TIU LUN: TRIT HC

Bi tiu lun:

Pht gio v s nh hng nh

hng ca n n i sng tinh
thn ca ngi Vit Nam

NGUYN TH HNG-Lp Vn Cao Hoc K19

TIU LUN: TRIT HC

M U
Tn gio l mt nhu cu ca b phn vn ha tinh thn ca tng con ngi ,ca
tng cng ng x hi.Trong Pht gio l mt tro lu trit hc tn gio vi ci
ch l cu con ngi thot khi ni kh.N xut hin cui th k 6 trc cng
nguyn n .
Ni dung c bn ca trit hc Pht gio l cp n vic l gii cn nguyn ca
ni kh v tm con ng gii thot con ngi khi ni kh trin min .
Pht gio khi thy n truyn i khp cc x ln cn.Trc ht sang cc
nc Trung ri sang Ty Tng,Trung Hoa, Nht Bn v cc nc min Nam
Chu . Vit Nam cng thuc trong phm vi nh hng y.Mi khi Pht gio vo
nc no ty theo phong tc mi nc m c s khc nhau. Pht gio mi nc
c mt tinh thn v tnh cch khc nhau nh lch s nc y.
Pht gio n vi ngi Vit Nam t rt lu i, vo khong na cui th k
th I. Do bn cht t bi h x, o Pht nhanh chng tm c ch ng v bm
r vng chc trn t nc ta.
T khi vo Vit Nam, Pht gio nh hng su sc n di sng tinh thn ca
ngi Vit Nam. V cc trit l Pht gio xut pht t tm t v nguyn vng ca
ngi lao ng nn s ngi theo Pht tng nhanh. Nhng nh hng ca t tng
Pht gio n su vo i sng ca i a s ngi dn Vit Nam khng ch t
trong giai on u ca lch s dn tc m cn ngay c cuc sng ngy nay. V vy
vic tm hiu v Pht gio v nhng nh hng ca n i vi i sng tinh thn
ca ngi Vit Nam l ht sc cn thit.
Cu trc ca tiu lun gm nhng phn chnh sau:
Chng I:Ngun gc,quan im ca trit hc Pht gio
Chng II:nh hng ca quan im Pht gio i vi i sng tinh thn
ngi Vit Nam.

NGUYN TH HNG-Lp Vn Cao Hoc K19

TIU LUN: TRIT HC

NI DUNG
Chng I: NGUN GC,QUAN IM CA TRIT
HC PHT GIO:
I.Ngun gc lch s ca Pht gio:
L mt o gio ha bnh trn y c tnh t bi, tr tu dng cm, bnh ng,
v ng, v thahin nay Pht gio lan khp nm chu bn bin. Khng ch thu
hp trong vng Chu nh trc y. Ngun gc Pht gio xut pht t n .
Gio ch l Pht Thch Ca Mu Ni.

1.Bi cnh n thi c Pht:

Vo thi c i, n l nc a thn gio, ch mu h. n thi ngi
Aryan trn vo xm chim, x hi n chia thnh bn giai cp l o s (B La
Mn), Vua Quan(St Li), Cng Nng Thng(Ph X) v N l(Th la).
Gia nh chuyn thnh ph h.
V t tng tn gio
D nhiu o gio vn tn ti nhng gio s B la mn truyn b t tng nht
thn. Trit l tn gio ph nhn vai tr ca con ngi i vi cuc i v c th
gii khch quan. Kt qu l sinh ra hai xu hng l trn i kh hnh hoc xui
theo dng i hng lc th vt cht. T hai mt x hi v tn gio, ngi dn n
mt nim tin ,mong c c mt v cu tinh ra i xa b giai cp bt cng
v nh t tng tn gio, em li an lc hnh phc cho mi ngi.
Trong bi cnh , c Pht Thch Ca Mu Ni ra i.

2.c Pht Thch Ca Mu Ni

a. Thi t Tt t a:
Ngoi bt cng x hi, tn gio phc tp, t nc n chia thnh nhiu
nc nh thng tranh chp nhau chng khc thi chin quc bn Trung Quc,
thi 12 s qun Vit Nam.
Trong cc nc , quc gia giu mnh nht l Ca T La V(Kapilavastu), pha
bc Trung n, nay l pipsava, pha nam nc Nepal. Nh vua tr v nc tn l
Tnh Phn(Sudhodana). Vo nm 204 trc Cng Nguyn, hong hu
MaDa(Maya) h sinh mt hong t khi ng tun t ti vn ng uyn Lm T Ni
(Lumbini) dc gc cy u Bt La thng gi l cy V u (Asokaa) c hoa vi
mu sc rc r.
Thi t c tn l Tt t a ln ln, Thi t vn v song ton,c v l cng cha
Da Du La (Yasodara), con vua Thin Gic. Cuc sng Thi t rt y ,
khng thiu mt th g trn trn gian.
NGUYN TH HNG-Lp Vn Cao Hoc K19

TIU LUN: TRIT HC

b.Thi T Tt t a xut gia, tu hnh v thnh o

Trc bi cnh x hi giai cp, t tng tn gio siu hnh, cuc sng con
ngi cy mnh hip yuNm 29 tui, Thi T thot ngc vng, n bn
dng A N Ma ct tc lm nh o s
Sau thi gian hc o 6 nm, Thi T thy con ngi hng lc s b tha thi
nt; cn tu kh hnh ch chuc thm kh thn; ch c con ng trung o mi
mong thnh chnh qu. Bi th, Thi T b nm anh em ng Kiu Trn
Nh,dng bt sa ca Tu X (Sajata) xung sng Ni Lin tm ra ri ln thin
qun di gc cy Tt Bt La x Ba La Ni.Qua 49 ngy chin u vi ni ngoi
ma,Thi T chng tam minh l Tc mng minh,Thin nhn minh,Lu tn minh
v thnh Pht hiu l Thch Ca Mu Ni nm 36 tui

c.c Pht gio ha v Nit Bn:

Thnh Pht ri,c Pht n rng nai x Ba La Nai gio h nm ngi bn
cng tu kh hnh ngy trc cng nhm Kiu Trn Nh vi phi T
Khp vng Ng H sut 45 nm,c Pht thuyt php trn 300 hi,vo tn
hang cng ng hm mt cch tn ty v rng ri.Pht dng chn bn v ng
xu kim cho mt b gi m la;sn sc,dn dp u cho ngi bnh.V t bi,bnh
ng,c Pht nhn ci tt ca em b cng dng,nhn thc n d tha ca mt
tin n dng cng.Pht cn cho ngi dm nx vo gio hi.Vi hiu o,Pht
ch thn khun quan ti ca vua Tnh Phn.Pht gio ha khng lc no ngng
ngh.Pht lm tt c mi vic d l rt nhTt c vic lm ca Pht ch c mc
ch duy nht l by tr kin Pht cho chng sinh. Pht n rng SaLa vo Nit
Bn lc na m di nh trng rm ta rng vo nm 80 tui

II. Nhng quan im trit hc ca Pht gio:

Qua bao thng trm ca lch s, mi n ngy nay, Pht gio khng nhng
vn tn ti m cn c lan truyn khp th gii v c nhiu tng lp ngi tn
knh, lu tm tm hiu. c nh th, ngoi nhn cch ca c Pht cn nh gio
l, gio lut, l nghi ca Pht gio.

1.Quan im ca Pht gio v th gii quan:

Quan im v th gii quan v Pht gio c th hin tp trung ni dung
ca ba cp phm tr: v ng, v thng, v Duyn.
- V ng: cho rng th gii xung quanh ta v c con ngi khng phi do mt v
thn no sng to ra m c cu thnh bi s kt hp ca hai yu t: Sc v
Danh. Trong Sc l yu t vt cht, c th cm gic c. Cn Danh l
yu t tinh thn, khng c hnh cht m ch co tn gi Danh v Sc hp li vi
nhau to thnh Ng Un no . Nhng s tn ti ca vt cht ch l tm thi,
khng c s vt ring bit no tn ti mi mi. Do , khng c ci gi l Ti.

NGUYN TH HNG-Lp Vn Cao Hoc K19

TIU LUN: TRIT HC

- V thng: tc l vn vt bin i v cng theo chu trinh bt tn: sinh- tr- ddit. Vy th c c, khng khng lun hi bt tn, c ri li khng, ci cn m
chng cn, ci mt m chng mt.
c Pht dy: Ci g c trong th gian l bin i, h hi, l v thng. v
vy, v thng ngha l khng thng, khng mi trong mt trng thi nht nh,
lun lun thay i hnh dng, t hnh thnh n bin i n tan r. V thng l
phng php ch r mt tri ca i, bi tr s m lm, ngn chn ngi chy theo
vt dc. N cha phi l thuyt tuyt i. V thng l mt nh lut chi phi tt
c s vt t tm n hong cnh. Hiu l v thng, con ngi d gi c bnh
tnh, thn nhin trc cnh i thay bt thng.
Duyn: tt c cc s vt, hin tng tn ti trong v tr, t nhng ci v cng
nh n nhng ci v cng ln u khng thot khi s chi phi ca nhn duyn:
ci nhn(hetu) nh c ci duyn(prattiya) mi sinh ra m thnh qu(phla). Qa li
do ci duyn m thnh ra nhn khc, nhn khc li nh c duyn m thnh ra qu
mi C th, ni tip nhau v cng, v tn m th gii, vn vt. mun loi c
sinh sinh ha ha mi theo quy lut nhn qu. Nhn l ci mm; qu l ci ht, ci
tri do mm y pht sinh. Nhn v qu la hai trng thi ni tip nhau, nng ta
vo nhau. Khng c nhn khng th c qu, khng c th khng th c nhn. Nhn
no qu y.
Con ngi do nhn duyn kt hp v c to thnh bi hai thnh phn: th
xc v tinh thn. Hai thnh phn y l kt qu hp tan ca Ng Un. Hai thnh
phn to nn Ng Un, do nhn duyn hp thnh. Mi con ngi c th c danh
sc(nma-suna), Duyn hp Ng Un th l ta, duyn tan Ng Un th khng cn
ta, l dit.Nhng khng phi l mt i m tr li vi ng un.Ngay cc yu t ca
ng un cng lun bin ha theo quy lut nhn qu khng ngng.
Cho nn,con ngi c bin ha,vt mt,vt cn,khng c s vt ring bit tn
ti mi mi,khng c ci ti thng nh.Ci ti hm qua khng cn l ci ti hm
nay na.V khng nhn thc c ci gi l bin o(Maya),v thng,v nh ca
vn vt mi l thng hng v chn thc;khng nhn thc c rng: cai ti c
m khng,khng m c,nn ngi ta lm tng ta tn ti mi mi,ci g cng
thng nh, ci g cng l ca ta,l ta,do ta nn con ngi c kht i,tham
dc,hnh ng chim ot nhm tha mn nhng ham mun dc vng ,to
nhng kt qu,gy nghip bo(Karma),mc vo b kh trin min khng dt(Samsara).
mc vo s chi phi ca quy lut nhn duyn l chi nghip bo v kip
lun hi. l cch l gii cn nguyn ca ni kh ca con ngi Pht gio.

2.Quan im ca Pht Gio v nhn sinh quan:

a.Quan im ca Pht Gio v nghip:

NGUYN TH HNG-Lp Vn Cao Hoc K19

TIU LUN: TRIT HC

Nghip c ngha l hnh ng hay vic lm.T tng, li ni hay vic lm

thng c mun lm ng c khi xng.Pht gio gi ya mun hay ch y l
tc .
Nghip bo l mt nh lut nhn qu trong lnh vc lun l hay nh ngi
Phng Ty gi l nh ca hnh ng

C vi kin cho rng thuyt nghip bo l loi xoa du, ru ng nhng

con ngi xu s.Nhng c Pht khng h dy th,thuyt nghip bo trong
c Pht cng khng bao gi chp nhn mt cuc sng phn s sau kip
sng.Theo l nghip bo,chng ta khng nht thit b tri buc trong mt
hon cnh no v nghip bo khng phi l s mnh cng khng phi l tin
nh do mt ma lc huyn b nh ot cho ta mt cch bt kh
khng.Chng ta c nng lc chuyn phn no ci nghip ca chng ta
theo mun.

b.Quan im ca Pht Gio v T diu :

Ni dung ca trit l nhn sinh ca Pht gio c th hin trong
thuytT diu m Pht gio coi l bn chn l v i.Thng ipT
diu gm hai mt:Nhn thc v hnh ng. l bn chn l huyn
diu,chc chn, hin nhin,bao gm:
- Kh (Dukkha):L chn l v bn cht ca ni kh.Theo o Pht,thc
ti nhn sinh l kh i;ngoi ni kh do sinh,lo,bnh,t gy nn cho con
ngi cn c ni kh v khng a m hp l kh,a m phi la l kh,mong
khng c cng kh,c cng kh m mt cng kh.i l b kh.
- Tp (Samarudays):L chn l v nguyn nhan ca ni kh.Con ngi
trong th gii hin thc ny kh l v u?Nguyn nhn trc tip l do con
ngi c lng tham,sn,siCon ngi mun cn mi nhng thc ti c bin
dch v thay i,mun trng t nhng thc ti lun bin ha trong vng
sinh,lo,bnh,t;khng c ci g thc l ta,ca ta.Do to nn cho con
ngi nhng ni kh trin min cho con ngi trong cuc i. gii thch
cho cn nguyn y,c Pht nu ra thuyt Thp nh nhn duyngm: V
minh (avidya),Hnh (Samskara),Thc(Vijnna),Danh sc(nmarupa)Lc
cn(Sandagatana),Xc(Sparacs),Th(vecsdana),i(Trisna),Th(Upadana),H
u(bhava),Sinh(Jatri),Lo t(jana-marana).
- Dit (Nirodha):L chn l dit kh.Ni kh s c tiu dit khi nguyn
nhn gy ra kh b loi t.Ln theo thp nh nhn duyn,tm ra ci ngun ca
ni kh v i dc,dt b t ngn ngun cho n gc mi ngun gc au kh
a chng sinh thot khi nghip chng,lun hi,t n cnh tr Nit
bn(Nirvana). l th gii l tng ca s gic ng v gii thot.Trng thi

NGUYN TH HNG-Lp Vn Cao Hoc K19

TIU LUN: TRIT HC

Nit bn,Thng tr,Chnh qu khng th l gii c m l t mnh gic

ng.Mc ch ca Pht t l thc hin Nit bn, khi ang tu dng l thc
hin Nit bn tng phn, khi gic ng ri l thc hin c Nit bn ton
phn,tr thnh Pht.
- o (Marga):l chn l ch ra con ng dit kh,ni v nhng con
ng,cch thc con ngi t n trng thi Nit bn.Con ng dit
kh,gii thot v gic ng i hi phi rn luyn o c,rn luyn t tng
v khai sng tr tu.Ba mn hc ny c c th ha trong khi nimBt
chnh o(tm con ng chn chnh), l;
+ Chnh kin(samyak-dristi):hiu bit ng n,kin gii chnh xc.
+ Chnh t duy(samyak-samkalpa):suy ngh ng n.
+ Chnh nghip(samyak-karmata):hnh ng chn chnh,thc hn ng
gii(khng st sinh,khng trm cp,khng t dm,khng ung ru,khng
ni di)
+ Chnh ng(samyak-vaca):li ni chn chnh,trung thc.
+ Chnh mnh(samyak-samadhi):kin nh,tp trung vo con ng chn
chnh,khng bt c iu g lm lay chuyn,phn tm.
Trong tm no ng ny th chnh kin,chnh t duy thuc v tr
tu(panna);chnh ng,chnh nghip,chnh mnh thuc v nh(samadhi).
o Pht cn ra nhng phng php trn con ng thc hnh tu
nghip l: Ng gii vLc (su php tu)Trong nhng giai on u
vi v tr quan nhn duyn,o Pht c nhng yu t duy vt v t tng
bin chng t pht.V chnh tr x hi th o Pht l ting ni phn khng
ch ng cp khc nghit,t co ch x ghi bt cng,i t do t
tng v bnh ng x hi,nu ln c vng gii thot con ngi khi ni bi
kch ca cuc iTuy nhin,trong lun thuyt v nhn sinh v con ng
gii thot,t tng Pht gio cn hn ch,mang nng tnh bi quan,ym th v
cuc sng,ch trngxut th, siu thot c tnh cht duy tm,khng
tng v nhng vn x hi.
Sau khi c Pht t th,cc t ca Ngi nh k hp li.V ti cc
cuc hp cng v sau,s bt ng kin gia cc ch tng trong vic hiu v
gii thch kinh pht ngy cng gay gt.Hng ng Pht gio do vy chia lm
hai phi:Phi ca cc v trng lo gi l Thng Ta(theravada) theo xu
hng bo th,ch trng bm st kinh in,gi nguyeem gio lut;Pht t
ch gic ng cho bn thn,ch th c Pht Thch-Ca v ch cu sm chng
qu La Hn.Phn ng tng chng cn li khng chu nghe theo,h khai hi
ngh ring,lp ra phi i Chng(mahasanghika) ch trng khng cu n c
NGUYN TH HNG-Lp Vn Cao Hoc K19