You are on page 1of 135

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

rSeef ef;&mZ0ifvm jrefrmbk&ifrsm;tm;


qifjcif-unfhjcif;
icy

jrefrmusL;ypfjref
zdk&rfrmusL;ypfzdk&rfrS

wifqufonf/

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

xkwfa0rIrSwfwrf;
xkwfa0jcif;

; yxrtBudrf

xkwfa0umv

; 2009 ckESpf? Zefe0g&Dv

tkyfa&

; uefYowfrxm;

pkpnf;ol

icy

pmtkyftjyiftqif

cohtet

rsufESmzkH;

; zdk;0if;awmifeH&Haq;a&;
(photo by pfjc2)

jrefrmusL;ypfzdk&rf

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

yk*HacwfeH&Haq;a&;yef;csD

(www.seasite.niu.edu)

rSefeef;&mZ0ifvm jrefrmbk&ifrsm;tm; qifjcifMunfhjcif;


ordkif; bmvdkY oif&ovJ qdkwJh tar;wpfckudk ]]ordkif;oif&wm rt
atmifvdkY}} qdkwJh a'gufwmoef;xGef;&JU tajzudk rSwfom;zl;w,f/
&mZ0ifpmtkyfawG trsm;tjym;&SdwJhteuf &mZ0ifausmf&,f? OD;ukvm;
&mZ0if&,f? rSefeef;&mZ0if&,f 'D oHk;tkyfu txif&Sm;qHk;yg/ rSefeef;
uawmh OD;ukvm;udk trsm;pk tajccHxm;NyD; tenf;i,f wnf;jzwf
okwfoifrIawG awmh&Sdw,f/ 'gayr,fh a&SUrlawGudkawmh udk;um;xm;wm
tawmf tjynfhtpHk awGU&ygw,f/
ordkif;udk tajccH ynmtqifhrSm oifcJh&ayr,fh tJh'D oifdk;nTef;wrf;
awG[m rl0g'qdkwJh acgif;pOfatmufrSm enf;enf;awmh tcsdK;rnD
aumufEkwfcsufav;awG jzpfrSef; tjyifpmawG zwfrS odvm&ygw,f/
rsm;aomtm;jzifh bk&ifh taumif;awGcsnf; oifcJh&wmyg/ wu,fh
wu,fawmh aumif;wma&m? qdk;wmwcsdKUyg &mZ0ifrSm rSwfwrf;wif
xm;wm tcdkiftrm &Sdygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

trSefu uRefawmf[m ordkif;orm; r[kwfygbl;/ 'gayr,fh


uRefawmfhom;u ordkif; t&rf; pdwf0ifpm;w,f/ olYudk jyefajymjywJhtcg
uRefawmf udk,fwdkifu wcgwcg Za0Z0g jzpfaewmav;awG &Sdw,f/
Oyrm - usefppfom; tazu b,folvJvdkY uRefawmhfom;u wcg
ar;zl;w,f/ ol rod/ vufvSrf;rD oavmuf&Sm? ar;awmhvnf; tajzr&/
aemufqHk; rSefeef; &mZ0ifudk zwfawmhrS tajza&;a&; ay:awmhw,f/
uRefawmfhtaeeJY rSefeef;u azmfjyxm;wJh &Snfvsm;axGjym;aom
bk&ifawG taMumif;zwfNyD; vuf&Sdjrefrmpum;eJY oHcdyfjyK aumufEkwf
azmfjyzdkY &nf&G,fygw,f/ tusdK; txdkuftavsmuf &Sdr,fvnf; arQmfvifh
rdw,f/
aus;Zl;
icy

jrefrmusL;ypfzdk&rf

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

ed'gef;
rSefeef;&mZ0ifudk ppfudkif;rif; (bMuD;awmf) vufxuf 1829? ar 3
rSm pwifa&;om;NyD; 3-4 ESpftMumrSm a&;om; NyD;pD;cJhygw,f/ tJh'Daemuf
rif;wkef;rif;vufxuf eJY oDaygrif; vufxuf awGrSmvnf; qufvuf
a&;om; cJhMuw,f/ yHkESdyfwJh tqifh udkawmh oDaygrif; vufxuf usrS
aqmif&GufEdkifcJhNyD; tqHk;rowf cJhygbl;/
rSefeef;&mZ0if&JU xl;jcm;csufu wjcm;&mZ0ifawGvdk wpfOD;
wpfa,muf xJu a&;wmr[kwfbJ ordkif;aumfr&Sif zGJUNyD; jyKpkcJhwmyg/
yxrqHk; ordkif;aumfr&Sif vdkYvnf; ac:Muw,f/ a&SUu &mZ0ifawGxJrSm
tpHkvif? tjynfhpHkqHk;vdkY ,lq&wJh OD;ukvm;&mZ0ifudk t"du tajccH
xm;ygw,f/
,ck aemufqHk;xkwf rSefeef;&mZ0ifudk wm0ef,l BuD;Muyf
rSwfwrf;wif olrsm;uawmh a':Muef (r[m0dZm)? OD;pdefvIdif (r[m0dZm)
eJY OD;at;csdK (r[m0dZm) wdkYyJ jzpfygw,f/ OD;ukvm;? wGif;oif; pwJh
a&SUpmtkyfrsm;eJY ndE Idif;NyD; atmufajc rSwfpkav;awGeJY uGJvGJcsuf
awGudkvnf; rSwfwrf;wif xm;ygw,f/
t"du tm;jzifh rSefeef;&mZ0ifudk aumufEIwfwm jzpfayrifh
OD;azarmifwifeJY *sDtdwfcsfvkpfwdkY bmomjyefwJh The Glass Palace
Chronicle of the Kings of Myanmar pmtkyf&,f? aemuf rSefeef;[m
ZmwfuGuf? Zmwfvrf; pdwful;awG odyfrsm;w,fqdkum odyfcHwGif;
rawGUwJh a'gufwmoef;xGef; &JU pmtkyfwpfcsdKU udkvnf; tvsif;oifh&if
oifhovdk udk;um; oGm;yghr,f/
aus;Zl;
icy

jrefrmusL;ypfzdk&rf

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 1
urmwnf
twGJ-21wGJ yg&mrSm yxrtwGJuawmh xHk;pHtwdkif; urmwnfvdkY
qdk&rSmyg/ urmeJY pMum0VmMuD; ay:aygufvmyHk? jA[mawG pkawNyD;
vljzpfvmyHk? Moumo avmuMuD; ay:xGef;vmyHk? vlUtzGJUtpnf;
jzpfwnfvmyHk pwm awGudk *gxmawG? uAsmvuFmawGeJY pDumywfuHk;
a&;xm; ygw,f/
avmuwnf[efysuf[efudk ]]Moumoavmu[k qdktyfaom avmifzuf? ysufzuf uka#wpfodef;
yrmP tydkif;tjcm; &Sdukefaom pMu0VmwdkY\ rD;? a&? av wdkYaMumifh
ysufNyD; wpfzef wnfjyefonf}} pm-5 vdkYqdkygw,f/
urmysuf&mrSm yxr rD;eJY 7 Mudrf? aemuf a&eJY wpfBudrf? aemuf
'kwd, rD;eJY 7 Budrf ysufr,fqdkw,f/ tck b'urm[m 'kwd,rD;&JU
yxrtBudrf rD;zsufNyD; ay:vmwJh urm jzpfowJh/
yxrqHk; urmwnfNyD;aemuf r[maAm"d yvifwnf&m ae&mu pvdkY
yx0DajrBuD; ay:vmw,f/ ykAedrdwfqdkwJh y'krmyifaygufw,f/ tJh'D
Mum[m tyGifh r&Sd&if bk&m;ryGifh/ tyGifh ta&twGuftwdkif; bk&m;yGifh
w,fqdkw,f/
yxr jA[mawG pkawNyD; udk,fa&mifudk,f0gawGeJY urmajray:
a&mufvmw,f/ a,mufsm;rdef;r cGJr&/ ow0gvdkYyJ ac:Edkifr,f/ aemuf
ajrqDajrMoZmawGpm;NyD;rS udk,fa&mifuG,fNyD; trdkuftwdjzpf&w,fvdkY
a&;xm;ygw,f/
wqufwnf;rSm aeawG vawG ay:vmw,f/ Moumoavmu&JU
ork'&m 4pif;? uRef;MuD; 4 uRef;? uRef;i,f 2000? [dr0Emawm?
jrefrmusL;ypfzdk&rf

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

jrif;rdk&fawmif? jrpfBuD;? tkdifMuD; pwmawG wNydKifwnf; ay:vmygw,f/


ay:vmwJh aeYu waygif;vjynfhaeY jzpfygowJh/
ajrqDajrESpfawG pm;rdvdkY vlwpfjzpfvJ jA[mawG avmb&ruf
wufvmNyD; pGrf;tm;awG ,kwfavsmhvmygw,f/ a&S;u tpmawGu
usifMuD;usifi,f rjzpfMubl;/ w,faumif;oudk;/ tdrfom rvdkwJh b0/
oav;xrif;udk pm;rdwJhtcgrSm a,mufsm;&,f? rdef;r&,f txift&Sm;
jzpfvmMuw,f/ aemuf a,mufsm;eJY rdef;r wpfa,mufudk wpfa,muf
wyfrufrd&muae arxHkrSD0JrIawG jzpfvmw,f/ 'Draumif;wJh tusifhudk
zHk;uG,fzdkY tdrf&maqmufvkyf aevmMuw,f/
aemuf tpm&Sm&rSm ysif;&dolawGu oav;pyg;udk odkavSmif vm
Muw,f/ tJh'DrSm olU[m? igh[m awGjzpfvmNyD; cdk;wm0SufwmawG
ay:vmw,f/ &efawGjzpfMu? rkom;ajymMu? 'Pfay;MueJY aemufqHk;
olwdkY&SdwJh oav;pyg; 10yHk 1yHkudk tcGefoabmrsdK;ay;NyD; tkyfcsKyfpDrHapzdkY
pOf;pm; rdvm&mu wdkif;XmaeawG ay:vmwmjzpfaMumif; tawmf
us,fus,f 0ef;0ef; a&;xm;ygw,f/
yxrqHk;rif; uawmh r[morwrif; jzpfygw,f/ tJh'D r[m
orwrif; uae bk&m;avmif; od'wfrif;wdkifatmif rif;qufaygif;
oHk;odef;? oHk;aomif;? av;axmifhig;&m ajcmufusdyf udk;a,muf &Sdygw,f/
rsm;vdkufwJh rif;qufawGyg/
udk;um;csifolrsm;twGuf rif;ajrmufwefqm ig;yg;? ppft*Fgav;yg;
pwJh tajrmuftrsm;aom t*Fg&yf tyg;awGvnf; twGJtqHk;rSm azmfjy
xm;av&JU/ uRefawmfawmh 'gawG tJh'DrSm &Sdw,fvdkYyJ vdk&if&SmzdkY aw;rSwf
xm;rdygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 2
Adrom&rif; rS "rmaomurif;txd rif;tyg; 30
Adrom&rif;[m Ak'eJY acwfNydKifyg/ Ak'xuf 5 ESpf i,fw,f/ tJh'D
tcsdef ouwdkif; uydv0wfbk&if oka'g'erif;&JU om;awmf od'wrif;?
&mZN*dK[fjynfbk&if bm*Ded,rif;MuD;&JU om;awmfu Adrom&aygh/
Adrom&upvdkY tzudkowfwJh rif;quf awmufavQmuf MuD;pdk; cJhw,f/
zcif Adrom& udk owf? rif;vkyfwJh om; tZmwowf
zcif tZmwowf udk owf? rif;vkyfwJh om; O',b'
zcif O',b' udk owf? rif;vkyfwJh om; tEkk'g
zcif tEkk'g udk owf? rif;vkyfwJh om; rk@
zcif rk@ udk owf? rif;vkyfwJh om; em*'go
rif;ig;qufwdkifwdkif tazawG owfNyD; rif;vkyfcJhMuw,f/
em*'gobk&if vufxufusawmh vlawGu tzowf rif;rsdK;udk
z,f&Sm;NyD; okokem* trwf udk rif;ajrmufcJhygw,f/
okkokem* qdkwm jynfhwefqmu qif;oufvmwJh trsdK;/
yxrqHk; jynfhwefqm
a0omvDjynf? vdp0Drif;wdkY[m wdkif;jynf om,m0ajym&JUom;eJY
bmhaMumifh tkwftkwfusufusuf rpnf&ovJqdkwm wdkifyifESD;aESm
MuowJh/ tJhorSm jynfhwefqm r&SdvdkY qdkwJhtcsufudk oGm;awGUMuygw,f/
w,fvnf; tajrmftjrif BuD;Muygayw,f/ tJh'DrSm owdkYorD; wpfa,muf
udk yxrqHk; jynfhwefqm tjzpf owfrSwfum bk&ifu wpfywf oHk;pGJ
awmfrlygowJh/ tJ udk,f0ef&Sdvmwm oleJYvdkY pmtkyfxJ ajymwmyJ/ aemuf
jrefrmusL;ypfzdk&rf

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

wjcm; vlawGvnf; pyf,Suf Muoaygh/ udk,f0efudk rD;zGm;NyD; tkd;xJxnfh


pGefYypf&mrSm trwfwpfOD;u aumuf,larG;pm;NyD; okokem*vdkY trnfausmf
vmcJhygw,f/
okokem* aemuf olUom;awmf umvmaomurif;/ olUvufxufrSm
'kwd,o*Fg,em wifw,f/
umvmaomu aemufrSm b'aoe upvdkY rif; 10yg; &Sdygw,f/
aemufqHk;rif;u yOrurif;/
yOrurif;udk owfNyD; rif;vkyfvmolu olcdk;*dkPf;csKyf cdk;rSL;e'g
ac:wJh bk&ifyg/ bk&ifbGJUu O*aoe/ olcdk;awG pkpnf;rdoGm;NyD;
bk&ifhtmPmudk odrf;ydkufEdkifcJhwJh oabmyg/
O*aoe &JU olcdk; rif;qufu nDaemif 9 a,mufvdkY qdkygw,f/
aemufqHk;rif;u "ee'rif;/
"ee'rif;[m ZmeuykPm;eJY tcsif;rsm;Muw,f/ ykPm;usdefpmwdkuf?
tNidK;xm;w,f/ tJh'DrSm ar&d,wdkif;u ppfIH;vdkY xGufajy;vmwJh bk&ifh
rsdK;quf pE*kwr if;om; udk ajrawmifajrmuf? "ee'rif; udkowf? bk&if
vkyfapcJhw,f/
ZmeuykPm; uvnf; olwifwJhbk&if tqdyf wjznf;jznf; auR;NyD;
pDrHowJh/ taMumif;&if; rawGU&yg/ tJh'Dtpmudk udk,f0ef t&ifhtrm
rdzk&m;BuD; pm;rdawmh? rdzk&m; acgif;ukdjzwfNyD; AdkufxJu uav;udkxkwf?
qdwfrMuD;0rf;xJ xnfhNyD; &Sifoefatmif vkyfcJhygw,f/ arG;vmwJh
om;awmf aemifbk&ifjzpfvmr,fh AdEKom&/
tJh'D AdEKom&rif;rSm om;awmf 101 yg;&SdowJh/ "raomu rif;om;
[m nDt&if; wdrif;om;udk csefxm;NyD; usef nDtpfudk 99 a,mufudk
owfNyD; rif;vkyfcJhygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

"rmaomurif;[m taomum&mr ausmif;wdkufMuD; ESifh wuG


&Spfaomif; av;axmifaom apwD ausmif;wdkYudk aqmufvkyf vSL'gef;
cJhygw,f/ omoemrSmawmh eHrnfBuD; bk&ifwpfyg;aygh/ axmywfuef?
ysm;uef? wifvJuef? oumuef pwJh uef 4 uefeJY aeYpOf vSL'gef;
w,fvdkY qdkygw,f/ wwd, o*Fg,emvnf; 'Drif;MuD; vufxufrSm
wifjzpf cJhygw,f/

tmaomuausmufwdkif

(en.wikipedia.org)

jrefrmusL;ypfzdk&rf

10

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 3
waumif;rif;quf
rSefeef;uawmh jrefrmtp waumif;uudk pGJudkif wifjyxm;ygw,f/
waumif; rSwfwrf;[m rSefeef;eJY OD;ukvm; t"duuGJvGJwJh ae&m jzpf
ygw,f/ OD;ukvm;rSm waumif; taMumif; ryg0ifygbl;/
(AdkvfrSL;b&Sif&JU pmwrf;wcsdKUeJY a'gufwmoef;xGef;&JU aqmif;yg;
wcsdKUrSm jrefrmtp ausmufqnfu t,ltqrsm; awGU&ygw,f/
'Dt,ltq vufcHolynm&Sif trsm;tjym;yg/)
tbd&mZmrif;
jrwfpGmbk&m;vufxuf yOmv&mZfwdkif;eJY aumvd,wdkif;? OrD;
awmif;wJh udpeJY ppfjzpf&mrSm omuD0if aumvd,wdkY jyKwfjyKwfjyKef; um
tkyfpk 3 ck uGJoGm;ygw,f/ aumvd,? a'0'[ eJY uydv0wf &,fyg/
uydv0wfu tbd&mZmrif;[m waumif;jynfudk wnfaxmifcJhygw,f/
uH&mZmi,f
tbd&mZm uG,fvGefawmh om;awmfESpfyg; eef;vk&mrSm om;i,f
uH&mZmi,f EdkifoGm;ygw,f/ nwGif;csif; r@yftNyD; aqmufap&mrSm
om;tBuD; uH&mZmBuD;u opfBuD;0g;BuD;eJY aqmufw,f/ uH&mZmi,fu
opfi,f0g;i,fawGeJY aqmufNyD; EdkifoGm;ygw,f/ tJh'DrSm uH&mZmBuD;[m
om;awmf rk'kpdw udkac:? aemufvdkufawGeJY xGufajy;? om;awmfudk ysL?
urf;,H? oufawG&JU bk&iftjzpf uav;awmifndKrSm xm;cJhNyD;
"n0wDbufrSm rif;vkyfygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

11

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

tbd&mZm? uH&mZmi,fu pcJhwJh waumif;&JU omuD0ifrif;awGu


33 yg; &Sdygw,f/ aemufqHk;rif; bdEu&mZm vufxufrSm
*Emv&mZfwdkif; ac:wJh wkwfawG wdkufvdkY waumif;ysufygw,f/
tJh'DrSmvnf; waumif;wdkY tkyfpk 3 pk uGJcJhw,f/ wpfpku &Srf;jynf?
wpfpku rk'kpdw (uH&mZmMuD;om;) wnfcJhwJh a'o eJY rdzk&m; em*qdefeJY
wuG rl&if;waumif;rSm usefcJhol qdkNyD; oHk;pkyg/
yOmwaumif;
wcsdefwnf;vdkvdkrSm rZdra'orSmvnf; orD;awmif;wJh udpeJYyJ
uydv0wf eJY om0wdwdkY ppfcif;Mujyefw,f/ omuD0ifawG aemuf
wpfBudrf rsdK;jyKwf jyefowJh/ usefwJh rsdK;EG,fawG xGufajy;? "Z&mZm eJY
em*qdef aygif;zuf? waumif;rSm aemufxyf yOmwaumif;qdkNyD; jynfMuD;
wpfck xyfNyD; wnfMujyefygw,f/
tJh'D rif;rsdK;quf[m owdk;r[m&mZrif; wdkifatmif 17 yg; &Sd
ygw,f/ rSefeef;eJY rluGJwmwpfcku waumif;udk ordkif;q&mwcsdKU yxr
ysLEdkifiHvdkY qdkMuwmyg/
waumif;[m vuf&Sd yk*HeJY anmifOD;tMum;? {&m0wDjrpf ta&SUbuf
urf;rSm wnf&Sdygw,f/ yk*HNrdKUa[mif;eJY odyf reD;ra0;jzpfaMumif;yg/
oa&acw&m
rSefeef;u waumif;udk jrefrmhOD;pGef; xGef;p vdkY qdkw,f/
olUtaMumif; ajym&if; oa&acw&m NrdKUudkyg qufvuf azmfjyygw,f/
(rSefeef;rluGJ uawmh oa&acw&m[m 'kwd,
jzpfygowJh/ / ysLya'o&mZfacwf? AdkvfrSL;b&Sif)
jrefrmusL;ypfzdk&rf

ysLEdkifiHawmf

12

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

oa&acw&m[m omoemxGef;um;r,fh taMumif; jrwfpGmbk&m;


Asm'dwf ay;cJhygw,f/ 'DAsm'dwfudk a'opm&D<u&if; yifv,fxJarsmvmwJh
EGm;ajc;ajcmuf eJY ayG;i,fudk tjrifrSm a[mcJhygw,f/ edrdwfMuD;ig;yg;udk
a[m&mrSm oa&acw&mrSm yifv,fa& crf;ajcmufr,fh taMumif; eJY
ayG;i,f[m 'Gwaygifrif;tjzpf omoemjyKr,fh taMumif; yg0ifygw,f/
(bk&m;&Sifacwfu jynfa'o w0dkufrSm yifv,fa& &Sdaewm
odyHoabmt& jzpfEdkifacs &Sdygw,f/ blrdoabmt& vGefcJhwJh
ESpfoef;aygif; 50 ausmfu &Srf;ukef;jrifheJY &cdkifdk;rMum;u a'o[m
yifv,fjyifMuD;yg/ aemufrS wjznf;jznf; tenfydkYcsNyD; ajrjyif
jzpfvmcJhwm jzpfw,f/ t*Fvdyfacwf &efukefNrdKUv,frSm awmifrS a&uef
vdkvdk? prf;vdkvdk? a&tdkifvdkvdk &SdcJhzl;ygw,f/ tJh'Dwkef;uawmh NrdKUpGefaygh/
tck r[mAEKv ausmufwdkifem;rSm wHwm;av;wpfckudk ausmfoGm;
Mu&w,f/ tJh'DwHwm;udk ausmufwHwm;vdkY ac:&muae uaeYacwf
ausmufwHwm; NrdKUe,f jzpfvmwmyg/ tckawmh NrdKUv,facgifaygh/)
waumif; aemufqHk;rif; owdk;r[m&mZ&JU tdrfa&SUrif;[m
awm0ufudk
ESdrfESif;zdkY
bk&ifhckdif;apcsuft&
oa&acw&mzuf
a&mufcJhw,f/ awm0ufudk ESdrfESif;NyD; waumif;rjyefjzpfbJ w&m;
tm;xkwfum &aohtjzpf aeowJh/ tJh'Dtdrfa&SUrif;[m owdk;r[m&mZ&JU
rdzk&m;&JU armif? bk&ifh a,mufzawmf jzpfw,fvdkY OD;ukvm;u qdkygw,f/
&Sif&aoh&JU a&a[mif;pGefYwJh ausmufcGufudk trSDjyK &SifoefwJh orifr
AdkufMuD;ygowJh/ a&a[mif;qdkwm usifi,fpGefYwmudk qdkcsifyHk&ygw,f/
tJh'Dorifru vlr av;arG;/ aA'g&D trnfwGif owJh/ &Sif&aoh&JU
orD;ayghav/ oa&acw&m&JU Zmwfvdkufrif;orD;vdkY qdkEdkifygw,f/
(odyHacwfrSmawmh usifi,fa& aomufNyD; AdkufMuD;wm &,fp&myg/
&mZ0ifuawmh &mZ0ifayghav/ orifr bmvdkY AdkufMuD;w,fqdkwm
'Dae&mrSm cPawmh &yfNyD; pOf;pm;Munfhrdygao;w,f/)
jrefrmusL;ypfzdk&rf

13

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

waumif;tdrfa&SUrif; 0ufcGif;wJhESpfrSmyJ waumif;rdzk&m; rsufrjrif


trTmyl;av; arG;ygw,f/ aA'g&DeJYqdk 0rf;uGJarmifESr awmfygvdrfhr,f/
r[mor0 eJY plVor0/ oa&acw&mtwGuf Zmwfvdkufrif;om;awGaygh/
tJh'D om;t&if; rsufuef; nDaemif udk bk&if
u &SufNyD; pGefYypfcdkif;&mrSm rwwfomwJh tqHk; tar
vkyfolu azmifay:rSm tpm;taomufawG wifNyD;
arQmypfvdkufygw,f/
tJh'Dazmifawmf ppfyifMuD;udkif;udk wdkufrdwJh
ae&m[m uaeY ppfudkif; jzpfw,f/ pErkcDbDvl;r
azmifay:wuf
vmwmvnf;
ppfudkif;rSmygyJ/
bDvl;ru rif;om;awG&JU tpmudk cdk;pm;aewm
rdoGm;wJhaemuf owfr,f Ncdrf;ajcmufwm uae
csrf;omay;zdkY awmif;yef&if; rif;om;awGudk rsufpd
jrifatmif tultnDay; jzpfoGm;ygw,f/
tJh'Dvdk rsufpdudk pNyD;ukwJh ae&mudk puk?
rsufvHk;vif; vmwJhae&mudk &Gmvif;? rsufpdjrifwJh
ae&mudk ]]rdk;um;tzHk;? ajrum;txJ}} qdkojzifh rdk;zkef;ajrxJvdkY trnfwGif
vmcJh ygw,f/ aemuf tJh'D rif;om;ESpfyg; OD;&D;awmf &aohqD
a&mufvmcJhw,f/
yef;csDay:OD;ouf

bl;vHk;em;rxGif;
&Sif&aohu orD;eJY twl raecsifwmeJY aA'g&Dudk rxGif;xm;wJh
bl;oD;eJY a&pdrf? NyD; usnfawmufxJ a&jznfhckdif;w,f/ usnfawmufjynfhzdkY
wpfaeukef MumowJh/ 'grS &aoh[m oifhawmfr,fxifvdkY pDpOfcJhwmyg/
aA'g&D a&cyfcsdefeJY rif;om;ESpfyg; wdk;awmh ]]bl;vHk;em;rxGif;?
rdkufvSw,f}} qdkum bl;oD;udkxGif; taph xkwfNyD; cyfcdkif;wJhtcg
jrefrmusL;ypfzdk&rf

14

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

usnfawmufu cPeJY a&jynfhygw,f/ tJh'Duae pNyD; rdkufrJwJh tvkyfudk


]]bl;vHk;em;rxGif;}} vdkY qdkdk; ay:vmcJhw,f qdkygw,f/
r[mor0 eJY aA'g&D vufquf? r[mor0 rif;jzpf/ arG;vmwJh
om;u 'Gwaygif rif;om; jzpfygw,f/
r[mor0 uG,fvGefawmh nDawmf plVor0 rif;jzpfw,f/ aA'g&Dudk
quf rdzk&m; ajrmufw,f/ tJh'DrSm nDawmf plVor0 eJY ndpGef;aewJh
bDvl;r pErkcDu pdwfqdk;NyD; udk,f0efvG,fvsuf xGufoGm;&mrSm ykyg;rSm
ydEdk;udk arG;ygw,f/
'Gwaygifrif;
'Drif;u bkef;tvGefMuD;w,f qdkygw,f/ olUzcifeJY ysLrif;orD;u
&wJh nDr-rif;orD; ysLtEG,fudk rdzk&m; ajrmufw,f/ e*g;rif;orD;
udkvnf; rdzk&m;ajrmufw,f/
t&dErmvSH? emVm*d&dqif? 0vm[ujrif; pwmawG odMum;rif;u
qufo&w,f/ bkef;MuD;vGef;vdkY oleif;vdkufwdkif; ajrBuD;u uRHuRHus
&mrSm odMum;rif;u oHrIdcHcH ay;&ygowJh/ bkef;BuD;vGef; awmhvnf;
tvkyfenf;enf;IyfwJh oabmjzpfr,f/ vSHysH? wD;vdkuf&if b,folrS em;rcH
EdkifwJh pnfMuD;pwJh vufeufawG tawmfpGrf;ygw,f/ 'DvufeufawGeJY
tEdkif,l&mrSm wdkif;jynfaxmif toD;oD; 'Gwaygifrif; qDrSm tcGefcH
&ygowJh (tcGefquf&w,f)/ 'Gwaygifrif;[m omoemjyKrif; tjzpf
xif&Sm;ygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

15

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

ydEdk;NrdKU

(www.seasite.niu.edu)

aemufqHk; yefxGmrif;orD;u roefY&Sif;wJh yk0gudk quf&mrSm


rqifrjcif okwfrdwJhtwGuf rif;BuD; ezl;u rSJU&SifuG,fcJhygw,f/ tjyefrSm
axG;cHrSm wHawG;raxG;bJ yifv,fxJ axG;rdcsdef? wefcdk; MoZmuscsdefrSm
e*g;awGu e*g;jynf ac:oGm;w,fvdkY qdkw,f/ a&epf aooGm;yHk
&ygw,f/
'Gwaygif&JU om;awmf 'Gw&efuae oD&d&mZfrif; txd aemufxyf
rif;quf 8 quf &SdcJhygw,f/
tJh'Daemuf waumif;rif;quf jywfNyD; iwyg;rif;? aemuf olU
om;awmf ygyd&efrif; uae bdZrif;txd rif; 12 yg; tkyfpdk;cJhw,f/
olwdkYaemufrSm aemufqHk; rif;oHk;quf
rif;uawmh twdwsmrif; jzpfygw,f/

&Sd&mrSm

ajymcsifwJh

rdcifudkawmif jypfrSm; vdkw,fvdkY qdkw,f/ rdcifu t"dXmef


NyD; ]]usufoa&wdkufonf aygif;csKyf\odkY jzpfapom;}} qdk&mrSm t"dXmef
atmifNyD; rif;om;vnf; &Suf&SufeJY jyefoGm;&owJh/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

16

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

(usufoa&wdkufwdkY? aygif;csKyfwdkY qdkwm uRefawmf rodyg/ aemifrS


jrefrm tbd"mef? ayg&e tbd"mefawGrSm &SmMunfhygtHk;r,f/ bmudk
qdkcsifovJawmh awG;q rdygw,f/)
tJh'Drif;om; aemufqHk; arsmuf jzpfoGm;w,f qdk&JU/ vlawG cJeYJ
aygufvdkY ao&ygw,f/ arsmufjzpfNyD; xGuftajy;rSm r,fawmf
u ]]tavmif;cspfom; vmavmh}} vdkY atmfac:wJh ae&m[m uaeY
avmif;om;acsmif; ygwJh/
aemufqHk; oa&acw&m ysufwJh taMumif;u tawmf odrfi,fvGef;
vSw,f/ avawGMurf;NyD; paumvGifh&mrSm rdef;rwpfa,mufu ]]ighpaum
ighpaum}} atmfwmudk ]]ipaumppfvmonf}} vdkY vlawGu em;vnfNyD;
aoG;l;aoG;wrf; ajy;&muae tkyfpk 3 ckuGJ? jynfysuf&ygw,f/ ysLwpfpk?
urf;,Hwpfck? jrefrmwpfpk jzpfygw,f/ rlvuwnf;u wdkif;jynfu
cdk;qdk;vk,ufawG rxdef;EdkifvdkY rNidrf;csrf;bl;&,fawmh rSefeef;u
qdkxm;ygav&JU/
yk*H odkYr[kwf t&dr'em
yxrbk&ifu ysLapmxD;vdkY azmfjyw,f/ olu waumif;bk&if
r[mowdk;&mZmeJY olUom;awmfoa&acw&m bk&if r[mor0wdkY&JU
rsdK;EG,f? owdk;tm'dp&mZmqdkwJh rif;rsdK;u arG;vmwJh om;awmfvdkY
qdkygw,f/ azmfjycsufu cyfrSdefrSdefjzpfygw,f/
ysLapmxD;&JU a&SUrSm bk&if2yg; &Sdjyefw,f/ zcif ork'&mZfrif;/
aemufawmh tdrfa&SUrif; ysLapmxD;u olUq&mudk rif;vkyfygqdkNyD;
OD;pm;ay; cJhvdkY &aohvlxGuf &aohaMumifrif; tkyfpdk;cJhw,f/
aemufrS ysLapmxD; rif;jzpfvmcJhygw,f/
aemuf ysLapmxD;&JU om;awmf xD;rif;,Of uae onfxefrif;txd
rif; 6 yg; tkyfpdk;cJhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

17

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

xD;rif;,Of? ,Ofrif;ydkuf?
aMumif'l&pf? onfxef/

ydkufaovnf?

aoOfvnfaMumif?

aoOfvnfaMumifrif; vufxufrSm yef;yJarmifwifhw,f armifESr


jzpfwJh r[m*D&dewf pwif ay:aygufcJhygw,f/
pGrf;tm;BuD;wJh
armifwifhw,fudk
zrf;zdkYvkyf?
xGufajy;/
olUnDr^cspfoludk aoOfvnfaMumifu rdzk&m;ajrmuf/ wpfzufvSnfheJY
armifwifhw,fudkzrf;? rD;dIUuGyfrsuf/ ESrvkyfol rdzk&m;u rD;yHkxJckefqif;
vdkufao/ tJh'DrSm armifESr^cspfolESpfOD; r*Fvm*D&d ewfarmifESr
jzpfoGm;Muygw,f/
aemufydkif;
rif;rsdK;r[kwfwJh
trwfoHk;yg;
olwdkYrsdK;quf rif; 8 yg; quftkyfpdk;cJhygw,f/

rif;vkyfw,f/

aemuf xGefcspfrif; uae rif;acG;txd rif; 3 quf/ aemufrif;rsdK;


r[kwfjyefwJh ol<u,f jrif;auR;rif;/ aemufrif;rsdK; odcFrif; uae
wefeufrif;txd rif; 10 yg;/ aemuf paviacG; u jrif;apmif;rSm
vkyfMuHNyD; rif;jzpf (iacG; trnfeJY rif; 2yg;awGU&ygw,f)/ aemuf
paviacG;&JU om; odef;CdkVfrif;/ xdkYaemufrS iacG; rsdK;quf r[kwfwJh
awmifolBuD; ynm&Sd anmifOD; apm&[ef; rif;jzpfygw,f/ aemuf wefeuf
bk&if&JU rsdK;quf uGrf;aqmfaMumif;jzLrif; wufvmygw,f/ rdzk&m;oHk;yg;
uae om;awmf oHk;yg; BuD;pOfi,fvdkuf arG;&mrSm usnfpdk;? pkuaw;?
taemf&xm wdkY jzpfw,f/
yxr usnfpdk; rif;jzpfw,f/ rkqdk;u orifeJY rSm;ypfvdkY uHukef
&w,f/ aemuf pkuaw;rif;/
pkuaw;u taemf&xmh rdcif? olUzcif&JU rdef;rudk qufNyD; rdzk&m;
ajrmufw,f/ taemf&xmudk ]]nDom;aemifr,f}} vdkY vlbHka&SU ac:&mrSm
taemf&xmu em;rvnfvdkY zcif aMumif;jzLrif;udk ar;awmhrS olUrdcifudk
odrf;w,fqdkwJh t"dyg,fudk odw,f/ tJh'DrSm zcif&JU tMuHtpnf?
jrefrmusL;ypfzdk&rf

18

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

tpDtrHeJY ykyg;rSm tiftm;pkNyD; yk*Hudk jyefwdkufw,f/ tpfudk pkuaw;eJY


pD;csif;xdk;awmh
pkuaw;ao/
taemf&xm&JUrdcifu
om;udkryl
viftopfu ylNyD; &if0wfuRwfwJh ae&mrSm ]&if0wfuRwfbk&m;}? ]ykwvif}
vdkY atmfjrnf idka<u;wJh ae&mrSm ]ykwvifbk&m;} awG wnfawmfrl cJhw,f
vdkY rSefeef;u qdkygw,f/
taemf&xmu olUtazudk eef;jyefwufzdkY ajymayr,fh olUtazu
jiif;vdkY olyJ eef;wufcJhygw,f/ rdzk&m;u wpfyg;wnf;&SdowJh/ tJh'DrSm
&mZwref trwfudk rdzk&m; &Smay;zdkY cdkif;apcJhygw,f/ a0omvDjynfu
bk&ifhorD; tacsmtvS yOuvsmPDudk aemufqHk; rwwfomawmh
taemf&xmqD qufovdkuf&w,f/ vrf;rSm &mZwreftrwfu pdwfrxdef;
EdkifvdkY rif;orD;eJY a&maESmrdw,fvdkY rSefeef;ua&;w,f/ OD;ukvm;uawmh
oH0gojzpfw,f vdkY qdkygw,f/
olYtjypfudk zHk;zdkY&m &mZwrefu yOuvsmPD[m bk&ifhorD;awmf
tppf r[kwfbl;vdkY avQmufwif&mrSm taemf&xmuvnf; ,HkNyD;
rif;orD;udk y&drt&yfudk ESifapygw,f/ tJh'DtcsdefrSm rif;orD;[m
udk,f0ef t&ifhtrmeJY jzpfygw,f/
y&dra&muf yOuvsmeDu arG;zGm; vmwmuawmh usefppfom;yJ
jzpfygw,f/ (usefppfom; taz[m taemf&xmvdkY rSefeef; wcsdKUae&mrSm
qdkjim;aomfvnf; &mZwrefvnf; jzpfEdkifacs &Sdygw,f/ bmyJjzpfjzpf
usefppfom; [m &cdkif-Arm wpfa,muf jzpfygw,f/)
taemf&xm[m olYudktHwkr,fh rif;tjzpf usefppfom;udk t&G,f
trsdK;rsdK;rSm awmufavQmuf vdkufowfaecJhygw,f/ [l;&m;jzL [l;&m;ndK
wdkY&JU a[mcsuf t&vdkY qdkw,f/
AdkufMuD;onf 7000/
vGwfoGm;awmh EdkYpdkYuav; 6000/
vGwfoGm;awmh EGm;ausmif;om;t&G,f 5000/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

19

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

taemf&xm trdefYeJY owfcJhygw,f/ tJh'Dvdk owf&JUueJY usef&pfwJh


twGuf usefppfrif;vdkY wGifowJh/
aemufqHk; [l;&m;wdkYu rif;BuD; aemufwpfqufrS rif;jzpfr,fvdkY
a[mawmhrS taemf&xm pdwfavQmhawmfrlw,f/ tJh'DtcsdefrSm usefppfom;eJY
taemf&xm awGUaeygNyD/ pdwfravQmhvdkYu oleJY ,SOfr,fhol qdkNyD;
owfypfr,fh oabm&Sdygw,f/
('g taemf&xm&JU om;t&if; jzpfEdkifyghrvm;/ &mZ0ifvm yef;OD;
qGwfxm;wJh &mZwrefom usefppfom;&JU zcifjzpfEkdifacsydkrsm;ygaMumif;/)
(twGJ-4 rSmawmh yk*Hrif;awG taMumif; tao;pdwf azmfjyrSm
jzpfygw,f/)

jrefrmusL;ypfzdk&rf

20

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 4
yk*g&mr
taemf&xm (at'D 1017-1059)
(ordkif;okawoDawG uawmh &mZ0ifvm yk*Hrif;quf tawmfrsm;rsm;
udk taxmuftxm; cdkifckdifrmrm rawGU&bl; qdkMuw,f/ taemf&xm
rwdkifrD rif; 2 qufavmuf udkyJ taxmuftxm;eJY awGU&w,f
qdkygw,f/
ordkif; qdkayr,fh ckESpfawG[m ordkif;okawoDawGeJY uGJvGJrI&SdwJh
twGuf razmfjycJhyg/ taemf&xmrS pom rSefeef; &JU ou&mZfawGudk
azmfjyoGm;yghr,f/ 'gvnf; uGJvGJrIwcsdKU &SdqJyg/ Oyrm-a'gufwm
oef;xGef; u taemf&xmudk 1044-1077? eef;ouf 33 ESpfvdkY azmfjywm
awGU&ygw,f/)
taemf&xm[m tpfudkudkowfrdvdkY 6vavmuf aumif;aumif;
tdyfraysmfcJhbl; qdkw,f/ usefppfom;[m olUaemuf wpfqufjcm;
rif;jzpfr,f qdkwm odvdkuf&awmh olYeef;udk vkrSmr[kwfwJh twGuf
t&nftcsif;udk oabmusNyD;om; jzpfwmeJY tyg;ac:xm;ygw,f/ aemuf
yk*Hol&Jaumif; 4 a,mufvdkY ausmfMum;wJh iaxGl;? ivHk;vufzuf?
anmifOD;bD; wdkYudk qufvuf pnf;Hk;EdkifcJhw,f/
(&mZ0ifvmr[kwfayr,fh a'gufwmoef;xGef;&JU ajymjycsuf wcsdKYudk
tajccH a&;om;xm;wJh a':cifrsdK;cspf&JU Anawrahta of Burma
pmtkyfxJ rawmh 'Dol&Jaumif; 4 a,muf taMumif; tawmf tus,f
w0efY a&;xm;ygw,f/)
taemf&xm[m vlwpfa,muf&JU t&nftaoG;udk aumif;aumif;
Munfhwwfoljzpfw,f/ anmifOD;bD;[m {&m0wDjrpfudk [dkbufurf;?
jrefrmusL;ypfzdk&rf

21

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

'Dbufurf; rem;wrf; ul;vm? 'Dbufurf; jyefa&mufawmhvnf; anmifOD;


urf;yg;udk rem;wrf; ajy;wufEdkifowJh/ ol[m taemf&xm&JU a&wyfcsKyf
jzpfvmcJhygw,f/ iaxGl;uawmh xef;yifwpfaxmifudk rem;wrf; wufNyD;
xef;vSD;Edkifygw,f/ 'Dvdk pGrf;Edkifatmif cdkif;Muwmu taemf&xm&JU
&JrufawG jzpfw,fvdkY a':cifrsdK;cspfu qdkygw,f/ ivHk;vufz,f uawmh
EGm;t&SOf; 30 udk rem;wrf; xGefa&;u Edkifol jzpfowJh/ a':cifrsdK;cspfxJ
rawmh ivHk;vufz,f[m rdk;r&GmvdkY ewfylaZmf aeolawGeJY cGJxGufNyD;
acsmif;awGuae ajrmif;azmuf a&oG,fNyD; wDxGif MuHq pdkufysdK;EdkifvdkY
taemf&xmu oabmuscJhwmvdkY a&;ygw,f/ Zmwfvrf; taeeJYvnf;
taemf&xm[m omreft&yfom; a,mifaqmifNyD; wdkif;cef; vSnfhvnf&m
uae 'Dol&Jaumif; awGudk &SmawGUcJhwmvdkY azmfjyw,f/
yef;OD;vTwf
ol&Jaumif;awG pkpnf;rdayr,fh taemf&xm rif;jzpfumprS b0if
ruswm wpfck&Sdw,f/ tJh'g t&nf;BuD; awGyg/ Ak'bmom trnfcH
0dZmvdkif;aygh/ r*Fvmaqmifr,fh owdkYorD;udk nOfhOD;uwnf;u
t&nf;BuD; awGqD ydkYxm;&w,f/ reuf rdk;aomufrS owdkYom;eJY
vufxyfcGifh &Sdygw,f/ tJh'DacwfrSm r*FvmOD;n qdkwm r&SdbJ
r*FvmaESmif; eHeufyJ &SdcJhw,fvdkY qdk&rSmyg/ 'gudk ]]ausmif;vTwf
ylaZmfw,f}}? ]]vTwfw,f}} ponfjzifh uAsm{csif;awGrSm pyfqdkMuygw,f/
'Dudpudk taemf&xmu rSm;w,fvdkY wEHkYEHkY xifaew,f/ 'gayr,fh
t&nf;BuD;awGudk z,fvdkuf&if bmudk;uG,f&rSef;vnf; ol rod/ rSefaom
w&m;udk &vdkyg\ vdkY taemf&xm awmifhwrdygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

22

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

oxHkrS &Sift&[H
wr'Dywdkif; ac:wJh yk*HjynfrSm
omomemjyKzdkY ewfom; 0ifpm;wJh rGefjynf
rS &Sift&[H (rGeftrnf "r'D) [m
oxHkrS
<uvmygw,f/
yxrqHk;
awmxJrSm rkqdk;uawGUNyD; xl;qef;w,f
xifum bk&ifxH quf ygw,f/ awGUawGU
csif; oifh&mrSm xdkifzdkY taemf&xm qdk&mrSm
&Sift&[Hu yvifxufrSm wufxdkifw,f/
aemufqHk; taemf&xm[m ol&SmaewJh
w&m;ppf?
w&m;rSefudk
&SmawGUNyD;
t&nf;BuD; awGudk ESdrfeif;yg awmhw,f/
'DvdkeJY jrefrm jynfMuD; Ak'omom
xGef;vif; vmcJhyg awmhw,f/

Sift&[H - tmeEmbk&m;
(www.seasite.niu.edu)

ukvm;nDaemif
rGefXmeD oxHkjynfudk ukvm;nDaemif 2 yg; oabFmysufNyD; a&muf
vmygw,f/ tcsdef umvtm;jzifh 11 &mpk qdkawmhum yifv,fxJrSm
uRefawmfwdkY em;vnfwJh ukvm;awG r&Sdygbl;/ tJh'DtcsdefrSm t*Fvdyf
awGawmif yifv,fxJ ra&mufMuao;bl;/ ArmawGu tm;vHk;udk
odrf;MuHK;NyD; ukvm; ac:cJh Muwmyg/ xdkpOfu ukvm;&JU t"dyg,fu
jrwfaom rsdK;EG,f jzpfowJh/
('gaMumifh uRefawmfawmif pOf;pm; rdao;w,f/ ArmMuD; jzpfwJh
OD;ukvm;u bmaMumifhrsm; 'DeHrnf rSnfhxm;&ygvdrfhvdkY/)
(aocsmwmu 'Dukvm;nDaemif[m Oa&myom;awG jzpfMuygw,f/
wcsdKU q&mrsm; ay:wl*DvdkY ,lqMuw,f/ 'g urmhordkif;eJY EIdif;csdef
jrefrmusL;ypfzdk&rf

23

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

,SOfxdk;NyD; ajymwmjzpfygw,f/ rSefeef;xJrSm nDaemif&JU trnfawG ryg/


jAwf0d? jAwfw vdkYawmh uRefawmfwdkY odxm;ygw,f/)
'DnDaemifudk oxHkrif; q&mawmfu arG;pm;w,f/ wpfaeY aZmf*sD"dk&f
zdk0ifom; pm;rdvdkY qifajymifBuD;vdk tm;&Sd vmMuowJh/ aemuf jAwf0d
tdrfaxmifusw,f/ bk&ifu olwdkY tpGrf;udk xdwfvefYwJhtwGuf zrf;NyD;
owfawmh tpfudkjzpfol jAwf0d ao/ nDjAwfw u yk*Hudk xGufajy;
ygw,f/
jAwf0d&JU b,fvuf? nmvuf? b,faygif? nmaygif? acgif;?
tltonf;awGudk oxHkywfvnf t&yfrsufESmawGrSm jrKyfESHcJhMuw,f/
tapmifhta&Smuf oabmaygh/ 'ghaMumifh b,f&efolrS oxHkudk r0ifEdkifbl;
qdkw,f/
taemf&xmu jAwfw udk ykyg;u pHy,fyef; wpfaeY q,facguf
tcl; cdkif;w,f/ yk*HeJY ausmufyef;awmif; qdkawmh rdkif 30 avmuf
&Sdraygh/ odyfeD;wJh c&D;awmh r[kwfygbl;/ tJh'D ykyg;rSm bDvl;r eJY jAwfw
oH0gojyKw,fvdkY rSefeef;u a&;w,f/ eHrnf rygayr,fh bDvl;r[m
r,f0PvdkY odxm;w,f/ tJh'DrSm uav; 2 a,mufarG;/ tjrTmvdkY rygyg/
tJh'Duav; 2 a,mufudkawmh a&TzsOf;MuD;? a&TzsOf;av; vdkY rSefeef;u
trnf azmfjyxm;ygw,f/ olwdkYvnf; taz jAwfwvdk pGrf;MuygowJh/
oxHkwdkufyGJ
taemf&xm[m Ak'bmom jzpfoGm;wJhaemuf yd#uwfoHk;yHkudk tvGef
trif; vdkcsifcJhygw,f/ oxHkrSm yd#uwfoHk;yHk tpHk 30 &SdaMumif;?
"mwfawmfarGawmfawGvnf; &SdaMumif; &Sift&[Huaewqifh olod
xm;w,f/ yxr wrefvTwfNyD; awmif;w,f/ aemuf r&awmh

jrefrmusL;ypfzdk&rf

24

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

wdkufw,faygh/ ppfom;[m &Spfuka# qdkawmh tawmfav; ,kwdvGef


ygw,f/ tJh'Dwkef;u vlOD;a&u trsm;qHk;&SdvS wpfuka#aygh/
ppfaMumif; csD&mrSm a&wyfqdk&if yk*Huae yJcl;txd {&m0wDjrpfdk;
wavQmuf &Snfvsm;owJh/ qifawG? jrif;awG? vlawG wef;pDoGm;awmhum
jzpfawmh jzpfEdkifygw,f/ 'Dvdk wyftiftm;eJY wdkufwmawmif yxr
rEdkifygbl;/ aemuf jAwfwu olUr&D;qDudk cdk;0ifNyD; tpfudkjzpfol&JU cEm
tpdwftydkif;awG jrKyfxm;wJhae&mpHkprf;? aemuf tJh'Dtpdwftydkif;awG
wl;azmf? yifv,fxJ vTifhypf/ NyD;rS jyefwdkufawmh oxHkudk &ygw,f/
oxHkuae taemf&xm &cJhwm yd#uwfoHk;yHk wpfckxJ
r[kwfygbl;/ ]]yef;yk? yef;yGwf? yef;csD? yef;&ef? yef;awmh? yef;xdrf? yef;yJ?
yef;wOf;? yef;w,m;? yef;warmh? qiftwwf? jrif;twwf? qHxHk;
tjyiftqif twwf? taMumftavSmf taygif;tuspf twwf}} pwJh
rGef,Ofaus;rI wpfckvHk;BuD;udk &&SdcJhwm jzpfygw,f/
wu,fawmh oxHkrEl[mrif;[m tnHhcH cJhwmr[kwf/ zrf;rdcJhwmom
jzpfw,f/ 'gayr,fh tajrmftjrif&SdwJh taemf&xm[m rGefbk&ifudk rowfcJh
ovdk ,Ofaus;rIudkvnf; rzsufqD;bJ taumif;yuwd aqmifMuOf;
oGm;cJhygw,f/
taemf&xm[m rEl[mrif;udk ta>ct&H? pnf;pdrfeJY aumif;aumif;
xm;w,fvdkY qdkw,f/ taemf&xmbufu Munfh&ifawmh olvkyfay;Edkifwm
'gyJ jzpfygvdrfhr,f/ rEl[mrif;bufu Munfhjyefawmh olu wu,fh r[m
,Ofaus;rIMuD;&JU OaoQmif jzpfcJhwmudk;/ &ifxJ b,fauseyf EdkifyghrvJ/
olU&ifxJu cHpm;rIudk rEl[mbk&m;wnfNyD; ordkif;rSm wGifusef&pfatmif
aqmif&GufEdkifcJhygw,f/
yk*Hbk&m; awGxJ 'DZdkif; twwfynm? vuf&majrmufrI awGeJY
bk&m;ykxdk; tajrmuf trsm; &SdwJhteuf rEl[mbk&m; [mjzifh &o
tajrmufqHk; xifrdygw,f/ rEl[mbk&m; xJ 0ifvdkufwmeJY rEl[mbk&if&JU
&ifxJudk 0ifvdkuf&ovdk ul;puf cHpm;&w,f/ tedrfhpH b0&JU rGef;MuyfrI?
jrefrmusL;ypfzdk&rf

25

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

rvGwfvyfrI? ppfHI;cJh&wJh odrfi,frI pwJh qif;&J 'kuawG Mum;xJu


at;jrwJh bk&m;&dyf? w&m;&dyfuav; rpdkYrydkYcHpm;&rI? MuD;rm;wJh ESvHk;xJu
w&m;awmfeJY usOf;MuyfwJh tjyifavmuDb0tMum; avmifNrdKuf ae&wJh
b0/ atmf ... rEl[m? rEl[mvdkY tJh'Dbk&m;zl;wdkif; atmifharh owd&
rdygw,f/

rEl[mbk&m;

(www.ancientbagan.com)

rEl[m bk&m;wnfNyD;vdkY taemf&xm u vmzl;&mrSm ]]aemifawmf


ighudk txifvGJavNyD}} vdkY a&&GwfNyD; BuD;pGm pdwfraumif; jzpf&aMumif;
a':cifrsdK;cspf 0wKxJrSm azmfjyxm;av&JU/
rSefeef;vm rEl[m&JU pum;udk ]]oHo&m0,f usifvnfoa&GU
olEdkifonfudk rjzpfvdk}} vdkY azmfjyw,f/ rEl[mbk&if&JU &ifxJu cHpm;csuf
awGudkawmh aumif;aumif;BuD; em;vnfrd ygaMumif;/
*Emv&mZfwdkif;
taemf&xm&JU o'gavmb[m oxHk wdkufwmeJYwif rNyD;ao;ygbl;/
wkwfrSm Ak'pG,fawmf &Sdw,f odwJhtcg *Emv&mZfwdkif; ac: wkwfjynf
udk ppfcsDygw,f/ wkwfbk&if OD;wnfbGm;u NrdKUwHcg;udk ydwfNyD; cHw,f
jrefrmusL;ypfzdk&rf

26

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

vdkY qdkw,f/ OD;wnfbGm;u xGufawmif rawGUwJhoabm &Sdw,f/ 'geJY


taemf&xmu OD;wnfbGm;&JU q&m&aohxH oGm;awGY? vm&if;udpudk
avQmufwifNyD; OD;wnfbGm;udk wqifh tajymcdkif;w,f/ 'gvnf;
OD;wnfbGm; u bmrS rwHkYjyefcJhygbl;/ taemf&xm a'golykefxum
a&TzsOf;nDaemifudk NrdKUwGif; cdk;0ifcdkif;NyD; OD;wnfbGm;udk,frSm xHk; oHk;wef
twm;cdkif; vdkufw,f/
taemf&xm ay;tyfwJh wm0efudk a&TzsOf;nDaemifu atmifatmif
jrifjrif xrf;aqmifEdkifcJhw,f/ tJh'DtcgusrS OD;wnfbGm;u xdwfvefYNyD;
taemf&xmudk vufcHawGUqHkygw,f/ aemif 3vwdkifwdkif vufaqmif
y@mrsdK;pHk? [if;vsmrsdK;pHkudk taemf&xmxH qufo owJh/ tjyeftvSef
aqG;aEG;Mu&if; aemufqHk; OD;wnfbGm;u pG,fawmfjrwfudk yifhzdkY
cGifhjyKygw,f/ 'gayr,fh taemf&xm udk,fwdkifyifhwm yifhvdkYr&/ tJh'DrSm
odMum;rif;u 0if&Sif;w,fvdkY a&;xm;ygw,f/ bk&m;Asm'dwfawmft&
pG,fawmfjrwf[m wkwfjynfrSmyJ udef;0yf&r,f? rif;taemf&xmudkawmh
ezl;oif;uspf "mwfawmfay;&ef a[mcJhNyD; tJh'D "mwfawmfudkawmh
'Gwaygifrif; vufxufu oa&acw&mrSm apwDwnfxm; udk;uG,f
cJhaMumif; odMum;rif;u taemf&xmudk &Sif;jyNyD; jrkyfwkay;ygowJh/
'geJYyJ taemf&xm pG,fawmf r&bJ wyfacguf jyefcJh&ygw,f/
armjynf? apmrGefvS? a&TzsOf;nDaemifed*Hk; eJY
taemf&xmzsufcJhwJh oa&acw&m
wkwfu tjyefrSm armjynfqdkwJh &Srf;jynfudk taemf&xm
vSnfh0ifw,f/ &Srf;apmfbGm;u olUorD; apmrGefvSudk qufw,f/
ausmufpnf t&yfa&mufawmh a&TzsOf;nDaemifudk r,HkMunfwJhtwGuf
taemf&xmu owfapvdkY trdefYjyKowJh/ tJh'Dvdk uGyfrsufNyD; c&D;quf
txGufrSm 0dnmOf jzpfoGm;wJh nDaemifu azmifudk qGJxm;vdkY rxGufEdkif
jzpf&w,f/ 'geJYyJ taemf&xmu a&TzsOf;nDaemifudk awmifjyHK;rSm
jrefrmusL;ypfzdk&rf

27

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

uGef;aqmufNyD;
&cJhygw,f/

aeapvdkY

qdkwJhtcgusrSm

azmifawmf

c&D;qufvdkY

rdzk&m;apmrGefvS &JU jyem tpuawmh em;awmif;yJjzpfw,f/ tJh'D


em;awmif;u a&mifjcnfvTwfwJh twGuf pkef;twwf jzpfr,fvdkY ab;u
0dkif;qdk? taemf&xm rsufpdeJY wyftyfvnf; jrifa&m? eef;awmfeJY rxdkuf
qdkum ae&yf jyefvTwfygw,f/apmrGefvS armjynf tjyefvrf;rSm
em;awmif; a&xJjyKwfus? jyef&SmrawGU? aemuf aumif;uifrSm jyefawGU/
tJh'D t&yfrSm apmrGefvS bk&m;wnfw,f/ a&Tpm&H bk&m;jzpfygw,f/ 'Dvdk
bk&m;wnfwJh owif; taemf&xm Mum;wJhtcg *lbk&m; rsufESmawmf[m
armjynfbuf vSnhfxm;&if apmrGefvStm; owfapvdkY trdefY&SdowJh/ 'gudk
apmrGefvS odwJhtcg odMum;rif; tultnDeJY nwGif;csif; bk&m;
rsufESmawmfudk yk*Hjynfbuf jyefvSnfhcJhw,fvdkY qdkygw,f/
tJh'Duae taemf&xm[m oa&acw&mbuf c&D;qufw,f/
'Gwaygifrif; wnfwJh apwDudkzsuf? "mwfawmf ezl;oif;uspfudk ,lNyD;
yk*HrSm a&Tpnf;cHkapwD wnfygw,f/ oa&acw&mNrdKUudkvnf; &efolwdkY
toHk;csrSm pdk;&drfwJhtwGuf zsufqD; ypfcJhw,fvdkY qdkw,f/
&cdkif&mZ0ifrSmawmh taemf&xm &cdkifcsDNyD; r[mjrwfrked bk&m;udk
yifhwm r&wJh twGuf oif;uspf"mwfawmfudkyJ yifhaqmif oGm;&w,fvdkY
azmfjyxm;aMumif; rSefeef;u azmfjyygw,f/ rSefeef;uawmh oif;uspfawmf
"mwfawmf 2ck (&cdkifwpfck? oa&acw&mwpfck) jzpfr,fvdkY ,lqaMumif;
a&;om;xm;ygw,f/
usefppfom;wdkYu,fwJh yJcl; eJY rPdpEm
wpfaeYrSm yJcl;udk *Rrf;ppfonfawG vmwdkufwJhtwGuf taemf&xmudk
ppful awmif;ygw,f/ taemf&xmu jrif;ppfonf 4 odef; apvTwfr,f
qdkum ol&Jaumif; ppfonf 4 OD; eJY ukvm;ajcvsif wyfom; 40 apvTwf
jrefrmusL;ypfzdk&rf

28

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

vdkufw,f/ jrif; 4 aumifyJ jrifawmh yJcl;bk&if pdwfxJ odyfrMunfrvif


jzpf&w,f/ 'gayr,fh usefppfom;wdkY tpGrf;jyum *Rrf;ppfwyf AdkvfcsKyf 4
a,mufudk t&Sifzrf;EdkifcJhw,f/
yJcl;bk&ifu tvGeftxifBuD;NyD; taemf&xmbk&ifudk olUtcspfqHk;
orD;awmf a&Ttqif;&Sd rPdpEmudk qufow,f/ rPdpEmeJY tav;csdef
wlwJh jcaoFhkyfwk udkvnf; wpfygwnf; vufaqmifay;w,f/ 'gawGudk
vrf;rSm ol&Jaumif; 4 a,muf wpfnpD uif;apmifh&owJh/ usefppfom;
apmifhwJh tvSnfhrSm rPdpEmeJY azmufjym;rdw,f/ aemuf taemf&xm
qDa&mufvdkY tav;csdef jyefcsdefwJh tcgrSm jcaoFhkyfu rPdpEm
rif;orD;xuf ydkNyD; ayghaeygowJh/ tJh'DrSm usefol&Jaumif; 3 a,muf
jzpfwJh iaxGl;? ivHk;vufz,f? anmifOD;zD;wdkYu 'Dvdkjzpf&wJh vufonf
w&m;cH[m usefppfom; udk,fawmf jzpfygaMumif; taemf&xmudk jyefvnf
avQmufwif Muygawmhw,f/ taemf&xmvnf; a'gotdk; aygufuGJ
cJh&w,f/ ighvdk bk&if? igh&JU b@mudkrS vkyf&ufavjcif; ayghav/
xGufajy;wJhusefppfom; eJY orLv
taemf&xm[m trsufa'go acsmif;acsmif;xGufNyD; usefppfom;udk
BudK;wkyfum a&SUawmfoGif;apw,f/ a&SUa&mufvmwJh usefppfom;udk a'go
xGufvGef;vdkY vufxJu t&dErmvSHeJY vSrf;ypf&mrSm vSHu BudK;udkxdNyD;
BudK;awG jywfxGuf oGm;ygw,f/ 'gudk tcGifhaumif;,lum usefppfom;u
vSHudk aumufudkifNyD; w[kefxdk; xGufajy;awmhwmygyJ/
a&wpfwef? ukef;wpfwef ajy;wJh usefppfom;udk taemf&xmu
ukvm;ppfom; 7 a,muf vTwfNyD; towfcdkif;ygw,f/ tJh'D ppfom; 7
a,muf[m usefppfom;udk vif;vif;&Sif;&Sif; rwdkuf&JbJ oltdyfaysmfrS
wdkufr,fvdkY &nf&G,fNyD; NcHKxJykef;aepOfrSm b,fvdkrS vSHpdkufr&wJh
usefppfom;? a'goxGufxGufeJY NcHKxJ ypfxnfhvdkufwJh vSHu tJh'D
7a,muf pvHk;udk xkwfcsif;ayguf yef;oDovdk xdk;pdkuf oGm;ygowJh/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

29

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

rdef;rudpaMumifh toufvk xGufajy;vm&wJh usefppfom;[m


aMumif;jzL t&yfudk xGufajy;&if; rxD;&aoh&JU wlr? orLv qdkwJh
tysdKacsmav; aewJht&yfudk a&mufvmygw,f/ (awmfav;00if orLv
r[kwf/) tJh'DrSmvnf; usefppfom;[m aemufxyf Zmwfvrf; wpfyk'f
qufcJhygw,f/
(&mZwreftrwf eJY yOuvsmeD taMumif;? NyD; usefppfom; eJY
rPdpEm taMumif;awGudk EIdif;,SOf pOf;pm;&if; tJh'Dacwfu taMumuf
&qHk;jzpfwJh rif;jypfrif;'Pf ao'PfudkrS raMumuf? wPSm&m* twGuf
rif;b@mudkyif cdk;csifcdk;&ygap toufudkyif pGefY0HhcJhwJh om;tz
ESpfa,muf? ESpfBudrfwdkifwdkif b@mwdkuf tazmufcH&wJh rif;taemf&xmwdkY
taMumif; av;av;eufeuf awG;qqifjcif aecJhrdygw,f/)
oD[dkupG,fawmf
taemf&xm[m qifjzLwpfaumifvufaqmifay;NyD; oD[dkpG,fawmfudk
awmif;jyefygw,f/ taemf&xmapvTwfwJh wrefavS[m oD[dkudk 7 &ufeJY
a&mufowJh/ odMum;rif;tuleJY pG,fawmf wpfqlyGm;? aemuf
bk&ifudk,fwdkif acgif;&Guf o,faqmif? a&xJ vnfyif;jrKyfonf txd
yifhNyD;rS avSay:wifygw,f/ ykodrfqdyfurf;rSm apmifhaewJh taemf&xm
udkvnf; xdkenf; twdkif; pG,fawmf
to,fcdkif; ygw,f/ yxr enf;
rrSefvdkY oabFm jyefvSnfh oGm;
ygw,f/ aemufrS taemf&xm
udk,fwdkif vnfjrKyfatmifa&xJqif;
yifhaqmifrS yifhvdkY &ygowJh/ tJh'D
pG,fawmfudk a&Tpnf;cHkrSm Xmyem
cJhygw,f/
aTpnf;ckH (classics-central.com)

jrefrmusL;ypfzdk&rf

30

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

taemf&xmed*Hk;
taemf&xmrif; anmifa&Tbufu bk&m;wnfNyD; yk*Hjynftjyef? NrdKUxJ
t0ifrSm rkqdk;wpfa,mufu uRJdkif;wpfaumif aomif;usef; aeaMumif;
vmavQmufw,f/ tJh'DrSm taemf&xmu eef;awmfbufu jyefvSnfhum
udk,fwdkif qifpD;NyD; uRJudkwdkuf&mrSm uRJcwfvdkY aow,f/ aowJhtcsdefrSm
oufawmf 75 ESpf &SdygNyD/ raocifrSm zm;txD; taoudk xrf;NyD; idkaewJh
zm;reJY edrdwfjy cJhw,fvdkY qdkw,f/
0DuDyD;'D;,m;vm jrefrmordkif;tusOf;
,aeY jrefrmjynf tv,fydkif;xJudk ysLawGu pwiftajccscJhNyD;
aemufydkif; rGefwdkY pwif tajccscJhMuw,f/ taemufdk;r wpfbufrSm &cdkif
awGvnf; &SdaecJhw,f/ urf;,H? ouf qdkwJh vlrsdK;awGvnf; &SdcJhw,f/
ysLawG[m tifrwef ,Ofaus;odrfarGUwJh vlrsdK;awGvdkY wkwf
ordkif;rSm awGU&w,f/ ydk;aumifawG owf&rSmpdk;vdkY ydk;csnftppfudk
r0wfbJ ydk;csnf twkom 0wfowJh/ ppfqdkwm rod/ axmifqdkwmr&Sd/ 7
ESpf uae touf 20 txd bkef;MuD;ausmif;rSm pmoif&/ tJh'D ysLawG[m
City States ac:wJh NrdKYjyEdkifiHawGom wnfaxmifcJhNyD; tifyg,m
rxlaxmif EdkifcJhbl;/ b,fxlaxmif EdkifyghrvJ? ppfrS rwdkufbJudk;/
wnfcJhwJh NrdKUjyawGuawmh waumif;? oa&acw&m? [efvif; pwmawG
jzpfw,f/ bmoma&;rSm r[m,me vTrf;rdk;vmcJh/ aemufydkif; wkwfawG
vmwdkufvdkY ysLwdkY ysufoHk;&w,f/ wjznf;jznf;eJY MuD;xGm; vmwJh
Armtkyfpk xJrSm a&maESm aysmufuG,foGm;cJhw,f/
tifyg,m wpfpkxJ pwif xlaxmifwmu rGefawGjzpfw,f/ 10 &mpk
avmufrSm rGefjynfudk crmawGwdkufawmh uaeY jrefrmjynf tv,fydkif;udk
xGufajy;/ ausmufqnf w0dkuf/ aemuf ajrmufbufu qif;vmwJh
ArmawG yk*HrSm tajccs/ NrdKUjyEdkifiHwnf/ yk*g&mr)
jrefrmusL;ypfzdk&rf

31

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

taemf&xmoHk;oyfcsuf
jrefrm&,fvdkY pwif jzpfvmwm uawmh taemf&xm aMumifhyJ
jzpfygw,f/
olu vuf&Sd jrefrmjynfajryHkeJY cyfqifqif taetxm;
tifyg,mwpfckudk pwif xlaxmifEdkifcJhwm jzpfw,f/ 'gaMumifhyJ olYudk
yxrjrefrmEdkifiH wnfaxmifolvdkY ordkif; armfuGef;wifcJhwm jzpfygw,f/
olU&JU t"du atmifjrifrIawGu rGefudk odrf;EdkifcJhwm eJY Ak'omoem
xGef;um; vmwmawG jzpfw,f/ rGefpmudk tajccHwJh jrefrmpm ay:
vmw,f/ &Srf;udk odrf;oGif;EdkifcJhw,f/ &cdkifudk odrf;oGif; EdkifcJhw,f/
raumif;wm wcsdKUvnf; &Sdw,f/ usefppfom;udk owfcsifaZmeJY
rqifrjcif tjypfrJhwJh jynfol axmifcsD owfcJhwm? rdef;rudpeJY ywfouf
vm&if oabmxm; ao;odrfvGef;wm? ab;pum;udk rcsifhrcsdef ,Hkwwf
wm? pwmawG jzpfygw,f/
aumif;wmeJY raumif;wm csdefxdk;Munfhvdkuf&if aumif;wJhbufu
trsm;BuD; tav;om aewmudk awGU&w,f/
jrefrm qdkwmudk bmom? omoem? ,Ofaus;rI tqifhtwef;awGeJY
urmh tv,frSm pwif arG;zGm;ay;EdkifcJhwJh taemf&xm[m jrefrmhordkif;
twGuf *kPftjyKxdkufqHk; bk&ifwpfyg;vdkY ,lqrdygw,f/
tJh'Dawmh wpfqufwnf; ygyJ/ ppfvSygNyD qdkwJh jrefrmvlrsdK;[m
bmvlrsdK; awGrsm; ygaervJ pOf;pm;Munfhrdw,f/ ArmwpfrsdK; wnf;vm;/
rjzpfEdkifygbl;/
&mZ0ifrSm rSwfwrf;wifcJhwJh tkyfcsKyfol vlwef;pm;rSm wpwp
aoG;aESm vmcJhwmudk axmufINyD; atmufajc jynfolvlxkrSm
b,favmufrsm; aoG;aESmaecJhrvJ? quf awG;Munfhrdw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

32

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

ueOD; rlvtp uawmh Armayghav/ aemufawmh ysLaoG;enf;enf;?


&cdkifaoG;enf;enf;? rGefaoG;enf;enf;? &Srf;aoG;enf;enf; a&mvmcJhw,f/
'guyJ jrefrmtppf jzpfw,fvdkY ,lq&rSm jzpfaMumif; qifjcifoHk;oyf
rdygw,f/
apmvl;rif; (at'D 1059-1064)
vQrf;vQrf;awmuf taz taemf&xm&JU wpfOD;wnf;aom om;jzpfol
apmvl;u tazhajc&m reif;EkdifcJhygbl;/ eef;oufu rSefeef;tvdk 5 ESpfyJ
&Sdygw,f/
apmvl;rif;[m zcif taemf&xm&JU rdzk&m;awGudkyJ qufvuf
odrf;ydkufcJhygw,f/ &mZ0ifxJrSm rdzk&m;topf rawGU&/ tazhvufus
rdzk&m; 2 yg;udk quf,lw,f/ wpfyg; uG,fvGefawmh usefppfom;eJY
ndpGef;cJhwJh rPdpEm ac: oD&dpEma'0D ac: cifOD;udk rdzk&m;acgifMuD;
ajrmufw,f/ OD;aqmufyef; bGJUay;w,f/ om;awmfwpfyg; apm,Gef;
qdkwm arG;ayr,fh tarb,folvJ azmfjyrxm;/ rPdpEmeJY&wJh om;vdkY
,lq &ygw,f/ 'gqdk rGefaoG;wpf0uf aygh/
apmvl; bk&ifjzpfcsdefrSm usefppfom;[m jynfajy;b0eJY orLveJY
taMumif;yg aecsdefjzpfygw,f/ apmvl;u rSL;rwfawG&JU wdkufwGef;csufudk
vdkufemNyD; usefppfom;udk jyefac:wJhtcg usefppfom;u udk,f0efeJY
orLvudk vufpGyfwpfuGif; ay;NyD; om;-arG;u vdkufvmvdkY rSm&pfum
xm;ypfcJhygw,f/ jyefa&mufawmhvJ usefppfom;u NidrfNidrfraeygbl;/
cifOD;eJY pum;ajym[,fqdk[,f Zmwfvrf;jyefIyfw,f qdkum apmvl;u
'vudk jyefESifygw,f/ aemuf rSL;rwfawG wdkufwGef;jyefawmh apmvl;u
aemufwpfMudrf jyefac:cJh&jyefw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

33

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

('Dvdk usefppfom;udk ESpfBudrf jyefac:cJh&wJh apmvl;rif;udk rSL;rwfawG


pum; em;raxmifbl;vdkY rSefeef;u ajymxm;wJhtwGuf apmvl;&JUvkyf&yfeJY
rSefeef;&JUta[m uGJvGJaewm owdxm;rdygw,f/
apmvl;rif;om olUtazvdk rdef;rudprSm oabmxm;ao;ol trSef
jzpfygu usefppfom;udk owfypfwm MumvSaygh/ rSefeef;&JU pmtoGm;
tvmt& apmvl;rif;[m rdef;rudp pdwfr0ifpm;ol jzpfovdk
wpfcsdefwnf;rSm oabmxm;BuD;ol wpfa,muf? yk*dKvfa&;eJY wdkif;jynfa&;
cGJjcm;wwfol wpfa,muf jzpfaewmudk qifjcifrdvdkufygw,f/)
apmvl;rif;rSm i,foli,fcsif; EdkYpdkYbuf wpfa,muf&Sdw,f/
olUq&m&JUom; jzpfowJh/ rSefeef;u olUeHrnfudk i&refuef;? OD;ukvm;u
i&ref vdkYqdkw,f/ rsufpd wpfzufuef;aewJh twGuf i&refuef;vdkY
wGifyHk&ygw,f/ taemufu okawoD wcsdKUu i&efrefcef; vdkY ,lq
Muw,f/ rif;MuD;&JU oli,fcsif;qdkawmh yJcl;NrdKYudk tydkifpm;&w,f/
wpfaeY apmvl;eJY i&ref tefupm;Mu&if; tcsif;rsm;&muae i&ref
ykefuefygw,f/ 'gudk apmvl;eJY usefppf yl;aygif; wdkufw,f/ qiftwk?
vltwkawG &GHEGHxJ tuGufqifxm;wJh i&efref&JU vSnfhuGufxJ
ESpfa,mufpvHk; rqifrjcif 0ifrdMu&JU/ usefppfom;u xGufajy;
vGwfajrmuf oGm;w,f/ apmvl;uawmh i&ref vufxJ usef&pfcJhygw,f/
yk*HrSL;rwfawGu apmvl; r&SdwJhtwGuf usefppfom;udk xD;eef;
tyf&mrSm usefppfom;u jiif;NyD; apmvl;udk oGm;u,fr,fqdkum
wpfudk,fawmf pGefYpm;cef;zGifhcJhw,f/
usefppfom; apmvl;udk cdk;xkwfwJh tcef;uawmh trsm;od &mZ0if
jzpfygw,f/ apmvl;u usefppfom;udk r,HkouFm jzpfNyD; atmfwJhtwGuf
usefppfom;u ]]rGefwdkYvufrSm acG;ao 0ufao ao&pfawmh}} qdkum
ypfcscJhw,f/ NyD; xGufajy;wJh usefppfom;udk ewfu avStoGifzefqif;
apmifha&SmufvdkY vGwfajrmufcJhowJh/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

34

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

&mZ0ifrSmawmh usefppfom; xGufajy;&if rdef;rwpfa,muf &wmygyJ/


tckvJ xD;vIdift&yfudk ajy;w,f/ xD;vIdif&Gmpm;&JU orD;eJY taMumif;yg
jyefw,f/ 'gaMumifh xD;vIdifrif; vdkYvnf; trnfwGifowJh/
apmvl;udk u,fwJhjzpf&yf[m rsufjrifoufao r&SdbJ usefppfom;
jyefajymcsufudkom rSefeef;u rSwfwrf;wif xm;wm awGU&&JU/ 'Djzpf&yf
uav;[m apmvl;udk &mZ0ifrSm vlpOfrrDwJh rif;wpfyg; tjzpf
tawmfuav; txdemapcJhwmawmh trSefyJ jzpfygw,f/
i&refuef;
i&ref[m apmvl;udk owfNyD; xD;vIdift&yfu usefppfom;eJY qufNyD;
wdkufcdkufw,f/ i&ref[m acolawmh r[kwf/ usefppfom;udk wpfBudrf
Edkifzl;ol jzpfw,f/ i&refudk tEdkifwdkufwmvnf; &mZ0ift& usefppfom;
r[kwfbJ olU&JU wynfh rkqdk;ipOfh jzpfygw,f/
i&ref avSeJYvmpOfrSm ipOfhu om,mwJh iSufoHjyKw,f/ 'gudk
i&refu iSufoH om,mvScsnf;vm; qdkum a&Tazmif jywif;udk
zGifhtMunfhrSm av;eJYypfvdkY rsufvHk;taumif;udk rSefNyD; aow,fvdkY
rSefeef;u qdkygw,f/
'gudk axmuf&INyD; i&ref[m tEkynm "mwfcHjyif;olvdkY ,lqrdw,f/
wdkuf&,fcdkuf&,feJY wdkufyGJawGMum;xJrSm ppfudkarhNyD; iSufoHudk om,m
rdjcif;aMumifh tEkynmcHpm;rI tmHkjyif;wJh i&ref[m rGefvlrsdK; wpfa,muf
rsm; jzpfae rvm; vdkYawmif awG;xif rdygw,f/ usefppfom;
uvnf; ]ukvm;vufrSm ao&pfawmh} vdkY rajymbJ ]rGefwdkYvufrSm
ao&pfawmh} vdkY qdkcJhwmudkvnf; jyefajymif; trSwf&rdw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

35

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

apmvl;rif;oHk;oyfcsuf
rSefeef;u apmvl;[m vkyf&nfMuH&nfr&Sd? rSL;rwfawG pum;
em;raxmif? taysmftyg;yJ vdkufpm;w,fvdkY a&;w,f/ wzufu
apmvl;taMumif; azmfjyxm;orQ zwfMunfhjyefawmh rSL;rwfawGpum;
em;raxmifwm wpfckrS rawGU&/ taysmftyg; vdkufpm;wmvnf; rzwfrd/
rdef;rawmif tazhvufus 2a,mufyJ quf,lcJhwm awGU&w,f/
rSefeef; pmudk,ft& apmvl;[m rif;nHh jzpf&ifawmifrS rif;qdk;
r[kwf ovdk oabmxm; odrfzsif;olvnf; r[kwfacsbl;/ udk,fhrdef;reJY
tazvufxufuwnf;u Zmwfvrf;IyfcJhol usefppfom;udk Oy,fwrsOfeJY
owfypfwmrsdK; rvkyfbJ aumif;aumif;rGefrGef tyg;jyefac: ajrmufpm;
uwnf;u olU&JU oabmxm;BuD;rIudk jrifEdkifygw,f/
'Dvdk oabmxm;MuD;ol? awmfwJhrif; r[kwfawmif rif;aumif;
wpfa,mufjzpfol apmvl;[m usefppfom; vmcdk;wJhtcsdefrSm olYudk
zrf;xm;wJh i&refudk ,Hkpm;NyD; atmf[pf&avmufatmif odrfi,fEHkcsm
nHhzsif;ol wpfa,muf jzpfapcJhwJh usefppfom;&JU wpfudk,fawmf jyefajym
Zmwfvrf;[m ,kwdodyfr&SdwJh ordkif;0if jzpf&yfwpfck tjzpf rQrQww
qifjcifoHk;oyf rdygw,f/
wqufwnf;rSmyJ apmvl;[m ordkif;u owfcJhwJh rif;wpfyg;
jzpfav rvm;vdkYvnf; awG;xifrdaMumif;yg/ bmyJjzpfjzpf oabmxm;
BuD;wm? yk*dKvfa&;? wdkif;jynfa&; cGJjcm;wwfwm av;awGu vGJ&ifawmh
apmvl;[m olUtaz taemf&xmudk ajczsm;awmif rrDcJhwJh rif;wpfyg;
jzpfw,fqdkwJh tcsufudkawmh 0efcH&vdrfhrSm jzpfygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

36

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

usefppfom;rif;
apmvl;eJY i&efref usqHk;NyD;wJhaemuf
usefppfom;
rif;jzpfvm
ygw,f/
yk*Hrif;quf r[kwf/ txufu qdkcJhovdk
usefppfom;[m &cdkif-Arm jzpfygw,f/

usefppfom; - tmeEmbk&m;

usefppfom;rSm rdzk&m; 4 yg;


&Sdygw,f/ y&drom;vdkY trnfwGifwJh
usefppfom;eJY i,foli,fcsif; y&drt&yfu
ty,f&wem? yJcl;Om rif;orD; cifOD;?
rxD;wlr orLv eJY xD;vIdif&Gmpm;orD;
cifwefwdkY
jzpfygw,f/
aemufqHk;rS
&mZukrm&fudk csDNyD;a&mufvmwJh orLvudk
OD;aqmufyef;bGJUay;cJhw,f/

(www.seasite.niu.edu)

rdzk&m;MuD; ty,f&wemeJY&wJh orD;u


a&Ttdrfonf/ wcsdKUpmtkyfu a&TtdrfpnfvdkY a&;w,f/ rSefeef;tac: tJh'D
a&TtdrfonfeJY yxrqHk; cspfBudKufrdolu [dELukvm; y#du&m;rif;om;/
usefppfom;u oabmrwlbJ apmvl;&JUom; ajcroefwJh apm,Gef;eJY
ay;pm;w,f/ tavmif;pnfoludk arG;w,f/ taemf&xm&JU jrpf?
usefppfom;&JU ajr; aygh/ usefppfu ajr;jzpfol tavmif;pnfoludk
tdrfa&SUt&m ay;w,f/ tJh'DaemufrS om;awmf &mZukrm&fay:vmowJh/
rSefeef;u aZ,sacw&mqdkwJh bGJUtrnfudkom azmfjyNyD; &mZukrm&f
trnf rawGU&/ om;jzpf&ufueJY xD;eef;tarG r&cJholyg/ tJh'Duae
]]om;um;t&if;? ajr;um; tzsm;}} qdkwJh qdkdk;pum; ay:vmygowJh/
(rSefeef;rSm rygayr,fh &mZukrm&f a&;xdk;cJhwJh jrapwDausmufpm[m
ysL? jrefrm? ygVd? rGef bmomawGeJY a&;xdk;xm;NyD; jrefrmpm&JU tp vdkY
okawoDwdkY rSwfwrf;wif xm;w,f qdkwJh tcsufuav; Mum;jzwf
ajymvdkygw,f/)
jrefrmusL;ypfzdk&rf

37

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

tavmif;pnfoludk a&Ttdrfonf&JU i,f&nf;pm; y#du&m; aoNyD;


0ifpm;wmvdkY qdkw,f/ wcsdKU ordkif;tqdk usefppfom;u rGef-Arm
cspfMunfa&; twGuf a&Ttdrfonfudk rEl[m&JUom;eJY vufqufay;cJhwm
jzpfowJh/ usefppfom; xD;eef;twGuf jyefwdkuf&mrSm rGefwdkYu t"du
tultnD ay;cJhvdkY vdkY qdkygw,f/ 'gayr,fh a&Ttdrfonf&JU a,mufsm;[m
apm,Gef;yJ jzpfjzpf? rEl[m&JUom;yJ jzpfjzpf tavmif;pnfol uawmh
rGefaoG;ygwm trSefyg/ apm,Gef;&JU rdcif[m b,folqdkwm rSefeef;u
ra&;xm; aomfjim; apmvl;&JU wpfOD;wnf;aom rdzk&m;[m cifOD;
jzpfaecJhvdkYyg/
usefppfom;oHk;oyfcsuf
usefppfom;uawmh taemf&xmhajc&m eif;Edkifw,fvdkY qdk&r,f/
olUvufxufrSm taemf&xm&JU atmifjrifrIawG qwdk;yGm;vmcJhw,f/
taemf&xm rNyD;jywfcJhwJh a&Tpnf;cHkudk tNyD;wnfw,f/ tme'mvdk
vuf&majrmuf wefcdk;BuD; bk&m;awG wnfcJhw,f/ ydkNyD; uspfvpfcdkifrmwJh
jrefrm tifyg,m wpfck jzpfvmatmif pGrf;aqmifEdkifcJhw,f/
twdkcsKyf ajym&&ifawmh jrmayGvGef;wm odkYr[kwf jrmpGHvGef;wm
uvGJvdkY usefppfrif;[m &mZ0ifvm rif;aumif;wpfyg; jzpfw,fvdkY
tMurf;zsOf; ,lqrdygw,f/
aqG;aEG;csuf/ /
- rSefeef;u y#du&m; qdkvdkufwJhtwGuf tJh'Dwdkif;jynfudk
vdkuf&Smawmh tdEd,&JU [dELwdkif;jynfwpfck jzpfaewm oGm;awGU&wmyg/
tJh'Dacwfu yk*Hu wefcdk;xGm;awmh y#du&m; eJY yk*Hu tawmf ul;vl;
qufqHrIawG&SdcJhyHkyJ/
icy

jrefrmrif;rsdK;awG xJrSmvnf; ukvm;aoG; rygbl;vdkY ajymr&Edkifbl;/


jrefrmusL;ypfzdk&rf

38

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

tapmydkif;u tavmif;pnfoludkawmif y#du&m;eJY &wJhom;vdkY


xifvdkufrdao;w,f/ y#du&m;u rif;orD;eJY csdef;awGUzdkY jr&Sifqdkvm; iHkNyD;
aumif;uifuvm? tapmifhawGudk vmbfxdk;NyD; ESpfudk,fwnf; awGUwm
udk;As/ aemufqHk; aowmawmif aumif;uifrSm &Sift&[HeJY tawGU?
a&TtdrfonfeJY apm,Gef; r*Fvmowif;tMum;rSm jr&Sif yg;pyfuvGwfus?
vluvJ jyKwfusNyD; aoyGJ0if&owJh/ aemuf rSefeef; rluGJuyJ udk,fhudk,fudk
owfaow,fvdkY qdkw,f/
'ghaMumifh rSefeef;rl&if;eJY bmomjyefudk zifjyefacgif;jyef aocsmatmif
jyefzwfjzpfw,f/ tavmif;pnfol[m ukvm;rsm;jzpfaervm;aygh/ aemuf
jrefrmpmu odyfr&Sif;ayr,fh t*Fvdyfbmomjyefu ydk&Sif;ygw,f/
tavmif;pnfol[m y#du&m; aovdkY 0ifpm;w,favmufyJ rSefeef;u
qdkcsifyHk&w,f/
- a&Ttdrfpnfudk ukvm;eJY ray;pm;csifvdkU oxHk
wvdkif;rif; rEk[m&JUtquf apm,Gef;eJY ay;pm;vdkufw,f qdkuwnf;u
bmomrwl vdkUbJ NzpfygvdrfYr,f/ wu,fvdkU usefppfom;u bmoma&;
udk tav;rxm;&if y#du&m;u vuf&Sd rif;om;bJ? apm,Gef;u
eef;usbk&if&JU tquftEG,fbJ edrfYwmaygY/
Mokenlay

y#du&m; EdkifiHu qE qdkwJY b*FgvDedkifiH r[kwfvm;/ [dELedkifiHav?


at'D 12avmufrSm r*dkNrif;wyfu 0ifodrf;oGm;wm/
- udkarmfuif; aus;Zl;aMumifh ajym&r,f? uRefawmfh pmxJ
trSm;MuD;wpfck &SmawGUoGm;w,f/
icy

bmomrwlvdkY ray;pm;wmvm; qdkwJhtcsuf/


tJh'DrSm pmawGjyefppf&if;eJY uRefawmfhtrSm;udk jyef&SmawGUcJhygw,f/
usefppfom;u olUorD;udk ukvm;eJY ray;pm;wJh taMumif;
&if;u ]]yk*Hjynf[m ukvm;jynf jzpfoGm;rpdk;vdkY}} vdkY ajymygw,f/ bmom
taMumif;ryg yg/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

39

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

tJh'DrSm y#du&m;qdkwJh wdkif;jynfeHrnf aemuftvdkufrSm [dEL


wdkif;jynf vdkY udk;um;xm; wmudk tvG,fwul ,loHk;rdcJhwJh uRefawmfh
trSm;udk oGm;awGU&wmyg/
wu,fh r[mtrSm;ygyJ/ aus;Zl;yg udkarmfuif;/
y#du&m;[m a&S;,cifu [dELjzpfayr,fh aemufydkif; Ak'bmomEdkifiH
jzpfcJhzl;ygw,f/ r[m,me*dkPf; jzpfygowJh/ yk*Hjynfu t&nf;BuD;
awG[m r[m,me jzpfawmhum tJh'D y#du&m;eJY trsm;BuD; ul;vl;
qufqHrI &SdcJhygw,f/ (AdkvfrSL;b&Sif-taemf&xmt&ifu jrefrmEdkifiH)
qefem; u 13 &mpkavmufrSmqdkawmh tJh'Drwdkifcif ygvm; qdkwJh
wdkif;jynf jzpfEdkifygw,f/ usefppfom;u 11&mpk tukefavmufrSm
rif;jzpfawmh tJh'Dwdkif;jynfeJY tcsdefudkufygyJ/ 0DuDuvnf; Pala udk
Ak'bmom wdkif;jynfvdkY qdkw,f/
aemufydkif; wmufh vlrsdK;awG 14 &mpkavmufrSm 0ifwdkufawmhrS
y#du&m;[m tpvmrfwdkif;jynf jzpfoGm;cJhw,f/ ,aeY b*Fvm;a'h&Sfaygh/
usefppfom;
orD;eJY
y#du&m rif;om;wdkY EspfOD;
pvHk; Ak'bmom awGjzpfMuwJh
twGuf bmomwl? vlrsdK;rwl
jzpfygaMumif; trSm; jyifvdkuf
&ygw,f/
atmf ... &mZ0ifrSm
ukvm; ... ukvm; qdkwdkif;
vnf; bmomuGJ r[kwf
yguvm; vdkY uRefawmfh trSm;
udk qifjcifrd ygawmhw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

The Pala university of Nalanda


(en.wikipedia.org)

40

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

tavmif;pnfol
tavmif;pnfol[m &cdkif-rGef-Arm aoG;aESmwJh jrefrmbk&ifwpfyg;
jzpfygw,f/ &mZ0ifrSmawmh c&D;toGm;EdkifqHk; rif;vdkY qdk&r,f/ rdzk&m;
av;yg; &Sdw,f/
jrefrmjynf awmifbufwcGif? ajrmufbufwvTm; c&D;oGm;cJh&mrSm
NrdKUjytkyfcsKyfa&; pepfudkvnf; pepfwus xlaxmif ay;EkdifcJhw,f/ &Gm?
NrdKU? cdkif ponfjzifhaygh/ aps;uGufawGrSm tav;? tcsdef? twG,fawGeJY
ywfoufvdkY jrefrmpepfjzpfwJh usyf? rl;? yJ? wif;? cGJ? pdwf? jynf? cGuf
pwmawG wajy;nD owfrSwfay;EdkifcJhw,f/ ae&mtESHUvnf; bk&m;
ykxdk;awG wnfxm; udk;uG,f EdkifcJhoaygh/
rGefjynfa&muf? ykodrfa&muf? oD[dka&muf? rmefatmifuRef;a&muf?
rvm,kuRef;a&muf? weoFm&Da&mufeJY a&mufwJht&yfrSm armif;rrdH
wcsdKUxm;&pfNyD; aejynfawmfjyefw,f/ olUvufxufrSm trIxrf;awG?
qifawG? jrif;awG t&rf;yifyef; MuowJh/ wkwfudkvnf; ab;awmf
taemf&xmvdkyJ pG,fawmfawmif;zdkY a&mufcJhw,f/ OD;wnfbGm;u
yifhcGifhay;ayr,fh taemf&xmvdkyJ yifhvdkYr&/ wyfacguf jyefcJh&owJh/
tavmif;pnfol&JU bkef;vufHk; tpGrf;awGudkawmh rSefeef;u wcrf;
wem; azmfjyxm;ygw,f/ touft&G,f BuD;vmcsdefrSm vlyHktv,f
vufoD;vufarmif;wef;&m tom;ta& ysOf;wGJusaewmudk jrifawmh
rif;y&dowf &,fMuowJh/ tJh'DrSm olUtpGrf;udk jycsifwmeJY wl&Gif;awmifrSm
vlqdk;wpfa,muf aomif;usef;aew,fqdkum jrif;pD;ol&J av;a,mufudk
tzrf;cdkif;? oludk,fwdkifu wl&Gif;awmifay:wuf? vlqdk;[efaqmifNyD;
jrif;pD;ol&JawGudk wdkufazmufxGufcJhNyD; olUtpGrf;udk jycJhzl;ygw,f/
tavmif;pnfolrSm om;awmfoHk;yg;&Sdw,f/ tBuD;qHk;u rif;&Sifapm/
zcif tavmif;pnfoleJY tqifrajywmeJY ESifxkwfwm cH&w,f/ taMumif;
&if;u ESpfcsuf/ yxrwpfcsufu y#du&m;u qufo vmwJh bk&ifh
jrefrmusL;ypfzdk&rf

41

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

orD;awmf ukvm;r ybm0wDudk ol tcpm; 0ifcsdefrSm zcifbk&if&JU


ovGefay:u qif;apwJh wpfcsuf/ aemufwpfcsufu teEol&d, trwf
udk rif;0wfwefqmawG ay;oem;xm;wmudk roifhawmfbl; qdkum
twif;cRwf apwJhwpfcsuf jzpfw,f/ 'gudk zcif tavmif;pnfol
u ]]olom rif;jzpfvQifawmh ESdyfpufawmhrnf}} qdkum yxr tzrf;cdkif;/
aemuf rdzk&m;u awmif;yefrS jynfESif'Pfay;cJhygw,f/ om;vwf
e&oludk awmh tdrfa&SUt&may;cJhw,f/
oufawmf 101 ESpfrSm rif;BuD; rusef;rrmjzpfawmh e&olu taz
vkyfoludk eef;csNyD; a&T*lbk&m;rSm zrf;xm;w,f/ aeaumif;vmwJh tcsdefrSm
om;jzpfolu t0wfykqdk;eJY zdowfcJhw,fqdkw,f/ rSefeef;uyJ rif;BuD;udk
Al;pifatmuf xm;&mu Al;pifydaow,fqdkwJh aemufrluGJ wpfckudkvnf;
azmfjyxm;w,f/
tazowfwJhom; e&ol[m eef;vkzdkY jyefvmwJh tpfudkjzpfol
rif;&Sifapm udkvnf; tqdyfcwf owfum eef;wufcJhygw,f/
tavmif;pnfol oHk;oyfcsuf
wdkif;jynfwcGif vSnfhvnf EdkifcJhvdkY tkyfcsKyfa&;? pD;yGm;a&;awG
pepfwusjzpfvmcJhayr,fh tjcm;wzuf uvnf; aejynfawmfudk
tcsdefMumjrifhpGm ypfy,fxm;cJhwmaMumifh cdk;qdk;vk,ufrIawG xlajymNyD;
wdkif;jynf rNidrf;csrf;cJhzl;qdkwJh rSwfwrf; uav;vnf; awGU&ygw,f/
odrf;oGif;cJhwJh wdkif;jynfawG&JU ykefuefjcm;em; rIawGvnf; rMumcP
MuHKawGUcJh&w,f/
'gawG[m
yk*HNydKuGJysufpD;r,fh
a&SUajy;
vuPmedrdwfawG vdkYvnf; ,lqaumif; ,lqEdkif ygw,f/ bmyJjzpfjzpf
tavmif;pnfolrif;[m taemf&xm? usefppfom;wdkYeJY wpfwef;wnf;
xm;EdkifwJh yxrjrefrm EdkifiHawmf&JU rif;aumif; wpfyg; jzpfw,fvdkY
NcHKiHkoHk;oyfrdygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

42

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 5
yk*Hrif;quf
e&olrif; (ukvm;usrif;)
yxrjrefrmEdkifiHrSm taemf&xm? apmvl;? usefppf? tavmif;pnfolwdkY
aemuf rif;jzpfvmoluawmh tz^tudk owfom; e&olyJ jzpfygw,f/
e&ol[m taztavmif;pnfoludk owfNyD;csdefrSm ppfonfawGeJY
eef;vkzdkYvmwJh tpfudk rif;&Sifapm udkvnf; yHhoul rax&fbkef;BuD; uae
wqifh acR;odyfygw,f/ ppfonfawGrvdk? wpfudk,fwnf;vmyg? "m;udk
xrf; eef;wifay;yghr,faygh/ bkef;BuD;uvnf; ,HkMunfNyD; rif;&Sifapmu
oGm;ac:/ a&mufvmwmeJY e&olu tpfudk&JU oHvsufudk xrf;NyD; eef;wif
ay;ygw,f/ nusrS pm;awmfyGJxJ tqdyfcwf owfcJhw,fvdkY rSefeef;u
qdkw,f/ yHhoulrax&fbkef;BuD;vnf; pdwfqdk;NyD; oD[dkjynf jyefcJhowJh/
e&ol[m ,cktcsdef txd yk*HrSm yxrqHk; ay:vmwJh rif;qdk;
rif;npfvkdY qdk&r,f/ zcifay;chJwJh owdkYorD; udkvnf; owf? baxG;awmf
udkvnf; owf/ oefpGrf;wJh &[ef;awGudk twif; vlxGufcdkif;awmh
bkef;BuD;awGvnf; [dka&Smif'Dwdrf;eJY oD[dkjynf <uukefMuowJh/
(zcifvufus ukvm;rif;ord;udk
tpjyKcJh ygawmhw,f/)

owfrd&mrSm olzmwfodrf;zdkU

e&ol[m tawmfav; npfywfwJh rif;jzpfyHk&w,f/ tdrfom0ifNyD;&if


a&raq;bl;/ vdifqufqHwJh tcgrSmvnf; a&raq;bl;wJh/ 'gudk
rdef;rjzpfol ukvm;ru tvGef &GH&SmrdwJh twGuf bk&ifudk wrifwum
a&Smifz,fz,f vkyfaecJhygw,f/ 'gudk &dyfrdoGm;wJh e&ol[m a'gowMuD;
ukvm;rudk oHvsufeJY ckwfowfypfcJhygw,f/ 'Dudpudk ukvm;r&JU zcif
y#du&m; bk&ifMuD; odoGm;wJhtcg vufpm;acszdkY&m twGuf ukvm;
jrefrmusL;ypfzdk&rf

43

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

ol&Jaumif; 8 a,muf apvTwfNyD; e&oludk vkyfMuHcdkif;w,f/ e&ol vnf;


ao? ukvm; 8 a,mufvnf; aoaygh/ ukvm;owfvdkY aowJh twGuf
ukvm;usrif;vdkY &mZ0ifrSm wGifusefcJhygw,f/
e&olrif;[m eef;ouf 4 ESpfxJ pHcJh&ygw,f/ tawmfqdk;wJh bk&ifvdkY
oHk;oyfrdaMumif;yg/
rif;,Ofe&odcFrif;
e&ol vGefawmh yxrjrefrmEdkifiHawmf&JU 6 qufajrmufbk&if e&olY
om;awmf rif;,Ofe&odcF eef;wufw,f/ rif;,Of&JU nDawmf
e&ywdpnfol u tdrfa&SU rif;om;aygh/ rif;,Ofe&odcFrSm rdzk&m; 3 yg;
&Sdygw,f/
a0VK0wD? ijynfh? atmifpGmi,f
wcgawmh awmxJrSm awGUwJh a0VK0wD rdef;uav;udk rif;BuD;tm;
qufw,f/ em;&Gufum;um;eJYrdkY bk&ifu rBudKufbJ jyuf&,fjyKum
nDawmfudk vTJay;vdkufowJh/ awmolqdkawmh rjyifrqifvnf; jzpfay
raygh/
aemufawmh em;&Gufudk wefovdk jzwfNyD; taumif;pm; jyifqif
vdkufwJh tcgrawmh tvSqHk;rdzk&m; jzpfvmcJhygw,f/ rif;,OftzdkY
vGwfaomig; BuD;NyDaygh/ 'DtcsdefrSm a0VK0wDudk e&ywdpnfolu
rdzk&m;t&m ay;xm;NyD jzpfwmrdkY rif;MuD;&JU c,frawmfaygh/ tJ'D
c,frawmfudk wPSmrTefNyD; odrf;csifrdwmeJY nDawmfudk iaqmif;csrf;buf
ppfcsDckdif;w,f/ e&ywdpnfoluvnf; &dyfrdowJh/ 'geJY jrif;cHijynfhudk
wpfckckjzpf&if
csufcsif;
owif;ydkYzdkY
rSmum
aejynfawmfrSm
csefxm;&pfcJhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

44

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

ijynfhuvnf; a0VK0wDudk rif;,Ofbk&if odrf;vQifodrf;csif;


a&SUwef;a&muf tdrfa&SUrif;qD tajy; owif;ydkYygw,f/ c&D;a0;awmh
jrif;udk cP tem;ay;? vrf;rSm wntdyfcJhoaygh/ 'gudk vrf;rSm
wntdyfcJh& aumif;vm;qdkum e&ywdpnfolu armarmeJY owif;
vmydkYol ijynfhudk tqHk;pD&ifw,f/ rdef;rwpfa,muf twGuf yxrqHk;
uswJh aoG;vdkY qdkEdkifr,f/
tJh'Daemuf e&ywdpnfol[m i,fuRef atmifpGmi,fudkac:NyD;
rif;,Ofudk vkyfMuHckdif;w,f/ atmifjrif&if rif;,Of&JU rdzk&m; 3 yg;xJu
BudKufwJholudk ay;r,fvdkYvnf; uwdjyKowJh/
atmifpGmi,fu rif;,Ofudk tdrfomwufaewkef; vkyfMuHcJhw,f/
'Daemuf e&ywdpnfol[m rdzk&m; a0VK0wDeJYtwl eef;wufcJhygw,f/
e&ywdpnfolrif;
tpfudkudk owfNyD; bk&ifjzpfvmwJh e&ywdpnfol[m atmifpGmi,fudk
ay;xm;wJh uwdtwdkif; rdzk&m;ay;&r,fh tcsdefa&mufvmawmh r&D;awmf
rdzk&m; 3 yg;uvnf; atmifpGmi,fvdk rif;rsdK;r[kwfwJhol vufxJ
ra&mufvdkwmeJY bk&ifhudk 0dkif;NyD; idk,dkawmif;yefMuw,f/ e&ywdu
oem;NyD; atmifpGmi,fudk ay;wJh uwd zsufcJhygawmhw,f/
]]rdzk&m; 3 yg;awmh ray;awmhbl;/ wjcm;BudKuf&m,l}} ayghav/
tJh'DrSm atmifpGmi,fu pdwfqdk;NyD; bk&ifudk ]]xGD}} vdkY qdkowJh/
'Dawmhvnf; &mZa'goayghav/ aemufqHk;rSm e&ywd[m olUtrIudk
atmifjrifpGmxrf;ay;cJhwJh atmifpGmi,fudk uGyfrsufcJhjyefygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

45

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

teEol&d,vuFm
e&ywd[m aemifawmf&JU vl,HkawGudk qufvuf okwfoif&Sif;vif;
ygw,f/ tJh'DrSm rif;,Of&JU txdef;awmfom; teEol&d,vnf; ygoGm;
cJhw,f/
rowfcifrSm ol pyfqdkcJhwJh vuFm 4 ydk'fuawmh jrefrmpmayrSm
txif&Sm;qHk;vuFmyJ jzpfygw,f/ tav;jyK rSwfwrf;wifvdkygw,f/

olwnf;wpfa,muf? aumif;zdkYa&mufrl?
olwpfa,mufrSm? ysufvifhumom? "rwmwnf;/
a&Ttdrfeef;ESifh? MuiSef;vnf;pH? rwfaygif;&Hvsuf?
aysmfpH&dyfNidrf? pnf;pdrfruGm? rif;csrf;omum;?
ork'&m? a&rsufESmxuf? cPwufonfh
a&yGufyrm? wpfoufvsmwnf;/
Muifemoem;? ightm;rowf? ,ckvTwfvnf;
rvGwfMurm? vlwumwdkY? cEmcdkifusnf?
twnfrNrJ? azmufvTJwwfonf? rcRwfpom? ow0gwnf;/
&Sdcdk;aumfa&mf? ylaZmftuRef? yefcJhwHk\
cdkufMuHK0dyguf? oHompuf? BudKufvwGefrl?
wHkYr,lvdk? MunfndKpdwfoef? ocifrGefudk?
csefbdpifppf? tjypfrJha&;? cGifhvQifay;\?
aoG;onftedpm? ighcEmwnf;/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

46

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

'DvuFmudk zwfMum;emNyD;wJhaemuf e&ywd[m MuD;pGmcHpm;&NyD;


vTwfapvdkY trdefYay;w,f/ vufvGef NyD;NyDqdkwm odvdkuf&awmh e&ywd
aemifwjyif;pGm &rdygowJh/ tJh'DrSm igowfrdefYay;NyD;&if csufcsif;rowfbJ
wpfvxm;NyD; ppfaq;ap? owfoifhrSowfapqdkNyD; trdefYay;cJhygw,f/
e&ywd[m a0VK0wD&,f? aemifawmfhrdzk&m; 3yg;&,f qdkawmh?
pkpkaygif; rdzk&m; av;yg; &Sdygw,f/
tJh'Daemufydkif;awmh e&ywd[m rif;usifhw&m; 10yg;eJYtnD tkyfcsKyf
wJh rif;wpfyg; jzpfvmw,fvdkY rSefeef;u qdkygw,f/ wdkif;jynfw0Srf;
wdkif;cef; vSnfhvnfcJhw,f/ bk&m;ykxdk;ausmif;awG trsm;tjym;vnf;
omoemjyKcJhygw,f/ yk*HjynfMuD; pnfyif0ajym cJhw,fvdkY qdk&rSm
jzpfygw,f/
aemifawmfudk vkyfBuHpOfu tvG,fwul vkyfBuHvdkY &cJhwmaMumifh
olUvufxufrSm twGif;udk,f&H? tjyifudk,f&H qdkNyD; tapmifhawG txltxJ
csxm;cJhw,f/ eef;awmfxJ Muufwpfaumifawmif r0ifEdkifbl; qdkowJh/
oD[dkudkvTwfNyD; omoemawmf oefY&Sif;a&; aqmif&Gufw,f/
yk*HjynfrSmvnf; Ak'bmom omoem *dkPf;uGJawG trsm;tjym; ay:ayguf
vmcJhw,f/
e&ywd[m olUtpfudk rif;,OfvdkygyJ/ olwpfyg; r,m;udkrS
BudKufwwfw,f xif&JU/ a,mufzawmf okb&mZf&JU r,m;udk odrf;,l
cJhjyefw,f/ okb&mZfvnf; tl;jzpfaygh/ aemufawmh rdzk&m;awG
0dkif;ajzmif;zsvdkY okb&mZfudk udk,fvkyfawmfawG xJu BudKufwm,lvdkY
qdkawmh okb&mZfu 2 a,muf awmif;cJhw,f/ tl;ayr,fh tl;yg;
jzpfyHk&w,f/ 'gayr,fh olU&ifxJ 0ifMunfh&ifawmh b,fvdk&Sdr,f rodbl;/
udk,fhESvHk;onf;yGwf rdef;rudk tpfra,musmf;u odrf;wm cHvdkuf&wJh
tjzpfayudk;/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

47

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

aemufxyfteEol&d,
rif;BuD;rSm &efrefiaxG;qdkwJh ol&Jaumif; wpfa,muf&Sdw,f/
wcgom; rif;BuD;avSudk rdausmif;qGJxm;wJh tcsdef wpfudk,fawmfpGefYpm;
wdkufcdkufNyD; rdausmif;udk taoowfcJhzl;owJh/ usm;eJYwdkufvnf; Edkif?
qifeJYwdkufvnf; Edkifqdkawmh yGJwdkif;ausmf jzpfaewmrdkY teEol&d,
bGJUay;NyD; orD;awmf wpfyg;eJY vufqufapcJhygw,f/
om;awmfig;yg;
xD;eef; tarGay;zdkY&m om;awmfig;yg;&SdwJhtwGuf om;awmfawGudk
0dkif;apNyD; tv,frSm xD;jzLpdkufum xD;jzL,drf;wJhbufu rif;om;udk
tdrfa&SUt&m ay;cJhw,f/ tJh'DrSm ti,fqHk;om;awmf aZ,sodcFrif;om;
tdrfa&SUrif;jzpfvmw,f/ xD;vdkrif;vdk vdkY ac:MuygowJh/
e&ywdpnfol oHk;oyfcsuf
plVrPdwdkY? aumawmhyvifwdkYvdk wefcdk;MuD;bk&m;awG wnfcJhNyD;
a&S;yk*Hrif;rsm;&JU aumif;arGudk qufvufxdef;odrf;EdkifcJhvdkY rif;aumif;
wpfyg; jzpfygw,f/
tapmydkif;rSm uwdrwnfwJh rif;wpfyg;? ESdyfuGyfvGef;wJh bk&ifwpfql
jzpfcJhayr,fh aemufydkif;rSm tawmfajymif;vJ oGm;cJhw,f/ 'gayr,fh
ajymif;vJNyD;wJh aemufrSmawmifrS 'koeaomtrIudk wpfBudrfxyfusL;vGef
cJhwm awGU&ygao;w,f/
e&ywdpnfol[m raumif;wJh tcsufav;awG weifhwydk;&Sdayr,fhvdkY
NcHKMunfh&ifawmh taemf&xm? usefppf? tavmif;pnfolwdkY aemufu
'kwd,wef;pm; rif;aumif;wpfyg; jzpfw,fvdkY oHk;oyfrdygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

48

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

aZ,sodcF eef;awmif;rsm;rif; (xD;vdkrif;vdk)


eef;awmif;rsm;rif;[m nDti,fqHk;uae rif;jzpfvmcJhayr,fh tpfudk
awGudk rjywf jyKpk apmifha&Smufw,fvdkY qdkw,f/ zcif e&ywdpnfol&JU
pDrHcJhrIawGudkvnf; rvpfr[if; qufvuf xrf;aqmifcJhowJh/ jynfolawG
tvGefcspf qdkyJ/ kyfvnf;vS? oDv? orm"d? ynm eJYvnf;
jynfhpHkwJhrif;wpfyg; jzpfw,fvdkY zwf&w,f/
rSefeef;u kyfacsmw,fvdkYqdkwm 'g yxrqHk;bk&ifygyJ/ rdzk&m; 4 yg;
&Sdygw,f/ &wemazmifawmfeJY c&D;oGm;&if; om;awmf uspGmrif;om;udk
arG;w,f/ arG;NyD; wpfywfaeawmh rdzk&m; uG,fvGef? aemufrMumrD
yxrom;awmf uG,fvGefeJY/ bk&ifcrsm trwfawGa&SU IdufBuD;wiif
idkrdygowJh/ e&ywd rNyD;cJhwJh a*gawmhyvifudk NyD;atmif quf
wnfcJhw,f/
&mZ0ifrSm odyfxl;xl;jcm;jcm;? rsm;rsm;pm;pm; rSwfwrf; r0ifcJhbJ
taumif;awGcsnf; ta&;cHxm;&wJh bk&ifwpfyg; jzpfaMumif;yg/
uspGmrif;MuD; ("r&mZm)
xD;vdkrif;vdk uG,fvGefawmh om;awmf uspGmrif; eef;wufw,f/
jynfolawGudk &if0,fom;vdk qufqHowJh/ yd#uwfoHk;yHk 9 Budrf
oif,lcJhygw,f/ wpfaeY 7 0g pmcsw,fqdkawmh wpfaeY twef; 7 Budrf
wufwmaygh/ b,ftcsdef wdkif;jynftkyfcsKyf rvJawmh rod/ bmyJajymajym
bmoma&; tawmfav; vkdufpm;cJhw,f/ aemufydkif; wdkif;a&;jynfa&;udk
om;awmf tdrfa&SUOZemudkom tvHk;pHk vTJtyfxm;owJh/
aemufqHk; uspGmrif;MuD;[m oHvsuf upm;&if; oHvsufxdvdkY
uG,fvGef cJhygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

49

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

aqG;aEG;csuf/ /
- wcsdKUu uspGmrif;BuD;[m taemf&xm jyefNyD; 0ifpm;w,fvdkU
,lqMuygw,f/ taemf&xmrif; vufxufu t"dXmefeJU pdkufcJhwJh
ayyifMuD;rsm;[m uspGmrif;BuD; vufxufusrS tyifayguf vmvdkU .. vdkU
qdkMuygowJh/
yzg

BudKUyifaumufjrdKU ta&SUbuf yJcl;&dk;r awmifpG,f (O,smOfMuD;&Gm


teD;) rSm uspGmbk&m; qdkwJh apwDBuD;wql &Sdygw,f/ uspGmrif;MuD;
wdkif;cef; vSnhf&if; tJ'Dae&m ta&mufrSm edrdwfaumif;awGjrifvdkU
txG#ftjrwf tjzpf bk&m;wnf cJhw,f qdkygw,f/ &ifjyifuae
txufyp,Hudk wufwJh avSum;awG xnhfxm;yHk rsdK;u wu,hf yk*Hbk&m;
wcsdKU&JU vuf&m yHkpHtwdkif;ygyJ/
OZemrif;
OZemrif;uvnf; odyfawmh pdwf0ifpm;p&m r&Sdygbl;/ om;awmf
ESpfyg;&Sdw,f/ oD[oleJY rif;acG;acs;/ taysmftyg; rufarmw,f qdkw,f/
aemufqHk; i,fi,f&G,f&G,feJY uHukef&wmuawmh 'vbufrSm rkef,dkaewJh
qifudk zrf;zdkYvdkuf&if; qifpG,feJY cwfrdvdkY qifay:ujyKwfus?
qifeif;cH&NyD; aoowJh/ tedpa&mufawmh eef;ouf 5 ESpf? oufawmf
38ESpf qdkawmh tawmf i,fao;w,fqdk&r,f/
rif;acG;acs; (e&oD[yawh)(wkwfajy;rif;)
OZemrif; uG,fvGefawmh tpOftvmt& om;awmftBuD; oD[ol
eef;wuf&rSm jzpfygw,f/ 'gudk rvdkvm;wJh trwf&mZoMu trwfu
olwdkYtrwfawG rif;MuD;OZem oN*Kvfwmudk oGm;a&muf OD;cdkufNyD;
jyefvmrS eef;wufzdkY avQmufowJh/ 'geJY oD[ol eef;rwufjzpfcJh/ aemuf
jrefrmusL;ypfzdk&rf

50

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

'va&mufawmh tm;vHk;wdkifyifNyD;
eef;wifcJhygw,f/

oD[oludkzrf;?

rif;acG;acs;udk

rif;acG;acs;[m e&oD[yawhbGJU trnfeJY eef;wufygw,f/ olU


vufxufusrS yk*HqdkwJhtrnf pwif wGifus,fvmcJhwm jzpfw,f/
e&oD[yawh[m bk&m;Asm'dwfawmft& paviacG;? ukvm;usrif; eJY
e&oD[yawhqdkum rif; oHk;Budrf jzpfcJhw,f qdkw,f/ bDvl;0ifpm;wJh
twGuf a'goMuD;? tpm;MuD; aygh/
OD;aqG;qHajrh tkwfvSi,f
&cdkifbufu rpm*D&dpm; ykefuefwmudk ESdrfESif;&mrSm yxrtMudrfrSm
ta&;edrfhcJhNyD; 'kwd,tMudrf xyfwdkufcdkufjyefw,f/ rpm*D&drif; tnHhcHwJh
owif;udk &mZoBu&JUom; tkwfvSi,fudk bk&ifhxH avQmufwifzdkY
apvTwfw,f/
bk&ifvnf; eef;awmfxJuae warQmfarQmfeJY urf;udk Munfhaewkef;
tkwfvSi,f&JU avSazG;azG;udk jrifvdkufwmeJY ppfowif;udk avSvTwf
tar;cdkif;w,f/ tkwfvSi,fu ppfyGJtaMumif; bmrS rajz/ ]]tkwfvSi,f
vmonf}} [kom ajzvdkufowJh/ 'gudk rif;MuD; pdwfqdk;NyD; owfap rdefY
cJhw,f/
owfzdkYvmwJh tzGJUeJYtawGUrSm tkwfvSi,fu ppfEdkifwJhowif;
ajymyg&aptHk; qdkwJhtwGuf rowfbJ bk&ifha&SU ac:vmw,f/ bk&ifha&SU
ta&muf tkwfvSi,fu acgif;udk ywfxm;wJh rsufESmokwfyk0g udk
ajzcsawmh qHyifawG oef;taxG;axG;eJY aqG;ajrhNyD; jyKwfusvm
owJh/ ]]t&Sifh trIawmfudk OD;aqG;qHajrU xrf;&Gufawmfrlygw,f}} vdkY
oufaoeJY wuG wifjyvdkufawmh rif;MuD;vnf; pdwfajycJh&ygawmhw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

51

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

&m*MuL; tpm;MuL; bDvl;0ifpm;wJh e&oD[


e&oD[yawh[m udk,fvkyfarmif;r 3000 &SdowJh/ xrif;yGJwpfcgjyif
[if;yGJ 300 &SdrS pm;awmfrlygw,f/ tdyf&muEdk;&if teD;&SdwJh[meJY ab;u
armif;rawGudk ypfcwfavh&SdwmrdkY olUteD;tem;rSm vufeufxm;vdkYr&/
toD;tESH awGavmufom xm;&ygw,f/ wcgom; tdyf&mtEdk;rSm tem;
u vkreDoD;eJY ypfayguf&mrSm armif;ri,fwpfOD; cg;udkxdNyD; a&mif&rf;
vmwJhtwGuf tJh'DtoD;udk cg;&rf;oD;vdkY ajymif;ac: cJhMuygowJh/

o&ygwHcg;

(www.seasite.niu.edu)

wkwfppfyGJ
wkwf OD;wnfbGm;u e&oD[yawhxHu tcGefb@m awmif;cHzdkY
oHtzGJU apvTwf vdkufw,f/ 'gudk e&oD[u pdwfqdk;NyD; oHtzGJUudk
tukef owfap trdefYcs cJhw,f/ trwf awGuawmh oHwrefudk owfwJh
tavh r&SdaMumif; ajymMuayr,fh rif;BuD; em;raxmifygbl;/ tJh'DrSm
wkwfoHtzGJUudk owfypfwJh twGuf OD;wnfbGm;wdkY yk*Hudk ppfcsDvmcJh
ygawmhw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

52

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

csDwufvmwJh wkwfppfwyfudk yk*Hom;wdkY iaqmifcsrf; (Aef;armf


teD;[k ,lq& - a'gufwmoef;xGef;) t&yfuae cHwyfaqmufNyD; qD;BudK
wdkufygw,f/ wkwfwdkY vlb,favmuf aoao a&SUwdk;vmw,fvdkY
qdkw,f/ 1odef;ao&if 2odef;? 2 odef;ao&if 4odef; a&mufvmowJh/
'geJY aemufqHk; iaqmifcsrf; wkwfvuf usoGm;cJhw,f/
tJh'DrSm e&oD[yawh qifjcifrdwmu yk*Huae wkwfudk cHwdkuf&if
cHEdkifrnf r[kwf/ NrdKUuusOf;? tedrfhydkif;vnf; uswJhtwGuf tukef
ysufpD;&vdrfhr,f/ 'gaMumifh &GmombufrSm cHwyfaqmufNyD; wdkufzdkY
pDpOfw,f/ tkwf tvHktavmuf r&SdwJhtwGuf bk&m;awG? *lawG?
ukvm;ausmif;awG zsufNyD; tkwfudk ,lygw,f/
'gayr,fh &GmomrSm cHwyfaqmufNyD; cHwdkufr,fh tpDtpOfvnf;
ysufcJhygw,f/ aemufqHk; rif;BuD;[m a&TaiG? armif;r? b@m? &dumawG
avSaxmifcsDwifNyD; om;awmftBuD; OZem &Sd&m ykodrfudk pkefqif;cJhw,f/
avSrqHhwJh armif;rawGudk yxr wkwfawG ,lrpdk;vdkY BudK;eJYwkyfNyD; a&rSm
arQmzdkY vkyfayr,fh bkef;BuD;u wm;wJh twGuf toufcsrf;om ay;NyD;
teD;tem;u &[ef;&Sifvl rnfolrqdk BudKuf&m ,lap qdkNyD; xm;ypfcJh
ygawmhw,f/
iaqmif;csrf;u qkwfvmwJh yk*HwyfawG yk*Hvnf; a&mufa&m NrdKU
tcGHBuD;yJ awGUwmeJY ykodrftxd qufvdkufygw,f/ aemufu wkwfwyf
vnf; xyfcsyfruGm vdkufcJhowJh/ wjznf;jznf; atmufa&muf vmawmh
wkwfwyfawG vlursm;? &dumu&Sm;eJY iwfjywfukefwmeJY aemufqHk;
wyfacgufNyD; jyefvnfqkwfcGm oGm;cJhMu&w,f/
e&oD[yawh[m wkwfudk aMumufvdkY ajy;wJhtwGuf wkwfajy;rif;
vdkY trnfwGifcJhygw,f/
ol'Dvdkajy;wm ppfy&d,m,f <u,fw,f qdk&rvm;awmh rod/ jynfol
awGvnf; rao? yk*H bk&m;ykxdk;awGvnf; tukefrysufbJ usefcJhawmh
e&oD[ ajy;wm cyfaumif;aumif; &,fvdkY xifrdaMumif;yg/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

53

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

e&oD[vnf; wkwfawG jyefwmeJY 5 v twGif; jynfawmfjyefzdkY


tpDtpOf qGJygw,f/ olU&JU rdzk&m;i,f 3 yg;uarG;wJh om;awmf 3 yg;
teuf tMuD; OZemu ykodrfpm;? 'kwd,om; ausmfpGmu 'vpm;? ti,f
oD[olu jynfpm; jzpfw,f/ om;i,f jzpfol oD[ol[m zcifudk
vkyfBuHzdkY &SdaMumif; OZem owif;&NyD; e&oD[udk avQmufygw,f/ 'geJY
oD[oludk zrf;csKyfapw,f/ 'gayr,fh zrf;xm;wJh oD[oludk olYjynfu
&Jruf ioefi,feJY owif;i,fwdkY 0ifcdk;vdkY vGwfoGm;owJh/ aemuf jynfrSm
vlpkNyD; ykefuefzdkY jyifqifMuygw,f/
rif;BuD;vnf; t&ifu [if;yGJ 300 uae? ,ck tpm&dum &Sm;wJh
twGuf [if;yGJ 150 jzpfoGm;&wmudk qif;&JvSw,fvdkY nnf;um idkowJh/
aemuf jynfolawGvnf; wuGJwjym; jzpfaeawmh yk*H jyef&ifaumif;rvm;?
ykodrfrSmyJ vlpk&if aumif;rvm; rdzk&m;apmeJY wkdifyifygw,f/ rdzk&m;apm
bk&ifhudk jyefavQmufwifcsuf uawmh &mZ0ifwGif cJhygw,f/
]]jynfh0rf;udk razmuf&m? jynfhOD;uif;udk rESdrf&m? jynfhwHcGefudkvnf;
rvSJ&m? jynfhrsufpdudkvnf; rxkwf&m? jynfhpG,fudkvnf; rcsdK;&m?
jynfhrsufESmudkvnf; rzsuf&m? jynfhajc jynfhvufudkvnf; rjzwf&m}} vdkY
avQmufygw,f/
jynfh0rf;qdkwm olaX; ukefonf awGaygh/
olYwdkY ypnf;udk rw&m; rzsufqD;&? rodrf;&bl;/
jynfhOD;uif;qdkwm rSL;rwfawG/
olwdkYudk rqifrjcif rESdrfeif;&bl;/
jynfhwHcGefqdkwm &aoh? &[ef;? ynm&Sd/
olwdkYudk rpl;rprf; a'go rjzpf&bl;/
jynfhrsufpdqdkwm yd#uwf? aA'ifq&mawG/
olwdkYvnf; rESdyfuGyf &bl;/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

54

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

jynfhpG,fqdkwm rif;nDrif;om;/
'gawGvnf; rqifrjcif trsufr&Sd&bl;/
jynfhrsufESm qdkwm rdb? vifom;? rdom;pkawG/
'gawGudk tEdkifrusifh&bl;/
jynfhajcjynfhvufqdkwm ol&Jaumif;awG/
'gawGvnf; raxmufr&I rowf &bl;aygh/
aemufqHk; bk&ifBuD;u ykodrfrSm tiftm; rpk awmhbJ oD[ol &Sd&m
jynfa&mufrS tiftm;pkNyD; aejynfawmf jyefr,fqdkum jynfudk wufoGm;
ygawmhw,f/
jynfa&mufawmh om;awmf oD[olu e&oD[avSudk zrf;?
pm;awmfyGJxJ tqdyfcwfNyD; zcifudk pm;apygw,f/ NyD; "m;azG;azG;eJY avSudk
0dkif;xm;owJh/
rdzk&m;apmu "m;vufcsuf eJY ao&wmxuf? tqdyfeJY ao&wm
ydkoifhawmfaMumif; avQmufwJh twGuf aemufqHk; tpm;rufwJh
e&oD[yawh tqdyfygwJh tpmudk odvsufeJY pm;NyD; uHukefcJh&ygw,f/
uHrukefcif rSmMum;oGm;wmu ]]aemifusifvnf&m b0rSm om;a,mufsm;
r&vdk}} [l jzpfygowJh/
jynfpm; oD[ol
tazudk owfNyD;wJh oD[ol[m tpfudkjzpfol ykodrfpm;OZemudk
quf&Sif;zdkY c&D;xGufw,f/ zcif towfcH&wJh owif;Mum;NyD; rpm;Edkif
raomufEdkifjzpfum OZemrif;om; tdyf&mxJ vJaeygw,f/ 'gudk
oD[olu ovGefay:rSm EkwfEkwfpOf;cJhw,fvdkY rSefeef;u qdkw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

55

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

tJh'DrSm OZem&JUuRef iyrGefu yJcl;uae ykefuefw,f/ 'gaMumifh


yxr tpDtpOf twdkif; aemuftpfudk wpfa,muf&SdwJh 'vudk roGm;
ao;bJ yJcl;udk ESdrfESif;zdkYoGm;w,f/ iyrGefudk ypfzdkY wifvdkufwJhjrm;?
twifvGefNyD; udk,fhudk,fudk jyefrSefvdkY oD[ol yJcl;rSm tedp a&mufcJh
ygw,f/ oD[ol tkwf*lrSm bk&m;wnf? rif;BuD;ae&pfawmh qdk&muae
ae&pfbk&m;vdkY trnfwGifcJhygowJh/
ausmfpGmrif;
rdzk&m;apmeJY rSL;rwfawG wdkifyifNyD; om;awmf 'vpm; ausmfpGmudk
eef;wifcJhw,f/
ausmfpGmrif;[m jynfxJa&;udk pdwfr0ifpm;zl; qdkw,f/ pdwfESvHk;
El;nHhowJh/ vlawGuvnf; cspfMuw,f qdkw,f/ 'gayrJh olUvufxufrSm
taemf&xm pkpnf;cJhwJh jrefrmjynf wpfjynfvHk; ykefuefjcm;em;Muygw,f/
'gudk ppfwyfvTwfNyD; ESdrfeif;ayr,fh ratmifcJhygbl;/ ykefuefwJh
jynfawGu &cdkif"n0wD? rpm*D&d? oufawG&JU yef;w0g? rGefyJcl;?
rkwr? ,dk;',m;? weoFm&D? Zif;r,f? usdKif;wHk? oHvGif ta&SU&Srf;? oHvGif
taemuf&Srf; pwmawG jzpfygw,f/
apmfbGm;om;awmfoHk;yg;
bdEuapmfbGm;&JU om;awmfESpfyg; teuf nDjzpfol odcFAdkvf[m
zcifuG,fvGefNyD; tarG qufcHwJh tpfudkeJY roifhrwifh jzpf&mu
xGufajy;&mrSm jrifpdkif;t&yf udka&muf? olaX;orD;eJY tdrfaxmifusNyD;
tocF,m? &mZoMu eJY oD[ol qdkwJh om;awmfoHk;yg; xGef;um;cJhw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

56

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

rdzk&m;apm
ausmfpGmudk eef;wifay;cJhwJh rdzk&m;apm[m tcsdefMumvmwmeJY trQ
olYudk wdkifwdkifyifyif r&SdawmhwJh ausmfpGmbk&ifudk eef;cszdkY apmfbGm;
om;awmf 3 yg;eJY wdkifyifw,f/ rdzk&m;apmu ausmfpGmudk bk&m;zl;
tac:xkwfNyD; jrif;pdkif; ta&mufrSm rif;om; 3 yg;u 0dkif;NyD; twif;
bkef;MuD;0wf ay;vdkufw,f/ tJh'Daemuf rif;om; 3 yg;vnf; jrifpdkif;rSm
wxD;weef; xlaxmifukefMuaygh/
yk*HaemufqHk;rif;qufrsm; (apmepf? apmrGefepf)
ausmfpGmudk olyJwif olyJcscJhwJh rdzk&m;apm[m yk*HjyefvmNyD; ausmfpGm
&JU om;awmftBuD; apmepfudk eef;wifw,f/
apmepf vufxufrSm wkwfOD;wnfbGm; jrefrmjynfudk vmwdkufcJh/
jrif;pdkif;rif;om; 3 yg;eJY t&ifawGUw,f/ wkwfwdkYeJY tiftm;csif;
rrQwmeJY yxr *Rrf;ppfonfawGudk umtu uNyD; "m;a&;? vSHa&;
jyapw,f/ wkwfwdkYu rif;rsdK;r&SdrS jyefr,fqdkoeJY nDaemifoHk;yg;u
eef;us ausmfpGmudk acgif;jzwfNyD; rif;rsdK; r&SdNyD vdkYqdkowJh/ aemufawmh
jrif;pdkif;om;wdkY wkwfudk y@mqufozdkY oabmwlMuNyD; wkwfwyfawG
jyefqkwfoGm;cJhMuygw,f/
apmepf eef;ouf 27 ESpftNyD; eef;wufvmwmuawmh apmepf&JU
om;awmf apmrGefepfyJ jzpfygw,f/ eef;ouf 43 ESpf pHpm;cJhw,f/
yk*Hrif;quf ork'&mZfrif;u pNyD; apmrGefepftxd pkpkaygif; rif; 55
quf pdk;pHcJhaMumif;yg/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

57

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 6
jrifpdkif;? yif;,rif;quf
&Srf;wdkY&JU jrifpdkif;? ru&m? yifv,f
odcFAdkvfom; rif;om;oHk;yg;[m NrdKUoHk;NrdKUrSm rif;oHk;yg; jzpfvm
w,f/ tBuD; tocF,m[m jrifpdkif;? tvwf &mZoMu[m ru&m?
ti,f oD[ol[m yifv,fNrdKUtoD;oD;rSm rif;vkyfMuw,f/ 5 ESpfaeawmh
ru&mrif; uG,fvGef? yifv,fpm; oD[ol aq;eJY vkyfMuHvdkY jrifpdkif;rif;
vnf; uG,fvGefw,f/
wpfpD;&SifoD[ol eJY yif;,
ti,fqHk; rif;om;oD[olu yif;,NrdKUudk wnfcJhygw,f/ a&rSmarsm
vmwJh qifjzLrudk q,f,l? uBudK;qifNyD; pD;cJhvdkY wpfpD;&Sif oD[olvdkY
tac: &SdygowJh/
e&oD[yawh &JU orD;awmf (eef;us ausmfpGmbk&if&JU udk,f0efvG,f
xm;ol rdzk&m;a[mif;) udk rdzk&m; ajrmufcJhygw,f/ 'ghaMumifh yk*Htquf
om;BuD; OZem? olY&ifaoG;awG jzpfwJh ausmfpGm eJY aemf&xm qdkNyD;
om;awmf oHk;yg; &SdcJhw,f/
aemuf awmupm;&if; awGUwJh rkqdk;r wpfa,mufudk cspfBudKufrdNyD;
rdzk&m; ajrmufjyefw,f/ om;awmf tocF,mapm,Grf;udk arG;w,f/
tJh'D taxG;qHk;om; apm,Grf; t&G,f a&mufvmawmh qifawG?
jrif;awG? ajrawG tarGawmif;NyD; taz oD[oludk ppfudkif;uae
ykefuefygawmhw,f/ 'gudk tpfudk jzpfolawG wpfvSnfhpD oGm;wdkuf
Muayr,fh ratmifjrifygbl;/ oD[olu wpfzufvSnfheJY om;jzpfolxH
owif; ydkYcJhw,fvdkY rSefeef;u qdkygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

58

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

OZemrif;
oD[ol uG,fvGefawmh om;t&if; r[kwfwJh yk*HrsdK;quf om;awmf
tBuD;? OZem eef;wufw,f/
olU vufxufrSm nDawmfausmfpGm&JU tpGrf;eJY qifjzL ig;aumif zrf;rd
cJhowJh/
'geJYyJ tpfudk vkyfolu nDawmf&JU bkef;wHcdk;udk aMumufNyD; tmPm
vTJum awmxGufcJhw,fvdkY qdkygw,f/ &mZ0ifrSm tifrwef &Sm;wJh rif;
wpfyg;vdkY ,lqrdygw,f/

yif;,*lokH;vkH;rS awmifbuf*l ("mwfykH-qefeDNidrf;)

ig;pD;&SifausmfpGmrif;
ausmfpGmrif; vufxufrSm nDawmf aemf&xm ykefuefw,f/ aemuf
ppfudkif;u apm,Grf; rsdK;quf olU wlawmfol rif;&Jrif;BuD;eJY yl;aygif;
oGm;w,f/ urf;eDudk pm;&vdkY urf;eDaemf&xmvdkY ac:ygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

59

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

xrif;wpfvkyf icifndK
ausmfpGm[m olU&JUnD ppfudkif;rif; apm,Grf;udk vkyfMuHzdkY icifndKudk
apvTwfw,f/ ppfudkif;udk ul;vmwJh icifndK awmxJrSm tpma&pm
rpm;&bJ 3&uf ykef;aecJh& owJh/ aemuf eef;awmfxJ 0ifwJhtcg ewfyGJeJY
BuHKNyD; ewfwifxm;wJh trJESyfeJY xrif;udk qmqmeJY pm;ypf vdkufygw,f/
aemuf tdyfaewJh apm,Grf;udk owfzdkY &G,fawmh xrif;wpfvkyf aus;Zl;eJY
olUcrsm rowf0HhbJ wGefYqkwfwGefYqkwf jzpf&&Smw,f/
'geJYaemufqHk; apm,Grf;&JU ywjrm;"m;udk ,lNyD; jyefvmcJhygw,f/
ausmfpGmrif;qD a&mufawmhvnf; trSeftwdkif; xrif;wpfvkyf pm;rdcJhvdkY
rowf0Hh jzpf&aMumif; avQmufwifcJhygw,f/ 'gayr,fh wm0ef rausyGef
cJhwJh icifndKudk ausmfpGmrif;u rowfcJhygbl;/ rowfwJh tjyif csD;usL;NyD;
qkvmbfawGawmif ay;oem;cJhw,f/
icifndK&JU aus;Zl;w&m; odwwfyHk? bk&ifjzpfol ig;pD;&SifausmfpGm &JU
aus;Zl; odwwfoludk rESdyfuGyfbJ ajrmufpm; csD;jrifhyHkawG[m EdkifiHjcm;om;
awGudk jyef<um;vdkY&wJh wav;wpm; jzpfavmufp&m jrefrm&mZ0if&JU
cspfp&m taumif;qHk; tjzpftysufuav; wpfckvdkY xifjrifrdaMumif;yg/
apmOrm ac: Orm'ED
ausmfpGmrif; vGefawmh olUom;awmf ausmfpGmi,f eef;wufw,f/
o&ufrif;&Sifapm orD; apmOrmudk rdzk&m;ajrmufw,f/ Orm'EDbGJY
ay;ygowJh/
ppfudkif; eJY yif;,? trsdK; tcsif;csif; jyefvnf oifhjrwfrI ,lNyD;
apm,Grf; orD;? pdk;rif; udk,fawmfBuD;&JU orD; &SifapmBuD;udk rdzk&m;
ajrmufapcJh jyefw,f/
rdzk&m; apmOrm[m rif;BuD;BudKuf ac:&rvm;/ ewforD;wrQ
odyfvSwJh rif;orD;vdkY qdk&rvm; rod/ jrefrm&mZ0if rSmawmh a,mufsm;
jrefrmusL;ypfzdk&rf

60

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

trsm;qHk;&wJh rdzk&m;ygyJ/ &orQ a,mufsm;awG uvnf; tm;vHk;vdkvdk


bk&ifawGcsnf; yJudk;/
yxr a,mufsm; ausmfpGmi,f bk&if/ touf 32ESpfrSm uHukef/
'kwd, a,mufsm;u rwfawmfpyfwJh e&olrif;/
wwd, a,mufsm;u e&oludk &Srf;awG zrf;oGm;NyD; rif;jzpfvmwJh
aemufxyf rwfwpfa,muf OZemajymifrif;/
pwkw a,mufsm;u owdk;rif;zsm;/ baxG;awmf ppfudkif;rif;
oD[yawhudk owf? aemuf yif;,rif; OZemajymifudk owfNyD; tif;0NrdKU
wnfcJhwJh owdk;rif;zsm;yg/
yOr a,musmf;u owdk;rif;zsm;&JU twGif;oif;rSL; iEk/
owdk;rif;zsm;u pukpm; od*Foludk oGm;wdkufaewkef; ausmufaygufNyD;
uG,fvGefcgeD;rSm olr&Sd&if olYrdef;r wpfyg;&if a&mufrSmpdk;vdkY tvSbk&ifr
rdzk&m; Orm'EDudk owfzdkY uRefawmf iEkudk cdkif;w,f/
owfzdkYvmwJh iEk udk Or'ED jyefajymvdkufwJh pum;uav; udkawmh
tvGefyJ oabmusrd&JU/
rl&if;twdkif; azmfjyvdkygw,f/ Orm'ED ajymvdkufwJhpum; uawmh
]]iEki,f eif a,mufsm; r[kwfoavm}} ygwJh/
iEk uvnf; Or'EDudk cdk;ajy;NyD; ppfudkif;bk&if cP vkyfcJhyg
ao;w,f/
qXreJY aemufqHk; a,mufsm;vdkY ,lq&oluawmh iEk&JU tpfudk
&mZoMu iarmufyg/ rif;BuD;pGmapmfuJ vufxufrSm iarmufudk iEk
towf cdkif;NyD; nDrawmf Orm'EDudk ay;oem; cJhw,fvdkY rSefeef;u
qdkw,f/
&mZ0ifvm ol&Jaumif; ppfudkif;om; olcdk;BuD; iwufjym; taMumif;
vnf; rSefeef;xJ cyfa&;a&; &SmawGUygw,f/ eef;awmfxJ 0ifcdk;wkef;
jrefrmusL;ypfzdk&rf

61

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

tdyfaysmfae ocdkuf t0wftpm;awG ajyavQmusaewJh apmOrm&JUtvSrSm


vlysdKBuD; jzpfyHk&wJh uRefawmfwdkY Zmwfvdkufausmf iwufjym;vnf;
psmefavQm cJh&w,fvdkY wcsdKUpmtkyfawGxJ zwfcJh&zl;w,f/
atmf ... Or'ED? Orm'ED/ rGefrav; rPdpEmeJY o&ufol &cdkifjyef
Orm'ED/ b,folrsm; tvSydkvdrfh rvJ? rqDrqdkif tvSaA' tawG;awGxJ
tcsdeftwefMum vrf;acsmf aecJhrdygw,f/
rSefeef;tqdkt& iwufjym;[m bk&if tzrf;cH&NyD; towfcH &vk
qJqJrSm bk&ifu b,fvufeufeJY aocsifovJvdkY ar;ygw,f/ tJh'DrSm
iwufjym;u BudKufwJh vufeufeJY owfyg/ 'gayr,fh rdzk&m; apmOrm
udkawmh vdkcsifw,fvdkY jyefajymcJhygowJh/ bk&ifu pdwfrqdk;bJ
vTwfay;NyD; olUtrIawmfudk xrf;apcJhygw,f/
olcdk;rSmvnf; tonf;eJYygvdkY qdk&avrvm; rod/
Orm'EDESpfa,muf
rSefeef;xJrSm a&maxG;aewJh Orm'ED ESpfa,muf awGUygw,f/
wpfa,mufu o&ufrif;&Sifapm orD; apmOrm/ rif;&Sifapm rSm
om;awmf oHk;yg;/ orD;awmf oHk;yg;/ apmOrmudk ig;pD;&Sif&JU om;
ausmfpGmi,f upvdkY rdzk&m;ajrmufcJhw,f qdkw,f/ rif;BuD;pGmapmfuJ&JU
ESrt&if;vnf; jzpfw,f/ OD;ukvm;rSm uGJvGJrI r&Sdayr,fh rSefeef;
wpfae&mrSm apmOrmudk pukrif; apmaESmif;eJY vufquf apcJhw,f (pm
244 ydk'f2) qdkNyD; aemufwpfae&m rSmawmh apmaESmif;eJY ay;pm;cJhwJh
rif;&Sifapm orD; eHrnfu apmjrwfuJ (pm226 ydk'f4) vdkY qdkjyefw,f/
'gaMumifh yxr'Gd[ jzpfp&mu o&ufrif;&Sifapm orD; apmOrm
uawmh [kwfygNyD/ olu ausmfpGmi,feJY &cJhovm;/ apmaESmif;eJY &cJh
ovm;aygh/ OD;ukvm;eJY wdkufqdkifMunfhawmh apmaESmif;eJY ay;pm;cJhwJh
rif;&Sifapm orD;udk trnf razmfjyyg/ 'gaMumifh ausmfpGmi,frdzk&m;[m
jrefrmusL;ypfzdk&rf

62

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

o&ufrif;apm orD; apmOrm jzpfNyD; apmaESmif;&JU rdzk&m; uawmh


o&ufrif;apm&JU wjcm; orD;awmf wpfyg; jzpfr,fvdkY ,lq&aMumif;yg/
o&ufrif;apmqdkwm yk*Hudk yif;,u wdkufvdkY xGufajy;vmwJh
trwf rsdK;qufu aygufzGm;vmNyD; o&ufrSm rif;jyKaeol/ o&ufudk
&cdkifawGwdkufNyD; rif;&SifapmwdkY rdom;pkudk &cdkifac:oGm;cJhw,f/ om;awmf?
orD;awmfawGudk &cdkifoljrwf xHrSm ynmoifapNyD; &cdkifoljrwf&JU
edrdwfjrifrI t& om;awmfawGudk ppfudkif;? yif;,rSm trIawmf xrf;ap&m
uae jrefrm jynfrxJ jyefa&muf vmcJhw,f/ orD;awmf apmOrmu
yif;,rdzk&m; pjzpfNyD; aemufqHk; tif;0bk&if owdk;rif;zsm;&JU rdzk&m;
jzpfvmcJhw,f/
Orm'ED aemufwpfa,mufu owdk;rif;zsm;&JU nDrt&if; ppfudkif;ol
apmOrm/ tJh'D apmOrmudk a,mufzawmf rif;BuD;pGmapmfuJu rdzk&m;
ajrmufcJhjyefw,f/
owdk;rif;zsm; uG,fvGefawmh rif;vkyfzdkY a,mufzawmf apmfuJudk
0dkif;0ef; awmif;yefMu &w,f/ 'gaMumifh &mZ0ifrSm ]]r&G,fbJ apmfuJ
xGufw,f}} vdkY pum;wGif cJhowJh/ uRefawmfuawmh ]]r&G,fbJ apmfuJ
rif;jzpf}} vdkY Mum;zl;ygw,f/
apmOrmawG vmIyfae&wmu owdk;rif;zsm;[m rif;BuD;pGm ESr
o&uf apmOrmudk rdzk&m; ajrmufcJhovdk rif;BuD;pGmuvnf; owdk;rif;zsm;
ESr ppfudkif; apmOrmudk rdzk&m;ajrmufcJhvdkY jzpfygw,f/
&mZ0ifrSm vlodrsm;NyD; rdzk&m;tBudrf trsm;qHk;jzpfcJhwJh tvSbk&ifr
Orm'EDqdkwm o&ufrif;&Sifapm&JU orD;? ausmfpGmi,f? e&ol? OZemajymif?
owdk;rif;zsm; wdkY&JU rdzk&m;? iEkeJY iarmufwdkY&JU rdef;r? iwufjym;
toufeJY vJNyD; awmif;cJhol? o&ufol &cdkifjyef apmOrm jzpfygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

63

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

ppfudkif;rif;qufrsm;
ppfudkif;u yif;,eJY acwfNydKif
eD;yg; jzpfygw,f/ NyD;awmh yif;,
trsdK;awG ygyJ/
rif;qufawG uawmh wpfpD;
&Sif oD[olom; apm,Grf;/ aemuf
aemifawmf w&zsm;rif;/ aemuf olU
om;awmf a&Tawmifwufrif; u
tazudk zrf;NyD; bk&ifwufvkyf/
aemuf vkyfBuH cH&NyD; w&zsm;rif;
jyef eef;wuf/

ppfudkif; wdavmu*kk eH&Haq;a&;


(www.seasite.niu.edu)

w&zsm;rif;udk eEyBuHtrwfu vkyfBuHNyD; apm,Grf; om;awmf uspGm


udk eef;wif cJhw,f/ eEyBuHtrwf[m aemufawmh okb&mZfqdkwJh
ppfolBuD; jzpfvmcJhygw,f/
uspGmrif; i,fi,f&G,f&G,f uHukefawmh nDawmf aemf&xmrif;
eef;wufw,f/ 7 veJY tedpa&muf/ nDawmf w&zsm;i,f eef;wuf/
tJh'Daemuf rif;rsdK; r[kwfwJh rif;ajymufrif; bk&if jzpfvmw,f/
rif;ajymuf udkyJ oD[yawhvdkY &mZ0if wGifcJhw,f/
yif;, e&olu ppfudkif;udk ppfxdk;&muae? ppfudkif;aum? yif;,yg
ESpfNrdKU pvHk; ysufokOf; cJh&ygw,f/ aemufawmh yaxG; oD[yawhudk
vkyfMuHNyD; rif;jzpfvmwJh owdk;rif;zsm;u tif;0udk wnfcJhygowJh/
owdk;rif;zsm;u ppfudkif;? yif;,? tif;0 3 NrdKUudk tkyfcsKyf rif;vkyf
cJhygw,f/owdk;rif;zsm; vufxufrSm yk*HaemufqHk; bk&if apmrGefepf[m
tif;0udk opmcHcJhwJh twGuf yk*H[m tif;0 vufatmufcH NrdKUjyEdkifiH
tjzpf ed*Hk;csKyf oGm;cJhygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

64

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

owdk;rif;zsm; tedpa&mufawmh a,mufzawmf rif;BuD;pGmapmfuJ


rif;jzpfvmcJhowJh/
[Hom0wDu &mZm"d&mZf
jrefrmjynf tv,fydkif;rSm yif;,udk A[dkjyKNyD; &Srf;wdkY tkyfpdk;aecsdefrSm
rGefjynf [Hom0wDrSm qifjzL&Sif Anm;OD; tkyfpdk;aecJhw,f/ Anm;OD;
ruG,fvGef cifuyJ om;awmfAnm;EGJU[m '*Hkuae ykefuefcJhw,f qdkw,f/
Anm;EGJU&JUom; w&zsm;udk a,mufzawmf &rnf;oif;pm; oDv0&JU
orD;eJY ay;pm;NyD; tdrfa&SUt&m ay;owJh/ oDv0 qdkwm tif;0
owdk;rif;zsm;&JU trsdK;? owdk;rif;zsm; uG,fvGefawmh tif;0 tdkuft&mudk
qufcHzdkY jiif;cJhwJh olyg/ ol jiif;vkdufvdkY r&G,fbJ apmfuJ rif;jzpf
vmcJh&w,f/
(yif;,? tif;0? [Hom0wDrif; awG[m &mZ0ifrSm rGefawG? &Srf;awG?
jrefrmawG tjzpfuGJvGJ aeMuayr,fh wu,fhwu,fawmh olUnDr udk,f,l?
udk,fhnDr ol,l? olUorD; udk,f,l? udk,fhorD; ol,leJY b,fvdk
pyfMunfhpyfMunfh ywfcsmvnf trsdK;awmfpyf aeMuwJh trsdK; taxG;BuD;
wpfck jzpfygw,f/
tao;pdwf b,fvdk awmfpyfw,f qdkwmuawmh tawmfuav;
qufpyf awG;ac:&r,fh {&mr ordkif;tvkyf jzpfaewmrdkY tm;rwefvdkY
ausmfoGm;cGifhjyKyg/
odkYayrifh Arm? rGef? &Srf;? &cdkifqdkwm b,fvdkyJ acgif;pOfawG cGJcGJ?
tm;vHk; trsdK;awGcsnf; rvGJ{uef jzpfw,f qdkwmawmh &mZ0ifMunfhNyD;
taotcsm qifjcifrdaMumif;yg/)

jrefrmusL;ypfzdk&rf

65

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

tif;0-[Hom0wDppfyGJtp
rSefeef; tqdkt& [Hom0wDbk&if &mZm"d&mZf&JU OD;&D;awmf
ajrmif;jrpm; avmufzsm;u wdkufvSnfhyg ac:wmeJY rif;BuD;pGmapmfuJ
[Hom0wDudk ppfcsDw,f/ yxr om;awmf tdrfa&SUrif;nDaemif OD;pD;NyD;
&mZm"d&mZfudk wdkufw,f/ rEdkifbl;/ tif;0udk tHI;eJY jyefqkwfcJhw,f/
&mZm"d&mZfu bBuD;awmf rif;BuD;pGmqD vufaqmifeJY o0PfqufNyD;
iavmufzsm; rawmfwa&mf MuHaMumif; &Sif;jyw,f/ iavmufzsm; uvnf;
xyfNyD; ukef;acsmjyefowJh/ tJh'DrSm rif;BuD;pGm udk,fwdkif [Hom0wDudk
csDcJhw,f/ arSmfyDrSm tif;0wyfawG HI;jyefw,f/ aemufqHk; rif;BuD;pGmvnf;
arSmfyDuae jyefqkwfcJh& ygw,f/
yk*H? yif;,acwfrsm;ESifh tif;0acwftp oHk;oyfcsuf
yk*Hacwf uawmh tifyg,m xlaxmifEkdifcJhw,f/ yif;,acwf
qdkwmu NrdKUjyEdkifiHi,f trsm;tjym; Armwpfpk? &cdkifwpfpk? &Srf;wpfpk?
rGefwpfpk pojzifh tuGJuGJ tjym;jym;vdkY qdk&r,f/ jrefrmEdkifiH vdkYawmif
owfrSwfvdkY r&ygbl;/
wpfzufu jyefMunfhawmhvnf; yk*HacwfrSm ppfruf rsm;w,f/
uRefawmfwdkYrsm; taemf&xmacwfrSm arG;cJh&if wpfoufvHk; ppfwdkuf
ae&r,f xifw,f/
yif;,acwfrSm ppfawG&Sdayr,fh tvHk;t&if;eJY r[kwfbl;/ [dkwpfpk?
'Dwpfpk/ ppfrjzpfatmif ndEIdif;rIav;awG awGU&w,f/ e,fjcm; owfrSwfrI
av;awG vkyfvmw,f/ wpfa,mufeJY wpfa,muf usD;bkwfdkao?
bkwfusD;dkao oabmeJY vufaqmifawG? rif;orD;awG tjyeftvSef
qufo&if; Nidrf;csrf;a&;udk &SmvmMuw,f/ ,Ofaus;rI tqifhjrifhvmw,f
qdk&rvm;/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

66

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

yif;,acwfrSm vlawG tenf;i,fawmh at;at;csrf;csrf; aecJh&yHkyJ/


pmay tEkynmtm;jzifh yif;,acwf[m yk*Hacwfxuf trsm;BuD; wdk;wuf
vmwmudk MunfhNyD; 'Dvdk oHk;oyfrdjcif;yg/
pdwfraumif;rdwJh wpfcsufuawmh rdef;rawG&JU edrfhuswJh 'kwd,vdif
b0yg/ orD;awmfawGudk udk,fh&ifESpf onf;csm vdk oabmrxm;bJ
vufaqmif ay;p&m? wefpdk;y@m oufrJh t&mwpfckvdk &uf&ufpufpuf
oabmxm; cH&wJh tcsufjzpfw,f/ odyfvSwJh Orm'ED&JU b0qdk&if
vSvGef;vdkY toufudkawmif &ef&SmcHcJh&wJh txdyg/ [dkbufbk&if pdwfqdk;
ae&if olwdkYtwGuf ajz&Sif;& vG,fygw,f/ udk,fhorD;udk vufaqmif
ay;vdkuf&if ajyvnfoGm;wmygyJ/ atmf... ,Ofaus;rIawG b,fvdkyJ
jrifhcJhjrifhcJh? t&ifacwfu omrefrdef;rom; rajymeJY bk&ifh todkif;t0dkif;u
rdef;rawG&JU b0awmifrS toufudkyif yHktyfxm;&&SmwJh wu,fh
tedrfhusqHk; vdifuRefb0 ygvm;vdkY qifjcifoem; rdcJhaMumif;yg/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

67

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 7
yxr tif;0rif;quf
&mZm"d&mZfta&;awmfyHk
'Dae&mrSm rSefeef;vm r[kwfayr,fh q&m OD;azarmifwif&JU jrefrm
pmayordkif; pmtkyfxJu tcsufwcsdKUudk udk;um; vdkygw,f/
&mZm"d&mZf
ta&;awmfyHkusrf;[m
a&S;q&mrsm;
a&;om;cJhwJh
rGef[Hom0wDbk&if &mZm"d&mZf eJY tif;0bk&if yxrrif;acgif wdkY&JU
ppfrufa&;&m txkywdusrf; wpftkyfyg/ rl&if;u rGefbmomeJYyg/
'Dpmtkyfudk rGeftrwfMuD; Anm;'vu jrefrmbmom jyefqdkay;cJhwm
jzpfygw,f/
&mZm"d&mZf ta&;awmfyHkusrf;rSm [Hom0wD taMumif; omru
tif;0bk&ifawG vufxuf tjzpftysufawGudk tao;pdwf rSwfwrf;wif
xm;wmaMumifh OD;ukvm;eJY rSefeef;wdkY[m tif;0yxracwfudk a&;&mrSm
'Dusrf;xJu tcsuftvufawGudk aumufEIwf azmfjyxm;Muwm
jzpfaMumif; OD;azarmifwifu qdkygw,f/
'Dpmtkyf[m aemifydkif; ppfrufpdwf0ifpm;wJh wyifa&TxD;wdkY
bk&ifhaemifwdkYvdk awmifilrif;qufawG twGufvnf; vufpGJpmtkyf jzpfcJh
jyefowJh/ 'DpmtkyfxJu rGef-ArmppfyGJawGrSm ArmwdkY tiftm;BuD;vsufeJY
HI;edrfh&wJh taMumif;&if;awGudk oifcef;pm,lNyD; ppfudk tao;pdwf jyifqif
EkdifcJhMuygw,f/ 'gaMumifhvJ ,dk;',m;txd atmifjrifcJhwm jzpfaMumif;
q&mOD;azarmifwifu qdkxm;wm wifjyvdkygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

68

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

&mZm"d&mZf avmufzsm;udk wdkufjcif;


&mZm"d&mZf[m oleJY tif;0bk&if tMum; ukef;acsmcJhwJh ajrmif;jrpm;
avmufzsm;udk wdkufygw,f/ wdkufawmh avmufzsm;udk rdw,f/
avmufzsm; om;awG tif;0bk&if rif;MuD;pGmqD xGufajy;Muw,f/
avmufzsm;om; jAuGefudk aemf&xm trnfeJY pvif;NrdKU? orufjAusnfudk
vuf,mysHcsD trnfeJY jynfNrdKUudk ay;ygw,f/

aTarma"mbk&m;

(www.seasite.niu.edu)

&mZm"d&mZf[m
om;jzpfol
aAmavmusef;awm udk r,HkMunfwJh
twGuf
owfzdkY
apcdkif;w,f/
aAmavm usef;awm[m rowfcif
yJcl;? a&Tarma"m bk&m;rSm oHk;&uf
t"dXmef 0ifNyD; aemifb0 vljzpf&if
rGefudk jyefwdkuf&wJh Arm jzpfyg&ap
qkawmif;cJh owJh/

aAmavmusef;awm aoNyD; rMumrD tif;0u jyifpnfrif;om;


rif;aqG&JU 'kwd,rdzk&m; &Sifrdaemuf udk,f0ef&Sdw,f/ csOfcsif; wufwmu
rGef'vu o&ufoD;eJY rkwru ajr? a&awGudk pm;aomufcsifygowJh/
'geJY &mZm"d&mZfqD tMunftom vSrf;awmif;? &mZm"d&mZfu rSL;rwfawGeJY
wdkifyifNyD; olowfcJhwJh olUom;awmf jzpfEkdifwJh twGuf o&ufoD;awmh
ay;NyD; ajr? a&udkawmh roefYwJh a&udk ay;cJhygw,f/ arG;vmwJhom;u
rif;&JausmfpGm jzpfygw,f/
&mZm"d&mZfESifh wwd,tBudrfppfjzpfjcif;
&mZm"d&mZf[m Armydkif *lxGwf (jrefatmif) udk odrf;,lw,f/ 'geJY
rif;BuD;pGm jrefatmifudk jyefwdkufzdkY qif;vmw,f/ tBudrfBudrf wdkufw,f?
r&/ ppfMumvmawmh tustqHk; awGvnf;rsm;? olrEdkif? udk,frEdkif
jrefrmusL;ypfzdk&rf

69

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

jzpfaeawmh ESpfzuf ndEIdif;aMuat; vdkufMuw,f/ rGefu jrefatmifudk


jyefay;w,f/ ESpfzuf oHkyef;awG vJvS,f cJhMuowJh/
tif;0jyefNyD; cPtMum om,m0wDrSm qifjzLawGUw,f qdkwmeJY
rif;BuD;pGm wpfBudrf jyefqif; vmjyefw,f/ &mZm"d&mZfu olUwdkufr,f
xifNyD; ppfjyifum wufvmw,f/ rif;BuD;pGmuvnf; ppftiftm;
tenf;i,feJYom qifjzL,lzdkY vmwJhtwGuf &mZm"d&mZfeJY &ifrqdkifawmhbJ
jynfuae vSnfhjyefcJhygw,f/
&SifoDv0
&rnf;oif;pm; &SifoDv0[m bk&iftjzpfudk
ol[m wpfoufrSm 3 Budrfom jyHK;cJhzl;owJh/

jiif;cJholjzpfw,f/

Muufom; vufaqmif vmay;ol[m bk&ifr&SdvdkY rdzk&m;udk ray;bJ


jyefxGufoGm;wmudk rausreyf jzpfaewJh rdzk&m;? oljyeftvm a&Tzvm;eJY
ajcaq;ay;wkef;u wpfBudrf/
bkef;BuD;vlxGuf wpfa,muf usHK;xJrSm acgif;aygif;NyD; a&csdK;
aewkef;u wpfBudrf/
&Srf;awG vmwdkufawmh MuufyGJ a&mufaewJh NrdKUpm;udk rdzk&m;
&if0wfawG uRwf? qHyifawG zm;vsm;eJY tajy;tvTm; vmac:wHk;u
wpfBudrf ygwJh/
qifjzL&Sif? iaemufqH? rif;aqG? nDawmfod'wf ESifh
OD;&D;awmf r[majymuf
rif;BuD;pGmapmfuJ uG,fvGefawmh om;awmf qifjzL&Sif eef;wufw,f/
aumif;uifu usvmwJh ewforD; ol&wdeJY oH0gojyKtNyD; pdwfawG
jrefrmusL;ypfzdk&rf

70

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

ysufjym;cJhw,fvdkY rSefeef;u qdkw,f/ aemuf olUudk txdef;awmf


iaemufqHu vkyfBuHNyD; rif;wufvkyfw,f/
iaemufqH udkvnf; rSL;rwfawG 0dkif;vkyfBuHum qifjzL&Sifh nDawmf
jyifpnfrif;aqGudk rif;wifw,f/ rif;aqGu jiif;NyD; OD;&D;awmf
r[majymufudk eef;vTJapw,f/ 'gudk rauseyfvdkY rif;aqG&JU nDawmf
od'wfrif;om;u OD;&D;awmfudk vkyfMuHjyefw,f/ r[majymuf aoawmh
aemufqHk; rif;aqGyJ eef;wufcJh& ygw,f/ bGJUtrnfu rif;acgifyg/
yxrrif;acgif vdkYvnf; wcsdKUpmtkyfu qdkygw,f/
bk&ifrif;acgif (rif;aqG)
bk&ifrif;acgif
vufxufrSm
&cdkifjynfudk
odrf;,lw,f/
&mZm"d&mZfu yxrtBudrf tif;0udk csDwuf wdkufcdkufw,f/
yxr jynfudkwdkuf? aemuf ajrxJudk wdkufw,f/ odrf;awmh rodrf;cJh/
a&vrf;wavQmuf avSawGtm;vHk; rD;IdUcJhowJh/ yk*Hudk wdkufzdkYjyifawmh
yk*Hu tcktcHawG rsm;wmeJY tif;0txd csDvmcJhw,f/ aemuf
ppfudkif;em;rSm wyfcsxm;owJh/
rif;acgifu &mZm"d&mZf jyefatmif rnfokdYvkyf&r,f wdkifyifawmh
pBudKoljrwf &[ef;u &mZm"d&mZfxH arwmawmfpm a&;ygw,f/
pBudKoljrwf a[mwJhw&m;udk emNyD; &mZm"d&mZf Z&yfaqmuf? tvSL
vkyfNyD; pBudKoljrwfudk yifhvdkY jyefawmfrlw,f/
&mZm"d&mZf jyefwmeJY olaqmufcJhwJh Z&yfudk rD;IdUw,f/ aemuf
jrif;wyfeJY aemufu vdkufwdkufygw,f/ &mZm"d&mZfvnf; tjyif;
pkefqif;vdkY jynfa&mufwJhtcg &mZm"d&mZf r&Sdwkef; jynfpm;eJY pvif;pm;
aygif;wdkufvdkY acgif;avmif;usrSm &SdwJh orD;awmf wvrJBudK;udk jrefrm
wyfawG zrf;rdNyD; orufjzpfol udk,fvGwf xGufajy;wm od&w,f/ 'geJY
[Hom0wD ta&mufrSm orufudk uGyfrsufygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

71

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

aemuf &mZm"d&mZf[m tvHk;t&if;eJY jynfudk 0dkif;w,f/ jynfuvnf;


cHwdkuf cJhygw,f/ olus udk,fuseJY aemufqHk; bk&ifrif;acgif tif;0uae
ppful qif;vmcJhw,f/
&mZm"d&mZfu jynfuae qkwfNyD; olYwyfawGudk e0if;qdkwJh NrdKUuae
cHwyfaqmuf ckcHzdkY jyifapw,f/
tif;0u csDvmwJh rif;acgif jynfa&mufvdkY owif;&wmeJY e0if;udk
vdkufw,f/ e0if;cHwyf usw,f/ a&ul;NyD; qkwfajy;vmwJh rGefwyfawGudk
owfzdkY &mZm"d&mZf trdefYay;w,f/ rSL;rwfawG 0dkif;awmif;yefwmeJY
rowfbJ q,f,lcJhMu owJh/
aemuf &mZm"d&mZfu rSL;rwfawGeJY wdkifyifwJhtcg tif;0rif;acgif[m
&dum trsm;tjym; o,frvmwm oGm;awGUw,f/ &dumudk aemufwef;u
qufcdkif;xm;wm jzpfowJh/ 'geJY &dum vrf;aMumif;udk jzwfawmufNyD;
&dumjywfatmif pDpOfMuygw,f/
rif;acgifu &mZm"d&mZfxH o0Pfyg;&mrSm jynf? jrefatmifwdkYudk
aemif rxdyg;zdkY? cspfMunfa&; eJY ppfajyNidrf;a&; pum; qdkygw,f/
&mZm"d&mZfu vufrcHawmh zrf;rdxm;wJh &mZm"d&mZf rdzk&m;awG&JU taz
ordefZdyfNyJudk olUorD;awGuae wpfqifh bk&ifudk em;cscdkif;w,f/
&mZm"d&mZfvnf; tpuawmh wif;cHaecJhygw,f/ trwfawG&JU tBuHeJY
&dumjzwfawmufzdkY tpDtpOf &SdaecJhwmudk;/ trwfawG uvnf;
oabmrwlcJhyg/ 'gayr,fh aemufqHk; r,m;pum; EdkifoGm;w,f qdk&r,f/
rif;ESpfyg; tcsdef;tcsufvkyfNyD; opmjyKcJhMuygw,f/
aemufawmh rif;acgifeJY &mZm"d&mZfwdkY trsdK;tEG,f qufzdkY pDpOf
Muw,f/ &mZm"d&mZf orD;awmf wvrJBudK; uawmh rif;acgiftyg; cpm;
aeygNyD/ 'gaMumifh &mZm"d&mZfu rif;acgif ESrudk awmif;w,f/ 'geJYyJ
rif;acgif nDr okybma'0D eJY &mZm"d&mZfwdkY r*FvmyGJudk tBuD;tus,f
wcrf;wem; pDpOfcJhMu ygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

72

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

om;awmfrif;&JausmfpGm
rif;acgif[m &mZm"d&mZf om;awmf 0ifpm;w,fqdkwJh om;awmf
rif;&JausmfpGmudk tdrfa&SUt&m ay;w,f/ 'gudk OD;&D;awmfudk bk&ifay;wkef;
uwnf;u rauseyfvdkY owfcJhwJh nDawmf ppfudkif;pm; rif;od'wf
rauseyfbl;/ ykefuefw,f/ nDtpfudk ESpfa,muf pD;csif;xdk;/ t&Sif
zrf;rdw,f/ aemufawmh rif;od'wf[m a,mufzawmf &mZm"d&mZf xH
xGufajy; ygawmhw,f/
vuGef;tdrf
tif;0 odrf;xm;wJh &cdkifrSm ta&;tcif; jzpf&mu &mZm"d&mZf &cdkifudk
odrf;w,f/ 'geJYyJ bk&ifrif;acgif twGuf 'kwd,tBudrf? tif;0 twGuf
yOrtBudrf [Hom0wDudk ppfcsDygw,f/
&mZm"d&mZfu vuGef;tdrf wyfeJY qD;BudKwdkufw,f/ vuGef;tdrf wyf
ysufw,f/ 'geJY &mZm"d&mZf rkwrbufu cHwdkufzdkY qkwfowJh/ rkwrudk
3 v avmuf 0dkif;xm;ayr,fh r&/ &mZm"d&mZf uvnf; jynfuydkYwJh
&dumudk jzwfwdkufvdkY &dumvnf; jywfvmcJhygw,f/
'geJY rif;acgifu pma&;w,f/ &cdkifudk wdkufwm opmzsuf wmyg/
'gaMumifh aemifawmfh orD;udk olUom;eJY vufquf xm;w,f/
(rif;acgifom; oD[ol ckepfESpfom; eJY vufquf ay;wmyg/) aemifawmf
udk ay;xm;wJh ESr jyefay;yg/ t&SifhorD;vnf; vdkvQif jyefay; ygr,faygh/
ppfajyNidrf;zdkY urf;vSrf;wJh oabm xifygw,f/
aemuf bk&m;rSm opmqdkzdkY pDpOfw,f/ usdKufxdkbk&m;rSm jzpfygw,f/
rGefwdkYu bk&m;rSm "m;awG jrKyfxm;cJhygw,f/ 'DvkyfBuHzdkY tBuHudk rGef
ol&Jaumif; vuGef;tdrfu rESpfNrdKUcJhbl;/ 'geJYyJ bk&m;ay: rwufcifrSm
tif;0buf rdk;nif;owdk;udk ]],ckopm rSefrnfxifoavm}} [k qdkcJhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

73

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

vuGef;tdrf&JU pum;aMumifh jrefrmawG oHo,jzpfNyD; bk&m;ay: rwufbJ


jyefqkwf oGm;MuygowJh/
&mZm"d&mZfu vkyfBuHrI ratmifjrifwmudk pHkprf;awmh vuGef;tdrf
zGifhajymvdkY qdkwm odoGm;cJhw,f/ vuGef;tdrfudk ac:ppfawmh [kwfrSef
aMumif;? ,cktBuH[m ol,kwfwdkY\ tBuH jzpfojzifh? aemif om;pOf
ajr;quf rGefwdkY\ rrSefuefrIudk armfuGef;wif&pfrSm pdk;ojzifh zGifhajym
&aMumif; &Sif;ygw,f/ &mZm"d&mZfu yxrawmh owfap rdefYcJh? aemuf
trwfawG 0dkif;ajymrS tjypfavQmhcJhNyD; toufpGefYvdkY bk&ifrif;acgifudk
owfzdkY apvTwfygw,f/
vuGef;tdrfvnf; taocHwyfeJY 0ifwdkufzdkY&m rif;acgifudk rjrifzl;wJh
twGuf rif;acgif&JU nD rif;od'wfudk wygwnf; xnfhvdkufw,f/
rif;acgif wyfudk ppfaewHk; vuGef;tdrfwdkY 0ifwdkufygw,f/ tJh'DrSm
nDawmf rif;od'wf[m xD;jzL wum;um;eJY txift&Sm; jzpfaewJh tpfudk
bk&ifudk xD;jzLvSJxm;zdkY vSrf;atmf owday;cJhowJh/ 'geJY ta&ma&m
taxG;axG; jzpfNyD; vuGef;tdrfwdkY jyefqkwfcJh& jyefw,f/
jyefa&mufawmh ratmifjrifwJh taMumif;&if; od&wJhtcg &mZm"d&mZf
[m rif;od'wfudk uGyfrsufcJhw,f/ rif;od'wf[m tpfudk jzpfolu
OD;&D;awmfudk bk&ift&may;wm rauseyfvdkY OD;&D;awmfudk owfcJhol
jzpfw,f/ aemuf wludk tdrfa&SU ay;awmhvnf; ykefuefjyefw,f/ 'gayr,fh
tpfudk udkawmh aoa&;&Sifa&;rSm tawmfav;cspfyHk &wmudk toufeJYvJNyD;
oufaojy oGm;cJhygw,f/
aemufwpfBudrf vuGef;tdrfeJY rGefol&J 12 a,muf rif;acgifwyfxJ
0ifjyefw,f/ rif;acgifudk vkyfBuHr,faygh/ vkyfBuHcgeD; udk,fvkyfawmf
wpfa,muf xatmfwmeJY ywjrm;"m; eJY uGrf;cGufudk ,lNyD; jyefajy;
cJhMuw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

74

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

vuGef;tdrf uvnf; bkef;MuD;wJh {u&mZfudk owfolonf touf


r&Snf? bkef;rBuD;[k rdbpum; &Sdygonf? uRefawmfrsdK; trIawmfudk
touf&Snf&Snf xrf;&Gufcsifojzifh rowfjzpfcJhygvdkY avQmufowJh/
tavQmufaumif;awmh &mZm"d&mZf uvnf; aemufqHk; cGifhvTwfawmfrlcJh
&ygw,f/
tdk qifuJ
uGrf;cGuf eJY "m; aysmufoGm;wJhaemuf rif;acgifvnf; qkwfzdkYjyif
ygw,f/ qkwfcGmwJh tif;0wyfudk rGefwdkY vdkufwyf&mrSm tif;0wyf
ysufw,f/ zrf;rdwJh rdzk&m; &Sifrdaemufudk &mZm"d&mZf odrf;w,f/ aemuf
rdzk&m;wpfyg; udkawmh qifOD;pD;u awGUvkdY u,fcJhowJh/
qifOD;pD; u,fcJhwJh rdzk&m;u ntdyf&mrSm ]]tdk qifuJ}} vdkY a,mif
owJh/ 'geJY bk&ifrif;acgifu txifrSm;NyD; qifuJudk towfcdkif;w,f/
aemuf qiftzGJUudk pHkprf;awmh bmrS wpfpHkwpf&m rjzpfcJhbl; qdkwmod&vdkY
aemifw& &jyefygw,f/
jzpfrS jzpf&avjcif; vdkYyJ nnf;&avrvm; rod/ wpfvrf;vHk; tzGJUeJY
txGwftjrwf apmifha&Smufvm cJhwJh toufocif/ a,mifwwfwJh rdef;r?
rqifjcifwwfwJh a,mufsm; twGufaMumifheJY toufay; vdkuf&wm ESajrm
p&mvdkY xifrdygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

75

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 8
tif;0 yxr rif;acgif
tif;0yxrrif;acgif
tif;0eJY [Hom0wD[m ppfupm;ae ovm; xif&avmufatmif
tBudrfBudrf wdkufcJhMuw,f/ wpfOD;udk wpfOD; tjywftowfvnf; rEdkifcJh/
wdkufvdkuf? qkwfvdkufeJY aevmwm jyefqkwfvmwJh bk&ifrif;acgif
aemufxyf wpfBudrf &dumawGpkNyD; jyefwdkufygao;w,f/ bk&ifESpfyg;
qifpD;csif; wdkufMuw,f/ 'gayr,fh tajz ray:yg/ jyefqkwfcJhjyefw,f/
om;awmf rif;&JausmfpGmu tazudk cP tem;ay;NyD; oludk,fwdkif
OD;pD;vdkY aemufwpfBudrf ppfxdk;w,f/ 'DwpfBudrfrSm rGefol&Jaumif;
vuGef;tdrf usqHk;cJhygw,f/
vuGef;tdrfudk aygifrSm vSHcsufxd&mrSm rif;&JausmfpGmuvnf; tao
rowfzdkYajymw,f/ bk&ifrif;acgifu 'Dowif;Mum;awmh ol&Jaumif;udk
&SifatmifukzdkY vSrf;rSmw,f/ atmf .. vuGef;tdrf qdkwm &mZ0ifrSm
wu,f&Sm;wJh ppfyGJwpfyGJ&JU rdwfaqG&efol ESpfOD;pvHk;u cspfcifav;pm;&wJh
ol&Jaumif; pifppfwpfa,muf yguvm;vdkY qifjcifrdygw,f/
q&marmifom& uawmh igwdkYbufuMunfhawmh ol&Jaumif;? olwdkY
bufuMunfhawmh opmazmufwJh/ 'guawmh ppfyGJwpfyGJrSm wpfzufeJY
wpfzuf tjrifcsif; rwlMuwJh taMumif; ajymxm;wmyg/ vuGef;tdrf
uawmh usdKufxdkbk&m; jzpfpOfrSm vwfwavm jrefrmawG&JU toufudk
u,fcJhwJh twGuf ol[m jrefrmtwGuf ol&Jaumif; jzpfcJh&w,f/
wpfzufuvnf; rGefvlrsdK;awG&JU &mZ0ifay:u odum? &mZ0ifay:u
eHrnfudk olYtoufeJY &if;NyD; u,fwif ay;EkdifcJhjyefw,f/ rdwfaqGa&m?
&efolyg av;pm;&avmufwJh &Sm;rS&Sm; wu,fh ol&Jaumif; wpfyg;vdkY
oHk;oyfrdaMumif;yg/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

76

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

ordefy&rf; ESifh wkwf*grPd


rif;&JausmfpGm [Hom0wDwdkuf aewkef; wkwfawG tif;0udk vm
0dkif;w,f/ bk&ifrif;acgifvnf; tMuyfdkuf cJhoaygh/ ppfonf
ol&Jaumif;awG trsm;pk a&SUwef; a&mufaeMuoudk;/ wkwfuvnf;
r0if? jrefrmuvnf; rxGufeJY tawmfMumcJh owJh/ aemufqHk; ol&Jaumif;
wpfOD;csif; pD;csif;xdk;NyD; tEdkiftHI;udk qHk;jzwfzdkY wkwfwdkY urf;vSrf;
w,f/ wkwfEkdif&if jrefrmawG zrf;oGm;wJh olwdkY axmufcHwJh e,fpm;&JU
rdef;rawG jyefay;? jrefrmEdkif&ifawmh wkwfawG wyfacgufjyefr,faygh/
'geJY rGefeJY ppfjzpfwkef;u zrf;rdxm;wJh ordefy&rf;udk xkwfoHk;
ygw,f/ ordefy&rf;u olUpdwfBudKuf jrif;dkif;udk t&ifa&G;NyD; usifhw,f/
xGufwdkufwJh tcsdefrSm *grPd acgif;xnfhzdkY jcif;ygawmif;awmh trwfawG
&,fMu owJh/ tJh'Daemuf jrif;a&;? "m;a&;? vSHa&; jyMu&mrSm *grPd
0wfxm;wJh csyf0wfwHqm&JU csdKif;ae&mrSm aygufNyJaewm ordefy&rf;
owdxm; vdkufrdw,f/ 'geJYyJ pD;csif;xdk;Muawmh tJh'Dae&mudk vSHeJY
xkwfcsif;ayguf xdk;EdkifcJhowJh/ aemuf *grPd acgif;udkjzwfNyD;
bk&ifrif;acgifxH qufoygw,f/
ol&Jaumif;rSefawmhvnf; rGefjynfwifru jrefrmjynftxd vmNyD;
vufpGrf;jyEdkif ygayw,f/ bk&ifrif;acgifu tm;&NyD; wkwf&mZol
orD;eJY ordefy&rf;udk ay;pm;ygw,f/

ordefy&rf; eJY *grPd


yef;csDOD;aiGudkif
Magic-art Art Gallery

jrefrmusL;ypfzdk&rf

77

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

ol&Jaumif; tJrGefw&m
rif;&JausmfpGmu 'vudk 0dkif;xm;csdef &mZm"d&mZfu yJcl;rSm &Sdaew,f/
'v tajctaevnf; odcsif? ol ppfcsDvmr,f qdkwmvnf; owif;ydkY
csifwmeJY &mZm"d&mZfu tJrGefw&mudk apvTwfw,f/
tJrGefw&mu yxrqHk; rif;&JausmfpGmxH tnHhcHw,f/ aemuf ol
,HkMunf vmatmif rGefawGudk enf;enf;yg;yg; jyefwdkufjy? NyD; ,HkMunf
vmwJh tcgrS olu OD;pD;NyD; 'vNrdKUxJ 0ifajy;w,f/ txJa&mufwmeJY
rif;&JausmfpGmudk jyefykefuef oaygh/
rif;&JausmfpGmu pdwfqdk;NyD; tJrGefw&m NrdKUuxGufvkdY olUbk&ifxH
jyefEdkif&if qkcsr,fvdkY BuHK;0g; owJh/ tJrGefw&mu ydkYp&m&SdwJh
owif;ydkY? ,lp&m&SdwJh owif;,lNyD; vlao tavmif;a,mifaqmif?
iSufaysmazmif ay:wuf? rdef;r av;ig;a,muf 0dkif;idkcdkif;NyD; jrpfxJ tom
arQmvmw,f/ tavmif;aumif qdkawmh jrefrmwyfuvnf; olxdk;igxdk;eJY
olwdkYbuf rvmatmif xdk;xkwfMuoaygh/ 'geJYyJ tJrGefw&m vGwfoGm;
cJhygw,f/
rif;&JausmfpGm uvnf; olYuwd twdkif; wrefvTwfNyD; tJrGefw&mudk
qkcscJhygowJh/
ijyef&JU yurwf
ppfyGJav;awGawmh BudK;usm;BudK;usm; qufjzpfygw,f/ &mZm"d&mZf
uvnf; ppfy&d,m,f tvGef<u,fawmh rif;&JausmfpGmudk &zdkY odyfra0;
awmhbl;vdkY zwf&if;eJY qifjcifvmrdw,f/
wpfBudrfrawmh rif;&JausmfpGmudk jrm;ac:NyD; wdkuf&mrSm bk&ifhqif
yurwfudk jrefrmawG&oGm;w,f/ yurwf[m rGefwyfrSm NydKifbufuif;wJh
qifjzpfowJh/ 'geJY qifOD;pD; ijyefudk nbuf jrefrmwyfxJ 0ifNyD;
yurwf&JU zdeyfudk zsufzdkY cdkif;w,f/ cGm (odkY) z0g;udk zsufqD;cdkif;w,f
jrefrmusL;ypfzdk&rf

78

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

xifyg&JU/ 'gayr,fh ijyefu rvkyf&ufvdkY rvkyf/ qifuvnf; olU


ocifa[mif; teHY&vdkY NidrfaecJh owJh/ ]]reufzef jrefrmawG
xGufwdkufcsdefrSm uBudK; tqif rcHbJ qif? jrif;? vlawGudk vdkufa0SU}} vdkY
ocifu rSmw,f/ rSmwJh twdkif; rvkyf&if igwdkY ao&r,faygh/ vlpum;
em;vnfoa,mif qifu rsuf&nfus ygowJh/
rif;&JausmfpGm usqHk;jcif;
&mZm"d&mZfu &H qdkwJh qifudkpD;w,f/ ordeftif;0Edkifu i&ufEG,f
qifudk pD;/ om;awmf toD;oD;vnf; qiftoD;oD;eJY rif;&JausmfpGm wyfudk
0dkif;ygw,f/
t&ufenf;enf; axGaewJh rif;&JausmfpGmu rl;aewJh icspfcdkifqif udk
pD;NyD; t&ifa&SUu xGufwdkufw,f/ olUwyfawGudk aemufu vdkufcJhzdkY
rSmowJh/
'gayrJh olUwyfawG ppfjyifwmeJY qifyurwfu aomif;usef;
awmhwmrdkY wyfzdkz&J jzpfNyD; rif;&JausmfpGm aemufudk wyfawG vdkuf
roGm;Ekdif cJhacsbl;/
rif;&JausmfpGmvnf; cRef;zGifhNyD; tm;ukef wdkuf&mrSm yxrawmh
rGefwyfawG qkwfay;&w,f/ 'gayrJh MumvmwmeJYtrQ aemufu ppful
ygrvm wmaMumifh rif;&JausmfpGm&JU qif icspfckdif[m vSHcsuf wpf&m
avmuf xdNyD; emvGef;wJh twGuf qifcgvdkY rif;&JausmfpGm qifay:u
avQmusw,f/ aygifudk qifxdw,fvdkY qdkw,f/ 'geJY rwfwyf r&yfEdkifbJ
wGm;oGm;NyD; OESJyifatmufrSm ykef;aecJh&ygw,f/
rif;&JausmfpGmudk zrf;rdawmh aq;ukwm? tpmauR;wm vufrcHbl;/
&mZm"d&mZf ta&;awmfyHkrSmawmh temonf;vdkY nOfYoHk;csufwD; rSm
uG,fvGefw,fvdkY qdkw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

79

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

rSefeef;uawmh rif;&JausmfpGmu tpmrpm;? a&raomufbJ


olUudkowfyg qdkvdkY &mZm"d&mZfu uGyfrsufcJhw,fvdkY a&;ygw,f/
ol&Jaumif; qifyurwfvnf; rGefwyfeJY jyefvnf aygif;zufrd
cJhygw,f/
a&SUqifhaemufqifh rif;acgifeJY &mZm"d&mZf
bk&ifrif;acgifwyf tif;0u 'vudk tjyif;csDvmcJhw,f/ a&mufrS
om;awmf usqHk;rSef;od&NyD; &mZm"d&mZf wyfawGudk vdkufvHwdkufcdkuf
ygw,f/ rGefwyfawG qkwfay;cJh&/ 'vudk jrefrmawG &cJhygw,f/
tJh'Daemuf ykodrfudk ppfcsDNyD; ordeftif;0Edkifudk awGUcsifw,f qdkwmeJY
ordeftif;0Edkifvnf; rif;acgifudk xGufawGUowJh/
'gayrJh vrf;rSmwif rif;&JausmfpGm&JUom;? rif;&Jausmfxif&JU uRef
ijrwfawmfu vSHeJY qD;xdk;w,f/ 'geJY jyefvSnfhNyD; rif;acgifxH jzpfpOfudk
vSrf; owif;ydkY ygw,f/ bk&ifrif;acgif vnf; pdwfqdk;NyD; ijrwfawmfudk
zrf;vdkY ordeftif;0EkdifqD vkyfcsif&m vkyfzdkY tyfygw,f/ ordeftif;0Edkif
uawmh ijrwfawmfudk ppfar; MunfhwJhtcg ocifhudk owfwJhtwGuf
trsufudk rxdef;EdkifvdkY trdefY ray;bJ vSHeJYxdk;rdygw,f qdkwmaMumifh
ol&Jaumif; jzpfygw,f qdkum rowfbJ jyefvTwf ay;cJhw,f/ tJh'Daemuf
wpfa,mufudk wpfa,muf ,HkMunfrI &oGm; cJhMuw,fvdkY rSefeef;u
qdkygw,f/
om;awmf oD[oludk aooGm;wJh rif;&JausmfpGm rdzk&m; apmrif;vSeJY
vufqufay;NyD; tdrfa&SUt&m ay;ygw,f/ tJh'Daemuf rif;acgifvnf;
ppfrufa&;&m rudkifwG,fawmhbJ aumif;rIukokdvfawG jyKNyD; aevmcJh&mrSm
oufawmf 49 ESpfrSm tedp a&mufcJhygw,f/
rif;acgif uG,fvGefwm Mum;awmh &mZm"d&mZfvnf; pdwftvGef
xdcdkuf cJh&owJh/ olvnf; ppfa&;u tem;,lNyD; bmoma&;yJ aemufydkif;
jrefrmusL;ypfzdk&rf

80

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

vkyfcJhygw,f/ wpf&ufawmh zrf;rdwJh qifwpfaumifudk vSvGef;wmeJY


vufeJY oyfaewkef; qifta0SY cH&vdkY aygifrSm 'Pf&m &w,f/ tJh'D
'Pf&meJYyJ aemufqHk; uG,fvGefcJh&ygw,f/
&mZ0ifwGifatmif ESpft&SnfMumqHk; ppfawGwdkufcJhwJh rif;acgifeJY
&mZm"d&mZfwdkY wkdufyGJrSm rusqHk;bJ a&SUqifhaemufqifh tedp a&mufcJh
Muygw,f/ rSefeef;uawmh ]]rif;acgifeJY &mZm"d&mZf vlYjynfNiD;
ewfxD;MuiSef; <ujref;awmf rlMuw,f}}vdkY vSvSyy a&;zGJUxm;aMumif;yg/
oD[olrif;
rif;acgif uG,fvGefawmh om;awmf oD[ol eef;wufw,f/ rGefbuf
rSmvnf; &mZm"d&mZf uG,fvGefNyD; om;vwf Anm;"r&mZm eef;wuf
cJhygw,f/ 'gayr,fh nDawmf Anm;usef;u '*Hkuae ykefuefowJh/
aemifawmf Anm;&Huvnf; aemufydkif;xyfNyD; ykefuefcJhvdkY rGefwdkY tkyfpk 3ck
uGJcJhMuw,f/
Anm;usef;u 'vudk ulwdkufzdkY ac:wmeJY oD[olu &mZoBuFefudk
apvTwfw,f/ 'vudkEdkifawmh &mZoBuFefu ypnf;awGwif ru vlawGyg
odrf;wJhtcg Anm;usef;u rauseyfvdkY &mZoBuFefudk jyefwdkufygw,f/
&mZoBuFef usqHk;w,f/ jrefrmwyfvnf; w0ufavmuf ysufcJhw,f
qdkw,f/
aemuf oD[olu rdk;nif;owdk;udk AdkvfrSL;cefYNyD; ppfcsDygw,f/
ykodrf? 'v awGudk odrf;w,f/ '*kefudk 0dkif;awmh '*kefrif; Anm;&Hu
ESrawmf &Sifapmykudk ay;yghr,fvdkY urf;vSrf;owJh/ &Sifapmyku
&mZm"d&mZf&JU orD; jzpfNyD; yxra,mufsm;ao? 'kwd,a,mufsm;u
armifESr 0rf;uGJawmfwJh Anm;&H/ oD[oleJY &awmh touf 29 ygwJh/
odyfvSw,fvdkY qdkygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

81

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

'DvdkeJY oD[ol MunfMunfEl;El; jyefqkwfvmcJh&mrSm om,m0wD


a&mufawmh ol&Jaumif; ordefy&rf;u EIwfqufNyD; om;r,m; awGUcsif
w,fqdkum xGufajy;ygw,f/ oD[olu vdkufcdkif;ayr,fh rrDcJhbl;/
aejynfawmf a&mufawmh oD[ol[m usefwJh rdzk&m;awGudk ypfNyD;
rdzk&m;topf &SifapmykeJYyJ MunfEl;aecJh ygowJh/ 'gudk remvdkjzpfNyD;
rdzk&m; &SifbdkYr,fu oHbGm;udk vkyfBuHcdkif;w,f/ oHbGm;u awmxJu
apmifhNyD; oD[oludk wdkuf&mrSm jrm;'Pf&m 3 csufeJY oD[ol uG,fvGef
cJh&w,f/ oD[oludk rdef;rMuL; w,fvdkY rSefeef;u qdkw,f/
bk&ifrif;vSi,f? uav;aus;awmifndKrif;
oD[olaoawmh olYom;awmf rif;vSi,f touf 9 ESpfrSm bk&if
jzpfw,f/ 3 v Mumawmh aq;cwfNyD; vkyfBuH cH&w,f/ uav;
aus;awmifndKrif; eef;wufygw,f/
uav;aus;awmifndKrif; vufxufrSm rdk;nif;rif;w&m;u tif;0udk
vkyfBuHw,f/ tif;0ysufNyD; awmifndKrif; &cdkifudk ajy;&/ &ckdifudk odrf;NyD;
&cdkifutm;eJY jyefwdkufr,fvdkY &nfG,fcJhygw,f/ 'gayr,fh pvif;NrdKU
tvGef vrf;rSmyJ uG,fvGefcJh&Smw,f/ rdzk&m; &SifbdkYr,f eJY ol&Jaumif;
b,*grPdwdkY uawmh tJh'DrSmyJ tajccs cJhMuowJh/
rdk;nif;rif;w&m;
&mZ0if toGm;tvm? trsdK;tEG,fawG t&qdk&if rdk;nif;rif;w&m;
[m &Srf;? jrefrm ujym; jzpfygw,f/ jrefrmrif;rsdK;eJY &Srf;apmfbGm;rsdK;wdkY
pyfxm;wm jzpfw,f/ bmvdkYvJqdkawmh olUrsdK;dk;udk &Snf&Snfvsm;vsm;
azmfjy&mrSm wzufu yk*He&ywdpnfolrSm qHk;NyD;? wpfzufrSm anmif&rf;
apmrGefepfqDrSm qHk;ygw,f/ yk*Hrif;rsdK;qdkawmh rGefaoG;? &cdkifaoG;
awGvnf; ygr,f xif&w,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

82

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

rdk;nif;&JU om;awmf tdrfa&SUrif;om;u aemufxyf rif;&JausmfpGm


trnfeJY rif;om; jzpfygw,f/ rdk;nif; vufxufrSm ykcef;udk Edkifw,f/
rdk;nif; vufxufrSm eHrnfBuD;cJhwm b,*grPd ppfolMuD;yg/ olu
&Srf;wyfawGudk EkdifcJhwm tygt0if wdkufyGJtrsm;tjym; atmifEkdifcJhygw,f/
a&SUwef; a&mufaewHk; rdef;rudk pdwfrcsvdkY kyfzsufNyD; jyefMunfh&mrSm
vifi,faewm rdNyD; owfr,f G,fayr,fh rowfjzpfcJh/ 'guawmh olU&JU
tBuD;rm;qHk; atmifyGJvdkY qdkygw,f/
rGefrif;orD; &Sifapmyku b,favmuf acsmarmvSy ovJawmhrod/
rGefwdkYu wul;wu jyefcdk;,l Mujyefw,f/ 'Dawmh rGefjynfu Anm;&HqD
jyefa&mufcJh owJh/ tJh'DtcsdefrSm touf 36 ESpf om&Sdao;NyD; vSqJyJvdkY
qdkygw,f/
Anm;&Hu jynfudk vkyfMuHwmeJY tif;0u rdk;nif;w&m; ppfcsD
cJhjyefw,f/ Anm;&Hu aygif;wnfpm;udk zrf;xm;ovdk rdk;nif;u
rGefol&Jaumif; ordefy&rf;udk zrf;xm;w,f/ Anm;&Hu wlrawmfeJY
vufqufzdkY urf;vSrf;vmwJh tcg rdk;nif;rif;w&m; uvnf; xHk;pHtwdkif;
oabmwl? ususee r*FvmaqmifNyD; wyfjyefqkwfcJhygowJh/
rdk;nif;rif;w&m; vufxufrSm jrefrmou&mZf NzdKcJhygw,f/
(rdk;nif;&JU aumif;rIawG &Snf&Snfvsm;vsm; a&;xm;&mrSm oabmus
rdwJh tcsufwcsdKUuawmh jynfhwefqmrawGudk vif,lcsif&if vif,lcGifh
ay;cJhwJhtcsuf? udk,fvkyfawmf? tysdKawmfawG a,mufsm;eJY azmufjym;&if
tjypfray;bJ vufxyfay;cJhwJh tcsufawGyJ jzpfygw,f/ udk,fcsif;pm
w&m;&SdNyD; vlYtcGifhta&; em;vnfwJh rif;wyg;vdkY ,lqrdaMumif;yg/)

jrefrmusL;ypfzdk&rf

83

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 9
tif;0rif;quf
rif;&JausmfpGm
rdk;nif;rif;w&m; uG,fvGefawmh om;awmf rif;&JausmfpGm eef;wuf
w,f/ rdk;nif;? uav;u ykefuefvdkY ESdrfESif;w,f/ awmifil? awmifwGif;?
&rnf;oif;? yifv,f pwmawGvnf; ykefukefMuvdkY ESdrfESif;cJh&w,f/
awmifilrSm rif;apmOD;eJY tif;0bufu b,*grPdwdkY pD;csif;xdk;&mrSm
rif;apmOD; usvdkY awmifiludk &cJh/
oufawmf 32 ESpfrSm rif;&JausmfpGm tedpa&mufw,f/
rif;&JausmfpGm uG,fvGefawmh a,mufzawmf oD[yawhudk eef;wif
ayr,fh jiif;cJhwJhtwGuf nDawmf oD[oludk eef;wifMuw,f/ oD[ol[m
e&ywd trnfeJY eef;wufcJhygw,f/
e&ywd
e&ywd vufxufrSm wkwfawG tif;0udk ppfcsDcJhMuw,f/
odkiHbGm;udk awmif;&mrSm e&ywdu &rnf;oif;NrdKUrSm ykefuefaewJh
rif;i,fausmfxifudk zrf;Edkifygu tvJtvS,fjyK r,fvdkY jyefMum;cJhw,f/
wkwfawGvnf; &rnf;oif;udk tEkdifwdkufNyD; tif;0udk
jyefvmMuw,f/ odkiHbGm;u aq;pm;NyD; aovdkY tavmif;udk xkyfydk;NyD;
wkwfawGqD ay;w,f/ wkwfawGu odkiHbGm;udk &wJhtcg tludkxkwf
oHwHpdkYrSm xdk;vdkY rD;uif tajcmufvSef;NyD; ,lowJh/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

84

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

odkiHbGm;eJY OD;wnfbGm;[m bdk;awmfodkcsnfbGm; vufxufuwnf;


u 10 ESpfausmf ppfrufjyKcJh MuygowJh/ rdk;aumif;? rdk;nif;qdkawmh
{&m0wDudk jzwfjzwf wdkuf&wJhtcg wkwfwdkY txdemavh &Sdygw,f/
rGefbk&if "r&mZmrif; om;awmf Anm;usef;[m Anm;&HeJY roifhjrwf
vdkY tif;0rSm cdkvIHw,f/ e&ywdu om;t&if;eJY rjcm; pvif;udk tydkifpm;
apcJhowJh/
[Hom0wDrSm Anm;&H uG,fvGefawmh &Sifapmyk&JU om;awmf Anm;yl
eef;wufw,f/ Anm;yl vkyfBuHcH&awmh pvif;pm; Anm;usef;udk rif;
jyefvkyfzdkY urf;vSrf;cJhygw,f/ e&ywduvnf; tapmihfa&SmufawGeJY wuG
[Hom0wDudk apvTwfygowJh/
rGefrif; Anm;usef; tedp a&mufawmh Anm;&H &JU om;awmf
vdwfrGwfaxm rif;jzpfw,f/ wpfESpfaevdkY tJh'Drif; uG,fvGefawmh
t&D;awmf &Sifapmykudk rif;ajrmuf cJhygw,f/ &Sifapmyk[m touf 59 ESpf
t&G,frSm Anm;usef;awm trnfeJY bk&ifr jzpfcJhygw,f/ atmuf
jrefrmjynf[m rGefvufatmufrSm qdkawmhum a&Twd*Hk? ql;av pwJh apwD
awmfBuD;awG jyKjyifrGrf;rH wnfaqmufcJhwJh bk&ifr &Sifapmykvnf;
jzpfygw,f/
e&ywd&JUajr;? tdrfa&SUrif;&JU om; owdk;ausmf[m ppfudkif; rdzk&m;
orD;awmfeJY BudKuf&mrSm e&ywdu oabmrwlbJ cGJzdkYvkyfw,f/ 'geJY
ajr;awmf owdk;ausmf[m olUtaz tdrfa&SUrif; tdrfudk rD;IdUw,f/
rD;avmifvdkY IwfIwf,Suf,Suf jzpfaecsdefrSm bdk;awmf e&ywdudk "m;eJY
0ifckwfygowJh/
rdzk&m;u 'Pf&m&wJh bk&ifudk csDNyD;xGufajy;? &mZoBuFef om;tzu
u,fNyD; jynfudk ydkYay;ygw,f/ jynfrif;BuD;pGm uvnf; &mZoBuFef
om;tzudk rMumcP &efp wmuae pD;csif;xdk;Mu? NyD; &mZoBuFefwdkY
tif;0udk jyefxGufajy;ygw,f/ tif;0rSm e&ywd om;awmftBuD; eef;wuf
jrefrmusL;ypfzdk&rf

85

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

aeNyD; zcifjzpfoludk xD;eef;jyef,lzdkY ajymayr,fh jiif;y,fcJhygowJh/


e&ywdvnf; ajr;awmf&JU "m;'Pf&meJYyJ tedp a&mufcJhygw,f/
e&ywd NyD;awmh om;awmf tBuD;[m 'kwd,rif;acgif trnfeJY
eef;wufw,f/ 'kwd,rif;acgif[m jrif;pD;twwf tvGefuRrf;usif
w,fvdkY qdkw,f/ olUvufxufrSm awmifil[m tif;0vufatmufcH
jzpfqJyg/ ol uG,fvGefawmh om;awmfti,fu e&ywd trnfeJYyJ
eef;wufcJhygw,f/
ou&mZf 888 rSm tif;0ysufNyD; rdk;nif;pvHkom;awmf odk[efbGm;
eef;wufcJhygw,f/

tif;0eef;awmf

(www.seasite.niu.edu)

jrefrmusL;ypfzdk&rf

86

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 10
tif;0rif;quf
yxrtif;0ysuf
tif;0rSm owdk;rif;zsm;u pvdkY rif;quf 14 quftNyD; yxrtif;0
ysufw,f/ rdk;nif;pvHk&JU om;awmf odk[efbGm; eef;wufygw,f/
tif;0udk atmifEdkifcJhwJh rkd;nif;pvHk uawmh olUtrwfawG vkyfBuHvdkY
uG,fvGef chJ&ygowJh/
awmifilbk&if rif;w&m;a&TxD;
awmifilbk&if rif;w&m;a&TxD;[m ou&mZf 900 rSm rGef[Hom0wD
udk vkyfMuHw,f/ rGefrif; ol&SifwumGwfyd jynfudk xGufajy;&JU/ jynfrif;
e&ywdeJY ol&SifwumGwfyd aygif;NyD; tif;0u &Srf;odk[efbGm;udk ppful
awmif;w,f/ [Hom0wDudk rif;w&m;a&TxD;&NyD;wJhaemuf jynfudk qufNyD;
vdkufvmcJhygw,f/ tif;0wyfeJY awmifilwyftawGUrSm tif;0wyfawG
ta&;edrfhovdk ol&Sifwum&Gwfydvnf; usqHk;cJhw,f/ odk[efbGm;wdkY
tif;0udk jyefqkwf oGm;cJh&ygw,f/
odk[efbGm;
odk[efbGm;[m tvGef &ufpufMurf;MuKwf w,fvdkY rSefeef;u
qdkw,f/ bk&m;ykxdk;awG[m ArmawG a&TaiGawG 0Sufxm;wJh ae&mqdkum
zsufqD; owJh/ bkef;BuD;awG[m om;r,m; r&SdbJ wynfhwyef; aygrsm;wJh
twGuf wcsdefrSm ykefuefEdkifw,fqdkum oHCmawGudk yifhaqmif pkpnf;NyD;
owfjypf cJhygw,f/ 'gayr,fh &Srf;awGu oem;NyD; vTwfcJhwJh twGuf
jrefrmusL;ypfzdk&rf

87

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

usefwJh &[ef;awG jynf? awmifilbufudk xGufajy;Muygw,f/ zrf;xm;wJh


&[efk; 1300 ausmfrSm 360 ausmf owfcJhygowJh/
ArmawG tay:vnf; &Srf;awG tawmf ESdyfpufcJhw,fvdkY rSefeef;
uqdkw,f/ 'geJY rcHr&yfEdkif jzpfNyD; pkaygif;BuHpnfum rif;BuD;&efaemif
OD;aqmifvdkY odk[efbGm;udk vkyfBuHcJhMuw,f/ &Srf;wdkY tif;0u xGufajy;
MuowJh/
tkef;abmifcHkrIdif;
odk[efbGm;udk atmifatmifjrifjrif vkyfBuHcJhwJh rif;BuD;&efaemifu
xD;eef;r,lbJ &[ef;abmif 0ifoGm;cJhw,f/ tif;0 e&ywd&JU aqGrsdK;
tkef;abmifcHkrIdif;BuD;&JU om;i,f? cHkrIdif;i,fudk eef;wifygw,f/ cHkrIdif;
eef;wufwJh ESpfrSmyJ apmfbGm;awG tiftm;pkNyD; jynfudk ppfcsDum rif;w&m;
a&TxD;udk wdkufw,f/ HI;NyD; jyefqkwfcJh&/ tkef;abmifckHrIdif; uG,fvGefw,f/
rdk;NAJe&ywd
cHkrIdif; vGefawmh olUom;awmf rdk;NAJpm; e&ywd tif;0 eef;udk
wufw,f/ olYvufxufrSm ppfudkif; pnfolausmfxif 0ifwdkufvdkY eef;
usNyD; tif;0eef;udk ppfudkif; pnfolausmfxif wufvmcJhw,f/ oluvnf;
e&ywdbGJY eJYyJ eef;wufw,f/ w,frsm;wJh e&ywdawG ygvm;vdkY
xifrdaMumif;yg/
bk&ifhaemif tif;0udk odrf;jcif;
ou&mZf 916 rSm [Hom0wD jynhf&Sif jzpfaewJh awmifilu
bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm tif;0udk odrf;,lygw,f/ tJh'Daemuf
nDawmf owdk;rif;apmudk tif;0udk pm;apcJhowJh/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

88

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

yxrtif;0 oHk;oyfcsuf
tif;0acwf[m trSefawmh jrefrmtifyg,mudk xlaxmifEdkifcJhjcif;
r&Sdygbl;/ jrefrmjynf tv,fydkif; uGufuGufuav;rSmom rif;rlaeEdkifwJh
NrdKUjyEdkifiH tpkuav;yJ jzpfygw,f/ atmufjrefrmjynfrSm rGefwdkY
tm;aumif; aeNyD; taemufbufu &cdkifuawmh rGef? Arm wpfvSnfhpD
todrf;cH&wJh taetxm; &Sdygw,f/
tm;NydKifwJh EdkifiHi,fav;awG rsm;NyD; tiftm;csdefcGifvQm nDrQ
aewJhtwGuf uaeY jrefrmEdkifiHqdkwJh tifyg,m tpkwpfck ay:xGuf
vmcJhjcif; r&SdwJh acwfvdkY oHk;oyfrdaMumif;yg/
awmifilrif;quf
ou&mZf 641 rSm o0efBuD;u awmifilukd wnfw,f/ 679 rS nD
o0efi,f eef;wufw,f/ yif;,wpfpD;&Sif vmwdkufvdkY opmcHcJh&ygw,f/
686 rSm o0efi,f uG,fvGefawmh r,m;MuD; apmpvm[m
om;apmepfudk rif;vsmxm;NyD; rif;vkyfowJh/ wpfESpfyJ cHygw,f/
axmifrSL;u&ifb u apmepfudk vkyfBuHNyD; rif;vkyfcJhjyefw,f/
axmifrSL;u&ifb vufxufrSm awmifilNrdKU[m pwifpnfum; vmcJh
w,fvdkY qdkygw,f/
ou&mZf 704 rSm orufawmf vuf,mpMum eef;wuf/ 2 ESpf
aeawmh nD axmufavSum; vkyfBuHNyD; rif;jyKowJh/ aemuf 2 ESpf
Mumawmh axmufavSum;udk od*Fyg owfNyD; rif;jyKcJhjyef ygw,f/ od*Fyg
aoawmh om;ysHcsDBuD; eef;wuf/
ysHcsDMuD;udk tif;0rif;BuD;pGmu vkyfBuH cdkif;vdkY jynfrif;u vkyfMuH
cJhw,f/ 'gaMumifh awmifilrSm NrdKUapmifh rGef rpdef eef;wuf cJhygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

89

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

tJh'Daemuf ysHcsDBuD;om; awmifiludk jyefwdkufNyD; ysHcsD trnfeJYyJ


eef;wufjyefw,f/
aemuf pkuaw; rif;jzpf/ pkuaw;udk rif;abmif;um; vkyfMuH?
rif;vkyf/ rif;abmif;um;u tif;0udkvnf; aygif;&? [Hom0wD udkvnf;
aygif;&aygh/
aemufom;awmf apmOD;/ apmOD;udk i,fw,fqdkum tif;0
rif;BuD;pGmu &mxl;uz,fvdkY rif;aerdudk eef;wifw,f/ aemif
rif;acgifBuD; vufxufrSm icifndKudk awmifil pm;apcJh jyefw,f/
'DvdkeJY rif;qufaygif; rsm;pGm tkyfcsKyfvmNyD;aemuf ou&mZf 872 rSm
r[moD&daZ,ol& eef;wufw,f/ olUom;awmfu wyifa&TxD;/
wyifa&TxD;vdkY trnfay;cJhvdkY rif;quf jywf&w,fvdkY qdkowJh/ olU
txdef;awmf rif;&JodcFol&JU om; &Sif&JxGwf uawmh bk&ifhaemif
ausmfxifaemf&xm jzpfvmcJhw,f/
wyifa&TxD; eef;wufawmh touf 17 ESpf/ em;xGif; r*Fvmudk
[Hom0wD? aTarma"mrSm vkyfvdkwJhtwGuf rGefjynfxJudk &J&J0Hh0Hh wdk;0ifNyD;
em;xGif;cJhygw,f/ rGefol&Sifwum&Gwfydu tzrf;ckdif;ayr,fh zrf;rrdcJhyg/
rGefrif; "rapwD&JU om;awmf rif;&JausmfpGmudk tdrfa&SUrif;u
owfw,f/ tJh'DrSm jrefrmAdkufxJ 0ifpm;NyD; rGefudk ESdyfpuf&ygvdk\
qkawmif;owJh/ tJh'D towfcH&wJh rGefbk&ifhom;awmf[m wyifa&TxD;
jzpfvmw,fvdkY rSefeef;u qdkygw,f/ (a&SUrSm &mZm"d&mZfeJY
rif;&JausmfpGmvnf; tvm;wl Zmwfvrf;ygyJ/)
wyifa&TxD;[m awmifiluae tiftm; BuD;xGm;vmNyD; [Hom0wDudk
ppfcsDcJhygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

90

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

aemifdk;wdkufyGJ
aemifdk; wpfzufurf;u rGefwyfawGudk wdkufzdkY bk&ifhaemifrSm
tiftm; rvHkravmuf jzpfaew,f/ rGeftiftm;u olwdkYxuf 10 q rsm;
ygowJh/ tJh'DrSm azmifeJY wpfzufurf;ul;/ NyD; azmifawGzsuf/ zsufNyD;wJh
tcg wyifa&TxD;u olUudk apmifhygtHk;vdkY vSrf;rSmwmudk ]]wdkufyGJ
atmifEdkifcJhygNyD}} vdkY owif;ydkY ckdif;w,f/
tJh'DrSm wu,fvdkYrsm; ratmifjrifcJh&if b,fvdkvkyfrvJ 0dkif;ar;wJh
tcg bk&ifhaemifu atmifEdkif&if touf&Sifrnf? ratmifvQif aornf/
aoNyD;oludk tjypfb,fvkd ay;rvJvdkY jyefajymcJhygowJh/
tiftm; 10 q enf;wJh olUwyfawG&JU pdwf"mwfudk 10 q ru
wdk;jrifhay; cJhwmyg/
touf&Sifcsifovm;/ aemufqkwfp&m vrf;r&Sd/ EdkifatmifwdkufzdkYyJ
&Sdygw,f/
aemifdk;wdkufyGJ atmifEdkifNyD;rS ausmfxifaemf&xmudk wyifa&TxD;u
bk&ifhaemifbGJU csD;jrifhcJhwm jzpfowJh/
[Hom0wDudk wyifa&TxD; odrf;NyD;aemuf rGefbk&if ol&Sifwum&Gwfyd
ewf&GmpHwJhtcg rGefwdkY wyifa&TxD;xH 0ifvmMuw,f/ tJh'Daemuf rGefjynf
t&yf&yfudk wqufwnf;odrf;,lcJhum [Hom0wDrSm eef;pdkufcJhygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

91

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 11
awmifilrif;quf
tif;0eJY wyifa&TxD;wdkufyGJ
tif;0 tkef;abmifcHkrIdif;eJY apmfbGm;awG wkdifyifMuwmu yxr
jynfrSm wyfpGJNyD; awmifiludk wdkufr,f/ aemuf [Hom0wD udkqif;NyD;
rif;w&m;a&TxD;udk t&,lr,faygh/
wyifa&TxD;&JU wyfawGrSm rGefol&JawGvnf; trIxrf; aeMuw,f/
wyfrSL; wpfOD;jzpfwJh apmvuGef;tdrfu Munf;aMumif;eJY tEdkifwdkufNyD;rS
a&wyfudk
NzdKcGif;zdkY
tMuHay;w,f/
bk&ifhaemifuvnf;
ol
Munf;aMumif;u wdkufr,f/ wyifa&TxD;udk a&aMumif;u csDaygh/ tJh'DrSm
jynfudk tcdkiftrmjyKxm;wJh tif;0wyfawG qkwfay;&owJh/ &Srf;wyfawG
4 pkuGJ xGufajy; Mu&NyD; wyifa&TxD;wdkY pvif;txd vdkufcJhMuw,f/
pvif;w0dkuf NrdKUjyawG yk*Htygt0if odrf;,lcJhygw,f/
ou&mZf 906 rSm wyifa&TxD;u eef;awmftwGif;rSm aTvTwfawmf
aqmufvkyfcJhw,f/
wyifa&TxD; &cdkifcsDjcif;
wjznf;jznf; tiftm; BuD;xGm;vmwJh wyifa&TxD;[m wyftiftm;
tvHk;t&if;eJY &cdkifudk csDcJhw,f/ &cdkifwdkY yxr ckcHayr,fh tiftm;rrQvdkY
oHwGJusw,f/ tJh'Daemuf &cdkifbkef;MuD; av;yg;u 0ifa&muf aphpyfay;wJh
twGuf &ckdifbk&ifudk eef;rcsbJ rlvtwdkif; aeapum vufaqmif
y@moGif;apcJhygw,f/
&cdkifudk wdkufaewHk; [Hom0wDrSm tiftm;enf; oGm;wJhtwGuf
,dk;',m;wdkY xm;0,fudk vkyfMuHw,f/ xm;0,fpm;vnf; rcHEkdifwmeJY
jrefrmusL;ypfzdk&rf

92

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

a&;udk qkwf&owJh/ 'geJY rkwrpm; apmvuGef;tdrfudk wm0efay;NyD;


,dk;',m;udk jyefwdkufapygw,f/ ,dk;',m; wyfawGvnf; wyifa&TxD;
jyefvmNyD txifeJY weoFm&Dudk qkwfcJhMuowJh/
wyifa&TxD; ,dk;',m;csDjcif;
,dk;',m;oGm;rJh vrf;wavQmufu NrdKUpm;awGu ppfonf? &dum
quf&w,f/ NrdKUapmifhwyfawG wm0efay;w,f/ vmr,fqdkwm BudKodawmh
,dk;',m;u uHyl&Duae BudKwdkufw,f/ ,dk;',m;wyf ysufw,f? upOfh
uvsm; xGufajy;&mrSm NrdKUuae jyefvnf ckcHwdkufcdkufowJh/ ,dk;',m;
bk&ifhom;eJY nDawmfudk zrf;rdcJhw,f/
,dk;',m;NrdKUu tjrifhrSm wnfxm;NyD; usHK;&SdordkY a&ywfvnf
0dkif;aeowJh/ tajrmufvufeufvnf; xlxlxyfxyf csxm;awmh wdkufzdkY
rvG,fbJ wpfvavmuf 0dkif;xm;cJh&w,f/ aemuf wyifa&TxD;u
teD;tem; ,dk;',m; vufatmufcHawGudk odrf;,lwmu ydktusdK;&Sdr,fvdkY
wGufNyD; wyfudk jyefkyfcJhygw,f/
jrefrmawG wyfkyfawmh ,dk;',m;awG aemufu vdkufvH wdkufcdkuf
Muygw,f/
bk&ifhaemifwdkY &Gyf&GyfcRHcRH jyefvnf wdkufcdkuf&mrSm ,dk;',m;wdkY
tustHI; rsm;pGmeJY jyefqkwfoGm;&w,f/ 'DrSmvnf; wyifa&TxD;u olUudk
apmifhygtHk; rSmowJh/ 'gayr,f bk&ifhaemifu em;raxmifygbl;/
,dk;',m;wyfawG 0dkif;vmwJhtcgrSm ppfyGJtaeeJY wpfzufu vHk;0
jyifqifvdkY rNyD;cif? aMumufvdkY Nidrfaew,f xifrSwfrSm pdk;wmeJY wdkuf&
ygaMumif; jyefajzcJhygw,f/ wyifa&TxD;uvnf; ppfoabmt&
tjypfr,lcJh/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

93

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

ukvm;eJYaygif;vdkY b0ajymif;&wJh wyifa&TxD;


rkwrpm; zrf;rdvdkY qufvmwJh b&if*sDukvm; wpfa,mufudk
wyifa&TxD; tvGef ESpfoufcJhygw,f/ olu aoewfypf tvGefawmfowJh/
'geJY udk,fvkyfawmfeJY ay;pm;NyD; tem; cpm;apw,f/ udk,fvkyfawmfu
ukvm; tpm;tpmawG csufjyKwfNyD; bk&ifudk qufow,f/ aemuf
pyspf&nfudk tcsOfazmufNyD; qufowJh/ 0dkifjzpfraygh/ 'grSr[kwf
'D*&Dwdkif;wm r&Sd&if 0dkifxufvnf; jyif;oGm;Edkifygw,f/ wpfaeukef
rl;,pf aeawmhum bk&ifvkyfwJhol trSm;rSm; t,Gif;,Gif;awG qHk;jzwfrd
ygawmhw,f/
'DvlUr,m; [dkvlUay;? [kdvlUr,m; 'DvlUay;? Mum;pum; Mum;HkeJY
rar;rprf; uGyfrsuf pwJh trSm;rsdK;awG awmufavQmuf usL;vGef
vmcJhowJh/ bk&ifhaemifu rrSm;&avatmif twwfEdkifqHk; tem;rSm
aeay;w,fvdkY rSefeef;u qdkw,f/ 'gayr,fh bk&ifhaemif r&SdwJhtcsdef
w&m;pD&if &ifawmh tvGJvGJtrSm;rSm;awG jzpfaeqJyg/
wBudrfrawmh ppfawmif;pm; ordefapmxGwfu uomrSm qifjzL
ay:w,fqdkNyD; ac:w,f/ 'geJY wyifa&TxD; vdkufoGm;Nyd; tyg;awmfNrJ
apmvuGef;tdrfudk rkwrjyefum vlolqifjrif; pkHk;apowJh/ bk&ifhaemif
rSmvdkufwmu bmtaMumif;eJYyJ jzpfjzpf uRef apmvuGef;tdrfudk tyg;u
rcGmapzdkYyg/ 'gayr,fh wyifa&TxD;u tE&m,fr&SdaMumif; qdkum
apmvuGef;tdrfudk jyefvTwfcJhygw,f/
tem;rSm udk,f&Hawmf r&SdwJh nrSmyJ ordefapmxGwf&JU nD vuf0J
"m;rSL; &JU vufcsufeJY wyifa&TxD; acgif;jywfw,f/ reuf 3 csufwD;u
vIyfaewJh rsufawmif aeY 1 csufwD;rS &yfowJh/ wyifa&TxD;eJY ygvmwJh
qifjrif; vlolawG? wpfcsdKUvnf; xGufajy;? wpfcsdKUvnf; ppfawmif;pm;u
zrf;qD;odrf;,l cJhygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

94

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

wyifa&TxD; r&Sdawmh [Hom0wDrSm&SdwJh bk&ifhaemif&JU nDawmf


oD[olu &SdwJh qifjrif;vlolawG odrf;MuHK; ac:aqmifNyD; awmifilrSm
rif;vkyf jcm;em;w,f/ ordefapmxGwfuvnf; [Hom0wDrSm oD[ol r&Sd
awmhrSef; odawmh ordefpua0g trnfeJY [Hom0wDudk jyefNyD; rif;jyK
ygw,f/ bk&ifhaemif ausmfxifaemf&xmuawmh xdktcsdefu 'vrSm
a&mufaecJhowJh/
bk&ifhaemif[m yxr 'vrSm vlolpkHk;w,f/ aemuf nDawmf
oD[ol? rif;acgiftrnfeJY ykefuef jcm;em;wJh awmifiludk t&ifwkduf
ygw,f/ [Hom0wDrSm ordefpua0gudk trwfawG eef;csNyD; rkwru
ordefaxm&mrudk eef;wifcJhw,f/ tJh'DrSm rGefwyfawG tvHk;t&if;eJY
bk&ifhaemifxH cdk0ifvmowJh/
awmifiludk &NyD;aemuf bk&ifhaemif[m jynfukd qufvuf odrf;ydkuf
w,f/ aemuf yk*H/ txufydkif; wpfckvHk;eD;yg; odrf;NyD;wJh tcgrS
[Hom0wDudk csDygw,f/ wdkufyGJrSm ordefaxm&mr usqHk;w,f/
ppfEdkifwJh bk&if? 'kwd,jrefrmEdkifiHudk wnfaxmifcJhol bk&ifhaemif
ausmfxifaemf&xmu ppfNyD;NyD;csif; NrdKUxJ csufcsif; r0ifao;bJ
NrdKUtjyifu aygufwdkifbk&m;rSm npufawmfac:NyD; reuf rdk;aomufcsdef
a&mufrS [Hom0wDNrdKUxJ 0ifw,fvdkY rSefeef;u qdkygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

95

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 12
qifjzLrsm;&Sif? b0&Sifrif;w&m;BuD;
bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm
rGefoHk;&yfESifh tif;0
bk&ifhaemif rif;w&m;BuD;[m rGefjynf 3 jynfudk atmifEdkifcJhygw,f/
rGefynm&Sd awGudkvnf; ae&may;cJhw,f/ 0efBuD; Anm;'vqdk&if
&mZm"d&mZf ta&;awmfyHkusrf;udk bk&ifhaemif vufxufrSm a&;om; jyKpk
cJhwm jzpfygw,f/
jrefrm wpfjynfvHk; pkHk; EdkifcJh ayrifh
usefaewmu tif;0? &Srf;jynfeJY ,dk;',m;
jzpfygw,f/
ou&mZf 915 rSm uarmZom'D
eef;awmfudk aqmufvkyfw,f/ tvSLBuD; ay;
owJh/ 916 rSm &cdkif bk&ifhom; tcsif;csif;
roifhrjrwf jzpf&muae om;awmf tMuD;
bk&ifhaemifqD 0ifvmw,f/ 0ifvmwJh &cdkifbk&if
rsdK;EG,fawGudk bk&ifhaemif[m olUorD;tygt0if
tjcm; jrefrm rif;rsdK;awGeJY vufquf aTomavsmif; eH&Haq;a&;
(fotosearch.com)
ay;cJhygw,f/
tJh'DESpfrSmyJ [Hom0wDu tif;0udk odrf; ygw,f/ e&ywdpnfoludk
rowfbJ taqmifta,mif awGay;xm;w,f/ bk&ifhaemifu nDawmf
rif;&Jausmfxifudk owdk;rif;apm trnfeJY tif;0udk pm;apcJhowJh/
owdk;apmudk orD;jzpfoleJY vufqufay;cJhvdkY nDawmftjyif wcsdefwnf;rSm
om;rufvnf; awmfaejyef&JU/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

96

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

tif;0udk odrf;NyD;aemufrSm &Srf;awGudk qufwdkufr,f BuHayr,fh


rdk;usvmwJh twGuf vrf;yef;romwmeJY [Hom0wDudk jyefem;ygw,f/
oD[dkuRef; uaeNyD; jrwfpG,fawmf&,f yd#uwf oHk;yHk&,f vufaqmif
qufw,f/ usdKufxD;dk; apwD xD;awmfwifw,f/ yd#uwfoHk;yHk udkvnf;
bk&ifhaemifu a&;ul;yGm;rsm; apcJhw,f qdkw,f/ ykyg;ewfawGudk uRJ?
qdwf? EGm;awG ,ZfylaZmfNyD; wd&pmefacgif;awG tdrfa&SU csdwfqGJxm;&wJh
"avhudkvnf; wm;jrpfydwfyif cJhygw,f/
&Srf;udk;jynfaxmif eJY Zif;r,f
bk&ifhaemif rif;w&m;BuD;[m tif;0 tygt0if jrefrm wEdkifiHvHk;
odrf;,lNyD;aemuf &Srf;jynf 9 ckudk qufvuf csDwufwdkufcdkuf ygw,f/
tkef;abmif? rdk;rdwf? Aef;armf? rdk;aumif;? rdk;nif;? uav;? rdkif;vHk?
oHk;q,f? rdk;eJ0ef;odk ponf/ aooGm;wJh apmfbGm;awGudk olwdkY&JU qif?
jrif;? uRefawG eJYtwl jrKyfESHcJhygw,f/
tJh'Daemuf Zif;r,fudk odrf;,lcJhw,f/ zrf;rdwJh Zif;r,fbk&ifu
opmawmfcHwmeJY rowfbJ rif;tjzpf qufjyKapcJh owJh/ ok0Pblrd[m
Zif;r,fvdkvdk? oxHkvdkvdk rSwfwrf;awG a&mae ygw,f/ rSefeef; uawmh
oxHkqdkwm ydkrSefr,fvdkY qdk&JU/
Zif;r,fudk odrf;NyD; tmPmawG cGJa0? b@mawGodrf;? vHkNcHKa&;
tpDtrHawG aqmif&Gufaewkef; odrf;xm; NyD;ump &Srf;jynfrdk;eJu
ykefuefwmeJY txufwpfcg jyefqef &jyefw,f/
'Dvkd vl;vm;acgufwkH ppfcsDae&if;u [Hom0wDjyefa&muf ocdkufrSm
aumif;rIawmf
r[mapwD
wnfawmfrlw,f/
apwDXmyemr,fh
"mwfawmfawGU ydkYwJhaeYrSm &mZa'0Drdzk&m;u orD;awmf wpfyg;
zGm;jrifw,f/ 'gaMumifhrdkY &mZ"mwkuvsmvdkY trnfay;cJhygowJh/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

97

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 13
bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm
bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm
ou&mZf 921 rSm jrefrmjynf txufydkif; tif;0w0dkufudk uonf;
apmfbGm;u &efpw,f/ 'gudk bk&ifhaemifu auo&mZm jcaoFhudk ajracG;
u &efpovdk jzpfw,f? bmhaMumifh rEkdifovJvdkY tif;0udk ar;awmh
uonf;awGu tkyfpki,f trsm;tjym; awmBudKtkHMum;rSm aeordkYvdkY rEdkif
aMumif; jyefavQmufMuw,f/ 'geJYyJ bk&ifhaemif uonf;udk csDygw,f/
uonf; apmfbGm;vnf; aemufqHk; tiftm;csif; r,SOfEdkifwmeJY
orD;awmf qufovdkY ppfajyNidrf; pum;qdkNyD; opmcHygw,f/ bk&ifhaemif
vnf; uonf;apmfbGm; orD;udk yifhvdkY aejynfawmf jyefcJhowJh/
bk&ifhaemif&JU aumif;rIawGxJrSm a&Teef;awmfudk NzdKzsufvdkY r[mapwD
twGuf ausmif;awmfawG aqmufvkyfzdkY vSL'gef;wmvnf; yg0ifcJhw,f/
bk&ifhaemif[m xm;0,f NrdKUwnfrif;vnf; jzpfcJhjyefw,f/ jrefrm
wpfjynfvHk;rSm &SdwJh ysufpD;,dk,Gif;aewJh bk&m;apwDrSeforQ jyKjyif
vSL'gef; cJhowJh/ pnfyif om,m0ajymrI uawmh yxrjrefrm EdkifiHawmf
xuf trsm;BuD; omvGefcJhyHk &ygw,f/ wm&Snf rcHcJhwm wpfcsufyJ
ajymp&m &Sdr,f xifrd&JU/
&Srf;jynf apmfbGm;rsm;vnf; bk&ifhaemifxH opmcHMuw,f/
usdKif;wHkapmfbGm;u olUorD;udk qufoowJh/ txufrSm uRefawmfqdkcJh
ovdk a&S;acwfu trsdK;orD;awG[m {u&mZftcsif;csif; vufaqmifay;
p&m tkyf0wK omom b0tajc edrfhcJhMuay&JU/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

98

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

,dk;',m;udk ppfcsDjcif;
,dk;',m; bk&ifrSm qifjzL 4 aumif &Sdygw,f/ tJh'DtxJu
wpfaumif qufozdkY bk&ifhaemifu pmvTm ydkY&mrSm ,dk;',m;bk&ifu
ray;EdkifaMumif; jiif;owJh/ jyefpm&JU atmufqHk;rSm ]]tpf}} qdkwJh oauFw
wpfck ygvmw,f/ tJh'D oauFw t"dyg,fudk bk&ifhaemifu Anm;'v
trwfudk ar;wJhtcg Anm;'vu ]]tpf qdkwm bk&m;&Sif pum;qdk {u?
aA'ift&qdk tpf? rGeft&qdkvQif tdkuf}} jzpfaMumif;? t"dyg,f
uawmh ]]tdkuf[kzG,f - tG,f[kzdkuf - Armvdk igraMumuf}} [l
jzpfaMumif; jyefajzygw,f/
'geJYyJ bk&ifhaemif&JU jyefpm atmufqHk;rSm ]]a'G;}} qdkwJh oauFw
xnfhjyefvkdufw,f/ a'G;qdkwm w&m;awmfrSm a'G;? aA'if tvdk pE&?
jrefrmvdk ESpf? rGefvdkqdk&if 'Gdwf jzpfygw,f/ t"dyg,fu ]]'Gdwfwvuf
-'Gufwvdwf - jrefrmvdk raMumufu BudK;ESifh csnfrnf}} jzpfowJh/
aemufqHk;awmh ,dk;',m;udk ppfcsDygw,f/ ,dk;',m;bk&ifu
xGufwdkuf ayr,fh r,SOfEdkifvdkY NrdKUxJ xGufajy;&w,f/ ,dk;',m;ydkif
qifjrif; b@mtcsdKU odrf;,lNyD; bk&ifhom;awmfudk opmcHapNyD; eef;wif
cJhygw,f/
&mZ0ifrSm ajymaewJh ,dk;',m;qdkwm 'Gm&m0wDNrdKU jzpfygw,f/
Zif;r,f qdkwmvnf; tjcm; ,dk;',m; NrdKUjyEkdifiH wpfckyg/ bk&ifhaemif[m
,dk;',m;udk&NyD; ykefuefwJh Zif;r,fudk qufvuf ESdrfeif;ygw,f/
[Hom0wD r[m&mZXmeD a&TNrdKUawmf
bk&ifhaemif[m ukodkvfaumif;rIvnf; tawmfrsm;rsm; vkyfcJhw,f/
yk*Hacwf bk&ifawGxuf rom&ifom aer,f/ avsmhawmh ravsmhaybl;/
wefcdk;BuD; bk&m; a&Tarma"m? a&Twd*Hk ponfawGvnf; xD;awmf
wifcJhygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

99

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

ou&mZf 928 rSm [Hom0wDr[m&mZXmeD a&TNrdKUawmfudk wnfw,f/


NrdKUwHcg; 20 aqmufvkyfygw,f/ vufatmufcHbk&ifawGudk wHcg;wpfckpD
wm0efay;NyD; tJh'D bk&ifeHrnfeJYyJ wHcg;trnf ay;cJhygw,f/
ajrmufwHcg; 5 ckuawmh weoFm&DwHcg;? ,dk;',m;wHcg;? rkwr
wHcg;? ykcef;wHcg; eJY ykodrfwHcg;/
ta&SUwHcg; 5cku jynfwHcg;? tif;0wHcg;? awmifilwHcg;? vif;Zif;
(vmtdk) wHcg;? 'vwHcg;/
awmifwHcg; 5 cku Zif;r,fwHcg;? tkef;abmifwHcg;? rdk;nif;wHcg;?
rdk;aumif;wHcg;? xm;0,fwHcg;/
taemufwHcg; 5 cku uav;wHcg;? rdk;eJwHcg;? anmifa&TwHcg;?
om,m0wDwHcg; eJY odEDwHcg;awG jzpfMu ygw,f/
wHcg;eHrnfawG MunfhHkeJY taemufzufu &cdkifryg? ta&SUbufrSm
,dk;',m;? vmtdk txd ajcqefYcJhwJh Adkufylyl? zifjym;jym; jrefrmjynf ajryHk
cyfum;um;udk rsufpdxJ ajy;jrif rdygawmhw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

100

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 14
bk&ifhaemif ausmfxifaemf&xm
bk&ifhaemif[m ppftwdkufqHk; bk&ifvm; vdkYawmif xif&ygw,f/
ppfyGJeJY jywfw,f&,f r&Sd/ ppfEdkifjyef&ifvnf; MumMumrcH/ jyefykefuef
MuwmygyJ/
'Dwpfcgvnf; udk,fEkdifxm;wJh NrdKUESpfNrdKU ppfjzpfawmh wpfzufu
ulwdkuf &jyefw,f/
vif;Zif;u ydavmufudk odrf;wJh twGufyg/
[Hom0wD NrdKUawmfBuD;[m twdkif;wdkif; tjynfjynfu odrf;,lvmwJh
vlol? qifjrif;awG rsm;vGef;vdkY tJh'Dacwfu pyg;aps; tvGefBuD;cJhowJh/
pyg;wpfwif;udk aMu;pif ig;ydm usw,fvdkY qdkw,f/
a&TaiGaMu; &wemawG aygNyD; tpma&pm ravmufiSwJh oabm
jzpfr,f xify/
qef&Sm;awmh yk*Hrif;udk vif;Zif;&GmawGu pyg;awG oGm;odrf;
cdkif;w,f/ vifZif;u jyefwdkufvdkY yk*Hrif; ppfHI;NyD; jyefvm&w,f/
bk&ifhaemifu owfr,f vkyfawmh jrefrm? rGefbkef;awmfMuD;awG 0dkif;wm;
cJh&ygowJh/
eef;awmf topfMuD;eJY eef;wufyGJ vkyfNyD; rMumrDyJ ,dk;',m; ykefuef
ygw,f/
[Hom0wDudk ac:vmwJh ,dk;',m;rif;om; jA&mroGef uG,fvGefawmh
olU om;r,m;awGudk ,dk;',m;jyefydkYw,f/ jyefydkY&wJh trwfu &mZrEk/
olu vrf;rSm ,dk;',m; jA&mroGef r,m;eJY Zmwfvrf;Iyfygw,f/
'gudk ,dk;',m;u jyefwdkifawmh bk&ifhaemifu &mZrEkudk uGyfrsufcJhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

101

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

aemuf [Hom0wDu vTwfvdkufwJh bk&ifhoHudk ,dk;',m;bk&ifu


uGyfrsufwJhtcg ,dk;',m;rif;MuD; tudk&JU oruf? ydavmufpm; Mo,m
[Hom0wDatmuf 0ifa&muf cpm;owJh/
,dk;',m;ppf
'DvdkeJY ,dk;',m;udk xyfrH ppfcsDzdkY jzpfvmw,f/ ,dk;',m; eJY vifZif;
r[mrdwfzGJUw,f/
jrefrmbufu apmfbGm; aomif;usnf OD;pD;NyD; wdkufw,f/ wdkufyGJawG
BudK;Mum;BudK;Mum; jzpfNyD; ,dk;',m;udk 0dkif;xm;pOf &moDOwk aumif;wJh
tcg bk&ifhaemif&JU wyf ,dk;',m;udk csDwufygw,f/
tJh'Dacwfu ppfcsD&wmu vG,fwJhudp r[kwfwefbl;/ bk&ifhaemif
crsm [Hom0wD vHkNcHKa&;? tjcm; te,fe,f t&yf&yf vHkNcHKa&;udk
taotcsm pDpOfNyD;rS csD&w,f/ ppfonf tiftm; 5 odef; 4 aomif;
jzpfygowJh/
,dk;',m;NrdKUeJY tnD awmifzdkYNyD; tJh'Dawmifay:u tajrmufjrwyl
awGeJY ypfygw,f/ ,dk;',m;awG xGufwdkufvdkY vufeufawG ygoGm;wJh
jrefrm ppfuJawGudk bk&ifhaemifu uGyfrsufw,f/
ykefuefwJh ,dk;',m;bk&ifrif; tBuD; usqHk;cJh/ tavmif;udk
roN*K[fbJ xm;owJh/ usefJwJh ,dk;',m;rif; ti,f uvnf; tajctae
raumif;wmeJY wm0ef&SdwJh trwf Mo,m&Hudk oHajccsif;cwfNyD;
vufaqmif y@mawGeJY bk&ifhaemifudk pdwfajyatmif vkyfygw,f/
ykefuefwm uRefawmfrsdK; r[kwfygaygh/
bk&ifhaemifu Mo,m&Hudk rowfbJ ppfulvmr,fh vifZif;rif;qD
vkyfMuH pmwpfapmif tydkYcdkif;w,f/ jrefrmwyfawG ajcukefvufyef;
usaevdkY tjrefvmwdkufzdkY ,dk;',m;u ac:wJhpm yHkpHrsdK; a&;ay;
vdkufowJh/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

102

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

tJh'Dpmudk ,HkMunfvdkY jrefrmawGudk wdkufr[JhqdkNyD; csDvmwJh vifZif;


wyfudk bk&ifhaemifwdkY nyfNyD; wdkufMuygw,f/ vif;Zif;wdkY tustqHk;
tawmfrsm; owJh/ aemufqHk; ajy;ayguf ydwfaewJh vifZif;rif; u
bk&ifhaemifqD o0PfvTm ydkYw,f/ opmawmf cHyghr,f? 'gayr,fh uaeY
rdk;csKyfaevdkY reufusrS a&SUawmf ta&mufvmyghr,f qdkw,f/
reufvnf;usa&m vif;Zif;wdkY r&Sdawmh/ wpfnvHk; okwfajcwif
ajy;Muygw,f/
vif;Zif;wyfudk Ekdifatmif wdkufoludk qkcsr,fqdkawmh wyf
toD;oD;u olwdkY wdkufwmyg qdkMuw,f/ 'geJY zrf;rdwJh vifZif;
trwfawGudk olwdkYudk wdkufwJh jrefrmppfuJudk t&Smcdkif;awmh tif;0rif;
owdk;rif;apm jzpfaecJhw,f/ ]]armiftif;0 rif;yGJay}} vdkY bk&ifhaemif
rSwfcsufcs ygw,f/
bk&ifhaemifa'go
,dk;',m;udk wdkuf&mrSm oHvsifpm; b,*grPd&JU wyfom; wpfcsdKU
a&SUrwuf&J jzpfaevdkY ppfuJawGu "m;eJY ckwfr,f &G,fw,f/ 'gudk
b,*grPdu tJh'D ppfuJawGudk "m;eJY vdkufckwfygw,f/ 'gudk
bk&ifhaemif odawmh a'go vGefxGufNyD; 0dkif;wm;aewJh Mum;u olU&JU
i,fuRef b,*grPdudk towfcdkif;w,f/ b,*grPd aoawmh
olUom;u tavmif;em; vmidkoaygh/ 'gudkvnf; trsufrajywJh
bk&ifhaemif towfckdif; jyefw,f/ aemuf om;tz ESpfa,muf&JU uRefu
tjrif rawmfvdkY tavmif;udk ykqdk; vmvTrf;owJh/ 'D uRefvnf;
ocifESpfyg;aemuf vdkufoGm;&&Smw,f/
a'gormef rqifrjcif odyfjyif;xefvGef;wJh bk&ifhaemifvdkY rSwfcsuf
csrdygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

103

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

,dk;',m;udk qufwdkuf aeayr,fh r&ao; ygbl;/ 'geJY ,cif


zrf;xm;wJh ,dk;',m;trwf atmufjApududk NrdKUxJ t0ifcdkif;NyD; NrdKUwHcg;
zGifhay;zdkY wm0efay;w,f/
,dk;',m;bk&ifu atmufjApududk awGUwJhtcg tazudk awGUvdkuf
&ovdk 0rf;omNyD; &mxl; taqmifta,mifawG jyefay;ygw,f/ NrdKUwHcg;
ywfvnfrSmvnf; olYwyfudk vHkNcHKa&; uif;apmifh wpfae&m wm0ef
ay;owJh/
tJh'D *,faygufav; uae bk&ifhaemifwkdY 0ifwdkufwmeJY ,dk;',m;
ysufygw,f/ ppfEdkifawmh wpfNrdKUvHk;udk vkMu,ufMuowJh/ wpfa,mufrQ
vufcsnf; r&Sd vdkY rSefeef;u vSvSav; a&;ygw,f/
,dk;',m;udk &awmhrS ykefuefol ,dk;',m;rif;tBuD;udk oN*K[fw,f/
bk&if? rSL;rwf? qif? jrif;? aoewf? vufeufawG odrf;,lw,f/ NyD;
apmfbGm;aomifusnfudk ,dk;',m;udk pm;apcJhygw,f/
vifZif;udk ppfcsDjcif;
,dk;',m; &NyD;wJhtcg xGufajy;oGm;wJh vifZif;udk qufvuf
csDwufMuw,f/ ppfcsD&if; a&aMumif;awG jzwf&wJhtcg vdkorQ avStpif;
400 avmufudk opfawGckwfNyD; aeYnrjywf aqmufvkyf Mu&owJh/
vifZif;udk wdkufvdkuf? ajy;vdkuf eJY vdkufwrf; ajy;wrf; tawmfMum
upm;ae&w,f/
ustqHk;vnf; rsm;oaygh/ Mumvmawmh bk&ifhaemif wyfawG &dum
jywfvmw,f/ tiftm;u 10 q avmufomayr,fh wcsdKUwyfawG 3 &uf
avmuf xrif;rpm;&wJh tajcpdkufaew,f/ qefaps;vnf; tvGefBuD;
owJh/ 'geJY wdkufwkdif; ajy;aewJh vifZif;aemuf qufrvdkufawmhbJ
aejynfawmfudk wyfacguf jyefvmMuygawmhw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

104

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 15
bk&ifhaemif ausmfxifaemf&xm
vif;Zif;rSm bk&if usqHk;NyD; bk&ifrsdK;quf r[kwfwJh Anm;oOf
eef;wufw,f/ 'gudk bk&ifhaemifu rBudKuf/ tz r&Sd&if om; rif;jyK
&rwJh/ 'geJY vif;Zif;udk a&TayvTmydkY/ Anm;oOfu racsriH jyefajymaygh/
'geJY Anm;'v OD;pD;NyD; vif;Zif;udk ppfcsDw,f/ c&D;ua0;? vlursm;?
&dumu&Sm; eJY Anm;'v ratmifrjrif jyefqkwfvm&w,f/ 'Dowif;
Mum;awmh bk&ifhaemif rif;jrwf tvGef pdwfqdk;awmfrlNyD; aoemywd
Anm;'vudk ,kd;',m;jynf? Zeuft&yfrSm xm;&pf apcJhw,f/ aemuf
wpfvavmufaeawmh Anm;'v rrmrusef; jzpfNyD; uG,fvGefygw,f/
Anm;'v
trwfBuD; Anm;'v[m bk&ifhaemifudk 3 Budrf vkyfBuHcJhzl;w,f/
yxrtBudrf bk&ifhaemif a0geJY [Hom0wDNrdKUukd ywfpOfrSm vrf;rSm
"m;awG jrKyfNyD; vkyfMuHwm/
'kwd,tBudrf a&Tarma"mbk&m; twuf apmif;wef; rkOfOD;rSm rGefwdkY
udk ykef;apNyD; vkyfBuHwm/
wwd,tBudrf &efukef a&Twd*Hkudk azmifawmfeJY<ur,fhc&D;? azmifawmf
twufrSm vkyfBuHzdkY rGef2a,mufudk a&ikwf cdkif;cJhwm/
3 BudrfpvHk; ratmifjrif ygbl;/ 'gayr,fh bk&ifhaemifu vufHk;&nf?
ESvHk;&nf jynfh0vGef;wJh trwfBuD; Anm;'vudk ruGyfrsufcJh/ 'DwpfBudrf
rawmh ppfrufa&;&m jzpfvkdY onf;rcHEdkifwm jzpfowJh/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

105

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

(&mZm"d&mZf ta&;awmfyHkusrf; jyKpkcJhwm 'DtrwfBuD; Anm;'v


jzpfr,f xif&w,f/)
'Dtjzpftysuf&,f? aemifdk;wdkufyGJ&,f? *grPdom;tz eJY uRef tjzpf
tysuf&,fawGudk MunfhNyD; bk&ifhaemif[m ppfeJY ywfoufvm&if Ekdifvkd
pdwfjyif;xefovdk tHI; qdkwmeJY b,folb,f0g udkrS raxmufxm;
rnmwm &uf&ufpufpuf ESdyfuGyfzdkY 0efrav;olqdkwm txift&Sm;
jzpfygw,f/
uaeYacwfrSm yJcl;-&efukef um;eJY &TwfueJ oGm;Muovdk bk&ifhaemif
uvnf; yJcl;-&efukef-'v-ykodrf wdkYudk azmifawmfeJY rMumcP
oGm;avh&Sdygw,f/
ou&mZf 934 rSm a&Twd*HkapwDawmf xD;awmfwifcJhygw,f/
vif;Zif;odkY wpfacguf
bk&ifrsdK;dk;udk xD;eef;jyefwifr,f qdkwJh &nf&G,fcsufeJY bk&ifhaemif
vif;Zif;udk ppfcsDw,f/
bk&ifhaemif udk,f&HawmfawGxJrSm yoDukvm; 4 a,mufygowJh/
b&if*sD ukvm; 400 vnf; olUwyfxJrSm ygcJhwJhtwGuf aMu;pm; ppfom;
awG oHk;wJh oabmyg/
vif;Zif; Anm;oOf[m ,SOfrwdkuf0HhwJh twGuf qifjrif; vlolawGudk
awmxJrSm 0SufNyD; ajy;ygw,f/
bk&ifhaemif vif;Zif;udk &ayrJh tcGHcsnf;oufouf jzpfaew,f/
rif;rsdK; Oy&mZfudk eef;jyefwifovdk vloltiftm;vnf; jyefvnfpkpnf;
ay;cJhw,f/
bk&ifhaemifu olwifwJh bk&ifudk rSmwJh pum;av;u rSwfom;
avmufzG,f jzpfwJhtwGuf rl&if;twdkif; azmfjyvdkygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

106

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

]]om;awmf t&if;uJhodkY rSwfawmfrl vif;Zif;wdkif igcsDawmfrl


eef;wifonf/ ighom; Oy&mZfonf ighudkcspfvQif jynfoludk cspf&vdrfhrnf/
ightusdK;awmfudk vdkvQif jynfol vlwumwdkY\ tusdK;pD;yGm;udk
vdk&vdrfhrnf/}} .. wJh/
tawmf acwfrDwJh pum; jzpfygw,f/
rdk;aumif;wdkY rdk;nif;wdkY uvnf; rMumcP ykefuefMuw,f/ ykefuef
&wJh t"du taMumif;&if;u &Jrufppfonftiftm; awmif;&if ray;EdkifvdkY
jzpfw,f/ vufaqmif y@may;&wm 0efrav;ayr,fh ArmawGvdk ppf
cPcP rwdkufcsifawmhum ppfonf? qifjrif; pwmawG ray;csifwm
jzpfyHk&ygw,f/
'Dvdk ysufuGufawmh bk&ifhaemifu trsufawmf&S? jyefwdkuf?
apmfbGm;wdkY xGufajy;Mu^tnHhcH 'grSr[kwf aoaMu? HI;awmh opmcH?
bk&ifhaemif aejynfawmfjyef? ykefuefeJY oHo&mudk vnfaeawmhwmygyJ/
oD[dku pG,fawmfeJY &mZoH
oD[dkuRef;u "rygvrif;u pG,fawmfjrwfudk vufaqmif qufo
vmNyD; wygwnf; tultnDawmif;wJh &mZoHyg ygvmw,f/

oD[dk pG,fawmfausmif;

(www.onhiatusphotos.com)

jrefrmusL;ypfzdk&rf

107

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

oD[dkrSm bk&if 4 yg;[m 4 ydkif; ydkif;tkyfcsKyfowJh/ "rygvrif;


uvGJvdkY usefrif;awG[m rdpm'dXdawG jzpfMuygw,f/ 'gaMumifh
vma&mufESdrfESif;ay;zdkY bk&ifhaemifudk ppfulawmif;wm jzpfygw,f/
bk&ifhaemif uvnf; rulnD&if roifhawmfbl; ,lqum wyftvHk;
t&if; rydkYayrifh vufa&G;pif tMurf;wrf;qHk; ppfonf 2500 apvTwf
vdkufygw,f/
'D &J&JawmufawGu uRJEGm;qdwf pwmawGudk owfNyD; tpdrf;pm;?
Aomufpm;rl;,pfNyD; "m;a&;vSHa&;jy? xdcdkufemusifrI r&Sdqdkawmh oD[dk
uRef;om;awG bDvl;awGxifNyD; tawmf xdwfvefY ukefMuowJh/
aemufqHk;awmh "rygvrif;&JU tMuHtpnfeJY oD[dkrif; 4 yg;
nDnGwfrI&NyD; bk&ifhaemifrif;BuD;xH vufaqmify@mawG qufo
Muw,fvdkY rSefeef;u qdkygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

108

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 16
bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm
tJh'Dacwfu &[ef; O,smOf pdkufysdK;wm w&m;awmfeJY rnDqdkum
wm;jrpf cJh&ygw,f/ rvdkufemwJh bkef;BuD;awG vl0wfvJ&w,f/
vif;Zif;rSm rif; wifcJhwJh Oy&mZfrif;[m rSL;rwfawGeJY rwnfhwJh
twGuf vif;Zif;udk ppfcsDzdkY xyftaMumif;zef vmw,f/ bk&ifhaemif
rif;w&m;MuD;u igtoufBuD;NyD/ rif;wdkYyJ csDawmhvdkY qdkowJh/ 'geJY
tdrfa&SUrif; r[mOy&mZm vif;Zif;udk ppfcsDNyD; ykefuefwJh trwfawGudk
ESdrfeif; cJhygw,f/ 'ghtjyif &cdkifbufu xdyg;vmwJhtwGuf oHwGJudk
odrf;,l cJhjyef&JU/
bk&ifhaemifvnf; bmomw&m; tvGefudkif;Idif;ol yDyD bmoma&;
tvSLt'gef;awGyJ awmufavQmuf vkyfaewm awGU&w,f/ r[mrked?
usdK;xD;dk; (usdKufxdk)? a&Twd*Hk ponf/
bk&ifhaemif[m yd#uwfoHk;yHkudk tajrmuftrsm; jyKpkNyD; twdkif;wdkif;
tjynfjynfudk vSL'gef; ygw,f/
anmif&rf;rSm bk&ifhaemif om;awmf anmif;&rf;rif;MuD; &SifOD;ykof
uG,fvGefw,f/ &SifOD;ykof nDawmf? bk&ifhaemif om;i,f rif;opm[m
rif;&Je'rdwf trnfeJY anmif&rf;rif;BuD; jzpfvmw,f/ aemifudk
'kwd,tif;0 (bk&ifhaemifrif;quf) udk xlaxmifvdkY xif&Sm;vmr,fh
rif;BuD; jzpfygw,f/
Zif;r,f rSmvnf;
eef;wufw,f/

bk&ifhaemif

om;awmf

aemf&xmrif;apm

tJh'Daemuf &cdkifudk odrf;zdkY&m ppfcsDaewHk; aejynfawmfrSm bk&ifhaemif


qHk;w,f Mum;awmh wyfawG jyefkyfvmcJh &w,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

109

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

qifjzL&Sif? b0&Sifrif;w&m;MuD;?
bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm ewf&GmpHjcif;
jrefrmbk&ifawGxJrSm wefcdk;txGm;qHk;vdkY qdkEdkifr,fh bk&ifhaemif
(&Sif&JxGwf) udk c&pfou&mZf 1516 ck Zefe0g&Dv 15 &uf? t*FgaeYrSm
arG;w,f/ rif;rsdK;r[kwf/ wyifa&TxD; &JU ESreJY c&pf 1534 rSm tdrfaxmif
usNyD; ausmfxifaemf&xm jzpfvmw,f/ touf 23 ESpf? aemifdk;wdkufyGJ
tNyD; c&pf 1538 rSm bk&ifhaemifbGJUudk cH,lw,f/ at'D 1549? oufawmf
33 ESpfrSm awmifil udk jyefvnf odrf;ydkufNyD; rif;vkyfcJh/ at'D 1551?
oufawmf 35 ESpfrSm [Hom0wDudk atmifEdkifNyD; [Hom0wD b0&Sif
rif;w&m;MuD; jzpfvmw,f/
rif;pnf;pdrf awmifil 2 ESpf + [Hom0wD 30? pkpkaygif; 32 ESpf?
oufawmf 65 ta&muf at'D 1581 atmufwdkbm 10 &ufaeYrSm
csufwjzKwfemNyD; ewf&GmpHw,fvdkY qdkw,f/ kwfw&uf rrmrusef; jzpfNyD;
tedpa&mufw,f ,lqygw,f/
bk&ifhaemifvufxuf jrefrmjynf
bk&ifhaemifvufxuf jrefrmjynf[m tifyg,m tus,fqHk; jzpfcJh
w,f/ wm&Snf rcHcJhwmawmh ajymp&m&Sd oaygh/ ppfyGJawGwdkuf? e,fajr
opfawG&? vlrsdK;awG a&maESm? vlolaygrsm;? odrf;,lcJh orQ te,fe,f
t&yf&yfu a&TaiG&wemawGu qefa&pyg;xuf ayg<u,f0wJh tajc
taeyg/
bk&ifhaemif vufxuf [Hom0wD vufatmufcH wdkif;jynf toD;oD;
udk
rSefeef;twdkif;
rSwfwrf;wifvdkw,f/
tcsdKUwdkif;jynfrsm;
b,fwdkif;jynf udkac:rSef;rod/ odolrsm; jznfhpGuf aqG;aEG; ay;Muap
vdkygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

110

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

auwkrwD? oa&acw&m? om,m0wD? vif;Zif;? awmifwGif;?


&rnf;oif;? ayguH&mr? jrifpdkif;? ru&m? yif;,? &wemyl&? uav;?
uonf;? pEm? rdk;aumif;? rdk;nif;? Aef;armf? rdk;rdwf? rdk;0ef;? rdkif;armf?
pnfcGif? [dkom? vmom? rdk;em;? rdk;vsif;? udkif;rm? odED? tkef;aygif? oDayg?
rdkif;udkif? rdkif;ywf? a&muf? aemifrGef? anmifa&T? rdk;eJ? usdKif;wHk? usdKif;Hk;?
usdKif;aoOf? Zif;r,f? vif;Zif;? rdkif;pH? tausmf? v0dkuf? rsufESmrnf;?
aomuwJ? ydavmuf? 'Gm&0wD? weoFm&D? xm;0,f? rkwr? ykodrf ...
wdkY jzpfygw,f/
bk&ifhaemifrdom;pk
rdzk&m; 3 yg;u arG;wm om; 3? orD; 3/ aygif; 6/
udk,fvkyfawmfawGu arG;wm om; 35? orD; 56/ aygif; 91/
pkpkaygif; om; 38? orD; 59/ pkpkaygif; om;orD; 97 a,muf/
udk,fvkyfawmf ta&twGuf ryg/ tjcm;rif;rsm;u qufovmwJh
orD;awmfawG tm;vHk; udk,fvkyfawmf cefYcJhyHk &w,f/
raeEkdif rxdkifEkdif (udk,fvJ &wm r[kwfbJ) bk&ifhaemif&JU pnf;pdrfudk
rk'dwmyGm;zdkY tcsdeftawmf tukefcHNyD; wpfa,mufcsif; vdkufa&rdygw,f/
(eHrnfawG rSwfwrf;wif xm;ygw,f/ tcsdef&wJhtcg jyefdkufwif
ay;yghr,f/)
pkpkaygif; udk,fvkyfawmf 43 yg;yg/ xD;aqmifrif; wdkY&JU orD;awmf
awG? xD;jzL&dyfatmufrSm a&TvdkOxm;wJh EkEkxGwfxGwf uav;rsm;/
ya'o&mZfacwf&JU toHk;awmfcH rif;b@m &kyfao;&kyf b0awGudk
u&kPmouf qifjcifrdaMumif;yg/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

111

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

ig;ql'g,umbk&if
bk&ifhaemifvGefawmh om;awmf tdrfa&SUrif; r[mOy&mZm eef;wuf
w,f/ olUbGJUuvnf; b0&Sif rif;w&m;BuD;ygyJ/ bk&m;ig;ql taeuZm
wifcJhvdkY ig;ql 'g,umvdkYvnf; qdkw,f/ tcsdKU pmtkyfrsm;rSm eEmbk&if
vdkY udk;um;wm awGUzl;&JU/ rSefeef;wGifawmh trnfryg/
ig;ql'g,umu olUom;awmf rif;BuD;pGmudk r[mOy&mZm trnfeJYyJ
tdrfa&SUt&m ay;w,f/ bk&ifhaemif nD^om;ruf tif;0rif; owdk;rif;apm
orD;eJY vufquf ay;cJhw,f/
tdrfa&SUrif;eJY
olUrdzk&m;
tcsif;rsm;&mrSm
vufvGefoGm;NyD;
ovGefapmif; eJY apmifhrdvdkY rdzk&m; ezl;uGJ aoG;xGufowJh/ 'gudk t0wfeJY
okwfNyD; zcif tif;0rif;xH qufygw,f/
'geJYyJ tif;0eJY [Hom0wD ppfjzpfMuw,f/
ig;ql'g,umu [Hom0wDuae awmifiltxd acsmif;azmufcdkif;NyD;
tJh'Duae tif;0udk csDygw,f/ aemufqHk; tif;0bk&if xGufajy;&NyD;
wkwfbk&if OD;wnfbGm;qD ppfuloGm;awmif;pOf vrf;rSmyJ uG,fvGef
cJhowJh/
'DtcsdefrSm ,dk;',m;u wpfpcef;x ykefuefjyef ygw,f/ rif;BuD;
udk,fwdkif 7 vMum ppfxdk;ayr,fh ratmifjrifcJh/ rif;BuD; ,dk;',m;
a&mufaecsdefrSm tdrfa&Surif; Oy&mZmi,f[m Zif;r,frif; ESr &mZ
"mwkuvsm udk rdzk&m;tjzpf odrf;oGif;cJhygw,f/ olUta': awmfayraygh/
olu bk&ifhaemif&JU ajr;/ &mZ"mwkuvsmu bk&ifhaemif orD;awmf/
&mZ"mwkuvsmudk 1559 Edk0ifbmv 12 &ufaeYrSm zGm;jrifw,f/
1587 rSm tdrfaxmifusawmh 28 ESpf? tysdKMuD;aygh/
aemufwpfBudrf rawmh om;awmf Oy&mZmi,f OD;pD;NyD; ,dk;',m;udk
csDwuf wdkufcdkufw,f/ Oy&mZmi,f qifxufrSm pdefajymif;rSefNyD;
aoowJh/ 'gaMumifh tif;0udk pm;apcJhwJh om;i,f rif;&JausmfpGmudk
jrefrmusL;ypfzdk&rf

112

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

jyefac: cJh&w,f/ rif;&JausmfpGm[m tif;0rSm NrdKUapmifhwyf avmufom


csefxm;NyD; [Hom0wDjyefum tdrfa&SUrif; tdkuft&m qufcHygw,f/
rif;&JausmfpGm[m rGefwdkYudk r,HkMunfwJh twGuf tjyif;txef
ESdyfuGyf cJhygw,f/ rGefwdkY [Hom0wD uae tvHk;t&if; xGufajy;MuowJh/
tJh'Daemuf rkwrpm; Anm;'vu ,dk;',m;eJY aygif;NyD; [Hom0wDudk
ykefuefygw,f/
[Hom0wD tiftm;enf;vmawmh awmifilwdkY Zif;r,fwdkYuae
qifjrif; eJY om;awmfawG awmif;w,f/ xdkpOfu awmifilbk&if oD[ol
&JU om;awmf tdrfa&SUrif; uawmh jrefrmwdkY&JU &wkbk&if ewf&SifaemifyJ
jzpfygw,f/
awmifilrSm <uufawG aomif;usef;vdkY qefa&pyg; &Sm;yg;aewJh
tcsdef? [Hom0wDudk quf&wJh tcGefu 0efxkyf0efydk; jzpfvmw,f/
om;awG awmif;vmwJh tcgrawmh aemufqHk; awmifilwifru?
Zif;r,fuyg [Hom0wDudk ykefuefjcm;em; cJhMuw,f/
'ghtjyif rif;MuD;&JU om;ti,f jynfpm; owdk;"r&mZm[m ,dk;',m;
udk ppfcsDzdkYvm&if; vrf;rSm awmifiludk 0ifwdkufw,f/ awmifiludk r&awmh
jynfudkjyefNyD; [Hom0wDudk jcm;em;um wpfpif axmifygawmhw,f/
[Hom0wDrSm tdrfa&SUrif; jzpfvmwJh rif;&JausmfpGm uvnf; tvGef
qdk;owJh/ jynfolawG rSL;rwfawG 0rf;enf;&w,f qdkw,f/ aemufqHk;
awmifilbk&ifu [Hom0wDudk ESdrfESif;zdkY&m &cdkifwdkYxH tultnD
awmif;cHygw,f/
&cdkifeJY awmifil aygif;NyD; wdkuf&mrSm [Hom0wDtdrfa&SU rif;&JausmfpGm
tnHhcHw,f/ awmifiludk ydkYvdkufawmh ewf&Sifaemif vkyfBuHwm cH&ygowJh/
aemufawmh [Hom0wDrSm &cdkifwdkY wyfpGJNyD; [Hom0wD rif;MuD;vnf;
awmifiludk opmcH cJh&um 1599 rSm bk&ifhaemif&JU [Hom0wD ysufokOf;
cJh& ygawmhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

113

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

awmifilbk&if aejynfawmf jyefawmh ,dk;',m;wdkY csDvmNyD; xD;eef;


jyefwifzdkY qdkum [Hom0wDrif;udk awmif;ygw,f/ awmifiluray;/
,dk;',m;u wdkufayr,fh rEdkifvdkY jyefqkwf oGm;cJh&w,f/ [Hom0wDrSm
wyfpGJxm;wJh &cdkifwyfawGvnf; ,dk;',m;wdkY vmwm Mum;wmeJY
eef;awmfudk rD;IdUzsufqD;NyD; bk&m;qif;wk yd#uwfeJY oHxnfawG o,fum
&cdkif jyefMuw,f/
[Hom0wDrif;udk awmifila&mufrif; vdkYvnf; &mZ0ifrSm ac:w,f/
olvnf; olUom; rif;&JausmfpGm vrf;udk vdkufoGm;&wm ygyJ/
ewf&Sifaemif u wdwfwqdwf vkyfBuHcJhw,fvdkY rSefeef;u qdkygw,f/
'D [Hom0wDbk&if[m jynfolawG rSL;rwfawGudk 0rf;enf;apw,f?
ppfrufudk aumif;aumif; rBuD;MuyfEkdif? jynfaxmifawG udkvnf;
roifhrjrwf jzpfapw,f&,fvdkY &mZ0ifrSm rSwfwrf; twifcH cJh&ygw,f/
auwkrwDeJY "n0wD Mum;cH iZifum
awmifileJY &cdkif yl;aygif; rdMuw,f/ vrf;c&D;a0; ordkY oHydkY&wm
tqifrajy/ 'gaMumifh &cdkifbk&ifu olUuRef b&if*sDukvm; iZifumudk
oabFm 3 pif;? vl 2000 eJY oHvsifrSm wyfpGJ apcJhw,f/ iZifum
uvnf; oHvsifrSm aeNyD; &cdkifeJY wpfvrf;? awmifileJY wpfvrf;? rkwr
rGefwdkYeJY wpfvrf; a&Tvrf;aiGvrf; azmufEdkifcJhygw,f/ iZifum orD; eJY
rGefAnm;'v om;awmfwdkY vufqufNyD; trsdK;pyfcJh ygao;w,f/
ewf&Sifaemifudk uG,fvGefol Oy&mZmi,f&JU rdzk&m; &mZ"mwkuvsm
eJY vufquf ay;w,f/
1603 ckESpfrSm iZifum[m rkwreJY aygif;NyD; &cdkifeJY awmifiludk
jcm;em; ygw,f/ 'geJY &cdkifeJY awmifilaygif;NyD; oHvsifudk wdkufw,f/ r&/
&ckdif bk&ifhom;awmf tzrf;cH&w,f/ iZifumu om;awmfudk jyefvdkcsif&if
olUudk uReftjzpf rrSwfbJ bk&iftjzpf todtrSwfjyKzdkY? aemifudk oHvsif
jrefrmusL;ypfzdk&rf

114

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

udk rwdkufzdkY? urf;vSrf;vmw,f/ &cdkifeJY awmifilvnf; iZifumpum;udk


vdkufavsm cJh&oaygh/
'DrSmyJ &ckdifeJY awmifiltMum;u a&Tvrf;aiGvrf; jywfawmufoGm;
cJh&w,f/ &cdkifeJY awmifil aygif;rdjcif;[m tiftm;MuD; wpf&yfvdkY
jrifygw,f/ &cdkifu odyfrodomayr,fh awmifiluawmh oHvsiftjyif?
'*Hk? ykodrf wdkYudkyg vufvTwf vdkuf&ordkY tawmfhudk tiftm; ,kwfavsmh
oGm;cJh&w,f qdk&r,f/
1609 ckESpfrSm awmifilbk&if ewf&GmpHawmh tdrfa&SUrif; ewf&Sifaemif
eef;wufw,f/
touf 31 ESpfrSm bk&ifjzpfNyD; &mZ"mwkuvsmxuf touf 19 ESpf
i,fygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

115

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 17
anmif&rf;rif;quf
[Hom0wDudk &ckdifeJY awmifil yl;aygif; wdkufMupOfrSm bk&ifhaemif
om;awmf anmif&rf;rif;MuD; uvnf; olYNrdKUudk tcdkiftcHh jyKvkyfw,f/ NyD;
&rnf;oif;udk pwif odrf;,lcJhygw,f/
tJh'Daemuf tif;0? yk*H wdkYudk qufvuf odrf;,l&m uae txuf
jrefrmjynf wpfckvHk; pkHk;rdvmw,f/
jynfrif; rif;BuD;aESmif;u awmifileJY aygif;NyD; tif;0udk wdkufzdkY
BuHpnfw,f/ azmifay: twuf rGefwdkY vkyfBuHvdkY a&xJ ckefcs? tedp
a&mufcJhw,f/
ou&mZf 1597 rSm 4 ESpf wdkifwdkif vloluif;rJh cJhwJh tif;0
aejynfawmf rSm anmif&rf;rif;w&m; eef;wuf cJhygw,f/ 'kwd,tif;0
acwfvdkY ac:Mu&JU/
(&mZ0if zwf&wmvnf; ppfwdkufvdkuf? xD;wif ukodkvf,lvdkuf eJY
oHo&mvnf aewmygyJ/ wu,f wdkufolrsm;awmh b,fodkY&Sdr,frod?
zwfolrawmh rsufpdeJY tmHkrSm tawmfyJ ppfyef;vSygNyD/)
rdk;aumif; rdk;nif;udk odrf;/ &rnf;oif;udk awmifilu odrf;vdkY
jyefwdkuf? anmifa&Tudkwdkuf? Aef;armfudkcsD/ apmfbGm;wkwfqD xGufajy;/
anmif&rf;wyf vdkufawmif;/ apmfbGm;udk tao&/ aumif;rIawmf r[m
jrwfrked ajrzdkY/ rdk;eJudkcsD/ &Srf;jynf tvHk;udk&/ jynfudkwdkufzdkY jyifwkef;
rdk;aumif;u jcm;em;vdkY jyefwdkuf/ aumif;rIawmf r[mjrwfrked Xmyem
awmfrl/ odEDudkcsD/ 'DvkdeJY oDaygta&mufrSm wpfvrf;vHk; rrmrusef;
jzpfvmwJh anmif&rf;rif;w&m;BuD; ewf&GmpHygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

116

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

bk&ifhtavmif;udk bk&ifaorSef; b,folrS r&dyfrdatmif jy'g;oGwfvdkY


jyefv,f o,faqmifum tif;0a&mufrS oN*K[f cJhygw,f/
taemufbufvGefrif;
([Hom0wD taemufbufrSm vkyfBuHcH&NyD; uG,fvGefvdkY taemuf
bufvGefrif;vdkY ac:ygw,f/)
tdrfa&SUrif; jzpfwJh taemufbufvGefrif; 1606 ckESpfrSm eef;wuf
cJhw,f/ 1608 ckESpfrSm jynfudkodrf;cJh/ eef;NrdKUukd NzdKcsNyD; bk&m;?ykxdk;?
apwDaqmufzdkY vSLygw,f/
&cdkif? awmifil? Zif;r,f ponfwdkYu trsdK;rjym; jzpfcsif ygw,fvdkY
ajymvmayr,fh omuD0ifjzpfvdkY "avhtwdkif; ESrawmfudkom rdzk&m;ajrmuf
cJhowJh/ trsdK;rjym;qdkwm aqGrsdK; awmfpyfMuzdkY urf;vSrf; wmvdkY
,lqygw,f/
tJh'Daemuf awmifiludk csDw,f/ wdkufMucdkufMueJY aemufqHk; awmifil
ta&;edrfh/ rif; 2 yg; ndEIdif;NyD; awmifilu opmcH/ awmifiludk
ewf&Sifaemiftm; jyefpm;apcJhw,f/
awmifileJY tif;0aygif;NyD; tiftm;BuD;vmwJh oHvsif iZifumudk
wdkufzdkY jyifygw,f/
tJh'D tcsdefrSmyJ iZifumeJY Anm;'v aygif;NyD; awmifiludk
csDvmw,f/ ewf&Sifaemif &JU nD usqHk;w,f/ ewf&Sifaemif udkvnf;
iZifumwdkY oHvsifudk zrf;ac: oGm;owJh/
taemufbufvGefrif;vnf;
awmifilysufaMumif;
odwJhtcg
oHvsifudk ppfcsDNyD; tjyif;txef wdkufygw,f/ vufeufrsdK;pHk? enf;rsdK;pH
kwdkufayr,fh oHvsifudk rodrf;Edkif jzpfcJhw,f/ aemufqHk;rSm OrifvIdifacgif;
wl;NyD; NrdKU&dk;udk NzdKzsufrS oHvsifudk &ygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

117

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

iZifumudk ppfar;wJhtcg ewf&Sifaemif ac:vdkY awmifiludk csD&


aMumif; qdkw,f/
ewf&Sifaemifu jiif;owJh/ pm b,folydkYovJ qdkawmh iZifumu
Muufqdk;yifpm; vdkYqdk/ Muufqdk;yifpm;udk ppfwJhtcg pmydkY&wm rSefw,f?
'gayr,fh pmxJ bmygw,f olrod wJh/
tJh'Daemuf taemufbufvGefrif;u ewf&Sifaemifudk NrdKUv,faumif
rSm uGyfrsufygw,f/ iZifumudkvnf; bk&m;ykxdk;awG zsufqD;wJhtwGuf
olUtdrfa&SU vljrifuGif;rSm wHusifwif uGyfrsufcJhygw,f/ ptdkuae
wkwfoGif; owfw,fvdkY em;vnfrdygw,f/
&wkbk&if ewf&Sifaemif[m touf 35 ESpfrSm uG,fvGefcJhw,f/
udk,fvkyfawmf 5 a,muf a&wGuf &&Sdygw,f/ &mZ"mwkuvsm eJY uav;
r&/ r&qdk "mwkuvsmu touf tawmfBuD; aeNyD/
olU &wk awG[m &mZ"mwkuvsmudk nTef;wm r[kwfbl;vdkY
q&marmifomEdk;wdkY jiif;wmvnf; rSwfom;zl;w,f/ jzpfEdkifaumif;yg&JU/
ewf&Sifaemif[m ysdKrspfwJh rif;i,fqdkawmh "mwkuvsmudkom wpGJrufruf
qdk&if udk,fvkyf awmfawGeJY tcsdef odyfay;cJhrSm r[kwfvdkY ,lqygw,f/
'gayod udk,fvkyfawmfu 5 a,muf &SdcJhovdk olwdkYawGeJY om;orD;
9 a,muf awmif xGef;um; cJhygw,f/ pmuAsm xJrSmyJ vGrf;aevdkYaum
bmjzpfovJ qdkNyD; jiif;r,fqdkvnf; jiif;Edkifaumif;r,f xif&JU/
ewf&Sifaemifudk rSefeef;u wdkwdkwkwfwkwf uav; rSwfwrf;wif
xm;w,f/ rl&if;twkdif; azmfjyvdkufygw,f/
]]xdkrif;um; &wkqdkjcif; odrfarGU\/ *rD&PfESifh jynfhpHk\/ tusifh
ESvHk; aomfum; aumufuspf qef;jym;\}} ygwJh/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

118

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

ewfSifaemif*lbk&m;

Photo by flappingwings (flickr.com)

bmyJajymajym &Sm;yg;wJhyg&rD&Sif &wkbk&if wpfa,muf apmapmpD;pD;


tedp a&mufwmawmh 0rf;enf; ESajrmrdwm trSefyg/
oHvsif usoGm;wJhtcg rkwrbk&if Anm;'vvnf; taemufbuf
vGefrif;xH opmawmfcH cJhygawmhw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

119

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 18
anmif&rf;rif;quf
b0&Sifrif;w&m;BuD; (taemufbufvGef) [m [Hom0wDwJawmfrSmyJ
pHaeawmf rlw,f/ tJh'Duae rkwr? a&;? xm;0,fudk qufcsDygw,f/
weoFm&Dudk odrf;zdkY&mrSm a&aMumif;vrf; romwmeJY rodrf;EdkifcJhbl;/
rkwr a&mufaecsdefrSm Zif;r,frSm eef;a&; t&IyftaxG; jzpfyGm;w,f/
Zif;r,f
bk&if
taemf&xmrif;apm
(bk&ifhaemifom;)
uG,fvGefawmh ,dk;',m; eJY aqGrsdK;pyfNyD; ,dk;',m; a&mufaewJh
olUom;awmf wkavmif udk bk&ifvkyfzdkY ac:w,f/ a&mufrvmcifrSm
aemufom;awmf wpfyg; rif;&J'dAudk eef;wifw,f/ wkavmifvmawmh
wdkuf&/ wkavmif uG,fvGef/ aemuf rif;&J'dAudk eef;cs/ olUnD
owdk;ausmfudk eef;wifcJh owJh/
weoFm&DrSm wyfpGJxm;wJh jrefrmwyfawGudk ,dk;',m;wdkY vmwdkuf
&mrSm ta&;edrfhNyD; xGufajy;&w,f/ 'geJY rif;MuD;vnf; Zif;r,fudk ppfcsDcJh
ygw,f/ Zif;r,f bufuae vif;Zif;u ppful 0ifwdkufowJh/

Zif;r,fNrdKUa[mif;

(www.lasplash.com.jpg)

jrefrmusL;ypfzdk&rf

Zif;r,f bk&if owdk;ausmf


uG,fvGefNyD;
Zif;r,fwdkY
uRefcH vmw,f/ vif;Zif;
&Jruf awGvnf; &vdkuf
w,f/ Zif;r,fbk&if &JU
udk,fvkyfawmf awG? ayguf
zGm;vmwJh om;orD; awG
vnf; tm;vHk; odrf;aygh/
awmifilrif; &JoD[ol udk
Zif;r,f udk pm;apcJhygw,f/
120

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

'DtcsdefrSmyJ &cdkifbk&ifu uGrf;eJY tkef;oD; qufozdkY awmif;qdkvmwJh


twGuf rif;BuD; trsufxGufNyD; &cdkifudk ppfcsDygw,f/ oHwGJudk odrf;,l
cJhjyefw,f/
taemufbufvGefrif;[m usdKufuvdkY bk&m;udk xD;wifcJhygw,f/
wcsdefwnf; vdkvdkrSm ykefuefNyD; xGufajy;wJh rdk;eJapmfbGm;udk zrf;zdkY
nDawmf rif;&JausmfpGmeJY rif;&JausmfxifwdkYudk apvTwfw,f/
rdk;eJudk &NyD;aemuf usdKif;Hk;udk qufcsDapw,f/ aemufuae nDDawmf
owdk;"r&mZmudk ppfulvTwfcJh/
[Hom0wDrSm aA'ifudef;cef; raumif;qdkum ,m,Deef;awmf udk
a&TUcJh&w,f/ tif;0u rdzk&m;? udk,fvkyfawmfawGudk [Hom0wDudk
ac:aqmifw,f/ 1628 ckESpf rSmawmh om;awmf rif;&J'dA vkyfBuHvdkY
taemufbufvGefrif; uG,fvGef cJhygw,f/ vkyfBuH&wJh taMumif;&if;u
rdef;r udpyg/ bk&ifhudk qufovmwJh usdKif;wHkapmfbGm; orD; ESif;cef;ayg
uG,f0ef&Sdawmh olUudk,f0ef[m bk&ifeJY &wmr[kwf? om;awmf rif;&J'dAeJY
&wmvdkY 0efcHw,f/ bk&ifu om;udkac:NyD; oHtdk;uif;eJY aMumfypfr,fvdkY
jcdrf;ajcmufowJh? 'geJYyJ tazvkyfoludk vkyfBuHcJh ygawmhw,f/
taemufbufvGefrSm rdzk&m;u arG;wJh om;orD;r&Sd/ udk,fvkyfawmf
awGu arG;wmyJ &Sdygw,f/ bk&ifh nDawmf 2 yg; jzpfwJh rif;&JausmfpGm eJY
owdk;"r&mZmwdkY uvnf; usdKif;Hk;buf ppfcsDum c&D;vGefaeawmh
om;awmf rif;&J'dAudkyJ eef;wif cJh&w,f/
rif;&J'dAu owdk;"r&mZmeJY rif;&JausmfpGmwdkY tcsif;csif; jyefwkduf
atmif BuHpnfcJh ygao;w,f/ 'gayr,fh ratmifjrif/ wyfESpfck aygif;rdNyD;
tpfudkjzpfol owdk;"r&mZm[m omvGefrif; jzpfvmw,f/ 'gayr,fh
bdodwf rcHao;/ tif;0udk odrf;,lygw,f/ zcif anmif&rf;rif; &JU
eef;awmfudk zsufNyD; topfaqmufw,f/ qufvufNyD; [Hom0wDudk odrf;?
Zif;r,fudkvnf; 1632 ck rSm odrf;,lEdkifcJhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

121

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

bk&if jzpfNyD; ppfyGJawG 4 ESpfavmuf wdkufNyD;wJh tcgusrS [Hom0wD


rSm r*Fvm eef;awmfaqmufNyD; bdodwfcH cJhygw,f/ &cdkifeJY cspfMunfa&;
wnfaqmuf EdkifcJhNyD; oH tquftoG,f jyKw,f/ ,dk;',m;eJYvnf; oH
qufoG,fcJh ygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

122

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 19
omvGefrif;
taemufbufvGefrif; uG,fvGefawmh nDawmf omvGefrif; eef;wuf
cJhw,f/
&cdkifu oHwref awGa&muf/ yxr [Hom0wDrSm 4 ESpf avmuf trI
awmfpD&if NyD;rS tif;0udk jyef? eef;awmf topf wnfcJhowJh/
eef;opfaqmufyGJ eJY eef;wufyGJudk tawmf tus,fw0ifh a&;om;
xm;ygw,f/
(twGJ 19 wpf0ufavmufu 'Dtcrf;tem;eJYyJ NyD;oGm;cJhw,f/
aemufxHk;pH twdkif; bk&m;wnfwmawG? aqGawmfrsdK;awmf awG
ay;pm;wmawG? e,fy,fawG bGJUawG csD;jrifhwmawG wcrf;wem;ygyJ/
jrefrmbk&ifawG[m bGJUtrnf csD;jrifh&wm tifrwef 0goemxHkyHk &w,f/
tm;tm;&Sd eHrnfawG ay;aeawmhwmygyJ/)
omvGefrif; vufxufrSm tkwf<uyf trdk;eJY taqmuftODawG pNyD;
ay:vmcJhNyD jzpfygw,f/ olUvufxufrSm ivsifvnf; tBuD;tus,f
vIyfcJhyHk&w,f/ ykcef;tjrifh wvkyf tv,fuRef;rSm ajruGJNyD; a&xGuf
vmowJh/
'DtcsdefrSmyJ tdrfa&SUrif; rif;&JausmfpGm qifudk uRJcwfvdkY rif;om;
crsm tdrfawmfa&mufatmif vefYajy; ajy;cJh&w,f/ aemufydkif; 0ufouf
aygufvdkY uG,fvGef&Sm owJh/
tdrfa&SUrif; aowJhtcg 'gudk tcGifhaumif; ,lNyD; omvGefrif;&JU
om;awmf tjrifhrif; &SifwvkyfeJY aemufvdkufawG eef;awmfudk odrf;zdkY
BudK;pm;w,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

123

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

omvGefrif;vnf; eef;awmf taemufwHcg; uae xGufajy;NyD;


tjyifrSm vlol pk&ygw,f/ tJh'Daemuf eef;awmfudk jyefwdkufwJh tcg
tjrifhrif; aoewfrSefNyD; aoyGJ0ifw,f/
1648 Mo*kwfv 17 &ufaeY rSm omvGefrif; ewf&GmpH ygw,f/
om;awmf orD;awmf pkpkaygif; tyg; 20 usef&pfcJhw,f/
omvGefrif; vGefawmh om;awmf rif;&J&Erdwf eef;wufw,f/ olUnD
rif;&JoD[oludk tdrfa&SUt&m ay;ygw,f/ crnf;awmf wnfxm;cJhwJh
aumif;rIawmf &mZrPDplVmbk&m;udkvnf; xD;awmfwifcJhowJh/
rif;&J&Erdwf vufxufrSm wkwfwdkYu jrefrmjynf ta&SUbufu
NrdKUawGudk tcGefawmf awmif;cH vmcJhw,f/ 'geJYyJ wkwfwdkYqD csDwuf
wdkufcdkufygw,f/ olEdkifvdkuf? udk,fEdkifvdkufeJY ppfyGJu jywfjywfom;om;
rjzpfbJ ESpfOD;ESpfbuf txdemcJhMuw,f/
aemufqHk;awmh vufatmuf i,fom;awG&JU aoG;xdk;rIaMumifh ppfjzpf
aeqJrSmyJ nDawmfjynfrif;u tif;0eef;awmfudk wdkufcdkuf odrf;ydkuf
ygw,f/ yxrawmh tpfudkbk&ifudk zrf;Hk zrf;xm;cJhwm/ aemufawmh
aeESpfpif; xGufvdkY roifhawmfaMumif; i,fom;awG avQmufwJhtcg tpfudk
rif;&J&ErdwfeJY olU om;awmf oHk;yg; (5 ESpfom;uav; tygt0if) udk
a&cs cJhw,f/ rif; 4 yg; udk a&ESpfowf cJhw,fvdkY qdkvdk&if;jzpfygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

124

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 20
anmif&rf;rif;quf
jynfrif;? e&m0&? rif;&Jausmfxif eJY paerif;
jynfrif; rif;&Jausmfacgifu tpfudkeJY olUrsdK;qufudk a&ESpfowfNyD;
tif;0bk&if jzpfvmcJhw,f/
trIxrf; t&mxrf; awGudk xHk;pHtwdkif; bGJUtrnfawG ay;oem; cJh
ygw,f/
tJh'Daemuf Zif;r,fudk ,dk;',m;wdkY csDvmw,f Mum;wmeJY rkwruae
Zif;r,ftxd ppfcsDw,f/
Zif;r,fjynf ,dk;',m;vufatmuf uscJhw,f/ rkwrudk qufwdkufwJh
,dk;',m;wdkY rGefwyfudk rausmfEdkif/ xm;0,fudk qufwdkufjyef awmhvnf;
r&/ armfvNrdKif rSmvnf; ,dk;',m;wdkY tIH;eJY &ifqkdif&jyefw,f/
om;awmf e&m0&udk tdrfa&SUt&m tyfESif;w,f/
Zif;r,fu xGufajy; MuolawGu NrdKUjyifuae ,dk;',m;wdkYudk enf;
rsdK;pHkeJY vkyfBuH MuwJhtcg aemufqHk; ,dk;',m;wdkY rcHEdkifbJ xGufajy;
&w,f/ Zif;r,fudk jrefrmwdkY jyef&cJhowJh/
jynfrif; rif;&Jausmfacgif oufawmf 53 ESpf rSm uG,fvGefawmh
om;awmf e&m0& eef;wufcJhw,f/ e&m0&bk&ifu eef;ouf wpfESpf
awmif rpHvdkuf&/ oufawmf 23 ESpfrSm uG,fvGefawmh rdzk&m;vnf; r&Sd?
om;awmf orD;awmfvnf; ewdyg/
e&m0&NyD; bk&if jzpfvmolu nDawmf tdrfa&SUrif; &rnf;oif;pm;
rif;&Jausmfxif jzpfygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

125

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

rif;&Jausmfxif bk&if jzpfvmwJhtcg omvGefrif;&JU om;awmf oD&d


"rmaomu eJY taygif;ygawGu eef;wGif;udk vkyfBuHMuw,f/ eef;wGif;
xJrSm tavmif;awG tpkvdkuf tNyHKvdkuf jzpfcJhowJh/ aemufqHk; olykefawG
bufu ta&;edrfhcJhw,f/
omvGefrif; om;awmfudk t&Sif zrf;rdayrifh rif;&Jausmfxifu
ruGyfrsuf cJhbl;/ aooGm;wJh olykefawG? rif;nDrif;om; awG tpdrf;o&J
jzpfNyD; eef;awmfudk tawmf ajcmufvSefYcJY wmudkvnf; rSefeef;u
rSwfwrf;wif xm;cJhygw,f/
rif;&Jausmfxif vufxuf rSmvnf; ,dk;',m;wdkY rkwrudk xdyg;
vmwJhtwGuf ppfcsDcJh& ygao;w,f/
om;awmf 'Dy,if; rif;BuD;udk tdrfa&SU t&may;w,f/
xl;jcm;jzpfpOf wpfcku rD;avmifuRrf;rI wpfck 0rf;bJtif; eef;awmf
em; eD;vmvdkY bk&ifeJY rdzk&m;wdkY eef;awmfxJu xGufajy;cJh&wJh jzpfpOfyg/
1691 rSm uonf; uvmwJh oH prJcef;udk bmtqifrajy
jzpfw,frod? uGyfrsufcJhw,f/ uGyfrsufawmh prJcef; rdef;reJY olU
uRefawGu wkwfjynfudk xGufajy; MuowJh/ 'gudk &atmif vdkufzrf;NyD;
tukefvHk;udk uGyfrsuf ypfcJhygw,f/
rif;&Jausmfxif oufawmf 48 ESpfrSm uG,fvGefawmh om;awmf
paerif; eef;wufw,f/
paerif; vufxufrSmvnf; ,dk;',m;eJY ppfjzpfcJh ygao;w,f/
usdKif;wHk apmfbGm;orD;udk rdzk;&m;ajrmufzdkY awmif;&m ray;vdkY
usdKif;wHkudk csDwuf wdkufcdkufygw,f/ usdKif;wHkpm; wkwf xGufajy;/
jrefrmwdkY vdkufawmif;/ aemufqHk; wkwfu a&S;uwnf;u tjyeftvSef
uRefzvS,fwJh "avh &SdwmaMumifh usdKif;wHkpm;udk zrf;NyD; jrefrmwdkYvuf
jyeftyf ygw,f/ orD;ray;wJh usdKif;wHkpm;eJY olUuRefawGudk raumif;aom
jrefrmusL;ypfzdk&rf

126

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

uGyfrsufjcif;jzifh uGyfrsufw,fvdkY rSefeef;uqdkw,f/ b,fvdk uGyfrsuf


ovJawmh twdtus rod&/
paerif; ruG,fvGefcifrSm ig;vavmuf tdyf&mxJ vJaecJhw,f/
uG,fvGef cgeD;rSm nDawmf yk*Hrif;xH ]]ig aoawmhr,f}} qdkwJh owif;
ta&mufyg; EdkifcJhygw,f/
paerif; uG,fvGefawmh om;awmf tdrfa&SUrif; wk&ifeef;ol eef;wuf
cJhw,f/ we*FaEGrif;vdkY &mZ0ifrSm qdkygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

127

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

twGJ - 21
anmif&rf;rif;quf
we*FaEGrif; ESifh [Hom0wDygrif;
paerif; uG,fvGefawmh om;awmf we*FaEGrif; eef;wufw,f/
odkYayrifh Zmwfu Iyfcsifawmh paerif;u olraocif nDawmfyk*Hrif;udk
aor,fhtaMumif; trSmyg; xm;cJhacsw,f/
'Dawmh tif;0u opmwdkufzdkY vm&mrSm yk*Hrif;u vufrcHbJ
oluom opm&nf jyefwdkuf cJhowJh/ vlolvufeuf pkaqmif;NyD; tif;0udk
ykefukef ygawmhw,f/
yk*Hu ykefuefwJh tcg jynf? awmifil? [Hom0wDwdkYuvnf;
tif;0udk jcm;em;Muw,f/
tif;0wyfawG yk*Hudk csDwuf acsrIef; MuwJhtcg tiftm;rrQawmh
rdzk&m;awG? uRefawG xm;&pfNyD; yk*Hrif; udk,fvGwfkef; xGufajy;&owJh/
ppful vmwJh jynf? awmifil? [Hom0wDwyf awGvnf; yk*Hta&;edrfh
aMumif; Mum;wJhtcg tif;0eJY jyefaygif;rd oGm;Mujyefw,f/
1720 ckESpfrSm taemufbuf udk,fvkyfawmf taqmifuae rD;pwif
avmifuRrf;&mrSm we*FaEGrif;wdkY eef;awmfu pGefYajy;cJh&w,f/ rD;ayghqwJh
taqmifydkif&Sif refusnf;uef uawmfudk e,fESif'PfeJY uomudkydkYNyD;
tjypfay; cJhowJh/
tJh'Daemuf e,fpyfrSm xdyg;vmwJh uonf;wdkYxH ppfcsDcJhjyefw,f/
uonf;wdkY&JU y&d,m,f axmufacsmufxJ jrefrmwdkY 0ifa&mufrdvdkY
&GHnTefwGif;xJ a&mufukefum jrefrmwdkY twHk;tHk; ta&;edrfhcJh&w,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf

128

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

'ghtjyif Zif;r,fudk jyefodrf;zdkY csDoGm;wJh jrefrmwyfawGvnf;


ta&;rvS jzpfcJh&jyefaygh/
Zif;r,frSm ppfHI;wJh jrefrmwyfawGudk aiG&nfusdKoGif; ypfr,fvdkY
bk&ifh trdefY &SdvmwJhtcg ppfuJawG tukef aq;aomufNyD; udk,fhudk,fudk
owfao ukefMuowJh/
uonf; eJY Zif;r,f wdkufyGJ 2 yGJ qufwdkuf ta&;edrfhcJhvdkY jrefrmwdkY
tiftm; ododomomeJY tawmfcsdeJY oGm;cJh&ygw,f/
we*FaEGrif; uG,fvGefawmh om;awmf tdrfa&SUrif;jzpfwJh pOfYul;rif;
eef;wufcJhw,f/ 'Drif;udk [Hom0wDygrif;vdkY &mZ0ifawGu qdkygw,f/
'Drif; vufxufrSm ukef;acsm pum;awGaMumifh uGyfrsufcJhwJh rSL;rwf
awGvnf; renf;/
'DtcsdefrSmyJ ,cifu ykefuefcJhwJh yk*Hrif;[m [Hom0wDbuf
xGufajy;&if; udk,fvkyfawmf okyymueJY taMumif;ygum om;awmf
wpfyg; arG;zGm;w,f/ trnfu omvS/ olUudk auGUrif; ordefaxmvdkY
bGJUay;NyD; rif;avmif;qdkum rGefawG MunfndK MuowJh/ ordefaxm[m
tif;0 [Hom0wDygrif; eJYqdk wl0&D; awmfpyfygw,f/ 'gayr,fh
ordefaxm[m [Hom0wDbk&if tjzpfudk jiif;cJhwJh twGuf qifonfawmf
rsdK;dk; Anm;'v[m [Hom0wDbk&if jzpfvmcJhw,f/
jrefrmwdkY tiftm;csdeJY aeNyD jzpfwJhtwGuf uonf;? wkwfeJY rGefwdkY
wjznf;jznf; aoG;wdk;prf; vmMuoaygh/ 'DvdkeJY 1752 ckESpfrSm tif;0udk
[Hom0wDwyfwdkY odrf;ydkuf atmifEdkifcJhygw,f/
[Hom0wD a&mufoGm;wJh [Hom0wDygrif; eJY wuG om;awmf
orD;awmfawG udkawmh 1754 ckESpf rSm a&rSm azsmufygw,f/ 'DvdkeJY
'kwd, tif;0acwf ed*Hk;csKyf cJh&ygaMumif; rSefeef;&JU twGJ 21 wGJudk
oHcdyfjyK wifquf vdkuf&ygw,f/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

129

rSefeef;&mZ0if. . .

icy

ed*kH;
rSefeef;u rxifrSwfbJ pjzpfoGm;wmyg/
tpuawmh udk,fhbmomudk,f rSwfpkav;awG xkwfxm;wm/ rSwfpk
xkwfwJh tusifhuvnf; ausmif;om;b0 uwnf;u ygcJhwmqdkawmh/
'Dpmtkyf txlBuD; o,f&jyK& rvG,feJY? aemufwpfcg jyefzwf&if cuf&
csnf&JU qdkNyD; xkwfcJhwm/
rSwfpk xkwf&mrSmvnf; pmar;yGJajzzdkY r[kwfwJhtcg tm;wJhtcsdef
tjcm; okw^&oawG zwf& twef ysif;oGm;wJh tcsdef rsdK;rSmom
ordkif;buf vSnfhjzpfwmyg/ uRefawmf ordkif;udk rt HkavmufbJ
odcsifwm? pdwf0ifpm;wm 0efcHygw,f/ ordkif;orm; tppfvnf; r[kwf
aybJudk;/
uRefawmfu pma&;ayr,fh pnf;urf;u odyfr&Sdbl;/ awGUwJhpm&Guf
awGUwJh ae&mrSm wdkYvdkufwmygyJ/ taysmuft&SawGvnf; rsm;oaygh/
rSefeef;u usL;ypfr0ifcif uwnf;u pcJhwJh rSwfpkuav;yg/
aemuf wjznf;jznf; rSwfpkawG xlvmwJhtcsdef/ usL;ypfrSmvnf;
xJxJ0if0if jzpfvmcJhNyD/ 'DtcsdefrSm ordkif;eJY ywfoufvdkY enf;enf;
ajymcsif vmwmeJY rSefeef; udk prdw,f/
tpuawmh tqHk;xd a&mufr,f rrSef;yg/ vlawG pdwf0ifpm;&if
qufa&; r,faygh/ 4-5 a,mufyJ &Sd&ifawmh uRefawmfvnf; tqHk;xd
qufa&; jzpfzdkY rvG,f/ a&;jzpf&ifawmif wpfESpfavmuf Mumr,f xif
&w,f/
'DvdkeJY zwfwJhol yQrf;rQ ta,muf 30 avmuf &SdwJhtcg uRefawmf
r&yf&Jawmh ygbl;/ wm0efBuD; wpfckvdkvnf; cH,lvmrdw,f/ 'DaeYawmh
rSefeef;oHcdyfav; NyD;ajrmuf oGm;cJhygNyD/

jrefrmusL;ypfzdk&rf

130

icy

rSefeef;&mZ0if. . .

wu,fawmh 'DoHcdyfav;[m jynfhpHkwJh usrf;wpfapmifawmh r[kwf


ygbl;/ rSefeef;xJu vdkorQav; aumufEIwfvdkY uaeYacwf pum;trsm;pk
Mum;nyfvdkY yHkjyifwpfyk'fudk jyefajymjywJh yHkpHrsdK; a&;xm;wmyg/
aqmif;yg;qefygw,f/ wu,fvdkY jynfhjynfhpHkpHk
rSefeef; udkyJ jyefudk;um; &rSm jzpfygw,f/

odcsif&ifawmh

bmyJajymajym tckvdk 3 vausmf tcsdefay;cJh&wJh 'Daqmif;yg;awGudk


tm;ay;ol? 0ifa&muf aqG;aEG;ol taygif;tm; aus;Zl; txl;wif
&Sdygw,f/ usefaeao;wJh ukef;abmif &mZ0ifudkawmh jzpfEdkif&if
a&;om;csifygw,f/ rSefeef;avmuf pmtkyfrxl ayrifh ukef;abmif
taMumif;u vlawG ydkpdwf0ifpm;w,f? vuf&SdacwfeJYvnf; teD;pyfqHk;
jzpfaew,f? ajymp&mawG rsm;ygw,f/
uaeYawmh wm0efwpfck ayghoGm;ordkY aemuf&ufawGawmh &obuf
cP vSnfhvdkufOD;r,fAsm/
aus;Zl;
icy
(20-Oct-08)

(q&mBuD; OD;azarmifwif &JU jrefrmpmayordkif;xJu jrefrmrif;quf


pm&if;udk tudk;tum; taeeJY wifjyvdkygw,f/
'Dpm&if;xJrSm wyifa&TxD;? 'kwd,jrefrmEdkifiH xlaxmifcJhwJh
bk&ifhaemif eJY bk&ifhaemif&JU om;awmf? bk&if 3 yg;awmh rygygbl;/ tJh'D
bk&if 3 yg;[m [Hom0wDrSm eef;pdkufcJhMuygw,f/)

jrefrmusL;ypfzdk&rf

131

icy

jrefrmusL;ypfzdk&rf

rSefeef;&mZ0if. . .

132

icy

jrefrmusL;ypfzdk&rf

rSefeef;&mZ0if. . .

133

icy

jrefrmusL;ypfzdk&rf

rSefeef;&mZ0if. . .

134

icy

jrefrmusL;ypfzdk&rf

rSefeef;&mZ0if. . .

135

You might also like