Wspczesna Ukraina powstaa w wyniku rozpadu Zwizku Radzieckiego.
Wykorzystujc zamieszanie wywoane puczem Janajewa w Moskwie - Rada
Najwysza wczesnej Ukraiskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, 24 sierpnia 1991 roku uchwalia Akt Niepodlegoci Ukrainy poparty przez dominujc cz Ukraicw w referendum z grudnia 1991 roku. Od tego momentu Ukraina rozpocza budowanie wasnej pastwowoci. Ustrj polityczny Ukrainy zasadza si przede wszystkim na Konstytucji z 1996 roku, bdcej podstawowym aktem prawnym pastwa ukraiskiego. W rozdziale I teje Konstytucji znajduj si podstawowe zasady demokratycznego porzdku ustrojowego, tworzce fundament caego ustroju oraz okrelajce jego charakter. S to zasady: niepodlegoci i suwerennoci, demokratycznego pastwa prawa, pastwa socjalnego, pastwa unitarnego (z Autonomiczn Republik Krymu, ktrej powicono X rozdzia Konstytucji), republikaskiej formy pastwa, zwierzchnictwa ludu, podziau wadzy, samorzdnoci lokalnej oraz pluralizmu politycznego. System rzdw na Ukrainie okrela si jako prezydencko-parlamentarny. Naley jednak zwrci szczegln uwag na fakt, i w 2004 r., po pomaraczowej rewolucji dokonano w niej poprawek obejmujcych 15 artykuw. Zmiany dotyczyy przede wszystkim zmniejszenia prerogatyw Prezydenta na rzecz zwikszenia uprawnie Rady Najwyszej Ukrainy, zwaszcza wobec Gabinetu Ministrw (RNU staa si gwnym podmiotem powoywania i odwoywania rzdu). Spowodowao to, i system polityczny na Ukrainie zmieni charakter z prezydencko-parlamentarnego na parlamentarno-prezydencki. Po objciu funkcji Prezydenta Republiki Ukrainy przez Wiktora Janukowycza, 25 lutego 2010 roku, wikszo reform z 2004 i 2005 roku, dotyczcych zmiany ustroju - zostao cofnitych. Powrcono do stosunkowo silnej pozycji Prezydenta i tym samym system rzdw na Ukrainie ponownie zaczto okrela mianem prezydenckoparlamentarnym. Podobnie jak w przypadku ustrojw konstytucyjnych innych pastw, w systemie konstytucyjnym Ukrainy rwnie niezwykle istotnym elementem jest struktura naczelnych organw wadzy pastwowej, opierajca si na zasadzie podziau wadz na: ustawodawcz, wykonawcz i sdownicz. Ich organy s rozdzielne i wzajemnie od siebie niezalene. Organ wadzy ustawodawczej to Rada Najwysza Ukrainy - jednoizbowy parlament skadajcy si z 450 deputowanych, wybieranych na picioletni kadencj w powszechnym, rwnym, bezporednim i tajnym gosowaniu. Jednoizbowo ukraiskiego parlamentu zwizana jest ze skupianiem si nacjonalistycznych w okresie walki o niezawiso pastwa w jednym organie i stworzeniem jednego orodka kierowniczego. Elity ukraiskie nadal stosuj si do tego wzorca i raczej niechtnie odnosz si do pomysw stworzenia drugiego organu, ktry byby konkurencyjny w penieniu wadzy ustawodawczej. Istotnym jest fakt, i RNU jest jedynym organem ustawodawczym na Ukrainie, co oznacza, i nie ma tam innego organu pastwowego, ktry mgby stanowi ustawy. Inaczej sprawa odnosi si do stanowienia prawa, bowiem w tej dziedzinie rwnie i organy wadzy wykonawczej posiadaj pewne uprawnienia. O miejsce w RNU w
wolnych, powszechnych, rwnych i bezporednich wyborach, w gosowaniu
tajnym rywalizuj ze sob partie polityczne, ktre wraz z odzyskaniem niepodlegoci Ukrainy uzyskay swobod uczestniczenia i dziaania w sprawach pastwa. Pierwsze, w peni wolne wybory parlamentarne odbyy si w 1994 roku. W zwizku z nisk frekwencj zorganizowano dwie tury gosowania, w ktrych wybrano 405 deputowanych, czyli mniej ni wymagan liczb 450 posw. Byo to wynikiem jednego z niefortunnych zapisw ustawy z 1993 roku o wyborach deputowanych ludowych, ktry uzalenia uzyskanie mandatu deputowanego od osignicia co najmniej 50 proc. gosw w danym okrgu wyborczym, co dla kandydata stanowio nie lada wyzwanie. W wyborach tych najwicej mandatw uzyskaa Komunistyczna Partia Ukrainy. Kolejne wybory (1998) odbyy si zgodnie z nowym na tamte czasy, uchwalonym w 1997 roku wikszociowo proporcjonalnym systemem wyborczym, umoliwiajcym skompletowanie penej liczby posw w ukraiskim parlamencie. W wyborach tych ponownie najwicej procent gosw zdobya Komunistyczna Partia Ukrainy Petra Symonenki (24,7 proc.), na drugim miejscu, jednak z duo gorszym wynikiem (9,4 proc.) uplasowa si opozycyjny i demokratyzujcy Ludowy Ruch Ukrainy Wiaczesawa Czornowia. Zbliony wynik do LRU zdoby Blok Socjalistycznej Partii Ukrainy i Chopskiej Partii Ukrainy (8,6 proc.) pod wodz Oeksandra Moroza. Kolejne wybory miay miejsce w 2002 roku. Wwczas to scena polityczna Ukrainy nieco si poruszya. Zaczto te tworzy bloki partyjne, by zwikszy szanse mniejszych partii na uzyskanie dobrego wyniku i wspdecydowanie o sprawach pastwa. Zwyciy ukraiski, centroprawicowy Blok Nasza Ukraina pod wodz Wiktora Juszczenki z wynikiem 23,57 proc., a Komunistyczna Partia Ukrainy uzyskujc 19,98 proc. gosw wyborcw - zaja drugie miejsce. Trzecia pozycja naleaa do prorosyjskiego bloku Za Jedyn Ukrain, skupiajcego partie zwizane z administracj prezydenta Leonida Kuczmy, midzy innymi Parti Regionw na czele z Wiktorem Janukowyczem, ktry zosta premierem utworzonego wwczas rzdu. Na uwag zasuguje rwnie dobry jak na wczesne czasy wynik centrolewicowego, pronarodowego i proeuropejskiego Bloku Julii Tymoszenko wynoszcy 7,25 proc. gosw. W koalicji z blokiem W. Juszczenki tworzy mocny proeuropejski front w Radzie Najwyszej. Wida zatem wyranie, i pocztek XXI wieku przynis zasadnicze zmiany na ukraiskiej scenie politycznej. Do gosu zaczy dochodzi nakierowane na wspprac z Europ i budowanie ukraiskiej tosamoci narodowej ugrupowania W. Juszczenki i J. Tymoszenko, co dao podstaw pod protesty z 2004 roku, ktre zapocztkoway pomaraczow rewolucj i zupenie nowy etap w parlamentarnej historii Ukrainy. Wybory w 2006 roku odbyy si pod znakiem reform ustrojowych na Ukrainie o czym bya mowa wczeniej. Parlament uzyska moliwo powoywania premiera i rzdu, co oznaczao, i wybory parlamentarne s zarazem wyborami szefa rzdu. W wyborach tych z wynikiem 32,14 proc. zwyciya Partia Regionw, a W. Janukowycz po raz kolejny zosta szefem ukraiskiego rzdu. Gabinet Ministrw pod jego wodz funkcjonowa jednak tylko przez okoo rok. wczesny prezydent W. Juszczenko rozwiza cay parlament, uzasadniajc swoj decyzj przede wszystkim wielokrotnym amaniem Konstytucji przez parti rzdzc. Obecny
skad Rady Najwyszej Ukrainy pochodzi zatem z przedterminowych wyborw
przeprowadzonych w 2007 roku. W ich wyniku, zdobywajc 34,37 proc. gosw zwyciya Partia Regionw Wiktora Janukowycza, drugie miejsce zaj Blok Julii Tymoszenko z wynikiem 30,71 proc. gosw. Przeamujc 3-procentowy prg wyborczy do parlamentu weszy jeszcze trzy ugrupowania: Nasza Ukraina Ludowa Samoobrona, Komunistyczna Partia Ukrainy oraz Blok ytwyna koalicja dawnych agrarystw i oligarchw skupionych wok byego szefa administracji prezydenta Leonida Kuczmy - Woodymyra ytwyna. Pocztkowo funkcj premiera obja J. Tymoszenko. Stworzya rzd na bazie koalicji z Nasz Ukrain i Blokiem ytwyna. Jednak 3 marca 2010 roku RNU wyrazia wotum nieufnoci dla rzdu, a wadz w Parlamencie, w porozumieniu z KPU i Blokiem ytwyna przeja opozycyjna Partia Regionw, tym razem z Myko Azarowem na czele. Na Ukrainie do tej pory nie wyksztaciy si oparte na konkretnych programach silne partie polityczne, ktre grupowayby elity polityczne i mogyby rzeczywicie odgrywa decydujc rol w yciu politycznym kraju. Polityk ukraisk aktualnie rzdz oligarchowie i ogromne sumy pienidzy, ktrymi dysponuj. Wadz wykonawcz na Ukrainie dziery Prezydent oraz Gabinet Ministrw Ukrainy, z dominujc, jak ju wczeniej wspomniano pozycj prezydenta. Zgodnie z konstytucj Prezydent Ukrainy jest gow pastwa oraz wystpuje w jego imieniu, a take peni funkcj gwaranta suwerennoci pastwa, integralnoci terytorialnej Ukrainy, przestrzegania Konstytucji oraz praw i wolnoci czowieka i obywatela. Wybierany przez obywateli Ukrainy na podstawie powszechnego, rwnego i bezporedniego prawa wyborczego, piastuje swj urzd przez 5 lat. Prezydent na Ukrainie ma stosunkowo szerokie uprawnienia reprezentuje pastwo zarwno w sprawach wewntrznych jak i zewntrznych. Pierwszym prezydentem Ukrainy po uzyskaniu niepodlegoci zosta Leonid Krawczuk. Zdoby wwczas prawie 62 proc. gosw w I turze i tym samym wygra z prodemokratycznym W. Czornowiem, ktry uzyska 23 proc. gosw. L. Krawczuk otrzyma tak wysokie poparcie, poniewa w przeciwiestwie do W. Czornowia by postrzegany jako kandydat umiarkowany, ktry mia przeprowadzi transformacj ustrojow i gospodarcz ze starego do nowego systemu w sposb stopniowy i agodny. Nie udao mu si jednak powtrzy kadencji. W drugich wyborach prezydenckich w 1994 r. rnic okoo 7 proc. przegra z Leonidem Kuczm, na ktrego gos oddali gwnie mieszkacy poudniowych i wschodnich obwodw Ukrainy. L. Kuczmie udao si wygra kolejne wybory, w ktrych to tym razem jego gwnym przeciwnikiem by przywdca Komunistycznej Partii Ukrainy Petro Symonenko. W czwartych wyborach prezydenckich odbywajcych si w 2004 roku, gwna walka wyborcza toczya si midzy dwoma kandydatami: opozycyjnym, demokratyzujcym W. Juszczenko oraz reprezentantem oligarchw - W. Janukowyczem, ktry w II turze wyborw zwyciy nieznaczn iloci gosw. Oskarajc rodowisko W. Janukowycza o matactwa wyborcze opozycja wszcza protesty w konsekwencji prowadzce go wybuchu pomaraczowej rewolucji. Sd Najwyszy Ukrainy zarzdzi powtrzenie wyborw, w ktrych to W. Juszczenko zdoby prawie 52
proc. gosw, a W. Janukowycz tylko troch ponad 44 proc.. Kadencja W.
Juszczenko trwaa do pocztku 2010 roku, kiedy to w wyniku pitych wyborw prezydenckich na niepodlegej Ukrainie, pokonujc J. Tymoszenko zwyciy W. Janukowycz i swj urzd sprawuje do dzi. Drugim organem wadzy wykonawczej Ukrainy jest Gabinet Ministrw, czyli ukraiski rzd. W konstytucyjnej strukturze organw wadzy pastwowej Ukrainy, Gabinet Ministrw zajmuje miejsce po Prezydencie i Radzie Najwyszej. Korzystajc ze swych uprawnie wykonawczych peni kilka wanych funkcji w pastwie, okrelonych w artykule 116 Konstytucji Ukrainy. Nale do nich: funkcja oglna polegajca na zapewnieniu suwerennoci pastwa w sferze politycznej oraz gospodarczej oraz na przestrzeganiu Konstytucji, ustaw Ukrainy oraz aktw Prezydenta; funkcja wewntrzpolityczna; gospodarcza; budetowa, socjalno-ekologiczna i organizacyjna. Obecny rzd Ukrainy zosta powoany 11 marca 2010 roku przez Prezydenta Wiktora Janukowycza, po wspominanej ju rezolucji odwoujcej z funkcji premiera Juli Tymoszenko. Na jego czele stoi Premier Mykoa Azarow, wywodzcy si z Partii Regionw, Pierwszy Wicepremier Andrij Klujew oraz 6 innych wicepremierw zarzdzajcych rnymi obszarami ycia pastwa. W skad Gabinetu Ministrw Ukrainy wchodzi 21 ministrw. Wikszo z nich to politycy Partii Regionw. Tylko 3 z nich pochodzi z partii Blok ytwyna. Wadz sdownicz na Ukrainie sprawuj wycznie sdy: rozstrzygajcy o zgodnoci ustaw i innych aktw prawnych z konstytucj - Sd Konstytucyjny oraz system sdw powszechnych, w ktrym najwyszy organ stanowi Sd Najwyszy Ukrainy. Egzekwowanie prawa na Ukrainie natrafia jednak bardzo czsto na liczne przeszkody zwizane z destrukcyjnymi wpywami ukraiskiej oligarchii i skorumpowanych urzdnikw pastwowych. Na ewentualne zmiany w najbliszym czasie raczej nie mona liczy. Podsumowujc, na Ukrainie mamy do czynienia z systemem silnej prezydentury, mocnej centralizacji pastwowej oraz bardzo rozbudowanej administracji (przede wszystkim prezydenckiej). Mimo uchybie i wielu niedoskonaoci, system rzdw przyjty w Konstytucji Ukrainy z 1996 roku daje nadziej i stanowi przesank dla ewentualnej stabilizacji pastwa na wielu paszczyznach, utrwalania swobd liberalno-demokratycznych i rozsdnej polityki zagranicznej. Czas pokae, czy ukraiscy politycy wykorzystaj kiedy szans jak nios za sob zapisy Konstytucji.