UNIVERZITET U TUZLI

MAINSKI FAKULTET
Proizvodno mainstvo
Predmet: Tehnologija plastinosti I
kolska godina: 2013/2014
Tuzla, 07.07.2014 godine

LABORATORIJSKA VJEBA
Kidanje epruvete

Student:
Suad ederovid II-418/10

Predmetni asistent:
Mr.sc. Adnan Mustafid, v.a.

1. Deformacija
U toku procesa obrade deformisanjem dolazi do trajne promjene oblika i dimenzija poetnog
komada. Veliina deformacije je kvantitativni pokazatelj ovakvih promjena na bazi kojih se
direktno ili indirektno odreuju svi ostali parametri procesa kao to su naponi teenja,
deformaciona sila, deformacioni rad. U praksi se koristi vedi broj postupaka za izraunavanje
deformacija. Za ovaj eksperimet koristili smo epruvete pravougaonog poprenog presjeka sa
slijededim dimenzijama.

Slika 1. Izgled epruvete sa standardnim dimenzijama

U okviru laboratorijske vjebe potrebno je :
1. Prije istezanja epruvete izmjeriti poetne dimenzije (ukupnu duinu epruvete l 0, irinu
epruvete b0, debljinu epruvete s0, duine pojedinih podioka l0i)
2. Izvriti istezanja epruvete uz istovremeno snimanje dijagrama naprezanja i deformacija
3. Poslije istezanja izmjeriti promjene dimenzija (mjernu duinu l1, te duine, debljine i irine
pojedinih podioka)
4. Na osnovu rezultata mjerenja izraunati :
a) apsolutno i relativno izduenje epruvete (l, l)
b) relativno izduenje podioka (l ,2 ,3, 4 ,5 ,6 ,7 ,8 , 9 ,l0)
c) logaritamsku deformaciju podioka po duini, irini i debljini (li, si, bi)
5. Promjenu logaritamske deformacije i odrediti broj ravnomjerno deformisanih dijelova
epruvete lijevo i desno od mjesta lokalizacija
6. Izraunati najvede relativno izduenje epruvete (LM) kao i najvedu logaritamsku
deformaciju (LM, sM, bM)
7. Na osnovu izmjerenih vrijednosti za dvije dimenzije odrediti raunsku debljinu lima sra , te
je uporediti sa izmjerenim vrijednostima.
8. Rezultate mjerenja i izraunavanja prikazati tabelarno.

2. Modeliranje krivih teenja i parametara plastinosti

Pri projektovanju tehnolokih procesa obrade plastinim deformisanjem bitna karakteristika
je poznavanje odreenih karakteristika obraivanog materijala. U te karakteristike ubrajaju
se: napon teenja, specifini deformacioni otpor, granica deformabilnosti i ostali parametri
plastinosti. Da bi se odredio napon na granici teenja, a na osnovu njega i ostali parametri
plastinih deformacija (npr. deformaciona sila , deformacioni radi i sl.) neophodno je
poznavati odgovarajudu krivu teenja ispitivanjog materijala. Uzimajudi u obzir odgovarajude
podatke iz prvog dijela vjebe potrebno je:
1. Odrediti parametre plastinosti:
a) odnos napona na granici razvlaenja i jaine materijala (a)
b) kontrakciju presjeka na mjestu prekida ()
c) eksponent krive deformacionog ojaanja (n)
d) koeficijent normalne anizitropije (r)
2. Na snimljenom dijagramu istezanja (-) ucrtati krivu napona teenja (k-) za podruje
ravnomjernog deformisanja.
3. Na osnovu ekspirementalno odreene krive teenja nacrtati istu krivu zanemarujudi
elastine deformacije (dijagram k-).
4. Za poznati analitiki oblik krive teenja
odrediti konstantu C i eksponent n na
osnovu podataka dobijenih kidanjem epruvete, a zatim nacrtati analitiku krivu u iroj oblasti
deformacija.
5. Odrediti efektivnu deformaciju (ef) i efektivni napon (ef) za sluaj maksimalnog
ravnomjernog istezanja epruvete.

3. Izrada zadatka: Deformacija

Poetne dimenzije epruvete su: L0 x b0 x s0 = 30 x 9 x 3 (mm)
3.1. Dimenzije podioka prije deformacije
L01= 3 mm
L02= 3 mm
L03= 3 mm
L04= 3 mm
L05= 3 mm

L06= 3mm
L07= 3 mm
L08= 3 mm
L09= 3 mm
L010=3 mm

3.2. Dijagram (-)

Slika 2. Eksperimentalno dobijeni dijagram -

3.3. Dimenzije nakon kidanja
Duina posmatranog dijela epruvete nakon kidanja: L = 39.15 mm
Dimenzije pojedinih podioka:
L1 = 3.27 mm
L2 = 3.29 mm
L3 = 3.34 mm
L4 = 3.39 mm
L5 = 3.41 mm
L6 = 3.46 mm
L7 = 3.94 mm
L8 = 5.11 mm
L9 = 6.55 mm
L10 = 3.40 mm

b1 = 7.70 mm
b2 = 7.65 mm
b3 = 7.62 mm
b4 = 7.57 mm
b5 = 7..51 mm
b6 = 7.36 mm
b7 = 7.16 mm
b8 = 6.50 mm
b9 = 5.05 mm
b10 = 6.81 mm

3.4. Apsolutna i relativna izduenja epruvete i pojedinih podioka

Apsolutna deformacija epruvete:
Relativna deformacija epruvete:
Relativne deformacije pojedinih podioka:

s1 = 2.85 mm
s2 = 2.84 mm
s3 = 2.83 mm
s4 = 2.81 mm
s5 = 2.78 mm
s6 = 2.75 mm
s7 = 2.64 mm
s8 = 2.28 mm
s9 = 2.10 mm
s10 = 2.65 mm

3.5. Logaritamske deformacije podioka


Prekid epruvete

0.900
0.800
0.700
0.600
0.500
0.400
0.300
0.200
0.100
0.000
1

10

Slika 3. Logaritamske deformacije podioka

Broj ravnomjerno deformisanih podioka je k=7. To su podioci: 1, 2, 3, 4, 5, 6 i 10. Prekid
epruvete nastao je u 9. podioku.
3.6. Najvede relativno izduenje i najvede logaritamske deformacije duine, irine i debljine

3.7. Raunska debljina materijala

Razlika izmeu izmjerenih i raunskih debljina lima je:

3
2.5
2
Izmjerene vrijednosti

1.5

Raunske vrijednosti
1
0.5
0
1

10

Slika 4. Razlika izmeu izmjerenih i raunskih vrijednosti debljine lima pojedinih podioka

4. Izrada zadatka: Modeliranje krivih teenja i parametara plastinosti

4.1. Odreivanje parametara plastinosti
a) Odnos napona na granici razvlaenja i jaine materijala

b) Kontrakcija presjeka na mjestu prekida

c) Eksponent krive deformacionog ojaanja

d) Koeficijent normalne anizotropije

Vrijednosti dobijenih parametara pokazuju da dati materijal posjeduje dobru plastinost, te

se kao takav uspjeno moe obraivati skoro svim metodama tehnologije plastinosti.
4.2. Ucrtavanje krive napona teenja na snimljenom dijagramu istezanja

- veza izmeu stvarnih i ininjerskih napona preko logaritamske deformacije

Iz (1) i (2) dobijamo:

Logaritmiranjem (2) dobijamo:

500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
0

0.02

0.05

0.07

Slika 5. Kriva k-
4.3. Iscrtavanje dijagrama k-

0.1

0.122

500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
0

0.019

0.048

0.068

0.095

0.115

Slika 6. Kriva k-
4.4. Ekstrapoliranje krive k-
Kako prikazana kriva prekriva malu oblast logaritamske deformacija (od =0 do =0.223)
potrebno je datu krivu produiti, tj. definisati je u vedem intervalu stepena deformacije.
Ekstrapolaciju krive potrebno je izraunati preko poznate analitike funkcije
.
Konstanta C se odreuje iz uslova da analitika kriva mora prolaziti kroz taku ije su
koordinate
, pa iz toga vai
iz toga slijedi:

Iz toga dobijamo matematski oblik krive:

k (MPa)

0
315

0.019
327.16

0.048
398.68

0.068
438.85

0.095
461.86

0.115
465.58

0.3
519.59

0.5
553.01

0.7
576.18

0.9
594.12

700.0000
600.0000
500.0000
400.0000
300.0000
200.0000
100.0000
0.0000
0

0.019

0.048

0.068

0.095

0.115

0.3

Slika 7. Ekstrapolirana kriva k-

0.5

0.7

0.9

1.0
601.81

4.5. Efektivni napon

S obzirom da je u pitanju jednoosno zatezanje imamo da je:

4.6. Efektivna deformacija