo s onwcanweio cw
na ypuwn oi 1598 r. c+omasa, ue ronnm pon +nrapw wnw wsnranw oi cipanaia
cw s pancwnsanwn.82 axio eme nocoueno, npw wsiernnneio na soncxwie na snamxwn
xnns wxawn Xpapw w pasrpoma na +pnoscxoio s+cianwe npes ecenia na 1598 r.
mnoro +nrapw npemwnanw ynasa. pasnwunwie wsiounwuw iexnwni pon ce onpezenn
me+zy 16 000 w 60 000 zymw.83 eponino +nrapcxwie wscennwuw wnw nacianenw na
mnoro mecia ws cwnno oesnxzenwie nopazw sonnaia semw na namxo.
wssopwie oi XVXVII s. ce cpemai pezwua cswzeiencisa sa +nrapcxwie sacennwuw
s+s namxo w onzosa. a iosa rosopni npezw scwuxo mnoro iononwmnw w
anipononwmnw nassanwn. nwcme-
nwie nameinwuw oi cnomenaiwie cioneiwn nepnzxo ce cpemai einonwmwie ,+nrapw",
,mxew", ,mxewn". wmeio ,mxew", xoeio wzsa oi naiwncxoio nassanwe na cnasnnwie
,cxnasec", ,cxnasenw", wsmeneno c+rnacno c oneiwxaia na pym+ncxwn eswx, s no-
ciapaia pym+ncxa xnw+nwna w s rosopa na nacenenweio ce osnauasanw +nrapwie
wsomo, sxnxuwienno w iesw na xr oi ynasa. a cnezw na +nrapw rosopni w
cpemanwie s wsiounwuwie iononwmnw nassanwn, xaio ,x+nm+i na mxewie", ,zonwnaia
na mxewie", ,pexaia na mxewie" w zp. oz einwuecxoio w cenwmnoio nawmenosanwe
,c+pw", ,c+pwmopw" uecio ce paswpanw wnw ce sxnxusanw w +nrapw.84
nnxow monzoscxw neionwcw ce cnomenasa cenwmeio ,+nrapw" xpan epei.
neionwca na snamxwn xponwci pexwn /XVII s./ w s zpyrw xponwxw c+moio iosa ceno
+nrapw e napeueno Txen.85 zoxymeni oi 1434 r. ce cnomenasa, ue s namwpamoio
ce nwso zo cenoio +nrapw zpyro ceno pacna +wseen nnxon cw ,asen +nrapwn+i".
a iepwiopwnia na naxwn npes 1469 r. ce cnomenasa c. +nrapw, namwpamo ce
nezaneu oi peswzenuwnia na snamxwie xnnse +proswme. pes XV w XVI s. s+s namxo
ce cpemai cena c wmeio Txew.86
ocnezwua oi iesw npecenenwn s+s namxo wno ocioniencisoio, ue s iosa
xnn+eciso npes XV w XVI s. ce cpemanw mnoswna onnpw w xopa oi zpyrw c+cnoswn,
xowio nocenw +nrapcxw wmena, nozz+p+anw sp+sxw c +nrapw w nwmenw na +nrapcxw
eswx.
norouwcnenaia +nrapcxa emwrpauwn oxasana snauwienno snwnnwe s+pxy omecisenwn
+wsoi w xyniypnoio passwiwe na namxo w onzosa. n npenecna iam +nrapcxw
xnwrw, cson onwi w ymenwn s xnw+osnoio zeno, s u+pxosnaia opranwsauwn w
z+p+asnoio ynpasnenwe. +nrapwie cnomornanw za ce yis+pzni ome noseue s iesw
cipanw cnasnncxaia nwcmenoci w cpezno+nrapcxwni eswx, xonio ce nano+wn xaio
owuwanen s u+pxosnwn +wsoi, azmwnwcipauwnia, s u+pxosnaia w cseicxaia xnw+nwna,
uacinaia xopecnonzenuwn. i nauanoio na XV zo cpezaia na XVII s. na nero wna
c+szazena oraia p+xonwcna, a oi nauanoio na XVI s. w neuaina xnw+nwna, xonio
npoz+n+wna ipazwuwwie na +pnoscxaia nwiepaiypna mxona oi xpan na XIV s.87
+nrapcxwni eswx xaio xnw+osen eswx s xnn+ecisaia, uweio mwpoxo pasnpocipanenwe
wno ynecneno oi nanwuweio na ronnm pon +nrapcxw npecennwuw, ne ocianan
newsmenen. on ce passwsan, xaio wn nozno+en na pasnwunw snwnnwn. nero
nponwxsanw enemeniw oi cp+cxwn, pycxwn, pym+ncxwn eswx, xaxio w oi nnxow +wsw,
npezwmno sanaznw +nrapcxw rosopw. on ce saz+p+an s xnw+-
rnms&mmspzcce. manmriw
ce zn;,.msnnwwms -;- r- -, I - * z , n! , * $* ' $' r '
mzc . npw m co+mmpw*x . 8
cp|1X &H 71 BI z-8n( . 4 4pU* s^ $w zzsra ipsnrnwm .
xnxo pou-u-x cnon im+ mon czam npwraa^mnn^nsm
T . (!1' '. sx -> 4T , n BT - 0 4 . x, ( - H
ssn , HB 14
HsBU , 44||||>, ** 4zBs](44 - UI*!*
ozccusyx cioeuw mwnymrswu* -
9>4!1*'1,p[B1*HB - sn 01 x}B1)11| , wm$4
"menw - mnorin'amnmsrs+-x->'"4 - xxnmpocsz+sosIyszmamwr* - m^ nw ry*sons,
nmwwx ->
" <. . 4C , *|* , pi**
w ymsziwnonz uwnx, c*4*xx1 n
1 )011 isHp, T)c** 4*
1(x|1sic1 - i***+*i* spumapnras an? 4winon .pwznmumzwus
II s ,T, B >
zwzou* Twm, swza. n:
* x< o. zaunx m<*n szxo 34 (|
']1ms( H . 8B*' s4}T'."
m'| -|(| mxwnmnis - Tmpm s,z,s . **s*.r,
e>"* , , 4 , ' BTU*'64!|UT*_, 4** 18U,; $,
n1rsu+si%nnz
2s|(}T)5U|{ .--

xy - zXyTT
r&uza;xpi1, xmmx enzo , u o1ms mcxsexo! ?n nunx
i 1p4,1T,iT
soaxx mmoy cm ss^au*
pHT ^BU!
wnno! . s*inzro npwmscia cxocronszz*(. npwcnocc umoxroz^aw -'--*|* mxro
| npnmmism isow
-
ipminnman<rmm / zp^szx . nnus nnamwm m. | x+isn+niw snwmXa cnn*. cz>H<
npoamxscsninnx +z+#.
T^p 01 <*"| '
nzw.nnnw - 4a;n *"* pwnpnxs ^ 4onnr.1, ce1inn
p&Tp^IT p B -
mxm+wwo. . nnnwxmmc.
p&^ .' n1 T TXn' . TTT^
1}pss4xw.- w(; >- c$w na, e . r,o . ompz
xe xnropB^zsopcu s - nzmaxo np*m4nns cmpsnns m(8 wiso. npocs1inm> erocs znm
;- ?, I eowcnswn?. zopsz^nzxn. spa acmc. mm% cin ?p*
IT npCs)p4I.1{ *> ? * ^48spB11p0BTw zH^^TyT
481154x6zwis peena cscz4sox 1 a>xnwc4n> narop* . wwpswpo
U1iB'|e * '9" 14",w'* * !-
sU^m* nz^xop*, ncoyrcn 14 wmazmoipoxo
H14BBBT4 . B
4$ *-* p ,r* ,5 *
npxxpz?nc! nzrep* xI1,
01w34 0y,/14* V
*n,mznp| !-'*' -: <
41 ^ U45 . ,1sw 4& . 48*1^4 - >' ,
I, n . n mu ,T$w , rXs, -
sB! - 0|I0 ,n I #
psB ^p%4 *ss1rorw . ^**_ 3|^p4 xsew noezmmm . nw
I 1 *4BU0*Bps1| TC . *np*Tp454'^T
Uwmuz c1^p<rsx1m, oy e! neips cs! nxmxons nio
B . 00*X0 s , U Bp^T np*4T\
isonro . zzsnzUwwyxma, nx^cipzmic|moyxs isonzs.
I1 rT T B
mp*cnozw .1n|mxpzn,n
| 81 < * -; --*-
II p*I1p 01 . ( ^TTTpT^ . I p*01)p^^ ,&&1
enzm m ^zpz x wza - c^z ym
5 01 BspT #
ix * cro+e nnz11io|
TBHB *-"
1 opz &1 nnorzz mpzynzz n
nz
ss
I

242
nwnaia zo XVIIXVIII s., cnez xoeio sanounano nerosoio wsmecisane oi pym+ncxw
eswx.88
parwunwie sa napoza nw c+wiwn npes nocneznwie zeceiwneiwn na XIV s. npoxyzwnw
xomnaxinw macw wscennwuw w s pancwnsanwn. am wmenno narozapenwe na nnxow
naronpwninw ocioniencisa +nrapwie no-z+nro sanaswnw csoeio wme w eswx, xaxio
w csoeio napoznocino c+sna nwe.
pasnwienno noseue zannw s wssopwie ce sa naswnw sa wciopwnia na +nrapcxwie
xononww s pamos w s nwsxoio zo nero ceno ++nos /zn. +mnos/. oseueio
sacny+asamw zosepwe nozaixw s wssopwie oinacni npecensaneio na snauwienna rpyna
+nrapw no iesw mecia x+m 1392 r., i.e. x+m nocneznwie rozwnw oi c+mecisysaneio
na +pnoscxoio uapciso.
pes cnezsamwie cioneiwn +nrapwie +wseenw s ,opnoio npezrpazwe" na pamos,
napwuano oi mecinwie nemuw e1erey wnw w1arey, a oi ynrapuwie o1ar52ex
/+nrapcxw x+i/ wnw o1-ar8ra /+nrapcxo/. ym+nuwie napwuanw iosw xsapian
,Txew". ++nos, xrosanazno oi pamos, wmano maxana, nacenena c +nrapw, xonio
s wssopwie ce cnomenasa noz wmeio ,+nrapwn" /e1-erey, y1erey/.
pes XVXVI s. xononwnia na pamoscxwie +nrapw wna zope nosnaia w wna ncno
pasrpanwuasana einwuecxw oi ociananwie napoznocinw rpynw xaxio s zoxymeniwie na
pamoscxaia omwna, iaxa w s iasw oi xanuenapwnia na snamxwie w monzascxwie
xnnse.
wssopwie oi onosa speme ce cpemai mnoro wmena na +nrapw c pasnwunw npoecww.
wrypen
I XVII .
noxasaien sa napoznocinaia wm npwnazne+noci e ocioniencisoio, ue zo iexnwie
wmena uecio ciow onpezenenweio ,+nrapwn" wnw ce xassa, ue ca +wseenw s
+nrapcxwie xsapianw s pamos wnw c. ++nos. axwsa wnw ,aropan +nrapwn+i",
,wxo +nrapwn+i", ,ra +nrapwn+i", ,o+a +nrapwn+i", ,Hono +nrapwn+i",
,wpxan +nrapwn+i", ,wxona +nrapwn+i" w zp.
pamoscxwie +nrapw wnw nenpexnonnw samwinwuw na npasocnasweio. aezno c
pym+nuwie ie opasysanw oizenna u+pxosna omwna w, wsrne+za, yuacisysanw axiwsno
s opwie npoiws nnxow onwiw na xaionwuecxaia u+pxsa za wm nano+w ynwnia. pemy
inx wmano yznw w npocseienw xopa, xowio naasnnw w c+xpannsanw xnwrw,
npenwcsanw orocny+enw c+uwnenwn wnw c+ciasnnw nosw, xaio ynopwio ce npwz+p+anw
x+m +nrapcxwn eswx /cpezno+nrapcxa pezaxuwn/ w x+m +nrapcxwie ipazwuww s
xnw+nwnaia. e nozz+p+anw o+wsenw xoniaxiw c pym+nuwie w +nrapwie s+s namxo w
onzosa, a, wsrne+za, ne npex+csanw sp+sxwie cw c+c csonia pozwna na xr oi
ynasa. pexs+pnnneio na xopa w xnwrw ne cnpnno. pez ronemwn pon
u+pxosnocnasnncxw p+xonwcw, c+xpannsanw oi onosa speme s wnwoiexaia npw
uepxsaia ,s. wxona", ce cpemai w nnxow, xowio npowsxo+zanw oi +nrapcxwie
semw. ezwn p+xonwcen mwnen na cpezno+nrapcxw eswx ce cpema saene+wienno no
csonia nayuna cionnoci wsopa+enwe na xpenociia Hapeseu s ciapaia +nrapcxa
cionwua c naznwc: ,+pnosrpaz". siop+i-npenwcsau na xnwraia ce noznwcan: ,s,
wmwi+p, nwcax oi y cwna, nuenap uapos." zpyr p+xonwc na +nrapcxw eswx
/iwnwx c esanrenwe/ oi cpezaia na XVI s. e oiennsano, ue wn c+ciasen oi ,ei+p
pamaiwx... s rpaza oseu". i ezna npwnwcxa s c+maia xnwra ce paswpa, ue in
wna nozs+psana oi ,wxona, zacxan oi ceno +nrape" w wna oixynena oi ,wxonuo
ezenxos cwn w nozpy+we ero ianxe". i ene+xa s zpyra ,zymenonesna xnwra" oi
n+psaia nonoswna na XVII s. ce nayuasame, ue in wna zazena ,ws p+xw npoionon
acwnwe sa zyma cecipw csoe+ ianxa, z+mepa npesswiep wxa oi pamos" npw
,cseiwe uepxsw +nrapcxwe". poionon acwnwn /15901659/ e wssecien xaio asiop
na nan-ciapaia xponwxa, nocseiena na mwnanoio na pamoscxwie ,mxew" /+nrapw/.89
pes siopaia nonoswna na XVI s. s pamos wna opranwswpana ronnma sa iorasamnoio
speme neuainwua. aio c+ipyznwuw x+m nen rpamaiwuw, nosnasamw zope +nrapcxwn
eswx, manciopw-neuaiapw, npesozauw paoienw pezwua +nrapcxw csemenwuw oi
pamos non oma, non ope, znx eozop, non wxawn w zp. a nenpoz+n+wienno
speme iasw neuainwua oineuaiana 35 c+uwne-
!nrn&*mp mo <zos cnrc,
!rn1 4<*B ^ 1T6
[nurrmxumon isosi xnnx nnxn cxssonncuz, Tixu.
|T x *By ?
+ +^x+ . mn
?\T I01*
"""* - 0 ^s^
4H y y? H
u ncrnnnm pnm n wpoiwin n
11^4 . 0*U>^nn
mn-
I0 ^ 0
+<mn mnr+ uzm+. pi' 3<
ipanwuw oi pasnwuen mwnen /1538/, neuaian s+s eneuwn oi . yxoswu.
auwonanen wciopwuecxw mysen own
ipanwua oi ncaniwp, neuaian npes 1638 r. oi eneiwn axezoncxw. apozna
wnwoiexa ,wpwn w eiozwn" own
nwn, oi xowio 22 na +nrapcxw eswx, ipw na +nra-po-pym+ncxw w 10 na pym+ncxw
eswx. nxow oi iesw xnwrw, npeznasnauenw sa +nrapcxw u+pxsw w manaciwpw, w
zocera ca ce c+xpanwnw y nac.90
+m xpan na XVIII s. wsuesnanw w nocneznwie npasocnasnw +nrapw oi ,opnoio
npezrpazwe" s pamos w nnxow zpyrw cenwma. e ce npeionwnw s pym+ncxoio
nacenenwe.
pes uenwn nepwoz oi xpan na XIV zo xpan na XVIII s. s pancwnsanwn +wseenw w
sanassanw na-
poznocinoio cw c+snanwe w zpyra nemanxa rpyna npecennwuw i.nap. ueprezcxw
+nrapw. e ce sacenwnw s cenaia onnm w an+x eprez /zn. onnm epryn w an+x
epryn/ nezaneu oi na nwn w s cenwmaia aymrapien/zn. ynrapi/w anxczop-xen
/zn. ymwop/ oxono wwy.
e+xwie ycnoswn, npw xowio +wseenw ueprez-cxwie +nrapw, a mo+e w w iexnwni
oromwncxw npowsxoz ciananw npwuwna oipano za npwemai ny-iepancisoio. axa ie cw
ocwrypwnw u+pxosna camocioniennoci w s+smo+noci za wsn+nnnsai orocny+enweio cw
na pozen eswx, i+n xaio nyiepan-cxaia u+pxsa ro zonycnana. narozapenwe na iosa
ueprezcxwie +nrapw z+nro naswnw poznwn cw eswx w napoznocinoio cw wme w ycnemno
ycionsanw na pym+ncxoio snwnnwe.
ssecinw ca wmenaia na nnxow +nrapcxw esanrenwcixw csemenwuw, xowio cny+enw s
onnm w an+x eprez s xpan na XVI w n+pswie zeceiwneiwn na XVII s. e
nozz+p+anw orocny+enweio, s xoeio sa+no mncio saemana ycinaia nponosez na +ws
+nrapcxw eswx, nan+nno nonnien na nacisoio wm. nez npwemaneio na nyiepancisoio
nnxow oi iesw +nrapcxw zyxosnwuw npesenw na +nrapcxw nnxow nyiepancxw
monwisenw necnw, xowio ca wniepecen nameinwx na eswxa na ueprezcxwie +nrapw w
noxassai nerosoio cxozciso c nnxow rosopw s +nrapcxwie semw.
npoz+n+enwe na sexose ueprezcxwie +nrapw nozz+p+anw xaio csnia ipazwuwn eswxa
w napoznoio cw wme. a iosa npes 1700 r., xoraio nosa s+nna +nrapw npwciwrnanw
s pancwnsanwn w ce ycianoswnw s nswnu /zn. wnuyn ze Ioc/ w esa, ueprezcxwie
+nrapw ce sawniepecysanw oi csowie c+napoznwuw w snesnw s+s sp+sxw c inx. pes
1740 r. uaci oi inx ianno wsnranw s anai w ce sacenwnw npw c+napoznwuwie cw
s+s wnra, ememsap w iapw emenos /zn. emenosa-exe/. pyrw, rnasno nopazw
penwrwosnwie pasnwuwn c +nrapwie-xa-ionwuw s anai, ociananw s npezwmnwie cw
cenwma. am ie nocienenno ce npeionwnw, no uax zo xpan na XIX s. ce oixpwsanw
wssecinw cnezw oi inx.91
H - . an-snauwienno no pon w nan-
z+nro sanaswno napoznocinoio cw c+snanwe nacenenweio, emwrpwpano oi +nrapwn
cnez wnposcxoio s+cianwe. cmancxwie ssepcisa npo-xyzwnw nouiw scwuxw ouenenw
+nrapw oi ueiwpwie xaionwmxw cenwma wnposeu, onwnosuw, Ie-nesna w nwcypa.
csen inx ronnm pon +wienw oi zpyrw cenwma na eseposanazna +nrapwn wnw
npwnyzenw za i+pcni cnacenwe s uy+wna.
zna rpyna oi +nrapcxwie wscennwuw, s xonio snwsanw rnasnwie sozwienw na
s+cianweio, noz
saxpwnaia na ascipwncxwie soncxw npemwnanw s +na nrapwn. pez inx wnw
wssecinwie uwn-poscxw amwnww ne+eswuenueswu, apueswu, apwnoswu w zp.
oseueio oi inx ce nacianwnw s rpazoseie osw az, eiposapazwn, cwex w zp. o
speme na sonnaia zo 1699 r. eoprw enueswu cny+wn xaio zwpexiop na nomaia s
an, aiann w rpem, x+zeio soennwie zenciswn npoz+n+asanw. on ce oinwuwn c
ocoenw sacnyrw x+m ascipwncxwn zsop no speme na wciopwuecxaia wixa npw enia /
1697/ w no-x+cno npes 1708 r., xoraio xozwn c iannw nwcma zo ascipwncxwn
nocnanwx s Hapwrpaz. a iesw sacnyrw . enueswu nonyuwn npwswnerww sa cee cw w
painia cw, a npes 1712 r. w aponcxa iwina. o-x+cno eoprw enueswu wn
nasnauen sa samecinwx-ynpaswien na auxwn xomwiei w cneuenwn ronemw oraicisa.
pai my apxo enueswu no speme na sonnaia c ypuwn npes 17161717 r. wn
nasnauen sa zociasuwx na ypa+ sa unnaia wmnepaiopcxa xonnwua. pw wsn+nnenwe na
cny+aia cw ion noxapuwn snauwiennw cymw oi cocisenwie cw cpezcisa, sa za
nomorne na omoio xpwciwnncxo zeno. i poza na enueswuw snocnezciswe wsnesnw
pezwua swznw uwnosnwuw w yuenw.
orzan apwnos, wssecien so+z na ueia no speme na wnposcxoio s+cianwe,
wsrne+za, c+mo noci+nwn na cny+a s ascipwncxaia soncxa w yuacisysan s+s
sonnaia, samoio zociwrnan uwn nonxosnwx. erosoio cemenciso w neroswie poznwnw
ce nacianwnw s eiposapazwn, x+zeio ,nonxosnwx orzan" nouwnan.92
wnposcxwie wscennwuw s eiposapazwn w osw az s nenpoz+n+wienno speme ce
npeionwnw cpez mecinoio nacenenwe. o-z+nro ce sanaswna xononwnia s cwex,
x+zeio ce namwpanw cemencisaia na eoprw enueswu, apueswu w zp. asw xononwn
c+mecisysana zo xpan na XVIII s., xoraio wsuesnana cpez x+psaicxoio
oxp++enwe.93
onnma uaci oi m++eie oi c+maia rpyna sacennwuw, xowio mornw za nocni op++we,
noci+nwnw s ascipwncxaia soncxa w cny+enw xaio rpanwuen rapnwson s oxonnociwie
na apanceem w p. y-pem. camwn apanceem ce nacianwnw x+m 40 +nrapcxw
cemencisa. e ce sanwmasanw wsxnxuwienno c i+proswn. a omwn pon na +nrapwie
iyx mo+e za ce c+zw oi csezenweio, ue noz xomanzysaneio na srenw asoncxw ce
namwpanw ipw +nrapcxw xasanepwncxw zpy+wnw c omo 225 xonnwuw. nopez zpyrw
zannw iamomnaia ,cp+cxa w +nrapcxa soncxa" naponsana 528 sonnwuw. i csezenwn
s ascipwncxwie apxwsw ce snae, ue omwni pon na +nrapcxwie norpanwunw sonnwuw
w na +nrapcxwie i+prosuw zociwrnan ,nnxonxo xwnnzw zymw"94. nez xaio no cwnaia
na mwpnwn zorosop oi apnosuw onaciia na apanceem wna zazena na
I XVII .
ypuwn, +nrapcxwie sonnwuw wnw wsiernenw na cesep oi iosw rpaz no ieuenweio na
wca.
nez sas+pmsane na sonnaia npes 1699 r. wmnepaiopcxwni zsop, wsrne+za, ne ce
rpw+en noseue sa +nrapcxwie sonnwuw, nopazw iosa cpez inx ce nonswno
nezosonciso. scipwncxwni xomenzani na pancwnsanwn rpa ayiwn cxsanan
onacnociia, s+snwxnana scnezciswe neypezenoio nono+enwe na +nrapcxwie sonnwuw,
xowio ociananw es npenwianwe, w npezno+wn za ce ypezw s+npoc+i sa inxnoio
sacensane s+smo+no nan-+pso. aiosapenwni za npoyuw ycnoswnia sa sacensane na
e+anuwie zoxnazsan npes 1701 r., ue +nrapwie c+c csonia xpapoci wmanw ronemw
sacnyrw sa scipwn w iaxa nosnasanw scexw x+i na iasw onaci, ue axo nowcxanw,
mornw za nanecai ronemw meiw na wmnepwnia. csen iosa ocmanuwie upes oemanwn
wcxanw za rw s+pnai s +nrapwn w wnw npwsnexnw nnxow no-swznw oi inx.
pesyniai na sseiwie mepxw +nrapwie wnw sacenenw wsiouno oi paz no zncnoio
xpanpe+we na ypem s cenaia Tonmom, Xanmar, oisapazwn w ecna c+c sazaua za
oxpannsai rpanwuaia c ypuwn. yx mecinociia wna nennozopozna w nopazw sonnaia
cnao sacenena. +nrapwie ne ociananw nocionnno na iesw mecia. o speme na
s+cianweio na eopr axouw ie wnw npwnyzenw za npomenni csowie mecio+wsenwma.
pes 1709 r. no pemenwe na pwzsopnwn soenen c+sei s+s wena wno wss+pmeno
npexs+pnnne na +nrapcxaia soncxa na ocipos enoiwn.95
asw soncxosa uaci wmana csow owuepw-+n-rapw. ax+s wn ,xanwian orzan oi
axezonwn", xonio npes 1702 r. npezno+wn na oennwn c+sei za copmwpa nonx oi
+nrapw w ananuw, no monaia my wna oixs+pnena. ocne ion nowcxan s samnna na
,ueiwpwie rpaza", xowio snazeen s pozwnaia cw, za nonyuw meci cena s anazna
pancwnsanwn sa cee cw w c+napoznwuwie cw. o-x+cno ion npaswn noci+nxw sa
nacnopi, sa za samwne npw wmnepaiopcxaia apmwn s ianwn.
nez pasrpoma na wnposcxoio s+cianwe no-ronnmaia uaci oi erneuwie oi
eseposanazna +nrapwn ce nacouwnw x+m namxo, nan-nwsxaia cipana, xonio morna
za wm zaze ye+wme. me noseue, ue ronnm pon uwnposuanw nosnasanw zope iasw
cipana w npezw 1688 r., x+zeio wmanw npwswnerwnia za npozasai ,iypcxw cioxw"
cpemy nesnauwienen zan+x w za saxynysai porai zowi+x, xonio xapanw sa Hapwrpaz.
naenxw nonsaia oi zennociia na uwnposcxwie i+prosuw, snamxwni xnns oncianiwn
panxosan ne camo wm zan ye+wme, no c nosa rpamoia oi 1691 r. pasmwpwn iexnwie
npasa w namanwn e+eroznwn wm zan+x. +nrapcxwie e+anuw ce nacianwnw rnasno s
no-ronemwie uenipose na
onaciia nienwn panosa, wmnwx /zn. +mnw-xyn +nun/, +mnynynr, pazwuenw w
zp. o iosa speme enwcxon nion ieanos w xapzwnan on-swsw wszencisysanw oi
wencxoio npaswienciso mecia sa sacensane na +nrapwie w s nrapwn. o naznsanxw
ce, ue sonnaia me npoz+n+w ycnemno sa scipwn, npecennwuwie wcxanw za +zai no-
nwso zo csonia pozwna w za +zai nonesnw na ascipwncxaia soncxa, i+n xaio zope
nosnasanw meciaia. o iosa speme ie ome xpanenw naze+za za ce sas+pnai s
amwnwie cw zomose, maxap w za snaenw, ue ie wnw paspymenw w onyciomenw.
pes nenpex+cnai npwiox na nosw erneuw oi ocmancxwie snazenwn +nrapcxwie
xononww pacienw oi zen na zen. nopez npwnwswiennw zannw no iosa speme s+s
namxo wmano x+m 3000 +nrapw wnw x+m 400 cemencisa.96
nez npe+wsenwie npeme+zwn +nrapcxwie npecennwuw wnw cnoneienw oi nosw
nemaciwn; npes nnyapw 1689 r. iexnwie xononww wnw nanaznaiw w orpaenw oi
iaiapw. ononwciwie ce pasnranw w uaci oi inx, ronw w ocw, nocpez swma
npemwnanw npes apnaiwie s pancwnsanwn. csen zeio wnw c+cwnsanw oi iaiapw w
iypuw, ie wnw orpasanw w oi wmnepaiopcxw sonnwuw.
oennwni xomenzani na pancwnsanwn renepan . eiepanw nossonwn na +nrapcxwie
e+anuw za ce sacenni s rpazoseie wwy, na nwn, ezwam w zp., xaio
c+mespemenno rw ocsoozwn oi pezosnw zan+uw, soennw ierow w zpyrw saz+n+enwn.
emuwie-npoiecianiw w rpazcxwie snaciw oaue ipeiwpanw sne +nrapwie-xaionwuw w
ie ipnsano za nonacni iam zpyrw npwiecnenwn w ynw+enwn.97
nez noznwcsane na apnosauxwn mwp no-ronnmaia uaci oi +nrapcxwie emwrpaniw
pemwnw za ce ycianosni s ezmwrpazcxo w ce o+pnanw c mona x+m pwzsopnwn
soenen c+sei za wm onpezenw mncio sa sacensane w npwswnerww sa i+proswnia wm.
pes 1700 r. wmnepaiop eononz I noznwcan rpamoia, c xonio wm ce oinycxanw
zsopnw mecia s nswnu s rosanazna pancwnsanwn w ce rapaniwpanw wcxanwie wm
npwswnerww: zasano wm ce omwnno camoynpasnenwe naueno c wsopen c+zwn w c+zenw
sacezaienw, ocsoozenw wnw oi soennw ierow, sxnxuwienno saz+n+enweio za zasai
xsapiwpw na soncxaia, npasoio za i+prysai ws pancwnsanwn w unnaia wmnepwn w np.
+npexw iosa s nswnu ce sacenwnw camo 40 +nrapcxw cemencisa.98
syxnanoio npes 1703 r. s+cianwe na axouw zonecno nosw ezw na ezsa
ycnoxownwie ce +n-rapw-xaionwuw w ie ce np+cnanw nanoso ws pancwnsanwn, a uaci
oi inx ce s+pnanw s+s namxo. nez noiymasane na s+cianweio uaci oi n+psona-
uannwie sacennwuw saezno c zpyrw ce sas+pnanw w s+scianoswnw +nrapcxaia xononwn
s nswnu, xonio x+m 1722 r. poena 130140 zymw. +n xaio ycnoswnia sa cionancxa
zennoci iam ne wnw ocoeno naronpwninw, sanounanw nperosopw c ascipwncxwie
snaciw sa ocnosasane na nosa xononwn. pes 1714 r. wmnepaiop apn VI wszan
rpamoia, c xonio wna c+szazena nosa +nrapcxa xononwn s esa x+no oi nswnu noz
nassanweio ,pwswnerwposanwni +nrapcxw rpaz esa"99.
omwn+x+i na +nrapwie oi nswnu w esa wn rnasno i+proswn c zowi+x w c nnxow
zpyrw cioxw. o pancwnsanwn ne npeznarana naronpwninw ycnoswn sa cionancxaia
zennoci na +nrapwie w nnxow oi inx, i+pcenxw no-wsroznw wsiounwuw sa
npwneuensane, ce npecensanw s anai wnw ce sp+manw s+s namxo. +m iosa ce
npwasnnw seunwie cnopose c mecinwie snaciw, xowio ce cipemenw za orpanwuai
npwswnerwwie wm. io samo ie i+pcenw crozen cnyuan za ce wscenni nanoso.100
nae ce, ue +nrapwie, xowio ce saz+p+anw s+s namxo cnez 1690 r., ca
opranwswpanw ,uwnpos-cxw" i+proscxw xomnanww, xowio ca wswpanw cson ciapenmwna,
npezciasnm rw npez xnnsa w z+p+asaia. e wnw nesaswcwmw oi onnpwie w cpemy
onpezenen zan+x i+prysanw csoozno ws cipanaia.
nez o+apesauxwn mwp /1718/ scipwn sassena uaci oi +pwn w namxo zo p. ni,
x+zeio ce namwpanw nouiw scwuxw +nrapcxw xononww. esw semw wnw nouiw
oesnxzenw w nyciw w rnasnaia rpw+a na ascipwncxwie snaciw wna za rw sacenni w
npes+pnai s zoxozna sa xoponaia nposwnuwn. nwueio na +nrapcxwie xononwciw
noswie snazeienw na cipanaia swzenw ezno ipyzonxwso w nonesno nacenenwe, na
xoeio mo+eno za ce pasuwia. csen iosa snaeno ce, ue mnoro cemencisa oi
+nrapcxwie semw +enaenw za ce npecenni iyx, axo wm ce npezno+ai wssecinw
onexuenwn. io samo npaswiencisoio ce oinecno narocxnonno x+m ny+zwie na
+nrapcxwie sacennwuw s+s namxo, xowio na zsa n+iw npes 1719 w 1723 r. ce
c+wpanw s panosa oi unnaia cipana, sa za yiounni csowie wcxanwn. rpamoia oi
1727 r. apn VI wm npwsnan npasoio za c+szazai ipw asionomnw omwnw s panosa,
wmnwx w pazwuenw, na xowio zan npwswnerww, nozonw na iesw na nswnu w
esa.101
narozapenwe na onwia, xonio wmanw, w na nonyuenwie onexuenwn +nrapwie s cxopo
speme yis+pzwnw noswuwwie cw na mecinwie nasapw w sanounanw za pasmwpnsai
zennociia cw ws ascipwn-
apia na ypcxaia wmnepwn oi . Iano /1692/ rpasxpa s+pxy mez c p+uno ouseienw
rpanwuw. a xapiaia nwuai +nrapcxwie rpazose wzwn, wxonon, wnwcipa w zp.
cxwie semw. coeno zoxoznw ce oxasanw zociasxwie na ypa+ sa soncxaia w
oixynysaneio na zecni+xa. +nrapcxwie ezpw i+prosuw, xowio ce nonsysanw c
zosepweio w nozxpenaia na ascipwncxwie snaciw, ce npes+pnanw s+s sa+en cionancxw
axiop.
pes 30-ie rozwnw na XVIII s. uaci oi +wienwie na +nrapcxwie xaionwmxw cena s
swmoscxo w wxononcxo, xowio wcxanw za ce wsasni oi oxannoio cw nono+enwe noz
ocmancxa- snaci, ce nozzanw na arwiauwnia na csowie csemenwuw w na oemanwnia sa
npwswnerww oi cipana na ascipwncxwie snaciw. nepwoza me+zy 17261730 r. ce
npecenwnw s+s namxo x+m 300 cemencisa /npwnwswienno x+m 2000 zymw/. e ce
nacianwnw s ezno npezrpazwe na panosa. esw npecennwuw wnw npezwmno semezenuw
w na inx npaswiencisoio ne zano npwswnerwwie, c xowio ce nonsysanw i+prosuwie-
uwnposuanw. e wm wnw oinycnaiw zopw neoxozwmwie semw sa opaoisane. io samo
ie nowcxanw za ce sacenni na zpyro mncio, x+zeio ce naznsanw za namepni no-
nozxoznmw ycnoswn sa +wsoi.
e+zyspemenno npes 1737 r. sanounana nosa sonna me+zy scipwn w cmancxaia
wmnepwn. nopez nnxow wsseciwn wxawn ianwcnasos, pai+i na enwcxon wxona
ianwcnasos, c+c c+rnacweio na oennwn c+sei opranwswpan ,+nrapcxoio
on+nuenwe", xoeio wno c+ciaseno oi uwcio +nrapcxw zpy+wnw oi ,nnxonxo xwnnzw
zymw". inxna nomom ce samwcnnno za ce szwrne s+cianwe s +nrapwn. scipwncxwie
snaciw oaue cnpenw iosa nauwnanwe noz npeiexci, ue ezno npe+zespemenno s+cianwe
mo+e za zoseze zo pasopnsane na cipanaia oi iypuwie, a ne wno +enaienno za ce
sassema ezna onyciomena cipana.102
onnaia oaue ce passwna neycnemno sa scipwn w nennwie soncxw ipnsano za ce
wsiernni oi namxo. pes ecenia na 1737 r. +nrapcxwie xono-nwciw ipnsano za
nrai, xaio ociasnnw uenwn cw nezsw+wm wmoi w scwuxo, xoeio c+wpanw s
npoz+n+enwe na rozwnw. e+anuwie oi wxononcxo w swmoscxo noiernwnw x+m pmosa
w cnez z+nrw cxwianwn w iernwna ce sacenwnw s c. emenos ceseposanazno oi
ememsap /1738/. pw rozwnw no-x+cno s c. wnra, pasnono+eno me+zy ememsap w
p-az, ce sacenwnw npwciwrnanwie oi namxo +nrapw, npowsxo+zamw oi
eseposanazna +nrapwn. omnw w wssecien pon iexnw npasocnasnw c+napoznwuw w 12
cemencisa oi c. onnm eprez s ez-mwrpazcxo.
T . pw sacensaneio cw s
anai +nrapwie nonyuwnw oemanwn, ue me wm +zai npwsnaiw npwswnerwwie, xowio
nonsysanw s+s namxo. scipwncxoio npasw-
ienciso ne +psano za wsn+nnw oemanwnia cw, no w +nrapwie, ocoeno iesw oi
wnra, snaenw xax za ce opni sa wniepecwie cw. e wsnpamanw npomenwn w
zenerauww zo wmnepaiopcxwn zsop w nacionsanw za wm +zai zazenw oemanwie npasa
w onexuenwn. iuwianxw nonsaia sa wmnepwnia oi zennociia na xononwciwie, apwn
epeswn noznwcana npes 1744 r. yxas, c xonio wcxanwnia na +nrapwie oi wnra
wnw npwsnaiw. o iax+s nauwn s iosa cenwme ce yis+pzwna omwna c mwpoxa
asionomwn, +wienwie na xonio ce nonsysanw c+c csooza sa i+proswn ws unnaia
Xacyprcxa wmnepwn, wmanw npaso za yciponsai csow nasapw w nanawpw w ce
nonsysanw c zpyrw onexuenwn. iaiyi+i w npasaia na +nrapwie oi wnra pnsxo
xonipaciwpanw na esnpasweio w zan+unwie npwiecnenwn, c xowio eozanwie w
soennoaconxiwunaia azmwnwcipauwn opemennsanw ociananwie anaicxw +wienw.
ecinwie semesnazenuw w ynpasnwuw c nenpwns+n rnezanw na csoozwie na +nrapwie
w ce cipemenw no pasnwunw n+iwma za rw nax+pnnsai w napymasai. +nrapcxwie
xononwciw wnw yznw xopa w snaenw za samwmasai npasaia cw. e zasanw eneprwuen
oinop na noceraiencisaia w ne ce oenw za snwsai s ocipw xonnwxiw c
azmwnwcipauwnia, sozenw zena, c+ciasnnw npomenwn w wsnpamanw zenerauww zo
wmnepaiopcxwn zsop. si+xnaiw iexnw npezciaswienw wnw iean yenwu /c+zwn/,
wxawn own, asen omnnwn w zp. pes 1750 r. npaienwx+i na omwnaia nion
orauxwn sanec+n zan+xa, no wn apeciysan w z+p+an ocem zena s saisopa, zoxaio
snec+n wcxanwie oi azmwnwcipauwnia 200 nopw-nw noseue.103
wnra ne morna za ce passwe xaio i+proscxw w npomwmnen ueni+p w cw ocianana
npezwmno semezencxo cenwme. acenwnwie ce s nen +nrapw wnw noseueio i+prosuw w
sananiuww w ipyzno npwswxsanw c opaoixaia na semnia. csen iosa nopazw nomwn
xnwmai, oiposnw ipesw w enwzemww no zowi+xa w xopaia cenoio +pso namannsano.
wencxwni zsop oixasan za zaze xaxswio w za e npwswnerww na +nrapcxwie
sacennwuw s emenos, x+zeio ce namwpana nan-mnorouwcnenaia xomnaxina rpyna
+nrapw /x+m 400 cemencisa, wnw npwnwswienno 2000 zymw/. a inx wno oemano za
+zai sxnxuenw w ie s zazenwie npwswnerww, axo ce npemecini s+s wnra. o xoraio
noiernwnw za ce npecensai, wnw npecpemnaiw oi soncxa, wsnpaiena oi ynpaswienn
na anai, w c+c cwna w sannaxw wnw s+pnaiw opaino. exnwie sozauw wnw man-
r+pnwua oi cpe+pnw moneiw /XVII s./ oi c. onwnosuw, wxannosrpazcxw oxp+r.
auwonanen apxeonorwuecxw mysen own
I XVII .
ipeiwpanw w saisopenw, a camwie emenosuw wnw sannamsanw, ue me +zai wsnpaienw
za paoini xaio pow na oxonwie na ememsapcxaia xpenoci.
no-x+cno emenosuw npaswnw noci+nxw za wm +zai zazenw npasaia, xowio nonyuwnw
sacennwuwie s+s wnra. esw iexnw wcxanwn oaue ociasanw es pesyniai w
swencxoio npaswienciso oixassano za rw yzosneisopw. a maciwe soennoio
ynpasnenwe, xoeio nan-mnoro ie+ano na nacenenweio c npowssonwie w xopynuwnia cw,
npes 1751 r. wno sameneno c rpa+zancxo. pa+zancxaia azmwnwcipauwn nono+wna
rpw+w sa npecymasane na naiaia w sa oc+mecisnsane na zpyrw menwopaiwsnw
nozopenwn, wss+pmeno wno npepasnpezenenwe na semwie, nanpasenw wnw w nnxow
ynecnenwn w onexuenwn na nacenenweio. ono+enweio na +nrapwie s emenos oi
rozwna na rozwna ce nozopn-
sano. pes 1753 w 1777 r. iam npwciwranw nosw rpynw +nrapcxw npecennwuw oi
swmoscxo w w-xononcxo, omo x+m cioiwna zymw.
o speme na sonnaia c ypuwn npes 1788 r. nnxon cw xanwian asa emepwu nonyuwn
paspemenwe oi oennwn c+sei za opranwswpa zoposonuecxw xopnyc oi onuw oi
+nrapwn, namxo w onzosa. erosaia poia ponna 200 zymw w s nen ce sanwcanw
noseue +nrapw. e e wssecino x+ze ce sacenwnw iesw sonnwuw cnez sas+pmsane na
sonnaia.104
anaicxwie +nrapw oicionsanw csowie npasa w omwnna asionomwn w no-x+cno c
ie+xw opw, a nonnxora w c +episw. emenos npes 1813 r. ce ciwrnano zo oixpwi
yni, nocnezsan oi ie+xw penpecww oi cipana na mecinwie snaciw. pwuwnaia sa
iosa wnw ycwnwnia na iememsapcxwie snaciw za
250
ep na +nrapwn oi p+xonwcnwn epnwncxw xozexc/XVII s./. +p+asna wnwoiexa
epnwn
nano+ai na omwnaia sa c+zwn w noiapwyc nwua, xowio emenosuw ne +enaenw.
+nrapwie wspanw sa c+zwn cson wspanwx oma ypanos w sa noiapwyc eiap
eanoswu. oraio ie wnw apeciysanw oi sonnwuw, emenosuw rpananw pazsw,
xocw, ionrw w ce c+panw npez omwncxwn zom, onwisanxw ce za ocsoozni cson
c+zwn. nez iosa sonnwuwie ce cnycnanw za pasnp+cnai i+nnaia w sanounanw za
cexai esornezno w za npecnezsai no ynwuwie w no zomoseie wm nenoxopnwie
+nrapw. Hnn zen w unna nom xonnwuwie npenycxanw, sa za cma+ai ynia. ,noswna
wnw wsxnanw oi soncxaia xaio zowi+x, zpyrw panenw, ipeiw oisezenw s nnen, a
mnoswna wiw c ionrw" nwme s xponwxaia na emenoscxwn enopwncxw csemenwx asen
a-
zoswu, ezwncisenwn wssop sa iosa c+wiwe.105
ozonw xonnwxiw w opw na anaicxwi +nrapw c mecinw semesnazenuw w c
opranwie n; xacyprcxoio ynpasnenwe ne ca wnw wsonwpan! cnyuaw. anpoiws, ie
c+n+icisysanw unnaia wcio pwn na +nrapcxwie xononww s pancwnsanwn w a nai.
axa ie s npoz+n+enwe na sexose oicionsan! npasoio cw na c+mecisysane w
napoznocinoio a wme s uy+zaia cipana w cpez zpyroeswuno nacene nwe.
i spemeio na ocmancxoio sasoesanwe zo n+p swie zeceiwneiwn na XVIII s.
snauwiennw macw +n rapcxo nacenenwe npwnyzwienno wnw oi +enanwe z; ce cnacw oi
ezciswnia na pocisoio nanycxan! csowie semw w ce ososano s ana swn, wn+p
namxo, onzosa, pancwnsanwn, anai w zp. e sw macosw wscensanwn ce oipaswnw,
omo sseio oipwuaienno s+pxy wciopwuecxoio passwiwe na na mwn napoz. e sozenw
zo oicnasane na +nrap cxwn einwuecxw enemeni s nnxow rpazose w zo oes
nxznsane w sanycinsane na uenw cena w panonw ocoeno s semwie na cesep oi iapa
nnanwna. ai( nocnezwua oi iosa namannsano +nrapcxoio nace nenwe s cipanaia.
cwuxo iosa saasnno cionan cxoio w xyniypnoio passwiwe na napoza, oicnasa no
neroswie c+npoiwswiennw cwnw s opaia npo iws uy+zwie sasoesaienw, cn+sano
c+spnsaneio \ xonconwzauwnia na onesw couwannw cnoese, xowic mornw za ro nosezai
x+m wxonomwuecxw nporpec \ nauwonanno s+spa+zane.
XVI . XVIII asoesanweio
w nanaraneio na uy+zoio rocnoz ciso nanecnw ie++x yzap na +nrapcxaia napoz
noci. nauwienna uaci oi nen wna wswuecxw ynw mo+ena. e wnw manxo w iesw,
xowio wsi+pnenp saposane w wcnnmwswpane na mncio. pyrw mn-nacwnciseno
npecensanw s aswaicxwie snazenwn m ocmanuwie wnw npozasanw xaio pow s uy+wna
noswna n+x camw nanycxanw poznaia semn, sa za i+pcni cnacenwe s+s namxo,
+pwn, nrapwn w zopw s ycwn. axa oinaznanw oxono 680 000 zy mw, noseue oi
1/3 oi uosemxwn noienuwan na na poznociia.106 o s+npexw wsxnxuwiennwie ycnoswn,
npw xowio wnw nociasnnw +nrapwie, ie ycnenw za npeozoneni zemorpacxaia xpwsa
w za oueneni xaio napoz. a iosa zonpwnecno npezw scwuxo c+xpannsaneio na
sexosnaia wm nocenwmna cwciema, s xonio npoiwuan iexnwni wciopwuecxw +wsoi.
acenenweio, wxonomwxaia w nocenwmnaia mpe+a npezciasnnsanw ezwnna cwciema,
narozapenwe na xoeio +nrapwie sanaswnw ipazwuwonnwn cw wi, zyxosnaia cw
xyniypa w napoznocinoio cw c+snanwe.
pes XVIXVIII s. ie npoz+n+asanw za ow-
I XVII .
iasai csowie oizasna ycianosenw cenwma, xaio ynpa+nnsanw ciapwie cw
npowssozcisenw zennociw semezenwe, cxoios+zciso w sananiw. ciecisenwni wm
npwpaci nocienenno npeozonnsan npezwmnoio uwcneno namanenwe.
aswpa ce, yxpensaneio na napoznociia npes iesw cioneiwn ne ciasano
esnpenniciseno. cmancxaia nonwiwxa na acwmwnauwn sacernana npes nocouenwn
nepwoz neman+x pon +nrapw, xowio npomenwnw penwrwnia cw, ryenw napoznocinoio
cw c+snanwe, xaio ce snwsanw s iypcxaia napoznoci. c-nnmwsauwnia oxsanana
uysciswienen znn oi nacenenweio na nouiw scwuxw rpazcxw uenipose. semwie me+zy
iapa nnanwna w ynasa, s opyz+a w ozanxancxwie noneia, s esepna w
enomopcxa paxwn w s axezonwn c+smecinoio npoz+n+wienno c++wiencisysane na
+nrapw w mxcxnmanw, c+n+icisysano oi wxonomwuecxw w mopanen naiwcx, oycnoswno
nomoxamezanusaneio w na cennnw.
iesw cw zenciswn iypuwie npwnaranw nepnzxo w oixpwio nacwnwe. nnxow cnyuaw
sce nax wc-nnmwswpanwie +nrapw sanaswnw cson pozen eswx w wi V ne ce nozzanw
na n+nno einwuecxo npeionnsane, nanpwmep s ozonwie, wpwn w iapa nnanwna.
pes cnomenaioio speme napoznociia ce na-
x+pnnsana s nemanxa cienen w oi macosw, w oi ezwnwunw npecensanwn. pecnezsanw
oi +ecioxw penpecww npw oixpwia c+npoiwsa w s+cianwe nnxow +nrapw nanycxanw
semwie, s xowio +wseenw oi sexose iexnwie zezw. o iosw nauwn ce namannsanw
wxonomwuecxwie w zyxosnwie s+smo+nociw na +nrapcxaia napoznoci nopazw uwcnenoio
cnazane, napymasana ce mwxpocipyxiypaia na omecisoio. amepwnwie ye+wme s+s
namxo, pancwnsanwn, onzosa w nrapwn nawciwna z+nro c+xpannsanw csoeio
napoznocino c+snanwe, no peanno ne mo+enw za yuacisysai nwio s wxonomwuecxwn
+wsoi na cipanaia, nwio s opwie na cson napoz.
+npexw onwcanwie oipwuaiennw nsnenwn +nrapwie ne sarywnw cson onwx, csoeio
wsnseno napoznocino camouysciswe. mwni eswx w omaia penwrwn, ipannwni
wciopwuecxw cnomen, ezwnnaia ipazwuwn s wia w mwporneza wm rw oezwnnsanw s+s
scwuxw iexnw iepwiopww paxwn, wswn w axezonwn.
oswie wxonomwuecxw npouecw, xowio ce nponsnsanw no-cwnno npes nauanoio na XVIII
s. s cencxoio cionanciso w s rpazcxaia wxonomwxa, naronpwnicisysanw sa
ycionsaneio na +nrapcxaia napoznoci w c+szasanw npeznociasxw sa nennoio no-
x+cno npesp+mane s nauwn.
ene+xw x+m znn II

ip. 125/164

1. o scwuxw s+npocw sa c+cionnweio na wmnepwnia s+. cemwpnan wciopwn.

4. ., 1958, c. 17 cn., 542cn.;o-swues, . . ciopwn ypuww. 1. ., 1963, c.
115 cn., c. 141 cn.; 1naTx, . Be woian eipBe. Be 1a8$xa1 e. Boncxn, 1973,
p. 41 $n.
2. aiier, /. y. escBxBxs <1es siamscBen exBes. 2. es1, 1834, p. 658
8., 704 5H.; 1naTx, . Hwi. c+u., c. 41 cn.
3. ax iam, 305-307; me1, . . Be rann sxe aBe 15651965. ans,
1965, p. 21 8.
4. azwxos, . . oxoz iaiap w iy-pox na cipaxans s 1569 r. , 22,
1946.
5. Beswre, . Bepanx. 1^a cnse c!e ip1re noian. ans, 1972, 115 -117;
1naTx, . Hwi. c+u., c. 43.
6. aiier, /. V. Hwi. c+u., c. 472 cn., 554 cn., 665 cn.
7. 2ixe1$en, 7. IV. escTce cxs siamscBen exBes i wropa. 3. o1na,
1855, p. 520 sn.; anoswci, . xonomwuecxoe passwiwe eozansnon onsmw s X1-
X1 ss. - , 33, 1953.
8. wBer, . escBxB1e 6s1er-rexns. 4. orBa, 1892, p. 258 8-; Ber-
1scx, IV. w(1o1pB II wna1 8n<o81ewropa 1593 - 1606 -<2, 6, 1972, 301-320;
Uonos, . onwiwxaia na scipwn w nonwiwuecxwie zsw+enwn s +nrapwn oi xpan na
XVI zo xpan na XVII s. w, 52, 2, 1958, c. 253 cn.
9. 7.ixe1sen, 3. IV. Hwi. c+u. 3, c. 397 cn.; 4, c. 178 cn., 653 cn.,
266-267; 5, c. 57cn.; 1ora, 7.escxn1e c1e8 siamscBen exBes. 4. oTa, 1911,
p. 60; wTarn, 1. . Be wrx i rencB T-(ory, BowB1 ano! BweraTre. ans,
1938, p. 138 8.; omTnn, . B. n1an(1 anc! wrxey. nacTpTa, 1924, p. 17 sn.
10. oswues, . . Hwi. c+u. 1, 181-183.
11. a sonnwie na ypuwn npes sio-
paia nonoswna na XVII s. s+. 7.ixe1-sen, . /. Hwi. c+u. 4, c. 528 cn., 730
cn.; xxxo//, . Venec^, \en wnz Te sianen. 1nnrwcn i 8nc1o81ewropa 1645-
1700. nncBen, 1970, p. 17 sn.; Uonos, . cmano-ascipwncxwie sonnw npes siopaia
nonoswna na XVII s. : wnposuw 1688-1968. , 1971, c. 43 cn.; \ons, I.
a1ena1y zo c1r1e.)o\y \yo,my o1sxo-rwrecx1e] 16721676. 5/, 10, 1964, N0
1; |o)ax, 2. recpo8po1a \yoBec wrc.u 1 os.z 1674-1679. |roc1a\y, 1976, p.
44 sn.; Uonos, . +nrapcxwie semw npezw ipwcia rozwnw, oipasenw s znesnwuwie na
wnzcnepr /16721674/. w, 65, 3, 1971, c. 315; mwpnos, . . opsa
pyccxoro w yxpawncxoro napozos npoiws arpeccww cyniancxon ypuww s X-XT s. -
: occoe-zwnenwe xpawnn c occwen 16541954. ., 1954, c. 360 cn.; ecTcn,
05>. e-scBxB1e s^errexBs. 4. o1Ba, 1921, p. 248 8, 405 8.
12. e$T, . ne. ecwe Ues 1ra11es Ue
1a or1e woiane ayec 1e pmssances erraneres. ans, 1898, 55-69.
13. Hseixosa, . pomenw s ocmancxwn eozanws+m na anxancxwie semw npes
X1-XT s. - , 1971, | 4, c. 55 cn. w uwi. nwi. s en. 1.
14. 00 - arnn emx, p.782, n. 186 .
15. rawne\, . Ba ezxerranee e11e onze iezwerraneen a epo^we ze
BTppe II. an8, 1949, 373-412; 1na1crx, . siann 1ipara1or1wwnwn xwrwTs ye
ixsa zeynnze wrx1ye'mn 1x11saz yar1ye11 nrennze Bwr 1e1x1x inna-$ee1\y\e.-
e11e1en, 15, 1961, N0 60, p. 676; epoe, . sw+enweio na uenwie na anxanwie
npes XVIXIX s. w esponencxaia pesonxuwn na uenwie. , 1975, | 3, 91-101.
16. yiauwesa, . ixynysaneio na z+p+asnwie npwxozw s cmancxaia
wmnepwn npes XVXVII s. w passwiweio na napwunwie oinomenwn. , 1960, | 1,
40-56; Hseixosa, . ixynnaia cwciema /wrai/ s cmancxaia wmnepwn npes XVI
XVIII s. c ornez na +nrapcxwie semw. , 11, 2, 1970, 196-221.
17. - 21/15; c 9/4; XVI, 1/8; o. xaz. per., 1-wc w np. +.
w nax iam, anB-1 8e1amx, p. 782, n. 225.
18. mwpnos, . . yuwen -mypz+wncxwn w zpyrwe ocmancxwe nwcaienw
XVII sexa npwuwnax ynazaxa ypuww. ., 1873, c. 127.
19. Ve(xoVa, . B'eyo1wwon zw re-1ie eoza! Trc ze 1a i c!w X1e ]ws
w'aw iTew c1w XTe s.-, 1,1960, p. 191.
20. Xpwcios, Xp. nxow nponemw na npexoza oi eozanwsma x+m xanwianwsma
s wciopwnia na +nrapwn. , 1961, | 3, 89-90.
21. anzes, Xp. wciopww uwnwxuwncxoio semesnazenwn s onrapww s
nepwoz zo csoo+zenwn. , 29, 1960, 3665 w uwi. iam nwi.; Xpwcios, Xp.
nxow nponemw na npexoza..., 8694; rpapnwie oinomenwn s axezonwn npes XIX s.
w nauanoio na XX s. , 1964.
22. - , XVI 1/11, xasa epwz+e, n. 406; 36a, 476, 23a, 50a,
65a, 356, 706, 326; xasa opwue, 26; xasa Xypnwme, n. 326, 396, 406, 42a, 426,
23a, 476, 55a, 576, 66a, 706, 84a, 936, 94a, 996: xasa ecpwe, n. 396, 466, 75a.
23. ye1xoya, . Be r61e zw capn:a1 coiierc1a1 wswraue zans 1es 1erres
a1xan^^we8 a epp^we ooiane awx XVI XTe 8. - 1n: VII nrx anx xomre$1.
nxara, 1971. 2. nxara, 1973, 483-492.
24. eoprwesa, Hs. aciannsane w sacensane na enwuapwie s +nrapcxwie
semw. - , 28, 1972, 55-66; e-o^^eVa, y. r@aisa1xn e( oncwons zw corps
c!es .amssaues Uans 1es mrres Bw1ares c!w X1e ]1^w'aw iTew zw XTe 8. - ,
5, 1970, 324-333.
25. anzes, Xp. apa+zane na xanwianwciwuecxw oinomenwn s uwnwmxoio
cionanciso na eseposanazna +nrapwn npes XVIII s. , 1962, c. 99.
26. 8er. enxmres e1 zocmneTs. munne, I /1451 -
1724/, 71 r.
27. anzes, Xp. apa+zane na xanwianwciwuecxw oinomenwn...; wmwipos,
ip. +m wciopwnia na uwnwx-uwncisoio s ycencxo. , 1958, | 4, 84-98.
28. Hseixosa, . pomenw s ocmancxwn eozanws+m..., 6869.
29. ym eencin xayani nsa-1e81, 8ene 1018, p. 76, 7879: mwpnos,
. . Hwi. c+u., c. 124; - 12/53; ma^c^eVa, V. e1 51r. T-i^^^0V. 8wr
T1 zw sysTie zes wiars zes Xe - XTe 8. 8., 1968.
30. aiy, . . \]ne 1ere iezxe nw yoyaewr ]. . ayerier. , 14,
1906, N0 7, p. 276.
31. - wz. xaz. per., | 43, n. 33-a, zox. II; nax iam, | 48,
164-a, zox. III; mwpnos, . . Hwi. c+u., c. 136 cn.
32. nw mnaw. B'1a1 preseT ze 1a pmssance ooiane ayec 1es cawses ze
80n accro188eien1 e1 cees ze 8a zecazence, par 1e 81ewr... ans, 1687, 158-159.
33. ye1^a, . B'eo1wr1on zw re-1ie eoza1 Trc..., p. 194.
34. w mnaw. Hwi. c+u., c. 146.
35. wer. oewrs e{ wsaes zes wrcs, 1ewr rexn, 1ewr
owyerneien1 1, iTmxe e( po^we. ans, 1774, p. 219.
36. ewre, . Beare ze 1a wr-me... ans, 1682, p. 89, 93-94.
37. >w mnaw. Hwi. c+u., c. 159.
38. xaT, . 181o1re ze erar preseT ze ipxe oian. ans, 1670, p.
534.
39. wcesxa, . ]ai. n1o 12wcayanyw 1oxa1ne y1as w nas1i reiHaia ra
yryeie Traxa. 8ara]eyo, 1965.
40. o]anwx, . zno xpwzcxo xa-nynname. - -x., 3, 1959, | 1, c.
294.
41. TBoy, . x roxxoBn-cner zes az1ai1es oa.nncBen, 1960, N0
915; 1na1c1x, . za1e1naie1er. e1e1er, 2, 1967, o 13, p. 73.
42. - onzs Trc, 85, 1 175.
43. I, 2, | 121.
44. o]anwxTonosa, . axezonxa so XVI w XVII s. xo^e, 1956, | 59.
[si. nozn. . Tonosa].
45. aTBop, . Te roxxoBn-cBer..., II, N0 962.
46. rae1rre1/enxors1, r. anwnnaie 8w11an eniez zes ro-Berers.
01e aes1e 81ra- wnz ianrne-se1re, p. 26; n/,. anwnnaie-1 sian. - ,
17-18, 1912-1913, p. 34, 50.
47. I, 2, | 7.
48. 1nax1x, . za1eTaie1er, N0 X.
49. - anB-1 eTmx, p. 782, 186.
50. Hseixosa, . ss+npeznw zan+uw w z+p+asnw noswnnociw s +nrapcxwie
semw noz iypcxa snaci. , 1958, 49-53.
51. 1na1ax, . za1ernaie1er, p. 69.
52. \ - 77, 199.
53. - arim 8e1amx1, n.320 ; cps.o]anwx Tonosa, . axezonxa
so XVI w XVII s., | 52.
54. wcesxa, . rorrwene w s1s1eiw 12anrezno oporer1yan|'a w wrsxo]
w XVII yyexw 1 po]aya naieT Txa-r 8axxa. - , 10-11, 1960-1961, 75-113.
55. Hseixosa, . ss+npeznw zan+uw..., c. 52.
56. ao-pa/r), I. '1o-iop1xa ap^ea axeciac. .
0eoiiaXc1>c7], 1952, N0 22.
57. ax iam, I, | 102.
58. Hseixosa, . ss+npeznw zan+uw..., c. 50.
59. oianwxTonosa, . axezonxa so XVI w XVII s., | 56.
60. I, 2, | 181.
61. o]anwxTonosa, . axezonxa so XVI w XVII s., c. 81.
62. erBcx, 81. nrscBes a-wcB. ranxwr1, 1674, p. 208.
63. mwpnos, . . Hwi. c+u., 139-142.
64. wnes, . zwn newszazen zoxymeni sa +nrapcxaia wciopwn. , 4,
1915, 95-96.
65. poszanosa, . +wpane na zan+xa z+wswe s +nrapcxwie semw npes
XVII w XVIII s. - , 1970. | 5, 81-83.
66. Hseixosa, . ss+npeznw zan+uw..., 2122, 37, 126 cn. w np.
oxymeniwie, nocousanw iyx, ca no uwi. c+u.
67. - anB-1 8e1amx, n. 309.
68. sepwiwnosa, . . iopon ipaxiai ouwen. , 6, 1953, c. 244.
69. - arT-1 8e1amx1, n.
I
209a.
70. Hseixosa, . pomenw s nono+enweio na nacenenweio s +nrapcxwie
semw /xpan na XVI zo cpezaia na XVIII s./. - , 1972, | 4, c. 38 cn.
oxymeniannwie npwmepw s wsno+enweio ca sseiw oi iasw nynwxauwn w oi: wnes, .
Hwi. c+u., c. 95 w oi: 00 -wz. xaz. per. 19, n. 466, z. I.
71. , 3, | 28.
72. - onc1s Trc, 85, 90y-91r; 1na1c1x, . c!a1eiaie1er..., N0 VII.
73. Hseixosa, . pomenw s nono+enweio..., c. 40 cn. anosa, n.
+proscxaia w wnancosa zennoci na espewie na anxanwie npes XVI w XVII s.- ,
1967, | 3, 50-52.
74. I, 2, | 204, 212, 226.
75. -a\ao\>, . 1e roroxoBn-cner..., o 19, 28, 29, 56, 428, 563,
554 e1c.
76. xa"a, . e1a 1syan1an /1550-1603/. nxara, 1963, p. 38.
77. aBrna, /. Be sy81eie 8ca1 e 1'e11se oriocxxe <1an8 ipue woian.
io, 1969.
78. eipos, , +zonocnw sexose sa +nrapcxaia napoznoci. , 1975,
oix+zeio ca sseiw zoxymeniannwie npwmepw.
79. osa e om enomen sa unnoio pezwsemnomopwe oi siopaia nonoswna na
XVI s. naiai+x. +. rawne1, . Ba ezxerranee e1 1e ioncx iecnerra-neen a
epo^we Ue nTppe II. . 1. ans, 1966, p. 299.
80. ocouenwie iyx csezenwn ca oi ynya e\e1. 81yana1naie81. 2, 1928,
p. 307, 309-310, 311-319, 331-338, 346, 354, 375-376, 383-386, 383: 4, 1928, p.
126: 6, 1928, p. 220; 8, 1928, 130-131. ps. enwn enew. +ienwc. , 1972.
81. annwie oi Xaz+w ana iyx ca no wszanweio: Xaz+w ana. ymenwn w
ocna. - , 1, 1938/1939, | 2, c. 85, 88.
82. raioT, I. e1 iayar w1arox wropaBan 15321770. |y ecsxerex,
1892, 327329. annwie oi ynrapcxwie n+iemecisenwuw ca wssneuenw oi . yp.
83. opp, B. ,181a yay o1aror-sra" re1 iayar xroixasas , 1974,
N0 1-2.
84. osaxoswn, . - , 9,1891, c. 40.
85. I, 1, 25-26, 27, 30 w zp.
86. . sezenwnia sa cionancxoio passwiwe na pasnwunw rpazose npes iosw nepwoz
ca uepnenw oi: mwpxos, . paz own npes XVII s. , 1912: a
uos, . anoep s mwnanoio. , 1927; aaxos, . nwi sa wciopwn na rpaz nwsen.
2. , 1921; Hseixosa, . paua npes XVXVIII s. : ciopwn na rp. paua. ,
1976, c. 99 cn.; wnposuw 1688-1968. , 1971; nnxos, 3. pazcxoio sananiuwncxo
npowssozciso s +nrapcxwie semw npes XVXVII s. , 1973, | 6, 68-87.
87. Hseixosa, . Ipencxw n+ienwcw sa anxanwie. , 1975, 185-186.
88. nocionwzwc, . w n. ees. onzwxaia na noszwscxwn aaz+wn-cxw
ecna. - , sa 1928-1929, 1931, c. 3 cn.
89. wnasep, . yposauxa ipro-swna y pw|y w yrapcxo xpa]em XVII
sexa /1660-1700/. - , 1963, | 12-13, 189-235; ax+sos, s. ionancxwie sp+sxw
me+zy yposnwx w +nrapcxwie semw npes 16 w 17 cioneiwn. , 1930.
90. anosa, n. +proscxaia w wnancosa zennoci na espewie na anxanwie
npes 16 w 17 sex, 3160 w uwi. iam nwi.
91. yp-apxoscxa, . anxanwie w ynrapcxwni nasap npes XVIII sex. ,
1977, c. 12 cn.
92. asxa+a, V. on1nBwnon awx rexwons coiiercraxs c!e8 proyices
Ba1xaiuwes ze ipne woian ayec 1es 1a1s ewropeens an cowrs c!w XVI1Ie e11a
preirere ioTe c1w X1Xe 8. , 4, 1968, 265-271.
93. essre nw awsas, . Be e pie c!e8 apu:w1arxn8 Uans ip1re 01-
1oian. 1. ans, 1910, p. 6; /.arrme, . e! . aiawn. 181o1re enera1e zw Xe
81ec1e a nos ,]owr8. ans, 1894, p. 738.
94. amon, . nswmre Uw coiier-ce ranca18 nans 1e Beyan1 an Xe s.
ans, 1896, p. XXXI, 118-134.
95. yoronon, N. Be coiierce c!e 8a1omuwe an XTe 8. ans, 1956, 141-
145.
96. |oon, . . sry o Te Be-yaT oipany. 1e\y orx, 1964;erno-
xneanw, . n1ancs 1rao!e pocy i 1ne BeyaT 1660-1714. wcares1, 1972.
97. xna%, . Hwi. c+u., 37-45. 68-72.
98. - wzwn-xazwn, I, an+uw, 993; , 181/14, | 8; 22/59;
o]anwnTonosa, . axezonxa so XVI w XVII s., | 59.
99. o]anwn-Tonosa, . axezonxa so XVI w XVII s., | 69; , 3, | 47 w
np.
100. mwpnos, . . Hwi. c+u., 154-155.
101. nw mnaw. Hwi. c+u., c. 158.
102. a/aBor, . Te roxoBn-
cBer..., N0 558,715-725; I, 2, | 66, 69, 164.
103. e/1x, . Tcn, on inc1 asu-c!a 1s1anw1 Bayan /1000-1109/.
1s1anBw1. 1931, N0 31, p. 16.
104. , 3, | 80.
105. enues, . +enenw w ernwx-uww. : . c. onpwsmwua. 1. ,
1926, 523-534; ps. ue1xoya, . Be ser-yxe ne ce1ep e1 1e rayxaTeien! en Be1a
c!ans ipie woian /XVe-XVII1e s./. - , 3, 1966, p. 163.
106. anzes, Xp. ponwxsaneio w yxpensaneio na +nrapwie s+s wzwn x+m
xpan na XVII w npes XVIII s. , 4, 1961, 5-26; +. w aTBoy,
0. [e roxoncner..., N0 824, 928, 1018, 1081-2, 1146, 1165.

ip. 164/202

T I

1. ^e1xoi, . owyeieTs an11-eonawx Uans 1es 1erres Bw1ares sows 1a
Uoiiawon ooiane Uw Xe an XTe s. - , 2, 1965, p. 150 ^.
2. Hseixosa, . +npoiwswiennw zsw+enwn na +nrapwie npes XV-XVIII s. -
I, 14, 1973, c. 55 cn.; opmnes, . I. Ieozanwsm w napoznme maccsr ., 1964,
281-289.
3. o}anw.Tonosa, . axezonxa so X1-X s. xome, 1956, | 12. [si.
nozn. . Tonosa].
4. a^aoV, . >'\e ro1oxo11Bncner c!es acanwes 8oa. wncBen, 1960,
N0 538.
5. - o. xaz. per., 1 wc, n. 96 .
6. o5xon>1cn, . 'owrna1 cwn yoyae... Bawsanne, 1772, p. 64, 106, 97-
98.
7. - , 127/1, | 38.
8. ax iam wionn iaxcwnap. I. . 3. a 2 a, sapws, 26, +emanw 1,
1101.
9. ax iam paioso-xazwn, nanxa 153, II, . 2. acwnwn, 1068.
10. nesosw, n. epsenuw]e. , 3, | 28, c. 324.
11. ax iam, c. 325.
12. - 181/14, | 8.
13. ax iam o. xaz. per. 1-wc, n. 132a, z. III; I, 2, | 75 w
np.
14. sepwiwnosa, . . neuwans-nsx wzew s ipyzax iypeuxwx nonwiw-
xo-zwzaxiwuecxwx ipaxiaiax XVIXVII s. : 25 e+zynap. xonrp. socioxosezos.
ocxsa, 1960. p. 2. ., 1963, c. 407.
15. aTBou, . x roxoBn-cner..., 52-53.
16. , 3, | 8.
17. ax iam, | 29.
18. 1enner, . \n an1r nen eyse-BwcB yon ra awsr 0182 en on-
s1an1iope1. nrner, 1622, p. 103.
19. 00 - onz 95, a.e. 23.
20. , 3, | 40.
21. aToy, . )'x roxoBn-cner..., N0 585.
22. , 3, | 24.
23. - onc18 wrc 35, . 2 V.
24. I, 1, | 93.
25. ax iam, | 177, 178.
26. ax iam, 2, 1966, | 273.
27. , 2, | 96.
28. ax iam, | 35.
29. oianwxTonosa, . Hwi. c+u., | 68.
30. io]anosw, >. pncxw po-zocnosw w neionwcw. , 58,
1883, c. 90.
31. roumere, . ne 1a. oyae cmieier. ans, 1892, p. 201.
32. - onc18 1wrc8 81, . 66y -67y.
33. oianwx Tonosa, . Hwi. c+u., | 6, 7, 8.
34. ax iam, | 24, 38.
35. e/1x, . nrx azresmcx w1a-ns1an /973-1259/. 1s1anw1, 1933, N0
28.
36. Hseixosa, . Ipencxw n+ienwcw sa anxanwie. , 1975.
37. oianwxTonosa, . Hwi. c+u., | 44.
38. ax iam, | 49.
39. Hseixosa, . Xanzyicisoio s +nrapcxwie semw npes 1518 s. , 1971,
| 11, 13, 14.
40. oianwxTonosa, . Hwi. c+u., | 58.
41. Hseixosa, . Xanzyicisoio..., c. 43.
42. cwuxw zoxymeniannw csezenwn s wsno+enweio sa iosw nepwoz s+. y
Hseixosa, . Xanzyicisoio..., c. 98 cn.
43. ernoyo&eanw, . wcares!. 1i-porran! ceTre powuwe c1w m-s!
ewro-peen a 1a i c!w Xe smcx e1 an coi-ienceiei c1w XVIIIe 8. - 8, 4,
1966, N0 1-2, 150-160.
44. Hseixosa, . a nnxow opmw na c+npoiwsa cpemy iypcxwn eozanen
cipon npes XVIII s. : awcwn Xw-nenzapcxw w nerosaia enoxa. , 1962, c. 239
cn.
45. aapaei], I. aiopcxa
ap^ea axe8cnna<;. (5. @1(7<ioao\>1Xr\, 1954, N0 16.
46. , 2, | 52.
47. ax iam, 1, | 2.
48. - wz. xaz. per. 38, n. 117a, zox. 1.
49. , 2, | 37.
50. ax iam, | 41, c. 42.
51. ax iam, 1, 1961, | 42, 43, 46, 61.
52. 1en, . .e1arxi c!e aias-c1a1on enen a1 8ena1o. 8er. 3. 1.
1ren-re, 1840, 314-315.
53. aciyxos, s. +nrapcxa wciopwn. 2. , 1943, c. 475.
54. wxomwpos, . . ciopwuec-xwe csnsw pyccxoro napoza c x+nwmw
cnasnnamw c zpesnenmwx spemen zo nonoswnw XVII s. - : nas. c. ., 1947, 181-
182.
55. ypasses, . nomenwn oc cww c ocioxom no zenam uepxsm. 1. .,
1858, c. 75 cn., 96-97, c. 119.
56. nerapos, s. yniypnw w nonwiwuecxw sp+sxw me+zy +nrapwn w ycwn
npes X1-XT s. , 1953, 30-32, 38.
57. ax iam, c. 86 cn.
58. pwonos, . ciopwuecxo oncnenwe na snpaia s ,nza san" /ycwn/ y
+nrapcxwn napoz. , 3, 1908, | 1; nerapos, s. yniypnw w nonwiwuecxw
sp+sxw..., c. 10 cn.
59. 1en, . Hwi. c+u., c. 206.
60. axymes, . . ociounsm son-poc s XVI w XVII sexax. : nasnn-
cxwn c. 3. ., 1876, 7-9.
61. wriwraxr, . ocwien1e pnyxoare 1a 1s1ona oianor. 11. w-cwresw,
1900, p. 215, 236.
62. ax iam, 3. 2, 13-14.
63. nerapos, s. ciopwn na xpwzcxaia apxwenwcxonwn-naipwapmwn. i
nazaneio n noz iypuwie zo nennoio ynwmo+asane /1394-1767 r./. , 1932, 67-68,
86-87, 90-91, 191.
64. ypasses, . Hwi. c+u., 67-68.
65. wriwrax.1, . Hwi. c+u. 3. 1, 226-227.
66. nzpees, . w . azes. aznwcwie oi cxannaia u+pxsa ,seiw es-
cpepenwuw" npw rapa ypwno. , 1975, | 6, 46-55.
67. eress, . ocwieie pnyxoare 1a 181ona rc!ea1w1m, o1c!oye1 81
arn oiane11. 4. wcwresw, 1932, p. 225.
68. axymes, . . Hwi. c+u., c. 248.
69. oswues, . . ciopwn yp-uww. 1. ., 1963, c. 127 cn.
70. ocinn, . . opsa cepncxo-
ro napoza npoiws iypeuxoro wra. .. 1958, 61-63; omwx . . enxw naipwapx
osan w noxpei xpwmnana na anxancxom nonyociposy 15921614. emyn, 1903.
71. axymes, . . Hwi. c+u., 16-19.
72. sseciwe oi rp. omwue, sxnxueno s nanwie na Iyrep, nynwxysa no s
zoxymeniwie, wszazenw oi wr -iwraxr, . Hwi. c+u. 3. 1, c. 23 1. +. c+ mo
nem, . Brono1o1a oc!er 1m-nscBe escnre1wn a11er ne8-i -prwnen wnc!
e1aerwnen ner 81ae wnc1 es1wnen, awcB 8cBariw1re1n wnc1 8cB1acn1en, so i
Ber wnc! Tc!er Tarr ix c!ei nrcxen... nrner, 1602, p. 76: wws, B.
nrono1o1a Boc es( re\x cxscnpo rerwi ieioraBTwi... es-1arwi... oniBereas,
1597, 5859.
73. peuex, . ciopwn na +nrapwie. onpasxw w zoasxw oi camwn asiop.
, 1939, c. 306.
74. wriiaT, . Hwi. c+u., 12, c. 272.
75. rey, ^. 1_1nan8cner wnc! 81e-BenBnrsenscBer nesBanc1e1 awsnnr-
ce escBre1Bwn. 1. ranxm, 1597, p. 37.
76. enwxw, . oxozwie na wxawn winsyn na xr oi ynas. , 1973, |
1, 66-67.
77. srne+za, c wmeio apxanua /seponino wsonauena opma na epxoswua/
asiop+i e osnauwn pauancxwn anxan. nxow sanaznw asiopw oi XVXVII s.
osnauasai iapa nnanwna c wmeio osax nnanwna. +. Hseixosa, . paua npes X-
XT s. - : ciopwn na rpaz paua. ., 1976, c. 111.
78. enwxw, . Hwi. c+u., c. 67 cn.
79. ax iam, c. 67.
80. wriwraxr, . Hwi. c+u. 12, c. 259, 234.
81. X 1ewn erseBwr, ep. XI, wrxew 2 /9. I. 1597/.
82. eress, . Hwi. c+u. 5, c. 153.
83. ee!, r. wsrTircBe enc \yas Bey Bsenc!wn . yon rex\yx-
res... nacB ons1arxiope1... yore1awen. oxr, 1711, p. 35.
84. axymes, . . Hwi. c+u., 247-248.
85. wriwra, . Hwi. c+u. 12, c. 205.
86. ax iam, 3.2, c. 103.
87. ax iam. 3.1, c. 270.
88. wnes, . zwn newszazen zoxymeni sa +nrapcxaia wciopwn /1597 r./ -
, 4, 1915, 97-98.
89. miwra, . Hwi. c+u., 12, 269-277.
I
90. ax iam, 209-210.
91. X 1eHwn8 ersewr^, ep. XI, 273, 20 mapi 1597.
92. eress, . Hwi. c+u., c. 60.
93. wriwraT, . Hwi. c+u. 3.1, c. 370.
94. T - exaxwsn, e. 9 m 1597.
95. eress, . Hwi. c+u., 5960.
96. 1 - ore151ra1wr, . ., asc. 57; wriwra, . Hwi. c+u. 12,
292-293; 3.2, c. 243.
97. erem, . Hwi. c+u., 59-60, 94, 99.
98. wriwraT, . Hwi. c+u. 3. 2, c. 269; 12, c. 370, 361.
99. ax iam, 12, c. 406, 411, 416.
100. Uonos, . onwiwxaia na scipwn w nonwiwuecxwie zsw+enwn s +nrapwn
oi xpan na XVI zo xpan na XVII sex. - w, 52, 2, 1958, c. 265 w uwi. iam
wssopw.
101. wnes, . aionwmxaia nponaranza s +nrapwn npes XVII s. , 1914, c.
170.
102. naiapcxw, . osa nonwiwuecxa w couwanna wciopwn na +nrapwn w
anxancxwn nonyocipos. , 1921, c. 30.
103. wriwraT, . Hwi. c+u. 12, c. 331.
104. ax iam. 3. 2, c. 99.
105. oraio, . B'woiano. er-rara, 1598.
106. wriwra, . Hwi. c+u. 12, c. 331.
107. ax iam. 3. 2, c. 521.
108. 8oranx, . Hwi. c+u., 100-101.
109. . 1ewn ersewr, ep. XI, c. nrx.a, asc. 2/23.4.1597/.
110. \ - , 1597; e. 9, o1. 174.
111. wriwiaT, . Hwi. c+u. 12, c. 874.
112. ax iam. 12, c. 567, 662-663.
113. ax iam. 12, 656-657, 662. 1225, 877.
114. Uonos, . Hwi. c+u., c. 271 w uwi. iam nwi.
115. ^noy, . 0\e re118se i ncxewropa ai nze nes 16. 1ns. wnz ce
ponscne amxe c!er nTnrer c1er erremn8Be\yewn i w1anen. , 8, 1978.
116. wnes, . xpwzcxwni naipw apx ianacwn w cxwianwnia my s uy+wna. -
, 5, 1922, 113-128; axy-mes, . . Hwi. c+u., c. 15 cn.
117. mopi, . porpecwsnwie ipazwuww na uemxo-+nrapcxaia zpy+a. - ,
1959, | 3, c. 77 cn.

ip. 203/251

I
XVII .
1. an-sa+na xnw+nwna no s+npoca: wnes, . aionwmxaia nponaranza s
+nrapwn npes XVII s. , 1914, 3336; ynues, s. owncxaia xaio-nwmxa
apxwenwcxonwn npes XVII s. , 1939, c. 98 cn.; 1>mc&>, B. II caoce-snix 1
mana ne1 see. XVII seconcx 1 process1 iornTi swa noiia c!e1 yesxo1
ca11oc1. oia, 1937 w uwi. iam nwi.
2. wneiwu, . acenenweio na xa-ionwmxwie +nrapw s ezmwrpazcxo w
anai. - , 14, n.o., 1897, c. 284 cn.
3. wneiwu, . s wciopwnia na +nrapcxaia xaionwmxa nponaranza s XVII
sex. - , 1, 1893/1894, | 10, c. 62 cn.; wnes, . Hwi. c+u., 6568.
4. orzan, ei+p. nwcanweio na +nrapwn oi 1640 r. na apxwenwcxon ei+p
orzan. - , 2, 1939/1941, | 2, 174-210.
5. c1a w1anae ecc1e81as1ica. 2ararnae, 1887, p. 246, 248; wnes, .
Hwi. c+u., c. 123.
6. wneiwu, . s wciopwnia na +nrapcxaia xaionwmxa nponaranza..., c.
27 /oiz. wsz./; wnes, . Hwi. c+u., 137142; u/cey, IV. II caocesmo i
w1ana..., 50-54.
7. wnes, . Hwi. c+u., 144153; )mcem, IV. caocesmo m. w1ana...,
47-61.
8. wnes, . Hwi. c+u., 154-158; ^w^6eV, IV. caoces1io rn mana...,
66-70.
9. ynues, s. ponsw na napoznocino c+snanwe y nac npes XVII s. x,
13, 1942/1943, | 2, 26-51. Hseixosa, . nassane na +nrapcxaia napoznoci w
wsnsw na napoznocinoio c+snanwe npes XVXVIII s. : / onrp. . own, 1970,
1. , 1972, c. 440 cn.
10. e/acneyre/r, /. e1er reTerr yon arcneyxn rrscno yon
arr1anope1, aposTwscBer \'xar wnc! nrmm81ra1:or Uer o1c1aw, w1anscner
1n1ernwn1ms ai a18ercBen oe wnc! ansercnen e-sancxer Be1 nei osaxen-
e1ian oc1an n1rne1icx1 /1612-1674/. -, 58, 1879, N0 2, 338-657; wneiwu,
. acenenweio na xaionwmxwie +nrapw..., c. 16; wnes, . Hwi. c+u., 174175;
ynues, s. pxwenwcxon e-
i+p apueswu. - , 1, 1938/1939, | 4, c. 5 cn.; onwiwuecxaia zennoci na ei+p
apueswu sa ocsoo+zenwe oi iypcxo snazwueciso. : snr.-pym. sp+sxw w oin. ,
1965, c. 160; Uonos, . onwiwxaia na scipwn w nonwiwuecxwie zsw+enwn s
+nrapwn oi xpan na XVI zo nauanoio na XVII s. w, 52, 2, 1958.
sno+enweio iyx e nanpaseno s+s ocnosa na uwi. iyx nwi. w no wssopwie, c+panw w
npezwmno wszazenw oi I. e^aceyxn.
11. e^acseV^c, ^. Hwi. c+u., c. 497; ynues, s. onwiwuecxaia zennoci
na ei+p apueswu..., c. 160; wneiwu, . acenenweio na xaionwmxwie +nrapw...,
c. 16.
12. 1s1ona oirmes 3. wcwresn, 1964, 170-174.
13. e/acseyrc/r, /. Hwi. c+u., 497499; wneiwu, . acenenweio na
xaionwmxwie +nrapw..., 1819; ynues, s. onwiwuecxaia zennoci na ei+p
apueswu..., 160164.
14. ynues, s. pxwenwcxon ei+p apueswu..., c.8;wcmaia ca y e]a
cseyx, ^. Hwi. c+u. 491492. e nouwsai na cepwosnw nayunw ocnosanwn
c+opa+enwnia na pym+ncxaia wcio-pwuxa apwn Xonan, xonio nociasn noz c+mnenwe
asiopcisoio na iesw nwcma. n cmnia, ue ie ca c+ciasenw oi camwn apueswu w ue
ion c mwcwnia cw ce cipemnn za ype+za nwunw s+npocw. osa npeznono+enwe
npoiwsopeuw na c+z+p+anweio w zyxa na mnoro oi zoxymeniwie, ociananw oi
apueswu. opw axo ion nawciwna e snwnn s+pxy c+z+p+anweio na nnxow oi nwcmaia
na uwn-poscxwie n+psenuw, ie camw ca wnw c+rnacnw c iosa w inxnoio asiopciso
nnma ocnosanwe za ce ocnopsa. +. o1an, . w1owr c!e arcneyx. 8, 1,
1969, N0 4, p. 642 sn.
15. ynues, s. onwiwuecxaia zennoci na ei+p apueswu..., 170-171.
16. e^acseV^cx, ^. Hwi. c+u., 497-502; wnes, . Hwi. c+u., c. 174;
ynues, s. onwiwuecxaia zennoci na ei+p apueswu..., c. 169.
17. csen uwi. s en. 16 c+uwnenwn s+. w Hseixosa, . oxymeniw sa ei+p
apueswu oi eneuwancxwn z+p+asen apxws. - , 27, 1974, 141-151.
18. mwpnos, . . opsa pyecxo-ro w yxpawncxoio napozos npoiws ar-
peecww cyniancxon ypuww s XVIXVIII ss. : occoezwnenwe xpawnw c
occwen. 16541954. ., 1954, 360-361.
19. 8cxiT, N. 1ipera1ores 01-1oiaia. 2. yrnay1ae, 1760, p. 41; yn-
ues, s. onwiwuecxaia zennoci na ei+p apueswu..., 172173.
20. aoposcxwn, . . yccxan w nonscxan zwnnomaiwn w ,ociounsm
sonpoc" naxanyne w na nepsom siane sonns1 me+zy occwen w eusx ocno-nwion /
1654-1667/. - : ro-oci. spona s snoxy eozanwsma. wmwnes, 1973, c. 362.
21. e^ac8eV^cn, /. Hwi. c+u., c. 517; ps. ynues, s. onwiwuecxaia
zennoci na ei+p apueswu..., 174179.
22. wnes, . Hwi. c+u., c. 178.
23. Tona oiew 3, p. 191; r'~ oranexcw, . omrwa 1m 1Bnea III. /nm
acm /1658-1659//. - 1, 14, 1935, 5-229.
24. wnes, . Hwi. c+u., c. 83.
25. e^ac5eV^c, /. Hwi. c+u., 623-627.
26. ax iam, 623-624.
27. ax iam, c. 630. +z+p+anweio na iosa nwcmo noxassa, ue c mwcwnia
apueswu ne ce cipemnn za ype+za cny+enoio cw nono+enwe w nwunw s+npocw, xaxio
is+pzw . Xonan, no ue esxopwcino e paoien sa ocsoo+zenweio na anxancxwie
napozw.
28. e(xanoy, IV. T rap1Uo 8warcx 8w 1a ya e awm1a c1e1 ranc!e
pa1no1a msare e1ar arceyx. w1, 1943, N0 1, 19-20.
29. e^ac5eV^cx, /. Hwi. c+u., 631632; ynues, s. onwiwuecxaia
zennoci na ei+p apueswu..., 187-189.
30. e]acse1cn, 7. Hwi. c+u., 633-644; Uonos, . Hwi. c+u., c. 81.
31. e/acxeyrc/r, /. Hwi. c+u., c. 636; e1xanoy, IV. Hwi. c+u., c. 21.
32. aiier, . V. escBxn1e c!es siamscnen exnes. 3. esr, 1835, p.
804 sn., 815 sn. Uonos, ., Hwi. c+u., c. 268 cn. ps. Hseixosa, . cmancxaia
wmnepwn npes XVII s. : wnposuw. 1688-1968. , 1971, 31-42.
33. pwnos, . +uwnenwn. 2. , 1911, c. 310 cn. \ ynues, s. wnposeu
w s+cianweio npes 1688 r. , 1938, c. 38.
34. Twmmanos, s. osw ciyzww ws onaciia na +nrapcxoio s+spa+zane. -
, 21, 1926, 7-16; naiapcxw, . +nrapcxw s+cianwn w onwiw sa s+cianwn zo
cpezaia na XIX s. : +nrapwn 1000 r. 1. , 1930, c. 715 cn.
35. nerapos, s. yniypnw w nonwiwuecxw sp+sxw me+zy +nrapwn w ycwn
npes X1-XyT s. , 1953, c. 26 cn.
36. aniepes, . I. Xapaxiep oinomenww occww x npasocnasnomy
ocioxy s XVI w XVII cioneiwnx. ep-rwes nocaz, 1914, c. 271, 300, 416 cn.
37. a nero w sa camoio s+cianwe s+. nozpono: Twmmanos, s. Hwi. c+u.;
naiapcxw, . Hwi. c+u.
38. Twmmanos, s. Hwi. c+u., c. 15; naiapcxw, . Hwi. c+u., 716717.
39. aciyxos, s. +nrapcxa wciopwn. 2. , 1943, c. 523.
40. Twmmanos, s. Hwi. c+u.
41. azonw, 3. wmcxa xypma w ^y+nocnosencxe semne oz XVI zo XIX sexa.
eorpaz, 1950, c. 392; Uonos, . Hwi. c+u., c. 324.
42. aniepes, . I. Hwi. c+u., 369-370.
43. ax iam, 371-373; azonw, /. Hwi. c+u., c. 394; Uonos, . Hwi.
c+u., c. 324.
44. Uonos, . Hwi. c+u., c. 300.
45. py/wx, . pwnosw sa wciopw-]y cpa y scipo-nrapc^ w y zoa
naipwapxa encxoro pcenma III Hpnoeswna. - , 51, 1913, 18-19.
46. azonw, /. pa opBe pan-xoswn w x.eroso speme. eorpaz, 1911, c.
30.
47. 81aa1$arcT- nncxen wcmo na ren. eiepanw zo . manywn oi 12
mapi 1688. omwx, /. ecei rozwne ws wciopw)e cpncxor napoza w upxse noz iypuwma
/1683-1693/. eorpaz, 1902, c. 74.
48. cxix, N. Hwi. c+u., 2, c. 279; wneiwu, . acenenweio na xaionwm-
xwie +nrapw..., c. 307.
49. omwx, /. sa nosw nozaixa o zecnoiy opne panxoswny. , 42,
1905, 37-41.
50. eipos, . owmwposwuw +nrapcxw onnpcxw poz oi wnposeu. - ,
1972, | 1, 16-19.
51. cra w1anae ecc1e81aswca, p. 301, 304; wriwraT, . ocwieie
pnyoare 1a 181ona oianor. 5. 1, 142-143.
52. oem, xr. er 01anrr-er-n6B1e wnc1 rwiBexBerBeer1er, 1rmi-
neycenne nesne1i rmscn e1ser1. ^esn!:... inei zen nrxscBen w1Banc1. 3.
nrner, 1688, 204-205; |aner, r. 181ona Beopo1c am aesans wwsw... 2.
en, 1719, p. 53; cxix, N. Hwi. c+u., c. 279.
53. , 3, 32-33; cxix, N. Hwi. c+u., e. 280; ynues, s. wnposeu w
s+cianweio...; Uonos, . Hwi. c+u., c. 305 cn.
54. cxix, N. Hwi. c+u., c. 280.
55. ax iam.
56. zwncisen no-nozpoen wsiounwx sa xoza na opaia e cxix, N. Hwi.
c+u., c. 280. +. w wneiwu, . a-
cenenweio na xaionwmxwie +nrapw..., c. 308; ynues, s. wnposeu w
s+cianweio..., 4041; Uonos, . Hwi. c+u., c. 305 cn. a zenciswnia na
s+cianwuwie, pasrne+zanw oi soenna rnezna iouxa, s+. onnanos, . oennwie
zenciswn no speme na wnposcxoio s+cianwe. : wnposuw. 1688-1968. , 1971,
49-56.
57. , 3, 32-33.
58. Uonos, . Hwi. c+u., c. 318cn.; me, . \& xa^sercne riee wTer
nei Ber-oiancx zes arx^raen Bwc1\1 yon acxn i nei ern^en 1689-1692
een ce nrxen. - , 2, 1877, p. 177 sn.
59. Uonos, . Hwi. c+u., c. 318 cn.; erBa, . >\e. a1sercnen m
1Bamen 1689. - , 2, 1888, p. 134 sn.
60. wneiwu, . acenenweio na xaionwmxwie +nrapw... c. 406.
61. ernee c!e8 nnren ween yon ayoyen. 1. \1en, 1876, p. 492.
62. omwx, . sa nosw nozaixa..., 4142; Uonos, . Hwi. c+u., c. 301.
63. Hseixosa, . osw zoxymeniw sa ocsoozwiennwie zsw+enwn s
+nrapcxwie semw npes XVII s. , 19, 1967, c. 247 cn.
64. Uonos, . Hwi. c+u., 315-316.
65. e(erai. es raen e*eram, xaxsercnen eiarscnaHs eTw^e m Tarn
nen anrenrenc1en royiren, yoi aBre 1683 s 1694. rescxn, 1788, p. 84.
66. Terswr%, x. . es arx-raen Bwn\18 \cne1i yon
azen eTrn^e \1c1er ce nrxen. 2. ar1srwne, 1842, 159-160.
67. e(erai. Hwi. c+u., c. 83 cn.; TersBwr, x. . Hwi. c+u., c. 115
cn. ann seponino c. opna ann wnw anxn; naixa e mo+e w c. naiyma wnw
naiwna, owncxo, wnw n+x c. naiwna wnw mwna naia, epnwmxo.
68. eerai. Hwi. c+u., c. 84.
69. - r 9/34, n. 1-2; onos, . w . +ss+sosa-apaieozo-posa.
ewssecien onwi sa s+cianwe npes 1689 r. na +nrapwie oi esepowsiouna +nrapwn
cnopez newszazen iypcxw zoxymeni. - , 12, 1972, 81-88.
70. IV- eax1en, 1689, /19, 378r 383y, wsz. oi Hseixosa, .
osw zoxymeniw sa wciopwnia na ocsoozwiennwie zsw+enwn s +nrapcxwie semw npes
XVII s., c. 249.
71. wannar 1an. 2. 1s1anBw1, 1928, 506-507.
72. , 3, | 56.
73. ax iam, | 58.
74. aar 1an, p. 519.
75. Hseixosa, . +m wciopwnia
I
na xanzyicisoio s noszwscxo-asap-z+wmxwn panon npes XVXVIII s. : s
wciopwnia na xanzyicisoio s noszwscxwn xpan. noszws, 1972, c. 8 cn.
76. annwie sa s+cianweio uepnwm oi: aiapwwes, s. ^yicxoio zsw+enwe w
apnomosoio socianwe so XVII sex. xonwe, 1958; c+mecisysa w nezoci+nnaia nam
zwcepiauwn s p+xonwc na o]anw, . apnomes noxpei w wssopw na merosoio
wsyuasame. xonwe, 1961.
77. Ba 8acra 1eea coiro 1a po1enra ooiana. aconn yenca Bneyeien1e
aescnT za on 81ipc1ano woren. ano, 1690, p. 401.
78. Uonos, . Hwi. c+u., c. 323.
79. wneiwu, . acenenweio na xaionwmxwie +nrapw..., c. 316; azo-nw,
7. pwnosw sa ciopw)y y rap-cxo] y XVI, XVII w XVIII s. osw az, 1909, 56-57,
52.
80. wneiwu, . w . rypa. axo-pym+nwie w inxnaia cnasnncxa nwcmenoci.
1. - , 9, n.o., 1893, c. 269; ianacos, . auano na +nrapcxoio
xnwroneuaiane. , 1959, 1213; yces, w . aswzos. pwropwn Ham-nax s
ym+nwn w s ciapaia pym+ncxa nwiepaiypa. , 1966, 1520 w uwi. iam nwi.
81. wriwraT, . Hwi. c+u. 4.2, c. 202.
82. oraio, B. B'womano. er-rara, 1598, 100-101.
83. eress, . ocwienx pnyoare 1a 1$1ona r<3ea1w1m, oxoye1 ?1 arw
oianesn. 5. wcwre11, 1932, p. 153.
84. wneiwu, . w . rypa. Hwi. c+u., c. 270; wneiwu, . swx+i na
npwnwcxwie s+s snaxo+nrapcxaia u+pxosna nwcmenoci oi XVXVII s. n, 54,
1937, 129-130; enwxw, . mwrpwpane na +nrapw s+s naxwn,
onzosa w pancwnsanwn oi xpan na XVI zo cpezaia-na XVII s. - , 1976, | 5, 79-
85, 82-84.
85. anaxexcw, . romcwe s1ayo-rormne Tn see. XVXVI pwwca1e c1e 1on
onan. nTe reyaxTa 81 coip1e1a1a. wcwres], 1959; wneiwu, . swx+i na
npwnwcxwie..., c. 138.
86. enwxw, . Hwi. c+u., c. 84.
87. wneiwu, . w . rypa. Hwi. c+u., c. 269; wneiwu, . axopym+nw-ie
w inxnaia cnasnncxa nwcmenoci. 2. osw snaxo+nrapcxw rpamoiw oi paios. -
, 13, n.o., 1896, 27-29, 9698; +nrapw w pym+nw s iexnwie xyniypno-
wciopwuecxw oinomenwn. : opyz+a. , 1918, 69-118; swx+i na npwnwcxwie...
88. wneiwu, . swx+i na npwnwcxwie...; epnmienn, . . assxxa-nwn s
onaciw onrapcxon wciopwuec-xon zwanexionorww. ., 1948; ionxo-swu, .
pezno+nrapcxw moponorwunw ocoenociw s eswxa na snaxo+nrap-cxwie rpamoiw
/XIVXV s./. , 1964, | 2-3, 149-150; ianuesa-ac-xanosa, . a nnxow
zwanexinw ocoenociw s+s snaxo+nrapcxwie rpamoiw. , 1966, | 6, 556563 w
uwi. iam nwi.
89. wneiwu, . osw snaxo+n rapcxw rpamoiw..., c. 13 cn.; acnes, i.
ewssecinw y nac +nrapcxw p+xonwcw s pamos. - , 19, 1967, 195197; zno
newssecino y nac wsopa+enwe na Hapeseu s+s enwxo +pnoso oi XIV s. - , 1967,
| 2; emes, . osw zannw sa +nrapcxwn npowsxoz na pamoscxwie ,mxew". ,
1970, | 5, c. 90 cn.
90. wneiwu, . w . rypa. Hwi. c+u., c. 270; wneiwu, . swx+i na
npwnwcxwie..., 129130; ^ana50V, . 1ipniene en oiame e1 1es w1ares ne
rasoy an X1e 8. - , 6, 1967, p.
128 a.
91. wneiwu, . ezmwrpazcxwie +nrapw. - , 13, 1896, c. 184;
ezmwrpazcxwie +nrapw w iexnwni eswx. - n, 33, 1926, c. 7 w uwi. iam nwi.;
enwxw, . Hwi. c+u., 8081.
92. wneiwu, . acenenweio na xaionwmxwie +nrapw..., 311313.
93. enwsos, . ascensane na uwn-posuanw cnez s+cianweio oi 1688 r.
: wnposuw. 1688-1968. , 1971, c. 68.
94. wneiwu, . acenenweio na xaionwmxwie +nrapw..., c. 311.
95. e, . 1e n81ec11wn8 zer w1aren i Tarn. - 5, 31, 1910, p.
421.
96. wneiwu, . acenenweio na xaionwmxwie +nrapw..., c. 314 cn.;
enwsos, . Hwi. c+u., c. 69.
97. wneiwu, . acenenweio na xaionwmxwie +nrapw..., 317318.
98. ax iam, c. 318 cn.; enwsos, . Hwi. c+u., c. 70.
99. enwsos, . Hwi. c+u., c. 71.
100. wneiwu, . acenenweio na xaionwmxwie +nrapw..., c. 382.
101. e, . Hwi. c+u., c. 427. rpamoiaia wn onpezenen w rep+i na
scnxa omwna. osw na panoscxaia xononwn npezciasnn n+s, i+nuem na cn+nue w
ssesza. wneiwu, . acenenweio na xaionwmxwie +nrapw..., 333334.
102. e, . Hwi. c+u., c. 425; enwsos, . Hwi. c+u., c. 72.
103. wneiwu, . acenenweio na xaionwmxwie +nrapw..., 364380.
104. ax iam, c. 377; e, . Hwi, c+u., c. 429.
105. oxymeniw sa anaicxwie +nrapw. . 1. +ci. . enwsos.
/npezazenw sa neuai/.
106. anzes, Xp. +nrapcxaia napoznoci npes XV s. , 1972, c. 56 cn.
nn III

XV XVIII .
s. pxanren aspawn
wxona oi uepxsaia
,s. ei+p w asen"
s+s
enwxo +pnoso /XIVXV s./
I, ip. 261/290.
, ip. 290/312. X, I
ip. 313/348. I ip. 348/352.

I,

1.
nw+osnw w npocseinw
cpezwma s +nrapcxwie semw
H. pes XIV s. +nrapcxaia cpeznosexosna
xyniypa zociwrnana swcox sp+x s csoeio passwiwe. ronnmaia rpw+a sa ezwnen eswx
w npasonwc, c swcoxwie cw xyzo+ecisenw wswcxsanwn w c noswn cw nwiepaiypen ciwn
+pnoscxaia xnw+osna mxona nono+wna nauanoio na z+nox onoswienen npouec. on
oaue wn npex+cnai oi ocmancxoio sasoesanwe. acwncisenwie w z+noxw npomenw,
wss+pmenw s +nrapcxoio omeciso, ynwmo+asaneio na z+p+asaia w eozannaia xnaca,
zesopranwsauwnia w pasciponsaneio na onesw omecisenw cwnw w wnciwiyuww, xowio
wnw isopuw w nocwienw na xyniypnw uennociw, ce oipaswnw xaiacipoanno s+pxy
namaia xyniypa. Hseiymw rpazose, manaciwpw w uepxsw, cpezwma na xnw+osna zennoci
wnw npes+pnaiw s pywnw. onesw ,znw na nnau" xaxio ce wspasnsa pwropwn
Hamnax zo ocnosw wnw paspymenw w oesnxzenw o+wsenw xyniypnw uenipose.
cwuxw manaciwpw s siouna +nrapwn zo +pnoso, sxnxuwienno zsazeceiwna no
ycencxw om, zsazeceiwna s +pnoso w oxono nero, manaciwpwie s +na +nrapwn, s
onaciia apopwn, s nwsencxo, s noszwscxo naueno c auxoscxwn manaciwp, s
owncxo w rosanazna +nrapwn wnw ynwmo+enw. anycienw wncxwni w auxoscxwni
manaciwp.1 wznw +nrapcxw zyxosnwuw sanrnanw s uy+wna. e++x yzap npei+pnenw
w nan-snauwiennwie xyniypnw uenipose npes XIV s. +pnoso w wzwn.2 wmenw oi
opranwsaiopw w noxposwienw, c namannno w wsnnameno nacenenwe, orpaenw,
oeznenw, ie saracnanw xaio npocseinw ornwma.
nw+osnwuwie namepwnw ye+wme s aioncxwie manaciwpw, +pwn, namxo, onzosa w
xpanna, npenecnw iam uaci oi p+xonwcwie oi u+pxosnwie w manaciwpcxwie
wnwoiexw w ipazwuww-
ie na +pnoscxaia mxona. i Xwnenzap ce oa+za epacwm +nrapwna. manaciwpa
,s. asen" nnxonxo sexa ce nasni zparouennw namw p+xonwcw. +pwn paoiwn
oncianiwn ocieneuxw, a pwropwn Hamnax s onzosa, +pwn w wes. +pnoscxw
npesozw w opwrwnannw isopw na siwmwn wnw oinecenw s manaciwpw s onzosa,
x+zeio ciananw ocnosa sa nosw npenwcw. oncianiwn ocie neuxw w pwropwn Hamnax
s+n oi cipanaia ce wszwrnanw xaio saene+wiennw nwcaienw w omecisenwuw. oswie
enemeniw s isopuecisoio wm oise+zai nwiepaiypaia x+m no-npaszwso w mnorocipanno
wsopa+enwe na zenciswiennociia. e oaue nnmanw s+smo+noci za nozz+p+ai sp+sxw
c+c csonia nopoena pozwna w nopazw iasw npwuwna ne oxasanw c+meciseno snwnnwe
s+pxy nennoio xyniypno passwiwe. exnwni npwmep ocianan es pasnocionnw
npoz+n+wienw. anuwna ouenenw opasosanw xopa s +pnoso w no manaciwpwie ne camo
nnmanw ycnoswn, no w ce cipaxysanw za paoini nopazw sepcxwn w nonwiwuecxwn
naiwcx na noezwienn. pasosanweio npes XV s. +pso sanaznano. +puwn, xonio
wmana ciapw nwiepaiypnw w npocseinw ipazwuww, x+m cpezaia na sexa naipwapx
enazwn xonapwn c onxa s+sxnwxsa: ,+ze wma cera y nac yuwnwme na m+zpociia?"3
ono+enweio s +nrapcxwie semw wno zaneu no-nnauesno, samoio ynwmo+asaneio na
+pnoscxaia naipwapmwn zonpwnecno ome noseue sa sanazaneio na opasosanweio.
pw wss+npezno ie+xwie ycnoswn na pocisoio xnw+osnwni +wsoi npes XV w XVI s.
nocienenno ce c+cpezoiouwn s manaciwpwie. e ce wszwrnanw xaio sa+nw uenipose na
npocseiaia. yx ce nasenw mnoro xnwrw oi mwnanoio, nozz+p+ana ce xanwrpacxaia
ipazwuwn, u+pxosnaia cny+a ce wss+pmsana na poznwn eswx, naseno ce yzno
+nrapcxoio c+snanwe. opazw orpanwuasaneio na 261
oyuenweio oaue rnasno s pamxwie na manaciwpcxwie w u+pxosnwie ny+zw xnw+osnaia
npozyxuwn ce cnw+wna s xonwueciseno w s xaueciseno oinomenwe w ce passwsana
asno, m+uwienno w neopranwswpano.
I T. pes X-X1 s. nwiepaiypnwni
+wsoi ce npenec+n s sanaznwie +nrapcxw semw. aio nan-sa+nw npocseinw ornwma4
ce oopmwnw wncxwni manaciwp, own w manaciwpwie oxono nen, paioso c
ecnoscxwn manaciwp. osw axi wman csowie omeciseno-wxo-nomwuecxw w
nonwiwuecxw npwuwnw. anazna +nrapwn wna no-manxo onyciomena, ocsen iosa in
wna s nwsoci c+c +pwn, xonio zo cpezaia na XV s. wna sce ome csoozna.
opwie, xowio sozenw c+pwie cpemy iypuwie, nozxpansanw +nrapcxoio c+snanwe w
yzenw naze+zw sa ocsoo+zenwe. +pwn s xpan na XV s. ce cno+wno nauano na
neuainoio zeno, a npes XVI s. mnoro neuainw xnwrw wnw npenecenw y nac. csen
iosa sanaznwie semw sanaswnw sp+sxwie cw c+c cseioropcxwie manaciwpw, x+zeio
wmano ronnm pon +nrapcxw monacw w ce nasenw oraiw wnwoiexw. am ce
nozz+p+an cnomen+i sa nomp+xnanaia nwiepaiypna cnasa na +nrapwn. e wna es
snauenwe w xyniypnaia ponn na xpwzcxaia apxwenwcxonwn, xonio sce ome ocianana
camocionienna, maxap w opmanno.
nauanoio na XV s., xoraio iypcxw pasonnwuecxw manxw cnopez zymwie na
nazwcnas pamaiwx wss+pmsanw ,onyciomenwn w xp+sonponwiwn", wn nanaznai w
pasopen w wncxwni manaciwp. onacwie ce np+cnanw, owienia sanycinna. o cnez
nnxonxo zeceiwneiwn wncxwni manaciwp oinoso s+sxp+cnan oi nenenwmaia. xono
1460 r. s nero ezwn cnez zpyr ce sacenwnw ipwma pain oi c. panwua,
xcienzwncxo Uoaca, aswz w eo-an. +c csow cpezcisa w c maiepwannaia nomom
na nacenenweio oi oxonnociia ie ycnenw za ro s+sonosni. anaciwp+i sanounan za
wrpae ocoeno ronnma ponn s +wsoia na +nrapwie, cnez xaio npes 1469 r. wnw
npenecenw s nero oi +pnoso momwie na san wncxw. ocemasan oi noxnonnwuw oi
scwuxw +nrapcxw xpawma, ion yxpennan w saorainn.
onesw ie+xw w pasmwpnw spemena, xoraio +pnoso, onyn, Hapwrpaz w zpyrw ronemw
uenipose na xpwciwnncxaia xyniypa cepwosno nocipazanw w wsrywnw csonia
n+psocienenna ponn, wncxwni manaciwp ce npes+pnan s onopa na +nrapmwnaia.5
+pswie snauwiennw xnw+osnw nponsw ce saennssai cxopo cnez npenacnneio na
momwie na san wncxw. inauano ce i+pcena nomomia na nnxow xnw+osnwuw, paoiemw
nezaneu oi wncxaia
onaci. axa nazwcnas pamaiwx nanwcan opwrw nannwn pasxas sa npenacnne na
momwie na cseiem oi +pnoso w c+ciaswn copnwuw sa ny+zwie i onosenaia owien.
nen ce cs+psan w wmwi+p aniaxyswn, xonio nanwcan +wiwe c noxsana w cny+a sa
manaciwpcxwn naipon. nxow momeniw oi +wiweio noxassai, ue nwcaienni nosnasan
zope wciopwnia na manaciwpa, nocemasan ro e w zopw iam e npowsnec+n isopaia
cw. amoio +wiwe wno nanwcano no nop+xa na pwncxoio paiciso cnez
ycianosnsaneio na cneuwanen npasnwx s ueci na npenacnneio na momwie oi +pnoso.
ocienenno manaciwp+i sanounan za wsn+usa cocisenw xnw+osnwuw. pes 1479 r.
monax aspa-wn c+ciaswn ronnm copnwx c+c naioyciosw cnosa.6 ce iorasa paoiwn
w monax apzapwn, xonio npenwcan ezwn mwnen, c+z+p+am u+pxosnw cny+w sa meceu
ceniemspw7 w npesezenwn oi nazwcnas pamaiwx Tecioznes8, xaio npwaswn x+m nero
omwpna npwnwcxa. apzapwn c+ciaswn s+s ocnosa na copnwuwie na nazwcnas nos
copnwx9 c pasnoopasno c+z+p+anwe. nero namepwnw mncio isopw na aipwapx
siwmwn w na pwropwn Hamnax. xpan na XV w s nauanoio na XVI s. nax s wncxwn
manaciwp monax+i nwpwzon npenwcan ezwn anocion w ezno esanrenwe. pes 1536 r.
no nop+xa na wrymena napwon wsa nanwcan copnwx c +wiwn, xonio wn nozapen na
cseioropcxwn manaciwp ,ceno".10 manaciwpcxaia wnwoiexa znec ce nasni ome
nnxonxo eswmennw xnwrw nasnpno oi XV wnw XVI s., xowio npasni sneuainenwe c+c
cson oem, c xpacwsoio cw nwcmo w c nnxow ene+xw.
pes XVII s. wrymen ianacwn npenwcan zsa mwnen, npeznasnauenw sa orpacxwn
manaciwp w nozs+psanw oi non wneniwn.11 wncxwni manaciwp npes n+pswie
zeceiwneiwn na XVIII s. cianan cpezwme na zamacxwncxaia xnw+nwna, swzen
npezciaswien na xonio wn Uocw pazaiw. aio iax-cwzwoi /monax, xonio n+iysan c
nop+xa za c+wpa nomom sa manaciwpa w za xanw noxnonnwuw/ ion owxannn cipanaia,
pasnacnn copnwuwie cw w rw zasan na zpyrw sa npenwcsane. pw scnxo sasp+mane s
manaciwpa ion ycwneno ce sanwmasan c xnw+osna zennoci npese+zan oi rp+uxw
wsiounwuw, c+ciasnn copnwuw w oinoso npenwcsan. o nnxonxo rp+uxw xnwrw oi
nwunaia wnwoiexa na Uocw nwuai ene+xw, ociasenw oi nerosaia p+xa. iasw
owien yuenwx+i my monax wxwop oi panacw nanwcan oxono 15 zamacxwna.
I I H. own w mnoroponnwie manaciwpw s nennaia enapxwn
paranescxw, osencxw, ypwnoscxw, oxa-nnncxw, pemwxoscxw, ecnascxw w zp.
ce c+yzwnw sa xnw+osen +wsoi npes siopaia nonoswna na XV w npes XVI s.12 pes
1469 r. non wxona npe-
I,
nwcan ueiwpwesanrenweio13 s paranescxwn manaciwp ,s. oropozwua", a npes 1497
r. no sanosez na cowncxwn mwipononwi aneswi wno nanwcano pemwxoscxoio
esanrenwe.14 n+psaia nonoswna na XVI s. s own ce wsnswn non eno xaio asiop
na +wiwe sa eoprw osw owncxw, nerosoio zeno npoz+n+wn aien pamaiwx, xonio
c+uwnwn +wiwe sa cowncxwn m+uenwx wxona, ywi oi iypuwie npes 1555 r. s
zseie +wiwn ce zasa wspas na naipwoiwunwie uyscisa, xaio ce onwcsai w wniepecnw
momeniw oi +wsoia na own no iosa speme.
aien pamaiwx nop+uan na wssecinwn npenwcsan oi paioso non Uoan xnwra sa
ny+zwie na uepxsaia ,s. own apzwxwncxa", s xonio ion cny+en. pes 1578 r.
non ei+p s c. ponema npenwcan ezno ueiwpwesanrenwe,15 a s ,s. wxona" s own
monax anawn nanwcan xnwra, xonio wna zos+pmena oi rpamaiwx ionn w znxon
nazxo. i iosw repwoz zaiwpa w onncxwni nomenwx. nero iorasa w no-x+cno ce
sanwcsanw noxnonnwuwie, zomnw c nozap+uw oi oxonnociia w oi no-zaneunw xpawma.16
ncno cs+psano c+c own wno w zenoio na xos panxos, pozom oi c. amena pexa,
xcienzwncxo. on yuwn s iosw rpaz w iam y nero ce oopmwno +enanweio za nanpasw
nemo noseue sa cson napoz. amwnan sa eneuwn, x+zeio oineuaian nnxonxo xnwrw
acocnoseu /1566/, caniwp /1569/, onwisenwx /1570/, copnwxa asnwunw
noipew /1572/. aneu oi csoeio oieueciso nwxora ne sapaswn rpaza, s xonio
nonyuwn opasosanweio cw, zopw ce ropzeen c nero w ro cmnian sa csoe pozno
mncio. nnxow oi npwnwcxwie x+m xnwrwie cw xos oiennssa: ,? sxosx xi mi\
nxpnuzemn o^|\." 17
own ce pozwn sorpa+i w xnw+osnwx+i wmen.18 amwnan sa ion, x+zeio npwen
monamecxw uwn w ce oizan na sorpacxoio wsxyciso. nauanoio na XVII s. ce
sas+pnan s poznwn cw rpaz w onoswn mno+eciso uepxsw w manaciwpw, xaio
npewsasan rnasno s ecnascxwn manaciwp. penwcan w nnxonxo xnwrw wnen sa
meceu oxiomspw /1618/, cmornacnwx, Iwiwe na wpwx w nwia.
pes XVII w nauanoio na XVIII s. s own ce saennssa wssecino cnazane na
xnw+osnwn +wsoi. iiam nawciwna wsnesnw npenwcsauw, xowio paoienw na zpyrw
mecia /acwnwn ownnwn s iponone, zacxan paran s Xwnenzap w zp./, w xiwiopw,
xowio xynysanw p+xonwcw wnw rw oxosasanw c+c cpepo wnw snaio, sa za rw zapnsai
na uepxsw w manaciwpw, no no-snauwiennw asiopw na +wiwn w cnosa npes iesw sexose
ne ca wssecinw.
. peio sa+no xyniypno ornwme s anazna +nrapwn npes XVXVI s. wno
pyzap-
cxoio cenwme paioso. nwso zo nero ce namwpan manaciwp+i ,s. aspwn
ecnoscxw", xonio c+mo wn cpezwme na xnw+osna zennoci. paioso wnw
npenwcsanw xnwrw xaxio sa cocisenw ny+zw, iaxa w sa ny+zwie na zpyrw rpazose.
yx wmano zope nozroisenw xanwrpaw. o name speme ca zociwrnanw wmenaia na
nnxow oi inx. pes siopaia nonoswna na XV s. paoien znx wmwi+p.19 1466 r.
ion npenwcan no nop+xa na oxpwzcxwn apxwenwcxon opoien ezwn nomoxanon /copnwx
oi u+pxosnw saxonw/, npeznasnauen sa oxpwzcxaia c+opna uepxsa. penwc+i wn
cnazen c omwpno npezwcnoswe, xoeio wszasa onwien w naueien xnw+osnwx. nero
ce namwpai uennw csezenwn sa +wsoia s xpwz w paioso. pyr npenwcsau wn non
asap. pes 1564 r. oi nerosaia p+xa wsnwsa copnwx, s xonio ce namwpa nan-
ciapwni npenwc na +wiweio na wxona osw owncxw, a npes 1571 r. mwnen. o
nan-snauwiennwni npenwcsau s iosa xnw+osno cpezwme npes XVI s. wn non Uoan.
erosw p+xonwcw znec ce nasni rnasno s own w s cseioropcxwie manaciwpw. e ce
oinwuasai c wswcxana yxpaca na sarnaswnia w nauannwie yxsw. osnaiw ca cezem
p+xonwca na non Uoan, zsa oi inx wnw nop+uanw oi cowncxw csemenwuw.
I T. - . pes siopaia nonoswna na XVI w
rnasno npes XVII s. ce wszwrai xaio xnw+osnw cpezwma w pezwua manaciwpw s zpy rw
xpawma na +nrapwn. npocseinaia cw zennoci ce npocnaswnw enemnwuxwni manaciwp
,xosmw-ua", epenwmxwni manaciwp, spauancxwni ,s. powua", xanyreposcxwni
manaciwp ,s. pxanren wxawn", oiesrpazcxo, eipononcxwni manaciwp ,aposwieu",
ieiesencxwni manaciwp ,s. nwn", a s ozonwie xyxnencxwni manaciwp ,s. osma w
amnn", cxoncxwie manaciwpw /epesxw, apxos/, nenuencxwni manaciwp, manaciwp+i
,pecxaseu" s pwnencxo w ,s. san wrop" s e+pcxo.20.
onnma uaci oi sanasenwie p+xonwcw wnw npexpacno oopmenw w sazosonnsanw
ecieiwuecxoio uysciso na uwiaienn. aene+wiennw s xanw-rpacxo w xyzo+eciseno
oinomenwe ca eipononcxw ie xnwrw, p+xonwcwie na rpamaiwx p+cix oi yx-nencxwn
manaciwp, xnwrwie na non ei+p oi manaciwpa ,cipe". ocouenwie manaciwpw wmanw
snauenwe npezwmno sa c+xpannsane na +nrapcxaia nwcmenoci, sa nozz+p+ane na
ciapaia xanw-rpacxa ipazwuwn, sa onassane na cnasnncxoio orocny+enwe.
zno oi o+wsenwie zyxosnw ornwma npes XVII s. wn eipononcxwni manaciwp
,aposwieu". pezanweio oinacn nauanoio na manaciwpa x+m siopaia nonoswna na XII
s. on sanounan za wrpae
'V -'"'
%** 1i .* . ' - ."V" "-- ' -
-
uu ? ^* n *_,*- > -u - *- . --;-
12. *-*> n '
r ,- ?>.?&
*u>x*
*. u
snauwienna ponn npes enoxaia na ocmancxoio snazwueciso, w io rnasno npes XVI
XVII s. pes iosw nepwoz iponone ce wszwrnano xaio snauwienno sananiuwncxo w
pyzapcxo cenwme. osa ce oipaswno naronpwnino na nwsxaia owien. ezwua ei-
pononuw wnw nennw zapwienw. uwcio +nrapcxo oxp++enwe ipononcxwni manaciwp
wman s+smo+nociia za nozz+p+a w passwsa xnw+osnaia ipazwuwn.
manaciwpa ,aposwieu" ce nwmenw xnwrw xaxio sa s+ipemnw ny+zw, iaxa w sa
ny+zwie na zpyrwie cenwma, uepxsw w manaciwpw. pes n+psaia nonoswna na XVII s.
iyx paoiwnw nexonuwna oinwuno nozroisenw npenwcsauw-xanwrpaw, uwwio wmena
ciananw wssecinw zaneu saz cienwie na ,aposwieu". zwnwni oi inx wn monax
anwwn.21 o znec ca sanasenw omo 13 zaiwpanw nerosw p+xonwca, a x+m inx, axo
c+zwm no nouepxa w yxpacaia, morai za ce zoasni ome nnxonxo, zomnw zo name
speme es wmeio na asiopa wm. an-pannwni wssecien anwwnos p+xonwc e oi 1616, a
nan-x+cnwni oi 1644 r. nw+osnwx+i paoiwn npezwmno s ipo-noncxwn manaciwp, no
nozz+p+an sp+sxw w c +pnoso /iam npes 1622 r. c+szan ezwn oi nan-uennwie cw
p+xonwcw nanerwpwx/, c+c seia ropa /ezwn aioncxw monax xynwn neros p+xonwc sa
1900 ac npw/ w c ieiesencxwn manaciwp ,s. nwn".
oseueio isopw na anwwn ca cnazenw c nozponw npwnwcxw, s xowio wma w zannw
oi neionwcen xapaxiep. i ronnmoio xonwueciso p+xonwcw, xowio monax anwwn
ociaswn /a iosa nasnpno ne e scwuxo, xoeio e nanwcan/, nponwuasa nerosoio
wsxnxuwienno ipyzonxwe w nec+mnenwn my zap na xanwrpa w xyzo+nwx. anwcanw ca
c xpacws nony-ycias, s xonio e sacwneno opnameniannoio nauano. cwuxo ociaseno
oi anwwn ce oinwuasa c+c ciwnno ezwnciso. +n xaio c+spemennwuwie my s
manaciwpa w cnezxoznwuwie my cnezsai neroswn iwn nwcmo, c ocnosanwe ce cmnia, ue
ion c+szan s i-pononcxwn manaciwp xyzo+eciseno-xanwrpacxa mxona. +z+p+anweio
na isopwie my e npezwmno orocny+eno /mwnew, esanrenwe, oxiowx/. o zsaia
copnwxa, xowio c+szan /nponor w nanerwpwx/, noxassai nsen wniepec x+m
+nrapcxoio xnw+osno nacnezciso. yx ca nomecienw +wiwn oi siwmwn +pnoscxw,
npono+no +wiwe sa san wncxw, sa wxawn sown w zp. aio ce wma npez swz iosw
axi, a c+mo iaxa w ompasaia x+m iypuwie, wspasena s nnxow oi npwnwcxwie na
anwwn, nec+mneno e, ue ion wn ne camo cnocoen w ipyzonxws xnw+osnwx, no w
+nrapwn c yzno napoznocino c+snanwe.
wncxwni manaciwp om wsrnez
+spemennwuw w nocnezosaienw na monax anwwn wnw ome nexonuwna npenwcsauw-
xanwrpaw, xowio c+szanw snymwienno xnw+osno oraiciso w pasnpocipanwnw
eipononcxoio nwcmo. o oxasano s+szenciswe w s+pxy zpyrw xnw+osnwuw oi
manaciwpwie ws peznoropweio w iapa nnanwna. zwn oi iesw ipyzonxwsw w ynopwiw
npenwcsauw wn monax aawn. ieuenwe na nnxonxo rozwnw ion npenwcan ueiwpw
ronemw w zope oopmenw mwnew. aio p+xonwcwie na anwwn ie ce xynysanw cx+no oi
swznw eipononcxw rpa+zanw, sa za +zai nozapenw na paicisoio na ,aposwieu" wnw
zpyrw manaciwpw nanpwmep sa ,xosmwua". xono cpezaia na XVII s. s+s
,aposwieu" paoiwnw ome acwnwn ownnwn, non Uoan w monax eozocwn, xonio npes
1648 r. nociaswn nauanoio na manaciwpcxaia xonzwxa.
I T XVII XVIII . pes iosa
speme xaio xnw+osnw cpezwma ce wszwrnanw w pezwua cenwma s nnanwncxwie panonw:
paua, anarxpwme, onpwsmwua, z+ap /zn. se+en, noszwscxo/, apnoso, anoep,
pnsna, nena, onoi, oien, Iepasna, amoxos. ++wsw nw ce w nnxow ciapw
xyniypnw uenipose, ie+xo sacernaiw npw ocmancxoio nameciswe wzwn, +pnoso w
nnxow oi c+ceznwie my manaciwpw. axezonwn no-o+wsena zennoci ce saennssa s
e+p, Twn, enec.
nasnoio c+z+p+anwe na xnw+osnaia zennoci na iesw cenwma ce wspasnsano s
npenwcsane na orocny+enw xnwrw, npesozw oi rp+uxw eswx w c+ciasnne na ueiwsnw
copnwuw c+c cmeceno c+z+p+anwe zamacxwnw.
pyzno e za ce zowe n+nna npezciasa sa axiwsnociia na oizennwie cenwma, i+n
xaio neman+x pon p+xonwcw ca ynwmo+enw oi spemeio. csen iosa ronnma uaci oi
ouenenwie p+xonwcw ca eswmennw w nezaiwpanw, nopazw xoeio ne morai za ce
oinecai c+c cwrypnoci x+m zazeno cenwme. pnsa za ce zoasw ome, ue npocseina
paoia ce wss+pmsana w s pezwua zpyrw mecia. +xonwcw oi siopaia nonoswna na
XVII s. npowsxo+zai oi ponn, pnnoso, c. pauem, oiesrpazcxo, c. osauesuw,
owncxo, yxoso, c. opna wipononwn, nesencxo. c. oposa /zn. parwnoso,
enwnrpazcxo/ +wsnn eiozw parwnos, xonio ociaswn wniepecen neionwcen pasxas sa
nomxcxnmanusaneio na uenwncxwie +nrapw. pes n+psaia nonoswna na XVIII s.
pezwua xnwrw ca nwcanw s aposo, asapz+wx, ynnwua, c. pwsape, ouancxo, c.
e-nsoso, amoxoscxo, c. ycwna, +pnoscxo, c. ox-pem, omcxo, w zp. axap
scwuxw iesw cenwma za ne wnw snauwiennw cpezwma na namaia nwcmenoci, xnw+osnwie
wniepecw na oizennwie iexnw +w-
ienw rosopni sa pasmwpnsane na npocseinwie cipemnenwn na +nrapcxwn napoz. o
iosa speme mo+e za ce rosopw sa mno+eciso xnw+osnw ornwma. mwni pon na
manaciwpwie, xowio nozz+p +anw u+pxosnocnasnncxoio w +nrapcxoio xnw+osno
npezanwe, wn naz 120. anasenwie wssopw noxassai, ue oxono 270 rpazose w cena
wnw ornwma na rpamoinoci w xnw+osnoci. o-sa+no oi pon e pasnomepnoio wm
pasnpezenenwe no onaciw, xoeio rosopw sa noscemecino onassane na
rpamoinociia.22
T. nan-o+wsenwie xnw+osnw uenipose x+m manaciwpwie w rpazcxwie uepxsw
npes XVXVI s. wnw ypezenw w +nrapcxw yuwnwma. inx cseicxw nayxw ne ce
wsyuasanw, a camo ueimo w nwcmo, xaio ce ycsonsanw xanwrpacxoio wsxyciso,
u+pxosnoio neene w u+pxosnwie xnwrw. 1578 r. n+iemecisenwx+i i. epnax
c+omasa, ue s own wmano zse yuwnwma sa csemenwuw. nae ce, ue yuwien na
nepomonax wmen wn oieu oma, xonio npenozasan w wxononwc npw uepxsaia ,s.
eoprw". oseue nozponociw sa cowncxwie yuwnwma ne ca wssecinw, no, wsrne+za,
ue ie wnw zope ypezenw, mom iyx wzsanw za ce yuai zeua oi unnaia oxonnoci w oi
inx wsnwsanw nwunociw xaio xos panxos w wmen orpacxw. a iosa mo+e za ce
c+zw w oi cswzeiencisoio na aien pamaiwx, cnopez xonio s own wmano ,wsxycnw"
pwiopw, ,uenom+zpenw" nesuw, ,naroueciwsw" csemenwuw.
uwnwme wmano ome s xpan na XV, a nasnpno w npes uenwn XVI s. w s paioso s
camwn rpaz wnw s ecnoscxwn manaciwp. +wiweio na eoprw osw ce xassa:
,eieio, xaio ciana na meci rozwnw, pozwienwie my ro zazoxa za wsyuasa csemenwie
xnwrw." o+e za ce npeznonara, ue cnez s+scianosnsaneio na wncxwn manaciwp w
npww+zaneio na mnoro monacw s nero c+mo wno ypezeno yuwnwme; npoz+n+wnw za
ynxuwonwpai w yuwnwmaia s cseioropcxwie cnasnncxw manaciwpw, nesacernaiw oi
iypcxoio nameciswe.
x+m zpyrw manaciwpw wmano xwnwnnw yuwnwma. uwienw wnw no-opasosanwie
monacw, wsnposanw seue csoeio nepo s npenwcsaneio na xnwrw. yx ce yuenw
nocnymnwuw, xowio ce roisenw sa monacw, a c+mo w zeua oi c+ceznwie cenwma, sa za
cianai ceine cencxw csemenwuw wnw yuwienw. no-wssecinwie owienw opasosanwe
nonyuasanw w mnaze+w oi no-zaneunw mecia. pamaiwx nxyn oi ,enw rpazs"
/enorpazuwx/ c+omasa s ezna npwnwcxa oi 1678 r., ue s manaciwpa ,s. powua",
pauancxo, yuwien my wn monax anwnwx.
i xpan na XVII s. ce snae wmeio na zacxan epacwm, nepomonax oi wncxwn
manaciwp, wssecien xaio zo+p yuwien zaneu wss+n pwncxwie ropw: 266
,ss rpmnwn anawn+ npmzox+ xi+ omanse...
I,
oy monaciwp+ cseiaro ua oanna wncxaro, ia oyuwxs cnoso ce ^i zacxana
epacwma, ors za my npociw c+rpBmensa, none+e me zopsm oiu+."23 e mo+e za
wma c+mnenwe, ue monax anwwn oi i-pononcxwn manaciwp c+mo paoiwn xaio yuwien.
noro p+xonwcw na nerosw c+spemennwuw wmai nopaswienna npwnwxa c neroswn nouepx.
ecnyuanno w npenwcsau+i p+cix oi yxnencxwn manaciwp ce noznwcsa ,rpamaiwx".
osa noxassa, ue nerosoio ocnosno sanniwe xaio monax wna npenozasaiencxaia w
xnw+osnaia zennoci.
pes XVII w n+psaia nonoswna na XVIII s. s+snwxsa mwpoxa mpe+a oi xwnwnnw
yuwnwma.24 csen x+m manaciwpwie w rpazcxwie uepxsw oisopenw wnw w uacinw
yuwnwma. npwnwcxwie oi XVIIXVIII s. sce no-uecio ce cpemai nposswmaia
,zacxan" w ,rpamaiwx". e+zy inx mnoswna wnw cseicxw nwua. ozponw csezenwn
nwncsai, no ene+xw na npenwcsauw, uwiaienw wnw xynysauw na xnwrw, xowio
c+omasai csonia zn++noci, zasai s+smo+noci za ce naene+ai mnoro cenwma, s
xowio wmano xwnwnnw yuwnwma. axa nanpwmep npes XVII s. s pnsna zeuaia yuen
,zacxan ionn", s c. z+ap paoien ,zacxan eznnxo" w neroswni cwn Iwnwn, xonio
nw e ociaswn zse xnwrw /s eznaia ce sose rpamaiwx, a s+s siopaia zacxan 1685
r./. o iosa speme oi oseu ce oa+za ,rpamaiwx ym-xo"; npes 1663 r. s c. opna
wipononwn +wsee ,anon pamaiwx", a s c. pauem npes siopaia nonoswna na sexa
ca sacswzeiencisysanw zsama yuwienw wxawn w eno zacxan. +pswni npenwcsa
rpamaiwxaia na wneiwn moipwuxw, xoeio noxassa, ue cw wn nociaswn no-swcoxw
opasosaiennw sazauw. ezna npwnwcxa x+m neuaina xnwra s xpan na sexa ociaswnw
wmenaia cw zsama rpamaiwuw oi aposo ,Hanw pamaiwx" w ,orzan pamaiwx", a s
anoep paoiw ,zacxan enxo". izennw zannw w c+opa+enwn noxassai, ue npes
XVII s. xwnwnnw yuwnwma wmano ome s apnoso, nwsen, anarxpwme, onpwsmwua,
asapz+wx w zp.
eciwie sa xwnwnnw yuwnwma npes n+pswie zeceiwneiwn na XVIII s. ca no-ownnw w
no-xonxpei nw. pes 40-ie rozwnw na sexa Uocw pazaiw oixpwsa yuwnwme s
amoxos. asnpno iosa ne ce xapecano na iypcxaia snaci, samoio cxopo wno
saxpwio. Uocw oyuasan yuenwuw w s wncxwn manaciwp, xonio wman ciapw
opasosaiennw ipazw uww. nopez cswzeiencisoio na apienwn asno-swu ezwn oi
neroswie yuenwuw sarwnan m+uenwuecxw sa snpaia. nauanoio na XVIII s., a mo+e
w w no-pano, wmano yuwnwme w s oien. am npes 40-ie rozwnw -yuwiencisysan non
wnxo, xonio sa ny+zwie na oyuenweio npenwcan nnxonxo uacocnosa. nwsxoio zo
oien c. Iepasna c+mo wmano xwnww-
no yuwnwme, s xoeio ce nozroisnnw csemenwuw. ssecino e w iosa s nena, x+zeio
yuwiencisysanw xw-nenzapcxw iaxcwzwoiw. uwnwma ce cnomenasai ome s ponncxwn w
epenwmxwn manaciwp, s ancxo, wpzon, Tymen, nwcypa, nesen, asapz+wx,
asann+x w s zpyrw +nrapcxw rpazose w cena. nxow oi inx nasnpno sozni nauanoio
cw ome oi siopaia nonoswna na XVII s.
poni na yuenwuwie owxnoseno wn man+x me+zy 10 w 20. uwienni wn wsz+p+an
oi cenoio wnw wman zpyro ocnosno sanniwe, nanpwmep wn w csemenwx. yuenweio
wno enemeniapno w ueneno npezw scwuxo orpamoinsane. +pso ce yueno ueiene,
nocne ce wsyuasan /owxnoseno nawsyci/ uaco-cnos+i /naycinwuaia/, a cnez nero
ncaniwp+i, anocion+i, uepxosnoio neene. iopaia, no-swcma-ia cienen na
oyuenweio wno nwcaneio, xoeio ciasano na ueis+piwia rnazxa z+cxa /nanaxwza/, w
cmnianeio, orpanwueno s zenciswnia c+wpane w wssa+zane. o-semwie yuwienw
npenozasanw w ymno+enwe w zenenwe.
+nrapcxwie xwnwnnw yuwnwma oi XV s. zo xpan na pasrne+zanwn nepwoz ce
nozz+p+ana poznaia cnasnncxa ipazwuwn, sz+xsano ce ysa+enwe x+m +nrapcxwn eswx
w snpa, nozroisnnw ce zyxosnwuw w xnw+osnwuw.
pes siopaia nonoswna na XVII w npes XVIII s. s nnxow rpazose c+mecisysanw w
rp+uxw yuwnwma, s xowio ce yuenw r+puw w +nrapw. ssecinwni nwcaien w u+pxosen
zeeu apienwn asnoswu, xonio paoiw s n+pswie zeceiwneiwn na XVIII s., c+omasa
s csonia asioworpawn, ue sanounan yuenweio cw na rp+uxw eswx npw yuwienn
eipazw, a npoz+n+wn rpamaiwxa npw uapwrpazcxwn ,zwzac-xan" aneonor s poznwn cw
rpaz wnwcipa. ozonw yuwnwma wmano ome s noszws, ennwx, +pnoso, oien,
xonwe, xpwz. +nrapw nonyuasanw opasosanwe w s rp+uxwie yuwnwma wss+n
cipanaia. pouyio wno iosa s ocxonone /zn. ocxo-non, +na nanwn/, x+zeio s
nauanoio na XVIII s. paoiena w neuainwua. ope ypezenw wnw w iesw s iwna, s
onyn, s cseioropcxwie manaciwpw. p+uxwie yuwnwma s +nrapwn npes nocouenaia
enoxa ne ce c+opasnsanw c napoznocinwie wniepecw na +nrapwie. emo noseue, iam
ce snymasano npenepe+enwe x+m poznwn wm eswx. si+xsanw ce npezwmcisaia na
rp+uxwn eswx w opasosanoci. sce nax ie wswrpanw nono+wienna ponn, wszwranw
omoio npocseino pasnwme na namwn napoz, pasnpocipannsanw cseicxw snanwn w nosw
wzew. syuasaneio na rp+uxwn eswx ynecnnsano +nrapwie s inxnaia sananiuwncxa w
i+proscxa npaxiwxa, pasmwpnsano sp+sxwie wm.
nxow nosw momeniw s opasosanweio snecnw xaionwmxwie yuwnwma25 s wnposeu,
onwnosuw,
wnwaixpa oi nenuencxoio esanrenwe /XV s./. apozna wnwoiexa ,wpwn w
eiozwn" own
Ienesna, p+nuoswua. an-wssecinw w c nan-ronnmo snauenwe wnw uwnposcxwie.
+pso wno ocnosano nauanno yuwnwme, s xoeio yuenwuwie wsyuasanw ueimo, naiwncxw
eswx w cmniane. coeno snwmanwe ce op+mano na rpamaiwxaia. +erozno io ce
nocemasano oi 60 zo 80 zeua. nxow oi s+snwianwuwie ciasanw csemenwuw, zpyrw
sananiuww w i+prosuw. +m xaionwmxwn manaciwp xpan wnposeu wno oixpwio w no-
swcme yuwnwme, napeueno ,cemwnapwym". nero npoz+n+asanw oyuenweio cw momueia,
sas+pmwnw nauannoio yuwnwme, w
267
, 1 n4r1n , X^ (mnciawnn. nismncnn\rrs
mnmITxen, inprxim enum nanw 4n'*rm . nu xn^n s+ra&n^rinnns
&x . 44/|x/14/*&' ~X1T|1 ,
\{H{ x'nrn. msmnxnmmn*. cm;.1n|4 .
U4s4?1 T n\xT1, *4 1X . 1 5|y*r7 '*x .
i(* /mmw zena ^n*
<THe+ nnm1wnw^rr,x*mT . 'am emnu , .^
268
ipanwua oi copnwx na nepen spam wmwipos oi apnoso /1666/. apozna
wnwoiexa ,wpwn w eiozwn" own
wncxa neciswua oi xpan na XIV s. auwonanen mysen ,wncxw manaciwp"
ipanwua oi copnwxa c wnococxo-orocnoscxw c+uwnenwn na wcapwon e+pcxw
/cpezaia na XVI s./. apozna wnwoiexa ,wpwn w.eiozwn" own
wsyuasanw wnocown, norwxa, ieonorwn.
swx+i, na xonio ce npenozasano s uwnpos-cxoio yuwnwme, wn i.nap. ,wnwpwncxw"
csoeopasna cmecwua oi x+psaicxw, ocnencxw w +nrapcxw. nxow zeua wnw
wsnpamanw za npoz+n+ai
opasosanweio cw s wianwancxw yuwnwma, x+zeio nonyuasanw no-swcoxa orocnoscxa w
oma xyniypa, ycsonsanw naiwncxw w wianwancxw eswx w ce nponsnsanw xaio
omecisenwuw w xnw+osnwuw. noswna oi +nrapwie-xaionwuw, sas+pmwnw s ianwn, ce
sasp+manw s cipanaia xaio swcmw zyxosnw nwua w nonaranw rpw+w sa +nrapcxaia
npocseia w cneuwanno sa uwnposcxoio yuwnwme. onemw sacnyrw s iosa oinomenwe
wmanw nwn apwnos, cowncxwni xaionwmxw apxwenwcxon ei+p orzan w nwxononcxwni
enwcxon Iwnwn ianwcnasos. wnposeu sarysa snauenweio cw na ronnm npocseien
ueni+p cnez s+cianweio oi 1688 r. a-ionwmxaia nwiepaiypa w yuwnwma s +nrapwn
ciananw nposoznwuw na ezna no-swcoxa sa spemeio cw esponencxa opasosanoci y
nac. e noszwranw opasosaiennoio pasnwme na uaci oi +nrapcxoio nacenenwe w c
iosa c+zencisysanw sa yxpensane na napoznocinoio my c+snanwe.
+nrapcxwie xaionwuw wnw cs+psanw npezwmno c xaionwuecxwie npocseinw uenipose s
ianwn oi enoxaia na xonipapeopmauwnia. izennw +nrapw ce nacouwnw x+m no-
nanpeznwuasw cpezwma na iorasamnoio esponencxo opasosanwe. axa npes n+pswie
rozwnw na XVIII s. s nonyuwnoio mwpoxa me+zynapozna wssecinoci swcme yuwnwme na
sryci Ipanxe s Xane, x+zeio ocsen zpesnw w nosw eswuw ce wsyuasanw oianwxa,
xwmwn, mezwuwna w zpyrw eciecisenw nayxw, napez c rp+uxw mnaze+w ce yuenw w
+nrapwie naciacwn axezoneua oi erym /zn. ayca/ w wxonan asen /asnos?/ oi
ociyp /zn. aciopwn/. +pswni oi inx ce nponsnsan xaio mnoro zaposwi w cnocoen
yuenwx. on c+ciaswn s ueci na npycxwn xpan ezwn nanerwpwx, xonio wn oineuaian.
pes 1713 r. naciacwn ce ososan s ycwn, x+zeio sapazw nosnasaneio na zpesnw
eswuw w na cnasnncxw eswx wn sxnxuen s ezna xomwcwn, c+szazena no nape+zane na
ei+p enwxw. asw xomwcwn ipnsano za nozroisw nos npesoz na wnwnia na pycxw
eswx. naciacwn axezoneua nozz+p+an sp+sxw w c monzoscxwn xnns wmwipwn
aniemwp, xonio no iosa speme ce namwpan s ycwn w xpoen nnanose sa
ocsoo+zasane na anxancxwie xpwciwnnw
26
2.
+nrapcxaia nwiepaiypa
w +nrapcxwni eswx
XV . -.
U H. oraio s sa naznwie cipanw ce passwsana penecancosaia xyn-
I,
n#
V/
1nnrrw'1>? - p1
o^rerznnwn.- /p op4**,,_ '^
6 / nn *p xw^"/ * *
cxo
"z/oxno*n
/w /meumxci & /o *(>**o*- C
1<
|U,
|/ni*m +1r11T< xr ^wimmm.
5s.o <-~r~
,1 nwn41w
e^~
swns'i sw! * mx* "'s 'wm ^wTU"
s ma . (m;m'ee/sw7>/ 'n".^>n|1/1w.^T7
nXn*4
|_ ' <*>
nr<a.u4 - ^sn#u**4crmn4m xm
/ * ns<ris4-nrw
iypa, a uosemxaia nwunoci saena npezno mncio s wsxycisoio, namaia nwiepaiypa
npes n+pswie sexose na pocisoio ocianana na pasnwmeio na cpeznosexosnaia
xnw+osna ipazwuwn. awciwna w iyx ce nonswnw nosw enemeniw, no ie ne wsnesnw
wss+n pamxwie na xpwciwnncxwn mwpornez w na cpeznosexosnwie nwiepaiypnw +anpose
+wiweio, noxsanaia, monwisaia-ciwxoisopenwe, pasxasa sa npenacnne na momw,
neionwca.
pes n+psaia ueis+pi na XV s. scnezciswe naipynanwn onwi w c+szazenwie ipazwuww
npes npezwmnwn nepwoz +nrapwie wnw sce ome xyniypna cwna s sponencxwn
rowsiox. wnwapescxwn manaciwp, s+s wzwn w ocoeno s +pnoso wnw
nozroisenw ronnm pon opasosanw xopa, uaci oi
xowio s naseuepweio na nazaneio na cipanaia noz iypcxa snaci wnw seznara cnez
npessemaneio na zseie +nrapcxw cionwuw nanycnanw pozwnaia cw w noi+pcwnw
ye+wme s nwsxw semw. e npenecnw iam +nrapcxw xnwrw w npoz+n+wnw
nwiepaiypnaia cw zennoci, xaio onnozwnw uy+zaia xnw+nwna, zanw inac+x na
passwiweio n, ciananw npwuwna za s+snwxnai nosw ciwnose w nanpasnenwn.
oncianiwn ocieneuxw, xonio ce yuwn s au-xoscxwn manaciwp npw nzponwx,
npos+srnacwn s +pwn aipwapx siwmwn sa ,senwxo cseiwno". csoeio omwpno
wnonorwuecxo c+uwnenwe ,a yxswie" nwcaienni wspasnsa nezosoncisoio cw oi
c+cionnweio na cp+cxaia xnw+nwna, oi xaoca, c+mecisysam s nen, w ce onwisa za
zaze npaswna s zy-
xa na npasonwcno-eswxosaia peopma na siwmwn. on nanwcan ipyza cw oxono 1418
r. w ro nocseiwn na cp+cxwn zecnoi iean asapeswu mo+e w c naze+zaia, ue
nwuno me ce saeme c owuwannoio s+se+zane na nanpasenwie oi nero npezno+enwn.
aio cnezsa wzewie na siwmwn sa ezwnen xnw+osen eswx w npasonwc, asiop+i
nacionsan npasonwcnwie npaswna za ce cnassai w xnwrwie za ce npenwcsai iouno,
samoio s npoiwsen cnyuan ce ciwrano zo epecw. oncianiwnoswie wzew namepwnw csow
nocnezosaienw. +wiweio na iean asapeswu, nwcano npes 1431 r., ion npoz+n+wn
ienzenuwwie na i+pnoscxaia +wiwnna mxona, xaio ce onwpan na cp+cxaia neionwcna
ipazwuwn. erosaia isopa ene+w no-naiai+men eian s passwiweio na iosw +anp,
xaio ro zonw+asa zo c+spemennaia worpawn.
me npes XIV s. u+pxsaia s+s namxo w onzosa npwena sa owuwanen +nrapcxwn
eswx, no xaio xnw+osen s iesw cipanw ion ce nano+wn npes
XV s. H+pxosnwie xnwrw iyx ce nwmenw s i+pnoscxaia eswxoso-npasonwcna pezaxuwn.
onswna ce snauwienna cnasnno-pym+ncxa xnw+nwna, uwwio uenipose wnw npezwmno
manaciwpwie paro-mwpna, yina, nmu, ocnosan oi +nrapw, w zp. nec s
pym+ncxwie nauwonannw w manaciwpcxw wnwoiexw ce nasni xwnnzw xwpwncxw xnwrw,
oi xowio ezna manxa uaci ca snecenw oi +nrapwn wnw +pwn; noseueio ca c mecien
npowsxoz, no oxsamai nouiw unnaia opwrwnanna w npesozna npozyxuwn na +nrapwn
oi XIVXV s.
e+zy 1401 w 1406 r. s cionwuaia na onzosa e isopwn +nrapwn+i pwropwn
Hamnax. aio nponoseznwx s cyuascxaia uepxsa ion nanwcan Iwiwe na Uoan osw
yuascxw no nop+xa na monzos-cxwn rocnozap nexcanz+p opw. powssezenweio nocw
xapaxiepnwn sa +pnoscxaia mxona peiopwuen ciwn. o iax+s nauwn ce cnara
nauanoio na nwiepaiypaia c pym+ncxa iemaiwxa, no nponwxnaia oi zyxa na
+nrapcxaia arworpawn oi XIV s.27
aezno c xnwrwie, nwiepaiypnwie isopw w wzewie wno npeneceno w +nrapo-
swsaniwncxoio u+pxosno neene. +s ocnosa na +nrapcxaia u+p-xosnonesuecxa
ipazwuwn s manaciwpa yina npes
XVI s. s+snwxnana opwrwnanna myswxanna mxona. niepec c+y+za sciaiweswni
noien copnwx,28 nanwcan no zymwie na asiopa na ,+nrapcxw eswx" /ciasa zyma sa
iexcia noz noinwie snauw/.
ce no iosa speme ce c+szana w opwrwnanna pym+ncxa nwiepaiypa noz snwnnweio na
+nrapcxaia nwcmena ipazwuwn. ssecinw ca snaxo-+n-rapcxwie rpamoiw, xowio
oipasnsai +wswn rosopwm +nrapcxw eswx, oxsana na oropozwua oi monax Iwnoien,
anerwpwx s ueci na wxawn w-270 nazcxw w zp/y
I,
ycwn +nrapcxoio snwnnwe npes n+psaia nonoswna na XV s. wno c+mo snauwienno,
npeneceno npezw nazaneio na +pnoso oi newssecinw no wmena yuenwuw na siwmwn w
oi xwescxwn w scepy-cwncxw mwipononwi wnpwan, a cnez iosa oi neroswn nnemennwx
xwescxwn mwipononwi pwropwn Hamnax /14131420/. o s+psw saezno c+c
cp+cxoio, cs+psano c zennociia na axomwn oroiei, saiosa s nayxaia oizasna ce
rosopw sa siopo x+nocnasnncxo snwnnwe s pycxaia xyniypa.30
wnpwan31 ssen zenno yuaciwe s c+ciasnneio na ocxoscxwn neionwcen csoz, a c+c
csowie npenwcw na xnwrw w c opwrwnannwie cw isopw ooraiwn pycxaia +wiwenwcna w
u+pxosnoorocny+ena xnw+nwna. c+spemennw wnwoiexw ca sanasenw nnxonxo
wnpwanosw asiorpaa ncaniwp, nec-iswua, c+uwnenwn na wonwcwn peonarwi.
ipwie xnwrw ca iounw npenwcw na +nrapcxw npesozw.32 ssecinw ca ome zsa
wnpwanosw ipyza s npenwc cny+enwx w ipenwx. pasnenwnia noxassai, ue ie ca
cs+psanw c npesoznaia zennoci na siwmwn, xaio n+psaia xnwra e npenwcana
yxsanno.
i npowssezenwnia na wnpwan na n+pso mncio ipnsa za ce wsi+xne opwrwnannaia my
isopa Iwiwe na mwipononwi ei+p, neros ene+wi npezmecisenwx, mwipononwi na
wes w na unna ycwn.33 n e nanwcana s ciwna na siwmwesaia enoxa, no e c pycxa
iemaiwxa w e s ycnyra na ienzenuwwie sa oezwnenwe na ycwn. nen asiop+i
nponsnsa ocoeno snwmanwe x+m wciopwuecxoio mwnano w npoxapsa wzenia sa zyxosno-
nonwiwuecxoio n+psenciso na ocxsa.
oraio ce rosopw sa +nrapwna wnpwan s ycwn, ne wsa za ce sapasn w nerosaia
zennoci no peswswpaneio na xnwrwie. cny+enwxa cw ion zasa npenop+xw na
xnw+osnwuwie nan+nno s zyxa na siwmwesaia peopma xax za ce oinacni x+m
xnwrwie. on c+seisa za ce cnezsai wssozwie /iexciose, oi xowio ce npenwcsa/,
nwio ezna zyma za ne ce nponycxa, nwio za ce zoasn, za ce snwmasa w sa iounoio
npenwcsane na nazpeznwie snauw. ycxwie neionwcw zasai mnoro swcoxa ouenxa na
iosw zyxosnwx. anpwmep s ezna npwnwcxa oi 1403 r., xoraio ion e ome +ws, ce
xassa, ue nerosoio yuenwe ,cseiw noseue oi cn+nueswie sapw". ienennaia xnwra
ce xassa, ue wnpwan ociaswn nonesnw nwcanwn w xnwrw na pycxw eswx, a s
wxonoscxaia neionwc e oxauecisen xaio ,wsn+nnen c scnxaxso nxo-m+zpwe w pasym
w mnoro yuen".
iopwni +nrapwn, paoiwn s nauanoio na XV s. s ycwn pwropwn Hamnax, c+mo
ociasn
m wsrnez na auxoscxwn manaciwp
ipannw cnezw s nennwn zyxosen +wsoi. me npezw za saeme nocia xwescxw
mwipononwi, ion nwme ,azrpono cnoso sa wnpwan" /1409/, s xoeio ro s+sxsannsa
xaio pycxw zyxosen rnasa. yx asiop+i pasxpwsa c+snanweio y +nrapwie sa pozciso
w zyxosna nwsoci c pycwie. xauecisoio cw na mwipononwi s wes Hamnax ssema
zenno yuaciwe s u+pxosnwie paoiw, nwme nosw npasnwunw cnosa, xowio znec ce
oixpwsai s mnoroponnw npenwcw oi XVIXVII s., w noxsanno cnoso sa yuwienn cw
siwmwn +pnoscxw. axa ion nonynnpwswpa s ycwn zenoio na siwmwn, wszwra
neroswn asiopwiei w cnomara sa pasnpocipanenweio na noswn yxpacen peiopwuen
ciwn. +s +cxpecencxwn neionwc, c+ciasen seponino npes n+psaia nonoswna na XVI
s., sa Hamnax ce xassa, ue wn wsyuen ,s xnw+osnaia npem+zpoci oi zeiciso" w
,c+isopwn mnoro nwcanwn".
rworpacxwni ciwn na nwcaienwie oi +pnoscxaia xnw+osna mxona e no c+meciso nos
momeni s nwiepaiypnwn +wsoi na pycwie. on nonyuasa nassanweio ,nneienwe
cnosec". inwuasa ce c npocipannoci na wsno+enweio, c noswmena emouw-onannoci,
i+p+ecisen naieiws+m, excnpecwsnoci, acipaxien ncwxonorws+m, oraia cwnonwmwxa,
ownwe na noeiwuecxw cpezcisa /enwieiw, cpasnenwn, aniwiesw, s+sxnwuanwn,
s+ipemnw mononosw, nosiopenwn/. c+seicxaia nayxa ce onpezenn xaio ener na
,wsiounoesponencxwn npezpenecanc". a pycxa nousa ciwn+i ,nneienwe cnosec" ce
zopasswsa w yc+s+pmencisysa s isopuecisoio na nwa-nwn pem+zpw.
cpasnenwe c xnw+nwnaia, c+szasana oi saene+wiennwie isopuw na +pnoscxaia
mxona, xowio s nauanoio na XV s. paoini s uy+wna, nwiepaiypaia, nwcana s
nopoena +nrapwn,34 e na no-nwcxo pasnwme s xyzo+eciseno oinomenwe. opazw
wswsaneio, npoxy+zaneio wnw noiypusaneio na opasosanwie xopa, paspymasaneio na
ronnma uaci oi xnw+osnwie uenipose w sanemapnsaneio na npocseiaia, a c+mo nopazw
orpanwuasaneio na npexwie sp+sxw c +nrapcxaia emwrpauwn w c+c csooznwie napozw
ne wno s+smo+no za ce npoz+n+w w za ce wszwrne na nos eian nociwrnaioio oi siw
mwn, pwropwn Hamnax w oncianiwn ocieneu xw, maxap ue iexnwie isopw oiuaciw
wnw nosnaiw na +nrapcxwie xnw+osnwuw.
zno opwrwnanno anonwmno npowssezenwe oi n+psaia nonoswna na XV s. e i.nap.
+nrapcxa xponwxa, wssecina camo no ezwn npenwc oi XVI s. asw xponwxa e xpaixa
no oem, no oxsama z+n+r nepwoz oi speme, s xonio ciasai c+zonocnw sa uenwn
anxancxw nonyocipos c+wiwn.35 +s swza, s xonio e nosnaia /cnopez nnxow yuenw
s cnomenaiwn npenwc in e nezos+pmena/, xponwxaia sanousa
c nanazenwnia na ,nnxon cw iman" /i.e. cynian cman, 1296 r./, npemwnasa x+m
soennwie noxozw na pxan w cwna my ypaz I, xonio soxsa cpemy +nrapwie,
npocneznsa c+wiwnia zo nazaneio na +nrapwn npw answz I, ocazaia na Hapwrpaz
w sas+pmsa c s+suapnsaneio na cynian exmez I /1413/. +nrapcxaia wciopwn e
npezazena na ona na wciopwnia na anxancxwie napozw, c xowio namwni napoz wn
nepaspwsno cs+psan. asxassa ce sa opaia na Uoan aniaxyswn, sa noxoza na
ypaz cpemy cp+cxaia semn w xnns asap, sa wixaia c snamxwn sonsoza wpuo, sa
noxoza na maz-+apcxwn xpan wrwsmynz w wixaia npw wxonon, sa ipeso+nwie znw na
Hapwrpaz, oca+zan oi answz I. osa no-cxopo e ezna xponwxa na ocmancxwie
sasoesanwn, na yuaciia na anxancxwie napozw, oixonxoio neionwc na +nrapcxaia
wciopwn. siop+i e xs+pnwn om nornez s+pxy wciopwuecxaia c+za na anxancxwn
nonyocipos w ce onwian za zaze oncnenwe sa ycnexwie na ocmancxwie soncxw. a
nero e ncno, ue iesw ycnexw ce z+n+ai rnasno na nec+rnacwnia me+zy anxancxwie
snazeienw, na nwncaia na oezwnenw zenciswn me+zy r+puw, +nrapw w c+pw.
pocneznsanxw ocmancxoio nameciswe, nwcaienni rosopw sa nazane na rpazose, sa
no+apwma w nnen, sa xp+sonponwinw wixw, s xowio ymwpai newsuwcnwmo mno+eciso
xopa. on nponsnsa ipesso wciopwuecxo mwcnene, ne oncnnsa spa+ecxwie noezw c
,sonnia o+wn" wnw c uosemxwie rpexose, a wma ncnoio c+snanwe, ue ,xpwciwnncxwie
z+p+asw nxa nemomnw w nnmame xon za ce c+npoiwsnsa na iypuwie".
siop+i ne pasxassa c+wiwnia cyxo w escipacino, xaio cnezsa camo axiwie. a
nnxonxo mecia s csoeio nosecisosanwe ion pwcysa xapiwnw ocoeno ro npwsnwuai
cuenwie na on, s xowio c manxo zymw, no opasno w cwnno npec+szasa cipaxoiwnia
na sonnaia w wspasnsa csonia z+noxa cxp+ sa yuaciia na c+pw, +nrapw, r+puw,
snacw. an-nozpono e onwcan noxoz+i na wrwsmynz w ocazaia na Hapwrpaz. pw
wxonon ciasa nesw+zana wixa: ,aciana ronnmo cpa+enwe, xp+sonponwiwe w rwen
na mno+eciso nauannwuw w sownw, ia noi+mnn w neecnwni s+szyx oi mno+ecisoio
cipenw w xonwn nozono na nnnsa, wszwrnaia oi sni+pa. emnia sai+nin w exna xaio
oi ronnm mym nopazw mno+ecisoio xonwn w mwiose w nazaneio na xone w nxze. oraio
xpanni ce swzn ne zope, ion seznara snese s ezna oi xai+prwie w samwna c
zpyrwie xai+prw xaio nocpamen. answz, cnez xaio noezw, wsnese c+c csowie
wsmawninnw w rw npecnezsa uax zo ynasa. aciana nax nosa rwen s+s sozwie w
yzasnne s pexaia ynas, xaxio nnxora, xoraio apaon+i roneme spawnn s epsenoio
mope.
I,
panni npouee c xonxoio swcoxomepwe w camoxsa-na zonze, c ome no-ronnm cpam w
esueciwe cw oiwze, xaio wsryw mno+eciso nxze w ociasw mno+eciso xociw, ia ne
mo+eme uosex za npemwne oi xociw."
wcaienni ycnnsa za npezaze iparwsma w nanpe+enweio na enoxaia. osa ion nociwra
c pezwua nozponociw, xowio npwzasai +wsoci na pasxasa, c uwiaiw oi monwisw,
npowsnacnnw oi wsnnamenoio nacenenwe, c pennwxw na uape w cynianw.
+szaienni na +nrapcxaia xponwxa ncno wspasnsa csoeio oinomenwe x+m
sasoesaienwie. exnwie noezw ne yzni y nero s+sxwmenwe, samoio rw onwcsa oi
noswuwnia na nopoenwn seue xpwciwnnwn. on c+snasa cwnaia na sparoseie, no w
inxnaia xwipoci w xosapciso. e xpwe csonia pazoci w wponwn, xoraio pasxassa sa
nnxow iexnw nopa+enwn.
asrne+zanoio npowssezenwe npoz+n+asa cpeznosexosnaia neionwcna ipazwuwn.
eroswni asiop, maxap na mecia za e nosnwnn oi napoznoio npezanwe, e osnaznn
zope xnw+osnwn neionwcen ciwn. i wciopwuecxo rnezwme isopaia my nenas-cnx+ze
sacny+asa n+nno zosepwe, i+n xaio ce ycianosnsai norpemnw wmena w zaiw. i
nwiepaiypno-wciopwuecxo rnezwme oaue in e mnoro wniepecna. osw opwrwnanen
neionwc s +nrapcxaia nwiepaiypa e nozuwnen na s+ipemna norwxa. on e onwi sa
xyzo+eciseno npec+szasane na c+wiwnia. +nrapcxaia xponwxa e nan+nno cseicxa
isopa, xonio oipasnsa c+zonocnw momeniw oi +wsoia na anxanwie w c+z+p+a snpna
nonwiwuecxa ouenxa.
. pes siopaia nonoswna na XV s. wsn+xsai c+c csonia xnw+osna
zennoci nazwcnas pamaiwx36 w wmwi+p ania-xyswn37 w zsamaia isopwnw s
axezonwn w cs+psanw c+c c+zaia na wncxwn manaciwp. e c+szanw npowssezenwn c
+nrapcxa iemaiwxa, xaio s nnxow oinomenwn npoz+n+wnw ipazwuwwie na +pnoscxaia
xnw+osna mxona.
nazwcnas pamaiwx e pozen s oso +pzo, no iosa speme sa+en pyzapcxw w
i+proscxw ueni+p c+c cmeceno nacenenwe oi c+pw, +nrapw w manxo r+puw. pes
1455 r. sasoesaienwie pasopwnw poznwn my rpaz, oisnwuanw mnaze+w, npecensanw w
ne mo+eno seue cnoxonno za ce +wsee w paoiw. orasa nazwcnas ce ycianoswn s
nazo aropwuwno, y-manoscxo, x+zeio npes 1456 r. c+szan n+pswn cw wssecien nam
copnwx. anxo no-x+cno ion oiwm+n s +ernwroscxwn manaciwp ,aienue" /xoncxa
epna ropa/. yx ion ce saz+p+an z+nro speme w nanwcan nnxonxo oemwciw
copnwxa, xowio my cneuenwnw wme na ipyzonxws, naueien w onwien xnw+osnwx.
peznonara ce, ue e +wsnn w s wncxwn manaciwp, no iosa nouwsa noseue na
norwuecxw c+o-
pa+enwn, a ne na nwcmenw wsseciwn. escnopno e oaue, ue ion wn cs+psan c iasw
owien w nosnasan nan-wsi+xnaiwie nennw npezciaswienw.
nazwcnas pamaiwx, xaxio ce xasa, e c+ciaswien na nnxonxo copnwxa, zsa oi
xowio ce c+xpannsai s wncxwn manaciwp. pasw sneuainenwe c+c cmecenoio cw
c+z+p+anwe ronemwni wncxw nane-rwpwx oi 1479 r., nwcan seponino no nop+xa na
camwn manaciwp. on oxsama 111 c+uwnenwn oi swsaniwncxw w +nrapcxw asiopw,
npezwmno +wiwn, noyuenwn, ecezw.
oseueio p+xonwcw na nazwcnas pamaiwx ca oemwciw w rpw+nwso wsnwcanw. nxow
oi inx ca oopmenw xyzo+eciseno c swneixw w pasnouseinw sarnaswn. i
c+z+p+anweio wm ce sw+za, ue c+ciaswienni wm nosnasan is+pze mwpox xp+r
orocnoswie neroswie nosnanwn sa spemeio cw wnw zocia ronemw. copnwuwie cw
ion oipe+za mncio na ciapw xpwciwnncxw nwcaienw, xaio Uoan naioyci, pwropwn
orocnos, acwnwn enwxw, wpwn nexcanzpwncxw, Uoan amacxwn, pem wpwn, ia-
nacwn wnawicxw, nzpen pwicxw; na wcwxaciw oi XIV s., xaio pwropwn anama,
asacwna, naipwapx anwci, a c+mo iaxa w na +nrapcxw asiopw oi +pnoscxaia
xnw+osna mxona wnw na c+spemennwuw aipwapx siwmwn, Uoaca zwncxw, pwropwn
Hamnax, wmwi+p aniaxyswn. ssecinw my wnw w nnxow no-ciapw +nrapcxw
npowssezenwn oi IXX s. neroswie copnwuw ca sxnxuenw pocipanno +wiwe na
wpwn, oxsanno cnoso sa wpwn w eiozwn oi nwmeni xpwzcxw w zp.
niepecen momeni s iesw copnwuw ca npw-nwcxwie w ene+xwie. inx asiop+i
noncnnsa iepmwnw, cnwpa norneza na sa+nw mwcnw, yiounnsa, xpwiwxysa, zon+nsa.
o-ronemw ca zoasxwie my, xowio sacnrai noxp+cisaneio na +nrapwie w pycwie,
sseiw oi xponwxaia na Uoan onapa. ponwuasai nosnanwnia na asiopa no wciopwn,
no orocnoswe, no eciecisosnanwe.
nazwcnas pamaiwx oixnwxsa w na c+spemennwie my c+wiwn. copnwuwie my ce
naponsai 27 isopw, nacouenw npoiws ,naiwnwie"; nnxow oi inx ca npenwcsanw no
zsa n+iw. osa ce z+n+ano na sacwnenwie npeienuww na wmcxaia u+pxsa cnpnmo
zwoueswie na Hapwrpazcxaia naipwapmwn w wmano oinomenwe x+m opaia na
cseioropcxwie manaciwpw npes XV s. npoiws nnxow ienzenuww sa ynwn c wm.
Iwsoio oinomenwe na nwcaienn x+m c+spemennaia zenciswiennoci oaue nponwuasa
nan-zo-pe s nerosaia opwrwnanna isopa ,asxas sa npenacnne momwie na san
wncxw oi +pnoso s wncxwn manaciwp", napwuana s nayxaia wncxa noseci.38 n
uepiae nosw nwnww s nopipeia na xnw+osnwxa, xonio wn ne camo i+pnenws
npenwcsau-
xanwrpa, npocseien w xpwiwuen pezaxiop, nosnasau na pasnoopasnw npowssezenwn
na swsaniwncxaia w +nrapcxaia nwiepaiypa, no w wniepecen isopeu.
asxas+i e wssecien s zse pezaxuww, omwpna, nomeciena s wncxwn nanerwpwx na
nazwcnas oi 1479 r. w s copnwxa na apzapwn oi 1483 r., w xpaixa, namepena s
no-x+cen p+xonwc na enrpazcxaia napozna wnwoiexa. wncxaia noseci wma sa iema
zenciswienno c+wiwe, cianano npes 1469 r. anwcana e xaio npoz+n+enwe na
siwmwesoio +wiwe sa san wncxw w e sm+xnaia me+zy pasxasa sa npenacnne na
momwie my s +pnoso w saxnxuwiennoio cnasocnoswe sa cseieua. n sanousa c+c
csezenwn sa iypcxoio nameciswe na anxanwie w sa-nycinsaneio na wncxwn
manaciwp. o-naiai+x nozpono ce pasxassa sa s+sonosnsaneio na manaciwpa oi
ipwmaia pain oi c. panwua, cwnose na xpynnwmxwn enwcxon xos. +c cpezcisa na
,naroueciwsw m++e" manaciwp+i ce wszwrnan nanoso ws passanwnwie. orasa
ciwrnana zo pwncxwie monacw seci, ue s +pnoso ce nasenw nenox+inaiw momwie na
cs. san. rymen+i wsnpaiwn uosex za nposepw. nez xaio ce yezwn s wciwnnociia
na wsseciweio, zenerauwn, cnazena c npenop+uwienno nwcmo oi cynian exmez II,
wszencisysano oi cyniancxaia szoswua apa /z+mepn na cp+cxwn zecnoi eoprw
panxoswu, +ena na ypaz II/, ip+rnana sa +pnoso, sa za npwepe momwie na
wncxwn cseieu w za rw npenece s neroswn manaciwp xaio nan-zopa yxpaca.
wcaienni npocneznsa cpemaia na zenerauwnia c i+pnosuw w npenacnneio na momwie
npes +nrapcxwie semw. i +pnoso rpynaia mwnasa npes ocwua w ce nacousa x+m
own, x+zeio e i+p+eciseno nocpemnaia. rpaza momwie npecionsai meci znw.
siop+i onwcsa peaxuwnia na cowncxoio nacenenwe, wsnpamaneio na momwie wss+n
rpaza w npenacnneio wm npes nnanwnaia. asxas+i sas+pmsa c inxnoio npwemane s
manaciwpa. onacwie wsnpamai nwcmo na ,uapwua rocno+a apwn", s xoeio n
ysezomnsai sa npwciwraneio cw, na xoeio in oirosapn c+c cx+n zap sa manaciwpa.
sopaia sas+pmsa c xpaixo saxnxuenwe.
nazwcnas pamaiwx onwcsa c+wiwe, xoeio sacnrano xpwciwnncxwie w naipwoiwunwie
uyscisa na +nrapwie. on pasxpwsa c+wiwnia xaio nanxzaien, na xoroio e cx+no
scwuxo pozno. noswienwie na manaciwpa ca nocouenw no ,napoznoci +nrapw".
s+nnenwe nwcaienni rosopw sa penwrwosnaia pesnoci na napoza, c+mespemenno ncno
wspasnsa w csonia nenpwns+n x+m sasoesaienn. cmancxoio nameciswe sa asiopa e
,naryno sno", a ypaz e napeuen ,nxiwni nacwnnwx", xonio sapazw ,csoeio
eso+we" ,nenpwcionno nanycna sapsapcxaia cw w neuwciwsa zyma".
nazwcnas pamaiwx ce nponsnsa xaio iananinws pasxassau, xonio upes nozopa na
sa+nw nozponociw ymee za npezaze aimocepaia na spemeio. ,yzecaia" npw nero ca
csezenw zo mwnwmym w ne wm ce oizasa ronnmo snauenwe. on s+snpwema enwuecxwn
ciwn na wsno+enwe, a cipeme++i my x+m xonxpeinoci w zoxymeniannoci c+szasa
zosepwe x+m isopaia. zenia za ce nanwme pasxas sa npenacnne na momw ne e nosa.
axio e wssecino, Ham-nax c+isopwn mnoro rozwnw no-pano pasxas sa npenacnne
momwie na cs. eixa oi +pnoso s+s wzwn w s +pwn. o nazwcnas npwzan na
nosecisosanweio cw n+ienwcen xapaxiep. iosa ion snacn nos momeni s passwiweio
na +nrapcxaia nwiepaiypa. axap w cs+psana c +wiwnnaia w neionwcnaia ipazwuwn,
isopaia my wszasa nwiepaiypen ycei sa no-peanwciwuno sw+zane na cseia.
. wcaienni npowsxo+za oi swzen swsaniwncxw poz, xonio sozen
nauanoio cw ome oi XI s. w zan swznw z+p+asnw m++e zecnoiw, eozannw
snazeienw, soenauannwuw, wmnepaiopw. pes cpezaia w siopaia nonoswna na XV s. ca
sacswzeiencisysanw aniaxysw-nosuw s oso +pzo. mnia ce, ue wmwi+p wn pai
na Uoan /n/ aniaxyswn, rocnozap na cnomenaioio cenwme, ywi oi exmez II npes
1477 r. c scwuxwie cw cwnose w snyuw. wmwi+p nasnpno saeman c+mo swzen
omecisen noci, samoio s npezwcnosweio na copnwxa cw oi 1469 r. nazwcnas
pamaiwx, nozuepiasanxw nerosoio naropozno noiexno c op+menweio ,isoe
naronnemenciswe", ro nasosasa w cson rocnozop /,rocnozwny moemy'7. menno
aniaxyswn nop+uan na nazwcnas za my c+ciasw ronnm copnwx c enuwxnonezwuecxo
c+z+p+anwe w sannaiwn oraio ipyza my.
aniaxyswn nanwcan nnxonxo isopw, xowio, omo sseio, ca s zyxa na
cpeznosexosnaia ipazwuwn, no oipasnsai w nnxow cipanw oi c+spemennaia na asiopa
zenciswiennoci. anasenw ca zse noxsannw cnosa sa cs. wxona w sa cs. wmwi+p,
Iwiwe na san wncxw c noxsana, ny+a sa san wncxw c axpociwx, ocnanwe zo
uecinwn csemenwx w zomeciwx xwp can w omwpnoio ciwxoisopenwe ,onwisa x+m
oropozwua". sopuecisoio my wszasa nwiepaiypna naueienoci w noeiwuecxw sano+w.
spac+n cpez cnasnnw +nrapw w c+pw w wsn+nnen c+c cwmnaiwn x+m inx,
aniaxyswn cw cny+w c iexnwn xnw+osen eswx. oraio nwcan c+uwnenwnia cw sa san
wncxw, ion nosnasan no-
ipanwua oi wncxwn nanerwpwx na nazwcnas pamaiwx /1479/. auwonanen mysen
,wncxw manaciwp"
ipanwua oi nanerwpwxa na apzapwn wncxw /1483/
I,
pannwie npowssezenwn, nocseienw na cseieua, xowio ro cs+pssai c ipazwuwnia na
aipwapx siwmwn w c wciopwnia na wncxwn manaciwp. ciananwie my ipyzose, xowio
namwpai eznaxso zo+p npwem cpez +nrapw w c+pw, sacnrai omoxpwciw-nncxw iemw
wnw oipasnsai ipesorw w pasmwcnw, nopozenw oi i++naia w esnepcnexiwsna
c+spemenna nemy zenciswiennoci. osw asiop ce ouepiasa xaio x+nocnasnncxw
nwcaien, uwwio isopw nocni aimocepa na XV s. w wspasnsai uyscisa w wniepecw,
zo ronnma cienen omw sa opasosanwie nxze na sapoenwn anxancxw nonyocipos.
pnx nosoz sa nanwcsane na +wiweio w cny+aia sa san wncxw e c+wiweio, xoeio
naxapano nazwcnas pamaiwx za c+ciasw csonia wncxa no-
seci. onamecxoio paiciso pemwno scnxa rozwna na 1 xnw ,i+p+eciseno za ce
npasnysa s+ssp+maneio na uecinwie momw na cs. sana". cieciseno sa iosw nos
cneuwanen manaciwpcxw npasnwx wna ny+na nosa nwiepaiypa. ssecien seue xaio
yuen m++, wmwi+p aniaxyswn wn nomonen oi pwncxaia ynpasa za c+szaze isopw,
nozxoznmw sa cnyuan.39
nez ezwn ysoz s iwnwuno +wiwen ciwn asiop+i ce cnwpa camo na nnxow momeniw oi
+wsoia na san wncxw, sa za ciwrne zo s+scianosnsaneio na manaciwpa npes XV s.
w npenacnneio na momwie na cseieua s nero. oxsanaia cnezsa ysoza xaio naieiwuen
momeni, npwc+cisysa w s xpan na npowssezenweio noz opmaia na s+siop+eno
saxnxuenwe.
:w+inm1'|'n*r;a^, rny1*r .^mm>1^1(4i-(i*rnmwuy-za - | |m>im 4*
"- rn4wm 1U . < ny|m^|*'rC
ni^1wm^'"|>'*Xw - wsz*'"pn<z\^<r1u* ,/xa
*T( |? * , & y- -1
1
4
+
mm+
__ _r* -" ' .pe V- y' ? - ,< .'-
'
. T1#in1>s^*a*nz . n(s1cwrnm4|1^s* ;-(|"amamz4 . +n?
n/x^^ry, nw1(nr>zan,an;xwmy.
, |*1(1r1s.1,***I11*H),
>T'{-11*|.'<1?
c1(<1a - mw/(>p{ao'/,<11|11rymr(1'' . runy+nnn1
1<\\',#a/. 41^* , #s-H|11_|c-arr((B
1-*I1^x s>s<s(.1T1 . sH1-0|1.,,x . ^T |844
|"^,i'| . \,>'a111n. r'1"))n'|'u TTH ,
oizaennnnm . muserinrnsnuz , 1*^ ,
.*-
zn ^H'
pasosan s zyxa na swsaniwncxaia w +nrapcxaia xnw+nwna oi XIVXV s.,
aniaxyswn cw cny+w c peiopwuen ciwn. on wsnonsysa mwpoxo aniwiesaia,
op+menwnia, s+sxnwuanwnia, cpasnenwnia, eiwmonorwuecxwie wrypw. +szasa cson
+wiwnna xomnoswuwn, s xonio ronnmo mncio saemai s+npocwie sa ocmancxoio
sasoesanwe na anxanwie w sa s+scianosnsaneio na manaciwpa. wcaienni wsnonsysa
cnyuan za nanpasw w wciopwuecxw wssozw, xaio ce sp+ma x+m mwnanoio, sa za
noxa+e, ue +nrapw w r+puw +wsenw s paszopw w opw, nponwsanw xp+sia cw ,xaio
soza", ne oezwnwnw cwnwie cw sa opa cpemy ,wnosepuwie" w saiosa pesyniai+i e
iparwuen. onxa aniaxyswn pasxpwsa ,nnauesnwie c+wiwn", pasxassa sa uwpmen-
cxaia wixa, x+zeio sarwsai rnema w +nxamwn nopazw wsmnna, rosopw sa
paspymenwn, sa pasnwnnsaneio na maiepwannw uennociw, sa noposane w nnen.
seiwnwie na u+pxsaia ce pymai, esnaze+znoci oxsama scwuxw, swzenw csoeio
escwnwe, samoio nwxon seue ne mo+e za ce c+npoiwsnsa. ocisoio e o+we
naxasanwe sa rpemnwie xpwciwnnw, a exmez II e wsnpaien xaio ,wu o+w".
wcaienni wsnonsysa wciopwnia, sa za oncnw rpexoseie iosa ca rpemxwie na
snazeienwie, spa+zwie w nec+rnacweio me+zy anxancxwie napozw. ozono na asiopa
na anonwmnaia +nrapcxa xponwxa ion wma sepen nornez s+pxy c+wiwnia, i+pcw
wciopwuecxwie npwuwnw sa pocisoio. niepecen e opas+i, xonio nwcaienni
wsrpa+za na sasoesaienn exmez II. ynian+i e opwcysan xaio senwxozymen w m+z+p
rocnozap, xonio ocwrypnsa na monacwie s wncxaia owien csooza. anaswn
npwswnerwposanoio cw omeciseno nono+enwe, aniaxyswn ce namwpan s nozuwnena
noswuwn cnpnmo cyniana. osa ro e npwnyzwno za npasw xomnpomwcw, za nponsnsa
cmwpenwe.
Twpoxo pasnpocipanenwe wmano ciwxoisopenweio ,onwisa x+m oropozwua"40. a ona
na nonwiwuecxwie c+wiwn w nepazocinaia c+za na poza aniaxyswnosuw mo+e zope
za ce pasepe w nouyscisysa nacipoenweio na iasw necwmwciwuna w wsn+nnena c
esnaze+znoci noeiwuecxa isopa. n e nwcana oxono 1470 r., a zo iosa speme
asiop+i n wn seue cswzeien na mnoro omecisenw w nwunw nemaciwn. +moio
nacipoenwe e wspaseno s ocnanwe zo can. wcaienni ce camowuysa w s+sxnwxsa c
ropuwswna: ,ipysa mw ce, ue wzsa xpani na cseia."
iasw cw isopa wmwi+p aniaxyswn ws-cipazsa csoeio speme. n e np+x wspas na
nwuna zpama, xonio ce npesp+ma w s noeiwuecxw zoxymeni sa yracnanwie naze+zw na
opasosanwie nxze, ociananw es xpwne.
,onwisaia x+m oropozwua" ce uyscisysa
I,
c+snanwe sa swna w manouennoci w s c+moio speme y noeia wma zociai+uno cmenoci
za npes+pne cocisenaia cw nwunoci s rnasen oexi na noeiwuecxo wsopa+enwe.
iosw cmwc+n w morno za ce xa+e, ue s noeswnia na wmwi+p aniaxyswn ce c+wpai
cpeznosexosnwie s+srnezw w ipazwuww c penecancosoio snwmanwe x+m zymesnwie
ipeneiw na asio-posoio ,as" w +enanweio za ce cnozenni c zpyrw c+xposenw
uyscisa, pasc++zenwn w iepsanwn.
nwiepaiypnoisopuecxo oinomenwe nwcaienwie oi XV s. ce nsnsai npwemnwuw na
ipazwuwwie na +pnoscxaia xnw+osna mxona, xaio snacni s csowie npowssezenwn w
nemo noso, cs+psano c spemeio w c nwunociia wm. +nrapcxaia xponwxa ce oinwuasa
c nozuepianwn cw cseicxw xapaxiep w sepen nornez s+pxy c+zaia na anxancxwie
napozw, wncxaia noseci c n+ienwcnwn cw onwx, a ,onwisaia x+m oropozwua"
c xyzo+ecisenaia cw opma w iparwuecxwn opas na noeia.
U. pes n+psaia nonoswna na XVI s. ion ce oixponsa xaio nan-snauwienen
asiop.41 1515 r. s own cianano c+wiwe, xoeio nonyuwno mwpoxa wssecinoci
/seciia sa nero ciwrnana uax s ycwn/ w paszsw+wno zyxoseie na xpwciwnnwie. osa
wn npouec+i cpemy snaiapn eoprw oi paio-so, xoroio iypuwie wcxanw za
nomoxamezanuai. erosoio m++eciseno z+p+anwe w m+uenwuecxaia my cm+pi zanw nosoz
na non eno za nanwme Iwiwe w ny+a sa eoprw, napeuen ,osw m+uenwx" sa
pasnwxa oi ciapwn ,uyzoisopeu" eoprw.
a +wsoia na non eno ce snae is+pze manxo. i +wiweio ciasa wssecino, ue
nwcaienni nwuno nosnasan eoprw, xonio +wsnn s neroswn zom. a cee cw rosopw s
ipeio nwue ,npesswiep+i", no na mecia, ysneuen oi +wswie cnomenw w npecnwie
sneuainenwn, sapasn s+snpweiwn nosecisosaienen manwep w sarosapn oi n+pso nwue.
osa nossonnsa oi isopaia za ce wssnexai worpawunw zannw w sa camwn nero.
ponwuasa, ue e n+iysan mnoro, ue wn samo+en uosex w ue wman sp+sxw xaxio c
swcmw xpwciwnncxw zyxosnwuw, iaxa w c ocmancxwie snaciw. i pasxasa ce paswpa,
ue wn s zopw oinomenwn c+c c+zwnia na rpaza, a c+mo iaxa c i+mnwuapn, xonio my
zasan zoci+n zo saisopenwn mnaze+ eoprw.
Iwiweio w ny+aia sa eoprw ca nanwcanw nenocpezciseno cnez cm+piia my na 11
espyapw 1515 r. zseie isopw ca sanasenw s npenwcw oi XVII s. nasnaia sazaua
na nwcaienn wna za noxa+e repowsma na +nrapwna, za wsi+xne npes+sxozcisoio na
xpwciwnnwna naz moxamezanwna w za
s. san wncxw cienonwc oi uepxsaia ,s. ei+p w asen" s+s enwxo +pnoso
/XIVXV s./
nocouw na c+napoznwuwie cw xax ipnsa za panni snpaia cw ie npw nwxaxsw
m+uenwn ne wsa za oici+nsai oi nen. asw sazaua wma xonxoio penwrwosen, ionxosa
w omecisen cmwc+n. ycnoswnia na zpyrosepcxo pociso oicionsaneio na snpaia
wno ezno oi cpezcisaia sa onassane na napoznociia.
aio s+s scnxo +wiwe c+wiwnia ce wsnarai s xpononorwuen pez. eoprw ce pozwn s
paioso, oipano ocianan cwpax w wsyuwn snaiapcxwn sanani. one+e wn xpacws s
nwueio w npasen na scwuxw sneuainenwe, ion ce cipaxysan za ne +ze oisneuen sa
enwuapwn, saiosa nanycnan poznwn cw rpaz w ce npecenwn s own, x+zeio sanounan
za ynpa+nnsa ycsoenwn sanani. o w iyx ro zenena c+maia onacnoci. erosaia
xyoci w cp+unoci npwsnexnw snwmanweio na nopowienwie, xowio cw nociaswnw sa
uen za ro nomoxamezanuai. zwn oi inx, ,yuen uosex", oiwm+n npw snaiapn c
nop+uxa, sanec+n my nozap+uw, y+ za sas+p+e c nero npwnienciso, w sanounan za ro
ysemasa za ce oixa+e oi snpaia cw, xaio my oeman npwmamnwsw nema. eoprw oaue
ne wcxan za npweme wcnnma. nyuani wn zosezen zo snanweio na rpazcxwn c+zwn,
xonio noswxan mom+xa w sw+zanxw ro iaxa mnaz w xyas, c+mo sanounan za ro
yrosapn za ociasw snpaia cw. ananiuwnia oaue samwmasan xpwciwnncxoio yuenwe w
c iosa npezwsswxan rnesa na mxcxnmanwie. nezsai i+mnwua, cpemw na non eno c
eoprw, c+seiw sa is+pzoci. mwpno ce pasxassa sa c+zenwn npouec, sa m+uenweio
w cm+piia na repon upes wsrapnne. Iwiweio sas+pmsa c nozponociw oxono nerosoio
norpeenwe.
nasnwni repon na isopaia ocemnazeceirozwmnwni sananiuwn wspasnsa
s+srnezwie na nwcaienn sa npezwmcisoio na xpwciwnncxaia snpa naz moxamezancxaia.
aio wciopwuecxo nwue ion nocw s cee cw peannw uepiw, no napez c inx asiop+i my
npwzasa w nosw, xowio ro noxassai s npxa nono+wienna cseinwna, nanernan na
zopozeienwie my w iaxa nociwrnan iwnwunaia sa +wiwnnwn +anp wzeanwsauwn. eoprw
ce s+snpasn xaio wsxnxuwienen repon-opaseu, xonio ipnsa za yzw s+sxwmenweio
na uwiaienn w za neuenw nozpa+aie-nw. on e ne camo xyas, +pso wsyuasa
csemenwie xnwrw w snaiapcxoio wsxyciso, no w nosnasa wsoc-nosw xpwciwnncxoio
yuenwe; xaio nnxon orocnos wnw wnoco nocionnno cw cny+w c nososasanwn oi
xnwrwie w xpacnopeuwso samwmasa snpaia. eoprw ne pwzae npez cm+piia. snpasen
npez rpamazaia z+psa, npwroisenw sa xnazaia, sansnsa: ,exox sw sezna+ w zsa+,
ue as oi csonia snpa nnma nwxora za ce oixa+a, ia axo meie xwnnzw m+uenwn za mw
naneceie." zopw xoraio ro xs+pnni s or+nn za ce wsnpwmw unnoio my inno, ion e
nenpexnonen
w ne ycema onxa. ipysa my ce zopw, ue or+nni ce npesp+ma s ,poca".
Xpwciwnncxwni m+uenwx e npoiwsonociasen na moxamezanwie, wsopasenw c oizennw
csow npezciaswienw w xaio anaiwswpana i+nna. xonnwxia my c inx ce wsswcnsa
neroswni opas w ce nanara c+c csonia mopanna uwcioia, ycionuwsoci w zyxosen
repows+m.
+wiweio wsn+xsa w camwni pasxassau non eno, xonio owua mom+xa w ssema
+wso yuaciwe s nerosaia c+za. on wcxpeno +enae za ro cnacw oi cm+pi, cpema ce
c+c c+zwnia w npeznara nozxynw, no s c+moio speme wma ncnoio c+snanwe sa
omecisenwn eexi oi repowunoio nosezenwe na eoprw. oraio sw+za eswsxoznociia
na nono+enweio, non eno ro c+seisa za +ze is+pz w za ne npasw nwxaxsw
xomnpomwcw. a nero ezna repowuna cm+pi cipysa noseue oi ezno ienecno cnacenwe.
xpan na isopaia non eno c ropzoci xassa na c+zwnia: ,nec eoprw ympn sa
namaia snpa sapazw ora." c+mnoci i+xmo sa iosa non eno nanwcsa +wiwe sa
eoprw. o wma omecisen cmwc+n w naioc w e ocoeno axiyanno sa spemeio, xoraio
no-mxcxnmanusanwnia wnw uecio nsnenwe. wcaienni ce s+snpasn xaio opeu cpemy
acwmwnauwnia, xonio ne ce ow za oxapaxiepwswpa s oipwuaienna cseinwna
moxamezanwie. onesw rozwnw na sepcxw naiwcx w nonwiwuecxw rnei, xoraio +wsoi+i
na nopoenwie wn s p+ueie na nopowienn, sa scwuxo io sa ce wswcxsano
rpa+zancxa cmenoci w cwnno naipwoiwuno uysciso.
aio ce wsxnxuw wzeanwsauwnia na rnasnwn repon nemo ecieciseno sa +wiwnnwn
+anp, omo sseio, asiop+i pasxassa npaszwso c pezwua peanwciwunw nozponociw w
oncnenwn. suessaneio na innoio na m+uenwxa oi xnazaia ion npezciasn xaio
peanen axi, opranwswpan oi xpwciwnnwie, xowio ro npenacni s uepxsaia, a ne xaio
uyzo, xaxio ce cipysa na cipa+wie. on eno ne xpwe, ue wsnonsysan nawsnociia na
c+zwnia, xonio snpsan, ue momwie camw ce ososanw s xpama, w cipaxa na npociwie
moxamezanw, sa za norpee zocionno m+uenwxa.
pasneno c +wiwnia oi npezxoznaia enoxa, pasrnezanoio npowssezenwe noxassa no-
incno cnw+asane na nwiepaiypaia c +wsoia. a iosa rosopw w sacwnenoio snwmanwe
x+m macoswie cuenw w wsomo x+m cpezaia, xonio saowxann rnasnwn repon.
U . sopaia na non eno oxassa snwnnwe w s+pxy zpyr cowncxw
xnw+osnwx, xonio ce wsnsnsa npes siopaia nonoswna na XVI s. aien pamaiwx.
on e nanwcan Iwiwe sa wxona,42 m+uen w ywi s own npes 1555 r. w c+mo
napeuen ,osw" sa pasnwxa oi cseieua wxona wpnwxwncxw.
eponino pozen s own, aien pamaiwx wsn+nnnsan zn++nociia senwx namazapwn
npw ,senwxaia" uepxsa ,s. own apazwxwncxa". aio wssecina w opasosana
nwunoci sa spemeio ion wn nomonen oi nnxow csemenwuw za nanwme +wiwe na noswn
m+uenwx. o csonia nociponxa, nepcona+, ocnosna wzen w nacipoenwe io mnoro
nanomnn +wiweio sa eoprw osw. coeno ca cxoznw xapiwnwie na npoueca. osa ce
z+n+w, oi ezna cipana, na nwsociia s ocioniencisaia w spemeio na m+uenweio na
zsamaia cseiuw, a, oi zpyra, na nwiepaiypnoio s+szenciswe na non eno s+pxy
aien pamaiwx. +npexw omnociwie oaue xaio nwcaien aien pamaiwx wma cson
onwx. pasw sneuainenwe nanpwmep nerosaia no-mwpoxa xyniypa. o+e w noz
s+szenciswe na opasosanweio cw wnw nopazw nozpa+anwe na no-ciapw +wiwnnw
opasuw isopaia my e no-peiopwuna.
aien pamaiwx nponsnsa onpezenena cxnonnoci x+m wciopwnia. on pasxassa sa
mwnanoio na own, onwcsa rpaza, xaio zasa wniepecnw nozponociw sa nero
reorpacxo nono+enwe, wssopw, manaciwpw, omecisenw crpazw, wi w i.n. a asiopa
nnma no-xyas rpaz oi own, nnma no-nnozopozno w no-xpacwso mncio oi owncxo.
iosa snwmanwe x+m oxonnaia cpeza w c excxypca s+s senwuasoio mwnano na rpaza
nwcaienni npoz+n+asa ezno nauano, nono+eno oi pwropwn Hamnax w oncianiwn
ocieneuxw.
Iwiweio na wxona osw e nan-omwpnoio s +nrapcxaia nwiepaiypa. nero ocionno
ce npocneznsa c+zenoio zeno na wxona, m+uenweio my, nerosaia ropema samwia na
snpaia. apez c mno-rocnosweio w wsxycisenaia peiopwxa +wiweio npeznara pezwua
peanwciwunw zeiannw, npaszwso napwcysanw xapiwnw, uosemxw opasw, xowio ce
onwpai na nanxzasanaia zenciswiennoci w nocni xapaxiepnw ocoenociw na spemeio.
ociw+enwe na asiopa e opas+i na wxona. escnopno ion e wzeanwswpan, no y nero
wma w mnoro peannw uosemxw uepiw. o nauano wxona ne e npezciasen xaio
penwrwosen anaiwx. on omysa w c iypuwie, rnasno c+c csowie zpyrapw no sanani
oymapwie. xoraio ie ro wsmamsai w ro opnssai s nwnno c+cionnwe, ion e
cmyien. ow ce za wspasw csoeio s+smymenwe w za ce oimeine oi moxamezancisoio,
npweio no nesonn, a s c+moio speme c+seciia ne my zasa noxon. zna rozwna wxona
cipaza, oswnnsa ce, no ne mo+e za sseme pemenwe. on nazmorsa cee cw w wsnwsa
oi zymesnaia xpwsa na npasnwxa +sxpecenwe, xoraio ce onsnsa sa xpwciwnnwn w ce
ipanwua oi ueisepoesanrenweio na non ezenxo oi c. z-+ap /zn. se+en/,
asapz+wmxw oxp+r /1652/
I,
nTo ri \yxw c na e+w. mmue
1*? T 1U4H1BB1x.
I"
monw c+c csowie. iiyx naiai+x sanousai wswuecxwie cipazanwn na repon. pouec+i
e z+n+r w m+uwienen, xpani e cipamen. wxona seue ne nponsnsa xoneanwe, ne ce
ow oi cm+piia, zopw meuiae za ,ce paszenw c innoio cw". yx ion e wzeanwswpan s
nan-swcoxa cienen w e zonw+en zo xpwciwnncxwie cseiuw.
nosa, xoeio npasw cwnno sneuainenwe npw nerosaia opwcosxa, e, ue ion e
nociasen s no-onpezenena ocianosxa, upes xonio ce nociwra no-ronnma
xyzo+ecisena yezwiennoci. osopw ce ne camo sa reorpacxoio nono+enwe w
wciopwnia na own, no w sa wciopwnia na namxo s+s sp+sxa c n+iysaneio na repon
zoiam, onwcsa ce saisop+i, s xonio wxona e xs+pnen, wsnecenw ca pezwua wiosw
nozponociw, oinpasn ce nornez s+pxy cemennaia cpeza m+uenwx+i wma +ena w
zeua, nwsxwie my pearwpai na cnyuxaia c opnssaneio, noxassa ce w nosezenweio
na xpwciwnnwie oinauano ie ca s+smyienw, cnez iosa pass+nnysanw w naxpan ce
ciwuai x+m cseieua, sa za wspasni c+uyscisweio cw, sapazw xoeio ca pasronenw oi
snaciia.
nwsociia me+zy npowssezenweio na non eno w iosa na aien pamaiwx s cx+eino,
xomnoswuwonno w opasno oinomenwe, xaxio w omwni wm cipeme+ x+m npaszwsoci s
wsopa+enweio zasai ocnosanwe zsamaia nwcaienw za ce cs+p+ai s ezna mxona, c
npaso napeuena owncxa xnw+osna mxona. exnwie +wiwn wmai eznaxsa naipwoiwuna
uen, ezwn w c+m omecisen cmwc+n. e s+se+zai uwiaienn s pocxaia aimocepa w my
zasai wzenno op++we w xonxpeinw npwmepw s oinopa cpemy no-moxamezanusaneio.
nwiepaiypnoio passwiwe na +nrapwn npes XVXVI s. ce saennssai nnxonxo sa+nw
ocoenociw. pezw scwuxo npasw sneuainenwe nacousaneio na nwcaienwie x+m
nponemwie na c+spemennaia wm zenciswiennoci. nonwmnwni asiop na +nrapcxaia
xponwxa, nazwcnas pamaiwx, wmwi+p aniaxyswn, non eno, aien pamaiwx
npec+szasai c+wiwn, xowio nanxzasanw wnw sa xowio cnymanw w xowio rw
pass+nnysanw. +s sp+sxa c mwpoxoio nasnwsane na c+spemennociia s nwiepaiypaia
ce sacwnsa w npaszwsociia, ncno onpezeneno ce zasa wspas na omecisenwie
s+nnenwn w naipwoiwunwie uyscisa, no rnasno na sepcxa ocnosa, i+n xaio
nopowienni e zpyrosepeu. Xapaxiep+i na pasxpwsanwie c+wiwn w noswie sazauw na
spemeio ciasai pwuwna napoznwie macw za saemai no-mwpoxo mncio s nwiepaiypaia.
+nrapcxaia xponwxa napoz+i e npezciasen xaio cipazaneu w opeu; s pasxasa na
nazwcnas pamaiwx ro sw+zame xaio n+cipo s couwanno oinomenwe mno+eciso, xoeio
e npws+psano x+m +nrapcxwn cseieu san wncxw; s +wiwnia na cowncxwie xnw-
+osnwuw napoz+i e npezciasen s nwueio na rnasnwie repow w xaio inxna cpeza. pez
xpwciwnnwie ce oixponsai w oizennw enwsozwunw opasw.
I XVII XVIII . T I.
ezemnazeceiwni sex ne neciw c npxw wmena, no npes iosa cioneiwe s+snwxsai
mno+eciso nosw xwnwnnw yuwnwma w wsxycnw xanwrpa-w npenwcsai s manaciwpwie
zope oopmenw oemwciw xnwrw. pes iosw sex s +nrapwn namepwn mwpoxo
pasnpocipanenwe copnwx+i na amacxwn iyzwi ,+xposwme" w s+snwxnanw
zamacxwncxw-ie copnwuw c+c cmeceno c+z+p+anwe. noro npw-nwcxw, nociasenw s+pxy
pasnwunw no xapaxiep xnwrw, rosopni sa +wsoio oinomenwe na xnw+osnwuwie x+m
c+spemennwie wm c+wiwn w cswzeiencisysai sa ozpoio +nrapcxo c+snanwe.
xono cpezaia na sexa ce passwna w xnw+nwna, cs+psana c xaionwmxaia nponaranza s
+nrapwn. sme+zy nan-wsi+xnaiwie nennw npezciasw ienw ce oixponsai ei+p
orzan, Iwnwn ianwcnasos, p+cix enxwu, san anzynoswu, xos enueswu, asiopw
na npesozw w na opwrwnannw c+uwnenwn.43 nxow oi isopwie cw ie nwmai na ,wnw-
pwncxw" eswx, no noseueio na naiwncxw. opazw iasw npwuwna w nopazw iosa, ue
isopuecisoio wm ce cs+pssa camo c wniepecwie na manoponnoio xaio-nwmxo
nacenenwe s +nrapwn, xnw+osnwuwie-xaio-nwuw ne oxassai ronnmo s+szenciswe s+pxy
c+snanweio na +nrapcxwn napoz w s+pxy passwiweio na namaia nwiepaiypa. sa
npesoza na ieonorwuecxw c+uwnenwn oi naiwncxw na wnwpwncxw c npwmecw oi
+nrapcxw eswx npwnazne+ai na cowncxwn xaio-nwmxw apxwenwcxon ei+p orzan
,asmwmnenwn na ene+wiwn panuwcxancxw cseieu onasen-iypa sa cipaciwie
rocnoznw" /oineuaian s wm, 1638 r./ w ,naronpaswe neecno" /wm, 1643 r./.
nwiepaiypno oinomenwe wniepec yzw opwrwnannoio onwcanwe oi . orzan na
+nrapwn, nwcano npes 1640 r. na naiwncxw. o noxassa asiopa xaio zo+p
n+ienwceu w npeznara uennw csezenwn sa +wsoia na +nrapwie npes XVII s.
nauwienen ipyz na ei+p orzan wn w ,ciopwn na +nrapwn", nwcan s xpan na
+wsoia my w ocianan neoineuaian. nero nponwuasa nayuna ocsezomenoci w
wciopworpacxa xonuenuwn, noso c+snanwe w napoznocino uysciso.
acny+asa za ce nozuepiae ezno c+uwnenwe na nwxononcxwn enwcxon Iwnwn
ianwcnasos. pes 1651 r. ion wszasa s wm cson ,arap" monwisenwx s+s opma
na cswi+x, yzoen sa nocene.44 nwraia wna oineuaiana c xwpwnwua na +nrapcxw
eswx c+c cwnno snwnnwe na c+pox+psaicxw w uepxosnocnasnncxw. e+zy apxawunwie
zymw w opmw ce cpemai w noso+nrapcxw, xoeio zasa
I,
ocnosanwe za ce cmnia, ue sa np+s n+i s neuaina xnwra nasnwsa noso+nrapcxa
eswxosa cipyn.
+z+p+anweio na ,arap" e penwrwosno, a nassanweio wzsa oi anoxpwa sa nwcmoio
na uap srap zo Xpwcioc. cno wspasenoio naipwoiwuno uysciso na asiopa e nan-
wniepecnwni momeni s nerosoio npowssezenwe. xpaixoio npezwcnoswe ion ce napwua
,enwcxon na senwxa +nrapwn" w zapnsa xnwraia cw na ,cson +nrapcxw napoz".
aionwmxaia xnw+nwna npoz+n+wna +wsoia cw w npes XVIII s. ssecinw ca p+xonwcw,
s xowio ce cpemai u+pxosnw ciwxose, caiwpwunw isopw, zwanosw, ciwxoisopnw acnw
oiuaciw npesoz oi x+psaicxw, oiuaciw opwrwnannw, no cwnno nosnwnnw oi
x+psaicxaia nwiepaiypa. wcana owxnoseno na naiwnwua /maxap w na napozen
+nrapcxw eswx/ w pasnpocipannsana cpez xaionwuwie s noszwscxo w wxononcxo,
iasw xnw+nwna c+mo ociasa es ocoeno snauenwe sa passwiweio na +nrapcxaia
xyniypa, npw sce ue s wzenno w +anposo oinomenwe in npezciasn ezno ws+psano w
wniepecno nsnenwe.
. e+zy neionwc nwie ene+xw c wciopwuecxo c+z+p+anwe oi XVII
s. ipnsa za ce wsi+xnai iesw na non ei+p oi wp-xoso sa ascipo-iypcxaia sonna
w na non eiozwn parwnos sa noiypusaneio na uenwncxwie +nrapw. zseie ce
namwpai no noneiaia na ciapw xnwrw xaio npwnwcxw, no pasxpwsai unnocino w c
onpezeneno oinomenwe c+wiwnia, saiosa npepacisai s xpaixw neionwcnw pasxasw.
coeno ce nanara c+c csonia nenocpezcisenoci, napozen eswx w nacipoenwe
pasxas+i na eiozwn parwnos45 oi c. oposa. on sanousa c wzsaneio na ronnma
ocmancxa soncxa s ozonwie no speme na noxoza na cynian exmez IV cpemy
enononec. n wzsana oi noszws w n sozenw meci namw. zwn oi inx, nasosan
exmez, mwnan npes He-nwna, c+pan mecinwie n+psenuw, oxosan rw s+s sepwrw noz
npeznor, ue wcxanw za zwrai rnasa cpemy cyniana ezna xneseia na nnoszwscxwn
mwipononwi, none+e +nrapwie oixassanw za my nnamai se-pwm /zan+x/. amaia s
rnesa cw wn roios za wsxonw scwuxw, no xoz+aia ce namecwn w npezno+wn ie za
+zai nomoxamezanuenw. zwn cnez zpyr npwenw mxcxnmancisoio nonose, xmeiose,
napoz, a iesw, xowio oixasanw, sannamanw c +wsoia cw. nxow ynopwiw +nrapw
wsnranw s ropwie w c+szanw nosw cenwma. Xoz+aia naxapan noswie mxcxnmanw za
paspymai xpwciwnncxwie xyniosw crpazw 33 manaciwpa w 218 uepxsw wnw c+openw
oi ocieneu zo ianwmaxa /zn. cenosrpaz/. z+noxa cxp+ asiop+i sas+pmsa: ,
iaxa, o+wx nonyme-nwx, pacwnaxa ce +nrapeie s Henwna."
ozonxwswni csemenwx eiozwn parwnos
uyscisysan wsxnxuwiennociia na c+wiweio. anwcsanxw ro npocio w wcxpeno na cson
rosopwm eswx, ion ociaswn na noxonenwnia ezwn nox+piwienen zoxymeni sa
cipazanweio w repowsma na c+napoznwuwie cw.
I. ocia sa+en momeni s +nrapcxwn xnw+osen +wsoi npes XVII
XVIII s. e zamacxwncxaia xnw+nwna.46 ennoio nauano wno nociaseno s xpan na XVI
s. orasa s sanaznwie +nrapcxw semw ce nonswnw zsa npesoza na copnwxa
,+xposwme" oi rp+uxwn nwcaien amacxwn iyzwi. osw copnwx wn oineuaian s+s
eneuwn npes 1558 r. w c+z+p+an 36 cnosa na nosorp+uxw eswx. +nrapcxwie
copnwuw, c+z+p+amw zamacxwnosw cnosa, nonyuwnw nassanweio ,zamacxwn". pes XVII
s. ie wsmenwnw cson onwx, xaio oi ,+xposwme" s inx snnsna camo ezna uaci oi
cnosaia, npwmecenw c ueiwsa oi zpyrw wssopw. copnwuwie oi XVIII s. cnosaia na
iyzwi wnw seue me+zy zpyroio, ie c++wiencisysanw c nan-pasnoopasnw isopw oi
nosw rp+uxw asiopw wnw oi no-ciapw +nrapcxw copnwuw scwuxw npezazenw na
napozen eswx.
smenenweio na onwxa na zamacxwnwie noxassa, ue npes XVIIXVIII s. ie wsnwsai
oi pamxwie na u+pxsaia, npeciasai za ce cs+pssai camo c nennaia npaxiwxa w ce
npesp+mai s napozno ueiwso. inx ca nomecienw pasxasw, anoxpww, +wiwn,
noyuenwn, wciopwuecxw isopw. Iopmaia w c+z+p+anweio na zamacxwnwie zonpwnecnw
sa +psoio wm pasnpocipanenwe ws unnaia cipana. auwcanw wnw na noso+nrapcxw,
xonio scwuxw paswpanw w c nexoia ueienw. cexw npesozau, a nonnxora w npe-
nwcsau saxsanan za nwme iaxa, xaxio ce rosopeno s neroswn pozen xpan. pes iosw
nepwoz sa ezwnen xnw+osen eswx seue ne mo+e za ce rosopw. opazw iosa, ue ronnma
uaci oi npesozauwie w npenwcsauw-ie nwmenw na cson rosop, uecio n+iw ezna w c+ma
zyma s pasnwunwie zamacxwnw wma pasnwuna opma. anpwmep ,scwuxw" nnx+ze ssyuw
,cswuxw", zpyraze ,csw", a na ipeio mncio ,scw", ,cw". naron+i ,rosopn" ce
cpema c nnxonxo cwnonwma: ,e-cezn", ,xopain", ,xopiysam", ,cxasysam", ,rosopn".
aezno c rosopwmwn eswx iyx ce ynoipensai w iypcxw zymw, xowio nasnesnw s
eswxosaia npaxiwxa na +nrapwie.
aci+nwno n+nno cnw+enwe me+zy napoz w nwcaienw. esw, xowio ce sanwmasanw c
nwiepaiypna zennoci, ne wnw manuwna swcoxoopasosanw nxze, a is+pze mwpox xp+r
xnw+osnwuw, wsnesnw ws napoznwie cpezw cencxw csemenwuw, zyxosnwuw s meiocw,
zacxanw, sananiuww, zopw w cennnw. anuwna zamacxwnapw ce saisapnnw me+zy
manaciwpcxwie cienw, noseueio paoienw s poznwie cw rpazose w cena.
pemwnasaneio na asiopcisoio s
e
I / s X } ^0.5 * T*!'.
*|H'x.I /I < UT1

282
p+ueie na mnoro xnw+osnwuw, xowio nwmenw sa npocseiaia na ,npociwie" nxze, e
siopoio sa+no w noso nsnenwe na XVII w n+psaia nonoswna na XVIII s.
o c+z+p+anwe pasrne+zanaia xnw+nwna ocianana, omo sseio, penwrwosna.
enwrwosen wn mwpornez+i na c+szaienwie n, xowio owxnoseno wnw s+snwiasanw s
manaciwpcxwie wnw rpazcxwie xwnwnnw yuwnwma, es za wmai zocer c nwiepaiypaia na
nanpeznanwie cipanw. aiosa xaio unnoci zamacxwnwie ce sxnxusai s pamxwie na
cpeznosexosnaia nwiepaiypa. e uenenw npascisenoio s+snwianwe w naroueciweio na
napoza. o s inx ce saennssai nnxow wniepecnw uepiw, xowio rosopni sa nosw
wswcxsanwn. peznouwianwe e zazeno na npowssezenwn, s xowio npeonazasa
eneipwciwunoio nauano. izennw mecia oi npese+zanwie iexciose zasanw nosoz
xnw+osnwx+i w oi csoe wme za oisopw s+npoc sa nacionmeio, maxap w s ezwn-zsa
peza. pes zoasxwie, xowio ce npasenw, copnwuwie zo wssecina cienen ce
no+nrapnsanw.
an-wsi+xnaiwni zamacxwnap oi n+psaia nonoswna na XVIII s., xonio wman +wso
oinomenwe x+m csoeio speme, e Uocw pazaiw.47 on ociaswn noseue oi 15
copnwxa, oi xowio nei ca sanasenw s asiorpa. Uocw wn monax-iaxcwzwoi oi
wncxwn manaciwp, uecio n+iysan ws cipanaia w x+zeio oicnzan no-npoz+n+wienno,
npese+zan w c+ciasnn copnwuw, xowio san+nsan npezwmno c no-sonpesezenw rp+uxw
cnosa. erosw nxwmw asiopw wnw amacxwn iyzwi w ranwn pwicxw, xonio npes
XVII s. neuaian xnwrwie cw s+s eneuwn na nosorp+uxw eswx.
zwn oi sa+nwie s+npocw, xonio Uocw sacnra s copnwuwie cw, e pocxaia yuaci na
napoza. on nozwpa iaxwsa cnosa, s xowio ce rosopeno sa pocisoio, wnw zoasnn
nozxoznmw mwcnw s uy+zwn iexci. pyr s+npoc, xonio ro s+nnysan, e onas-
I,
T > %<[[ 6sn-1c(( 1T1 /r 44**
iunw 4****; inur /ru-^m ru u i1!4 ' /
- <*" ,. - ' | 4.1
/ -- -, ^ ,.- * / -
- '
|x( ***1 . <4 3 /4.*H1 ^**"
1'4 msmuno ^n/muurs rznryn; m
' '* I* ' ~
az npw m*mi1 -, n?en.s'rnzz n^nmn? zwr-
. I ' ***** ' -
** -* "-
-T^X* 9T"* e*"***'* T$,n
-> ... -
1-.
ipanwuw oi yuascxo esanrenwe /1529/. auwonanen mysen ,wncxw manaciwp"
ipanwuw oi enencxwn zamacxwn /XVIIXVIII s./. apozna wnwoiexa ,wpwn w
eiozwn" own
saneio na snpaia. ,noso sa xpwciwnncxwn +wsoi" Uocw npasw cneznoio
oomenwe: ,a ce pasnosnasai xpwciwnnwie w no zpexwie, w no eswx, w no nciwe, w
no npasza w wciwna, no scwuxw paoiw za cme oizenenw oi zpyrwie sepw." a
npaxiwxa iosa osnauasano, ue +nrapwn+i ipnsa za nasw csonia camowinoci,
napoznocinwie cw enesw. Uocw uyscisysa onesneno pocisoio xaio o+we
naxasanwe. peiw +wsnen s+npoc s copnwuwie na Uocw pazaiw e iosw sa
npocseiaia. nopez nero mwpcxwie u+pxsw ipnsa za wmai noyuwiennw xnwrw na
,npoci eswx", ia scwuxw xopa za paswpai.48
ponoseznwx+i mwmoxozom ce cnwpa w na nsnenwn, cs+psanw c wia na napoza. on
soxsa cpemy nwnncisoio, cyesepwnia, cpemy spauxwie w anuxwie, cpemy enwnaia w
uepswnaia, ciporo z+p+w na mopana na zesonxaia, xonio ipnsa za +ze cxpomna,
xpoixa, za ne xozw uecio na xopo, za ne ce xwuw c nneienw xocw w nosw npemenw.
noyuenwnia cw Uocw wsxo+za oi penwrwosnwn cw mwpornez, no nxonwino e, ue ne
rosopw oomeno, a wma npez swz xonxpeinw nponsw, xowio nanxzasan s +nrapcxwn
+wsoi.
axap za ca npezwmno c npesozno c+z+p+anwe, copnwuwie na Uocw pazaiw nocni
cnezwie na neroswn iemnepameni, na nerosoio s+nnenwe. on xpwiwxysa w c+seisa
wcxpeno, c owu x+m xopaia. +c csoeio ipyzonxwe, eneprwn w rpw+a sa npocseiaia
na npociwie +nrapw Uocw ysnnx+n cnez cee cw mnoro pozonxuw. erosw
nocnezosaienw, xowio z+noxo ro iauenw w npenwcsanw cno-
saia my, ca nxyn oi c. ensoso /amoxoscxo/, monax wxwop oi wncxwn manaciwp,
non ozop oi paua, monax eoan w zp.
. axio eme oiennsano, npes
n+psaia ueis+pi na XV s. +nrapwn wna sce ome cpezwme na xyniypa, xonio
oxassana naroisopno snwnnwe s+pxy zpyrw napozw. +nrapcxw nwcaienw w opasosanw
nxze nanycnanw pozwnaia cw w oiwmnw za paoini s +pwn, namxo, onzosa, ycwn
w noznomornanw passwiweio na nwiepaiypaia s iesw cipanw. i cpezaia na XV s.
naceine sanounan npezwmno opaien npouec xyniypnwie nociw+enwn na zpyrwie
napozw, xowio +wseenw npw no-naronpwninw nonwiwuecxw ycnoswn, oxassanw
s+szenciswe s+pxy +nrapcxwn zyxosen +wsoi.
anounanw za ce ycemai snwnnwn, wzsamw oi +pwn, xonio wna sapoena no-x+cno.
ecas-cxwn manaciwp c axiwsnoio yuaciwe na oncianiwn ocieneuxw ce c+szana
pecascxaia npasonwcna pezaxuwn, uwwio p+xonwcw ce pasnpocipanwnw ws sanaznwie
+nrapcxw semw, a no-x+cno w nas+ipe s +nrapwn, uax zo iponone w zopw no-
naiai+x.
+m xpan na XV s. ce cno+wno nauanoio w na cp+cxoio xnwroneuaiane.49 ixpwna ce
xwpwncxa neuainwua s cionwuaia na epna ropa Heiwne, n+psaia na anxancxwn
nonyocipos. an-pannwie xnwrw, wsnesnw oiiyx, ca cmornacnwx /1494/ w caniwp /
1495/. pes 1557 r. wmano neuainwua sa cp+cxw orocny+enw xnwrw w s
anamescxwn manaciwp. pes 1519 r. o+wzap yxoswu ocnosan neuainwua s+s
eneuwn, x+zeio ion w cwn+i my w-uenuo wszasanw mno+eciso orocny+enw xnwrw,
namepwnw zo+p npwem w s +nrapwn, ocoeno s own. znec s namwie
apxwsoxpanwnwma ce nasni mnoro exsemnnnpw oi seneuwancxwie wszanwn na yxoswu.
o inx ce cpemai npwnwcxw na uwiaienw w xynysauw +nrapcxw monacw. o+e w
i+xmo sanosnasaneio c+c cp+cxwie neuainw xnwrw c+y+za y xos panxos amwuwnia
w ion za ce saeme c wszaiencxa paoia. anemapenaia neuainwua na o+wzap yxoswu
wna s+scianosena oi nero. axa ion npoz+n+wn zennociia na uepnoropeua.
ezna ene+xa x+m ncaniwpa cw oi 1569 r. +nrapcxwni wszaien c+omasa, ue xonio
wcxa za cw xynw oi ,cseiwie xnwrw", me rw namepw s xonwe y apaipwyna. asnpno
ion e wn xnw+ap, npozasau na cnasnncxw wszanwn wsomo, saiosa i+xmo npw nero
xos npenpama csowie xnweniw. axio cp+cxwie wszanwn wnw nonynnpnw cpez
+nrapwie, iaxa w iesw na xos panxoscpez c+pwie. a npaxiwxa ce s+pmena oma
sa x+nwie cnasnnw napozononesna zennoci, snax sa inxnoio 284 zyxosno
cnw+enwe w omw wniepecw npes XVI s.
ssecino snauenwe wmana w zennociia na wnexcxwie naipwapcw. pes 1557 r.
senwxwni seswp, nomxcxnmanuenwni c+pwn exmez oxono-swu, s+scianoswn cp+cxaia
naipwapmwn. orasa nnxow +nrapcxw enapxww amoxoscxaia, xcienzwncxaia w
xoncxaia mwnanw noz u+pxosnoio ynpasnenwe na nex /zn. eu/. aiosa nnxow
cp+cxw naipwapcw sanounanw za ce napwuai naipwapcw na ,c+pwie w +nrapwie". e
ce rpw+enw xaxio sa cp+cxwn, iaxa w sa +nrapcxwn napoz s ycnoswnia na uy+zwn
rnei zsaia napoza wmanw omw wniepecw. aipwapx pcenwn IV oi n+psaia nonoswna
na XVIII s. uecio n+iysan ws +nrapcxwie semw; neroswni noznwc ce cpema no xnwrw
s +nrapcxw manaciwpw.
pes n+psaia nonoswna na XVIII s. s cp+cxa cpeza ce wszwrnanw xaio snauwiennw
xnw+osnwuw nnxow +nrapw. apienwn asnoswu oi wnwcipa cianan npoiocwnren, a
cnez iosa samecinwx-enwc-xon s apnosuw. on npese+zan xnwrw, nanwcan n+psaia s
x+nocnasnncxwie nwiepaiypw asioworpawn, nociasnn npwnwcxw no +nrapcxw w
cp+cxw p+xonwcw. Xpwcioop Ieaposwu oi onpan oineuaian npes 1741 r. s+s wena
csonia ,iema-iorpawn", s xonio wmano wsopa+enwn na +nrapcxw w cp+cxw uape w
cseiuw, repose na cnasnncxw w zpyrw napozw. xnw+osnoio cw zeno wsomo zsamaia
nwcaienw cny+enw eznospemenno na +nrapcxwn w na cp+cxwn napoz.
s pym+ncxwie xnn+ecisa ce oixpwnw nnxonxo cnasnncxw neuainwuw. +psaia wna
ocnosana s+s namxo npes 1508 r. no sanosez na xnns azy enwxw, siopaia s
+proswme s 1544 r., a ipeiaia manxo no-x+cno s pamos.50 m c+mo ce cno+wno
nauanoio na cnasnncxa neuainwua npes 1641 r. c+c c+zencisweio na neuainwuwie s
wes, sos w ocxsa. euainwie cnasnncxw xnwrw, wsnesnw oi nocouenwie iwnorpaww
npes XVI s., cnezsanw ocoenociwie na p+xonwcnwie xnwrw w noseueio wnw s
i+pnoscxa eswxoso-npasonwcna pezaxuwn. e namepwnw zo+p npwem y nac w
noznomornanw oi cson cipana +nrapcxaia u+pxsa w npocseia.
pes XVXVI s. xanwrpacxoio w zexopa-iopcxoio wsxyciso s onzosa w namxo
zociwrnanw saene+wienen pasusei. nwrwie ce yxpacnsanw c opnameniw, iyx
+nrapcxwie xyzo+ecisenw ipazwuww namepwnw ne camo nncxaso npwno+enwe, no
ene+enw w isopuecxo passwiwe. +szano ce xpacwso nwcmo, wssecino noz iepmwna
,xanwrpacxw no-
ipanwuw oi copnwx c +wiwn na eoprw owncxw /XVIXVII s./. +p+asna nynwuna
wnwoiexa enwnrpaz
I,
nyycias". nponwxsaneio na pym+ncxw xnwrw s +nrapcxwie semw sanounano za ce
uyscisysa w inxnoio s+szenciswe s+pxy rpawxaia na namwie p+xonwcw. anpwmep
eipononcxoio nwcmo oi n+psaia nonoswna na XVII s. s+snwxnano s+pxy ocnosaia na
pym+ncxwie xnw+osnw nameinwuw c zennoio yuaciwe na ocnosonono+nwxa na
eipononcxaia xnw+osna mxona monax anwwn. ym+ncxoio snwnnwe s+pxy +nrapcxwie
npenwcsauw wno nan+nno ecieciseno, samoio ronnma uaci oi p+xonwcnoio nw
nacnezciso wna ynwmo+ena npes XIVXV s. c paspymasaneio na rpazose w na
manaciwpw. npw nenaronpwninwie npocseinw w maiepwannw ycnoswn npes pocisoio
xanwrpacxoio wsxyciso s +n-
rapwn m+uno ce nozz+p+ano. iax+s cnyuan nan-zopwie opasuw sa spemeio ce
oxassanw snamxwie w monzoscxwie p+xonwcnw w neuainw xnwrw c inxnoio wswcxano
nwcmo w yxpaca.
ym+no-+nrapcxwie xyniypnw sp+sxw ce oc+mecisnsanw ne camo no xnw+osen n+i, no
w upes +nrapw, xowio ce yuenw wnw monamecisysanw s pym+ncxw rpazose. anpwmep
npes 50-ie rozwnw na XVII s. s +proswme /onaciia pz+em/ npes yuwnwmeio na
iamomnaia mwipononwn mwnan nosemxwni xnw+osnwx nepomonax iean.
me no-nnozoisopnw w mnorocipannw wnw xyniypnwie sp+sxw na +nrapcxwie semw oi
cpezaia na XV s. naiai+x c ycwn w +puwn.
= c -'.. -.; ..
286
ioncxwie manaciwpw rpasxpa s+pxy mez /1707/. nwsepcwieicxa wnwoiexa s
ncana /Tseuwn/
- . xpensaneio na ycwn npes XVXVI s. ce oipaswno
naronpwnino s+pxy passwiweio na nennaia xnw+osnoci w xyniypa. +nrapcxwie
monacw, xowio nocemasanw iasw cipana, sanounanw za nocni y nac p+xonwcw w
neuainw xnwrw.51 axa nponwxnanw +wiwn sa pycxw cseiuw w zopw wsunno pycxw arwo-
rpacxw copnwuw,nwcanw s ycwn wnw s cseioropcxwie manaciwpw. osnaiwni na xr
ome npes XIV s. ipyz na Uocw Inaswn ,ciopwn na xzencxaia sonna" namepwn npes
cneznwie cioneiwn ome no-mwpoxo pasnpocipanenwe na pycxw eswx wnw s cp+cxw
npesoz. osnasan ro aien pamaiwx w ro wsnonsysan s +wiweio cw sa m+uenwxa
wxona osw owncxw. a snwnnweio na pycxwie xnwrw ce z+n-
+ai pycwsmwie s neroswn eswx. ano ce nonswnr cpez +nrapwie w ,oseci sa
nazaneio na Hapwrpaz",c+szazena s ycwn npes siopaia nonoswna n; XV s. inauano
in ce ueinna s cp+cxw npesoz, r no-x+cno wna npesezena na noso+nrapcxw eswx.
noseciia e oipaseno swcoxoio camouysciswe nr xnw+osnwuwie oi ocxoscxoio
xnn+eciso, xowic nocousai cson napoz xaio +zem ocsoozwien nr Hapwrpaz w na
scwuxw cnasnnw. n e nponwxnaia on ompasa x+m ocmanuwie, c+z+p+a zpamaiwunw enw
sozw, iparwunw cuenw, repowunw cpa+enwn. wmna iwwie na asiopa ca na cipanaia na
xpwciwnnwie r+puw, xowio ce cipemni c scwuxw cwnw za oiwnn wnosepcxwie
nanazenwn. iesw ocoenociw no seciia zonazana na +nrapwie.
pes 50-ie rozwnw na XVI s. s ycwn w xpan na s+snwxnano xnwroneuaianeio. aio
neroso ow uwanno nauano ce cmnia wszazenwni npes 1564 r nocion oi san
Ieozopos, uwwio wszanwn w ws zanwnia na neroswie nocnezosaienw s ocxsa, e
nopycwn w xpanna s no-ronnmaia cw uaci mn snecenw s +nrapwn. a iosa
cswzeiencisysa orpomnoio xonwueciso pycxw neuainw xnwrw, sana senw znec s cencxw
w rpazcxw uepxsw, s wnwoiexp w manaciwpw. e ciananw ocoeno nonynnpnw cpex
+nrapwie npes XVIIXVIII s. onacnnw rw ma naciwpcxw npaienwuw, noceiwnw ycwn
w xpanna wsnpamanw rw xaio zapenwe na no-swcmw zyxosnw uw, manaciwpw w uepxsw,
xynysanw rw cseicxw nw ua, xowio n+iysanw na siox c i+proscxw uenw, sr za rw
nozapnsai na uepxswie s poznwie cw mecia npenacnnw rw oi aioncxwie manaciwpw
/npezwmne oi pycxaia owien ,s. anienenmon"/.
ycxaia xnwra wrpaena s wciopwuecxwn +wsoi na +nrapcxwn napoz ponnia na
xpenwien na cnasnncxoio c+snanwe. n s+szencisysana w s+px> xnw+osnwn eswx, s
pesyniai na xoeio y nac ce oopmwna u+pxosnocnasnncxaia eswxosa pezaxuwn, npo
nsena ocoeno cwnno s wsiouno+nrapcxwie p+xo nwcw. nwrwie, wzemw oi ycwn,
sazosonnsanw ny+ zwie na u+pxsaia oi orocny+ena cnasnncxa nwiepaiypa w
noznomaranw +nrapcxoio zyxosenciso s oinopa my cpemy ocmancxwie w rp+uxwie
zomor-sanwn.
pes ocmancxoio pociso c+mecisysanw w mnoroponnw sp+sxw me+zy +nrapcxoio w
pycxoio zyxosenciso. zno oi axiwsnwie cpezwma sa iesw sp+sxw wn ion. ycxw
monacw wzsanw s orpacxwn manaciwp, a s manaciwpa ,s. na" +wseenw c+smecino
rp+uxw, pycxw w +nrapcxw zyxosnwuw. nez s+scianosnsaneio na wncxaia owien
monacwie oi ,s. anienenmon" noznoswnw ciapwie cw sp+sxw c iosw manaciwp, xaio
npes 1466 r. me+zy inx ce cxnxuwn zorosop sa ssawmna nozzp++xa.
I,
+nrapcxwie manaciwpw sanounanw sce no-uecio za ce cs+pssai c ycwn w za
oinpasni s ocxsa npaienwuw sa nomom. pes XVII s. iam wnw zsama monacw oi
yxnencxwn manaciwp, xowio ce s+pnanw c xnwrw. ozonw npwmepw morai za ce
nocousai ome mnoro.
neuainenwnia, npwzowiw oi nocemenwnia s ocxoswnia, pasmwpwnw xp+rosopa na
+nrapcxwie monacw. o+e za ce npeznonara, ue npaienwuwie pasxassanw sa
oraicisoio na uapeie w manaciwpwie, sa cwnaia w mezpociia wm, onwcsanw ronemw
rpazose. e nocenw zapenwn u+pxosnw yisapw, wxonw, orocny+enw oze+zw, xnwrw
w saezno c inx c+szasanw y +nrapcxwn napoz ysepenoci s ocsoozwiennwie
s+smo+nociw na ycwn. i cson cipana +nrapcxwie manaciwpcxw npaienwuw sanacnnw
uennw csezenwn sa s+ipemnoio c+cionnwe na cmancxaia wmnepwn, sa nono+enweio na
manaciwpwie. axa wrymen+i na Xwnenzapcxwn manaciwp npes 1551 r. zan na
mocxoscxwn mwipononwi axa-pwn wnopmauwn sa cseioropcxwie manaciwpw /c+cionnwe,
pon, pascionnwe ezwn oi zpyr/ w sa nnxow cenwma.
+nrapw w pycw +wseenw c+c c+snanweio, ue ca paicxw xpwciwnncxw w cnasnncxw
napozw. nazwcnas pamaiwx ce wniepecysan oi ycwn w wcxan za zaze na uwiaienwie
cw nosnanwn sa nen. on npasw na noneio na ezwn copnwx zocia omwpna zoasxa sa
noxp+cisaneio na pycwie, xonio zopw sarpa+za s pamxa, sa za o+pne snwmanwe
s+pxy nen.
i cson cipana pycwie c+mo wmanw oinomenwe x+m c+wiwnia, xowio ce paswrpasanw
na anxancxwn nonyocipos. onacw oi pycxw npowsxoz nocemasanw +nrapcxwie semw.
oraio ce sasp+manw s pozwnaia cw, ie c pasxaswie cw c+y+zanw y csowie
c+napoznwuw c+uysciswe w cwmnaiww x+m +nrapwie. p+x npwmep sa iosw wniepec x+m
+nrapcxwn napoz e pycxoio +wiwe sa eoprw osw owncxw. o e nanwcano s cxos
npes 1539 r. oi npesswiep nwn no sanosez na nosropozcxwn mwipononwi axapwn.
Iwiweio ce nonswno cnez npwciwraneio s osropoz na zsama aioncxw monacw
wipoan w poxop, xowio wnw s own w cswzeiencisysanw sa cipazanwnia na
xpwciwnnwie noz ocmancxa snaci w sa m+uenwuecxaia cm+pi na eoprw. nwiepaiypno
oinomenwe +wiweio wma sp+sxa c isopaia na pwropwn Hamnax sa Uoan y-uascxw, a
no c+z+p+anwe i+pnw xocsenoio s+szenciswe na +wiweio na non eno. yx namepwna
oipa+enwe ezna oi sa+nwie iemw na +nrapcxaia nwiepaiypa oi spemeio na pocisoio
nacwnwnia w c+npoiwsaia na xpwciwnnwie cpemy onwiwie sa no-moxamezanusane.
ozpono ce onwcsai iypcxwie +ecioxociw w c+wpaneio na zeua sa enwuapcxwn
xopnyc. +m pasrne+zanoio npowssezenwe mo+e za
ce npwasw w cny+aia na eoprw osw oi pycxwn xnw+osnwx acwnwn, s xonio c+mo
ce rosopw c+c cwmnaiwn sa own w cownnuw.
mnoro oi pycxwie u+pxosnw neuainw xnwrw ca nomecienw xpaixw csezenwn sa
+nrapcxw cseiuw w c+wiwn oi +nrapcxaia wciopwn. yx ce cpemai csezenwn sa
ocnosonono+nwuwie na cnasnncxaia nwcmenoci wpwn w eiozwn, sa san wncxw w zp.
zwn neionwceu oi xpan na XV s. npwsosasa pycwie za ne mazni rnaswie cw w szpaso
za ce opni cpemy iaiapwie, sa za ne swzni pasrpaenw csowie zomose w wswiw
nwsxwie cw, xaxio cianano c +nrapwie, c+pwie w r+puwie, xowio wsrywnw
oieuecisoio w snaciia cw. i scwuxo iosa nponwuasa, ue opasosanwie xopa s ycwn
cnezenw +wso yuaciia na anxanwie.
I I H. pes n+pswie cioneiwn na ocmancxoio
pociso, xoraio ronnma uaci oi +nrapcxwie semw npemwnanw noz xpwczwxuwnia na
Hapwrpazcxwn naipwapx, s inx wnw nasnauasanw swcmw zyxosnwuw r+puw.
+nrapwn ie wnw nenasw+za-nw sapazw inxnoio rpawienciso w c+xsa wm c
snacinwuwie, maxap ue oizennw npezciaswienw na rp+uxoio zyxosenciso ciasanw
wspaswienw na npo-iwsoocmancxwie nacipoenwn w nonwiwuecxw zsw+enwn. p+uxwie
yuwnwma w orocny+enwe oaue wnw xpenwienw na xpwciwnncxaia snpa w npeuxa sa
acwmwnaiopcxwie ycwnwn na sasoesaienwie. esw yuwnwma s nnxow oinomenwn wswrpanw
nono+wienna ponn sa passwiweio na +nrapcxwn napoz w ce nonsysanw c ysa+enwe.
+mo iaxa xnw+osnwie sp+sxw me+zy r+puw w +nrapw ce oipaswnw naronpwnino s+pxy
nameio xyniypno passwiwe. p+uxwie xnwrw, xowio s opwrwnan nponwxnanw y nac upes
yuwnwmaia w upes zyxosencisoio, ca couwnw na +nrapwie xax camw ipnsa za ce
rpw+ai sa csonia npocseia, a npesozwie ooraiwnw +nrapcxaia nwiepaiypa.
pes siopaia nonoswna na XVI s. w ome no-ycwneno npes XVII s. s rp+uxaia
neuainwua s+s eneuwn sanounanw za ce wszasai nan-pasnoopasnw c+uwnenwn,
nanwcanw na napozen eswx /xonne ,om"/, xowio namepwnw mwpoxo pasnpocipanenwe s
rp+uxa w +nrapcxa cpeza. aci oi inx znec ce oixpwsai s xnwroxpanwnwmaia na
auxoscxwn w na wncxwn manaciwp, s owncxaia napozna wnwoiexa, x+zeio ca
noci+nwnw oi pasnwunw xpawma na +nrapwn. oseueio oi iesw xnwrw ca c penwrwosno
c+z+p+anwe+wiwn, pasxasw, noyuenwnw npezciasni oc+spemenenw npesozw na
swsaniwncxw asiopw. nxow oi seneuwancxwie wszanwn wmai cseicxw xapaxiep. e ca
wciopwuecxw wnw npwpozonayunw c+uwnenwn.
ocouenaia nosorp+uxa nwiepaiypa s +nra- 287
pwn ce ueinna ne camo s opwrwnan oi no-opasosanwie xopa, no namepwna w csowie
npesozauw.52 xpan na XVII s. newssecien +nrapwn npesen wsunno no n+psoio
wszanwe rp+uxaia xnwra ,aiexeiw-xon" /aciasnenwn/ oi eozop iyzwi es
c+mecisenw oixnonenwn oi opwrwnana. nxonxo zeceiwneiwn no-x+cno npes 40-ie
rozwnw na XVIII s. iasw xnwra npwsnnxna snwmanweio na Uocw pazaiw. ixpwsai
ce zsa pasnwunw nerosw npesoza ezwnwni no-n+nen, zpyrwni xpai+x w c+scem
csoozen. cwneno ce npese+zanw w xnwrwie na ranwn pwicxw eznw wsunno, zpyrw
uaciwuno.
asnpocipanenweio na rp+uxaia xnwra c+zencisysano za ce ycxopni nnxow sa+nw
nono+wiennw npouecw s +nrapcxoio xyniypno passwiwe. oz -iwxnaiw oi npwmepa na
amacxwn iyzwi w neroswie nocnezosaienw, +nrapcxwie npesozauw c+mo ce ocmenwnw
za wsociasni ipazwuwonnwn wsxycisen xnw+osen eswx w sanounanw za nwmai na
rosopwm +nrapcxw eswx. +nrapcxaia nwiepaiypa ce ooraiwna c nosw pasnoopasnw
isopw sa u+pxosnw w uwiaiencxw ny+zw. izennw pasxasw, nanpwmep nnxow uyzeca oi
+wiwnia na amacxwn wnw c+uwnenweio na ranwn sa apwn c oiceuenwie p+ue w
uyzoio na oropozwua oi copnwxa ,nacenwe na rpemnwie", namepwnw oipa+enwe w s
+nrapcxwn onxnop. npezwcnoswnia na rp+uxwie xnwrw w oiuaciw s c+z+p+anweio
wm ce nociasnnw sa+nw npocseinw s+npocw, xowio noziwxsanw +nrapcxwie xnw+osnwuw
za ce samwcnni s+pxy inx. nxow wzew ie s+snpwemanw w zopasswsanw. p+uxaia
wciopwuecxa xnw+nwna saezno c nwiepaiypaia na c+pw w pycw zana na +nrapcxwie
nwcaienw npwmep sa wniepec x+m mwnanoio, wsocipwna inxnoio naipwoiwuno uysciso,
xapana rw za ce sspai no-z+noxo s ny+zwie na cson napoz w za i+pcni n+i sa
nerosoio npoy+zane w samwia.
i nperneza na xyniypnwie sp+sxw c zpyrwie napozw oi nauanoio na XV s. zo
nauanoio na XVIII s. ce sw+za, ue +nrapwie ne wnw nan+nno wsonwpanw nwio oi
csowie c+cezw, nwio oi ycwn. p+sxwie wnw mnoroopasnw ie s+psenw no nwnwnia
na u+pxsaia, na yuwnwmeio, na nwiepaiypaia, wspasnsanw ce s nwunw nosnancisa
me+zy oizennw monacw w npocseinw zenuw, xaio ce onwpanw na omw nonwiwuecxw w
u+pxosnw cipeme+w, na omaia snpa wnw na cpoznwn eswx. pw scwuxw cnyuaw iesw
sp+sxw wnw naroisopnw sa passwiweio na +nrapcxaia xnw+nwna w sa
camouyscisweio na +nrapcxwn napoz.
X-X . me cnez nazaneio na +nrapwn noz ocmancxo
pociso sanousa noso+nrapcxwni nepwoz na passwiweio na eswxa nw. auanoio na
iosw nepwoz ne e zociai+uno oipaseno s sanasenwie xnw+osnw namei-
nwuw oi onosa speme, i+n xaio ome wna s cwna ciapaia nwcmena ipazwuwn w i+n
xaio +nrapcxaia xnw+osnoci sanounana za ce passwsa npw ie+xa pocxa ocianosxa.
+npexw xpanno nenaronpwninwie ycnoswn xnw+osnaia zennoci npes n+pswie sexose
na pocisoio ne sarn+xnana. emo noseue, in nocienenno ce c++wswna w zowna no-
zemoxpaiwuen onwx no eswx w c+z+p+anwe. nw+wna ce ze zyxosnwie w npascisenwie
noipenociw na napoznaia maca, zo +wsaia napozna peu, nocienenno ce ocsoozwna
oi xanonwie w nopmwie na cpezno+n-rapcxaia eswxosa w xnw+osna ipazwuwn.
awciwna npenwcsaneio na xnwrw npoz+n+asano, xaxio no-pa no. o c+mespemenno ce
nonswnw npesozw, copnw uw, npwnwcxw, zoxymeniw w npenwcw s noseueio cny uan c
npwmecw na cpezno+nrapcxa c napozna nex cwxa, no c iwnwunw noso+nrapcxw
ananwiwunw xoncipyxuww.
pouecwie, xowio ce passwsanw s cwciemaia na +nrapcxwn eswx npes
cpezno+nrapcxaia enoxa /XIIXIV s./ w npezwsswxanw z+noxw cipyxiypnw npomenw,
wnw nan+nno sas+pmenw. XV s. +nrapcxwni eswx wman seue nosa cipyxiypa, ion
cianan ananwiwuen, wsrywn ciapaia naze+na nexcwn na wmenaia.53 suessaneio na
naze+nwie opmw npw wmenaia wno npoz+n+wienen w saene+wienen npouec, xonio
sacnra eznospemenno scwuxw zwanexiw s wciopwuecxwie rpanwuw na +nrapcxaia
einwuecxa omnoci s+npexw nenaronpwninwie wciopwuecxw ycnoswn w orpanwuenwie
xomynwxaiwsnw sp+sxw me+zy nacenenwie c +nrapw onaciw.
asnaraneio na cxnonenweio w ananwiwunoio wspasnsane na rpamaiwuecxwie oinomenwn
npw wmenaia sozw zo opasysaneio na oma opma /caw enera$/ w zo no-mwpoxa w
mnorosnauna ynoipea na npeznoswie.
nanwiwunwie passonnw ienzenuww sacernanw w zpyrw cipanw na rpamaiwuecxaia
cwciema -ananwiwuno wspasnsane na wnwnwiwsa /wcxam za nwma/, ananwiwuno
opasysane na cienenwie sa cpasnenwe c uaciwuwie no- w nan- /no-zo+p, nan-
zo+p/, ananwiwuno wspasnsane na +zeme speme c uaciwuaia me w rnaron s ceramno
speme /me ueia/, yzsoeno zon+nnenwe. eue ne ce pasrpanwuasa ynoipeaia na
napeuwnia x+ze w ze /rze/ npw osnauasane na mncio w nocoxa. a+na rpamaiwuecxa
ocoenoci e yis+p+zasaneio s npaxiwxaia na onpezenwiennwn unen npw wmenaia
/m+++i, +enaia, zeieio/, nonswn ce ome s cpezno+nrapcxa enoxa, no c orpanwuena
ynoipea.
s. eoprw w cs. wmwi+p na xone uaci oi wxonociacen pws oi emepa /XVXVI
s./. H+pxosen wciopwxo-apxeono-rwuecxw mysen own
I,
+m zpyrwie rpamaiwuecxw ocoenociw, xowio xapaxiepwswpai +wsaia napozna peu oi
XV s. zo znec, npwnazne+ai oizennwie cwnieiwunw opmw sa osnauasane na mwnano
cs+pmeno w mwnano necs+pmeno speme /nwcax, nwmex/, npewsxasnoio naxnonenwe /wn
nwcan, wn nwmen/, nonsaia na ponnaia opma npw c+meciswiennwie /zsa xonn, ipw
nesa/, mwpoxoio pasnpocipanenwe na rnaronwie na -am nwiam, iwuam, n+iysam;
mwpoxoio pasnpocipanenwe na oxonuanweio sa m.p. mn.u. -ose rnacose, zonose;
nosenwiennaia opma sa 1 n. mn. u. na -eie smecio ciapo+nrapcxoio -ie w
-wie/noceie,mo-neie/; wsuessaneio na ciapo+nrapcxoio ceramno npwuaciwe;
opasysaneio na nosw opmw sa ipeio nwue npw npwie+aiennwie meciowmenwn neros
w
iexen smecio ciapo+nrapcxoio ero w wx+, w zp.
pnsa za ce oiene+w, ue noswie rpamaiwuecxw ocoenociw wnw npwc+mw na +wsaia
napozna peu oi XV s. nacam, no nouiw nwncsai s nwcmenwie nameinwuw oi XV w XVI
s. a inx uepnwm csezenwn rnasno oi snaxo-+nrapcxw rpamoiw.54 e wnw wszasanw
oi snamxwie xanuenapww npes XIV, XV, XVI s. w no-x+cno, wmanw cseicxo c+z+p+anwe
w cny+enw sa npaxiwuecxw w zenosw uenw na snamxwie sonsozw. coeno uennw ca
nan-pannwie rpamoiw. e oipasnsai c+cionnweio na +nrapcxwn eswx s ym+nwn no
onosa speme. osw eswx ce rosopen oi +nrapcxoio nacenenwe, wsnrano iam cnez
wzsaneio na ocmanuwie s namwie semw, oi ciapoio cnasnno+nrapcxo nacenenwe w oi
cny+wienwie s+s
' snamxwie xanuenapww. io opasuw oi iosw eswx:
, wn e nwcan n+pso ome xecap w sam, xaxo za zonz+i oi saczsanp+rap; as ne c+m
snaen, n+ ysnaxnoiom na mBcau"/pamoiaoi 14321437r./.
,oro pazw wmax zopa unosBxa y p+roswm /w/, ansena, a samw nxz1e oi rpaza c+i
wsnesnw na n+iw za ro c+i ywne e ssene w zowiox my" /pamoiaia e oi 14381446
r./.55
onxoio ce oinacn zo orocny+enwie xnwrw w +wiwnia, npenwcsanw c ronnmo
ciapanwe, eswx+i s inx e ipazwuwonen, xnw+en, cpezno+nrapcxw, zocia uy+z w
nenonnien sa napoznaia maca. ax+s e w eswx+i na +nrapcxwie xnw+osnwuw oi XV w
XVI s. pwropwn Hamnax, oncianiwn ocieneuxw, nazwcnas pamaiwx w zp.
pes XVI s. sanounan npouec na zemoxpaiwsauwn na eswxa. aezno c wniepeca x+m
c+spemennaia nponemaiwxa s isopwie na +nrapcxwie xnw+osnwuw w rnasno y non
eno nasnwsai zymw w wspasw oi e+eznesweio. asw napozna cipyn ce sacwnsa npes
XVII s., xoraio nocienenno s xnw+nwnaia ce nano+wn napozen eswx, nws+x zo
rosopwmaia peu. pouec+i npoz+n+wn s iasw nocoxa s nauanoio na XVIII s., ion ce
wsnswn ocoeno upes za-macxwnapcxaia xnw+nwna, s xonio mwpoxo nasnwsai
zwanexiwie.

,
1.
nosecno napozno noeiwuecxo isopueciso
H XVXVIII
. onemwie wciopwuecxw c+wiwn oi XIV s. ocmancxwie nanazenwn na anxancxwn
nonyocipos, xpymenweio na +nrapcxaia eozanna z+p+asa, nanaraneio na uy+zaia
snaci, s+snwxsaneio w passwiweio na xanzymxoio zsw+enwe namwpai csoeio
oipa+enwe s napoznoio noeiwuecxo isopueciso w morai za cny+ai sa opweniwp xaxio
npw nerosoio rpynwpane no +anpose, iaxa w s npwnwswiennaia my xpononorwn.
aswpa ce, ipnsa za ce z+p+w cmeixa sa ocioniencisoio, ue neswnarw
noeiwuecxoio isopueciso ce pa+za nenpemenno w nenocpezciseno cnez wciopwuecxwie
c+wiwn io ce ny+zae oi wssecina zwcianuwn, oi csoeopasna ,opaoixa" s
napoznaia namei; c+-
mo iaxa nozpezaia na maiepwana ne cnezsa cam! iemaiwuno-xpononorwuecxwn
npwnuwn, no w +anpc swn. a pasrne+zanwn nepwoz sa+w ocionienciso io, ue nopazw
nwnca na asieniwunw sanwcw na on xnopa me ipnsa za ce c+zw no sanwcw, xowio
npc wsxo+zai oi XIX s. naiai+x w wswcxsai npezsapw ienen iexcionorwuecxw ananws.
i XV zo cpezaia na XVIII s. rocnozcisysa mwie onxnopnw +anpose wnw xnamxwie,
wcio pwuecxwie w xanzymxwie necnw. asnpno wna pas swia seue w anazaia,
c+szazenw wnw cemenno-w iosw w couwannw necnw, pasnpocipannsana ce npw xasxaia
/iyx oxassan wssecino s+szenciswe w iyp cxo-nepcwncxo-apacxwni enemeni/,
nocnoswuwie c wsnonsysanw mwpoxo s napoznaia peu w sce no-uec io ce cpemanw w s
nwiepaiypaia. nosecnoio isop ueciso wrpaeno ponnia na nozzp++nwx na napoznc io
c+snanwe. +nrapcxwni onxnop oi spemeio npe zw ocmancxoio nameciswe, zoxonxoio
e ciwrnan z< nac /c wsxnxuenwe na nnxonxo necnw sa iaiapcxwi nameciswn wnw sa
eozannw sonnw/, oipasnsa npe zw scwuxo penwrwosno-wiosaia ipazwuwn. pw c+
mecisysaneio na csoozna +nrapcxa z+p+asa na poznocinoio c+snanwe wmano onopa s
z+p+asnwi wnciwiyiw, s wciopwuecxaia ipazwuwn, s xnw+nw naia. nwiepaiypaia ce
oipasnsana napoznaia c+z a, s nen ce pemasanw ronemwie z+p+asnw, penw rwosnw w
wnococxw s+npocw. iiyx w ocoenoi! snauenwe, xoeio iorasa wmana
nwiepaiypaia ] omecisenwn w xyniypnwn +wsoi. namxwie, wc iopwuecxwie w
xanzymxwie napoznw necnw, iax; incno cs+psanw c napoznaia c+za, npes enoxaia n,
pocisoio noemai nennaia ponn.
esw necnw ca is+pze nwsxw no c+z+p+anwe nopazw xoeio morai za ce pasrne+zai
xaio ezno un no iosa e namwni wciopwuecxw enoc. namxwie wciopwuecxwie w
xanzymxwie necnw wmenno s cson ia unnoci oipasnsai wciopwuecxw c+wiwn oi xpa;
na +nrapcxaia eozanna z+p+asa w z+noxwi< npomenw, naci+nwnw s wciopwuecxwn
+wsoi na +n rapcxwn napoz. oswie npe+wsnsanwn wnw ionxo sa cwnnw, ue
wsmecisanw npezwmnwie iemw w opa sw, a s+pxy ciapwie nnaciose ce nacnonsanw
nos1 sneuainenwn. +nrapcxwni onxnop w napoznoic cnosecno isopueciso oi iosw
nepwoz yzni orpo men wniepec c wzewie w opaswie cw, c +anposw ie cw
ocoenociw w noeiwxaia cw, c omecisenwx cw ynxuww. a nauwonannaia wciopwn ie
wmai ro nnma nosnasaienna cionnoci, ciwra s necnwie \ npezanwnia za ne ce i+pcni
xonxpeinw wssoposx zannw, a za ce nornezne na inx xaio cswzeienciso na napoznaia
ncwxonorwn, na s+ipemnwn zyxoses csni na napoza, na neroswn mwpornez, na
nerosaie ouenxa sa wciopwuecxwie c+wiwn.
+nrapcxaia napozna noeswn npes XV-
,
XVIII s. ca oipasenw s necnw w npezanwn opwie na nocneznwie Twmmanosuw,
nauanoio na ocmancxoio wro, nazaneio na Hapwrpaz, noxoz+i na nazwcnas apnenuwx
s 1444 r., sonnwie na iypuwie c ynrapuwie npes XVI s., nauanoio na pycxo-iyp-
cxwie sonnw w i.n. coeno ronnm e poni na necnwie, nocseienw na ie+xaia c+za
na napoza oisnwuane na pow w pownw, nomoxamezanusanwn, rpae+w na manxw zeua
sa enwuapcxwn xopnyc, nacwnwn w +ecioxociw naz nacenenweio. an-ceineiyx ipnsa
za +ze sxnxuena w c+npoiwsaia na napoza, nponsena s+s s+cianwnia w xanzymxaia
opa.
T . pyzno e za ce pemw s+npoc+i sa xpononorwnia na xnamxwn enoc w
wciopwuecxwie necnw. o+e za ce npeznono+w, mo ce oinacn sa zociwrnanwie zo nac
necnw, ue xnamxwie npezxo+zai wciopwuecxwie. o-ronnmaia cia-pwnnoci na xnamxwie
necnw ce ycianosnsa ne ionxosa no zannwie sa wciopwuecxwie c+wiwn w no
nwunociwie, xowio ce cnomenasai s inx, samoio ca s+smo+nw w no-x+cnw
nacnonsanwn, xonxoio no xapaxiepa na opasnaia cwciema. Xyzo+ecisenaia opasnoci
na xnamxwie necnw csezeiencisysa sa no-panen eian na wciopwuecxoio passwiwe,
samoio e cs+psana c mwionorwuecxw npezciasw. o-naiai+mnoio passwiwe s+psw x+m
sce no-ronnmo pezyuwpane na mwionorwuecxaia opasnoci w npwnw+asane na
wsopa+enweio zo zenciswiennociia. asw ienzenuwn ce nponsnsa s xanzymxwie w s
wciopwuecxwie necnw.
xnamxwie necnw ca oipasenw napoznwie npezciasw sa repowuna nwunoci; xnauwie
s+nn+-masai repowunwie uepiw na camwn napoz, neroswie naze+zw w s++zenenwn sa
nozswsw, nxosia my x+m poznaia semn, nenaswciia my x+m yrneiwienw-ie, nonniwnia
my sa z+nr, cnpaseznwsoci w ueci.
osa isopueciso s ronnma cienen ce npwnw+asa zo nerenzaia, i+n xaio napoznaia
aniaswn e onoeiwswpana c+wiwnia w repowie, xowio ce npes+pnanw s nonynpwxasnw
wcnonwnw w csp+xeciecisenw c+mecisa. nero npes npwsmaia na nerenzaia nposwpa w
wciopwuecxaia c+za na napoza, ocoeno oi enoxaia na ocmancxoio nameciswe w
sasnaznsaneio na anxancxwn nonyocipos. amwie repow, maxap w ronnma uaci oi inx
za ca eozannw xnnse oi XIV s., ce nsnsai xaio saxpwnnwuw na poznaia semn, opuw
sa zopo w cnpaseznwsoci. e ca wsopasenw w s wniwmna cemenna cpeza, s enwsozw,
xowio wmai wsxnxuwienno nwuen xapaxiep.
xnamxwn enoc wsn+xsai npezw scwuxo opaswie na zsama eozannw snazeienw oi XIV
s. panw apxo w omuwn. niepecna e inxnaia noeiwuecxa worpawn; s nen ie ca
cs+psanw c pozcisenw oinomenwn. pasenwni upes xosapcisoio na c+npyraia cw
omuwn ce op+ma x+m noezwnwn ro
+nxamwn w ro c+seisa za ce o+enw ne sa nesnpnaia omuwnwua, a sa cecipa my. i
iosw pax cnopez nerenzaia me ce pozw panw apxo. ecnwie sa omuwn ne ca
mnoroponnw w ne ce oinwuasai c ronnmo pasnoopaswe, no ca wsn+nnenw c z+nox
zpamaiws+m. omuwn e noxasan xaio xpa+p xnax w na npezen nnan ciow
saene+wiennaia my mopanna cwna.
ecnwie sa omuwn pasxpwsai ronnmoio xyzo+eciseno manciopciso na napoznwie
isopuw w s ouepiasaneio na opaswie, w s pasrp+maneio na xomnoswuwnia. esw
xauecisa ce nponsnsai ome no-npxo s ronemwn uwx+n sa panw apxo, uwnio
noeiwuecxw opas e sasnaznn uenwn anxancxw nonyocipos; ion ne e wsuesnan oi
c+snanweio na napoza w cera, xaxio nwuw oi sanasenwie nerenzw s pasnwunw xpawma
na namaia cipana w ocoeno oi mnoroponnwie necnw, xowio ce neni w zo zen
znemen. pw sce ue nnma nwmo saene+wienno s zennociia na wciopwuecxaia nwunoci
panw apxo, noeiwuecxwni opas ce oxassa ocoeno nws+x na napoznwie macw.
panwmapxoscxwie necnw nacousanw snwmanweio na cnymaienn x+m ronemwie c+wiwn,
wixw, nameciswn, xaiacipow, xowio s xpan na XIV s. ciananw s +nrapcxwie semw
wnw s nwsoci zo +nrapcxwie npezenw. apoz+i s+snpweman panw apxo xaio
repowuen yuacinwx s iesw c+wiwn, snaran s necnwie sa nero mwcnwie w uyscisaia,
xowio z+noxo ro s+nnysanw. esw necnw ne opasysai ezwnno uwxnoso enwuecxo
npowssezenwe, no sacnrai scwuxw momeniw oi +wsoia na cson nerenzapen repon w
pwcysai scecipanno nerosaia nwunoci, sxnxusanxw s nen uecio w npoiwsopeuwsw
uepiw.
+nmnwni nwx na panw apxo e zazen c xw-neponwunw enesw, xowio nan+nno
oirosapni na ezwn ronnm enwuecxw repon. escnopno s iesw enesw ce nponsnsa
enwuecxaia ipazwuwn, xaio ce nozz+p+a oi cipeme+a na napoza za s+nn+iw cson
wzean s ezna xnauna nwunoci w s nen za oc+mecisw xonne+a cw sa csoozen,
nesaswcwm w macinws +wsoi. asw neoxozwmoci wsn+xsa ome no-cwnno s+s spemeio na
ie+xoio pociso. io samo panw apxo ce we c uy+zenuw-namecisenwuw, noe+zasa
yca ecez+wn, Iwnwn az+apwna, uepnw apanw, samwmasa noiwcnaiwie, ocsoo+zasa
ipw cwnz+wpa pow, panw +nrapcxaia semn.
wn ce apxo c iypuw enwuepw,
wn ce apxo ipw meceua speme,
ia oi+psan zesei xazwn+uw,
cezemzecei enw manaciwpw,
ocemzecei u+pxsw pasanww.
ip. 292/293
pe+pna oxosxa na esanrenwe /XVII s., wnposcxa mxona/.
auwonanen apxeonorwuecxw mysen own
292
; ';
4;T|^ u
**y-'^e**"
./^*.
293
smn^^^s
enoxaia na pociso xwneponwuno ouepianwni opas na panw apxo yzen s+siopr,
pazoci, naze+zw w snpa y napoza. +npexw mwiwunwie w csp+xeciecisenwie uepiw ion
ne wn oix+cnai oi peannaia zenciswiennoci, ociasan szpaso cs+psan c +wsoia w
wn nws+x na xopaia.
symwienno e cx+einoio oraiciso na pa-nwmapxoswn uwx+n. nax+i e wsopasen s
pasnwunw cwiyauww npwzowsane na cwna /npowsxoz+i n ce cs+pssa c napoznaia
mwionorwn/, s cemennw oinomenwn, s cpema c xnauw, s opw w cpa+enwn,
wsrysaneio na cwnaia xaio naxasanwe sa newmosepno s+sropznsane, cm+pi.
pyzno e za ce s+snpowssezai ocnosnwie momeniw oi iasw neowxnosena worpawn
oi zeicisoio zo nocneznwie znw na xnaxa. apoznoio s+opa+enwe wsrpazwno ezwn
orai opas, xonio zopw w s npoiwsopeuwnia cw ne ryw csoeio noeiwuecxo
ouaposanwe. wnno sneuainenwe npasni ne camo enwsozwie, s xowio ce nponsnsa
orpomnaia wswuecxa cwna na xnaxa, no w necnwie, s xowio ce nociasni ronemw
mopannw nponemw, xaxswio ca onesw sa ocsoo+zenweio na ipw cwnz+wpa pow w sa
sarysaneio na cwnaia. osa ca zsaia npascisenw nonxca, s xowio ce zsw+w panw
apxo repowunwni samwinwx na nopoenwn napoz s eznaia necen ce npesp+ma s
zpyraia s+s s+sropznn ce xnax, xonio c swcoxomepweio cw e roios za npezwsswxa
zopw ora na zsyon. on sarysa cwnaia cw, samoio e sarywn sp+sxwie cw c+c
cseia w xopaia, camowsonwpan ce s ezwn cson nwuen csni. zsaia moiwsa wmai
ciapwnna ocnosa. e +wseni s c+snanweio na napoza w s nan-ie+xwie rozwnw na
pocisoio w ce oc+mecisnsai s+s senwxonennw enwuecxw necnw. pa-nwmapxoswni
enoc, namepwn iaxosa mwpoxo pasnpocipanenwe npes XVXVIII s., pasxpwsa
noeiwuecxoio c+snanwe na namwn napoz npes cnomenaiaia enoxa. osa c+snanwe e
oraio ne camo c pasnoopasweio na moiwswie w opaswie, no w c wsopaswiennaia
mom na napoznwie nesuw, c xyzo+ecisenoio manciopciso, na xoeio ca wnw cnoconw
napoznwie macw.
panw apxo +wsee cpez xnauw w ce opw c xnauw. exnwni pon e ronnm yca
ecez+wn, ene oi ociyp, wno aiwnwn, emwmsap xpo, Iwnwn az+apwn, eie
yxazwnue, eie onome-me, Ienia aswprnna, enso Tecioxpaneu, san enwrpazeu,
pywua, eie aiynwue, se, psai-cxa zesonxa, wmo epnoropeu, wnom prwnnwn,
esnanna zesonxa, nxyn, een osax, orzan w zp. +m inx ipnsa za ce npwasni
ome xnauwie, uwwio nozswsw ne snwsai s panwmapxoswn uwx+n /nanpwmep onen
onuwn/, sa za ce swzw xonxo oraia e ranepwnia oi enwuecxw opasw s namwn on-
294 xnop npes pasrne+zanwn nepwoz. osa osnauasa, ue
,
reponi wn cs+psan c enwuecxaia ipazwuwn w na zpyrwie anxancxw napozw. osa e
ezwn noeiwuecxw csni, xonio sazosonnsan xaxio wzennwie, iaxa w ecieiwuecxwie
i+pcenwn na napoza. rpanwuenwie s+smo+nociw sa nwcmena wsnsa ne my nossonwnw za
npes+pne iosw csni s nwiepaiypna ipazwuwn, za rc npes+nn+iw s npowssezenwn na
nwiepaiypnoio isopueciso.1
. Xyzo+ecisenaia oiswsuwsoci na napoza nwuw w s oraiaia rpyna
na wciopwuecxwie necnw, c+szazenw npes c+moio speme. amxaia w xomnoswuwnia wm
ne ca swnarw enwuecxw; nnxow oi inx ca oopmenw xaio nwpwuecxw isopw, xoeio
pasxpwsa zpyra cipana na napoznaia noeiwxa ezno no-nwsxo w no-wniwmno
oinomenwe x+m zenciswiennociia, x+m napoznwn +wsoi, x+m cseia.
cpasnenwe c xnamxwie iesw necnw ce oinwuasai c no-ronnma wciopwuecxa
xonxpeinoci w iounoci, c no-ronnma npaszwsoci s wsopa+enweio, maxap ue w
inxnoio c+z+p+anwe ne ce noxpwsa nan+nno c wciopwuecxwie c+wiwn. e npezciasni
wciopwn na napoza, no iaxa xaxio in ce npeuynsa npes napoznoio sw+zane w
paswpane.
+zaia na napoza noz pociso w opwie my sa ocsoo+zenwe iosa e ocnosnaia
iema na napozno isopueciso npes iosw nepwoz. n pasxpwsa xapiwnw na y+acw w
nacwnwe, na wsxnxuwiennw cipazanwn w pasi+pcsama cxp+, no c+mespemenno e
cswzeienciso sa is+pzociia w pemwiennociia na napoznwie macw, xowio ne ce
npwmwpwnw c pocisoio, ne sarywnw snpaia s csowie cwnw w s no-zopwie +znwnw.
+npexw z+noxwn wm iparws+m oniwmwsm+i, xonio c+z+p+ai iesw necnw, npxo noxassa
yznoio wciopwuecxo c+snanwe na napoza.
an-ciapwie wciopwuecxw necnw ca cs+psanw c+c c+zaia na Twmmanosuw, uwnio
is+pze ronnma nonynnpnoci ce z+n+w oueswzno na yuaciweio, xoeio ie ssenw s+s
s+op++enaia opa cpemy uy+zwn namecisenwx. axa e npezciasen nocneznwni
+nrapcxw snazeien san Twmman xaio sozau na soennwn noxoz cpemy iypuwie cpez
csonia soncxa na ,owncxo none". opw za ce npweme, ue nosnaiwni iexci na
necenia ,ixax ce e, mwna mon manxo ne, sopa sasopwna" e oopmen no-x+cno, npes
enoxaia na +spa+zaneio,iosa me e cianano s+pxy ocnosaia na no-ciapa necen,
xonio e ssyuana c+mo iaxa ozpo w i+p+eciseno, xaio oen mapm na csoeio speme.
pyrw necnw pasxassai sa rwenia na Twmmanosuw, sa ie+xwie oese c iypuwie, sa
wss+pmenw npezaiencisa.
nnxonxo necnw ce rosopw sa nazaneio na +nrapcxaia z+p+asa. cnosnaia npwuwna
ce i+pcw s pasno+enweio na ynpasnnsamaia xnaca, xoeio n npasw nerozna za ce
npoiwsonociasn na nazswe-
nanaia onacnoci. zyxa na cpeznosexosnwie cxsamanwn iosa pasno+enwe na
s+pxoseie ce npezciasn npezw scwuxo xaio nesauwiane na u+pxsaia w snpaia.
onxo z+noxo ca nponwxnanw s napoznaia namei c+zonocnwie wciopwuecxw c+wiwn
oi xpan naX1s. naiai+x,noxassai necnwie sa nazaneio na Hapwrpaz, sa wswsaneio
na ,yuenw +nrapw" s +pnoso, sa ocoscxaia wixa, sa npessemaneio na xpenociia
ianax /zn. ianau/ s +pwn, sa onaciia na yswm, sa xenzeper w zp.2
parezwnia na +nrapcxwn napoz ce pasxpwsa nan-seue s mnoroponnwie necnw sa
napoznwie cipazanwn w ezciswn. inx wmenno ce zasa +wsaia wciopwn na napoza.
Iecioxociw, xnaneia, rpae+w eio newsmennaia xapiwna. ociai+uno e za ce
uwiwpa camo ezna necen:
axso e uyzo cianano
na ocencxwn xamenen moci:
zsecia ca momw wsxnanw
w ipwcia momxa wswnw,
neicioiwn rpoa ciananw.
ora c+oia zozeme,
neicioiwn csemw ropnxa,
neicioiwn manxw nnauexa,
nnauexa w nape+zaxa.
napoznwie necnw ce rosopw sa oisnwuaneio na momw w zesonxw, sa cwnz+wpwie c
pow, sa +anwie na nnenenwie momuw, oix+cnaiw oi inxnaia semezencxa paoia, na
manxwie sa iexnwie nesp+cinw zeua, na momwie sa useinia w mnazociia.
ox+piwienna e yuaciia na onasw manxa, xonio, nozronena oi iypuwn, e npwnyzena
za saxs+pnw zeieio cw. anazwuen ciwn ca npezazenw mnoro iparwunw cnyuaw npes
iasw enoxa wsociaseno zeie, xoeio,xaio nopacisa, oixpwsa manxa cw; pai w
cecipa, oisneuenw w npozazenw xaio zeua, xowio no-x+cno ce o+ensai, es za ce
nosnani; zse cecipw, nonaznanw s iaiapcxw nnen, xowio npw cpemaia cw nnauai w
ymwpai. +npoiwsaia cpemy pocisoio w naipwoiwsm+i ce nponsnsai s oixasa na
zesonxaia za ce om++w sa iypuwn w za +ze noiypuena, sa oixas na paia za
npezaze poznaia cw cecipa na iypuwie /necenia sa anxanz+w Uoso/, s i+raia na
enwuapwna no nwsxwie w zp.
zwswienno e oraicisoio na napoznaia namei, sanaswna ionxosa opasw oi
pocisoio. axio w npw zpyrwie +anposw rpynw, iexcioseie na necnwie ca no-x+cnw.
anwcwie ca nanpasenw npes XIX s. w nesaswcwmo oi npei+pnenwie wsmenenwn ie
nocni no c+meciso c+z+p+anweio na spemeio, s xoeio wnw c+szazenw. ciopwuecxwie
napoznw necnw oipasnsai yznoio napoznocino c+snanwe, nenpec+xsamaia isopuecxa
+wsnenoci w ca saene+wienna nponsa na napoznwn xyzo+ecisen renwn.
pe+pna oxosxa na esanrenwe /XVII s./. auwonanen apxeonorwuecxw mysen own
XUT . e ce nonsnsai s nepwoza na ynaz+xa na ocmancxaia z+p+asno-nonw-
iwuecxa mom w ca nan-npxwni wspas na c+npoiwsaia na napoza, na nerosoio
nopacnano camoc+snanwe, na ocipaia peaxuwn cpemy nonwiwuecxwn w couwannwn rnei.
cnosna ponn s inx wrpae xanzyiw-n+i-m+ciwien, opeu sa csooza, naipwoi
nono+wiennwni repon na enoxaia. Xanzymxwie necnw oipasnsai ome no-cwnno unnaia
noeiwuecxa mom na napoza. oei+i enuo nasenxos oiennssa: ,Xanzymxwie necnw!
e ca nan-xyasoio, nan-uennoio, mo e c+szan +nrapwn+i... Xanzymxwie necnw ca
nnoz na nosoio speme, speme na nozem na nauwonannwn zyx, na xonio e pesyniai
u+pxosnaia nw w nonwiwuecxa csooza."3 auanoio na iosw +anp na +nrapcxoio
napozno isopueciso ipnsa za ce i+pcw npw nonsaia na camoio xanzyiciso.
anasenwie necnw oipasnsai scwuxw eianw oi passwiweio na iosa zsw+enwe oi nan-
pannaia my asa /xaio cipeme+ sa nwuno oim+menwe/ zo nponswie my xaio macosa
ocsoozwienna opa. s+psanw ca c ipazw-
29^
uwnia na xnamxwie w wciopwuecxwie necnw /c n+pswie c naioca na repowsma, c
xwneponwsauwnia na opaswie, c siopwie c no-ronnmaia nwsoci zo xonxpeinaia
wciopwuecxa zenciswiennoci, c onpocienaia xomnoswuwn, c noeiwuecxwie cpezcisa, c
nwpwuecxwn enemeni/. +mespemenno ie nocni w nemo noso s wzenno oinomenwe
pwcysai xapiwnaia na ezno speme c no-cwnno wsocipenw nonwiwuecxw w wxonomwuecxw
npoiwsopeuwn. iiyx w iexnwni naipwoiwuen w couwanno-opuecxw onwx.
Henia na xanzymxoio zsw+enwe e nocouena s cneznwie zymw, xowio +nrapcxaia manxa
oinpasn x+m cwna cw:
onuo, +nrapcxo xonnno, n cw sanamw cannia w cw napamw nymxaia, na wzw s ropa
senena, c+epw momuw xnauw, yzpnnie nyciw uwiauw! a cw semnia oinemem, za cw
zeuaia oixynwm, za cw +enwie wsaswm, za cw amwie nomenem, za cw manxw
oim+ciwm!
cnosnaia iema na xanzymxwie necnw e sa mwiaia na nopoenoio +nrapcxo
nacenenwe. aiosa, xoraio sonsozaia ionn ce pasonnsa w nnma xon za ce
npoiwsonociasw na iypcxwie rpawiencisa, nono+enweio na napoza ocoeno ce
snomasa. Xanzyiwie ce opni c nacwnnwuwie w rw noe+zasai c+c csonia xpapoci.
e ca nocwienw na cnpaseznwsociia w s+smeszweio oiiyx w nxosia, c xonio rw
nocpemai xopaia. opaia wswcxsa n+nna npezanoci w nocsemenwe; xanzyiwn+i nnma
nwsxw, nnma w cemenciso; ,xanzyiwn x+ma ne rneza, xanzyiwn manxa ne xpanw".
erosoio cemenciso e xanzymxaia zpy+wna, neroswni zom ca ropaia w nnanwnaia.
osw moiws e pasxpwi s npexpacnw necnw, s xowio wzeanwsauwnia e wspas na
s+sxwmenweio w npexnonenweio na napoza npez xanzymxwie nozswsw. nymwiennociia,
xpacoiaia w zencisenaia cwna na xanzymxwie opasw ce ysenwuasa ome noseue oi
cs+pssaneio wm c npwpozaia. npezciasaia na napoza iapa nnanwna e nemwcnwma
es xanzyiwie; in ce nsnsa inxna saxpwnnwua w e no-snpna oi manxa:
anuwua mo e po+zena,
w in cw uezo wsxassa
na iypuw w na cenmenw.
opaia manxa xyasa
cxpwn nw ce s nen xanzyiwn,
nwxomy nwmo ne xassa.
iporaienna owu ce onwcsa yuaciia na onnwn xanzyiwn, xoroio zpyrapwie nocni
na p+ue iaxa xaxio manxaia ro e nocwna ,zesei meceua na
c+pue, zo ipw rozwnw na p+ue". aezno c m++eie-xanzyiw wsxnxuwienna cmenoci
nponsnsai w +enw-xanzyixw w soesozw, xaio onna, wpma, nenxa, ena, paronxa.
acny+asai oiennssane ome nnxonxo moiwsa: opaia cpemy couwannwn rnei na
uy+zwie nopowienw w na +nrapcxwie uopaz+ww; cxp+ia no nwsxwie ocoeno
ecenno speme, xoraio sonsozaia cswsa xanzymxwn anpax w scwuxw oxono nero cw
cnomnni sa csowie amw, xowio s+psni ws ropaia w nwiai sa npoxyzenwie cw cwnose,
sa manxwie cw, xowio ws zsopose xozni w nnauai sa inx, sa zeuaia cw, xowio ronw
w ocw cxwiai ws ceno. yx ipnsa za ce npwasw w moiws+i sa cm+piia na
xanzyiwna, xonio sarwsa s opaia, no w s nocneznwn cw mwr wcxa za +ze
npemenen, sa za snymasa ozpoci w snpa na napoza cw.
oeiwxaia na xanzymxwie necnw pasxpwsa ronemwn pasmax na napoznoio s+opa+enwe w
wsxnxuwiennoio isopuecxo ymenwe na napoznwie nesuw.4
xasanoio zoiyx ne ce wsuepnsa oraicisoio na napoznoio isopueciso npes
pasrne+zanwn nepwoz, i+n xaio ca npoz+n+wnw za ce passwsai +anpose w rpynw
necnw, nacnezenw oi mwnanoio opeznwie w mwiwuecxwie necnw. inx sce noseue
nponwxsanw peanno-wiosw uepiw w namannsanw penw-rwosno-mwiwuecxwie enemeniw.
asswsai ce w ce-menno-wioswie w ipyzoswie necnw, s xowio sce no-mwpoxo mncio
saemanw couwannwie xonnwxiw. asnpocipannsanw ce npwxasxwie, napoznwie
anexzoiw, xymop+i w caiwpaia. wncaia na iorasamnw sanwcw ne nossonnsa za ce
xapaxiepwswpa no-nozpono c+cionnweio na napoznonoeiwuecxoio isopueciso.
a+no e oaue za ce wsi+xne, ue +nrapcxwni onxnop npes XVXVIII s. ce passwsan
c neowxnosena zwnamwunoci, c+szasanw ce w ce yis+pzwnw wsxnxuwienno sa+nwie oi
napoznocino rnezwme +anpose na xnamxwie, wciopwuecxwie w xanzymxwie necnw.
apoznoio noeiwuecxo isopueciso s+nn+-masano napoznocinoio c+snanwe w napoznaia
ecieiwxa, c+ueiasanxw opuecxwie cipeme+w c xyzo+ecisen renwn. oraicisoio na
onxnopa s+s scnxo oinomenwe npes+sxo+zano nponswie na nwiepaiypaia, xonio npes
cnomenaiaia enoxa wna ciecnena w orpanwuena s csoeio passwiwe. e+zy onxnop w
nwiepaiypa ne c+mecisysana nponaci, nanpoiws, no iosa speme ie ce passwsanw
s+pxy nwsxa zemoxpaiwuna ocnosa.
s. na cienonwc oi pemwxoscxwn manaciwp /XV s./
,
297
2.
yswxanno isopueciso
. ocxaia nesonn ne npex+cnana myswxannwn +wsoi na +nrapwie.
+npexw c+ipecenwnia, sp+xneienw iexnwn z+p+asen, omecisen w xyniypen +wsoi,
napoznaia myswxa npoz+n+wna ipazwuwnia, sasemana oi npezwmnwie sexose. necnw,
xopa w wrpw napoz+i i+pcwn oimopa, pazoci, zyxosno yzosneisopenwe, oizymnwx na
m+xaia cw w passezpnsane, s xoeio wnw sano+enw x+nnoseie na naze+zaia.
apoznwie npasnwuw wnw crozen cnyuan, npw xonio xopaia mornw csoozno za
omysai upes oezwnnsamwn pwi+m na necnw, xopa w wrpw, za uyscisysai csonia
napoznocina cnnoienoci.5
nopez onwcanweio na iean epnax, n+iysan npes semwie nw s 1573 w 1578 r.,
+nrapwie neenw ne camo s npasnwx, a w s zennwx. oraio seuep ce
npwwpanw oi ++isa, ipyzoswie xopa oi eipen neenw seceno eznw cpemy zpyrw s xop
w ,xoraio eznaia uaci ne wna ome cs+pmwna, nauesana za nee siopaia uaci".
wpoicxo momwie wrpaenw xopo, napezenw na ezwn pez, w neenw zse no zse /aniw-
onno/, zsw+enxw ce nenpex+cnaio s xp+r.6 n+ienwcw na uy+zenuw, mwnasanw npes
+nrapwn, e oiennsano, ue +nrapcxoio nacenenwe owuano za nee. +nrapwie,
xowio oiwsanw za ++nai nwso zo onyn, snwsanw s rpaza npasnwuno oneuenw w
xozenw no x+mwie za neni w wrpani.7
ezwn oi csowie zoxnazw xaionwmxwni enwcxon ei+p onwnai c+omasa, ue s
uapciso +nrapwn essepnwuw, napwuanw nasnwxnnw, s wxonon-cxo w noszwscxo,
nasenw owuaw na ciapwie +nrapw c+wpanw ce za npasnysai c+c cswpnw, xopa w
necnw. iosa ce c+cionna inxnaia cny+a.8
swx+i na necnwie wn npocionapoznwni rosopwm +nrapcxw eswx, mecino napeuwe, na
xoeio neseu+i wsnaran c+z+p+anweio na necenia npez
csowie cnymaienw paswpaemo w ncno. pw opmwpaneio na noswn rosopwm omonapozen
+nrapcxw eswx neman+x wn npwnoc+i na +nrapcxaia napozna necen.9 n nonexa-
nexa ce oix+csa oi csonia npnxa ynxuwonannoci xaio ++isapcxa, csaiapcxa w np.
w wna wsn+nnnsana w npw zpyrw cnyuaw.
oxaio sanasenwie oi enoxaia nwcmenw nameinwuw oi u+pxosna myswxa npeznarai
ieopeiwunw yn+isanwn w nesmw /esnwnenno noino nwcmo/, sa c+mwnaia na
+nrapcxaia napozna menozwxa oi no-zaneuno mwnano morai camo za ce npasni
zorazxw s+s ocnosa na no-x+cnw sanwcw. aio ce wma npez swz ronnmaia ycionuwsoci
na myswxannwn onxnop s+npexw npomenwie, xowio npei+pnnn, seponino x+cnwie
sanwcw s ronnma cienen ca oipa+enwe w npoz+n+enwe s omw nwnww na ezna yis+pzena
oi mnoro sexose myswxanna ipazwuwn.
iexcioseie na xnamxwie necnw ce cnomenasa ,necen pasrosopna", ,necen
secenwia", ,necen +anoswia", ,necen rp+moswia", ,necen euoswia", ,necen
z+anz+oswia". aiwncxw p+xonwc oi u+pxosnw necnonenwn ciow naznwc: ,nozpa+asam
na +nrapcxw nauwn na onnaxsane". siop+i cwrypno wman npez swz napoznoio
onnaxsane.
pasnenw c+c sanwcw, npasenw npes XIX s. w s nan-noso speme, iexcioseie oi
pnanrencxwn copnwx,10 sanwcanw s nauanoio na XVIII s. /s nero ce namwpai w
n+pswie sanwcw iexciose na +nrapcxw napoznw necnw/, rosopni sa npwemcisenoci,
xonio mo+e za ce oinece w s+pxy menozwunwn maiepwan.
nauannoio zsyciwmwe na cpeznosexosna xo-nezapcxa necen, sanwcana oi
nwpwzon11, w znec sanousa xonezapcxa necen oi ozynne. ee ce na xpaixa
ipwiaxiosa narosecino-npwswsna menozwn, cnonianno wsnwxnana oi iexcia:
or ce po-zw, xo-ne-zo,
onsw seuep, xonezo,
ozwna ro, xonezo,
o+aa manxa, xonezo.
ecenia e wsn+nnnsana w seznara cnez csoo+zenweio /1878/ oi nozynncxw
xonezapw. n w znec e +wsa s myswxannaia namei na nacenenweio s owncxo.
Hwiwpanwni nax oi nwpwzon npwnes na nosorozwmno nenwe na np+cienwie ,azo,i+n
azo" e zocnosno sanasen w cera s ronnm pon necnw na nazysane s pezna esepna
+nrapwn:
ernw ynxa, wssazw np+cien, azo, i+n azo.
o+zeciso Xpwcioso zeiann oi wxona /XVIXVII s./. auwonanna xyzo+ecisena
ranepwn own, Iwnwan sa ciapo+nrapcxo wsxyciso s xpwniaia na xpam-nameinwx
,nexcanz+p escxw"
+nociasxaia w nozponwni ananws na znemnw menozww w noeiwunw sapwaniw na
ipaxwncxw necnw c sapwaniw w wncipymeniannw menozww, zonecenw oi manoaswncxwie
+nrapw12 cnez sasp+maneio wm s pozwnaia /1878/, noxassai, ,ue +nrapcxaia
napozna myswxa w npezw zsa-ipw sexa e npwie+asana swcoxw xyzo+ecisenw xauecisa,
pasnoopaswe w cwna na s+szencisweio, xowio namwpame w znec"13.
menaia na xopa, wrpanw npes cpeznwie sexose, ca noxasaiennw sa +wnasociia w
wszp++nwsociia na +nrapcxwn ianuos onxnop: ,eiwpw-inx n+iw", ,nsaia", ,paso
xopo", ,+uenwua", ,yuaia", ,ponanxa", ,saia xpaxa", ,pwie xpaxa",
,epxesxaia". noro oi iwn xopa ce wrpani w znec ne camo s paxwn.
manoaswncxwie +nrapw cpemame w ciapwnnoio wme na nanzymxaia ,an-iax".14
onopnw maiepwanw, c+panw oi ecapacxwie w iaspwncxwie +nrapw,15 zon+nsai
xapiwnaia na myswxannwn +wsoi s +nrapwn npes XVIII s. apez c+c c+scem nwsxw
napanenwiexciosw w menozwunw oi scwuxw +anpose necnw w iyx ce cpemai wmena na
xopa w wrpw, nosnaiw w cera s paxwn, a nnxow oi inx w no unno +nrapcxo
,ueia" c 5/16 iaxi, ,Toncxaia" 2/4, +uenwua 7/16, ,Xoncaia" 9/16,
csaiapcxaia wrpa ,ax ce uyxa uep nwnep" 2/4, zeicxwie wrpw ,isapnn anx
nopiw" 2/4 w ,amo xozwie ipw xanyrepa" 2/4, momwncxaia wrpa ,pwso xopo"
2/4, uwwio ycno-pezwuw sw+zame s zopyz+ancxwn ,pwsyneu" w cipanz+ancxaia wrpa
,wnz+wp nna, azo ne".16
a swcoxwie ecieiwuecxw xauecisa na pozoncxaia necen npes XVIXVIII s. mo+e za
ce wssazw saxnxuenwe oi mwpoxwie w oraio yxpacenw menozww na pozoncxwie necnw,
c+xpanenw s penepioapa w zo znec.17 exnw napanenw ssyuai w s necnwie na
+nrapcxoio xpwciwnncxo nacenenwe s ozonwie. +nrapwie-moxamezanw oaue
mwpoxwie no oem menozww ca no-mnoroponnw, sanasenw narozapenwe na saisopenwn
wm +wsoi cnez nomxcxnman-usaneio.
sanwcanw napoznw necnw oi anaicxw +nrapw ce oixponsa onnaxsaneio na manxa sa
noxonnaia z+mepn. o e sanaswno w cnez zsa sexa, npw iosa zaneue oi poznaia
cipana, xapaxiepnw uepiw na +nrapcxwie ipazwuwonnw i++auxw necnw pe-uwiaiwsna
menozwn, c+mwie op+menwn x+m noxonnaia, c+mwn pasrosop c nen, c+mwie enwieiw,
xnwnane w nenexane.
omwpnwn necenen xomnnexc ca saemanw onpezeneno mncio peuwiaiwsnwie menozww,
npo-in+nwie ++isapcxw rnacose, c+nposozenw uecio c nposwxsane, xaxio w zeceixw
necnw s pasnozennw w nepasnozennw pwimw, s nan-pasnwuna +pswna
xoposoznw, cezenxapcxw, owuannw. cno ouepianw menopwimwuno-w noeiwuno wnw w
omwpnwni znn oi xonezapcxw necnw c wsownnwie npw inx nepas-nozennw pwimw,
wsiouno+nrapcxwie nasapcxw necnw w iwn na yeneu, moncxwie nasapcxw menozww,
sanazno+nrapcxaia zwaonwn c xapaxiepnw ce-xynzosw ssyxoc+ueianwn.18
pes XVIII s. na mnoro oi necnwie seue ce nsnsai pasnwunw sapwaniw. nez z+n+r
npouec na naipynsane w c+spnsane s+pxy oma myswxanna ocnosa ce sw+zai
nozuepiano wspasenw w perwonannwie myswxannw napeuwn nozono na eswxoswie.
eorpacxw napeuwnia ca no-mwpoxo wnw no-incno oxsanaiw ipaxwncxo, pozoncxo,
nwpwncxo, moncxo, rpaoscxo, ceseposanazno, mwswncxo, yr+puwncxo. noroopasweio
na myswxannwie zwanexiw ne napymasa omnociia na +nrapcxaia myswxanna xyniypa,
a camo n oorainsa. swcipenw ca w na-zoswie ocnosw na napoznaia myswxa c
npesec na zse mwnopnw ionannociw eonwncxa w pwrwncxa. cno ce ouepiasai
pozoncxwie w nwpwncxwie nen-iaionwunw nanesw. wuanw ca w ionannociw c
ysenwuena cexynza. XVIII s. napez c pasnozennwie iaxiose 2/4 w 3/4 ca wnw
seue s ynoipea w nepas-nozennw iaxiose 5/16, 7/16, 8/16, 9/16, 11/16, 13/16 w
i.n., napeuenw oi ena apiox ,+nrapcxw pwimw"19.
cwuxo xasano zoiyx ce oinacn zo myswxaia na nacenenweio s cenaia w s manxwie
rpazose, xaio onpwsmwua, oien, anarxpwme, eiesen, iponone, esnweso w zp.
ronemwie rpazose, owiasanw oi mnoro iypuw w zpyrw uy+zenuw, +nrapcxaia napozna
necen ce uysana camo no noxpannwnwie, nacennsanw oi +nrapw. o-x+cno, xoraio
sanounan sacwnen npwnws na +nrapcxo nacenenwe oi cenaia x+m ronemwie rpazose,20
napozna myswxa ce nozz+p+ana w oi noswie rpazcxw +wienw. +s sp+sxa c mecinw
c+wiwn w snooznesnw cnyuxw ce c+szasanw nosw necnw c+c sanasena ipazwuwonna
menopwimwxa. a nonnnwie xpan rpazoseie ce wsswsanw mnoronxznw nezennw w
npasnwunw xopa c necnw w wncipymenianna myswxa. saiwie ce npasnysanw ocoeno
i+p+eciseno. cwuxwie zenciswn iyx ce wss+pmsanw c+oiseino c necnw, wrpw w
cswpnw.
. aio ce c+nociasni nwcmenw wssopw w wxonorpacxw
wsopa+enwn oi XVIXVII s. c ycianosenwie npes XIX s. napoznw myswxannw
wncipymeniw, zowsa ce sneuainenwe, ue iorasa +nrapwie wmanw zocia orai
myswxanen wncipymeniapwym. wxsemxwn cop-
_ Xopo cienonwc oi uepxsaia ,o+zeciso Xpwcioso" s c. p-
300 anacw /1649/
,
53!c %nrn ()nxn nwcw aUxr) cBcr *inB c$ns <+ $xn nsen/ se^ac&xn ms
sx<s<n/Bx* ocn aU nB U!n|T m0c'in1 $<T $|! I m| nw nBcr nxBr &w
iiwrn / oB x ir Bann eicrx) <I# s$6 (xnnmH^mx scmnncxn mrB 1|?
rwi<mcn/1I1<$ racBxn$|1 en-
m
?
^H^*^
1x airTTnoBn). w$aBa1B rxr wB&+nxn nproimn |is iaw
#B<n&aw(Baa(cn i^wnI T ()*i{ TcxnxTiT Ti&x < i nwci senn rT Tmn|i
&U ( ) T\T
oien sanwc na +nrapcxa napozna menozwn oi . Tsanrep
/1577/
nwx oi XVXVI s. ce cnomenasai rycnw, nwmnnxw w cswpanxw. anarxpcxwn
/pwnoscxw/ anoxpwen copnwx oi XVI s. ce rosopw sa wrpanuw w cswpuw na nwmnnxw
w na rycnw.21 X. epnmsam, n+iysanxw npes +nrapwn s 1555 r., swznn xpan c.
onym, ce-nosrpazcxo, ocem +nrapcxw npocexa, zsama oi xowio cswpenw c rycnw.22
1611 r. soesp, cexpeiap na pencxwn nocnanwx s Hapwrpaz, nanxzasan na
nanawpa s wpoi cnenw +enw, xowio c+nposo+zanw c rnac ssyuwie na r+zynxw,
nanpasenw oi nomo wsznnana uenenwua w es z+cxa, camo c ezna cipyna oi 10 wnw 12
xoncxw xoc+ma, c+panw saezno, es za ce ycyxsai. nopez onwcanweio iosa wnw
rycnw. s+nienw na inx c n+x, npwroisen no c+mwn nauwn, xaio zoxocsanw cipynwie
c np+ciwie na nnsaia p+xa, sa za cmenni ssyxoseie cnopez necenia. ncipymeni+i
wman is+pze swcox w npwnien ion.23
a cienonwca na npaseznwuwie s uepxsaia ,Xpwcioc" s panacw oi XVII s. ce sw+za
r+zynxa, nociasena na pao, a n+x+i e z+roopasen, iwnwuen sa iosw wncipymeni.
snonsysanw wnw xasanw,24 x+cw cswpxw, pasnwunw ronemwnw zxzxuw, ranzw, a s
rosanazna +nrapwn w sypnw. noipensanw ce w porose c pasnwuna ronemwna,
wsroisenw oi eciecisen maiepwan wnw oi meian: ,ionn mw mnaza sonsoza, c+c ++n-
302
io porue nposwxna."
ipynnwie wncipymeniw wnw npezciasenw oi rycna, r+zynxa, uwrynxa,25 iamypa26.
+nanw-ia-namacw c nan-pasnwuna ronemwna no ezwn w noseue saezno /zo zesei/
wnw owuan c+nposoz npw xopaia.
onaciw c passwio +wsoinos+zciso myswxaia na ss+nuw w xnonxw wna newsmenen
c+nposoz na osuapcxwie cswpxw.27 a mnoro mecia ss+nuwie, onacanw na xp+cia,
wnw ezwncisena myswxa npw napoznwie wrpw c npezpemsane xyxepw, cypsaxapw,
aypauw w zp.
. +wsoia na +nrapwie npes pasrne+zanwn nepwoz wsn+nnenweio na
owuawie c myswxa wno couwanno nsnenwe c wsxnxuwienno snauenwe w s+szenciswe.
apoz+i namwpan onosanwe w snpsan s npeznasnaia wm cwna. e sazosonnsanw
noipeaia my oi spenwma, oi pazoci w xpacoia.
ezwua wssopw oi XVIII s. c+z+p+ai csezenwn sa napoznwie owuaw. epxapz on zen
pwm, n+iysan npes +nrapwn s 1718 r., onwcsa csaienw owuaw c necnw. pyrw
n+iemecisenwuw cnomenasai sa ++isapcxw owuaw c necnw. nwpwzon c+omasa sa
owuaw npw cyma, npwzpy+en c necnw w wrpw, sa xonezysaneio ,seuepia cpemy
o+zeciso Xpwcioso xoznis scx nom w cnesaxis necnw oro-mepxcwe", sa
nosorozwmnoio neene na np+cienwie, npw xoeio ce neenw necnw ,wsnwiaxme cuacime
csoe w uecio nomenaxme eca ioro azci+n azo".28
swzeiencisa sa owuaw c necnw, wsn+nnnsanw oi +nrapwie s npezwmnwie cioneiwn,
ca c+xpanenwie y +nrapwie-moxamezanw oi ozonwie w oi nopeuweio na ecia
csaiapcxw w reprsoscxw w owuaw sa z++z.29 anwcanwie oi manoaswncxwie +nrapw
csaienw, xoneznw w reprsoscxw owuaw w xyxepcxw wrpw noxassai, ue iwn owuaw
npes XVI s. wnw +wsw s+s onxnopnwie ipazwuww na npecennwuwie rnasno oi
paxwn.30
noswie cw nocenenwn ecapacxwie +nrapw npenecnw w csowie owuaw c myswxa:
csaiw, xone-zysane, z+aman c marwuecxo opane, nasapysane c yeneu, pycanww,
nsoszen c razanwn, c neene na np+cienwie, repman, nenepyza zozona. zse cena
na pezna ym+nwn zesonueiaia na npecenenw +nrapw w cnez sex w nonoswna wrpaenw
yeneu w zowna.31
ozno+enw na wsmenenwe w passwiwe, owuawie c myswxa sce nax noxassai ronnma
ycionuwsoci. e ne c+mecisysai wsonwpano, a ca znn oi ezna ciponna cwciema,
yis+pzenw oi spemeio w z+noxo sxopenenw s semezencxo-naciwpcxwn wi na
+nrapwie.
apa+zaneio na mnoro oi inx ipnsa za ce oinece zaneu npezw XVI s. pes
cnezsamwie cione-
,
iwn ie ce passwsai w oorainsai.32
H . pes nepwoza XV -nauanoio na XVIII s. s +nrapwn npoz+n+asa
npaxiwxaia na x+cnoswsaniwncxaia u+pxosna myswxa w noionwc, s+snpweiw npes XIV
s. s +pnoscxaia xnw+osna mxona na aipwapx siwmwn.33 +smo+nociwie sa
wnzwswzyanna isopuecxa wsnsa s x+cnoswsaniwncxaia myswxa n npasni zoci+nna w sa
mecinw napoznonecennw snwnnwn, maxap w s pamxwie na swsaniwncxaia myswxanna
ipazwuwn. axa s p+xonwcwie iwn ,axonyiww" /c+nposozw/ ce nonsnsai
nosoxomnoswpanw menozww, oosnauenw xaio ,ynrapwxcw", ,ynrapwxcw xan
zwswxon" /+nrapcxw w sanaznw/, ,ynrapa", ,xpaiema, neromena onrapwiua" /
,xpaiema", napeuena +nrapcxa/ w zp. nxow oi iesw menozww ce cs+pssai c wmeio
na Uoan yxysen. ezwn iwncxw p+xonwc naz necnone-nwe, uwnio iexci e c+ciasen
oi escmwcnenw cpwuxw, ce namwpa cneznwni naznwc: ,i oxenanco nozpa+asam na
+nrapcxw nauwn na onnaxsane."34 o s x+cnoswsaniwncxaia ipazwuwn ne ca pezxw w
nponswie na rp+uxo-cnasnncxo zsyeswuwe w na isopueciso na cnasnncxw eswx. a
myswxanna wsnsa na ciapo+nrapcxw eswx /s siwmwesa pezaxuwn/ cswzeiencisysai
cezem p+xonwca oi myswxannaia mxona s monzascxwn manaciwp yina npes XVI s.35
iesw p+xonwcw ronnma uaci oi naznwcwie ca na +nrapcxw eswx; s ipw oi inx pezwua
necnonenwn, xaxio w uenw +anposw uwxnw ca xomnoswpanw wsunno s+pxy +nrapcxw
iexciose, a nnxow necnonenwn npwie+asai iexciose eznospemenno na rp+uxw w
+nrapcxw eswx. syeswuno e nanpwmep necnonenwe-io ,ocionno eci" s i.nap.
sciaiwes copnwx, wsnwcan oi nan-nonynnpnwn xomnoswiop na mxonaia sciaiwn; s
iosw p+xonwc sa iannonwcnw uenw e wsnonsysana w rnaronwua. axap w c+szazenw c
xomnoswuwonno-wspasnwie cpezcisa na x+cnoswsaniwncxaia myswxa, iesw necnonenwn
pasxpwsai menozwuecxw pasnwuwn, xowio nacousai x+m nesuecxa ipazwuwn s +nrapwn
oi spemeio na aipwapx siwmwn.36
noroponnw wciopwuecxw wssopw noxassai, ue cipeme++i x+m c+xpannsaneio na
+nrapcxwn eswx s orocny+enweio wn ezna oi opmwie na opa na namwn napoz
cpemy onwiwie sa enwnwsw-pane. o nwncsai myswxannw nameinwuw, xowio za
zoxymeniwpai u+pxosna necennoci na +nrapcxw eswx na iepwiopwnia na cipanaia.
izennw csezenwn nozcxassai, ue iasw necennoci seponino wna c+xpanena s no-
manxw manaciwpw w cenwma. +iemecisenwx+i i. epnax is+pzw, ue s manaciwpa ,s.
wmwi+p" xpan c. ypyuemme /zn. iapa xnwcypa, wsiouno oi ena ananxa/ ce
npenozasano ,neene na +nrapcxa nwiyprwn"37.
i manxoio noiwpanw rp+uxw p+xonwcw oi
XVIII s., sanasenw s xpanwnwmeio na wncxwn manaciwp, nwuw, ue nesuecxaia
ipazwuwn cnezsana nan-nporpecwsnwie ienzenuww s passwiweio na x+cnoswsaniwncxaia
myswxa. iesw p+xonwcw npeonazasai isopwie na wssecinwn rp+uxw xomnoswiop w
peopmaiop na u+pxosnoio neene w noionwc ei+p amazapwn. zwnwni oi inx oaue
c+z+p+a w oizennw necnonenwn na +nrapcxw eswx, c+uwnenw s c+mwn peopmaiopcxw
zyx.
wncxwni manaciwp nozz+p+an axiwsnw xyniypnw sp+sxw c+c cseioropcxwie manaciwpw
w no-cneuwanno c+c orpacxwn. nopez n+iemecisenwxa . pwropweswu apcxwn npes
XVIII s. iyx ce ueinno w neeno na +nrapcxw eswx w neeneio ce pasnwuasano oi
rp+uxoio w oi cp+cxoio. pes XVII w XVIII s. s xrosanaznw pycxw
u+pxosnonesuecxw copnwuw c xpaxosa w neionwnenna xwescxa noia-uwn /wpmonosw/ ce
nonsnsai necnonenwn, oosnauenw xaio ,onrapcxoro naneny", ,onrapcxoe nenwe",
,rwmns1 orosz+xnosennmx necnen onrapcxoro naneny", ,iponapw socxpecnw naneny
onrapcxoro" w zp.38
u+pxosnonesuecxaia npaxiwxa na rosanazna ycwn, a no-x+cno w na ocxoscxa
ycwn iesw necnonenwn wmai zon+nnwienna ynxuwn. ssecinw ca oaue ipw wpmonora,
nan-pannwni oi xowio e oi 1651 r., x+zeio ,onrapcxoe nenwe" saema uenipanno
mncio. auannoio sarnaswe na wpmono ra oi 1684 r. rnacw: ,nwra, rnaroneman
wpmonon naneny onrapcxoro."39 nomenaiwie wpmonosw rosopni sa c+mecisysaneio na
manaciwpcxomyswxan-na mxona. ssecinw ca w pezwua wmena na zenuw oi iasw mxona.
onswno ce s noiwpan swz s+s speme na axiwsen zyxosen npenom oi peznosexoswe
x+m +spa+zane s xrosanaznwie pycxw semw npw ycnoswnia na ssawmozenciswe me+zy
cnasnncxwn anaz /xaionwmxo w npoiecianicxo neene/, cnasnncxwn siox/pycxaia w
u+pxosnaia necennoci/ w cnasnncxwn r/neoswsaniwncxaia myswxa/, ,onrapcxoe
nenwe" ycsonsa npxo cneuwwuna ciwnwciwuecxa xapaxiepwciwxa, xonio ro cpoznsa s
wssecinw oinomenwn c+c cseicxaia napozna necennoci. eroswie xyzo+ecisenw
zocionncisa ce ouennsai swcoxo oi swznw pycxw xomnoswiopw oi XVIII w XIX s.,
xaio . . opinnncxw, . . axmeios, . . monen-cxw, . . omnanencxw, .
. peuanwnos w zp., xowio ro paspaoisai s npowssezenwnia cw.
3.
wuaw w nosepwn
scnezsaneio na napoznaia zyxosna xyniypa w no-cneuwanno na napoznwie owuaw w
nosepwn npes enoxaia na ocmancxoio snazwueciso s rpanwuwie na XV nauanoio na
XVIII s. e wss+npezno ipyzno
nopazw nwnca na zociai+uno wssopos maiepwan. +mecisysamwie zannw ne morai za
xapaxiepwswpai wsunno c+cionnweio w passwiweio na iosw znn oi +nrapcxaia
napozna xyniypa. aiosa npw paspaoixaia na nponema ce npasni w wssecinw
norwuecxw nocipoenwn,, oirosapnmw na omwie saxonomepnociw s passwiweio na
xyniypnwie npouecw s wscnezsanwn nepwoz.
+mecisysamwie napoznw snanwn w snpsanwn npes +nrapcxoio peznosexoswe ce
sanaswnw w cnez ocmancxoio sasoesanwe. wciemaia oi owuaw, xonio oxsama
cemennwie, xanenzapnwie w ipyzoswie npasnwuw, oipasnsana einwuecxa, penwrwosna w
xyniypna npwnazne+noci x+m +nrapcxaia napoznoci.
. +m xnw+nwnaia, oinacnma ce zo pasrne+zanwie nsnenwn,
npwnazne+ai pasnwunwie razaiennw xnwrw, ipeneinwuw, xoneznwuw, rp+mnwuw
/rpomosnwuw, xp+rosnwuw/. e c+z+p+ai wniepecnw zannw sa cseiorneza w nnxow
enemeniw oi owuannaia cwciema na +nrapwie. noro oi inx morai za ce oinecai
x+m spemeio npezw XV s. inx wma mnoro nema, xowio rosopni nezsycmwcneno sa
+nrapcxwn wm npowsxoz. an-wniepecnw ca csezenwnia, xowio namwpame s anoxpwwie
c wioso-npaxiwuecxo c+z+p+anwe, opwrwnannw +nrapcxw isopw, s+snwxnanw s+s
ocnosa na pasnwunw snpsanwn w npezciasw sa cseia w saowxannmaia uosexa npwpozna
w couwanna cpeza. asw oipeuena oi owuwannwie snaciw nwiepaiypa c+z+p+a w
n+pswie nozaixw sa pasnwunw razanwn w npezcxasanwn xaio wpauwona-nen onwi sa
nponwxsane s +zemeio. ecio n+iw oaue ie nouwsai na peannaia w pauwonanna
ocnosa na nanxzenwnia naz npwpoznwie nsnenwn w cs+pssaneio wm s+s sepwra mo+e
za onpezenw npezsapwienno nacoxwie na pesyniaia oi razaeneio. enosnasaneio na
npwpoznwie saxonw, wsrpa+zaneio na nenpaswnnw acouwaiwsnw sp+sxw ca npwuwna sa
wpauwonannwn nauwn na mwcnene y iorasamnwn uosex.
razaeneio no npwpoznwie nsnenwn ca cs+psanw i.nap. ,nynnwuw", ,m+nnnnwuw",
xowio wmai c+mo ciapwnen npowsxoz. peneinwuwie n+x ce oinacni x+m razaeneio no
nnxow wswonorwunw nsnenwn, xaio ipenepene na yxo, p+xa, xpax. +nosnwuwie
nouwsai na wssecinw sp+sxw me+zy ncwxwuecxaia w wswonorwuecxaia zennoci na
uosemxwn opranws+m. razaiennwie xnwrw npezw scwuxo ce namwpai razanwn sa
nnozopozwe, npwnnoz, i.e. nema, xowio wmanw snauenwe sa ipyzosaia zennoci na
cennnwna w sa ocwrypnsane na +enanwn pesyniai. pasrne+zanwn nepwoz e nosnaio w
razaeneio no xanenzapnw zaiw w sozwaxannw snauw. pemai ce c+mo iaxa w razaiennw
xnwrw c aciponorwuno c+z+p-
+anwe.4"
amwie razanwn ce rpynwpai no cneznwn nauwn: razanwn sa nnozopozwe w npwnnoz,
cs+psanw c ipyzoswn xonexiws w ipyzosaia zennoci, w razanwn sa cm+pi, enwzemww,
xowio c+mo nocni xonexiwsen xapaxiep. asnpno wmano w zpyr iwn razanwn, sa xowio
nnma npexw zannw s wssopwie, cs+psanw c nwunwn w cemennwn +wsoi na nwueio, sa
+enwia w pa+zane na zeua, sa szpase w maciwe. +mecisysamwie w perwcipwpanw
npes XIX w XX s. nozonw razanwn w npezcxasanwn, xowio iwnonorwuno w
ynxuwonanno c+oiseicisysai na iesw, nosnaiw oi peznosexosweio, cswzeiencisysai
sa inxnoio c+mecisysane w s nepwoza na ocmancxoio snazwueciso.
ssecino e, ue razanwnia w npezcxasanwnia ce zon+nsai c axiwsno marwuecxo
s+szenciswe s+pxy npwpozaia w uosemxaia c+za marwn sa nnozopozwe, neueno-
npeznasna, nxosna w zp. ecio n+iw iosa axiwsno marwuecxo s+szenciswe ce
npwzpy+asa c+c cnosecnw marwuecxw opmynw, c xowio ca cs+psanw pasnwunwie iwnose
razanwn, saxnwnanwn w annwn. +m marwuecxwie opezw ce npwasni w pasnwunwie
sapanw, nnoz na onpezenenw marwuecxw npezciasw. cnosaia w noyuenwnia,
nacouenw cpemy eswuecxwie snpsanwn, ce cpemai w csezenwn sa pasnwunw marwuecxw
nauwnw sa nexysane na +encxoio esnnozwe, sa ynoipea na wnxw, sa noceneio na
mycxw. ma is+pze mnoro csezenwn sa iaywswpaneio na nnxow zenciswn, znw.
uacose, speme, s+snwxnanw nopazw onpezenenw snpsanwn w npezciasw, nosnaiw ome oi
zpesnociia w annoio peznosexoswe.41
pezwua xoneznwuw, xowio ce nasni s owncxaia napozna wnwoiexa, ce ueiai
razanwn oi cneznwn xapaxiep: axo o+zeciso e s nezenn, swmaia me +ze nexa,
nponeiia moxpa, nnioio cyxo. ecenia seiposwia. copnwx-meceuocnos 01 XV
XVI s. s paszena rpomosnwx ciow, ue xoraic sanousa mapia w axo nper+pmw s
sozwaxa pww, me wma pan no mope, mnoro pa+zane na nmenwua w swno.42
pemai ce w npxo wspasenw couwannw momen iw, nacouenw x+m eznw w oraiw. iosa
oinome nwe e wniepecen ipeneinwx+i, c+xpannsan s owncxaia napozna wnwoiexa,
xonio ce c+ciow 01 x+cw npezpwuanwn sa eznw w oraiw s saswcwmoci oi
ipenepeneio na p+xa, cipana w zpyrw npwmwiws nw snanwn, snpsanwn w npezciasw,
nouwsamw i eswuecxa ocnosa, c+mo npezciasw sa couwanna cnpaseznwsoci. ipa+enwe
s napoznwie snpsanw* namwpa c+mo iaxa w zyanwciwunwni cseiornez ne oromwnwie,
ocoeno sanasen y nasnwxnncxo-xaio nwuecxoio nacenenwe s +nrapwn.43
. no-x+cnwie sexose oi pas
,
yswxaniw cienonwc oi uepxsaia ,o+zeciso Xpwcioso" s c. panacw /1649/
rne+zanwn nepwoz nozonw csezenwn ce cpemai s pasnwunwie copnwuw c xpwciwnncxo
c+z+p+anwe w s zamacxwncxaia nwiepaiypa. axap w nen+nnw, iesw csezenwn xs+pnni
cseinwna s+pxy snpsanwnia w owuawie na +nrapwie. yx ca oipasenw w nnxow
xanenzapnw npasnwuw w cs+psanwie c inx owuaw w opezw. nomenasa ce sa s+nuw
npasnwuw, sa pasnwunwie opeznw npaxiwxw, nacouenw x+m onassaneio na zomamnwie
+wsoinw oi zwswie ssepose, sa saxnwnanwn, nacouenw cpemy inx, sa za ne nanazai
zowi+xa w xopaia. iennssa ce c+mo npasnysaneio na o+zeciso w enwxzen.
npezenni ce nepwozwie na enwxwie nociw w iaywswpaneio na nnxow xpanw.44 csen
iosa ce rosopw sa pycancxwie
npasnwuw, sa ropemnnuwie w sa s. epman, sa npasnysaneio na sazymnwuwie w sa
sapanwie, cs+psanw c iesw npasnwuw. ma sapanw w sa znw xaio siopnwx,
ueis+pi+x, nei+x, mapiwnw c+oiw, oinacnmw ce npezw scwuxo zo +enaia w
zennociwie, xowio in wss+pmsa. apymasaneio na iesw sapanw sozw zo nemaciwn.
cnosaia-noyuenwn, nacouenw cpemy napoznwie npasnwuw, nocneznwie ce oiennssai
xaio ,ecoscxw", zeno na caianaia. aiosa n+x sapanwie, cs+psanw c
xpwciwnncxwie npasnwuw, ce c+nxzasai nan-ciporo w inxnoio napymasane ce naxassa
oi ora.
pasnwunwie p+xonwcw w ciaponeuainw xnwrw ce cpemai w onpezenenw iepmwnw,
cs+psanw c momeniw oi omecisenwie w pozcisenwie oinomenwn w c+c cemennwie
owuaw w opezw. wxsemxwn p+xonwc oi XVXVI s. ce ueiai zymw xaio uapozen-
ciso, xopo, acnw w zp. ozonw zymw c+mecisy-
305
sai w s xnnncxwn +nrapcxw p+xonwc oi XVII s., xaio nanpwmep noamwm,
nopaiwm, roze+, xanec-sam, mnazenuw, cipysam marwn, marecnwuw, marww, marwncxa
paoia, ecoscxw paoiw, c+op, xopo, cswpuw w i+nane.45
nnxow copnwuw w monwisenwuw oi nepwoza XVIIXVIII s. ce namwpai monwisw sa
nexyca /pozwnxa/, s xowio ce sapannsa 40 znw cnez pa+zaneio za ce nocemasa
uepxsaia. niepecnw zannw wma w sa norpeannwie owuaw, nanpwmep sa
pasxonasaneio na rpo, sa xpazene zpexwie na m+piseu, xoeio ce oc++za xaio ronnm
rpnx.
cwuxw iesw zannw couai, maxap w xocseno, sa wsrpazena owuanna cwciema s
wscnezsanwn nepwoz, xonio n+nnoxp+sno ynxuwonwpa w ce s+snpowsse+za xaio
zyxosno-npaxiwuecxa zennoci, sazosonnsama wioswie noipenociw na +nrapwie.
zpyrw wssopw ce oizenn ocoeno snwmanwe na snpsanwn s marww. no+eciso cnosa-
noyuenwn ca nacouenw cpemy marsocnwuw, anuxw, acnapxw, camoswnw, poznwuw,
wnnpxw. szwrnaiaia w npocseiena uaci oi +nrapcxoio zyxosenciso sozena opa
cpemy eswuecxwie snpsanwn w owuaw. cipeme+a cw za s+se+za s npasaia snpa
napoza zyxosencisoio s cnosa w noyuenwn zasa ocionnw csezenwn sa ecoscxwie
zennwn, sa eswuecxwie snpsanwn, sa pasnwunwie swzose marww, saxnwnanwn w
razanwn. narozapenwe na inx znec mo+e za ce s+scianosw cpasnwienno n+nno
xapiwnaia na iasw cipana oi zyxosnwn +wsoi na +nrapcxwn napoz npes wscnezsanwn
nepwoz. iennssai ce nnxow zpesnw snpsanwn, cs+psanw c npes+nn+masaneio na xopa
s +wsoinw, xaio iosa npesp+mane ce npwnwcsa wsxnxuwienno na marsocnwuwie.
ecio n+iw s zamacxwncxaia nwiepaiypa ce cpemai wniepecnw pasxasw sa xonxpeinw
+enw-ma-rsocnwuw, xax+sio e pasxas+i na Uocw pazaiw sa ,awnw npasnwuw".
mano ezno speme zse aw aa pyca, xonio neena onoso w aena c soza, w aa
eixa, xonio rnezana na soc+x. esw zse aw, napeuenw poznwuw, ce cs+pssanw c
non opno w non wrno. aa pyca sanounana za zwxiysa na non opno, a ion
nwcan. anwcan ion noz nenna zwxiosxa 12 nei+uw. nez iosa aa eixa rnezana na
soc+x w nosnana, ue e zope za ce nanwmai ome npasnwuw. orasa non wrno nanwcan
mapiw-nw c+oiw, s+nuw npasnwuw, pycancxw, ropemnwuw w s. epman w +enwie za ne
npezai s nei+x w nnxow siopnwuw w s paciypnw nonezennwuw.46
i iosw pasxas ciasa ncno, ue uaci oi +nrapcxoio zyxosenciso s iosw nepwoz,
xaxio w napoznwie macw i+nenw s nese+eciso w cyesepwe. c+uwnenwnia na Uocw
pazaiw w na zpyrw zamacxwna-pw ce cpemai w zpyrw pasxasw, xaio nanpwmep s
copnwxa, npeznasnauen ,na npouwianwe na nonsy
+enam". am c+mo ce rosopw sa camoswnw w pozm uw, sa ,awnw sparosmwnw". o
scnxa seponinoc s csowie n+iysanwn ws +nrapwn Uocw pazaiw a nai+xsan na
cencxw anuxw w spauxw, na mnoro ponnw napoznw snpsanwn w marww. saiosa sansn
sa, ue s nwxon cipana ne e sw+zan ionxosa marsoc nwuw w camoswnw, xonxoio s
+nrapwn. niepecm zannw ion zasa w s ,noso sapazw npasnwuw aw nw". axa ce
oiennssai mnoro napoznw npasnwuw xowio ne c+mecisysai s owuwannwn xpwciwnncx
xanenzap w ca cs+psanw c eswuecxw npezciasw. nn xow oi csowie cnosa Uocw
pazaiw yxopnsa +n rapwie, ue ne ca wciwncxw xpwciwnnw, mom zonyc xai, ue
xoraio nponee xoxomxa wnw spana wnw nn xaxsa zpyra niwua, ne e na zopo. xopnsa
rw, u( snpsai s niwuw w +wsoinw, s zopa w noma cpema, I pasnw c+nwma, ue
sas+pssai yciaia na s+nxa w meu xaia, sa za ne nzai zowi+xa. niepecnw ca cseze
nwnia sa mwrww cpemy npwmamsaneio na +wio, n; xomepw, na mnnxoio oi osueie w
xpaswie. zpyn copnwuw w cnosa ce cpema xpwiwxa na marww sa sa s+pssane na
mnazo+enuw, sa neene na xanan, sa son xosanwe, xaio ce wsnonsysa s++e, s+rnen,
cwnso \ uepno nnaino, uepen no+ w zp.47 o nwiepaiypw! zannw ce sw+za, ue ce
cpemanw marwuecxw zen ciswn, cs+psanw c oinemaneio /npwmamsaneio/ i mnnxoio w
+wioio, xaxio w iexnwie npoiwsozen ciswn uax zo xpan na XIX w nauanoio na XX s.
o+e za ce c+zw, maxap w xocseno, sa pasnwu nw marwuecxw zenciswn, oinacnmw ce
zo oin++za neio na oneciw w enwzemww oi x+maia wnw ceno io. nomenasa ce c+mo
iaxa sa noceneio na ipesw smwncxw ouw xaio anoiponew cpemy oneciw. ie nnssa
ce w npaxiwxaia za ce xsama +wsa smwn, za ce wsnwua w nenenia za ce nocw. ymepw
w zpyrw +w soinw ce wsnonsysai xaio cpezcisa, xowio ,uysa! oi sno". pemanaia
npes XIX s. npaxiwxa za ce no cw xaio anoiponew xoci, nan-uecio oi p+xa na m+p
iseu, c+mo ce wsponsana s oc++zanwie oi u+pxsa ia npaxiwxw npes wscnezsanwn
nepwoz. asai ce csezenwn sa pasnwunw nauwnw sa nexysane na oneciw, nanpwmep c
xoswna oi +wsoinw, excxpemen-iw w zp. inx ce sanonsa w saxpansa onnwni, sa za
oszpasee. pwiwxaia, nacouena cpemy noceneio na amyneiw, wsnonsysaneio na wnxw,
npaseneio na marww, nouwianeio na npasnwuw, xowio ne ca xpwciwnncxw, ce wss+pmsa
oi noswuwnia na xpwciwnncxaia wzeonorwn.
ecio n+iw s cnosaia w noyuenwnia ce oc++za wzononoxnoncisoio.48 opwuanweio,
nacoueno cpemy marwuecxwie npaxiwxw, cswzeiencisysa, ue
onenoio na +wsoia cienonwc oi uepxsaia ,o+zeciso Xpwcioso" s c. panacw /
1649/
,
no iosa speme s +nrapwn c+mecisysanw sce ome eswuecxw npezciasw w ue
+nrapcxwni cennnwn wn nonyeswunwx s+s scexwznesweio cw.
. niepecnw owuaw s +wsoia w wia na +nrapwie ce oixpwsai s
pasnwunwie znesnwuw na esponencxwie n+iemecisenwuw, mwnanw npes +nrapcxwie semw
oi XV zo XVIII s. Hennoio s iesw onwcanwn e, ue ie nouwsai na nwunwie nanxzenwn
na n+iemecisenwuwie. coeno noxasaiennw ca iexnwie csezenwn sa zyxosnwn +wsoi
na napoza. a+nw ca nanxzenwnia wm s+pxy zymesnociia na +nrapwie, onwcanwnia
na pasnwunw uepiw oi napoznwn xapaxiep.
niepecnw csezenwn sa s+spaciosaia zwepenuwauwn na nozpacisamoio noxonenwe ca
csezenwnia na seneuwancxwn nocnanwx enezeio am-epiw, mwnan npes +nrapwn s
1534 r., w na pencxwn n+iemecisenwx . ecxanonwe npes siopaia nonoswna na XVI
s.49 zsamaia oiennssai, ue zesonxwie oipnssai xocwie cw noz ymwie, zoxaio
+enwie nocni z+nrw xocw, cnneienw na ,nneienwuw" no cnasnncxw owuaw. manw
ocoen naxwi na rnasaia cw, xonio no onwcanweio npwnwua na manxo-swznoio
sapa+zane, xapaxiepno sa +nrapxaia cnez sci+nsaneio n s pax. omeniw oi
opyue-nweio w csaiaia onwcsa ascipwncxwni n+iemecisenwx oi XVI s. xo eiuex
sa anazna +nrapwn, xaio rosopw sa yno y neseciaia, sa za ne morai za n swzni
s zenn na csaiaia. on c+omasa w sa noceneio na nonca na cneuwanna opezna
x+pna, c xonio ciasa wsse+zaneio na neseciaia, w onwcsa csaienoio xopo.50
a csaienw owuaw ce cnomenasa w s ezwn n+ienwc sa +nrapcxwie semw oi XVII s.,
oinacnm ce nax sa anazna +nrapwn. ,mai owuan npw csaiw nnxonxo mnazw +enw,
xowio ezna ciapa sozw oinpez, za xanni rociwie na csaia; ie nocni s p+ueie cw
ezna z+nra, xyaso yxpacena ionra, na xonio e s+psan yxei wnw xpaci; na nen
scnxo noxaneno na csaia nwue sp+ssa ezna mwia iypcxa x+pnwuxa s ueci na
rozenwuaia w rozenwxa."51 osa is+pze nanomnn xymosoio z+pso s csaienwie
owuaw. +smo+no e oaue s iosw nepwoz xanecsaneio za e ciasano wmenno c nnxaxsa
yxpacena ionra. me no-ronemw nozponociw ce oixpwsai s n+ienwca na . on zen
pwm oi n+psaia nonoswna na XVIII s. /1718/ sa csaienwie owuaw s xiwman.
,oraio nnxon wcxan za ce +enw, ipnsano za xynw momaia oi pozwienwie n, a sa
iosa ipnsano za ce nora+za. esw napw ceine mnazwie ynxw nocenw n+psaia rozwna
xaio naxwi, a npw iosa iypnnw na cee cw ome w no-rnasnwie nozap+uw, ia
wsrne+zanw xaio naiosapenw. eseciaia sozenw nan-nwsxwie n poznwnw; no n+in
eznw oi inx nnauenw, zpyrw neenw, ipeiw nocenw csaienaia opwna, eznw cnnwianw
xocw-
ie na neseciaia, a zpyrw n+x rw pasnnwianw, zoxaio ciwrnenw y momxosw. yx 14
znw neseciaia nocena yno w ociasana saynena zopw iorasa, xoraio wna cama c
m++a. nez zse cezmwuw ynxaia nousana za rneza x+mnaia cw paoia."
+iemecisenwx+i . on zen pwm oiennssa w nnxow pasnwuwn s npwuecxaia w
yxpacaia na zesonxw w om++enw +enw xaio ener sa couwanna zwepenuwauwn.52
nwcanweio na pwm sa csaienwie owuaw c+snaza c nan-rnasnwie momeniw oi
+nrapcxaia csaia, sacswzeiencisysanw w npes XIX w XX s. iasa zyma sa zasane
nwman w oixyn sa zesonxaia, sa opeznoio cnnwiane na xocwie, sa iosa, ue
nonyuenwie ++niwuw neseciaia nocw xaio repzan. e e ncno xaxso osnauasa i.nap.
csaiena opwna. anw iosa wna axna, xonio ce nocena npw oise+zaneio na
neseciaia x+cno seuep s zoma na mnazo+eneua s+s sp+sxa c+c csoesonwnia w
nanazenwnia na iypuwie, wnw n+x wno csaieno sname, ne mo+e za ce xa+e
xaieropwuno. i einorpacxo rnezwme e wniepecno noceneio na yno 14 znw cnez
csaiaia. es c+mnenwe ciasa zyma sa wssecinoio roseene na neseciaia.
s+pze sa+nw ca w csezenwnia sa nnxow norpeannw owuaw y pezwua
n+iemecisenwuw,me+zy xowio . amepiw, . ecxanonwe, . eiuex. an-omo ie ce
c+cioni s cneznoio: xoraio +enwie ca s ipayp no c+npyr, cwnose, pain, ie x+cai
xocwie cw c p+ue, oxansai rw na rpoa, zpacxai c noxiw nwueio cw, zoxaio nycne
xp+s, sa za wspasni csonia cxp+.53 noro no-n+nnw zannw sa norpeannwie owuaw
ce namwpai s n+inwie sanwcxw na xacypr-cxwn zwnnomai ycex, mwnan npes
+nrapcxwie semw npes 1553 r., w na nemcxwn n+iemecisenwx i. epnax, wss+psnn
c+mwn n+i c oxono 20 rozwnw no-x+cno, y xoroio wma nozponoci sa +nrapcxwie
rpowma xpan paroman. on nwme: ,pw iasw uepxsa wma w ezno +nrapcxo rpowme,
rzeio s+pxy rpooseie na csowie cazni mwpwsnwsw usein. wznx iyx ezwn rpo,
orpazen c nnei: zo rnasaia wmame ezwn xon,s+pxy nero +encxw xocmw w ezwn
seneu oi usein. +n moio ipnsa za e wn na nnxon moma."54
nwcanweio na i. epnax nacousa x+m c+mecisysamwn +nrapcxw owuan csaia,
norpeenwe, cs+psan c zpesnwie nocsemenwn w sanasen w zo znec y +nrapwie.
ycex e n+pswni n+iemecisenwx, xonio c+omasa sa opeznoio onnaxsane na
m+piseua,55 nosnaio s mnoro onaciw na +nrapwn xaio saz+n+wienen momeni oi
norpeannwie owuaw. es c+mnenwe iosa wna necen-i++auxa, xaxswio necnw ca
wssecinw na +nrapw, c+pw w zpyrw cnasnncxw napozw. osw n+iemecisenwx rosopw w
sa swzose nazrponw nameinwuw, xowio swznn s rpowmaia no speme na norpeenwe.
osa wnw pas-
,
pwon oi pasnniwe z+psopesa oi ece+p /XVII s./. auwonanna xyzo+ecisena
ranepwn own, Iwnwan sa ciapo+nrapcxo wsxyciso s xpwniaia na xpam-nameinwx
,nexcanz+p escxw"
nwunw ,wrypw na porauw, c+pnw w nozonw +wsoinw, wspnsanw oi z+pso; w xoraio
nonwiaxme no xon npwuwna rw iypni, xasaxa, ue m++eie wnw amwie wcxanw c iaxwsa
nameinwuw za sacswzeiencisysai sa +pswnaia w npwne+anweio, c xoeio +enwie wnw
mepxwie wm ca s+pmenw zomamnwie cw paoiw"56. i rnezna iouxa na einorpawnia
nocouenwie nameinwuw wmai anoiponenno snauenwe w mnoro e seponino iosa za ca
wnw uepenw oi +wsoinw. o+e w nan-wniepecnoio c+omenwe na ycex, nois+pzeno
nnxonxo rozwnw no-x+cno oinoso oi ecxano-nwe w epnax, e, ue no nnxow rpoose
wmano oxauenw xocmw /xocw/, sa xowio w ipwmaia n+iemecisenwuw oiennssai, ue
+enwie w zesonxwie rw ociasni na rpooseie s snax na +anoci.57 wuani za ce
oipnssai xocwie na +wswie w za ce ociasni na rpoa na nouwnanwn wma zpesen
npowsxoz w e cs+psan c npezasane na +wsnenaia cwna oi +wswn na m+piswn, sa za
npoz+n+w c+mecisysaneio cw s sazrponwn csni, c+opaseno c zpesnwie snpsanwn sa
npoz+n+asaneio na +wsoia w cnez cm+piia.
a ycex ce z+n+w w c+omenweio, ue s iosw nepwoz rpasaneio na zesonxwie wno
ezna oi pasnpocipanenwie opmw sa cxnxusaneio na pax,58 sa
xoeio c+mecisysai zociai+uno zannw s +nrapcxwie csaienw owuaw oi xpan na XIX
w nauanoio na XX s.
an-pannoio csezenwe sa nponeinwie momwncxw owuaw s +nrapwn, wssecinw xaio
nasapysane, uwwio wciopwuecxw xopenw sozni s zpesnwn wnciwiyi sa nocsemenwe s
n+psowinoio omeciso, ce namwpa y . ecxanonwe.59 nwcanweio ce oinacn sa
sanaznaia nonoswna na +nrapwn, sa ceno s panona cnez ena ananxa. +iysaneio
na . ecxanonwe wno s xpan na mapi, xoraio morno za +ze asaposzen, cs+psan c
iesw owuaw. yx ca nanwue cneznwie enemeniw: ,nxow zesonxw zonzoxa za nowrpani
npez nac, sa za cneuenni napw, w ce yxpacwxa xaio neseciw, nociasnnxw cw
nnocxoci, oxp++ena c pasnouseinw nepa, npwxpenena na rnasaia. anu+i wm e no
zse ezna cpemy zpyra, xaio ce cmennxa, wsyisanxw nexo eznaia na mncioio na
zpyraia w naxpan pwi+m+i ce ycxopw ie nozcxauaxa w iynaxa c xpax s ezwn iaxi.
ecnononxwie wm nxa ueiwpw iexnw zpyrapxw, xowio ce z+p+exa zse no zse w cw
npezasaxa eznw na zpyrw ezna w c+ma ne cen."60
osa onwcanwe oirosapn nan+nno na c+ciasa w nauwna na wrpa w neene c iwnwunoio
sannsane w oinnsane npw nasapcxwie momwncxw rpynw s anazna +nrapwn oi xpan na
XIX w n+psaia nonoswna na XX s.61
n+ienwcwie uecio n+iw ce namwpai csezenwn sa senuasanwnia w xp+masanwnia no
+nrap-
cxwie cena w pasnwxaia s sannamaneio na csemenwxa, xonio wna s saswcwmoci oi
iosa, zanw m+++i w +enaia ce senuasai sa n+psw wnw sa siopw n+i. iennssa ce,
ue wmano owuan szoseu w szoswua za +wseni saezno, es za ca senuanw, xoeio ce
npecnezsano oi u+pxsaia. opazw nwnca na csemenwuw nnxonxo cena nonsysanw
ycnyrwie camo na ezwn csemenwx w saiosa uecio n+iw nnxonxo csaiw w xp+masanwn
ciasanw s ezwn zen. i. epnax oiennssa, ue zeieio ce xp+masano oi xyma, xonio
swnarw wn ezwn. nez xp+masaneio ion saz+n+wienno zasan napw na zeieio.62 cno
e, ue npes XVI s. zyxosnwni s+snpwemnwx na zeieio wn xym+i, ipazwuwn, xonio
npoz+n+asa w npes cnezsamwie sexose, zopw zo cpezaia na XX s. n+ienwcwie ce
c+z+p+ai zannw w sa cencxwie c+opw w npasnysaneio na cseiuw-noxposwienw,
ocoeno s anazna +nrapwn.
nwcanwnia oi nepwoza XVI XVIII s. nouiw ne ce oinwuasai oi iesw npes XIX w
nauanoio na XX s. osa rosopw sa onpezenena ipazwuwn, nozz+p+ana oi nacenenweio,
upes xonio ce zemoncipwpana cencxaia conwzapnoci w napoznocinaia oocoenoci na
+nrapwie s onosa speme. asxassa ce sa opeznwie ipanesw w napoznwie xopa,
xowio ca npasenw ocoeno sneuainenwe na n+iemecisenwuwie.63
io xax i. epnax npezasa nozoen npasnwx s ena ananxa, sa xonio wspwuno
nozuepiasa, ue e +nrapcxo ceno: ,oraio cs+pmw nwiyprwnia, saxsana secenweio.
pwnacnxa xnn, swno w npecnw osomwn, napezwxa rw s mnoro ciomnw w nanwuw s
uepxsaia w csemenwx+i rw narocnasnme. Xnn+i paspnssaxa s rp+nuenw nanwuw,
nanwsaxa swno oirope w i+n ro nznxa, nnxow s+ipe s uepxsaia, a zpyrwie s+nxa
oxono uepxsaia, ia nzoxa w nwxa saezno. a csemenwxa ce xapwssa xnn w acnpw ce
zasai. nez nzeneio momwie wrpaexa s ezwn pez napezenw w nnxa s xop, scnxora zse
no zse; xozexa nenpecianno s ezwn xp+r naoxono, ia xassai, ue iosa ro npasni
iaxa unn nonoswn zen."64
pesnaia ipazwuwn sa nouwianeio na wssopw w z+pseia c+mo namwpa oipa+enwe s
n+ienwcwie. axa nanpwmep . amepiw, . ecxanonwe, . xxa w zp. oiennssai s
rowsiouna +nrapwn owuaw, cs+psanw c iosa nouwianwe. , s snax na iosa
nouwianwe scexw npoci uosex, xonio mwnasa npes iyxa, ociasn na iosa mncio nemo
manxo oi zpexwie cw, samoio mwcnni, ue ian soza nomarana na iwn, xowio wmai
ipecxa, a na iwn, xowio n nnmai, sapannsana za rw xsama."65 ozpono cseze-
namenwua oi auxoscxwn manaciwp /XIVXV s./. H+pxosen wciopwxo-apxeonorwuecxw
mysen own
nwe wma oi XVII s. s n+ienwca na nonnxa cswenuwm, xonio, mwnasanxw npes
rowsiouna +nrapwn, nnx+ze me+zy ycoxacipo w apnoai, swznn xopaia za
saxansai s ropaia napuanw w zpemxw xaio opox.66
ezwua n+iemecisenwuw pasxassai nxonwinw nema sa nnxow snpsanwn. anpwmep i.
epnax c+omasa sa snpsanwn, cs+psanw c npes+nn+masa-neio na m+piswie s+s
samnwpw. +iemecisenwx+i oiennssa, ue iesw snpsanwn ca pasnpocipanenw no uenwn
anxancxw nonyocipos. on zasa ezna wss+npezno sa+na nozponoci sa wsrapnneio na
m+pi+suw, xonio mo+e w sozw x+m cnasnncxaia ipazwuwn na norpeenwe upes
wsrapnne: ,a 19 [asryci 1577] omwnwx, namwni zparomanwn, pasxassa, ue s
+nrapwn w +puwn nnxow ympenw w saxonanw xopa, xowio ca wnw oin+uenw oi
u+pxsaia wnw zpyronue eso+nw, ne rnwenw. omem s inx snwsan znson+i, i+n moio
wsnwsai oi rpooseie w nnamai xopaia w nnxora za+e rw sapasnsai w oipasni.
apazw iosa rw wsxonasai w wsrapni. orasa scexw ezwn oi iosa mncio npwnacn ezno
wnw zse napueia z+psa na or+nn w nonoseie cioni npw nero c xanzwna w swxai:
,ocnozw nomwnyn nw"."67
nnxow n+ienwcw e oizeneno mncio w na nas-nwxnncxoio nacenenwe s +nrapwn.
pemai ce csezenwn c nan-om xapaxiep sa iexnwie snpsanwn, npasnwuw, cnassaneio
na nociw, xoneneio na xypanw sa iosa, ue ce xp+masai c or+n, sa orocny+enweio
wm.68
i n+ienwcwie morai za ce nouepnni ome csezenwn sa nnxow ipyzosw owuaw. ma
csezenwn sa uwnwuwie s noszwscxo, x+zeio ce c+wpanw ++i-sapcxw ianw. nwcsa
ce nocpemaneio w wsnpamaneio na ++isapxwie, a iaxa c+mo ce cnomenasa w sa
npaseneio ,na senuw oi pasnw usein", xowio ie noznacni na cionanxaia, xaio neni.
eponino iyx ciasa zyma sa npezasaneio na ,paza na nwsaia" wnw na nnxaxsa
p+xonxa, sanneiena c usein, c xoeio ce wss+pmsa npezasaneio w sanassaneio no
marwuecxw nauwn na nnozopozweio sa cnezsamaia rozwna.69
n+ienwcwie oi nepwoza XVIXVIII s. ce pasxassa sa oinomenweio na napoza x+m
couwannwie nsnenwn. coeno wniepecnw ca onwcanwnia sa rocionpwemcisoio na
+nrapwie s iasw enoxa, xoeio wsnwsano wss+n pamxwie na owxnosenaia cpema. o
wmano sa+no ncwxonorwuecxo w mopanno-no-nwiwuecxo snauenwe xaxio sa uy+zenuwie,
iaxa w sa camwie +nrapw.70
n+ienwcwie is+pze nozpono ce rosopw sa nocpemanwnia w wsnpamanwnia na
uy+zenuwie oi +nrapcxwie +enw, xowio, swnarw oneuenw npasnwuno w yxpacenw,
wsnacnnw pasnwunw npozyxiw sa npozan no n+iwmaia wnw n+x, xoraio rociwie na-
nycxanw cenoio, zesonxw p+cenw npez xonwie 1 +winw w zpyrw s+pna, c xoeio
no+enasanw zo+p n+i.71
nepwoza na noceraiencisoio s+pxy einwuec xaia w penwrwosnaia npwnazne+noci na
+nrapwie ocoeno sa+na ponn wmanw napoznwie owuaw I opezw, napoznwni
cseiornez, xowio wnw ezna np xa wsnsa na pasnwuwnia s xyniypaia w wia me+zz
+nrapwie w ocmanuwie.
ssecino e, ue zyxosnaia xyniypa e onasw uaci oi napoznaia xyniypa, xonio e
cs+psana c on pezenenw ncwxwuecxw ciepeoiwnw w pasnwunw naz cipoeunw nsnenwn w
xonio oezwnnsa +nrapwie w ezno couwanno w xyniypno ezwnciso, nocemo w npe-
s+nn+masamo uepiwie na +nrapcxaia xyniypa npezw ocmancxoio snazwueciso.
wuawie w ope zwie wnw onesw mexanwsmw s +wsoia na napoza, xowio ro oizennnw
wzeonorwuecxw w ncwxwuecxw 01 sasoesaienwie.
pocneznsaneio na zyxosnaia xyniypa xaic wsnsa na +nrapcxaia napoznoci s
pasnwunwie ws soposw maiepwanw oi XV zo XVIII s. noxassa, ue w s iosw nepwoz s
rpanwuwie na ipazwuwonnaia cipyxiypa na iorasamnoio omeciso owuawie w opezwie
w zpyrwie enemeniw oi zyxosnwn +wsor wsn+nnnsanw ynxuwwie na einwuecxw w
couwannw wnierpaiopw. menno s pamxwie na cemennwn w cencxwn xonexiws upes
zyxosnaia npaxiwuecxa zennoci ce wss+pmsano npwomasane na nozpacisamoio
noxonenwe x+m xyniypaia na npezwzymoio, uweio einwuecxo camoc+snanwe wno uwcio
+nrap cxo.
nazoio noxonenwe, xoeio yuacisysano s couwannwn +wsoi na c+napoznwuwie cw,
ociasano wsonwpano oi sasoesaienwie. enocpezcisenoio xoniaxiysane na ciapw w
mnazw s npoueca na couwannwn +wsoi zasano s+smo+nnci sa cpasnwienno n+nno w
iouno npenpezasane na xyniypaia na nozpacisamoio noxonenwe.
pazwuwnia ce sais+pzwna s mnoroxpainoio omysane na xonexiwsa.
+nrapcxwni napoz ce oezwnnsan oi omwie cw npasciseno-penwrwosnw s+srnezw.
++wiencisoio na eswuecxw w xpwciwnncxw cseiornez ce s+snpwemano xaio cseiornez
na mwpoxwie napoznw macw, xonio e pasnwuen oi iosw na sasoesaienw ie.72
+mecisysamwie s wssopwie einorpacxw zannw sa zyxosnwn +wsoi na +nrapwie oi XV
zo cpezaia na XVIII s., xowio namwpai csoeio c+oiseiciswe s no-x+cno speme XIX
w nauanoio na XX s., cswzeiencisysai sa nenpex+cnaiaia ipazwuwn s onassaneio na
napoznocinaia +nrapcxa cneuwwxa npes unnaia enoxa na ocmancxoio snazwueciso.
,

X,
I

1.
pxwiexiypa
H X . o
speme na iopaia +nrapcxa z+p+asa apxwiexiypaia zociwrnana swcoxo sa spemeio
passwiwe. acenenweio s rpazoseie w cenaia, n+cipo no couwanno nono+enwe,
+wseeno s x+mw, pasnwuasamw ce no apxwiexiypa, ronemwna, pasnono+enwe, yxpaca,
cipowiennw maiepwanw w wsn+nnenwe. pw noxopnsaneio na cipanaia pasopnsane-io,
ocoeno na rpazoseie, wno ionxosa ronnmo w iaxa uecio, ue z+nro cnez
npwxnxusaneio na soennwie zenciswn n+iemecisenwuwie npoz+n+asanw za oiennssai s
znesnwuwie cw cnezwie oi paspymenwnia ce nax mnoro cenwma, maxap ue nonecnw
ie+xw saryw, ociananw za c+mecisysai.
amecisenwuwie nenascnx+ze cpemnanw eznaxsa c+npoiwsa. onaciwie, xowio wnw
zaneu oi soennwie zenciswn, paspymenwnia wnw no-manxw. a za sais+pzw csonia
snaci s sasseiwie iepwiopww, ocmancxaia z+p+asa npexs+pnnna s no-ronemwie
rpazose w cena mxcxnmanw oi ana swn. o xoeio e nan-sa+noio, ocianan na
mncioio cw xaio ocnosna maca oi nacenenweio +nrapcxwni napoz c+c csowie rpazose
w cena, c+c cson eswx, wi w zomose, c+c csowie sananiw w manciopw-cipowienw.
cmancxaia z+p+asa naciannsana csow cny+wienw w npecennwuw oi ana swn s
+wnwma, onpasnenw wnw oineiw oi mecinw +wienw. axwsa paszazenw x+mw me za e
wmano is+pze mnoro, mom nenocpezciseno cnez ycianosnsaneio cw naz uaci oi
anxancxwn nonyocipos wn onpezenen cneuwanen naem, xonio npecennwuwie nnamanw
na z+p+asaia cpemy npasoio na snazenwe s+pxy x+mwie, zxxnnwie w zpyrwie wmoiw,
wsociasenw wnw wsseiw oi mecinoio nacenenwe. o iosw nauwn nascnx+ze ws cipanaia
ronnma uaci oi +nrapcxwie x+mw, ocoeno mnorociannwie oraiw x+mw, npemwnanw
s+s snazenwe na namecisenwuwie, ciananw ,iypcxw x+mw"1. aiosa s nonniweio
+nrapcxaia apxwiexiypa npes nepwoza na ocmancxoio snazwueciso cnezsa za ce
sxnxuw w cipowiencisoio, xoeio ocny+sano sasoesaienwie. mecisenwie crpazw
a-
iapa uemma s Tymen /1744/
nw2, eswcienw3, xepsancapaw4 xaio apxwiexiypnw iwnose cwrypno wnw nosnaiw na
+nrapwie, samoio npezciasnnsanw ciapa pwmcxa w swsaniwncxa ipazwuwn.5
o zpyr nauwn ciow s+npoc+i c mxcxnmancxwie xyniosw crpazw. o w ie ne ociasai
nan+nno uy+zw na snwnnwnia na cpezaia, s xonio ce wsrpa+zai.6
o+e za ce cmnia, ue oi XV s. s oizennwie rpazose s+npexw sanassaneio na
noseueio +wnwmnw crpazw naci+nwnw rpazoyciponcisenw wsmenenwn xaxio nopazw
paspymasaneio na xpenocinwie cienw, iaxa w nopazw iosa, ue ciapaia ynwuna
cwciema npei+pnnna zo wssecina cienen nosa opweniauwn npw wsrpa+zaneio na
z+amwwie. +nrapcxwie cpeznosexosnw rpazose no nozowe na swsaniwncxwie w
wsiounwie ce c+cionnw s noseueio cnyuaw oi zse uaciw c+c cpasnwienno ncno
onpezenenw
314
ynxuww: i+proscxo-sananiuwncxw panon w +wnwmen panon,7 xoeio ne wsxnxusano,
paswpa ce, s+smo+nociwie sa c+ueiasane na paoiwnnwuaia wnw i+proscxoio
nomemenwe c+c camoio +wnwme.
xxnnwie wnw nwcxw, npwsemnw crpazw c ronemw oisopw-nposopuw x+m ynwuaia. pes
ionnwie znw na rozwnaia pamxwie na nposopuwie ce csannnw, a sananiuwwie wsnwsanw
za paoini nas+n. axa paoiwnnwuwie ce cnwsanw c ynwunoio npocipanciso.
Iwnwmnaia sona oxsamana no-ronemwn znn oi rpazcxaia iepwiopwn. n ce c+cionna
oi maxanw, s xowio nacenenweio +wseeno owxnoseno rpynwpano cnopez napoznociia w
sepcxaia cw npwnazne+noci. naroyciponsaneio ce wspasnsano npezwmno s wsrpa+zane
na xnazenuw w uemmw sa omeciseno nonsysane, xowio nonnxora wmanw monymenianen
swz w oraia opnamenianna yxpaca. nasnwie ynwuw wnw nocinanw c xanz+p+m,
zoxaio zpyrwie w-
nw iecnw w xannw.
o speme na ocmancxoio snazwueciso s+ ipemnwie rpazose sarywnw xpenocinwie cw
cienw ^ sanounanw za ysenwuasai csonia iepwiopwn. oxa mezancxoio nacenenwe,
xoeio ce naciannsano iyx nano+wno cson oineuai+x.
+pswni uy+z apxwiexiypen enemeni, xonic ce nonswn s cenwmaia, wn mxcxnmancxwni
mo nwisen zom. a iasw uen s nauanoio wnw npwcnoconsanw no-npezciaswiennwie
uepxsw. axa s +pnoso wna npes+pnaia s z+amwn uepxsaia ,s. e iwpwzwcei
m+uenwuw". own c+maia yuaci nociwrnana mwipononwicxaia uepxsa ,s. eoprw",
napeuena xnz+amwn, uepxsaia ,s. own", xonio nonyuwna wmeio ,wasym nama
z+amwn", w ezna uepxsa, namwpama ce nwso zo znemnaia ,ann-amw z+amwn" /XVI
s./. nez yis+p+zasaneio na ocmancxaia snaci sanounan cipoe++i na nosw, uecio
monymeniannw z+amww w na zpyrw xyniosw crpa-
X, I
zw.8 zna oi nan-ciapwie y nac e ,cxw z+amwn" s Xacxoso /1395/. acny+asai
cnomenasane w iesw s wxonon, wnwcipa, iapa aropa, +pnoso. anxzasai ce ipw
owuannw nnanosw pemenwn: ue-iwpwci+nnw z+amww /noszws, own/, xp+cio-swznw
/noszws, xiwman/ w nan-ueciwie uen-ipannoxynonnw /own, asrpaz, Tymen/.
aio wsxnxuenwe ce cpemai w eznoxopanw z+amww /xcienzwn/. i xynioswie crpazw
npezciasnnsai wniepec s apxwiexiypno oinomenwe iexeio w massoneni npw c.
pouwme, anuwmxo.9
I T . cmancxwie eozanw, saoraienw
narozapenwe na rpamaznaia soenna nnnuxa w na snauwiennwie zoxozw oi ezpwie cw
nenose, sozenw oi penwrwosnw nozyzw, no npezw scwuxo oi zope paspanw nwunw
wniepecw, zasanw cpezcisa sa cipoe+w ws unnaia cipana. uenipannwie uaciw na
+nrapcxwie rpazose ezna cnez zpyra ce wszwranw z+amww, uemmw, mezpeceia, anw,
eswcienw, s noxpannwnwie wnw na csooznw iepenw s camwie cenwma xepsancapaw,
wmapeiw, a no ronemwie i+proscxw n+iwma xyasw xamennw mociose.
noro uecio omecisenwie crpazw w c+op++enwn npezciasnnsanw apxwiexiypnw
xomnnexcw, xowio oezwnnsanw xepsancapan, xana wnw mocia c z+amwn, ann wnw
wmapei. ax+s e xomnnexc+i npw ronemwn xamenen moci zo swnenrpaz /nocipoen npes
n+pswie zeceiwneiwn na XVI s./, xomnnexc+i s own, npezciasnnsam xepsancapani
na oz+a-zepswm exmez nama c wmapei w z+amwn /i.nap. no-x+cno ,epna z+amwn" na
mncioio na znemnaia uepxsa ,s. ezmouwcnenwuw"/, wszwrnaia oi ronemwn apxwiexi
wnan npes n+psaia nonoswna na c+moio cioneiwe. onemw macwsnw xepsancapaw wmano
ome s Xapmannw /XVII s./, s onoswua, nwso zo noszws, s camwn noszws /,ypmym
xan", XV s./, s asapz+wx /XVI s./, s osw xan /XVII s./, s xonwe. eswcienw
wmano s+s scwuxw no-snauwiennw i+proscxw rpazose, xaio own, noszws, Tymen,
mon, xonwe, seponino nocipoenw c+mo npes XVXVI s. i ciapwie omecisenw anw
e sanasena epswm ann s xcienzwn. aene+wiennw wn+enepnw c+op++enwn c
apxwiex-iypno-xyzo+ecisenw xauecisa ca monymeniannwie xamennw mociose npw c.
eseciwno, xcienzwncxo, w npw swnenrpaz.
cwuxw crpazw w c+op++enwn10 ca cipoenw c mecinw maiepwanw w c esnnainwn ipyz
na mecinoio nopoeno nacenenwe. axa cnopez zymwie na ezwn n+iemecisenwx /1557/
wn wsrpazen xomnnexc+i c mocia npw xuyxuexmez+e zo Hapwrpaz sa nei rozwnw oi
20 000 zymw.11 +smo+no e nnxow crpazw za ca wnw sasapenw oi iypuwie, xax+sio
se-
oci+i na apwua npw swnenrpaz /XV s./
srnez oi xynaia na emuwwie s+s paua /XVIII s./
ponino e cnyuani c annia, namwpama ce na mncioio na znemnaia owncxa mwnepanna
ann.
osoio cipowienciso, oi ezna cipana, wsmennno onwxa na rpazoseie, a, oi zpyra
zasano s+smo+noci sa nponsa na +nrapcxwie manciopw, na iexnwie apxwiexiypnw w
iexnwuecxw snanwn w ymenwn. e npoz+n+asanw za rpazni cnenw xynonw w xynonw na
apaanw, wsnonsysanw ycnopezno c no-nyxp+rnaia apxa ocipos+pxaia, nosnaia na
+nrapcxaia apxwiexiypa ome oi XIII s., w oierauwie xaio xoncipyxiwsen enemeni
npw csozocipoeneio. csonsanxw oi wsiounwie apxwiexiw nnxow opmw /nnanosaia
cxema na wsiounwn iwn z+amww/ w yxpacw /cianaxiwinwie nwmw w xanwienw/, iesw
man-
315
ciopw snacnnw zopw npw cipoe+a na mxcxnmancxwie xyniosw crpazw pezwua mecinw
cxemw, xaio nanpwmep ueiwpwci+nnaia uenipannoxynonna opma. mecisenwie crpazw
wmanw cpasnwienno ronemw pasmepw. asnono+enw noezwnwuno wnw na rpynw, ie
c+szasanw wniepecnw rpazoyciponcisenw momeniw. naroyciponsaneio oxsamano w
sozocnaznsane, a s nnxow cnyuaw w xanz+p+mw na no-rnasnwie ynwuw, no noseueio
wnw iecnw, neuwciw, xannw w nexananwswpanw. own nanpwmep sozaia, xonio
wsiwuana oi neiie mwnepannw anw, ieua-na csoozno x+m iaamxaia maxana.
emn+i na monymeniannoio cipowienciso oi n+pswie zse cioneiwn na pocisoio
cnaznan npes cnezsamwie sexose. rpazwie ne ce nozz+p+anw w +pso ociapnsanw.12
+m xpan na XVI s. s rpazoseie sanounanw za ce nonsnsai uacosnwxoswie xynw,
xowio sazosonnsanw ny+zaia oi perynwpane na paoinoio speme s sananiuwncxo-
i+proscxaia uaci na rpaza w cny+e-
nw sa npoiwsono+apnw nanxzaiennwuw. xonwe nozona xyna wmano npes siopaia
nonoswna na
XVI s. pezwua wsseciwn oi siopaia nonoswna na
XVII s. ce cnomenasa sa xynw c uacosnwx s noszws w asapz+wx, a npes XVIII s.
s yce w asrpaz. o c+moio speme ne e oiennsano cipowienciso na uacosnwxosw
xynw s zpwn, Hapwrpaz, xaxio w s ronemwie rpazose na sioxa.13
+nrapcxwie cena wnw manxw w eznw. nxnoio naroyciponsane ne oiwsano no-zaneu
oi nanpasaia na omecisen xnazeneu wnw uemma. axwsa wnw w iypcxwie. noseueio
cena omecisenwie crpazw owxnoseno ce npezciasnnw oi nnxon ciapa uepxsa.
onesw oi inx, xowio wnw pasnono+enw xpan o+wsenwie n+iwma, wmano
cipannonpwemnwuw, a s no-ronemwie cpezwma w uapmwn c no nnxonxo zxxnna.
+mecisysanw oaue w no-ronemw cena, xaxsoio wno nanpwmep emoso,
ouezenuescxo, uweio nacenenwe s XVIXVII s. ce sanwmasano c zowsa-
316
X, I
ne na +ennso. esepowsiouna +nrapwn ,oraio w useiymo" wno +nrapcxoio c.
an+x pecnaseu, wnwcipencxo, c oxono 1000 x+mw. noro oraio wno w c.
panacw zo +pnoso. a nero ce cnomenasa sa n+psw n+i s 40-ie rozwnw na XVI s.
acenenweio my, mecinw w npecenenw oi sanaznwie noxpannwnw na axezonwn +nrapw,
ce sanwmasano no iosa speme c +wsoinos+zciso w i+proswn c zowi+x, a no-x+cno
wc npepaoisane na +wsoiwncxw npozyxiw. +m cpezaia na XVII s. s panacw wmano
oxono 1000 x+mw. enwmeio nozz+p+ano i+proscxw sp+sxw c ianwn, nrapwn, onma w
nan-seue c ocxoscxoio xnn+eciso w ce namwpano na s+pxa na cson cionancxw
pasusei, xonio c+szan naronpwninw ycnoswn sa +wnwmno w u+pxosno cipowienciso.
ozonw cena npes n+psaia nonoswna na XVIII s. wnw manxo na pon.
IT X. sezenwnia sa x+mwie npes n+pswie zse cioneiwn oi
ocmancxoio snazwueciso, xowio namwpame s n+ienwcwie, ca mnoro ocx+znw.
+iemecisenwuwie npezasai csowie omw sneuainenwn owxnoseno oi noncxwie cena
xpan ronemwie n+iwma s+nmnwn swz na +wnwmnwie crpazw, no-pnzxo maiepwana, oi
xonio ca nanpasenw, a xaio wsxnxuenwe iexnwn nnan.
+mwie s iesw cena wnw manxw, nwcxw, cnamenw xonww, es oop w xamap sa +wio.
an-uecio ie wmanw camo ezno nomemenwe, xoeio sazosonnsano scwuxw ny+zw na
cemencisoio. paroman ce cnomenasa ,ezna cencxa xonwa", x+zeio oop, nemnwx,
cian w cnannn wnw ,na ezno mncio". iesw omw nomemenwn z+p+anw w swnoio.
Twpoxo pasnpocipanenw wnw ysemnwie x+mw. soposeie wnw sarpazenw c posose,
nnei wnw cienw, noi+nanw s senenwna. e wnw no-yrneznw zomoseie na macaia oi
iypcxoio nacenenwe. mnoro cena naz napiepna saciponxa ce wszwrana eia+naia
x+ma na eozana, napeuena xyna.
ciasenoio onwcanwe sa x+maia na mwipononwia s noszws zasa s+smo+noci za ce
swzw s nen ezna oi nosnaiwie znec opmw na pozoncxaia x+ma, oix+zeio cnezsa za
ce saxnxuw, ue s nnanwncxwie panonw cipoe+wie wnw no-zpyrw, c z+psenw
xoncipyxuww w c no-ronnmo pasunenenwe. ozonw x+mw ce ciponnw w s ipanz+a.
i siopaia nonoswna na XV s. wmame ezno +nrapcxo wsseciwe sa nanai c iponna
sana w uepxsa nwso zo wxonon, npwnazne+amw na ezwn oi ciapwie +nrapcxw
eozanw orzan +ynan, xonio sanaswn nono+enweio cw w cnez namecisweio na
ocmanuwie. osa nw nossonnsa za zonycnem, ue azocnas as+p /1476/ w azwson /XV
s./, xiwiopw
ammxnncxaia x+ma s onpwsmwua /XVIII s./
na s+scianosenw uepxsw s owncxo, a seponino w pezwua zpyrw ne +wseenw s
npwxnynenw x+mypxw.
cnoswnia npes XVXVI s. ne wnw ocoeno naronpwninw sa +wnwmnoio cipowienciso.
sponencxwie n+iemecisenwuw oiennssai, ue zopw ,iypuwie ne ca npaswnw no-xyasw
uacinw +wnwma. .., no rpazoseie ce sw+zanw w y nan-n+pswie nxze mnoro npociw
x+mw, cnopez c+spemennwie sa-naznosemcxw nonniwn".
own n+iemecisenwuwie cnomenasai nan-seue x+mw oi z+pso w xan na ezwn eia+
es nouiw nwxaxsa yxpaca. e wnw sacipoenw nas+ipe s zsoposeie, orpazwie wm
wnw c ronemw nopiw c ezna nwcxa, manxa incna spaiwuxa s cpezaia. posopuwie
rnezanw x+m zsopa sa pasnwxa oi nposopuwie na sananiuwncxwie paoiwnnwuw,
o+pnaiw x+m ynwuaia.
+mwie s noszws wnw noseue mwpoxw, oixonxoio swcoxw, nnmanw nposopuw, a ce
ocseinnsanw npes oisopw s noxpwsa. aiosa s +wnwmnwie xsapianw /maxanwie/,
,xoraio ce mwnasano no ynwuwie, nascnx+ze ce uyscisysano nnxaxso ycamoienwe",
camo oi zseie cipanw na uapmwncxaia ynwua ce pezenw ,z+psenw zxxnnw w
axannwuw". nomenasa ce oaue w sa ,x+mw c uapzauw w xyasw rpazwnw", a c+mo w
sa zsopuw. e ne wnw monymeniannw, mnorociannw crpazw, a xomnnexcw, c+cionmw ce
oi zoma na cionanwna, oi oizennw nomemenwn sa npwcnyraia w oi pasnwunw cionancxw
nociponxw, rpynwpanw s zsopose, xax+sio wn nanpwmep zsopeu+i na ennepen s
own.14
cieiwuecxaia ouenxa na n+iemecisenwuwie sa +wnwmnaia apxwiexiypa oi XV w XVI s.
cnezsa za ce npweme c pesepswpanoci, i+n xaio sa ocnosa na cpasnenwn wm cny+w
apxwiexiypaia na x+cnaia roiwxa w enecanca na anaz.
pes XVII s. no-ronemwie rpazose sanounanw za ce npewsrpa+zai. n+ienwcwie oi
iosa speme sce no-uecio ce cnomenasa sa nanwuweio na ronemw w xyasw x+mw. asw
xapiwna ce nois+p+zasa w oi iypcxwn n+iemecisenwx snwn enew. noceienwie oi
nero rpazose w cena ion pasnwuasa noxpan ,eznwie x+mwuxw" ,xyasw eznoeia+nw w
zsyeia+nw x+mw", ,x+mw na xaiose, xaxio s Hapwrpaz", ,conwznw x+mw". osa
zwepenuwpane, maxap w is+pze omo, e xocseno nois+p+zenwe sa nanwuweio na
snauwienno pasnoopaswe s +wnwmnaia apxwiexiypa npes iosa cioneiwe.
a passwiweio na +wnwmnaia apxwiexiypa oi XVII zo cpezaia na XVIII s. rosopw w
ezwn zpyr axi cnamenwie noxpwsw namannsanw, a iesw c+c cip+mna z+cuena
xoncipyxuwn nocienenno wnw samenenw c xepemwzenw, xoeio wno ener sa
naroc+cionnwe.15 iiorasa zaiwpai w n+pswie csezenwn sa uemmw s zsoposeie, sa
z+cuenw iasanw,
yxpacenw c reomeipwuen opnameni, sa nonwxpomna ipaxiosxa na cienw w iasanw s
+wnwmaia na samo+nwie cnoese oi nacenenweio.
+mwie na rocnozapwie oi iosw nepwoz ociananw no cson xapaxiep c+mwie, xaxio w s
npezwmnwie sexose. ei+p orzan axmes zasa cneznaia xapaxiepwciwxa na
apxwiexiypaia na iesw +wnwma: ,ma momnw rocnozapw /s yce/, no iexnwie x+mw
oinocno rpazwsoio ne ca mnoro uennw, xaxio w no unna ypuwn, samoio iypuwie ne
owuai za ciponi ronemw x+mw."16
pasnwunwie xpawma na cipanaia ca ce sanaswnw zo namw znw neronnm pon x+mw,
cipoenw npes XVII w nauanoio na XVIII s. e ne ca eznaxsw no ronemwna, cipoe+,
pasnpezenenwe w yxpaca, xoeio npeznonara, ue cionanwie wm npwnazne+anw x+m
pasnwunw npocnonxw na samo+naia uaci oi +nrapcxoio nacenenwe, no nan-uecio na
oraiw i+prosuw.
esw x+mw c+ciasnnsai seue snauwienno pasnoopaswe oi apxwiexiypnw iwnose,
npezciasenw s pasnwuno passwiw opmw. iosa zasa ocnosanwe za ce rosopw sa
nanwuwe na nenpex+cnaia w oraia ipazwuwn s zomocipoeneio w oncnnsa pasuseia na
+wnwmnaia apxwiexiypa npes +nrapcxoio s+spa+zane.
+maia na aa Xya s pazeu, oinencxo, e wsrpazena s+pxy nwc+x xamenen uox+n
oi iannw, cs+psanw ,na seneu". n wma camo ezno nomemenwe c ronnmo ornwme,
semnen noz w es iasan. yx ce snwsa no nnxonxo ci+nana, xoeio noxassa, ue s+ipe
ne e sxapsan zowi+x w ue ezwn oi nan-sa+nwie eianw, npes xonio npemwnasa
ynxuwonannoio zwepenuwpane na +wnwmeio y scwuxw esponencxw napozw, a wmenno
oizennneio na nomemenwnia sa xopaia oi iesw sa +wsoinwie, e seue npemwnai sa
cionanwna na x+maia.
asnwxnncxaia x+ma s onpwsmwua /oxono n+psaia nonoswna na XVIII s./ w
ensoscxaia x+ma s amoxos /cpezaia na XVII n+psaia nonoswna na XVIII s./ ca
npezciaswienw na zsa pasnwunw iwna x+mw c zse nomemenwn. e ca npwsemnw, c+c
ci+noso-iannena xoncipyxuwn eznaia oi uamos, zpyraia oi z+os maiepwan. oz+i
e rnwnen, a noxpwsnaia uaci n+psonauanno wna swzwma. posopuwie ca manxw w ce
saisapni ois+ipe c nn+sramw ce z+cuenw xanauw. wcouwnaia zo iasancxwie rpezw e
1,95 w 1,75 m. asnwxnncxaia x+ma wna cocisenoci na osuap, ensoscxaia na
no-samo+en cionanwn, mo+e w i+proseu, sa xoeio nozcema ocioniencisoio, ue s
iosw panon, orai na wrnonwcien maiepwan, ion e nanpaswn x+maia cw oi ronemw
z+osw iannw.
+maia na Tanamanosw s enwua, asno+xo /n+psaia nonoswna na XVIIIs./, e
npezciaswien na
iwna ,paicxa x+ma", nomemenwnia na xonio ca pasnono+enw s z+nouwnaia.
npwsemweio ce nomemasanw zowi+x+i w semezencxwni wnseniap.17
+maia na anaosw s o+enuw, aposcxo18 /xpan na XVII nauanoio na XVIII s./,
w na wpwax s ece+p19 /oxono cpezaia na XVIII s./ nw npezciasni seue is+pze
passwiw opmw na +wnwmnwn eia+, xonio npw n+psaia wma owxnosena ci+noso-
iannena xoncipyxuwn oi uamos maiepwan, a npw siopaia c+mo ci+noso-iannena oi
z+os maiepwan, no snauwienno yc+s+pmencisysana.
coeno wniepecnw ca sanasenwie ciapw x+mw s ancxo /xpan na XVIIXVIII s./ w s
panacw zo +pnoso /XVIIXVIII s./. e npwnazne+ai x+m zsa nan+nno opwrwnannw,
xopenno pasnwunw iwna, a apxwiexiypaia w pasnpezenenweio wm ca zoxymeniwpanw
zocera camo s namaia cipana.
Xaz+wrsoprosaia x+ma w ennnosaia x+ma npezciasni npociwni w passwiwni iwn x+ma
s ancxo. e ca cipoenw sa oraiw xopa w ca wsrpazenw s zsaia eia+a wsunno oi
xam+x w sapo-nnc+uen pasisop. nazenw ca c npoiwsono+apnw wsonauww noz
iyxnenwie nozose w naz z+psenwie iasanw w c zsyxamepnw cxpwsanwma, npwrozenw sa
axiwsna oipana.20
onsnsaneio na iesw zope npemwcnenw s nan-ronemwie nozponociw x+mw-xpenociw ne
mo+e za ce oncnw camo c necwrypnoio nono+enwe na nacenenweio no speme na
ocmancxoio snazwueciso w c ocoenwie wswcxsanwn na samo+nwie cionanw. pw iosa s
n+psaia nonoswna na XVIII s., xoraio ancxo sanounano za ce passwsa
wxonomwuecxw, a uaci oi +wienwie my saoraienw, x+mwie-xpenociw seue
c+mecisysanw xaio nan+nno sas+pmenw apxwiexiypnw iwnose. osw axi zasa cepwosno
ocnosanwe za ce npeznonara c+mecisysaneio na z+nra w ycionuwsa apxwiexiypno-
cipowienna ipazwuwn.
onemwie apanamxw x+mw, +wnwma na oraiw xopa c+c cxpwsanwma w omwpnw zsopose,
orpazenw c swcoxw xamennw cienw, cswzeiencisysai sa samorsaneio na uaci oi
+nrapcxoio nacenenwe.
amennoio npwsemwe e npeznasnaueno sa cionancxw ny+zw, a eia++i sa +wseene.
xozoseie na iesw zse uaciw ca camocioniennw, no no-ronemwie x+mw wmai w
s+ipemna sp+sxa me+zy eia+wie upes sazno ci+nwme. a+nw enemeniw na
naroyciponcisoio ca cwciemwie sa oionnenwe, anwie w ioaneinwie.
nasnoio ci+nwme wsse+za s ronnm uapzax, xonio s no-pannwie x+mw wn oixpwi.
nero cionanwn+i npweman csowie noceiwienw. zna spaia
+ipemen wsrnez oi oncianuanwesaia x+ma s c. panacw /XVIII s./
X, I
320
sozw oi uapzaxa x+m manxa, oraio yxpacena cian, x+zeio n+x cionanxaia nocpemana
rociwie cw. nen rociwie npecnwsanw, xoraio ociasanw sa no-z+nro speme. osa
wna npwemnaia uaci na x+maia. az siopaia spaia ce namwpa c+mwncxoio +wnwme, zo
xoeio mo+eno za ce ciwrne npes saznaia ci+na. z+noio zo iasw ci+na ce namwpa
manxa ionna ciawuxa sa pozwnxaia wnw sa ciapwie pozwienw.
panamxwie zomose ca omwpnw /220230 xs. m sacipoena nnom/, c ronemw /2636
xs. m/, swcoxw /2,603,10 m/ w cseinw ciaw. nxnaia s+ipemna yxpaca e oraia w
pasnoopasna. n noxpwsa spaiaia, zonanwie w xanauwie na nposopuwie, opasysa
pamxw oxono spaiwie w pwsose s ropnw-
ie uaciw na cienwie, wsn+nsa nnocxociwie na iasa nwie.
nxow enemeniw na iasw yxpaca, xaio moiwsw opmw w iexnwxa, nec+mneno ca
cs+psanw c+c cia pwie mecinw ipazwuww, a npw zpyrw ce saennssa! wssecinw uy+zw
snwnnwn. +nrapcxwie manciopw c( oinacnnw isopuecxw x+m csonia paoia. pwmep sr
iosa ca ynwxannwie sasw c usein, xowio saemai mw poxo mncio s zexopauwnia, wmai
ciwnosw ocoe nociw, nan+nno pasnwunw oi onesw, xowio ce cpe mai no iosa speme
s+n oi cipanaia.21
+m +wnwmnaia apxwiexiypa ce oinacn w ap xwiexiypaia na xynwie, npeznasnauenw sa
nocionn no owiasane. pasrne+zanwn nepwoz iosa ca en cxw w cnaxwncxw +wnwma,
xowio no nauano ca npo z+n+enwe na onnpcxwie xynw oi iopaia +nrap cxa
z+p+asa.
o namw znw ca zomnw cpasnwienno zope sa nasenw ezna +wnwmna xyna s
xcienzwn /me+z? XVXVII s./ w zse +wnwmnw xynw s+s paua, uwe io nociponsane ce
oinacn owxnoseno x+m XVII s o inxnaia cyposa s+nmnoci, naxonwunw opmw swcoxo
pasnono+enwie sxozose w onnwuw coua-ezna no-panna enoxa.22
X. cmancxai; snaci ipyzno paspemasana s+scianosnsaneio n;
c+openwie uepxsw w ome no-ipyzno zonycxan; cipoe+a na nosw. oxonxoio wmano
iaxosa s+scia nosnsane wnw cipowienciso, io wno wsunno s p+ ueie na +nrapcxoio
nacenenwe, opranwswpano or nnxow no-samo+nw xopa wnw oi ecnacxw opranw sauww.
axa nanpwmep npes XV s. wn noznose] wncxwni manaciwp, a s meioxa my ,pnwua"
wn; wszwrnaia nosa uepxsa /1478/. onpasena w wsnw cana wna npes 1476 r. oi
xiwiopa azocnas as+] uepxsaia s paranescxwn manaciwp. pemwxos cxwn
manaciwp npezw xpan na XV s. xiwiop+i a zwson s+scianoswn xpama ,s. eoprw".
y+zoio snazwueciso w orpanwuenwie maie pwannw cpezcisa nossonnsanw na +nrapwie
z; ciponi camo eznoxopanw uepxsw, xaxswio ce cpe manw w npezw ocmancxoio
sasoesanwe. e ca man xw, nwcxw, wsrpazenw oi xam+nw w sapo-nnc+ue] pasisop, c
xamennw w no-pnzxo c iyxnenw csozose noxpwiw no owuan na npezxoznwn nepwoz c
xamen nw nnouw wnw c xepemwzw, napezenw nanpaso s+px csoza. esw uepxsw ca
eznoancwznw, c nonyxp+rno 1 no-pnzxo c mnoro+r+nno s+nmno ouepianwe na an
cwzaia. +psonauanno noseueio oi inx nnman; npwisop. +ipemnwie pasmepw na
xopaa ca cpe^ no oi 3 zo 5 m mwpwna w oi 4 zo 6 m z+n+wna, a sw couwnaia pnzxo
nazxs+pnn mwpwnaia. is+n i owxnoseno ca yxpacenw camo c nazspaina nwma opasa
na cseieua, a nonnxora w c+c cienonwc! s+pxy sanaznaia acaza. pe+wsenw
cioneim
X, I
epxsaia ,s. oropozwua" s auxoscxwn manaciwp /1604/ epxsaia ,seiw
apxanrenw" s c. panacw / X XVIII s./
znec scnezciswe noszwrane pasnwmeio na oxonnwn iepen u+pxswie ca xn+inanw s nero
w wsrne+zai ome no-cxpomnw w npwnennanw x+m semnia.
pwnyzenw za ce orpanwuai c wsrpa+zaneio camo na eznoxopanw uepxsw, manciopwie
i+pcenw w s inx s+smo+nw sapwaniw. axa napez c opmaia na yz+n+en npaso+r+nnwx
c rnazxw cienw w ancwza na wsiox, xaxswio ca ,s. wmwi+p" s oomeso /npezw
1488 r./, ,s. oropozwua" s paranescxwn manaciwp, ,s. apacxesa" s +pnoso,
ce cipoenw
w uepxsw c nesnwuw na cesepnaia w na x+naia ciena. zpyrw cnyuaw cipanwunwie
cienw w csoz+i ce wsnacnnw npez sanaznaia acaza, sa za ce nozuepiae no iosw
nauwn no-cwnno sxoz+i, xaxio iosa e nanpaseno npw uepxsaia ,s. wxona" s c.
iyzena, epnwmxo. niepwop+i wn apxwiexiypno oorainsan upes snacnneio na
nnxow xoncipyxiwsnw enemeniw, xowio npw manxwie pasmepw na crpazwie ne wnw
nano+wiennw; nonnxora noz csoza wnw nociasnnw noznopnw apxw s+pxy xonsonw /,s.
an-ienenmon" s+s wzwn, XVI s./, s+pxy nwnacipw /,s. apxanrenw" s yxoscxwn
manaciwp, 1624 r./ wnw wnw wssw+zanw apxazw xpan cesepnaia w xpan x+naia
ciena /,pxanren wxawn" s opanosuw, xcienzwncxo, XVI s. w uepxsaia s
wnwncxwn ma-
321
\
naciwp, pesnwmxo, XVIXVII s./. ncwzwie wnw c pasnwuna ronemwna w wsrpa+zanw,
cxpwi noz om noxpws, cnnn xynon /,,s. apxanrenw" s panacw/ w manxw
xynonoopasnw szn+naiwnw s csoza me+zy noznopnwie apxw /,o+zeciso Xpwcioso"/.
ienwie w csoz+i w na nan-manxwie uepxsw wnw noxpwiw c+c cienonwcw, xowio
saezno c pesenwie z+psenw wxonociacw wmai uecio ronnma xyzo+ecisena cionnoci w
snauenwe sa wciopwnia na +nrapcxaia xyniypa.
coeno wniepecnw ca cezemie uepxsw s panacw. e npwzownw csonia oxonuaienna
opma nocienenno s pesyniai na npwciponsane. an-ciapaia oi inx e ,o+zeciso
Xpwcioso". xo ce c+zw no naznwca s+s s+nmnwn npwisop, cienonwcwie iam wnw
sas+pmenw s nauanoio na XVII s. nanws+i na xoncipyxuwnia w na cipowiennaia
iexnwxa pasxpwsa nnxonxo nocnezosaiennw nepwoza na pasmwpnsane, xoeio zasa
ocnosanwe za ce npeznonara, ue n+psonauannaia eznoxopana uepxsa es npwisop
c+mecisysa oi npezw ocmancxoio nameciswe.
zwncisenaia ronnma uepxsa, sanasena zo namw znw /,s. oropozwua" s auxoscxwn
manaciwp zo cenosrpaz/, e nocipoena s 1604 r. na mncioio na no-ciapa crpaza,
c+mo iaxa c nesnwuw. n zaiwpa nasnpno oi spemeio na ocnosasaneio na manaciwpa.
srpazena e oi iyxnw w e onwuosana ois+n c mecien mpamop. snwcsana e na zsa
n+iw s 1634 w s 1850 r.
2. Iwsonwc
I XV . onwiwuecxwie w couwannwie ycnoswn s +nrapwn
cnez ocmancxoio sasoesanwe ne wnw naronpwninw sa passwiweio na wsxycisoio.
nez nazaneio na +nrapcxaia z+p+asa wnw npemaxnaiw nouiw scwuxw c+mecisysamw
zoiorasa cwnw, xowio ciwmynwpanw c+szasaneio na owuwanno, ocoeno na
monymenianno wsxyciso. namwie semw nwncsai nameinwuw na monymeniannoio
wsxyciso oi n+pswie ce-zem-ocem zeceiwneiwn na pocisoio. axio npes
peznosexosweio, iaxa w no speme na uy+zoio snazwueciso no-ronnmaia uaci oi
zyxosnwie nponsw wnw cs+psanw c u+pxsaia. amo u+pxosnoio wsxyciso /cienonwcw,
wxonw, pesw, mwnwaixpw w zp./ morno za ce passwsa xaio nonyowuwanno wsxyciso.
+mecisysai mnoro npwmepw, oi xowio ce sw+za, ue s+npexw ipyznaia ocianosxa
+nrapcxaia napoznocina ipazwuwn s onaciia na +wsonwcia noxassana saene+wienna
ycionuwsoci.
a pasnwxa oi owuwannwie npezciaswiennw
nameinwuw na npezmecisysamaia enoxa npes iosw
322 nepwoz wniepwop+i na manxwie no cson pasmep uep-
X, I
xsw c+mo wn yxpacnsan, no seue mnoro no-cxpomno c+c cienna +wsonwc w wxonw.
axio s cipowiencisoio wnw wsociasenw nnxow oi xnacwuecxwie maiepwanw,
npwzasamw na crpazwie ne camo szpaswna, no w nnc+x, iaxa w s zexopauwnia
npeciananw za +zai ynoipensanw rnasypnaia xepamwxa, mosanxaia sa cienna yxpaca
w zp.
i xpan na XV s. ca sanasenw nnxonxo uep-xswuw c+c cienonwcnw yxpacw, noxassamw
pasnwmeio na monymeniannaia +wsonwc s +nrapwn. i inx nan-panna e +wsonwcia s
uepxsaia ,s. oropozwua wiomxa" s paranescxwn manaciwp, c+szazena npes 1476
r. c+c cpezcisaia na mecinwn n+pseneu azocnas as+p. npwisopa na cesepnaia w
na sanaznaia ciena wnw wsopasenw xiwiop+i c +ena my wza w ome zse nwua
iaxwa w wxona, unenose na nerosaia amwnwn.
sanazecei rozwnw no-x+cno, s 1488 r., cnopez s+snomenaiennwn naznwc mecinwni
zyxosnwx nepomonax eowi c+c cwnoseie cw non wmwi+p w orzan yxpacwnw inxnaia
uepxswua ,s. wmwi+p" s oomescxwn manaciwp. 1491 r. wna wsnwcana uepxsaia
,s. ei+p w asen" s meioxa ,pnwua" nezaneu oi wncxwn manaciwp, a cnez zse
rozwnw /1493/ c+c cpezcisaia na xiwiopa azwson no spemeio na cowncxwn
mwipononwi a-neswi ocnosnwie cienonwcw s u+pxsaia ,s. eoprw" s pemwxoscxwn
manaciwp. opipei+i na zapwienn saezno c opaswie na +ena my, na zseie my
nouwnanw zeua ozop w parana w na cowncxwn mwipononwi aneswi ce namwpai na
cesepnaia ciena s npezzsepweio. i iosw nepwoz escnopno zaiwpa rnasnaia uaci oi
cienonwcwie s ,s. eixa /apacxesa/ amapz+wncxa" s ueni+pa na own w nnxow oi
cienonwcwie s npezzsepweio na uepxsaia ,s. wxona" s c. anoiwna. coeno
wniepecnw ca cienonwcwie s nocipoenwn npes XIII s. xpam ,ei+p w asen" s
+pnoso, onosen seponino s xpan na XV s. a rpanwuaia me+zy XV w XVI s. /1500/
e c+szazen snymwiennwni cienonwcen ancam+n na uepxsaia ,s. Uoan orocnos" s
oranoscxwn manaciwp.23
spoenwie nameinwuw wmai mnoro omw uepiw s wxonorpacxaia cw cxema, xonio ce
onpezennna oi iwna na crpazaia, xaio cnezsana ipazwuwnia na yxpacaia s
eznoxopanwie eznoancwznw xpamose, pasnpocipanenw s +nrapwn npes npezwmnwie zsa
sexa. wxnoseno s xonxaia /mwzoopasnaia szn+naiwna/ na neronnmaia ancwza ce
nomecisano wsopa+enweio na oropozwua ,Twpman ne-ec", zony cuenaia
,oxnonenwe na +episaia", u+pxosnwie oiuw w znxonw, na ipwymannaia apxa
,+snecenwe" wnw ,eizeceinwua", a zony scipanw ,narosemenwe", s senwia na
csoza Xpwcioc anioxpaiop /cez+p+wien/, Xpwcioc many-
wn /nazwni Xpwcioc/ w asaoi /or oieu/, orpazenw oi mezanwonw wnw nonywrypw
na npopouw w anocionw. azony no cienwie na csoza ce pasnonaranw s ezwn wnw zsa
peza esanrencxw cx+eiw. Xapaxiepen enemeni na yxpacaia, saseman oi npezxoznoio
cioneiwe, wn nonc+i oi mezanwonw c opaswie na m+uenwuw, neuwienw, npenozonw
oiuw w zp. an-zony, nwso zo spwienn, na cesepnaia w x+naia ciena wnw pwcysanw
mwpoxo nouwianwie cseiuw-sownw. a sanaznaia ciena naz sxoza cionno newsmennoio
,cnenwe oropozwuno", a zony apxanren wxawn xaio naswien na zsepwie na xpama
w ocnosaienwie na uapwrpazcxaia uepxsa ,s. own" oncianiwn w nena.
npezzsepweio nan-uecio ce wsopasnsan ,ipamnwni c+z" w cuenw oi +wiwnia na
cseiuwie, na xowio e nocseien xpam+i. yx wno mncioio w na xiwiopcxwie
nopipeiw.
ienonwcia oi pasrne+zanoio speme s ciwnoso oinomenwe cnezsana ipazwuwnia na
wsxycisoio oi XIV s. c+c csonia zsywsmepnoci w nnocxoci. cnosnwie cpezcisa, c
xowio e peanwswpana, wnw zexopaiwsnoio neino w nwnwnia, upes xowio ce nociwrana
ciwnwswpanaia ycnosna opma. pocipancisenoio nauano s nen nouiw ne
c+mecisysano. nxow oi nameinwuwie /yxpacwie na uepxswie ,s. eoprw" s
pemwxoscxwn manaciwp, ,s. ei+p w asen" s +pnoso, ,Uoan orocnos" s
oranoscxwn manaciwp w uepxsaia s meioxa ,pnwua"/ xaio unno wnw npoz+n+enwe na
nan-zopwie ipazwuww na owuwannaia nwnwn s wsxycisoio oi npezmecisysamwn
nepwoz. e ce oinwuasanw c xapmonwunw nponopuww, ysepena pwcynxa, wswcxan
xonopwi, iouna nwnenna ciwnwsauwn w noxassanw snauwienen npoecwonanws+m.
pamxwie na s+smo+noio iexnwie asiopw ce onwisanw za cnassai saz+n+wiennaia
sp+sxa me+zy +wsonwc w apxwiexiypa, za c+xpannsai monymeniannoio s+szenciswe na
cienonwcia. zpyrw cnyuaw oaue /s paranescxwn w s oomes-cxwn manaciwp,
npezzsepweio na xpama s anoiw-na/ iasw ipazwuwn ce ryena. pxwiexionwunaia
unnoci, nponopuwwie s pasnono+enweio na yxpacaia w s pwcynxaia nocienenno
ociasanw na sazen nnan. xonociacwie wnw manxw, onpocienw, c ezna pesa.
amennwie xononw w penew ne ce wsnonsysanw. +s scwuxw cienonwcw sa cmeixa na
i+p+ecisenociia na npezen nnan wsn+xsana emouwonannaia cipana, nozcwnena oi
oraiwn excnpecwsen xonopwi /opaswie na cseiuwie-sownw s pemwxosuw,
paranesuw, na cseiuwie oi n+pswn perwci+p s ,s. ei+p w asen" s +pnoso w
ora-noso/. xueni+i nazan ne ionxosa s+pxy omoio xomnoswuwonno pasnono+enwe na
zexopauwnia no cienwie, xonxoio s+pxy wspaswiennociia na oizennwn opas, wrypa
w np.
Xapaxiepna uepia na scwuxw nameinwuw na u+pxosnaia monymenianna +wsonwc oi XV s.
e, ue s+snomenaiennwie w c+nposo+zamwie wsopa+enwnia naznwcw es wsxnxuenwe ca
na +nrapcxw eswx. osw axi nsno noxassa, ue Hapwrpazcxaia naipwapmwn sce ome
ne e ycnnna za cw ocwrypw p+xosozno mncio s penwrwosnwn +wsoi na nopoenwn oi
ocmanuwie +nrapcxw napoz.
i iosw nepwoz ca sanasenw nnxonxo wniepecnw wxonw. nan-pannaia oi inx ,s.
pcenwn" /auwonannwn mysen ,wncxw manaciwp"/ upes c+oinomenweio me+zy
pwcynxaia, s xonio wma wssecien npwmwiwsws+m, w oraiwn ion+n xonopwi e
nociwrnaio cwnno s+szenciswe. wzwmw ca cnezwie na ezna apxawuna ipazwuwn, xonio
c+mecisysa s cienonwcwie na nnxow nameinwuw s anazna +nrapwn w ce uyscisysa
nozuepiano napoznaia ienzenuwn s +wsonwcia.
i xpan na XV s. ca wxonwie ,Xpwcioc ce-z+p+wien" oi pemwxoscxwn manaciwp,
xonio wma mnoro omw ciwnosw uepiw c+c cienonwcwie oi 1493 r. s ciapaia uepxsa
na owienia, wxonaia ,encwc" oi auxoscxwn manaciwp /cera s auwonannaia
xyzo+ecisena ranepwn/ c zaiwposxa 1495 r., ,Xpwcioc cez+p+wien" /oi owncxo/ ,
wxonwie ,cnenwe" w ,peienwe" /auwonannwn mysen ,wncxw manaciwp"/,
npowsxo+zamw oi uepxsaia s meioxa ,pnwua", w zp.24 srne+za, ue uecio eznw w
c+mw xyzo+nwuw ca wspaoisanw w cienonwcwie, w wxonwie. ocouenwie wxonw s
cx+ei-no-iemaiwuno w xomnoswuwonno oinomenwe mnoro nanomnni wxononwcia oi
mwnanaia enoxa, no ce nanxzasa wssecino orpynsane na opmaia. nez iosw nepwoz
w s wxononwcia naci+nsa speme, npes xoeio, xaxio wsrne+za, ne ce c+szasai nosw
npowssezenwn.
pes n+psaia nonoswna na XV s. s +nrapwn sa nnxonxo zeceiwneiwn nouiw ce
npex+cnana ipazwuwnia na xnw+naia wnxcipauwn. zsa npes siopaia nonoswna na iosa
cioneiwe, maxap w pnzxo, ce nonsnsanw isopw w oi iosw +anp. anasenw ca nnxonxo
wnxcipwpanw p+xonwca. e, paswpa ce, ne ca seue iaxa oraio yxpacenw, xaxio
nanpwmep san nexcanzposoio esanrenwe, npenwc+i na anacwe-saia xponwxa,
omwuoswni ncaniwp w zpyrw nozonw oi XIV s. nxcipauwwie ce c+szasanw wnw s
nnxow oi sai+nienwie manaciwpw na cipanaia, wnw s c+ceznwie npasocnasnw semw,
x+zeio wsnranw nnxow oi xnw+osnwuwie w xyzo+nwuwie cnez namecisweio.
p+xonwcwie oi iasw enoxa no-pnzxo ce cpemai xomnoswuwonnw /pasxassaiennw/
wnxcipauww. pazwuwonnw wsopa+enwn na esanrenwciwie, oraiw iwiynnw cipanwuw w
saciasxw wma s nen-uancxoio esanrenwe /c+xpannsano s H+pxosnwn mysen/.
, *~~ # >
m *>
\ - ;
nx
''mu*s0*
*4|'
wnxcipauwwie na zsaia nameinwxa nex-canzpwnia w ponncxaia npwiua /
,wpwn w eiozwn"/ e nponsen xapaxiepnwni sa XIV s. wniepec x+m wciopwxo-
xponwxannwie pasxasw. am ce uyscisysai sanaznw snwnnwn. +npexw ue, omo sseio,
ce cipemw za cnezsa necinmaia ipazwuwn na iosw sex, yxpacaia na xnwrwie npes
pasrne+zanwn nepwoz nocienenno oeznnsa, wnxcipwpanwie nwciose opeznsai, ciwn+i
na wsopa+enwnia ciasa no-rpy. ecio xyzo+nwuwie ce sazosonnsai camo c zpenw
zexopaiwsnw enemeniw na nnxow cipanwuw onoicxoio esanrenwe /noszwscxa
napozna wnwoiexa/, wxozwmosoio esanrenwe /H+pxosnwn mysen/, wncxwn nanerwpwx
na nazwcnas pamaiwx, Tecioznesa /wncxwn manaciwp/ w zp.,25 xaio cw cny+ai c
nneienwunwn opnameni, c iepaiono-rwunw enemeniw /i.e. c npwuyznwsw wrypw na
ssepose/, c xpacwsw nauannw yxsw w np. ce ome wno nanwue snauwienno
manciopciso, wspaseno s oraiciso na useioseie w wsn+nneno s ipazwuwonnaia
iemnepna w xneesa iexnwxa w zopw nosnaia.
I XVI . powssezenwnia na +wsonwcia oi XVI s. s+s
scwuxw nennw +anpose, wsrne+za, ce c+szasanw is+pze oix+cnaio ezno oi zpyro, s
saisopenw perwonannw ycnoswn, es asiopwie wm za ca wmanw wnopmauwn sa
xyzo+ecisenwie nponsw s zpyrwie onaciw w s+smo+noci sa omen na nosociw.
i nauanoio na cnomenaioio cioneiwe ne ca c+xpanenw +wsonwcnw isopw. ssecinw
ca csezenwnia sa cyposwie napezw na cynian enwm1,xow-io nac+puasanw
anaiwswpanwie moxamezanw x+m macoso c+apnne na xpwciwnncxwie xpamose, sa
npesp+maneio wm s z+amww w sa nacwncisenoio no-moxamezanusane na npasocnasnoio
nacenenwe na uenw panonw. e+xoio maiepwanno nono+enwe na +nrapcxoio nacenenwe
c+mo zonpwnecno sa namannsaneio na npowssezenwnia na wsxycisoio ocoeno na
monymeniannaia +wsonwc. i zpyra cipana, iosa e nepwoz, xoraio cnez
oxonuaiennoio noxopnsane na anxancxwie z+p+asw rp+uxoio zyxosenciso
narozapenwe na s+scianosenaia zennoci na Hapwrpazcxaia naipwapmwn ycnnno za
zowe p+xosozno mncio naz penwrwosnwn +wsoi na ociananwie cipanw w ocoeno s
+nrapcxwie semw. nocienennoio ycianosnsane na iasw xeremonwn rp+uxoio snwnnwe
s wsxycisoio sanounano za ce s+snpwema xaio owuwanna nwnwn, a nnxow naznwcw no
wxonwie w cienonwcwie za ce nwmai na rp+uxw eswx.
amo no wsxnxuenwe iyx w iam ce nonsnsana cienonwcna yxpaca, xax+sio e cnyuani c
parmen-
ienonwc oi uepxsaia s paranescxwn manaciwp /XV s./
iapnaia +wsonwc s nemepnaia uepxsa na wc-ipemxwn manaciwp ,s. Uoan orocnos".
on wn onosen oi xiwiopa san yos npes 1540 r. an-uecio c+szasaneio na nosw
cienonwcnw ancamnw wno cs+psano c onosnsaneio na ciapw nociponxw. pes
siopaia nonoswna na XVI s. wna wsn+nnena nan-pannaia yxpaca na uepxsaia
,o+zeciso Xpwcioso" s panacw.
ece+p, xonio wman sa+no i+proscxo snauenwe xaio npwcianwme na epno mope w
ce nonsysan c npwswnerww npes 1593 r., wna onosena w wsnwcana ronnmaia crpaza
na ciapaia cpeznosexosna aswnwxa ,s. iean" /osaia mwipononwn/.
s nnxow manxw cenwma w manaciwpw s+s s+ipemnociia na cipanaia ce c+szanw
nameinwuw na monymeniannaia u+pxosna +wsonwc. axwsa ca cienonwcwie s uepxsaia
,s. san wncxw" s ypwno oi 1596 r., s napaxnwca s o+encxwn manaciwp oi 1597
r. w yxpacaia na uepxsaia ,s. eixa" s c. yxoso, ianxezwmwiposcxo, oi 1598 r.
i iosw nepwoz seponino zaiwpai cienonwcwie s xpama s nemnwmxwn manaciwp, s
uepxsaia ,s. nwn" s ipyneuxwn manaciwp w na sanaznaia ciena na uepxsaia
,oropozwua wiomxa" s paranescxwn manaciwp, x+zeio wsopa+enweio na ipwmaia
cseiuw na xone, noezwienw na snoio, npasw sneuainenwe w c+c cx+eia, w c
manciopcisoio na wsn+nnenweio. ciai+uwie oi cienonwcna yxpaca s uepxsaia
,pxanren wxawn" s p+ncxwn manaciwp w +wsonwcia na nocipoenaia s nenpwci+nnw
cxanw uep-xswua ,s. oropozwua" npw asowmxwn manaciwp cnezsa za ce oinecai
c+mo x+m siopaia nonoswna w xpan na XVI s.26 yx ipnsa za ce oiene+w zenoio na
wmen orpacxw, monax-xyzo+nwx oi +nrapcxwn manaciwp ,orpa" s seia ropa,
passwn ronnma zennoci no s+scianosnsaneio w yxpacnsaneio na mnoro uepxsw w
manaciwpw s owncxo w anazna +nrapwn s xpan na XVI w nauanoio na XVII s.
oseueio oi cnomenaiwie nameinwuw ce oinwuasai c ezwnen ciwn w wmai nemo omo s
wzenno-ec-ieiwuecxwn cw onwx. osa e ezna c+scem nosa +wsonwc, c zpyro ycemane
sa nponopuwnia me+zy ne-ocoeno npezciaswiennaia apxwiexiypa w ciennaia yxpaca.
es za ce oix+csa oi swsaniwncxaia ipazwuwn, in noxassa nnxow pasnwunw wzenno-
xyzo-+ecisenw, iemaiwunw w xonopwinw i+pcenwn.
eneswie na iosa ciwnoso onosnsane ce sw+zai s+s sp+maneio x+m wzeanwswpanwn
enwnwciwuen iwn, x+m ciernaioci w pasnosecwe s xomnoswuwonnoio pemenwe, s
pwcynxaia w pwi+ma. nwmanweio wno c+cpezoioueno s+pxy oizennoio wsopa+enwe, s
xoeio wsz+n+enwie nponopuww na wrypwie, iounaia nwnwn, rosopema seue s wssecina
cienen w sa oema, w npxaia xonipacina useinoci
,;
% I 1
1 I :],y
? , 1 ::;:. -
.. n , :
1
i e #1 ?. '
* <' 1 < .
x 41. x1 /
'-> V
!]
..y. . ..
' 1 n*"1
X;
-
m ,......
...... 1 -'>:
326
wnw ocnosno nauano. onsnsanw ce w nosw cx+eiw, xowio pasmwpnsanw iemaiwunwn
oxsai na monymeniannaia yxpaca w in ciasana sce noseue pasxassaienna,
zwzaxiwuna. cipeme+a cw za noxa+ai scwuxo xyzo+nwuwie ce snycxanw s
nozponociw, ysenwuasanw pon na wrypwie, nopazw xoeio ie wszpennsai. cwuxo
iosa ce npaseno c+c snauwienna npoecwonanna semwna. omaia nasw-zaienno-
nosecisosaienna ienzenuwn ronnma nonynnpnoci npwzowsanw iemaia ,ipamnwni c+z"
w uwxnwie oi +wsoia na Xpwcioc w oropozwua. coeno nonynnpnw ciasanw opaswie
na cseiuwie-sownw eoprw w wmwi+p, xowio ce s+snpwemai xaio oim+ciwienw cpemy
iwpanwna.
osw ciwn ce oopmn na no-oizaneuenwie
+ipemen wsrnez na ipanesapwnia s auxoscxwn manaciwp, cipoena npes XVII s.
rp+uxw ociposw, xowio wmanw csooznw sp+sxw ( ianwn w ocoeno c aienweiaia
oxono cseiorop cxwie manaciwpw, uwnio ponn napacisa cnez XV s am ce nasenw w
passwsanw nan-zopwie ipazwuww s onaciia na nwiepaiypaia w wsopaswiennwie ws
xycisa /monymenianna +wsonwc, wxononwc, mwnwa ixpa, z+psopesa, meianna
nnaciwxa/, s apxwiex iypaia w np. am ce npepaoisanw w npwcnoconsa nw x+m
wswcxsanwnia na enoxaia wxonorpacxwie y iexnonorwunwie nap+unwuw /epmenwwie/ sa
man ciopwie-sorpaw. aiosa cnezsaneio na npeznwca
X, I
nwnia na seia ropa wno ener na swcox npoecwonanws+m, no w na snpnoci x+m
zormaiwunwie w xa-nonwunwie wswcxsanwn.
axio w npw monymeniannaia +wsonwc, oi n+pswie zeceiwneiwn na XVI s. s +nrapwn
nnma sanasenw opasuw na wxononwcia. zwncisenwie nosnaiw nw wxonw oi iosa speme
ca ,oropozwua +-iesozwienxa" /1541/ w ,oropozwua +iesozwien-xa c anocionwie"
oi uepxsaia ,s. oropozwua" s osonon. i siopaia nonoswna na sexa wma iouno
zaiwpanw nnxonxo wxonw ,oropozwua +ieso-zwienxa c npopouw" /1566/ oi
ece+p, ,encwc" oi 1577 r. /H+pxosen mysen/ w ,iaposaseina ipowua", pwcysana
s 1598 r. oi manciop eznnxo oi oseu /s c+mwn mysen/. +m iosa speme mo+e w ce
oinacni xpacwswie w swcoxoxyzo+ecisenw wxonw ,oropozwua +iesozwienxa" s
H+pxosnwn mysen, ,Xpwcioc cez+p+wien" oi uepxsaia ,s. san" s ece+p, ,s.
eoprw na ipon" /ysenuan/ oi noszws, cera s auwonannaia xyzo+ecisena ranepwn,
,oropozwua aniosacwnwca" /cesnazwuwua/ oi xionon /s auwonannaia
xyzo+ecisena ranepwn/, ,oropozwua +iesozwienxa" oi osonon /H+pxosen mysen/,
penena wxona ,s. eoprw w cs. wmwi+p" oi osonon /H+pxosen mysen/.27 ozono
na monymeniannaia +wsonwc s wxonaia c+mo ce ysenwuasa i+p+ecisenoio s+szenciswe,
xoeio ce nociwrano upes npxoio zexopaiwsno oraiciso na useioseie w pwi+ma, upes
iounaia ciwnwswpana nwnwn, wmama nonnxora zopw camouenen xapaxiep.
pes XVI s. ce c+szasai snauwienen pon nameinwuw na xnw+naia wnxcipauwn. +ipe,
a w s+n oi cipanaia ce npenwcsanw mnoro u+pxosnw xnwrw na +nrapcxw eswx, ronnma
uaci oi xowio ce yxpacnsanw c mwnwaixpw. osa wnw npezwmno esanrenwn w
copnwuw, yxpacenw nan-uecio c opnameniw w camo iyx-iam c nnxon wrypa
epenwmxoio esanrenwe /H+pxosen mysen/, ycwncxoio esanrenwe, nwncxoio
esanrenwe, ipononcxoio esanrenwe oi 1595 r., pynnwmxoio, yuascxoio esanrenwe
oi wncxwn manaciwp w zp.28 Tecinazeceioio cioneiwe s +nrapwn wno rpanwuaia,
zo xonio xnw+naia yxpaca ce wsn+nnnsa na ipazwuwonnoio npoe-cwonanno-iexnwuecxo
pasnwme.
I XVII . ciopwuec xwni on, s+pxy xonio ce passwsa wsxycisoio na
XVII s., e no-pasnwuen oi n+pswie sexose na pocisoio. i iosw sex s +nrapwn ca
sanasenw mnoro no-ronnm pon npowssezenwn na +wsonwcia. +m n+pswie my
zeceiwneiwn ce oinacni cienonwcwie oi uepxswie ,s. oropozwua" s apnyxoscxwn
manaciwp /1602/, ,s. wxona" s ecnascxwn manaciwp /1616/, ,s. eoprw" s
+pnoso /1612/, ,s. eozop wpon w eozop ipaiwnai" s c. o+pcxo, asno+xo /
1614/, ,s. nac" s nwncxwn manac-
iwp /1626/, ,s. wxona" s c. apwua, amoxoscxo, w zp.29ocseiwiennwie naznwcw
w napoznociia na xiwiopwie oi xpamoseie s apnyxoscxwn, s nwncxwn w s
ecnascxwn manaciwp, oi iesw s o+pcxo w s c. apwua rosopni zenciswienno, ue
napez c rp+uxwie npwswnerwposanw cnoese ce wsnsnsanw w +nrapcxw sananiuww w
i+prosuw. sz+p+ana noseue oi zsa sexa ie+xw wsnwianwn, +nrapcxaia napoznoci
sanounana za saszpasnsa csowie noswuww w s wia, w s omecisenwn +wsoi.
acwnwnwie ce sp+sxw c+c cseioropcxwie manaciwpw ne wnw es snauenwe sa
iorasamnwie zyxosnw w xyniypnw nponsw.
pes XVII s. wsn+xsai zapwienw xaio iaxwn c+c cwnoseie, painia w unnaia cw
amwnwn, napwcysanw na cienwie na uepxsaia s o+pcxo, xiwiop+i npowrymen
ranwn, npoionon anzen w zacxan eznnxo, cs+psanw c+c cienonwcwie s apny-xoso.
ce no-uecio cpemamw ce naznwcw na cnasnncxw w +nrapcxw cseiuw /o+pcxo,
ecnasuw, apwua, nwncxwn manaciwp/ rosopni sa nopacnanwie s+smo+nociw na
nacenenweio. a c++anenwe ociananw ca manxo zoxymeniw sa xonxpeinwie zena na
wmen orpacxw, no nerosoio yuaciwe s yxpacaia na uepxswie s yxozoncxwn w s
ypwnoscxwn manaciwp e escnopno. on paoiwn w s ecnascxwn manaciwp, x+zeio ca
namepenw p+xonwcw oi nero.
i 40-ie rozwnw na XVII s. ce c+szasai snauwiennw no xaueciso w oem sa spemeio
cw +wsonwcnw ancamnw cienonwcwie oi siopwn eian na yxpacaia s uepxsaia
,o+zeciso Xpwcioso" s panacw /16321649/ c mno+eciso xiwiopw mecinw +wienw w
cienonwcwie s ipanesapwnia w rnasnaia uepxsa na auxoscxwn manaciwp /1643/.
cpezaia w npes siopaia nonoswna na c+moio cioneiwe seue wma mnoro cienonwcw no
scwuxw xpawma na cipanaia s uepxswie ,s. anienenmon" s+s wzwn /1646/, ,s.
eoprw" s panacw /1661/, s xocinwuaia na o+encxwn manaciwp /1662/, ,pxanren
wxawn" s wnwncxwn manaciwp, ,s. ei+p w asen" s swmos, ,s. apwna" s
+pnoso /cera ynwmo+ena/, ,s. ianacwn" s c. panacw oi 1667 r.. ,s. nwn" w
,s. ianacwn" s oomeso w zp. nnxow oi c+mecisysamwie no-ciapw xpamose
yxpacaia ce onosnsa, nanpwmep na sanaznaia ciena na uepxsaia ,s. eoprw" s
pemwxoscxwn manaciwp, s+pxy csoza na uepxsaia ,s. eixa amapz+wn-cxa" s
own, s ranepwnia na uepxsaia ,s. ei+p w asen" s +pnoso. nnxow cenwma
panacw, +pnoso, ece+p, wzwn w oomeso wsai wsnwcanw no nnxonxo
uepxsw.30
apoznocinaia npwnazne+noci na xiwiopwie w manciopwie, xowio c+szasai iesw
nameinwuw, ne-nascnx+ze mo+e za ce onpezenw. axwsa ca cnyuaw-
ie c uepxsaia w ipanesapwnia na auxoscxwn manaciwp, c xocinwuaia na o+encxwn
manaciwp w c uepxsaia ,s. eoprw" s +pnoso, x+zeio naznwcwie ca na rp+uxw
eswx, no s uepxswie na panacw s rp+uxwn iexci wma mnoro cnaswsmw, oi xoeio ce
sw+za, ue manciopwie ne ca snaenw zope rp+uxw, a s apnyxoso, o+pcxo,
ecnasuw, apwua, nw-no, wzwn, swmos, ,s. nwn" w ,s. ianacwn" s oomeso,
,s. apwna" s +pnoso, wnwncxwn manaciwp, uepxsaia s c. pwon ne camo
naznwcwie ca na +nrapcxw eswx, no w xiwiopwie ca +nrapw.
Xyzo+ecisenwie xauecisa na wspoenwie isopw ca is+pze pasnwunw. no-pannwie
wsme+zy inx /apnyxoso, ecnasuw, ,s.eoprw" w ranepwnia na ,s. ei+p w asen"
s +pnoso, auxoscxwn manaciwp/ wma cipeme+ za ce c+xpanw ipazwuwonnaia,
pernameniwpana oi u+pxosnwie c+opw w wxonorpacxwie nap+unwuw nopma. e ene+ai
w nan-swcoxoio pasnwme na +wsonwcia oi enoxaia. pw inx, a w s+s scwuxw ociananw
nameinwuw nwnwnia w zexopaiwsnoio neino wrpani ocnosna ponn npw wsrpa+zane na
opmaia. ecio n+iw nensa++i w apxwiexiypnwni on, maxap w ycnosno paspaoienw,
ca nocionnen enemeni s mnorowrypnw-ie xomnoswuww.
opazw macosoio pasnpocipanenwe na iosa wsxyciso nnxow nameinwuw, xaio nanpwmep
,s. wxona" s apwua, ,pxanren wxawn" s wnwn-uw, uaci oi cienonwcwie s ,s.
apxanrenw" w ,o+zeciso Xpwcioso" s panacw, ca no-npwmwiwsnw, c napymen pwi+m
w nponopuww, c+c cxemaiwswpanw w cx+cenw wrypw. xanonwunwie cx+eiw nasnwsanw
mnoro momeniw, nanxzasanw s +wsoia, iaxa ue nnxow isopw ciasanw nocwienw na
zemoxpaiwunw ienzenuww. anciopwie wm wsociasni mwciwxaia w oisneuenwie opasw,
a s nnxow cnyuaw zopw ce op+mai x+m naiypaia w x+m saowxannmaia rw
zenciswiennoci.
sneuenweio no nozponociwie s wniepec na zwzaxiwuno-noxasnoio nauano oaue sozw
x+m sarysane na ciporwn naxonws+m, npwc+m na wsxycisoio oi npezwmnwie nepwozw.
cienonwcnwie ancamnw ce s+se+zai mnoro nosw cx+eiw wnw ce oiennssa sp+mane
x+m wsociasenw cx+eiw oi mwnanoio peso ceeso c aniwunwie wnocow /auxoso,
,o+zeciso Xpwcioso" w ,s. wmwi+p" s panacw/, menonosw /xanenzap c
m+uenwuecisaia na cseiuw/ s ,o+zeciso Xpwcioso" w s ranepwnia s uepxsaia ,s.
ei+p w asen" s +pnoso, Tecioznesa /c+isopenweio na cseia/, cenencxwie
c+opw, onenoio na +wsoia /ozwax/, +wiwn na mnoro cseiuw /ocoeno na cs.
eoprw/. Iwsonwcia xaio ue nw wma sa sazaua za noxa+e na spwienn c npezennw
nozponociw scwuxw nepcona-
+w oi u+pxosnaia wciopwn w za ro sanosnae c ie> nwie zena, sa za my snymw
ysa+enwe w cipeme+ s nozpa+anwe na nozswswie wm.
pes XVII s. ce macoswswpa w c+szasaneio n wxonw. opmwnw ce nnxonxo ueni+pa
ece+p +pnoso w panon+i my, paua, iponone, auxosc noszws, anazna +nrapwn
/own, o+pcxc oomeso, oranoso, enuwn, wncxw manaciwp ennwx/. nnxow oi
wxonwie, xaio ,Xpwcioc c nwx apxwepen" s ece+p oi 1604 r., ,Xpwcioc c<
z+p+wien" w ,oropozwua +iesozwienxa" c+m oi ece+p, ,s. Uoan pezieua c
+wiwn" oi eznc wmennwn napaxnwc s uepxsaia ,o+zeciso Xpwcic so" s panacw w
wxonociaca s uepxsaia s c. e +pcxo, wsn+xsai ipazwuwonnwni manwep, swp
iyosnaia nwneapna ciwnwsauwn, xonipacinwie us iose, nponopuwonwpanaia
xomnoswuwn.
zpyrw wxonw ce ycema ezno no-onpocieno cxemaiwswpano paswpane na opasa /
,Uoan p+c iwien", ,Xpwcioc anioxpaiop" /16941695/ o paua, ,+op na
apxanrenwie", ,s. eoprw n xon c +wiwn" /1684/ oi +pnoso, ,Uoan p+cia ien" oi
wncxwn manaciwp, mno+eciso wxonw o iponone, pwcoso, panacw, oomeso/,31
xaio ipaxiosxaia ce noswmasa excnpecwnia. wsopa swiennwn eswx xaxio na
cienonwcia, iaxa w na wxc naia nazzennsa rpawunoio nauano. ozonw uep iw wnw
npwc+mw w na wsxycisoio na zpyrwie an xancxw napozw oi iosw nepwoz. somo npes
XVI s. noseue oi zpyr n+i ce saennssa ynwwxauwn n ciwna s wsxycisoio, xoeio
i+pnnno wsmenenwn s+ opmaia w iemaiwxaia. ecio nnocxociia na wxon naia z+cxa
ce pasnoopasnsa c+c cno+no npownw panw z+psopesenw pamxw, nnaciwuno mozenwpan
enemeniw, rpaswposxw no rpynza w meiannw oxos xw. asnpocipannsanw ce +wiwnnwie
wxonw, n uwnio nepwepwn wma mno+eciso mwnwaixpnw cue nw ws +wsoia na naipona.
onsaia na no-npwmwiwsnw, no-manxo ws+ xanw wxonw mo+e za ce oncnw w c
noswmenaia nc ipenoci, c nopacnanwie s+smo+nociw sa xynysa ne oi nacenenweio w
c wspaoisaneio wm oi neoce eno zope nozroisenw xyzo+nwuw, xowio c+szasa nw
nonnxora cepww nxonwinw isopw npwmwia sw, nocwienw na wcxpeno n+pswuno
uysciso.
i XVII s. s +nrapwn zaiwpai nan-pannwi sanasenw oi enoxaia na ocmancxoio
snazwuecis wxonociacw c z+psopesa. e wnw wsn+nnenw nn+ina, c nwc+x pene
nnaciwxa, iwnwuna sa xa
Xpwcioc na ipon wxona oi ece+p /nauanoio na XVII s./ auwonanna xyzo+ecisena
ranepwn own, Iwnwan sa cia po+nrapcxo wsxyciso s xpwniaia na xpam-nameinwx
,nex canz+p escxw"
X, I
330
mennaia pesa. no-oraiwie uepxsw wxonociacwie wnw nonwxpomwpanw w c
nosnaia /,,s. iean" s ece+p, ,o+zeciso Xpwcioso" w ,s. eoprw" s
panacw, o+encxwn manaciwp/ w ysenwuasanw omoio i+p+eciseno s+szenciswe s
xpama. nemeni na wxonociaca ciasanw sanasenwie s ronnmo xonwueciso z+psopesenw
w nonwxpomwpanw uapcxw zsepw, wxonociacnw pwsose w xp+ciose.
axap ue npenwcsaneio na xnwrw ne namannsano, a, nanpoiws, ysenwuasano ce,
wnxcipauwwie x+m inx ciasanw sce no-ronnma pnzxoci. iwn+i w pwcyn+x+i wnw
cxemaiwunw w orpyenw, xonopwi+i oeznnsan, uyscisysana ce nwncaia na iexnwuecxo
ymenwe. xpacaia na xnwrwie seue ne ce wsn+nnnsana c nn+ino nanecenw iemnepnw
ow, xon-iypwpanwie c iym pwcynxw ce ouseinsanw c npospaunw axsapennw arpw.
nauenweio na wnxcipauwnia x+m xpan na sexa sanousano za namannsa w nopazw
nocienennoio wsmecisane na p+uno npenwcanaia w yxpacena xnwra oi neuainaia. o c
passwiweio na snaiapcisoio w zpyrwie npwno+nw sananiw npoz+n+asanw za ce npasni
pasxomnw oxosw sa esanrenwnia w sa zpyrw orocny+enw xnwrw. niepecnw,
oinwuasamw ce c wnaia cw wspaoixa w oraia nnaciwxa, wnw cpe+pnwie oxosw na
manciop aien oi own sa pynnwmxoio w sa owncxoio esanrenwe.
esaswcwmo ue +wsonwcia oi XVII s. /ocoeno oi siopaia my nonoswna/ s +nrapwn
ene+w wssecien ynaz+x w rpyoci, ue sarysa naxonwsma w wswcxanociia na
npezwmnwie enoxw, s nen xaio unno ce nonsnsanw w nnxow nosw enemeniw cwnnaia
useiosa excnpecwn, no-ronnmoio iemaiwuno pasnoopaswe, no-mwpoxaia nosnasaienno-
pasxassaien-na nacouenoci. oswie uepiw wnw momeni oi onpezeneno passwiwe s
cepaia na u+pxosnaia +wsonwc, sseia xaio znn oi xyniypaia, i+n xaio y nac npes
pasrne+zanwn nepwoz sce ome ne c+mecisysana cseicxa +wsonwc. osos+sezenwnia
wzsanw c macoswswpaneio na npowssezenwnia w ciasanw npezmecisenwuw na npomenwie
w onoswiennwie npouecw, xowio naci+nsai manxo no-x+cno s +wsonwcia. eue ce
uyscisysa xpwsa na swsaniwnwpa-maia nwnwn s wsxycisoio, sapa+za ce nemo noso,
xoeio semae xpan na mnorosexosnaia ipazwuwn.
I XVIII . i xpan na XVII w nauanoio na XVIII s.
naci+nsana xpwsa s u+pxosnoio wsxyciso, xoeio sce ome ce zsw+eno s pamxwie na
ipazwuwonnaia, c+szazena oi wsaniwn wsopaswienna cwciema. pazwuwonnwni
nwneapnozexopaiwsen manwep c npwnaraneio na nn+inw xonipacinw useiose, wscymena,
zwcnpo-nopuwonna pwcynxa, rocnozcisysan s monymeniannaia +wsonwc w wxonwie oi
n+pswie zeceiwneiwn na XVIII s. ynioswie nociponxw nescnxora ce yxpa-
cnsanw c+c cienonwcw. aiosa n+x poni na wxonwie w wxonociacwie wn mnoro no-
ronnm.
an-snauwiennwie oi sanasenwie cienonwcnw nameinwuw ce namwpanw s ipazwuwonnwie
uenipose na u+pxosnoio wsxyciso oi npezmecisysamwie sexose, xaio panacw,
ece+p, ennwx. amo s panacw s nauannwie zeceiwneiwn na sexa wnw wssecinw
wmenaia na nnxonxo sorpaw, paoiwnw w ociaswnw noznwcwie cw no csowie
npowssezenwn nemo, xoeio pnzxo ce cpema s npezwmnwn nepwoz. osa rosopw sa
napacisane na zemoxpaiwunwie ienzenuww w cipeme+ sa apiwciwuna wsnsa cpez xy-
zo+nwuwie-sananiuww.
nopez +nrapcxwn naznwc naz sxoza na napaxnwca ,s.powua" s +encxwn manaciwp
,s. oropozwua" s panacw cienonwcwie wnw c+szazenw oi xyzo+nwuwie zacxan
p+cix, Hanx w eoprw s 1704 r. nocipoenaia c+mo iyx ome npes XVII s. w
npeycipoena w pasmwpena uepxsa ,s. eoprw" c+c cpezcisaia na zapwienwie eznnxo
w non ia-mo xyzo+nwuwie zacxan Xpwcio w iox wsnwcanw cienonwcwie s 1710 r.
pes 1716 r. wn ocseien napaxnwc+i ,s. nwn" s manaciwpa ,s. wxona",
oixoraio wna w nerosaia yxpaca. napaxnwca na uepxsaia ,s. ianacwn" e
sanasen +nrapcxw naznwc, cnopez xonio xyzo+nwuwie zacxan Hanx w ezx wsnwcanw
cienonwcwie my s 1726 r. nwsxw no ciwn w manwep na apanamxwie wnw cienonwcwie
s ciapaia uaci na uepxsaia s wnwapescxwn manaciwp, c+szazenw no scnxa
seponinoci c+mo s nauanoio na XVIII s.
ozonw wsnsw ce nanxzasanw w s ece+p. yx s 1704 r. ce c+szasa cienonwcnaia
yxpaca na uepxsaia ,s. eoprw onemw", a no-x+cno w iasw na ,s. eoprw anw".
o sa pasnwxa oi npezwmnwie nepwozw iesw cienonwcw wnw mnoro no-npwmwiwsnw.
xpacaia na ipanesapwnia, uepxsaia w napaxnwca s o+encxwn manaciwp wna
c+szazena wnw onosena s 1726 w 1732 r., xoraio wn napwcysan w zapwiencxwni
nopipei na monaxwnn enanwn.
iosw mwpox zwanason oi nameinwuw wnw zemoncipwpanw ocnosnwie ienzenuww s
monymeniannaia +wsonwc, wssecinw oi xpan na XVII s. w sacwnsamw ce s nauanoio na
XVIII s. orpynsane, zwcnponopuwn, wnxcipaiwsnoci, nasnwsane na onxnopnw
enemeniw w nanxzenwn oi zenciswiennociia. aswpa ce, s+smo+nociwie na
manciopwie wnw pasnwunw. nxow oi inx npwie+asanw swcoxo npoecwonanno ymenwe,
no no-ronnmaia uaci oi c+szazenwie npowssezenwn wszasai nwncaia na ronnma
mxonosxa. sno e, ue u+pxsaia seue ne mo+ena za ocwrypw onsw pernameni w s
xyzo+eciseno-ec-ieiwuecxo, w s iemaiwuno oinomenwe. +npexw nonsaia na nosw
enemeniw s u+pxosnaia +wsonwc zo
X, I
niapnw zsepw oi oranoscxwn manaciwp /1620/
o+zeciso Xpwcioso wxona oi c. pwcoso, enwxoi+pnoscxw oxp+r /XVIIXVIII s./.
H+pxosen wciopwxo-apxeonorwuec-xw mysen
cpezaia na XVIII s. npeonazasana ipazwuwnia oi npezwmnwie sexose.32
xononwcnoio wsxyciso npes iosw nepwoz wno ome no-macoso. ouiw ws unnaia
cipana ce c+szasanw pasnoopasnw wxonw oi n+iysamw manciopw. apanenno ce
ooconsai nnxonxo ueni+pa, xowio onpezennnw onwxa na wxononwcia. ax+s wn
panon+i na +pnoso. +nwnoscxwn manaciwp s 1700 r. wn c+szazen wniepecen
nonwxpomw-pan nomenwx. pes 1706 r. s manaciwpa ,s. powua" manciopwie ocia w
Honso c+szasai wxonaia ,iaposaseina powua". zna wxona oi pwcos-cxwn manaciwp
oi 1735 r. nocw noznwca na ezx, eoprw w paran oi pnsna. ouepxoswie ocoe-
nociw zasai ocnosanwe za ce npweme, ue xyzo+nwx+i ezx wn ezwn oi asiopwie na
cienonwcwie s napaxnwca na uepxsaia ,s. ianacwn" w ue nnxow oi sorpawie,
paoiwnw s iosw panon, cs+pssai no-naiai+x wmenaia cw c pnsna. nwsociia no
ciwn w maiepwanw me+zy wxonwie ,Uoan p+ciwien", ,popox nwn c +wiwn" w ,s.
wxona" sce oi 1735 r. s nwsxwn +nwnoscxw manaciwp nozcxassa, ue scwuxw ie
wnw zeno na ezno aienwe. panacw wma ome mnoro wxonw oi XVIII s., zse oi
xowio oi wxonociaca na ,o+zeciso Xpwcioso" ca zaiwpanw 1738 r. sezenwnia w
cpasnwiennwni ananws noxassai, ue xaxio s xpan na XVII s., iaxa w s nauanoio na
XVIII s. s +pnoscxo /panacw, pw-coscxwn, +nwnoscxwn w zpyrw manaciwpw/ ca
paoiwnw manciopw, xowio wnw cs+psanw oinauano c+c seia ropa, a nocne c
pnsna.
pyr ronnm ueni+p, c xonio morai za ce cs+p+ai mno+eciso wxonw oi iosw nepwoz,
wn eipo-noncxwni manaciwp ,s. powua". apez c+c cwnnaia xnw+osna ipazwuwn iyx
c+mecisysana ipazw-
uwn w s onaciia na wxononwcia. anasenwie wnxcipauww na c+szazenwie p+xonwcw oi
XVI s. nacam wnw zeno na mecinw xyzo+nwuw. zna oi nan-xyaswie wxonw s
+nrapwn, ,iaposaseina powua" oi 1598 r., wnw paoiena s manaciwpa oi sorpa
eznnxo oi oseu. a noseueio isopw, c+szazenw s xpan na XVII w nauanoio na
XVIII s., xaio ,Xpwcioc cez+p+wien c anocionw w cseiuw", ,Uoan npezieua c
+wiwn" w mnoro zsycipannw wxonw c opaswie na npopouw w anocionw, wnw
xapaxiepnw z+p-sopesenwie npownwpanw pamxw, excnpecwsnwie w zwcnponopuwonnw
opmw, +nrapcxwie naznwcw. yx uecio ce npeznouwiano wsopasnsaneio na namwie
cseiuw san wncxw, poxop uwncxw, na-pwon +rnencxw, Uoaxwm coroscxw. a
c+mecisysaneio na aienwe npes XVIII s. rosopw ronemwni pon cxoznw wxonw, ezna
oi xowio, ,Uoan p+ciwien c +wiwn", zapwien na xonio e Hsnixo c amwnwnia cw,
nocw zaia 1700 r. camoio nauano na sexa 1703 r. non wxona oi nwsxwn
eiesen npasw nnxonxo wxonw c oraia z+psopesena yxpaca: ,s. oropozwua na
ipon", ,pxanren wxawn", ,Xpwcioc na ipon". +m iosw xp+r cnezsa za ce
npwuwcnni rpynaia wxonw, c+szazenw s xpan na XVII s. sa uepxsaia ,s. wxona"
s+s paua. pes siopaia nonoswna na XVIII s. naz nonpasxaia na wxonociaca s
apnyxoscxwn manaciwp paoiwn xyzo+nwx+i zacxan pom, ociaswn cson noznwc w na
uapcxwie wxonociacnw zsepw na onno-emoswmxwn manaciwp. sa iesw isopw wnw
xapaxiepnw npwmwiwsnaia opma, eznaxsaia iexnwxa, +nrapcxwie naznwcw. cwuxw ie
sozni x+m ezwn xp+r manciopw.
n+pswie rozwnw na XVIII s. s panona na wncxwn manaciwp w anazna +nrapwn
wnw c+szazenw c+mo mnoro wxonw uapcxw zsepw w wxonaia ,s. ei+p w asen" oi
meioxa ,pnwua", zse wxonw ,s. san wncxw c +wiwn" w zp. i xpan na XVII w
nauanoio na XVIII s. zaiwpa wniepecnwni ipwniwx-nomenwx na +nrapcxwie
cpeznosexosnw uape oi oranoscxwn manaciwp. anciop Uoan oi own ce noznwcan s
1723 r. na wxonaia ,s. wxona" oi uepxsaia ,s. ianacwn" s c. oomeso.33
pes 1732 r. wnw pwcysanw wxonwie na uenipannwn wxonociac s uepxsaia s
o+encxwn manaciwp. noro isopw ca c+szazenw s ece+p, noszwscxo w ocoeno s
+nrapcxwn orpacxw manaciwp na seia ropa w zp. osa wnw c+mespemenno
nocneznwie nponsw na ipazwuwonnaia ecieiwxo-xy-zo+ecisena nwnwn, ycianosenw c
sexose s penwrwosnaia +wsonwc y nac. nnxow oi iesw isopw seue ce uyscisysai
npomenwie, xowio me naci+nni noz s+szencisweio na ycxopenwie omeciseno-wxo-
nomwuecxw npouecw cnez cpezaia na XVIII s.
anassanxw no c+meciso cson penwrwosno-mwciwuen xapaxiep, wsopaswiennoio
wsxyciso npes enoxaia na ocmancxoio snazwueciso oi XV zo nauanoio na XVIII s.
wrpae npomenena oi wciopwuecxwie ycnoswn ponn. H+pxosnoio wsxyciso s +nrapwn
npwzowno sa+no snauenwe sa sanassaneio na eswxa, nwcmenociia, zyxa w
ipazwuwnia. sopaswiennoio wsxyciso oi XV zo cpezaia na XVIII s. ne mo+e za ce
smeciw s pamxwie na ezno nopmanno passwiwe. axa s nocneznaia ueis+pi na XV s.
ce nonsnsai nnxonxo wniepecnw nameinwxa na monymeniannaia +wsonwc, a s nauanoio
na XVI s. nozona s+smo+noci ne c+mecisysa. xpan na c+moio w s nauanoio na
cnezsamoio cioneiwe ce c+szasai nnxonxo saene+wiennw npowssezenwn, a nocne oi
cpezaia na XVII s. ce ymno+asai isopwie na +wsonwcia. esaswcwmo oi iosw
nepasen n+i na passwiwe sanasenwie npowssezenwn oi pasrne+zanwn nepwoz s nwxax+s
cnyuan ne wsa za ce ouennsai camo xaio sas+pmex na mwnan pasusei. e oiennssai
csoeopasen eian s nameio wsxyciso, sapo zwn s cee cw ocnoswie na nauwonannoio
s+spa+zane.
3.
apozna
maiepwanna xyniypa
X. +nrapcxaia maiepwanna xyniypa no speme na ocmancxoio
snazwueciso, maxap w asno w m+uwienno, npoz+n+asana xoza na passwiweio cw,
oorainsana ce c nosw nociw+enwn w oicionsana einwuecxwie cw ocoenociw. y+zoio
nameciswe w cs+psanwie c nero zemorpacxw npomenw, cionancxw nopa+enwn,
omeciseno npeyciponciso w oipa+enweio wm s+pxy napoznaia zymesnoci saz+p+anw
spemenno, no ne cnpenw iosw npouec. cionuwsociia w +wsnenociia na +nrapcxaia
maiepwanna xyniypa ce oncnnsanw npezw scwuxo c zemoxpaiwunwn n xapaxiep newn
isopeu wn ipyzoswni napoz.
axio nacnezenwie, iaxa w nosoc+szazenwie einwuecxw oinwxw s onaciia na
maiepwannaia xyniypa ce oxasanw no-ycionuwsw oi penwrwnia w eswxa w s mnoro
cnyuaw naz+wsenw w napoznocinoio c+snanwe npw nacwncisenaia wcnnmwsauwn w
acwmwnauwn na +nrapcxoio nacenenwe. ezwiennw zoxasaiencisa sa iexnwie szpasw
yciow morai za ce nouepnni oi wia w xyniypaia na rpynw +nrapw, npe+wsenw
z+noxw npespainociw scnezciswe na nonwiwuecxwie w cionancxwie ycnoswn s
nopoenaia cipana w ocoeno na cipeme+wie na nopowie nwie sa eposwpane na
+nrapcxaia napoznoci. pasnwunw xpawma na cipanaia, ocoeno s ozonw-
X, I
ie w wpwn, x+zeio mecinoio nacenenwe s npoz+n+enwe na sexose oi nauannwn
nepwoz na iypcxoio sasoesanwe zo cpezaia na XVIII s. wno npwny+zasano nacwna
za npweme nanaranaia my moxa-mezancxa penwrwn c uen za npomenw w napoznociia cw,
ce sanassai nouiw zo namw znw s cpasnwienno uwci w nenoznpasen swz ciapwnnwie
opmw na mnoro oi c+mecisenwie znnose na mecinaia maiepwanna xyniypa. anpwmep s
xocixmwie na +nrapwie c moxamezancxa penwrwn s noseueio cnyuaw ocnosnwie
noxasaienw, xaio maiepwan, xponxw, c+cias w zexopauwn, wszasai ipazwuwonnwie cw
+nrapcxw ocoenociw. mnoro znnose na xyniypaia na iosa nacenenwe ne camo ce
nponsnsa c ronnma cwna +nrapcxaia einwuecxa uwcioia, no ce oixponsa cnasnncxaia
wm ocnosa, wsnsnsa ce npwnoc+i na zpesnwie ipaxw w npa+nrapwie s inx.
mnnaia na penwrwosnaia npwnazne+noci no nonwiwuecxw npwuwnw npes iosw nepwoz oi
zpyrw rpynw +nrapw c+mo ne sozw zo c+mecisenw wsmenenwn s ipazwuwonnaia wm
maiepwanna xyniypa. anpwmep s noseueio cenwma na +nrapwie, rnasno nasnwxnnwie,
xowio npwenw xaionwuwsma, morai zo x+cno za ce namepni ciapwnnw +nrapcxw
enemeniw.
+noxo snezpenwie c+ciasxw c zoxasan +nrapcxw npowsxoz w xapaxiep na
maiepwannwn wi w +nrapcxaia oxpacxa na npezmeiw oi npwno+noio wsxyciso na
iypcxoio nacenenwe s nnxow namw onaciw, xaio iesw s yzoropweio, s zonwnaia na
amuwn w zp., xs+pnni wssecina cseinwna s+pxy einwuecxw w zemorpacxw npouecw,
npoiexnw npes ezna oi nan-i+mnwie enoxw s wciopwnia na cipanaia. pez onpezenenw
rpynw oi iosa nacenenwe w zo znec wmai mwpoxa ynoipea ypezw w namwpai
npwno+enwe iexnonorww, npwc+mw na npowssozcisoio na nnxow namw zomamnw sananiw.
anwue ca cxozcisa w s iexciwnnaia opnameniwxa na +wseemwie s c+cezciso, ia zopw
w s oizaneuenw panonw iypuw w +nrapw. sycipannoio cpasnenwe na iesw c+ciasxw
oi maiepwannaia xyniypa w wsxycisoio na mxcxnmancxoio nacenenwe y nac c+c
c+oiseinw enemeniw oi +nrapcxaia napozna xyniypa, oi ezna cipana, w c xyniypaia
na iypuwie s ana swn, oi zpyra, wzsa s nozxpena na cianoswmeio, ue ronnm pon
namw c+napoznwuw wnw sxnxuenw s rocnozcisysamaia napoznoci ome npes n+pswie
sexose na ocmancxoio snazwueciso. a z+noxoio c+xpannsane na wia w
maiepwannaia xyniypa npes sexoseie rosopni is+pze xpacnopeuwso w cnyuawie c
anaicxwie w manoaswncxwie +nrapw.
esw npwmepw noxassai, ue npes nepwoza XV cpezaia na XVIII s. napoznaia
maiepwanna xyniypa npwie+asa ciponno wsrpazena unnocina cipyxiypa oi ycianosenw
cwciemw na oizennwie n
znnose. osa c+cionnwe w nossonnsa za oxassa c+npoiwsa na s+nmnw s+szenciswn, za
s+scianosnsa oizennw csow c+ciasxw npw uy+z onwi sa inxnoio paspymasane.
a +nrapcxaia maiepwanna xyniypa oi pasrne+zanwn nepwoz e xapaxiepno ronnmoio
pasnoopaswe no panonw, xoeio ce z+n+w na npwuwnw oi pasnwuno ecieciso. o nan-
uecio perwonannwie ocoenociw na xomnoneniwie na maiepwannaia xyniypa ce
onpezenni oi nenocpezcisenaia wm sp+sxa c pasnwmeio na passwiwe na
npowssozwiennwie cwnw npw rocnozcisysamaia eozanna pasnox+canoci s cipanaia w
onacinaia saisopenoci s cionancxo, s omeciseno w s xyniypno oinomenwe. noro
enemeniw c omo +nrapcxo pasnpocipanenwe ce pasnwuasai no mecionpowsxoz upes
wsxycisoio, sno+eno s inx oi mecinwie isopuw. oxannoio pasnoopaswe na
napoznaia maiepwanna xyniypa ce saxnxuasa rnasno s nanwunoci na sapwaniw na
ezwnnw no ocnosa w c+mnoci nennw xomnoneniw. e c+ciasni nennoio oraiciso w n
npwzasai n+cipoia w xonopwinoci. oz omoio s+szenciswe na naennsanwie axiopw
ce namwpai op+zwnia na ipyza, +wnwmaia, xpanaia, onexnoio, ipancnopinwie
c+op++enwn, wszenwnia na zomamnwie sanniwn i+xanw, meswuw, nneiwsa w zp. w
zopw npowssezenwnia na sananiuwncxw uenipose xepamwunw w meznw c+zose, wszenwn
oi xosano +ennso, meianwuecxw naxwiw.
mnociia w ezwncisoio na napoznaia maiepwanna xyniypa ne ce napymasanw oi
pasnwuwnia n s oizennwie onacinw rpynw +nrapcxo nacenenwe, sa xaxswio ce
cmniai nonnnuwie s ynascxaia pasnwna, ipaxwnuwie s paxwncxaia nwswna, pyn-
uwie s ozoncxaia onaci, monwie s anazna +nrapwn, rpeenuwie xpan pera
na ynasa s esepowsiouna +nrapwn, xananuwie s nnxow cena s asrpazcxo w s
+proswmxo, iypnauwie s anxana w zp. asnwuwnia npes iosw nepwoz ne sozenw zo
ooconsane na oizennw einorpacxw rpynw. e ne wnw oizenenw nwio iepwiopwanno,
nwio no opmanna cneuwwxa, a ce cs+pssanw sepw+no no reorpacxo pasnono+enwe.
yniypnwie wm ocoenociw ce namwpanw s nocienenen npexoz. acenenweio s
oizennwie onaciw ne ce cmniano sa nocwien na einorpacxw oocoena xyniypa.
pwnwxwie me+zy oizennwie onacinw rpynw +nrapcxo nacenenwe rosopni sa
n+psonauanna oma ocnosa w sa c+smecinoio wm passwiwe, a oinwxwie
cswzeiencisysai sa axiwsnoio isopuecxo yuaciwe na +wienwie oi pasnwunwie xpawma
s wsrpa+zaneio na omonapoznaia xyniypa.
esaswcwmo oi ronnmoio cw pasnoopaswe s pasnwunwie onaciw w nenpeciannwie
wsmenenwn maiepwannaia wiosa xyniypa axiwsno wsn+nnnsa-
na ynxuwnia na napoznocina cnonxa nouiw npes uenwn pasrne+zan nepwoz. n wna
ezwn oi xpenw-ienwie na napoznocinoio c+snanwe w oezwnwienno sseno na
+nrapcxaia napoznoci.
sopuecxoio nauano s xyniypnaia zennoci na mwpoxwie napoznw macw nponwuasano w
npw wnierpauwonnwie npouecw. pesyniai oi oezwnnsaneio na mecinwie
pasnoswznociw ce c+szasanw nosw opmw c no-swcoxw xyzo+ecisenw xauecisa. axa
nanpwmep oi cnwsaneio na +encxaia nocwn na no-nnnuwie oi esepna +nrapwn,
rnasno oi pecnas, xowio nponwxnanw npes npoxozwie na siouna iapa nnanwna s
apnoaicxo w s niocxo, c iasw na mecinoio nacenenwe ce opmwpana ezna oi
+nrapcxwie +encxw napoznw nocww c+c ciponna w c+pasmepna xomnoswuwn, wsnmnw
ouepianwn, csoeopasna opnameniwxa, nozz+p+ana zo x+cno s rpyna cena. pesyniai
oi cmecsaneio na +encxa nocwn oi esepna +nrapwn, zonecena oi npecennwuw npes
XVXVI s., c mecinaia nocwn s wsiounwie panonw na nwsencxo w moncxo ce e
c+szan xocixm c oraiw opmw, np+x xonopwi, cno+na iexciwnna opnameniwxa, cwnno
wsnsena nnaciwunoci na unnocinaia xomnoswuwn. acenenweio oi rpyna cena no Ia-
xwncxaia pexa oi moncxo w nxoscxo, npeceneno npes XVI s. oi anazna +nrapwn,
s+snpweno mecinaia nocwn, no sanaswno iexnonorwnia w opna-meniwxaia na
npwswunaia cw zexopauwn, nauwna na sapa+zane w zpyrw enesw na ciapwnnaia cw
nocwn.
esaswcwmo oi omwn sacion w cnw+asane na +wsnenoio pasnwme s cmancxaia wmnepwn
pasrne+zanwni nepwoz oi wciopwnia na +nrapcxaia maiepwanna xyniypa ne wn ezen
na cocisenw npwnocw w npwzowsxw. mano wssecinw nociw+enwn s onaciia na
iexnwxaia w iexnonorwnia. noseueio cnyuaw ie wnw nnoz na camocioniennw onwiw,
nozcxassanw oi npaxiwxaia wnw nano+enw oi neoxozwmociia sa nozopnsane w
yc+s+pmencisysane na ceuwsa w wncipymeniw wnw sa za ce ocwrypw no-swcoxo
xaueciso na npowssezenwnia c+opasno c mncioio wm s wia w wswcxsanwnia na
napoznaia ecieiwxa. nxow nozonw nociw+enwn, xaio iesw s i+xauecxaia iexnwxa,
ociasai nenosiopwmw w ca camowina nponsa na +nrapcxaia isopuecxa mwc+n. ce
npes iosw nepwoz wnw saperwcipwpanw w ycnexw s semezenweio w +wsoinos+zcisoio
zsaia ocnosnw nomwn+xa na napoza nw. noro enemeniw na onexnoio, +wnwmeio
/ocoeno s+ipemnaia my ypeza w nox+mnwna/, ipancnopinw cpezcisa w zp. ne camo
wswcipnnw cson onwx, no ce npwzsw+sanw w x+m no-nporpecwsnw opmw.
powssezenwnia na mnoro sananiw, nanpwmep xwnwmapcisoio, meznwxapcisoio,
snaiapcisoio w zp., nociwrnanw xauecisa, xowio wm ocwrypn-
epamwunw c+zose /XVIIXVIII s./. pxeonorwuecxw mysen apna
sanw nnacmeni xaxio na s+ipemnwn, iaxa w na s+nmnwn nasap.
+mnociia na ipazwuwonnaia maiepwanna xyniypa, wsrpazena s+s ocnosa na
npeonazasamaia cencxo-arpapna cionancxa cwciema s +nrapcxaia z+p+asa w
npeznasnauena za sazosonnsa npaxiwuecxw w ecieiwuecxw wswcxsanwn, npeznsenw oi
semezencxwn w +wsoinos+znwn wi na csowie c+szaienw w noipewienw, ne ce
npomenwna w cnez xaio ocmanuwie sasnazenw namwie semw.
+npexw cwnnwn yzap na sasoesaienwie s+pxy yciponcisoio, s+pxy wxonomwxaia w
ocoeno s+pxy zemorpacxwn onwx na +nrapcxwn rpaz ipazwuwwie w npwemcisenociia
s rpazcxaia xyniypa c+mo ce sanaswnw. n ce passwsana s+s ocnosa na ipazwuwonnwn
nnaci, c+szazen s peznosexoswe-
X, I
io. cnosanwe sa iosa ipnsa za ce i+pcw npezw scwuxo s +wiencxwn c+cias na
s+sonosenwie ciapw rpazose w nosoc+szazenwie rpazueia oi sanani-uwncxo-
i+proscxw iwn s nnanwncxwie panonw, uwwio +wienw ce nawpanw s ronnma cienen oi
cenaia. ozxoznma wnxcipauwn na iesw npouecw ca xocixmwie na samo+nw cowncxw
rpa+zanw oi siopaia nonoswna na XV s., wsopasenw xaio xiwiopw no cienonwcwie na
uepxswie s pemwxoscxwn w paranescxwn manaciwp. nexnoio na zapwienwie w na
zsaia manaciwpa, ocoeno na +enwie, ce cs+pssa no rnasnwie cw w c+mecisenw
noxasaienw c nocwwie oi owncxo, c+xpanenw zo nauanoio na XX s. ixnonenwn oi
unnocinwn w om swz na mecinwie napoznw nocww snacnnw sp+xnwie npezciaswiennw
zpexw c enesw s zexopauwnia na nnaioseie w opmaia wm, xowio wnw wsnonsysanw
xaio oinwuwn sa xnacosa npwnazne+noci w wmoino c+cionnwe npes peznosexosweio.
ozoen xapaxiep w passon ce nanxzasa w s zpyrw onaciw oi ipazwuwonnaia
maiepw-
anna xyniypa.
apoznocinwni xapaxiep na maiepwannaia xyniypa xaio unno ne wsxnxusan omen na
uennociw c zpyrw napozw nesaswcwmo oi apwepwie, nano+enw oi ocmancxoio
rocnozciso. ma pasnwunw cnyuaw na sp+sxw c++wienciso, n+iysane, oma paoia,
i+proswn c npezciaswienw na zpyrw napozw. o saemxwie ce npasenw no cocisen
wsop, xaio wm ce npwzasan napoznocien xapaxiep no cx+ei w ciwn w ce npwra+zan
x+m ycnoswnia na +nrapcxwn wi.
+nociasxaia me+zy +nrapcxw napoznw nocww, ocoeno +encxwie, oi XVXVIXVII w
n+psaia nonoswna na XVIII s. cnopez zannw oi +wsonwcnw w nwcmenw nameinwuw wnw
no n+in na einorpacxwie wscnezsanwn c xocixmw oi sanaznoesponencxaia moza npes
c+maia enoxa pasxpwsa cxozcisoio wm no nnxow noxasaienw npezwmno s+s s+nmnoio w
xyzo+ecisenoio wm oopmnne.
asnonocounw w pasnocienennw wnw xyniyp-
" I #.
336
paiw c z+psopesa oi oncianuanwesaia x+ma s c. panacw /XVIII s./
nwie ssawmooinomenwn w ssawmozenciswn me+zy +nrapcxaia w iypcxaia napoznoci
s+pxy iepwiopwnia na cipanaia. pazwuwonnaia nw maiepwanna xyniypa c+z+p+a
ownnw zannw sa c+snaiennoio oizaneuasane w cwnnaia c+npoiwsa cpemy xyniyp-no-
wioswie nannacinsanwn oi cipana na sasoesaienwie.
mnociia me+zy +nrapw w iypuw s nnxow opmw oi cencxoio cionanciso, nanpwmep s
+wsoinos+zcisoio, cnozenenaia iexnwxa w iexnonorwn s nnxow sananiw, xaio
meznwxapciso, myia-uwnciso w zp., me+zy sananiuww oi pasnwuen napoznocien
npowsxoz cswzeiencisysai sa xyniypnw ssawmooinomenwn na npoecwonanna ocnosa.
n-
xow omw enesw s npowssezenwnia rnasno na +encxwn ipyz, xaio sesma, nneiwsa w
zp., rosopni sa nonsoisopna pasmnna na onwi w nociw+enwn s onaciia na zomamnwie
sanniwn.
i nponswie na maiepwannaia wiosa xyniypa ce sw+za, ue npes scwuxwie sexose na
uy+zoio wro +nrapcxaia napoznoci e c+mecisysana axiwsno w e npoz+n+wna za ce
passwsa, a s nauanoio na XVIII s. e wna roiosa za npepacne s no-swcmaia
wciopwuecxa xaieropwn nauwnia.
X. nwx+i na wia w xyniypaia na +nrapcxoio nacenenwe s oizennw panonw
na iapa nnanwna, wna, ozonwie, ipanz+a, wpwn w zp. ce oopmnn noz
nenocpezcisenoio s+szenciswe na ezwn oi sa+nwie xnonose s wxonomwxaia na
ocmancxaia z+p+asa pyzapcisoio. eianozowsaneio xaio ocnosen nomwn+x s nnxow
xpawma ociaswno cnezw zopw s mecinaia iononwmwn w nnxow nassanwn. anpwmep
nassanweio +psamxo, +psaxa na onaci c reorpacxw ocer nasnnxa w c+ceznwie
nnanwnw, ezwn oi rnasnwie uenipose na +ennsozo-wsaneio, npowsnnsno oi ,m+psa",
s+rnwmen npax, c xonio wnw wsuananw s+rnwmapwie. e wnw napwuanw m+psauw,
nposswme, snocnezciswe npeneceno w s+pxy scwuxw, xowio ce sanwmasanw c +ennso-
zowsane w c+c sananiwie, cs+psanw c nero. pesyniai oi oycnosenociia na
xyniypaia oi npowssozcisenaia zennoci s noseueio pyzapcxw cpezwma pano ce
nponswnw oixnonenwn oi ipazwuwonnaia xyniypa, cs+psana c+c semezenweio w
+wsoinos+zcisoio. nxow oi inx ce npesp+manw s rnesza, s xowio ce sapa+zanw
nosw, no-nanpeznanw opmw na maiepwannaia xyniypa wnw ce ciwrano zo swcoxw
nociw+enwn s npwno+noio wsxyciso, sa xowio cswzeiencisysanw zo x+cno
nozz+p+anwie xocixmw, i+xanw, meswuw, c+zose ws wpwncxwn xpan, ozonwie,
ipanz+a. zpyrw pyzapcxw uenipose, xaio wnposeu, amoxos, iponone,
meianozowsaneio w ocoeno nnxow nerosw xnonose zociwrnanw nan-swcoxo
passwiwe.34
npoueca na cmnnaia na cencxo-arpapnaia c+c sananiuwncxo-i+proscxaia cionancxa
cwciema, xonio npoiwuan asno w nepasnomepno npes pasrne+ zanwn nepwoz, wi+i w
xyniypaia na +nrapcxoio nacenenwe, ocoeno s sananiuwncxwie uenipose, ne camo
ce oorainsanw c npowssezenwn na sananiuwncxwie paoiwnnwuw, no ce wsnsnsanw w s
nosw opmw. apez c ynxuwonwpamwie ciapw sananiw ce nociaswnw ocnoswie w na
pezwua nosw, xowio snocnezciswe ce npesp+mai s ci+nose na wxonomwxaia na
cipanaia.
e npex+cnano w passwiweio na xyzo+ecisenwie sananiw, s uwwio npowssezenwn
ecieiwuecxwie csoncisa ce c+ueiasanw c yiwnwiapno-wioswie, xowio zonpwnecnw sa
noswmasane na wiosoio w ec-
X, I
|ieiwuecxoio pasnwme na e+eznesweio na nacenenweio. oseueio oi iesw sananiw
wnw cs+psanw c opaoixaia na rnwna w xam+x, z+pso w meian, iexciwn.
anasenwie zo namw znw xepamwunw c+zose oi
(XVXVII s., oi xowio wma oraiw cwpxw s mnoro mysew, ca narneznw cswzeiencisa
sa nenpex+cnaiaia ipazwuwn na +nrapcxoio rp+nuapciso, c+cpezoioueno nan-seue s
ponncxo, eiesencxo, ep-xoscxo, asno+xo, eipwuxo, p+ncxo w zp. cnosnwni
nauwn na npowssozciso ociasan nenpomenen p+uno wsiousane na rnwnenwie c+zose
na xpauno xoneno, npw xoeio opnameniwxaia ce nanacn c rpeen, soncxw pora, nepa,
cnamxw w i.n. asswia s+pxy ocnosaia na cnasnncxaia w aniwunaia ipazwuwn, npes
iosw nepwoz xepamwxaia ce oorainsana c nosw opmw, c+opasenw c wswcxsanwnia na
macoswn noipewien. Twpoxo pasnpocipanenwe w snezpnsane s napoznwn wi wmanw
zomaxwncxwie rp+nuapcxw c+zose. +c csowie xyzo+ecisenw xauecisa w c wspasenaia
s inx nxos x+m nonwxpomwnia ie npezcxassanw wszwraneio na npowssezenwnia na
ezwn oi +nrapcxwie sananiw zo swcoiaia na npwno+noio wsxyciso.35
amennaia nnaciwxa c oraia w pasnoopasna ipazwuwn s ciapoio +nrapcxo wsxyciso
nponsnsana csonia +wsnenoci xaio cxpomna yxpaca na uepxosnw w manaciwpcxw
acazw, mociose, xnazenuw, uemmw w ocoeno na nazrponw w opounw nnouw. +c
csowie opmw s mnoro cnyuaw in ce npoiwsonociasnna na snecenwie oi ocmanuwie
apacxw opmw na apxwiexiypnw xamennw cxynniypnw ze-
I iawnw.36 e npecianano za ce passwsa w z+psoopaoisaneio. pwuwnwie sa
nerosaia ycionuwsoci ipnsa za ce i+pcni s z+noxaia ipazwuwn, nonyuena s
nacnezciso oi cnasnnwie, wsownweio na z+psen maiepwan w oraiwie nosnanwn sa
iexnonorwunwie ocoenociw na pasnwunwie z+psecnw swzose, ymenweio za rw
npesp+mai s npezmeiw na wia. esw ocioniencisa wnw naronpwnina npeznociasxa,
ocoeno s nnanwncxwie panonw, ne camo sa passwiweio na ycianosenwie seue zo iosw
nepwoz sananiw, cs+psanw c opaoixaia na z+psoio, no w sa npepacisaneio na
pezwua zomamnw s c+oiseinw sananiw s onaciia na cipowiencisoio, npwroisnneio na
zomaxwncxw w cionancxw c+zose, ipancnopinw c+op++enwn, myswxannw wncipymeniw.
ciponcisoio na wsnonsysanwie npezwmno p+unw ceuwsa, opmwie w npeznasnauenweio
na npowssezenwnia w iepmwnonorwnia c+c c+oiseiciswn s nexcwxaia na
ciapo+nrapcxwn eswx rosopni sa nenpex+cnaia ipazwuwn s opaoixaia na z+psoio
oi napoza nw ome oi n+pswie sexose na namaia wciopwn. aio opasuw morai za ce
nocouai sanasenwie x+mw c
z+psen cipoe+ s anaznwie ozonw, wpwncxwn xpan, ipanz+a, pezanxana,
peznoropweio, xaxio w paxnw w canz+uw, xauapcxw npowssezenwn, pasnoswznw xonw w
zp.
wcoiaia, xonio zociwrnanw manciopwie na xyzo+ecisenaia z+psopesa s
cpeznosexosna +nrapwn /np+x npwmep, sa xonio e spaiaia na Xpenso-saia xyna s
wncxwn manaciwp oi XIV s./, nnmana s+smo+noci za ce nponsw nan+nno nopazw
orpanwuenwnia s cipowiencisoio w apxwiexiypaia. oraiwie isopuecxw s+smo+nociw
ce wsnswnw upes nnwixaia pesa oi cwinw reomeipwunw opnameniw, no-pnzxo
wsopa+enwn na pacienwn w +wsoinw no nos+pxnociia na ,nwcanwie" paxnw, canz+uw,
uamxw, xanw, xypxw, cswpxw. +psenaia cxynniypa c opmw na +wsoinw w niwuw nan-
uecio namwpana npwno+enwe s yxpacaia na osuapcxwie rerw, ionrw, zp++xw na
myswxannw cipynnw wncipymeniw, nponsnsana ce ezsa saene+wmo no xanwienwie na
+wnwmnw w u+pxosnw crpazw w zp. pwemcisenociia na nociw+enwnia s xyzo+ecisenaia
z+psopesa me+zy noxonenwnia, nenpeciannoio yc+s+pmencisysane na iexnwuecxwie w
xyzo+ecisenwie noxsaiw c+szanw w ocnosa sa oopmnneio na mecinw mxonw.37
asswiweio na meianoopaoisamwie sanan iw ce oinwuasano c zocia saene+wienen
ycnex npes XVI, XVII, XVIII s. oseueio oi inx npoz+n+wnw cpeznosexosnaia
ipazwuwn, saiwxnana s nauanoio na pocisoio. neuwanwswpanwie sananiw sa
npwroisnne na semezencxw ceuwsa, no+apcisoio w zp. zasai npezciasa sa
,npexpacnoio +enesapciso s nnxow rpazose npw x+nwie nonw na anxana", xoeio
onwcsa zpwcw ome npes 1153 r. e wna npex+cnaia w xyzo+ecisenaia opaoixa na
+ennsoio, namepwna wspas s xosanwie cxynniypnw opmw na npezmeiw, cs+psanw c
or+nn ornwmnw npwnazne+nociw, zomamnw w u+pxosnw csemnwuw w no-pnzxo
apxwiexiypnw zeiannw.
asswiweio na zpyr meianoopaoisam sanani meznwxapcisoio wno incno
cs+psano c +nrapcxwn rpaz. eznwxapcxwie npowssezenwn wsmecisanw s snauwienna
cienen rnwnenwie w z+psenwie c+zose oi xyxnencxwn wnseniap, wsnonsysanw ce s
xynioswie crpazw, sananiuwncxwie paoiwnnwuw w np. nwi+i na ciapwie +nrapcxw
meznwxapw ce oorainsa c nosw nociw+enwn, c ocmancxw saem-xw w snwnnwn rnasno s
iexnwxaia w iexnonorwnia na sanania. cnosen nauwn na npowssozciso ociasano
p+unoio wsxosasane na meznwie nwciose s onpezenenw opmw. Twpoxaia ynoipea na
meznwie c+zose zano inac+x sa xyzo+ecisenoio wm oopmnne. anasenwie oi XVI,
XVII w XVIII s. meznw c+zose npezciasni csowie asiopw xaio xyzo+nwuw-npwno+nwuw
na xosanaia mez, xowio ymeno wsnon-
' :. m
"' . / '
I 1)
x
<n
#4^^'-1 />* 1'n
'8:: ''"""> ' '- '. -*
iB+HUmns n
n?.
'"/- "' '*-
1
|^T m B 1 *
1 ! ^
?;
1
* -% * I"
1, " < X
:*p
^<8Ua?n5
B1T
y '-' !>' I
T&
TT
, x..
"-
seaz
*
sysanw csoncisaia na maiepwana w pesyniaiwie oi iexnonorwnia, sa za c+szazai
wciwncxw npowssezenwn na npwno+noio wsxyciso. asemanwie meznw c+zose nan-uecio
oi newssecinw +nrapcxw manciopw oi own, wzwn, nwsen, iapa aropa,
asapz+wx, cioso, anxoso ca c wsnmnw opmw w snauwienna nnaciwunoci.
pnameniwxaia wm wna nonyuena xaio neuai oi yzapwie na uyxa noz opmaia na
neina w pesxw, pasnono+enw s oxonosp+cinw nwsose, c+panw s wsopa+enwn na
pacienwn wnw reomeipwunw wrypw, w e zon+nsana oi rpaswpanw c+mo reomeipwunw,
paciwiennw w pnzxo +wsoiwncxw moiwsw. esw isopw ca uenno zocionnwe na
+nrapcxoio xyzo+eciseno nacnezciso.38
soeopasnwni ciwn na +nrapcxoio snaiapcxo wsxyciso, uwwio xapaxiepnw uepiw ce
nponsnsai ome s npowssezenwnia oi IXXIV s., ociasan nouiw newsmenen.
pasnenweio me+zy naxwiw oi cnasnncxaia zpesnoci c naxwiw oi +nrapcxoio
cpeznosexoswe w iesw oi spemeio na ocmancxwn eozanws+m noxassa nenpex+cnaiaia
npwemcisenoci na xyzo+ecisenwie ipazwuww s snaiapcxoio nw wsxyciso. aswpa ce,
wmano saemxw w snwnnwn oi xsenwpnoio wsxyciso na sioxa, xaxio w enemeniw oi
esponencxwie ciwnose na enecanca w apoxa. erosoio nenpex+cnaio c+mecisysane c
spemenno sarn+xsane npes npenomnwn XV s. ce z+n+ano na mwpoxaia ynoipea na
snaiapcxwie npowssezenwn xaio naxwiw x+m napoznwie xocixmw w neoxozwmw c+zose w
xyniosw npezmeiw s u+pxsaia. pw npwmwiwsnw ycnoswn na npowssozciso s manxw
paoiwnnwuxw, c ezen wnseniap oi rnwnenw xan+nw w pasnoopasnw uyxueia w zneia,
npw nan+nno p+una wspaoixa, npw orpanwuen wsop na maiepwanw, nan-uecio esiwnw
cpe+pnw cnnasw, snaio, wsnonsysano npezwmno sa nosnaia, emann, useinw xam+nw,
xopanosw w nepnenw s+pna w zopw useinw ci+xna, upes iexnwxaia na neene, xosane,
wnwrpan, emannwpane w uwsenwpane +nrapcxwie snaiapw c+c cp+unociia na
manciopw-iexnwuw w c sz+xnosenweio na ronemw isopuw-xyzo+nwuw ycnenw za c+szazai
npowssezenwn c xyzo+ecisenw zocionncisa, xowio wsz+p+anw npeuenxaia na mnoro
noxonenwn w ociananw sanwznw zo namw znw. noroponnw wnw snaiapcxwie cpezwma
wzwn,paua, +pnoso, nwsen, asapz+wx, noszws, anarxpwme, amoxos w zp.
anasenw ca mnoro snaiapcxw npowssezenwn oi iosa speme, s+pxy xowio wnw
sanwcanw wmeio na manciopa, rozwnaia w ueni+p+i na npowssozcisoio oxosxw na
esanrenwn, paoienw oi spauancxwie manciopw aspozw npes 1600 r. w oi wxona w
ana npes 1611 w 1612 r.; cpe+-
xosxa na esanrenwe oi auxoscxwn manaciwp /XVI s./
pen nosnaien noiwp oi 1628 r.; oxosxaia na pyn-nwmxoio ueisepoesanrenwe oi
manciop aien, snaiap oi own oi 1640 r.; zwcxoc oi manciop ei+p oi wnposeu
oi 1644 r.; nanpecionen xp+ci oi snaiapn Uosan oi 1677 r.; xp+ci oi xocieneuxwn
manciop nazen oi 1697 r.; uama sa npwuaciwe oi manciop wmo oi 1699 r.; oxosxa
na nanpecionno esanrenwe oi manciopwie san w eoprw oi 1701 r.; noiwp oi Houo
naiapn oi paua oi 1734 r.39
pes XVII w n+psaia nonoswna na XVIII s. ce sacwnwno passwiweio na i+xauecisoio.
pasnwienno nan-pano oocoenwie w nan-mwpoxo pasnpocipanenw iexciwnnw sananiw,
aaz+wnciso, ranian-z+wnciso, xwnwmapciso, myiauwnciso w cs+psanwie c inx
onz+wnciso w ienaswuapciso, zox+m cpezaia na XVIII s. npemwnanw n+pswie cw asw
w cienenw na passwiwe w zociwrnanw cson s+sxoz npes +spa+zaneio. axa s
xwnwmapcisoio s+npexw passwiweio s pamxwie na zomamnoio npowssozciso ce ciwrnano
zo ooconsane na zsaia xwnw-mapcxw panona s cipanaia wpoi w wnposeu s
anazna +nrapwn w oien w nwsen s siouna +nrapwn. n+pswn ce ycianoswna
mecinaia ipazwuwonna cwina ronenna iexnwxa, ezpwie paciwiennw moiwsw c+c
saxp+rnenw ouepianwn, mexwie ionose, npenwsamwie useinw c+ueianwn. +s siopwn ce
yis+pzwna r+ciaia nn+ina i+xan c a+ypnw npouenw, reomeipwunw opnameniw c+c
ciporo npasonwnennw wrypw, npxw arpw, cmenw xonipacinw c+ueianwn, noseueio oi
inx npwc+mw sa zomamnwie i+xanw na nacenenweio oi siouna iapa nnanwna w oi
paxwn.40
esaswcwmo oi iemnoseie w mamawie na npowssozciso, oi s+se+zaneio na nosa
iexnwxa w iexnonorwn npowssezenwnia na namwie sananiuww sanaswnw oinwuwiennwie
cw napoznocinw ocoenociw. powssozcisoio zopw na oizennwie sananiuwncxw
uenipose na s+nmnwie nasapw wrpaeno ponnia na napoznocino +nrapcxo oinwuwe, a
npw mnoro cnyuaw wno ocnosanwe w sa no-swcoxa nasapna cionnoci. iwrano ce zopw
zo nasene na cipora ianna npw nociwraneio na nnxow mecinw ocoenociw na
npowssozcisoio na nnxow cioxw xaio pexnamna mapxa sa +nrapcxwn wm npowsxoz.
anpwmep iannaia sa npwzasane na ++ni wnw uepsen usni na s+nnaia upes zencisweio
na sozaia w cn+nuesaia cseinwna wna zocionnwe na cnwsencxwie w na xoi-nencxwie
aaz+ww. no wsiounwie nasapw +nrapcxaia xasan aaca /xoinencxa aa/ wna
swcoxo uenena.
pes pasrne+zanwn nepwoz ne cnpnno w passwiweio na mnoro zomamnw sanniwn. znw
oi inx saciwnanw s apxawunw, zopw opeznw opmw, xaio p+unoio npwroisnne na
rnwnenw zomaxwncxw c+zose oi +enwie.41 pyrw, xaio nnxow oipacnw na z+p-
soopaoisaneio xomnwuapciso, p+uno cipyrap-ciso, saxoncepswpanw ciapwnnw w
zopw npwmwiwsnw nauwnw na paoia.
+xaneio, sesaneio, nneieneio wnw eznw oi onaciwie na ipazwuwonnaia maiepwanna
xyniypa w npwno+no wsxyciso c mwpoxw s+smo+nociw sa isopuecxa wsnsa na
saisopenwie s iecnwn zomamen xp+r +enw. eipannociia na maiepwanwie ne e
nossonwna za ce sanasni ronnm pon opwrwnannw npowssezenwn oi wsxycisoio oi iasw
enoxa. +xanwie, sesmaia, nneiwsaia oi no-noso speme zasai npezciasa ne camo sa
pasnoopasnwie no npeznasnauenwe, newspowmw no xonwueciso w neouenwmw no
xaueciso iexciwnnw npowssezenwn, c+szazenw npes sexoseie na pocisoio, no
pasxpwsai w newsuepnaemaia eneprwn w cnoconoci na napoza za isopw xpacoia s+s
scwuxw onaciw na +wsoia.
iexciwnnw maiepwanw, zowiw oi zomamnoio cionanciso, cocisenop+uno opaoienw
na z+psenw, mnoro uecio npwmwiwsnw ypezw, c wsnonsysane na sepiwxannwn wnw na
xopwsoniannwn cian i+xauxwie ymeenw za npwroisni pasnoopasnw no maiepwan,
axiypa w zexopauwn i+xanw c+opasno c npeznasnauenweio wmsa onexno,sa zomamna
ypeza, sa cionancxw w ipancnopinw npwnazne+nociw w zp. c p+uno npezenwie
s+nnenw w no-pnz-xo xonpwnenw xonuw, upes pasnoopasnw ozose, wsn+nnenw no pon
na nwmxwie w no-pnzxo no npezsapwienna pwcynxa, sesauxwie c+szasanw meswuw,
xowio npesp+manw paoinwie xocixmw s wciwncxw npowssezenwn na npwno+noio
wsxyciso, npwzasanw wm npasnwunoci w i+p+ecisenoci. a +nrapwie ne wno uy+zo w
xyzo+ecisenoio nneiwso, s+npexw ue wno c no-orpanwuena ynoipea. Xyzo+ecisenwie
iexciwnnw npowssezenwn ce oezwnnsanw oi omw enesw opnameniwxa c mwpox
iemaiwuen npociop reomeipwunw, paciwiennw w +wsoiwncxw moiwsw, ciernaiw nan-
uecio s npasonwnennw opmw, no c r+sxas pwcyn+x w peanwciwunw wsopa+enwn, c
pwimwxa w cwmeipwn s nozpe+zaneio na oizennwie enemeniw, c oraia useiosa rama w
pasnoopasnw xapmonww.
Xyzo+ecisenwie nociw+enwn na napoznwn iexciwn ipnsa za ce oizazai na ronemwie
nosnanwn na i+xauxwie, sesauxwie w nneiauxwie s+pxy csoncisaia na iexciwnnwie
maiepwanw w ymenweio wm za rw wsnonsysai sa npaxiwuecxw w xyzo+ecisenw uenw.
uyzsamw ca nanpwmep oraiwie peueniw sa ouseinsane c eciecisenw arpwna, upes
xowio ce ocwrypnsanw pasnoopasnaia ionannoci, mexoiaia w ocoeno ipannociia na
useioseie. noro oi zexopaiwsnwie xauecisa na iexciwna ce z+n+enw w na
nesnauwiennw wsmenenwn w nosos+sezenwn x+m c+oiseinwie c+op++enwn w noxsaiw na
wsn+nnenwe. Xyzo+ecisenwie nociw+enwn na iexciwna, ezwn oi
nan-c+mecisenwie znnose na maiepwannaia nw xyniypa, pasxpwsai yznwn cipeme+ y
ipyzoswn napoz x+m xpacoia s +wsnenaia my cpeza. sponencxwie n+iemecisenwuw oi
siopaia nonoswna na XVI w na uanoio na XVII s. ce s+sxwmasanw oi xonpwnenwie
n+cipouseinw sesma no zpexwie na +nrapwie, yuyzsanw ce na ,pasnoopasnoio
mapeno mwene" no xocixmwie wm, a s saxnxuenwe wsxassanw npez nono+enwnia cw sa
swcoiaia na isopuecisoio ne iosw nopoen napoz.42
. e zociai+unwie cpezcisa na nopoenoio nacenenw*
saz+p+anw pasnpocipanenweio w passwiweio na o raiwie, pasxomnw zpexw, nocenw oi
onnpwie w zpy rwie wmymecisenw cnoese npezw sasoesanweio nexnoio na napoznwie
macw, c+szazeno ome I cpeznosexosna +nrapwn, ociasano nouiw nenpo meneno no
csonia c+mnoci npes ocmancxoio po ciso. axa zsynpeciwnuenaia nocwn c+c c+s+pme
no npwmwiwsno yciponciso, ,nan-npocioio onex no oi zse ie+xw xaio xwnwmw
npeciwnxw, eznai; oinpez w zpyraia oizwpe", s+snwxnana ome s ena snncxaia
zpesnoci, npoz+n+asana za +ze mwpox* pasnpocipanena zopw zo nauanoio na XX s. s
pa nona na ynascxaia pasnwna. znaxsaia no npows xoz w nozona no xoncipyxuwn
eznonpeciwnuen; +encxa nocwn e ocianana za c+mecisysa zo x+cno ] oizennw xpawma
na siounwie w anaznwie ozo nw. ++xaia nocwn, c+cionma ce oi z+nra pwsa /<
omocnasnncxo pasnpocipanenwe/, ce sanaswna z< n+pswie zeceiwneiwn na XX s.
++xaia eno zpemna n+x ce saz+p+ana rnasno s nnanwncxwie pa nonw. iapwnnwie
nocww nesaswcwmo oi ycionuw sociia na ocnosnwie cw opmw noz zencisweio n; ezwn
oi nan-momnwie axiopw sa opmwpane n; onexnoio ipyzoswn npouec nenpecianno
c passwsanw s pasnwunw nocoxw.
pes enoxaia na ocmancxoio snazwueciso c zooocownw w npwzsw+wnw x+m no-
nanpeznan] opmw eznw oi nan-mwpoxo pasnpocipanenwie 1 nan-ycionuwsw napoznw
nocww, xaio cyxmanenair cannaia, m++xaia uepnozpemna nocwn. auanoi na ocnosnwie
swzose +encxw xocixmw ipnsa za c i+pcw s xyniypaia na onexnoio na ciapwie
cnasn nw, oiuaciw na zpesnwie ipaxw w npa+nrapwie. ie npwzownw cneuwwunwn
cw onwx iyx na +n rapcxa nousa. aio no-nanpeznanw opmw na onex no ie zopw
pasmwpwnw pasnpocipanenweio cw npe ocmancxoio pociso. is+p+zasaneio na uepno
zpemnaia m++xa nocwn wno cs+psano c passwiwe io na iexciwnoopaoisamw sananiw,
xaio aaz +wnciso, iepswnciso w zp.
+nrapcxw cennnxw pwcynxa oi X. ex /1586/
X, I
r
n+cipwie cw meswuw +encxwie xocixmw, maxap p+uno wspaoienw w oi no-rpyw
i+xanw, npezwsswxsanw nesezn++ s+sxwmenweio na mnoro uy+zw n+iemecisenwuw.
a xyzo+ecisenwie nociw+enwn na +nrapwie s onaciia na onexnoio npes
pasrne+zanwie sexose xpacnopeuwso pasxassa napoznwni neseu, xonio npwzasa na
zpexwie cwnnweio na neecnwie cseiwna w xonopwia na rpazwncxwie usein. on
onpwnwuasa nan-uecio ,nna pwsa xaio nn ipenzawn", ,cwn cyxman xaio iemenyra",
,nna can xaio nna py+a" w i.n. w pasxpwsa zwnamwunaia wspaswiennoci na unnaia
xocixmna xomnoswuwn c+c cpasnenwn oi poza na ,nonwie n yuai xaio sni+p s ropa",
,uexnwie n cxpwnini xaio xone s eprene", ,rpwsnwie n zp+nuai xaio nuena s
rpazwna" w zp.
xozcisaia me+zy xocixmwie na npezciaswienw na samo+nwie rpazcxw xp+rose,
owxnoseno mecinw n+psenuw, xaxswio ipnsa za ce cmniai wsopasenwie xiwiopw no
nocouenwie seue cienonwcw oi paranescxwn w pemwxoscxwn manaciwp oi XV s., w
nocwwie na nacenenweio oi oxonnwie cena zasai ocnosanwe za ce mwcnw sa
ipazwuwonen napoznocien xapaxiep w na rpazcxwie xocixmw. esw xocixmw oi cson
cipana cswzeiencisysai sa cwnaia na napoznocinoio nauano w s +nrapcxaia rpazcxa
xyniypa, xoeio ce wsnswno ocoeno npes +spa+zaneio.43
Xpanaia na +nrapwie nouiw ne ce npomenn. Xpanwiennwie npozyxiw wnw
npowssezenwn na mecinoio semezenwe w +wsoinos+zciso, zowsanw ce upes nos,
pwonos w c+wpaueciso. pazwuwnia
342
ce nponsnsana w s iexnonorwnia na npwroisnneio na xpanaia, w s+s opmwie na
xpaneneio speme w nauwn na noznacnne na nciwnia, c+opasnsane c+c c+szazenwie
omecisenw oinomenwn, ocoeno cemennwie, w i.n. pazwuwonnwie opmw na xpanaia
ce nozz+p+anw ocoeno ciporo npw opezw w owuaw, rnasno cemennw, xanenzapnw w
omocencxw.44 cieciseno passwiweio na +wsoia e snacnno npomenw w nosociw w s
iasw onaci. eponino npes pasrne+zanaia enoxa s +nrapcxwie semw ca nponwxnanw
nnxow nosw xyniypw, wno oi spona, oi sioxa, a seponino w nnxow oi npenecenwie
oi mepwxa pacienwn /zomaiw, xapiow, uapeswua/, xowio w zo znec saemai sa+no
mncio s wia w xpanaia na namwn napoz.
4.
m xapaxiep
na +nrapcxaia xyniypa
npes XV nauanoio na XVIII s.
namaia nayxa c+mecisysame cianoswme, ue spemeio oi XV zo XVIII s. e ,enoxa na
i+mno po ciso". scnezsanwnia, xowio nxa nanpasenw npes nocneznwie nnxonxo
zeceiwneiwn, noxassai, ue iosa cianoswme ne mo+e za ce npweme, +nrapcxaia
xyniypa e npoz+n+asana za ce passwsa npes uenwn nepwoz na pocisoio. o axiwie
rosopni, ue npez +nrapcxwn napoz ca wnw nociasenw ie+xw nperpazw, xowio ca
zosenw zo iparwuno saasnne na passonnwie npouecw.
pes XIV s. wnw nociwrnaiw ycnexw s+s scwuxw onaciw na zyxosnwn +wsoi
opasosanwe, wnococxa mwc+n, nwiepaiypa, +wsonwc, apxwiexiypa, npwno+nw
wsxycisa, xyzo+ecisenw sananiw, nwiepaiypen eswx. orasa namaia xyniypa zoronwna
pasnwmeio na swsaniwncxaia; +nrapcxw w swsaniwncxw nwcaienw w penwrwosnw
mwcnwienw cw c+ipyznwuenw incno; swsaniwncxwie naipwapcw nwmenw worpawwie na
+nrapcxw xyniypnw zenuw. +nrapwn ce npes+pnana s zyxosen ueni+p, xonio
npwsnwuan yuenonxwsw mnaze+w oi scwuxw anxancxw cipanw.
nayxaia ce sozexa w npoz+n+asai za ce sozni cnopose sa xapaxiepa na
+nrapcxaia xyniypa npes XIV s. pwc+cisweio na oizennw penecancosw enemeniw s
nen ne nw zasa ocnosanwe za n onpezennme xaio penecancosa. csonia c+mnoci in e
oi cpeznosexosen iwn, xoeio nwuw s+s scwuxw onaciw w ocoeno s nwiepaiypaia w
+wsonwcia w no +anposw npwsnauw w ciwn, w no omecisena ynxuwn. a+no e, ue
xaio iwn cpeznosexosna xyniypa zociwra swcoxo pasnwme.
Hnnoio passwiwe na +nrapcxaia xyniypa oi
nauanoio na XV s. uax zo cpezaia na XVIII s. wn m+uwienen npouec na
ocsoo+zasane oi cpeznosexosnaia mwc+n w cpeznosexosnwie xyzo+ecisenw opmw. o
xonxoio w za ce i+pcni s nen enemeniwie na npezs+spa+zane wnw za ce nocousai
oizennw npezsecinwuw na +spa+zaneio, npes cnomenaiwn nepwoz in cw ociasa no
c+meciso cpeznosexosna. pyr e s+npoc+i, xax meme za wsrne+za in, axo cipanaia
nw ne eme sarywna csonia nonwiwuecxa camocioniennoci w nxa nanwue csooznw w
nwsxw sp+sxw c esponencxoio wzenno w xyzo+eciseno passwiwe. orasa nasnpno
+nrapcxaia xyniypa meme za ce zoxocne zo ronemwie zsw+enwn na mwc+nia w
wsxycisoio, s+snwxnanw cnez enecanca, w meme za wsnwia inxnoio s+szenciswe,
ocoeno npw nono+enwe, ue c nazaneio na Hapwrpaz s 1453 r. noz ocmancxa snaci w
c oxonuaiennoio ynwmo+asane na mnoronapoznocinaia swsaniwncxa uwswnwsauwn in
seue ne mo+eme za wrpae pemasama ponn s wciopwuecxwn +wsoi na anxancxwie
napozw. eisexosnoio ocmancxo pociso wsonwpa namwn napoz oi spona w ciasa
npeuxa sa nerosoio omec-iseno-wxonomwuecxo passwiwe.
aio ce wsi+xsai nenaronpwninwie wciopwuecxw ycnoswn, s xowio ce namwpa
+nrapcxaia xyniypa oi XV s. naiai+x,seznara ipnsa za ce nozuepiae, ue in ne
npex+csa csoeio passwiwe, s+npexw ue npes iosw nepwoz wsuesnanw owuwannwie
z+p+asnw wnciwiyiw w eozannaia xnaca, xowio no pano nozz+p+anw passwiweio n.
suesnanw w mnoro xyniypnw nameinwuw, ocoeno s +pnoso. noswna oi xnw+osnwuwie
w sorpawie sanrnanw s no-nwsxw w no-zaneunw cipanw, x+zeio ca mornw za
namepni ycnoswn sa paoia /s +pwn, namxo, seia ropa/. pyrw wnw wswiw wnw
oisezenw s pociso.
wncaia na uenipanna opranwsauwn nano+wna cson oineuai+x s+pxy +nrapcxaia
xyniypa oi XV s. naiai+x. n sarywna cson opwrwnanen xapaxiep, nemo ionxosa
iwnwuno sa nen s npezwmnwie zse cioneiwn. npnno wno monymeniannoio
cipowienciso na uepxsw, zsopuw w xpenociw; ne ce nwmenw i+p+ecisenw noxsanw na
uapeie, naipwapcwie w onnpwie; ne ce wsroisnnw yxpacw na p+xonwcw,
npeznasnauenw sa zsopuoswie w naipwapmecxwie wnwoiexw. a cmeixa na iosa
naci+nwn nos momeni s+s scwuxw xnonose na +nrapcxaia xyniypa ie npemwnanw s
p+ueie na napoza w wmanw sa csow cpezwma rpazoseie, manaciwpwie w cenaia.
noswncisoio oi nacenenweio +wseeno s cenaia; s mnoro oi inx nnmano nwio uepxsw,
nwio csemenwuw. pasosanweio ce zowsano oinauano camo s uepxosnaia wnw
manaciwpcxaia xwnwn, sacnranxw mwnwmanna uaci oi nacenenweio. o xapaxiepa cw io
wno c+s+pmeno orpanwueno.
X, I
+ipemen wsrnez oi xyxnencxaia cian na oncianuanwesaia x+ma s c. panacw
/XVIII s./
pazoseie nesaswcwmo oi npwc+cisweio na uy+z enemeni s noseueio oi inx wmanw
ronnm +nrapcxw +wiencxw c+cias, xonio oxassan snwnnwe w s+pxy +wsoia s cenaia.
posoznwuw na iosa snwnnwe wnw sananiuwncxwie uexose c inxnaia omecisena
opranwsauwn, c i+proscxaia cw zennoci s cenaia, c npwsnwuaneio na cencxw mnaze+w
xaio uwpauw, c iexnonorwnia na oizennwie sananiw. posoznwuw wnw c+mo
i+prosuwie, u+pxosnwie npezciaswienw, rpamaiwuwie w zacxanwie, nnxow oi xowio
oyuasanw na ueimo w nwcmo s csowie paoiwnnwuw wnw x+mw cencxwie zeua. esw
axiopw so-
zenw x+m nocienenna npocseina esonxuwn, xonio namepwna swzwmo wspa+enwe s
ysenwuasaneio na xwnwnnwie yuwnwma w s omecisenoio, cionancxoio w xyniypnoio
cs+pssane na cenoio c rpaza.
zwn om ener cnonsan ome no-incno cenoio c rpaza c+mecisysamaia ipazwuwn, s
xonio ce nacnownw mnoro eswuecxw w xpwciwnncxw mwporneznw npezciasw, iwnwunw sa
cpeznosexosnwn uosex.
o xyniypnwni xoncepsaiws+m s ycnoswnia na uy+zo snazwueciso, s nepwoz na sepcxw
w napoznocien anaiws+m, npw nocionnnaia onacnoci oi einwuna w xyniypna
excnanswn na uy+zaia napoznoci wma w csonia escnopno nono+wienna cipana.
xpensaneio na ipazwuwonnaia xyniypa osnauasano npesp+maneio n s onopa na
napoznocinoio c+mecisysane; ipazwuwnia s zyxosnaia w maiepwan-
naia xyniypa ysenwuwna c+npoiwswiennaia cwna na +nrapcxwn napoz. osa wna ezna
csoeopasna peaxuwn cpemy pocisoio w npezw scwuxo wsonwpane na sasoesaienn,
xoeio wno pasnocionno na sanassane w yxpensane na napoznocinoio c+snanwe.
pazwuwonnaia xyniypa ce onwpa npezw scwuxo na mwnanoio, no in ne ipnsa za ce
cxsama xaio nemo ciaiwuno w newsmenno, xoeio z+pna nemaia nasaz, x+m cyesepwnia
w penwrwosnwie npezpasc+z+uw. c+z+p+anweio n snwsa w onxnop+i. pnsa za ce
wsi+xne, ue i+xmo s nepwoza XVXVIII s. s nero ce oixpwsai sa+nw npomenw w nosw
nsnenwn. osa e nonsaia na xnamxwie, wciopwuecxwie w xanzymxwie necnw. e ne
sanwuasai ipazwuwonnwie opeznw w mwiwuecxw necnw, xowio ca c+szazenw mnoro
cioneiwn no-pano, no s+se+zai ezwn nos
csni s c+snanweio na napoznwie macw, csni na c+spemennociia, na axiyannwie
nonwiwuecxw w wciopwuecxw c+wiwn, na omwie w wnzwswzyannwie npe+wsnsanwn s
iparwunaia enoxa na pocisoio, osa c+scem onpezeneno nwuw s xnamxwie w ome no-
zope s wciopwuecxwie w xanzymxwie necnw, x+zeio ce zasa mwpoxa xapiwna na
napoznwie ezciswn w cipazanwn w na repowunaia opa cpemy couwannoio w
nonwiwuecxoio nacwnwe. axa saisopenaia ipazwuwonna xyniypa ce npes+pnana s
oisopena sa nacionmeio w +zemeio.
s maiepwannaia xyniypa ce nanxzasa c+mwni npouec. amwpoxo ce passwsanw
xyzo+ecisenwie sananiw nopazw ny+zwie na scexwznesnwn +wsoi; nponwxsanw nosw
enemeniw s onexnoio w s apxwiexiypaia /uacosnwxoswie xynw/, xoeio noxassa
B' ,<'
1 1. 1 *
' (
ci<m cwnmr- ii
T 4-TX4T
.';3
II
{
'
usr
*.
: : * .
'.
omysane c nnxow npwzowsxw na uwswnwsauwnia, w i.n.
rwenia na +nrapcxaia eozanna z+p+asa onxnop+i w nwiepaiypaia pasmenwnw
ponwie cw. wiepaiypaia sarywna csoeio n+psencisysamo nono+enwe, none+e ce
wsmenwnw xopenno ycnoswnia sa nennoio c+mecisysane w passwiwe. awciwna in ne
wsnesepwna na csowie wciopwuecxw sazauw, no morna za rw oc+mecisnsa s is+pze
orpanwuenw pamxw. amannno snauwienno w nennoio nenocpezciseno s+szenciswe
nopazw ynaz+xa na rpamoinociia. +xmo iorasa napoznaia isopuecxa eneprwn
wsnwxnana s+s onxnopa; mwpoxo ce passwsanw xnamxwie, wciopwuecxwie necnw,
xowio noenw swcoxaia ynxuwn za oipasnsai napoznaia wciopwuecxa c+za. pw
iosa oipasnsaneio ce wss+pmsano s+s opmw w noeiwuecxw cpezcisa, aconxino
zoci+nnw sa s+snpwemane oi owxnosenwie nxze, samoio npwnazne+anw na napoznoio
sw+zane, na napoznaia ecieiwuecxa xyniypa, na napoznwn eswx. Ionxnop+i cianan
sozemoio cnosecno noeiwuecxo wsxyciso. osa wn ezwn oi nan-npxwie npwsnauw na
zemoxpaiwsauwnia na +nrapcxaia xyniypa npes XVXVIII s. niepecno e, ue npes
iosw nepwoz w cpeznosexosnaia nwiepaiypa ,cnnsna" zo napoza. o ,cnnsna" ezna
uaci oi nen oromwncxaia anoxpwna xnw+nwna, xonio npwena opmaia na ycinaia
nerenza w zo ronnma cienen ce npwnw+wna zo napoznoio noeiwuecxo sw+zane w zo
onxnopnaia opasna cwciema.
emoxpaiwsauwnia na nwiepaiypaia npes pasrne+zanwie cioneiwn ce wss+pmsana w
c+scem npnxo. n snpouem sanounana ome npw yuenwuwie na aipwapx siwmwn.
parwunwie wciopwuecxw c+wiwn zoxocnanw nenocpezciseno nwcaienwie; ie wnw
npwnyzenw za csanni norneza cw oi ronemwie ,sceseunw" acipaxino-wnococxw
nponemw w za ro nacouai x+m c+spemennociia. opw siwmwn sas+pmsa csoeio +wiwe
c monwisa sa nomom na +nrapcxwn napoz s pasmwpnwie spemena, xowio ion
ws+wsnsan, op+manxw ce x+m san wncxw c zymwie: ,onw ce na scemwnociwswn cw
snazwxa za cnacw c+napoznwuwie iw, eznopoznwn iw +nrapcxw napoz! omornw na
namwn z+p+asen uap san Twmman w nozuwnw noz noseie my scwuxw sparose! anasw
snpaia nenopouna, sais+pzw namwie rpazose, ycmwpw uenwn csni, wsasw nw oi rnaz
w narya w nw sanasw oi nanazenweio na wnonnemen-nwuwie!"
asw monwisa e ezwn sasei sa yuenwuwie, xowio n pasmwpnsai, sa za n npes+pnai s
pasxas sa c+-
iwiopcxw nopipei na iaxwn w cemencisoio my cienonwc oi uepxsaia s c.
o+pcxo, xcienzwncxw oxp+r/1614/
spemennaia zenciswiennoci. axa nwiepaiypaia ce axiyanwswpa no csoeopasen nauwn
w s nen nasnwsa n+nnoio c wsnwianwn speme s c+uwnenwnia na pwropwn Hamnax,
oncianiwn ocieneuxw, Uoa-ca zwncxw w zp.
i XV s. naiai+x rnac+i na enoxaia sanousa za ssyuw ome no-cwnno uysame ro s
eswmennaia +nrapcxa xponwxa, s pasxasa na nazwcnas pamaiwx sa npenacnne
momwie na san wncxw oi +pnoso s wncxwn manaciwp, s +wiwnia, xowio non eno w
aien pamaiwx nwmai sa cowncxwie m+uenwuw, s pasxasa na non eiozwn parwnos
sa nomoxamezanusaneio na uenwncxwie +nrapw, s neionwcnwie ene+xw w i.n.
acwnwnia naz napoznocinoio c+snanwe c+mo namwpai csonia peaxuwn s nwiepaiypaia.
osa ocoeno zope nwuw s onwcanwnia na cowncxwie xnw+osnwuw npes XVI s. s
iexnwie npowssezenwn opaia sa xpwciwnncxaia snpa ce npesp+ma s opa sa
sanassane na +nrapcxaia napoznoci; +wiwnia sce noseue nanozonsai neionwc, a
iexnwie repow ca xopa oi napoza, sana niuww. oiws+i sa npwemaneio na
m+uenwuecisoio xaio nozswr s samwia na napoznociia nponwxsa w s nwcanaia noeswn.
ezno ciwxoisopenwe, sm+xnaio s noso sa ueiwpwzeceiie m+uenwuw, manxaia na
nan-manxwn m+uenwx rosopw:
wno uezo moe,
xpacnw mow cwny,
u+cinoe moe po+zenwe!
me me nxwmw, cwny mon,
nxo +e as iee nxnx,
nocnyman mene, maiep csox,
za ne yowmw ce,
cwny mon, oi myuenwn!
me mano npei+pnw
za npwwmemw seneu neinennw.
e yon ce oi myuenwe, cwny mon!
o iosa ciwxoisopenwe, nomecieno s copnwx oi XVIII s., ce namwpa ezwn iexci
npoiws nomoxamezanusaneio; acouwauwnia, xonio mo+e za ce nanpasw, e oueswzna.
emoxpaiwsauwnia ce nponsnsa ne camo s wzenno-iemaiwuno oinomenwe, no w s
passwiweio na +anposaia cwciema w noeiwxaia, ocoeno s +wiweio. acny+asa za ce
oiene+w ome ezwn sa+en axi nponwxsaneio na opmw oi rosopwmwn eswx s
nwiepaiypaia. ezna xnw+osna onaci ce wss+pmsa wciwncxa pesonxuwn ome npes
XVII s. s zamacxwncxwie copnwuw, x+zeio nonynnpnwie nponosezw, npesezenw oi
rp+uxw, ca nanwcanw na zwanexia na c+ciaswienn w npesozaua /,zamacxw-napn"/.
osa ca sce enesw, xowio rosopni sa nenpex+cnaio oc+mecisnsam ce nanpez+x, es
oaue iosw nanpez+x za ycnee za zociwrne s+smo+nociwie, xowio wxa ce pasxpwnw
npw nopmannw ycnoswn
na passwiwe.
+nrapcxaia xyniypa ce sanaswna oi ocmancxoio snwnnwe. n c+xpanwna csonia
camowinoci
owuawie, opezwie, eswx+i, onxnop+i w maiepwannaia xyniypa ce oxasanw
ocoeno ycionuwsw; wi+i ce npes+pnan s ponn na napoznocinoio c+snanwe,
c+npoiwsnsan ce cpemy scwuxw onwiw za ce nax+pnw napoznaia xyniypna omnoci.
pes uenwn nepwoz na pocisoio +nrapcxaia xyniypa ce pasrpanwuasana oi iasw na
sasoesaienn. a iosa nomaranw escnopno z+noxwie einwuecxw pasnwuwn, ocnosnwie
pasnwuwn me+zy penwrwwie, xowio nwxora ne ce cnw+wnw, a swnarw ce oin+cxsanw w
npoiwsonociasnnw.
++wiencisysaneio c iypuwie zano oipa+enwe camo s nnxow onaciw na maiepwannaia
xyniypas apxwiexiypaia, s nnxow sananiw, zonnx+ze s napoznwie npwxasxw,
anexzoiwie w nocnoswuwie. sce nax s wspoenwie cnyuaw ciasa zyma sa oizennw
enemeniw, xowio c+scem ne mornw za npomenni unnocinwn xapaxiep na napoznaia
xyniypa. neuwanno s apxwiexiypaia, npwno+nwie wsxycisa w xyzo+ecisenwie sananiw
camozennwni isopuecxw renwn na +nrapcxwn napoz ce nponswn wss+npezno npxo.
To ce oinacn zo me+zyanxancxwie xyniypnw oinomenwn, mo+e za ce xa+e, ue swcmeio
rp+uxo zyxosenciso, xoeio p+xosozeno +nrapcxwie enapxww, nouiw ne nponwxnano zo
napoznaia cpeza.
pes XVI, XVII w XVIII s. rp+uxaia nwiepaiypa oxasana naroisopno snwnnwe upes
npowssezenwnia na zsama nwcaienw amacxwn iyzwi w ranwn pwicxw, xowio
mwpoxo ce npese+zanw na +nrapcxw. pnsa za ce oiene+w, ue npes iosw nepwoz
rp+uxaia nwiepaiypa sanounana za nponwxsa s +nrapwn upes neuainaia xnwra.
niepecnw momeniw npezciasni +nrapo-cp+cxwie w +nrapo-pym+ncxwie xyniypnw
oinomenwn. onnma uaci oi nporonenwie oi +nrapwn xyniypnw zenuw cnez ocmancxoio
sasoesanwe ce ycianoswnw s +pwn w namxo. zewie na +pnoscxaia xnw+osna mxona
onnozwnw xaxio cp+cxaia, iaxa w pym+ncxaia nwiepaiypa. acny+asa snwmanwe
oipa+enweio wm s passwiweio na cp+cxwn nwiepaiypen eswx /pym+ncxwie xnw+osnwuw
wsnonsysanw cpezno+nrapcxwn/. w morno za ce rosopw sa omw nwiepaiypnw
ipazwuww s +nrapwn, +pwn w ym+nwn. a+no snauenwe sa pasmwpnsaneio na
npocseiaia w nwiepaiypaia wmai w oixpwiwie nnxonxo cnasnncxw neuainwuw s
ym+nwn, oi xowio wsnwsanw w xnwrw na +nrapcxwn eswx.
pnsa ocoeno za ce nozuepiae iosw nos axi
pasnpocipanenweio na cnasnncxaia neuaina xnw-
ra. enwxoio oixpwiwe na yienepr ciwrnano zo +nrapcxwie semw xocseno, a ne
npnxo, samoio iyx neuainwuw ne ce c+szanw npes pasrne+zanwn nepwoz. aue namw
neuaiapw paoienw xaxio s+s eneuwn, iaxa w s pym+ncxwie cnasnncxw neuainwuw.
nasnncxaia xnwra wzsana c+mo oi neuainwuwie s X+psaicxo, s ocxsa, s wes w s
sos. euainaia xnwra osnauasa npezw scwuxo pasmwpnsane na ponnia na xnw+nwnaia,
nonynnpwswpane na wzewie w snanwnia, wszwrane na pasnwmeio na rpamoinociia,
noesiwnnsane w zemoxpaiwswpane na xnw+osnoio npowssozciso. ycxwie neuainw xnwrw
s wciopwnia na +nrapcxwn nwiepaiypen eswx wswrpanw ocoena ponn nano+wnw zo
ronnma cienen i.nap. uepxosnocnasnncxw eswx, xonio s c+mnoci e pycxa pezaxuwn na
ciapo+nrapcxwn. aswpa ce, iyx ne ciasa zyma camo sa npomenw s nwiepaiypnwn
eswx, no w sa nwcmo, npasonwc, rpawunw ocoenociw, oopmnne na xnwraia w i.n.
niepecnoio e, ue nposopeu+i x+m pezna w anazna spona ce oisapn y nac upes
+nrapcxwie xaionwuw. aionwuwsm+i npes XVIIXVIII s. ce nponswn upes
penwrwnia s opasosanwe, mwpornez, nwcmo /xwpwnwuaia ce samenwna c
naiwnwuaia/, nwiepaiypa. on ne mo+e za +ze npenepersan npw omaia
xapaxiepwciwxa na +nrapcxaia xyniypa, maxap wciopwuecxaia my ponn za e is+pze
orpanwuena nopazw manoponnociia na neroswie nocnezosaienw w wsonwpanociia my s
oizennw panonw na cipanaia.
+nrapcxwie xaionwuw s pezwua cnyuaw wnw xopa c swcoxo opasosanwe, nnxow oi
xowio ciananw asiopw na nwiepaiypnw npowssezenwn, zpyrw yuacisysanw s opwie
cpemy nopowienn, opranwswpanxw wnposcxoio s+cianwe, wnw n+x nonaranw nemanxo
ycwnwn npez esponencxwie zsopose, sa za onexuai ie+xaia yuaci na cson napoz.
+nrapcxaia xyniypa npes XV nauanoio na XVIII s. wma ome ezna xapaxiepna uepia
nepas-nomepnoci s passwiweio. osa nponwuasa s+s scwuxw onaciw. xpan na XV
s. nanpwmep wma zocia nameinwuw na monymeniannaia +wsonwc, zoxaio npes
cnezsamoio cioneiwe ie namannsai, sa za ce nonsni s no-mwpox oxsai npes XVII
s., zoxaio s nwiepaiypaia e i+xmo opaino npes XVI s. ce ouepiasai snauwiennw
w opwrwnannw nwcaienw /non eno w aien pamaiwx s owncxaia xnw+osna mxona/, a
npes cnezsamwn sex s+npexw c+mecisysaneio na is+pze o+wsenw xnw+osnw cpezwma
/na-
oropozwua ces+snnsane wxona oi ece+p /XVII s./. auwonanna xyzo+ecisena
ranepwn own, Iwnwan sa ciapo+nrapcxo wsxyciso s xpwniaia na xpam-nameinwx
,nexcanz+p escxw"
X, I
npwmep ipononcxwn manaciwp ,aposwieu"/ ne ce oixpwsai ronemw isopuecxw
nwunociw. +moio sa+w sa apxwiexiypaia. mnoro rpazose npes XVI s. ce ciponi
monymeniannw crpazw, xowio no-x+cno wsai sanemapenw w ne wnw nozz+p+anw. i
zpyra cipana, cnao ce passwsana uepxosnaia apxwiexiypa npes uenwn nepwoz
rocnozcisysa nan-owxnosenwni iwn eznoxopana uepxsa, nonycxpwia s semnia nopazw
sapanaia na ocmancxaia snaci za ce ciponi swcoxw, npezciaswiennw, npxo yxpacenw
xpwciwnncxw xpamose. o w iyx ce cpemai wsxnxuenwn, ocoeno mo ce oinacn zo
s+ipemnaia yxpaca. ozonw nsnenwn ce oixpwsai w npw yxpacaia na p+xonwcw; iosa
wsxyciso, senwxonenno passwio npes peznosexosweio, iy sanaza, iy oinoso ce
nponsnsa c wemw na ouw opasuw.
asswsano ce es n+xaiymene onosa, xoeio m+uno mo+eno za +ze xoniponwpano oi
uy+zaia snaci napoznoio noeiwuecxo isopueciso, zociwrnano s+pxose s xnamxwie,
wciopwuecxwie w xanzymxwie necnw. a cmeixa na owuwannoio wsxyciso npou+insano
wsxycisoio na napoznwie manciopw /ocoeno s onaciia na xyzo+ecisenwie sananiw/,
xoeio i+pceno no-csooznw opmw. escnopno iosa ca nono+wiennw enesw, no ie
c+scem ne oirosapni na pasnwmeio, xoeio w ce ciwrnano npw nopmanno w n+nnouenno
passwiwe na +nrap-
cxaia xyniypa.
yniypnoio passwiwe na +nrapcxwn napo; npes XVXVII s. ne wsa za ce ouennsa
camo 01 zseie wsi+xnaiw s nauanoio rneznw iouxw pasnwmeio na +nrapcxaia
xyniypa s naseuepweio na ocmancxoio sasoesanwe w nanpez+xa na esponencxaia
xyniypa oi enecanca naiai+x. +m iesw zsa xpwiepwn ipnsa za +ze wszwrnai
ipeiw xpwiepwn s+smo+nociwie, xowio zasa wciopwuecxaia ocianosxa na
anxancxwn nonyocipos w no-cneuwanno s +nrapcxwie semw, namwpamw ce nan-nwso
zo ronemwie uenipose na wmnepwnia w nan-cwnno uyscisysamw orpanwuenwnia w
nacwnwnia na ocmancxaia wxonomwuecxa w nonwiwuecxa cwciema.
+npexw wsxnxuwienno ie+xwie ycnoswn, npw xowio wn nociasen +nrapcxwni napoz s
cpasnenwe c ociananwie anxancxw napozw, ion noxasan yzwswienna ycionuwsoci,
wszp++nwsoci w +wsnenoci w s maiepwannoio cw, w s zyxosnoio cw wiwe. nasnoio
my nociw+enwe s onaciia na xyniypnaia zennoci e sanassaneio na napoznocinoio
c+snanwe w zopasswsaneio na sasemanwie ipazwuww no nocoxa na zemoxpaiwsauwnia.
wmo uyzno, ue s nezpaia na oc+mecisenaia oi XV zo nauannwie zeceiwneiwn na
XVIII s. xyniypa ce xpwenw x+nnoseie na noso sw+zane w nosw opmw, oycnasnmw
nennwn n+i s +zemeio.
ene+xw x+m znn III
348
ip. 261/290 , I,
1. anzes, Xp. +nrapcxaia napoznoci npes XV s. , 1972, c. 147.
2. wcenxos, . wipononwi pw-ropwn Hamnax. , 1943, c. 56; pwro-pwn
Hamnax. oxsanno cnoso sa siwmwn oi pwropwn Hamnax. , 1971.
3. nrenos, . i. +nrapcxaia nwiepaiypa npes XV s. xn. my:
ipanwuw ws wci. ciaposnr. nwi., , 1974, c. 183.
4. wnexos, . nw+osnw cpezwma s cpeznosexosna +nrapwn. , 3,
1946/1947, | 4-5, 407-425; eixa-nosa-oiesa, . pezwma na ciapo+nrapcxaia
xnw+nwna. xn. n: +npocw ciaposnr. nwi. , 1966, 336.
5. ynues, s. wncxwni cseieu w
nerosaia owien. , 1947; emes, . +nrapcxw zos+spo+zencxw xyniypno-npocseinw
cpezwma. , 1977, c. 82 cn.
6. asw ce s wncxwn manaciwp noz | 4/7, s+. npocipanos, . nwc na
p+xonwcwie s wnwoiexaia npw wncxwn manaciwp. , 1902, c. 96.
7. asw ce s noz | 133, s+. Hones, . nwc na p+xonwcwie w ciapo-
neuainwie xnwrw na apoznaia wnwoiexa s own. 1. , 1910.
8. oc. nyn. wn. ,n. . e nwn", ocxsa; sanos, U. +nrapcxw
ciapwnw ws axezonwn. , 1970, c. 137.
9. asw ce s wncxwn manaciwp, | 4/5, s+. npocipanos, . nwc na
p+xonwcwie s wnwoiexaia na wncxwn manaciwp, c. 84.
10. asw ce s Xwnenzap, s+. sanos, U. +nrapcxw ciapwnw ws axezonwn,
c. 267, | 104.
11. ax iam, c. 252, | 55.
12. wnexos, . owncxw xnw+osnwuw npes XVI s. 1. on eno. , 1939.
13. asw ce s Xwnenzap, s+. sanos, U. +nrapcxw ciapwnw ws axezonwn,
266267.
14. yiauwes, . s namwie ciaponnanwncxw manaciwpw. , 27, 1931,
c. 19.
15. sanrenweio ce nasw s H+pxosnwn wciopwxo-apxeonorwuecxw mysen s
own, | 28, s+. ipocipanos, . nwc na p+xonwcwie s wnwoiexaia npw s. wnoz
na +nrapcxaia u+pxsa s own. , 1900, c. 45; nwraia e s ion, sepcxw man.,
s+. sanos, U. +nrapcxw ciapwnw ws axezonwn, c. 278, | 148.
16. ianuesa, . w i. ianues. onncxwni nomenwx. , 1963.
17. ianacos, . auano na +nrapcxoio xnwroneuaiane. , 1959, 43-60.
18. wnexos, . Iwiweio na w-men orpacxw. - , 2, 1954, 233-248.
19. wcenxos, . wmwi+p paios-cxw. xn. my: poyxw w ouepiw cia-
I
posnr. nwi. , 1956, 304-307.
20. asnwunw csezenwn sa manaciwpwie y yiauwes, . s namwie
ciaponnanwncxw manaciwpw; anzes, Xp. Iaxiopw na +nrapcxoio s+spa+zane. ,
1943, 20-31; panues, . anaciwpwie s axezonwn. , 1933.
21. anxos, . Uepomonax anwwn w ipononcxwni xnw+osen ueni+p npes
n+psaia nonoswna na XVII s. : ia-posnr. nwi. 1. , 1971, 263-287.
22. anzes, Xp. ponemw na +nrapcxoio s+spa+zane. , 1976, 3139.
23. npocipanos, . nwc na p+xonwcwie s wnwoiexaia npw wncxwn
manaciwp, pxn. | 2/16 /22/ oi XVII s.
24. anzes, Xp. Iaxiopw na +nrapcxoio s+spa+zane; eues, . wnwn-cxwie
yuwnwma s +nrapwn. , 1967.
25. wnes, . aionwmxaia nponaranza s +nrapwn npes XVII s. , 1914.
26. Uonos, . yniypnw sp+sxw me+zy nemcxw npoiecianiw w zenuw oi
x+noanxancxwie semw npes xpan na XVII w n+pswie zeceiwneiwn na XVIII s. -
w, 58, 3, 1965, 240-278.
27. yces, . w . aswzos. pwro-pwn Hamnax s ym+nwn w s ciapaia
pym+ncxa nwiepaiypa. , 1966.
28. eipos, i. w Xp. ozos. iapo+nrapcxw myswxannw nameinwuw. ,
1973.
29. anawiecxy, . . Xapaxiep-nwe uepiw cnasnno-pymsmcxon nwiepaiypw. -
81, 9, 1963, p. 278.
30. wxaues, . . exoiopme sa zauw wsyuenwn sioporo x+nocnasnn-cxoro
snwnnwn s ocenw. ., 1958.
31. wmwipwes, . . ons w snauenwe mwipononwia wnpwana s wciopww
zpesnepyecxon nwiepaiypw. , 19, 1963.
32. sanos, U. +nrapcxoio xnw+osno snwnnwe s ycwn npw mwipononwi
wnpwan. - , 6, 1953, 27-59.
33. exci+i na isopaia e onapozsan y nrenos, . i. s ciapaia
+nrapcxa, pycxa w cp+cxa nwiepaiypa. 1. , 1958, 159-176.
34. nrenos, . i. +nrapcxaia nwiepaiypa npes XV s., 181197.
35. oa"an, ^. i exras rwr Bw1an8cnen mx! serxnscnen escmcnB-
8cBreTwn8. - 8, 13, 1891, 526-536; eues, . +nrapcxaia xponwxa oi nauanoio
na XV s. - , 19, 1967, 219242. pesoz y ynues, s. s ciapaia +nrapcxa
xnw+nwna. 2. , 1949, 266-275.
36. anues, . nazwcnas pamaiwx xnw+osnwx w nwcaien. , 1969;
nrenos, . i. pw newssecinw p+xo-
nwca na nazwcnas pamaiwx. ,
1973, | 3, 89-93.
37. pwynosw, . wmwipme aniaxyswn. eorpaz, 1963; acraos, . .
owyees conserarxis swr oew-yre wwermre c1e eiernwa aTacwrene. 1n:
yrToie1noTanwi. 1. Bes-saxix, 1971, 159-182; eixanosa-o-iesa, . wmwi+p
aniaxyswn +wsnena c+za w noeiwuecxo oixposenwe. xn. n: Xwnnzoneina
xyniypa. ,
1974, 166-189.
38. oso+nr. npes. y wcenxos, . nazwcnas pamaiwx w nerosaia wncxa
noseci. , 1947.
39. Hnnocien iexci na +wiweio na san wncxw y apwnos, . wmwipw
aniaxyswn. - , 18, 1, n.o., w, 1901, 86-98.
40. ax iam, 77-82; nrenos, . i. nxonxo nosw seciw sa xnw+osnoio
zeno na wmwi+p aniaxyswn. , 2, 1954, 249-262.
41. wnexos, . owncxw xnw+osnwuw npes XVI s. 1. on eno.
42. szanwe na +wiweio no npenwc oi XVI s. y wpxy, . uepxw ws wciopww
nwiepaiypnnx cnomenwn on-rap w cepos X1-X ss. ., 1901.
43. a xnw+osnaia zennoci na +nrapcxwie xaionwuw s+.: enes, . ciopwn
na nosaia +nrapcxa nwiepaiypa. 1. , 1976, 197-235; enues, . o-rocnoscxo-
wnococxwie s+srnezw na p+ciso enxwu. - I, 17, 1968; eoprwes, .
+nrapcxaia nwiepaiypa s omocnasnncxoio w esponencxoio nwiepaiypno passwiwe. ,
1973, 127140; 179192; wnexos, . +nrapcxaia nwiepaiypa npes XVII s. , 1,
1977, 515; ianues, p. oeswnia na +nrapcxwie nasnwxnnw. , 1975, | 1.
44. anxos, . +m s+npoca sa mncioio na ,arapa" s ciapaia +nrapcxa
nwiepaiypa. , 1819, 1969, 279-286.
45. napozsana c ene+xw oi sanos, U. iapo+nrapcxw pasxasw. , 1935,
80-81.
46. ozpono sa zamacxwnwie y eixanosa-oiesa, . amacxwnwie s
+nrapcxaia nwiepaiypa. , 1965.
47. nrenos, . i. +spemennwuw na awcwn. 1. , 1963; eixanosa-
oiesa, . amacxwnwie...; s rp+uxo-+nrapcxwie xnw+osnw oinomenwn npes X-XT
s. - c, 62, 1969, 51-151.
48. anzes, Xp. Iaxiopw na +nrapcxoio s+spa+zane, c. 76, 101, 107.
49. enes, . Hwi. c+u., 1, rn. X; ianacos, . Hwi. c+u., 4447.
50. ianacos, . Hwi. c+u., 1442,
61-72.
51. nerapos, s. yniypnw w nonwiwuecxw sp+sxw me+zy +nrapwn w ycwn
npes X1-X s. , 1953; ne-pancxm, . . s wciopww xnw+non xynsiypw occww.
iapopyccxan xnwra s me+zynapoznnx xynsiypnwx csnsen XVI-XVIII ss. - , 19,
1963; nrenos, . i. s wciopwnia na pycxo-+nrapcxwie nwiepaiypnw sp+sxw /X-
XT s./. , 1972; srnescin, . wnscxwn monacinps w occwnxpanna s X1-X
sexax. , 1974; yc-cxwe w yxpawncxwe pyxonwcw w ciapo-neuainne xnwrw s
onrapcxwx xnwro-xpanwnwmax, : ccnezosanwn wciou-nwxos no wciopww pyecxoro
nswxa w nwcsmennociw. ., 1966, 206224.
52. ozpono y eixanosa-oiesa, . s rp+uxo-+nrapcxwie xnw+osnw
oinomenwn..., 51151.
53. wpues, . ciopwuecxa rpamaiwxa na +nrapcxwn eswx. , 1958, c. 23.
54. wneiwu, . w . rypa. axo-pym+nwie w inxnaia cnasnncxa nwcmenoci.
1. - , 9, n.o., 1893, 211390; wneiwu, . +m rpamoiwie na pamoscxaia
cwpxa. , 25, 1, w, 1909, 148; axo-pym+nw-ie w inxnaia cnasnncxa
nwcmenoci. 2. osw snaxo-+nrapcxw rpamoiw oi paios. - , 13, n.o., 1896,
3-153; o%nan, 3. ocwieTe prmare 1a re1a-{Te ^an roiane^n cw raoyw1 $1 cw
^ara rwianeasca i see. XV 1 XVI. 1. wcwres 1905.
55. o%nan, /. Hwi. c+u., c. 253, 81.

ip. 290/312

,

1. a xnamxwie necnw s+. no-nozpono: wnexos, . +nrapcxw onxnop. 1.
, 1972, 419-522; nrenosa, ., . orzanosa, H. omancxa, . io-wn w i.
ionxosa. +nrapcxw xnamxw enoc. - , 53, 1974, c. 39 cn., 181 cn.
2. wnexos, . +nrapcxw onxnop, 523582 w uwi. iam nwi.
3. nasenxos, . . +panw c+uwnenwn. 5. , 1969, 121-122.
4. wnexos, . Xanzymxwie napoznw necnw s passwiweio na +nrap. nwi.
xn. my: s wci. snr. nwi. , 1969, 309332; omancxa, Hs. +nrapcxwie napoznw
xanzymxw necnw s cpasnenwe c+c cxozna iemaiwxa y ociananwie cnasnncxw w
anxancxw napozw. xn. n:
^
350
snp. snr. nap. isopueciso. , 1974, 120-140.
5. nrenos,. i. eciw sa napoznw wrpw w necnw s ciapo+nrapcxaia
xnw+nwna. - ys, 2-3, 1956, 503-508; eipos, i. uepuw no wciopwn na
+nrapcxaia myswxanna xyniypa. , 1959, 27-31.
6. peuex, . iapw n+iemeciswn no +nrapwn oi 1518 cioneiwe. n,
7, 1884, 114-115, 123. n-iwonnoio neene na zse sapezw na oi-nnsane e sanaseno
w zo znec s +nrapwn, npw xopa, npw nasapysane, npw xonezy-sane, na ceznnxa, na
++isa, na nsoszen, na epman w npw zpyrw cnyuaw.
7. Hseixosa, . Ipencxw n+ienwcw sa anxanwie X1-X s. , 1975, c.
378.
8. sanos, U. +nrapcxwie napoznw necnw. , 1959, c. 31.
9. anzes, Xp. Iaxiopw na +nrapcxoio s+spa+zane. , 1943, c. 77.
10. eseman, . pnanrencxw pyxo-nwc ciapwx cpncxo xpsaicxwx napoz-nwx
necena. p. apnosuw, 1925.
11. nwpwzon Uepocxwmonax. ,ciopwn so xpaiue o onrapcxom napoze
cnosencxom". ouwnwcn w cnwcacn s ne-io 1792. sz. . naiapcxw. , 1900.
12. nopez ycaxwes, . apoznw necnw na manoaswncxwie +nrapw oi
osonasapcxo. - , 47, 1956, 71214. anoaswncxwie +nrapw npowsxo+zanw oi
paxwn. pecenenw no pasnwunw npwuwnw w speme s ana swn /XVIIXVIII s./, ie ce
sp+mai s +nrapwn cnez csoo+zenweio /1878/.
13. ayman, . ecnwie na manoaswncxwie +nrapw. ys, 9, 1963, c.
106.
14. ax iam, c. 94. aniax xpwsoxpax uosex, xonio, xaio xozw, samnia
xpaxaia cw ezwn npez zpyr xapaxiepna ci+nxa sa nanzymxaia.
15. +nrapcxw napoznw necnw oi ecapawn, c+pan . nxos, noiwpan .
Xpwcios /onwncxw/. - , 27, 1913, 1-75; s+. w auaposa, . apoznw necnw
oi ecapawn, aspwn w zecxa onaci, sanwcanw oi... 1958. I .
16. auaposa, . nemnoio c+cionnwe na napoznaia necen w na ianuoswn
onxnop s opyz+a.: omnn. nayu. opyz+. excnez. , 1956, c. 150. epwraia
zesonxw ce swe oxono ipw r+p-nenua-zeua, xnexnanw w pasnono+enw s ipw+r+nnwx na
34 m ezno oi zpyro.
17. auaposa, . sa oinwuwiennw enera na pozoncxwie nomamxw nanesw.
: IV xonrp. cnas. reorp. w einorp. own, 1936. . , 1938 342-344;
ayman, . peznwie necnw na +n-rapwie-moxamezanw. ys, 9, 1963, 5-71.
18. pw zwaonwunoio neene, pasnpocipaneno s pezna, anazna w
rosanazna +nrapwn, n+pswni rnac ezna neswua nee menozwnia. n ,sozw",
,wszwra", ,oxa". iopwni rnac neni zse wnw ipw neswuw. a nero xassai, ue
,snauw", ,cnara", ,euw" nozz+p+a ezwn wconos ion /xaio pyuanoio na ranzaia/
wnw e noseue wnw no-manxo paszsw+en. onaciw, x+zeio zwaonwn-ia wiysa,
c+ssyuwnia, ronnma w manxa cexynza, xowio cnopez myswxannaia ieopwn ca
zwconaninw, ce s+snpwemai xaio nan-narossyunw w xassai, ue ss+nni xaio ss+nuw.
+. ayman, . +nrapcxaia mnorornacna napozna necen. , 1968. 224 c; acaroya,
. nenoienes por/pnoinwes zans 1a rim -we popw1a1re Bw1are. 88, 3, 1962,
N0 1-4, 161-172.
19. apiox rw napeue +nrapcxw nopazw iosa, ue s +nrapcxaia myswxa iesw
pwimw c+mecisysai s nan-ronnmo pasnoopaswe w samoio +nrapcxwie myswxonosw
n+psw npoyuwxa inxnaia c+mwna w rw nanpaswxa upes csowie wscnezsanwn zocionnwe
na cseiosnaia nayxa. Xpwcios, . wimwunwie ocnosw na napoznaia nw myswxa.
, 27, 1913, 651; exnwuecxwni cipoe+ na +nrapcxaia napozna myswxa. ,
1928. 80 c; iown, . +m +nrapcxwie napoznw nanesw. , 4, 1924, | 34, 71
88; eipwxa w pwimwxa. , 1927. 84 c; +yz+es, i. eopwn na +nrapcxaia
napozna myswxa. 1. , 1954; ayman, . a ipwspemennwn iaxi na xoposoznwie
necnw s wpwncxwn xpan. - s, 1955, | 8, 13-17.
20. anzes, Xp. Hwi. c+u., 155-158.
21. nrenos, .i. eciw sa myswxannw wncipymeniw s ciapo+nrapcxaia
xnw+nwna. ys, 4,1957, c. 230.
22. epnmsam, X. nesnwx+i na Xanc epnmsam sa n+iysaneio my zo Hapwrpaz
npes 1553-1555 r. , 1970, c. 186.
23. Hseixosa, . zwn pencxw n+ienwc sa +nrapcxwie w anxancxwie semw
oi XVII s. - , 4, 1968., c. 130. nopez onwcanweio iosa ne ca wnw r+zynxw, a
eznocipynnw rycnw.
24. peswme asanz+wes ce cpema w y +nrapwie-moxamezanw s ozonwie. +.
anamames, i. +nrapcxw amwnnw wmena na nomoxamezanuenw pozonuanw oi
monnncxo. : ozon. c. 3. , 1972, c. 344. +nrapwie-moxamezanw s
ouezenuescxo e sanasena npaxiwxa za cswpni zsamwna na zsa xa-
sana zsyrnacno, oipa+enwe na xapaxiepnoio ciapwnno napozno zsyrnacno neene,
c+xpaneno w y xpwciwnnw, w y +nrapo-moxamezanw s ion xpan.
25. iypcxwie cnwc+uw na nacenenweio ome s XV s. ce nomenasa opomwp
uwrynap. +. , 2, c. 77; oz uwrynxa mo+e za ce paswpa w r+zynxa.
eseposanazna +nrapwn r+zynxaia napwuai w xemane.
26. acny+asa za ce oiene+w, ue npes 1935 r. npo. esa Iexep zonec+n
oi ana swn iamypa, napwuana iam ,ynrapwn". ynena e wna oi nero oi cenaia
nnx+ze oxono ynrapzar, cena, nacennsanw npezw oi +nrapw. amw iypuwie my
xasanw, ue ca s+snpwenw iasw iamypa oi +nrapwie w saiosa n napwuai ,ynrapwn".
27. auynes, s. suapcxw ss+nuw s rp. oue enues. ys, 23, 1955,
249-261.
28. nwpwzon Uepocxwmonax. Hwi. c+u., c. 14.
29. ayman, . peznwie necnw na +nrapwie moxamezanw, 571.
30. ycaxwes, . Hwi. c+u., 71-214; ayman, . ecnwie na manoaswncxwie
+nrapw, 73144; +. w iown, ., . ieanos w s. auynes. ecnw, sanwcanw oi
manoaswncxw +nrapw s osonasapcxo. +xonwcw. I .
31. apxosa, . . exoiopwe nanxzenwn naz passwiwem xanenzapnnx
opnzos y onrap me+zypeusn pyia w necipa. - , 11, 1966, 151-168; y, 3.
poneinw +nrapcxw owuaw s cenaia ann parynyn w n+na /onaci nos/
ym+nwn. - , 15, 1974, 217-237.
32. pnayzos, . iyzww s+pxy +nrapcxwie opezw w nerenzw. 12. ,
1974, 7383; uepxw no +nrapcxwn onxnop. , 1934, c. 231, 578-587; yxepw w
pycanww. - , 34, 1920; iown, . asapysane s c. erymeso. ys, 2-3,
1955, 189-213; nrenosa, . rpa no or+n. eciwnapciso. , 1955.
33. onuesa, . sawmooinomenwe me+zy swsaniwncxaia w +nrapcxaia
cpeznosexosna xyniosa myswxa /6811396/. xn. n: pon. ciapaia snr. myswxa.
, 1975, c. 46.
34. enwmwposwu, . ,+nrapcxwie" necnonenwn s+s swsaniwncxwie myswxannw
p+xonwcw. ys, 18, 1974, 197-207.
35. eipos, i. w Xp. ozos. iapo+nrapcxw myswxannw nameinwuw. ,
1973, 171-350; enimn, . ys1a-11e'$ 8on Booxo1511. oie oB$er-
I
)
yawons. - 8, 9, 1971, 565-593; e oiposmons o y81a11e'8 on^ oox. -
08, N. 8., 6, 1973. 92-112.
36. eipos, i. w Xp. ozos. Hwi. c+u., 67-69, 171-181, 215-217;once-ya,
. 01e ncBemimx i <1er 1xeran-scBen cBw1e yms iw 1rnoyo /14. I/.
- ynocc ne8 2aren on1. 1n: w+a anzwa. yc^osrcs, 1975, 4558.
37. eipos, i. w Xp. ozos. Hwi. c+u.
38. p+cies, . uepxw s+pxy passwiweio na +nrapcxaia myswxa. 1. ,
1954, 106-125; 2. zon. wsz. , 1970, 90-93.
39. onuesa, . onrapcxw pocnes. omnoswuwonno-cipyxiypnw ocoenociw na
ciwxwpapwuecxwn +anp. xn. n: pon. ciapaia snr. myswxa. , 1975, 108-113,
155.
40. nrenos, . noxpwnaia xnw+nwna xaio oipa+enwe na eozannaia
zenciswiennoci w cseiorneza na excnnoaiwpanwie xnacw s peznosexosna unrapwn. -
, 1949/1950, | 45, 496497; nacoswni xapaxiep na ciapo+nrapcxaia
nwiepaiypa. , 1947/1948, | 4-5, c. 558, 561; pwc-ianos, Hs. w s. ynues.
ciecisosna-nweio s peznosexosna +nrapwn. , 1954, 390-400, 431; nzpeesa, .
. onwiwuecxwn w omecisennnn sne-meni swsaniwncxo-cnasnncxwx raza-iensnsrx
xnwr. 81, 2, 1930, | 1, 47-73; | 2, 395-415; 3, 1931/1932, | 2, 430-461; 4,
1932/1933, | 1, 65-84; 5, 1933/1934, | 1, 120-161.
41. pwcianos, Hs. w s. ynues. Hwi. c+u., c. 49, 496-499.
42. Hones, . nwc na p+xonwcwie w ciaponeuainwie xnwrw na apoznaia
wnwoiexa s own. 2. , 1923, c. 171; nwc... 1. , 1910, c. 80.
43. axena, . . nxoramnwie nasnwxnnw w ceramnwie xaionwuw s
noszwscxo. - , 9, n.o., 1894, 103134; wnemwu, . amwie nasnwxnnw. -
, 19, 1, 1903, c. 71, 108-111.
44. Hones, . nwc na cnasnncxwie p+xonwcw w ciaponeuainw xnwrw s
noszwscxaia napozna wnwoiexa. , 1920, c. 71, 72, 85; nwc... 2, c. 181.
45. auos, . wxsemxw p+xonwc.
- , 9, n.o., 1893, 148-158;p-rwpos, . xnnncxwni +nrapcxw p+xonwc oi
XVII s. - , 16 w 17, 1, w, 1900, 306-313.
46. emxanosa-oiesa, . amacxwnwie s +nrapcxaia nwiepaiypa. ., 1965;
nrenos, . i. +spemennwuw na awcwn. 2. , 1964, 132-133.
47. eixanosa-oiesa, . Hwi.
c+u., c. 166; Hones, . nwc... 2, c. 126; nwc... 1, c. 310.
48. eixanosa-oiesa, . Hwi. c+u., c. 166; nrenos, . i. +spemennwuw
na awcwn. 2, 127134.
49. Hseixosa, . Ipencxw n+ienwcw sa anxanwie, c. 151.
50. Uonos, . yiesme sameixw xoa on eiuexa o onrapcxwx sem-nnx XVI
sexa. - , 4, 1973, c. 298.
51. Uonos, . zwn newssecien n+ienwc sa namwie semw oi XVII s. ,
25, 1967, c. 297.
52. wneiwu, . iapw n+iysanwn npes +nrapwn. , 6, n.o., 1891,
129-130.
53. peuex, . iapw n+iemeciswn..., c. 98; Twmmanos, s. iapw
n+iysanwn npes +nrapwn s nocoxa na wmcxwn soenen n+i oi enrpaz zo Hapwrpaz. -
, 4, n.o., 1891, c. 407; Hseixosa, . zwn pencxw n+ienwc oi XVI s. sa
+nrapcxwie semw /wep ecxanonwe. 1574/. - , 26, 1968, c. 258; ps.
Hseixosa, . Ipencxw n+ienwcw sa anxanwie..., c. 151.
54. peuex, . Hwi. c+u., 6, 1883, c. 7; 7, 1884, c. 121.
55. , ax iam, 6, 1883, c. 7; Twmmanos, s. Hwi. c+u., c. 407.
56. peuex, . Hwi. c+u., 6, c. 7; Twmmanos, s. Hwi. c+u., c. 407.
57. peuex, . Hwi. c+u., 6, c. 7; Hseixosa, . zwn pencxw n+ienwc oi
XVI s. ..., c. 258.
58. peuex, . Hwi. c+u., 7-8.
59. onesa, . a npowsxoza na nponeinwie momwncxw owuaw /nasapysane,
xymwuene w yeneu/. : pon. snr. onxnop. 1. , 1972, 367-372; e8ne8 ne
rxes (nTanon zans 1es con -Ties ze pnn1eip8 nes ]ewne8 T1e8 Bw1ares. - ,
1974, N0 1, 65-85.
60. Hseixosa, . Ipencxw n+ienwcw sa anxanwie..., 151152.
61. apwnos, . Iwsa ciapwna. 1. yce, 1891, 130-142; axapencxw, Xp.
asapwuw s owncxo. , 10-11, 1932, 176-187.
62. peuex, . Hwi. c+u., 7, c. 106, 113; wneiwu, . Hwi. c+u., c. 147.
63. peuex, . Hwi. c+u., 7, c. 107, 122, 123; Twmmanos, s. Hwi. c+u.,
c. 459; Tonos, . zno n+iysane no axezonwn. - n, 67, 1907, c. 783.
64. peuex, . Hwi. c+u., 7, c. 123.
65. ax iam, 6, c. 102; wxos, . zno n+iysane npes +nrapwn npezw 230
rozwnw. - , 9, 1935, c. 147; Hseixosa, . Ipencxw n+ienwcw sa anxanwie...,
265-284.
66. ecnxos, Xp. +iysane npes +nrapcxo s 1635 r. - n, 19-20,
1886, c. 68.
67. peuex, . Hwi. c+u., 6, 42-43.
68. orzan, ei+p. nwcanweio na +nrapwn oi 1640 r. na apxwenwcxona
ei+p orzan. -, 2, 1939/1941, |
2, c. 170, 178-179, 190-191, 198-204; nasenxos, . zno ciapo n+iysane npes
+nrapwn. - n, 60, 1899, c. 947; Uonos, . zwn newssecien n+ienwc sa
namwie semw oi XVII s., c. 286, 293, 304; ecnxos, Xp. iapw n+iysanwn npes
+nrapwn. wxo. , 6, n.o., 1891, c. 171.
69. Twmmanos, s. Hwi. c+u., c. 473; peuex, . Hwi. c+u., 7, c. 125;
Tonos, . Hwi. c+u., 783-784; +. wszanweio na yswnepw y Hseixosa, . Ipencxw
n+ienwcw sa anxanwie..., 358-394.
70. Uonos, . sponencxw n+ienwcw wssop sa wciopwnia na +nrapcxwie
semw npes XVII sex. w, 62,
3, 1969, c. 72, 80-81.
71. ecnxos, Xp. iapw n+iysanwn npes +nrapwn. - n, 21-22,
1887, c. 344; Uonos, . +nrapcxwie semw npezw 300 rozwnw, oipasenw s znesnwuwie
na wnzcnepr /16721674/. w, 65, 3, 1973, 342-343; ane-ios, . zno
n+iysane oi Hapwrpaz zo m w onzosa npes swmaia na 1785 oi xoni 'aw1enye. -
n, 66, 1906, c. 396.
72. anzes, Xp. +nrapcxaia napoznoci npes XV sex. , 1972. 286-288.

ip. 313/348
X,
I


1. o+yxapos, . +nrapcxaia x+ma npes nei cioneiwn. pan na XIV-XIX
sex. , 1967, 13-16.
2. ynues, s. ene+xw s+pxy wciopwnia na +nrapcxaia apxwiexiypa npes
peznosexosweio. , 1011, 1957, c. 60; ono+enweio na +nrapcxwn napoz noz
iypcxo pociso. oxym. w maiep. , 1953, c. 101.
3. a+zan, . . Hexw w rocyzap-cisennne maciepcxwe s oncianiwno-none s
1X-X ss. - p, 6, 1953, c. 139.
4. o+yxapos, . +nrapcxaia x+ma..., c. 214, en. x+m c. 15
5. ax iam, c. 214.
6. a apxwiexiypaia w rpazoyciponcisoio cnez sasoesanweio s+. Hseixosa,
. aiepwanw sa cenwmaia w
cipowiencisoio s +nrapcxwie semw npes XV-XVI s. - , 7-8, 1955, 459518;
aniapz+wes, . pxwiexiypnw nameinwuw na ocmancxwie iypuw s +nrapcxwie semw.
: paixa wci. +nr. apxwi. , 1965, 171195; +. c+mo ^^a^eV, . Ter Te me-
cne awTw^xex <1er nrxen i zen a1xan1anc1ern zaanrena' c1es 14.19.
BBrnwncxs. - , 14, 1968, o 1-2, 6382. pasnwienno wscnezsane na
monymeniannaia apxwiexiypa no namwie semw oi spemeio na iypcxoio snazwueciso sce
ome nwncsa. acera mo+e camo za ce xa+e, ue xnei+unwni rpaze+, xonio npwzasa
cneuwwuen wsrnez na zocia mnoro monymeniannw crpazw oi XVXVII s., npoiwsno na
is+pzenweio na p. wnies /pxwiexiypaia s cpeznosexosna +nrapwn. , 1965, c.
209/, e wssecien s znemnwie +nrapcxw semw oi npezw iypcxoio nameciswe
/acwnesa, . inocno zaiwpaneio na oixpwiwie s own apxwiexiypnw nameinwuw c
xnei+uen rpaze+. , 1976, npwroisena sa neuai/.
7. o+yxapos, . +nrapcxaia x+ma..., c. 219, en. x+m c. 20.
8. a iypcxwie xyniosw crpazw s+. poiwu, . yxx z+amwn s own w
nennoio mncio cpez wsiounaia xpwciwnncxa w mxcxnmancxa apxwiexiypa. : ozau
ap. mys. own. , 1923, 2149; yzon-Xwne, . w . noszws w neroswie crpazw.
, 8, 1934, 379425; wxannos, i. cianxw oi iypcxo ixpe s own. ,
1956, | 2, 38-39; aniapz+wes, . Hwi. c+u.
9. aispns, . ypcxw xyniosw crpazw w naznwcw s +nrapwn. 1. s,
60, 1966, 565-616.
10. aniapz+wes, . Hwi. c+u., en. 6; Ha1e]>, . Hwi. c+u., en. 6.
11. HaT, . Hwi. c+u., c. 80.
12. o+yxapos, . +nrapcxaia x+ma..., c. 32, 220, en. x+m c. 32.
13. ax iam, 2425; ionxos, . acosnwxosw xynw. : paixa wci. +nr.
apxwi. , 1965, 355357; Uonos, . sponencxw n+ienwcw wssop sa wciopwnia na
+nrapcxwie semw npes XVII s. - w, 63, 3, 1969, c. 62 cn.
14. peuex, . iapw n+iemeciswn no +nrapwn oi 1518 cioneiwe.
n, 7, 1884, c. 117; o+yxapos, . +nrapcxaia x+ma..., 2832, 35.
15. o+yxapos, . +nrapcxaia x+ma..., 2532.
16. wneiwu, . iapw n+iysanwn npes +nrapwn. , 6, n.o., 1891,
c. 127; orzan, ei+p. nwcanweio na +nrapwn oi 1640 rozwna na
apxwenwcxona ei+p orzan. , 2, 1939/1941, | 2, c. 184.
17. o+yxapos, . +nrapcxaia x+ma..., 3662; paixa wciopwn na
+nrapcxaia apxwiexiypa. , 1965, c. 136.
18. o+yxapos, . +nrapcxaia x+ma..., 3842; naies, . +nrapcxa
nauwonanna apxwiexiypa. 2. +nrapcxaia x+ma npes enoxaia na +spa+zaneio. ,
1955, c. 12.
19. o+yxapos, . +nrapcxaia x+ma..., 3839; sanues, s. ece+p w
neroswie x+mw. , 1957, c. 128.
20. o+yxapos, . +nrapcxaia x+ma..., 4245; +nrapcxw x+mw oi enoxaia
na +spa+zaneio. , 1953, 6373, 262; paixa wciopwn na +nrapcxaia apxwiexiypa,
137140.
21. o+yxapos, . +nrapcxaia x+ma..., 4757; paixa wciopwn na
+nrapcxaia apxwiexiypa, 140152; o+yxapos, . apoznocinwni npowsxoz na
apanamxaia x+ma. , 10-11, 1957, 87-156.
22. o+yxapos, . +nrapcxaia x+ma..., 5861; paixa wciopwn na
+nrapcxaia apxwiexiypa, 152162.
23. raBar, . Ba peiTre re1ew-se en w1ane. ans, 1928; acwnwes, .
iwiopcxw nopipeiw. , 1960; oxxoy, . Ba peimre Bw1are. ecxnnaw8en, 1974,
198-199.
24. pamxos, . aianor ,1000 rozwnw +nrapcxa wxona". , 1976 w uwi.
iam nwi.
25. ionnos, . xpacaia na cnasnncxwie p+xonwcw s +nrapwn. , 1973.
26. osxoy, . Hwi. c+u., c. 189 $.; paap, . aiepwanw no cpez-
nesexosnomy wcxyccisy s onrapww. , 2, 1920, c. 125 cn.; pamxos, .
aianor...
27. pamxos, . aianor...; wnies, p. xonwie s +nrapwn. : xonw
anx. , 1966, X1-B1; pamxos, . xonw oi nauwonannaia xyzo+ecisena ranepwn.
, 1974; aia nor...
28. ionnos, . Hwi. c+u.
29. osxoy, . Hwi. c+u.; acwnwes, . Hwi. c+u., 70-80.
30. o?xoy, . Hwi. c+u.; acwnwes, . Hwi. c+u., 7680; yiauwes, .
s namwie ciaponnanwncxw manaciwpw. xn. my: sp. npowss. 2. , 1973.
31. wnies, p. xonwie s +nrapwn; pamxos, . aianor...
32. osxom, . Hwi. c+u.; pesnencxaia +wsonwcna mxona. , 1967.
33. wnies, p. xonwie s +nrapwn; oxxoy, . Hwi. c+u.; pamxos, .
aianor...
34. onues, . iapoio pyzapciso s +nrapwn w axezonwn. n, 19,
1920, 150; onnpos, . pwnoc x+m wciopwnia na pyzapcisoio w meianyprwnia s
+nrapwn. , 1953, c. 172 cn.
35. ax+pz+wes, . epamwxaia s +nrapwn. , 1956; wnies, p.
nasnncxaia xepamwxa s +nrapwn w nennoio snauenwe sa cnasnncxaia apxeonorwn na
anxana. , 1948; eiesa, epamwunw opmw w opnameniw s +nrapwn. - , 12,
1936, 46-61.
36. acwnwes, . amennw penew , 1960; acwnwes, ., . wnnnoscxa-
oswxosa, . pyemes w . xeno sa. amenna nnaciwxa. , 1973.
37. pymes, . w . acwnwes. +p sopesaia s +nrapwn. , 1955.
38. ax+pz+wes, . osana mez. . 1957; axapencxw, Xp. +nrapcxo
napozno wsxyciso. , 1963; eiesa, , eianwuecxw c+zose s +nrapwn. -, 13,
1939, 139-181; pwmos-cxw, . eznwxapcisoio s ozoncxaia onaci. , 1955, c.
263.
39. eoprwesa, . w . yuwncxw, iapoio snaiapciso s+s paua. , 1959,
c. 278; sanos, . naiapcxwie npowssezenwn oi XVIXIX s. s ysen na auxoscxwn
manaciwp. , 1967, c. 135; eiesa, . +nrapcxw napoznw naxwiw. - , 6, 1926,
59-80; 1, 1927, 69-106; emesa-onosa, . iapwnnw +nrapcxw naymnwuw w oeuw.
, 5, 1962, 75-133.
40. enes, . +nrapcxw xwnwmw. , 1960, c. 300.
41. axapencxw, Xp. inorpawn na +nrapwn. , 1974, 421-422; apwnos,
. apozna snpa w penwrwosnw napoznw owuaw. - , 28, 1914, 465-467.
42. axapencxw, Xp. +nrapcxo napozno wsxyciso; enesa, . w . ene-
zwxosa. apoznw i+xanw w i+xaunw iexnwxw oi rowsiouna w eseposanazna +nrapwn.
, 1967; oes, s. +nrapcxaia sesena opnameniwxa. , 1951.
43. axapencxw, Xp. w . sanos. +nrapcxw napoznw nocww cera w s
mwnanoio. , 1942, 56148; inorpawn na +nrapwn, 226258; enesa, . oi-
nencxaia nocwn. , I, 1953, 962; 2, 1955, 393; +nrapcxaia zsy-
npeciwnuena nocwn. , 1963, c. 162; a nepwozwsauwnia s passwiweio na
+nrapcxwie napoznw nocww. , 15, 1974, 553; wxannosa, . +snwxsane na
s+spo+zencxo +encxo onexno s anarxpwme w anarxpcxo. , 10, 1967, 77-127.
44. axapencxw, Xp. inorpawn na +nrapwn, 212-225.
I

X H
1393
1396
1396
1398-1402 1394
1402
1402-1413 1403-1404
1406-1408
1407-1408 1412
1413
1416
XIV s., xpan
nauanoio na XV s.
XIV s., xpan
nauanoio na XV s.
XV s., nauanoio
/cnez 1403 r./
XV s., nauanoio
XV s., nauanoio
azane na +pnoscxoio +nrapcxo uapciso noz ocmancxa snaci opa+enwe na
xp+cionocnwie soncxw na wrwsmynz npw wxonon xonuaienno sasnaznsane na
wzwn cxoio uapciso oi ocmanuwie npasnenwe na cynian answz I auano na
cezemrozwmnaia ocaza na Hapwrpaz oi answz I opa+enwe na ocmancxaia soncxa oi
cwnwie na wmyp /amepnan/ w nnenn-saneio na answz I cmancxw zwnaciwuecxw
me+zyocowuw
mw zenciswn na anxancxwie snazeienw iean asapeswu, ocnencxwn xpan cion,
snamxwn xnns wpuo w +nrapcxwn xnns oncianiwn npoiws ocmanuwie
cwnwn na ynrapcxwn xpan wrwsmynz za opranwswpa xoanwuwn na anxancxwie
snazeienw npoiws ocmanuwie namxwni xnns wpuo paswsa ocmanuwie npw wnwcipa
+cianwn cpemy pe+wma na yca s+s wzwn, s siouna +nrapwn w s axezonwn
yca pascensa npwnyzwienno +nrapcxoio nacenenwe nopazw s+cianwnia npes 1412 r.
+cianwe na axmyz ezpezwn aracsane na +pnoso xaio xnw+osno cpezwme
oracsane na wzwn xaio xnw+osno cpezwme
mwpa wnpwnn +nrapcxw xnw+osnwx, xwescxw w scepycwncxw mwipononwi, zyxosnwx
nw+osna w u+pxosna zennoci na pw-ropwn Hamnax s onzosa, +pwn w ycwn
penacnne na xnwrw na aipwapx siwmwn s manaciwpa nmu /onzosa/
XV s., n+pswie
zeceiwneiwn
XV s., n+psaia
nonoswna
1422
1425
1425
1430 1432-1435
1435
1439
1443, 1 nnyapw
1443, ecenia
1443, 3 noemspw
1444
1444, ceniemspw
1444, 10 noemspw
1445
1451-1481 1453
1453 w cnezs. 1454
+ciasnne na +nrapcxaia xponwxa oi newssecien asiop
nw+osna zennoci na oncianiwn ocieneuw s +pwn cazaia na Hapwrpaz
oi cynian y-paz II
wrwsmynz opranwswpa npoiws ocmanuwie nos c+xs, s xonio yuacisysai snacw w
c+pw; +nrapcxwni xnns Ipy+wn i+pcw nozxpenaia na eneuwn oncxw na snacw,
c+pw w +nrapw osnaznsai wzwn w pexoso ypaz II sasnaznsa onyn +cianwe
na pwanwi w ena /nzpen onwa/ s nanwn npoiws ocmanuwie wnnomaiwuecxa mwcwn
na xnns Ipy+wn npw s+ciananwie ananuw +pso noxopnsane na p+cxoio xnn+eciso
oi ocmanuwie yna na nana srenwn IV sa onsnsane na xp+cionocen noxoz cpemy
iypuwie auano na ,+nrwn noxoz" naueno c noncxo-ynrapcxwn nazwcnas III reno w
nom Xynnzw
oncxaia na nom Xynnzw nanacn ie+xo nopa+enwe na iypuwie +cianwe na ananuwie
naueno c eoprw acipwoiw /xenzeper/ auano na siopwn noxoz na nazwcnas III w
nom Xynnzw npes +nrapcxwie semw
wixaia npw apna, nopa+enwe na xpwciwnncxwie soncxw, iparwuna rwen na
nazwcnas III
xcnezwuwn na anepw zso aspen no ynasa
npasnenweio na cynian exmez II asnaznsane na Hapwrpaz oi ocmanuwie
cmanuwie sassemai nanoso +nrapcxwie uepnomopcxw rpazose ece+p, nxwano
w osonon nennsane na xanzyicxwn sonsoza a-
356
zwu s own
1459 xonuaienno noxopnsane na p+cxoio zecnoiciso oi ocmanuwie
1460 ozroiosxa sa nosa xp+cionocna xoanwuwn c yuaciweio na nanaia,
eneuwn, nrapwn w nanwn
1460 asnaznsane na enononec oi ocmanuwie
1463 asnaznsane na ocna oi ocmanuwie
1466 nx wmwi+p s paioso /ecnoscxw manaciwp/ npenwcsa nomoxanon no nop+xa na
oxpwzcxwn apxwenwcxon opo-ien
1466 wncxwni manaciwp cxnxusa zorosop sa ssawmno noznomarane c pycxwn manaciwp
,s. anienenmon" s ion
1469 on wxona npenwcsa eisepoesanre-nwe s paranescxwn manaciwp
1476 nosnsane w wsnwcsane na uepxsaia s paranescxwn manaciwp
1476 azocnas as+p, xiwiop na uepxsaia s paranescxwn manaciwp
1478 szwrane na nosa uepxsa s pwncxwn meiox pnwua
1479 onax+i aspawn oi wncxaia owien c+ciasn copnwx c+c naioyciosw
cnosa
1479 nazwcnas pamaiwx nanwcsa pasxas sa npenacnne momwie na san wncxw
oi +pnoso s wncxwn manaciwp w zpyrw c+uwnenwn 14811512 npasnenwe na
cynian answz II
1484 asnaznsane na xepman w wnwn oi ocmanuwie
1493 azwson c+c c+npyraia cw, xiwiopw na pemwxoscxwn manaciwp
1494 ineuaisane na n+psaia xnwra na xwpwnwua /cmornacnwx/ s Heiwne
1495 ineuaisane na caniwp na xwpwnwua s Heiwne
1497 pemwxoscxoio esanrenwe, npenwcano no nape+zane na cowncxwn
mwipononwi aneswi XV s., siopaia wncxwni manaciwp nan-sa+no xnw-
nonoswna +osno cpezwme s +nrapcxwie semw XV s. xpwzcxaia
apxwenwcxonwn, xpenwien na +nrapcxaia ipazwuwn XV s., siopaia wmwi+p
aniaxyswn, xnw+osna zen-nonoswna noci XV s., xpan nosnsane na
uepxsaia ,ei+p w asen" s+s enwxo +pnoso XV s., xpan +nrapcxo
yuwnwme s paioso /wnw XVI s. ecnoscxwn manaciwp/ 15121520
npasnenwe na cynian enwm I
1515. wi e oi mxcxnmancxw anaiwuw cowncxwni snaiap eoprw oi paioso
1517 cmanuwie sasnaznsai wpwn w rwnei 15201566 npasnenwe na
cynian xnenman a-nynw 1521 cmanuwie sasnaznsai enrpaz 1526
cmanuwie paswsai ynrapcxaia soncxa npw oxau
1529 1535
1540, nauanoio
XVI s., n+psaia
nonoswna
1555
1564 1564 w cnezs.
1566 1566
1566-1572 1569
1570-1573 1571
1573
1575 1578
1578-1590 1579
1586-1587
1590
1593-1606
1595
1595
1596
1597, espyapw
1598, ceniemspw
1597-1599
cmanuwie oca+zai sa np+s n+i wena w npei+pnnsai nopa+enwe xnxusane na
n+pswie zorosopw ,xanwiynauww" me+zy Ipanuwn w cmancxaia wmnepwn
onax+i nwpwzon npenwcsa nocion w sanrenwe s wncxwn manaciwp on eno
nanwcsa +wiwe w cny+a sa eoprw osw owncxw wi e wxona oi
anaiwswpanw mxcxnmanw s own encxw yni s pwnencxo on asap s paioso
npenwcsa +wiweio na wxona osw owncxw w zpyrw xnwrw
cmancxa excnezwuwn s ania, sas+pmwna c neycnex
cmancxw noxoz s nrapwn, ocazaia na wreisap w cm+piia na xnenmar anynw
xos panxos oineuaisa n+pswie +nrapcxw xnwrw s+s wena cmancxw noxoz sa
sasnaznsane na cipaxan w neroswni neycnex onna na ocmanuwie sa sasnaznsane na
ocipos wn+p
Xpwciwnncxwie cwnw nanacni xaiacipoanno nopa+enwe na ocmancxwn noi npw enanio
enciswn na xanzyicxa zpy+wna naueno c one sonsoza s pwnen yni na sonnyuwie
oi anarxpwme i. epnax c+omasa c+mecisysaneic na yuwnwme sa npasocnasnw
csemenwuw s own
onna na cmancxaia wmnepwn c pan xos panxos wszasa ncaniwp s+s eneuwn
+iysane na oxpwzcxwn naipwapx aspawn c u+pxosno-nonwiwuecxw uenw s ycwn,
onma, scipwn, epmanwn. ianwn
ocemenwe na +zemwn i+pnoscxw apxwenwcxon wonwcwn anw s ycwn c sa+na
u+pxosno-nonwiwuecxa mwcwn onna na cmancxaia wmnepwn c Xa cyprcxaia monapxwn
w nennwie c+xsnwuw
Xanzyiw npemwnasai npes ynasa, nanazai w sassemai spemenno own enciswn na
xanzyicxw zpy+wnw s axezonwn
Xanzyiw npemwnasai npes ynasa w sassemai nesen
+nrapcxwie npaienwuw ozop anwnr w asen +opz+wu sozni nperosopw c wmnepaiop
yzon II s para axnysane na soncxwie na wxawn w insyn s esepna +nrapwn w
s+cianwe na +nrapwie c ueni+p +pnoso wcwn na oxpwzcxwn naipwapx iana-cwn s
ianwn, scipwn, exwn, epmanwn, cnanwn
X H
1598
1599 xpan na XVI s.
XVI s.
XVI s.
xpan na XVI s.
nauanoio na XVII s.
XVI s.
1606
xpan na XVI s.
xpan na XVII s.
1601-1674
1612-1674
1618
1618 1618
1637
XVII s.,
n+psaia nonoswna
XVII s.
XVII s., cpezaia XVII s., cpezaia
1645-1669 1647 1648
1649-1650 1651
1656
1657 X s., cpezaia
anciop eznnxo oi oseu wspaoisa xnwraia ,iaposaseina powua" onsa na
zamacxwncxa xnw+nwna. onsnsai ce zsa npesoza na copnwxa ,+xposwme"
oi amacxwn iyzwi swzeienciso sa ciapo+nrapcxa u+pxosna myswxa
p+xonwcw /7/ s monzoscxwn manaciwp yina on Uoan, paioso /ecnoscxw
manaciwp/ nan-wssecien npenwcsau. osnaiw ca cezem p+xonwca onncxw nomenwx
euainw xnwrw oi +pwn, npenecenw s +nrapwn
Iwisaiopoxcxwni mwpen zorosop me+zy Xacyprcxaia monapxwn w cmancxaia wmnepwn
aionwmxaia nponaranza s +nrapwn
ei+p orzan axmes, wsi+xnai zeeu na xaionwmxaia nponaranza s +nrapwn
ei+p apueswu, neymopen pazeien sa ocsoo+zenweio na +nrapwie w zeeu na
xaionwmxaia nponaranza Xanzyicxw zpy+wnw zencisysai s owncxo naueno c +psax
sonsoza w eno sanos oi pemwxosuw Xanzyicxw axuww s pwsonanancxo nw+osnwx w
sorpa wmen npenwcan wnen sa oxiomspw. cmomecnwx, Iwiwe na wpwx w nwie.
pewsasan rnasno s ecnascxwn manaciwp enciswn na xanzyicxa zpy+wna oi 200
zymw s anazna axezonwn onax anawn, npenwcsau-xanwrpa oi ,aposwieu"
onax aawn, npenwcan 4 ronemw mwnen
acwnwn ownnwn, npenwcsau oi manaciwpa ,aposwieu" on Uoan, npenwcsau
oi manaciwpa ,aposwieu"
onna na cmancxaia wmnepwn sa sasnaznsane na ocipos pwi wcwn na ei+p
apueswu s+s namxo w onma
onax eozocwn, npenwcsau oi manaciwpa ,aposwieu", nociaswn nauanoio na
manaciwpcxaia xonzwxa wcwn na ei+p apueswu s+s apmasa, wena w eneuwn
wxononcxwni xaionwmxw enwcxon Iwnwn ianwcnasos wszasa s wm monwisenwx
,arap", nanwcan na xwpwnwua
+saxnniwe na zyxosnw nepapcw na anxanwie w mwcwn na ei+p
apueswu npw wmnepaiop Iepzwnanz III wcwn na ei+p apueswu npw yxpawncxwn
xeiman orzan Xmennwuxw osemxwni xnw+osnwx nepomonax npe-
1662-1663
1666 1669
1672-1676
1673-1674
1676
1677-1678
XVII s., siopaia nonoswna
1683-1699 1686
1686
1688, ecenia
XVII s. (zo 1688)
1689
1689
1689
1689 1690
1698
XVII s., xpan
1699
XVII s.
XVII s., xpan
XVIII s.,
n+pswie rozwnw
XVIII s.,
n+pswie rozwnw
1705
wsasan s yuwnwmeio na mwipononwnia s +proswme /namxo/ onna me+zy cmancxaia
wmnepwn w scipwn
Xanzyiw nanazai wioncxwn eswcien acwnciseno nomoxamezanusane na 74 cena s
xmxpz+wncxo, noszwscxo w s cesepnaia uaci na ozoncxaia onaci onnw na
cmancxaia wmnepwn c onma
wcwn na ei+p apueswu s onma, scipwn, eneuwn, Inopenuwn w wm eozop iyzwi
nwme xnwraia cw ,a-iexoiwxon" /,aciasnenwn"/ onnw na cmancxaia wmnepwn c
ycwn
eiozw parwnos oi c. oposa, asapz+wmxo, c+ciasn neionwcen pasxas sa
nomoxamezanusaneio na uenwncxwie +nrapw
onna na cmancxaia wmnepwn c scipwn, onma, eneuwn w ycwn iopo i+pnoscxo
s+cianwe w s+cia-nwuecxo zsw+enwe s esepna +nrapwn w iapa nnanwna
enciswn na 4-5 xanzyicxw zpy+wnw oi 200 zymw s ociypcxo, ozencxo w Xpynwmxo
syxsane na wnposcxoio s+cianwe s eseposanazna +nrapwn aionwuecxw yuwnwma
s wnposeu w zpyrw +nrapcxw cenwma +cianwe na apnom s esepowsiouna
axezonwn
nwi sa s+cianwe s esepowsiouna +nrapwn
enciswn na xanzyicxwn so+z ipaxwn sonsoza w na sonnyuwie s noszwscxo w
asapz+wmxo omoxamezanusanwn s eiesencxo enciswn na xanzyicxa zpy+wna oi 100
zymw naueno c+c csemenwx oi epna pexa, wzwncxw canz+ax Xanzyiw zencisysai
oxono wzwn, pexoso w onomwe on ei+p oi wpxoso c+ciasn pasxas sa ascipo-
iypcxaia sonna apnosauxw mwpen zorosop w n+psoio snauwienno paszenenwe na
ocmancxw snazenwn s spona
pamaiwx p+ciso oi yxnencxwn manaciwp wspaoisa xyzo+eciseno p+xonwcw
uwnwme s manaciwpa ,s. powua" /pauancxo/
naciacwn axezoneu yuw s npouyioio yuwnwme na sryci Ipanxe s Xane
wxonan asen /asnos?/ oi ociyp yuw s yuwnwmeio na sryci Ipanxe s Xane
enciswn na xanzyicxa zpy+wna s+s wzwncxo naueno c oxa
1713
1717 1720 1741
XVII s. nauanoio na XVIII s.
XVII s. nauanoio na XVIII s.
enciswn na xanzyicxw zpy+wnw s panona na eioso, xonwe, Twn, wx sem, wionn,
pwnen, epwn w xpwz enciswn na xanzyicxa ueia naueno c anasorny s pexoso
inop na +nrapwie cpemy onwi sa no-moxamezanusane s anxoso Xpwcioop Ieaposwu
oi onpan oineuaisa s+s wena csonia ,iemaio-rpawn"
acxan paran oi own npenwcsa xnwrw s Xwnenzapcxwn manaciwp acwnwn
ownnwn oi own, paoiw w npenwcsa xnwrw s iponone
XVIII s.,
40-ie rozwnw
XVIII s.,
40-ie rozwnw
XVIII s.,
n+psaia nonoswna
XVIII s., cpezaia
XVIII s.,
siopaia nonoswna
XVIII s.
XVIII s. XVIII s.
Uocw pazaiw oixpwsa yuwnwme s
amoxos
on wnxo, yuwien s oien
apienwn asnoswu npenozasa s rp+uxoio yuwnwme s wnwcipa Uocw pazaiw,
c+ciaswien na zamac-xwncxw c+uwnenwn s wncxwn manaciwp wxwop oi panacw
nanwcsa oxono 15 zamacxwna s wncxwn manaciwp wnwnno yuwnwme s Iepasna, oien-
cxo
wnwnno yuwnwme s nena p+uxo yuwnwme s wnwcipa
H
H

wpancxw max 126

U +nr. monax, npowrymen, xiwiop 327
U rp. nwcaien 282, 288, 346
U iypcxw nwcaien 138
B +nr. xanzyiwn oi xcienzwncxo w Twncxo 177
snamxw xnns 25
monzoscxw xnns 270
U XU pyc. uap 221
aniwsapcxw apxwenwcxon 203
U pannoxpwciw nncxw nwcaien 273
+nr. xnw+osnwx, yuenwx na siwmwn +pnoscxw 269
pai na sws. wmnepaiop 25
X apxwmanzpwi 184
anancxw eozan 25
U IV wnexcxw naipwapx 284
U wnexcxw naipwapx 224
nepoznxon oi apny-xoscxwn manaciwp 185
U wrymen oi wncxwn ma naciwp 262
U H oi erym 268
U oxpwzcxw nai pwapx 197, 200
U pan noxpwciwnncxw nwcaien 273
X T iypcxw seswp 196
X T mxiecapw na can-z+axa Xamwz 234

+nr. xanzyicxw soe-soza 180, 187, 188

U +nr. xanzyicxw soesoza 173
T, s+. orzan, ei+p axmes
H xonpwsmencxw poz 164
, ezwn oi sozauwie na +psoio i+pnoscxo s+cianwe 164, 189, 190, 195,
200
i+proseu oi wxonon 158
xanzyiwn oi xcienzwncxo w Twncxo 177
xanzyiwn oi asapz+wmxo 234
, +nr. xnw+osnwx 280
, mapuwa nononcxw xaion. enwcxon 205, 209
, - sene-uwancxw anno s Hapwrpaz 181
, XU iypcxw azmwpan 33
U-, . pycxw n+iemecisenwx 303
X, . . pyc. xomnoswiop 303
I iypcxw cynian 23, 24, 106. 272
II iypcxw cynian 40, 41
, H seneuwan cxw anno s Hapwrpaz 149
, X iypcxw ca-nosnwx w orocnos, sozau na s+cianwe 108
, X ascipwncxw n+iemecisenwx 172
oi ociyp 294
xanzyiwn oi wioncxo 180
, ipancwnsancxw xnns 159
H, ascipwncxw n+ie mecisenwx 308
XU nemcxw noei-neseu 112
wxononwceu, cwn na nepomonax eowi 322
, U cxoncxw xaion. apxwenwcxon 207
+nr. xnw +osnwx w yuwien oi aposo 266
, T +nr. xnw+osnwx, nonwiwuecxw zeeu, cowncxw xaion.
apxwenwcxon 204 206, 208, 209, 212, 214, 216, 218, 220, 225, 268, 280, 318
I +nr. senmo+a 116, 317
I +nrapwn oi pamos 243
zyposnwmxw i+proscxw poz 96
panuwcxancxw cseieu 280
xapzwnan 245
, I pencxw n+ie mecisenwx 172
IHU IX nana 23
IU ynrapcxw xponwci 111
pyc. uap 185
, . . pyc. xomnoswiop 303
U, I sozau na s+cianwe s pancwnsanwn 127
T, I x+psaicxw n+iemecisenwx, xymanwci 165
, cp+cxw zecnoi 25, 28, 110, 112, 225, 231. 274
anrnwncxw n+iemecisenwx 155
, B yprynzcxw pwuap, n+iemecisenwx 28, 109, 111, 169
, I ascipwncxw zwnnomai, n+iemecisenwx 79, 308, 309
, I /anw max/ noncxw xymanwci oi wianwancxw npowsxoz 116
, I B yprynzcxw mapman 24
xanzyiwn 172 BI I iyp
cxw sozau na aniweozanno s+cianwe 108
, B p+xosozwien na aniwiypcxaia zynascxa
excnezwuwn 1445 r. 115 , seneuwancxw
cenaiop 212 U +nr. xnw+osnwx, npoio-
non oi pamos 243 U pyc. xnw+osnwx 287 U pannoxpwciw-
nncxw nwcaien 273 U I moe
xoscxw senwx xnns 23 U I +nr. xnw+osnwx 263, 265 U iypcxw
npwzsopen noei 140,
141 an B uenwncxw n+pseneu
153 , ascipwncxw n+iemecisenwx 166, 172 , . ascipwncxw
renepan
225, 226, 229, 232, 233, 245 s+. wxawn Xpapw snamxw xnns
28 IV HT snamxw xnns 30 +nr.
nwcaien 116, 262, 273-275, 280,
287, 290, 345 III -
noncxw w ynrapcxw xpan 27,
29, 110, 112-114, 291 IV noncxw xpan 211,
212 +nr. xnw+osnwx, znxon oi
own 263 , I uepnoropeu,
xnwrowszaien s+s eneuwn 284 , H cwn na o
+wzap yxoswu 284 T cp+cxw eozan 276,
291 +nr. xnw+osnwx, monax
oi wncxwn manaciwp 262 wnexcxw naipwapx 215 oxpwzcxw
apxwenwcxon
184 , xaion. zy
xosnwx 183 U XU uapwrp. na
ipwapx 261 H ipancwnsancxw
xnns 159, 245 H II ipancwnsancxw
xnns 212, 218 zosepeno nwue w xypwep na
i+pnoscxwn mwipononwi wonw-
cwn anw 192 wxononwceu 330
wxononwceu oi pnsna 331 xiwiop oi own 116 manciop snaiap
339 UT IU +nr. cseieu-m+uenwx oi own 100
IU +nr. cseieu-m+uenwx oi paioso, snaiap s own 61, 100, 116, 263,
266,
277, 278, 287
non n+pse neu oi c. ocianzoso 153
+nr. xnw+osnwx s seia ropa 261
+nr. yuwien, monax s wncxwn manaciwp 266
i+proseu oi +pnoso 158
X, I repm. yuen w n+iemecisenwx 79,102, 117, 147, 266, 298, 303, 308,
309, 311, 312
U, iaiapcxw xan 153, 238
U pencxw xoncyn s onyn 161
xepueroswncxw sonsoza 186
, . . pyc. xomnoswiop 303
U uwnposcxw panuwcxa-neu 218
U panno-xpwciwnncxw nwcaien 273
U snamxw xnns 218
U sws. orocnos, wcwxaci 273
U X mon-zoscxw soenauannwx 218
U H +nr. nwcaien 261, 262, 268, 270, 272-274,
278, 290, 345
, c+zwn oi c. eme
nos 250 , UX 346
z
monax s wncxwn manaciwp oi c. panwua 262
i+proseu oi wxonon 158
rp. nwcaien 281, 282, 288, 346
nnoszwscxw mwipononwi 106
II snamxw xnns 25
+nr. xnw+osnwx oi own 263
+nr. xnw+osnwx, monax, paoiwn s ipononcxwn manaciwp 265, 266, 285
i+proseu oi wxonon 158
zanmaiwncxw xan zymxw sonsoza 187
X iypcxw yniosnwx 186
, xanwian 249
/nzpen onwa/ anancxw eozan 25
T U cnaxwn oi c. pamoc 168
T, X repm. n+iemecisenwx 70, 78, 302
I, wianwancxw zwnnomai 185
II, /asen y posnwuanwna/ zyposnwmxw i+proseu, ezwn oi sozauwie
na +psoio i+pnoscxo s+cianwe 147, 149, 152, 185, 188-190, 192, 196, 197, 200,
241
II zyposnwmxw i+proscxw poz 96
IH cxoncxw n+pseneu 115
non oi c. pazemnwua 168
U monzos-cxw xnns 268
U oxpwzcxw zyxosnwx 200
U oi c. aioxa 168
i+proseu oi +pnoso 158
+nr. xnw+osnwx s c. y-cwna 243
znx 263
non oi c. opna wipo nonwn 181
non wxononwceu, cwn na nepomonax eowi 322
non uenwncxw n+pseneu oi c. ocianzoso 153
manciop snaiap 339
i+proseu oi +pnoso 158
, areni na as cipwncxwn wmnepaiop s+s namxo 225
U uapwrp. naipwapx 224
U sws. orocnos 270
U i+pnoscxw mwipononwi, ezwn oi sozauwie na +psoio i+pnoscxo
s+cianwe 185, 189, 191, 192, 195, 197, 200
non +nr. xnw+osnwx oi pamos 243
i+proseu oi wxonon 158
I oi c. pa moe 168
U oxpwzcxw apxwenwcxon 263
U epycanwmcxw naipwapx 221
zacxan +nr. xnw+osnwx s Xwnenzapcxwn manaciwp 263
wxononwceu oi pnsna 331
, +nr. neionwceu oi c. oposa /zn. pa-rwnoso/ 265, 281, 345
, cxoncxw n+pse neu 115
T, X I ascipwncxw zwnnomai, cexpeiap na ascipwncxoio
noconciso s Hapwrpaz 178, 302, 308
, xiwiop na wcipwm-

xwn manaciwp 325
, nnemennwua na pyc. naipwapx Uoaxwm ,
U - nnemennwx na yc naipwapx Uoaxwm, ezwn oi sozauwie na
+psoio i+pnoscxo s+cianwe 222
T +nr. yuwien oi oseu 266
s+. pxan enew

U IV nana 27, 110

U U ascipwncxw npwnu, soenauannwx 231, 244
iypcxw n+iemec isenwx 154-156, 173, 175, 317
H iypcxw eozanen poz 43
U cxoncxw mwipononwi 224
U +nr. naipwapx w nwcaien 64, 261, 262, 265, 269,'270, 272,
273, 275, 303, 345
IU pyc. xnw +osnwx 272
I pannoxpwciwnncxw nwcaien 273
I
II, XI +nr. xyzo+nwx w rpawx 284
I, pencxw zwnnomai, nocnanwx s ypuwn 136 .
I, U as cipwncxw soenauannwx 232
3
s+. exmez II a soesaienn
+nrapwn oi pamos 243
U, IX cwnesweu, an iexap 188
s+. xnenman I enwxonennw anynw
X oxpwzcxw zyxosnwx 200
X i+proseu oi wxonon 158
ascipwncxw xanwian 232
i+proseu oi +pnoso 158

X U ixpxcxw emwp 28
III pyc. uap 183
IV pyc. uap 126, 182, 183
V pyc. uap 176, 222, 224 .
zosepeno nwue w xypwep na i+pnoscxwn mwipononwi wonw-cwn anw 192
manciop snaiap 339
i+proseu oi wxonon 158
cxoncxw n+pseneu 115
s+. san V
+nr. cseieu 116,
262, 265, 273-275, 280, 287, 332, 345 H +nr. uap 24, 49,
103, 104, 221
TT +nr. uap 103,
104, 294, 345
, U xanzyiwn 172
+nrapwn oi Twn 237
apacxw reorpa 337
wrymen na wncxwn manaciwp 262
+nr. cseieu 332
i+proseu oi +pnoso 158
zosepeno nwue w xypwep na i+pnoscxwn mwipononwi wonw-cwn anw 192
pyc. xnw+osnwx, npesswiep oi cxos 287
B, xanzyiwn 172
U apxwmanzpwi, wrymen na seioropcxwn manaciwp ,s. asen" 224, 274
i+proseu oi +pnoso 158
U
U T iypcxw soenauannwx 228
U npwnencxw w nenaronwn-cxw mwipononwi 200
U cxoncxw mwipononwi 184
U uapwrp. naipwapx 185
U mwipononwi 190
U pyc. naipwapx 221, 222
U +nr. cse ieu 332
U VIII sws. wmnepaiop 27
non U +nr. xnw+osnwx oi pa-ioso 263
non U +nr. xnw+osnwx oi i pononcxwn manaciwp 265
U manciop wxononwceu 332
U mwnancxw zyx 109
U sws. nwcaien 273
U pannoxpwciwnn cxw nwcaien 273
U sws. xponwci 273
U sws. wmnepaiop w nwcaien 272, 274
U +nr. u+pxosen neseu, xomnoswiop w myswxanen ieopeiwx 303
U cseieu 270, 287
UI uapwrp. naipwapx 183
UI oi c.panwua, monax s wncxwn manaciwp 262
UI +nr. nwcaien, zwncxw mwipononwi 273, 345
U snaiap 339
U wnexcxw naipwapx 186
U i+proseu oi wxonon 158
UI +nr. nwcaien zamacxwnap 262, 266, 282, 283, 288, 306
UI IU espencxw wciopwx 286

sws. orocnos, wcwxaci 273

cowncxw mwipononwi 263, 322
iypcxw ynios nwx 186
X s+. yonaxopcw, Iwnwn
monax, yuwien s+s pauancxwn manaciwp 266
uapwrp. naipwapx 273
, +nrapwn oi axezonwn 238
, +nr. nwcaien 262, 273-277, 280
, T snamxw xnns 176, 222, 224, 225
H sws. wmnepaiopcxw poz 185, 274, 276
ascipwncxw renepan 226
, i+proseu oi opyz+a 158
I B s+. sonpxnx, apa yciaa
I iypcxw yniosnwx 186
I xnw+ap s xonwe 284
V wmnepaiop na semenaia wmcxa wmnepwn 31
VI ascipwncxw wmnepaiop 247
T /ymanoscxw xpan/ p+xosozwien na s+cianwe s esepowsi. axezonwn 232,
237, 238
, /xenzep er/ anancxw nauwonanen repon, so+z na anancxwn
napoz s opaia cpemy iypuwie 30, 295
, B anancxw eozan 25
T ennepen na ymw-nw 40
T ennepen na ymw-nw 172
, . pencxw n+iemecisenwx 173
+nr. nwcaien, xwescxw w scepyc. mwipononwi 270
s+. oncianiwn wpwn Iw noco
i+pnoscxw mwipononwi 215
U pannoxpwciwnncxw nwcaien 273
H cxoncxw n+pseneu 115
, i+proseu oi wnwc ipa 158
VIII nana 200, 203, 204
X nana 219 X +nr. nw
caien, enwcxon 273 I, I cowncxw
xaion. apxwenwcxon 208, 218, 226 I- snaien
uwnposcxw poz 244 , ocnencxw
sonsoza 110 , X +nr. n+pseneu oi
c. wnra 248 +enesap oi c. pamoc 168 , T ynrapcxw n+
ienwceu 155 U, . . pyc. xom
noswiop 303 , x+psaicxw zwnnomai 127, 183, 184,203
xapzwnan 115 sws. canosnwx, ynpaswien na enononec 30
cwn na san pa
uwmwp 24, 103-108 uenwncxw n+pseneu.
npoionon 153 snamxw xnns 176, 245 +nr.
onn
pwn, zecnoi 49 II
273, 287
+nr. nwcaien 104, 105, 261.
268-270, 272, 278, 284, 290, 345 wxononwceu 331 oi c. pamoc
168 U, +nr. xnw+osnwx
w xnwrowszaien 263, 266, 284 eozanen snazeien
291, 294 H ascipwncxw zwnnomai 188 I, U x+psaicxw
xnw+osnwx 221 , repm. yuen 184 +nr. xnw
+osnwx 263, 266 zacxan wxononwceu 330 s+. apnom U
I
iypcxw nonwiwuecxw nwcaien 147
149, 162 B iypcxw seswpcxw poz
129 B, X iypcxw se-
nwx seswp 129 B, I
iypcxw senwx seswp 129, 132 B, X iypcxw se
nwx seswp 129 B, I iypcxw
senwx seswp 218, 240 non +nr. xnw+osnwx oi p.a-
ioso 263
cp+cxw xnns 272
i+proseu oi +pnoso 158
T xanzyiwn 172
, I B pencxw zwnnomai w n+iemecisenwx 28
, X xasamxw so+z 183
, +nr. noiapwyc oi c. emenos 250
, I oxpwzcxw xaion. apxwenwcxon 205, 206
1X ascipwncxw wmnepaiop 160, 205, 216, 218, 225, 231, 232,
238, 240, 245
, pencxw n+ iemecisenwx 172, 308, 309. 311
, +nr. yuwien s wnposuw 208
T +nr. xanzymxw soesoza 173
X ascipwncxw mapxrpa 229, 232
BI pencxw zwnnomai 172. 302
XIV pencxw xpan 128, 132
, pencxw n+iemecisenwx 153, 311

manciop snaiap 339

, ascipwncxw wmnepaiopcxw emwcap 197
U mocxoscxw mwipononwi 287
U nosropozcxw mwipononwi 287
ascipwncxw epu-xepuor 192
yuwien oi c. opna wipononwn 266
II sws. wmnepaiop 23, 25
, /omacwn/ +nr. xaionwx oi wnposuw 218
z+mepn na cp+cxwn zecnoi eoprw panxoswu, +ena na y-paz 274
U +nr. xnw+osnwx, monax s wncxwn manaciwp 262, 274
, zyposnwuanwn 196
, so+z na ueia no speme na wnposcxoio s+cianwe 226, 228, 244
, cowncxw xaion. enwcxon 204, 205, 208, 268
snaien uwnposcxw poz 244
ascipwncxa wmnepaipwua 248
, I uwnposcxw n+pseneu 209, 212, 214, 216
i+proseu oi wxonon 158
xanzyiwn oi c. owma 178
+nrapwn oi a
xezonwn 238 oi c. emwme 16! U manciop snaiap oi ow:
330, 339 U snamxw xnn:
211, 212 U +nr. xnw+os
nwx oi own 263, 266, 268, 28
286, 345, 346 X I iypcxw cynian 138 monaxwnn, zapwienxa n;
o+encxwn manaciwp 330 , X oeu oi apmwni;
na nazwcnas III reno 112 U
pai na oncianiwn-wpw
Iwnoco 273, 287 U mwipo
nonwi 190 X I iypcxw cynian 24, 25, 71
107, 108, 272 X II iyp
cxw cynian 30, 33, 38, 44, 50, 52
56,68, 72, 112, 169, 274, 276 X IV iypcxw cynian 129, 132
220, 281 X U mxiecapw na can
z+axa +anwx 234 X I iypcxw uw
nwxuwn s c. orwna 180 X T 281 X T I--
T 315 non U nozs+pssau n;
xnwrw s orpacxwn manaciwp 26^ U H apxwe
nwcxon, yuen-wnonor 266 H +ena na cxoncxwn n+pse
neu omwx 115 non +nr. xnw+osnwx, yuw
ien oi oien 266 ,
wianwaneu 196 +nrapwn oi pamos 243 snamxw xnns
24
103, 104, 106, 272 I cseioropcxw monax 28' X +nr. csemenw!
oi pamos 243 non X +nr. xnw+osnwx 01
pamos 243 X yuwien oi c. pauem 266 X +nr. cseieu 265 X
U s+. wxam
Xpapw X X /winsyn, w
xawn sonsoza/ snamxw xnns 127
180, 187, 188, 192, 195-197, 241 X nnesencxw en 188 XH
iypcxw eozaner
poz 43 X III snnmxw xnns 218 X +nrapwn oi pamos 243
H
manciop snaiap 339 +nr. eozan 291 , seneuwan-
cxw zwnnomai, nocnanwx s wm 220 I iypcxw cynian 45, 270 II iypcxw
cynian 25, 28, 30,
109, 110, 169, 274 III iypcxw cynian 183 /I/ cwn na answz
I 24, 106-108, 291, 294 I II iypcxw cynian 132 I sawm oi c.
parom
168 I U oi wioncxo 168 I T iypcxw soenen
canosnwx 41 I T sawm oi xon
cxo 162
U npoionon 327 , T B pencxw zwn
nom ai, nocnanwx s wm 197 sonnyx oi inyx-
xson /zn. anarxpwme/ 169 , +nrapwn
oi ym+nwn 243 sonnyx oi inyx-
xson /zn. anarxpwme/ 169 wxononwceu oi pnsna 330,
331 zapwien na u+pxsaia s c.
panacw 330 wxononwceu oi osen
327, 332 zacxan yuwien 327 zacxan yuwien s c. z-
+ap /zn. se+en/ 266 zacxan yuwien oi anoep
266 I nepomonax, wxononwceu
322 I +nr. xnw+osnwx, yuenwx na Uocw pazaiw 262, 284
+nrapwn oi pamos 243 non +nr. xnw+osnwx oi
paranescxwn manaciwp 262 non wxononwceu oi eiesen 332 manciop
snaiap 339 zacxan nozs+pssau na xnwrw oi c. +nrape 243 oi c.
pamoc 168 U IU
+nr. cseieu-m+uenwx, oymap oi
own 100, 116, 263, 278, 280, 286 . zepseniz+wn oi
c. nsaio 180 , zepseniz+wn oi
c. nsaio 180 i+proseu oi wxonon 158
X iypcxw cynian 45 X /xsme/ iypcxw
canosnwx 112
I iypcxw cynian 44, 272
H noncxw zwnnomai, n+ienwceu 312
noncxw z+p+asnwx 212
ocnencxw xpan 24

V nana 204
oi c. pacna 241
s+. +opz+wu, asen
//, U oi ociyp 268
, +nr. xaion. zy xosnwx s wxononcxa enapxwn 206
U epycanwmcxw naipwapx 215
manciop snaiap 339
zwzacxan yuwien na apienwn asnoswu 267
sws. wmnepaiopcxw poz 185
H pain, wianwancxw i+prosuw s own 95
X oi c. pamoc 168
xanzyiwn s pnxos-cxo 178
U uapwrp. naipwapx 215
U , +nr. zyxosnwx w xnw+osnwx 266, 267. 284
, X ama na ei+p apueswu 208
, /+nrapwna/ nonwiwuecxw zeeu, +nr. xaion. apxwenwcxon, zwnnomai
205, 208 212, 214-216, 218-220, 225
snaien uwnposcxw poz 244
XU cp+cxw xnw +osnwx 270
U, B +nr. yuen 280
non U +nr. nwcaien oi own 263, 277, 278, 280, 287, 290, 345, 346
zacxan U yuwien oi c. pauem 266
U, oi c. ipaswna 168
i+proseu oi wxonon 158
cs. +nr. cseiwua 274
xanzyiwn oi c. e panuw 173
i+proseu oi wxonon 158
non +nr. xnw+osnwx-neio-nwceu oi c. wpxoso 220
non +nr. xnw+osnwx oi c. ponema 263
non +nr. xnw+osnwx oi manaciwpa cipe 263
manciop snaiap oi wnposuw 339
mocxoscxw mwipononwi 270
I pyc. uap 176, 222,
224, 268
s+. ei+p I
T s+. or zan, ei+p axmes
+nr. xnw+osnwx oi oseu 243
U rp. u+pxosen xomnoswiop 303
T, U ascipwncxw canosnwx 197
, ezwn oi sozauwie na wnposcxoio s+cianwe
225, 226, 228, 229, 244 , pai na eop
rw enueswu 244
, +nr. nwcaien 280
snaien uwnposcxw poz 244
I, wian. n+iemecisenwx 86
H zyposnwmxw poz 225
, U wianwancxw xymanwci, ascipwncxw renepan,
no-x+cno nana wn II 112, 229
I +nr. xnw +osnwx w wxononwceu, monax s orpacxwn
manaciwp 263, 266, 325, 327
ipancwnsancxw soe-soza 25
, i+proseu oi panacw s pamoscxaia xomnanwn 159
X cseioropcxw monax 287
X +nr. cseieu 332
, I +nr. n+pseneu, c+zwn oi c. wnra 248
i+proseu oi wxonon 158

rpa. ipancwnsancxw xomenzani 245

U xiwiop na u+pxsaia ,s. eoprw" s pemwxoscxwn manaciwp 317, 320, 322
+nr. xanzymxw soesoza 169
, +nr. neionwceu, csemenwx oi c. emenos 250
xiwiop na u+pxsaia s paranescxwn manaciwp 317, 320, 322
snamxw xnns 284
U sonnyx oi inyxxson /zn. anarxpwme/ 169
, seneuwan cxw zwnnomai w n+ienwceu 308. 311
I monax, +nr. xnw+osnwx 265
I mxamwp c+c cny+a s+s wzwncxo 175
I ocianz+wn 233
, zyposnwm xw i+proseu s own 95, 96
, anrnwncxw zwnnomai w n+ienwceu 141, 149, 150
, +nr. n+p-seneu oi c. wnra 248
/T xnns, ezwn oi sozauwie na iopoio
i+pnoscxo s+cianwe 221, 222
I II ascipwncxw wmnepaiop 127, 184, 191, 192, 196, 200
T iypcxw senwx seswp 41

, T B pencxw zwn-nomai, nocnanwx s ypuwn 172

I iypcxw cynian 33, 55, 88, 325
II iypcxw cynian 126, 181
XI anazoncxw iypuwn 153
, I iypcxw xponwci 133, 144, 146, 149
I ynrapcxw xpan w repmancxw wmnepaiop 24, 25, 103, 104, 108, 109, 272
III noncxw xpan 210
ipancwnsancxw xnns 190, 196
V nana 184
X iypcxw xponwci 234, 238
i+proseu oi wxonon 158
, X 270
iypcxw apxwiexi 315
s+. acipwoiw, eop rw
, . . pyc. xomnoswiop 303
, noncxw xpan s+. n owecxw
, I +nr. xaion. enwcxon w nonwi. zeeu 206-208. 225
snaien uwnposcxw poz 225
, X iypcxw se-nwx seswp 284
, cowncxw xaion. enwcxon 203, 204, 298
H, I seneuwancxw zwnnomai, nocnanwx s Hapwrpaz 183
H, wianwancxw nwcaien 196, .241
/ zypos-nwmxw i+proscxw poz 96
pain, zypos-nwmxw i+prosuw 189, 200
I cecipa na pyc. uape ei+p I enwxw w san V 224
302
+nr. xnw+osnwx, mo-
nax oi wncxwn manaciwp 262
T mwipononwi 190
non zapwien na u+pxsa s c. panacw 330
, ezwn oi so zauwie na wnposcxoio s+cianwe 228
, X ezwn oi sozauwie na wnposcxoio s+cianwe 228
, I +nr. xaion. enwcxon w nwcaien 205, 206, 208, 209, 225, 268,
280
z+mepn na npesswiep wxa oi pamos 243
+nrapwn oi ym+nwn 243
i+proseu oi wxonon 158
, i+proseu oi +pnoso 158
X zapwien na u+pxsaia oi c. o+pcxo 327
I nepomonax, +nr. xnw+osnwx oi oseu 285
I i+proseu oi +pnoso 158
I noncxw xpan w ipancwnsancxw xnns 184
I monzoscxw xnns 31
I cp+cxw xnns 24, 25, 104, 106, 107, 109. 270
I T monzoscxw xnns 218
I, +nr. xaion. enwcxon w nonwi. zeeu 208, 209, 226, 231-233,
240, 245
wxononwceu 330
i+proseu oi ennwx s pamoscxaia xononwn 159
+nr. xnw+osnwx oi own 263
zacxan yuwien s pnsna 266
X xanzyiwn 180, 232, 234, 237
T ananeu, xanwian na ascipwncxa cny+a 232
U I /axonozaienn/ iypcxw cynian 31, 33, 44. 49, 50,
52. 68. 81, 126-128
U II iypcxw cynian 132, 220
U cwn na answz I 24. 103-107

, I pencxw n+ienwceu 138

s+. wmypnenx
xanzyiwn oi c. apnw 173
znx, +nr. xnw+osnwx oi pamos 243
sws. zecnoi 23
sws. u+pxosen nw-
caien 288
U +nr. xnw+osnwx, monax s ipononcxwn manaciwp 265
I oi c. panwua, monax s wncxwn manaciwp 262
I monax, +nr. xnw+osnwx, nocnezosaien na Uocw pazaiw 284
I T mwipononwi 190
yuwien na apienwn as-noswu, rp+x 267
/amepnan/ monroncxw so+z 24
i+proseu oi wxonon 158
non +nr. xnw+osnwx oi paua, nocnezosaien na Uocw pazaiw 284
xanzyiwn 169
non +nr. xnw+osnwx oi pamos 243
csemenwx, yuwien s own 266
U s+. anuwu, aspwn
, +nr. n+pseneu oi c. wnra 248
, U s+. ena
T cxoncxw n+pseneu 115
X U iypcxw soenauannwx 25
BB, . ynrapcxw soenauannwx na iypcxa cny+a 228, 229

T cp+cxw xnns 276

U, / yn rapcxw soenauannwx 110
, ascipwncxw zwnnomai 197
VIII nana 204-206
zacxan T wxononwceu 332
I
I pyc. uap 185
I, pyc. xnwrowszaien 286
I I ascipwncxw wmnepaiop 126
I II ascipwncxw wmnepaiop 210
I III ascipwncxw wmnepaiop 212, 214-216
I III yprynzcxw npwnu 28, 103
I +nr. xnw+osnwx w yuwien. cwn na zacxan eznnxo 266
IU pym+ncxw xnw+osnwx 270
I U iypcxw soenauannwx 40, 43
I, ocnosaien na swcme yuwnwme s Xane 268
IH I pencxw xpan 128
II +nr. xnns, cwn na san Twmman 104-106, 108, 109, 115
X
XI I iypcxw enuwxnonezwci 149, 154, 156

X ascipwncxw renepan 226 X iypcxw soesoza na s+pnwr
w oxoneu 107 X s+. wpan, enwm X T ennepen na ymw
nw 187, 188 XI iypcxw nonwiwuecxw nwcaien 166 XX IV anrnwncxw xpan 24
XH, yxpawncxw xeiman 212, 215, 216 X xanwian oi wzwn 232
zacxan X wxononwceu 330 X, oi rp. ep
178 H H +nr. xnw+os-
nwx oi aposo 266 H wxononwceu 330 H zapwien na wxonw 332 H,
apxwenwcxon na
wn 203 HT s+. naz IV Henem H +nrapwn oi pamos 243 H wxononwceu 331
HH snaiap oi paua 339
xanzyiwn 172 xanzyiwn s owncxo 178 ,
maz+apcxw
soenauannwx 226 , xapzwnan
110, 112, 113 , uemxw soenauannwx 110 zyposnwmxw i+proscxw poz
96 xanyiwn oi wzwncxo 177 T
T VI pencxw xpan 24 TI xanwian 232 TX T 112 TT,
i+proseu s
pamoscxaia xomnanwn 159 TT III mnwm +nr. uap 195,
196 TTH +nr. uapcxw poz 291, 294
m
T, xanwian 232
+nrapwn oi pamos 243 I xxcienzwncxw en 107
non oi c. ipaswna 168 xpynnwmxw enwcxon 274 noncxw xpan 212
noncxw xpan 129, 219 +nr. xnw+osnwx oi c. e-nsoso,
nocnezosaien na Uocw pazaiw 284 i+proseu oi wxonon 158
oi enw rpazs /enorpazuwx/ 266
T // X ynrapcxw soenauannwx, ipancwnsancxw soesoza 27-29, 110-115
H
I

/oxpen/ c. apnoai-
cxo 162 c. apnencxo 113 UH 127, 176, 222, 225, 226,
232, 234, 237, 238 / Xacyprcxa monapxwn/ 31, 54, 126-129,
132, 153,
158, 161, 175, 176, 183, 185, 200.
202, 203, 205, 207, 209, 212, 215,
218-220, 225, 239, 241, 245, 247,
248 I s+. se+en 126 30, 31, 48, 203, 232, 233
xp.,zn. rp. 132, 221 UI 126 U rp. 98, 107, 156 U 165,
334 xp. s+. enropoz nec
iposcxwn c. apnencxo 113 c. osemxo, wsuesnano 41 I
X s+. pymesau rp. ym+nwn 189,
192, 244, 245 24, 25, 29, 30, 109, 112,
135, 181, 184, 186, 197, 200, 267 H /apnayiw/ 25, 46, 109,
110, 117, 177, 194, 196, 215, 232,
240, 245 H s+. wnuyn ze Ioc s+. cxenzepyn H rp.
+pwn, I 177 s+. Xane T s+. nasnnxa c. amoxoscxo
328 342 wci. reorp. onaci s+. a-
na swn 161 23, 24, 96, 128, 129, 158,
161, 162, 215 s+. nxapa /nropa/ 24 rp. ianwn 94-96, 98,
100,
205, 214 X s+. omopwe rp. ym+nwn 245, 248 c.
enwxoi+pnoscxo
158, 159, 302, 317, 318, 322, 325,
327, 328, 330, 331
canz+ax, nanwn 24
s+. wpoxacipa
p. 50
IT on. ym+nwn 285
B c. pwnencxo, axezonwn, I 169
33, 126
H 88, 100
s+. ananuw
BU c. s+. opowme
c. s+. iapoceneu
/ianwmaxa/ rp. 281, 322
302
X /suara/ c. posa zwncxo 107
X rp. I 126, 182
X X 126, 182
129, 267
XH 23
s+. seia ropa
I 31, 48, 203
X rp. 327

rp. es. opyz+a, ym+nwn 187

c. wioncxo, axezo nwn, I 168
33, 126
rp. ym+nwn 205
s+. iapa nnanwna
/ 23, 24, 28, 30, 31, 34, 38, 43-45, 49, 54, 58, 74, 78,
97, 98, 103, 106, 108-110, 112, 114, 132, 158-161, 172, 176, 186, 200, 202, 206,
212, 215, 221, 222, 224, 225, 233, 240, 272, 274-276, 284, 287, 290, 291, 312,
313, 348
rp. 155
T 315
on. ym+nwn w I 153, 186, 244, 247, 248, 250
299, 333
225
xp. s+. oxoneu
rp. 267, 318
sep. anxn 232
nn. 188
on. nrapwn 240
c. paryesauxo, +pwn, I 229
s+. ynrapi
on., asi. on. onsozwna, I 132
c. cenosrpazcxo 328
rp. nrapwn 244
rp. wmascxo, +pwn, I 303, 309, 311
H nn. 50
-U /xepman/ rp. 31, 176
31, 81, 86, 95, 98, 127, 132,
175, 180, 183, 206, 208, 225, 226,
229 rp. 204 B s+. enorpazuwx H rp. 318 /enw
rpazs/ rp. 50,
229, 232, 266 50, 61, 78, 98, 150,
153, 173 54, 251 286 s+. eez-
+encxo esepo o-s 245 T c. pwnencxo, a
xezonwn. I 169 c. amoxoscxo 328 on. +puwn 30 s+. epen
H c. epwncxo, +na axezonwn, +puwn 173 rp. nanwn 25
H rp. 229, 232 50, 226, 228, 337 299, 302
s+. pennnwn T/zn. T c.
ym+nwn 244, 248, 249 TT c. pwnencxo, axezonwn, I 168 H c.
pesnwmxo 328 H /zn. Xanwaxmon/ p. 50 43, 146, 152. 165,
168,
169, 172, 173, 175, 177. 178 rp. axezonwn, I
59, 84, 85, 95, 102, 163, 175, 180 c. s+. +nrapw /Txen/ T c.
ianxezwmwiposcxo
321, 327, 328, 332 eozanno snazenwe 49 IH c. aposcxo 318
I /enezoc/ o-s nno
mope, ypuwn 161 T c. wioncxo, axezo
nwn, I 178 30, 109, 132, 183, 186. 203,
204, 206, 225 263, 265 H/TH 1 10, 225 c.
ym+nwn 245,
247 rp. ym+nwn 98 I
188 rp. /zn. c. ocionau/
opascxo, +pwn, I 81 T rp. ym+nwn 95, 159,
161, 163, 242, 243, 284 rp. 86 T 50, 150, 322 c.
wioncxo, axezo
nwn, I 168 c. wioncxo, axezonwn,
I 173
/zn. ypca/ rp. ypuwn 46, 48, 92, 93, 162
rp.,zn. xs. na yzanema 31. 49, 98
T 129
on. 295
X s+. +napxwcap
/aymrapien/ c. ym+nwn 244
rp. 163
on. Ipanuwn 28
XH 103
nn. 50
X rp. 265
rp. 129
/Txen/ c. ym+nwn 241, 243
-X 299
/ypaz en/ rp. 40
/rencxo/ 98, 126, 129
c. xiwmancxo 169
T /emwpxwcapcxo, zn. wzepoxacipon/+puwn 86, 175. 237
s+. nsopa
p. 50, 59, 86
rp. 29, 30, 84, 85. 95, 98, 113. 163, 189
T 159, 205, 212, 214, 219
U p. w c. ym+nwn 31
p. 50
rp. axezonwn, I 175, 265
T 43, 172, 175, 237
/+pnoso, +p nosrpaz/ rp. 59, 63, 85, 95, 116, 156, 158, 162,
166, 189, 190, 194, 195, 221, 222, 243, 261, 262, 265, 267, 269, 270, 273, 274,
295, 314, 315, 317, 318, 321-323, 327, 328, 331, 339, 342, 345
/+pnoscxo/ 37, 40, 176, 222
HH 25, 78, 94, 129, 211, 224
H rp. ianwn 23, 25, 30, 31, 84, 93, 95, 96, 100, 103, 104, 108, 110, 112,
126, 128, 129, 132, 150, 158, 159, 173, 175, 176, 183, 200, 211, 212, 214, 215,
218, 219, 263, 281, 282, 284, 287, 346
/ep/ rp. +na axezonwn, +puwn 85, 178
c. asapz+wmxo 166, 169, 172, 234, 298
rp. 37, 50, 59, 81, 84-86, 94, 104, 106-108, 112, 127, 132, 137, 146, 155-
157, 176, 177, 188, 226, 228, 229, 232, 261, 265. 269, 274, 321, 327, 328, 339
136
I 37, 49, 81,
175-177 43, 79, 81, 136, 175, 177
226, 228 H 49, 64, 103
105, 221 31, 127, 129. 161, 205, 208
212, 214, 215, 218-220, 226, 231
245, 284 rp. rowsi. paxwn, ypuw:
172 s+. Hapwrpaz UH 30 23-25, 27, 28, 103, 104
112, 182
c. anai, ym+nwn 244
248, 249 H I /nswnu/ rp. 1
ym+nwn 244, 245, 247 /zn. ca/ c. onyncxo
rowsi. axezonwn, +puwn 146 p. 153 25, 79, 80, 81, 106, 108, 110
113, 114, 183, 191, 195, 196, 215 222, 224, 225, 272
T /X/25, 28, 30, 31 64, 95, 98, 103, 109, 110, 115, 127 153, 161, 178,
185-192, 194 195-197, 200, 204-208, 209 211, 215, 216, 218, 224-226. 228 229,
238, 240. 241, 243, 245 247-251, 261, 270, 280, 284, 34: 346
B /anona/ rp. nanw: 95, 200
/zn. zecxo/ +na a xezonwn, +puwn 175
UH c. axezonwn, I 238
p. 126
I 221
npoxoz, o pascxo, +pwn, I 237
172, 238
H rp. 50. 127, 156, 188, 265 284, 320, 328, 332, 339
59, 266
T c. oiesrpazcxo 265, 266
c. ianxezwmwiposcxo 32;
T eozanno snazenwe 1 xrosan. +nr. semw 49
canz+ax 169, 177

rp. 265, 266

175, 222, 318
xp., zn. c. apnencxo 113
rp. /zn. enwony/ yp uwn 63
nn. rocnaswn 50
I /enocnascxo, 113
U 43
rp. ianwn 23, 93, 94, 100 103, 110
H 94, 161
H I
on. 153
127, 158, 214
/prwpoxacipo/ rp. nanwn 25
rp. 61
H /+n+eu/ c. opascxo, +pwn, I 25
/ ym+nwn 244, 248
I s+. amenap
H c. xcienzwncxo 321
c. nesencxo 181, 265, 266
H /espoxoncxo/ 175, 237
H c. oinencxo 318
TH c. pwnencxo, axezonwn, I 168
T xp. xpan wnposuw 225
H c. xoncxo, axezonwn, I 162
/zn. -/ c. ciposcxo, +na axezonwn, +puwn 178
/zn. c. oc iypcxo, +na axezonwn, +puwn 168
nn. 50
H c. xcienzwncxo 262, 274
H on. rpyna +nr. nacenenwe 333
33, 126
H xp. s+. H
H 46, 95, 109, 164, 184. 215, 216, 272, 273, 276, 286, 287
H 30, 54, 129. 181, 183, 186, 194, 200, 261, 285, 312, 326
I 153
xp. /zn. rp. +ypz+y/ ym+nwn 115
c. wioncxo, axezonwn, I 166, 173, 180
z
H on. I 129, 132,
203 126
H rp. nrapwn 160 rp. axezonwn, I
265 166, 263 rp. ym+nwn, 244, 247 s+. yzoropwe
BU /an+x amoxos/ c.
rowsi. paxwn, ypuwn 86 X s+. anoswm-
xo c. anai, ym+nwn 245 I U s+.
xpanna I wsm canz+ax s ana
swn, ypuwn 234 IBU c. s+. opwna I/I
c. s panona na annnpw, +na a-
xezonwn, +puwn 172, 173, 175
H c. wioncxo, axezonwn, I 169
o-s nzwncxw oxean 33
p. 129
p. 126, 129
/+wszapxson/ c posa zwncxo 233
s+. onyxwn
c. wioncxo, axezonwn, I 152
I reorp. on. 24, 50, 61, 103, 104, 159, 187, 251
I 64
c. asno+xo 327, 328
U rp. axezonwn, I 284
mespa s+. p+cienwx
U 237
UH c. osemxo 41
H c. wioncxo, axezo nwn I, 168
c. eipwuxo 146, 156
p. 126
s+. wnwcipa
nn. znn oi anaznw ozonw 180, 238
/oposa/ c. enwn-rpazcxo 265, 281
rp. 229, 308, 317
110
H c. owncxo 144
T c. wioncxo, axezonwn, I 168
rp. rowsi. axezonwn, +puwn 59, 155
/zn. yp+c/ rp. nanwn 94, 95
H c. omcxo 232
s+. wnwcipa
rp. 40, 41, 265
rp. I 31, 84, 94-98, 100, 109, 157, 158, 163, 206, 214, 225
78, 95, 96, 157, 158, 206
p. 25, 50, 81, 98. 104, 110, 112, 114, 127, 159, 161, 176, 183, 184-188,
191, 192. 194-197, 206. 211, 215, 219, 221, 224, 225, 229, 241, 243, 251
333, 340
I s+. namxo w onzosa
H s+. ianxe wmwipos
T s+. ianxezwmwipos-cxo

88, 90, 95, 96, 100, 102. 134, 150, 158

23, 24, 27-31, 34, 38, 49, 54, 57, 63, 98, 103, 110, 112,
114,
125-127, 129, 132, 133. 147, 155. 158, 159, 162, 163, 176, 182, 184-186, 200,
202, 203, 207, 215. 216, 220, 342, 346
U s+. rowsiouna spona
U X 33
U s+. nno mope
rp. nrapwn 159, 188
31, 55
T c. nrapwn 244
I naxwn +na axezonwn, +puwn, 146
rp. 162, 166, 265, 267
37
/ip+mena/ mespa nencxo 37
X 50, 344
nn. rocnaswn 50
rp. rowsi. paxwn. ypuwn 30
on. +puwn 24, 184, 200
rp. ypuwn 126
/zn. synxsonpy/ rp. rowsi. paxwn, ypuwn 169
p. rowsi. paxwn. ypuwn 169
rp. 183
rp. 86, 156. 263, 265, 284, 300, 328, 336
I
I c. wnposcxo 156. 203. 208, 224, 244, 267
I nponom na p. ynas 187, 225, 226
IH mecinoci xpan rp. wxannosrpaz 226, 228, 229
I c. oinencxo 265. 266
II rp. onma 159
I s+. wisaiopox
3
on. wzwncxo 108
T c. wioncxo, axezonwn, I 168
T 112
T 222
H /naixa/ rp.. zn. c+ciasno na rp. peznoropwe 232
s+. naiwua
/euxepex/ rp. I 186

on. cpeznosex. +pwn 107

H /cnopz+e/ c. onesau-
- xo +pwn, I 37
/mwpna/ rp. ana swn, ypuwn 161
/zn. soxueaza/ o-s nno mope, ypuwn 30
33
/zn. eu/ rp. asi. on. ocoso. I 284
33, 126
/epcwn/ 31, 33, 54, 126
/nexcanzpeia/ rp. ana swn, ypuwn 161
p. 153, 205
31,33,63,200
I mespa s+. ssopwua
s+. Hapwrpaz
23, 24, 33, 63, 96, 163, 200, 203, 205, 206, 208, 209, 218, 225. 245,
267, 268, 317, 326
X rp. 175, 308, 315
X T 50, 169, 178
X 50, 59, 64
U
U 33

rp. rowsi. axezonwn, +puwn 98, 163

rp. 113
126
BU s+. an+x pecnaseu
rp. 267
T 61
X 126, 182
H 183, 196, 211, 212, 221
U s+. +ymanasap+
xp. 113
c. ozeuxo 322, 323
I rp. 156, 265, 266
c. xcienzwncxo 263
/onnma Ipanra/ c. apnencxo 114
p. 333
H c. pwnencxo, axezonwn, I 144
H on. rpyna +nr. nacenenwe 333
xanciso s ana swn 28
T rp. ym+nwn 225, 244
rp. Ipanuwn 96
rp. 265, 266
H rp. s+. pemcxw apnosuw
c. osemxo 185, 327, 328
rp. 98, 312
334
nn. 245
/H 161
I s+. Ieozocwn
rp. asi. on. ocoso, I 86, 132, 238, 240
T X 172
T s+. omwue
o-s s+. opy
129, 212, 221, 261, 284, 346
rp. 31
o-s 126, 250
115, 169
T c. wioncxo, axezo-
nwn, I 168 rp. +pwn, I
188, 225, 232 / iypcxa xp. s ocna w
Xepueroswna, I 186 c. wnposcxo, wsuesnano
203, 208, 224, 244 rp. 267 I rp. ym+nwn 159 H c. owncxo
265 IX /zn. opac p
oc/ 172 s+.
xcienzwncxw canz+ax s+. Hapwrpaz T c. cenosrpazcxo 302
nn. +pwn, I
97 H c. epxoscxo 156, 203,
208, 224, 225, 244, 267 TH rp. 234, 265, 266.
234, 300, 318 30 eozanno snazenwe
49 s+. parwnoso I /epxwpa/ o-s Uonwncxo mope, +puwn 186, 197
rp. ana swn 106 / / on.
I 177, 229, 238 U s+. xcienzwncxw
canz+ax c. asapz+wmxo 153 H rp. 98, 281 /zn.
aciopwn/ rp. +na
axezonwn, +puwn 84, 268 168, 172, 173, 175 rp. 265-267, 300,
339 318 rp. axezonwn, I
175 T c. wioncxo, axezo
nwn, I 168 T c. azomwpcxo 166 TH/ama/rp. 160, 188 U
rp. ym+nwn 245, 247.
248 rp. onma 159 H +pwn, I
229 c. ym+nwn 241 rp. axezonwn,
I 61, 116, 207, 262, 263, 266,
277 86, 165, 175 H c. owncxo 172 rp.
axezo
nwn, I 172, 173, 175, 237, 238 p. 237 156, 172, 175
n-os 31, 94, 132, 221 132, 185
X 215, 216
o-s pezwsemno mope, +puwn 129, 153, 161, 211, 215
TH /naz+a Xwcap/ rp. +pwn, I 98, 110, 169
T rp. axezonwn, I 169
rp. nanwn 24
T 43, 61
mespa wmomxo, neyiouneno 37
rp. axezonwn, I 98, 238
H nn. 173
T on. nanwn 25
c, zn. xs. na rp. osw c x+p 325
T s+. iapa nwcypa
H s+. wxannosrpaz
U nn. 50
rp. ym+nwn 245
126
rp. 50, 61, 85, 86, 95, 98, 175, 234, 237, 238, 315, 320, 321
I 49, 134, 169, 237
43, 86, 146, 156, 177, 263
I rp. sp. ypuwn 315

rp. 159, 212, 284, 346

cipanwie oi nwsxwn wsiox no wsiounoio xpanpe+we na pezwsemno mope 24,
28, 63, 94, 112. 126, 161
rp. onma 159
s+. asnaxioc
/zn. Inopwna/ rp. +na axezonwn, +puwn 84, 175
172, 173, 175, 177
H 238
rp. ianwn 161
s+. wnosa
/wna/ rp. ym+nwn 186
rp. 63, 243, 266, 327, 332
T 41, 153
177
/onomwe/ rp. 176
p. 226
X /onomwe na xwn/ 162
175, 177, 226, 228, 232, 265
rp. ianwn 206, 208, 209
/enwopman/ on. 50, 153, 333
on. pan 126

c. wioncxo, axezonwn, I 173

c. Tymencxo 107
I s+. ynrapuw
H I
I s+.
reorp. on. 50, 54, 59, 61, 63, 64, 115, 150, 194, 162, 173, 175, 177,
178, 180, 184, 207, 232, 237-240, 251, 265, 273, 317
xp. xpan sxcwnorpaz, apna 113
/nazon/ reorp. on. 38, 45, 46, 49, 54, 55, 59, 63, 108, 112, 162,
173, 186, 203, 250, 313, 333
nn. 50
/pecanue/ c. e+p-cxo, axezonwn, I 166
U 299,
302, 333
T c. wioncxo, axezonwn, I 168
o-s 126
H /az+xson/ c. wnwcipencxo 317
s+.emwpxson
s+. an+x ep-ryn
/an+x eprez/ c. ym+nwn 244
: ,.
" 327 63, 115,
261, 269, 287, 322, 323, 327, 328 pes-
nwmxo 321, 327, 328 T 322,
323 X 321 ,.
H" 263, 266 TT 332 ,.
H" 262, 263, 320,
321-323, 325, 335, 341
ym+nwn 270 TT
,TH" 325 ,-
H" 263, 265, 266, 331,
348 I
,U" 273 I ,.
"/I 183, 262, 286,
303, 325, 332
,. X X" 263 327,
332 I
269, 330 262 262,
320, 322, 323, 327, 335, 341
I s seia opa 262
,. " 263, 287
262, 327
331
s+. peuwcia
,. " 262, 263, 266, 272
262
T 284
xpan xonwe 263
xoncxo 115
xpan xonwe 263
H manaciwp s onzosa 270
322, 323, 332
/+pnwno/ manaciwp xpan wueso 115
331
manaciwp s onzosa 270, 303
T 325
s opas cxo, +pwn, I 284
63, 115, 116, 183, 222, 261, 262, 266, 273-276, 282, 284, 286,
287, 303, 320, 322, 323, 327, 328, 332, 337, 345
I 325, 327, 328, 330, 332
,. " manaciwp s seia ropa 286
,. " xpan ceno ypy-uemme 303
,. " manaciwp s e-+pcxo 263
,. U " xpan pwsa pexa, pwsonanancxo 172
,. " s c. apwua, amoxoscxo 327, 330
,. " 261
,. U" pyc. manaciwp s seia ropa 286
262, 263, 327
,. U " 115, 263
H 325
X 327
,. " 263, 265
H pwnen-cxo 115, 263
267
325
wion- - cxo 172
X 261, 263, 287
T 263,
267 267 TH 265 osemxo
263 T
50 H p. 50, 59,61,98 H c. amoxoscxo 327, 328 T p. s+. ypem
T rp. ym+nwn 245 rp. ayzwicxa pawn 42 H c, zn. xs. na
paua 38 rp. 158, 159, 267, 328, 330 rp. ayzwicxa pawn 42
s+. ece+p rp. o-s wuwnwn, ianwn
96 p. 50, 61, 302 c. s+. opwme reorp. on. 61, 64, 183, 197,
224, 239, 251 rp. ianwn 200 c. wpzoncxo 220 H c.
wzwncxo, neyiou.
226 XU /yinoswua/ rp.
226, 229 XU 226 X /wxnxs xane/ c. apnencxo 113 X
xp. s+. wxanwu c. yma-noscxo, axezonwn, I 273
c. wioncxo, axezonwn, I 180 c. s+. spamos T c.
omcxo 265 / 30, 31, 98, 127, 129, 184, 185, 205, 206, 209, 211,
212, 215, 216, 218, 224, 240, 241, 243, 249-251, 261, 270, 284 H
/myninnw/ 176, 183,
189, 215, 222, 224 X 184 X s xiwmancxa
pezna ropa 98, 175 rp. enononec, +puwn 184 p. 207, 226, 229
s+. enononec / on.
axezonwn, I 175, 237 182, 185, 219, 221, 222,
224, 270, 284, 286, 287, 346 / I 182, 286,
303, 317 X rp. /zn. c. ocxonwn/
nanwn 267 X rp. nrapwn 31, 127, 129, 169
mespa, wzwncxw canz+ax,
neyiou. 37 H eozanno snazenwe
49 25 s+. monzosuw U c. s+. nna uepxsa T
/apom/ p. 231, 244, 245 c. enwxoi+pnoscxo 243,
265 /T mecino
wme 336 /enanio/ rp. +puwn
126, 181 o-s nno mope, +puwn 103 /erym/ rp. +puwn 268 H
// on.
+na axezonwn, +puwn 175 rp. ianwn 200 c. xcienzwncxo 315'
s+. ouezenuescxo T s+. ayca T 173 H 110, 188, 245,
220, 232, 234,
238 /ecemspwn/ rp. 30, 86,
318, 325, 327, 328, 330, 332 H c. s peznw ozonw, neyiou. 153 126
rp. 50, 63, 85, 86, 95, 112,
116, 127, 146, 154, 155, 158, 188,
190, 191, 195, 218, 222, 232, 272,
315, 317 I 37, 49,
61, 166, 189 203, 204, 248, 249,
281, 298 rp. anmauwn, X+psaicxo,
I 203 T rp. I 29, 61, 81, 86, 97,
110, 132, 172, 173, 189, 229, 231,
232, 234, 237, 240 T 189, 238 neyiou. 188 rp. I
287 rp. 113 rp. +pwn,
I 97, 98 rp. asi. on. onsozwna,
I 244 X c. owncxo 315 rp. asi. on. ocoso,
I 107, 273, 274 T c. wioncxo, axezonwn, I 152 T /euxa/
c. anarxpcxo
234 T c. anuwmxo 315 s+. posazwn s+. cnapyxoso
on. axezonwn,
I 106
p. 226
/zn. zwpne/ rp. rowsi. paxwn, ypuwn 29, 46, 48, 49, 85, 86, 88, 93, 94,
98, 100, 106, 112, 113, 127, 150, 161, 172, 197, 222, 231, 232, 316
43, 50
nn. I 50
eozanno snazenwe 49
nn. +puwn 50
p. ym+nwn 247
on. ym+nwn 245
X rp. 108, 112, 127, 176, 177
X 178
T/zn. T c. swmoscxo 204, 206
c. ouancxo, axezonwn, I 265
T rp. ym+nwn 25, 225, 229, 248
rp. X+psaicxo, I 244
s+. ypuwn
33
H s+. iypuw
178
H c. wioncxo, axezo nwn, I 168
p. 153
s+. anarxpwme
BU s+. anarxpwme
X rp. axezonwn, I 50, 59, 184, 263, 267
X 177
X 115

I rp. 86, 98, 155, 166, 265-267, 315, 316, 339

IT 86, 180, 234
T /inyx, inyx-xson/ rp. 166, 169, 234, 265, 260, 300, 339
p. 153
on. s ipanz+a 261
/opnw, wsceneno, w onnw/ c. amoxoscxo 172
T I 134
/open/ n-os, +puwn 23, 25, 30, 132, 150, 183, 184, 186, 281
rp. 232
rp. Ipanuwn 96
s+. pan
I rp. ianwn 208
H c. swmoscxo 204
xp. xpan c. spen, apnencxo 113
rp. 175
337
rp. +pwn, I 244
T mespa, wzwncxw
canz+ax, neyiou. 37 T rp. 153 rp., zn. c+ciasno na rp.
peznoropwe 61, 267 nn. 63, 86, 251, 333, 336, 337 rp. I 29, 156,
166, 173,
229, 231, 232, 302, 339 50, 148, 150, 226, 238,
298 mecinoci, apnencxo 114 rp. 63, 85, 127, 153, 188,
189, 267 181, 265 rp. epna ropa, I
97 rp. 61, 63, 64, 81, 85, 86,
95, 98, 100, 106, 127, 153, 155, 156.
159, 231, 232, 240 168 I 166 43,
50, 63, 86, 153,
180, 203, 204, 234, 261, 265, 281.
298, 312, 332 c. wmwiposrpazcxo.
I 328 on. I 222 on. 129, 132, 184 c,
zn. xs. na own 299 / 25
103, 104, 176, 222 rp. onma 159 c. anarxpcxo 234 rp.
s+. om X s+. omcxa na-
xwn T 27, 31, 54, 98, 126-129, 132,
159, 175, 183, 184, 206, 207, 209,
211, 212, 215, 216, 218, 219, 222.
317 H on. rpyna +nr. nacenenwe 333, 334 H 27, 110, 111, 192, 219,
221 on
I 172 /nxwano/ rp. 30, 86, 98 H c. noszwscxo 315 T
/pnayixson/ xs. na as
rpaz 41, 233 333, 340 rp. 184, 189, 190, 196, 200 rp.
333 on. rosanazna axezo
nwn, zn. s nanwn, I \
+puwn 175 U c. +pwn, I 98
328 rp. +pwn, I
97, 98 rp. asi. on. ocoso
I 132, 206, 229 238 I 169 rp.
axezonwn, I
175
H I
168, 169, 172, 173,
177, 237 c. enwxoi+pnoscxo 328 T rp. asi. on. ocoso
I 98, 132, 177, 229, 238 T 172 /seu/ rp. 95, 107, 113,
154, 157, 189 U 113, 233 c. s+. xwmoso rp.
+pwn, I
97 T c. owncxo 263 /apzanenw w ocop/
24, 104, 112 rp. I 287 c. pwnencxo, axezonwn, I 169
X /ynapxwcap/ rp.
rowsi. paxwn, ypuwn 177 T axezonwn,
I 175, 237 111 rp. 41, 95, 113, 127, 191,
315, 316 41, 333 I 153, 157, 237, 318, 327,
337 U c, zn. xs. na rp. monnn
153, 339 UXI s+. ymwop c, seponino zn. c. acnwua,
wpoicxo, I 226 H s+. c+pw B c. amoxoscxo 265 nn. 336
184, 197, 200, 204-206, 208,
209, 214, 215, 218-220, 273, 280 /zn. +mnwxyn +nun/ rp.
ym+nwn 245, 247 nn. 98 50, 61, 63, 64, 153, 251,
281, 299, 302, 332, 336, 337, 340 o-s nno mope, +puwn 33 /zn.
exwpzar/ rp. rowsi. paxwn, ypuwn 98 cpeznosex. on. 113, 190 H
p. 274 c. ocna w Xepueroswna,
I 98 / 28, 34, 38, 40,
42, 43, 45, 49, 52, 106, 149, 152
162, 164, 175 49, 50 -I -
45 176, 289, 302, 346 I s+.
namxo w onzosa H 243 H on. rpyna +nr. nacenenwe
133 rp. 63, 84, 85, 95, 127, 137, 154,
155, 157-159, 180, 189, 204, 218, 316, 318
p. 63, 261
136, 137
54, 64, 126, 127, 129, 132, 175, 176, 181-184, 196, 206, 207, 215, 216,
219, 221, 222, 224, 250, 268, 270, 272, 277, 284-288, 303
215, 287
c. ypracxo 312
on. rpyna pycxo nacenenwe 113
T /anxczopen/ c. ym+nwn 244
I/zn. T c. ym+nwn 242, 243

p. 225
50
on. 158
/cacw/ 203
rp. 86, 98, 152, 156, 175, 265, 266, 318, 336, 339
43, 64, 156, 284, 327
o-s nno mope, +puwn 30
rp. ana swn, ypuwn 98
rp. cpeznosex. exwn 110
H c. s peznw ozonw, neyiou. 153
95
B on. +na axezonwn, +puwn 172
s+. caxconcxw pyzapw
c. opwoso, axezonwn, zn. ne c+mecisysa 168
rp. ym+nwn 159
I /z+ap/ c. noszwscxo 265, 266
/ion/ n-os 224, 261, 263, 265, 267, 273, 286, 325, 327, 331, 332,
342
x+nm s+s enwxo +pnoso 63
c. wioncxo, axezonwn, I 152
T 31, 161
rp. 315
T rp. 127, 155, 206, 327, 328
T 203, 204, 248, 249
/ rp. +pwn, I 107, 177
nn. 50
rp. 300
rp. nrapwn 112, 129
/pancwnsanwn/ wci. onaci 28, 110, 127, 129, 132, 158, 159, 161,
180, 185, 186, 189, 190, 192, 196, 200, 203, 205, 208, 209, 212, 216, 218, 220,
221, 225, 226, 228, 240, 245, 247, 248, 250, 251
I s+.
ym-cenz+yxcxo cynianciso IH 45 rp. asi. on. oesozwna,
I 132, 144 p. 205, 241 H c. owncxo 328 c. asapz+wmxo
152 rp. ym+nwn 95, 158, 159,
161, 208, 244, 245 rp. nrapwn 127, 166,
169 /zn. wzepoxas-
cwn/ mwnno cenwme s Xanxwzwuec
xwn n-os, +puwn 86 s+. anoswmxo on. onma 158, 159
/opocion, p+ci+p/
rp. 25, 50, 85, 95, 103, 104, 115,
127, 155, 158, 191, 205, 218, 222,
267, 284, 315 I 61 317 rp. ana swn,
ypuwn 98 31, 85 /Iwisaiopox/ c.
127 HUH 161 c. wzwncxo 112 rp. 59, 84, 85, 86, 93, 95,
98,
107, 132, 155, 163, 165, 169, 172,
175, 177, 207, 229, 237, 238, 267,
284, 315, 316 nn. 273 I 144, 172 115,
162, 172, 177 c. wzwncxo, neyiou. 226 on. X+psaicxo,
I 132, 240 46, 241, 274, 284, 287,
308, 337, 340 /nw oiym/ nn. 336 c. epxoscxo, neyiou,
226 /zn. osw nanxa-
men/ rp. +pwn, I 132 rp. 156, 266, 339 162, 261, 334
c. monnncxo 153 s+. smwp 222 153
rp. 30, 327 H xp. /zn. rp. oxo-ann/
+pwn, I 37, 107 s+. ysna rp. +puwn 25, 59, 81, 84, 86,
92-95, 98, 153, 161, 163, 200, 205,
237, 262, 267, 298 43, 59, 61 rp. 265 IU 169 IU
I 72, 165,
166 IU 43, 50, 63, 115, 136,
137, 148, 150, 165, 169, 172, 178, - 189, 222, 229, 232, 261, 299, 317, 321,
325, 335
I 29, 49, 50, 59, 61, 63, 64, 84-86, 88, 93, 94, 95, 98, 100, 109, 110, 112,
116, 137, 148, 155-157, 169, 175, 186, 188, 189, 195, 220, 222, 226, 231-233,
237, 238, 240, 262, 263, 265, 266, 274, 277, 278, 280, 284, 287, 314-317, 322,
327, 328, 330, 332, 339
rp. X+psaicxo, I 158
33
24, 28, 31, 95, 98, 239
nn. 50, 112, 169
on. 59, 64, 265, 337
on. +pwn, I 132, 240
H /apnos uw/ rp. 132, 244, 284
/zn. anazna opasa/ p. 98
xp. /zn. rp. ianau/ +pwn, I 295
s+. cenosrpaz
/ynnwua/ rp. 98, 156, 175, 265
/yn nwmxo/ 43, 325
rp. 61, 95, 106, 315, 339
/ypyuemme/ c. enonanancxo, +pwn, I 303
/Xemyc, anxan/ 50, 64, 113, 127, 187-190, 195, 203, 205, 222,
226, 228, 232, 250, 251, 265, 296, 333, 334, 336, 337, 339
on. I 186
T s+. emenos
50
H /pnayinap/ c. posazwncxo 233
c. pwnencxo, axezonwn, I 168
I nn. 86, 317, 336, 337
p. 50
p. 50, 61
H rp. axezonwn, I 84
T 172
mespa s+. nwana
c. epnwmxo 321
/pacuw/ 25, 106, 108-110, 176, 183, 186, 194, 196, 197, 200, 215, 221,
222, 224, 225, 229, 231, 272, 274, 275, 284, 287, 308
24, 25, 28, 30, 64, 104, 107, 109, 114, 132, 183-185, 197, 200, 207, 225,
226, 240, 241, 247, 250, 261, 262, 269, 270, 273, 274, 284,
295, 342, 346
rp. rowsi. axezonwn, +puwn 25, 86, 163

U 299
o-s nno ope, +puwn 30
54, 127, 153, 215, 221, 226, 232, 238, 245, 287, 290 s+. w xpwmcxw iaiapw
rp. pan 126
T s+. wmwmoapa
T eozanno snazenwe s az+apcxo 108
xp. wpoicxo, I 105-107
s+. osz+aaza
on. +puwn 25
rp. 156, 300, 332
337
axezonwn, I 172, 177
T c. ouezenuescxo 316
T on. axezonwn, I 43, 172, 177
T /emwmsap/ rp. ym+nwn 186, 229, 244, 248
p. 50, 229
xasa, naxwn, onaci 37, 177
T 177
p. 132, 159, 245
U X nosapcxa onaci, nrapwn 159
X /opwu/ rp. 155
c. I 222
c. ym+nwn 245
/panesynz/ rp. ana swn, ypuwn 98
333, 340
reorp. on. 29, 50, 59, 61, 64, 104, 106, 112, 153, 162, 163, 183, 190,
197, 203, 239, 299, 302, 333, 339
UH on. rpyna +nr. nacenenwe 333
s+. ezmwrpaz-cxo
I 160
H 196
H x+nm s +pnoso 63
s+. pason
s pezna ropa 112, 172, 175
rp. ocna w Xepueroswna, I 97
s+. ana pexa
rp. ecanwn, +puwn 237
rp. 265
337
s+. enwxo +pnoso
222, 337
H c. nesencxo 204, 206, 208, 267
/onpan oac+/ mespa
osemxo 41
rp. 265, 266, 331
/onw/ rp. ocna w Xepueroswna, I 203
126
H on. rpyna +nr. nacenenwe 333
T rp. ym+nwn 158, 159
H /ocmanuw/ 24, 25, 28-31, 34, 40, 44-46, 49, 52, 88, 95, 100, 102, 109,
110, 164, 196, 202, 211, 215, 219-222, 224, 225, 228, 229, 232, 233, 234, 237,
238, 245, 251, 272, 289, 291, 300, 312, 317, 333, 336, 337, 346
H /cmancxa wmnepwn/ 31,33, 34, 36, 44-46, 49, 52, 54, 55, 57, 58, 63, 65,
72, 73, 74, 86, 94-96, 103, 125, 126, 128, 129, 132, 136, 158, 161, 176, 178,
180, 181, 183-186, 188-191, 197, 202, 203, 207, 211, 212, 214-216, 218-221, 224-
226, 229, 239-241, 244, 245, 248, 249, 287, 313, 318, 334, 336
rp. 115
T rp. ym+nwn 95, 194, 212, 241, 284, 285
T /+nrapwn/ 333
s+. enwxo +pnoso
s+. enwxoi+pnoscxo
H 104, 106, 242
rp. I 184
54, 61, 78

X 184
IH /zn. wioso +wue/ rp. +pwn, I 98
U 129, 132, 215, 216, 221, 222, 261, 286
H 212, 215
/az+apcxo/ 24, 25, 27, 28, 30, 31, 64, 98, 103, 104, 106, 108-110, 127,
129, 132, 153, 158-160, 173, 187, 189, 203, 205, 215, 220, 224, 225, 229, 234,
244, 245, 250, 251, 317
H /maz+apw/ 25, 27, 110, 113, 160, 176, 186, 188, 196, 228, 291
c, zn. xs. na rp. monnn 339
I
IU p. 334
I rp. wn+p 126
I s+. I+z+ei
I /aa/ rp. 98
I c. wzwncxo 188
IH rp. ianwn 84, 94 96, 100, 219
I on. +puwn 30
I rp. ocna w Xepueroswna, I 97
H I
I apnencxo 113
IH 23, 24, 31, 96, 128, 129, 132, 158, 161, 162, 215, 219
IX xs. na +pnoso 63
II /Iauei/ rp. ym+nwn 186
X
X X s+. scipwn
X rp. 268
X /neno/ rp. wpwn 161
X c. ym+nwn, neyiou. 245
X I ana swn, ypuwn 234
X rp. 172, 315
X rp. 315
X 50
X s+. oxan Xernn
X s+. iapa nnanwna
XH reorp. on. I 186
X on. +puwn 186, 197
X 128, 158, 161, 215
X rp. 126, 129, 219
XT +na axezonwn, +puwn 175
X 127, 215, 346
X 221
X mespa s+. X+pcoso
X /X+pcosa n+nap+/ c. asrpazcxo 41
X/XT rp. ym+nwn 218
H
HH x+nm s +pnoso 63, 143 H /wsaniwym, oncianiwnonon, cianyn/
23, 25, 30, 46, 48, 59, 64, 79, 86, 94, 95, 98, 104, 112, 128, 132, 149, 150,
161, 162, 164-166, 175, 176, 181-186, 188,
189, 194-197, 206, 222, 224, 225,
233, 241, 244, 245, 262, 272, 286,
291, 295, 302, 315-317, 342 H /enwno/ on. ozonwie
153, 281 H c. wioncxo, axezonwn,
I 173 H rp. epna ropa, I
284 H /zn. opnw Hw+p/ c. wzwn
cxo 112 HH p. 226 H 46, 100
H c. wioncxo, axezonwn, I 168 /Twmmanoso/ c. amo
xoscxo, zn. sanwueno 108 nn. 50 c. wioncxo, axezonwn,
I neyiou. 173 c. nrapwn 244 s+. Henwna eozanno
snazenwe 49 rp., zn. c. ycencxo 63 mespa, wxonon-
cxw canz+ax 37 272 244 c. asrpazcxo 233
30, 284 /zn. Hp+na pexa/
mecinoci, wmomxo, +pwn,
I 175 H 222 31, 98, 104, 112, 114,
183, 184, 189, 219, 221, 325 104 X 27, 110 X 127, 158
rp. 216 H s+. wnposuw
86
204
H /wnposeu/ rp. 156, 187, 189, 203-205, 208, 216, 218, 224-226, 228,
229, 232, 244, 267, 268, 336, 339
I 50, 61. 153
rp. rowsi. paxwn, ypuwn 168
T
TH 210, 214, 215, 216
T 175
T on. s+panz+an 126
TT c. s+. amypnw
T wme na nnxonxo +nrapcxw cena s onzosa w na +nrapwie iam 241-243
TT c. ym+nwn, neyiou. 245
T on. rpyna +nr. nacenenwe 333
T rp. 50, 63, 95, 113, 154, 189, 267, 315
T 59
T
T rp. axezonwn, I 237, 265
T 106, 177, 237

/sponencxw rowsiox/ 24, 25, 28, 31, 33, 34, 239

c. I 222
H 37, 54, 59, 72, 78, 87

/poroposue, pwrope neu/ c. omcxo 226

rp. 106, 315
165, 334
rp. onma 159
T rp. ym+nwn 284

spona w ocmancxwie sasoesanwn zo cpezaia na XV s. c. 3233 +cianwn w

ocsoozwiennw zsw+enwn npes n+psaia nonoswna na XV s. c. 74-75
zmwnwcipaiwsno yciponciso, anose w n+iwma s anxancxwie snaze-
nwn na cmancxaia wmnepwn npes
X-X1 s. c. 98-99
ionancxo passwiwe w i+proscxw
sp+sxw zo nauanoio na XVIII s. c
138-139
Xanzyicxoio zsw+enwe zo nauanoio
na XVIII s. c. 174-175
csoozwiennw zsw+enwn s xpan na
XVI s. c. 192-193
onwiwuecxw mwcww s spona npes
XVI w XVII s. sa ocsoo+zenweio na
+nrapwn c. 216217
+cianwn w ocsoozwiennw zsw+enwn
s xpan na XVII s. c. 234-235
I

/oi XV zo nauanoio
na XVIII s./

, . X. . pem na +nrapcxaia napozna wciopwuecxa enwxa oi

omuwna w panw apxa zo apaz+aia w Xaz+w wmwipa. , 1939. 552 c.
, . . pxeorpacxw npwnocw. paixw seciw sa ciapw +nrapcxw p+xonwcw w
xnw+osnwuw. : om. wci. zwcuwnnwnw. . 1. , 1979, 269-283.
, . . s ciapaia +nrapcxa, pycxa w cp+cxa nwiepaiypa. . 1-3. ,
1958-1978. 242, VIII c; 280 c; 181 c.
, . . ewssecinw p+xonwcw na apzapwn wn cxw. : iaposnr. nwi. 6.
, 1980, 5068.
, . . nxonxo nosw seciw sa xnw+osnoio zeno na wmwi+p aniaxyswn.
, 2, 1954, 249-262.
, . . pw newssecinw p+xonwca na nazwcnas . pamaiwx. - , 1973, |
3, 89-93.
H. wcmo sa nopa+enweio npw apna, wsnpaieno zo xapzwnan
yzoswx. pes. . wpues. - , 15, 1964, 85-95.
, . oxymeniw sa zan+unwie w zpyrw npwnyzwiennw saz+n+enwn na
nacenenweio na monnncxo w c+ceznwie onaciw oi XVII sex. : ozon. c. 3. ,
1972, 323-337.
, . ix+c oi perwcipw sa nennw snazenwn s anaznw ozonw, rowsiouen
wpwn w emwp-Xw-capcxo. - : ozon. c. 2. , 1969, 279-317.
, . . . onzwxa na noszwscxwn aaz+wncxw ecna. n. 1.
pemeio oi 1685 zo 1772 roz. - , sa 1928-1929, 1931, 65-170.
cwmwnaiopcxaia nonwiwxa na iypcxwie sasoesaienw. opnwx oi zoxymeniw sa
nomoxamezanusanwn w noiyp-usanwn. XVXIX s. +cias, w pez. . eipos. , 1962.
428 c; 2. wsz. 1964. 480 c.
, . n. nxonxo iypcxw zoxymenia sa Xacexwnia. , 1, 1938/1939, | 4,
122-126.
, . szanwnia, npenwcwie w snauenweio na ozexca na xpwzcxaia
apxwenwcxonwn w nennaia wciopwn. -n, 55, 1898, 183-222.
, . anxzenwn na mno+eciso pezxw w saene+wiennw nema, swzenw s
+puwn, swn,zen, rwnei, pawn w zpyrw uy+zw cipanw oi ... pes. w xomeni.
c. wxonaes. , 1953. XII, 308 c.
, . nwcanweio na +nrapwn oi 1640 r. na apxwenwcxona... pes. w
oncn. en. s. ynues. , 2, 1939/1941, | 2, 174-210.
, . wzwn w wzwncxwni canz+ax npes 1516 sex. oxymeniw oi
apxwswie na Hapwrpaz w nxapa. oz pez. na . yiauwesa w . ianno-sa. /pes.
[oi c+pox+ps.] . iannosa/. [ npezr. oi . yiauwesa]. , 1975. 222 c. 64 n.
axc.
i1, . zno xpwzcxo xanynname. - -x., 3, 1959, | 1, 285-295.
+nrapcxo napozno isopueciso. 3. ciopwuecxw necnw. ipan w pez. Xp.
axapencxw. , 1961. 672 c.
. penacnne momwie na cs. sana wncxw oi +pnoso s wncxwn
manaciwp. soz w npes. . wxos. - , 1, 1928, | 2, 165-187.
, . . aiepwanw znesnwxa niona apepw no wciopww onrapww w wsaniww s
XIV s. 5 , 4, 1973, 229-251.
T, . yxosnwie sp+sxw na +nrapcxwn napoz w pycxwn npes speme na
neisexosnoio nw pociso. nosw zannw ws nameinwuwie na H+pxosnwn wciopwxo-ap-
xeonorwuecxw mysen s own. : nas. paiciso. , 1945, 28-34.
U H. oxsanno cnoso sa siwmwn. sz. . yces, s. +n+os, .
aswzos w . anues. [exci, npes. w nwi.-es. wscn.]. , 1971. 448 c.
, . ssopw sa wmymecisenaia zwepenuwa uwn cpez rpazcxoio w cencxoio
nacenenwe na anxanwie s xpan na XVII w npes XVIII sex. , 25, 1973, 255-
273.
, . . . owmenen perwci+p na nacenenweio s+s apna w
apnencxaia xasa oi 1685 r. - -., 10, 1974, 211-230.
, . cmano-iypcxw wssopw sa +nrapcxaia wciopwn. s. 1. nxonxo ciapw
ocmano-iypcxw z+p+asnw zoxymeniw oinocno sonnwranwie. s. 2. zwn saxon w zpyrw
z+p+asnw zoxymeniw no c+wpaneio na momueia sa enwuapw. s. 3. pw ciapw saxona
w zpyrw ocmano-iypcxw zoxymeniw oinocno sonnwranwie. - w, 34, 1938, 1-69;
35, 1939, 1-36; 39, 1943, 1-198.
, . cmano-iypcxw wssopw sa wciopwnia na own. 1. oxymeniw oi XIV sex
w onwcanwn oi XVI w
376
XVII sexose. 2. +zenw zoxymeniw oi XVI sex. 3. +zenw zoxymeniw oi XVII sex.
4. +zenw zoxymeniw oi XVII sex. - ep, 6, 1942, | 1-2, 87-96; | 3-4, 87-97; |
5-6, 104-118; | 9-10, 97-98.
, . ypeuxwe zoxymeniw no wciopww ropoza apnoso /panee ceno ymwua,
noszwscxwn oxpyr, on-rapwn/. : oci. wcioun. wci. nap. ro-oci. w Henip.
sponm. . 1. ., 1964, 162-185.
, . ocnanwnia na wmwi+p aniaxyswn. 8(, 8, 1974, 43-69.
, . . wmeon exauw s cipanax ro-ociou-non sponm. : oci.
wcioun. wci. nap. ro-oci. w Henip. sponm. . 1. ., 1964, 258-276.
, . . wxonpasoscxwn zamacxwn onrapcxwn namninwx XVII s. ccnezosanwe
w iexci. 12. , 1968-1971. 236 c; 382 c.
I, . nxonxo zoxymenia .zazenw oi iypcxwie cynianw na wncxwn
manaciwp. , 4, 1, 1891, 610-620.
I, . ypcxw zoxymeniw sa namaia wciopwn. , 10, n.o., 1894,
580-589.
, . . orosop 1466 roza me+zy onrapcxwm smscxwm monacisrpem w
owiensx anienenmona-pyccxom na one. , 1969, | 2, 19.
, . . epsan pyccxan nynwxauwn zorosopa 1468 roza me+zy onrapcxwm
smscxwm monacisr pem w owiensx anienenmona-pyccxom na one.
- , 1976, | 4, 110-115.
, . . pocwienno nocnanwe na pwncxoio manaciwpcxo paiciso zo pycxwn
uap wxawn Ieozo poswu omanos oi 1627 rozwna. , 19, 1970, 689-699.
, . a wciopwnia na own w +nrapwn oi ei+p orzan. - , 1979, | 1,
102-108.
, . pa+enweio npw apna s 1444 rozwna. /nopez oueswzeua apacnonzwnoc
oiwxoc w cnopez e-paxca/. - , 3, 1910, 49-85.
, . oxymeniw sa wxonomwuecxoio nono+enwe na nacenenweio s monnncxo
npes XVIIXIX s.
- : ozon. c. 1. , 1965, 325-333. , . oxymeniw sa nono+enweio na
nacenenweio y asno+xa xasa. : ozon. c. 1. , 1965, 319-324.
, . a zaiwposxaia na nnxow ocmancxw perwcipw oi XV s. - , 26,
1968, 231-250.
, ., . U . H. ix+cw oi perwci+p sa nennw snazenwn s
anaznwie ozonw w epcxo. - : ozon. c. 1. , 1965, 283-318.
, . Iwiweio na wmen orpacxw. - , 2, 1954, 233-248.
, . wcmo yrapcxor xpana Iwrmynza ypryn-zcxom so]sozw Iwnwny. ,
1314, 1956.
oxymeniw sa +nrapcxaia wciopwn. . 3. oxymeniw ws iypcxwie z+p+asnw apxwsw /
15641908/. . 1. /1564-1872/. ozpan w npes. . opes. , 1940. XX, 518 c.
, . +nrapcxw neionwcen pasxas oi xpan na XVII sex. /aio rpazwsue sa
wciopwnia na +nrapcxwn eswx/. - n, 3, 1882, 1-19.
U, . zwn zyposnwmxw n+ienwc sa namwie semw npes XVI s. - , 3, 1936,
240-244.
U, . s ciapaia +nrapcxa xnw+nwna. n. 2. , 1944. XXXVI, 436 c.
U, . osw zannw sa xaionwmxaia nponaranza I axezonwn npes XVII sex. -
x, 11, 1938/1939, 1-2, 71-83.
, . opnwx na Iepezyn en. - -.,sa 1922 1924, 191-199.
spencxw wssopw sa omeciseno-wxonomwuecxoio passwiwe m anxancxwie semw.
ozpanw, npes. w xomeni. Xananen w . mxenasw. . 12. , 19581960.
1. XVI s. 1958. 576 c.
2. XVII s. 1960. 511 c.
zwn iypcxw epman s+s sp+sxa c wnposcxoio s+cianwe V
paspymasaneio na wnposuw. pes. . Tanos. en
U. axapwes. - , 1, 1938/1939. | 2, 56-62. , . ypcxw
cnomenwuw. n>. 1. s. 1
/1348-1520/. eorpaz, 1940. T, . a xponwxaia na cemenciso pwe oi amo
xos. - , 12, 1963, 193-211. I, . zwn newssecien p+xonwc na nazwcnas
pa
maiwx. - : iaposnr. nwi. 6. , 1980, 92-98. , . ciopwuecxw wsseciwn w
npezanwn ws osemxo
- , 4, 1915, 207-217. , U. +nrapcxw ciapwnw ws axezonwn. [i IX s. ze
csoo+zenweio -1878 r.]. , 1970. XI, VII, 704 c
Ioioxonwe na wsz. oi 1931. , . ciopwnia na ezwn x+nocnasnncxw p+xonwc I
pycxaia xnw+nwna npes XV s. : iaposnr. nwi
2. , 1977, 158-168. , . sezenwn sa rpaz own npes XVI sex. w
, 1, 1942, 181-226. , . nxonxo nameinwuw oi wncxwn manaciwp. -
, 12, n.o., 1895, 615-629. , . iapw n+iemeciswn no +nrapwn oi 15
18 cio
neiwe. - n, 3, 1881, 60-83; 4, 1883, 67-105
6, 1883, 1-44; 7, 1884, 96-127. X, . ciopwuecxw npwnoc sa
,sonnwranwie" npy
iypcxaia soncxa oi 1374 roz. zopw zo 1839 cnez
Xp. - zo answmaia. - n, 66, 1906
708-742. X, . aiepwanw sa wciopwnia nw noz iypcxo po
ciso. - , 1, 1905, 60-130; 2, 1906, 129-138
oiz. wsz. , 1907. 120 c. X, . pwnoc x+m s+npoca sa cnaxwwie s cmancxa
ia z+p+asa w iypcxw zoxymeniw s+pxy inx. -
, 25, 1, 1909, 1-96. X"U, . ypcxw zoxymeniw sa npasaia na
uwnwxuwwie
/opaoisauw/ w ciynanwie /semenpwie+aienwie
canw-epasw/ na uwnwuwie,ne+amw s canz+auwic
owncxw, wzwncxw w mezepescxw. ssnnx+n \
npes. oi iyp. ... - , 14, 1910, | 1, 69-82. X, . ypcxwie zoxymeniw
na wncxwn manaciwp
pes. w napezwn ... , 1910. 819 c. T, . ene+xw sa n+in yce apna s
XVIII sex w
sa rnasnwie cenwma xpan nero. oo, 34.
1908, 129-152. -11, . oncianiwn Iwnoco w n>eros +wsoi ieana
asapeswna zecnoia epnexora. , 42, 1875. U, . +nrapcxwie semw npezw
300 rozwnw, oipasenw s
znesnwuwie na wnzcnepr /16721674 r./. -
w, 65, 3, 1973, 303-384. U, . sa namanzcxw n+ienwca sa +nrapcxwie
semw
oi siopaia nonoswna na XVI s. , 34, 1977.
233-256. U, . sponencxw n+ienwcw wssop sa wciopwnia na
I
+nrapcxwie semw npes XVII sex. w, 62, 3, 1969, 1-191.
U, . zwn newssecien n+ienwc sa namwie semw oi XVII s. -, 25, 1967,
283-306.
U, . emcxw w ascipwncxw n+ienwcw sa anxanwie. X-X1 s. soz, nozop w
xomeni. ... , 1979. 518 c.
U, . yiesme sameixw xoa on eiuexa o onrap-cxwx semnnx XVI sexa. -
, 4, 1973, 295-317.
U, . +ienwc+i na apiwn pxneser xaio wciopw uecxw wssop sa +nrapcxwie
semw /1582/. w, 67, 1977, 101-166.
U, . y+zwie n+iemecisenwuw sa napoznocinoio c+snanwe y +nrapwie npes XV
XVIII sex. , 1972, | 5, 25-34.
, U. sa epaia na owncxwn w wzwncxwn mwipononwi oi n+psaia nonoswna na
XVIII s. , 7, 1957, 377-404.
T, X. . X. pw saxynamw na auanwxnw exmez-nama. xon)e,
1958. 100 c.
, . . ,osecis o eoprwn osom" s pyccxon pyxonwcnon ipazwuww XVI
XVIII ss. os, 1975, | 5, 25-35.
, X. ono+enweio na +nrapwn x+m xpan na 15 sex. nopez wianwancxwn
xymanwci I. yonaxopcw [anwmax]. - , 6, n.o., 1891, 177-181; 7, n.o.,
1892, 438-447.
, X. +iysane npes +nrapwn s 1699-1700 r. -e, 4, 1894, | 5, 71-74; 5,
1895, | 6, 84-85.
, X. +iysane npes +nrapcxo s 1636 roz. n, 19-20, 1886, 63-69.
, X. [iapw n+iysanwn npes +nrapwn]. wxo [1665 r.]\ - , 6, n.o.,
1891, 167-171.
, X. iapw n+iysanwn npes +nrapwn. , 11, n.o., 1894, 155-194.
, X. iapw n+iysanwn npes +nrapwn. n, 21-22, 1887, 339-347.
, X. iapw n+iysanwn npes +nrapwn. pa on-ranr iwnrencxw. - n,
58, 1899, 630-640.
nwra saxonos cyniana enwma I. yn. iexcia, nep., iepmw-non., xomeni. w
npezwcn. . . sepwiwnosa. ., 1969. 160 c.
, . orpa. scnezsanwn w zoxymeniw. . 1. , 1942, XXXI, 383 c.
IX, . ewssecien copnwx [enoscxw copnwx] c+c cmeceno c+z+p+anwe.
, 20, 1971, 263-271.
, X. sa manxo wssecinw wssopa sa wixaia na napozwie na 10 noemspw 1444
r. npw apna. -., 6, 1970, 171-193.
U, . onrapcxan cnosecnocis 18 sexa. I, 145, 1869, ceni.-oxi.,
107-123.
axezonxa so XVIXVII sex. oxymeniw oz uapwrpazcxwie apxwsw /15571645/. ep.,
pez. w xomeni. . Tonosa. xon]e, 1955. 72 c.
, . . .' ssazouw oz zse iypcxw xponwxw sa axezonxa w
coceznwie onaciw. 1. axezonxa w coceznwie onaciw so xponwxaia ,esa-pwx-w an-
w cman" na mwx-nama eze oz 1359 zo 1466 rozwna. 2. axezonma w coceznwie
onaciw so xponwxaia ,arT-1 |sanc1" oz exmez-nama y-uyx wmanuw /1363-1504/.
- -x., 21, 1977, | 1, 231-250.
, . w . . paiox onwc na axezonxa oz nocnanwxoi na
yposnwuxaia penynwxa apwn aoua oz 1706 rozwna. , 6, 1970, | 6, 248-250.
, . . . axezonxa w coceznwie onaciw so xponwxaia na onax
aze /13731633/.
- -x., 19, 1975, | 3, 233-260. , . . . axezonxa so
xponwxaia na exmez amwz enzw /16681721/. -x., 19, 1975,
| 1, 235-260.
, . . . exonxo saxanamw w e-
paiw sa ociwsap w sa c. panuwmie. ,
1979, | 4, 59-67. , . . . nwc na naiy-
san>eio na seneumancxwoi npaienwx Borenro er-
narcx nws axezonxa so1591 rozwna. x.,
15, 1971, | 1, 211-223. , . . . aiysanseio na
zsapz payn nws axezonxa /1669 r./. , 6,
1970, | 1, 135-141. , . sezenwn sa xanzyiw s axezonwn npes
siopaia nonoswna na XVII sex. , 1966, | 3,
67-82. , . ypcxw zoxymeniw oz spemeio na s-
cipo-iypcxaia so]na w nenopezno npez apnomeso-
io socianwe /oz 21 anpwn zo 14 oxiomspw 1689 roz./.
- -x., 15, 1971, | 1, 157-186. X, U. wn+pcxa xponwxa. pes. oi
rp., nozop w en. [c npezr.] . wsues. , 1974. 264 c.
, . zwn newszazen zoxymeni sa +nrapcxaia wciopwn /1597 roz./. - , 4,
1915, 89-99.
, . . . ene+xw oi ezno nayuno n+iysane s ym+nwn. [sezenwn sa
snamxw rpamoiw w cnas. nameinwuw oi X1-XT s.].- , 9, n.o., 1893, 161-
210.
, . . . axo-pom+nwie w inxnaia cnasnncxa nwcmenoci. 1-2. -
, 9, n.o., 1893, 211-390; 13, n.o., 1896, 2-152.
, . zno cswzeienciso oi 17 s. sa +nrapwie s xpwz. - x, 1,
1924/1925, | 3, 150-151.
, . onpwsmencxw zamacxwn noso+nrapcxw nameinwx oi XVII s. , 1908.
VIII, BXT, 204 c.
, . +m pamoscxwie snaxo-+nrapcxw rpamoiw.
- , 16-17, 1, w, 1900, 496-504. , . +m rpamoiwie oi
pamoscxaia cwpxa.
, 25, 1, w, 1909, 1-48.
, . swmoscxw zamacxwn. oso+nrapcxw nameinwx oi XVIII s. , 1923. IV,
308 c.
, . iapw n+iysanwn npes +nrapwn. . . pwm w . . omxoswu. -
, 6, n.o., 1891, 113-167.
, . sa zoxymenia oi siopaia nonoswna na XVIII s. sa nonwiwuecxwie sp+sxw
na ycwn c +nrapw, c+pw w pym+nw. - , 14-15, 1964, 469-474.
, . oxymeniw sa wsnonsysane na zopyz+ancxwie nacwma oi ipancwnsancxw
osuapw /moxanw/. , 14-15, 1964, 443-454.
, . az+apcxw n+ienwcw sa anxanwie. XVIXIX s. ozop, npes. w
xomeni. ... , 1976. 144 c.
B, . nomenwn occww c ocioxom no zenam uep-xsw. . 1. ., 1885.
I, . o+enwmxwni naznwc. - n, 22, 1921, 88-114.
378
I, . H+pxosnw ciapwnw oi XVII-XVIII sex. -, 2, 1911/1912, 15-45.
U, . aiepwanw sa +nrapwn w sponencxa ypuwn ws ciapw pwmcxw
wnwoiexw w apxwsw. : . . . naiapcxw. , 1925, 187-193.
, . zno newssecino onwcanwe na +nrapcxwn uepnomopcxw pnr oi XVIII sex.
- w, 28, 1932, 1-60.
, . zno newssecino npocwienno nocnanwe na auxoscxwn manaciwp zo
csooznwie xpwciwnncxw napozw oi nauanoio na XVIII s. , 6, 1956, 527-544.
, . sezenwn sa rpaz own npes XVIII s. w, 2, 1943, 41-103.
nwc na iwmapcxw perwcipw, sanasenw s pweniancxwn oizen na apoznaia wnwoiexa
,wpwn w eiozwn". ez. . Hseixosa. , 1970. 96 c. c axc.
nwcanwe ypeuxon wmnepww cociasnennoe pyccxwm, srs-mem s nneny y iypox s XVII
s. oz pez. . . mp-xy. ., 1890. XII, 212 c.
, . anerwpwx+i na cs. naipwapx siwmweswn yuenwx znx nzpen oi 1425
r. s H+pxosnwn wciopw-xo-apxeonorwuecxw mysen own. , 21, 1973, 353-371.
, . winwuecxwie perwcipw s +p+asnwn wciopwuecxw apxws na rp. wwy sa
i+proscxwn omen me+zy +nrapcxwie w pym+ncxwie semw npes XVII s.
- , 29, 1975, 213-224.
, . sezenwn s +p+asnwn apxws na rp. ny+ sa i+proswnia me+zy
+nrapcxwie semw w pancwnsanwn npes XVII s. - , 32, 1976, 157-167.
U U. Iwiwn na +nrapcxw cseiuw. / noso+nrapcxw npesoz/.
. 12. , 1974-1979. 248 c; 176 c.
, . zwn zyposnwmxw wnseniap oi Tymen oi 1638 r. - -T., 6, 1973, 237-
244.
, . X. . iapo+nrapcxw myswxannw nameinwuw. , 1973. 360 c.
o cnezwie na nacwnweio. oxymeniw sa nomoxamezanusa-nwn w noiypusanwn /XIVXIX
s./. +cias. . eipos. , 1972. 583 c.
ono+enweio na +nrapcxwn napoz noz iypcxo pociso. oxymeniw w maiepwanw.
+cias, w pez. . ozopos. ir. pez. Xp. Xpwcios. , 1953. XX, 464 c.
, . iapw n+iemeciswn no anxancxwn nonyocipos.
- , 18, 1911, | 6, 378-385.
, . . -. ewssecien onwi sa s+cianwe npes 1689
rozwna na +nrapwie oi esepowsiouna +nrapwn cnopez newszazen iypcxw zoxymeni.
,", 12, 1972, 81-88.
, . osw zannw sa xnacoswie pasnwuwn s +nrapcxoio omeciso npes
iypcxoio snazwueciso. ,
1953, | 6, 635-637.
, . me zannw sa xnacoswie pasnwuwn s +nrapcxoio omeciso npes iypcxoio
snazwueciso. ,
1954, | 6, 53-58.
, . naxo-+nrapcxwie p+xonwcw s ssoscxa-ia ynwsepcwieicxa
wnwoiexa. n, 71, 1911, 581-610.
, . . . pwropwn Hamnax s ym+nwn w s ciapaia pym+ncxa
nwiepaiypa. , 1966. 198 c.
, . s sasemanwnia na zyposnwuanwie s +n-
rapwn npes 15 s. - , 13, 1933, 142-152.
, . s sasemanwnia na zyposnwuanwie s +n rapwn npes 16 s. - , 11-
12, 1931/1932, 270-287.
, . osooixpwiw zoxymeniw oi xpan na XIV s. sa +nrapw oi axezonwn,
npozasanw xaio pow. x, 7, 1932, | 2-3, 23-62.
T, . axezoncxwe xozwxw X-XT s. , 1933. 262 c.
U, . . ssneuenwn ws neionwca na non Uosua oi pnsna. - , 2,
n.o., 1890, 310-316; 3, 1, n.o., 1890, 381-394; 4, 1, n.o., 1891, 601-609.
U, . zno ciapo n+iysane npes +nrapwn [+on +p+pw].- n, 60,
1899, 943-950.
ny+a c +wiwem w cipazanwem seiaro senwxomyuenwxa e-oprwa osaro. Ioioiwn.
wsz. no cnyuan 200 r. oi po+z. na wxona apacionnos. pezr. . wnexos. ,
1978. 74 c.
, . . yuwen omypz+wncxwn w zpyrwe ocman-cxwe nwcaienw XVII sexa o
npwuwnax ynazxa yp-uww. ., 1873.
, . p+uxw xozexc na noszwscxaia mwipononwn. - , 41, 1949, 177-
400. iz. oineu. , 1946.
, . s apanamxwie ciaponeuainw xnwrw s owncxaia napozna wnwoiexa.
n, 56, 1937, 141-176.
, . os npenwc na ozexca na xpwzcxaia mwipononwn. - , 8, 1931,
277-306.
, . ornez x+m wssopwie sa cs. wxona owncxw. - , 9, 1932, 1-
74.
, . ypcxw wssopnw nozaiouw oz XV w XVI sex sa rpazoi wiona. -
x.,1, 1963, | 1, 127-156.
, U. sa nosooixpwiw zoxymenia sa zennociia na zyposnwuanwn s own
s nauanoio na XVI s. - ,", 14, 1976, 671-698.
, . owncxan neionwcs. ., 1905. 18 c.
U, . nwc na iypcxw zoxymeniw sa u+pxosno-na-uwonannaia opa na
+nrapcxwn napoz w sa xpwciwnncxwie u+pxsw s cmancxaia wmnepwn. XVXX s.
+cias. ... , 1971. 95 c.
, I. arap. pezciasen oi . anxos. ez. s. ynues. , 1979.
54 c. Ioioiwn. wsz. wm, 1651.
, . . []. onncxw-ni nomenwx. , 1963. 122 c.
U, . +nrapcxw cenwma c nacenenweio wm s iypcxw perwcipw sa z+wswe oi
XVII sex. , 8, 1964, 147-164.
U, . +iysaneio na apna XII Tsezcxw npes +nrapcxwie semw s 17131714
r. , 2, 1939/1941, | 1, 61-72.
, >. iapw cpncxw pozocnosw w neionwcw. T, 1, 26, 1927.
1, . . uepxw ws wciopww nwiepaiypnsx cnomenwn onrap w cepos XIVXVII
sexax. Iwiwe cs. wxo-nan osoro owncxoio no ezwncisennon pyxonwcw XVI s.
ccnez. w ipyz. ., 1901. 12, XB1, 176 c. , . . rpapnmn
cipon cmancxon wmnepww XVXVII ss. oxymeniw w maiepwanw. ., 1963. 222 c.
I
, . . iopon ipaxiai ouwen. - , 6, 1953, 212-268.
I, . +nrapcxw necnw c wciopwuecxw cnomen oi XVI sex. - , 3, 3-4,
1923, 79-104.
I, . pwnwcxw w ene+xw c neionwcen xapaxiep. - n, 63, 1903, 773-
780.
ypcxw zoxymeniw sa wciop^aia na maxezoncxwoi napoz. nmwpen nonwcen zeiep |
4 /14671468 rozwna/. oz pez. na . oxonocxw w n. io|anoscxw. xome, 1971.
694 c.
ypcxw zoxymeniw sa wciopw)aia na maxezoncxwoi napoz. ep. I. 1607-1699. . 1-4.
xome, 1963-1972.
1. 26 ]ynw 1607 - 30 ma] 1623. oz pez. na . oxonocxw. 1963. 168 c. 69 n.
axc.
2. omery 9 w 17 ]anyapw 1627 25 noemspw 1635. oz pez. na . omxos. 1966.
BXT, 200 c. 115 n. axc.
3. z ]anyapw 1636 zo xpa]oi na 1639. oz pez. na . oxonocxw. XXXIX, 245, 2
c. 149 n. axc.
4. omery 25 ]anyapw w 3 espyapw 1640 zo no mapi 1642. pes. w pez. . omxos.
1972. IV, 144 c. 108 n. axc.
ypcxw zoxymeniw oinocno zemorpawnia, einorpawnia w wciopwnia na paxwn. -
, 2, 1970, 283-293.
ypcxw wssopw sa a.myicisoio w apamwcisoio so axezonxa. . 13. pes., pez. w
xomeni. n. aixoscxw. xome, 1961-1973.
1. 1620-1650. 1961. 128 c.
2. 1650-1700. 1961. 140 c.
3. 1700-1725. 1973. 264 c.
ypcxw wssopw sa +nrapcxaia wciopwn. . 13, 56. , 19641977. /ssopw sa
+nrapcxaia wciopwn 10, 13, 16, 20, 21/.
1. /oxymeniw oi XV s./. +cias, w pez. . Hseixosa w . yiauwesa. 1964. 354
c.
2. /oxymeniw oi XV s./. +cias, w pez. . ozopos w . ezxos. 1966. 584 c.
3. /oxymeniw oi XVI s./. +cias, w xomeni. . Hseixosa. oz pez. na .
Hseixosa w . asonnw-xos. pwn.: axcwmwneia. 1972. 502 c. c axc.
5. oxymeniw oi XVI-XIX s. [sa sonnyuwie]. +cias. . enxos, . Hseixosa, .
yiauwesa, . +n+os, . wxannosa, . iannosa, . pyescxw w i. nzpees.
ez. w wci. xomeni. . Hseixosa. 1970. 710 c. c axc.
6. acnezcisenw onwcw w noxynxo-npoza+enw npoioxonw oi xazwncxwie perwcipw na
own,X- XIXs. +cias. . ozopos w . anwuwn. 1977. 432 c.
ypcxw wssopw sa wciopwnia na npasoio s +nrapcxwie semw. . 1-2. , 1961-1971.
1. +cias. . +n+os. 1961. 336 c.
2. +cias, w xomeni. . Hseixosa. 1971. 237 c. BH, 3. . wsaniwncxwn
wciopwx pwiosyn o x+-
nnx cnasnnax w zpyrwx napozos anxancxoio nonyociposa s XV s. - p, 4, 1951,
91-121.
XI I I X. ymenwn w ocna. . 13. eorpacxw onwcan ...
i nem. wsz. na . on Xamep npes. w oncn. en. [w npezr.] i. prwpos. - ,
1, 1938/1939, | 2, 63-110; | 3, 48-98; | 4, 75-120.
XH, X. anyn-nama cyniana yne]mana axono-zasua ws npswx rozwna aerose
snaze. 2.8., N. 8., 1949/1950, | 4-5, 295-381.
X, X. +ienwcnw wssopw oi XV w XVI s. sa wia w xyniypaia na +nrapcxwn
napoz. , 55, 1976, 145-273.
X. eza' w yn-sexa'w /zwswiensnne comiwn/. sz. iexcia, ssez. w om. pez.
. . sepwiwnoson. 12. ., 1961. 76, 191 c; 192-517 c.
H, . oxymeniw sa ei+p apueswu oi eneuwancxwn z+p+asen apxws. ,
27, 1974, 141151.
H, . zwn pencxw n+ienwc sa +nrapcxwie w anxancxwie semw oi XVII s. -
, 4, 1968, 127-142.
H, . zwn pencxw n+ienwc oi XVI s. sa +nrapcxwie semw /wep
ecxanonwe, 1574/. , 26, 1968, 251-266.
H, . osw apxwsnw wsiounwuw sa s+op++enaia c+npoiwsa s +nrapcxwie semw
cpemy iypcxwn eozanen pez npes X-XT s. - , 8, 1964, 208-243.
H, . osw zoxymeniw sa wciopwnia na ocsoozwiennwie zsw+enwn s
+nrapcxwie semw npes XVII s. - , 19, 1967, 243-262.
H, . osme zannsm o xpwciwanax-cnaxwnx na an-xancxom nonyocipose s
nepwoz iypeuxoro rocnozcisa. - p, 13, 1958, 184-197.
H, .ossx zoxymeniw ocnaxwncxom semnesnaze-nww s cmancxon wmnepww s
xonue XVI s. : oci. wcioun. wci. napoz. ro oci. w Henip. s ponsw . 1.
., 1964, 199-221.
H, . ypcxw zoxymeniw sa ciaiyia na nnxow cenwma s+s . +pnoscxw oxp+r
npes XVII s. -., 3, 1966, 61-67.
H, . Ipencxw apxwsen wsiounwx sa cmancxaia wmnepwn npes XVII s. - ,
32, 1976, 125-156.
H, . Ipencxw n+ienwcw sa anxanwie. XVXVIII s. +cias, w pez. ... pes.
oi p. . Hseixosa, . w-cenwnuesa w . enosa. , 1975. 535 c.
H, . Xanzyicisoio s +nrapcxwie semw npes 15/18 sex. iyzwn w zoxymeniw.
. 1. , 1971. 428 c.
H, . Henen ocmancxw wsiounwx sa wciopwnia na opyz+a npes XVI s. - -
., 8, 1972, 209-231.
H, . zwn sa+en zamacxwn oi XVII s. w, 8-9, 1914, 1-5.
TH, . +ienwc na yposnwmxwie npaienwuw c xapaua oi 1673 r. - ,
25, 1967, 255-282.
c1a osnae ecc1e81as11ca. n. .eriencTn. 2araB1ae, 1892.
c1a w1anae eccxmanca aB a. 1565 1^we ac! a. 1799. n. . eriencTn.
2araB1ae, 1887, XII, 410 p.
BB, . Te owrce pen wrTsee swr i81o1re c!e 1a w1ane an Xe mecx. - ,
2, 1966, 169-179.
T, . 01e wrexBnwnsen nes enwesen 1acopo Ue roion1orxc1e aip18 nBer
nen 08ianen81aa1 wi 1475. nncnen, 1957. 95 p.
T, . oBe araye i w^anen 1652. - , 14-15, 1937, 145-150.
, .B. XV ye Xnm a81Uarc1a sian 1i-para1orxwnc1a 21ra1 exonoiii
nwxwx! ye ia11 es-asxn. 1. anwmar. 1s1anBw1, 1945. BXX, 559 p.
, .B. 894 /1488-1489/ yU1 mxyesii raBsanna ax iwnaseBe anco1an. -
e1%eer, 1964, 35-111.
B[,.B. sian 1ipara1or1w|wno!a B1r 1sxan ye xoxira-syon ie1oc1w o1arax
8wrwn1er. - 1T, 15, 1953, 212-213.
, .B. nrx ap! ye ap1 axeies! 1arm1 1ci
?
aynax1ar. - T1, 17, 1955/1956, N0 1-4, 3-26.
8, 8. XVI. as1rza ya211i18_rex<;e anorai xianB 1anTin II. wraz/1421-
1451/zeyn Bacxexn. -1, 1970, N0 28, 31-66.
B01>T, N. Bes ac!es c1es prerraers swans conseryes c1ans 1e8 ianwscrxs
Trcs ze 1a xrBezwe anonax ze an8.1-2.an8, 1960-1964. 194 p.; 422 p.
T1, ., . T8-T . TI c1e8 c1e wran III 8wr 1a rexn ze
1zi e1 reiamwes 8wr 1ea ^wnan ooians. - , 35, 1976, 11-68.
|, . wr8x1 raxoi 1 raxonsx prop18112 XV 1 XVI yexa ra iezereysxw,
rwseyacxw 1 1zisxw o1as1. eosraz, 1974. 180 p.
011T118, . erwi wnancarwi zecazes zwarwor cia. rancowrn, 1581.
, . 1owia1 e1 corresponzance ze ezyon ,1e wrc", on8w1 c1e rance a
1ep/1623-1625/. ans, 1909.
08\1, . iowrna1 <1'wn yoyae ze ons1an1iop1e en oxne, ax a 1a swxe ze
son exceence r 1a. oer, aiassazewr c1'n1e1erre par... Bawsanne, 1772.
VIII, 323 p.; na +nr. es.: nesnwx+i na ezno n+iysane. pes. w en. .
ozoposa. , 1975. 120 c.
, . B. oyae z'ow1reier # re1owr ze 1erwsa1ei en rance par 1a
o1e ze 1erre penzan! 1e cowrs zes annees 1432 e1 1433. wyraze ex1ra c!'wn
ianwscn! ze 1a TxTame anonax, reris en ranca1s iozerne. c1. . 8cneer.
ans, 1892; 1. wsz. ans, 1804; na +nr. es.: azmopcxo n+iemeciswe. pes. oi
opwr. . ones. ez. w w en. [c npezr.] . yiauwesa. , 1968. 132 c.
1I, . ence aws zei XVII. 1. nBer Bw1anscne 81az1e aw8 aencBern
wneanscner e1senzen. - 81, 3, 1970, 165-168.
1X1T8, . nTpp1 aTiac Tsna ze ree 1az1s1ao. z. I. Bxnonsxa, .
o\ya1e\ysx1, . oior-racxa. arsoy1ae, 1961.
8,1. Be oyae ze ions1ewr z'rion aiassazewr powr 1e roy en Beyanr.
scnp1 par noB1e oiie... eneye, 1970. IV, B, 298 p.
roica ze'onie e prores81 c1e11a casa ooiana coipos1a za 8a1zio rwrco
ecceennssio 1s(;onco i nwa wrca. ae 1. raz. c1a V. raw. 1enna, 1649.
^1^on^^we8 re1a(1ye8 a 1'1n81o1re ze 1a e1^we sows 1a zorrananon <1e8 zwes ne
owrone /ex1e8 1a1is/. n^on^^we8 <1ex re1ewx zes wnes, 1ean ranzon-Tes
ze oye-znen ze wr. wB1. par eryyn ze Beennoye. rwxees, 1870.
1811, . ocmnen1e pnyxoare 1a 1s1ona oiaixr, cwxse zi rBryex zi
81ianca8. wcwres, 1940. 393 p.
088, N. .' oreexoxoc xo>81$ 161 ii)? ywx xi\ onuoBo xi)? IXopeywac, iuu
aicmo-* -m<; 0ecicraX<ixix aia 1430 xa! iu (na^r), xr)? o^a?. saaycoy^-
xe^eyo-cr^Xca. 9i)Va^, 1975. 64 p.
w1812, . Tneranwi zer o18cnan8re18e zes 1o8e yon BaiBer wnz 1x1as
1wr18cB112 zwrc o81en, 8er-B1en, w1anen nacB on81an1iope1 1530. ws eier
1e1c2e111en anzacBnn; nen Beraw88eeBen yon xonora rai BaiBer-
8cn\yarrenBer. 1nnsBrwcx, 1910. 83 p.; na c+pox+ps. es.: w1op18 xror osnw,
8rByw, warsxw 1 wie1uw 1530. rey. sa meiacxoe . e]anoy1c. 8ara]eyo, 1950.
54 p. 380 \, . aeewcn e1ner e1se nacn
ons1an1:iope1
I
wnz 1e1na81en /1553-55/. z. r. aBier. nncBen e1c, 1923. XXXVI, 314 p.; na
+nr. es.: nesnwx+i na Xanc epnmsam sa n+iysaneio my zo Hapwrpaz npes 1553
1555 r. pes. . wcenwnuesa. pezr. w en. . yiauwesa. , 1970. 204 c.
01ano ze1 1a8x za ener1a a on81an1iopo z1 . aox on-1rann1 cBe anzaya
Bao per 1a epwBca ene1a a11a oa oiana ne1 1580. ener1a, 1856.
ocwien1;8 anz ia1er1a1s on Te 1s1ory o Te w1anan peopx. 8., 1969. 527 p.
18, .. TsxnscBe acBncB! yon zer i. ayse. ro88-o18cBa1 nacn
ons1an1iope1 yon... niBer, 1723. 494 p.
118. 1s1ona Trco-rannna /1341-1462/. z. cn1. ze V. recn. wcwresn, 1958.
503 p.; na anrn. es.: ecwne anz a11 o yran^wi 1o 1Be woian wrxs. n anno1.
1ran81. o"181ona 1wrco-B12an1ia" By .1. aowas. e1rox, 1975. 346 p.
T, IV. Bewre8 znorianon ze 1a epw^we ze awse /Xe wecx/. - w
33, 1937, 1-72.
B201, . 1r canraz8x11wr8x1B arTya nTiie zenen. eoraz, 1951. 574 p.
B B 81yaa1naie81. 1-8.1s1anBw1, 1928. 684 p.; 479 p.; 534 p.; 436 p.;
608 p,; 805 p.; 934 p.; 876 p.; wssazxw na +nr. es.: Tonos, . snwn enew
[+iysanwnia my ws axezonwn, +pwn w +nrapwn]. - n, 62, 1902, 161-199;
az+anos, . +iysane na snwn enew ws +nrapcxwie semw npes cpezaia na XVII
sex. -n, 1909, 639-724; +pswnros, . snwn enew w sanaznwie +nrapcxw
semw s xnw+osnwie my ipyzose. n, 7, 1943, | 13, 1450; +ienwc. pes. oi
ocmanoiyp., c+cias, w pez. [c npezr.] ip. wmwipos. , 1972. 3 19 c.
B, .-. 8erya1xns 8wr 1e coiierce e1 8wr 1es ar(8 z'wne parne ze
wrope, ze s1e, ze mwe e1 ieie zes 1nz1es nen1a1es. Byon, 1766.
er roiie 8w11an ayer1z. 1e escB1cB1e se1ner errscna! /1481-1512/ nacB zen
aosiamscBen nroixen zes rw9 w. zes nonyiws an1ya1zanws. nBers., e1ne1. w.
erx1. yon .. rew1e1. rar e1c, 1978. 311 p.
B, . 1e roxoBwcBer zes az1ai1;e8 8oi. earB. yon...r8. yon
.^.wza. nncBen, 1960. IX, 462p.
araya1-1 8w11an wraz B. eBeiez an. 1r1az1 ye arna 8ayas1an /14431444/
wrennze norai arayaTaie /aipanTe sw11anw1w1 wraz m11m eBiez an. z. .
1na1c+ e! . 0wr. nxara, 1978. X, 120 - 129 p. (acs.).
B, 8. nrxscnes a-wcB. ranxw, 1674;na +nr. es.: nesnwx na ezno
n+iysane zo cmancxaia nopia s Hapwrpaz. ozop, npes. oi nem. es., ysoz w xo-
meni. . wcennwuesa. pezr. w pez. . Hseixosa. , 1976. 289 c.
T8, . >\e, axosiamscnen anonyien Bron1xen. 1-2. res1aw-Be1p21, 1922-
1925.
T8, . 1e aosiamscne Bron1x zes wxpasaraze. Be1p-218, ^29.
1BT, . 1. anwra swan 8n1eyian zeyn Bas1annza wie eyaxn, ya1an,
seB1r ye xasaBa1an. -ee1en, 1956, N0 78, 247-294.'
IBT, . 1. X-X1. aswiarza z1rne ye asa B1yas1 yax1ar-in1x1er-
iwxa1aa1an. 1s1anBw1, 1952. 631, 302 p.
02101, . aspraya awsa 12 8o^e o Uiarsxo]
oreamramn w XVII sHecw. - .-8., 1947, 2,
139-205. 1I021, . ocwienr-e pnrxare 1a 181ona oiaixr.
o1. 1-16. wcwresw, 1887-1912. , . TyerUenTcn1e e1se-aeBncBer
1axoBs yon
e1rexB nBer c!en a1xan aws iaBren 1564-1573. -
cx, 4, 1972, 125-134. 1X1, . n 81eana wsana cx siansxoe caraia.
nscansxe spaBue w XV yuexw 1 mrBoyo poruexx. -
, 3-4, 1952/1953, 23-54. , N. N0168 e1 ex1ras powr seryrr a srxnre c!
es crcnsacxs
an Xe 8mc1e.1-3. ans, 1899-1902. 1T, ^. Bes anmens re1s1res 1wrcs cxs
cacs Ue 8ona e! Ue
1cn e11ewr 1ipor1ance powr Tsmre Ue 1a w1ane. -
, 19, 1951, N0 3-4, 329-392. , I. Be8 cocxs xanwnnaie ooians e11ewr
ripor1:ance
powr Tsxrnre econon^we e! soaax Ue 1a w1ane. :
. . . wxos. , 1959, 183-190. , 3. Be xanwnnaie c!w sanax <e
|xopo1. - 81/,
16, 1974, N0 14, 43-67. , I. 8wr 1e8 era1s c!e8 ieiropoTes orTocxxes
Uans
anc1en ip1re oian an XTe smc1e. - ,
16-18, 1940, 258-268. 12-18, . anwnnaie 8w11an
eBiezs cxs roBerers. )[e a11es1en 81ra- wnc!
nan28e8e12e. - , 1, 1921, 13-48. B81, V. 8ecre1s <1'1a1 c!e eise.
ocwieTs, exrras,
nornces e! eTnes seryan! a ec1a11 1es rappor1s <3e 1a
8e1newne ayec 1e8 recs, 1e8 81aye8 e1 1a oe 01-
iane a 1a n <1w Xe e! an X1e smcxs. 8air-
e1er8Bowr, 1884. 1062 p. Beres Uw Baron ze wsBec, aiBassacxwr c!e ercwnanz
I... ans,
1748. B1IBT8, I. Tsiae w8w1ianae mrcorwi <1e
ionwiens Trcorwi excnp1ae. 1nB. 18. rancownn,
1591. 1nyre nes axs zw Bon iessrr 1ean 1e aire, nx onozwan!, en.
wsBon. - amxeon wermre, 3, 1852. BT1, 8. onwieni spec1anna
Tsronai 81ayorwi
ienanonawi. 5-6. 2araB1ae, 1876. 011X, V. onwienxa B181onca
s1ayorwi ien-
c!xna1mi yxiorwnmwe popw1arwi. 1.1. arsay1ae,
1874. 1, . w1op18 arxa nTna 1aene w anrac1 o<3
%on. 1567. - 81, 22, 1890, 125-126. 1, . wyama po a1xan8xoi
po1woroxw XVI
wexa. - 4rr/, 42, 1878, 167-184; 56, 1881,
141-232; 62, 1882, 45-133; 71, 1884, 1-60; 84, 1887,
43-99; 100, 1890, 65-168; 112, 1892, 154-243; 116,
1893, 1-112; 124, 1895, 1-102; 129, 1896, 1-89; 130,
1897, 86-181; 134, 1898, 1-96. .28, . \1\uno. uocxencixr)?
1<iiop1a;.0e<iciaX<ix7],
1947. 574 p. 11T1, . eiorre o a 1aissary. ran81. By . 81o1r.
181. coiieT. By 8y. 8owcex. nn rBor, xB.,
1975. 255 p.; na nem. es.: eio1ren eies
ai1scBaren oner nrxscBe Bromx. ie1. wnc!
nBers. V. . BacBiann. oii. V. 1.-. aase, .
BacBiann wnc! . nn2i. rar e1c, 1975. 233 p.;
na pyc. es.: anwcxw nnmuapa, nanwcanw oncian-
iwnom wxannoswuem ws ciposwum. sez., nep. w
xomeni. . . orosa. ., 1978. 136 c. 1B081, . ormien1a serB1ca
8pec4an11a sxnai 8er-
Bx&e, osnae, aw8n. 1ennae, 1858.
T, . Beers roi 1ne Beyan!. N6^ orx, 1971. 283 p. Ioioxonwe na wsz. oi
1838 r.
81, . yraTioTrcxa. 1. >\e Byrannn18cBen ween nei escB1cB1e <1er
nrxy1xer. 2. 8pracBre81e ner nrxyo1xer 1 nen yranwmscnen ween. 2.
nwrcBearB. w. ern, 1958. XXVIII, 609 p.; XXV, 376 p. 1. wsz. 1942.
1I, . Be raye18 o....... i wrope anc! 81a,
1608-1667. o1. 1. rayex i wrope, 1608-1628. aiBree, 1907. BXT, 284 p.
oian 81a1ecraU. Be oox o own8e1 or esrrs anc! oyer-nors o 8an eBien
asBa 1Be enernar. T. T. \nB1. nnce!on, 1935.
:81, ^^^IN N. e1er re1Berr yon arcBeyxB, rrB18cBoy yon
arnanope1, posxscBer 1xar wnz c1i1n181ra1or zer o1c1aw, w1an8cBer
1n1ernwn11w8 ai a1sercBen oe wnc! a18ercBen esancer Be1 Uei o8axen-
e1ian oc1an Brme1mcx1 /1612-1674/^acB annwyawscnen ^we11en eescBerr yon...
- , 58, 1879, o 2, 338-657.
erennanon8 o!w 8.1ean a1ern ores1en, secre1a1re nw ran5018 Ue a1o1s, Uwc
c!'mow e! o"1cancon e1c. Byon, 1606.
1, . wrx aresine w1ear181an /973-1259/. 1s!anBw1, 1933. 80 p.; na
+nr. es.: +nrapwn noz iypcxo ynpasnenwe r. r. 9831255 oi erwpa, 15651841 oi
. Xp-so. oxymeniw, sseiw oi iannwie iypcxw z+p+asnw apxwsw s+pxy i+proswnia w
cion. +wsoi na rpazoseie, nacenenw c +nrapw npes speme na iypcxoio ynpasnenwe.
, 1938. 115 c.
e1arxm c!e aiBasc1a1on yenen a1 sena1o. n. 1Ben. 8. 2. V. 7. rrenxe, 1844.
111. 1s1o1re ne eT presen! c!e ip1re oian. ans, 1670.
NVI(!:, . rau'81e 18aBea 18Baxo1ca. 2B1rm xa1a81ar8x pop18 12 1455
oanne. 8a^a^eV, 1964. B1, 167, 160 p.
81B, . 8cBaBerer's aw8 nncBen e1se 1n nei neTe wnn \ywno!ercBe
eeBenBe11en. T. .. renre1. nncBen, 1814;na +nr. es.: +ienwc. pes. oi
nem. no xpneprcxwn p+xonwc . wcenwnuesa. ez., npezr. w en. . yiauwesa.
., 1971. 164 c.
8\, 8. 1ne newe e138Be8cBre1Bwn aws ew18cB1anc1 nacB on81an11nope1
w. erwsaxi. Nw^nBe^, 1608. 341 p.; wssazxw: oecxB, ^. . onomon Tsanrep w
neroswie ene+xw sa n+iysaneio my npes +nrapwn. . scn. s ueci . pwnos. ,
1960, 301-344.
8B, . enxxywrcse esannscBaU; an ce o11oian18cBe or1e, \ye1cBe
eBeia1s aw .. wcx1s II BoBen eeB1 r. r. y. Bre\11r. 8..
e1cBsBora1 yerncB1e1. r1r, 1711. 828, .eiora 1401-1477 . 1n
anexa sewc1o-8pBranres; acane essenos romca 12581481. n. V. recw.
wcwres, 1966. XVIII, 618 p. 81I18, . . ip1re oian
myenra1re Ue8 ieio1re8 e1 c!ocwien18 awx arcTyes nw i1i81ere c1es aarres e!
ranere8 nerance. Bessaxi, 1973.539 p. 108, .-. |wye11es
con81c!era(;108 8wr cewyre era1re ne eie1nw8 an1acwrene. -
1n: yn11oie1xocanwi. 1. Bessaxr+me, 1971, 131-182. 11, . ee81es zes
ne\\errxr\$ nw 8ena! c1e en1se con-cernaT 1a oiaie. 1-3. ans e1c, 1958-
1961.
8BB18,1. oropsxa ap^ea axe8oV^aI;. 1. 'py&ou
382
0<7<raXcixr|c. 1695-1912.2. p^eoy eniccnac^aonai];. 1598-1886. .px^ o^<;
Xaxia^. 1460-1839, aciaXc+xis 1952-1954. XXIV, 576 p.; 28, 408 p.; 88 p.;
wssazxw: wsues, . w U. anyzo-sa. osw zoxymeniw sa nnwuepcrsoro s +nrapcxwie
semw. , 1969, | 2, 5275; anyzosa, . oxymeniw sa nnwuepcrsoro s
+nrapcxwie semw. - , 1969, | 6, 84-103; anyzosa, U. oxymeniw sa
xanzyicisoio s xrosanaznwie +nrapcxw semw npes X-XT s. - , 1969, | 4, 72
94; wsues, . w U. anyzosa. oxymeniw sa nono+enweio na nacenenweio s
xrosanaznwie +nrapcxw semw noz iypcxa snaci. 13. , 1970, | I, 49-82; | 2,
101-118; | 4, 66-88; wsues, . w U. anyzosa. oxymeniw sa nono+enweio na
nacenenweio s esponencxaia uaci na cmancxaia wmnepwn /X1-X1Xs./. - w, 65,
3, 1973, 385-451.
88, . ocwienre prmroare 1a 181ona 1na1 xeaxm. wcwresn, 1936.
oyae Ue Beyan! ax per 1a oiianneieT c!w roy en annee 1621 par r zes ayes,
Baron c!e owriein. ans, 1632.
Bes yoyae$ (1e . 9mc1e1 a on81annnop1e par 1erre. nncis n'nno1a1xn. ar 1e
81ewr ..B. am, 1664. 146 p.
\]]u[, . i an12 ne\y eysewcn yon ra awnr rn8r en on81an1iope1...
nrner, 1622. 135 p.

, . . +nrapcxw xnw+osnwuw oi XVII s. , 1, 1977, 28-43.

, . .. pwropwn Hamnax w cp+cxwni xnw+osnwx eozocwn. : uenwuw w
nocnezosaienw na siwmwn +pnoscxw. , 1980, 7180.
, . . s wciopwnia na pycxo-+nrapcxwie nwiepaiypnw sp+sxw /X-XT s./.
n. 1-2. , 1972-1980. 163 c; 200 c.
, . . s wciopwnia na ciapo+nrapcxaia w s+spo+zencxaia nwiepaiypa.
, 1977. 269 c.
, . . wpwn w eiozwn s cnasnncxwie neuainw xnwrw oi XVXVII s. :
1100 r. cnas. nwem. 863-1963. , 1963, 359-375.
, . . wonep na pycxoio xyniypno nponwxsane me+zy x+nwie cnasnnw
[apxwenwcxon wxawn xcienzwncxw. XVII s.]. - , 1974, | 6, 91-96.
, . . ponwxsane na ciapo+nrapcxw c+uwnenwn s ciapaia pycxa
nwiepaiypa. : iapo+nr. nwi. 2. , 1977, 20-45.
, . . ycxo-x+nocnasnncxw xnw+osnw sp+sxw. , 1980. 129 c.
, . sonpocy o nonwiwxe wsaniww w zpyrwx an-xancxwx rocyzapcis
naxanyne iypeuxoro sasoesanwn. : 25 e+zynap. xonrp. socioxosezos. ocxsa,
1960. p. . 1. ., 1962, 449-458.
, . ypcxoio sasoesanwe w opaia na anxan cxwie napozw npoiws
namecisenwuwie. , 1953, | 4, 374-398.
-1, X. axezonxa so xapiw /so swpxaia na pwiancxwoi myse^ w
owuwonnwoi apxws na enwxa pwianma 14911958. x., 9, 1965, | 1, 343-
404.
, . +nrapcxw iexciose s pamoscxwie cnasnncxw wszanwn oi XVI sex.
, 1970, | 4, 5161.
, . ocxoscxwe ciaponeuainme ponorw w on rapcxwe pyxonwensm xnwrw
XVIIXVIII ss. : y-xonwcnan w neuainan xnwra. ., 1975, 154170.
, . auano na +nrapcxoio xnwroneuaiane. , 1959. 242 c.
, . osw zannw sa +nrapcxoio xnwroneuaiane s ym+nwn npes XVI s. -
81, 2, 1970, 133-150.
, . pwnoc x+m +nrapo-pym+ncxwie xyniypnw oinomenwn npes XV w XVI s. -
, 1963, | 5, 110-118.
, . +psw cnasnno+nrapcxw neuainw xnwrw. ,", sa 1957/1959,
1959, 217-266.
, . xos panxos. nw+osnwx, wszaien, rpawx. XVI s. , 1980. 156 c.
, . pwswnerwposanw onaciw s esepowsiouna ipanz+a: a/ ax+ na cynian
exmez xan; / Xa-cexwn; s/ nazenwnia na ozpwncxwie raasw wxa-nosuw /aasw
wxan onpaa/. - , 1, 1938/1939, | 2, 26-37.
, . osw wsseciwn sa uepxosnoio sezomciso na wzwncxaia w owncxaia
enapxwn npes n+pswie rozwnw na inxnoio sasnaznsane oi iypuwie. , 18, 1,
n.o., w, 1901, 132-170.
, . oxozwie na noncxo-maz+apcxwn xpan nazwcnas III reno npes 1443 w
1444 npoiws iypuwie w wixaia npw apna. , 1935. 24 c.
, . . X. pwswnerwwie na pania s semwie, sasemanw na uecinwie
rpazose exxa w e-zwna w zoxymeniw s+pxy inx. /Xapmeen se mepween myxaia
pannapw/.- , 1, 1909/1910, | 2, 141-156.
, . . X. pwswnerwwie na xpwciwn-nwie-pan s cmancxaia wmnepwn
w nnxow zoxymeniw s+pxy inx. - , 1, 1909/1910, | 1, 15-37.
, . owncxwni moneien zom /ap-xana/ w zsa epmana oi 1616-1617 roz.
- , 2, 1911/1912, | 7-8, 217-226.
, . . anowssecinne w newssecinsm couwnenwn pwropwn Hamnaxa. - ,
5, 1978, 311-322.
, . . ,yuenwe oanna osoro" pwropwn Hamnaxa s copnwxe nepson ipeiw
XV s. ws copanwn . . wxauesa. - os, 1977, | 4, 48-56.
, . sw+enweio na uenwie na anxanwie npes XVIXIX s. w esponencxaia
pesonxuwn na uenwie. , 1976. 324 c.
, . onnia na saz+n+wiennwie z+p+asnw zociasxw s+s s+ipemnaia w s+nmnaia
i+proswn na +nrapcxwie semw npes XVIXIX s. : s wci. i+proswnia +nr. semw
X-X1X s. , 1978, 107-153.
, . . wipononwi wnpwan w Ieoan pex. , 1977, | 1, 109-115.
T, . nwcxa s reorpacxwie xapiw oi 17 s. w 18 s. - x, 12, 1940/1941,
| 3, 43-50.
, . . a nnxow ierow w zan+uw cnopez snaxo-+n-rapcxwie xpwcosynw. :
. . . naiapcxw. ., 1925, 25-33.
n, ., . . n. Xw-nanzap. eorpaz, 1978. 221 c.
I, . yposnwx w ypcxa y XIV w XV sexy. eorpaz, 1955.
I, . +m s+npoca sa ssawmnwie sp+sxw me+zy +nrapcxoio w pym+ncxoio
wsxyciso npes XIVXVII s. - s, 7, 1964, 41-99.
I, . sopuecxwni meioz na +nrapcxwn xyzo+nwx oi
I
enoxaia na iypcxoio pociso zo +spa+zaneio. s, 10, 1967, 5-32.
U, . onzosa uenip pymsmcxo-onrapcxoro uep-xosnoro w xynsiypnoro
omenwn s XV cioneinw. , 1977, | 1, 83-97.
ir\-r1, . eroiwncxa xpa.]na y speme iypcxe snazoswne na ocnosy
wssopa XV w XVI sexa. -., 31-32, 1969.
-, . pwnor sa wsyuysan>e na onmiec-iseno-exonomcxwie oznocw so
axezonxa XVXVI sex. xon)e, 1975. 396 c.
, . anxanwie w ynrapcxwni nasap npes XVIII sex. , 1977. 206 c.
-, . xonomwuecxw sp+sxw me+zy pan cwnsanwn w anxancxwie semw
npes siopaia nonoswna na XVII w nauanoio na XVIII sex. - 51, 2, 1970, 167-186.
-, . +proscxw sp+sxw me+zy anxanwie w pezna spona npes XVII
XVIII s. : s wci. i+proswnia snr. semw XVXIX s. , 1978, 189-228.
, X.inorpawn na +nrapwn. , 1974.797 c.
, . iwiopcxw nopipeiw. , 1960. 274 c.
apna 1444. opnwx oi wscnezsanwn w zoxymeniw s ueci na 525-ia roz. oi wixaia
xpan rp. apna. , 1969. 2, 725 c.
, . mwrpwpane na +nrapw s+s naxwn, onzosa w pancwnsanwn oi xpan na
XIV zo cpezaia na XVI s.
- , 1976, | 5, 79-85.
, . oxozwie na wxawn winsyn na xr oi ynas.
- , 1973, | 1, 63-72.
, . opma w ipazwuwn s +nrapcxwn xnw+osen eswx oi X1-XT s. - ,
1966, | 2, 110-121.
, T. oprosnn na epnom mope oi nauana sw-saniwncxon snoxw zo
sasoesanwn rwnia iypxamw s 1517 rozy. ., 1970. 11 c.
1, . o]sozwna, pw)a w axezonxa noz iypcxom snamny y zpyro]
nonoswnw XVII sexa. pw-speza, zpymiso w napoznw noxpei. osw az, 1960. 212 c.
n, . nexwm nwianmma napoznwx noxpeia c xpa]a XVII sexa. - n,
1959, | 1-2, 123-147.
, . yposnwmxaia i+proswn s esepowsiouna +nrapwn npes X-XT s. -
w, 65, 3, 1973, 269-302.
, . yposnwmxw i+proscxw xononww s esepowsiouna +nrapwn /XVIXVIII
s./. : s wci. i+proswnia +nr. semw X-X1X s. , 1979, 41-85.
, . s zennociia na yposnwmxaia i+proscxa xononwn s +pnoso npes X1-
X s. - , 1977, | 6, 56-63.
, . yposauxa iproswna y pw)y w yrapcxo] xpa]em XVII sexa /1660-
1700/. - , 1963, | 12-13, 189-237.
, . oneiapna xpwsa y ypcxo /15751650/. n, 1958, | 3-4, 113-133.
, X. +nrapcxaia rpamoinoci w xnw+osno npezanwe npes XVII w XVIII sex. -
, 3, 1940/1941, | 4, 116-123.
, X. +nrapcxaia napoznoci npes XV sex. emorp. w einorp. wscn. , 1972.
398 c.
, X. +pxy meiozwuecxwie s+npocw, cs+psanw c xnwraia ,+nrapcxaia
napoznoci npes XV sex. e-
morpacxo wscnezsane". , 1973, | 6, 91102.
, X. axonomepnociw s oinomenwnia me+zy +nrapcxwn w rp+uxwn napoz npes
+spa+zaneio. : ueci na . oces. , 1974, 37-58.
, X. apa+zane na xanwianwciwuecxw oinomenwn s uwnwmxoio cionanciso na
eseposanazna +nrapwn npes XVIII s. , 1962. 186 c; c+moio s xn. my: pon.
+nr. s+spa+zane. , 1976, 271394.
, X. wciopww uwnwxuwncxoro semnesnazenwn s onrapww s nepwoz zo
csoo+zenwn. , 29,
1960, 36-65.
, X. pwuwnw sa ynaz+xa na ypcxaia wmnepwn s nepwoza XVII zo xpan na XIX
sex. , 3, 1946/1947, | 1, 76-88; c+moio s xn. my: pon. +nr. s+spa+zane.
, 1976, 489-500.
, X. ponwxsane w yxpensane na +nrapwie s+s wzwn x+m xpan na XVII w
npes XVIII s. , 4,
1961, 526; c+moio s xn. my: pon. +nr. s+spa+zane. , 1976, 516-538.
, X. anno s+spa+zane 1700-1860. , 1939. VI, 207 c; c+moio s xn. my:
pon. +nr. s+spa+zane. , 1976, 154-270.
, X. Iaxiopw na +nrapcxoio s+spa+zane 1600-1830. , 1943. 304 c; c+moio
s xn. my: pon. +nr. s+spa+zane. ., 1976, 23153.
, . ono+enweio na xpwciwnnwie s ypuwn cnopez mxcxnmancxoio npaso.
x, 18, 1923, 1109.
, . asrp+mane na nosaiopcxwie ienzenuww s xnw+osnoio zeno na siwmwn
+pnoscxw oi neroswie yuenwuw w nocnezosaienw. : uenwuw w nocnezosaienw na
siwmwn +pnoscxw. , 1980. 37-48.
, U. n. paz paua. /pwnoc x+m wciopwnia my/. - , 20, 1, n.o.,
1904, 1-75.
, H. niwocmancxaia c+npoiwsa na +nrapwie npes X-X s. - , 1980,
| 3, 3-19.
, H. Uenwuapcxwni xopnyc w ocmancxaia nonwiwxa na oespoznsane na
+nrapcxwn napoz. : / onrp. . own, 1970. . 1. , 1972, 449-452.
, H. Uenwuapcxwni xopnyc xaio couwanen enomen s cmancxaia wmnepwn.
, 1980, | 4, 27-37.
, H. aciannsane w sacensane na nenwuapwie s +nrapcxwie semw. - ,
28, 1972, 55-66.
, H. cmancxaia apmwn w semesnazenweio s +nrapcxwie semw /XVXVIII
s./. w, 66, 1975, 221-242.
, H. asswiwe w xapaxiep na xp+snwn zan+x s +nrapcxwie semw.
w, 61, 3, 1968, 3572.
, H. +wpane na xp+sen zan+x s ozonwie. ozonw, 1971, | 9, 35-37.
, . wnwnnwie yuwnwma s +nrapwn. , 1967. 127 c.
, . . niwepeiwuecxoe couwnenwe swmwn s noscxoro s yccxom
xponorpae pezaxuww 1512 r. / wciopww onrapo-pyccxwx xynsiypnmx csnsen xonua
XIV - nauana XVI ss./. - , 2, 1976, 265-274.
, . . ,oxsansnoe cnoso swmwx snoscxo-my" pwropwn Hamnaxa xax
wciopwuecxwn wciou-nwx. : nasnncxwe xynsiypm w anxanw. . 1. , 1978, 340-
347.
, . . ociounan spona w ynazox onoion pzm /na pye+e X-X ss./. .,
1975. 519 c.
a pwropwn Hamnax, c. 291299, 307308 w omo sa +nra-
384
pwn, c. 346-380.
, . +nrapcxaia cencxa omwna npes X-XT sex. , 1979. 208 c.
, . emorpacxw npomenw s ycencxo npes siopaia nonoswna na XVII sex.
, 1975, | 5, 61-68.
, . a zan+unaia ezwnwua xane s zemorpacxwie npoyusanwn. , 1972,
| 3, 8191.
, . a zemorpacxoio c+cionnwe na apno-aicxo w niocxo npes X-XT
s. - , 1976, | 6, 81-88.
, . anor z+wsse c anxancxwx semens s cwc ieme zoxozos
rocyzapcisennon xasnm cmancxon wmnepww /no iypeuxwm zoxymeniam XVIIXVIII ss./.
: oci. wcioun. wci. nap. ro-oci. w Henip. sponm. . 3. , 1974, 161-234.
, . oronosnwni zan+x w passwiweio na cio-xoso-napwunwie oinomenwn s
+nrapcxwie semw npes XVXIX sex. : s wci. i+proswnia snr. semw X-X1X s.
, 1978, 155-188.
, . pomenw s nocenwmnaia mpe+a w zemorpacxwn onwx nanxoscxwn xpan
npes XVXVII s.
- , 1979, | 6, 108-121. , . onnia na ipazwuwonnaia cencxa omwna
sa onassane na +nrapcxaia napoznoci w napoznocinoio camoc+snanwe. :
+nrapcxaia nauwn npes +spa+zaneio. , 1980, 139-177.
, . +wpane na zan+xa z+wswe s +nrapcxwie semw npes X-XT s. -
, 1970, | 5, 75-90.
, . Iwcxansnme ynxuww w onsannociw on-rapcxwx xnesos, ciapenmwn w
xoz+aamwes /X-XT-ss./. - , 1973, | 3, 42-60.
, . a ocnosnwie nauana na nosemnenaia cocisenoci s cmancxaia wmnepwn
w cneuwanno s +nrapwn noz iypcxo snazwueciso. w, 43, 1947, 1-92.
, . apoznocinoio nw wme +nrapw s ciapwie ocmano-iypcxw zoxymeniw. ,
1, 1938/1939, | 3, 87-93.
, . uepx s+pxy wciopwnia na rpaz ece+p s nepwoza 1352-1453 r. -
w, 64, 3, u. 1, 1972, 55-98.
, . peznosexosnaia xpenoci anwaxpa npes XIII
- cpezaia na XV s. - -., 9, 1973, 123-138. , . nazwcnas pamaiwx
xnw+osnwx w nwcaien.
, 1969. 148 c.
, . wmwi+p aniaxyswn. , 1979. 212 c.
, . coenociw na passwiweio na +nrapcxaia nwiepaiypa npes siopaia
nonoswna na XV s. w nennwie ssawmooinomenwn c zpyrwie cnasnncxw nwiepaiypw. -
I, 16, 1978, 78-88.
I, . . ciopwn onrapww. . 3. onrapcxwn napoz noz iypeuxwm
snaznuecisom. ., 1947. 127 c.
I, . +nrapcxaia p+xonwcna xnwra XXVIII s. : ipanwuw oi wciopwnia na
+nrapwn. . 1. , 1979, 235-260.
, . . osemxwni xnw+osnwx oi 17 sex nepomonax iean w neroswni npenwc
na ,pammaiwxw nasencxwn npaswnnoe cwniarma" oi eneiwn moipwuxw /1655-1955/.
- , 1956, | 10, 16-22.
, . . ezxw pycxw xnwrw s +nrapcxw xnwroxpanwnwma oi enoxaia na
+spa+zaneio. o cnyuan
ipwciarozwmnwnaia na +nrapcxwn npenwc oi ,nosencxaia rpamaiwxa" na eneiwn
moipwuxw /1655 r./ w zseciarozwmnwnaia na wmnwmxoio n wszanwe /1755 r./. - ,
1955, | 4, 319-335.
, . . srnscxwn monacimps w occwn s X1-X sexax. , 1946. 176 c;
[noso wsz.] noz sarn.: smscxwn monaciss w occwn xpanna s X1-X sexax. ,
1974. 128 c.
, . . ipanwua ws wciopww onrapo-yxpawn-cxwx xynsiypnmx csnsen s
xonue XVII cioneiwn. : s.-einorp. wscn. e namei i. omancxw. , 1960, 963-
981.
, . +cianweio na naipona Xanwn oi 1730 r. w oissyx+i my s +nrapwn.
, 12, 1963, 125-138.
, . emorpacxw oinomenwn w nponwxsane na wcnnma s anaznwie ozonw w
zonwnaia na ecia npes X-X s. - : ozon. c. 1. , 1965, 63-114.
, . a arpapnwie oinomenwn s +nrapwn npes XVIII s. : awcwn
Xwnenzapcxw w nerosaia enoxa. , 1962, 129-165.
, . +m wciopwnia na uwnwxuwncisoio s ycencxo. - , 1958, | 4, 84-
98.
, . espwie w zemorpacxwni xonanc na +nrapcxaia napoznoci npes XV
sex. , 1973, | 6, 50-65.
pwiwunw ene+xw sa xn. na Xp. anzes ,+nrapcxaia napoznoci npes XV s." ,
1972.
, . mwccww onrapcxoro xnnsa Ipy+wna s nanww s 1435 r. - 8(,
1968, | 2, 103-109.
, . . U. ouwannaia zwepenuwauwn cpez cennuecisoio s
+pnoscxo x+m xpan na XVII s. w nauanoio na XVIII s. - , 14-15, 1964, 183-
194.
, . npasnwuwie na x+uenew. : ozon. c. 4. , 1976, 55-78.
, . +nrapcxaia xyniypa npes X-X s. - : uenwuw w nocnezosaienw na
siwmwn +pnoscxw. , 1980, 26-36.
, . +nrapcxaia nwiepaiypa npes XVII s. , 1, 1977, 5-15.
, . s wciopww pyccxo-onrapcxwx nwiepaiyp nmx csnsen X1-XT sexos. -
, 19, 1963, 318-329.
, . nw+osnw cpezwma s cpeznosexosna +nrapwn. - , 3, 1946/1947, | 4-
5, 407-425.
, . nw+osnwni +wsoi s own npes XVI sex. , 3, 1940/1941, | 4, 124-
143.
, . inomenwnia me+zy +nrapw w iypuw s own npes XVI sex. - , 16-
18, 1940, 196-211.
, . epwozwsauwnia na +nrapcxaia nwiepaiypa zo csoo+zenweio. xn.
my: wcaienw w isopw. , 1958, 349-412.
, . oxsana na ciapaia +nrapcxa nwiepaiypa. , 1979. 496 c.
, . owncxw xnw+osnwuw npes XVI s. . 1. on eno. , 1939. 124 c.
-U, . ewssecino ,oxsanno cnoso sa mwipononwi ei+p" oi
wnpwan Ham-nax. : iapo+nr. nwi. 2. , 1977, 136155.
-U, . o s+npoca sa pozcisoio me+zy mwipononwi wnpwan w
pwropwn Hamnax.
I
'
- : iaposnr. nwi. 3. , 1978, 77-85.
-U, . ,oxsanno cnoso sa wn-pnan" oi pwropwn Hamnax. ,
1978, | 4, 86-106.
, . . opsa x+nocnasnncxwx napozos npoiws iy-peuxon arpeccww s X1-X
ss. - p, 7, 1953, 32-49. ", . . csoozwiensnoe zsw+enwe
x+nocnasnncxwx napozos xonua XVIXVII sx. : ro-oci. spona s snoxy
eozanwsma. wmwnes, 1973, 156-162.
, . . U. +nrapcxwni n+psoneuai-nwx oi XVI s. xos panxos w
neroswie seneuwancxw wszanwn. - , 1975, | 4, 17-30.
, . xos panxos oi own w apa pwyn oi xonwe /+nrapcxw xnw+apw oi
16-w sex/. :. c. nas. eceza. , 1895, 29-36.
U, . pxwenwcxon ei+p apueswu. /onwiwuecxo snauenwe na +nrapcxoio
xaionwueciso npes XVII sex./. - , 1, 1938/1939, | 4, 5-19.
U, . +nrapwn w sanaznwni csni npes XVII sex. , 1, 1938/1939, | 1,
113-133.
U, . sa wciopwuecxw onwia na apxwenwcxon ei+p orzan axmes. - , 1,
1938/1939, | 3, 161-163.
U, . a xnw+osnoio isopueciso na oncianiwn ocieneuxw. - , 2, 1954,
223-231.
U, . i epnomen zo ocoso none. +m wciopwnia na iypcxoio sasoesanwe s
paxwn npes nocneznwie zeceiwneiwn na XIV sex. , 2, 1970, 73-105.
U, . onwiwuecxaia zennoci na ei+p apueswu sa ocsoo+zenwe oi iypcxo
snazwueciso. : +nr.-pym. sp+sxw w oin. . 1. , 1965, 157-191.
U, . ponsw na napoznocino camoc+snanwe y nac npes XVII sex. - x, 13,
1942/1943, | 2, 26-51.
U, . onnia na u+pxsaia sa sanassane na +nrapcxaia napoznoci npes
pannwie sexose na ocmancxoio snazwueciso. - H, 1, 1978, 65-86.
U, . owncxaia xaionwmxa apxwenwcxonwn npes XVII sex. syusane w
zoxymeniw. , 1939. VIII, 203 c.
U, . wnposeu w s+cianweio npes 1688 rozwna. , 1938. 47 c.
U, . wnposcxoio s+cianwe npes 1688 r. : wnposuw 1688-1968. , 1971,
17-30.
, . so^yuwma ca ocspiom na passoz iypcxor ey-zanwsma w na nwian>e
ocancxor aranyxa. -, n.c, 2, 1947, 75-137.
, . yiwua]y iypcxe snazaswne sa passwiax namwx napoza. - X, 2,
1950, 19-82.
T, . spewie na anxancxwn nonyocipos npes XV w XVI sex. - , 3, 1,
1968, 127-150.
T, . Iwsoi+i na espewie na anxancxwn nonyocipos npes X1-X sexose. -
, 4,1969, 135-157.
U, . . anyn w nauano pyccxo-nonscxon sonnn w noswuwn rocyzapcis
ro-ociounon spo-nm /50-e rozm XVII s./. : apnaio-ynancxwe semnw s
cpeznwe sexa. wmwnes, 1975, 248264.
, . +nrapcxw s+cianwn w onwiw sa s+cianwn zo cpezaia na XIX sex. :
+nrapwn 1000 r. . 1. , 1930, 707-735.
, . +pnoscxwie s+cianwn w onwiw sa s+cia nwn npezw enuosaia sasepa.
: . 100 r. asepaia 1835 r. , 1935, 3-16.
I, . pwnencxwoi nanaryp so mwnanoio. I-x., 1955, 95-133.
, U. +nrapcxoio xnw+osno snwnnwe s ycwn npw mwipononwi wnpwan /1375
1406/. , 6, 1958, 27-59.
s mwnanoio na +nrapwie moxamezanw s ozonwie. . oi wci. ciyzww. ez. Xp.
Xpwcios w . Xaz+wnwxonos. , 1958. 171 c.
, . ciopwn na +nrapwie. oz pez. na . . naiapcxw. , 1929. 462 c.
, . ciopma cpa. . 1-4. eorpaz, 1922-1923. XIV, 330 c; VII, 328 c;
VI, 302 c; 327 c.
ciopwn na +nrapcxaia nwiepaiypa. 4 ioma. . 1. iapo+nrapcxa nwiepaiypa.
ir. pez. . wnexos. , 1962. 454 c.
+nr. nwiepaiypa npes XVXVIII s., c. 349-418.
ciopwxa napoza 'yrocnasw)e. . 1. eorpaz, 1953.
ciopwn na opasosanweio w nezarorwuecxaia mwc+n s +nrapwn. . 1. ez. xon.: .
ax+pos, . pemxos, . onues, . wxoscxa. , 1975. 367 c.
ueno-s+snwiaiennaia npaxiwxa w nezarorwuecxa mwc+n y nac npes speme na
cmancxoio snazwueciso, c. 111147.
X, . pwswnerwwie na xpwciwnnwie-pan s uacinwie cyniancxw semw /xacc+-
myxaia xapwenapw/. , 1, 1909/1910, | 2, 135-141.
X, . ypcxwie sax+w s +nrapcxoio uapciso w zoxymeniw s+pxy inx. , 1,
1909/1910, | 3, 239-264; | 4, 346-356.
T, . oxozwie na xpan nazwcnas III s +nrapwn s 1443 w 1444 r. , 1923.
29 c.
U, . +nrapcxaia napoznoci s uy+zecipannaia n+ie-nwcna nwiepaiypa npes XV
XVIII s. : +nrapcxaia nauwn npes +spa+zaneio. , 1980, 111-138.
U, . spona oinoso oixpwsa +nrapwie. XVXVIII s. , 1980. 223 c.
U, . o s+npoca sa nonwiwxaia na scipwn x+m ypuwn w nonwiwuecxwie
zsw+enwn s +nrapwn oi xpan na XVI zo nauanoio na XVIII s. - , 1956, | 5, 27-
53.
U, . onwiwxaia na scipwn w nonwiwuecxwie zsw+enwn s +nrapwn oi xpan na
XVI zo xpan na XVII sex. - w, 52, 2, 1958, 247-335.
UI, . anwaxpa npes x+cnoio cpeznosexoswe X-X s. - , 2, 1978, 39-
58.
UH, . yniypno nonwiwuecxa wciopwn na paua. . 1. i wmcxaia enoxa zo
csoo+zenweio. , 1937. XVI, 392 c.
, . Iwiwe eoprwn osoro s pyccxon nwiepaiypw X1-ro sexa.
/ciopwuecxwn on, wzeonorw uecxan nanpasnennocis, nwiepaiypnoe oxpy+enwe/. - :
iaposnr. nwi. 6. , 1980, 11-24.
, . ecnascxaia u+pxsa. ciopwn, apxwiexiypa, +wsonwc. , 1977. 152 c.
, X. +nrapcxoio npwc+ciswe s spona. cnosaienw na n+pswie manaciwpw
s+s naxwn +nrapw. - H, 1971, | 7-8, 22-39.
, . I. Xapaxiep oinomenwn occww x npaso-cnasnomy ocioxy s XVIXVII
cioneiwnx. eprwes nocaz, 1914.
H, . )zyicxoio zsw+en>e w apnomosoio socianwe so XVII sex. xorue,
1958. 67 c.
, . nazwcnas pamaiwx. xn. my: poyxw w ouepiw ciaposnr. nwi. ,
1956, 308320.
, . oncianiwn ocieneuxw. xn. my: poyxw w ouepiw ciaposnr. nwi.
, 1956, 266303.
, . wmwi+p paioscxw. xn. my: poyxw w ouepiw ciaposnr. nwi. ,
1956, 304307.
, . paranescxwni manaciwp cs. oropozwua wiomxa w neroswie ciapwnw. ,
1940^_VI^_25^_c^
, >. eeno1_rean'asapeswU sa speme iyp--cxnx meuycowua /1402
1413/. iauwna, 45, 1880.
IX, . +nrapcxaia x+ma npes nei cioneiwn. pan na X1-XX s. , 1967.
268 c.
, X. zpwanononcxwni mwpen zorosop /1444 r./. - ,", 12, 3, 1976,
41-74.
1U, . o nwianwn npo yxpamcsxo-onrapcsx myswum ss'nsxw. /onrapcsxwn posms
y pyxonwcax xpamw xmun X1-X ci./. - ys, 10, 1975, 122-137.
, . wncxwni xnw+osnwx monax nwpwzon. : iaposnr. nwi. 3. , 1978,
113-121.
paixa wciopwn na +nrapcxaia apxwiexiypa. , 1965. 628 c.
pxwiexiypaia npes iypcxoio snazwueciso /xpan na XIV siopaia nonoswna na XVIII
s./, c. 124195.
I, . namxwni xnns wpuo w opyz+a cno pez neroswie rpamoiw.
w, 42, 1946, 377.
, . uepuw no wciopwn na +nrapcxaia myswxa. 2. zon. wsz. , 1977. 803
c; 1. wsz. 1970.
, . occianwe oncianiwna w Ipy+wna. ,
1974, | 3, 53-69.
, . opennoio nacenenwe na rp. apna oi XIV zo nau. na XIX s. - , 14,
1963, 81-91.
, . azapcxaia xpenoci npes XV s. , 1964, | 1, 19-29.
, . pwnoc x+m wciopwnia na cpeznosexosnwie xpenociw no onnwn ynas.
., 3, 1967, 52-68.
I, . ssawmooinomenww me+zy napoz-non w uepxosnon necennocinmw s XV
XVIII ss. s onrapww. - , 1978, | 2, 70-75.
, . . ciopwn pexo-sociounon uepxsw noz snac-isx iypox. i nazenwn
oncianiwnononn /s 1453 r./ zo nacionmero spemenw. . 12. eprwes nocaz, 1896-
1901.
, . . peuecxan pyxonwcnan w neuainan xnwra XVXVI ss. w ee snwnnwe na
xnw+osnocis zpyrwx napozos. : yxonwcnan w neuainan xnwra. .,
1975, 105-114.
X, . . exoiopme sazauw wsyuenwn sioporo x+nocnasnncxoio snwnnwn s
occww. ., 1958. 67 c.
T, . +nrapcxwni cpeznosexosen rpaz. m.-wxon. onwx. , 1970. 224 c.
T, . . onrapwn noz iypeuxwm snazmuecisom, npewmymecisenno s XV w XVI
sexax. I, 163, 2, 1872, 286-329.
T, . . ociounsm sonpoc s XVI w XVII sexax. -: nasnncxwn c. 3. .,
1876.
, . pmencxaia xononwn s Tymen npes XVIIXIX s. - -T., 4, 1967, 103-
112.
, . yniosnwuecxw zenciswn cpez iypcxaia eozanna snaci s posazwncxo w
asrpazcxo npes siopaia nonoswna na XVII sex. - -., 10, 1974,
326-331. \
-, . iwiopcxwn nopipei xsapxs
Xpwcioopa s uepxsm cs. ieana s ecepe w pons
ecepcxon mwipononww s xyzo+ecisennon +imna
ropoza s X1-X ss. - , 1978, | 4, 138-146.1 , . wmwipw aniaxyswn.
- , 18, 1, n.o.,|
w, 1901, 74-98. , . Uepomonax Uocw paz^w^/pwnse-x+iwwc-
ir^1ni^n1a-_+npapinT;a^1wiepaiypa/. ,
18, 1, n.o., w, 1901, 99-131. , 3. +nrapcxoio u+pxosno-nauwonanno
zsw+enwe
zo pwmcxaia sonna. , 1976. 222 c. , . penocinwmisoio so
axezonma so
speme na iypcxoio snazeene. xon)e, 1978. 412 c. , . enosnai yni so
yxarwncxwoi can-
uax so 1565 rozwna.- , 13, 1977, | 1, 139-158. , . Xanzyiwie s
axezonwn npes n+psaia
nonoswna na XVII s. - , 14-15, 1964, 195-213. , . +nrapcxaia xponwxa
oi nauanoio na XV s. /ciopwuecxo c+z+p+anwe, wzeen w xyzo+ecisen onwx,
s+npoc+i sa nennoio asiopciso/. , 19, 1967,
219-242. , . pwropwn Hamnax. , 1969. 324 c. , . +nrapwie
moxamezanw s eiesencxo, yxoswi-
cxo w eno-naiwncxo. , 3, 1940/1941, | 3,
51-68. , . aionwmxaia nponaranza s +nrapwn npes XVII
sex. ci. wscnezsane. , 1914. 194, II c. , . xpwzcxwni naipwapx ianacwn
w cxwianwnia
my s uy+wna /1597-1615/. - , 5, 1922,
113-128. , . acenenweio na xaionwmxwie +nrapw s ez-
mwrpazcxo w anai. , 14, n.o., 1897,
284-543. , . s wciopwnia na +nrapcxaia xaionwmxa
nponaranza s XVII sex. - , 1, 1893/1894, | 10,
62-82; | 11-12, 146-189. , . osemnenaia cocisenoci w sonnwmxwie amwnw
s iypcxo speme. n, 66, 1906,
307-335. , . ezmwrpazcxwie +nrapw. - , 13,
1896, 153-256. , . ezmwrpazcxwie +nrapw w iexnwni eswx.
n, 33, 1926, 1-183. , U. ma nw spemenno nozopenwe na nono+enweio na
+nrapcxwn napoz cnez nazaneio my noz iypcxo wro.
- xn. my: ci. ciyzww. , 1955, 156-233. , . oiomxw xpsmcxwx rwpees w
wx rocnozciso s
nexoiopmx uacinx onrapww s XVIIXIX ss.
, 16, 1958, 288-303. I, . rpapnwie oinomenwn s cmancxaia wmnepwn
npes X-X1 s. , 1962. 264 c. I, . a npwno+enweio na pocxwn ipyz s
ocmancxoio cionanciso npes XVXVI s. : scn.
e ueci . pwnos. , 1960, 505-519. I, . a ponnia na sax+a s
rpazcxaia wxonomwxa na anxanwie noz iypcxa snaci /XVXVII
s./. - , 10, 1962, 121-145. I, . a c+cionnweio na
cnaxwn+xa npes
X-X1 s. - , 1959, | 3, 32-63. I, . sonpocy o ynazxe cnaxwncisa
s xon-
ue XVI w s nauane XVII sexa. : 25 e+zynap.
xonrp. socioxosezos. ocxsa, 1960. p. . 2. .,
I
1963, 430-438.
I, . aieropwwie eozanno saswcwmo nacenenwe s namwie semw noz iypcxa
snaci npes X-X1 s. -, 9, 1960, 57-93.
I, . +m s+npoca sa c+ciasa w onwxa na ocmancxaia eozanna xnaca npes
XVXVI s. , 1961, | 6, 46-80.
I, . +m s+npoca sa uwnwuwie s cmancxaia wmnepwn npes X1-X s. -
, 1958, | 1, 34-57.
I, . eozansnon nepapxww s ocmancxon so-enno-nennon cwcieme XVXVII
ss. , 1959, Xa 3, 91-95.
I, . cnosnw nponemw s wsyuasaneio na sa-x+a xaio uaci oi couwanno-
wxonomwuecxaia cipyxiypa na anxanwie noz ocmancxa snaci /XVXIX s./. - 81, 14,
1979, 90-126.
I, . ixynysaneio na z+p+asnwie npwxozw s cmancxaia wmnepwn npes XV
XVII s. w passwiweio na napwunwie oinomenwn. , 1960, | 1, 40-74.
I, . Ieozannaia penia, npwcsonsana oi nen-nwn z+p+aien s cmancxaia
wmnepwn c ornez na namwie semw npes X-X1 s. - , 7, 1957, 163-204.
, . . ecemspwn /ecep/ s xonue XIV sexa. , 1980, | 2, 48-53.
, . +iwma s siouna iapa nnanwna oi c+szasaneio na +nrapcxaia z+p+asa
zo ocsoo+zenweio n oi ocmancxo snazwueciso. , 15, 1973, 213-226.
, . +iwmaia na nazwcnas III w ypaz II npes 1444 r. - : apna 1444. ,
1969, 208-234.
U, . +enenw w ernwxuww. : . c. onpwsmwua. . 1. , 1926, 523-534.
T, . +nrapcxw zos+spo+zencxw xyniypno-napoznoc-inw cpezwma. , 1977. 260
c.
T, . yniypnw nponsw na +nrapcxwn napoz X-XT sex. , 1978. 127 c.
, . ypcxoio sasnaznsane na +nrapwn w c+zaia na nocneznwie Twmmanosuw.
, 78, 1928, 41-112.
, U. +nrapwn w +nrapwie s c+uwnenwnia na iean epnax w apiwn
pyswyc. w, 67, 1977, 51-99.
, U. emcxwie peopmaiopw, anxancxwie nposwnuww na cmancxaia wmnepwn w
mwcwnia na w mwi+p wsweua s epmanwn. : snr.-repm. oin. w sp+sxw. . 2. ,
1979, 9-48.
, . . ciopwn ypuww. . 1. ., 1963. 315 c.
, . . pecisnncxoe soccianwe s ypuww s naua-ne XV sexa. - , 1960, |
3, 67-81.
, . +m s+npoca sa xopaonnasaiennw nponsw na +nrapw npes iypcxoio
pociso /13961830 r./. -., 2, 1966, 51-62..
, . +nrapcxwie i+prosuw npes XVII sex. , 1980. 180 c.
, . spewie s oixynnaia cwciema na cmancxaia wmnepwn. - , 4,
1969, 159-167.
, . spencxaia omwna s +nrapcxwie semw npes XVIXVIII s. :
poyusanwn sa wciopwnia na espencxoio nacenenwe s +nrapcxwie semw. , 1980, 21-
34.
, . +m s+npoca sa zsw+enweio na uenwie na anxanwie npes XVII sex. :
s wci. i+proswnia +nr. semw X-X1X s. , 1978, 87-105.
, . asswiweio na iexciwnnoio npowssozciso s anxancxwie cipanw w ponnia
na espencxoio nacenenwe /16-17 s./. - , 11, 1976, 131-150.
, n. ionancxaia zennoci na espewie na anxanwie npesX1-X s.-
,1,1 1966,106-119.
, . +proscxaia w wnancosa zennoci na espewie na anxanwie npes XVI w
XVII s. , 1967, | 3, 31-60.
, . +proscxw sp+sxw me+zy +nrapcxwie semw w pancwnsanwn npes XVII s.
, 1976, | 2, 35-58.
, . esaniwncxaia i+proswn na pweci npes XVIII s. / ornez na
anxanwie/. : s wci. i+proswnia +nr. semw X-X1X s. , 1978, 229-260.
, . epno mope w epnomopweio npes enoxaia na ocmancxoio snazwueciso s
+nrapcxwie semw.
- : epno mope. apna, 1978, 486-507. -, . H+pxsaia ,s.
eoprw"
s pemwxoscxwn manaciwp. , 1980. 164 c.
X, . +nrapcxa wciopwn. . 2. peza na iopoio uapciso. ypcxa snaci.
+spa+zane. , 1943. 760 c.
, . ciopwn na nosaia +nrapcxa nwiepaiypa. . 1. auano na +nrapcxoio
s+spa+zane. +nrapcxaia nwiepaiypa npes X-XT s. , 1976. 760 c.
-, . noxpwna nwiepaiypa w onxnop. , 1978. 243 c.
-, . amacxwnwie s +nrapcxaia nwiepaiypa. , 1965. 259 c.
-, . wmwi+p aniaxyswn - +wsnena c+za w noeiwuno oixposenwe.
xn. n: Xwnnzoneina nwiepaiypa. , 1974, 166189.
-, . s rp+uxo-+nrapcxwie xnw+osnw oinomenwn npes XVIIXVIII s.
c, 62, 1969, 51-151.
, . s nwiepaiypnaia wciopwn na iexcia ,xasa-nwe sa yxswie" oi
oncianiwn ocieneuxw. ,", 10, 1, 1974, 489-513.
, . niwiypeuxan xoanwuwn s anxancxwx cipanax s nauane XV sexa. : 25
e+zynap. xonrp. socio-xosezos. ocxsa, 1960. p. . 1. ., 1962, 501-504.
, . +cianweio na oncianiwn w Ipy+wn. , 9, 1960, 187-214.
, . . . s i+proscxaia zennoci na op-xoueswuw s +nrapcxwie
semw. , 32, 1978, 83-99.
, . osw zannw sa i+proscxw sp+sxw me+zy +nrapwn w yposnwx npes XIV s.
- , 28, 1972, 45-53.
, . owmwposwuw +nrapcxw onnpcxw poz oi wnposeu. - , 1972, | 1, 16-
19.
, . +zonocnw sexose sa +nrapcxaia napoznoci. pan na XIV sex - 1912
rozwna. , 1975. 465 c.
, . a zemorpacxwn onwx na +nrapcxwn rpaz npes X-cpezaia na XVII s.
- , 1968, | 5, 9-47.
, . a pernameniauwnia na rpazcxoio sananiuwncxo npowssozciso s
+nrapcxwie semw npes XV
- cpezaia na XVII s. - , 21, 1970, 87-148. , . oncisenocia sps
uwnwuwie w uwnw-
388
rapcxwie arpapno-npasnw oznocw so axezonxa zo anxancxaia soma 1912. xorye,
1956. 189 c.
T, . H+pxsaia ,o+zeciso Xpwcioso" s panacw. , 1979. 248 c.
, . enauwonanwswpane w s+spa+zane na nameio wsxyciso oi 1393 zo 1879
roz. : +nrapwn 1000 r. . 1. , 1930, 383-540.
, . opnwx+i arap oi Iwnwn ianwcnasos. -., sa 1924, 1926, 289-
337.
, . oncianuxwni c+op /14141418/ w yuaciweio na pwropwn Hamnax s
nero. : uenwuw w nocnezosaienw na siwmwn +pnoscxw. , 1980, 484-500.
, I. anazna spona w anxancxw napozw npema iypuwma y npso] nonoswnw XV
sexa. osw az, 1905. IV, 299 c.
, .1. wmcxa xypma w ]y+nocnosancxe semn>e oi XVI zo XIX sexa. eorpaz,
1950. 746 c.
U, . Uepomonax anwwn w ipononcxwni xnw+osen ueni+p npes n+psaia nonoswna
na XVII s. : ia-po+nr. nwi. 1. , 1971, 263-287.
, I. wpwnwuaia w xnwroneuaianeio c xwpwnwua s wm oi 1545 zo 1651
rozwna. - , 1979, | 4, 52-67.
, . pwropwn Hamnax +nrapcxw, cp+cxw, pym+ncxw w pycxw nwcaien.
., 4, 1968, 449-473.
, . pazwuwnia na cpeznosexosnaia +nrapcxa xyniypa cnez nazaneio na
+nrapwn noz ocmancxo wro. : +nrapwn e cseia oi zpesnociia zo namw znw. .
1. , 1979, 345-356.
, . ionancxwie sp+sxw na +nrapwn c uy+w-na npes XIV s. - x, 30,
1935, 3-100.
, . ionancxwie sp+sxw me+zy yposnwx w +nrapcxwie semw npes 16 w 17
cioneiwn. ipanwuw ws cionancxaia wciopwn na +nrapwn. , 1930. VIII, 222 c.
, . +proswnia na +nrapwn c nxona npes 16 w 17 s. no nosw wssopw. -
, 9, 1929, 1-44.
, . epno mope w cionancxwie sp+sxw na +nrapwn c uy+wna npes XVI w
XVII s. - r, 1929, | 6, 20-24.
, . oncianiwn ocieneuxwn w ero worpawn cep-cxoro zecnoia ieana
asapeswua. : iapo-+nr. nwi. 4. , 1978, 21-38.
I, X. amoxos w oxonnociia my. pwnoc x+m mwnanoio wm oi iypcxoio
sasoesanwe zo csoo+zenweio. , 1913. 264, II c.
U, . . ene+xw sa nnxow ciapw sonsozw. , 2, n.o., 1890, 317-
325.
, . . occwn w ypuwn s X1-X ss. . 1-2. , 1946. 159 c; 173 c.
, . eoprw acipwoiw xenzeper /14051468/ w oinomenweio na e+p w
xpwz x+m ocsoozwiennaia my opa. , 1968, | 2, 60-65.
, . yxosno-xyniypnw sp+sxw me+zy +nrapwn w ycwn npes cpeznwie
sexose /XXV s./. , 1950. 96 c.
, . ciopwn na xpwzcxaia apxwenwcxonwn-naipwapmwn. i nazaneio n noz
iypuwie zo nennoio ynwmo+asane/1394-1767 r./. , 1932. XI, 615 c.
, . yniypnw w nonwiwuecxw sp+sxw me+zy
+nrapwn w ycwn npesX1-XT s. , 1953.131c.
, . o s+npoca sa cnaxww-nemoxamezanw. , 1955, | 6, 83-86.
, . ypcxoio snazwueciso npeuxa sa xyniypnoio passwiwe na +nrapcxwn
napoz w zpyrwie anxancxw napozw. , 1958. 241 c.
, . +pnoscxw mwipononwiw s iypcxo speme. n, 52, 1935, 207-254.
,. pazcxow cencxo nacenenwe co cneuwannw sazon+enma so zen oz
xpwzcxwoi canuax so siopaia nonoswna oz XVI sex. x., 10, 1966, | 2-3,
181-201.
, . a ]ypyuwie w ^ypymxaia opranwsauma so axezonma oz X-XT s. - ,
1973, | 1, 85-99.
, . cnamwsamya y axezonxw y XV w XVI sexy. - , 22, 1975, 75-89.
, . cspi na saxawie w saxacxwie wmoiw so eioscxaia naxw]'a so XV w
XVI sex. -x., 20, 1976, | 3, 151-168.
, . naiapcxoio wsxyciso s wnposuw npes XVI w XVII s. - , 1977, | s,
42-55.
, U. yposnwmxaia xononwn s own npes XVXVI s. : s wci.
i+proswnia +nr. semw X-X1X s. , 1978, 9-40.
, U. a npasnwn pe+wm na zyposnwmxwie xononww s +nrapcxwie semw noz
ocmancxo snazwueciso /X-X1 s./. - , 1973, | 2, 76-93.
, U. pasa na zyposnwuanwie s +nrapcxwie semw noz ocmancxo
snazwueciso /XVXVI s./. - , 1975, | 4, 31-53.
, . ciopwn na enwxoi+pnoscxaia npezanxancxa xoinoswna. enaia pwcoso,
uenwme, Heposa xy-pwn, +nwnoso, wnzn, apwwno, naxoso, onema-nwie,
wnwapeso w eeneu. . +pnoso, 1942. 3, 320 c.
, . auxoscxwni manaciwp npes XV sex. , 14-15, 1937, 125-137.
, . auxoscxwni manaciwp npes siopaia nonoswna na XVI s. w npes XVII
sex. , 16-18, 1940, 390-410.
U, . awmenosanwn na +nrapcxw cenwma s iypcxw zoxymeniw na pweniancxwn
oizen na apoznaia wnwoiexa ,acwn onapos" oi XV, XVI, XVII w XVIII s. -
,", 1, 1961, 363-490.
U, . enwmnw wmena s sanaznaia nonoswna na +nrapwn npes XVI s. : s.-
einorp. wscn. e namei i. omancxw. , 1960, 429-456.
U, . eiesen, mwnano w znec. , 1924. VIII, 172 c.
01, . zmwnwcipaiwsno-iepwiopmanna no zena na axezonma noz
ocmannwcxa snaci zo xpa-pi na XVII sex. - -x., 17, 1973, | 2, 129-145.
, . epsenuwcisoio so axezonxa. xome, 1974. 357 c.
1, . . . paioscxaia naxma so XVI sex. - -x., 15, 1971,
| 1, 61-92.
01, . ornez na exonomcxo-zpymisenwie npwnwxw so wuescxaia naxma so
siopaia nonoswna na XV sex. - -x., 2, 1958, | 2, 115-158.
, . +nrapcxwie ecnaw npes iypcxoio pociso. /ciopwn, opranwsauwn,
zennoci/. apna, 1942.108 c.
, . nwi sa wciopwn na rpaz nwsen. . 1-3. , 1911-1929. XXIII, 620 c;
605 c; 352 c.
I
, . . sonpocy o xpecisnncise w xpee-isnncxom semnenonssosanww s
cmancxon wmnepww /X-X1 ss./. - , 17, 1959, 3-50.
, . . sonpocy o wsyuenww nepsoro an iweozansnoro xpecisnncxoro
soecianwn s cpezne-sexoson ypuww. - p, 11, 1956, 200-224.
, . . nexoiopmx sa+nmx acnexiax wsyuenwn iypeuxoro eozanwsma.
: ro-oci. spona s snoxy eozanwsma. wmwnes, 1973, 6771.
, . +m worpawnia na p+cix enxwu /1665-1730/. - , 1980, | 1, 26-
35.
, . nxow csezenwn sa nono+enweio w i+proswnia na uwnposcxwie i+prosuw
s ezmwrpazcxo npes XVIII s. pwnoc x+m wciopwnia na +nrapcxaia i+proswn. -
", 1, 1964, 1-52.
, . mwncxoio ynpasnenwe na anaicxwie +nrapcxw omwnw noz ascipwncxa
w ynrapcxa snaci. /pasno-wciopwuecxo wscnezsane/. ., 18, 1945, 1-60.
, . yccxwe npezciaswienw s Hapwrpaze 1496-1891. ci. ouepx. ., 1891.
73 c.
, . sseciwn sa pow +nrapw na ocipos wn+p npes siopaia nonoswna na XIV
s. , 1972, | 4, 41-44.
, . sseciwn s xponwxaia na eoniwn axepa sa +nrapw pow na ocipos
wn+p npes siopaia nonoswna na XIV s. - , 1966, | 5-6, 39-58.
, . anxancxwni rpaz X-X1X s. ou.-wxon. w zemorp. passwiwe. , 1972.
504 c; na pyc. es.; an-xancxwn ropoz XVXIX sexos. ., 1976. 516 c.
, . a zemorpacxoio c+cionnwe na anxancxwn nonyocipos npes X-X1 s. -
w, 53, 2, 1960, 192-252.
, . s couwanno-wxonomwuecxwn +wsoi na own npes XVI-XVII s. - , 14-
15, 1964, 215-233.
, . acenenweio na rpaz apna npes XVI sex. -., 13, 1977, 190-191.
, . o nnxow s+npocw na anxancxwn rpaz npes X-X s. - , 1962, | 1,
32-58.
, I. enxw naipmapx 1osan w noxpei xpwmnana na anxancxom nonyociposy. 1592
1614. ci. ciy-zw)a. emyn, 1903. VIII, 147 c.
, I. pwnosw sa noxpei xpwmnana na anxancxom nonyociposy npoiws iypaxa
xpa)em XVI c. , 31, 1898.
, . ponemw na ciapaia +nrapcxa myswxa. , 1975. 212 c.
, . Hepxosnan myswxa s onrapww s XVXVIII sexax. : nasnncxwe
xynsiypsr w anxanw. . 1. , 1978, 290-300.
I, . Iwsoi w zennoci na oncianiwna ocie neuxw. - n, 65, 1943, 223-
292.
I, . aswcwmociia na onzascxaia u+pxsa oi xpwzcxaia s n+psaia nonoswna
na XV s. x, 5, 1929, | 1, 45-70.
I, . wxan-enosuwie s npezanweio w wciopwnia. - , 2, 1929, | 3, 212-
229.
I, . nesencxo noz iypcxo snazwueciso zo nauanoio na 19 sex. - , 3,
1930, | 4, 94-144.
I, . +ezwnenweio na nexcxaia naipwapmwn c xpwzcxaia apxwenwcxonwn s
XV s. n, 3, 1912, 11-42.
I, . nwmo+asaneio na +pnoscxaia naipwapmwn w samecisaneio n c
mwipononwiciso-apxwenwc-xoneiso. - , 22-23, 1, w, 1906/1907, 1-40.
-, . oxsanno cnoso sa cs. wmwi+p oi pwropwn Hamnax. :
uenwuw w nocnezosaienw na siwmwn +pnoscxw. , 1980, 133138.
BH, 3. . . . . sonpocy o iwnonorww eozanwsma s anaznon w
ro-ociounon spone. : ro oci. spona s snoxy eozanwsma. wmwnes, 1973,
1223.
I, . apnoso. ciopwn na rpaza zo csoo+zenweio. , 1962. 266 c; 2.
wsz. 1968. 246 c.
IX, . pwnoc x+m wsyuasaneio na snaiapcisoio na anxanwie oi X1-X s. -
, 32, 1970, 5-53.
I, . onzwxaia na noszwscxwn aaz+wncxw ecna xaio wssop sa
einoreneiwuno w wciopwuecxo npoyusane. - , 14, 1972, 139-158.
XH, X. nasapwna y cmancxo] zp+asw. apa]e-so, 1966. 188 c.
XI, . +nrapo-pycxw cionancxw oinomenwn w sp+sxw zo ocsoo+zenweio nw
oi iypcxo wro. - ,", 1, 1957, 19-121.
X, X. +nrapcxoio sananiuwnciso npezw +spa+zaneio nw /XV-XVII s./. -
, 36, 1937, | 5-6, 305-318.
X, X. rpapnwie oinomenwn s axezonwn npes XIX w nauanoio na XX s. ,
1964. 214 c.
X, X. +nrapcxwie omwnw npes +spa+zaneio. , 1973. 250 c.
X, X. a camoynpasnenweio na +nrapwie s ocmancxaia z+p+asa npes XVXVIII
s. , 1973, | 1, 18-42.
X, X. +m s+npoca sa sarpasaneio na cencxwie semw w c+szasaneio na
uwnwuw w rocnozapn+uw s sponencxa ypuwn npes XVIII s. w nauanoio na XIX s. -
, 14-15, 1964, 151-162.
X, X. nxow nponemw sa npexoza oi eozanwsma x+m xanwianwsma s wciopwnia
na +nrapwn. , 1961, | 3, 83-107.
H, . +nrapcxaia napoznoci w wsnsw na napoznocino c+snanwe npes XVXVIII
s. : 1300 r. +nrapcxa z+p+asa. , 1978, 63102.
H, . spona, ocsoozwiennoio zsw+enwe na anxanwie w +nrapwie npes
n+pswie zeceiwneiwn na XVII s. - , 1978, | 3, 36-65.
H, . a einwuecxwn w zemorpacxw onwx na wzwn npes XVI s. - , 7,
1964, 11-24.
H, . a nnxow opmw na c+npoiwsa cpemy iypcxwn eozanen cipon npes XVIII
s. : awcwn Xw-nenzapcxw w nerosaia enoxa. , 1962, 213251.
H, . a nocenwmnwie w zemorpacxw oinomenwn s nnxow cesepowsiounw panonw
na +nrapwn npes X-X1 s. - -T., 3, 1965, 41-53.
H, . a pe+wma na cionancxaia omnna me+zy pym+ncxwie w +nrapcxwie
npwzynascxw semw npes XVI s. : +nr.-pym. sp+sxw w oin. . 1. , 1965, 113-
155.
H, . a cionancxwn onwx w sa eozannwie saz+n+enwn na nnxow cenwma s
ozonwie w npwne+amwie panonw npes XVXVI s. : ozon. c. 1. , 1965, 41-61.
H, . a c+zaia na cpeznosexosnaia +nrapcxa
cionwua +pnoso cnez nazaneio n noz iypcxa snaci. - -., 5, 1972, 139-149.
H, . s wciopwnia na c+npoiwswiennwie w ocso ozwiennwie zsw+enwn s
+nrapcxwie semw npes 80-ie rozwnw oi XVII s. - , 1979, | 2, 107-120.
H, . ss+npeznw zan+uw w z+p+asnw noswnnociw s +nrapcxwie semw noz
iypcxa snaci. , 1958. 227 c.
H, . sonpocy o nono+enww zepseniz+wncxoro nacenenwn s onrapcxwx
semnnx s nepwoz iypeuxoro rocnozcisa. - , 20, 1960, 196-220.
H, . wccnezosanwn arpapnsrx oinomenwn s cmancxon wmnepww c xonua XVI
zo cepezwnm XVIII sexa. : 25 e+zynap. xonrp. socioxose-zos. ocxsa, 1960.
p. . 2. ., 1963, 421-429.
H, . +m s+npoca sa xnacoswie pasnwuwn s +nrapcxoio omeciso npes
enoxaia na iypcxoio snazwueciso. - , 1951, | 2, 166-174.
H, . +m s+npoca sa nasapnwie w npwcianwmnwie mwia w iaxcw s nnxow
+nrapcxw rpazose npes XVI s. - , 13, 1963, 183-260.
H, . +m wxonomwuecxaia wciopwn na rpazoseie s +nrapcxwie semw npes XV
s. , 1415, 1964, 243-262.
H, . aiepwanw sa cenwmaia w cipowiencisoio s +nrapcxwie semw npes XV
XVI s. , 78, 1955, 459-518.
H, . aiepwanw sa cionancxaia wciopwn na cenwmaia no epnomopweio w
nnxow npwne+amw onaciw oi XVI s. - -., 3, 1967, 149-164.
H, . acena w zemorpacxe npomene y pnos-cxo] onaciw oz XV zo XVIII
sexa. , 1415, 1966, 55-92.
H, . osw apxwsnw wsiounwuw sa arpapnwn pe+wm s esepna +nrapwn npes
nauannwn nepwoz na iypcxoio snazwueciso. , 7, 1963, 299343.
H, . penwrwosno-nauwonansnon zwcxpwmwnauww s onrapww so spemn
iypeuxoro snazwuecisa. , 1957, | 2, 78-88.
H, . nassane na +nrapcxaia napoznoci w wsnsw na napoznocino c+snanwe
npes XVXVIII s. : / onrp. . own, 1970. . 1. , 1972, 431-446.
H, . ixynnaia cwciema /wrai/ s cmancxaia wmnepwn npes XVIXVIII s. c
ornez na +nrapcxwie semw. - , 11, 2, 1960, 195-223.
H, . ameina wixa na napozwie. apna, 1969. 292 c; 2. ocn. npepa. w
zon. wsz. 1979. 355 c; c+moio na p. es.: Ba Ba1aTe ieiorae nen pewpxs. 8.,
1971. 392 p.
H, . osemnenwie oinomenwn s +nrapcxwie semw noz ocmancxo snazwueciso
zo cpezaia na XVII sex. - , 7, 1950/1951, | 2, 158-192.
H, . pwnoc x+m wsyuasaneio na iypcxwn eozanws+m s +nrapcxwie semw
npes XVXVI s. . 1. nwx n.a cionancisoio w c+mnoci na eozannoio
semesnazenwe. . 2. aswcwmoio nacenenwe w nerosaia opa npoiws iypcxwn
eozanen rnei. , 5, 1954, 71-153; 6, 1956, 115-191.
H, . pomenw s ocmancxwn eozanws+m na anxancxwie semw npes XVIXVIII
s. , 1971, | 4, 55-73.
H, . poyusanwn na rpazcxoio cionanciso npes X-X1 sex. , 1972. 258 c.
H, . ocisoio s cmancxaia wmnepwn w no-cneuwanno s +nrapcxwie semw
noz iypcxa snaci. ,
1954, | 2, 82-100.
H, . oxonapcisoio s esepna +nrapwn npes X-X1 s. - , 4, 1978,
66-82.
H, . +npoiwswiennwie zsw+enwn na +nrapwie npes X-XT s. - I, 14,
1973, 55-66.
H, . ypcxwni eozanws+m w nono+enweio na +nrapcxwn napoz zo nauanoio
na XIX s. ,
1955, | 1, 59-86.
H, . nrapwn s opwie na +nrapwie cpemy ocmancxwie sasoesaienw /xpan
na XIV n+psaia nonoswna na XV sex/. : snr.-ynr. xyni. ssawmo-oin. , 1980,
96-110.
H, . Xapaxiepnw uepiw na ocmancxaia omecise-no-wxonomwuecxa cipyxiypa s
sponencxwn rowsiox npes X-X1 s. - , 1980, | 4, 41-69.
H, . Xapaxiepnw uepiw na ocmancxwn eozanws+m s +nrapcxwie semw. ,
7, 1950/1951, | 4-5, 380-392.
H, . oso+nrapcxa nwcmenoci npezw awcwn. , 1, 1893/1894, | 8, 80-94.
H, . xos panxos, +nrapcxw neuaiap w xnw+ap oi XVI sex. - , 1,
1920/1921, | 3-4, 236-241.
H, . a npezs+spo+zencxwn xapaxiep na +nrapcxoio wsxyciso npes XVII sex.
s, 1980, | 1, 22-33.
wnposuw. 16881968. aiepwanw oi nayu. cecwn no cnyuan 280 roz. na wnposcxoio
s+cianwe. , 1971. 284 c.
TT, . +nrapo-moxamezanwie. /omauw/. ci., se-menwcnw w napozonayuen
npernez c opasw. , 1936. 118 c.
TT, . omauwie s ipwie +nrapcxw onaciw: paxwn, axezonwn w wswn. . 1.
ci.-reorp. npernez. noszws, 1914. 68 c.
TT, . iapw n+iysanwn npes +nrapwn s nocoxa na pwmcxwn n+i sa Hapwrpaz.
, 4, 1891, 320-481.
T, X. . oxoz+i na nazwcnasa npes +nrapwn s 1444 r. w wixaia npw
apna. : pa+enweio npw apna 1444 r. apna, 1908, 48-67.
, . ciopwn na +nrapcxaia i+proswn zo csoo+zenweio. , 1938. 2, 263
c.
, . pecennwuecxo zsw+enwe na +nrapw oi axezonwn w nanwn x+m
wsiounwie +nrapcxw semw npes XV zo XIX sex. - x, 7, 1931/1932, | 2-3, 63-118.
HU, . . pwropwn Hamnax. uepx ero +ws-nw, azmwnwcipaiwsnon w xnw+non
zeniensnociw. ., 1904. VII, 501 c.
rB, X). er1ais a$pec15 ne 1a con^we^e c1es pewpxs Ba1xamnwe$ par 1e$
wrc8. - 81, 17, 1956, 220-275.
B, . rs1]'w e]1ac, ei w1anscner 8cnnn:81e11er cxr arocxre. - 8Tca,
7, 1967, 129-135.
, . enia^e rwr escTcme cxs erBaw8 zn 08iai8cnen exB. 1-3. Branm,
1942-1945.
88, . 8ocm1e8 rwraxs acamxwes awx Xe - X1e sxcxs: iowyeien!8 Ue 1a
popw1a1xn e! c1es reyenws. -, 1977, N0 2, 49-66.
, .8. Be rwsacx o |xopos. Boncxn, 1934. 234 p.
Ti, . wsare wnc! Bnancwnsen rwr escnxe 8nc1o81ewropa8 wna1 c!er
Beyan1e. z. 1-3. nncnen, 1962-1976.310 p.; 310 p.; 342 p.
I
T, . exrae rwr rnnescrncn1e zer wrxennerrscxan: m mnenen/1415
1anrnwnzer1/. rnnn e1c, 1944. VIII, 95 p.
T, . 1e escicsscnraer zer sianen wnc! Tre Xerxe. Be1pr1, 1927.
477 p.
T, . eBiez zer roBerer wnz seie 2ex. wncen, 1953. XIV, 592 p.; na
p. es.: aBoier II, 1e orxmeranr e! son 1eips /1432-1481/.ans, 1954. 636 p.;
na c+pox+ps. es.: eBiez osya]ac 1 ry'eoya zoa. oy1 8az, 1968. 476 p.; na
anrn. es.: eBiez Te ormweror anz 18 ie. ransB By . annem. T. By
X..cxian. nncen, 1978. XX, 549 p.
T, . 8cBe.]cB ezr-ez-zi, zer 8onn zes 1cn1ers yon 8r\yai. i exra
rwr escmcn1e c!es 8ex1en-\yesens 1i axosiaiscnen exn. - /5, 11, 1921, 1166.
, N. Be 8mans. e\y orx, 1973; na nem. es.: 01e 8w11ane. e escrncn1e
zes woiaiscnen exnes, (1are81eT i Beenswzei. ranxw/., 1975. 382 p.
N, .B. oirmwwon a e1wze zeiorap1wzwe zes yTes a1xai^wes an cowrs zes
XVe-XVIe s1ec1es.- 81, 3,
1970, 181-182.
, .B. Bes zeponarnons coiie ieToze ne pewpxien!
e1 ze coxisaon zans ipnx oian. 8T,
11, 1949/1950, N0 1-4, 67-131. , .B. ai-nrx nye! Bwxwxw
1a1rnxa11in
sianB 1ipara1or1wwnwn a1z11 sexTer. - T,
3, 1942,938-939. , .B. 0we1nwe8 oBserya1xns swr oraisa1:xn
econonmwe e! soc1a1e zes yTes oTsianes ze X1e e1
Xe smcxs. - 1n: Ba V^^^e. 2. ecwes ne 1a 8ocTe /.
oan. 7. rwsse1, 1955, 289-311. , .B. pwe1nwe8 reia^wes 8wr 1a consrn-
wnon somax e1
zeiorapr^we zes yTes a1xamnwes an cowrs ze Xe
e1 X1e mecxs. - 18, 12, 1974, N0 2,151-174. B, . er \es1a1xan
r\y1scnen spamscner onarcTe wnc!
siamscBen exn. 2wr wrxenxnespro1eiawx an
zer \enze yom 16. rwi 17. 1anrnwnzer1. \1esazen,
1974. 258 p. 81, . 1iarsx1 y1asws1;yo w ewza1noi s1s1eiw
sianysxe wrsxe oc! XV cx XVII $(o1]'e61. 2areB,
1958. 122 p. BB, N. Be ionze ooian zes a1xans/1402-
1566/. 1ns111w1xn8, soc1er.e, econorie. ec. ze 14 eTzes
en r. 1955-1975. Boncxn, 1976. 340 p. ^^IN^, N. ecnercne swr 1a yTe
onoiane an Xe s.
1wz. er acres. ans, 1974. 466 p. BTI-8T, I. Ba conzwne
z'nznanop1e par
1es wrcs: 1a pennranon 1w^we en Brace e1 1a ya1ewr
zes cBronxmes ooians. - , 1965, 430-461. BT, .. ssa18 swr rnsx+e
econoixme ze 1a m^me
z'apres 1es ecnyais ormiawx. ans, 1885. 314 p. , B. Banes m pnce
connTons 1n 1rac1e Be1\yeen wrxey
anc! wrope m Te 16111 - 191n ceTwry. - , 1974, N0
2-3, 168-177. , B roeies c!e 1a ie1rox81e Uans 1es 1ern101res
Ba1xan^^we8 a epo^we c!e 1a Uoiianon onoiane
/Xe - X1Xe s./. - , 1975, N0 2, 22-39. 8B1, . 01e ars1e11wn Braxens
awaen xnscen
Banc1xar1;en aws c)ei 15. B1s 19. 1B. - a1x, 21,
1978, N0 2, 11-28. 8B1, . /1r1sc11a1sxar1e c1es ewropmscBen es yom
siamscBen 1ipenwi 1i 18. 1a11r11wnc1er1. - ,
1971, N0 2, 92-103.
^, B. BBer n\e B1s1or18c11e n1\1cx1wn c!er
Bw1an8cBen ws1x sex Trer n181eBwn s 1878. -
, 1975, N0 2, 66-81. BTB, .. Ba enxerranee e1 1e ionne ienxerraneen a
1'eponwe ne BTppe II. ans, 1949. XV, 1160 p. ^NN, . . Txxe nes
pewp1es e! Ues 1a1s
I81ai^^we8 Uepms 1es on1nes ^w8^w'a nos ]owrs. ans,
1949. 1I5, .\aia 1444. 2. \yyz. popr. \arsra\ya, 1976. 159 p. ne ois
oe woian ipxe 1299-1922 /623 years/. 1s1an-
Bw1, 1968. ^TBr, . \]n serion anonyie e1 1'acUxe
nera1re Ue reo1re aiacx en o1zay1e. ,
1976, N0 2, 103-113. , . Bes w1ares e1 1a sxwawon po1^^^^we i1er-
naonax an Xe 81ec1e. - , 1978, N0 2, 25-45. , . Be capxa1
coiierc1a1 e1 wswraie Uans ip1re
oian/X1e-XTe sxcxs/. -, 1, 1976,44-48. , . Bes e1ep e1 1ewr rx
Uans 1a 1e econoi^^we
Ues a1xans a epo^we onoiane /X-XTe 8./. -
8, 1970, 172-192. , . naneien1s neryenws Uan8 1a concTxn ze
1a
popw1aon zes 1erre8 Bw1are8 /zepw18 1a i zw X1e
]wszw'aw iTew nw XTe s./. - , 5, 1970, 291-318. , . on<1Ton8 e1
ac1ewrs 1n1enewrs e1 ex1enewrs
zes proce8sws ayan11a ena13sance na1xna1e Bw1are. -
, 1973, N0 4, 56-75. , . B'eyo1wwon zw re^ie eoza1 Trc ze 1a i zw
X1e ]wsnw'aw iTew zw XTe smcxs. - , 1, 1960,
171-206. , . Be awconnene zans 1es 8ancaxs ze |copo1 e1
ze 1zi awx Xe e! X1e 81ec1es. - T, 32,
1979, 795-818. , . 1nwence exercee par cea1ns 181;11w1108 ze
yxance e1 zes a1xans zw oyen e swr 1e 8ys1eie
eoza1 ooian. - , 1, 1962, 237-257. , . Bes 1n5111w1non5
ooianes en wrope.
esBazen, 1978. 134 p. , . Be re1ie ze ceams por!s zans 1es
1erres
Ba1xan^^we8 awx Xe e1 X1e s1ec1es. - 8, 45,
1967, N0 1, 29-39. , . owyeienr- anneozawx zans 1es
1erres
Bw1ares sows zoiiaon ooiane zw X1e an XTe
s. - , 2, 1965, 149-168. , . roTeies ze 1a nanonaTe Bw1are penzan!
1es
Xe - Xe ss. - , 1979, N0 4, 13-25. , . roeis o 1ne w1anan
naonaTy anz 1e
narnona1 consaowsness 1n 1ne X-XT c. - , 6,
1973, 57-80. , . ecnercxes swr 1e sysnie z'a(eriae /rai/
zans ipie oian an cowrs zw X1e - XTe s.
par rappo awx coTrees Bw1ares. - , 27, 1964, N0
2, 111-132.
, . Ba sxwanon i1erna1xna1e e11e pewp1e Bw1are a 1a i zw 16e e11e
zeBw! zw 17e s. - (), 6, 1972, N0
3, 321-336.
, . o Te Tsry oe es1s1ance aa1511Be 01-ian ewza1 oiiawon. -
, 4, 1968, 213-231.
, . owrces e* (xayawx ze onen1asie Bw1are. -8, 1963, N0 6, 1158-
1182.
, . 8wr cerrnis reories zw re1ie orxner an 1eips ze eBie! II. -
18, 6, 1963, 104-120.
, . 1e econorm^we ze yTes e1 por1s Ba1xan1awes
awx Xe e! X1e 8.; cr.es concernan! 1a 1e
econorinzwe zes yTes e1 pos a1xar^wes awx Xe e!
X1e 8. - 1, 38, 1970, N0 2, 267-355; 40, 1972,
N0 2, 345-390, XXI. , . Ba yTe ooiane an Xe smcx. - B, 73,
1978, N0 1, 5-14. , . e( 8. B. Be coiierce a1xano-1eyanwn
ze 1a ransy1yaie an cowrs ze 1a seconz ioe zw
Xe smcx. - 8, 5, 1967, N0 1-2,87-117. T, B.. Be coiierce ze 1a
ransy1yaie ayec 1es
rexns Uw 8wz anwBe e(ec1we par 1a cxwane ze wrnw
osw en 1685. - , 7, 1968, N0 5, 761-777. B,.\. arxanTrscBe 81wc11en.
en, 1949. 144 p. T, IV. 1e w1anscBe ere1wn8Be\yewn8 wnz \1en1i
17. .aBrBwnze. - 00, 17, 1975, N0 4, 381-393. T, IV. II canocesnno i
w1ana ne1 see. XVII seconzo 1
process1 1noriaU1 8w11a noiia ze1 yescoy1 cawocs
oia, 1937. 202 p. T, IV. on1nw1xn a sTxe ze 1a cormwee Tmwe en
Brace awx zermeres zecazes zw X1e s1ec1e. - ,
1973, N0 2, 80-92.
T, IV. einnws aracwrene, ecnyai y2an1io-s1aye
zw Xe smex. - , 61, 1966, N0 3-4, 811-819. BB, 1.8. Tsw+e ze izw81ne
ze nssws zes 1srae1es
ze 8axrm}we. ans, 1935. wB,1.8. 1s1o1re zes 1srae1es ze 8axrw^we. . 1.
ans,
1936. 00111, 8. Be any Tsry oBe a1xan mrs. - 80, 37,
1978, 50-68. 01, 8. wra1 soc1e1y x na1oa anz ie a1xan8 zwnn
ie 81x1eenT cenmry. 1. - wrcxa, 9, 1977, N0 1,
161-195. 1B11, nnc wsa 1 se)B ezrezzi. 8ara]eyo, 1971. , . s8a1
swr s1o1re zes 1srae1xe8 ze 1'iprre 01-
1oian zepms 1es onrnes .]w8uw'a nos pwrs. ans, 1897.
VI, 296 p. , . a188ance e! zeyexppeien! zes yTes e! 1ewr
^wa^^^e^s arwsanawx en w1ane zepms 1e 1e s1ec1e
ayan! norxe ere ^ws^w'aw X1Xe smc1e ze norre ere. r,
3, 1962, 559-563. T, . eais proeies ze 1a s1rwc1wre soc1a1e ze
ipxe noian awx Xe - X1e s1ec1es. - ,
1974, N0 2, 47-58.
01, . raisawon e1 onc1xns zw corps zes
^an^88a^^e8 zans 1es 1erres Bw1ares zw X1e ]wsuw'aw
iTew zw XTe smc1es. - , 5, 1970, 319-336. T, . Bes rappor1s ze
coiierce erxre ipxe !
1oian e11a oxne e! 1es 1erres Bw1ares an X1e 81e-
cx. - , 1978, N0 3, 38-51. T, . Ba reasTnce zes 81ayes zes a1xans
con1re
ipo1 zw sai*. - , 6, 1973, 81-95. T, . e1 . \^ 1s1aric 8oc1ery anz e
\e81. o1. 1. .
1-2.0xorz e1c, 1950-1957. TT, . 1. wie'ze ywxnrxr, 1a1ar1a1
ye
ey1az-1 anBan. 1s1anBw1, 1957. 342 p. B, 8. er 8nzBanze1 i zen
2o11recBnwnen yon
8im /erianns1az1/ 1i 16. . - 8, 2, 1964, N0
3-4, 385-423. BB, . wrcxa. z. 3. )[e nrxenrae m zer
enTcBen eiwn wropas wn 16. anriize.
wcwres xc, 1978. 443 p. BB, . 2wr roeianx zer nrxenxnee
1i 16. 392 1anrnwnzer1. - 8, 1975, N0
1, 97-116.
I
0210, . Bes onzeiers econoi^^we8 ze 1a coi-
iwne rwra1e zans 1es rexns Bw^ares /Xe - XTe
s./. - , 1974, N0 1, 30-45. 0020, . as az1ai1 wnz ce
8e1Bs1yer\ya11wne zer
Bw1anscnen eie1nzen 1i 15. B18 18. 1aBr11wnzer1. -
, 7, 1975, 147-159. 22\81, B 2 8y8zry11a1o\y mieTsxxB epox
\yypra\yy \1ezensx1e]. B\yo\y, 1912. B, B. X-X1 a81r1arza sianx
1ipara1or1w|wnza wr
1n18an ye wrxnn 1s1e1ie xaix - T1, 23,
1962, N0 1-2, 101-108. T, . w1anen wn1er nrxenBerrscBa!. ern,
1925.
330 p. B1, . Be rwsaze o arna. 1scw8sxn o con-
1royers1a1 roB1ei8. e\y orx, 1943. 96 p. , B y. 18101re ze 1'ip1re
oian. . 2,4-6. ans,
1835-1837; na nem. es.: escrncnie zes sian18cBen
exBes. . 2, 4-6. es1, 1834. , B y. es siamscnen e1cr1e8
81aa1syera88wn wnz
81aa1syer\ya11wn. 1. ^en, 1815. , V. Bes cowran1s zes s1;y1e8 zans 1e8
ieners z'ar1 zes ar-
sans cre11ens an X1e e1 zwran1 1en prei1eres
zecenies zw Xe 81ec1es zans 1es re10ns cen1ra1es
zes a1xans. - a1c, 1, 1970, 239-271. , XV. 1s1o1re zw coiierce zw Beyan1
an oyen e. 2.
Be1pr1, 1923. , B. ,1s1a yay o1aror82a" re1 iayar xroixasa1. -
, 20, 1974, N01-2, 38-66. , . yyyo]1 a eixxe i181irx
naryos1o1 V
wTarsxw. raBa, 1976. 266 p. TB1, . aw zeyn nrennze 1e1x1x1er ye
yes1xa1ar. 1.
nxara, 1954. 245 p. TB1, . sian111ar'za ra1yye1 rnsniw. - e11e1en, 23,
1959, N0 92, 575-608. TB1, . e woian ipire. Be 1as81ca1 e. 1300-
1600. Bonzon, 1973. XII, 258 p.; na c+pox+ps. es.:
cmancxo uapciso. nacwuno zoa 13001600. eo-
rpaz, 1974. 359 c. B, . noian ieTozs o connwes!. - 8, 2, 1954,
103-129. TB1, . Be roei o Te exnonsp Be1\yeen yran-
Une anz sian axanon. - 1n: XI 1n1. Byr. omr.
wncen, 1958. x1en. wncBen, 1960, 240-241. , N. escBxB1e ze8
siamscBen e1cBes. z. 1-5.
orBa, 1908-1913. , N. 1s(:01re zes owia1ns e1 ze 1a roianxe onen1a1e.
o1. 1-7.wcares!, 1937-1940. 317 p.; 427 p.; 424 p.;
537 p.; 527 p.; 630 p.; 419 p. T, . 8. e1ropo1an 1pnan anz Te nBozox
81ay1c
e1a1. - 1n: w1ana. a$1 ann reaeT. o1wiws,
Bx, 1976, 261-266. 11, . ns1ez1wn8 zer w1aren i Bnnarn. ~ 8, 31,
1910,
414-430. , . m anze18s1rassen wnz er\yerxe yon 8erB1en
wnz osien \yaBrenz zes 1we1a11;ers. ra, 1879. XI,
92 p. , . er ws1anz i w1anen ai nze zes 16.
1aBrBwnzer1s 1i er1e1cB ix zei awernxr1e 1n
ew1scB1anz. - 1n: er neTscxe awernxne 1524/25.
ern, 1977, 237-239. , B on1nBw110n a eTze ze 1a reTe eoza1e zans i-
pxe noian. 1-3. - 817, 10, 1963, 33-53; 12,
1965, 103-122; 13, 1966, 51-81.
1T, 3. os e1 ieswres eipxyes zans 1es sanz]axs
a1xan^^we8 awx X1e e{ Xe 81ec1es. /on1nw1xn a
1a ie1roxe1e ooiane/. - 8, 22, 1973, N0 20,
103-130. 1T, 3. Bes pro1eie8 ze eTze ze Tsxxe ze 1a w1ane
a epo^we ze 1a zoiiaon 1mx[we. 81, 15, 1954, N0
2, 173-208. 1T, .1. 8wr 1es era1s ze8 ieopowes onozoxes zans
anaen ip1re oian an XTe s1ec1e. - ,
16-18, 1940, 259-268. , .1. Be sys1eie (1sca1 ze ese onozoxe zans
1'i-
p1re noian. /0'apres 1es zocwien(8 1wrcs/. rno,
1969. 165, 3 p. 11, . narac^ensnc enre eaTres o |sn's ,sxry
o 1ne noian cow": wcTre. - , 1979, N0 2,
34-53. ., . . oian re1a1xns -mT 1ne a1xan nanons aer
1683. - a1xanTxa, 1, 1974, 7-55. 188B1, . 3. ewrae rwr enn1is
Braxens \i 17.
1anrnwnzer1. esazen, 1956. XI, 126 p. B, . I. e wnwscne 8(;az1
awzei a1xan. - 801,
8, 1968, 72-83. B, . 01e 8cn1acB1en yon |copo wnz XVaia. res1aw,
1882. 68 p. B, . ne w1anan 81a1e i ez1eya1 aorapny
/91n - 151n ceTwry ./. - , 6, 1973, 37-54. B, . \es1 1acx 8ea
coas1 pos i Te 1a1e 1zz1e
es /14T - 16T cenTnes/ s1ez on nawnca1 cnas. -
, 5, 1970, 241-272. 11, .-1. 2wr 1ern1ona1en er\ya11wnseezerwn
zes siaiscnen exnes, Trei n1s1enwn@ wnz Trei
iwss aw ce acno1es1aa1en. - 1n: 1xnoene$e w.
8ma15Bc1wn i 8nno$1ewropa. ien, 1974, 52-
61. B, . ons1an1yn os1enecx1 \y TeraTrre w1arsx1e] 1
serBsx1e). raxo\y, 1950. 128 p. 1T2, B. 01e er1enwnen zes ms yon
1zi 1yan
8raarir rw zen osiaiscnen errscBern. - , 1971,
N0 3, 121-124. BB, V. Be pa1narcne z'cnnza 1nanase II e! ezHse
roiaie. - axaia, 8, 1945, 3-65. B8B, . 8wr 1a parapaon zes iarcnanzs
ze 1a
einsw1e a1xar^we an coiierce ayec 1a a1ac1ne e!
1a ransy1yaie zans 1a preriere ioTe zw X1e s1ec1e.
- 8, 13, 1975, N0 3, 367-378 , . 1s1anBw1 zans 1a seconze ioTe zw
Xe s1ec1e.
ans, 1962. XI, 734 p. T181, . wmr zes nonons ze azTon, znnoyaon
e1 ze ena1ssance zans 1a peimre zw 8wz-s1 ewropeen
an X-X1X wecxs.- 8, 14, 1976, N0 1, 67-77. BT, V. e expxaon
eoza1 zans 1es 1erres ze
popw1a1xn Bw1are sows 1a zoiia1xn Truwe awx Xe
e1 X1e smcxs. - , 1, 1960, 145-170. 11, V. e 1a poTnwe i1enewre ze
anoie! II ze
onuweraT. - 8, 5-6, 1967, 253-268. T1, V. 8wr 1e caracnre ze Uiar
ooiane. -
8, 9, 1959, N0 1, 55-61. 11, V. e1 8. . 8wr e1a1 zw
sys1eie
zes iars zes Xe - XTe s. 8., 1968. 272 p. 1, 8. on 82eeez1n wnz onya
B1s arna i 1aBre 1444.
- , 1976, N0 1, 75-92.
, . 01e 012ya /ops1ewer/ 1rn sian1scBen e1cB ix Besonzerer
erncBs1c1wn yon w1anen. Be1p-
21. 1942. XII, 55 p.; na +nr. es.: oronosnwni zan+x s cmancxaia wmnepwn c
ornez na +nrapwn.
, 1945/1946, | 1, 18-33. 0'0880, . aBxaw enera1 ze ipw-e noian.
ar18,
1787/1790. B!, . sian11 1ipara1or1wwnza zerBenz es,xaB .
1s1anBw1, 1967. XXIII, 175 p. 088, . escmce zes yrannrascnen
81aa1es. 3.
zwrcBearB. w. nncBen, 1963. XXXI, 514 p.; 1.
w. 1940; 2. yerBess. w. 1952; na anrn. es.:
Tsory oTe yraTxe 81a1e. 2. ez. xorz, 1968; 1.
ez. xorz, 1956; na p. es.: wsn-e ze 1a1 yran-
Un. ans, 1969. BB, . maco z'ncona a 1a croc1a1a con1ro 1 wrc. -
8, 20, 1937. BB, . 1211a 1 ara oianeasca i anw1 1644 /re1a1are 1^
ezxa a 1m axsx/. - 81, 8, 1975, 219-227. 18w, .. e1 .
80. B^ipniene en
owian1e e1 1es w1ares ze rasoy an X1e s1ec1e.
, 7, 1968, N0 1,96-99. T, .. e1 N. w Ba paxpawon zes
owia1nes a 1a Ba1aTe ze arna /1444/. - , 4,
1965, N0 2,221-231. , 8. 2wr rae zer anze1sBe21eBwnen r\y18cBen zen
w1anscnen wnz zen rwian1scBen Banzern 1i XVII.
1aBrnwnze. - , 1975, N0 1, 103-114. B, 8. ' x^oi! io
owxa ion ep apoX
oV^apa yxx ir\\> ayXewepcooi) icoV saXxaV^X(oV Xa<oy (1603-1625).
seo-o-aXc+xrs 1966. 290 p. B, 8. Bes pr111ees zw
a1narca1
ecwien1uwe /oiiwnaw1e reczwe Bozoxe/
zans rrumre oian. ans, 1924. B1B1, . wrsprwn wnz esen zer
,naBenxse" 1i
siamscBen emB. nncnen, 1963. X, 139 p. 8B, V. Ba er o1re e! son
Hwora1 a epo^we ze 1a
zoiia1xn owoiane swr 1es 1erres Bw1ares. /8^w^38e
B^8^;o^^^we e1 econoi1zwe/. ~ , 1975, N0 3,
79-94. , . 2wr rae zes niwsses zer ^necscnen
B11era1wr i w1ar1en zes 16. B1s 18. 1anrnwnzer18. -
28, 12, 1967, N0 4, 457-466. .]u[8, 8.. 01yre eie 18rae1 e1oraia. . 1.
e1 y1y,
1930. 088, 8.. Ts1o1re zes 18rae1e8 ze wrnme /wrnw1e,
onr1e, 8erB1e, w1ane, osn1e, 1Ban1e e1 rece/ e1
ze 1'neT - 8yne, axsBne, 1p1e e1c. . 4. 8., 1934. 820, IV. w1anscBe
scnaseescTcnwr. ern e1c,
1929. IX, 294 p. 8r4, . . a1xan emnsw1a ca 500 ca 1530. wrope anz
Beyan! 1 1ne 1zz1e es anz 1e ena18sance. Bon-
zon, 1974. 412 p. 88, . w1ana. coiieT. - aTamTca, 1, 1974,
68-74.
+m ciaiwnia na . . arpa!. oian re1aon8 |1(B Te a1xan na(xn8 aner 1683.
80B081, . per^w swr eyo1wwn ze ceaies yTes p1ws 1ipor1an1es ze 1a parne
ier1z1ona1e zes a1xans an Xe e1 an X1e smcxs. - 18, 12, 1974, N0 1, 81-
89.
80B081, . Be zeyexppeien! ze ^we1^we8 yTes zans 1e 8wz zes a1xans awx Xe
e1 X1e 31ec1es. - a1c, 1 , 1970, 81-106.
8188, I. e acnyxe zes assoc1a1;xn8 coiierc1a1es
ne aw$e /wBroymx/ zans 1es 1erres w1are8 awx Xe e1 X1e sxcBs. - ,
1974, N0 2, 90-104.
8188, I. Be coiierce aw8ai en18ae coiie wn ac1ewr zw zeyexppeien!
econori^we ze8 rexn8 w1ares 8ows 1a zoiianon woiane /Xe - X1e 8./. - ax,
6, 1975, 99-110.
8185, I. Bes re1a1xn8 coiierc1a1es en!re wBroyix e1 1es resxns Bw1are8
8ows 1a zorina1xn ooiane /Xe - X1e 8./. - , 7, 1975, 101-132.
8188, .1. Be reseaw rowner en1re zna^we e11a er cwre c1ans 1e cazre
zes ecBarmes coiierc1awx c1es 1ern1o1re8 Bw1are8 awx Xe - X1e smcxs. - , 9,
1979, 151-172.
8188, 3. 8wr 1e proeie ze 1a p1ace e1 zw r61e reseryes awx w1ares zans
1e coiierce a^wsai /Xe - X1e 8./. - , 8, 1978, 141-157.
B, . ^an^. nx 12wcayai'w 1oxa1ne y1as11 w naswn reiHaia ra yrueie
Traxa. 8ara]eyo, 1965. 278 p.
8B8, . 01e n1\y1cx1wn zer e81ewerwn zwrcx ce 'yanr-1 cyanye
wnz ce nxaT' rye 1i siaiscnen emx \yaxrenz ces 17.
wnz 18. 1arBwnc1er18. - 80, 27, 1968, 89-130.
8, .. 8ow1Bea81ern wrope wnzer Toian rw1e, 1354-1804. eaTe e1c, 1977.
365 p.
8I>8, N. Be coiierce ze axpwe an XTe me-cx. ans, 1956. 430 p.
T08, .-. 01e wBewne (ee w^anscBen a1narcBa18 yon rrnoyo. - 8(, 4,
1963, N0 1, 67-82.
-21, V. 1s1anw1 a 1a ^ncrnon c1e8 cwwres Ba1xan^^we8,
iezxerraneennes, 81aye8 e1 onen(a1e8, X1e - X1Xe 8. - T, 13, 1974, 571-576.
-21, V. Bne iaiesirxn c!e sozae cw1Tre11e panm 1es popw1a1xn8 c1w
8wz-es1 a1xainwe an Xe 8xc1e. - 1n: 81rwcTre $oaa1e e1 nie1oppe-ien1 cwwre1
ne& yTes 8wn-e$1 ewropeenne$ e1 annazwes. wcare81, 1975, 225-230.
B, . e1 Bo1ar xere8xeze1rrw 1arsasa x1axsaa1 rzeryen a XVIII
82arazan. wzapes1, 1965.
B, . B181e zes cBaes ze pnyee8 oc1royees awx Xe - XIX e 88. awx
coipames coiierc1a1e8 c!e w1ares c1e proyec zans 1a pric1paw1e ze .owiame
en ransy1yame e1 an anar. -, 1976, N0 4, 64-78.
18, . Ter zas ysrei zer BeBen i zen io81ei18cBen 81aa1en
e80nc1er8 1i siamscBen 81aa1e. Be1p21, 1871.
, N. e* V. 8B. Be zeyexppeieT 8oaa1-econorrmwe e1 cwwre c!e 1a
yTe Bw1are Uw Xe an X1Xe 81ec1e. Ba yTe Bw1are ayan! e1 1iiez1a1eien1 apres
1a con^we(;e. opw1a1xn, prozwcnon, coiierce. -
394
I
1n: 81rwcTre soaa1e e( neye1oppeien1 cw11wre1 ne$ pTex
8wn-es1 ewropeennes e1 ananuwe+. wcaresw 1975,
92-128. T, N. 8wr ^we1^we8 aspec18 c!w pa88ae c!w eonasie
an caprasie Uans 1es 1ern1o1re8 Ba1xan^^we8 ze i-
p1re oian. - 5, 1, 1963, N0 1-2, 103-136. , N. Ba yTe a1xaizwe
8ow8 1es noians /Xe -
X1Xe 81ec1e/. 16 eTnes en r. e1 en an1.1960-1974.
Boncxn, 1977. 324 p. 1, I. razra ra 181oryw poxre1a na a1xanw pro^y Traxa
x^ei XVI w pocerxoi XVII yexa. eorac1, 1933. ^2^Nz8I^I, I. . siann 1ann1.
1.2. nxara, 1961. XXI,
639 p. BBB, . . Tsry o nessaxix.
Be88axmx1, 1972. BBB, .. eo: i \e81ern acenoia 1444-
1449. - 5(, 9, 1968, 375-380. BBB, . . raxn coiiwns nw Ueyexppeien!
econoi^^we e! 8oc1a1 c!es pewpxs Ba1xan^^we8 e1 Uw 8wc1-
e8{ ewropeen a epo^we ooiane. - 81, 16, 1975, N0
1, 154-175. 81, . ar1ox81 w ]w08xyen8x1i reiHai1 poc! (wrsxoi
y1ac1a1noi. 8a^a^eV0, 1967. 287 p. , . Bes a8801a1xn8 coiierc1a1e8 Ue8
BaBan18 ze
wroymx zans 1es 1erre8 Bw1are8 zwrarH 1e8 X1e -
Xe sxcxs /81rwcTre e1 oran18a11on/. - , 9,
1979, 173-186. 8BT1, . o]yoc1ia, 8rBua 1 axezonua poz Trsxoi
y1a81w w zrwzo] poxyie XVII yexa - pr1reza, zrwnyo
1 narozi poxre!. NoV^ az, 1960. 212 p. VI^^IN-N^088I, . oTnBwon a
1'eTze zes
re1a1xn8 z1pxia1nnwes e1 coiierc1a1e8 en1re en1se e1
1a oe oiane an X1e 8xc1e. - 80, 28, 1969,13-
47. B, . )x ineren ws\1rxwn8en zer wse1nanzerse1-
rwnz 081errexns ix zen sianen. 80, 36, 1977,
13-34. |8, 8. Be ecne o ez1eya1 eemsi 1n 81a 1nor
anz 1ne rocess o 181ai18a11on roi Te 1eyen1B
{BroweB e eeiB en1wry. erxexy, 1957. 532 p. |8, 8. 1s1zor 1aBas anz
(Be wrxsB eysrie. - 8p,
31, 1956,433-443. \1T, . 01e eBw e1ner rossiacn! - ce sianen
/1300-1481/. ern, 1966. 360 p. X1, . ne 1se o 1Be oian ipie.
Bonzon, 1938.
VII, 54 p. 2T18^ ]./. e8cB1cB1e ze8 sian18cBen acBes i
wropa. z. 1-7. aiBwr, 1840, oTa, 1854-1863.
epr. ari81az1, 1963.
T
H*

nrenos, . i. ipanwuw
ws wci. ciapo+nr. nwi.

anx

s
snr.-repm.oin. w sp+sxw
snr.-pym. sp+sxw w oin.
+nr.-ynr. xyni. ssawmooin. +nrapwn 1000 r.

ueci na . oces
p

ozau ap. mysen own

pxeonorwn. own nrenos, . i. ipanwuw ws wciopwnia na ciapo+nrapcxaia
nwiepaiypa. , 1974
pxws sa nocenwmnw npoyusanwn. own anxancxo eswxosnanwe. own
+nrapcxw eswx. own anxancxwe wccnezosanwn. ocxsa
+nrapcxa wciopwuecxa wnwoiexa. own +nrapcxa myswxa. own +nrapcxw
npernez. own +nrapcxa cwpxa. own wnwoiexa nasnncxa eceza. own
+nrapo-repmancxw oinomenwn w sp+sxw. scnezsanwn w maiepwanw. . 2. , 1974
+nrapo-pym+ncxw sp+sxw w oinomenwn npes sexoseie. . 1. , 1965
+nrapo-ynrapcxw xyniypnw ssawmooinomenwn. .,1980 +nrapwn 1000 rozwnw. 927-
1927.-. 1. , 1930 exose. own ueci na axaz. wmwi+p oces.
scnezsanwn no cnyuan 70 rozwnw oi po+zenweio my. , 1974 wsaniwncxwn
spemennwx. enwnrpaz
oennowciopwuecxw copnwx. own
ozau na apoznwn mysen s own. , 1923
oci. wcioun. wci. nap. ro-oci. w Henip. spo-
1
anzes, Xp. pon. +nr. s+spa+zane
-.
-. -. X
-x.
-.

I-x.
ociounsm wciounwxw no wciopww napozos ro oc iounon w Henipansnon s-
ponss . 1-3. ., 1964-1974 anzes, Xp. ponemw na +nrapcxoio
s+spa+zane. pyzose s+pxy omeciseno-wxonomwuecxoio passwiwe na +nrapwn oi
cpezaia na XVII zo 70-ie rozwnw na XIX s. , 1976 ozwmnwx na wcmeio
yuwnwme sa cionancxw w couwannw nayxw apna ozwmnwx na yxosnaia axazemwn
,s. nwmeni xpwzcxw". own nacnwx inorpacxor my-se^a y eorpazy. eorpaz
nacnwx eman>cxor myse^a y apa]esy. . cep. apa^eso ozwmn>ax ciopwcxor zpy-
misa oene w Xepueroswne. apa^eso
nacnwx na nciwiyioi sa nauwonanna wciopw)a xo-me
ozwmnwx na mysewie oi esepna +nrapwn. own ozwmnwx na apoznaia
wnwoiexa s noszws. noszws
ozwmnwx na apoznwn mysen. own
ozwmnwx na mecisenaia xyniypno-npocseina opranwsauwn na espewie s . own
ozwmnwx na pasno-exo-nomcxwoi axyniei so xo-rye. xome
ozwmnwx na noszwscxaia napozna wnwoiexa w
* wnworpawnia w npw ene+xwie.

w
w
oo s w
c
x

wnexos, . s wci. snr. nwi.

s.-einorp. wscn. s namei

i. omancxw
I
T

396
T H
mysen. noszws ozwmnwx na owncxwn ynwsepcwiei. orocnoscxw
axyniei. own nacnwx pncxor yuenor zpymisa. eorpaz ozwmnwx na
owncxwn ynwsepcwiei. ciopwuecxw axyniei. own ozwmnwx na owncxwn
ynwsepcwiei. ciopwxo-w-nonorwuecxw axyniei. own
ozwmnwx na owncxwn ynwsepcwiei. wuwanen oizen. own
ozwmnwx na owncxwn ynwsepcwiei. Iaxyniei no sanaznw wnonorww. own ozwmnwx
na owncxwn ynwsepcwiei. Iwnococxo-wciopwuecxw axyniei. own
ozwmnwx na owncxwn ynwsepcwiei. Iaxyniei cnasnncxw wnonorww. own
ozwmnwx na owncxwn ynwsepcwiei. pwzwuecxw axyniei. own oxymeniw
sa +nrapcxaia wciopwn. . 3. oxymeniw ws iypcxwie z+p+asnw apxwsw. /1564-
1908/. . 1. /1564 -1872/. , 1940 wnexos, . s wciopwnia na +nrapcxaia
nwiepaiypa. , 1969
yxosna xyniypa. own swxosezcxo-einorpacxw wscnezsanwn s namei na axaz.
ionn omancxw. , 1960
swx w nwiepaiypa. own Iypnan wnwciepcisa napoznoio npocsemenwn. . opnwx
sa zpymisene na-yxe aiwue cpncxe. osw az
opnwx sa wciopw^y, ]eswx w xn>w+esnoci cpncxor napoza. eorpaz ciopwxa.
xon]'e sseciwn na pxeonorwuecxwn wnciwiyi. own sseciwn na +nrapcxoio
apxeonorwuecxo zpy+eciso. own
sseciwn na +nrapcxwn apxeonorwuecxw wnciwiyi. own
sseciwn na +nrapcxoio reorpacxo zpy+eciso. own
sseciwn na +nrapcxoio
wciopwuecxo zpy+eciso. o-
wn
H sseciwn. +nrapcxa nai-
pwapmwn. H+pxosnowciopw-
uecxw w apxwsen wnciwiyi.
Henipanen u+pxosen wcio-
pwxoapxeonorwuecxw mysen.
own
sseciwn na apnencxoio
apxeonorwuecxo zpy+eciso.
apna
sseciwn na oennowcio-
pwuecxoio nayuno zpy+ec-
iso. own
n ciopmcxw rnacnwx. eo-
rpaz
sseciwn na z+p+asnwie ap-
xwsw. own
," sseciwn na +p+asnaia
wnwoiexa ,acwn ona-
pos". own
sseciwn na inorpacxwn
wnciwiyi c mysen. own
s wci. i+proswnia snr. s wciopwnia na i+proswn-
semw X-X1X s. ia s +nrapcxwie semw
X-XX s. , 1978
scn. s ueci . pwnos scnezsanwn s ueci na a-
pwn pwnos. , 1960
sseciwn na nciwiyia sa
+nrapcxw eswx. own
sseciwn na nciwiyia sa
+nrapcxa wciopwn. own
sseciwn na nciwiyia sa
+nrapcxa nwiepaiypa. o-
wn
sseciwn na nciwiyia sa
rpazoyciponciso w apxwiex-
iypa. own
sseciwn na ciopwuecxo-
io zpy+eciso. own
sseciwn na nciwiyia sa
wciopwn. own
s sseciwn na nciwiyia sa
wsopaswiennw wsxycisa.
own
sseciwn na nciwiyia sa
nwiepaiypa. own
ys sseciwn na nciwiyia sa
myswxa. own
sseciwn na nciwiyia sa
npasnw nayxw. own
I sseciwn na nciwiyia no
wnocown. own
xon. +nrapwn xonomwxaia na +nrapwn.
. 1. , 1969
xonw anx. xonw na anxanwie. ,
1966
sseciwn na ayunwn ap-
xws . own
,T" sseciwn na apoznaia w-
nwoiexa ,wpwn w eio-
zwn". own

wnm-s.
wnm-m.
wowm-si.
wox
wom-si.
wn
w
wu /c
wcenxos, . poyxw w ouep-iw ciaposnr. nwi.
omnn. nayu. opyz+. exc-nez.
I onrp. . own, 1970
IV onrp. cnas. reorp. w ei-norp. own, 1936. .
paixa wci. snr. apxwi.

nm m

25 e+zynap. xonrp. soc-ioxosezos. ocxsa, 1960. p.

wies, U. ci. ciyzww
x

r
sseciwn na apoznwn einorpacxw mysen. own sseciwn na auwonannwn
wciopwuecxw mysen. own sseciwn na apoznwn mysen apna
sseciwn na apoznwn mysen Tymen
sseciwn na xp++nwn wciopwuecxw mysen enwxo +pnoso
ciopwn w ocnosw na xomynwsma. own sseciwn na xp++nwn mysen enwxo +pnoso
ciopwuecxw npernez. own
sseciwn na cemwnapwie npw ciopwxo-wnonorw-uecxwn axyniei na owncxwn
ynwsepcwiei. own sseciwn na paxwncxwn na yuen wnciwiyi. own ciopw^cxw
uaconwc. eo-rpaz
iy+na pma
wcenxos, . poyxw w ouep-iw no ciapo+nrapcxa nwiepaiypa. , 1956 omnnexcna
nayuna o pyz+ancxa excnezwuwn npes 1954 r. oxnazw w maiepwanw. ,
1956 I onrpec na +nrapcxoio wciopwuecxo zpy+eciso. own, 1970. . 1. , 1972
IV onrpec na cnasnncxwie reorpaw w einorpaw s own, 1936. opnwx. ,
1938
paixa wciopwn na +nrapcxaia apxwiexiypa. , 1965 paixwe coomenwn nciwiyia
cnasnnosezenwn. ocxsa
wiepaiypna wciopwn. own
wiepaiypna mwc+n. own wnano. own yse.)cxw rnacnwx na cio-pwcxwoi myse]
na axezonxa. xome
25 e+zynapoznsm xon-rpecc socioxosezos. ocxsa, 1960. pyzw. . 13. ., 1962-
1963 wies, U. ciopwuecxw ciyzww. , 1955
axezoncxw npernez. own
ysew w nameinwuw na xyniypaia. own opcxw crosop. apna
yiauwes, . sp. npo-wss.
eixanosa-oiesa, . snp. ciaposnr. nwi.
s

om. wci. zwcuwnnwnw

pon. snr. onxnop
n

ozon. c.
omancxa, Hs. snp. snr. nap. isopueciso
. . . naiapcxw
. . . wxos
. 100-r. asepaia 1835 r.

e
ep n
nas. paiciso
nas. c. nasnncxwn c. os n

iaposnr. nwi.
I
yiauwes, . spanw npowssezenwn. 2 i. . 12. , 1973
eixanosa-oiesa, . +npocw na ciapo+nrapcxaia nwiepaiypa. , 1966
ponemw na wsxycisoio. own
ponemw na xyniypaia. own
omomnw wciopwuecxw zwcuwnnwnw. . 1. , 1979 ponemw na +nrapcxwn
onxnop. 1. , 1972 epwozwuecxo cnwcanwe na +nrapcxoio xnw+osno zpy+eciso.
own ozwna. own ozoncxw copnwx. 14. , 1965-1972
omancxa, Hs. +npocw na +nrapcxoio napozno isopueciso. , 1974 opnwx . .
naiapcxw. , 1925
opnwx s ueci na axaz. wxona . wxos no cnyuan ocemzeceirozwmnwnaia my. ,
1959
opnwx no cnyuan cioro-zwmnwnaia na asepaia oi 1835 r. , 1935 opnwx na
+nrapcxaia axazemwn na nayxwie. own nwcanwe na +nrapcxoio wxonomwuecxo
zpy+eciso. own
opnwx sa napoznw ymoisopenwn, nayxa w wxnw+nw-na. own seinwna. own
oseicxoe socioxosezenwe. ocxsa
epzwxa. own nasnncxa eceza. own nasnncxo paiciso. , 1945
nasnncxwn copnwx. ., 1947
nasnncxwn copnwx. ., 1876
oseicxoe cnasnnosezenwe. ocxsa
nwcanwe na +nrapcxaia axazemwn na nayxwie. own
nomenwx pncxe . axaze-mme. eorpaz
iapo+nrapcxa nwiepaiypa. scnezsanwn w maiepwanw. n. 1-6. , 1971-1980
nasnncxa wnonorwn. own
," " - . ," I
izwmn onz

onuesa, . pon. ciapaia snr. myswxa

ys
1100 r. cnas. nwem. 863-1963
. c. onpwsmwua . c. nas. eceza
ro-oci. spona s snoxy eozanwsma
8

05
398
T H
pyzose na wcmwn wxonomwuecxw wnciwiyi ,. apxc". own pyzose na wcmwn
wxonomwuecxw wnciwiyi ,. naroes". apna
pyzose na wcmwn nezarorwuecxw wnciwiyi enwxo +pnoso
pyzose na enwxoi+pnoscxwn ynwsepcwiei ,wpwn w eiozwn". own ypcxw
zoxymeniw sa neiopnaia na maxezoncxwoi napoz. epma npsa. . 13. xome,
1963-1969 ypcxw zoxymeniw sa wciepwxaia na maxezoncxwoi napoz. nmwpen nonwcen
ze-iep | 4 /1467-1468/. xo-rye, 1971
ypcxw wssopw sa a]zyi-cisoio w apamwcisoio so axezonxa. 13. xome, 1961-1973
ypcxw wssopw sa +nrapcxaia wciopwn. own pyzm izena zpesnepyc-cxon
nwiepaiypw. ocxsa onuesa, . ponemw na ciapaia +nrapcxa myswxa. , 1975
uenwe sanwcxw nciwiyia socioxosezenwn. ocxsa uenwe sanwcxw nciwiyia
cnasnnosezenwn. ocxsa uenwe sanwcxw enwn-rpazcxoro rocyzapcisenno-ro
ynwsepcwieia wm. . . Izanosa. enwnrpaz xpamcsxe myswxosnas-ciso. ms
Xwnnza w cio rozwnw cnasnncxa nwcmenoci. 863 1963. opnwx s ueci na wpwn w
eiozwn. , 1963 wneen copnwx onpwsmwua. 1837-1937. . 1. , 1926
wneen copnwx nasnncxa eceza. 1880-1895. , 1895
ro-ociounan spona s snoxy eozanwsma. es. zo-xn. wmwnes, cwmnoswyma 1973 r.
wmwnes, 1973. nnaxs. conormes, 801e1e8, c1msa1xns. ans c1a n181onae
arwwi. w-zapes!;
rcmy onen(a1i. raBa c1a onen1aa cazeriae sa-enc1arwi nwnancae. wnapes!
aoo
8
amiceo
T
a1c a1xanBnxa
1 e11e1en
51 51
w1
ex
z

r 1
oxsn
-2.-8.
XI 1n(. Byr. omr. nncen, 1958
1s T
T
T1
T5

mim
rcmy wr snrrexscne e-
scmce. 'en
rcmy wr sxmscne Bo-
1o1e. er1i
nxara 1)iyersxe81 ye
ann-oraya axw11e81 er-
en. nxara
wenn c!e ssowawon i1er-
nawona1 ceTcxs o!w swz-es!
ewropeen. wcwresw'
axamca. eorac1
a1xais(1'xa. ccas10na1 pa-
pers m 8owrn-eas1 wropean
sTces. nn rBor, c.
y2annnoBw1anca. 8ona
w1e11nw1 orm81e1 181once a
oiaie1. wcwresw
e11e1en nrx 1an xwrwiw.
nxara
w1anan n1s1onca1 rey1e\y.
oa
w11e1i c!e 1a 8ecnon Tno-
^we Ue canerie ow-
iaie. wcwre8n'
yran11nos1ayxa. rana
a1xan sTmes. essaxrax
w1ana. 118ra m cwxwra.
oia
1wc1es a1xamzwes. 8oa
Tcxs Ba1xamnwes 1cBeco-
51oVa^we8. rana
as1 wropean zwar!er1y.
oxracx
Tnes sT^wes. 8ona
ron. \ar8ra\ya
1wc1e8 m^wes
ox1a1 orxny. wnapes!
zwrrmie 1Bano1o]1xe.
nsie
ocTmax 181or18xo nrwsya
osne 1 erreoyie. 8ara]eyo
asix 2eia1sxo iwre]a w
8ara]eyw. N. 8er. 8ara]eyo
XI 1n1erna1xna1er yran-
nm81en om>res8. nncnen,
1958. x1en. nncBen, 1960.
er ai. ern
181anBw1 niyers11;e81 c1eB1ya1
axw11es1 ann er181.1s1an-
Bw1
1s1anBw1 myersxe81 wxwx
axwxes1 eciwass 1s1anBw1
1s1anBw1 iyersxe81 1xnsa1
axwxes1 eciwaw. 1s1anBw1
1owrna1 s1aw^we. ans
,1owrna1 o 1ne econoric anc!
soc1a1 TsTry o ie nen1.
Been
x1e]1wnen cxs ..nes-
arcys. \1en
T:ewnen rwr osian18cBen
e8cB1cB1e. \1en
e1eBBw1er eciwas!
os zo
08
8
1
8
8T

8
21':

81 80
8
neTasnscne Bxera1wrre1-
Tn. ern
81erre1crn8cne s^nee. 88
\\en
xorc! 81ayomc papers. N.3.
xorc! 8\
a1aeow1anca. 8ona
nx21 ra onen1a1nw Toxuw 81
1151oruw ]w08xyen8x1B naro-
<3a poc! (.wrsxoi y1ac!ayioi.
8a^eyo 801
eywe cxs enzcxs 1s1anw^we8.
ans 8p
eywe cxs eTnes 8wc1-s1 8V
wropeennes. wcwresn
eywe ze 1a acwxe zes
51ence8 econo1mwes (1e 81
Tiyersnx c1s1anw1 8(
eywe cn18[01re ecc1es1asr+]we. 81
Bowyai 811
eywe cTsxxe econorr^we
ei. 80c1a1e. ans
ac1 1w808xyen8xe axazeine
rnanosn 1 wrineTosn. 2areB
ocrix onen1a8(;yc2ny.
Tarsraioa nr
eywe rowiaie csB+e.
wcwre^n romo
oianosxyxa. wcwresn
81wca e1 ac1a oneTaa.
wcwresn 28
Tces i (e econormc s-
1ory o Te T1e asr. Boncxn
81wca iw81cox1ca cane-riae saennarwi Bwnancae. wnapes!
81wca 1 ia1ena c!o n181orn \yo|sxo\ysc1. \arsra\ya 81wcT 81 ia1ena1e c!e
1s1one ieTe. wcwresn 8n<1o81-or8cBwnen. nncnen 8nnos1ewropa 1aBrBwcn. nn-
cnen
8pecw1wi. aiBnc1e, ass. 8Bormx prac1 osoncxe axwy rnemxe 1yer811y. rno
81anne. 2areB 81wca a1aica. "rane r.wca axaica. 8oi 51wca aixa. ans
rayawx e1 eio1res. enrre c1e recBercBe cn1sr.o1re e1 c1yTsanon
yxannnes. an8 anB-1 siai ncwiem eciwasx 1s1anBw1 wrx1ya1 ecrnwass
1s1anBw1 anB ye81x1an. nxara Xexscwn: c1er ew1scBen oren1ancU8cen
ese-scBa. Be1p21
2exscnnn: wr 81a\15Ux. ern
T X
I
00

yswxanno-onxnopen ap- xws na nciwiyia sa myswxa -
apozna wnwoiexa ,w- X pwn w eiozwn" pwen- IV
iancxw oizen B1 apozna wnwoiexa ,wpwn
^ w eiozwn"izen +xonwcw
rcrnyes c1w msrxe cxs -a1res erianeres. ans xBezwe anonax. ans
ew1sces 2enrxa1arcrwy ne$arcrny. \1en Bancxsarcrny. nsBmcx s1errexrn5ce
anona1cnB-oTex. \xn

siopw:
, , , X , H ,
, U , -, X U, U
H, IX, , T, I ,
, , , T, U ,
, H
euenseniw:
T , ,
I
ezaxuwonna xonerwn:
X /oir. pezaxiop/, H
, X U, H
ezaxiop na nayunwn anapai, wnworpawnia w noxasanuwie
+ciaswienw na xpononorwuecxaia ianwua: X , X U,
H
+ciaswien na wnworpawnia
+ciaswien na noxasanuwie U
oncyniani no wciopwxo-reorpacxwie wmena 0-
Xyzo+nwuw-oopmwienw: , H
pezcezaien na xomwcwnia no wnxcipwpaneio
nxcipaiopw: , , H
ozop na wnxcipauwwie: X , I , H , X
, , X U, X U, ,
, H
,I" c oiorpa IH; , X I,
U, X , , -
IV
+pxy ono+xaia: pxanren aspawn wxona oi uepxsaia
,s. ei+p w asen" s+s enwxo +pnoso /XIVXV s./

/oi XV zo nauanoio
na XT s./
, , , , ,
-, U XIU,
ysennw excnonaiw w wnxcipauww npezociaswxa wnwciepcisoio na s+nmnwie paoiw,
omwiei+i sa xyniypa, auwonannwni wciopwuecxw mysen, auwonannwni
apxeonorwuecxw mysen, auwonannwni soennowciopwuecxw mysen, auwonannwni mysen
,wncxw manaciwp", auwonannwni einorpacxw mysen x+m , auwonannwni u+pxosen
wciopwxo-apxeono-rwuecxw mysen s own, oxp++nwie wciopwuecxw mysew s+s apna,
enwxo +pnoso w Tymen, myseni ,py+a na napozwie oi 1444 r." s+s apna,
inorpacxwni mysen s epxoswua, auwonannaia xyzo+ecisena ranepwn, apoznaia
wnwoiexa ,wpwn w eiozwn", xaxio w auwonannwni mysen s yzanema, pancxwni
mysen s mciepzam, +p+asnaia nynwuna wnwoiexa ,. . aniwxos-Tuezpwn" s
enwnrpaz, auwonannaia wnwoiexa s+s wena, wnwoiexaia na pwiancxwn mysen s
onzon, aiwxancxaia anocio-nwuecxa wnwoiexa, auwonannaia wnwoiexa s apw+,
nwsepcwieicxaia wnwoiexa s ncana /Tseuwn/, ciopwuecxwni apxws na X+psaicxo
s arpe, pancxwni apxws na apoxo
+szymnw cnwmxw I XU c+c c+zencisweio na wnwciepcisoio na s+ipemnwie
paoiw w +nrapcxa rpa+zancxa aswauwn ,anxan"
oncyniani no nonesw wciopwuecxw oexiw -
apiw:
siop
nciwiyi no xapiorpawn pezaxiop -, no rpawuen npoexi na
, , H
, yn. xaz. . onues
ezaxiop Xyzo+ecisen pezaxiop exnwuecxw pezaxiopw:
, I
opexiop H X oniponen xopexiop I
onwrpawuecxo wsn+nnenwe ,anxan", yn. . . enwn, 113
Ioionaop U ; /p+xosozwien/
Hseiooizennne: , ; peiym: ,
; monia+ ; /p+xosozwien/
euai: , U, B U, ;
/p+xosozwien/
ozs+pswn ,wmwi+p naroes", yn. . . enwn, 47
8261. 10. V. 1983 r. I X
620x950 mm, I I 230x297 mm. X X 135
r/m2 oi 28 - . TI 18 , 452-55, 452-56, 452-57. I
4+2+1. I 50 000. . . 50,25.
58,30
28
9531474836 0618-53-83
Hena 18 nesa