GIO TRNH TON CAO CP A1

Bi 9 Tch phn suy rng

IV. TCH PHN SUY RNG
1. Tch phn suy rng c cn v tn
nh ngha:
a) Gi s f(x) xc nh trn [a,+ ] v kh tch trn[a,b] vi mi b [a, ]. Nu tn
ti gii hn

l hu hn hoc v cng th gii hn ny c gi l tch

phn suy rng ca f(x) trn [a, ] k hiu l

n
.v

Vy:

h
4
2
c
o

Khi tch phn suy rng l hu hn th ta ni l tch phn suy rng hi t, ngc li,
nu tch phn suy rng khng tn ti hoc l v cng th ta ni tch phn suy rng l
phn k.

h
i
u
V

b) Hon ton tng t, i vi cc hm s f(x) xc nh trn (- ,a] v kh tch trn

[c,a] vi mi c (- ,a] ta nh ngha tch phn suy rng ca f(x) trn (- ,a] bi:

c) i vi hm s f(x) xc nh trn (- ,+ ) ta nh ngha tch phn suy rng bi:

v tch phn ny hi t khi cc tch phn suy rng:

l hi t.

V d:

1)Tnh

Su tm by hoangly85

GIO TRNH TON CAO CP A1

2) Tnh

Cho b [o+ ), ta tnh

bng phng php tch phn tng phn. t:

Suy ra:

n
.v

h
4
2
c
o

Vy
Do tch phn suy rng l phn k

3) Tnh
Ta c:

h
i
u
V

Suy ra

m
(p dng quy tc l' hospitale)

Su tm by hoangly85

GIO TRNH TON CAO CP A1

Vy:
4) Xt s hi t ca phn tch suy rng:

Tch phn ny c tnh theo 3 trng hp ca nh sau:

=1

khi b +

Vy

l phn k

n
.v

>1

h
4
2
c
o

do

nn

h
i
u
V

Vy tch phn
<1

hi t vi >1

Trong trng hp ny ta c

Suy ra tch phn

l phn k

2.Tch phn ca hm s khng b chn

nh ngha:
Gi s f(x) kh tch trn [a.c], c [a,b] v khng b chn ti b (ngha l
). Nu tn ti gii hn (hu hn hay v cng)
Su tm by hoangly85

GIO TRNH TON CAO CP A1

th gii hn ny s c gi l tch phn suy rng ca f(x) trn [a,b], k hiu l:

Nu gii hn l hu hn th ta ni tch phn suy rng

hi t, nu gii hn
khng tn ti hoc l v cng th ta ni tch phn suy rng ny l phn k.
Vy:

n
.v

Hon ton tng t, nu hm s f(x) kh tch trn [c,b] vi mi c (a,b] v f khng

b chn ti a th ta nh ngha tch phn suy rng ca f(x) trn [a.b] bi:

h
4
2
c
o

Trng hp f(x) khng b chn ti mt im c (a,b), ta nh ngha tch phn suy

rng ca f trn [a,b] bi:

h
i
u
V

Khi tch phn suy rng

v

c xem l hi t .Khi c hai tch phn

u hi t .

V d: Kho st tnh hi t ca cc tch phn suy rng sau v tnh gi tr tng

ng trong trng hp tch phn hi t

1)

Ta c:

t:

v:
Su tm by hoangly85

GIO TRNH TON CAO CP A1

Suy ra:

2)

Ta c:

n
.v

h
4
2
c
o

Xt tch phn suy rng:

Ta c:

h
i
u
V

J1 Phn k v do I2 cng phn k.

3)

Ta c

Su tm by hoangly85

GIO TRNH TON CAO CP A1

Vy I3 hi t v

4)

b > a v l tham s .

Vi = 1, ta c:

Vy tch phn I4 phn k khi =1

Vi 1, ta c:

Suy ra:

n
.v

h
4
2
c
o

h
i
u
V

+ Nu < 1 th tch phn I4 hi t v

+ Nu > 1 th tch phn I4 phn k . V I4 = +

3.Mt s tiu chun hi t
Trong phn ny ta s pht biu mt s tiu chun hi t ca tch suy rng
nh l 1:

(i) Cho f(x) 0 trn [ a,+ ). Khi tch phn

sao cho:

hi t khi v ch khi c M > 0

Su tm by hoangly85

GIO TRNH TON CAO CP A1

(ii) Cho f(x) 0 trn [a,b] v

ch khi c M > 0 sao cho:

. Khi tch phn

hi t khi v

nh l 2:
Gi s f(x) v g(x) khng m v kh tch trn [a,b] vi mi b [a,+ ) v f(x) g(x)
vi x ln. Khi :

(i) Nu

hi t th

hi t

(ii) Nu

phn k th

n
.v

phn k

h
4
2
c
o

nh l 3:

Gi s f(x) v g(x) khng m v kh tch trn [a,b] vi mi b [a, + ) v:

h
i
u
V

(i) Nu l = 0 ta c

Phn k

hi t

hi t, v:

phn k

(ii) Nu l = + ta c:

hi t

phn k

hi t ,v

phn k

(iii) Nu l (0 ,+ ) ta c hai tch phn suy rng

hoc cng phn k .

cng hi t

Su tm by hoangly85

GIO TRNH TON CAO CP A1

nh l 4:
Cho f(x) v g(x) khng m v kh tch trn [a,c] vi mi c [a,b) . Gi s f (x) g(x)
mt ln cn tri ca b . Khi ta c:

(i) Nu

hi t th

(ii) Nu

phn k th

hi t

phn k

nh l 5:
Gi s f(x) v g(x) khng m v kh tch trn [a,c] vi mi c [a,b), v:

(i) Nu l= 0 ta c:

hi t

h
4
2
c
o

phn k
(ii) Nu l=+ ta c:

h
i
u
hi t

phn k

n
.v

hi t

phn k

hi t

phn k

(iii) Nu l (0, + ) Th hai tch phn suy rng

cng phn k

cng hi t hoc

V d:

1) Xt s hi t ca
Vi x > 1 ta c:

Su tm by hoangly85

GIO TRNH TON CAO CP A1

V 2/3 < 1 nn

phn ky

Suy ra:

cng l phn k

2) Xt s hi t ca
Khi x + ta c:

hi t

Vy

3) Xt s hi t ca
Khi x 0, ta c:

n
.v

h
4
2
c
o

cng hi t

h
i
u
V

hi t nn tch phn suy rng I cng hi t

Su tm by hoangly85

GIO TRNH TON CAO CP A1

Bi 10 ng dng ca tch phn

V. NG DNG CA TCH PHN XC NH
1. Tnh din tch
Din tch hnh thang cng gii hn bi cc ng
y= 0 ,y = f (x) 0 ,x = a , x = b

c tnh bi cng thc:

n
.v

Hnh thang cong gii hn bi cc ng :

h
4
2
c
o

y = f (x), y = g (x), x = a, x = b vi f (x) g (x) trn [a ,b ]

c din tch c tnh bi cng thc :

h
i
u
V

V d: Tnh din tch hnh phng gii hn bi cc ng sau:

1) y = -x2 v y = - x - 2

Honh giao im ca 2 ng y = - x2 v y = - x - 2 l nghim cu phng trnh.

- x2 = - x - 2 x = - 1 , x = 2 .

Trn [-1,2] ta c - x - 2 - x2 nn din tch cn tnh l :

2)

Hai ng cong ct nhau ti A(-2a, a) v B(2a, a).

Su tm by hoangly85

GIO TRNH TON CAO CP A1

Hn na ta c

trn [-2a,2a].

Suy ra:

2.Tnh th tch
Th tch khi trn xoay do hnh phng gii hn bi cc ung :
y=

f(x),

trc Ox

n
.v

x = a, x = b

h
4
2
c
o

quay xung quanh trc Ox uc cho bi cng thc :

Tng t, th tch khi trn xoay do hnh phng gii hn bi cc ung :

h
i
u
V

x = g(y), trc Oy
y = c, y = d

quay xung quanh trc Oy c cho bi cng thc :

V d: Tnh th tch khi trn xoay

1) Cho min phng gii hn bi cc ung :

, trc Ox , x= 0 ,
quay xung quanh trc Ox.
Ta c :

Su tm by hoangly85

GIO TRNH TON CAO CP A1

.v.t.t
2) Do min phng gii hn bi cc ng y2 = x - 4 v x = 0 quay quanh Oy.

n
.v

Ta c ta giao im ca ng cong y2 = x 4 vi trc Oy l nghim ca h:

Suy ra :

h
4
2
c
o

h
i
u
V

3.Tnh di cung

di cung AB ca ng cong y=f(x) vi A(a,f(a)), B(b,f(b)) v a<b c tnh theo

cng thc :

V d:

Su tm by hoangly85

GIO TRNH TON CAO CP A1

Tnh di cung ca ng cong

trc honh.

gia hai giao im ca ng cong vi

ng cong ct trc honh ti 2 im

ca ng cong l:

. Suy ra di cung AB

Lu :
(1) Nu ng cong cho bi phng trnh :

n
.v

x = g (y) vi c y d

h
4
2
c
o

th di ca ng cong l:

(2) Trng hp ng cong c phng trnh tham s:

h
i
u
V

th di ca ng cong c tnh bi:

(3) Trng hp ng cong trong ta cc c phng trnh

r = r ( ) ,
th ta c :

( )
Do di ng cong l:

Su tm by hoangly85

GIO TRNH TON CAO CP A1

4.Din tch mt trn xoay

Cho ng cong y=f(x) ,
khi ng cong ny quay
quang trc Ox trong khng gian s to ra mt mt trn xoay. Din
tch ca mt trn xoay ny c tnh theo cng thc.

V d: Tnh din tch ca vng xuyn sinh bi ng trn :

quay quanh trc Ox.

Din tch S ca vng xuyn bng tng hai din tch ca hai mt trn xoay sinh bi na
ng trn trn c phng trnh

Khi chng quay quanh trc Ox. Vi c 2 phng trnh trn

ta c :
do :

n
.v

h
4
2
c
o

v na ng trn di c phng trnh

h
i
u
V
Lu :

Khi ng cong c cho bi phng trnh tham s

Su tm by hoangly85

GIO TRNH TON CAO CP A1

th din tch mt trn xoay sinh ra bi ng cong quay quanh Ox c tnh bi :

Nu ng cong quay quanh Oy th din tch mt trn xoay l:

n
.v

h
4
2
c
o

h
i
u
V

Su tm by hoangly85