1

Agnieszka Szymaska CSNI

TRJCA WITA RDEM I WZOREM YCIA UKRYTEGO
(NA PODSTAWIE
1
POWIECI NAD POWIECI AMI B. H. KOMISKIEGO)

W codziennym yciu chrzecijaskim mwi si, po prostu, o Bogu, Panu, Stwrcy,
Jezusie Chrystusie czy Duchu witym. Nie czsto jednak wierzcy uywaj
sformuowania Trjca wita. Wyjtkiem mog by, na przykad: wykady lub konferencje
albo dziea mistykw. By moe, dzieje si tak dlatego, e dogmat o Bogu Jedynym w Trjcy
jest najwikszym misterium wiary. Bg jednak objawi si czowiekowi wanie jako Jeden
we wsplnocie Trzech Osb i z tego powodu jest to tajemnica, w najwyszym stopniu godna
podejmowania wci nowych refleksji mimo saboci umysu oraz ogranicze jzyka.
Bogosawiony Honorat Komiski, teolog o szerokiej wiedzy, w swoim dziele Powie
nad powieciami przedstawi, midzy innymi, tajemnic Trjcy witej. Cho nie jest to
systematyczny wykad, a treci trzeba wyszukiwa w caym dziele, to jednak to, co
Bogosawiony przedstawi o yciu i dziaaniu Trjcy witej byo, z jednej strony, wiernym
goszeniem teologicznej myli Kocioa, a z drugiej, oddaj pen zaangaowania dusz
mistyka. Kogo, kto z pewnoci, wie, co mwi, poniewa to, co mwi wypywa z jego
osobistego dowiadczenia duchowego spotkania z tajemnic Trjcy.
Zarwno w Pimie witym
2
, jak i w tradycji teologicznej
3
, istnieje idea Boga ukrytego.
Jak wiadomo, szczeglnym jej propagatorem sta si b. o. Honorat Komiski
4
. Trzeba do

1
Wyraenie na podstawie oznacza, e myl b. Honorata Komiskiego zawarta w dziele Powie nad
powieciami staa si fundamentem na ktrym artyku zosta oparty. Nie przeszkadza to, jednak, eby na tym
fundamencie wznie wasn budowl, to znaczy wyprowadza wasne wnioski, ktre nie zostay zawarte w
omawianej Powieci. Dla przejrzystoci prowadzonych rozwaa, wnioski wasne autorki zostay oddzielone od
reszty tekstu, stosownymi wprowadzeniami.
2
Prawdziwie Ty Bogiem ukrytym, Boe Izraela i Zbawco! Iz 45, 15; por. Iz 54, 8; 57, 17; 59, 2; 64, 6.
Ukryte tajemnice Boe Syr 39, 7; 14, 21; Ef 3, 9; Kol 2, 3.
3
Bg ukryty rozumiany jako Deus absconditus u Ojcw Kocioa por. O. Clment, rda. Pocztki
mistyki chrzecijaskiej, t. 1: O pojmowaniu misterium, t. H. Paprocki, Warszawa 2013, s. 47-62.
Podstawy teologalne idei Boga ukrytego opisaa K. Lemaska, Fenomen ukrytego ycia zakonnego na
przykadzie zgromadze zaoonych przez o. Honorata Komiskiego, analiza spoeczno religijna, Lublin
1995, s. 100-142.
4
Por. Brat Honorat [Komiski], Powie nad powieciami, (dalej: PnP), t. 1, Historja mioci Boej
wzgldem rodu ludzkiego, Wocawek 1909; t. 2, Opowiadanie o mioci Boej, w yciu publicznym Jezusa,
Wocawek 1909; t. 3, Opowiadanie o mioci Boej w cierpieniach Jezusa, Wocawek 1910; t. 4, Opowiadanie
o mioci Boej w uwielbieniu Jezusa, Wocawek 1910, passim; O. Honorat Komiski, Wiadomoci o
zgromadzeniach prowadzcych ycie ukryte przed wiatem, w: tene, Wybr pism, cz. 5, Pisma o zakonnym yciu
ukrytym, oprac. G. Bartoszewski OFMCap., Warszawa 1988, passim; B. Honorat Komiski, Listy oklne do
zgromadze ukrytych 1884-1914, List 39, [XII 1903], w: tene, Pisma, t. 12, red. H. I. Szumi, G. Bartoszewski
OFMCap, Warszawa 1998, s. 228-229.
Opracowanie por. A. Szymaska, Bg ukryty przedmiotem wiary wedug b. Honorata Komiskiego, w:
B. Honorat Komiski. Czowiek wielkiej wiary, Sympozjum Duchowoci Honorackiej, UKSW, ul. Dewajtis 5,
Warszawa, 15 maja 2013 r., red. W. Sugier, Zakroczym 2013, s. 86-110.
2
tego doda, e, jak gosi Magisterium Kocioa, misterium Trjcy witej, bdc tajemnic
Boga w sobie samym, jest w konsekwencji take rdem innych tajemnic wiary i wiatem,
ktre je owieca (por. KKK 234). Dlatego warto zastanowi si, czy ycie ukryte, ktre
Patriarcha Rodziny Honorackiej tak gorliwie gosi, ma rzeczywicie swoje rdo w
tajemnicy Trjcy witej? Inaczej rzecz ujmujc, w poniszym artykule zostanie
przeprowadzona refleksja nad tym, czy ycie Trjcy witej in se oraz ad extra jest yciem
ukrytym?
1. ycie ukryte Trjcy witej wzajemnoci mioci i daru
W jaki sposb Bg Jeden w Trjcy witej moe by wzorem ycia ukrytego? Czy jest
moliwe, e rwnie w swoim yciu wewntrztrynitarnym, we wzajemnych relacjach Bg
jest Bogiem ukrytym? I co, w takim kontekcie, miaoby to oznacza? Jest oczywiste, e w
taki sposb, jak wobec swoich stworze, w sensie niepenego poznania
5
, Bg w Trjcy
witej w swoim yciu ad intra nie jest i nie moe by ukryty, bo to zaprzeczyoby Jego
jednoci. Osoby, ktre posiadaj jedn natur Bo, tym samym rwnie myl jednym
rozumem i dziaaj jedn wol. Niemoliwym jest zatem ukrycie w sensie niewiedzy o innej
Osobie. Trzeba zatem poszuka innego rodzaju ukrycia w yciu Boga in se.
Bogosawiony Honorat Komiski tak oto opisuje relacje wsplnoty Osb Boskich
Trjcy witej: Odkd bowiem istnia [Bg], zawsze poznawa siebie w sposb
nieskoczenie doskonay, na ksztat tego, jak czowiek widzi swoj posta w zwierciadle,
przez co od wiekw rodzi wewntrzny swj obraz, wspistotny sobie i stanowicy drug
Osob Bosk: Syna Boego, czyli Sowo Boe. I zawsze miowa tego Syna i by od Niego
miowany mioci nieskoczon, ktra to mio jest znowu trzeci Osob jedynej Istoty
Boskiej, pochodzcej od Ojca i Syna i wzajemnie Ich czc
6
. Bogosawiony wskaza, e te
relacje wewntrztrynitarne Boga przyczyniaj si do Jego szczcia, ktre, jak sprecyzowa,
opiera si na poznaniu
7
, mioci
8
oraz na piknoci jednoczcej
9
.
Syn Boy rodzi si wiecznie z Boga Ojca drog poznania: Oto od wiekw [Ojciec] widzi
i poznaje siebie z ca przepaci swej doskonaoci, nie w taki sposb, jak my si poznajemy
przez rne wyobraenia, ale z ca potg swej nieskoczonej Mdroci i Wszechmocy,
rodzc przez to rwnego sobie Syna, czyli Drug Osob Bosk, osob t zowiemy Sowem
Przedwiecznem, dlatego e jak sowo jest obrazem myli, tak Syn Boy jest obrazem Boga

5
Ta kwestia zostanie wyjaniona w czwartym punkcie artykuu.
6
PnP, t. 1, s. 23.
7
Por. tame, s. 73.
8
Por. tame, s. 24
9
Por. tame, s. 73.
3
Ojca
10
. Syn Boy jest wewntrznym Obrazem oraz Sowem Boga Ojca, dlatego jest
odbiciem Jego doskonaoci
11
.
Z powyszych myli Bogosawionego mona wyprowadzi pierwszy wniosek, e
szczcie Boga wynika z doskonaego poznania prawdy o sobie samym z mdroci i z
wszechmoc. Dalej, naleaoby zauway, e, ta mdro Boa w poznaniu polega na tym, e
Bg Ojciec nie tylko poznaje siebie samego w sobie, ale take w Synu, czyli w drugiej Osobie
Trjcy, w drugim Ty. Ojciec Przedwieczny jest zwrcony do Syna i w Nim widzi prawd
o sobie. Syn za jako wyraz, odbicie, obraz, czy Sowo Ojca, rwnie cakowicie wyraa si
i odnajduje swoj tosamo w Ojcu. To oboplne, cakowite odnajdywanie siebie w
drugiej Osobie jest nie tylko rdem szczcia wewntrztrynitarnego, ale, co wicej, Daru
Mioci Trzeciej Osoby Trjcy
12
.
Jak wiadomo, Duch wity pochodzi od Ojca i Syna drog mioci, ktra jest, oczywicie,
niestworzona, nieskoczona i nieogarniona oraz jak charakterystycznie zaznaczy ojciec
Honorat wrzca
13
. Mio zatem jest wrzca, poniewa, po pierwsze, jest w najwyszym
stopniu gorca, to jest najbardziej intensywna. Po drugie, za, okrelenie mioci wrzca
ukazuje pewien ruch (jak we wrzcej wodzie), to znaczy ywotno, dynamizm jej ycia
14
,
wzajemne obudzanie, udzielanie
15
, przyjmowanie i oddawanie
16
. Wydaje si, e o. Honorat
wanie dlatego uy tego okrelenia, poniewa chcia podkreli dwie cechy tej mioci, to
znaczy jej intensywno w najwyszym stopniu oraz pewien dynamizm wsplnoty ycia.
Obie te cechy s wobec siebie komplementarne, poniewa najwyszy stopie mioci polega,

10
PnP, t. 4, s. 406.
11
PnP, t. 1, s. 25.
12
() Ojciec jest w sobie i w Synu i w Duchu witym, a Syn jest w Ojcu i w sobie i w Duchu witym,
oraz Duch wity jest w Ojcu i w Synu i w sobie, zgodnie z zasad wzajemnego przenikania, ktra okrela
tosamo wraz z rozrnieniem. - Bonawentura z Bagnoregio, Konferencje o szeciu dniach stworzenia albo
owiecenia Kocioa, Wydanie synoptyczne tekstu oryginalnego redakcji A oraz B z przekadem polskim, red. i t.
A. Horowski, Krakw 2008, s. 549 (21, 2b); Bo Ojciec jest w sobie samym, Ojciec jest w Synu, Ojciec jest w
Duchu witym, Syn jest w sobie, Syn jest w Ojcu, Syn jest w Duchu witym; Duch wity jest w sobie
samym, Duch wity jest w Ojcu, Duch wity jest w Synu. Tame, s. 549 (2, 2*-3*c).
13
PnP, t. 4, s. 335.
14
Mona powiedzie, e podobny sens wypowiedzi jest zawarty w dziele w. Bonawentury. Ogie mioci
serafickiej jest nadzwyczaj gorcy, gorejcy to znaczy silny, nieustanny, arliwy, (okrelenia
dotyczce stopnia intensywnoci) oraz ostry to znaczy wnikajcy, przenikajcy, podajcy,
rozpalajcy, ywy i gwatowny. S to okrelenia wyraajce pewien dynamizm. Ponadto, w.
Bonawentura porwnywa rwnie serce Boga do wiecznie ruchliwego ognia, ujmujc w ten sposb
dynamizm ycia Trjcy witej in se. Por. Bonawentura z Bagnoregio, Konferencje o szeciu dniach, s. 577
(21, 33a; 21, 33*a), s. 267 (8, 8; 8, 8*-9*a).
By moe o. Honorat zastosowa to okrelenie, poniewa jeszcze lepiej ujmuje ono przez porwnanie,
oprcz cechy gorca, ruch. Porwnanie za Mioci Boej czy Ducha witego do ognia, ktre Bogosawiony
rwnie stosowa, stawia wikszy akcent na cech gorca, czyli stopie intensywnoci.
15
Ta nadobfito Boska potrzebuje udziela si bezustannie, a z potrzeby tej wypywa koniecznie wniosek,
e Ojciec rodzi zawsze Syna, e Syn zawsze jest rodzony, e Ojciec i Syn wydaj zawsze Mio wzajemn,
czyli Ducha witego i na tem wanie zaley wieczne ycie Boga. PnP, t. 4, s. 38; por. tame, s. 24.
16
Por. PnP, t. 4, s. 406.
4
wanie, na cakowitym, wzajemnym oddaniu si osb a do jednoci istoty
17
. Stawanie si
zatem Osb Boskich darem dla siebie nawzajem stanowi ich szczcie.
Co takiego oznacza u Bogosawionego termin pikno jednoczca? W Bogu, o Jego
piknie decyduje, natura Boska. Osoby Trjcy witej, poznajc pikno swojej natury,
wyraaj upodobanie (zaangaowanie woli) przez wzajemn kontemplacj. Ta pikno
zatem jest jednoczca, bo wynika z wzajemnego zachwytu t sam natur Bosk Osb Trjcy
witej.
W tym miejscu wskazane jest pj dalej ni o. Honorat i zastanowi si w jaki sposb,
jak twierdzi Patriarcha Rodziny Honorackiej, kada z Osb jest dla pozostaych przedmiotem
zachwytu
18
? Mona by byo to rozpisa w relacjach. Bg Ojciec widzi swoje pikno nie tylko
w sobie, ale te i w Synu, czyli podziwia (kontempluje) Syna. To samo odnosi si do Syna,
ktry dostrzega rwnie swoje pikno w Ojcu, zachwyca si Ojcem. Ojciec i Syn dostrzegaj
nawzajem swoje pikno w Duchu witym, a Duch wity podziwia swoje pikno w Ojcu i
Synu.
Tutaj nasuwa si drugi wniosek, e w Trjcy witej wanie dlatego pikno jest
jednoczce, poniewa poszczeglne Osoby Boskie postrzegaj swoje pikno w tej innej
Osobie, czyli yj w odniesieniu do innej Osoby, a ich tosamo odczytuje si na podstawie
tego, kim s w relacji do innej Osoby. Ojciec zatem nie jest skupiony na sobie, ale na Synu i
w Nim oglda siebie, poznaje swoje pikno. Podobnie jest w innych relacjach. Tu wida
wyranie, e Osoby Boskie egzystuj w jednej naturze. Szczcie Osb Trjcy witej polega
na dostrzeganiu swojego pikna w sobie nawzajem.
Podsumowujc, wyprowadzone wnioski, mona powiedzie, e Osoby Trjcy witej
yj we wzajemnym odniesieniu. adna nie yje sama dla siebie, czy przez siebie, ale
przez, dla czy dziki innej Osobie (co gwarantuje jedno). Bogosawiony pisa, e
Bg Ojciec poznaje siebie przez Syna i miuje siebie przez Ducha witego
19
. Mona si
doszuka jeszcze innego stwierdzenia, e Syn Boy jako wewntrzny obraz Ojca jest
odbiciem Jego doskonaoci
20
, a Duch wity osobistym przedstawicielem mioci Ojca i

17
Por. PnP, t. 1, s. 44.
18
Konieczn przeto jest wielo Osb Boskich, zdolnych t mio obudza, przyjmowa i nawzajem
sobie oddawa; poczem kada z tych Osb musi by dla, pozostaych przedmiotem niewyczerpanego zachwytu,
wszystkie za razem oddadz si sobie cakowicie, znajdujc w tern szczliwo wiekuist, niezalen od
wszelkich stworze. - PnP, t. 4, s. 406.
19
Bg bowiem w Trjcy witej jedyny, jako Istota pochodzca od siebie samej, znajduje swoje szczcie
w poznawaniu siebie samego przez Syna, czyli przez obraz wspistotny Bogu Ojcu, i w miowaniu siebie przez
Ducha witego, czcego Ojca z Synem. - Tame, s. 468.
20
Por. PnP, t. 1, s. 25.
5
Syna
21
. Co mona, za o. Honoratem, wyrazi jeszcze inaczej, stwierdzajc, e Syn jest
uosobieniem doskonaoci Ojca a Duch wity uosobieniem mioci Ojca i Syna
22
. Poza tym,
jak ju ukazano, kada z osb kontempluje (zachwyca si) t inn Osob, widzc swoje
pikno w tej innej Osobie czy przez t inn Osob.
Z powyszych rozwaa wynika, e Osoby Boskie istniej w cakowitym odniesieniu do
siebie nawzajem, dostrzegaj swoj tosamo w innej Osobie, egzystuj na sposb bycia
dla siebie wzajemnym Darem
23
. Dlatego, mona postawi tez, e kada z Osb ukrywa
si w innej Osobie, w sensie, istnieje w innej
24
, wskazuje na inn, wypowiadajc si
przez czy dziki tej innej. Tak rozumiane ukrycie podkrela jedno Osb Boskich w
ich relacjach
25
.
Te cakowite wzajemne odniesienia (relacje) nie s poniajce, umniejszajce (jednakowa
godno Osb Boskich), ale, co wicej, stanowi tajemnic ycia i szczcia Boga. Wyraanie
siebie w, przez inn Osob nie jest egoistyczne, bo nie jest szukaniem siebie (lecz
ukryciem siebie), ani poniajce, gdy jest wzajemne (istnieje w relacjach), a przez to
jednoczce i pene chway. Chwaa wynika std, e kada Osoba nie odbiera jej sama w sobie,
ale od innej Osoby. Mona powiedzie, e w tak ujtych relacjach wewntrztrynitarnych
ujawnia si prawdziwa pokora, rozumiana nie jako ponienie, ale doznawanie chway w innej
Osobie. Ten sposb ycia Osb w Trjcy witej, nie eksponujcy swojego JA, ale, z
mioci, drugie TY, stanowi wanie rdo ycia ukrytego oraz, objawia pewien styl,
charakter tego ycia, to znaczy pokor, cicho i prostot, z penego mioci szacunku do
innej osoby.

21
Tame, s. 142.
22
Ze wsplnej za mioci Ojca i Syna, rwnie nieskoczonej i rwnie twrczej, pochodzi Trzecia
Osoba, Duch wity. Jak wic Syn jest uosobieniem doskonaoci Ojca,, tak Duch . jest uosobieniem mioci
Ojca, i Syna. PnP, t. 4, s. 406.
23
By moe takie samo znaczenie maj sowa w. Jana Pawa II z jego notatek osobistych o miowaniu
dobra we wszystkim: Bg miuje jedno w drugim na tym polega Jego wito. Karol Wojtya, Jan
Pawe II, Jestem bardzo w rkach Boych. Notatki osobiste 1962-2003, Krakw 2014, s. 28.
Chodzi tu o intuicj, e Bg poznaje, jak i kocha nie tylko w sobie samym, ale w drugim, czyli odnoszc
to do ycia wewntrznego Trjcy, jedna Osoba w drugiej. Mona to wyrazi rwnie za pomoc teorii
perychorezy: Wsplnota perychoretyczna osb Boych oznacza wic cakowite wzajemne przenikanie, bycie z
sob, bycie dla siebie Georg Kraus, Gott als Wirklichkeit, 322: cyt. za H. Wagner, Dogmatyka, t. J.
Zychowicz, Krakw 2007, s. 355.
24
W Uniwersalnym Sowniku Jzyka Polskiego PWN (edycja 2005 CD ROM) sowo ukry, ukrywa ma trzy
znaczenia: a) umieci (umieszcza) co lub kogo w miejscu niewidocznym, schowa (chowa); b) nie
ujawni, zatai (zataja), zachowa co w tajemnicy; c) zawrze (zawiera) w sobie. W odniesieniu do
wewntrznego ycia Trjcy witej sowo ukry trzeba rozumie w trzecim znaczeniu.
25
Mona tu przywoa jeszcze teksty Pisma witego: Kol 3, 3: Umarlicie bowiem i wasze ycie jest
ukryte z Chrystusem w Bogu; J 14, 9. 10: Kto mnie zobaczy, zobaczy take i Ojca () Ja jestem w Ojcu, a
Ojciec we mnie.

6
2. ycie ukryte Boga w objawianiu swojej istoty.
Dziaanie Trjcy witej ad extra wynika z samej natury Boga, ktry jest Mioci
26
,
cakowit we wzajemnym oddawaniu si. Jest to, jak podkrela o. Honorat, ujawnienie czy
objawienie zapau mioci wrzcej od wiekw w onie Trjcy witej
27
. W tym zdaniu
mona rwnie odczyta myl, e wanie dlatego znamy Boga w Jego yciu
wewntrztrynitarnym poniewa objawi si i da si pozna czowiekowi w historii.
A. Jedno dziaania Boga
Z nauki Kocioa o Trjcy witej wiadomo, e Osoby Boskie s zarwno rzeczywicie
odrbne rni si relacjami, jak i tosame, to znaczy posiadaj jedn natur Bosk,
stanowic cis, yciow wsplnot. Wszystkie dziaania Boga s wsplne trzem Osobom,
chocia ktrej z nich s przypisywane. Bogosawiony Kapucyn, opisujc te poszczeglne
wyjcia ad extra Osb Boskich najpierw podkreli ich rzeczywist jedno przez ukazanie
wsplnoty ich dziaa zewntrznych.
Patriarcha Rodziny Honorackiej pokaza, e zarwno w dziele Stworzenia, jak i
Odkupienia oraz Uwicenia dziaaj trzy Osoby Boskie, doceniajc w ten sposb kad z
nich, oraz podkrelajc jednoczenie cis jedno tego dziaania: Rozumie si, e dziea,
wszystkich tych trzech okresw zawdziczamy caej Trjcy witej. Bg Ojciec stwarza
wszystko przez Syna, w Duchu witym. On te dla odkupienia nas, przysa potem Syna,
ktry si pocz z Ducha witego. Duch wity posany by przez pierwsze dwie Osoby
Boskie, z ktremi razem pozostaje na ziemi; przewanie jednak dzieo Stworzenia przypisuje
si Bogu Ojcu, Odkupienie Synowi Boemu, a powicenie i ostateczne zjednoczenie nas
z Bogiem Duchowi witemu
28
. Oto inny fragment, ktry zawiera podobn myl: W
stworzeniu wic czowieka widzimy trzy Osoby Trjcy Przenajwitszej, tworzce nas na
swoje podobiestwo i zostawiajce w duszach naszych swoje wyobraenie. Odkupienie za
przedstawia nam te trzy Osoby, naprawiajce to skaone grzechem podobiestwo, ale
wystpujce przy tem jawnie na zewntrz, mianowicie: Ojca, ktry przyobieca przyjcie
swego Syna; Syna, ktry si ukaza w czasie, poddajc si wszystkim warunkom
zadouczynienia, wymaganym przez sprawiedliwo Ojca; i Ducha witego, ktry
upowszechni i uwieczni w Kociele owoc tego zadouczynienia
29
.

26
Por. PnP, t. 1, s. 24.
27
PnP, t. 4, s. 335.
28
Tame, s. 477.
29
Tame, s. 471-472.
7
B. o. Honorat zwrci uwag, e Bg Ojciec otacza chwa Syna, a Syn chwali Ojca. Co
wicej, Ojciec na rzecz Syna pozbawia si wadzy sdzenia i oddaje pen wadz Synowi,
aby Go czczono, tak e na imi Jezusa zgina si kade kolano (por. Flp 2, 10)
30
. Dalej, tak jak
Chrystus opowiada ludziom o Ojcu, czyli objawia Ojca, tak samo Duch wity opowiada
Chrystusa
31
.
Z tego, co zostao powiedziane, rodzi si refleksja, e Bg Ojciec w peni wypowiada si
przez Syna (To jest mj Syn umiowany () Mt 17, 5; Mk 9, 7), swoje Sowo i Obraz, a
jest znany na ziemi, poniewa w peni objawi Go Wcielony Syn Boy (Moim pokarmem
jest wypeni wol Tego, ktry Mnie posa J 4, 34) Jezus Chrystus. Ojciec zatem
wskazuje (posya) na Syna, a Syn wskazuje na (objawia) Ojca. Duch wity jest darem
Mioci Obu. Ojciec i Syn wskazuj (przez tchnienie) na Ducha, a Duch wity kontynuuje
dzieo stworzenia i zbawienia przez uwicenie.
Kada z Osb Boskich, rwnie na zewntrz, nie dziaa w oderwaniu od innej. Zawsze
Ojciec przez Syna w Duchu witym, zgodnie z porzdkiem pochodze. W jednoci dziaa
ad extra Boga w Trjcy witej mona zaobserwowa, t sam, przedstawion ju wyej,
zasad ukrytego ycia wewntrztrynitarnego, czyli akcentowanie innej Osoby, wypowiadanie
si, wyraanie si w, czy przez inn Osob.
B. Dziaania przypisywane (apropriacje) poszczeglnym Osobom Trjcy
witej
Bogosawiony Honorat zwrci uwag, e kolejno udzielania si Boga ludziom w cigu
wiekw odpowiada porzdkowi pochodze Osb Boskich w Trjcy witej. Dlatego
szczeglne ujawnienie dziaania poszczeglnych Osb Boskich w historii zbawienia nazwa
epokami Ojca, Syna i Ducha witego. W kadej z nich Bg dziaa w inny sposb, ale
wedug jednego planu stopniowego doprowadzenia czowieka do zjednoczenia ze sob
32
.
Dalej, nasz Autor podkreli, e kada z epok nigdy si nie skoczya, gdy zarwno dzieo
Stworzenia, jak i Odkupienia oraz Uwicenia trwa nadal.
a) Bg Ojciec ukryty Stworzyciel
Akt stwrczy Boga jest ukazaniem po raz pierwszy na zewntrz mioci istniejcej od
wiekw w onie Trjcy witej
33
. Poniewa Ojciec wyraa siebie (ukrywa siebie) w Synu, to
ta relacja zostaje przeniesiona na zewntrz poprzez stwarzanie. Bg Ojciec wyraa swoj

30
Por. tame, s. 474.
31
Por. tame, s. 264.
32
Por. tame, s. 475, 477.
33
Por. PnP, t. 1, s. 24-25.
8
tosamo (ukrywa siebie), stwarzajc byty (nadal w Synu przez Ducha witego). Inaczej
mwic, Bg poprzez akt stwrczy objawia swoje wewntrztrynitarne ukrycie, to znaczy
ukrywanie swojej tosamoci w innym po to, aby mg si w nim wypowiedzie, co
przynosi chwa rwnie temu innemu. W tym sensie, poniewa Bg zechcia si wyrazi
przez stworzenie, ono rwnie doznaje tej chway, ktrej Bg mu udziela w akcie stwrczym,
to znaczy jest chwa Stworzyciela.
Bg Ojciec mg, jednak, wypowiedzie si najdoskonalej rwnie na zewntrz swojego
wewntrztrynitarnego ycia tylko przez swojego Syna, ktry jest niezmiennie Jego Sowem.
Czyni to przez Wcielenie. Chrystus jest, zatem, zewntrznym obrazem Ojca
34
. Stworzenie
czowieka zajmuje w akcie stwrczym szczeglne miejsce, z tej racji, e jako stworzenie
duchowo-cielesne, pomylane na wzr Wcielonego Syna Boego, czy wewntrzne
wypowiadanie si Boga z Jego zewntrznym objawieniem. Ten plan stwarzania Jedynego
Boga nie jest, wbrew pozorom, egoistyczny. Czowiek przez Boga nie jest traktowany
przedmiotowo, lecz przeciwnie, podmiotowo. Jest to spowodowane tym, e, jak ju
powiedziano, Bg wypowiadajc si przez stworzenie (tu: czowieka), udziela si mu
35

(ukrywa si w nim), przynoszc mu przez to swoj Bosk chwa. Konsekwentnie, natura
ludzka nie jest poniona, lecz podniesiona
36
. Co wicej, ze wzgldu na to podniesienie natury
ludzkiej zarwno w stworzeniu, jak i we Wcieleniu wiat zosta stworzony dla czowieka, tak,
e czowiek staje si centrum stworzenia.
Dalej, Bg Stwrca tak uksztatowa swoje rozumne stworzenie, e woy w jego natur
potrzeb Jego samego
37
, to znaczy stworzy, przeznaczajc go dla siebie
38
. Dziki temu, Bg
skierowuje czowieka na najdoskonalsze dobro, ofiarowujc mu przez to najwiksze szczcie
i spenienie
39
. Celem dziea stworzenia byo objawienie czowiekowi Boskich przymiotw, co
wie si z okazaniem mioci, zjednoczeniem si z nim a w rezultacie doprowadzeniem go
do peni szczcia
40
. Biorc pod uwag to, e cechy Boga (mio, prawda, dobro, itp.) s w
najwyszym stopniu mona stwierdzi, e akt stwrczy by obdarowaniem stworze tym, co
najlepsze, by udzieleniem si im.
Jak wida, Bg Ojciec jest Ojcem najaskawszym i ukocha ludzi mioci a do
cakowitego oddania si. Jego mio do stworze jest wieczna, ustawiczna, zdumiewajca,

34
Por. Pnp, t. 1, s. 25.
35
Por. tame, s. 35-39.
36
Por. tame, s. 24-27.
37
Por. PnP, t. 4, s. 430.
38
Por. PnP, t. 1, s. 135.
39
Zagadnienie motywu stworzenia por. H. Wagner, Dogmatyka, s. 392-396.
40
Por. PnP, t. 4, s. 431.
9
nieskoczona
41
. Co wicej, Bg ukocha swoje rozumne stworzenia t sam mioci, jaka
istnieje pomidzy Osobami Trjcy witej
42
. wiat stworzony jest darem Boga Stwrcy dla
czowieka, okazaniem mu w swoich darach ojcowskiej mioci
43
. Dzieo Stworzenia trwa
nadal, Bg Ojciec nie zaprzesta swojej dziaalnoci, dajcej ycie
44
. Cigle otacza trosk
swoje stworzenie.
Jeeli ojciec Honorat twierdzi, e Bg Ojciec jest ukrytym Stworzycielem
45
to najpierw
chodzio o ukrycie Stwrcy w swoich dzieach, ktre zostay naznaczone Bogiem przez sam
fakt, e jest On ich Autorem. Stwrca zostawi w stworzeniu swj lad, poniewa jest jego
przyczyn istnienia
46
. Bg, na mocy aktu stwrczego, przebywa substancjalnie w kadym
stworzeniu, co stanowi fundament jego istnienia. Bez tej obecnoci nic nie mogoby istnie
47
.
Nastpnie, rozwaajc ukrycie Boga w dziele stworzenia, rozumie si przez to, e Pan wiata
jest obecny w stworzeniach dziki dziaaniu Opatrznoci, cigle podtrzymujc ich istnienie i
otaczajc swoj trosk.
Jednoczenie jednak, jak mwi Komiski, ten ojciec kochajcy, ktry z ukrycia
spoglda, jakie wraenie na dzieciach robi jego dary, tak i Stwrca spoglda na nas, chcc
wiedzie, czy Go w tych darach poznajemy, czy odczuwamy w nich Jego mio
48
. Oznacza
to, e ukryte dziaanie Boga w stworzeniach nie jest w celu chowania si przed nim, ale,
wrcz przeciwnie, objawienia. Mona skonkludowa, e tak, jak na onie Trjcy witej Bg
Ojciec wyraa si (objawia) w Synu, jednoczenie ukrywajc si w Nim, tak samo Bg Ojciec
pragn wyrazi siebie w stworzeniu, poprzez ukrycie si w nim.
b) Tajemnica Wcielenia objawieniem ukrytego Boga
Druga epoka rozpoczyna si tajemnic Wcielenia, ktra wedug Patriarchy Rodziny
Honorackiej stanowi centrum caej historii zbawienia. Mona powiedzie, e nie tylko
penym objawieniem i realizacj, lecz take kontynuacj dziea Stworzenia jest wanie
Wcielenie, przez ktre jedna z Osb Trjcy witej zczy si w czasie z natur ludzk i
okae w swem yciu wszystkie doskonaoci Boskie, aby sw piknoci pocigna nas do

41
Por. PnP, t. 1, s. 36-44.
42
Por. tame, s. 39.
43
Por. PnP, t. 1, s. 122-123.
44
Por. PnP, t. 4, s. 476.
45
Nie widzimy Pana Boga oczami zmysw, bo ukrywa si przed nami w dzieach swoich. Ukry si w
stworzeniu wiata, bo wyprowadzi z nicoci wszystkie twory, zanim czowieka nad niemi postawi; ()
Ukrywa si w utrzymaniu naszem, bo i rozum i wiara naucza nas, e wszystko cokolwiek codziennie
otrzymujemy, od Niego mamy, i e takiej samej wszechmocnoci potrzeba w kadej chwili do utrzymania
naszego bytu, jaka bya potrzebna do stworzenia. Tame, s. 380.
46
Por. Sth, I, q. 45, a. 7.
47
Por. w. Jan od Krzya, Droga na Gr Karmel, t. B. Smyrak OCD, Krakw 2010, II, 5, 3.
48
PnP, t. 1, s. 380.
10
Boga. Ta Istota miaa by poczeniem dwch mioci: Boskiej i ludzkiej, mia to bowiem by
Bg, kochajcy ludzi nieskoczenie, a zarazem czowiek, kochajcy bez miary Boga, i
pocigajcy wszystko co yje do teje mioci
49
.
Dzieo Wcielenia ukazuje wiatu jedno dziaania Boga w Trjcy Jedynego. Jest zatem
swego rodzaju zwornikiem nie tylko caego planu zbawienia, ale rwnie objawienia si
(przyjcia) Boga wiatu. Ojciec Honorat nalea do zwolennikw tezy, e Wcielenie
dokonaoby si niezalenie od grzechu ludzkiego. Przypisywa zatem tej tajemnicy nie tylko
rol narzdzia w planie Odkupienia, ale ukazywa jej warto w caoci odwiecznego planu
Boga zjednoczenia si z czowiekiem i wyniesienia do poziomu bstwa natury ludzkiej.
Tajemnica Wcielenia bya zewntrznym wyrazem ycia Trjcy witej ad intra, objawieniem
wiatu wewntrztrynitarnej mioci Osb Boskich: Ojciec bowiem postanowi t tajemnic
[Wcielenia A. Sz.] z mioci ku Synowi, upatrujc w tem Jego i swoje najwiksze
uwielbienie; Syn powici si na to, aby z mioci ku Ojcu sta si zewntrznym Jego
obrazem, uwaajc w tem zwikszenie Jego chway; na koniec Duch wity widzia tu znowu
pole do najlepszego objawienia swojej mioci
50
. Dalej, Syn Boy, przyjmujc natur ludzk
oraz stajc si dziki temu zewntrznym obrazem Ojca objawi wiatu wszystkie przymioty
Bstwa Trjcy witej, aby stworzenie mogo lepiej pozna i chwali swego Stwrc oraz
odpowiedzie na Jego mio
51
.
Bogosawiony Honorat wyodrbni cztery najwaniejsze tajemnice dziaalnoci na
ziemi Syna Boego. S nimi: Wcielenie, zamieszkanie wrd ludzi, Odkupienie i
Eucharystia
52
. Nasz Bogosawiony tak oto streszcza dziaanie drugiej Osoby Trjcy witej:
On [Jezus Chrystus] jest przedstawicielem widomem wszystkich doskonaoci Boskich; On
si jednoczy z rodem ludzkim: On przez ofiar swoj staje si naprawicielem upadej
czowieczej natury; On przywraca ludzi do Synostwa Boego. On owieca, wiat swoj
nauk; przez swe Zmartwychwstanie i Wniebowstpienie zapewnia wszystkim ludziom,
ktrzy w Niego uwierz, zmartwychwstanie i wejcie; do nieba. ycie Jego, i mka, i
uwielbienie zapenia cay ten okres [epok Syna], wykazujcy w daleko wyszem wietle
mio Boga ku rodzajowi ludzkiemu nieli si objawia przy stworzeniu
53
. Dzieo
Odkupienia, jak stwierdzi o. Honorat, nie skoczyo si wraz z Wniebowstpieniem Jezusa,
gdy pozosta On i dziaa dalej w sakramencie Eucharystii.

49
PnP, t. 4, s. 432
50
PnP, t. 1, s. 25-27.
51
Por. tame, s. 25.
52
Por. PnP, t. 4, s. 426-427.
53
Tame, s. 476.
11
Nie ulega wtpliwoci, e misterium Wcielenia ukazuje ukryty sposb dziaania Boga.
Czytajc Ewangeli pod ktem ycia ukrytego, mona znale wiele fragmentw, ktre
dotycz jakiej jego formy. Wida nawet pewien rodzaj predylekcji Zbawiciela do ycia
zwykego, prostego ukrytego
54
. Syn Boy, druga Osoba Trjcy witej, wraz z przyjciem
ludzkiego ciaa zidentyfikowa si z ludzk natur i ziemskim yciem oraz cakowicie
podporzdkowa si jego prawom. Zacz nie tylko posugiwa si jzykiem, ale take myle
i odczuwa jak czowiek
55
. Posiada take ludzk dusz
56
, a wic przyj do Boga Ojca
odniesienie, jakie posiadao stworzenie nie skorzysta ze sposobnoci, aby na rwni by z
Bogiem (Flp 2, 6). Syn Boy sta si podobny do stworzonego bytu we wszystkim, oprcz
grzechu, chocia nie oddzieli si od dowiadcze grzesznej natury i przyj jej konsekwencje.
Jak wida, to ukrycie Boskiego majestatu w czowieku byo cakowite.
Nasuwa si tutaj spostrzeenie, e w tajemnicy Wcielenia mona take dostrzec t sam,
wspominan ju cech ukrytego wewntrznego ycia Trjcy witej. Poniewa Syn Boy
wyraa siebie w Ojcu, lub, mona powiedzie, ukrywa siebie wskazujc na (objawiajc) Ojca,
tak samo dziaa w tajemnicy Wcielenia. Objawia Ojca, przez ukrycie siebie w naturze
ludzkiej. Wida to, tym bardziej, jeli wemie si pod uwag tez, e Wcielenie dokonaoby
si niezalenie od grzechu, wanie po, to, aby wyrazi na zewntrz przymioty Trjcy witej.
Bogosawiony przypuszcza, e gdyby nie zaistnia fakt grzechu Wcielenie dokonaoby
si w penej chwale a Bg ukryty w naturze ludzkiej byby rozpoznany i uczczony
57
. Bg sta
si ukrytym w tajemnicy Wcielenia, nie dlatego, e chcia co przed czowiekiem
rzeczywicie zatai, ale wanie po to, aby w peni si objawi, oraz, aby zbliy si do
czowieka, ktry w swojej zranionej przez grzech naturze nie by w stanie przyj potgi
Boga.
c) Duch wity ukryty Dar Mioci
Okres szczeglnego dziaania Trzeciej Osoby Trjcy witej rozpoczyna si w Dniu
Pidziesitnicy, kiedy to Ojciec i Syn zsyaj na ziemi Dar swojej Mioci. Rwnie ten dar,
jak podkreli nasz Bogosawiony jest stay, bowiem Duch wity dziaa trwale i

54
Chrystus Pan kocha si w swojej ludzkiej naturze i ze szczeglnym upodobaniem nazywa si zawsze
Synem Czowieczym. Rzadko powoywa si na swoje Synostwo Boe, chyba tylko z koniecznoci i jakby z
urzdu, gdy zmuszony by to uczyni dla naszego zbawienia. PnP, t. 1, s. 304; Zapomnieli [ydzi A.
Sz], e Mesjasz mia by Bogiem mioci, a mio lubi ukrycie. Tame, s. 328; por. E. Leclerc, Ukryte
krlestwo, Pozna 2004, s. 174.
55
Por. J. Kulisz, A. Mostowska-Baliszewska, Spr o Jezusa Chrystusa w cigu dziejw, Warszawa 1998, s.
218-220.
56
Por. W. Kalinowski, J. Rychlicki, Dogmatyka katolicka, Warszawa 2001, s. 101; J. Kulisz, A. Mostowska-
Baliszewska, Spr o Jezusa, s. 142-145.
57
Por. PnP, t. 1, s. 174, 286.
12
nieustannie
58
, przebywajc w Kociele i w duszy ludzkiej
59
. To zstpienie Ducha byo
konieczne, poniewa udzieli On poznania dobrodziejstwa Stworzenia i Odkupienia oraz
nauczy korzysta z tych tajemnic
60
. Co wicej, Oywiciel sprawi, e te dary, ktre Syn Boy
wyjedna ludzkoci, zaczy dziaa w poszczeglnych wiernych ku ich uwiceniu
61
. Duch
wity objawi wiatu Chrystusa i jest jakby jzykiem Sowa Boego
62
. To, co Wcielony
Syn Boy zacz, Duch wity dokoczy, co On odkupi, Ten powici, co On naby, Ten
utrwali i na zawsze zachowa
63
. Nastpnie, Trzecia Osoba Trjcy witej przez swoje
dziaanie wzywaa ludzi do miosnego zjednoczenia z Bogiem, jaki Zbawiciel przyszed w
imieniu Ojca na ziemi zawiza
64
.
Bogosawiony ukazywa istot natury i dziaania Ducha witego przez wyjanienie
symboliki zewntrznych znakw Jego objawienia. Gwatowny wiatr ukazuje potg i moc
dziaania Ducha. Jzyki mwi o udzielanym darze goszenia Sowa i dawania wiadectwa o
Bogu. Ogie oznacza arliwo mioci, co wie si ze zdolnoci ycia heroicznego
(serafickiego), gorliwego; a take dar oczyszczenia z grzechw i bdw, i przemiany serc,
oraz owiecenia rozumu, daru zrozumienia tajemnic wiary oraz umocnienia woli do dobrego.
Duch wity, podobnie jak ogie, ktry unosi si do gry, zwraca ycie czowieka ku niebu,
do ycia z Bogiem
65
.
Oywiciel zaczyna swoje uwicajce dziaanie w kadej, poszczeglnej, duszy ludzkiej
od momentu chrztu. Duch Boy rozjania rozum wiatem wiary a wol zapala do mioci,
ktra jest darem Mioci Ducha, co oznacza, e jest: nie tylko sodka jest i tkliwa, jak go-
bka, nie tylko jasna i promienna, jak obok rozwiecony socem, ale te zapalna i gorca,
jak ogie
66
. Bogosawiony tumaczy, e Jezus mwic: przyszedem ogie rzuci na
ziemi (k 9, 49) mia na myli ogie Ducha witego, ktry daje moc i si do nie tylko
zwykego dobrego ycia, ale, co wicej, do ycia heroicznego, czyli serafickiego. Istot, za,
ycia serafickiego jest duch witego zapau, czyli najwyszy i najbardziej intensywny
stopie gorliwoci i mioci Boga
67
. Dlatego te dalej, Ojciec wyjani, e esencj tej Boej
(jako dar dany od Ducha Boego) gorliwoci (zapau) jest mna wierno (konkretne

58
Por. PnP, t. 4, s. 476.
59
Por. tame, s. 253, 286.
60
Por. tame, s. 253.
61
Por. tame, s. 476.
62
Tame, s. 335.
63
Tame, s. 270.
64
Tame, s. 272.
65
Por. tame, s. 263-266.
66
Tame, s. 262.
67
Por. Ojciec Honorat Komiski, Wybr Pism, cz. 3, w. Franciszek z Asyu i jego duch, red. G.
Bartoszewski, Warszawa 1987, s. 35, 15.
13
dziaanie) w wypenianiu woli Boej, a nie wzniose uczucia czy poczucie bliskoci, mioci
Boga itp.
68
. Ostatecznie wida, e Pocieszyciel przez nieustanne udzielanie swoich darw,
cnt, ask i owocw czyni czowieka uczestnikiem Boej natury
69
.
Ukryt natur Ducha witego mona dostrzec przez obserwacje Jego dziaania w duszy
ludzkiej
70
. Czowiek czsto nie tylko nie odczuwa wpywu Trzeciej Osoby Boskiej
71
, lecz
rwnie nie ma jego wiadomoci
72
. Sposb, czas i miejsce, a take i cel natchnie jakich
udziela Duch Boy jest nieznany i niespodziewany, bo ma On na wzgldzie ksztatowanie w
czowieku czujnoci, zaufania, posuszestwa i pokory
73
oraz ochron czowieka przed
grzechem pychy, ktry wanie moe pojawi si z powodu udzielenia aski przebywania
Boga w czowieku
74
. Ojciec Honorat podkreli, e dziaanie Ducha witego sprawia, e
dusza nie chce by gon u wiata, ale ma upodobanie w samotnoci, gdzie atwiej z
Bogiem przestawa moe. Wszystkie uczynki spenia w ukryciu, przed Obliczem samego
Boga. Nie chce nikogo sob zajmowa, ustpuje kademu i nie upomina si nigdy za sob.
(). Jest to [cicho] w przymiot, ktrego sam Chrystus kaza si uczy od siebie i ktry
stanowi cech waciw chrzecijanom
75
.
Duch wity, przebywajc w duszy w ukryciu uczy j ycia w cichoci, ycia dla innych,
w zapomnieniu o sobie. Jego obecno upodabnia j do pokornego Chrystusa, ktrego cicho
objawi wanie Duch wity
76
. Oywiciel niewidocznie oddziauje na samo centrum ludzkiej
istoty, ale ujawnia si to w ludzkim yciu przez owoce ducha (por. Ga 5, 22) i dary, czyli
przez ycie, ktre jest wiadectwem, a przez to przeksztaca rzeczywisto na zgodn z
Ewangeli
77
. Pocieszyciel dziaa nie tylko w poszczeglnym czowieku, ale co wicej, w caej

68
Por. tame, s. 42.
Temat zosta szerzej omwiony: J. E. Wsala, Duch witego zapau w yciu i pismach wybranych postaci
ruchu honorackiego, w: Duchowo seraficka, red. T. Ponka, Zakroczym 2010, s. 271-310.
69
Por. PnP, t. 4, s. 287-324.
70
Por. tame, s. 313.
71
Por. tame, s. 351.
72
Por. tame, s. 310, 350.
73
Mwi jeszcze o Duchu witym Pan Jezus, e niewiadomo skd przychodzi, to jest, e sposb, czas i
miejsce natchnie Jego niewiadome s, abymy zawsze byli na nie czujnymi; nieraz bowiem przypada cakiem
niespodzianie i w okolicznociach, zdawaoby si, cakiem nieodpowiednich, zarwno co do miejsca i czasu, jak
i co do zajcia,. Dodaje Pan Jezus, e nie wiemy, dokd Duch wity zda, bo nawet i cel, jaki sobie zamierzy
w tym lub owym wypadku, czsto jest ukryty, abymy zawsze z wielk ufnoci go suchali i pokornie: Mu
ulegali, pamitajc, e nieraz od maych na pozr rzeczy zalee moe nasze zbawienie i uwitobliwionie.
Tame, s. 272.
74
Por. tame, s. 342.
75
Tame, s. 334.
76
Por. tame, s. 334-335.
77
oczywistym skutkiem tego przebywania musz by jakie znaki wewntrzne i zewntrzne; uczy nas
bowiem dowiadczenie, e wszelki duszy pobyt jakiejkolwiek osoby pozostawia po sobie jakie istotne skutki
Tame, s. 324-325
14
wsplnocie, zgromadzonej przez Chrystusa. Ogie mioci Ducha witego jest zawsze
ukryty w Kociele i ujawnia si pobudzajc wiernych do gorliwego ycia dla Boga
78
.
Oywiciel ukazuje postaw radykalnej mioci i suby wobec wierzcego, bdc czsto
nieuwiadomion zasad wszystkich jego aktw ycia duchowego. Przychodzc do duszy i
bdc w niej obecnym jako wylew i zadatek mioci, ktr Ojciec w swym Jednorodzonym
Synu kocha take byty osobowe, jest przyczyn witoci stworze, czyni ludzi przybranymi
dziemi Boga oraz stanowi jednoczenie piecz tego dziecictwa i jednoci. Dusza
zjednoczona przez Ducha witego z Synem i Ojcem zostaje przez tego Ducha przyjta w
najcilejsz spoeczno i towarzystwo obydwu, w przedziwne obcowanie Ojca i Syna
79
.
Mona stwierdzi, e to ukryte dziaanie Ducha witego jest Jego sposobem upodabniania
czowieka do Syna Boego, aby doprowadzi go do Ojca.
3. Czowiek chwa Trjcy witej.
Czowiek zosta stworzony, aby przez stanie si odcieniem Boskich doskonaoci
80

wzi czynny udzia w goszeniu chway Boej wobec wiata, czyli w objawianiu przymiotw
Boych. Szczeglna rola w tym zadaniu zostaa przewidziana dla Maryi, ktra przez swoj
zgod na dziaanie w niej Boga ukazaa wiatu kad z Osb Trjcy witej w jednoci ich
ycia.
A. Czowiek zewntrznym wyrazem Trjcy witej
Czowiek czerpie swoj godno ze szczeglnego wybrania go przez Stwrc. Z samej
natury mioci Boga w Trjcy Jedynego, ktra pragna si udziela i odda tre swojej
istoty
81
wypywa zamys stworzenia istoty zarwno duchowej, jak i zmysowej, ktra
zarazem objawiaa by wewntrzny i zewntrzny obraz Boga. Z tego wzgldu plan Boga
przewidywa radykalne oddanie si naturze ludzkiej, tak aby sta si z ni jedn istot, co
oznaczao zjednoczenie natury boskiej i ludzkiej w jednej Osobie Syna Boego. Zjednoczenie
to byo cakowite, dlatego nasz Autor twierdzi, e sama chwaa Boga polega na wywyszeniu
i uszczliwieniu czowieka, a Bg kochajc czowieka, mioci samej Trjcy witej, kocha
przecie samego siebie.

78
Por. tame, s. 266.
79
Por. M. J. Scheeben, Tajemnice chrzecijastwa, t. z niem. J. Rostworowski, I. Bieda, Krakw 1970, s.
135, 139, 145-148.
80
PnP, t. 1, s. 25.
81
Tame, s. 24.
15
Czowiek zatem mia istotny udzia w tajemnicy Wcielenia. Zosta stworzony dla
Jezusa
82
oraz na wzr duszy i ciaa Sowa Wcielonego a jego przeznaczenie do chway
wypywao z wywyszenia Jezusa Chrystusa. Konsekwentnie Bg Ojciec stwarzajc
czowieka widzia w Synu jego natur. Osoba ludzka staa si niezbdna do chway Boej, do
wyraania na zewntrz mioci wrzcej w onie Trjcy witej. Czowiek, jak mwi o.
Honorat, sta si, przez ten fakt wybrania przez Boga, dopenieniem Trjcy lub
zewntrznym Jego wyrazem
83
. W tej perspektywie staje si bardziej zrozumiae
twierdzenie, e w czowieku odbija si obraz Trjcy witej
84
, ktra zostawia w czowieku
swoje wyobraenie
85
oraz, e w duszach ludzkich wyryty jest obraz Trjcy witej
86
. Jak
tumaczy Bogosawiony, ta rzeczywisto uwidacznia si w cesze troistej struktury natury
ludzkiej: zmysy, rozum i wola
87
.
Czowiek dopiero wtedy osignie prawdziwe szczcie, rado wiecznie-trwa, gdy
zwrci si do swego pocztku i przeznaczenia Boga w Trjcy Jedynego przez poznawanie
i miowanie Go oraz oddanie si Mu
88
.
B. Maryja monstrancj Trjcy witej
89

B. Honorat Komiski rozwin myl o tym, e za porednictwem ycia Maryi Bg
ukaza wiatu relacje panujce midzy Osobami Trjcy. Logos przebywajc na onie Trjcy
zawsze by w godnoci rwny Ojcu. Matka Boa, dziki swojemu przyzwoleniu na dokonanie
si w niej misterium Wcielenia, przyniosa Bogu Ojcu chwa przez to, e uczynia Syna
Boego w Jego czowieczestwie poddanym Ojca. Dlatego Marja uzupenia niejako Majestat
Boski i wznosi go tak wysoko, jak wysoka jest rnica, czci, oddawanej Bogu przez
stworzenia, od hodu, skadanego przez rwn Mu Osob Bosk
90
.
Ponadto, Suebnica Paska uwielbia rwnie Syna Boego poniewa Jego kenoza w jej
onie i przyjcie z niej ycia ludzkiego oraz oddanie przez to chway Ojcu doprowadzio do
tego, e take Bg Ojciec otoczy Syna Czowieczego chwa Bosk. Odtd Zbawiciel cieszy
si podwjn chwa: jako Syn Boy i jako Syn Czowieczy. Co wicej, Ojciec Przedwieczny
odda swojemu Synowi wadz sdzenia, tak, e na imi Jezusa zgina si kade kolano (por.

82
Tame, s. 29.
83
PnP, t. 1, s. 28.
84
Por. PnP, t. 4, s. 405.
85
Tame, s. 471.
86
Tame, s. 469.
87
Por. tame, s. 406.
88
Por. tame, s. 468.
89
Por. PnP, t. 4, s. 472-475.
90
Tame, s. 473.
16
Flp 2, 10). Wreszcie Maryja przyczynia si take do uwielbienia Ducha witego przez fakt,
e w jej onie Oywiciel da ycie Synowi Boemu jako czowiekowi i w tym sensie posiad
moc nad Nim, chocia nigdy w relacjach ad intra Trjcy witej nie daje pochodzenia adnej
z Osb Boskich i nie mia wadzy nad Bstwem Syna.
Tak oto sam Ojciec Honorat podsumowuje swoje refleksje nad rol Maryji jako
monstrancji Trjcy witej: Tak wic przez Marje nie tylko wykazay si jawnie trzy Osoby
Trjcy Przenajwitszej, ale jeszcze przyniosa Ona zarwno Ojcu, jak Synowi i Duchowi
witemu uwielbienie i chwa, jakiej przedtem nie mieli. Ojcu panowanie nad Synem,
Synowi czowieczestwo, w ktrem odbiera chwal Bosk, a Duchowi witemu wadz nad
Synem Boga i twrcz podno, ktr oywia i odnawia posta ziemi, utrzymujc Koci
po wszystkie czasy, a do skoczenia wiekw
91
.
4. ycie ukryte w Bogu Trjjedynym podsumowanie.
Wewntrztrynitarne ukrycie Boga to sposb objawienia jednej Osoby w innej i przez inn,
tak, e ta inna Osoba doznaje przez to chwa. To ukryte ycie Boga polega na wyraaniu
siebie w innej Osobie, na ukryciu swojej tosamoci w innej Osobie, ktra z kolei staje si Jej
objawieniem. Ojciec jest znany jako Ojciec, bo wyraa si w Synu a Syn istnieje wycznie w
relacji do Ojca. Swoj tosamo Duch wity odnajduje w Ojcu i Synu jako ich wzajemny
Dar. Wida tu pene mioci odniesienia do innych Osb.
Obserwujc dziaanie poszczeglnych Osb Boskich w historii zbawienia mona take
dostrzec t sam zasad ukrycia Boga, ktry ukrywa swoj tosamo w innym, po to, aby
mc si w nim wypowiedzie. Bg Ojciec pragnie wyrazi siebie (odda siebie) w dziele
Stworzenia, szczeglnie za w dziele stworzenia czowieka oraz w udzieleniu szczeglnej
aski Matce Boej. Poniewa Ojciec widzi siebie w Synu, to stwarza rwnie w Synu i na
Jego obraz. Syn Boy, odnajdujc siebie w Ojcu, rwnie na zewntrz objawia mio Ojca w
tajemnicy Wcielenia. Mio Ojca i Syna zostaje objawiona w dziaaniu Ducha witego.
Duch wity, z kolei, odczytujc siebie w Ojcu i Synu, wyraa t mio w uwicajcym
dziaaniu na rzecz Kocioa, kontynuujc ich misje.
Mona skonkludowa, e termin ycie ukryte posiada dwa podstawowe sensy. Pierwszy
jest pozytywny i oznacza ukrycie swojego ja, aby wyakcentowa drugie ty, aby mc
wyrazi siebie, ale nie przez siebie (ktre ukrywamy), lecz przez drug osob (ktr
objawiamy). Gwn przyczyn takiego ukrycia jest dar mioci dobro innego. W takim
sensie jest ukryty Bg w Trjcy witej w swoim onie, a ycie ukryte czerpie stamtd swoje

91
Tame, s. 475.
17
rdo. W takim sensie Bg w Trjcy Osb dziaa w tajemnicy Stworzenia, Wcielenia i
Uwicenia. Z tego powodu ojciec Honorat twierdzi, e Bogu podoba si ycie ukryte i to, co
spenia si w ukryciu dla Niego samego
92
, gdy jest to zwyczajny sposb egzystowania Boga.
W tym sensie ukrycie Boga nie jest uzalenione od grzechu lecz od mioci. Jest to ycie
ukryte, na ktre patrzy si z perspektywy Boga.
Drugi sens ukrycia Boga jest negatywny i jest to ukrycie postrzegane od strony
stworzenia. Oznacza brak zdolnoci poznania Boga. Oczywicie, poznanie to, a co za tym
idzie ukrycie Boga, moe by w mniejszym lub wikszym stopniu i jest uzalenione od
rnych czynnikw. B. Honorat stwierdzi, e nawet anioowie zaraz po swoim stworzeniu
widzieli Boga i tajemnice im przedstawione pod pewn zason, ale nierwnie janiej, ni
ludzie oboeni ciaem
93
. Z tego fragmentu mona odczyta, e Bg by w jakim stopniu
ukryty dla tych istot duchowych, w czasie wyznaczonej dla nich prby. Dalej, mona z tego
zdania wywnioskowa, e Bg by, tym bardziej, ukryty wobec czowieka, pomimo, e y w
raju, blisko swojego Stworzyciela, w stanie nadprzyrodzonym niewinnoci i aski
94
. Chocia,
bya to tylko zasona dosy cienka.
Ukrycie si Boga wobec aniow przed buntem niektrych oraz wobec czowieka przed
grzechem pierworodnym wynikao z szacunku Stworzyciela do wolnej woli stworzenia, a co
za tym idzie danie szansy wolnego opowiedzenia si za lub przeciw Niemu. Mona
stwierdzi, e przyczyn ukrycia Boga przed upadkiem (aniow, czowieka) bya Jego wola
stworzenia warunkw wzrostu w synowskiej mioci, a nie w niewolniczej bojani. Idc dalej,
wida, e ostateczn przyczyn ukrycia Boga jest Jego wyjtkowa mio do stworzenia.
Po upadku czowieka ta cienka zasona ukrycia przeradza si w grub kotar, bo
dochodz przeszkody ze strony zranionej natury ludzkiej (m. in. zaciemnienie poznania).
Dlatego trzeba rwnie zaznaczy, e gdyby nie byo upadku ludzi, Bg, prawdopodobnie, po
czasie wyznaczonej prby
95
, przenoszc go do stanu natury uwielbionej
96
, objawiby si
czowiekowi w peni (zrywajc nawet t cienk zason).
Po grzechu zmienia si jednak patrzenie czowieka na Boga. Przed grzechem czowiek by
zdolny rozpoznawa Boga ukrytego i oddawa Mu chwa. Po grzechu za, czowiek nie
potrafi rozpozna Boga ukrytego. Dlatego Pan staje si dla niego nie tylko ukryty w sensie
pozytywnym jako sposb dziaania, wyraania si Boga, lecz rwnie ukryty w sensie

92
Por. tame, s. 334.
93
PnP, t. 1, s. 160.
94
Por. tame, s. 49-50.
95
Por. tame, s. 153.
96
Por. tame, s. 51.
18
negatywnym jako nie rozpoznany (nieznany) przez czowieka. Bg zatem, po grzechu
czowieka, ukry przed nim rwnie zewntrzne wyrazy swojego Majestatu, chway i potgi
Bstwa. By to sposb poszukiwania i objawienia si czowiekowi, szanujcy sab kondycj
jego natury
97
. Bg ukryty to Bg bliski, przychodzcy do swojego stworzenia.
Ten sposb dziaania Boga Trjjedynego nie jest jednak wyabstrahowany od Jego ycia w
sobie, od ycia ukrytego na Jego onie, lecz nadal objawia to ycie, ktre zawsze jest Darem
dla innego. Dziaanie Boga w Jego tajemnicach, szczeglnie Wcielenia i Odkupienia, nie jest
zatem uzalenione od grzechu czowieka. Jezus Chrystus prowadzi styl ycia ukrytego,
cichego, prostego, objawiajc w ten sposb prawdziwe ycie Trjcy witej. Wcielony Syn
Boy nie dlatego na ziemi ukazywa swoim przykadem ycie pokory i ukrycia, e by do tego
zdeterminowany przez grzech, ale wanie dlatego, e taki styl ycia objawia
wewntrztrynitarne relacje Jedynego Boga.
Zakoczenie
Ukrycie swojego ja oraz ycie w, przez i dla innego, to nic innego jak
egzystowanie na sposb daru z siebie, to znaczy Mioci. Z tego powodu mona powiedzie,
e dziaanie Boga jest ukryte poniewa Bg jest Bogiem ukrytym (por. Iz 45, 15) w sobie,
to znaczy taka jest jego natura natura ycia na sposb mioci i daru. ycie duchowoci
ukrycia wprowadza do ycia na onie Trjcy witej.
Zrozumienie, e ycie ukryte jest ukrywaniem swojego ja na rzecz przede wszystkim
Boego TY, istniejcego take w drugim czowieku, doprowadza do ycia, jakie
prowadzc, objawia Jezus Chrystus cichego, prostego i pokornego. ycie ukryte, zatem,
jest sum cnt chrzecijaskich, na czele z mioci, ktre mona nazwa, po franciszkasku,
mniejszym. By moe, z tego wanie wzgldu, teologiczne podstawy duchowoci ukrycia
wyoy B. Honorat Komiski Brat Mniejszy Kapucyn, a cay ruch ycia ukrytego
rozwin si na onie ycia franciszkaskiego.
Kady jednak chrzecijanin jest powoany do prowadzenia ycia ukrytego, o czym mwi
rwnie Bogosawiony Kapucyn, bo jest ono ukryte w Bogu Jedynym w Trjcy i z Niego
czerpie swoj ywotno. Zadanie ukrywania siebie (swojego powoania, wybrania, aski) a
objawiania Boga (Sowa Boego, wiary, przynalenoci do Kocioa) osiga penie wanie w
powoaniu honorackim, poniewa wewntrzne cnoty ycia ukrytego mog cakowicie si
wyrazi na zewntrz, w prostocie ycia zakonnego bez habitu.

97
Por. tame, s. 316, 319.