SVEUILITE U ZAGREBU

FAKULTET STROJARSTVA I BRODOGRADNJE

Zavod za zavarene konstrukcije

Katedra za zatitu materijala

LABORATORIJ
ZA ZATITU MATERIJALA

VJEBE

KOROZIJA

ZATITA OD KOROZIJE

I VJEBA

ELEKTROKEMIJSKA KOROZIJA

KOROZIJA

KEMIJSKA KOROZIJA

KEMIJSKA KOROZIJA
- korozija metala koja se zbiva u elektriki
nevodljivim medijima (neelektrolitima)

ELEKTROKEMIJSKA KOROZIJA
- korozija metala koja se zbiva u elektriki

vodljivim medijima (elektrolitima)

MEDIJI KOJI IZAZIVAJU

ELEKTROKEMIJSKU KOROZIJU

MORSKA VODA / MORSKA ATMOSFERA

H2SO4

KISELINE

HNO3
NaOH

LUINE

GRADSKA ATMOSFERA

MORSKA
VODA

MORSKA ATMOSFERA

KISELINE

LUINE

GRADSKA
ATMOSFERA

ELEKTROKEMIJSKA
KOROZIJA METALA
Otopina HCl
METAL

Cl-

(M)

M2+
e-

ANODNI PROCES

H+
H2

e-

H+
H+
H+

H+

H+

KATODNI
PROCES

ANODNI PROCES:
- IONIZACIJA METALA (OTAPANJE) I STVARANJE
ELEKTRONA

M M2+ + 2eKATODNI PROCES:

- TROENJE ELEKTRONA:
a)- VODIKOVA DEPOLARIZACIJA: 2e-+ 2H+ 2H H2
ili
b)- KISIKOVA DEPOLARIZACIJA: O2+2H2O+ 4e- 4OH-

KATODNI + ANODNI PROCES = PROCES KOROZIJE

KONSTRUKCIJSKI MATERIJALI
U AGRESIVNIM SREDINAMA
Korozijsko ponaanje tehniki vanijih metala i
legura u atmosferi i tipinim agresivnim otopinama:

HCl predstavnik kiselih neoksidirajuih otopina

HNO3 predstavnik kiselih oksidarajuih otopina
NaOH predstavnik lunatih otopina

ALUMINIJ (Al)
VRLO AKTIVAN MATERIJAL
KISIK
POVRINSKI FILM Al2O3

KOROZIJSKA
POSTOJANOST U VRUIM
OKSIDATIVNIM
PLINOVIMA

KOROZIJSKA
POSTOJANOST U
ELEKTROLITIMA KOJI
SADRE KISIK

ALUMINIJ U NEOKSIDIRAJUIM KISELINAMA

HCl
H+ (aq) + Cl- (aq)
Al

A:OKSIDACIJA - ionizacija
metala

2Al 2Al3+ + 6eK: REDUKCIJA - vodikova

depolarizacija

6e-+ 6H+ 6H 3H2

HCl

A+K: REDOKS JEDNADBA

2Al + 6H+2Al3+ + 3H2

Korozijsko razaranje aluminija uzrokovano kiselinama (HCl)

ALUMINIJ U OKSIDIRAJUIM KISELINAMA

HNO3
Al

Al2O3
prilikom otapanja
nastaje sloj Al2O3 koji
spreava daljnje
otapanje - koroziju

ALUMINIJ U LUINAMA

NaOH
Na+(aq) + OH-(aq)
A: oksidacija (IM)
Al(s) + 4OH-[Al(OH)4]- + 3e- / 2
K: redukcija (VD)
2e- + 2H2O
2OH- + H2 / 3
REDOKS JEDNADBA:
2Al + 2OH- + 6H2O
2[Al(OH)4]- + 3H2
MOLEKULSKA JEDNADBA
2Al + 2NaOH + 6H20
2NaAl(OH)4 + 3H2

Korozijsko razaranje aluminija

uzrokovano luinama

PRIMJENA ALUMINIJA
I NJEGOVIH LEGURA

BRODOGRADNJA

AUTOMOBILSKA INDUSTRIJA
-SPREMNICI
-FOLIJE
-KONZERVE
-GRADITELJSTVO
-..

BAKAR (Cu)
- u atmosferi -

Bakar se prekriva zelnkastim slojem produkata

korozije patinom koja je zatitnog djelovanja.
Patina = smjesa bakar-hidroksida i neke soli
(ovisno o istoi atmosfere) koja moe
sadravati i kristalnu vodu.

BAKAR (Cu)
- u atmosferi ISTA
ATMOSFERA
SLATKA VODA
TLO
INDUSTRIJSKA
ATMOSFERA
POJEDINE VRSTE TLA
MORSKA VODA
SLANO TLO

KARBONATNA PATINA
xCuCO3 . yCu(OH)2 . z H2O

SULFATNA PATINA
xCuSO4 . yCu(OH)2 . z H2O

KLORIDNA PATINA
xCuCl2 . yCu(OH)2 . z H2O

BAKAR U VRUIM OKSIDATIVNIM PLINOVIMA

CuO - crni sloj

Cu2O - smei sloj

Cu - crvene boje

U vruim oksidativnim plinovima bakar oksidira prelazei u

smei sloj Cu2O koji vrsto prijanja uz podlogu i obino je
prekriven filmom crnog CuO.

BAKAR U NEOKSIDIRAJUIM KISELINAMA

NE KORODIRA ZBOG VISOKOG

ELEKTRODNOG POTENCIJALA IONIZACIJE

(+0.337 V)

BAKAR U OKSIDIRAJUIM KISELINAMA

HNO3 H+(aq) + NO3 -(aq)
A: Oksidacija: Cu Cu2+ + 2e- /3
+ 2H2O /2
K: Redukcija: 3e- + NO3- + 4H+ NO
2NO + O2 2NO2
Redoks jednadba:
3Cu + 2NO3- + 8H+ + O2 3Cu2+ + 2NO2 + 4H20
Molekulska jednadba:
3Cu + 8HNO3 + O2 3Cu(NO3)2 + 2NO2 + 4H2O
NO
- bezbojan otrovni plin
NO2 - smei otrovni plin
Cu2+ - toksini za ljude
NE PRIMJENJUJE SE U PREHRAMBENOJ INDUSTRIJI

TOKSINO DJELOVANJE BAKRA - PRIMJENA

Zbog toksinog djelovanja, bakreni spojevi se

koriste u biocidnim premazima za zatitu podvodng
dijela broda kako bi se sprijeilo obratanje biljnim i
ivotinjskim mikroorganizmima koji ive u moru i
slatkoj vodi.

BAKAR U LUINAMA

POLAGANO I RAVNOMJERNO NAGRIZANJE

CINK (Zn)
- vlana atmosfera-

Zrak: prevlai se bijelim slojem bazinih soli (smjesa

karbonata, hidroksida, sulfata i klorida) koji djeluju zatitno.
Nastali produkti korozije nazivaju se "bijela hra.

Morska atmosfera / ind. atmosfera: nepostojan (kloridna

bijela hra je zbog prisutnosti ZnCl2 higroskopna - smanjuje se
sposobnost zatite)

Vrui oksidativni plinovi: polagano korodira gotovo do

talita - nastaje zatitni sloj ZnO

Cink u neoksidirajuim kiselinama

HCl
H+(aq) + Cl-(aq)
A: Oksidacija

Zn Zn 2+ + 2e-

K: Redukcija

2e- + 2H+ 2H H2

NE PRIMJENJUJE SE U PREHRAMBENOJ INDUSTRIJI

Redoks jednadba

Zn + 2H+ Zn2+ + H2

Molekulska jednadba

Zn + 2HCl ZnCl2 + H2

Cink u oksidirajuim kiselinama

Oksidirajue kiseline: otapa se

NE PRIMJENJUJE SE U
PREHRAMBENOJ
INDUSTRIJI

Luine:
postojan pri pH 5.2-12.3,
pH > 12.3 korodira uz vodikovu depolarizaciju

Primjena cinka

STANDARDNI ELEKTRODNI
POTENCIJALI
Fe: -0.44V
Zn: -0.761V

KATODNA ZATITA
PREVLAKE Zn
ugljinom eliku

na

UGLJINI ELIK
ATMOSFERA
VODA
VODENE OTOPINE SOLI
TLO

HRA
RAHLA VLANA SMJESA OKSIDA,
HIDROKSIDA I OKSIDHIDRATA
DVO- I TROVALENTNOG ELJEZA

UBRZAVANJE KOROZIJSKIH
PROCESA ZBOG ZADRAVANJA
VLAGE

KEMIJSKA KOROZIJA UGLJINOG ELIKA

Vr
ok ui
pli sida
no tiv
vi ni

- Fe2O3 - hematit
Fe3O4 - magnetit
- Fe2O3 - hematit

- Fe2O3
- Fe2O3 - hematit

WSTIT - FeO
Fe3O4 -magnetit

UGLJINI ELIK

UGLJINI ELIK

200-400C
sporo oksidira

400-575C
spora oksidacija

UGLJINI ELIK

575C
naglo ubrzavanje
oksidacije

UGLJINI ELIK
U NEOKSIDIRAJUIM KISELINAMA
otapa se uz vodikovu depolarizaciju
HCl H+(aq) + Cl-(aq)

fero ion, zelen

A: Fe Fe2+ + 2eK: 2e- + 2H+ 2H H2

Redoks jednadba:
Molekulska jednadba:

Fe + 2H+ Fe2+ + H2
Fe + 2HCl FeCl2 + H2
VODIKOVA BOLEST
KRHKOST ELIKA

VODIKOVA BOLEST UGLJINOG ELIKA

Vodikovi se atomi otapaju u eliku izazivajui napetosti

zbog ega dolazi do raslojavanja i nastajanja pukotina u
materijalu.

UGLJINI
ELIK
U OKSIDIRAJUIM
KISELINAMA

- otapa se uz nastanak Fe 3+ iona

- ne otapa se u hladnoj i konc. (40%)HNO3 i H2CrO4

UGLJINI ELIK U OKSIDIRAJUIM KISELINAMA

HNO3 H+(aq) + NO3-(aq)

A: Fe Fe3+ + 3e-

Fe3+ -feri ion, ute boje

+ 2H2O
K: 3e- + NO3- + 4 H+ NO
NO +0.5O2 NO2
Redoks jednadba:
Fe + NO3- + 4H+ Fe3++NO2+2H2O
Molekulska jednadba:
Fe + 4HNO3 + 0.5O2 Fe(NO3)3 + NO2+2H2O

UGLJINI ELIK U LUINAMA

- ne otapa se zbog zatinog djelovanja hidroksida i oksida eljeza

pH > 11.5

nastaje
zatitni sloj
hidroksida i
oksida
eljeza

PRAKTIKI
NEMA
KOROZIJE

UGLJINI ELIK U LUINAMA

pH ~ 14
visoke temp.
nastaju anioni
[HFeO2]MEHANIKA
OPTEREENJA
INTERKRISTALAN
TOK KOROZIJSKOG
PROCESA
KRHKOST
(KAUSTINA
KRHKOST)

KAUSTINA
KRHKOST

AUSTENITNI NEHRAJUI ELIK

Vlana atmosfera, vodene otopine stvaranje tankog zatitnog
sloja Cr2O3 koji titi materijal od korozije pasivacija
pasivni sloj Cr2O3, 1 10nm
AUSTENITNI Cr-Ni ELIK
Fe (austenit)
FCC plono centrirana
kubina reetka
nemagnetian

AUSTENITNI
NEHRAJUI ELIK
U NEOKSIDIRAJUIM
KISELINAMA

HCl H+(aq) + Cl-(aq)

A: Oksidacija
Cr Cr 3+ + 3e-/2
K: Redukcija:
2e- + 2H+ 2H H2 /3
Redoks jednadba:
2Cr + 6H+ 2Cr3+ + 3H2
Molekulska jednadba:
2Cr + 6HCl 2CrCl3 + 3H2

AUSTENITNI NEHRAJUI ELIK U

OKSIDIRAJUIM KISELINAMA
- PASIVIRANJE POVRINE
OJAAVANJE PASIVNOG FILMA

AUSTENITNI NEHRAJUI ELIK

U LUINAMA

- KOROZIJSKI POSTOJAN

Prikaz ponaanja pojedinih materijala u razliitim agresivnim

sredinama
Medij
Materijal

HCl

HNO3

NaOH

Al
(-1.663V)

Burno sa
zadrkom
-

Sporo sa
zadrkom
(+)

Burno
-

Zn
(-0.761 V)

Burno
-

Burno
-

Sporo
(+)

Burno uz
NO2
-

Ugljini
elik
(-0.44V)

Sporo
-

Austenitni
Cr-Ni elik

Sporo
-

Cu
(0.337 V)

POURBAIXOVI DIJAGRAMI
potencijal pH dijagrami
prikazuju ponaanje metala u vodenim
sredinama, u kojima se korozija zbiva uz
vodikovu ili kisikovu redukciju
(depolarizaciju)
Fe

Mg

Al

ZAKLJUAK

Pri izboru konstrukcijskog materijala i

dimenzioniranju proizvoda valja voditi rauna ne
samo o mehanikim svojstvima, nego i o korozijskom
ponaanju materijala.
Pravilnim odabirom materijala i primjenom sustava
zatite od korozije znatno utjeemo na trajnost i
sigurnost konstrukcije u razliitim uvjetima
eksploatacije.

KRAJ!