Professional Documents
Culture Documents
A
+
B
+
A
A
+
B
R!
P
"
(#$%$#) $ P
#
(%$#$")
R
"
R
#
&
R
"
'
R
#
&#
a
x
+ #
a
y
&
a
z
( ) *ir sa*it ise
k A
k
A
Skaler +ar,-m ! R R
.
A B A B . . . c o s
")
A B B A . .
#)
A B C A B A C . ( ) . . + +
A X a
x
Y a
y
Z a
z
+ +
" " "
ve
B X a
x
Y a
y
Z a
z
+ +
# # #
olarak verilirse
A B X X Y Y Z Z . . . . + +
" # " # " #
/r!
F
k0vvetinin 0yg0lama noktas-
F a
x
a
y
a
z
+ .
(4t)
F
r a
x
a
y
a
z
+ + 5 . 6
(m)
F r F r . . . c o s
F r .
"5 7o0le
8ekt1rel +ar,-m R R
. .
A B C
ise
C
vekt1r2 9em
A
9em de
B
: ye diktir (Sa el sistemi).
A B A B . . s i n
")
A B B A
#) k A B k A B A k B A B k ( ) ( ) ( ) ( )
.)
A B C A B A C + + ( )
B X a
x
Y a
y
Z a
z
+ +
# # #
ise
A B
a
x
a
y
a
z
X Y Z
X Y Z
Y Z
Y Z
a
x
X Z
X Z
a
y
X Y
X Y
a
z
+
" " "
# # #
" "
# #
" "
# #
" "
# #
)ar--k ;ar,-m!
R R
.
A B C X a
x
Y a
y
Z a
z
a
x
a
y
a
z
X Y Z
X Y Z
A B C
X Y Z
X Y Z
X Y Z
. ( ) ( ) . . ( ) + +
" " " # # #
. . .
" " "
# # #
. . .
")
A B C B C A C A B . ( ) . ( ) . ( ) (Dairesel ,erm2tasyon)
#) Skaler ;ar,-m kom2tati< (deime 1zellii) old00ndan
A B C A B C C A B . ( ) ( ) . ( ) .
.) Tek ,erm2tasyon ya,-ld--nda iaret deiir
A B C A C B . ( ) . ( )
)ar--k ;ar,-m ,aralel y2z2n 9acmini verir.
C
3ki katl- vekt1rel ;ar,-m!
R R
. .
A B C B A C C A B ( . ) ( . ) (=A>&>A=)
Koordinat Sistemleri :
Kartezyen Koordinatlar: (?$y$z)
< < + x y z $ $
(Birim vektr)
a
R
R
R
R x y z + +
# # #
z
a
R
x
x y z
a
x
y
x y z
a
y
z
x y z
a
z
+ +
+
+ +
+
+ +
# # # # # # # # #
y
?
@(?$y$z) noktas-ndan ;ok k2;2k di<eransiyel art-mlarla (d?$dy$dz) elde edilen yeni nokta
(?+d?$ y+dy$ z+dz) ol0r.
A X a
x
Y a
y
Z a
z
+ +
" " "
A
@(?$y$z)
d l a
x
d
x
a
y
d
y
a
z
d
z
+ +
d S d S a
n
d S a
x
d y d z a
y
d x d z a
z
d x d y
+ +
d S
x
d y d z
d S
y
d x d z
d S
z
d x d y
Silindirik Koordinatlar:
( $ $ ) r z
% < r B % <2 B < < z
R a
r
r a
z
z +
d l a
r
d r a r d a
z
d z
+ +
cos(C%&) sin B cos(C%+) &sin
a
r
a
x
a
y
+ c o s s i n
a a
x
a
y
+ s i n c o s
? rcos r x y
# #
+
y rsin t a n
"
y
x
z z z z
Kresel Koordinatlar: ( A$$ ) % A D+ B % ; %<2
A
a A A
d l a
R
d R a R d a R d
d S
R
d S
R
a
R
R d R d a
R
d S d S a d R R d a
d S d S a d R R d a
d S a
R
R d d a R d R d a R d R d
d V R d d d R
+ +
+ +
s i n
( s i n )
( s i n )
s i n s i n
s i n
#
#
R x y z + +
# # #
+
t a n
"
# #
x y
z
t a n
"
y
x
x R s i n c o s y R s i n s i n
Acos z
R d d R d R R
# # # #
%
#
% % %
#
# # 5
s i n s i n . .
a
R
a
r
a
z
+ s i n c o s
(silindirik)
a
x
a
y
a
z
s i n c o s s i n s i n c o s + +
(kartezyen)
a a
r
a
z
c o s s i n
(silindirik)
a
x
a
y
a
z
c o s c o s c o s s i n s i n +
(kartezyen)
@
"
(#$6$5)
a a
x
a
y
+ s i n c o s
(kartezyen)
rnek : )oordinat sistemi se;iminin 1nemine iaret eden 1rnek!
E
"
#
r
a
r
N
( )
r r # # # : ye 9areket ettirilirken ya,-lan i '
".+1z2m!
F d l .
W F d l
r
a
r
d r a
r
r
d r
r
.
"
#
"
#
#
# #
"
"
# #
[7]
#.+1z2m!
(".")Fden (#."):e y sa*it y "
r
x y
# #
+
r x y
# # #
+
F d l
a
r
x y
d x a
x
. .
+
# #
a
r
a
x
. c o s
c o s 5 6
# #
+
x
x y
a
r
a
y
y
x y
+
s i n s i n
# #
5 6
(#.") Fden (#$#) Fye ? sa*it ? #
F d l
a
r
x y
a
y
d y .
+
# #
*0 ,ro*lemde ? y ve d? dy old00ndan
W F d l
x x
x
x x
d x
x
x
d x
d x
x
x
+
+
. .
( )
#
"
"
#
#
#
"
#
#
G
"
#
"
#
"
# #
# #
#
.
#
#
"
# #
[7 H
% dl . E
F a
x
x y a
y
x y z a
z
x y z + + #
# . #
[]
P
"
Fden
P
#
Fye
a)
L
"
ve
L
#
yol0yla
*)
L
.
yol0yla ( 9er ey z 5 d2zleminde ger;ekleiyor.)
W F d l
L
x y d x
L
x y z d y x y z d z
L L
+ +
. #
# . #
zm : a) I
"
2zerinde d? dz demek ki ". ve ..
integraller s-<-r. (? # ve z 5 ) ise W y d y
"
# 5
6
#
#
. . . &"JG [7]
I
#
yol0nda dy dz %$ y# ve z 5 K
#
.
# ?
H 7 L "% d? # ? # K
"$#
K
"
+K
#
&"6G L7H
b) I
.
yol0yla dz % ym?+n :de (?$y) yerine s-ras-yla (#$6) ve (.$#) kon0rsa y &.?+"" olarak
*0l0n0r.
@
#
(.$#$5)
@
.
(#$#$5)
I
#
I
"
I
.
?
y
+
.
# ?
# .
.
#.5 d? ) ? ## ? ".G ? .J ( K
+
.
# ?
.
# ?
#
.
yzdy ? ?yd? # K
yM&.?+""
dy M&.d? kon0rsa
+ + +
.
# ?
.
# ?
#
.
) d? . ( z ) "" ? . ( ? d? ) "" ? . ( ? # K
I
"
&I
#
ile I
.
yol0 ile elde edilen i ayn- deil.( kor0n0ml0
alan deil).
DEV: K F.dl ' F a
x
?y+a
y
(.?&y
#
)
(a) @
"
M@
#
:ye ("). yoldan (*) (#). yoldan *0l0n0z. Alan kor0n0ml0 m0'
OK DE!"KE#$! FO#KS!%O#$&R VE %'(E%$ER
?$y$z M (&$) <(?$y$z) s2rekli ve t2revli . =elli @
%
(?
%
$y
%
$z
%
) gi*i *ir deeri vard-r. <:in *0 deere sa9i,
*0l0nd00 (?$y$z) noktalar-n-n k2mesine yzey denir. < y2zeyi deikenlerden *irini 1rnein z:i i;ermiyorsa
<(?$y) sa*it *a-nt-s- ile tan-ml- S y2zeyi$ z d2zleminde <(?$y) ile tan-ml- > erisine deen
eksenine ,aralel olan dor0lar-n ol0t0rd00 y2zeyden i*aret ol0r. =0 S y2zeyine dik kesiti > olan silindirdir.
E(?$y$z) (a$*$cN%) <(?$y$z) y2zeyi
a? + *y + cz d2zlem
?
#
+ y
#
+ z
#
k2re( N%) $ ?
#
+y
#
dairesel silindir( N%)
a?
#
+ *y
#
eli,tik silindir $ a?
#
&*y
#
9i,er*olik silindir
a?
#
+ cy ,ara*olik silindir $ a?
#
+*y
#
+cz
#
eli,soit ( N%)
?
#
+ y
#
+ cz
#
d1nel eli,soit
ERLERN PARAMETRK GSTERLM
t sonl0 ve sons0z aral-kta deimek 2zere <(t)$ (t)$ (t) t:nin s2rekli <onksiyonlar-n- g1z1n2ne alal-m.
)artezyen koordinatlar- s-ras-yla <(t)$ (t) ve (t):ye eit @(?$y$z) noktas- t deitik;e 0zayda s2rekli olarak kon0m
deitirir. =0 ekil *ir eri ad-n- al-r.
?<(t)$ y(t)$ z (t)
imdi ,arametrik denklemi y0kar-daki gi*i verilen > erisi 2zerinde *ir*irine ;ok yak-n @ ve @: noktalar-n- g1z
1n2ne alal-m. @ noktas- t$ @: noktas- t+t deerine kar- gelsin. @@:Ot vekt1r2n2n *ileenleri
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
t
t t t
t
t t t
t
t f t t f
+
$ $
t
@ @
lim
% t
$
t
P P
t
vekt1r2 >
erisine @(<$$) noktas-nda teettir. >:nin 2zerinde *elirli *ir @% noktas-ndan iti*aren 1l;2len yay 0z0nl00 S
ols0n. >:nin ,arametrik denklemi S cinsinden de yaz-la*ilir.
t
vekt1r2 *irim vekt1rd2r.
)radyant: A M A
.
dz
z
<
dy
y
<
d?
?
<
d<
dld?.a
x*
dy.a
y*
dz.a
z
dl . a
z
<
a
y
<
a
?
<
d<
z y ?
,
_
*0rada z y ?
a
z
<
a
y
<
a
?
<
grad<
olarak tan-mlan-r.(a
x
$a
y
$a
z
*irim vekt1rler)
S kalan alan-n maksim0m deime y1n2n2 g1sterir. P2zeye dik *ir vekt1r2 verir. Dier koordinat sistemlerinde de
gradyant olg0s0 *enzer *enzer ekilde tan-mlan-r.
/rnein silindirik koordinatlarda
dldr.a
r
+r.d.a
+dz.a
z
dz
z
<
d
<
dr
r
<
d<
d<grad<.dl
z r
a
z
<
a
<
r
"
a
r
<
< grad<
+a
r
$a
,
a
z
*irim vekt1rler)
k2resel koordinatlardaB
a
<
sin A
"
a
<
A
"
a
A
<
< grad<
A
(a
R
$a
,a
*irim vekt1rler)
=elirli *ir dor0lt0da t2rev <.-
u
f
/rneinB -a
x
i;in t2rev <O?
rnek: E8 olarak verilmektedir. E:yi ("$"$%) noktas- i;in 9esa,lay-n-z.
a&) 88
%
.e
?
.sin(.
5
y
) *&) 88
%
.A.cos
.
z
. a
y
. a
?
a E
z y ? 1
]
1
8
%.
e
?
.sin(.
5
y
)
,
_
5
y
cos .
5
. a )
5
y
. sin( . a
y ?
8
%
.e
?
(a
x
$a
y
$a
z
*irim vekt1rler)
a&) E("$"$%)(a
x
&a
y
. O5).
. # . e
V
*&) E&La
r
.
x
+a
. R
*a
. sin . R
H. 8
%
.A.cos
8
%
.A.cosM 8
%
.z 1nceden yaz-lsayd-$ kartezyen koordinatlarda
E &8 &a
z
z
(
8
%
.z) & a
z
.8
%
/ir 0ektr alan1n1n Di0er2ans1: A
.
MA
Qacim s-<-ra giderken$ s1z kon0s0 9acmi s-n-rlayan ka,al- y2zeyden d-ar- ;-kan net ak- miktar-na A
vekt1r alan-n-n diverRans- denir.
div&
8
ds . A
S
% 8
Iim
)artezyen koordinatlarda B .&
x
Ax
+
y
Ay
+
z
Az
(9
#.
9
..
A
"
)+
# u
(9
".
9
..
A
#
)+
. u
(9
".
9
#.
A
.
)H
Di0er2ans teoremi:
=ir vekt1r alan-n-n diverRans-n-n 9acim integrali 9acmi s-n-rlayan y2zey 2zerinden s1z kon0s0 vekt1r2n
d-ar- dor0 to,lam ak- miktar-na eittir.
rnek: & a
x
?
#
+a
y
?y+a
z
yz i;in diverRans teoreminin dor0l00n0 aa-daki ekilde verilen k2, 2zerinde
test edin.
3. n yz: ?" dS a
x
dy.dz
1ny2z
&.dS
"
%
"
%
#
" dydz ) " (
4. arka yz: ?%$ dS & a
x
.dy.dz
arkay2z
&.dS %
5. Sol yz: y%$ dS & a
y
.d?.dz
sol y2z
&.dS %
6. Sa7 yz: y"$ dS a
y
.d?.dz
sa y2z
&.dS
#
"
?d?dz
"
%
"
%
8. 'st yz: z"$ dS d?.dy. a
z
2st y2z
&.dS
#
"
yd?dy
"
%
"
%
9. < yz: z%$ dS & a
x
.d?.dy
alt y2z
&.dS %
Qe,sini to,arlarsakB
dS . A
"+%+%+"O#+"O#+%#
Dier yolla ise *0 ,ro*lem i;in ;ok da9a k-sa *ir ekilde ayn- son0ca 0laa*iliriz.
z ? . ) yz (
y
) ?y (
y
) ? (
?
A .
#
+
( ) # d?dydz y ? . dv A .
"
%
"
%
"
% v
+
Kartezyen koordinatlarda Di0er2ans:
S 8
dS . A A .
y
z
?
"
"
"
S
ds . A
z z y y ? ?
a ) $ z $ y $ ? ( A a ) z $ y $ ? ( A a ) z $ y $ ? ( A A
+ +
) z z $ y y $ ? ? ( @ ) z $ y $ ? ( @
S
+ + +
+ +
+ +
+
.
z
.
z
#
y
#
y
"
?
"
?
S
d?dy ) z ( A d?dy ) z z ( A
d?dz ) y ( A d?dz ) y y ( A
dydz ) ? ? ( A dydz ) ? ( A ds . A
[ ] [ ] [ ] { } y x z A z z A z x y A y y A z y x x A x A
z z y y x x
+ + + + ) ( ) ( ) ( ) ( . ) ( ) (
[ ]
[ ]
[ ]
'
+
+
+
+
z
) z ( A ) z z ( A
y
) y ( A ) y y ( A
?
) ? ? ( A ) ? ( A
z y ?
z z
y y
? ?
div
8
lim A . A
8
dS . A
s
old00na g1re
% 8
lim A .
% z
% y
% ?
lim
v
[ ]
[ ]
'
+
+
y
) y ( A ) y y ( A
?
) ? ? ( A ) ? ( A
y y
? ?
[ ]
+
+
z
) z ( A ) z z ( A
z z
z
A
y
A
?
A
A .
z
y
?
Silindirik Koordinatlarda di0er2ans
+
+
+
+
.
z z
.
z z z
# # "
r r
"
r r r
S
dr rd A dr rd A
drdz A drdz A dz d rA
dz d A ) r r ( ds . A
[ ]
( ) [ ]
[ ]
z r r
z
) z ( A ) A z ( A
r
A A
r r
) r ( rA ) r r ( A ) r r (
z z z r r
,
_
+
+
+
+
+
+ +
% z
%
% r
lim A . 8
z
Az A
r
"
) rA (
r r
"
A . 8
8
ds . A
r
S
+
+
S
ds A
de0 :
( ) ( )
A
sin A
"
A
sin A
"
A A
A A
"
A .
sin A
#
#
old00n0 g1ster.
rnek 4:
A z y ?
a A a z a y a . ? A
+ + vekt1r2 i;in diverRans teoremini dor0lay-n
z
A
y
A
?
A
A .
z
y
?
. ()ort.)
( ) .
r
r .
) )2resel ( r
r r
"
A . r
r r
"
A .
#
#
.
#
r
#
#
ds A
s
.
a
% ?
*
% y
c
% z v
a*c . d?dydz . . d8 A .
+
# # " "
) % ( . ) ( ) % ( . ) ( . dxdz A a dxdz a b A dydz A a dydz a a A ds A
y
y y
y
s
x
x x
x
+
. .
. ) % ( . ) ( abc dxdy A a dxdy a c A
z
z z
z
S 8
ds . A d8 ) A . (
old00 g1r2l2r.
rnek: E (?$y$z) a
y
vekt1r alan- nedeniyle z %:dan z #m:ye 0zanan ve yar- ;a,- #m olan ka,al-
silindirden d-ar- ;-kan net ak-y- 9esa,lay-n.
a a F r cos sin +
dr rd a drdz a dz r ds
r
+ + *1ylelikle
drdz dz d r ds F cos sin +
#
%
#
%
#
%
sin 5
sin #
z
d
dz d ds F
S
#
%
% E . % ds . E cos 5
d-r.
/ir 0ektr &lan1n1 Rotasyoneli A
.
A
.
ma?
c
n
%
n
s
dl A a
s
"
lim A
1
]
1
) A Aotasyonel ( A P2zey alan- s-<-ra giderken *irim y2zey alanda ol0an maksim0m net sirk2lasyon verir.
P1n2 y2zey alan- net sirk2lasyon0 maksim0m ya,an y2zey alan-na diktir.
Sirk2lasyon yok Saat y1n2nde sirk2lasyon var Saatin tersi y1n2nde sirk2lasyon
dl :nin y1n2 ,armaklarken *a ,arma-n y1n2
n
a :i g1sterir.
Kartezyen Koordinatlarda Rotasyonel
+
+ +
+
+ + + + +
I
y y
y
?
? ?
y
y y
y ? y
? ?
"
?
?
dy ) ? ( A d? ) y y ( A dy ) ? ? ( A d? ) y ( A dl . A >
A
:y- di<eransiyel
alan i;inde yakla-k sa*it al-n-rsa
[ ] [ ] ( ) y x Ay x x Ay x y y Ax y Ax C + + + ) ( ) ( ) ( ) (
[ ]
[ ]
,
_
'
+
+
y
A
?
A
) A (
S
>
lim ) A (
S
?
) ? ( A ) ? ? ( A
y
) y y ( A ) y ( A
>
?
y
z
z
% y ?
z
S
% y
% ?
z
z
y y
? ?
ayn- ilemler ?z ve yz d2zlemlerinde de ya,-l-rsa
?
y
z
S
z
A
y
A
>
,
_
(yz d2zlemi)
y
z ?
S
?
A
z
A
>
,
_
(?z d2zlemi)
z
?
y
y
z ?
?
y
z
z y ?
z y ?
a
y
A
?
A
a
?
A
z
A
a
z
A
y
A
A A A
z y ?
a a a
A 8 A rot
,
_
+
,
_
,
_
+ + + +
z
z z
z
z z
"
z
z
a r
a
% z r
r
S
%
% z
r
rd ) z ( A dz ) ( A d ) z z ( A dz ) ( A >
dl . A >
S
dl . A
lim ) A (
[ ]
[ ]
,
_
'
+
+
z
A
r
A
) A (
S
>
lim ) A (
S
z
) z z ( A ) z ( A
r
) ( A ) ( A
>
z
r
z
% z r
r
S
% z
%
r
r
z z
r. *0l0na*ili ) A ( ve ) A ( ekilde =enzer
z
Silindirik Koordinatlarda Rotasyonel
S
dl . A
lim ) A ( B
S
dl . A
lim ) A (
z
c
% r r S
% r
%
z
*
% r z S
% r
% z
dan 9areketle aa-daki gi*i yaz-la*ilir.
z
r z r
r
z
a
A
r
rA (
r
"
a
r
A
z
A
a
z
A
r
A
) A (
,
_
+
,
_
,
_
Kresel Koordinatlar1
( ) ( ) ( )
,
_
,
_
,
_
a
A
A
A A
"
a AA
A
A
sin
"
A
"
a
A
sin A
sin A
"
A ?
A A
A
old00n0
g1ster. (Mark0s Za9n $EM Eield T9eory)
STOKES TEOREM
A;-k *ir y2zey 2zerinden *ir vekt1r alan-n rotasyonelinin y2zey integrali ayn- y2zeyi ;evreleyen ka,al-
;evre 2zerinden s1z kon0s0 vekt1r alan-n-n ;izgisel integraline eittir.
( ) dl . A ds . A ?
S
,
_
. .
. 0
# #
# 0
" "
" 0
0 9
a
0 9
a
0 9
a
( ) ( ) ( )
1
]
1
. # "
#
# . "
#
" # "
" . # "
"
. A h h
u
A h h
u
A h h
u h h h
A
z z r r
a ) A ( a ) A ( a ) A ( A da =0radan
+ +
1
1
1
1
]
1
. . # # " "
. # "
.
.
0 #
#
0 "
"
0
. # "
A 9 A 9 A 9
0 0 0
9 a 9 a 9 a
9 9 9
"
A .
rnek : y x a x a xy F # vekt1r alan- i;in yar-;a,- . olan ;eyrek dairesel disk 2zerinde Stokes
teoremini dor0lay-n.
( )
z
z y ?
a ? #
% ? # ?y
z y ?
a a a
E ?
+
1
1
1
1
]
1
( ) ( ) ( )
+
# #
C
%
.
%
C
%
.
%
H . # L . .
y
x
y
y x
z
y s
dy dx x d d a F x s d F x
( )
1
1
]
1
+ +
1
]
1
J #
C
.
sin C C C
#
"
C #
.
" #
.
%
# #
y
y
y
y y dy y y
,
_
+
#
" C
Timdi de
A=(A
dl . E
:yi *0lal-m.
( )
( ) % d? a . E dl . E % y A %
% ?dy # d a . E dl . E % ? % =
?
y y
,
_
#
" C dy y C # dy )
y C
y
( y y C ( ?dy # ?yd? dl . E dl . E
.
% y
#
#
#
=
A
=
A
=
A A=(A
demek ki
sal-yor.
rnek :
z z y ?
a z a r a z a ? a y A
+
vekt1r alan- i;in I ka,al- erisi ile s-n-rlanan
a) ?y d2zlemindeki d2z dairesel d2zlem i;in
*) Par-m k2re y2zeyi i;in
c) Silindir y2zeyi i;in
S
dS . A
i 9esa,lay-n-z.
I ka,al- erisi i;in
a Rd dl I 2zerinde r A
d R dl A
#
.
#
#
%
#
# . R d R dl A
z z
z y x
z y x
z y x
a
y
y
x
x
a
y
Ax
x
Ay
z x y
z y x
a a a
A A A
z y x
a a a
A x
,
_
,
_
) (
z
a A x #
a)
( )
#
% %
#
#
#
#
. # . # . # # .
R
s
z
s
R
R
dR Rd dS s d A x
*)
( )
#
%
#
%
#
sin . # .
d d R a s d A x
R z
s
z R
a a cos .
#
%
#
%
#
%
# #
# sin # . sin . cos #
d R d d R
#
#
%
#
#
#
# cos
# R R
,
_
c)
z
a A x dor0lt0s0nda old00ndan yanal y2zeylerden *ir katk- gelmez. Ayr-ca A x z:e de *al-
olmad--ndan sadece silindirin 2st s-n-r-ndaki daire 2zerinden integral olarak son0ca 0la-r-zki *0 (a) -kk- ile
ayn-d-r.
rnek :
y
a z ) z $ y $ ? ( E
% %
de0!
y
#
?
a y # a E
+
vekt1r alan- i;in Stokes
teoreminin ge;erliliini yandaki ekilden <aydalanarak
g1sterin.
/az1 zde:likler
E ve U vekt1rel <onksiyonlar $ <$g ise reel <onksiyonlarstoker ve k *ir sa*it olmak 2zere a-daki
1zdelikler yaz-la*ilir.
( ) f f + + )
( ) ! F ! F . . . + +
( ) ! x F x ! F x + +
( ) ( ) ( ) ! F F ! ! F . . . .
( ) f f f +
( ) F k F k F k +
( ) k F F k F k + . . Vsa*itin gradyant- s-<-rd-r.
y
z
?
(%$"$")
(%$"$%)
(%$%$")
/nemli /zdelikler
"&)
f x
,
_
,
_
,
_
x y
f
y x
f
a
z x
f
x z
f
a
y z
f
z y
f
a
z y x
f
y
f
y
f
x
a a a
z y
x
y y x
# # # # # #
t2revde s-ralama 1nemli deil.
#&)
( ) % . A
z z y x
z y x
z y x
z
z
y x a
z
Ay
y
Az
a
z
a
y
a
x
A A A
z y x
a a a
a a
y
a
x
,
_
,
_
,
_
. .
z y
a
y
Ax
x
Ay
a
z
Ax
x
Az
,
_
+
,
_
( ) A .
,
_
z x
Ay
y x
Az
# #
,
_
,
_
y z
Ax
x z
Ay
z y
Ax
x y
Az
# # # #
. & )
( ) A A A
#
.
1
]
1
,
_
,
_
,
_
. .
# "
. # #
" .
# " "
. #
" . # "
#
"
u h
h h
u u h
h h
u u h
h h
u h h h
la"lasyen
;ini zet
)artezyen
)oordinatlar
(?$y$z)
Silindirik
)oordinatlar
(r$$z)
)2resel )oordinatlar
(A$$)
" 0
a
=az 8ekt1rler
# 0
a
. 0
a
?
a
y
a
z
a
r
a
z
a
A
a
9
"
Metrik )atsay-lar 9
#
9
.
"
"
"
"
r
"
"
A
Asin
Di<eransiyel Qacim d8 d?dydz rdrddz A
#
sindddA
dS
0"
Di<eransiyel Alan dS
0#
(
n 0n
0 . dS S d
) dS
0.
dydz
d?dz
d?dy
rddz
drdz
rdrd
A
#
sindd
Asin ddA
Ad dA
dl
0"
Di<eransiyel Wz0nl0k dl
0#
d?
dy
dr
rd
dA
Ad
dl
0.
dz dz Asin d
Uenel Tan-mlamalar
d8 9
"
9
#
9
.
d0
"
d0
#
d0
.
(Di<eransiyel Qacim) B
( ) ( ) ( )
. . . 0 # # # 0 " " " 0
d0 9 a d0 9 a d0 9 a l d
+ + (Di<eransiyel Wz0nl0k)B
( ) ( ) ( )
# " # " . 0 . " . " # 0 . # . # " 0
d0 d0 9 9 a d0 d0 9 9 a d0 d0 9 9 a S d
+ + (Di<eransiyel Alan) B
)radyent O<eratr
+Del O<eratr)
,
_
" .
. 0
" #
# 0
" "
" 0
0 9
a
0 9
a
0 9
a
+ +
olarak verilirse$
( ) ( ) ( )
1
]
1
. # "
.
# . "
#
" . #
" . # "
A 9 9
0
A 9 9
0
A 9 9
0 9 9 9
"
A
/ir Vektr &lan1n1n Rotasyoneli + A
)
. . # # " "
. # "
. . 0 # # 0 " " 0
. # "
A 9 A 9 A 9
0
0
0
9 a 9 a 9 a
9 9 9
"
A
$a<lasyen +
4
O<eratr)
1
1
]
1
,
_
,
_
,
_
. .
" #
. # #
. "
# " "
. #
" . # "
#
0 9
9 9
0 0 9
9 9
0 0 9
9 9
0 9 9 9
"
y
a
z
a
r
a
z
a
A
a
?
a
y
a
z
a
" % "
% " %
% % "
cos &sin %
sin cos %
% % "
sin cos cos cos &sin
sin sin cossin cos
cos &sin %
r
a
z
a
cos sin %
&sin cos %
% % "
" % "
% " %
% % "
sin cos %
% % "
cos &sin %
A
a
sin cos sin sin cos
cos cos cossin &sin
&sin cos %
sin % cos
cos % &sin
% " %
" % "
% " %
% % "