JU UNIVERZITET U TUZLI

EKONOMSKI FAKULTET
DODIPLOMSKI STUDIJ

SEMINARSKI RAD IZ NASTAVNOG PREDMETA

MAKROEKONOMIJA

Tema: Pojam deflacije

SADRAJ RADA
1. UVOD........................................................................................................................................... 3
2. POJAM I PRIRODA DEFLACIJE..............................................................................................

3. UZROCI I FAKTORI DEFLACIJE............................................................................................

4. POSLJEDICE I OBLICI DJELOVANJA DEFLACIJE..............................................................

5. DEFLACIJA I EKONOMSKI RAZVOJ.....................................................................................

5.1. Devalvacija i depresijacija ..................................................................................................... 8

5.2. Revalvacija i apresijacija ....................................................................................................... 10
6. PRIMJER IZ PRAKSE................................................................................................................. 11
7. STAV STUDENTA PREMA PRIKAZANOM PRIMJERU....................................................... 12
8. ZAKLJUAK............................................................................................................................... 13
9. LITERATURA.............................................................................................................................. 14

1. UVOD
Tema seminarskog rada koja e se opirno i struktuirano obraditi u stranicama ispod ima svoju
znaajnost, makroekonomski posmatrano. Cilj seminarskog rada je da predstavi itaocu glavne
karakteristike, kao i teorijske tvrdnje o deflaciji. Deflacija, kao tema seminarskog rada e biti obraena
iz vie uglova, a u svakom trenutku e se voditi rauna o jasnosti i razumljivosti za itaoce koji nisu
previe upoznati sa ekonomskim pojmovima.
Rad je podijeljen na na nekoliko znaajnih dijelova. Prva etiri dijela, teorijski, e razmatrati deflaciju
kao pojam, analizirati uzroke i fatore deflacije, njene posljedice po privredu, i u okviru uticaja na
ekonomski razvoj e se obraditi segmenti poput apresijacije i revalvacije, depresijacije i devalvacije.
esta cjelina je rezervisana za primjer iz prakse. U ovom dijelu emo pokuati iz perspektive studenta
druge godine Ekonomskog fakulteta u Tuzli da predstavimo Veliku ekonomsku krizu koja je zadesila
svijet '30-ih godina prolog vijeka. S obzirom da je velika depresija ili velika ekonomska kriza
veoma iroka i dugo ispitivana kriza ne znam koliko emo biti u mogunosti da predstavimo sva
deavanja krize u najboljem svjetlu. Molim vas koji itate da imate ovo na umu i ukoliko vas neto
posebno zanima, da dodatno istraujete. Primjer navodimo jer teorija je izuzetno vana za analizu bilo
koje tema, ali pravo poznavanje i potvrda teorijskih pretpostavki i injenica dolazi iz primjera stvarnog
ivota i privrede. Jedna izreka kae: Problem sa iskustvom kao uiteljem je taj da prvo dodje ispit, pa
tek onda lekcija. S obzirom da smo mi lekciju imali u prvim dijelovima neemo biti pogoeni
tanou ove izreke. Zadnji dio, zakljuak, je argumentovano kritiko razmiljanje i davanje pogleda i
razmiljanja o navedenom primjeru iz prakse. Iako smo, ve na svoj nain predstavili primjer u
zadnjem dijelu navodimo komentar na primjer, miljenje i zapaanje.

2. POJAM I PRIRODA DEFLACIJE

Pojava suprotna rastu cijena, tj. opadanje opteg nivoa cijena, naziva se deflacija. Ona oznaava
kretanje cijena u obrnutom smeru. Deflacija predstavlja poremeaj monetarne ravnotee u potpunosti
suprotan inflaciji.1 Ona predstavlja takvo stanje u privredi u kojem efikasna novana tranja zaostaje
za ponudom roba (ponuda je vea od tranje), to bi se, po pravilu, trebalo odraziti na sniavanje
cijena. Deflacija je, istorijski posmatrano, veoma rijetka pojava, daleko rjea od inflacije. U sistemu
zlatnog vaenja, sniavanje i pad tranje vezani su za odliv zlata (deviza) i smanjenje zlatne podloge
koja iz toga nastaje, to dovodi i do suavanja opticaja, najee kroz restrikciju kredita banaka. U
principu, deflacija je monetarni aspekt depresije, a nastaje kao jedna faza u konjunkturnom ciklusu
kroz koji se kree kapitalistika drava.
Deflacija se u 19. vijeku smatrala metodom jaanja kupovne snage novca, odnosno revalviranja
vrijednosti novca. U savremenoj teoriji, deflaciju karakterie proces kontrakcije (povlaenja) novanog
volumena, a posmatra se kao proces opadanja efektivne tranje, uz njeno sve vee vezivanje za
ciklina kretanja kapitalistike privrede. Meutim, savremena deflacija obino nije vie vezana za pad
cijena. Cijene stalno rastu i u uslovima otrih restrikcija novane mase i u uslovima depresione faze
ciklusa kapitalistike privrede. Otra restriktivna kreditna politika usko je povezana s politikom
stabilizacije. Kao takva, ona esto dovodi do nezaposlenih kapaciteta, nezaposlene radne snage i pada
proizvodnje i nacionalnog dohotka. Zbog svega navedenog, otra deflaciona kreditna politika se
izbjegava kao kurs ka stabilizaciji privrede.
Mnoge kapitalistike privrede (Japan, Francuska, V. Britanija i dr.) pokuale su u razdoblju od 1974.
do 1976. godine da sprovedu politiku stabilizacije privrede, sniavanjem cijena i jaanjem kupovne
snage novca kroz restriktivnu kreditnu politiku, ali su doivjele pad stope ekonomskog rasta, porast
nezaposlenosti rada i kapaciteta, uz dalje zadravanje inflacije na visokom nivou. Deflacija, kao
sredstvo u borbi protiv inflacije, danas ne daje gotovo nikakve rezultate u razvijenim privredama i
odnosima odreenih snaga i struktura u njima. 2

3. UZROCI I FAKTORI DEFLACIJE

1
2

http://hr.wikipedia.org/wiki/Deflacija
http://en.wikipedia.org/wiki/Deflation

Deflacija, kao i inflacija, javlja se kao monetarni fenomen i moe biti izazvana brojnim i razliitim
tokovima, koje klasifikujemo u etiri grupe:3
-

monetarni faktori
finansijski faktori
realni faktori reprodukcije
politiki (neekonomski) faktori.

Deflacija izazvana monetarnim faktorima vezana je za smanjenje mase novca u opticaju ili za
veliko usporavanje brzine opticaja novca (uz datu novanu masu). S obzirom na to da je nastala otrom
restriktivnom politikom, odnosno smanjenjem novanog opticaja, deflacija se sprovodi na nekoliko
naina:
-

Restriktivna kreditna politika, preko koje se smanjuju krediti privredi i stanovnitvu, uzrokuje
smanjenje efektivne novane tranje. Padanje efektivne novane tranje, uz date robne
fondove, dovodi do pada cijena i realizacije.

Povlaenje kredita od strane centralne banke (primarnog novca) izaziva viestruko smanjenje
monetarne mase u privredi, pa uz date robne fondove dolazi do pada tranje, realizacije i
cijena.

Blokiranje dijelova monetarnog volumena (novane mase) i njegovo prelivanje u nelikvidna

sredstva.

Odliv kapitala iz zemlje u druge zemlje u kojima su vei izgledi za profit, kamatu i finansijsku
sigurnost.
Tezauracija novca od strane posjednika novca, to je esto motivisano psiholokim faktorima. Novac
se akumulie ne da bi bio plasiran u investicije i proizvodne svrhe, ve radi tednje za sebe
(tezauracija).
Deflacija se moe sprovoditi radi revalvacije nacionalne valute.
Finansijski uzroci deflacije se mogu javiti u sljedeem obliku:
-

Raspisivanje unutranjih dravnih zajmova za stanovnitvo i sektor privrednih subjekata, te

sterilizacija prikupljenih sredstava u budetu (stvaranje budetskog suficita ili smanjenje
prethodnih deficita).

Vraanje ranijih dugova centralnoj banci, odnosno vraanje inostranih dugova preko sredstava
prikupljenih unutranjim dugom .

Naglim poveanjem poreza i odvoenjem novanih dohodaka u budet, bez odgovarajueg

poveanja javnih rashoda (to je vezano za budetski suficit ili smanjenje deficita, ukoliko je
ranije postojao) i sl.

Realni faktori (uzroci) deflacije mogu se javiti u sljedeem obliku:

http://www.scribd.com/doc/51504877/80/Stagflacija-deflacija-i-ostali-pojmovi, str. 60.

Porastom robnih fondova uz smanjenje kupovne snage ili zadravanje postojee (manje)
kupovne snage, ili rastom novane tranje, ali sporije od rasta robnih fondova. U ovoj situaciji
se mogu javiti dva sluaja: prvi, poveanje robnih fondova kroz bri rast produktivnosti rada, i
drugi, bolje korienje ve postojeih kapaciteta.

Nagli rast uvoza roba u odnosu na izvoz. Porast uvoza djeluje deflaciono s jedne strane preko
poveane ponude roba na domaem tritu, a sa druge zbog toga to se za plaanje uvoza
moraju kupovati devize, te to dovodi do smanjenja domaeg novanog opticaja.

"Uvezena deflacija": preko poveanog uvoza iz zemalja u kojima vlada niska tranja i nie
cijene u odnosu na domae trite; uvoz se ini povoljnim, i to moe biti uzrok pretjeranom
uvozu u odnosu na "uvozni kapacitet domae privrede".

Intervencija iz dravnih materijalnih rezervi u ponudi roba na domaem tritu.

Izmjena u strukturi finalne tranje. Ako doe do pada tranje na sektoru robe iroke potronje,
tada e se akceleratorski prenijeti na pad investicija, odnosno, preko procesa multiplikacije
investicija e doi do viestrukog pada nacionalnog dohotka i zaposlenosti. To e se ponovo
prenijeti (s jaim efektom) na novi pad tranje sredstava potronje, pa e privreda iz deflacije
prei u kriznu fazu ciklusa.

Politiki uzroci (faktori) deflacije mogu se vezati za namjerno sprovoenje deflacije u svrhu
revalvacije valute, radi smanjenja deficita platnog bilansa, a zatim korienje deflacije kao metode
borbe protiv inflacije. Postoji mogunost politikog pritiska vie zemalja na odreenu zemlju da
sprovodi deflacionu politiku zbog "jaanja" vlastitog meunarodnog poloaja i konkurentnosti na
svjetskom tritu, posebno kada se radi o valuti koja ima odreeni meunarodni znaaj (na primer,
dolar, funta, franak i dr.).

4. POSLJEDICE I OBLICI DJELOVANJA DEFLACIJE

Postoji nekoliko elemenata u finansijskoj kategoriji po kojima definiemo deflaciju, a to su pad cijena,
porast kupovne snage novca, porast kamatne stope, pad investicija i realizacije, uz smanjenje stepena
korienja kapaciteta i zaposlenosti rada, neizvjesnosti u poslovima, pojavi gubitaka. Bijeg u novac
(kome raste vrijednost) je esta pojava, kao i proces dezinvesticija privrednih subjekata, stanovnitva i
banaka.
U deflaciji odreenu korist izvlae vjerovnici, jer se dugovi vraaju nominalno u istom, ali realno u
daleko viem iznosu. Dunici takoe iz istih razloga gube, pa se to prije nastoje osloboditi obaveza.
Deflaciju zbog navedenih razloga zagovaraju rentijeri i zajmodavci. Ova pojava izaziva potpuno
suprotne posljedice od posljedica inflacije. Zbog suavanja novanog opticaja i kreditnog volumena u
privredi, ak uz nepromijenjenu proizvodnju, dolazi do pada tranje i sniavanja cijena. Novac
poskupljuje, jer kamatna stopa raste. Rentabilnost opada, proizvodnja stagnira ili opada, a esto se
potpuno prekida. Dolazi do porasta nezaposlenosti, to dalje redukuje tranju na tritu.
Brzina novanog opticaja se usporava, jer novac "dobija" na vrijednosti, to dovodi do uzdravanja
stanovnitva od potronje u oekivanju daljeg pada cijena. Sklonost likvidnosti ili zadravanju gotovog
novca izvanredno se poveava, dolazi do bijega iz roba u novac. Svako eli da upravo novac zadri, da
se to prije oslobodi zaliha koje se stalno poveavaju. Drava se u uslovima deflacije suoava sa
posebnim problemima, jer joj prihodi opadaju, a dugovi i obaveze se poveavaju, mada nominalno
stanje ostaje isto. Banke u uslovima deflacije ne odobravaju nove kredite jer i one, kao i stanovnitvo,
oprezno vode politiku poveane likvidnosti (koja je i njima postala poseban problem zbog opadanja
priliva novca u banke).4
Deflacija skoro na isti nain pogaa proizvoae, banke, potroae i sve ostale subjekte u privredi. U
meusobnim odnosima, svi su oni istovremeno i dunici i povjerioci. Ako banka ne moe da naplati
kredit zbog toga to je dunik pao pod steaj, onda ni ona ne moe podmiriti svoju obavezu prema
povjeriocima, a ovi, opet, ne mogu izvriti svoje obaveze. Zbog toga je proces propadanja, obustave
proizvodnje i steaja vrlo est u deflaciji.
Deflacija, kao sloen proces i kao specifina bolest privrede, moe dovesti do tekih i nesagledivih
posljedica u privredi. Posljedice mogu biti direktne, kao:5
-

pad realizacije robe,

porast zaliha,
pad proizvodnje i zaposlenosti,
poveanje izvoza i opadanje uvoza,
snienje cijena na domaem tritu,
bankrotstvo bankara i preduzea i sl.

Posljedice mogu biti i indirektne, a prije svega kroz preraspodjelu dohotka u privredi, najee prema
neproizvodnim i rentijerskim slojevima u drutvu.
5. DEFLACIJA I EKONOMSKI RAZVOJ
4
5

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomija, Mate, Zagreb, 2000.

http://www.scribd.com/doc/51504877/80/Stagflacija-deflacija-i-ostali-pojmovi, novembar, 2011, str. 60.

Deflacija pogaa stopu rasta i zaposlenosti, a to su danas uglavnom osnovni ciljevi ekonomske politike
svake zemlje. Postavlja se pitanje: da li je korisno prisustvo deflacije, odnosno da li je preporuljivo
koristiti deflaciju kao sredstvo ekonomske politike i ekonomskog razvoja?6 Mjere koje se mogu
preduzeti identine su mjerama antiinflacione politike, samo sa suprotnim djelovanjem.
To su sledee mjere:7
-

Mjere monetarne politike (poveanje kredita privredi i stanovnitvu, smanjenje kamatne i

eskontne stope, ekspanzivna politika otvorenog trita, smanjenje stope obavezne rezerve i
rezerve likvidnosti, oslobaanje ranije ogranienih uslova kreditiranja, destimulacija tednje i
tezauracije i dr.).

Mjere finansijske politike (poveanje javnih rashoda, smanjenje poreza, ukidanje plaanja
poreza unapred, vraanje javnih zajmova stanovnitvu i preduzeima i sl.).

Trino-politike mjere unutar privrede (kupovina drave na tritu, porast vlastitih dohodaka,
stimulisanje investicija i potronje i sl.) .

Spoljno-trgovinske i mjere devizne politike (liberalizacija spoljne trgovine, ukidanje deviznih

ogranienja i otplate duga inostranstvu, podsticanje izvoza i dr.) .

Politika cijena i dohodaka (poveanje dohodaka u javnom sektoru, porast dohodaka iznad rasta
produktivnosti rada, dravni otkup uz garantovane cijene, selektivna politika cijena) .

Strukturna i planska ekonomska politika (sve sa suprotnim pravcem djelovanja).

Monetarnom infuzijom u privredi, preko ekspanzivne monetarne politike u borbi protiv recesije, kao i
ostalim komplementarnim mjerama makroekonomske politike, moe se relativno brzo i lako, ak u
veoma kratkom roku, obnoviti agregatna tranja, a time i dovesti do uravnoteenja agregatne ponude i
tranje. Ali, stabilnost i ravnotea na dugi rok ne mogu se odrati bez ekonomskog rasta, a time i
poveanja agregatne ponude. Monetarna hronologija biljei da je deflacija, po pravilu, ekonomski i
socijalno neprimjerena (bolna), pa nije preporuljiva za dui rok. Ona najee vodi jakom opadanju
zaposlenosti i nioj iskorienosti kapaciteta. U manje razvijenim privredama, bez dovoljno razvijenog
finansijskog trita, ekscesivan monetarni rast uglavnom se iscrpljuje u poveanju cijena. Proizvodnja
pri tome obino ostaje bez promjena, a veoma esto je i u opadanju.
5.1. Devalvacija i depresijacija
Devalvacija predstavlja zakonsko smanjenje vrijednosti domae valute u odnosu na standard, koji
moe da bude zlato ili neka vrsta strana valuta. 8 U sistemu zlatnog vaenja, devalvacija je sprovoena
na taj nain to se smanjivala kovnika stopa, odnosno sadraj plemenitog metala u novanoj jedinici.
Smanjenje vrijednosti domae valute u ovakvom sistemu novanog vaenja najee se inilo iz
pekulativnih razloga. Naime, poto su u ovom sistemu vaenja vladari bili ovlaeni za kovanje
novca, oni su na ovaj nain nastojali da rijee svoje finansijske tekoe. U sistemu zlatnog vaenja,
6

www.ekonomist.rs, novembar, 2011.

Marseni D, Ekonomika , Savremena administracija, Beograd, 2005.god

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomija, Mate, Zagreb, 2000.

devalvacija je bila rijetka pojava, jer za takvom mjerom nije ni bilo potrebe, s obzirom na stabilnost
zlatne valute. Savremeno doba, u kome vlada papirno vaenje, karakteriu este novane reforme, a u
okviru njih i devalvacija, kao mjera koja naciji treba da donese odreene efekte. Devalvacija se
uglavnom sprovodi u sluaju kada je domaa valuta precijenjena u odnosu na zlato ili strane valute
prema kojima se ravna, a moe se izvriti i kada nije takav sluaj, iz drugih razloga ekonomske
politike, da bi se postigli odreeni efekti za nacionalnu privredu. Ako je u pitanju devalvacija
preduzeta iz razloga to je nacionalna valuta precijenjena, najee zbog inflacije, njenim aktom se
nivo valute dovodi na raniji nivo ili priblino ranijem, zavisno od toga ta se eli i ta se moe postii,
ime se priznaje faktiko stanje poloaja domae valute.
Devalvacija spada u veoma znaajne mjere monetarnih promena. Zbog toga je potrebno da se izvri
izvesno bilansiranje prije nego to se utvrdi ta se ovom mjerom dobija, a ta gubi. Devalvacijom,
odnosno smanjenjem vrijednosti domae valute, stimulie se izvoz a destimulie uvoz. Na ovaj se
nain poboljava platni bilans, prije svega preko trgovinskog bilansa. Naime, poslije izvrene
devalvacije, domai izvoznici za ostvarene devize dobijaju vei iznos domae valute. Na taj nain se
poboljava njihov poloaj na domaem, a zatim i na inostranom tritu. Istovremeno, domai uvoznici
za uvoz treba da daju vie domae valute za jedinicu valute inostrane zemlje iz koje uvoze. Na taj
nain uvoz postaje skuplji, to, po pravilu, destimulativno utie na uvoznike, pogotovu na uvoz robe
koja zbog toga ne moe da izdri konkurenciju ili da se uklopi u cijenu na domaem tritu. Pored
situacije kada je domaa valuta u odnosu na strane precijenjena, devalvacija se ponekad sprovodi i
kada stanje nije takvo i kada zbog toga ne postoji objektivna potreba za ovakvom mjerom.
U stvari, ona se preduzima da bi se poveala konkurentnost domae robe na spoljnom tritu, pa se
zbog toga u literaturi naziva i konkurentnom devalvacijom. Inae, kada se govori o moguim efektima
devalvacije, potrebno je istai da su oni ogranienog dejstva. Korist od devalvacije koja se postie
poboljanjem platnog bilansa moe da traje samo dotle dok i druge zemlje, kao spoljnoekonomski
partneri, ne preduzmu sline mjere, posle ega se ponitava steena prednost. Da li e, kada i u kojoj
meri druge zemlje preduzeti isto zavisi od niza inilaca. Meu najvanijim mogu se istai objektivne
potrebe i stanje platnog bilansa zemlje koja je izvrila devalvaciju, a najvie veliina njenog udjela u
razmjeni sa drugim zemljama koje su joj partneri. Naravno, ako nisu postojali ozbiljni razlozi za
devalvaciju, i ako se radi o zemlji koja sa odreenom zemljom ili zemljama ima ekonomske odnose
koji zauzimaju znaajno mjesto u strukturi spoljnotrgovinske razmjene, u tom sluaju je mala
vjerovatnoa da nee doi do kontramjera. Znaaj devalvacije je takav da je propisima Meunarodnog
monetarnog fonda predvieno kada i u kojim sluajevima se moe sprovoditi i pod kojim uslovima, u
emu ova institucija ima znaajnu ulogu. Depresijacija, kao i devalvacija, podrazumijeva smanjenje
deviznog kursa (intervalutarne vrijednosti) domae valute, s tim to se devalvacijom to smanjenje
ostvaruje formalno-pravnim aktima monetarnih vlast, a depresijacijom na tritu (djelovanjem ponude
i tranje). Devalvacija je zvanino smanjenje vrijednosti novca, a depresijacija stvarno smanjenje
njegove vrijednosti.9
Depresijacija10 predstavlja faktiko stanje u koje dospijeva nacionalna valuta, a ako je to stanje i
oficijelno potvreno pravnim aktom nadlenih monetarnih organa, onda se govori o devalvaciji. U
tome je sutinska razlika izmeu devalvacije i depresijacije, mada je za obje zajedniko smanjenje
vrijednosti novca. Novac moe imati unutranju vrijednost, koju ini njegova kupovna mo na
domaem tritu, i spoljanju vrijednost, koja se bazira na valutnom paritetu. U sluaju depresijacije,
9

Marseni D, Ekonomika , Savremena administracija, Beograd, 2005.god

http://limun.hr/main.aspx?id=9808, novembar, 2011.

10

dolazi do smanjenja unutranje vrijednosti, tj. kupovne moi novca, iako je spoljanja vrijednost
(valutni paritet) ostala neizmijenjena. Depresijacija moe nastati i djelovanjem inflacionih kretanja.
Domaa valuta tada postaje precijenjena (apresirana) u odnosu na inostrane valute, a potcijenjena
(depresirana) u odnosu na svoju unutranju vrijednost. Dakle, depresijacija unutranje vrijednosti
valute vodi ka apresijaciji njene spoljanje vrijednosti.
5.2. Revalvacija i apresijacija
Revalvacija je mjera suprotna devalvaciji, tj. ovom mjerom se poveava vrijednost domae valute u
odnosu na zlato ili druge valute. 11 Ona se najee sprovodi u dva sluaja. Ako usljed rata ili
ekonomskih kriza doe do obezvrijeivanja domae valute, zemlja ija je valuta obezvrijeena
sprovodi revalvaciju da bi povratila izgubljeni paritet svoje valute. U drugom sluaju, kada se valuta
neke zemlje, zahvaljujui izuzetnom napretku te zemlje, pobolja u odnosu na druge valute,
revalvacijom se uspostavlja normalan odnos izmeu njih.
Revalvacija predstavlja poveanje deviznog kursa (intervalutarne vrijednosti) domae valute u
odnosu na valute drugih zemalja koje se sprovodi formalno-pravnim aktom monetarnih vlasti12.
Revalvacijiom se postiu suprotni efekti od efekata koji se mogu ostvariti devalvacijom. U
spoljnotrgovinskim odnosima dolazi do poveanja uvoza a smanjenja izvoza, jer su revalvacijom
stimulisani uvoznici zbog toga to im je poslije revalvacije uvoz jeftiniji, a destimulisani izvoznici, jer
im je izvoz skuplji za jedinicu ostvarene strane valute. Ovakvo stanje u pravcima robne razmjene
podrazumjeva da je platni bilans do revalvacije bio izrazito aktivan, pa revalvacija vodi njegovom
uravnoteenju.
Revalvacija je, kao mjera monetarne korekture, mnogo rjea nego devalvacija, ali i ona podlijee
odgovarajuoj proceduri Meunarodnog monetarnog fonda kao i devalvacija. Kada se govori o uticaju
devalvacije i revalvacije na platni bilans, treba istai da je njihov uticaj znatan, kao i to da u ovim
odnosima ne zavisi sve od monetarnog faktora i njegove korekcije. Koliki e, kada i u kojoj prilici biti
uticaj kojeg faktora zavisi od sticaja velikog broja okolnosti. Apresijacija, takoe, predstavlja
poveanje deviznog kursa (intervalutarne vrijednosti) domae valute, ali na tritu (djelovanjem
ponude i tranje), a ne formalno-pravnim aktima monetarnih vlasti.
Slino kao i kod devalvacije i depresijacije, ukoliko je apresiranost unutranje vrijednosti domae
valute dugotrajna, neophodno je reagovanje monetarnih vlasti. Ono se iskazuje kroz revalvaciju,
zvaninu potvrdu stanja na deviznom tritu. Revalvacijom se uklanja potcijenjenost domae valute na
spoljanjem tritu i neutralie jaz izmeu vie (unutranje) i nie (spoljanje) vrijednosti.

6. PRIMJER IZ PRAKSE
Deflacija se u veini sluajeva smatra negativnom pojavom. Da bi se dobila cjelovita slika moi
deflacije i njenog uticaja na ekonomiju, oni koji prouavaju deflaciju trebaju se samo osvrnuti na
globalnu depresiju ili veliku ekonomsku krizu 1930-ih godina, kada je kombinacija ogromnog pada
outputa i nivo cijena unitila ekonomiju Sjedinjenih Amerikih Drava. 13 Dok je Velika Depresija bila
11

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomija, Mate, Zagreb, 2000.

Marseni D, Ekonomika , Savremena administracija, Beograd, 2005.god
13
http://dalje.com/hr-hrvatska/sto-je-to-deflacija-i-zasto-ona-nije-dobra/210268
12

10

globalni fenomen, stvarni gubici u outputu su varirali od skromnih smanjenja do masivnih smanjenja
poput onih u ekonomiji SAD. Tokom perioda 1928-1933 smatra se da je output pao za priblino 25%
kao i cijene. Opti pad cena karakteristian za SAD, takoe je bio prisutan i u ostalim zemljama.
Gotovo svaka industrijalizovana drava podnijela je pad opteg nivoa cijena od 30% i vie izmeu '29.
i '33. Zbog vee elastinosti japanske cjenovne strukture, deflacija u Japanu bila je neobino strmog
nagiba u intervalu '30.-'31. Ovaj hitri pad vjerovatno je pomogao suzbijanju efekata krize, odnosno
usporavanju pada industrijskog proizvoda. Cijene primarnih dobara kojima se trgovalo na svjetskim
tritima spustile su se dramatinije tokom ovog perioda. Na primjer, cijene kafe, pamuka, svile i
kauuka snizile su se za skoro polovinu u samo godinu dana (septembar '29.-decembar '30.).14
Druge zemlje poput Kanade i Njemake su takoe imale velike gubitke u koliini outputa. Kanada je
iskusila pad outputa od 25% tokom istog perioda, dok su cijene u 1933 bile svega 78% cijena koje su
postojale 1928. U sluaju Njemake, stopa deflacije tokom perioda 1928-1930 je bila slina kao i stopa
koja je zadesila Kanadu, dok je output pao za 20% tokom tog perioda. Nije ni udo da se iz ovih
razloga deflacija esto naziva i smatra runom ekonomskom posljedicom. U svakom sluaju, utvrdili
smo da postoje razlike u obimu deflacije u pojedinim zemljama. Isto tako, bitno je rei da period
Veliko depresije tokom 1930-ih nije rezultovao masivnim gubitcima u outputu u cijelom svijetu.
Analize koje su proveli Friedman i Schwartz (1982) i Meltzer (2003), su pokazale da su 1930te godine
prikazale deflacionu epizodu koju je izazvao pad agregatne tranje, ukombinovan sa loom politikom
izbora vodstva u Federalnim Rezervama SAD-a i loom ideologijom (podsticaj zaduenja). Strunost i
kompetencija Federalnih Rezervi je bila predmet mnogobrojnih rasprava i debata decenijama.
Neslaganja o ulozi kredita u deflaciji i zabrinutosti kako osvjeiti ekonomiju, su isto tako bila izraena
u javnosti tog vremena. udno moda jeste da veza izmeu deflacije i politike centralne banke nikada
nije bila tema razgovora, iako je vaan segment ovoga pitanja.
Iako postoje razlike izmeu dananjih ekonomskih ustrojenja i onih prije 80 godina, neke paralele
ostaju vidljive. Na primjer, do 2000, politike mnogih centralnih banaka u Federalnim Rezervama, se
smatrale da tehnoloki razvoj tokom 1990-ih moe dovesti do velikog ekonomskog rasta, kojemu
skoro da nema kraja u ovoj novoj eri, gdje je mogunost loe deflacije bila zadnja pomisao svih
analitiara. Slino tome, centralna banka Japana je dugo drala stav da je deflacija dobra pojava za
njihovu privredu. Trebala je decenija dok napokon nisu shvatili ozbiljnost njihove situacije i njihovih
ekonomija. U Japanu, rasprava na temu potrebnih reformi i politika da bi se spasila privreda iz zamke
deflacije ostaje bez konkretnog zakljuka.

7. STAV STUDENATA PREMA PRIKAZANOM PRIMJERU

Iz navedenog primjera moemo vidjeti koliki uticaj na svjetska ekonomska i makroekonomska
deavanja ima deflacija. Ono to se dogodilo 1930-ih godina imalo je veliki uticaj na svijet kakav ga
poznajemo danas i na tome e se graditi ekonomska budunost sutranjice. Ta kriza, Velika ekonomska
kriza, je pokazala nespremnost tadanjih ekonomista i vlada da se nose sa ekonomskim problemima. I
do tada je bilo kriza, ali u jako malom razmjeru i relativno lako su rjeavane. Kriza 1930-ih je pokazala
da se mora neto raditi u ekonomskim naukama kako bi se bolje razumjele zakonitosti, mogunosti
14

Hodi K., Uvod u ekonomiju, IK Penn, Tuzla, 2009

11

ekonomskih poboljanja, ali i katastrofalne globalne posljedice do kojih moe doi ukoliko se ne
poznaje makroekonomija, finansije i administracija.
Ekonomsku krizu je izazvao niz faktora koji su se, da se tema krize i izazivaa krize bolje poznavala,
mogli predvidjeti i spoznati njihove posljedice, tj. ono do ega je kombiniranje tih faktora u konanici
dovelo do krize. Nejednaka distribucija novca, raslojavanje drutva, berzanske pekulacije su samo
neki od faktora koji su doveli do krize. Miljenja su razliita, ali mi mislimo da se ova kriza mogla
izbjei i sprijeiti. Zbog toga jer je ekonomska nauka, kao priznata nauka, jako mlada, nije dovoljno
panje posveeno istraivanju makroekonomskih i mikroekonomskih agregata, poslovnih oblasti,
ekonomije administracije. Nije se znalo do ega moe dovesti neozbiljnost ekonomskog pristupa u
dravi. S obzirom da se kriza pojavila u tadanjoj najjaoj i najbogatijoj svjetskoj zemlji, neminovno i
direktno se proirila na itav svijet. Privreda SAD-a, kao jako velika i razvijena, imala je poveznica sa
mnogim svjetskim privredama i zauzimala je veliki udio u svjetskoj privredi. Kada se kriza pojavila i
ekonomisti shvatili njene mogue posljedice, ve je bilo kasno za zaustavljenje lanane reakcije i
domino efekta koji se javio u ostalim privredama.
Sve je to rezultovalo recesijom, depresijom, nezaposlenou, siromatvom. Nastala je situacija iz koje
se svijet jako teko mogao izvui. Vlade i ekonomisti su preteno bili bez rjeenja. Mogunosti
rjeenja krize su se posmatrale iz razliitih aspekata i naina djelovanja, kao i sigurnosti da e ba taj
nain uspjeti. Vladala je politika samosnalaenja. Vlade drava i ekonomski strunjaci su imali teak
teret i veliku obavezu izlaska iz krize i pruanja svom narodu bolji standard.
Deflacija je u ovom primjeru, kao neregulisana od strane drave, bila predznak mnogo goreg stanja
krize, jer se pojavila prije pada berze i konanog sloma globalne privrede. Ljudi nisu imali novca.
Cijene su bile niske. Prodavai nisu uspjevali prodati svoju robu bez obzira na niske cijene. Ono to
nakon ovoga slijedi je pad zaposlenosti jer nije bilo potrebe za radnom snagom, usljed male
proizvodnje i potronje. Investicije su pale. I na kraju gomilanjem kredita i berzanskim pekulacijama,
padom berze je nastala globalna ekonomska kriza!

8. ZAKLJUAK
Moe se doi do zakljuka da je deflacija neto loe, zbog velikih ekonomskih problema koje moe
izazvati. Meutim deflaciju ne smijemo posmatrati kao neto to nuno nosi sa sobom probleme,
zastoje, depresiju i krizu. Kada vei broj cijena ili ak sve cijene krenu da padaju usljed pada
odgovarajue tranje za robama i uslugama, one mogu pasti i ispod trokova proizvodnje. Posljedica je
da niko ne bi bio voljan da ih proizvodi i nudi, jer bi tako trpio poslovni gubitak. Ovo je najgori oblik

12

deflacije i on je izuzetno rijedak. ee se deava da trokovi zaustave proizvodnju samo nekih roba i
usluga. Ali, i kada cijene ne padnu ispod trokova proizvodnje, deflacija moe imati snane posljedice.
Kada cijene ponu da padaju usljed pada tranje, firme nemaju mnogo izbora nego da smanjuju
ponudu. To znai manje ulaganja, manju proizvodnja, manje radnih mesta i vie otputanja. Za razliku
od inflacije, gde potroai ure da to pre kupe potrebna dobra, jer cijene stalno rastu i novac u depu
im se topi, u deflaciji se kupovine odlau, jer cijene padaju, pa je sa protokom vremena vrijednost
novca u odnosu na dobra sve vea. Pad zaposlenosti dalje smanjuje tranju i time se zaarani krug
nastavlja.
Najvea deflacija je zabeleena tokom Velike ekonomske krize 1930-ih. Pad trita nekretnina je esto
okida deflacije, jer hipoteke slue kao kolaterali za kreditno trite. Istovremeni pad cijena nekretnina
i pad berze ine jo vjerovatnijim deflaciju, mada nije nuno da u tim uslovima do nje doe. Deflacija
je opasnija za privredu od recesije, jer je teko izai iz dugotrajnije deflacije kada se jednom ue u nju.
Dobra ilustracija je i privreda Japana o kojoj se isto govori u primjeru, koji je u deflaciju uao 1990-ih
i dugo traio put za izlazak. Tako je nastala metafora o izgubljenoj deceniji za Japan, mada je
izgubljeni period ve dui od decenije. Japan iz deflacije nije uspela da pokrene ni niska cijena
kapitala. Japanska centralna banka je skoro sve vrijeme deflacije drala referentnu kamatnu stopu oko
0%, u nekim periodima ona je bila i negativna, ree vrlo nisko pozitivna. I sve to nije uspelo da
pokrene kreditnu aktivnost, koja bi zemlju izvela iz deflacije.

9. LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.

Hodi K., Uvod u ekonomiju, IK Penn, Tuzla, 2009

Kasumovi M., Osnovi ekonomije, Tuzla, 2011.
Marseni D, Ekonomika , Savremena administracija, Beograd, 2005.god
Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomija, Mate, Zagreb, 2000.
Internet:

13

www.ekonomist.rs
www.en.wikipedia.org
www.hr.wikipedia.org
www.limun.hr
www.scribd.com

14