Viti buxhetor 2015: Besoj, dua, krkoj

nga Eduart GJOKUTAJ

Buxheti i vitit 2015 shikohet se nuk ka polarizim. Nga njera an nuk do t vijoj t
investohet vetm n ato t mira matriale dhe shrbime q sht investuar n t
kaluarn. Nga ana tjetr do t marrin frymmarrje buxhetore bujqsia, edukimi dhe
shrbimet shndetsore. Mund t shihet se asistenca financiare buxhetore do t ndikoj
indirekt edhe sektort joproduktive, q t bhen produktive. E kush do t kishte m
tepr nevoj se sa ndrtimi, industria nxjerrse e mineraleve, infrastruktura e zonave
turistike dhe nxitja e shrbimeve turistike bashk me transportin ujor dhe hekurudhor.

N leximin fiskal t buxhetit t vitit 2015 shikoj t ndrthurura n harmoni mes tyre
modelin qeveriss t dy presidentve historik t SHBA, Regan dhe Klinton. Modelet e
tyre u bazuan mbi arkitekturn fiskale q ndrthuri orientimet e shkolls konservatore
me at reformatore. Qeverisja aktuale, n koordinim me institucionet e pavarura
monetare, ndoshta padashur qendron midis ktyre dy arkitekturave t qeverisjes
ekonomike t Ameriks s fundshekullit t kaluar. Nga njera an lehtsim real dhe t
qndrueshm fiskal nprmjet integritetit fiskal (administrata e Reganit) dhe nga ana
tjetr ngritja e disiplins fiskale dhe eliminimi i deficitit buxhetorduke investuar n
kapitalin njerzor prmes edukimit dhe krkimeve shkencore (administrata e Klinton).
Ndrsa po punohet pr reform t zgjuar rregullatore dhe politik monetare t
shndosh (administrata Regan), po kshtu n sistemin financiar po krkohet me forc
ruajtja e normave t ulta t interesit dhe inkurajimi i investimeve t sektorit privat duke
eliminuar tarifat proteksioniste (administrata e Klinton).

Un besoj n buxhetin e balancuar. Un dua t ringrihet disiplina buxhetore, q t

ndihmoj n eliminimin e deficitit dhe t inkurajoj rritjen ekonomike. Un e krkoj q
t zbatohet nj politik monetare e shndosh dhe nj lehtsim real i barrs tatimore.

Buxheti pr vitin 2015 ka prkthyer politikat e qllimet e qeveris n vendime mbi sa do

t rriten t ardhurat, si i planifikon ti rrit ato dhe se si do ti prdor kto fonde pr t
plotsuar nevojat e paplotsuara n vite dhe ato t zhvillimit duke garantuar siguri n
prmirsimin e shndetit publik dhe luftn ndaj varfris dhe padrejtsive sociale.
Ky buxhet i draftuar pr t qen funksional sht baza kryesore pr zhvillimin mbi
kolona t forta t politikave fiskale dhe rritjes s ekonomis. Me angazhimin pr t
zgjidhur problemet dhe pr t patur nj efekt direkt dhe indirekt n jetn e do qytetari
buxheti ka vendosur t zgjidh ekuacionin e vshtir pr t moshuarit, fmijt, t varfrit,
ish t prndjekurit politik, minoritetet dhe banor t zonave rurale.
Ne e dim q ekonomia ka qen n dy vitet e fundit nn nivelin apo n 2% rritje
ekonomike. Kt vit t ri rritja ekonomike mundet ta kaloj nivelin 2%. Por, mbajtja te
2% rritje ekonomike pr tre vite ka ln nj nivel papunsie t lart. Por, a mundi
buxheti 2014 t ndihmonnte n kalimin n nj nivel papunsie n ulje? Statistikat
zyrtare konfirmojn nj ndryshim pozitiv shpresdhns me 40 mij vende pune t reja.
Masat fiskale q u ndrmorn nga qeveria ndikuan n shpenzimet publike.
Fakti i mbajtjes s normave t interesit n nivele t ulta, politika inkurajuese fiskale pr
biznesin e vogl dhe individt e varfr e t mesm, si dhe likuidimi i fondeve t
pashlyera pr pun t kryera kryesisht n infrastruktur (deri mbi 4 vite m par) nga
bizneset me nj pesh sa 2.5% e PBB llogaritet t ket dhn nj efekt n buxhet, me
pagesn e detyrimeve tatimore t prapambetura me t paktn sa 0.05% e PBB, por
edhe nj qarkullim likuiditetesh n tregun e brendshm me t paktn sa 0.7% e PBB.
N vlersimin e bilancit buxhetor t viti 2014 mbetet t qartsohet nj qasje e thjesht.
N cilin nivel do t orientohet deficiti buxhetor dhe si sht reflektuar nga bizneset
gjith politika pr zhvillim dhe nxitje t ekonomis dhe investimeve t huaja?
Buxheti ndikon n ekonomi, ashtu sikurse normat e interesit mbi kreditimin dhe
qarkullimin e kapitalit. Nga mnyra se si po i shpenzon/investon parat qeveria po
ndikohet edhe niveli i deficitit buxhetor. Nga ngushtimi i deficitit buxhetor edhte
ndikuar edhe furnizimi i paras dhe norma e interesit mbi ekonomin dhe individt.

Norma t ulta = kosto t ulta t kapitalit pr industrin = fitime m t larta = rritje e

vlers s bizneseve.
N fakt pr 8-mujorin 2014 rezultoi, q teoria t prputhej me faktet buxhetore. Deficiti
sht sa 48% e deficitit t planifikuar, duke mbajtur si rezerv n treguesin e deficitit
mosrealizimin e investimeve pr 30.3% m pak dhe n trsi mosrealizimi i shpenzimeve
buxhetore pr 10.3% m pak (30.5 miliard lek).
Norma e rritjes ekonomike prej 3%, q mendohet se do ta arrij ekonomia n 2015
sht treguesi q fillon t kthej fatin e t papunve dhe t gjallroj krkesn pr
punsim. Studimet n lidhje me rritjen e vlers s shtuar n ekonomi, bazuar n
realitete t vendeve n zhvillim kan treguar, se performanca e fort makroekonomike,
pra t ardhurat pr frym m t larta japin mundsi m t shumta edhe pr vet
qeverin pr tu rizgjedhur. Pra, e bn m t interesuar pr t ndrtuar buxhete q e
bazojn performancn e tyre mbi bazn e gjer n shpenzimet publike dhe mbi
shprndarjen m t drejt t barrs mbi gjith individt q prfitojn t ardhura nga
rezidenca fiskale. Por, n vendosjen dhe zbatimin e rregullave nuk duhet patur n
shnjestr edhe m tej shtresa e mesme. Aktualisht kjo shtres sht m e ngarkuara
me barrn fiskale t buxhetit.
Balancimi i tatimeve pr segmente t ndryshme tatimpaguesish duhet t jen pjes e
nj shkalle vlersuese nga buxheti, pr t marr nga secili at porcion t detyrimit q
duhet t jap pr t mirn publike, por edhe q t ket nj raport t drejt midis vlers
s shtuar t mallit dhe shrbimit q kryen secili prej individve dhe bizneseve n
ekonomin shqiptare.
Tatimet e vitit 2014 dhe ato q priten t aplikohen n vitin 2015 nuk e kan patur dhe
nuk e kan fuqin ta prishin kt klim pr t investuar dhe punuar n Shqipri. Politika
e re tatimore sipas filozofis s re t taksimit nnkupton pr investitort nj model t ri, i
cili nuk merr pak pr t dhn pak/aspak, por bn t kundrtn e modelit mparshm.
Administrimi fiskal duhet t rrit kapacitetin dhe cilsin me nj dallim t dukshm nga
viti 2014. N rast se administrimi do t filloj t matet me ngushtimin e evazionit n
vend t krahasimit me planin buxhetor dhe vitet e kaluar, ather qasja fiskale do t

identifikohej n rajon si nj model ndryshe, i ngjashm me modelet e mira. Nj qeverie

t fort i duhet nj sistem taksimi i fort.