BAB 3

KETURUNAN DAN VARIASI

 3.1 PEMBAHAGIAN SEL

Organisma unisel membiak secara belahan dedua, iaitu sel

induk membahagi dan membentuk dua sel anak. Sel yang
terhasil ini seterusnya membahagi lagi hingga ke akhir
hayatnya.

Organisma multisel pula berasal daripada dua gamet induk

(ovum dan sperma) yang bersenyawa dan membentuk zigot.
Zigot akan membahagi berulang-ulang kali sehinggalah
mencapai saiz tertentu.
 3.1.1 KROMOSOM, GEN dan DNA

Kromosom ialah struktur bebenang yang terdapat di dalam nukleus sel

tumbuhan dan sel haiwan.

Nukleus setiap sel organisma mengandungi beberapa pasang kromosom

yang sentiasa wujud secara berpasangan kecuali dan sel gamet.
Kromosom terbentuk daripada asid nukleik dan protein

Kromosom mengandungi bahan baka yang disebut gen. Manusia

mempunyai 23 pasang kromosom.

Gen merupakan unit DNA bahan baka untuk mengkodkan sifat-sifat

keturunan yang terlibat dalam proses pemindahan maklumat baka dari
satu genarasi ke satu generasi yang seterusnya.

Gen terdiri daripada asid deoksiribonukleik (DNA).

3.1.2 JENIS PEMBAHAGIAN SEL

Terdapat dua jenis pembahagian sel, iaitu

Mitosis
dan

Meiosis
 Mitosis
Mitosis ialah proses pembahagian sel
yang akan menambah bilangan sel
tetapi mengekalkan bilangan
kromosom selnya. Sel anak yang
terhasil melalui proses ini akan
mempunyai kandungan genetik yang
sama dengan sel induknya.
Tumbuhan proses
mitosis berlaku di
hujung akar dan di
hujung pucuk tetapi
tidak berlaku pada sel
pembiakan.
Haiwan pula berlaku pada semua sel soma tetapi
tidak berlaku pada sel pembiakan.
Mitosis berlaku dalam 4 fasa
 Kepentingan proses mitosis
• Membentuk sel-sel baru untuk proese pertumbuhan.

• Membentuk sel-sel baru untuk menggantikan sel-sel

atau tisu-tisu yang rosak atau mati.

• Membolehkan bahan baka dalam sel induk diturunkan

kepada sel anak. Proses ini memastikan bilangan
kromosom pada sel anak sama dengan bilangan
kromosom pada sel induk.

• Membolehkan pembiakan aseks dalam sesetengah

organisma seperti belahan dedua pada Amoeba dan
pembiakan vegetatif pada tumbuhan.
 Meiosis
Meiosis ialah proses pembahagian sel untuk menghasilkan
gamet dengan bilangan kromosomnya separuh daripada
sel induknya.

Meiosis berlaku dalam organ pembiakan sahaja. Testis

(lelaki) dan ovari (perempuan). Tumbuhan anter dan ovari.

Semasa meiosis bilangan kromosom sel induk berkurang

daripada diploid (2n) kepada haploid (n).

diploid (2n) = kromosom berpasangan

haploid (n) = mempunyai satu set tunggal kromosom

Meiosis berlaku dalam dua peringkat iaitu meiosis I dan

meiosis II. Setiap peringkat mempunyai empat fasa
Meiosis menyebabkan variasi genetik di kalangan
spesis kerana bilangan gamet yang terbentuk akan
menerima gabungan kromosom yang lain daripada
sel induknya .
Proses pindah silang menyebabkan pertukaran
bahan-bahan genetik antara kromatid.
Semasa pindah silang mengahasilkan gabungan
gen yang baru dalam gamet
Variasi = perbezaan kumpulan darah, warna anak
mata dll.
Meiosis I berlaku dalam 4 fasa
 Meiosis I
Proses penduaan, dua sel anak terbentuk
dengan bilangan kromosomnya separuh.

Meiosis II
Tanpa proses penduaan, kedua-dua sel anak
mebahagi sekali lagi untuk membentuk empat
gamet yang haploid.
 Kepentingan proses meiosis

• Memastikan bilangan kromosom adalah sama

diploid (2n) dalam zigot apabila nukleus sperma
bergabung dengan nukleus ovum dalam proses
persenyawaan.
• Gabungan kromosom yang berbeza dan pindah
silang yang berlaku menyebabkan variasi
berlaku dalam generasi yang seterusnya.
 Persamaan antara mitosis dan meiosis

1. Merupakan proses pembahagian sel

untuk membentuk sel-sel baru
2. Berlaku replikasi kromosom
3. Berlaku pembahagian sel
 Perbezaan antara mitosis dan meiosis

Mitosis Meiosis
Berlaku dalam sel soma Berlaku dalam organ pembiakan
(testis/ovari)

Untuk pembentukan sel gamet

Untuk pertumbuhan fizikal (sperma/ovum)

Menghasilkan 2 "sel anak" Menghasilkan 4 "sel anak"

setiap pembahagian

Tidak menyebabkan variasi Menyebabkan variasi

 3.2 PRINSIP DAN MEKANISME PEWARISAN SIFAT

Permulaan anda adalah dengan persenyawaan sel

telur dengan 46 kromosom iaitu 23 datangnya dari
bapa dan 23 lagi datang dari ibu.

Oleh itu anda mewarisi separuh dari sifat bapa dan

separuh sifat ibu. Kajian mengenai sifat-sifat
perwarisan dipanggil keturunan
 3.2.1 GEN DOMINAN dan GEN RESESIF

Pada abad ke-9, Gregor Mendel (1822-1884),

yang berasal dari Austria, merupakan saintis
pertama yang mengkaji kebakaan dan
perwarisan organisma secara sistematik.
Beliau mengkaji pewarisan sifat tumbuhan
kekacang seperti ketinggian pokok dan
warna-warna bunga.
Gamet yang terlibat dalam persenyawaan mengandungi
kromosom. Kromosom terdiri daripada molekul DNA.
Segemen tertentu dalam DNA terdiri daripada gen-gen. Gen
inilah yang bertanggungjawab terhadap trait-trait (sifat-
sifat).

Contoh sifat yang diperturunkan drp ibu bapa adalah spt

warna kulit, rambut, kumpulan darah dan ketinggian.

Gen yang wujud berpasangan dalam kromosom mengawal

sifat yang diwarisi drp induknya.

Terdapat dua jenis gen, iaitu gen dominan dan gen resesif
Gen dominan ialah gen yang dapat menunjukkan
sifat yang dikawalnya apabila berpasangan
dengan gen dominan atau gen resesif.
Sifat yang ditentukan oleh gen dominan disebut
sifat dominan.
Contoh : TT atau Tt

Gen resesif ialah gen yang hanya dapat

menunjukkan sifat yang dikawalnya apabila gen
berkenaan berpasangan dengan gen resesif
sahaja. Sifat yang ditentukan oleh gen resesif
disebut sifat resesif
Contoh : tt
Sifat manusia yang dikawal oleh gen dominan dan gen resesif

Sifat manusia yang dikawal Sifat manusia yang dikawal

oleh gen dominan oleh gen resesif
Tinggi Kerdil
Boleh menggulung lidah Tidak boleh mengulung lidah
Rambut keriting Rambut lurus
Rambut hitam Rambut perang
Cuping telinga bebas Cuping telingi bercantum
Mempunyai lesung pipit Tidak berlesung pipit
Kanan Kidal
Penglihatan normal Buta warna
Iris hitam @ perang Iris biru
Berpigmen pada kulit Albino (tiada pigmen pd kulit)
Bulu mata panjang Bulu mata pendek
 3.2.2 Mekanisme pewarisan sifat

Kajian mengenai satu sifat perwarisan seperti sifat ketinggian (tinggi atau
rendah) disebut pewarisan monohibrid.

Genotif merujuk kepada kandungan gen dalam suatu organisma

Fenotip merujuk kepada sifat-sifat fizikal yang dapat dilihat dalam suatu
organisma

Contoh : Jika seseorang yang tinggi mempunayi gen “TT”, dia dikatakan
mempunyai genotip TT dan menunjukkan fenotip tinggi.

Organisma dalam generasi filial pertama disebut hibrid. Hibrid

mempunyai gen dominan dan resesif, F1 iaitu baka tidak tulin.
 3.3 PENENTUAN SEKS DAN KEJADIAN KEMBAR
DALAM MANUSIA
3.3.1 Kromosom seks

Sel soma manusia mempunyai 23 pasang kromosom atau

46 kromosom.

Daripada 23 pasang kromosom itu, 22 pasang kromosom

merupakan autosom (kromosom somatik yg tidak
berperanan dalam penentuan seks) dan sepasang
kromosom seks.

Kromosom seks menentukan seks seseorang

 3.3.2 Mekanisime penentuan seks anak

Seks seseorang anak ditentukan oleh bapa kerana

bergantung pada jenis sperma yang mensenyawakan ovum.

Jika sperma yamg membawa kromosom X mensenyawakan

ovum, bayi perempuan dilahirkan

Jika sperma yamg membawa kromosom Y mensenyawakan

ovum, bayi lelaki dilahirkan.

Kebarangkalian untuk menlahirkan sesorang anak lelaki atau

seseorang anak perempuan adalah sama, iaitu 50:50.

Hal ini demikian kerana 50% drp sperma-sperma yg

dihasilkan membawa kromosom Y manakala 50% yang lain
membawa kromosom X.
 3.3.3 Kembar seiras dan kembar tak seiras

Dalam manusia, biasa satu ovum disenyawakan oleh satu

sperma untuk membentuk satu zigot yang akan berkembang
untuk satu embrio.

Kadangkala, lebih daripada satu embrio terhasil dalam satu

kehamilan.

Anak kembar merupakan dua orang anak yang dilahirkan

oleh seorang ibu dalam satu kehamilan dan pada waktu
yang hampir sama.

Terdapat dua jenis anak kembar, iaitu kembar seiras dan

kembar tak seiras.
Kembar seiras terjadi apabila satu ovum yang
tersenyawa membahagi dua untuk
membentuk dua zigot.
 Ciri-ciri kembar seiras

Oleh itu, kembar seiras akan mempunyai

kandungan genetik yang serupa kerana mereka
terhasil daripada satu ovum dan satu sperma yang
sama..
Kembar seiras akan mempunyai jantina yang
sama disamping menunjukkan sifat-sifat atau
ciri-ciri yang hampir sama dalam semua aspek.
Seorang wanita biasanya menghasilkan satu ovum dalam
satu kitaran haidnya. Namun begitu, sesetengah wanita
kadangkala menghasilkan dua ovum serentak.

Sekiranya kedua-dua ovum itu disenyawakan oleh dua

sperma yang berlainan, dua zigot dengan kandungan genitik
yang berlainan akan terbentuk, dan dua zigot itu akan
membentuk kembar tak seiras.

Kembar tak seiras adalah tidak serupa dari segi fizikal, dan
mungkin berjantina sama atau berlainan.
 Ciri-ciri kembar tak seiras

Kedua-dua embrio yang terbentuk membesar dalam

plasenta yang berlainan dalam uterus ibu.

Kandungan genetinya adalah berbeza kerana berasal drp

dua ovum dan dua sperma. Oleh itu kembar tak seiras
mempynyai rupa paras berbeza

Jantina kembar tak seiras mungkin sama atau berlainan.

Kembar tak seiras mungkin kedua-duanya perempuan atau
seorang lelaki dan seorang perempuan
 Kembar siam

Kadangkala pembahagian embrio adalah tidak lengkap,

maka anak kembar siam terbentuk

Anak kembar siam mungkin berkongsi organ yang tertentu

sperti otak, perut atau jantung. Mereka melekat antara satu
sama lain di bahagian kepala, abdomen, dada atau
punngung

Anak kembar siam dapat diasingkan melalui pembedahan

jika mereka tidak berkongsi organ yang penting seperti otak,
jantung peparu atau ginjal
 3.4 MUTASI

Mutasi ialah perubahan yang berlaku secara spontan

pada struktur gen atau struktur kromosom yang mungkin
mengakibatkan perubahan sifat sesuatu organisma.

Berlaku dalam sel soma atau dalam sel pembiakan (gamet).

Mutasi yang berlaku dalam sel soma akan menyebabkan

perubahan sifat dalam anak.

Sekiranya mutasi berlaku dalam sel pembiakan, kesan

mutasi ini akan diwarisi dari satu generasi ke satu generasi
yang lain.
3.4.1 Jenis dan kesan mutasi

Terdapat dua jenis mutasi, iaitu:

Mutasi gen

dan

Mutasi kromosom
 Mutasi gen
Tidak dapat dikesan di bawah mikroskop kerana mutasi ini
tidak melibatkan perubahan ketara pada bilang atau struktur
kromosom.

Melibatkan perubahan kimia dalam struktur gen atau

sebahagian molekul DNA sahaja.

Mengubah atau menghasilkan gen yang baru untuk

mengantikan gen yang normal.

Gen yang telah mengalami mutasi disebut mutan

Menyebabkan beberapa jenis penyakit baka, seperti albino,

anemia sel sabit, buta warna, dan hemofilia yang tidak
dapat diubati buat masa ini
 Penyakit baka yang disebabkan oleh mutasi gen

Jenis penyakit Penerangan ringkas

Albino berlaku apabila gen yang
mengawal warna kulit mengalami mutasi.
Kulit orang normal mempunyai pigmen
yang melindunginya drp sinaran
ultraungu yang berlebihan. Pesakit albino
pula gagal menghasilkan pigmen
Albinisme melanin pada kulit, rambut, dan biji
matanya. Ini menyebabkan pesakit albino
akan mempunyai kulit yang sangat putih,
berambut putih, dan mempunyai mata
berwarna mera jambu.
 Penyakit baka yang disebabkan oleh mutasi gen

Jenis penyakit Penerangan ringkas

Sejenis penyakit darah yang terdapat
pada orang kulit hitam di afrika dan
amerika syarikat. Mempunyai sel darah
berbentuk sabit kerana sel itu
mengandungi hemoglobin S (sejenis
Anemia sel hemoglobin abnormal). Molekul
sabit hemoglobin-S berkumpul apabila
menerima oksigen menyebabkan eritrosit
yang terbentuk sabit kurang cekap drp
segi pengangkutan oksigen
Penyakit baka yang disebabkan oleh mutasi gen

Jenis penyakit Penerangan ringkas

sejenis penyakit yang berkait dengan
kegagalan atau kelambatan proses
pembekuan darah. Ini disebabkan oleh
ketiadaan sejenis protein tertentu dalam
darah yang diperlukan untuk pembekuan.
Pesakit hemofilia terdedah kepada
Hemofilia keadaan bahaya ketika terluka kerana
luka akan terus berdarah atau mengambil
masa yang lama untuk berhenti darpada
berdarah.
 Penyakit baka yang disebabkan oleh mutasi gen

Jenis penyakit Penerangan ringkas

Tidak dapat membezakan antara warna
merah dengan hijau. Lebih kurang 8%
lelaki dan 0.4% perempuan menghidap
penyakit buta warna ini. Buta warna
disebabkan oleh kehadiran satu gen
resesif yang cacat menyebabkan
Buta warna kekurangan sel peka cahaya berwarna
merah dan hijau di dalam retina mereka
 Mutasi kromosom

Mutasi kromosom melibatkan perubahan dalam bilangan

kromosom atat urutan gen dalam suatu kromosom.

Kadangkala, sebahagian daripada kromosom mungkin

terpisah dan hilang, atau melekit pada kromosom yang lain.

Hal ini menyebabkan urutan pada kromosom berubah dan

berbeza daripada yang normal.

Mutasi kromosom boleh menyebabkan penyakit baka seperti

sindrom Down, sindrom Klinefelter dan sindrom Turne
 Sindrom Down
Penyakit baka ini disebabkan oleh kehadiran satu kromosom
tambahan pada kromosom ke-21 di dalam sel soma

Pemisahan kromosom yang tidak lengkap semasa meiosis

menyebabkan zigot mempunyai satu kromosom tambahan
iaitu jumlahnya 47.

Pesakit sindrom Down menunjukkan ciri-ciri seperti yang

berilut.
a) Mata sepet
b) Kerencatan akal
c) jari-jari yang pendek
d) Jarak yang lebar di antara mata
e) Mulut yang kecil tetapi lidah yang besar
f) Lidah yang terjelir menyebabkan mulut yang ternganga
 Sindrom Klinefelter

Seseorang yang menghidap penyakit baka ini mempunyai

satu kromosom X tambahan iaitu XXY

Biasanya lelaki menghadapi penyakit baka ini. Mereka

memiliki beberapa ciri perempuan dan tidak dapat
menghasilkan sperma (mandul).

Orang yang menghidap penyakit sindrom Klinefelter

mempunyai 47 pasang kromosom dan menujukkan ciri-ciri
khas iaitu bahu yang sempit dan testis yang kecil.

Kejadian ini berlaku kerana kromosom X tidak dapat berpisah

semasa meiosis
 Sindrom Turner

Seseorang yang menghidap penyakit baka ini kekurangan

kromosom X

Orang yang menghidap sindrom Turner hanya mempunyai

satu kromosom seks iaitu XO

Biasanya perempuan menghidap penyakit baka ini.

Mereka mempunyai ciri-ciri yang berikut:

a) Mandul
b) Rendah
c) Tidak mengalami kitar haid