You are on page 1of 322

ENCICLICAS

DE SU
SANTIDAD
LEON

XIII

0 0 - } ZA 8

EX

L I B R I S

HEMETHERII VALVERDE TELLEZ


Episcopi Leonensis

C O L E C C I O N

COJflPlETI

BN It&TIfi Y C A S T E L L A N O
PUBLICADA BAIO LA DIRECCN Y CON ON PROLOGO

Dr. D. JYIaniiet de Castro Hlonso,


CANNIGO POR OPOSICIN DE LA S . I. M.
Y PROFESOR DE TEOLOGA OOGMTICA DE LA UNIVERSIDAD
PONTIFICIA
tb

COJMO X

C o m p r e n d e l a s p u b l i c a d a s h a s t a fines del a o 1 8 9 ! .

Corj c e n s u r a e c l e s i s t i c a
V
na**OOfWi
LlltU KELIOIOSJ
OSt L L l t J O S. C,
Sili JOSE El REAL I n . I.

TIM ftSIt

Sin.

tu.

t n i n i a
VAI.L100UD

Tipografa y Casa editorial Cuesta,


Macias ricatta, nions. 38 y 40.

mrrtltw

NDICE

PRLOGO.

E n e elica

I . D a d a en los c o m i e n z o s d e l P u n t i f i c a d o f a i de
Abril d e 1878).
Texto castellano

Id. latino,.comicnza Incruslabili..

. . . '

Id.

I I . C o n t r a las sectas socialistas ( a 8 de Diciam'br


de 1878.).
T e x t o castellano

Id.

I I I . S o b r e la r e s t a u r a c i n de la filosofa c r i s t i a n a
c o n f o r m e la d o c t r i n a de S a n t o T o m s de
Aquino
A g o s t o 1879).
T e x t o castellano

Id.

I V . S o b r e el m a t r i m o n i o c r i s t i a n o (10 de F e b r e r o
de t88o)
T e x t o castellano

Id

latino

Quod Apostolici..

Id.

latino. ..... /Eterni palris.

Id.

latino

'

.'.

Arcmum divines

V . S o b r e e x t e n d e r toda la Iglesia el c u l t o de los


s a n t o s Cirilo y M e t o d i o ( j o de S e p t i e m b r e
de 1800).
Texto c a s t e l l a n o

Id.

latino

Grande munvs

V I . R e c o m e n d a n d o el auxilio p a r a las o b r a s de as
Misiones ( j o de D i c i e m b r e de 1 8 8 1 ) .
T e x t o castellano

Id.

latino

Sancta Dei

Id.

latino. .. .. Diuturnum

Id.

^ I I . S o b r e el o r i g e n del poder (29 de J u n i o de 1881).


T e x t o castellano

Id.

V H f . E n la q u e se l a m e n t a de los males q u e afligen


Italia < 1 > de F e b r e r o d e jfcSs).
T e x t o castellano

Id.

latino.. ....Etsi Nos.

. . . . . . .

I X . D e S a n F r a n c i s c o d e A s s y d e la p r o p a g a c i n
de la V . 0 . , T . F r a n c i s c a n a (17 de S e p t i e m b r e
. de 882.
T e x t o castellano. .

Id.
Id.

Id.

latino

Auspicato

. . :

X . A l a b a n d o la piedad de los catlicos espaolas y


r e c o m e n d a n d o la m s i n t i m a u n i n con el
E p i s c o p a d o (8 de Diciembre de 1882)
Texto castellano
]' 9 9
Id. latino
Cum mulla
207
X I . S o b r e la devocin del S a n t o R o s a r i o ( i . de
Septiembre de
Texto castellano
. v j

Id.

latino

Supremi aposlohtus..

. . '220

O S

Encclica

Id.

Id,

Id.

Id.

Id.

Id.

Id.

Id.

X I I . D o n d e se t r a t a de la situacin de la Iglesia en
F r a n c i a y de los deberes de los catlicos (8 d e
F e b r e r o de 1884).
Texto castellano

225
Id. latino
Nobilissima.'
235
XIII " A c e r c a de la m a s o n e r a (20 de Abril de 1884*.
l e x t o castellano
'd.
latino
Humanum
XIV. E x h o r t a n d o o t r a vez al rezo del S a n t o Rosario
(30 do A g o s t o de 1884.)
Texto castellano
275
Id. latino
Superior i
279
XV.-.Sobre la c o n s t i t u c i n cristiana (x. de N o viembre de 1884 j.
T e x t o castellano
282
Id. latino
Inmortale
307
X V I , E n q u e se t r a t a del J u b i l e o e x t r a o r d i n a r i o (a
d e Diciembre de 1885).
T e x t o castellano
3*4
Id. latino
Ouod auctoritate
331
X V I I ,A los obispos d H u n g r a (22 de A g o s t o de iSt).
Texto castellano
336
Id. latino
Quod mullum
347
X V I I I ,A los obispos de P o r t u g a l ( 1 4 de S e p t i e m b r e
de 18S6).
T e x t o castellano

355
Id. latino
Pergrata
363
. X I X ,Acerca de la libertad h u m a n a (20 J u n i o 1887).
T e x t o castellano
369
Id. latino
Libertas.
. . . . . . 393
XX A los a r m e n i o s sobre la unin con la Iglesia
r o m a n a (25 de J u l i o de 1888).
Texto castellano

Id.

id.

latino

Paterna caritas

PROLOGO

p r i m e r a "vista, p a r e c e r un incalificable a t r e vimiento poner prlogo una edicin completa


de la3 memorables y nunca bien ponderadas
Encclicas, debidas l a sabidura lio S. Santidad el P a p a
Len X I I I . Y, ciertamente, que nuestro t r a b a j o no podra
e s c a p a r s e de incurrir en semejante censura, si, con l pretendiramos encomiar y h a c e r saber lo que de suyo es superior toda ponderacin y Ua logrado, por su misma g r a n deza y sublimidad, e s c i t a r justamente l a atencin inters
de todas las clases sociales, sin distincin do categoras n i
personas. Pero no es este nuestro fin; sino muy distinto.

XXI. P a r a i m p l o r a r el P a t r o c i n i o d e S a n J o s (15 de
A g o s t o de SSg).
T e x t o castellano

Con ocasin de celebrarse el X X V aniversario de la

. . . . .

exaltacin al solio de San Pedro del venerable anciano

Id.

X X i I ,Acerca de las obligaciones da los c r i s t i a n o s


(10 d e E n e r o d e 1890).
T e x t o castellano

Len XIII, hemos juzgado, que ningn h o m e n a j e podia tri-

Id.

X X I I I . - .A los o b i s p o s , al clero y al pueblo de Italia (15


d e O c t u b r e de 1890).
1T e x t o c a s t e l l a n o

Id.

latino

Quamquam..

Id.

latino

Sapienlice

Id.

latino

Ab apostolici

Id.

X X I V . - S o b r e el e s t a d o a c t u a l de los obreros (15 d e


M a y o 891).
iT e x t o c a s t e l l a n o

Id.

X X V . - S o b r e la devocin del Rosario (22 de S e p t i e m b r e de 1891).


T e x t o castellano
Id.
latino
Octobri

Id.

latino

Rerum vovarum

butrsele m s glorioso, p a r a el que lleva como lema lumen


n calo, la vez que ms provechoso p a r a los espaoles,
que publicar una coleccin compleca de las Encclicas, dadas hasta ahora, en latn y castellano, procurndola m a y o r
exactitud asi en los textos como en las traducciones. Llenas
de abundantsima y saludable doctrina, son la ms contun533

dente respuesta loa que, la muerte del inmortal Pontfice de la Inmaculada, y al ver elevarse como sucesor suyo
un hombre, h a r t o avanzado en edad, creyeron que el
Pontificado entraba casi en el periodo de sus postrimeras,
y que la voz potente de los Pontfices romanos, que t a n llena de vigor y de luz habase dejado sentir en todos los

vn
tiempos y pocas de la historia como la nica gufa y salvaguardia de pueblos y naciones, se ahogara en la g a r g a n t a

documentos salidos de su fecunda pluma, que cual sol re-

dbil del nuevo P a p a . Mas he aqu que Dios, rico en mise-

fulgentsimo ilumina al mundo en todas las materias, pero

ricordia,

que sabe usar dbiles medios p a r a realizar las

m u y singularmente en las que se relacionan con las mltiples

obras m s estupendas, demostrando asi el poder de su bra-

intrincadas cuestiones que se vienen agitando en el mun-

zo y confundiendo la soberbia humana, h a querido desvane-

do d u r a n t e su glorioso Pontificado. Ellas interesan por igual

cer tamalias conjeturas, prolongando, casi milagrosamente,

ios que m a n d a n y los que obedecen; al sacerdote y al

hasta llegar t r a s p a s a r la meta del X X V ao del Pontifica-

seglar; a l Prelado y al clrigo; los patronos y los obre-

do que, en la serie no interrumpida de los 258 P a p a s ,

ros; la familia y la sociedad; las Iglesias de Oriente y

que han gobernado la Iglesia desde San Pedro hasta el p r e -

las de Occidente; E u r o p a y Amrica; los paises de

sente, solo dos haban alcanzado, San Podro y Pio I X ,

infieles como los de catlicos, cismticos y herejes; los

aquel anciano, quien la humana prudencia solo daba unos

prncipes y poderes pblicos y los sbditos; los que se

pocos aos de vida. Y no es esto lo ms admirable, sino

dedican al cultivo de las ciencias eclesisticas y los que

que su labor ha sido, tan extraordinariamente fecunda en

t r a b a j a n en las profanas; los que se preocupan de los pro-

todo gnero de obras, su actividad tan g r a n d e , su luz tan

blemas sociales como los que viven en las serenas y pl-

resplandeciente, sus enseanzas tan enrgicas y claras, que

cidas regiones de las teoras filosficas; los que se agitan

ni siquiera se concibe sin un auxilio superior y especial

en e m p e a d a lucha en el campo do la poltica, como ios

que tales obras h a y a podido producirlas uua n a t u r a l e z a d-

que emplean la pluma, como a r m a de combate, en pro de la

bil, y agoviada por el poso de los aos que, al encorvar su

causa s a n t a de la verdad; todos por igual conciernen, y

cuerpo p a r e c e deban h a b e r apagado el soplo de su espri-

seguros estamos que todos desearn beber en sus mismas

tu y obscurecido la luz de su mente. Por eso el que, desapa-

fuentes el a g u a pursima de la verdad, que r e p a r t e en sus

sionadamente y sin prejuicios, considere el Pontificado de

Encclicas el inmortal Pontfice.

Len XIII, no puede menos de exclamar: digiius Dei est tee

No h a y p a r a qu recordar l a impresin que muchas de

y persuadirse de que su vida y sus gloriosos hechos son la

ellas han producido en los nimos de propios y extraos,

prueba m s concluyente de la divinidad del Pontificado.

vindolas como la nica frmula a c e p t a b l e y racional p a r a

No e n t r a en nuestro propsito estudiar aqu todos los


hechos, cul m s notables, de la vida de Len XIII; tan
solo es nuestro nimo fijarnos en sus famosas Encclicas, en
las que se contienen tales raudales de pursima doctriua,
que, bien conocida, es c a p a z do fecundizar los campos
todos del saber, impidiendo la aridez que los helados vientos d l a s modernas teoras, opuestas l a doctrina que e m a n a del m a n a n t i a l pursimo del que os maestro infalible de
l a fe, lian producido en el mundo.
Realizacin portentosa del lema lumen in ccelo, son las
Encclicas de Len XIII, prescindiendo de otra multitud de

c u r a r las Hagas de este enfermo, que se l l a m a sociedad.


Pero, no e s t dems advertir, que, ms de esas, de todos
conocidas, h a y otras muchas, en las que, se r e t r a t a n osas
mismas cuestiones, se dilucidan otras, que no ceden
aqullas en importancia y que bien p a s a n ignoradas,
tan solo por citas de autores se tiene de ellas noticia, siendo
imperiosa necesidad conocerlas en s mismas y no por referencias, que, aunque buenas, j a m s h a n de producir el
efecto que su totalidad puede causar. E s t a es la razn de
habernos impuesto ei gustoso sacrificio de esta coleccin
econmica, al a l c a n c e de todos, p a r a que, sin excepcin y
sin las incomodidades que proporciona el buscarlas en las

diversas obras en que se h a l l a n repartidas, puedan tenerse


la vista y consultarse.
Cuarenta y ocho son las p u b l i c a d a s hasta ahora, desde
el 21 de Abril de 1878, que vi l a luz la primera, hasta el 8
de Diciembre de 1902, en que sali la ltima. Dividense en
Epstolas

Encclicas y Letras Encclicas,

habiendo treinta y

ocho de las primeras y diez d e las segundas; que, p a r a


simplificar, publicamos con el m s conocido titulo de Epstolas.

Italia, E s p a a , F r a n c i a , Portugal, Hungra, Polonia y Alemania; indicados, con los m s vivos colores, c a d a uno de
los males que las afligen y los remedios que deben ponerse
en prctica, si se quiere lograr su curacin.
Ocupndose, de especial m a n e r a , de las que, pudiramos
llamar las dos ms g r a v e s y terribles enfermedades de
nuestra poca, la Masonera como causa, y el Socialismo,
con todos los dems m a l e s que nos aniquilan, como efecto;
expone la naturaleza, propsitos y medios do que se vale

Sera tarea importantsima y de g r a n utilidad hacer, con

la Masonera en la Humanum

genus y en las Elsi Nos, Ab

la doctrina encerrada en todas y c a d a una de . ellas, lo que

Apostolici y Stepenumero,

se ha hecho con otras obras; t a l vez de menor valor, esto es,

p o r ser esta nacin el centro elegido por la nefanda secta

un ndice de materias u n a s como concordancias de las

p a r a extender su disolvente accin por doquiera, singular-

Encclicas entre s. H u b i r a m o s con gran p l a c e r empren-

m e n t e contra la Iglesia y el Supremo Pontificado, desde

dido tan til trabajo si l a p r e m u r a del tiempo p o r una p a r t e

el mismo sitio en que la divina Providencia quiso colocar

y el deseo de que apareciese c u a n t o antes esta obra y p o r

la Sede suprema , centro de la unidad catlica.

dirigidas los Obispos de Italia,

otra los estrechos moldes de uu prlogo, no nos lo hu-

Del socialismo t r a t a directamente en las famossimas

bieran impedido; sin embargo, p a r a no renunciar del todo

Quod apostolici; Kerum novarum y Graves de communi, in-

empresa que creemos de t a n t o provecho p a r a los lecto-

directamente en Quod multum; Auspicato;

res, y puesto que ella da, m e j o r que ninguna o t r a , idea de

ries; Ab Apostolici;

la sabidura y enseanza en ellas encerradas, siendo la

c u n t a y cun saludable doctrina en ellas se encuentra;

mejor corona que puede c e i r s e sobre las sienes del Anciano

que solo de ellas puede venir la luz que disipe las tinieblas

Venerable, en el da del X X V a n i v e r s a r i o de su coronacin,

del socialismo, que amenazan sumir en su caos todas las

haremos un ligero bosquejo de t a n fecunda labor.

naciones; y que todo lo que sea a p e l a r otros medios es

Charitatis

Quamquam

y Scepenumero.

plu-

Encomiar

El que, atonto al estado a c t u a l de nuestra sociedad,

desorientarse, perder tiempo, y d e j a r que el m a i llegue

quiera, cual concienzudo y e x p e r i m e n t a d o mdico, obser-

un estado de casi imposible curacin, sera tanto como

v a r l e fondo y conocer los a d e c u a d o s y eficaces remedios

repetir loque todos p r o c l a m a n y hacer notar la excelsi-

que deben emplearse p a r a la c u r a c i n de c a d a una de las

tud de lo que todos tienen por admirable y sublime. Mas no

llagas que la aquejan, m s d e leer, con todo detenimiento,

dejaremos p o r eso de llamar la atencin de los lectores

l a Encclica Inscrutabili,

suplicndolos la fijen en los citados documentos y les com-

d a d a en los comienzos del Pon-

tificado, penetre en el estudio de la Elsi Nos; Cum

multa;

p a r e n entre s, p a r a que se p e r s u a d a n de la falsedad de la

multum;

satnica especie, inventada por las mismas secta3, que, a n t e

Ckar-

la evidencia de la sublimidad de estos documentos pontifi-

ellas ver,

cios y el efecto moral que en el mundo producan, an en-

pintado de mano maestra, el e s t a d o actual de la sociedad

t r e los ms elejados del p a p a d o , no teniendo cosa alguna

e n general y de alguna3 n a c i o n e s en particular, tales como

que oponer tan explndida manifestacin de que la luz

Nobilissima Gllorum gen*; Quod auoritate;


Pergrata Nobis; Ab Apostolici; Constanti

Quod

Emgarorum;

itatis; Stepe numero; Aimum sacrum y 7ametsi;en

y la salud solo puede venir del Pontfice Romano; quisieron

a c e r c a del modo de proceder los escritores catlicos e n las

m a n c h a r l a s con la inmunda b a b a de la calumnia, afirman-

luchas que se vean precisados sostener, en la Cum multa!

do que Len X I I I se rectificaba y contradeca en estas En-

Nobilissima GaUorum gens; Ab Apostolici

cclicas.

garorum.

Libertas; nter gravissimas y

y Constanti

Hun-

Sappenutnero.

Siendo el matrimonio el constitutivo de la familia y sta

Ni deja de ocuparse de asunto tan importante y de t a n t a

la base de la sociedad, profundiza el escalpelo de la crtica

actualidad como la educacin de la juventud, base y funda-

pontificia en este punto, y, deseando r e s t a u r a r la familia

mento de la prosperidad de los pueblos y, despus de sea-

conforme al modelo divino, e s p o n e la doctrina dogmtico-

l a r los verdaderos moldes en que debe contenerse y las per-

social del matrimonio, directamente en la Arcanum y Quod

sonas quienes compete el ejercicio de este sacerdocio, es-

multum; indirectamente en Quamquam

timula los catlicos que se apoderen de este medio de

Hungarorum

pluries;

Constanti

Charitatis.

salvacin, defendiendo los derechos de ia enseanza reli-

O t r a de las cuestiones m s importantes, agitadas en esta


poca que d origen multitud de errores y p e r t u r b a el

giosa, en las Libertas; Ab Apostolici; Constanti


Militantis

Ecclesiie; Affari vos y

Hungarorum;

Satpenumero.

equilibrio social entre los imperantes y sbditos, es la que

Tan refulgente luz no podia menos de iluminar de un

se relaciona con el gnesis y teora del poder y constitucin

modo especialisimo los senos todos de l a ciencia, muy p a r -

de los estados, con las f o r m a s de gobierno, con la libertad y

ticularmente en lo que se refiere la educacin del clero en

sus fueros, con las obligaciones y deberes de I03 cristianos

los Seminarios, su accin en ia sociedad y p e r f e c t a

como miembros de la sociedad civil; pues sobre este intrin-

unin con los Obispos.

cado laberinto, en que se mueve la ciencia poltica, d e r r a m a

Oon extraordinaria valenta penetra en estas cuestiones

illud;

lmmor-

y , despus de m a r e a r el derrotero de la ciencia recomendan-

tale De.i opta; Inter gravissimas; Libertas y Sapientm

christia-

do la doctrina del Doctor Anglico, Santo Toms, como el

luminossimos resplandores en las Dwtwrmm


im, indirectamente en la Quoa multum;

Charitatis; Scepe-

gua ms seguro en las disquisiciones filosficas, haciendo

numero y Annum sacriim. Siguiendo tan trascendental asun-

u n cumplidsimo elogio de ella en la Merni

to, y , p a r a c a l m a r las disensiones de los mismos catlicos,

poner io que es el estudio de la Sagrada Escritura y cmo

Patris; de ex-

establece l a lnea de conducta que deben seguir, y l o s es-

debe practicarse p a r a utilizar los modernos adelantos en

fuerzos que estn obligados hacer, p a r a r e c a b a r por todos

pro de la f, poro sin dejarse llevar demasiado de l a no-

los medios la proteccin que l a Iglesia tiene indiscutible

vedad, separndose de lo tradicional, indica l a forma de

derecho por p a r t e del Estado, no perdonando medio ni es-

emprender tan valioso estudio 011 la Providentissimus

catimando sacrificio, ahogando sus discordias y unindose

de la que ms t a r d e seria complemento la Congregacin

Deus,

en apretado haz, h a b l a los fieles d l a s diversas naciones,

especial establecida ltimamente p a r a este mismo fin; p a s a

sobre todo Italia, Espaa, Portugal, Francia y Austria en

t r a t a r de lo que pudiramos llamar educacin inter-

las Etri Nos; Ab Apostolici; Sope numero; Cum multa; Nobilis-

na y externa, cientfica y moral del clero encomiando la

sima Gallarumgens; Inter gravissimas; Pergrata Nobis y Cons-

dignidad del estado sacerdotal en la Quod multum;

grata Nobis; Ab Apostolici;

anti

Hungarorum.

Comprendiendo la f u e r z a indiscutible

Constanti Hungarorum;

Per-

Charita-

que tiene la p r e n s a y los perjuicios que causa la m a l a , reco-

tis; epuis lejour y ltimamente en la Fin dal principio;

mienda el fomento de la buena, dando sapientsimas reglas

las que se encierra cuanto puedo desearse a c e r c a de la ex-

en

celenoia del Sacerdocio y Seminarios, condiciones de los


aspirantes, vida y estudios que deben realizar, su unin
con los Obispos; en una p a l a b r a , cuanto puede pedirse en
estas materias, tratado con pasmosa erudicin y abundantsimo caudal de doctrina.

Satis cognitum; Etsi Nos y Ab Apostolici;


Deusy

Charitatis studium;

Providentissimus

Vivinum illud, Annum sacrum

Tametsi, y Mirce charitatis.


En medio de tantos trabajos, y no obstante tenerse que
ocupar de t a n t o y tan varios asuntos, derrmanse los t e n -

Quien, p o r tan maravilloso modo se ocupa de todos los

timientos de la a c e n d r a d a piedad del sapientsimo Ponti-

asuntos de su tiempo, no haba do ahogar su voz p a r a de-

fico y su g r a n devocin como

fender los sagrados derechos del Pontificado, tan sacrilega-

tiales p e r f u m e s no slo en las citadas Annum sacruin y Mi-

mente usurpados por los detentores del poder temporal, ni

ne charitatis, que rebosan de dulzuras al divino corazn de

de ejercer su altsima misin de supremo Pastor, procuran-

Jess y al Misterio augustsimo del a l t a r t r a b a j a n d o por que

do a t r a e r al redil de la Iglesia y su unidad A los que de

el mundo entero se consagre al primero, sino en las Auspi-

ella estaban separados por l a infidelidad, la heregia y el

cato, al serafn de Ass y su Orden tercera.

cisma. Pensamientos, t a n en armona con la sublimidad de

ries al benditsimo P a t r i a r c a San Jos; Grande munus los

su cargo, les realiza en sus memorables Encclicas

Santos Cirilo y Metodio y Mitantis

Etsi

fragantsimo

licor de celes-

Quamquamplu-

Ecclesice San Pedro

Nos;Ab Apostolici y en algunas de las del Rosario como la

Canisio; pero, donde a p a r e c e como habitante de otras m s

Octobri mense, en que se l a m e n t a de la situacin del Pontifi-

elevadas regiones y v e r d a d e r a m e n t e enamorado, es en su

cado; promueve l a obra de l a propagacin de la f e p a r a

devocin la Virgen Santsima del Rosario.

misiones y conversin de nflele J en las Sancta Dei civil as y


Christi amen; combate la doctrina de las sectas protestantes y las llama la unin con la iglesia, demostrando lo
absurdo del libre examen y la necesidad de un magisterio
infalible p a r a la r e c t a interpretacin de las S a g r a d a s Escrituras en la que dirige ios Escoceses y comienza Charitalis studium; manifiesta los esfuerzos hechos por la Iglesia
p a r a a t r a e r la unidad los pueblos de Oriente, el amor
que siempre I03 manifest la Sede Apostlica, y por ltimo
les hace un llamamiento tiernisimo y p a t e r n a l en las Orande munus y Paterna

Caritas, insistiendo en este mismo

deseo pide la proteccin de la Santsima Virgen este fin,


en la

Adjutricsm.

Difcilmente podr

encontrarse obra ms completa,

p r o f u n d a y tierna, acerca de la excelencia de la Santsima


Virgen, y del origen, excelencias y saludables efectos de
esta devocin que la que resulta de la coleccin de estas
Encclicas.
En ellas hllanse expuestos, de un modo magistral, los
dogmas de ia Maternidad, Virginidad, intercesin, y cultode la Santsima Virgen; en ella la historia del Rosario, su
virtud y eficacia, considerndole, unas veces, como modelo
de la vida de los individuos y familias, otras como compendio de la v i d a cristiana, otras como lenitivo p a r a sufrir con
resignacin los dolores de esta vida, otras en su nombre de
Rosario como cosa de celestial f r a g a n c i a , en otras, por fin,

Como maestro de la f e desenvuelve las importantsimas

estimulando la propagacin de las Cofradas y Asociacio-

verdades de la Constitucin, n a t u r a l e z a y unidad de l a

nes que tengan p o r objeto fomentar esta devocin. Eu una

Iglesia,- Primado Pontificio; Divinidad de las S a g r a d a s Es-

p a l a b r a , en las Encclicas Supremi Apostolatus,

crituras; Trinidad; presencia y virtud del Espritu Santo;

pluries;

Svperiori anuo; Octobri mense; Magna: Dei

Quamquam

Divinidad y suprema potestad de Cristo; ternuras del divi-

Latitite

sancta; Iucunda semper; Adjulricem;

no corazn de Jess, y excelencias de la Eucarista, en las

que y Augustsima

Matris

Fidentempium-

Virginis, hllase un arsenal abundanti-

simo de m a teriales p a r a todo cuanto se refiera la devo-

te instruida que no deba conocerlas fondo, lo cua', nos

cin la Santsima Virgen en g e n e r a l y a l Rosario en p a r -

h a movido publicarlas coleccionadas y

ticular.

dichos.

Por ltimo; ms de r e t r a t a r s e con inimitable propiedad


en las diversas Encclicas, dirigidas i los Eslavos
munus, Obispos y fieles de Italia Etsi Nos;
Smpenumero; de E s p a a Cura multa; de Francia
Gallorum,

Mas como quiera que su considerable nmero y su extensin no consentan

e n c e r r a r l a s en un slo volumen,

como hubiera sido nuestro deseo, hemos resuelto dividir-

Nobilsima

las en dos, de los cuales el primero comprende 25 Enc-

Apostolici

de

clicas, sea todas las publicadas en los aos 1878 1891,

de Portu-

ambos inclusive, y en el segundlas restantes h a s t a el mo-

Nobs; de Armenia Paterna caritas; de Polonia

mento de c e r r a r la edicin, incluyendo la de 8 de Diciem-

agens; Inter gracissimus,

y Depuis le jour;

Hungra Quod inullura y Contanti Hungarorum;


g a l Pergrata

Grande

en los textos

Charitatis; de Alemania MilUantis Ecclesiat; de C a n a d

Af-

bre de 1902 los Obispos de Italia.

el estado religioso,

No ignoramos que pudiera ocurrir, y hacemos fervien-

civil y social de c a d a nacin, hcese, en c a d a una de ellas,

tes votos al Seor y la Santsima Virgen porque as sea,

u n a sntesis admirable de la historia religiosa.

que, dada la incansable actividad y la milagrosa energa

far? vos; de Escocia Gharitati itudium,

E s t e cuadro es t a n acabado, que no se precisa ms,


p a r a ponerse al corriente de la historia eclesistica de
cada pas.
Y como idea capitalsima, que es como el a l m a de todas,
so destaca la influencia benfica de la religin, cimiento
solidsimo sobre el que es preciso se funden las naciones
si h a n de tener vida y prosperidad, iris bendito de p a z
y dicha.

Tales son, g r a n d e s rasgos, los puntos culminantes que


se t r a t a n en las Encclicas.
De este brevsimo resumer. dcdcesc c l a r a m e n t e que el
poltico, cl.dedicado estudios de sociologa, de derecho y
de filosofa, lo mismo que el gobernante y el sacerdote, tienen en ellas un m a n a n t i a l fecundsimo de doctrina s a n a y
p u r a , utilizable en los escritos, en las discusiones, en la c
t e d r a , en',los|;discursos, en los sermones, en una p a l a b r a ,
en todas las manifestaciones de la vida, asi religiosa como
civil, sin exponerse c a e r e n los lamentables errores en
que ^cada momento vemos sumidos, al t r a t a r ciertas cuestiones,'an personas de g r a n ilustracin.
Es tal 1a importancia de las m a t e r i a s desarrolladas en
las Encclicas, que hoy no se concibe persona medianamen-

de Nuestro Santsimo P a d r e Len XIII, despus de hecha


esta edicin, an se publicasen algunas, cuyo inters segur a m e n t e no ser menor que las y a dadas; p a r a este caso, y
i fin de que resulto completa, tenemos resuelto hacer una
tirada igual en tamao, p a p e l y tipos de c a d a una en latn
y castellano, que ofreceremos por un precio insignificante
y que p o d r unirse al tomo 2., consuma facilidad.
loria al P a p a de las Encclicas inmortales y del Rosario en l XXV aniversario de su elevacin la Silla de San
Pedro! Dominus conservet Eum;
facial Eumin

et vivificet

Eum, et beatum

trra, el non tradat animam ejus in manus ini-

micorum ejus, Amn.


MANDKX D E CASTRO.

Ultimo

retrato

de S. S.

IiEN

XIII.

EPSTOLA ENCCLICA
d a d a en l o s c o m i e n z o s
A

del P o n t i f i c a d o .

todos los Venerables Hermanos, Patriarcas,


P r i m a d o s . A r z o b i s p o s y Obispos del orbe
catlico, q u e e s t n en g r a c i a y c o m u n i n
con l a sede apostlica.

L 6 J S

p .

X I I I .

Venerabm Hermanos, salud y apostlica bendicin.

LEVADOS, aunque sin merecerlo, por inescrutable juicio de Dios, la cumbre de la Dignidad
Apostlica, al momento sentimos vehemente deseo y como necesidad de dirigiros Nuestras letras, no slo
p a r a manifestaros los sentimientos de Nuestro amor intimo,
sino p a r a alentaros tambin vosotros, que sois ios llamados compartir con Nos vuestra solicitud, sostener
juntamente con Nosotros la lucha de Nuestros tiempos en
defensa de la Iglesia de Dios y l a salvacin de las almas,
cumpliendo en esto el encargo que Dios nos ha confiado.
Empero desde los primeros das de Nuestro Pontificado
se Nos presenta la vista el triste espectculo dlos males
que por todas partes afligen al gnero humano: esta tau
generalmente difundida subversin de las supremas verdades, en las cuales, como en sus fundamentos, se tostiene
el orden social; esta arrogancia de los ingenios, que rechaza toda potestad legitima; esta porp.-tua causa dediscordia de donde nacen intestinos conflictos y geras crueles y sangrientas; el desprecio de las leyes que rigen las
costumbres, y decnden la justicia; la insaciable codicia

EPSTOLA ENCCLICA
d a d a en l o s c o m i e n z o s
A

del P o n t i f i c a d o .

todos los Venerables Hermanos, Patriarcas,


P r i m a d o s . A r z o b i s p o s y Obispos del orbe
catlico, q u e e s t n en g r a c i a y c o m u n i n
con l a sede apostlica.

L 6 J S

p .

X I I I .

Venerabm Hermanos, salud y apostlica bendicin.

LEVADOS, aunque sin merecerlo, por inescrutable juicio de Dios, la cumbre de la Dignidad
Apostlica, al momento sentimos vehemente deseo y como necesidad de dirigiros Nuestras letras, no slo
p a r a manifestaros los sentimientos de Nuestro amor intimo,
sino p a r a alentaros tambin vosotros, que sois ios llamados compartir con Nos vuestra solicitud, sostener
juntamente con Nosotros la lucha de Nuestros tiempos en
defensa de la Iglesia de Dios y l a salvacin de las almas,
cumpliendo en esto el encargo que Dios nos ha confiado.
Empero desde los primeros das de Nuestro Pontificado
se Nos presenta la vista el triste espectculo dlos males
que por todas partes afligen al gnero humano: esta tan
generalmente difundida subversin de las supremas verdades, en las cuales, como en sus fundamentos, se tostiene
el orden social; esta arrogancia de los ingenios, que rechaza toda potestad legitima; esta porp.-tua causa dediscordia de donde nacen intestinos conflictos y geras crueles y sangrientas; el desprecio de las leyes que rigen las
costumbres, y decnden la justicia; la insaciable codicia

ENCCLICAS

de bienes caducos y el olvido de los eternos, llevada hasta


el loco furor con el que se v c a d a paso tantos infelices que no temen quitarse la vida; la poca meditada administracin, la prodigalidad, la malversacin de los f o n ' o s
pblicos, as como la imprudencia d e aquellos que, cuanto
m s se equivocan tanto m s t r a b a j a n por a p a r e c e r defensores de la p a t r i a , de la libertad y de todo derecho; esa
especie, en fin, de p e s t e mortfera, que llega h a s t a lo ntimo de los miembros de la sociedad humana, y que no
la deja descansar, anuncindola su vez nuevos acontecimientos y calamitosos sucesos.
Nos empero estamos persuadidos de que estos males tienen su causa p r i n c i p a l en el desprecio y olvido de aquella
s a n t a y augustsima autoridad de l a Iglesia, que preside al
gnero humano en nombre de Dios, y que es la g a r a n t a y
el apoyo de toda autoridad legtima.
Esto lo h a n comprendido p e r f e c t a m e n t e los enemigos
del orden pblico, y p o r eso han pensado que nada era ms
propio p a r a minar los fundamentos sociales, que el dirigir tenazmente sus agresiones c o n t r a l a Iglesia de Dios;
hacerla odiosa y aborrecible por medio de vergonzosas calumnias, representndola como enemiga, de la v e r d a d e r a
civilizacin; debilitar su fuerza y s u autoridad con heridas
siempre nuevas, destruir el supremo poder del Pontfice
liomano, que es en la tierra el g u a r d i n y defensor de las reg l a s inmutables de lo bueno y de lo justo De ah es ciertam e n t e de donde han salido esas leyes que quebrantan la
divina constitucin de la Iglesia catlica, cuya promulgacin tenemos que deplorar en la m a y o r p a r t e de los pases;
de ah el desprecio del poder episcopal; las trabas puestas
al ejercicio del ministerio eclesistico, la dispersin de las
Ordenes religiosas, y la venta en subasta de los bienes que
servan p a r a m a n t e n e r l o s ministros de la Iglesia y I03
pobres; d ahi tambin el que las instituciones pblicas,
consagradas l a caridad y la beneficencia, se h a y a n sustrado la saludable direccin de la Iglesia; de ah, cu fin,
esa libertad desenfrenada de ensear y publicar todo lo
malo, cuando por el contrario se viola y se oprime de todas
m a n e r a s el derecho de la Iglesia de instruir y educar la juventud. Ni tiene otra mira la ocupacin del Principado
civil, que la Divina Providencia h a concedido hace largos
siglos al Pontfice Romano, que el que pueda usar libre-

mente y sin trabas, p a r a la e t e r n a salvacin de los pueblos, de la potestad que le confiri Jesucristo.
Nos liemos hecho mencin de todos estos quebrantos
Venerables Hermanos, no p a r a a u m e n t a r en vosotros la
tristeza que esta miserabilsima situacin os infunde en el
nimo, sino porque comprendemos que por ella habis de
conocer perfectamente la gravedad que han alcanzado las
cosas que deben ser objeto de nuestro ministerio y de nuestro celo, y con cunto empeo debemos dedicarnos defender y a m p a r a r con todas nuestras fuerzas la Iglesia
de Cristo y la dignidad de esta Sede Apostlica, provocada
especialmente en los actuales y calamitosos tiempos con
tantas calumuias.
Es bien claro y manifiesto, Venerables Hermanos, que
la ;causa de la civilizacin carece de fundamentos slidos, si no se a p o y a sobre los principios eternos de la verdad y sobre las leyes inmutables del .derecho y de la
justicia y si un amor sincero 110 une estrechamente* las voluntades de los hombres, y 110 a r r e g l a suavemente el orden
y la naturaleza de sus deberes recprocos. Quin es empero
el que se a t r e v e y a n e g a r que es la Iglesia la que, habiendo difundido el Evangelio entre las naciones, h a hecho
brillar la luz de la verdad en medio de los pueblos salvajes,
imbuidos de supersticiones vergonzosas, y la que les ha conducido al conocimiento del Divino Autor de todas las cosas
y reflexionar sobre si mismos; la que, habiendo hecho
desaparecer la calamidad de la escla vitud, ha vuelto los
hombres la originaria dignidad de su no^i\]siijia naturaleza; l a que, habiendo desplegado en todas partes el estand a r t e de la redencin, despus de h a b e r introducido y protegido las ciencias y las artes, y fundado, ponindolos bajo
su a m p a r o , institutos de caridad destinados al alivio de todas las miserias, so h a cuidado de la cultura del gnero hum a n o e n la sociedad y en la familia, le ha sacado de su miseria, y le h a formado con esmero p a r a un gnero de vida
conforme la dignidad y los destinos d<; su naturaleza?
Y si alguno de recta intencin compara esta misma poca
en que vivimos, tan hostil la religin y !a Iglesia de Jesucristo, con l a de aquellos afortunadsimos tiempos en que
la Iglesia era respetada como madre, se quedar convencido de que esta poca, llena de perturbacin y rumas, cor r e en derechura al precipicio; y que al contrario, los ticin-

p o s e n que ms han florecido las mejores instituciones, l a


tranquilidad y la riqueza y prosperidad pblicas, h a n sido
aquellos ms sumisos al gobierno de la Iglesia, y en que
mejor se h a n observado sus leyes. Y si es u n a verdad que
los muchsimos beneficios que Nos a c a b a m o s de recordar,
y que proceden del ministerio y benfico influjo de l a Iglesia, son obras gloriosas de v e r d a d e r a civilizacin, lo es su
vez que tan lejos est la Iglesia de aborrecerla y rechazarla, que m s bien cree se la debe a l a b a n z a por haber hecho con ella los oficios de maestra, nodriza y madre.
Antes bien, esa civilizacin que choca de f r e n t e con
las s a n t a s doctrinas y las leyes de la Iglesia, no es sino una
f a l s a civilizacin, y debe considerrsela como un nombre
vano y sin realidad. Y de esto p r u e b a son bien manifiesta
los pueblos que no han visto brillar la luz del Evangelio; y
en los que se lian podido notar veces falsas apariencias
de civilizacin; m a s ninguno de sus slidos y verdaderos
bienes h a podido a r r a i g a r s e ni florecer en ellos. En m a n e r a
alguna puede considerarse como mi progreso de la vida civil, aquel que desprecia osadamente todo poder legitimo;
ni puede l l a m a r s e libertad, la que lleva en pos de si torpe
y miserablemente la p r o p a g a n d a desenfrenada de los errores, el libre goce de p e r v e r s a s concupiscencias, la impunidad de crmenes y maldades, y la opresin de los buenos
ciudadanos, cualquiera que sea la clase que pertenecen.
Siendo, como son estos principios, falsos, errneos perniciosos, seguramente que no tienen la virtud de perfeccionar la
naturaleza h u m a n a y engrandecerla, porque el pecado hace
d los hombres miserables', sino que es consecuencia necesaria, que, corrompidas las inteligencias y ios corazones,
por su propio peso precipiten los pueblos en un pilago
de desgracias, debiliten el buen orden de cosas, y de esa
m a n e r a hagan venir ms pronto m s tarde, la prdida
de la tranquilidad pblica y la ruina del Estado.
Y qu puede haber m s inicuo, si se contemplan las
obras del Pontificado Romano, que el n e g a r cunto y cun
bien h a n merecido los P a p a s de toda l a sociedad civil?
Ciertamente. Nuestros predecesores procurando el bien dolos pueblos, 110 titubearon en emprender distintas luchas,
resistir grandes t r a b a j o s , a f r o n t a r peligrosas dificultades"
y, puestos los ojos en el cielo, no inclinaron j a m s la f r e n t e
a n t e las a m e n a z a s de los impos, ni consintieron en f a l t a r

b a j a m e n t e su misin p o r aduladiones promesas. E s t a


Sedo Apostlica fu quien recogi y ciment los restos de la
antigua desmoronada sociedad. Ella fu la antorcha, que
hizo resplandecer la civilizacin de los tiempos cristianos;
ella fu el ncora de salvacin en las rudsimas tempestades que h a sufrido el humano linaje; el vinculo sagrado
de concordia, que uni unas con otras las naciones lejanas
entre si y de tan diversas costumbres; el centro comn,
finalmente, de donde parta asi la doctrina do la Religin
y de la f como los auspicios y consejos en los negocios y la
paz. P a r a qu ms? Grande gloria es p a r a los Pontfices
mximos la de haberse opuesto constantemente, como baluarte inquebrantable, p a r a que la sociedad no volviera
caer e n l a antigua supersticin y barbarie!
Ojal que esta saludable autoridad nunca hubiera sido
tenida en tan poco rechazada! De seguro que ni el Principado civil hubiera perdido aqul esplendor augusto y sagrado que la Religin le haba impreso, nico que hace dign a y noble la sumisin, ni hubieran estallado esas sediciones
y guerras, qu tantos extragos y calamidades h a n causado
en la tierra, ni los reinos, en otro tiempo florecientes, hubier a n cado al abismo desde lo alto de su g r a n d e z a bajo el
peso de toda clase de desventuras. De esto son ejemplo los
pueblos de Oriente; rotos los suavsimos vnculos que les
unan esta Sede Apostlica, vieron eclipsarse el esplendor
de su antiguo rango, desapareciendo la vez la gloria de
las ciencias y de las a r t e s y la dignidad del imperio.
Los insignes beneficios que se derivaron de la Sede
Apostlica todos los puntos del globo, los ponen do mani,
fiesto los ilustres monumentos de todas las edades; pero
se dejaron sentir especialmente en la nacin italiana, la
cual, por estar m s c e r c a n a dicha Sede Apostlica, recoge
de ella ms abundantes frutos. La Italia debe reconocerse
en g r a n p a r t e deudora los Romanos Pon ifices de su v e r d a d e r a gloria y grandeza, de su elevacin sobro las dems
naciones. Su autoridad y p a t e r n a l benevolencia la han protegido v a r i a s voces contra los ataques de sus enemigos, y
la h a n prestado la ayuda y socorro necesarios p a r a que la fe
catlica fuese siempre conservada en toda suMntegridad en
los corazones de los italianos.
Apelamos especialmente, p a r a no ocuparnos de otros,
los tiempos de San Len el Magno, de Alejandro III, de Ino-

ENCCLICAS

cenco III, de San Po V, de Len X y de otros Pontfices,


con cuyo auxilio y proteccin Italia s e libr del horrible exterminio con que la a m e n a z a b a n los brbaros, sac salvo
su antigua fe, y, entre las tinieblas, y miserias de un siglo
menos culto, nutri y conserv v i v a l a luz de las ciencias y
el esplendor de la3 artes. Apelamos esta Nuestra dichosa
ciudad, Sede del Pontificado, la cual debi los P a p a s la
singularsima v e n t a j a de 1 legar ser, no slo inespugnable
a l c z a r de la fe, sino tambin asilo de las bellas artes, mor a d a de la sabidura, admiracin y envidia del mundo. Por
el explendor de tales hechos, que la historia nos ha trasmitido en imperecederos monumentos, fcil e3 reconocer que
slo p o r voluntad hostil y por indigna calumnia, fin de
e n g a a r las muchedumbres, se ha podido insinuar, de v i v a
voz y por escrito, que la Sede Apostlica sea obstculo la
civilizacin de los pueblos y la felicidad de Italia.
Si las esperanzas, pues, de Italia y del mundo descansan
todas en esa influencia t a n saludable p a r a el bien comn de
que goza la Autoridad de la Sede Apostlica, y en la unin
intima de todos los fieles al Romano Pontfice, razn h a y
p a r a que nos ocupemos con el m s solcito cuidado en cons e r v a r inclume intacta la dignidad de la Ctedra Romana, y en asegurar m s y m s la unin de los miembros con
la Cabeza, de los hijos con el P a d r e .
Por lo tanto, p a r a a m p a r a r a n t e todo y del mejor modo
que podemos los derechos y la libertad do esta Santa Sede,
no dejaremos nunca de esforzarnos p a r a que Nuestra autoridad sea respetada; p a r a que Nuestro ministerio y Nuest r a protestad se deje p l e n a m e n t e libre independiente, y que se nos restituya aquel estado de cosas en
que la Sabidura, divina, desde tiempos antiguos, haba colocado los Pontfices de Roma. No nos mueve pedir este
restablecimiento, Venerables Hermanos, un v a n o deseo de
dominio y de ambicin; sino que asi lo exigen nuestros deberes y los solemnes juramentos que hemos prestado; y
adems porque no slo e s necesario este Principado p a r a l a
tutela y conservacin d e la plena libertad del poder espiritual, sino tambin porque es evidente que, enando se trata
del Principado temporal de la Sede Apostlica, se t r a t a la
v e z la causa del bien y de la salvacin de la familia humana".
De aqu que Nos, en cumplimiento de Xuestro encargo,
por el que venimos obligados defender los derechos de la

Iglesia, de ninguna m a n e r a podemos p a s a r en silencio las


declaraciones y protestas que nuestro Predecesor Po IX.
do santa memoria, hizo repetidamente, y a contra la o c u p a cin del Principado civil, y a contra la violacin de los derechos de la Iglesia Romana, las misma3 que Nos por e3tas
Nuestras letras completamente renovamos y confirmamos.
Y al mismo tiempo dirigimos Nuestra voz los Principes
y supremos gobernantes de los pueblos, y una y otra vez les
rogamos, en el nombro augusto del Dios Altsimo, que no renuncien el apoyo, que en e3tos peligrosos tiempo3 les ofrece
la Iglesia; que se agrupen concordes y amigablemente decididos en torno de esta fuente de autoridad y le salvacin;
que estrechen c a d a vez m s con ella ntimas relaciones de
respeto y amor. H a g a Dios que ellos, convencidos de estas
verdades, y reflexionando que la doctrina de Cristo, al decir de San Agustn, sise observa, es logran salvacin del estado
y que en la conservacin y respeto de la Iglesia estn basadas la salud y prosperidad pblicas, dirijan todos sus cuidados y pensamientos aliviar los males con que se ven
afligidos la Iglesia y su Cabeza visible; y el resultado sea
tal, que los pueblos que gobiernan, conducidos por el camino de la justicia y de la paz, vengan disfrutar en adelante
una nueva era de prosperidad y de gloria.
Y fin de que sea c a d a di ms firme la unin de toda la
g r e y catlica con el Supremo Pastor, Nos dirigimos a h o r a
vosotros, con afecto muy especial, Venerables Hermanos
y encarecidamente os exhortamos, que, con todo el f e r v o r
de vuestro celo sacerdotal y pastoral solicitud, procuris inflamar en los fieles que os estn confiados el amor la Religin, que les mueva unirse m s fuertemente esta Ctedra de verdad y de justicia, recibir de ella con sincera docilidad do inteligencia y de voluntad todas las doctrinas, y
rechazar eif absoluto aquellas opiniones,por generalizadas
que estn, que conozcan ser contrarias las enseanzas de
la Iglesia.
A esto propsito los Romanos Pontfices, Nuestros Predecesores, y ltimamente Pi IX, principalmente en el Concilio Ecumnico Vaticano, teniendo la vista las p a l a b r a s de
San Pablo; Estad sobre aviso, que ninguno os engae con
filosofas y vanos sofismas, segn la tradicin de los hombres,
segn los elementos del mundo, y m segn Cristo. 110 omitieron elreprobar, cuando fui?necesario, I03 errores corrieu-

ENCCLICAS

tes, y sealarlos con la Apostlica censura. Y Nos, siguiendo las huellas de Nuestros Predecesores, desde esta
Apostlica Ctedra de verdad, confirmarnos y renovamos todas estas condenaciones, rogando con instancia al
mismo tiempo al Padre de las luces que perfectamente conformes todos los fieles en un solo espritu y en un mismo sentir, piensen y hablen como Nos. Es empero de vuestro encargo, Venerables Hermanos, emplearos con todas vuestras
fuerzas en que j a semilla d l a s celestes doctrinas sea esparcida con mano prdiga en el campo del Seor, y en que,
desde muy temprano, se infundan en el a l m a de los fieles
las enseanzas dla fe catlica, echen en ella profundas raices, y sean preservadas del contagio del error. Cuanto ms
se a f a n a n los enemigos de la Religin por ensear los ignorantes, y especialmente la juventud, doctrinas que ofusc a n la inteligencia y corrompen las costumbres, tanto mayor debe ser el empeo p a r a que 110 slo el mtodo de la enseanza sea adaptado y slido, sino principalmente p a r a
que l a m i s m a enseanza sea completamente conforme la
fe catlica, tanto en las letras como cillas ciencias, muy
principalmente en la filosofa de la c u a l d e p e n d e e n g r a j i parte la buena direccin de las dems ciencias, y que no tienda
destruir la revelacin divina, sino que se complazca en
allanarla el camino y defenderla de los que la impugnan,
como nos han enseado con su ejemplo y con sus escritos el
g r a n Agustn, el Anglico Doctor y los dems maestros de
la sabidura cristiana.
Pero la buena educacin de la juventud, p a r a que sirva
de amparo la fe y la Religin, y la integridad de las costumbres, debe empezar desde los m s tiernos aos en el
seno de ta familia, la cual, miserablemente t r a s t o r n a d a en
nuestros das, no puede volver su dignidad perdida, sino
sometindose las leyes con que fu instituida en la Iglesia
por su divino Autor. E l cual, habiendo elevado la dignidad
de Sacramento el matrimonio, smbolo de su unin con la
Iglesia, no slo santific el contrato nupcial, sino que proporcion tambin eficacsimos auxilios los p a d r e s y los hijos
p a r a conseguir fcilmente, con el cumplimiento de sus mutuos deberes, la felicidad temporal y e t e r n a . Mas despus
que leyes impas, desconociendo el c a r c t e r sagrado del
matrimonio, l e . h a n reducido la condicin de un contrato
m e r a m e n t e civil, siguise desgraciadamente por consccuen-

cia que, profanada la dignidad del matrimonio cristiano,


los ciudadanos v i v a n en cuncubinato legal, como si fuera en
matrimono; que desprecien los cnyuges las obligaciones de
la fidelidad, q u e mutuamente se obligaron; quolos hijos
nieguen los padres la obediencia y el respeto; que se debiliten los vnculos de los afectos domsticos, y, lo que es de
psimo ejemplo y muy daoso la honestidad de las pblicas costumbres, que frecuentemente un aipor inconsiderado
tenga reato de lamentables y funestas separaciones.
T a n deplorables y g r a v e s desrdenes, Venerables Hermanos, no pueden menos de excitar y mover vuestro celo
amonesta!- con p e r s e v e r a n t e insistencia los fieles confiados vuestro cuidado, que presten dcil oido las enseanzas que se refieren la-santidad del matrimonio cristiano y obedezcan las leyes con que la Iglesia regula los deberes de los cnyuges y de su prole.
Conseguiriase tambin con esto otro de.los ms excelentes resultados, la reforma de c a d a uno de los -hombres; porque, asi como de un tronco corrompido brotan r a m a s viciadas y frutos miserables, asi la corrupcin, que c o n t a m i n a
las familias, viene a contagiar y viciar desgraciadamente
c a d a uno d l o s ciudadanos. Por el contrario, ordenada i a
familia en v i d a cristiana, poco p o c o se i r acostumbrando
c a d a uno de sus miembros a m a r la Religin y la piedad,
aborrecer las doctrinas falsas y perniciosas, ser virtuosos,
respetar los mayores, y r e f r e n a r ese estril sentimiento de egosmo, que tanto e n e r v a y degrada la humana naturaleza. A este propsito convendr mucho r e g u l a r y foment a r las asociaciones piadosas, que, con grandsima v e n t a j a
de los intereses catlicos, h a n sido fundadas, cu nuestros
dias sobre todo.
Grandes son c i e r t a m e n t e y superiores las fuerzas del
hombre, Venerables n o r m a n o s , todas estas cosas objeto de
nuestra esperanza y de nuestros votos; empero habiendo
hecho Dios c a p a c e s de mejoramiento las naciones de l a
tierra, habiendo instituido la Iglesia p a r a salvacin de las
gentes, y prometdola su benfica asistencia hasta la consumacin de los siglos, Nos abrigamos g r a n confianza de
que, merced los trabajos de vuestro celo, los hombres
amaestrados por tantos males y d e s v e n t u r a s , han de venir
finalmente buscar la salud y l a felicidad en la sumisin
la Iglesia y al infalible magisterio de la Ctedra Apostlica.

10

ESCiCIJCAS

DE S. S. LEN X I I I

E n t r e tanto, Venerables Hermanos, a n t e s d e p o n e r fin


e s t a s N u e s t r a s letras, no podemos menos d e m a n i f e s t a r o s el
jbilo que e x p e r i m e n t a m o s por l a a d m i r a b l e unin y concordia en q u e v ivis unos con otros y todos con esta Sede Apostlica; c u y a p e r f e c t a unin no slo e3 el b a l u a r t e m s f u e r t e
contra lo.s asaltos del enemigo, sino ua fausto y gratsimo
augurio de mejores tiempos p a r a la Iglesia; y asi como Nos
consuela en g r a n m a n e r a esta r i s u e a e s p e r a n z a , su vez
convenientemente Nos r e a n i m a p a r a sostener a l e g r e y v a ronilmente, eu el a r d u o c a r g o que hemos asumido, c u a n t o s
t r a b a j o s y c o m b a t e s s e a n necesarios en defensa d e l a Iglesia.

Prncipes de los Apstoles, P e d r o y Pablo, cuyo poderoso


patrocinio Nos encomendamos s u p l i c a n t e N u e s t r a humilde
persona, los rdenes todos de la j e r a r q u a de l a Iglesia y
toda la g r e y del Seor.
A p a r t e de esto, Nos v i v a m e n t e deseamos q u e este dia, en
el cual se r e c u e r d a solemnemente lalResurrecein do Nuestro Seor Jesucristo, sea p a r a vosotros, Venerables H e r m a nos, y p a r a toda l a familia catlica, feliz, s a l u d a b l e y lleno
do santo j b i l o , y pedimos Dios benignsimo, q u e con l a
S a n g r e del Cordero I n m a c u l a d o , con l a que f u c a n c e l a d a l a
escritura de n u e s t r a condenacin, s e a n l a v a d a s las culpas
contradas, y con c l e m e n c i a mitigado el juicio que ellas
nos s u j e t a n .

T a m p o c o Nos podemos s e p a r a r de los motivos de jbilo


y esperanza, que hemos expuesto, las demostraciones de
a m o r y r e v e r e n c i a , que en estos primeros das de nuestro
Pontificado, vosotros, Venerables H e r m a n o s , y j u n t a m e n t e
con vosotros h a n dedicado N u e s t r a humilde persona inn u m e r a b l e s S a c e r d o t e s y seglares, los cuales, por medio d e
r e v e r e n t e s escritos, s a n t a s o f r e n d a s , p e r e g r i n a c i o n e s y
otros piadosos testimonios, h a n puesto de manifiesto que la
adhesin y a f e c t o que tuvieron h a c i a nuestro dignsimo P r e decesor, se m a n t i e n e en sus corazones t a n firme, ntegra y
esta ble, q u e n a d a p i e r d e de su a r d i e n t e fuego en l a p e r s o n a
de su sucesor, t a n inferior en merecimientos p a r a sucederle
en l a herencia. P o r estos brillantsimos testimonios d e l a pied a d c a t l i c a , humildemente a l a b a m o s l a benigna clemencia
del Seor, y vosotros, Venerables H e r m a n o s , y todos
aquellos amados Hijos d e quienes los hemos recibido: damos
fe p b l i c a m e n t e y d e lo interior del corazn de N u e s t r a inmensa g r a t i t u d , p l e n a m e n t e confiados, en que, en estas circ u n s t a n c i a s c r t i c a s y en estos tiempos difciles, j a m s h a d e
[altarnos v u e s t r a adhesin y el afecto d e todos los fieles. Xi
dudamos q u e t a n excelentes ejemplos de piedad filial y de
v i r t u d c r i s t i a n a tendrn g r a n v a l o r p a r a m o v e r e l e o r a z n d e
Dios clementsimo q u e mire propicio su g r e y , y que d
l a Iglesia l a p a z y l a victoria. Y p o r q u e Nos esperamos
q u e m s p r o n t o y f c i l m e n t e s e r n concedidas esa p a z y esa
victoria, si los fieles dirigen c o n s t a n t e m e n t e sus votos y pleg a r i a s p a r a o b t e n e r l a , Nos p r o f u n d a m e n t e os exhortamos,
Venerables H e r m a n o s , que excitis con estcobjeto los fervientes deseos de los fieles, poniendo como m e d i a d o r a p a r a
con Dios l a I n m a c u l a d a Reina d e los cielos, y por intercesores San Jos, p a t r o n o celestial de l a Iglesia, los Santos

11

La gracia de Xuestro Seor Jesucristo, la caridad de Dios


y la comunicacin del Espritu Santo sea con todos vosotros, Ven e r a b l e s H e r m a n o s , quienes, todos y c a d a uno, as
como los queridos hijos el Clero y pueblo de v u e s t r a s Iglesias, en p r e n d a especial d e benevolencia y como p r e s a g i o
de la proteccin celeste, Nos concedemos, con el a m o r m s
g r a n d e , l a Apostlica bendicin.
D a d a en R o m a , c e r c a de S a n Pedro, en el solemne dia de
P a s c u a , 21 d e Abril del ao 1878, primero d e nuestro. Pontificado.-LEX

PAPA X T I I .

societatis lothifera Jquaedam pestis, q u a e earn q u i e s c e r e non sinit, ipsique n o v a s r e r u m conversiones et calamitosos exilus portendit.

EPISTOLA ENCCLICA
IN PONTIFICATO EXORDIIS EDITA
I - T S O

F F * .

V E N E R A O S L E S

X I I I

F R A T R E S

SALUTEM ET A P J S T O L I C A M BENEDICTIONEM

KSCRUTABIU Dei C o n s i l i o ad A p o s t o l i c a ; d i g n i t a t i s f a s l i g i u m
licei i m m e r e n t e s e v e c l i , v e h m c n l i s l a t i m d e s i d e r i o a c v o luti necessitalo u r g e r i N o s s e n s i m u s , V03 litleris alloquendi, n o n
modo ut s e n s u s intim dileclonis N o s t r a V o b i s e x p r o m e r e r c u s , s e d
etiam ut Vos in p a r t e m sollicitudinis N o s t r a v o i a l o s , a d s u s t i n e n d a m
N o b i s c u m h o r u m t e m p o r u m d i m c a t i o n e m p r o E c c l e s i a Dei e t p r o
salute a n m a r u m , ex m u n e r e Nobis divinilus credito c o n B r i m remus.
Ab ipsis enim Nostri Pontificatus esordii* tristis Nobis scse offerti
c o n s p e c t u s m a l o r u i n q u i b u s h o m i n u m g e n u s u n d i q u e p r e m i t u r : hcec
!am late patens subversio s u p r e m a r u m v c r i l a t u m quibus, t a m q u a m
f u n d a m e n t i s , huraanse s o c i e l a l i s s t a t u s c o n t i n c t u r : luce i o g e o i o r u m
protervia legitim e c u i u s q u e potestatis impatiens: hiec p e r p e t u a dissid i o r u m causa, u n d e intestinae concerlationes, speva et c r u e n t a bella
existunt; contcmptuslegum quae mores regunt iustitiamque tuentur
Il u x a r u m r e r u m i n e x p l e b i . i s c u p i d i t a s e t a ' e t e r n o r u m o b l i v i o u s q u e a d
v e s a i . u m illum f u r o r e m , q u o tot m i s e r i p a s s i m v i o l e n l a s sibi m ' n u s
i nferre non [imeni, inconsulta bonorum publicorum administratio
effusio inlerversio; u e c non eorum imprudentia qui, cum maxime fal l u n t id a g u n t , u t p a t r i a e u t l i b e r t a t i s e t e u i u s l i b e t i u r i s p r o p u g n a t o r e s e s s e v d e a n t u r : ea d e n i q u e q u a e s e r p i t p e r a r t u s i n t i m o s h u m a n a e

H o r u m a u t e m m a l o r u m c a u s a m in eo p r a e c i p u e sitam esse N o b i s
p e r s u a s u m e s t , q u o d d e s p e c t a a c r e i e c t a s i l s a n c t a illa e t o u g u s t ' s s i m a
K c c l e s i a o a u c t o r i t a s , q u a e Dei n o m i n e h u m a n o g e n e r i p r a e e s t e t l e g i t i m p e c u i u s q u e a u c t o r i t a t i s v i n d - x e s t et p r a e s i d i u m . Q u d c u m
h o s t e s publici ordini p r o b e n o v e r i n t , n i h i l a p t i u s a d s o c i e t a t i s f u n d a m e n t a c o n v e l l e n d a p u t a v e r u n t , q u a m si E c c l e s i s m Dei p e r t i n a c i
a g g r e s s i o n e p e L e r e n t , e t p r o b r o s i s c a l u m n i i s in i n v i d i a m o d i u m q u e
v o e a n t e s q u a s i i p s a civili v e r i n o m i n i s h u m a a i t a t i a d v e r s a r e t u p , e i u s
a u c t o r i t a t e m et vim n o v i s i n d i e s v u l n e r i b u s l e b e f e c t a r e n t , s u p r e m a m q u e potestatem R o m a n i Pontificis everterent, io quo a e t c r n a e
ac i m m u t a b i l i boni rectiqun r a t i o n e s cusiodem in t e r r i s h a b e n t et
a d s e r t o r e m . H i n c p o r r o p r o f e c t a e s u n t l e g e s divii8m C a t h o c a e E c l e s i a e Constitutionen! convelientes, q u a s in plerisque regionibus lat a s e s s e d e o l o r a m u s ; b i n e d i m a n a r u ,t episcopali?. p o t e s t a t i s c o n l e m plrts, objecta ecclesiastici ministorii exercitio i m p e d i m e n t a , religiosor u m coelum disiectio, a c publicatio b o n o r u m , quibus Ecclesiae a d m i n i s t r i e t p a u p e r e s a l o b a n l u r ; h i n c efl'ectum u t a s a l u t a r i E c c l e s i a e
m o d e r a m i n e publica institua, caritali et beneficentiae conscrala
s u b d u c e r c n t u r ; h i n c o r t a e f f r e n i s illa l i b e r t a s p r a v a q u a e q u o d o c e n d i
et i n v u l g u s e d e n d i , d u m e x a d v e r s o m o d i s o m n i b u s E c c l e s i a e i u s a d
iuventulis inslitutionem et educatiocem, violalur et opprimitur. e q u e alio s p e c i a l civilis P r i n c i p a t u s occupatio, q u e m divina P r o v i d e n tia m u l l s a b h i n c s a e c u l i s R o m a n o A n t i s t i t i c o n c e s s i t , u t l i b e r e a c
expedite potentate a C h r i s t o coliata, ad a e t e r n a m populorum s a l u tem, uteretur.
F u n e s t a t o b a n c a e r u m n a r u m molem Vobis, V e n e r a b i l c s F r a t r i s ,
commemoravimus, n o n a d a u g e n d a m tristitiam Veslram, quam miser r i m a h a e c r . r u i n c o n d i l i o p o r s e Vobis i n g e r i i ; s e d q u i a i n t e l l i g i m u s
e x ea V o b i s a p p r i m e p e r s p e c l u m f j r e , q u a n t a s i l g r a v i t a s r e r u m q u a e
m i n i s t e r i u m et z e l u m n o s t r u m e x p o s c u n t , el q u a m i n a g n o s l u d i o
n o b i s a d l a b o r a n d u m s t , u t E c c l e s i a m C h r i s t i e t 'Kqius A p o s t o l i c a e
S e d i s d i g n i t a t e m , t o t c - . l u m n i i s l a c c s s i i a m , in h a c p r a e s e r t i m i n i q u i t a t e Lomporum p r o v i r i b u s d e f e n d a m u s a c v i n d i c e m u s ,
Clare innotescit ac liquet, V e n e r a b i l e s F r a t r e s , civilis h o m a n i l a t s r a t i o n e m solidis f u n d a m e n t i s destitu, nisi aelernis principiis v e r i l a l i s et i m m u t a b i l i s r e c t i i u s l q u e l e g i b u s i n n i l a l u r , a c n i s i h o m i n u m
v o l n t a l e s i n t e r so s i n c e r a dilectio devinciat, officiorumque i n t e r eos
vices ao raliones suavHer m o l e r e t u r . lam vero ecquis negare a u d e a l
Ecclesiam esse, quae diffuso per gentes Evangelii praeconio, lucem
v e r i l a l i s i n t e r e f f e r a t o s p o p u l o s e t t'oeds s u p e r s t i l i o n i b u s i m b u i o s a d "
duxit, eosque ad divinum r e r u m a u o l o r e m a g n o s c e n d u m et s o s e r e s piciendos excitavit; q u a e servitutis c a l a m i t a t e s u b l a t a , ad p r i s l i n a m
n a l u r a e nobilissmae dignitatem h o m i n e s revocavit; q u a e in o m n i b u s
t e r r a e p l a g i s r e d e m p ' o a i s s i g n o e s p l i c a t o , s c i e n l i i s el a r l i b u s a d d u c -

afflntSI W W M IHK
lt.

ti

ENCCLICA

lis cut s u o t e d i a praesidio, oplimis caritatis institutis, q u e i s omnia


g e n e r i s a e r u m n i s c o n s u l l u m e s t , f u n d a t i s e t in t u t e l a m r e c e p t i s , u b i q u e h o m i n u m g e n u s privatila et publice excoluil, a s q u a l o r e vindicavit e t a d vitae f o r m a m l i u m a n a e d i g n i t a t i a c s p e i c o n s e n t a n e a m Omni
s t u d i o coroposuit? Q u o d si q u i s s a n a e m e n t i s h a n c i p s a m q u a v i v i m u s
a e t a t e m , R e l i g i o n i et E c c l e s i a c C h r i s t i i n l e n s i s s i m a r a , c u m i i s t e m p o r i b u s a u s p i c a t i s s i m i s c o n f e r a i , q u i b u s E c c l e s i a uli m a t e r a g e n t i bus colebatur, omnino c o m p e n s i aelatcm hanc nostram perturb a t i o n i b u s et d e m o l i t i o n i b u s p l e n a m , r e c t a a c r a p i d e in s u a m p e r niciem r u e r e ; ea vero t e m p o r a oplimis institutis, vitae t r a n q u i litate, o p i b u s e t p r o s p e r i t a t e c o m a g i s . l l o r a i s s c , q u o K c c l e s i a e r c g i m i n i s a c l e g u m s e s e o b s e r v 8 t i o r e s p o p u l i c x h i b u e r u n t . Quod s i
p l u r i m a ea q u a e m e m o r a v i m u s b o n a , a b E c c l e s i a e m i n i s t e r i o e t s a l u t a r i o p e p r o f e c t a , v e r a s u n t h u m a n i t a l i s civilis o p e r a a c d e c o r a ,
t a n t u m a b e s t u t E c c l e s i a C h r i s t i c b e a a b h o r r e a t e a m v e r e s p u a t , ut ad
sese potius altricis magistrae et matris eius laudem o m n i n o censeat
pertinere.
Q u i o i r a -no illud civilis h u m a n i t a t i s g e n u s , q u o d s a n c l i s E c c l e siae d o c t r i n i s et l e g i b u s ex a d v e r s o r e p u g n e n t n o n a l i u d n i s i c i v i i s
c u l t u s n g m e n l u m e t a b s r e n o m e n i n a n e p u t a n d u m e s t . C u i u s rei
m a n i f e s t o s u n t a r g u m e n t o p o p u l i Ili, q u e i s e v a n g e l i c a l u x n o n a l f u l s i t , q u o r u m in vita f u c u s q u i d a m h u m a n i o r i s c u l t u s c o n s p i c i p o l u i l ,
e t solida e t v e r a e i u s b o n a n o n v i g u e r u n t . I l a u d q u a q u a m s a n e civilis
vitae p e r f i d i o ea duccnda est. qua legitima q u t e q u o potestas a u d a c ter contemnitur; neque ea libertas reputanda, quae etireni e r r o r u m
p r o p a g a t i o n e , p r a v i s c u p i d i t a t i b u s l i b e r e e x p l e n d i s , i m p u n i t a t e ftagitioruro et s c e l e r u m , oppressione optfmorum civium cuiusque ordinis,
turpiler et misere grassatur. Cum enim erronea prava et absona
h a e c s i n t , n o n earn vim p r o f e c t o h a b e n l , u t h u m a n a m f a m i l i a m p e r ficiant e t p r o s p e r i t a t e fortunent, miseros e n i m facii populu*
peccatum(tj;
s e d o m n i n o n e c e s s e e s l , ut m e n t i b u s e t c o r d i b u s c o r r u m plis, ipsa in o m n e m l a b e m p o n d e r o s u o p o p u l o s d j t r u d a n t , r e c t u m
q u e m q u i o r d i n e m l a t e f o c t e n t , a t q u e ita r e i p u b l i c a e c o n d i t i o n e m e t
iranquillitatem seriusocius a d u l t mum exitium adducant.
Quid a u t e m , si Romani PonliScalus opera s p e c l n l u r , iniquius
esse potest, q u a m infi.iari q u a n t o p e r e R o m a n i Antistites de universa
civili s o c i e t a t e e t q u a m e g r e g i e s i n t meliti'? P r u f e c l o D e c c s s o r e s N o s tri, u t p o p u l o r u m b o n o p r o s p i c e r e n t , o m n i s g e n e r i s c e r t a m i n a s u s cipere, g r a v e s exantlare laborcs. seque asperis dilficultatibus obiicer e n u n q u a m d u b i t a r u n l : et deixs in coelo o c u l i s n e q u e i m p r o b o r u m
m i n i s s u b m i s e r e f r o n t e m , n e q u e b l a n d i L i i a a u l poi i c i t a t i o n b u s s e a b
officio a b d u c i d e g e n e r i a s s e n s u passi s u n t . F u i l h a e c A p o s t o l i c a S e des, q u a e d i l a p s a e societulis v e t e r i s r e l i q u i a s c o ' l e g i t et c o a g m e n t a vit; h a e c e a d e m f a x a m i c a f u i t , q u a h u m a n i t a s c h r i s t i a n o r u m t e m p o -

(1) Prov. XIV, 21.

D E S . S. LEN X I I I

15

r u m e f f u ' s i l ; fuit h a e c s a l u t i s a n c h o r a i n t e r s a e v i s s i r o a s l e m p e s t a t e s
queis h u m a n a progenies iaclata esl; s a c r u m fuit c o n c o r d i e vinculum
quod nationes dissitos moribusque diversas inter se consociavi^
c e n t r u m d e n i q u e c o m m u n e f u i t , u n d e c u m fidei et r e l i g i o n i d o c t r i n a , tum p a c i s e t r e r u m g e r e n d a r u m a u s p i c i a ac Consilia p e l e b a n l u - .
Quid multa? ponlificum Maximorum laus est quod constantissime
s e p r o m u r o e t p r o p u g n a c u l o o b i e c c r i n t , n e h u m a n a s o c i c t a s in s u perstilionen. et barbanera antiquam re'aberetur.
l'tinam autem salutaris haec auclorilas neglecta nunquam esset
voi r e p u d i a t a ! P r o f e c l o n c q u e civilis P r i n c i p a l s a u g u s l u m et s o c r u m
lludamisisset d e j u s , quod a religione inditum praefsrebit, quodque
u n u m p a r e n d i c o n d i l i o n e m l i o m i n e d i g n a m n o b i ' e m q u e cffi'cil; n e q u e
e x a r s i s s e n t tot s e d i l o n e s et b e i l a , q u a e c a l a m i t a l i b u s e t c a e d i b u s
t e r r a s f u n e s t a r u n l ; n e q u e r e g n a olim i l o r c n t i s s i r a a , e p r o s p e r i l a !
c u l m i n e deiocia o m n i u m a e r u m n a r u m p o n d e r e p r e m e r e n l u r C u i u s
rei e x e m p l o e l i a j n s u n t O r i e n l a i e s p o p u l i , q u i a b r u p l i s u a v U s i m i s
v i n c u h s , q u i b u s cum A p o s t o l i c a l u e S e d o i u n g e b a n t u r , p r i r o a c v u e
n o v i l i t a l i s s p l o n d o r e m , s c i e n t i a r u m et a r l i u m l a u d e m . a l q u e i m p e r i i
s u i digoila'.em a m i s e r u n t .
P r a e c l a r a a u t e m b e n e f i c i a , q u a e in q u a m l i b e l t e r r a e p l t g a m a b
Apostolica Sede profecla esseilluslria o m n i u m temporum m o n u m e n t a d e c l a r a n t , p o t i s s i m u m p e r s e n s i t Itala h a e c r e g i o , q u a e q u a r t o
e i d e m p r o p i n q u i o r loci c a l u r a exlitit, tanto u b e r i o r c s f r u d u s a b ea
p e r c e p i i . R o m a n i s c e r t e P o n t i f i c i b u s Italia a c c e p l a m r e l e r r e d e b e t s o liaam gloriam et a m p l i t u d i n e m , qua reliquas i.iter g e n t e s eminit
I p s o r u m a u c l o r i l a s p a t e r n u m q u e s l u d i u m n o n s e m e l earn ab h o s t i u m
i m p e t u lexit, e i i e m q u e l e v a m e n et opero a t t u i l i , ut c a t h o l i c a fldes
n u l l o n o n t e m p o r e in I t a l o r u m c o r d i b u s i n t e g r a c u s t o d i r e l u r .
Huiusmodi Praedecessorum Noslrorum mcrila u t e a e l e r a praeter e a m u s , maxime testalur memoria temporum S. Leonis Mani Ale
x a n d r i III, I n n o c e n l i i I I I , S. P i i V, L e o n i a X a f e u m q u e P o n l i f i c u i ,
q u o r u m o p e r a vel a u s p i c i i s a b e x t r e m o excidio, q u o d a b a r b . r i s i m p e n d e b a l , Italia s o s p e s e v a s i t . i n c o r r u p t a m r e t i n u i t a n t i q u a m Hdem
a t q u e i n t e r t e n e b r a s s q u a l o r u m q u e r u d i o r i s aevi s c i o n l i a r u m l u m e n
e t s p l e n d o . e m a r t i u m a l u i t , vigontemque ser.avil. Testatur Nostra
h a e c a l m a U r b s P o u l i l i c u m b e i e s , q a a e h u n e e x iis f r u c t u m m a x i m u m cepit, ut n o n s o l u m a r s fidei m u n i t i s s i m a ossei, s e d e l i s m b o n a r u m a r l i u m a s y l u m et d o m i o i l i u m s a p i e n U S e f f e c t a , t o t i u s o r b i s
erga s e a d m i r a t i o a e m et o b s e r v a n t i e m c o n c i l i a r e l . C u m h a r u m r e r u m
a m p l i l u d o a d t e l e r n a m m e m o r i a m m o n u m e n t o h i s t o r i a e sit tradita
facili n e g o t i o i n t e i l i g i l u r , n o n p o l u i . s e n i s i p e r h o s t i l e v o l u n t a t e m
i n d i g n a m q u e c a l u m i i i a m , ad h o m i n u m d e c e p l i o n e m , v o c e a c h l i e r i s
o b t r u d i , h a n c A p o s t o l i c a m S e d e m civili p o p u l o r u m c u l t u i et l t a l i a e
felicitati i m p e d i m e n t o e s s e .
Si i g i t u r s p e s o m n e s l t a l i a e O r b i s q u e u n i v e r s i in ea vi c o m m u n i
utilitali e t b o n o s a l u o e r r i m a , q u a b e d i s A p o s t o l i c a e p o l i e t a u c t o r i t a s ,
et in a r d i s s i m o n e x u s u n t p o s i t a e , q u i o m n e s C h r i s t i Hdeles c u m R o -

in

m p e d i u n , a, u e l e a Z

" " ' i

Romani

bor.atem

r u n t , . m o t i f s o p u s 1' <ii

teasS?KS53
lSKteSS*
a

s
s

d e d a l 2 T

Pius IX Decesssor Noster t u m

"

neo,

nevaiiies F r a i , ; r -

l a e

"lrera

*P<*HC.
!*I

'

n sensu?adr'''
,

U m

e n

'

Nos-

" <

" n -

X e

f " . ^ l - ' o s e m e m i idem

u W

I'

N0-

es,,

Ve-

non

E c d e s i a e

^mnes,

i u

so.

"

rae.

i,

Home nam Eccles am

pes et supremos populorum Mo deratores voces N L ,


$ C
eosque p e r n o m e m augustum S u L u T n V i !?
nVCrliraus'
a
s U m u r , n e oblatam sibi .am n e c e s s a r i o
",Ue eU"m
bl8E c d
r e p u d i e n , , a . q u e uti c o n s e n . i e n t i b u ^ u d ^ s c Z T V "
a e
l a t i s e t s a l u t i s a m i c e c o e a n , E i q u e ^ m I
'buocfo,Uem a.or>

Hnlosophia,

a d , p s a m p o t i l i * s W r n e r e v,
bus def-ndere , u , . m j m

Augustinus

J=a

reDut.lt V

secum

Augustinus aiebat

etin Ecclesiae incolumi,a,e J

. 1 1 " " "


X

levauda m 1

lustiliae et p a c i s i n g r e s s i
fruantur.

viam

-l

c o

'
P

'

|,ubli

suas

"

et

'b''S p r a e s u n l
P ^ p e r i t a t i s et gloriae

a e v 0

t 6 l i

Ut

"''

8 0

J i X '
'

e 0 r u m

c a m i o c o l u m i i a l e m et t r a n q u i l l i , a , C L c n n U
curas confrant ad

8
ChrS

|U

f
c
yP=amqe

u a i

Magia,ri docuerunt
q u a e drximus verilole, ac

'

"'i' ''

totius catholici grexis c u m


V o s T o c Io

tu a p p e l l a m u 3 , V e n e r a b i l e s F f a t r e s

et v e h e l

" "

et p a s t o r a , i

rei,g,on,s a m o r e incenda,is, q u o pronius'et

curao

S l 0 r e

C r e d

?
"

coniunction'em s

impiignalori-

">ae

wpi-feae

r.t, non modo mariLaiem union i

b u i u s m a g n i religonem nil p i

coniugi

- - a - r e n . u r . e t

quod

f
',er

'
" T J " ' V "

T o Z

"

" o

c o n l m c b u s m e r e civilibus L l ,

^
evcse-

o s

u , vio.'ata c h r i s t i a n !

tuorumolilciorum obs-rva, Uam ,

? ! . " . e r o , , , , , , , c o n i u g e ,!
t obsequium n,i
(1) Ep. 1S8. alias 5. ad Marcelita,, . ] .

c l l f c t

a
b a b e a , n e c e s s e e D I ir, i p s , d o m e s i e ^ o l
'""S MUrdil"n
tompor,I,us misereperlurb;,,,
d
t

''"T
s ' 2 u i ba ms ' , R ^ , " " " ' t * ^* r e 5 l U* u* i' " n u>l l <lo
ep soti ei ns gt nl ii lsui l ai i , Iu, .fg icbuum

faci'iusassequorentur

"'<="

ab

:
1

cacissim.i ,um
Deinde a u t e m ut

c o n c o r d i a r m i o r in d i e s a d s e r a t u r
Zelo

Kaetermrse-

p e r t i n e n t u m p l u r i e s eiHi,

sacerdotali

u d

Decesso,.un,

biscum ..Tide,,,,,, ' ) ,

cipa,us, tum

caeil)

"

PUetenmitere

S a n

o n P S

r
'

Meles omnesperfe,

^
'

W . a c r l e r u m u s , simuiqa

trorrt

possumas, q u p r o orridi ! W , :
t u m tonemp

ccsnr'a

,,

e 1 ,

Z
d

n", u^offi^^

* * *

*?'<
0 , J , n c

"
"J

8 6

".

""cutura
!

est,
V

(1) Ad Coloss. I I , 8,
HnciclIcM,-2.

18

DE 8, S. LEON

NCCLICAS

moribus

infensissimum;

persaepe

malesano amori perniciosae

ao

possunl, Venerabiles Fratres, vestrum zelnm non excitare ac movere


fidelcs

vigilantiae Vestrae concreditos sedulo

instauterque

n u i d o s , u: d o c i l e i o u r e s d o c t r i n i s o d h i b e a n t q u a e c h r i s t i a n i

mo-

coniugi!

sanctittem rcspieiunt, acpareont legibus quibus Ecclesia c o n i u g u m


n a t o r u m q u e officia m o d e r a l u r .
Tum

v e r o illud o p t a l i s s i m u m

consequetur,

quod

singulorum

e t i a m h o m i n u m m o r e s e t vitae r a t i o r e i ' o r m e n t u r : u a m ve'.uti

Fralres,

c u n c t i s q u e Dilectis Filiis, a q u i b u s ea a c c e p i m u s , g r a t i s s i m o s

f u n e s t a e d i s c e s s i o n e s s u c c e d e r e i , t. H a e o s a n e m i s e r a e l l u c l u o s a n o n
ad

XIII

D o m i n o q u i a b o n u s el b e n i g n u s est, o c Vobis, V e n e r a b i l e s

ex c o -

Nostri s e n s u s t x intimo corde publice profilemur,


fiduciam

n u r q u a m d e f u t u r u i n N o b i s , in h i s

p o r u m difficultetibns, hoc Vestrum 8c

plcnam

animi

foventes

r e r u m angustiis et

fidelium

sludium

et

lem-

dilectio-

n e m . N e c v e r o d u b i t a r a u s q u o e g r e g i a h a c c filialis piet-His e t

chris-

t i a n a e v i r t u l i s o x e m p l a p l u r i m y m sint valitura, ut Deus

clementissi-

m u s , officiis bisce p e r m o l u s .

respiciat

gregrm

stium propitius

et

Ecclesiae p o c e m a e v i d o r i a m l a r i i a t u r . Qu'dniam autem liane p a c e m


et victoriam ocius et

facilius Nobis

datum

ri c o n f i d m u s . s i

vota

impelrandam

"delcs effuderint,

Vos

rrupto stipite d e t e r i o r e s r a m i e t f r u c t u s i n f e l i c e s g e r m i n a n l , sic mala

precesque constanterad

labes, q u a e familias depravai, in s i n g u l o r u m rivinto n o x a m et vilium

megnopeie liortamur, Venerabiles

tristi c o n t a g i o n e r e d u n d o t . C o n t r a vero, d o m e s t i c a societute ad c h r i s -

studia et fervorem excitetis, concilialriceapud Deum adhibits I m m a -

tianoc vita formato

c u l a t a C a e l o r u m R e g i ria, a c d e p r e c s t o r . b u s i n t e r p o s i t i s S a n c t o l o s e p -

composita, singula

membro sensim

assuescent

religionem pietatemque diligeire, a fo'sis perniciosisque doctrinis ob-

eam

ho P a t r o n o Ecclesiae caeiesti,

F r a t r e s , ut in liane r e m

sanctisque

Aposlolorum

fidelium

Princiribus

h o r r e r e , s e d a t i virtutem, maioribus obsequi, alque m x h a u s t u m illud

P e t r o et P a u l o , q u o r u m o m n i u m p o t e n t i p a t r o c i n i o h u m i l i t a t e m N o s -

privatae d u m t o x a t utililolis s t u d i u m c o c r c e r e , quod h u m a n a m

t r a m , c u n c t o s e c c l e s i a s t i c a l i i c r a r c h i a e o r d i n e s ad d o m i n i c u m

r a m l a n t o p e r e d e p r i m i t a c e n e r u a t . In q u e m
f e d o c o n f e r e t pias illas c o n s o c i a t i o n e s

uatu-

tinem non parum

pro-

m o d e r a r i et p r o v e h e r e ,

quae

m a g n o rei catholicae b o n o nostra b a c aetatc conslilulae s u n t .

Venerabiles

Fratres;

spei

C a e t e r u m lios d i e s ,

sed c u m

Deus

quibus

solemnem memoriam lesu

adpr'cantes

Chrisii

V e a e r a b i e s F r a t r e s , et u n i v e - s o

rninico gregi t'austos s a l u t a r e s a c s s n c t o g a u d i o plenos


mus,

benignisstmurn

Deum

ut

Sanguini

esse

immaculati

sanabiles fecerit nationes orbis t e r r a r u m , c u m Esci esiam a d saluter

Agni, quo deletum est c l i i r o g r a p b u m quod a d v e r s u s n o s e m t ,

q u a s c o n t r a x i m u s d e l e a u t u r , et i u J i c um q u o d p r o illis l e r i m u s

firmiter

utque

conGdimus,

od

con-

adlaboran-

tibus ' obis, b u m a n u m g c n u s tot m a l i s e t c a l a m i l a l i b u s a d m o n i t u r a ,

do-

exopta-

geutium condiderit, eique suo se ausilio a d f u t u r u m


summationem sacculi promisserit,

gre-

commendamus.

resurgentis reco'imus, Vobis,

Granda quidem et humanis maiora viribus hacc sunt, quae


etvotisNostriscomplectimur,

gem universum supplices

culp

cle-

mente r relaxetur.

tandem in Ecclesiae obsequio, in h u i u s Apostolicae C a i h e d r a e infa-

Gratia Donici,i No&'ri Jcsu C'liristi et churitas Dei et conmunicalio sancii Spiritus sit cum omnibus rr.bis, Venerabiles

llibili m a g i s t e r i o s a l u u m e t p r o s p e r i l a l e m q u a e s i t u r u m .
I n l e r e a , V e n e r a b i l e s F r a t r e s , a n t e q u u m flnem s c r i b e n d i

fidelibus

m u s , n e c e s s e est ut

Vnbis declaromus

gratulationem

Fr<.tre>-; q u i b u s s i n g u l i s u n i v e r s i s , n e c n o n e t D i l e c t i s F i l i i s c l e r o
facia-

Nostram

pr

m i r a ilio c o n s e n s i o n e e t c o n c o r d i a , q u a e a n i m o s V e s t r o s i n t c r V o s e t
c u m b a c A p o s t o l i c a S e d e in u n u m c o n i u n g i t . Q u a m
tam coniunctionem

non

modo inespugnabile

quidem

perfec-

propugnaculum

esse

contra impetus hostium a r b i t r a m u r ; sed etiam faustum a c felut o m e n


q u o d m .ora t e m p o r a E c c l e s i a e s p o n d e t ;

oc dura

solatium offer intrmitati Nostrao, etiam a n i m u m

eadem

maximum

opportune

erigit,

ut in arduo, quod suscepiraus, m u n e r e o m n e s labores, o m n i a

certa-

mino pr Ecclesia Bei alacriler s u s t i n e a m u s .


Ab hisce porro speiel gratulationis causis, q u a s Vobis

patel'eci-

mus, seiungere non possumus e a s siguificationes amoris et obsequii,


q u a s in b i s N o s t r i

Poetili catus exordiis

Vos,

Venerabiles

et una cum V o - i s exbibuere humiiitati Nostrae


fide'es

q u a m p l u r i m i , 'iui l i n e r i a m i s s i s ;

Fratres,

ecclesiastici

viri

largitionibus collatis,

" r i n a l i o n i b u s etiam peract's, n e c non aliis pietatis officiis,

et

pere-

oslende-

r u n t devotionem et caritatem illam, qua mcrilissimum

Praedecesso-

rem Nostrum

integramque

prosecuti

fuerc, adeo

firmam

stabilem

m a n e r c , ut in p e r s o n a tara i m p a r i s n o n tepescat
s p l e n d i d i s s i m i cathoUcae pietatis

heredis.

testimoni humiliter

Pro hisce
confitemur

el

E c c l e s i a r u m V e s t r a r u m in p i g n u s p r n e c i p u a e b e n e v o l e n l i a e

et in a n s p i c i u m c n e l e s t i s p r a e s i d i i A p o s t o l i c m b e n e d i c t i o n e r a

aman-

tissime impertimus.
D a t u m R o m ^ e a p u 1 S . P e t r u m , die s o l l e m n i P a s c i n e , X X I
lis, a n u o M D G C G L X X V I I I , P o n l i t i c a t u s N o s t r i a n n o p r i m o
L E O P P . XIII.

Apri-

N t d a d e j a n i n t a c t o integro d e lo q u e p o r las l e v e s hum a n a s y divinas e s t a s a b i a m e n t e d e t e r m i n a d o p a r a l a segun d a d y d e c o r o d e l a vida. Ellos niegan la obediencia los
p o d e r e s superiores, los cuales, segn a m o n e s t a el Apstol
c o n v i e n e que toda, a l m a e s t s u j e t a , y q u e reciben il Dios
p r e d i c a n d o la p e r f e c t a i g u a l d a d de
todos los h o m b r e s e n los d e r e c h o s y en l a s j e r a r q u a s . Des-

EPSTOLA ENCCLICA
Contra l a s s e c t a s s o c i a l i s t a s .
Venerale

Hermmmr

Saiiu y bendicin

apoMlcn.

EGK exiga de N o s l a razn, de nuestro cargo.


Apostlico, y a desde el principio de n u e s k o .
Pontificado, no omitimos, V e n e r a b l e s H e r m a nos, el indicaros, e n l a s L e t r a s Encclicas vosotros dirigidas, l a m o r t a l pestilencia q u e s e infiltra p o r los m i e m b r o s
ntimos de l a sociedad h u m a n a y la c o n d u c e un e x t r e m o
peligroso; a l mismo tiempo h e m o s m o s t r a d o t a m b i n los remedios m s eficaces p a r a q u e le f u e r a d e v u e l t a la salud y
p u d i e r a e s c a p a r de los g r a v s i m o s peligros q u e l a a m e n a z a n . Pero aquellos m a l e s q u e e n t o n c e s hemos d e p l o r a d o lian,
crecido h a s t a t a l p u n t o en tan b r e v e tiempo^ q.ue o t r a vez.
Nos v e m o s obligados dirigiros la p a l a b r a , como si resonasen en n u e s t r o s odos l a s del P r o f e t a : Clama, no ceses: levanla como una trompeta, tu voz.
Sin dificultad a l g u n a conocis, V e n e r a b l e s H e r m a n o s , que
Nos h a b l a m o s de a q u e l l a s e c t a do h o m b r e s q u e , b a j o d i v e r sos, y casi b r b a r o s , n o m b r e s de social stas, comunistas
nihilistas, e s p a r c i d o s p o r todo el orbe, y e s t r e c h a m e n t e coligados e n t r e si p o r inicua f e d e r a c i n , y a 110 b u s c a n sus def e n s a s en las tinieblas de- s u s o c u l t a s ' reuniones, sino que,
saliendo pblica luz, confiados y c a r a d e s c u b i e r t a , se
e m p e l l a n en l l e v a r c a b o el p l a n q u e y a ha tiempo concibieron, de t r a s t o r n a r los f u n d a m e n t o s d e toda sociedad civil. E s t o s son c i e r t a m e n t e los q u e , segn a t e s t i g u a n las divinas p g i n a s , mancillan su carne, desprecian la dominacin
y blasfeman de la majestad.

o n r a n l a union n a t u r a l del h o m b r e y de l a m u j e r , q u e a u n
l a s . a c i o n e s b r b a r a s r e s p e i a n , y debilitan y h a s t a entreg a n la l i v i a n d a d e s t e vinculo, con el c u a l s e m a n t i e n e
p r i n c i p a l m e n t e l a sociedad domstica
Atrados p o r fin, d l a codicia d e los bienes p r e s e n t e s ,
que s ia roa de todos los males, y que, apeteca,
muchos
t Z
1 ? f e ' f p u f a n e ' derecho de propiedad sanciti
nado p o r la ley n a t u r a l , y p o r medio d e l m a y o r delito, c u a n do p a r e c e q u e a t i e n d e n las necesidades de todos los bombi e y 4 s a t i s f a c e r sus deseos, t r a b a j a n p o r a r r e b a t a r y
h a c e r comn c u a n t o se h a adquirido titulo de legitima h
''f'nj
sobriedad de la v i d a .

del i

"ge,0

d e

" * . * con la

Y estas m o n s t r u o s a s opiniones p u b l i c a n en sus r e u n i o n e s


p e r s u a d e n en sus folletos y e s p a r c e n al pblico e n una nube
de diarios. P o r lo cual l a v e n e r a b l e m a j e s t a d imperio de
los Reyes ha llegado s e r objeto de t a n g r a n d e odio del
p u e b l o sedicioso, q u e los s a c r i l e g o s traidores, i m p a c i e n t e
de todo f r e n o , no una sola vez, e u b r e v e tiempo han vuelto
sus a r m a s con mipo a t r e v i m i e n t o c o n t r a los mismos p r i n cipes.
Mas esta osada de tan prfidos hombres, q u e a m e n a z a
d e dui en da m a s g r a v e s r u i n a s la sociedad civil, y f | U e
t r a e todos los nimos e u congojoso temblor, toma su c a u s a v
o r i g e n do las v e n e n o s a s d o c t r i n a s que, difundidas e n t r e los
pueblos como viciosas semillas en tiempos a n t e r i o r e s , h a n
dado su tiempo tan pestilenciales frutos.
P u e s bien sabis, V e n e r a b l e s Hermanos, q u e la c r u d i
g u e r r a q u e s e a b r i contra l a fe catlica, v a desde el siglo
dcimosexto p o r los n o v a d o r e s , y q u e se" h a a u m e n t a d o
h a s t a lo s u m o d e dia en dia h a s t a el p r e s e n t e , se e n c a m i n a
a que, d e s e c h a n d o toda r e v e l a c n y todo o r d e n s o b r e n a t u r a l
se abriese- l a p u e r t a los inventos, m s bien delirios d e la
sola razn. S e m e j a n t e error, q u e sin razn usurp el nombre
de r a c i o n a l , impeliendo y e x c i t a n d o el a p e t i t o de sobresalir,

22

ENCCLICAS

n a t u r a l m e n t e infimdido en el hombre, soltando las riendas


las codicias de todo gnero, p o r su propio peso, se h a introducido audazmente, no slo en la mente de muchos hombres,
sino tambin en la sociedad civil.
De aqui que, con una nueva impiedad, desconocida hasta
de los mismos gentiles, se h a n constituido los Estados sin tener cuenta alguna con Dios ni con el orden por l establecido. Se h a voeiteredo que la autoridad pblica no toma el
principio, ni la m-ijestad, ni la Fuerza del mando, de Dios,
sino ms bien de la multitud popular, que, juzgndose libre
de toda sancin divina, slo ha permit'do someterse aquellas leyes que ella misma se diese su antojo. I m p u g n a d a s y
desechadas las verdades sobrenaturales de la fe como enemigas de la razn, el mismo Autor y Redentor del gnero
humano es fuerza que sea desterrado paso paso y poco .
poco de las Universidades, Liceos y Gimnasios, y de todo el
t r a t o pblico do la vida humana.
Entregados al olvido los premios y penas de la vida futura y eterna, el ansia ardiente de felicidad queda concentrada al tiempo de la vida presente. Diseminadas p o r todas
p a r t e s estas doctrinas, introducida en todas parles esta tan
g r a n d e licencia de p e n s a r y obrar, no es maravilla que la
gente de la intima clase, c a n s a d a de la pobreza de su c a s a
oficina, ansie volar contra las moradas y fortunas de, los
ms ricos: no es maravilla que y a no exista tranquilidad
alguna de la v i d a pblica privada, y que y a ei mundo
h a y a llegado casi la ltima perdicin.
l i a s , los Pastores de la Iglesia, quienes compete el
cargo de resguardar la grey del Seior de las asechanzas
de los enemigos, procuraron a p a r t a r con tiempo e' peligro
y p r o v e e r la salud de los fieles. Tan luego empezaron
formarse las sociedades clandestinas en cuyo seno se fomentaban y a entonces las semillas de los errores que liemos mencionado, los Romanos Pontfices Clemente XII y
Benedicto XIV110 omitieron el descubrir los impos proyectos de estas sectas y avisar los fieles de todo el orbe la
suma de males que ocultamente se t r a m a b a .
Pero despus que aquellos, que se gloriaban con el nombre de filsofos, atribuyeron al hombre cierta desenfrenada
libertad, y se empez formar y sancionar un derecho
nuevo, como dicen, contra la ley natural y divina, el P a p a
Po VI, de feliz memoria, mostr al punto la p e r v e r s a ndole

DF. S. S. LEN X I I I

23

y Falsedad de aquellas doctrinas en pblicos documentos, y


al propio tiempo anunci, con tina previsin apostlica, las
ruinas que iba ser conducido miserablemente el pueblo.
Mas sin embargo de esto, no habindose precavido por ningn medio eficaz, que tan depravados dogmas se persuadiesen los pueblos de da en da, y no resultasen en axiomas pblicos de los reinos, el P a p a Po Vtf y Len Xff condenaron con a n a t e m a s las sectas ocultas, ' v amonestaron
otra vez la sociedad del peligro que por ellas les amenazaba.
A todos, finalmente, es manifiesto con cuan g r a v e s p a l a b r a s y cunta firmeza y constancia de nimo Nuestro
glorioso predecesor Pi IX, de feliz memoria, h a combatido
y a en Alocuciones tenidas, y a en Encclicas dadas los
Obispos de todo el orbe, contra los inicuos intentos de las
sectas, y sealadamente contra la p e s t e del socialismo,
proveniente de las mismas.
De sentires, que aquellos quienes est encomendado el
cuidado del bien comn, rodeados d l a s astucias de hombres malvados, y atemorizados por *us amenazas, h a y a n
mirado siempre la Iglesia con nimo suspicaz, y a u n torcido, no comprendiendo que los conatos de las sectas serian
vanos si la doctrina de la Iglesia catlica y la autoridad de
los Romanos Pontfices hubiese permanecido siempre en el
debido honor, tanto entre los prncipes como entre los pueblos. Porque la Iglesia del Dios vivo, que es columna y f u u .
damento de la verdad, ensea aquellas doctrinas y preceptos con que se atiende la incolumidad y quietud de la sociedad, y se a r r a n c a de raiz la p l a n t a siniestra del socialismo.
Empero, aunque los socialistas, abusando del mismo
Evangelio p a r a e n g a a r ms fcilmente los poco cautos,
acostumbran torceles hacia su dictamen, con todo, h a y
t a n grande diferencia entre sus perversos dogmas y la pursima doctrina de Cristo, que no puede ser mayor. Porque
iqu participacin puede haber de la justicia amia
iniquidad,
qu consorcio dla luz canias tinieblas? Ellos seguramente
110 cesan de vociferar, corno hemos insinuado, que todos los
hombres son entre si por n a t u r a l e z a iguales, y por lo tanto
sostienen que ni se debe el honor y reverencia l a m a j e s t a d , ni las leyes, n o ser acaso las sancionadas por ellos
su arbitrio.

EXCICLICAS

Por el contrario, segn las enseanzas evanglicas, la


igualdad de los hombres consiste en que todos, habindoles
cabido en suerte la m i s n a naturaleza, son llamados la
misma altsima dignidad de hijos de Dios; y al mismo tiempo en .que, decretado p a r a todos un mismo Bu, c a d a uno h a
de ser juzgado segn la misma ley p a r a conseguir, conforme sus m m o s , el castigo la recompensa. 31as l a desigualdad de derecho y la potestad dimana del mismo Autor
de la naturaleza, por quien es nombrada paternidad mi los
cielos y en la tierra.
Jlas los lazos de los prncipes y subditos de tal m a n e r a
se estrechan con sus m u t u a s obligaciones!?' derechos, segnla doctrina, y preccpios catlicos, que templan la ambicin
de m a n d a r por un lado, v por otro la razn de obedecer se
hace fcil, firme y nobilsima.
Seguramente la Iglesia inculca constantemente la muchedumbre de los subditos este precepto del Aps-ol: "vi,
hay potestad sino de Dios, y las que hay de Dios vienen ordeadas; asi que quien resiste l a potestad, resiste ja ordenacin d.e Dios. Mas los que resiste, ellos mismos se a t r a e n
la condenacin; pues en otra p r t e n o s m a n d a e s t a r sujetos
necesariamente, no slo p o r la fuerza, sino tambin por la
conciencia, y que paguemos iodos lo que es debido: quien
tributo, tributo; quieu contribucin, contribucin; quien
temor, temor; quien honor, honor. Porque, l a v e r d a d >1
que cre y gobierna todas las cosas, dispuso', con su prvida
sabidura, que las cosas nfimas lleguen por las n i d i a s , y
las medias p o r l a s superiores, a los fines respectivos
AS!, pues, como en ei mismo reino de los cielos quiso que
los coros de los angeles fuesen distintos y unos sometidos
otros; asi como tambin en l a Iglesia instituy varios grados
nc ordenes y diversidad de oficios, p a r a que no rodos fuesen
Apstoles, no todos Doctores, no todos Pastores, as tambin
determino que en la sociedad civil hubiese varios rdenes
d,versos en dignidad, derechos y potestad; es s a b e r : ' p a r a
que los ciudadanos, js como la Iglesia, fuesen un solo cuerpo, c o m p a r o de muchos miembros, unos ms nobles f |
comn
S
si y solcitos del biei.
Empero, p a r a que los agentes de los pueblos usasen de la
potestad que les fue c o n o c i d a p a r a edificacin v o p a r a
destruccin, l a Iglesia de Cristo o p o r t u n s i m a ^

! ! .
a los principes .con Ja. severidad del supremo
juicio que les a m e n a z a ; y tomando l a s p a l a b r a s de la divina
.sabidura, cu nombre de Dios clama todos:
listad
odos vosotros, que enfrenis las rwA.lihul.es y os
complace,* en la reunin de las naciones, que de Dios os ka sido
dado a vosotros la potestad y la. virtud del AUismo. el cual
os ha r cargo por mestras obras y escudrinar mearos pensamientos. Porque, juicio durhimose
har .con aquellos que
p^en:po
rque no sustraer Dios la persona de ingmo,
m
res/jetarla magnitud de ninguno; porque l ha hecho al. pequeo !j al grande, igualmente tiene cuidado de todos. Pero
a los mas fuertes les amenaza ms fuerte castigo
Mas si alguna vez sucede que los principes ejercen su potes ad t c m e r a n a m e n i c y f u e r a de sus lmites, la doctrina
de la Iglesia catlica no consiente insurreccionarse .contra
ellos, no sea .que la tranquilidad del orden sea m s v m s
perturbada, o que la sociedad reciba de ah m ' d e t r i mento; y si 1 cosa llegase al punto de no vislumbrarse otra esperanza de salud, ensefia que el remedio se h a d e
acelerar con los mritos de la cristiana paciencia v l a s fervientes splicas Dios.
V si los mandatos de los legisladores y principes sancioniiseno mandasen algo que contradiga la ley divina
natura , la dignidad y obligacin del nombre cristiano, v el
sentir del Apstol, aconsejan qmseha deobedecer Dios an-
tes que los hombres.
Por lo lauto, la virtud saludable de la Iglesia, que redunda en el rgimen m s ordenado y en la conservacin de
la sociedad e m l , la siente y experimenta necesariamente
tambin la misma sociedad domstica, que es el principio
do toda sociedad y do todo reino. Porque sabis. Venerables
Hermanos, que la recta forma de esta sociedad, segn la.
misma necesidad del derecho natural, se apoya p r i m a r i a mente en la uoionindisoluble del varn v de la mujer, v se
complementa on las obligaciones y mutuos derechos entre
P a i r e s e lujos, araos y criados. Sabis tambin que por los
princi ]K".;delsocialismoos ta sociedad casi se disuelve, puesto
l""'" 1 ! | a 'a firmeza que obtiene del matrimonio religioso, espreeisoquc.se relaje la potestad del p a d r e hacia la
prole, y los deberes de la prole p a r a con el padre.
Por el contrario, el por todos ttulos honroso consorcio que
en en el misino principio del mundo instituy el mismo Dios

26

ENCCLICAS

p a r a p r o p a g a r y consorva.1 la especie h u m a n a , y decret


fuese inseparable, enseila la Iglesia que result ms firmo
y ms sagrarlo p o r medio de Cristo: que le confiri la dignidad deSaeramento, y quiso que representase la forma de su
unin con la Iglesia.
Por lo tanto, segn advertencia del-Apstol, como Cristo
es Cabeza de la Iglesia, as el varn es (abeza tic la m u j e r ;
y como la Iglesia est sujeta Cristo, que l a estrecha con
castsimo y perpetuo amor, asi ensea que las m u j e r e s estn sujetas sus maridos y que stos su vez las deben
a m a r con afecto fiel y constante.

DE S . S. LEN X I I I

-i
|
|
j
j
,
'

De la misma m a n e r a la Iglesia establece el mtodo de


la potestad p a t e r n a y dominical, de modo que s i r v a con- .
tener los hijos y los criados en su deber, sin que por esto
se salga de sus limites. Porque, segn las enseanzas catlicas, la autoridad del P a d r e y Seor celestial se extiende j
los padres y los amos; l a cual autoridad, por lo mismo,
toma de l, 110 slo el origen y la fuerza, sino tambin recibe sinceramente su naturaleza y su ndole. D e aqu el
Apstol exhorta los hijos obedecer sus padres en el Seor y llorar su padre y su madre, que es el primer manda- -'
miento con promesa. Y tambin manda los padres: y vosotros, no queris provocar ira vuestros hijos, sino educarlos en la ciencia y conocimiento del Seor.
Tambin los siervos y seores se les propone, p o r medio del mismo Apstol, el precepto divino do que aquellos
obedezcan sus seores carnales como Cristo, sirvindoles
con buena voluntad como al Seor; mas estos que omtanlas
amenazas, sabiendo que. el Seor de todos est en los cielos y
gue no hay acepcin de personas para con Dios.
Todas las cuales cosas, si se guardase cuidadosamente,
segn el beneplcito de la voluntad divina, por todos aquellos quienes tocan, seguramente c a d a familia represen- J
taria la imagen del cielo, y los preclaros beneficios que de
aqtii se seguiran, 110 estaran encerrados entre las paredes
monsticas, sino que emanaran abundantemente las mismas repblicas.
La prudencia catlica, bien a p o y a d a sobre los preceptos
de la ley divina y natural, provee con singular acierto a l a
tranquilidad pblica y domstica p o r las ideas que adopta
y ensea respecto al derecho de propiedad y la divisin
de los bienes necesarios tiles en la vida. Porque mientras

27

ios socialistas, presentando el derecho de propiedad como


invencin h u m a n a contraria la igualdad n a t u r a l ntrelos
hombres; mientras proclamando la comunidad de bienes
declaran que no p u e d e conllevarse con paciencia la pobreza, y que impunemente se puede violar la posesin y derechos de los ricos, la iglesia reconoce mucho ms sabia y
tilmente que la desigualdad existe entre los hombres natur a l m e n t e de semejantes por las fuerzas del cuerpo y del espritu, y que esta desigualdad existe h a s t a en la posesin
de los bienes.
Ordena, a d e m s , que el derecho do propiedad y de dominio, procedente de la naturaleza misma, se mantenga intacto inviolado en las manos de quien lo posee, porque sabe que el robo y la rapia han sido condonados en la ley
n a t u r a l por Dios, autor y guardin de todo derecho; hasta
t a l punto, que 110 es lieito ni aun desear los bienes ajenos,
y que los ladrones lo mismo que los adlteros y los adoradores de os dolos, estn excluidos del reino de los cielos. No
por eso, sin embargo, o l v d a l a causa de los pobres, ni sucede que la piadosa Madre descuide el proever las necesidades de stos, sino que, por el contrario, los estrecha en
su seno con m a t e r n a l afecto, y teniendo en c u e n t a que representan l a persona de Cristo, el cual recibe como hechos
s i mismo los bienes concedidos hasta al ltimo de los pobres, los honra grandemente y de todas las m a n e r a s posibles los sustenta; se emplea con toda- solicitud en l e v a n t a r
por todas p a r t e s casas y hospicios, donde son recogidos, alimentados y cuidados, tomndolos bajo su tutela.
Ademas, prescribe los ricos que den lo suprfluo los
pobres, y les amenaza con el juicio divino, que les condenar eterno suplicio, si no alivian las necesidades de los 11 dtgentos. En fin, eleva y consuela el espritu de los pobres,
ora proponindoles el ejemplo de Jesucristo, que, siendo
rico, quiso hacerse pobre por nosotros, ora recordndoles
las p a l a b r a s con las que les declar bienaventurados, prometindoles la e t e r n a felicidad.
Quin no v que aqu est el mejor medio de a r r e g l a r
el antiguo conflicto surgido entre los pobres y los ricos? Porque como lo demuestra la evidencia de las cosas y de los
hechos, si este uiedio es desconocido relegado, sucede forzosamente, que se reduce la mayor parte del gnero
humano la vil condicin de siervo, como en otro tiempo

ENCCLICAS

sucedi e n t r e los pagamos, la sociedad h u m a n a s e v e envuelta -en a g i t a c i o n e s continuas y d e v o r a d a p o r el brign*


d a j e , como hemos podido c o m p r o b a r l o , p o r d e s g r a c i a ! en
estos ltimos t i e m p o s .
P o r lo c u a l , V e n e r a b l e s H e r m a n o s , Nos, 4 quien a c t u a l m e n t e est c o n f i a d o el g o b i e r n o de toda l a I g l e s i a , desde el
principio d e Xuest.ro Pontificado m o s t r a m o s tos pueblos y
a los prncipes, combatidos p o r fiera t e m p e s t a d , el p u e r t o
donde pueden r e f u g i a r s e con s e g u r i d a d ; p o r eso a h o r a , conmovidos p o r el e x t r e m o p e l i g r o q u e les a m e n a z a , de n u e v o
les dirigimos l a apostlica voz, y cu n o m b r e de su p r o p i a
s a l v a c i n y d e l a del E s t a d o ios r o g a m o s con l a s m a v o r e s
instancias q u e a c o j a n y e s e u e h e n como M a e s t r a l a Iglesia
a la q u e s e debo la p b l i c a p r o s p e r i d a d de las naciones, y
se p e r s u a d a n de que l a s b a s e s de la Religin y del imperio
se h a l l a n tan e s t r e c h a m e n t e unidas, q u e c u a n t o pierde
a q u e l l a , otro t a n t o se d i s m i n u y e e l r e s p e t o d e los sbditos
a m a j e s t a d del m a n d o , y que conociendo a d e m s que l a
I g l e s i a de Cristo posee m a s medios p a r a c o m b a t i r la p e s t e
del socialismo que t o d a s las l e y e s h u m a n a s , las r d e n e s de
os m a g i s t r a d o s y las a n u a s de los soldados, d e v u e l v a l a
Iglesia su condicin y l i b e r t a d , p a r a q u e pueda e f i c a z m e n t e
d e s p l e g a r su benfico influjo en f a v o r de l a s o c i e d a d humana.
Y vosotros, V e n e r a b l e s H e r m a n o s , q u e conocis bien el
origen y la n a t u r a l e z a de tan i n m i n e n t e d e s v e n t u r a , p o n e d
t o d a s v u e s t r a s f u e r z a s p a r a q u e la d o c t r i n a c a t l i c a l e m e
a l a n u n o d e todos y p e n e t r e en su fondo.
P r o c u r a d q u e desde la m i s m a i n f a n c i a se h a b i t e n
a m a r a Dios c o n filial t e r n u r a , r e v e r e n c i a n d o s u m a jestad;
q u e p r e s t e n o b e d i e n c i a la a u t o r i d a d de los p r i n c i p e s y de
las leyes; que, r e f r e n a d a la concupiscencia, a c a t e n V defiendan s o l c i t a m e n t e el orden establecido p o r Dios en l a socied a u civil y d o m e s t i c a .
j o n e d a d e m s s u m o cuidado e n q u e los h i j o s d e la Iglesia
tesHble serf
S
u an

i
ecL

"i ^

****

f a v o r

aia

*> *

W . d t g n a y l a u d a b l e h a r e m o s s e n t i r cun
5

, f

T *

C 8 d a d

'

e n

t o d a s

P a d e c i e r a n las o b r a s v i r t u o s a s y s a n t a s .

3115

^ e s r e s -

i a '"in ! ! n ? ' a S / ' 0 m ' 0 S S e e u a c 0 3 d e l socialismo s e recluan p . m c i p a l , n e n t e e n t r e los p r o l e t a r i o s y los obreros, los

cuales, c o b r a n d o horror a l t r a b a j o , se d e j a n f c i l m e n t e
a r r a s t r a r por el cebo de la e s p e r a n z a v d e las p r o m e s a s de
los bieues a j e n o s , asi e s o p o r t u n o f a v o r e c e r las asociaciones
d e p r o l e t a r i o s y obreros q u e , c o l o c a d o s b a j o l a t u t e l a d l a
Religin, s e h a b i t a n c o n t e n t a r s e con su s u e r t e , s o p o r t a r
m e r i t o r i a m e n t e los t r a b a j o s , y l l e v a r s i e m p r e u n a v i d a
apacible y tranquil.
Dios piadoso, tejuieu debemos r e f e r i r e l principio y el
fin de todo bien, s e c u n d e N u e s t r a s e m p r e s a s v l a s v u e s t r a s
1 or lo d e m s , l a m i s m a solemnidad de estos das, en los q u e
se c e l e b r a el nacimiento del Sefior, n o s eleva la e s p e r a n za d e oportunsimo, auxilio, posarnos h a c e e s p e r a r nosotros
t a m b i n a q u e l l a s a l u d a b l e r e s t a u r a c i n q u e t r a jo a l n a c e r
p a r a el mundo c o r r o m p i d o y casi conducido.al a b i s m o por
todos los m a l e s , y nos p r o m e t e a q u e l l a p a z , q u e entonces
p o r medio d e los ngeles,, hizo a n u n c i a r l o s hombres, puesto q u e ni est abreviada la. mano, del Seor, de manera que no
pueda salvar, ni se ha agravado su oido para no oir.
P o r t a n t o , e n estos faustsimos das, deseando vosotros
V e n e r a b l e s H e r m a n o s , y l o s fieles de v u e s t r a s Iglesias
toda c i a s e d e sucesos afortunados-, r o g a m o s c o n instancia al
D a d o r d e todo bien que d e n u e v o aparezca los hombres la
bemgmmdad y dulzura de Oos Nuestro Seor, que, s a c n d o nos de la potestad de nuestro i m p l a c a b l e enemigo, nos lev a n t e l a nobilsima, dignidad d e hijos suyos.
I fin d e q u e m s r p i d a y m a s e o m p l e r a m e n t e consigamos Nuestro deseo, e l e v a d vosotros t a m b i n , V e n e r a b l e s
H e r m a n o s , con,Nos,.fervorosas p r e c e s a l Sefior. i n t e r p o n e d
p a r a con El el patrocinio de l a B i e n a v e n t u r a d a Virgen V a n a , I i m i a c u l a d a desde ei priucipio.de sui Esposo S a n Jos y
de los l i e n a v e n t u r a d o s Apstoles.Bediw y P a b l o , eu c u y a
intercesin S o s p o u e m o s l a m a y o r confianza. En l ano, e o m o
augurio d e l a d i v i n a g r a c i a , con todo el a f e c t o d e l c o r a z n ,
a vosotros, V e n e r a b l e s H e r m a n o s , vuestro cloro y todo
el pueblo fiel, concedemos e n el S c e r l a Apostlica Bendicin.
D a d o en R o m a , cerca de S a n Pedro, 28 d e D i c i e m b r e
de li78.
Alio p r i m e r o de Nuestro Pontificado.LIN PAPA XI11.

EPISTOLA ENCYCLICA
A D V S R S U S

S O C I A L I S T A R U M

r , a : o

P P .

T M M M M m m
SALUTEM

ET

APOSTOLICAM

S E C T A S

x t i r
l

BENEDICTIONEM

uor> APOSTOLICI carnieri r a t i o a N o b i s p o s t u l a b a ! , iam i n d e


a Pontificatile N o s t r i p r i n c i p i o , L i l t e r i s e n c y c l i c i s ad V o s
d a t i s , V e n e r a b i Ics F r a t r e s , i n d i c a r e h o u d p r a e t c r m i i m u s l e t h i t e r a m
pestem, q u a e p e r artus ntimos h u m a n a e societatis serpit, earoque
in e x t r e m u m d i s c r i m e n a d d u c i t i s i n u l e t i a m r e m e d i a e f f i c a c i s s i m a
d e m o n s t r a v i m u s , q u i o u s ad s a l u t e m r e v o c a r i , et g r a v i s s i m a , q u a e
i m p e n d e n t , p e r i c u l a possit e v a d e r e S e d e a , q u a e t u n c d e p l o r a v i m u s ,
mala u s q u e adeo brevi i n c r e v e r n t , u t r u r s u s s d Vos verba convert e r e c o g a m u r . P r o p h e t a v e l u t a u r i b u s n o s t r i i n s o n a n t e : Clama,
ne
cesses exalta quasi tuba cocem tuam (1). N u l l o a u t e m n e g o t i o i o t e lligitis, V e n e r a b i l e s F r a t r e s , N o s d e illa h o m i n u m secta loqui, q u i
d i v e r s i s a c p e n e b a r b a r i a n o m i n i b u s Socialistae,
Communistae,
vel
Nihilistaet
8 p p e l l a n t u r , q u i q u e per u n i v e r s u m o r b e m i l u s s i , et i n i quo interse foedere arctissimecoligati, non amplius ab occultorum
conventuum tenebris praesidium q u a e r u n l , sed palam
fidenterque
in l u c e m p r o d e u n t e s , q u o d i a m p r i d e m i n i e r a n t , c o n s i l i u m c u i u s l i b e t
civil is s o c i e t a t i s f u n d a m e n t a c o n v e l l e n d i p e r f i c e r e a d n i t u n t u r , li n i m i r u m s u n t , q u i , p r o u t d i v i n a t e s t a n t u r e l o q u i a , cameni quidem
maculante dominationem
spernunt,
maiestatem
autem blaspkemant
[2).
N i h i l , q u o d h u m a n is d i v i n i s e n e l e g i b u s ad v i t a e i n c o l u m i t a t e m et
d e c u s s a p i e n t e r d e c r e l u m e s t , i n t a c ' u m vel i n t e g r u m r e q u u n t . S u blimioribus potestalibus, q u i b u s , Apostolo monente o m n e m animara

(1) l s , L V M . l .
(2) Jud.Kpia.8.

d e c e t e s s e s u b i e c t a m , q u a e q u e a Deo ius o p e r a n d i m u t u a n t u r , o b e dientiftm d e t r e c t a n t , e t p e r f e c t a m o m n i u m h o m i n u m in i u r i b u s et


o f f i c i i s p r a e d i c n t a e q u a l i t a t e m . N a l u r a l e m viri a d m u l i e r i s u n i o n e m
g e n t i b u s vel b a r b a r i s s a c r a m , d e h o n e s t i n t ; ej u s q u e v i n c u l u m , q u o
domestica societas principaliter contioetur, iniirmantaiit etiam libidini p e r m i t t u n t . P r a e s e n t i u m t a n d e m b o n o r u m illccti c u p i d i t a t e ,
q u a e radix etcmrdum
rnalorum, et quam quidam appetentes
erracerun a fide [\), i u s p r o p r i e t y lis n a t u r a l i lege s a n c i t u m i m p u g n a n t ; et
per i m a n e f a c i u u s , cum o m n i u m h o m i n u m neces&itatibus c o n s u l e r e
e t d e s i d e r i i s s a t i s f a c e r e vide&nlur, q u i d q u i d a u t l e g i t i m a c l i e r e d i t a t i s
titulo, a u t i n g e n i i m a n u u m q u e l a b o r e , e u t v i c t u s p a r s i m o n i a a d q u i s i t u m e s t , r a p e r e el c o m m u n e h a b e r e c o n t e n d u n t . A t q u e h a e c q u i d e m
o p i n i o n u m p o r t e n t a in e o r u m c o n v e n t i b u s p u b l i c a n ! , libellis p e r s u a d e n t , e p h e m e r i d u m n u b e in v u l g u s s p a r g u n t . E x q u o v e r e n d a R e g u m
m a i e s t a s el i m p e r i u m t a n t a m s e d i t i o s a e p l e b i s s u b i i t i n v i d i a m , ut
nefarii proditores, omnis f r e n i impatientes, non semel, brevi temporis i n l e r v a l l o , in i p s o s r e g n o r u m P r i n c i p e s , i m p i o a u s u , a r m a c o n verlerint.
H a e c a u l e m p e r B d o r u m h o m i n u m audar.ia, q u a e civili c o n s o r t i o
g r a v i o r e s in d i e s r u i n a s m i n i t a l n r , et o m n i u m a n i m o s sollicita t r e p i d a l i o n e p e r c e l l i t , c a u s a m et o r i g i n e m a b iis v e n e n a t i s d o c t r i n i s r e p e tit, q u a e s u p c r i o r i b u s t e m p o r i b u s t a m q u a m vitiosa s e m i n a m e d i n S
inter populos diffussae, tam pestiferos suo t e m p o r e f r u c t u s d e d e r u n t P r o b e e n i m nostis, V e n e r a b i l e s F r a t r e s , i n f e n s i s s i m u m b e l l u m ,
q u o d in c a t h o l i c s m dem i u d e a s a e c u l o d e c i m o s e x t o a X o v a t o r i b u s
c o m m o t u m e s t , e t q u a m m a x i m e in dies h u c u s q u e i n v a l u i t , e o t e n d e r e
ut omnirevelationesubmotaet quolibetsupernaturaliordinesubversu,
s o l i u s r a t i o o i s i n v e n t i s , s e u p o t i u s delirarr.entis, a d i l u s p a t e r e t . E i u s m o d i e r r o r , q u i p e r p e r a m a r a t i o n e sibi n o m e n u s u r p t , c u m e x c e l l e n d i a p p e t e n t i a m n a t u r a l i t e r h o m i n i i n s e r t t m pelliciat et a c u a t ,
o m n i s q u e g e n e r i s c u p i d i t a t i b u s loxet h a b e u n s , s p o n t e s u a n o n m o d o
p l u r i m o r u m h o m i n u m m e u t e s , s e d civilem e t i a m s o c i e t a t e m Iatissime
p e r v a s i t H i n c n o v a q u a d a m i m p i e l a t e ipsis vel e l h n i c i i s i n a u d i t a ,
r e s p u b l i c a e c o n i t i t u t a e s u n t , n l i a Dei e t o r d i n i s 8b e o p r a e s l i t u l i
habita catioue: publicam auctorititcm nec principium, n e c m a i e s t a t e m , n e c vim t m p e r a n d i a Deo s u m e r e d i c t i t a t u m e s t , s e d p o t i u s a
populi m u l l i t u d i n e , q u a e a b o m n i d i v i n a s a n c t i o n e s o l u t a m se a e s l i m a n s , iis s o l u m m o d o i e g i b u s s u b e f s e p a s s a e s t , q u a s ipsa ad libitum
lulisset S u p e r n a t u r a l i b u s fiiei v r i t t i b u s , t a m q u a m r a t i o n i i n i m i cis, i m p u g n a t i s et r e i e c t i s , i p s e h u m a r i g e n e r i s A u c t o r a c R e d e m p tor a s t u d i o r u m L n i v e r s i t a t i b u s , Lyceis e t G v m n a s i i s , atque ab omni
p u b l i c a h u m a n a e v i t a e c o n s u e t u d i n e s e n e i m et p a u l a t i m e x u l a r e c o gilur - F u t u r a e tandem a c t c r n a e q u c vitae p r a e m i i s a d poenis oblidion i tradilis, felicitalis a r d e n s d e s i d e r i u m i n t r a p r a e s e n t i s t e m p o r i s

U> 1. Tim. VI, 10.

spalium defimlum esl.Hiscodoctrinis longe laleque d i t s e m i n ' ^


tanta c o g u a n d i a g e n d i . q u e licenlia u b i q u e p a r t a . m i r u m n o n r s t
quod i n t i r a i a e Sorlii li . r a i n e s . p a u p e p e u i a o d o m u s vel officii,-,- ,, n .
laosi, in a e d e s e l i u r t u n a s d i t i o r u m i n v o l a r e d i s c u p i a n f ; i r i - u m ,
e . I quod nulla i a m - p u b l i c a e p r i v a t a e q u e v i t a e t r a n q u i l l i l a s consist! .
ad e x t r e r n a m p e r n i c i e m l i u m a n u m g e n u s j a m p e n e d e v e n e r i t
S u p r e m r a u l e m E c e l e s i a e P n s t o r e s , q u i b u s Do.ninici g r o g i * ,-b
nostrum ins.diis tulandi m u n u s ineumbil, m a t u r e periculum
r e e t . f i d e l i u m saluti O o i i s u l e r e s t u d u e r u n t . Ut ei.im p r i m u m cor Raric o e p e r u n t c l a n d e s t i n e societal**, q u a r u m sinu e r r o r u m , quo* meU , m
R o m . i Pcnlifices l i e ,
- e n s X I I , et B e n e d i c t s X l V i m p i a s e c t a r u m consilia d e l e g e r e el d e
pernrcie, q u a e laientcr M s t r u e r e t u r , lotius orbis M o l e s a d m o n c r e
n o n p T t e r m i s s e r u n , , P o s t q u a m v e r o a h iis, q u i p b i l o s o p b o r u m nom n e gloriobantur, effienis quaedam liberlas homini attribula el
e , u s n o v u m , ul o . u n l , c o n t r a n a t u r a l , m d i v i n a m q u e l e g e m c o n f l ; 4
!>
d
r , T C O e P " ? S l ' fel- m e m f " VI s u u m i n i q u a m e a r u r a

de J h
f r t T
T J u

"

W
" ' "

"

S e a

rrPVa

C U m

,earurn

W i n

S P ^ i ' . 1 i m P ' ^ e misere


t'ftrcaoi r a l i o n e c a n !
d o
t o S i * in d i e s p o p u l i s p e r s u a -

enim pariicipatio
iustitiae. cum iniquiiatef
ant cuor ,W- ,
.
Il p r o f e c t o dic.tilare n o n d e s i n u n
e s s e m l e r 5 e natura aequales. idcoque con.endu
T
c
m
2
a
t
T
"
.
?
n
n o r e m ac r o v e r e n t i a m , n e c logibns. ,,isi forte a b i r X T I
-,
sancrtis, obedienliim d e b e r i . - 6 n I r a vero J
E v i X ?
^
m e n t i s , e a est t i o m i n u m a e q u a l i t a s . ut o m n e s e a m d e m n f

t r ^

anTm r
EPI

rr''|,lera8n

D A

vererit

S
nt Hi e

R R

eS U

'

"T
P

U S

"
-

f * *
S I V E

Wumpentem

v e r b i s et quanta

S o c i a l i s e ! pestem

dimi|j

f r a u d i b u s c i r c u m v e n t o s el m i n i s pcrterrilos" r " e ' ' S L : S P ' C I O S O V o U , L r a "'I

Pnncipesetpencs;
cUtii namque Dei v i o i " ^
^ '" hDOrc
'-Wl .easdoctrinas et W e ^ r ? T C S ' e !

'uisse,- n o ,

raansisa6t

^
-

mitati e t q u i e l i . p p r i m . " ? - ' - , ' r " d " ' ' 0 , I ' H S S w i e l a l i s


pr0
radicitus cvellilur!
* l . l r , el n e f a s t a S c e n H s m i p r o p - g o
Q u a m q u a m e r i i m v e r o S<-. ,
Evan eIie
m a l e c a n t o s l a c i l i u s dticipicii ;
?
" t e n t , , ad!
re cooiueverint, tamcu U n t o
'
C * m m " " " " " ' m delorquem t c r e o r o m
r i s s i m a m Cl.risti d o c t r i n a m n " "
et-pnu
t i s s e n s i o , u l nulla m a i o r t . i i s i a t : Quae

11) Tim. in,

' -

q u c u t u n o e o d e m q u e fine o m n i b u s p r a e s t i l u t o , s i n ^ i i s e c , d
e a m d e m l e g e m i u d i c a n li s i n t . p o c o a s a u t m o r c e d e m n r ? m
,

seco,uri. Inaequaliias l a m 0 i . ' i s e t


p o t 4 K 7 A S T
cloro d r m a n a t ,
-
^
'

o
A
u
o m n l s p n t e r n U a s
tur (>). l ' r i n c i p u m a u t e m e t s u b d i l o r u m a n i m i ^ o f f i r i h T " '
1
Caiholicm d o c t r i n , m ac p r a e e t . 7 i l a dT

t u r , u l e t i m p e r a n d i t e m p e r a r libido, e t o h e "
r J ^ ' ^ i " "
firma et n o b i l i s s i m a e f f i c i n l u r .
eurentiae ratio fao.hs,
S a n e E c c l e s i a s u b i e c t a e raullitudini ADOstolie,. m . . .
g i t e r inaulcBl: Xon est potest* m Deo- Tl7J
T

Via autem res.siunt.


******

r
'
^ - " s s e c t a s a n a t h e m a t e d a m n a r u n t , at rue i l e r u m
111
de p e r , e u i , , | o d a b ^

odmon'
P'

1 1

butw.

Milo,,

con tinm

sibi da,catione.;,
sse iubt ,

; "omn,hus

acn^nt

s o l a m

ZZl,

X'Lr

em vecUgal ,ecU3al,
cui
tmonm
u n t m
onore
m . S i q u i i e m qui creavii e . g u b . r n t
Tr ]
vidn suri sapiei.i,,, a i s p o s u i t , ut i n t t o p e , . m e d i a , m e d i a p e ,
i l a
ad s u o s q u a . q u e f m e s p e r v e n i a n t . S i c u t i g i t u r in ipso Z
coe'est
A n g e l o r u m c b p r o s v o l u i t esse. d , s . i c 4 a l i o s q u e
a l ^ S '
" ' " ' i
f ' e - v a r i o s instili,,t o r d i n u m g r a d u a , offlc r i t '
q u e d i v e r s i t a t e m , ut n o n o m n e s e s s e n t Apostoli, n o n o m n e s D o c t o res, non o m n e s P a s t o r e s ( i ) ; ila t i i m c o n s t i l u i l i n civile societale
P u r e s e s s e ordine.-;, d i g i t a t e , i a r i b u s , p o t e s t , e d i v e r s o s ; q u o scili
C ,vUns
,
' T ' e m a d m o d u m Ecclesia, u n u m esset corpus, multa
m e m b r a c o m p l e c t e n s , a l i , aliis n o b i l i o r a , s e d c u n c l a sibi i n v i c e a
n e c e s s a r i a et d e c o m m u n i b o n o s o l l i c i t a .
A l v e r o ul p o p u : o r u m r o c t o r e . s p o t e s l a t e sibi c o n c e s s a in a e d i f i c a t i o n e m e t non in d e s t r u c l i o n e m u t a n l u r , E c c l e s i a G b r i s t i o p p o r tiinissime monetetiain Principibus su,,rem, iudicis sevcritalom imm i n e r c ; et .l,v,nae S a p i e n t i v e r i u s u r p a n s . Dei n o m i n e o m n i b u s
i n c l a m a i : /'n,ebete aures cos 'ai continetis
niultitudines
ct
placnis
tobis in turiti nntionun{
quoniam3tae6ta
Donino
polestas
cobis
etnrhaak
Attissimo,
gai interrogabU
opera zestru. et
cogiiationcs
crutubitur
... Quoniam iudiciamurissimumhUquipraeint
fiei...
Aooi enini suturativi personum
cuiusquam
Deus nec cerebitur
mag.
timidi,ir.m cuiusqimmquoniam
pttsiUm
el magnum
ipsc ledi et
aeqmlitcr
cura est itti rf omnibus.
Fortioribus
autem fortior
insiat
(1) 11 Cor. VI, u._;s, Ad Ep!i. Ili, I 5 . - S , Ro m . XUI.-,i} 1 Cor. XII

Enciclicas.3.

cruciatio
(1). S i t a m e n q u a n d c q u e c o n l i n g a t t e m e r e et u l t r a m o d u m
publicum a Principibus potestatem pxerceri, calliolica? Ecclesiae
d o c t r i n a in e s s i n s u r g e r e p r o p r i o i n a r t e n o n 8Qt, n e o r d i n i s t r a n quillitas magis magisque turbetur, neve soeietas maius exinde det r i m e n t u m c a p i a t . C u m q u e r e s e o d e v e n e r i t . u t n u l l a alia s p e s s a i u t i s
a i t u l g c a t , d o c e t C h r i s t i a n a s p a t i e n l i a e m e r i t i s , et i n s t a n l i b i l i ad
D e u m p r e c i b u s r e m e d i u m e s s o m a t u r a n d u i B . Q u o d si l e g i s l a l o r u m
a c principium piscila aliquid sncive.rint r u t i u s s e r i n t . q u o d divinae
a u t n a t u r a l i legi r e p u g n e t , c h r i s l i a n i n o m i n i s d i g n i l f s e t olfciuro
a t q u e A p o s t o l i c a s e n t e n i i a s u a d e o t obediendum
esse
magisDeoquam
honnnibus
( ').
S a l u l a r e m p o r r o E c c l e s i a o v i r t u t s m , q u s e in civilis s o e i e t a t i s
ordinatissimum regimen etcoDservationem redundat, ipsaeliam dom e s t i c a s c c i e t a s , q u a e o m n i a c i v i t a t i s et r e g n i p r i n c i p i u m est n e c e s sario sentitet experilur. Noslis enim, Venerabile F r a t r e s , rcctara
h u i u s s o e i e t a t i s r a l i o n m , s e c u n d u m n a t u r a l i s i u r i s n e c e s s i t a t e m , in
indissolubili viri a c m u l i e r i s u n i o n e p r i m o i n d i t i , et m u t u i s p a r e n t c s
i n t e r e l f i l i o s , d o m i n o s a c s e r v o s ofrciis i u r i b u s q u e c o m p l e r i . N o s t i s e t i
am p e r S o c i a l i s m i planila earn D u n e d i s s o l v i s i q u i d e m f i r m i t a t e a m i s s a ,
q u a e e x religio s o c o n i u g i o in i p s a m reCunditur, neces.se e s l i p s a m patris in prolem p o t e s t a t e m e t prolis e r g a g e m t o r e s o f f i c i a m a x i m e r e l a x a r i .
C o o t r a v e r o honorabile
in omnibus connubium
(3j quod in ipso m u n d cXord o ad l i u m a n a m s p e c i e m p r o p a g a n d a m e t c o n s e r v a n d a m D e u s
i p s e instituit e t i n s e p a r a b i l e d e c r e v i t , ti r m i u s etiam e t s a n c t i u s Ecclesia
d o c e t e v a s i s s e p e r C h r i s l u f o , qui S a c r a m e n t i ci c o n t u l i t d i g n i t a t e m ,
et s u a e cum Ecclesia unionis f o r m a m voluit r e f e r r e . Quapropter,
Apostolo m o n e n t e (4;, s i c u l C l i r i s l u s c a p u t est E c c l e s i a e , ila v i r c a p u t e s t m u l i e r i s ; e t q u e m a d m o d u m E c c l e s i a s u b i e c t a e s l C i i r i s t o , qui
e a m c a s t i s s i m o p e r p e t u o q u e a m o r e c o m p l e c t i l u r , ita e l m u i i e r e s viris
s u i s d e c e i e s s e s u b i e c l a s , a b i p s i s vicissim fideli c o ' n s t a n l i q u c s f o c i l i
d i l i g e r d a s S i m i l i t e r p a t r i a e s t q j e h e r i l i s p o t e s l a t i s ita Ecclesia
r a t i o n e m m o d e r a t u r . ut ad llios a c f a m u l o s i n officio c o n t i n e n d o s
valeal, nec tamen praeter modum excrescat. Secundum namque
c n t b o l i c a d o c u m e n t a , i n p a r e o t e s e t d o m i n o s c o e l e s t i s P a t r i s ac D o m i n i d i m a n a t a u c t o r i t a s ; q u a e i d e i r e o a b ipso n o n s o l u m o r i g i n e m
a c vim s u m i t , s e d etiam n a t u r a m e l i n d o l e m n e c e s s e est m u l u e l u r .
H i n c l i b e r o s A p o s t o l u s h o r t a t u r o b i d i r e parentibus
suis in
Domino
et honorare palrem suum et matrem suam, quod est mandatimi
pri-i
mum in promissione
i f t , P a r e n t i b u s a u t e m m a n d a i : Et
ootpaires,
nolite od iracundiam
provocare jilios nestros, sed educate
illos <a
aisciptina
et corrcptioneDomine
.ti). R u r s u s a u t e m s e r v i s ac d o n n o l e
p e r e u m d e m A p o s t o l u m d i v i n u m p r a e c e p t u m p r o p o n i t u r , ut illi q u i d e m o b e d i a n t dominis carnaiibus
sicul Christo...,
curri bona
coluta

ti) Sap. VI.2) Act. v, 29.,81 Hebr. XI, 4 . - 4 , Hph v. 13.<5> e il Bpb. Vi, H
- i l ) Ibid. VI, 1.

tatesercientescut
Domino: isti a u t e m rcmitta.it
minas,
scientesquia
omnium Dominus est incoetis,
et personarum
acceptio
non est apui
Deum i t ) Q u a e q u i d e m o m n i a si s e c u n d u m d i v i n a , v o l u n t a t i s p l a c i tum d i l i g e n t e r a s i n g u l i s , ad q u o s p e r t i n e t , s e r v a r e n t u r , q u a e l i b e l
p r o f s e t o f a m i l i a c o e l e s t i s d o m u s i m g i n o m q u a m d a m p r a e s e f e r r e t , et
praeclara exinde beneficia parta, non intra domesticos tantum p a r i e t e s s e s e c o n l i n e r e n t , s e d in i p s o s r e s p u b l i c u s u b e r r i m e d i m a naret.
P u b l i c a e a u t e m a c d o m s t i c a e t r a n q u i l l i t e l i catliolica s a p i e n t i ,
n a t u r a l i s divinacque legis praecepl.issuffulla, consuntissime providit
e t i a m p e r e a , q u a s e n t i t a c d o c e t d e i u r e d o m i m i et p a r t i t i o n s b o n o r u m q u a e ad vitae n e c e s s i t a t e m et u t i l i t a t e m s u n l c o m p a r a t a . C u m
cnim Socialistic ius proprietalis, tamquam h u m a n u m inventum,
natnrsli hominum aequsliteli r e p u g n a n s traducant, e t c o m m u n i o n e m
b o n o r u m atfnctantes, pauperiem baud a e q u o a n i m o esse p e r f e r e n d a m , et d i t i o r u m p - s s e s i o n e s a c i u r a i m p u n e v i o l a r i p o s s e a r b i t r e n l u r ; E c c l e s i a m u l t o s a t i u s et u t i l i u s i n a e q u a l i t a t e m i n t e r h o m i n e s ,
c o r p o r i s i n g e n i i q u i v i r i b u s n a t u r a l i t e r d i v e r s o s , e l i a m in b o n i s p o s s i d e n d i s a g n o s c i t , e t i u s p r o p r i e t t i s a c d o m i n i i . n b ipsa n a t u r a p r o f e c l u m , i n w e t u m c u i l i b e t e l i n v i o l a t u m e s s e i u b e t : novit c n i m t u r t u m
a c r s p i n a m a l ) c o o m n i s i u r i s a n e t o r e a c vindice, ita fuisse p r o h i b i t a
u t aliena vel c o n r u p i s c e r e n o n llceat, f u r e s q u e e t r a p l o r e s , n o n s e c u s
a c a d u l t e r i et i d o l o l a t r a e . a c o d e s t i r e g n o e x c l u d a n t u r . - N e c t a m e n
idcirco p a u p e r u m c u r a m negligit, eul ipsorum n e c e s s i t a t e s cons u l e r e pia ma t e r p r a e l e r m t t i t : q u i n i m o m a t e r n o illos c o m p l e e t e n s
a f f e c t u . e l p r o b e n o s c e n s eos g e r e r a i p s i u s C h r i s t i p e r s o n a m , q u i sini
p r a e s l i ' u m benelii-ium p u t a t , q u o d v e l i l i m i n i m u m p a u p e r e m a q u o p i a m f u e r i l c o l l a t u m , m a g n o illos h a b e t i n h o n o r s : o m n i q u a p o t e s t
o p e s u b l e v a ! ; d o - n o s a t q u e hospilia iis e x c i p i e n d i s , a l e n d i s e t c u r a n d i s u b i q u e t e r r i r u m curat erigenda, e a q u e i n s u a m recipit t u t e l a m .
G r a v i s s i m o divites u r g e t p r a e c e p t o , ut q u o d s u p e r e s t p a u p o r i b u s
t r i b u a n l ; e c s q u s d i v i n o l e r r e t iudicio, q u o , n i s i e g e n o r u m i n o p i a e
succurrant, aeternis siot suppliriis mulctandi Tandem pauperum
a n i m o s maxime recreat a c s d a l u r , sive exemplum Christi obiiciens
qui cum esset dica propler nos ei/cnus /actus
est ( 2 ; s i v e e i u s d e m
Torba recoleiis. q u i b u s p a u p e - e s b e a l o s sdixil et a e t e r n a e b e a t i t u d i n i
prBemia s p e r a r e i u s s i l . - Q u i s a u t e m n o n v i d e a t o p t i m a m h a n c e s s e
v e t u s t i s s i m i i n t e r p a u p e r e s e t d i v i l e s dissidii c o m p o n e n d i r a t i o n e m ?
S i c u t e n i m i p s a r e r u m f a c l o r u m q u e e v i d e n t i a d e m o n s l r a l , ea r a t i o n s
r e i e c t a a u t p o s t h a b i t a , a l t e r u t r u m c o n l i n g a t n e c e s s e est u t v e l m a x i m a I m m a n i g e n e r i s p a r s in t u r p i s s i m a n m a n c i p i o r i m c o n d i t i o n e m
r e l i b a t u r , q u a e diu penes etlinicos obtinuit; aut b u m a u a soeietas
continuissit agilandi molibus, rapinis aclatrocinisfuneslanda, prout
r e c e n t i b u s etiam t e m p o r i b u s c o n t i g i s s e d o l e m u s

(1) tbid. VI, 5, li. 1 . - lt Cor. Vl.l 9.

36

DE S. S. LEN

KOfbLICAS

Q j a e c u r a ita s i n t , V e n e r a b i l e * F r a l r e s ,

q u i b u s m o d o lotius

E c c l e s i a e r e i i i n e n i n c u m b i t , s i c u t a P o n t i f i c a t u s "Xor'd'is p o p u l i s

ac

XIII

37

laeta c m i n a n t e s . h o n o r u m o m n i u m Datorem enixe p r e c a m u r , ut r u r -

sura homimbm apparent benignit s et humonitas Sdcatoris nostri

P r i n c i p i b u d i r a t e r p i t t i t e i:>ct l i s p r t u m c o m m o s t r a v i n v u s . q t i s e

De'- (1) q u i n o s a b i n f e n s i e s * m i h o s t i s p o t e s t a t e e r o p t o s i n

tutiSsi Jie r e c i p e r e n t ; ita n u n c e x t r e m o , quod i n s t a t , p e r i c u l o e o m m o -

mam

ti A p o s t o l h a m v o e e m a d e o s r u r s u s a l t o l l i m u s ; e o s q u e p e r p r o p r i a m

c o m p o t e s s i m u s , fervi i a s j a d D e u r a p r o c s et ipsi N o b i s c u m a d h i b e t e ,

ipsorum ac reipublicae salutera iterura

Venerabiles Fratres, el Bealae Virginis Mariae ab origine

iterumqoe precamur,

ta n t e s , u t E c c l e s i a r a , d e p u b l i c * r e g n o r u m

ones-

prosperitate lam

egregie

filiorum

latae, eiusque

nobilissi-

t r a n s t u l i t d i g n i t a t e m . A t q u e ut c i l i u s a c p l e n i u s

Sponsi

Iosephi

ac

beaiorum

Aposto.lorum

Petri

ot

meritam, msgistram recipiantet audianl; paneque seniiant, rationes

Pauli, quorum sufiragiis maxime conBdimus,

r e g n i et r e l i g i o n i i n e>se c iniunctns, ut q u a n t u m de h a c d e t r ^ h i t u r ,

le.Interim autin divincrum m u n e r u m auspicein Apo-tolicam

t a n t u m d e s u b d i t o r u r a officio e t d e i m p e r i i m a i e s t a t e d e c e d a t . E t cura

nodictionem, intimo cordis affectu, Vobis. Ven1^biles Fratres, Ves-

ad Socialismi pesiera adverlendam tdntara Ecclesiae Christi virtutem


n o v e r i it i n e s s e , q u a n t a n e c h u m a n i s l e g i b u s i n e s t , n e c m a g i s l r a t u u m
c o h n i t i o n i b u s , n e c m i l i t u m a r m i s , i p s a m Ecclesi.'.m

in eam

coudilionem liberla'.emque restituant, qua saluberriraam

tandem

vira

suam

troqne

Clero ac

V o s a u t e m , Vcucrabiles Frtres, qui ingruenliu.n


el indolem p s r s p e c t a r a

tentione incumbite, ut c a t h o ' i c i d";ctrina in o m n i u m a n i m o

oricon-

insera-

t u r a l q u e Ite d e s c e i . d a t . S a t a g i t e u t v e l a l e n e - a n n i * o m n o s a s s u i
s c a n t D c u m liliali a m o r e c o i n p l e e t i , i u s q u e n in n v e r e r ; P r i c r p u m
et ordinem

quem

Deus

si v e

incivili

s i v e in

c l e s i a e c a t h o l i c a e filii n e q u e
tavere ulla r a l i o n e

noman dare, neque

societate

oporlet

ut

sbominatae

Ec-

sectae

udcant: quin imo p e r egregia facinora et honestam

in o m n i b u s agendi r c l i o n e m ostendal, q u a m ben i f


n a c o n s i s t e r t i s o e i t a s , si s i n g u ' a
praefu'gerenl.

temperare

domestica

conslituu, diliaenler custodire. Insuper adlaboretis

iciterque

m e m b r a r e c t e fa'etis

et

humt-

virlutibus

T a n d e m c u m S o c i a l i s m i s e c t a t o r e s ex h o m i n u m

n e r o p o t i s s i m n m q u a e r a n l u - , qui a r t e s e x e r e m t ve!

opcras

quique laborum fotte pertaesi dfvitiarum spe ac-bonorum

gc-

locant,

promissio-

ne facillimi alliciuntur, opportun im videtur artificura atque opificura


s o c i e t a t e s f o v e r e , q u a n s u b r e l i s i o n i s t u t e l a c o n s t i tu t a e o m n e s s o c i o 9
s u a s o r t o c o n t e n t o s o p e r u m q u e p 'ti -ntes e f t c i a n t , e t a d q u i e t e m
iranquillam vitam a g e o d a m
No^tris a u t - m Vestrisq
piret, rui

mnit boni

ac

iuducant.
e coeptis, Viircbiles F r a l r e s , Ille

priucipiuin et txitum

scceplum

referre

ascogi-

m u r . - C a e t e r u m in s p e m p r u e s s e n l i s s i r a i a u x i l i i ipsn X-js h o r u m d i e r u m e r i g i ! r a t i o , quH-us D o m i n i Nt-iliS d t e s a i n i v c - r s = ria


reoolitur. Quam
que operare

celebriate

enim Ghristns n a s c e r senescenti iam m u n d o et

malorum extroma p e n e diiapso n>vam


i u b t; p a c e m q u e ,

quim

in

i n t u i i s a l u l n v pam n o s quolune

n u - t i a v i t . n O b i s eti m s e d i t a r u m p r o m i s i !

Angelos

hominibus

Neque enim

per

abbroiata

est manus Domini ut saia re acquea t, neque 'g gravata esi auris ejus
ut

non exouiiat.

(K

His igitur auspicotissimis diebus

VoMs,

Vene-

r a b i ! e s F r a l r e s , e t lid*?lii>us B c e l c s i u r u m V e s t r a r u m l a u s t i o m n i a a c
(l)

IB LIX. I

in

Domino

Dalum
Romae
apud
S. Petrum, die X X V I I I
M D C G C L X X V I I 1 , P o n t i f i c a t a Nostri a n n o p r i m o .
LEO PP. X M L

malorum

h a b e t i s , i n id l o t o *ia<ni u i ? u a c

legumqueraaiest tti'^bsequium prjeslere; a cupidilatitus

popu'is unive^is

interponiBe-

imperli-

mur.

in t o t i u s b u r a a n a e s o c i e t a t i s c o r a m o d u m p o s s i t e x e r c e r e .
ginem

fidelibus

patrocinium

voti

Immacu-

il) Tit. 111,4.

decembris

EPSTOLA ENCCLICA
S o b r e la r e s t a u r a c i n de l a filosofa c r i s t i a n a ,
c o n f o r m e l a D o c t r i n a de S a n t o T o m s de A q u i n o .

Lejy p.

xm.

Venero,bles Hermanos: Salud y bendicin

apostlica.

Salud y bendicin apostlica: El Hijo Unignito del Eterno P a d r e , que


apareci sobre la t i e r r a p a r a traer al humano
lmaje la salvacin y la luz de la divina sabidura hizo ciertamente un grande y admirable beneficio al mundo cuando,
habiendo de subir nuevamente los cielos, mand los
apstoles que fuesen enseriar todas las gentes, y dej la
Iglesia por l fundada por comn y suprema m a e s t r a de los
pueblos. Pues los hombres, quien la veril ad haba libertado
deban ser conservados por la verdad; ni hubieran durado
por largo tiempo los frutos de las celestiales doctrinas, por
los que adquiri el hombre la salud, si Cristo Xucstro. Seor
no hubiese constituido un magisterio perenne p a r a instruir
los entendimientos en la fe. Pero la Iglesia, ora a n i m a d a
con las promesas de su divino autor, ora imitando su caridad, de tal suerte cumpli sus preceptos, que tuvo siempre
por mira y fu su principal deseo ensenar la religin y luchar perpetuamente con los errores. A esto tienden los diligentes trabajos de e a d a uno de los Obispos, esto las leyes
y decretos promulgados de los Concilios y en especial la cotidiana solicitud de los Komanos Pontfices, quienes como
sucesores en el primado del bienaventurado Pedro, Prncipe
dolos Apstoles, pertenecen el derecho y la obligacin de
ensear y c o n f i r m a r sus hermanos en la fe. Pero como,
segn el aviso del Apstol, por la filosofa y la cana falacia
suelen ser e n g a a d a s las mentes de los fieles cristianos v es
corrompida la sinceridad de la fe en los hombres, los supremos pastores de la Iglesia siempre juzgaron ser tambin
propio de su misin promover con todas sus fuerzas las
ENERAIILES HERMANOS:

ciencias que merecen tal nombre, y l a vez p r o v e e r con


singular vigilancia para que las ciencias h u m a n a s s e enseasen en todas p a r t e s segn la regla de la f e catlica, y en
especial la filosofia, de. la cual sin duda depende en g r a n
parie la r e c t a enseanza de las d.ems ciencias. Y a Nos,
venerables hermanos, os advertimos brevemente, entre
otras cosas, esto mismo, cuando por primera vez nos hemos
dirigido^ vosotros por c a r t a s Encclicas; pero ahora, por
la gravedad del asunto y la condicin de los tiempos, nos
vemos compelidos por segunda vez t r a t a r con vosotros de
establecer p a r a los estudios filosficos un mtodo que no solo
corresponda perfectamente al bien de la fe, sino qu" est
conforme con la misma dignidad de las ciencias h u m a n a s .
Si alguno fija la consideracin en la acervidad de nuestros tiempos, y a b r a z a con el pensamiento l a condicin de
las cosas que pblica y p r i v a d a m e n t e se ejecutan, descubrir sin duda que la causa fecunda de los males, tanto de
aquellos que hoy nos oprimen, como de los que tememos,
consiste en que los perversos principios sobre las cosas divinas y humanas, emanados h a c e tiempo de las escuelas de
los filsofos, se lian introducido en todos los rdenes de l a
sociedad recibidos por el Comn sufragio de muchos. Pues
siendo n a t u r a l al hombre que en el obrar t e n g a la razn
p o r guia, si en algo falta l a inteligencia, fcilmente c a e
tambin en lo mismo la voluntad; y asi acontece que la perversidad de las opiuiones, cuyo asiento est en la inteligencia, influye en las acciones h u m a n a s y las pervierte. Por el
contrario, si est sano el entendimiento del hombre y se
apoya firmemente en slidos y verdaderos principios, producir muchos beneficios de pblica y privada utilidad.
Ciertamente no atribuimos tal fuerza y autoridad l a filosofa humana, que la creamos suficiente p a r a r e c h a z a r y
a r r a n c a r todos los erroros; pues as como cuando al principio fu iustituida la religin cristiana, el mundo tuvo la dicha de ser restituido su dignidad primitiva, mediante laluz admirable d l a (e, no con las persuasivas palabras de la
humana sabidura, sino en la manifestacin del espritu y de
la virtud, asi tambin al presente debe esperarse principalisimamoite del omnipotente poder de Dios y de su auxilio,
que las inteligencias de los hombres, disipadas las tinieblas
del error, vuelvan la verdad. Pero no se han de despreciar
ni posponer los auxilios naturales, que por beneficio de la

divina sabidura que dispone fuerte y suavcmeuto (odas las


a u ^ consta ser el principal el recto uso de la filosofa
-No cu vano mipr.nu Dios en la mente h u m a n a la luz de a
razo,, y d i s a t a n f d e a p a g a r disminuir la aadida luz
de la fe l a v u t u d de la inteligencia, que a n t e s bien ja e f feceiona, y a u m e n t a d a s sus fuerzas, la hace hbil p a l a
mayores empresas. Pide, p U O s, el orden de la misma
M .
rtencia, que se pula apoyo aun la ciencia humana, al Uab l 0 S !a
y 1:1 s a l l J :
E * 5 fr
?
' A u s t r i a Plausible y
be r
T r m i m t 0 3 d e I a *Wedad
atestiguan ha-

l ^ ^ a s s w f e a s

S S S S H S r P S

P
a
r l 0 S ^ l a
Igleb i a ^ s f o s acostumbraron ocupar la razn en muchos

S E E ? f j (todos
W compendi
mente el grande Agustino, intuyendo esta ciencia...
7 S

" -

qv
4

PO.,

emplea debidamente
p o i ! o s s a b i o ? > I , u l e (le cierto allanar y facilitar de algn
8e

S
e o C a r m a 1 Vfirda,,lera fe V " W
conveniente-
c o r l o d o S . a l u m n o s recibir la revelacin;
por lo cual no siu justicia, f u 6 llamada por los anti-uoa
ora precia institucin la fe cristiana, o r U y 3
del cristianismo, ora pedagogo de! Evangelio.
"
Y en verdad, nuestro benignsimo Dios, en lo que toca
0S

Z
r "
aquellas vera a a e 0 p a i a c u y o conocimiento es insuficiente la h u m a n a
sobre
^ i c ? d o la autoridad
a c u i o s al punto y sin ninguna mezcla de error o luciesen -i
todos manifiestas. De aqu que los misma- a ^
,
dos tan solo por la razn
8 f a C | demostril
do y defendido con j u m e n t o s I
I
dades que, se proponen
S o S l t ^ ^ T
6
unidas por ciertos t r o c , i S S ^
^
f ' f
fe. Porfpie las cosas de U n v i ^ ^ M ^ T ?
^
f
r
*
<** ** >*<; consideradas po
sempiterna virtud y dicmfoM,
h T o ^ T " '
""" T

^siuembargo,muestran S a Z l a l T
"V
?
corazones.
pues, sumamente oBorfm
"*,a
estas
des, aun r e c o n o c por
^

^-nprovechofutiUdad'SS^SJ^

V ^ a K f e
pnano

doctor suavsimo y mrtir beatsimo? Con cunto

r^'

Mar de los vivos, con cunto innumerables gregS


Verdtde
ramento, si a razn n a t u r a l di tan pimf semilla d e d t
ti ma antes de ser fecundada con la virtud de Cristo mu
clio mas abundante la producir ciertamente de pus oue
la g r a c i a del Salvador restaur y enriqueci 1 fuerzas
naturales d e ^ t h u m a n a mente. ;Y quin no v
?
e s t e m o d o d e o c u r s o abre
No se eircun.cribe, no obstante, dentro de estos limites
t i l d a d que dimana deaquella ,a era de filosofar. Y r a a l !
* l a d r i U a S a b d u F a "-"Prenden graven e l a S T S
mente la necedad de aquellos hombres que de. los bi*L
Z
e ven no supieron conoce a, qut es. ni considerndolas
obZ
itconyaeron quien fuese, su artfice.. Asi cu primer W
e
ffi^
' ' T W e 86
>" r a l hum m es el demostrar que hay un Dios: ,, por la qraieza
'le lahermosura de la criatura se podr 4 las claras venir en

ENCCLICAS

conocimiento del Criador de ellas. Despus demuestra (la ra- 2


zm que Dios sobresale singularmente por la reunin de }
todas las perfecciones, primero por la infinita sabidura, 3
la cual j a m s puede ocultarse cosa alguna, y por l a suma j
justicia la c u a l nunca puede vencer afecto alguno perver- ,
so; por lo mismo que Dios no solo es veraz, sino tambin la $
misma verdad, i n c a p a z de e n g a a r y de e n g a a r s e . De lo j
c u a l se sigue clarisimamente que la razn h u m a n a g r a n j e a 1
la p a l a b r a de Dios plensima f e y autoridad. Igualmente )
la razn declara que la doctrina evanglica brill a u n desde i
su Origen por ciertos prodigios, como argumentos ciertos de |
la verdad, y que por lo tanto todos los que creen en el Evan gelio no creen t e m e r a r i a m e n t e , como si siguiesen doctas 1
fbulas, sino q u e con un obsequio del todo racional, sujetan j
su inteligencia y su juicio la divina autoridad. Entindase 1
que no es de m e n o r precio el que la razn ponga de manifiesto que la Iglesia instituida por Cristo, como estableci el J
Concilio Vaticano por su admirable. propagacin,
es.imiasantidad inagotable fecundidad en todas las regiones, p o r la 1
unidad catlica, invencible estabilidad, es un grande y pe- |
reme motivo de credibilidad y testimonio irrefragable de su jl
. -jl
divina misin,
Puestos as estos solidsimos fundamentos, todava s e S
requiere un uso perpetuo y mltiple de la filosofa p a r a que |
la s a g r a d a teologa tome y vista l a naturaleza, hbito j
Indole de v e r d a d e r a ciencia. En sta, l a ms noble de todas |
las ciencias, es g r a n d e m e n t e necesario que las muchas y
diversas p a r t e s de las celestiales doctrinas so renan como
en un cuerpo, p a r a que c a d a u n a de ellas, conyenienteuien- ^
te dispuesta en su lugar, y deducida de sus propios princi- J
pios, est relacionada con lasdems'por una conexin oportuna: por ltimo, que todas y cada una de ellas se confirmen
en sus propios 6 invencibles argumentos. Ni se ha de pasar ^
en silencio e s t i m a r e n poco aquel ms diligente y abua- J
dante conocimiento de las cosas, que de losmismosmistcrios
de la fe, que Agustn y otros Santos Padres alabaron y procuraron conseguir, y que el mismo Concilio Vaticano juzgo
fluctuossima, y ciertamente conseguirn m s perfecta y
fcilmente este conocimiento y esta inteligencia aquellos
que, con la integridad de la vida y el amor la fe, renan
un ingenio adornado con las ciencias filosficas, especialmente enseando el Snodo Vaticano, que esta misma inteli-

gcncia de los sagrados dogmas conviene tomarla ya de. laanaloga dlas casas que naturalmente se conocen, ya del enlace-de los mismos misterios entre si y con el fin ltimo del hombre.
Por ltimo, tambin pertenece las ciencias filosficas,
defender religiosamente las verdades enseadas por revelacin y resistir los que se a t r e v a n impugnarlas Bajo
este respecto es g r a n d e a l a b a n z a de la filosofa el ser considerada baluarte de la fe y como firme defensa de la religin. Como atestigua Clemente Alejandrino, es por s misma
perfecta la doctrina del Salvador y de ninguno necesita, siendo
Virtud y sabidura, de Dios. La filosofa griega, que se le une,
no hace, ms poderosa la verdad;pero haciendo dbiles los argumentos ae los sofistas cont ra aqulla, y rechazando las engaosas asechanzas-contra la misma, fu llamada oportunamente
cerca y valla de la via- Ciertamente, as como los enemigos
del nombre cristiano p a r a pelear contra la religin toman
muchas veces de la razn filosfica sus instrumentos blicosasi los defensores de las ciencias divinas toman del a r s e n a l
de la filosofa muchas cosas con que poder defender los d o mas revelados. Xi se h a de juzgar que obtenga pequeo
triunfo la fe cristiana, porque las a r m a s de los adversarios
p r e p a r a d a s por a r t e de la h u m a n a razn r a r a h a c e r dao'
sean rechazadas poderosa y prontamente p o r la misma hum a n a razn.
Esta especio de religioso combate fu usado por el mis
mo Apstol de las gentes, como lo recuerda San Jernimo
escribiendo Magno: rabio, capitn del ejrcito cristiano, es
orador invicto, defendiendo la causa de Cristo, hace servir con
arte, una inscripcin fortuita para argumento de la fe; haba
aprendido del verdadero David arrancar la espada, de manos de los enemigos, y cortar la cabeza del soberbio Holiat
con su espada. Y la misma Iglesia no solamente aconseja
sino que tambin m a n d a que los doctores catlicos pidan
este auxilio la filosofa. Pues el Concilio Laterauense V
despus de establecer que toda asercin contraria la verdad
dla fe revelada es completamente falsa, porque la verdad jams se opuso la verdad, m a n d a l o s Doctores do filosofa,
que se ocupen'diligentemente en resolver los engaosos argumentos, pues como testifica Agustino, s se da una razn
contra la autoridad de las Divinas Escrituras, por ms aguda
que sea, engaar con la semejanza de verdad, pero no puede
ser verdadera.

Mas p a r a que la filosofa sea c a p a z de producir los preciosos frutos que hemos recibido, es de todo punto necesario
que jams se a p a r t o de aquellos trmites que sigui la ven e r a n d a antigedad de los Padres y aprob el Snodo Vaticano con el solemne sufragio de la autoridad. En v e r d a d
est c l a r a m e n t e averiguado que se han de a c e p t a r muchas
verdades del orden sobrenatural que superan con mucho
las fuerzas de todas las inteligencias, la razn h u m a n a , conocedora de la propia debilidad, 110 se a t r e v e a c e p t a r cosas superiores ella, ni negar las mismas verdades, ni medirlas con su propia capacidad, ni interpretarlas su antojo; antes bien debe recibirlas con p l e n a y humilde f e y tener
sumo honor el serla permitido por beneficio de Dios servil- como esclava y servidora las doctrinas celestiales y
de algu modo llegarlas conocer. En todas estas doctrinas
principales, que la h u m a n a inteligencia no puede recibir
naturalmente, es muy justo que la filosofa use de su mtodo, de sus principios y argumentos; pero 110 de tai modo que
p a r e z c a querer sustraerse la divina autoridad. Antes
constando que las cosas conocidas por revelacin gozan de
una verdad indisputable, y que las que se oponen la te
pugnan tambin con la r e c t a razn, debe tener presente el
filsofo catlico que violar la vez los derechos de la fe
y la razn, abrazando algn principio que conoce que repugna la doctrina revelada.
Sabemos muy bien que no faltan quienes, ensalzando ms
de lo justo las facultades de la naturaleza humana, defiendan que la inteligencia del hombre, una vez sometida la
autoridad divina, c a e de su natural dignidad, est ligada y
como impedida p a r a que no pueda llegar la cumbre de la
verdad y de la excelencia. Pero estas doctrinas estn llenas
de error y de falacia , y finalmente tienden que los hombres con suma necedad, y no sin el crimen de ingratitud,
repudien las ms sublimes verdades y espontneamente
rechacen el beneficio de la te, de la cual aun p a r a la sociedad civil brotaron las fuentes de todos los bienes. Pues hallndose e n c e r r a d a la h u m a n a mente en ciertos y muy
estrechos limites, est sujeta muchos errores y ignorar
muchas cosas. Por el contrario, la fe cristiana, apoyndose
en la autoridad de Dios, es maestra infalible de la verdad,
siguiendo la cual ninguno cae en los lazos del error, ni e3
agitado por las olas de inciertas opiniones. Por lo cual, los

que unen el estudio de la filosofa con l a obediencia la f e


cristiana, razonan perfectamente, supuesto que el explendor de las divinas verdades, recibido por el a l m a , auxilia la
inteligencia, la cual 110 quita n a d a de su dignidad, sirio 4,1 e
ia afiade muchsima nobleza, penetracin y energa Y
cuando dirigen l a perspicacia del ingenio rocliaatr las
sentencias que repugnan la fe y a p r o b a r las que encuerdan con sta, ejercitan digna y utilisimament la raznpues en lo primero descubren las causas del error y conocen
el vicio de los argumentos, y en lo ltimo estn en posesin
de las razones con que se demuestra slidamente y se persuade todo hombre prudente de la verdad de dichas sentencias. El que niegue que con esta industria v ejercicio se
aumentan las riquezas de l a mente y se desarrollan sus facultades, es necesario que a b s u r d a m e n t e p r e t e n d a que 110
conduce al perfeccionamiento del ingenio la distincin de lo
verdadero y de lo falso. Con razn el Concilio Vaticano recuerda con es (as p a l a b r a s los beneficios que l a r a z n presta la fe: La fe libra y defiende d la razn de los errores y la
instruye en muchos conocimientos. Y por consiguiente el hombre, si lo entendiese, no debia culpar la fe de enemiga de
la razn, antes bien debia dar dignas gracias Dios, y aleg r a r s e vehementemente de que entre las muchas causas de la
ignorancia, y en medio de las olas de los errores le haya iluminado aquella fe santsima, que como amiga estrella
mdica el puerto de la verdad, excluyendo todo temor de
errar.
Porque, Venerables hermanos, si dirigs una mirada la
historia de la filosofa, eompredereis que todas las cosas que
poco antes hemos dicho se comprueban con los hechos. Y
ciertamente de los antiguos filsofos, que carecieron dei
beneficio d l a fe, aun los que son considerados como m s
sabios, erraron psimamente en muchas cosas, falsas indecorosas, cuantas inciertas y dudosas entre algunas verdaderas, ensearon sobre l verdadera naturaleza de la
divinidad, sobre el origen primitivo de las cosas sobre el
gobierno del mundo, sobre el conocimiento divino de las
cosas futuras, sobre la causa y principio de los males, sobre
el ltimo fin del hombre y la eterna bienaventuranza, sobre
las virtudes y los vicios y sobre otras doctrinas cuyo verdadero y cieno conocimiento es la cosa ms necesaria al
gnero humano. Por el contrario, los primeros Padres y

,16

ENCCLICAS

Doctores de la Iglesia, que Saban entendido muy bien que


p o r decreto de la divina voluntad el restaurador de la cienc i a h u m a n a e r a tambin Jesucristo, que es l a virtud de Dios
y su sabidura, y en el cual estn escondidos los tesoros de h
sabidura, trataron de investigar los libros de los antiguos
sabios y de c o m p a r a r sus sentencias con las doctrinas reveladas, y con prudente eleccin a b r a z a r o n las que en ellas
vieron perfectamente dichas y sabiamente pensadas, enmendando rechazando las dems. Pues as como Dios,
infinitamente prvido, suscit p a r a defensa de la Iglesia
m r t i r e s fortisimos, prdigos de sus grandes almas, contra
l a crueldad de los tiranos, as los falsos filsofos herejes
opuso varones grandsimos en sabidura, que defendiesen,
a u n con el apoyo de la razn el depsito de las verdades
reveladas. Y as desde los primeros das de la Iglesia la
doctrina catlica tuvo adversarios muy hostiles que. burlndose de, dogmas instituciones de los cristianos, sosten a n la pluralidad de los dioses, que la materia del mundo
c a r e c i de principio y de causa, y que el curso de las o s a s
se conservaba mediante una fuerza ciega y una necesidad
f a t a l y no era dirigido por el consejo de la Divina Providencia. Ahora bien; con estos maestros de disparatada doctrina disputaron oportunamente aquellos sabios que Humamos Apologistas, quienes precedidos de la fe usaron tambin
los argumentos de la humana sabidura con los que estable-cieron que debe ser adorado un slo Dios, excelentsimo en
todo gnero de perfecciones, que todas las cosas que lian
sido sacadas de la n a d a por su omnipotente virtud, subsisten
p o r su sabidura y c a d a una se mueve y dirige sus propios
filies. Ocupa el primer puesto entre estos San Justino mrtir,
quien despus de h a b e r recorrido las m s clebres aiadeniias de los griegos p a r a adquirir experiencia, y de LVoer -jj
visto, como l mismo confiesa boca llena, que la verdad
solamente puede s a c a r s e de las doctrinas reveladas, abrazndolas con todo el ardor de su espritu, las purg de calumnias, a n t e los Emperadores romanos, y en 110 po .> patencias de los filsofos griegos convino con stos. Lo rasao
hicieron excelentemente por este tiempo Quadrato y ArUdes, Hermias y Atengoras. Ni menor gloria consigui por
mismo motivo Yreneo, m r t i r invicto y Obispo dla jfes de
Lyn, quien refutando valerosamente las perversas ojiinolies de los orientales diseminadas merced los gna por

DE S. S. LEN X I I I

47

todo el imperio romano, explic, segn San Jernimo, los


principios de cada una dlas herejas y de qu fuentes filosficas dimanaron. Todos conocen las disputas de Clemente
Alejandrino, que el mismo Jernimo, p a r a honra rlas, recuerda. asi: Qu hay en ellas de indocto? y ms, qu no
hay de la filosofa media/ El mismo trat con increble
variedad de muchas cosas tilsimas p a r a f u n d a r la filosola de la historia, ejercitar oportunamente la dialctica,
establecer l a concordia entre la razn y la fe. Siguiendo
ste Orgenes, insigne en el magisterio de la "iglesia
alejandrina, eruditsimo en las doctrinas de los griegos y
de ios orientales, di luz muchos y eruditos volmenes
p a r a explicar las s a g r a d a s l e t r a s y p a r a ilustrar los d o mas sagrados, cuyas obras, aunque como hoy existen no
carezcan absolutamente de. errores, contienen, no obstante,
g r a n cantidad desentencias, co las que se alimentan las
verdades naturales en nmero y cu firmeza. Tertuliano
combate contra, los herejes con la autoridad de las s a g r a d a s
letras, y con los filsofos, cambiando el gnero de "armas
filosficamente, y convence stos tan slil y eruditamente
que las c l a r a s y con confianza les dice: M en la ciencia
m el arte somos igualados, como pensis vosotros. Arnovio en
los libros publicados contra los herejes, y Lactancia, especialmente en sus instituciones divinas, se esfuerzan valerosamente por persuadir l o s hombres con igual elocuencia v
gallarda de la verdad de los preceptos de la sabidura cristiana, no destruyendo l a filosofa, como acostumbran los
acadmicos, sino convcuciendo aqullos, en p a r t e con sus
propias a r m a s , y en p a r t e con las tomadas de la lucha de
los filsofos entre s.
L a s cosas que de el a l m a humana, de los divinos atributos y otras cuestiones de suma importancia dejaron escritas
el gran Atanasio y Crisstomo el Principe de los oradores
de tal manera, juicio de todos, sobresalen, que p a r e c e 110
poderse aadir casi nada su ingeniosidad y riqueza. Y
para no ser pesados en enumerar c a d a uno de, "los apologistas, aadimos al catlogo de los excelsos varones de que se
ha hecho mencin, Basilio el Grande y los dos Gregorios
quienes habiendo salido de Atonas, emporio d l a s h u m a n a s
letras, equipados abundantemente con todo el armamento de
la filosofa, convirtieron aquellas mismas ciencias, que con
ardoroso estudio haban adquirido, en r e f u t a r ios herejes

ENCCLICAS

instruir i los cristianos. Pero - todos arrebat la gloria ;jg


Agustn, quien de ingenio poderoso, imbuido perfectamen- "I
te en las ciencias sagradas y profanas, luch acrrimanien- i
te contra todos los errores de sus tiempos con f e suma y uo
menor doctrina. Qu punto de l a filosofa no t r a t y, aun 1
ms, cul 110 investig diligentisnamente, ora cuando pro- ' j
poiiia i los fieles los altsimos misterios de la f e y los defeu- " 3
da conl ra los furiosos mpetus de los adversarios, ora cuan|
do, reducidas la nada las fbulas de los maniqueos a c - 1
dmicos, colocaba sobre t i e r r a firme los fundamentos do la 1
h u m a n a ciencia y su estabilidad, indagaba la razn del i
origen, y las causas de los males que oprimen al gnero 1
humano"? Cunto no discuti sutilisimamente a c e r c a de los 3
ngeles, del a l m a , do la m e n t e humana, de l a voluntad y del 9
libre albedro, de la religin y d l a vida bienaventurada, J
y aun de la misma naturaleza de los cuerpos mudables? 3
Despus de este tiempo en el Oriente Juan Damas,-eno, si- 1
giendo las huellas de Basilio y Gregorio de Nacianzo, y en I
Occidente Boecio y Anselmo, profesando las doctrinas de i
Agustn, enriquecieron muchsimo el patrimonio de la filo- |
sola.
Enseguida los Doctores de l a Edad Media, llamados eseolsticos, acometieron una obra m a g n a , saber: reunir
diligentemente las fecundas y abundantes miesos de doctrina, refundidas en las voluminosas Obras de los Santos Pad r e s , y reunidas, colocarlas en un solo lugar p a r a uso y
comodidad de los venideros. Cul sea el- origen la ndole y
excelencia de la ciencia escolstica, es til aqu, Venerables hermanos, mostrarlo m s difusamente con las p a l a b r a s
del sapientsimo varn, nuestro predecesor, Sixto V: Por don
divino de Aqul, nico que da el espritu de la ciencia, de la
sabidura y del entendimiento, y que enriquece con nuevos
beneficios su Iglesia en la c a d e n a s de los siglos, segn lo
r e c l a m a l a necesidad, y la provee de nuevos auxi ios fu haliada por nuestros santsimos mayores la teologa escolstica, la cual cultivaron y adornaron prineipalisimaiuente
dos gloriosos Doctores, el anglico Santo Toms y el scrfieo San Buenaventura, clarsimos Profesores de sta faeulta<1

con

i
|
3
9
|
i
j
5
}
1
-i
1
|
3

ingenio excelente, asiduo estudio, grandes tra- -%


bajos y vigilias, y la legaron la posteridad, dispuesta "
ptimamente y explicada con brillantez de muchas mane- -i
r a s . y , en verdad, el conocimiento y ejercicio de esta ..

saludable ciencia, que fluye de las abundantsimas fuentes


de las diversas letras, Sumos Pontfices, Santos Padres y
Concilios, pudo siempre proporcionar grande auxilio la
Iglesia, ya p a r a entender i n t e r p r e t a r v e r d a d e r a y sanamente las mismas E s c r i t u r a s , y a p a r a leer y explicar ms
segura y tilmente los Padres, y a p a r a descubrir y rebatir
los varios errores y herejas; pero en estos ltimos das, en
que llegaron y a los tiempos peligrosos descritos por el Apstol, y hombres blasfemos, soberbios, seductores, crecen en
maldad, errando induciendo otros error, es en verdad
sumamente necesaria p a r a confirmarlas dogmas d l a f e c a tlica y p a r a r e f u t a r las herejas.
P a l a b r a s son stas que, aunque parezcan a b r a z a r solamente la teologa escolstica, est claro que deben entenderse tambin do la filosofa y sus alabanzas. Pues la3 preclaras dotes que hacen tan temible los enemigos de la
verdad la teologa escolstica, como dice el mismo Pontfice
aquella oportuna y enlazada coherencia de causas y de
cosas entre si, aquel orden y aquella disposicin como la
formacin do los soldados en batalla, aquellas claras definiciones y distinciones, aquella firmeza de los argumentos y
de las agudsimas disputas en que se distinguen la luz de
las tinieblas, lo verdadero d l o falso, las mentiras de los
herejes envueltas en muchas apariencias y falacias, que
como si se les quitase el vestido aparecen manifiestas y desnudas ; estas excelsas y admirables dotes, deoimos, se derivan nicamente del recto uso de aquella filosofa que los
maestros escolsticos, de propsito y con sabio consejo,
acostumbraron usar frecuentemente aun en las disputas
filosficas. Adems, siendo propio y singular de los telogos escolsticos el h a b e r unido la ciencia h u m a n a y divina
enl re s con estrechsimo lazo, la teologa, en la que sobresalieron, no habra obtenido tantos honores y alabanzas de
p a r t e de los hombres si hubiesen empleado una filosofa
m a n c a imperfecta ligera.
Ahora bien: entre los Doctores escolsticos brilla grandemente Santo Toms de Aquino, Principe y Maestro de
todos, el cual, como advierte Cayetano, por haber venerado
en grun manera los antiguos Doctores sagrados, obtuvo de algn modo la inteligencia de todos. Sus doctrinas, como miembros dispersos de tui cuerpo, reuni y congreg en uno
Toms, dispuso con orden admirable, y de tal modo las
Encii;licas.-4.

50

ENCCLICAS

uoment con nuevos principios, que con r a z n y justicia es


tenido p o r singular apoyo de la Iglesia catlica; de dcil y
penetrante ingenio, de memoria fcil v tenaz, de vida integrriiua, a m a d o r nicamente de la verdad, riqusimo en la
ciencia divina y h u m a n a , comparado al sol, anim a l
mundo con el calor d e s s virtudes, y le ilumin con espendor. No h a y p a r t e de la filosofa que 110 h a y a tratado aguda
y l a vez slidamente: trat do las leyes del raciocinio, de
Dios y d c l a s substancias incorpreas, del hombre y de otras
cosas sensibles, de los actos humanos y de sus principios,
de tal modo, que 110 se e c h a n d o menos en l, ni l a abundancia de cuestiones, ni la oportuna disposicin de las partes, n i la firmeza de los principios la robustez de los argumentos, ni la claridad y propiedad del lenguaje, ni cierta
facilidad de e x p l i c a r l a s cosas abstrusas.

DE S . S . L E N X I I I

'

Adese esto que el Doctor Anglico indag las con- J


elusiones filosficas en las razones y principios de las cosas,
los q u o s e extienden muy latamente, y encierran como en 1
su seno las semillas de casi Infinitas verdades, que haban .9
de abrirse con f r u t o abundantsimo por ios maestros poste- I
riores. Habiendo empleado este mtodo de filosofa, consi- . 3
gui h a b e r vencido l solo ios errores de los tiempos pasa- 1
dos. y h a b e r suministrado a r m a s invencibles, p a r a r e f u t a r . \
los errores que p e r p e t u a m e n t e se han de r e n o v a r en los |
siglos futuros. Adems, distinguiendo muy bien la razn do
la fe, como es justo, y asocindolas, sin e m b a r g o amigablemente, conserv los derechos de una y o t r a , provey su
dignidad de tal suerte, que l a razn elevada l a mayor
altura en alas de Toms, y a casi no puede levantarse" regiones ms sublimes, ni la f e puede casi e s p e r a r de l a razn
m s y ms poderosos auxilios que los que h a s t a aqu ha
conseguido p o r Toms.
Por estas razones, hombres doctsimos en las edades
pasadas, y dignsimos de alabanza por su saber teolgico y
filosfico, buecandoeon indecible a f n los volmenes inmortales de Toms, se consagraron su anglica sabidura, no
tanto p a r a perfeccionarle e n ella, cuanto p a r a ser totalmente p o r ella sustentados. Es un hecho constante que casi
todos ios fundadores y legisladores do las rdenes religiosas .]
mandaron sus compaeros estudiar las doctrinas de Santo
Toms, y adherirse ellas religiosamente, disponiendo que
nadie fuese licito impunemente s e p a r a r s e , ni aun en lo

m s mnimo, de las huellas de t a n g r a n Maestro. Y dejando


un lado la familia dominicana, que con d e r ^ o i n d i s p u t a ble se gloria de este su sumo Doctor, estn obligados esta
ley los Benedictinos, los Carmelitas, los Agustinos, los J e sutas y otras muchas rdenes sagradas, como los estatutos
de cada una nos lo manifiestan.
Y eu este lugar, con indecible placer recuerda el alma
aquellas celebrrimas Academias y escuelas que en otro
tiempo florecieron en Europa, saber: la parisiense, la salmanticense, la complutense, l a duacense, la tolosana, la
lovaniense, la pata vina, la boloniana, la napolitana, la
coimbrcense y otras muchas. Nadie ignora que la f a m a de
stas creci en cierto modo con el tiempo, y que las sentencias que se les pedan cuando se agitaban gravisimas cuestiones, tenan mucha autoridad entre todos los sabios. Pues
bien, es cosa f u e r a de duda que en aquellos grandes emporios del saber humano, como eu su reino, domin como principe Toms, y que los nimos de todos, tanto maestros como
discpulos, descansaron e.011 admirable concordia e n el magisterio y autoridad del Doctor Anglico.
Pero lo que es ms, los Romanos Pontfices nuestros
predecesores, honraron la sabidura de Toms de Aquino
eon singulares elogios y testimonios amplsimos, l'ues Clemente VI, Nicols V, Benedicto XI11 y otros, atestiguan que
la Iglesia universal es ilustrada con su admirable doctrina;
San Po V, confiesa que con la misma doctrina las herejas,
confundidas y vencidas, so disipan, y el universo mundo es
libertado cotidianamente: otros, con Clemente N i l , afirman
que de sus doctrinas dimanaron la Iglesia catlica abundantsimos bienes, y que l mismo debe ser venerado con
aquel honor que se da los Sumos Doctores d l a Iglesia
Gregorio, Ambrosio, Agustn y Jernimo; otros, finalmente,
no dudaron en proponer eu las Academias y grandes liceos
Santo Toms como ejemplar y maestro, quien deba
seguirse con pie firmo. Respecto a lo que parecen muy dignas de r e c o r d r s e l a s p a l a b r a s del B. Urbano V: Queremos, y por las presentes os mandamos, queailopteis la doctrina
del bienaventurado 'lomas, como verdica y catlica, y procuris ampliarla con todas vuestras fuerzas. Renovaron el
ejemplo de Urbano en la Universidad de estudios de Lovaina Inocencio III, y Benedicto XIV, eu el Colegio Dionisiano
delosGranatenses, Adase estos juicios de los Sumos

Pontfices, sobre Toms de Aquino, el testimonio de Inocencio \ I, como complemento: La doct rina de ste tiene sobre tas
dems, exceptuada la cannica, propiedad en las palabras,
orden en las materias, verdad en las sentencias, de tal suerte,
que nunca aqui-Uos que ta siguieren se les ver apartarse del
ca mino de la verdad, y siempre ser sospechoso de error el que
la impugnare.
Tambin los Concilios Ecumnicos, en los que brilla la
flor de la sabidura escogida en todo el orbe, procuraron
perpetuamente t r i b u t a r honor singular Toms de Aquino.
En los Concilios de Lyn, de Viena, de Florencia y Vaticano puede decirse que intervino Toms en las deliberaciones'
y decretos de los Padres, y casi fu el presidente, peleando
con f u e r z a ineluctable y faustsimo xito contra los errores
a c 11,3
griegos, de los herejes y de los racionalistas. Pero Ja
m a y o r gioMa propia de Toms, alabanza no participada
nunca por ninguno d e ios Doctores catlicos, consiste en
que los Padres tridentinos, p a r a establecer el orden en el.
mismo Concilio, quisieran ( | U f i juntamente con los libros de
ta Escritura y los decretos de los Sumos Pontfices se viese
soore e. a l t a r la Suma de Toms de Aquino. la cual se pidiespn consejos, r a z o n e s y orculos.
intimamente, tambin estaba reservada al varninconip a r a b l e obtener la p a l m a de conseguir obsequios, atabanzas, admiracin d e los mismos adversarios del nombre catlico. Pues e s t averiguado que no faltaron jefes de las
acciones herticas q u e confesasen pblicamente que, ma
^ e z quitada de en m e d i l a doctrina de Toms de Aquino.
podan fcilmente entrar en combate con todos los Doctores
camcos, y vencerlos y derrotar la Iglesia, Vana esperanza,
ciertamente, pero testimonio no van.

Y7T'ables ' ' ' m a n o s , siempre

cin ni i
'
" Z m

S
e
l
b r l v ^ o n l , 'Ue
presentse en "
fia de H e n i l
bles qu la I g

que considera? l a s excelentes utilidades de su


tanto a m a r o n nuestros mayores, W
tementamente
no conservando siemhonor que le es debido; constando
US0 coTltinuo
el
>
J'lcio de grandes homf r a f dc la
favorecan

fUe,za

S^}.
1

en l u

,de la

, f ' a m i = " a doctrina


P a r t e s cierta nueva especie de lilosofrutM
W l o s
deseados y salda* 1 , 1 misma sociedad civil haban anliela-

do. Procurndolo los novadores del siglo XVI, agrad el


respeto alguno la fe, y fu pedida a l t e m a t t
j m e n t e la potestad de escogitar segn el gusto y el genio
multiplicasen ms de lo justo los gneros de filosofa y nac e en sentencias diversas y contrarias cutre si aun, a c e r c a
u , H ! , T " W l C S e U l 0 S .conocimientos humanos. De
a multitud de las sentencias se pas frecuentsimamentS
las vacilaciones y las dudas, y desde la duda, cuan fcilmente caen en error los entendimientos de los hombres, no
a m
L
", n n 0 < 1 " e T 0 r e "
* t r a r l o s hombn r , f J C m P
" , , m r * l a " 0 T f i t l a i P-ec tambin
m a d n enalgunas partalos nimos de los filsofos catlico*
los cuales, desechado e. patrimonio de l a a n t i g u a s a b i d u r k !
qm,ieron, m a s con prudencia ciertamente poco sabia v no
detrimento de las ciencias, hacer cosas nuevas, que a , m e n t a r y perfeccionar con las nuevas las antiguas Pues
esta mltiple regla de-doctrina, fundndose e n la autoridad
y arbitrio de cada uno de los maestros, tiene fundamento
variable y p o r esta razn no hace la. filosofa firme, esta
ble m robusta como la antigua, sino fluctuante y m o v d i z a ,
la cual, s, acaso sucede que se la halla alguna vez insuficiente p a r a sufrir el mpetu de los enemigos, spase que la
causa y culpa de esto reside en ella misma. Y al decir esto
no condenamos en verdad aquellos hombres doctos ingeniosos que ponen su industria y "erudicin y las riquezas
105 l
eros
descubrimientos al servicio do l a filosofa1'"
pues sabemos muy bien que con esto recibe incremento la
ciencia. Pero se ha do evitar diligentisimamonte no hacer
consistir cu aquella industria y erudicin todo 6 el principal
ejercicio de la filosofa. Del mismo modo se ha de juzgar de
la s a g r a d a Teologa, la cual nos a g r a d a que sea a v u d a d a
ilustrada con los mltiples auxilios de la erudicin^ pero es
de todo punto necesario que sea t r a t a d a segn la g r a v e
costumbre de los escolsticos, p a r a que unidas en ella las
fuerzas de la revelacin y de la razn contine siendo
defensa invencible de la fe.
Con excelente consejo no pocos cultivadores de las ciencias filosficas intentaron en estos ltimos tiempos restaur a r ltimamente la filosofa, renovar la p r e c l a r a doctrina de Toms de Aquino y devolverla su antiguo ess
plendor.

Hemos sabido, venerables hermanos que mucho, de


vuestro orden, con igual deSCo h a n entrado gallardamente
por esta via con g r a n d e regocijo de nuestro lamo. A los
cuales alabamos ardientemente y exhortamos a permanecer en el p l a n comenzado; y todos los dems de e n t r e
vosotros en p a r t i c u l a r os hacemos saber, que n a d a nos es
m s g r a t o ui m s apetecible que el que todos suministras
copiosa y abundantemente la estudiosa juventud los ros
pursimos de sabidura que m a n a n en continua y riqusima
vena del Anglico Doctor.
I,os motivos que nos mueven querer esto con grande
ardor son muchos. Primeramente, siendo costumbre en
nuestros das tempestuosos combatir la fe con las maquinaciones y las astucias de una f a l s a sabidura, todos los jvenes, y en especial los que se educan p a r a esperanza do la
Iglesia, deben ser alimentados por esto mismo con el poderoso v robusto pacto de doctrina, p a r a que, potentes con
sus fuerzas y equipados con suficiente a r m a m e n t o se acostumbren un tiempo defender fuerte y s a b i a m e n t e l a causa
de la religin, dispuesto liemprtfpegn los consejos evanglicos, satisfacer todo el que pregunte la razn de aquell
esperanza que tenemos, ,j exhortar con la sana, doctrina y
argir los que contradicen. Adems, muchos de los hombres que, a p a r t a d o su espritu de la fe, aborrecen las enseanzas catlicas, profesan que p a r a d l a es slo la razn
m a e s t r a y guia. Y p a r a Sanar stos y volverlos la fe
catlica, a d e m s del auxilio sobrenatural de Dios, juzgamos
que nada es m s oportuno que la slida doctrina de los Padres y de los e scolsticos, los cuales demuestran con tanta
evidencia y e n e r g a los firmsimos fundamentos de la fe, su
divino origen, su infalible verdad, los argumentos con que
se prueban, los benelicios que h a prestado al gnero humano y su p e r f e c t a armona con la razn, cuanto basta y aun
sobra p a r a doblegar los entendimientos, aun los ms opuestos y contrarios.
La misma sociedad civil y la domstica, que se halla en
el g r a v e peligro que todos sabemos, causa de la peste
dominante de l a s p e r v e r s a s opiniones, vivira ciertamente
m s tranquila y m s segura, si en las Academias y en las
escuelas se ensease doctrina m s s a n a y ms conforme con
el magisterio do la enseanza de la Iglesia, t a l como la
contienen los volmenes de Toms de Aquino. Todo lo rcla-

tivo l a genuina nocin de la libertad, que hoy degenera


en licencia, al origen divino de toda autoridad, las leyes y
su fuerza, al p a t e r n a l y equitativo imperio de los Principes supremos, la obediencia las potestades superiores,
la m u t u a caridad entre todos; todo lo que de estas cosas y
otras del mismo tenor es enseado p o r Toms, tiene una
robustez grandsima invencible p a r a echar por tierra los
principios del nuevo derecho, que, como todos saben, son
peligrosos p a r a el tranquilo orden de las cosas y p a r a el
pblico bienestar. Finalmente, todas las ciencias h u m a n a s
deben e s p e r a r aumento y prometerse g r a n d e auxilio de esta
restauracin de las ciencias filosfica? por Nos propuesta.
Porque todas las buenas a r t e s acostumbraron tomar de la
filosofa, como de la ciencia reguladora, l a s a a enseanza
y el recto modo, y de aqulla, como de comn fuente de vida, sacar energa.
U n a constante experiencia nos demuestra que, cuando
florecieron mayormente las a r t e s liberales, permaneci inclume e l h o n o r y el sabio juicio de la filosofa, y que fueron
descuidadas y casi olvidadas, cuando la filosofa se inclin
los errores se enred en inepcias. Por lo cual, an las ciencias fisieas que son hoy lan apreciadas y excitan singul a r admiracin con tantos inventos, no recibirn perjuicio
alguno con la restauracin de la antigua filosofa, sino que,
a l contrario, recibirn grande auxilio. P u e s p a r a su fructuoso ejercicio incremento, no solamente se lian de considerar los hechos y se h a de cont emplar la naturaleza, sino
que de los hechos se h a de subir ms alto y se ha de trabaj a r ingeniosamente p a r a conocer la esencia de las cosas
corpreas, p a r a investigar las leyes que obedecen, y los
principios de dnde proceden su orden y unidad en la variedad, y la mutua afinidad en la diversidad. A cuyas investigaciones es maravillosa c u a n t a fuerza, luz y auxilio da la
filosofa catlica, si se ensefia con un sabio mtoito.
Acerca de lo que debe advertirse tambin qudSes g r a v o
injuria atribuir l a filosofa el ser contraria al incremento
y desarrollo de las ciencias naturales. Pues cuando los escolsticos, siguiendo el sentir de los Santos Padres, ensearon
con frecuencia e n l a antropologa, que la h u m a n a inteligencia solamente por las cosas sensibles se elevaba conocer
las cosas que carecan de cuerpo y de materia, naturalmente que nada era m s til al filsofo que investigar diligen-

O C 7 213

temente los arcanos do la n a t u r a l e z a y ocuparse en el estudio do las cosas fsicas mucho y por mucho tiempo. Lo cual
confirmaron con su conductas pues Santo Toms, el bienaventurado Alberto el < rande, y otros principes de IO escolstieos no se consagraron l a contemplacin de la filoso-
fia, de tal suerte, q u e n o pusiesen grande empeo en cono-
cer las cosas naturales, y muchos dichos y sentencias suyos
en este gnero de cosas los a p r u e b a n los maestros modernos, y confiesan estar conformes con la verdad. Adems, en
nuestros mismos dias m u c h o s y muy insignes Doctores de
las ciencias fsicas atestiguan c l a r a y manifiestamente que
entre las ciertas y a p r o b a d a s conclusiones de la fisica ms
reciente y los principios filosficos de la Escuela. 110 existe
v e r d a d e r a pugna.
Nos, pues, mientras manifestamos que recibiremos con
buena voluntad y agradecimiento todo lo que se h a y a dicho
sabiamente, todo lo til q u e se haya inventado v e s c o l t a d o
p o r cualquiera, vosotros todos, venerables hermanos, con
g r a v e ornpeno exhortamos q u e , p a r a defensa y gloria de
la f e catlica, bien de la sociedad incremento 'de todas las
ciencias, renovis y propaguis l a t i n a m e n t e la urea
Torn- ?
Santo Toms. Decimos la sabidura de Santo
Tomas, pues si h a y a l g u n a cosa t r a t a d a por los escolsticos
con demasiada sutileza e n s e a d a inconsideradamente: si
n a y algo menos concorde con las doctrinas manifiestas de
las ultimas edades, finalmente, no laudable de cualquier
modo, de ninguna m a n e r a e s t en nuestro nimo proponerlo
P ^ u m W o e n n p o s f r a edad. Por lo dems procuren
m. h S
' T l 0 S T l S e n K ' m " t e P r vosotros insinuar
8113 d l S
Amto v
-'Ptilos la doctrina de Toms de
t o S s y d e m f T r d f n C U SU S1MOiy e X C C l e n 0 a s o b l e
mie le!bei ! f ^ ^ ^ s f u n d a d a s porvosotros, las
que habis de f u n d a r , ilustren y defiendan la misma doctril a SUpUe3ta d o c ,
R

a W ' a verda, a S,0Cra


s a b i d u r i de T n a ' ' J
t
- CuiJad
nos de o u e n l a S S e * * * d l f t S B 1 S m a S f u f i l l e 3
efi, ta
hombresTabos W ^
^
' > ' c o n o c i d a < * * "e
Sahdo d e ,a m i s m a
coiren
^ n t e y todava
dice
cedido de S r v f ^ S T 0 d l o s
h a b e r prono saludable- n,
i ^ 1 ' 1 CrCeie,"on c o "
agenaVv
no saludables, procurad a p a i , a , . l o s n i m o s d e l o g

Muy bien conocemos que nuestros propsitos sern de


ningn valor si no favorece las comunes empresas, Venerables hermanos, Aquel que en las divinas letras es llamado
Dios relas ciencias en las que tambin aprendemos que toda
ddiva buena y todo don perfecto viene de arriba, descendiendo
del Padre de las luces- Y adems; si al/juno necesita de sabidura, pida Dios que da todos abundantemente y no se
apresure y se le dar.
Tambin en esto sigamos el ejemplo del Doctor Anglico, que nunca se puso leer y escribir sin haberse hecho
propicio Dios con sus ruegos, y el cual confes cudidamente que todo lo que saba. 110 lo haba adquirido tanto con
su estudio y trabajo, sino que lo haba recibido divinamente; y por lo mismo roguemos todos juntamente D i o s con
humilde y concorde splica que d e r r a m e sobre todos los
hijos de la Iglesia el espritu de ciencia y do entendimiento
y les a b r a el sentido p a r a entender la sabidura. Y p a r a
percibir ms abundantes frutos de la divina bondad, interponed tambin delante de Dios el patrocinio eficacsimo do
la Virgen l i a r a , que es llamada asiento de la sabidura, y
la vez tomad por intercesores al bienaventurado Jos,
pursimo esposo de la Virgen Mara, y los grandes Apstoles Pedro y Pablo, que renovaron con la verdad el universo mundo corrompido por el inmundo cieno de los errores y
le llenaron con la luz de la celestial sabidura.
Por ltimo, sostenidos con la esperanza del divino auxilio y confiados en vuestra diligencia pastoral, os damos
amantisimamente en el Seor todos vosotros, Venerables
hermanos, todo el Clero y pueblo, cada uno de vosotros
encomendado, la apostlica bendicin, augurio de celestiales dones y testimonio do nuestra singular benevolencia.
Dado en Roma, en San Pedro 1 de Agosto de IS79.
E11 el ao segundo de nuestro Pontificado.Len Papa XUI.

EPISTOLA ENOYCLICA
T I T H O

I P F.

X I I I

VENERABLES FRATRES
SALUTEM ET A P O S T O L I C A M BENEDICTIONEM

ETERNI PATRIS U n i g e n i t o F i l i u s , q u i in I c r r i s a p p o r u i t , ut
h u m a n o g e n e r i s a i u t e m et d i v i n a e sapientone l u c e m a f i e r r e t ,
m a g n u m p l a n e n e m i r a b i l e m u n d o c o n t u l i l b e n e i i c i u m , c u m c^elos
i t e r u m a s c e n s u r u s . A p o s t o l i s p r a e c e p i l , u t euntes docerent
omnes
genius (l'i; E c c l e s i a m q u e a s e c o n d i t a m c o m m u n e m e t t u p r e m a m
p o p u l o r u m raagistrem r e l i q u i l . H o m i n e s e o i m , q u o s Veritas l i b e r a v e r a ! , v e r i t a l e e r a n ! c o n s e r v a n d o n e q u e diu p e r r a a n s i s s e n ! caelest i u m d o c t r i n a r u m f r u c i u s , p e r q u o s est h o m i n i p a r t a s a l u s , nisi
C h r i s t u s D o m i n u s e r u d i e n d i s ad (idem m e n i i b u s p e r e n n e m a g i s l c rinrn constituissel. Ecclesia v e r o divini Auctoris sui cum erecta promi.-sis, t u m i m i t a t a c a r i t a l e m . s i e iussa porteci!, ut h o c s e m p e r
spectaril, hoc maxime v o l u e r i t , de r e g i t n e praeeipere et cum erroribus perpetuo d i m i c a r e . H u ; s a n e pertinent s i n g u l o r u m Episcop o r u m vigilati l a b o r e s : h u e C o n c i l i o r u m p e r l a t a e l e g e s ac d e c r e t a ,
et maxime R o m a n o r u m P o n t i f i c u m solliciiudo quotidiana, peoes
q u o s , beati P e t r i A p o s t o l o r u m p r i n e i p i s i n p r i m s t u s u c c e s s o r i , et
i u s e t o f f i c i u m e s t d o c e n d i e t c o n r m m d i f r a l r e s ir. t i d e . Q u o n i a m
v e r o , A p o s t o l o m o n e n t e , per philosopliiam
et inanem
faUacw.m{i)
CliristiBdeliutn m e n l e s d e c i p i s o l e n t , et Bdei s i n c e r i t a s in h o n i n i h u s
c o r r o m p i , idoirco s u p r e n i E o c l e s i a e P a s t i r e s m u n e r i s s ' j i p e r p e l u o
e s s e d u x e r u n t e l i a m veri n o m i n i s s c i - . n l i a m lotis v i r i b u s p r o v e b e r e ,
s i m u l q u e s i n g o l a r i v i g i l a n t i a p r o v i d e r e , u t ad (idei c a t h o l i c a e norm a m u b i q u e I r a d e r e n t u r h u m n s e diseipl n o e o m n e s , p r a c s e r l i m
v e r o p h i l o s o p k i a , a qua n i m i r u m magna ex parta p e n d e i ceterarum
s c i e n l i n r u m r e c t a r a t i o . Id i p s u m e l X o s i n t e r c e t e r a b r e v i t e r mon u i m u s , V e n e r a b i l e s F r a t r e s , ftun, p r i m u m Vos o m n e s p e r L i e r a s

(1) M a i n , x x v u t , 10,12) Colcss. II. 8,

encyclicasalloculi sumus; sed m i d o rei gravitale, et t e m p o r u m c o n d i t o n e compellimur rur=us Vobisoum agere de ineunda philosop h i e o r u m s t u d i o r u m r a t i o n s , q i m e e t b o n o (idei a p t e r e s p o n d e a t , e t
ipsi h u r a a n a r u m s c i o n t i a r u m digititeli sii c o n s e n t a n e a .
S i q u i s in a c e r b i t a l e m n o s t r o r u m t e m p o r u m a n i m u m i n t e n d a ! ,
e a r u m q u e rerum ratiouem. q u a e pub'ice et privalim g e r m i u r , cogitatione c o m p l e c t a l u r , is profecto comperici fecundnm m a l o r u m
c a u s a m . cum c o r u m q u a e p r e m u n , l u m e ' r u m q u a e p e r l i m e s c i m u s ,
in e o c o n s i s t e r e , q u o d prava d e divini h u m a n i s q u e r e l u s s c i t a , e
s c h o l i s p h i l o s o p h o r u m i a m f . r i d e m T o f e c t a . in o m n e s c i v i l a l i s o r d i n e s i r r e p s e r i n t , c o m m u n i plui a o r u m s u f f r a g i o r e c e p t a . C u m e n i m
i o s i t u m h o m i n i n a t u r a sit. ut i a a g e n d o r a l i o n e m d u c e m s e q u a t u r ,
si quid i n t e l l i g e n t i p e c c a i , in id et v o l u n t a s t a c i l e l a b i l u r : a l q u e ila
c o n t i n g i l , u t p r a v i t a s o p i n i o n u m , q u o r u m e s t in V ' U i g e n t i a s e d e s ,
in h u m a n a s a c l i o n e s i n f l u a i , e a s q u e p ' r v e r t a t . E x a d v e r s o , si s o n a
m e n s h o m i n u m f u e r i t . e t s o l i d i s v e r i - q u e p r i n c i p e s firmiter i n s i s t t ,
t u m v e r o in p u b l i c u m p r i v a l u r a q u c o m m o d u m p l u r i m a be: ecia
p r o g i s n e l . - E q u i d e m non lantu
h u m a n a s p h i l o s p h i a e vim e t
aucioritatem tribuimu=, ut c u n c t i s omiiino c r r o r i b u s prorulsnndis,
vel e v e l l o n d i s p a r e m e s s e in l i c e m u s : s i c u t e n i m , c u m p r i m u m e s t
r e l i g i o c h r i s ' . i a n a c o n s t i t u a , p e r a d m i r a b i l e fidel l u m e n son per uasibitibus humanae
sapientiae
verbis d i f f u s u - , sed in ostensione
spiritila et nirtutis ( I ' , o r b i t e r r a r u m c o n ligi t ut f r i m a e va e d i g n i t a l i
r e s t i t u e r o t u r ; i t a e t i a m in p r a e s e n s a b o m n i ^ l e n l i p o t i s s i m u m v i r t u t e et a u x i l i o Dei e x p e c t a n d u m e s t , u t r n j r t a l i u a m e n l e s , s u h l a l i s
e r r o r u m t e n e b r i s , r e s i p i s c a n l . Sed e q u e s p e r n e n d a , n e u p r s t l i a benda suut naluraliaadi imenta, quae divinas sapientiae beneficie,
I'ortiler s u a v i t e r q u e o m n i a d i s p o n e n l i s , h o m i n u m g e n e r i s u p p e l u n t ;
q u i b u s in a d i u m e n t i s r e c t u m p l i i l o s i p h i a e u s u r a c o n s t a t e s s e p r a e c i puum. Non enim (rustra r.liouis lumen h u m a n a e menti Deus inseruit; et t a r . l u m a b e s t , ut s u p e r a d d i U fidei lux i n l e l l i g e n t i o o virtu l e m
extingu! aut imminuat, ut potivs perciat, auctisque viribus, b n b i lem ad m a i , r s redd.it t g i t u r p o s t u l a ! i p s i u s d i v i n a e P r o v i d e n l i a o
ratio, n i in r e v o c a n d i s a d fideoi et ad s a l u t e u l p o p u l i s e i i a m a b h u m a n a scienti p r a e s i d i u m q u a e r a t u r : q u a m i n d u s t r i a m , p r o h a b i ' i : n i
a c s a p i c n l e m , in m o r e posi ta m f u i s s e p r o e c l a r i s s i m o r u m E c - l e s i i e
P a l r u m , a n l i q u i l a l i s m o n u m e n t a t c s U u l u r . IIli s c i l i c e t e q u e p - i i cas. n e q u e t e n u s r a t i o n i p a r t e s d a r e c o n s u e v e r u n t , q u a s o m n e s
p e r b r e v i t e r c o m p l e x u s est m a g n u s A u g u s t i n u s , buie sdentine
Intutta...
ittud quo Cides saluberrima...
gignilur,
lultrilur,
defend-, <<,
roboratur
|2).

A c p r i m o q u i d e m p h i l o s o p h i a , si rite a s u p i e n l i b u s u s u r p i M r .
i t e r ad v e r u n i (idem q u o d a m m o d o t e r n i r a et m u n i r e v a l e t , s u o i u m q u e a l u m n o r u m n i m o s ad r e v e l o l i o n e m s u s c i p i e n d a m c o n v e n i . ' u t o r

(1) I. Cor. Il, 1.-I2) Ha Trio. lib. XIV, r. 1.

preparare; quamobrem

a v e l e r i b u s m o d o praecia

ad

chistianam

naern. institu,o (1.1, modo chistianismi praetudium el auxUium (Si


m o d o aiEnngelium

paedagogus

(3, n o n - i u m m e r i t o a p p e a l a e s t .

L l s a n e b e n i g n i s s i m u s D o u s , n e o q u o l p e r t i n e t a d
non . a s tan,um veritates l u m i n e

fidoi

i m p a r h u m a n a intelligeuia e s , , sed

'

res divinas

pa,efecit. quibus

neonullas etiam

aliingendis
manifestavit

r a i i o m n o n o m m m o i m p e r v i a s , U c i l i c e l , a c c e d e n t e Dei a u c l o r i '
rent

' "

61

s m e

a"'! " " r o r i s

odmlxlione

M q u o f . c t u m es,, u t q u . e d a m

mnibus

innolesce-

v e r a , q u a e vel d i v i n i t u s ad e r e -

d e n r t u m p r o p o n u n t u r . vel e u m d o c t r i n a fi lei a r c l i s q u i b u s d a m

vin-

e u B ? o a l l i g a n t u r , ipsi e U m i j o r u m - s a p ^ e n l e s , n a l u r a l i t a n t u m r a l i o n e
proel ucenle, cognoverint, apMsque a r g u m e n l i s d e m o n s l r a v e r i n t

vindicavenn. IncUtbiluenim

ysiusM

Apaslolus inquit, a

ac

emiurd

ndi per ea, qu*e faca sunl, infeOeka conspkiuntur. sempiterna


" di"nias
"
i
os Indunt n,h,lom,nuso P s legis scriptum tn caifas
v e r a , vel , p s i s c l h n i e o r u m
est

opportunum

convertere,

in r e v e l a r e

ni reipsa

sapcuibus

' "

'

explrala, vehemenler

doctrinae commodura

ostendalur,

humana

M|OT,pSum aoversariorumteSti^onium
r

^ /aben,...
suis ,5 . Haec

r e

filei

ulililatemque

quoque

sapienliam

ebristianae Mtfragari'

e n s

i velerem esse

>e> e r a b i . e s , s i , r o l , g , o s r u m I r a d i t i o n u m t e s t e s e l c u s l o d e s f o r m a m
qu m d a m e,us rei e, p r o p e
qu
ure

a g n o s c u n , in H e b r a e o r u m l a c l o , '
secum

religin i veri N , , , . - . .

ignominiosis

fi5

atque

n/ul r

d T

i3

"ae

S a p U

M a g n o el l a u d a n l e " i^robanl
mendai l
,
Prouanl'
j,

' T,

dedicaretur,

t B p e l t e

r i l i b u s el. s u p e r s t i t i o n i i n s e m e r a t .

N e o c a e s a r i e n s i s (6) l a u d a t O r i g e n ,

iussi s u , a a r g n , e a

A e g v p h o r u m v a s a e u m v e . , b u s p r c i o s i s , u , s c i l i c e t . m u . to

r penleus,,
pr u

figuram

Aegvplo excessuri, delerre

m u

hoc nomine, quod plura

'at8e

parBm

qu

Gregorius

superslilionis

ls

e,

rj
' '"
S . ,8., ,n B a s i l i ,
e r o n y m u s vero magnopere con,-

"'''1-

A u g u s h n u s a u t - m . Nonne

O clTia
""7 1 ar"*' * ^
! f Lactante?
r '
' ,tanto V,e
""
quinto
q
tcrMUS>
orna taceam, quanto mnuracrabii

aspici-

^fareinatus exierit de
r<*r IatUsimus!
(au

ralis ratio opimam h a n c d o c t r i n a e


V
' ''
" Ver "
virlute fecundarelur, multo uTerL 5 e g e t e n l , | l n u s
' l " a r a Cl.ri.tt
, uiuiio u n e r i o r e m c o r [ e prrg,gnel, posleaquam
t Clcm. Alos.. Strom lib. I , c . 16-1 , ,
(8) Cloni. A l e n , Strom. I, c 5 - ( B o a ' l
Oreoig.7) v i t Moja - j s ) Carm 1 i , . ' ,
3
Christ 1.11, c. 10.
'
-

8 _ ! 2
,3>

Urir a1

'
T""'H ^ - ' K C r a t p a n c j aa
BP", ad U a g n . - (10) Pe doctr.

Salvaloris gralia nslivas h u m a n a e mentis facull.les inslauravil et


auxil
Ecquis a u l e m non v i d ' a l , iter p l a n u m et facile per h u i u s m o di p h i l o s o p b a n d i g e n u s a d f , d o m a p e r i r i ?
N o n h i s t a m e n l i m i t i b u s u , i l i , a s c i r c u m s c r i b i l u r , q u a e e x ilio
pbilosophaodi in^titulo d i m a n a t . E t revera divinae sapientiae eloq u i , s g r . v i t e r r e p r e b e n d i t u r e o r u m h o m m u m s l u l l i t i a , q u i do
his

quae cidentur bom, non pofuerunt inietti;,ere Hum qui est: tuque,
openbusattendentes; agnoaerunt quii esset artifex (I). Igilur primo
loco m a g n u s h i e et p r a e c l a r u s

ex I,umana ralione fruclus capitur;

quod 'lla Deum esse demonstret: a magnitudine enim spcciei el creatane cognoscibiliter poteri'. Creator harttm cidcri (2) Delde
Ileum ostendil o i m i u m perfectionum c u m u l o singulariler excellere
infinita in primis sapienlia, q u a m nulla n s q u a m r e s latere, e l s u m r a a
,usui,a, q u a m p r a v u s nunquain vincere possit afteclus, ideoque
D e u m n o n s o l u m v e r a c e m e s s e , s e d i p s a m e t i a m v e r i H t e m falli el
follere n e s c i a m . E x q u o c a n s e q u i p e r s p i c u u m est, ut h u m a n a ratio
p l e n i s s i m a m v e r b o Dei lidem a l q u e a u c l o r i t a l e m c o n c i . - S i m i l i
modo ratio doslarat, cvangelicam doetrioam mirabilibus quibusdam
s i g m s , M m q u a m o r l i s c e r i a e v e r i u t i s a r g m e n t i s , vel ab ipsa o r i g i n e e m i c m s e : a t q u e i d c o o a n e s , q u i E r a n g e io G J o m a d i u n g u n t ,
non t e m e r e a d i u n g e r e , H m q u a m doctas labulas s e c u t o s (3, ' e d r a l,onab,li p r o r i u s o b s e q u i o i n t e l l i g a n t i a m el i n d i c i u m s u u m d i v i n a e
s u b n e e r e s u c t o r i l ' l i lllud a u l e m non m i n o r i s pretii esse intelligilur
q u o d ratio in perspicuo pouat, Ecoles'am a C h r i s t o instUutam (ut
s t a t u i i V a t i c a n a S j - n o . l u s ) o 6 s a m admira.bUcmpropagalim.cm,
n i

nUamsancUtatem et inexkaustam in omnibus tocis fecunditatem ob


catholtcatn unitatem, incictamque stabUitutcm, magnum quoddam
ci perpetmm esse moticurn creiibititatts, el dicinae suae legation*
testimonium irrefragabile 4}.
S o l i d i s i i m i s ita p >silis f u . i d a m e u t i s , p e r p e t u u s et m u l t i p l e x a d h u c
r e q u m t u r philosophise u s u s , ut s a c r a T h e o l o g i a n a l u r a m , liabilum,
i n g e : u m q u e v e r a e scientiae suscipia, alque indual. In bac enim
nobilissima i s c h i o a r u m m a g n o p e r e n o e ' s s e est, ul multae a c d i v e r s a e c a e l e s l i u m d o c l r i n a r u m p a r t i s in u n u m voluti c o r p u s coliig a n t u r , u t s u i s q u a e q u e l o c i s c o n v e n i e n l e r d i s p o s i l e , et e x p r o p r i i s
p n n e i p i i s d e , i v a , a e a p i o i n t e r s e , e x u c o h a e r e a n l ; d e m u m ut o m n e s
et s i n g u l a r suis iisque invictis a r / u m e n t i s c o u l l r m e n l u r . - N c s i l c n t i o p r a e l e r e u n d a , a u l m i n i m i f a c i e n d a e s t a c c u r a t i o r ilia a t q u e
n b e r i o r r e r u m , q u a e c r e d u n l u r , cognilio, e l i p s o r u m lidei m y s t e r i o r n m , q u o a d fieri p o l e s l , a l i q u a n t o l u c i d i o r i n t e l l i g n t i , q u a m A u gustinusaliique Patres el laudarunl elassequi sluduerunt, quamquo
i p s a V a t i c a n a S y n o d u s (5) f r u c l u o s i s s i m a m e s s e d e c r e v i t iSam s i q u i d e m c o g n i t i o n e m e t i n l e l l i g e n l i a m p l e n i u s e l f a c i l i u s c e r t e Ili
c o n s e q u u n l u r , . q u i c u m i n l e g r i t a l e v i l a e fideique s t u d i o i n g e n i u m

nEe,r
J',1Si;X'"|1rf
cap- A - M Const, dogm. do Fid. Calli, cap. 1.

TH3.

Coast. dR,. da Fid. C a . t ,

COniungunt

philosophies

discip'inis

expolitum,

praesertim

cum

eadem S y n o d u s Vaticana docest, eiusmodi sacrorum dogmatum


te l i g o n t i a m turn ex eorum,
turne

mysteriorum

quae

ipso rum

naturalit

nexu

inter

cognoscunlur,

se et cam

in-

analogia;

Une fio minis

ultimo

peti o p o r l e r e (I).

resistere. Quam

ad rem, m a g n a

propugnHCulum a c veluti
nulUus

indiga

Sercatoris

uutem

sed cum

tions,

Itus, quod

religionis m u n i m e n t u m

s i c u t C l e m e n ' s A l e x a n d r i o u s t e s t i t u r , per

Acceden
rem;

est philosophise

firmum

et

sit

adveisus

et callus

{2).

Dei

non

adcersus

ei

potenti'!

ins dias,

Profeclo sicut inimici

dicta

est

catholici

no-

plerumque

a p h i l o s o p h i e s r a l i o n e m u t u a n t u r , ita d i v i n a r u m ^ c i e n t i a r u m
mala valeant propugnare.
Christiana

penu

dog-

e q u e m e d i o c r i l e r in e o tr u m p h a r e

fides

adversariornm

arma,

fie is a r l i b u s a d n o c e n d u m c o m p a r a t a , h u m a n a
repellat.

Quam

speciem

pro

risto

quet

in argument

de m.anibus
mucrone
dium
iubet.

agens,
Am idei:

hosiium
truncare

exercitu

etiam

gladium,

Etenim

et orator

et Goliath

ipso

incictus,

fortuitim
a

ab

Hieronym us seri bens

Paulas

enint

ra-

potcntor

certaminis

inscriptionem

didicerat

cero

arte

David

superbissimi

tor-

extorquere

caput

proprio

(3;. A l q u e i p s a E c c l e s i a i s t u d a p h i l o s o p h i a p r a e s i -

chrUlianos doctores

omnem
falsam

christiani

causam

humanae

ipsa ratio

religiosi

g<- ti l i u m A p o s t o l o u s u r p a l a m c o m m e m o r a i
a d M a g n u m : Ductor

defeni

dcpromunl, quibus revlala

censenda est, quod

txpcdileque

argumenta-

minis, adversus religionem pugnaturi, bellicos apparatus


sores plura e philosophiae

et

sapientia.

facit
earn

ceritatem

fidci

habeatur.

se perfecta

virtus

ceritatem

sophistarum

dolosas

sepr*

cum

philosophia

ef'fictat

propulset

oincaeapta

doctrina,

q rueca

dbiles

ven-

audeant

potere

Concilium

assertionem
ess e,-co quod

non

Laterauense

ceri l'iti
oerurn

tantum suadet,

sed

V,

constitu!,

illuminalae

cero

minime

posteaquam

Jidei

contrjriam

coniradicat

d c c t o r i b u s p r a f e i p i t , u t in d o l o s i s a r g u m e n t i s
rum.

Scripturarum
veri similitudine:

auctoritatem
nani oera

omnino

ti

piiilosophne

dissolV n s

v e r s e n t u r : s i q u i d e m , u t A u g u s t i n u s t e s l a t u r , si ratio
fallii

etiam

redditur,

quamlibet

esse non potest

(5).

studiose

contra

divinaacuta

sit,

V e r u m u t p r e t i o s i s b i s c e , q u o s m e m o r a vi m u s , a i l e r e n d i s f r u c t i b u s
par philosophia

i n v e n i a t u r , o m n i n o o p o r t e t , u t a b eo t r a m i t e n u m -

quam dtileclai, quem

et v e n e r a n d a l ' j t r u m

antiquitis ingressa

et

solemni

suffragio

Vaticana

Synodus

auctoritatis

est,

comprobavit.

veritates

negare,

neve

propria

v i r t u l e m e t i r i , r.cu p r lubitu i n t e r p r e U r i ; sed e a s p o t ' u s p ' o n a a l q u e


h u m i l i lde s u s c i p i a t . e t s t i m m i h o n o r i s loco h a b e a t , q u o d s i b i
in m o r e m

aocillae

et p e d i s s e q u a e , faroulari c a e l e a i l . u s

eatique aliqua ratione, liei

Postremo h o c q u o q u e ad disciplinas p h i l o s o p h i e s pertiuel,


u l e s d i v i o i t u s t r a d i t a s r e l i g i o s e t u e r i , et iis q u i o p p u g n a r e

Est qiiidera,

e (tee t a r e n e a u d e a t , n c q u e e a s d e m

c(rinarum

beneficio, attinger.

capitibus, quae percipere humana

liter potest, a e q u u m p i a n e est, sua

In

iis a u t e m

intelligeutia

melhodo, suisque

a r g u m e n l i s ul! p h i l o s o p b i a m : n o n ita

liceat,

doctriuis[
do-

natura-

principiis et

l a m c n , ul auctoritati

diviuae

sese auducler s u b t r a h e r e videatur. Imo, e u m constel, ea, q u a e revelolionc innotescunt, certa ventata pollere, et q u a e
pariler cura reeta raliune p u g n a r e ,

noveril

lidei

adversantur

philosophus

catholicus

s e lidei s i m u l e t ralior.is i u r u v i o l a t u r u m , si c o n c l u s i o n e m

aliquara

amplectatur, quam rcvelatae doctrinae repugnare intellexeril.


Novimus

profecto non deesse,

qui t a c u l t a t e s h u m a n n e

naturac

plus nimio cxtollenles, cani >ndunt, hominis intelligentiam,


mel

divinae auctoriloli subiicialur, e naliva

quodara quasi servitutis iugo demissam


impediri,
diatur,

quominus
Sei

et

retardari

iasligiuin

faliaciae s u n l ;

progre-

eoque

tandem
ingrali

veritates repudionl, et divinum beneficium

e x q u a o m n i u m b o n o r u a i f o n t e s e t i a m in civilecn s o c i e t a t o m
spoeta reiiciant.

Etenim

cura

humana

mens certis

et

alque

s p e c t a n t , ut h o m i n e s , s u o m i . e u m s l u H i l i a , n e c s i i l e c r i m i n e
animi, sublimiores

se-

dignilate excidere,

plurimum

ad verilalis excellenliaeque

haec piena c r r o r i s

uhi

Udei

lluxere'

finibus,

i.squ

salis angustis, conclusa teneatur, pluribus erroribus, et

multarum

rerum

cum

ignorationi est cbnoxia. C o n l r a

iides

Christiana,

Dei

a u c t i r i U t e nilalur, certissimi est veritatis magistra; q u a m qui


quitur, neque errorum
num

fluctibus

laqueis irretilur, e q u e incrrterura

agitatur. Quapropter qui philosophiae

o b s e q u i o lidei c h r i s t i a u a e

coniungu

l , ii

optima

se-

opinio-

stuiium

cum

plii'osoptw

lur:

quaudoquidem divinarum ventatura splendor, auimo exeeptus.ipssm


iuvat intelligentiam; cui non m o d o nihi; d e
n o b i l i t a l i , a c u m i u i s , l - m i l . i t i s p i u r i m u r a
aciem

dignilate detrab'it,

addii.

-Cura v e r o

sed

inferni

n t e n d u n t i n r e f e l l e n d i s s e u t e n l i i s , q u a e lidei r e p u g a a n t

p r o b a n d i s , q u a e c u m fide c u h a e r e n t , d i g n e o c p e r u t i l i t e r

et in

rationem

e x e r c e n t : in i l l i s e n i m p r i o r i b u s , c a u s s a s e r r o r i s d e p r e h e n d u n t

et

o r g u m e n t o r u m , quibus ipsae fulciuntur, vitium dignoscunt:

in'his

autecu postcrioribus, ralioauiu

solide

momentis

patiuntur, quibus

demoiistrentur et cuihbet prudenti persuadeantur. tlacvero industria


et e x e r c i t a t i o n e a u g e r i m e n t i s o p e s et explicari l'acultatcs qui

ueget,

iile v e r i f a l s i q u e d i s c r i u i e c uiliil c o n d u c e r e a d p r o f e c i u i u i n g e n i i
obsurde contendat neeesse est. Merito igitur Vaticana Synodus

pre-

clara beneficia,.quae per iidem rationi praestantur,

bis verbis cora-

Scilicet c u m p l a n e c o m p r t u m sit, p l u r i m a s e x o r d i n e s u p e r n a t u r a l

m e m o r a t : Fides

luetur,

veritates esso accipiendas,

multiplici

acumen,

ratio

humana,

quae

propriae

cuiusbet

ingenii longe

intirmitatis

conscia,

vincunt

maiora

<1) Ibid.(2) Strom, lib. l , c . i 0 . - ( 3 ) E pi s t . a d Maga.(4.) Bulla Apostolici*


gimis.-(5)
Epist. 143. tal 1) ad Marcellin , n. 1.

ratonem

cognitioue

ilistruii

ab

erroribus

liberai

ab

(1). A t q u e i d c i r c o l i o m i n i , s i

se

(1) Const, d o g o , d t Fid. t a l l i . , cap. 4.

eamque
saperet

n o n culp 3 n C (a (des, v e l u t i r a t i o n i e l n e l u r a l i b u s v e r i l a l i b u s i n i m i ' o ,


s e d dig-ise p o l i u s D e o g r a t e s e s t e n t h a b e n d a e , v e h e m e n t e r q u e laet a n d u m , q u o d , i n t e r m u i t a s i g n o r a n t i a e c a u s a s et in m e d i i s e r r o r u m
flueliBu, sibi fides s a n c t i s s i m a i l l u x e r i l , q u a e , q u a s i s i d u s a m i c u m ,
citra o n u e o errandi formidinem portum veritatis commonstrai.
Quod 6 i i V e n e r a b i i s F ' r a t r e s , ad b i s t o r i a m p h i l o s o p h i s e r c s p i ciotis, cuncta, q u a e n a u l l o a n t e d i x i m u s , r e ipsa c o m p r o b r i intellig e l i s . El s a n e p i i i i o s o p h o r u m v e t e r u m , q u i fidei b e n e f i c i o e a r u e r u n t ,
e t i a m qui }imbebuntur s a p i e n t i s s i m i , in p ! i m b u s d e t e r r i m e e r r a r u n t ,
N o s t i s i:iiim p i n t e r n o n n u l l a v e r a , q u a m s a e p e falsa et a b s o n a , q u a m
m u l t a incerta et d u b i a t r a d i d e r i n t d e v e r a d i v i u i l a t i s r a t i o n e , d e
p r i m a r-'-rum o r i g i n e , d e m u n d i g u b e r n a t i o n e , d e d i v i n a i ' u t u r o r u m
c o g n i t i o n s , d e m a l o r u m c a u s a e t p r i n c i p i o , d e u l t i m o fine homiiiis,
a e t e r n a q u e b e a t i t u d i n e , d e v i r t i t u b u s e t viti'S, a l i i s q u e d o c t r i n i s ,
q u a r u m vera c e r l a q u nolitia n i h i l m a g i s est h o m i n u m g e n e r i n e c e s s a r i u m . - C o n t r a v e r o p r i m i E c c l e s i a e P a t r e s e t D o c t o r e s , q u i satis
' i n t e l l e x e r a n t , e x d i v i n i l e v o l u n t a t i s Consilio, r e s t i l u l o r e m h u m a n a e
e l i a m s c i e n t i a e e s s e C h r i s t u m , q u i Dei v i r t u s est D e i q o e s s p i e : lia (1),
et in qu,t sani omtes thesauri
sapientie
et scientiae
abscOhdili
velerum sapientum libres investigandos, e o r u m q u e snteiliius cum
revetati doctrinis c o n f e r e n d a s suscepere: p r u d e n t i q u e dulectu quae
in illis Vere d i e t a e t s a p i e n t e r cogitata o c c u r r e r e u t , s m i i i e x i s u n t ,
c e t e r i s o m n i b u s vel e m o n i l a l i s , v e ! r e i e c t i s . N a m p r o v i d i s s i m u s D e u s ,
s i c u t ad E c c l e s i a e d e f e n s i o n e m m a r l j r e s f o r t i s s i m o s , m a g n e e a n i m a e
p r o d i g e s , c o n t r a Lyrai n o r u m s a e v i t i e m e x c i t a v i t , i t a p h i l o s o p h i s falsi
n o m i l i . s uut h a e r e t i c i s v i r o s s a p i e n t i a m a x i m o s o b i e c i t , qui r e v e l a t a r u m v e r i l u i u m t l i e s a u r u m etiam r a t i o n i s h u m a n a e p r a e s i d i o t u e r e n t u r . I t a q u e a b i p s i s E c c l e s i a e p r i m o r d i i s , c a l h o l i c a d o c t r i n a e o s noeta
e s t a d v e r s a r i o s multo i n t e n s i s s i m o s , q u i c h r i s t i a n o r u m d o g m a t a et
insiituta irridentes, ponebant plures esse deos, mundi maleriam
p r i n c i p i o c a u s a q u e c a r u i s s e , r e r u m q u e c u r s u m caeca q u a d a m vi et
fatali c o n t i n e r i n e c e s s i t a t e , n o n d i v i n a e p r o v i d e n t i a e Consilio a d m i n i s t a r i . I s m v e r o c u m his i o s a n i e n t i s d o c t r i n a e m a g i s t r i s m a t u r e
c o n g r e s s i S U I J t s a p i e n t e s v i r i , q u o s Apulogetas
n o m i n a m u s , q u i , fide
p r a e e u n t e ( a b h u m a n a q u o q u e S8pientia a r g u m e n t a s u m p s e r u n l ,
q u i b u s c o n s t i t u r e n t , u n u m Deura, o m n i p e r f e c t i o n u m g e n e r e p r a e s t t n l i s s i i n u m esse c o l e n d u m ; r e s o m n e s e nihilo o m n i p o t e n t virlute
p r o d u c l a s , i l l i u s s a p i e n t i a v i g e r e , s i o g u l a s q u e ad p r o p r i o s fines dirgi
ac m o v e r i . - p r i n c i p e m i n t e r illos sibi l o c u m v i n d i c o t S .
Instimi
m a r t y r , q u j p o s t e a q u a m c e l e b e r r i m a s g r a e c o r u m A c a d e m i a s , quasi
< x p e r i n d o , l u s t r a s s e ! , p l e n c q u e o r e n o n n i s i ex r e v e l a l i s doctrinis,
u t i d e m i p s e f a i e t u r , v e r i t a t e m h a u r i r i p o s s e p e r s i d i s s e t , illas loto
animi a r d o r e complexus, calumniis purgavi!, penes Romanorum
I m p e r a t o r e a c r i t e r copioseque defendi!, et non pauca graecorum

p i i i i o s o p h o r u m dicta c u m e i s comjSSsuit. Quod el Quadratile


et Aristides, Hermias e t A t/iiagoras
p e r iliud l e m p u s e g r e g i e p r a e s l i t e r u n l . - N e q u e m i n o r e m in e a d e m c a u s a g l o r i o m a d e p l u s e s t
Irenaeus,
raarlyr i n v i c t u s , E c c l e s i a e L u g d u n e n s i s P o n l i f o x : qui c u m s t r e n u e
r e f u l a r e t p e r v e r s a s o r i e n l a l i u m opinione., G n o s l i c o r u m o p e r a p e r
f i n e s r o m a n i i m p e r i i d i s s e m i n a t a s , origines
haereseon
singutarum
fontibus
emana( a u c t o r c H i e r o n y m o ) et ex quilms philosophomm
r m i . . . explicaeit
( 1 ) . N e m o aulern n o n n o v i t Clementi
Alexandrini
d i s p u t a i i o n e s , q u a s idem H i e r o n y m u s , sic, h o n o r i s c a u s a , c o m m e m o r a i : Quid in illis indoctuml
imo Ouid non de media
philosophia
est? M u l l a i p s e q u i d e m i n c r e d i b i l i v a r i e t a l e d i s s e n t i ! ad c o n d e n d a m p h i l o s o p h i s e h i s i o r i a m , ad ar'.m d i a l e c l i c o m r i i e c x e r c e n d s m ,
8d c o n c o r d i a m ralioiiis c u m tide c o n c i l i a n d a m u t i l i s s i m a ,
tluuc
s e c u t u s Origtmes, s c h o l a e A l e s a r . d r i n a e m a g i s t e r i o i c s i g n i s , g r a e c o rum et oriutalium doctrinis erudilissimus, perplura e^deiuque laboriosa edidit volumina, divinis lineria explanandis, sacrisque d o g m a t i z e s i l l u s l r a u d i s m i r a b i l i t e r o p p o r t u n a ; q u a e licet e r r o r i b u s , saltern
u l n u n c e x t a n t , o m n i n o riou v a e e n l , m a g n a n i t a m e n c o m p l e c l u n l u r
vim s e u t e n t i a r u m , q u i b u s u a t u r a t e a v e r i t a t e s t n u m e r o el t i n n i t a l e
a u g e n t u r . P u g n a i c u m h n e r e i i c i s TcHuUianttS
aucloriute sacrarum
L i t t e r a r u m ; c u m p h i l o s o p h i s , mut 1 lo a r m o i u m g e n e r e , p h i l o s o p h i s e ;
h o s a u l e m tam a c u l e e l o r u d j l e c o n v i n c i l , u l i i s d e m p a l a m f i d e n l e r q u e obiiciat: A e q u e de scicntia, iiequede disciplina,
ut putatis,
aequamur ( 3 / . A r n o b i u s e t i a m , v u i g a l i s a d v e r s u s g e n t i l e s lii.ris, e l Lactantius
d i v i n i s p r a t - s e r l t i n I u s t i t u t i o n i t m s , pari e l o q u e n t i et r o b o r e
dogmata ac pruecepla calholicae sapientiae persuadere hominibus
s t r e n u e n i l u n l u r , non s i c ] bilosophiam t v e r l e n t a s , ul Acndoraic
s o l c n t (4), s e d partir s u : s a r m i s , p a r t i m v e r o e x p h i l o s o p h o r u m
i n t e r s e c o u c e r t a t i o n s u r a p l i s e o s r e v i n c e n t e s .5J. - Q u a e a u l e m d e
a n i m a fiumana, d e d i v i n i s a t l r i b a l i s , a l i i s q u e rooximi m o m e n t i q u a e s t i o n i h u s i n o g n u s Athanasius
e l C/irgsostomus,
oratorum princeps,
s c r i p t o r e l i q u e r u u l , ita, o m n i u m iudicio, o x c e l l u n t , ut p r o p e n i h i l a d
i l l o r u m s u b t i l i t a l c m el copiato addi p o s s e v i d e a l u r . E t n e s i n g u l i s
receuseudis nimii s'aius, s u m m o r u m numero virorum, quorum est
mer.tio I'-cta. a d i u : , g i m a s B a i i i t ( / i i . m a g n u m e t u l r u m q u e
Gregorium,
qui, cutn A t h e n i s , e x d o m i c i l i o l o l i u s h u m a n i l a t i s , e x i i s s e n t p h i l o s o p h i s e o m n i a a p p a r a t i ) afiutim i n a i m e l i , q u o s s i b i q u i s q u e d o c t r i n a e
o p e s i n f i a m m a l o s t u d i o p o p . ' r e r u t , e a s ad h a e r e l i c o s r e i u t a n d o s , i n s t i l u e u d o s q u c c h r i s t i a n o s c o n v e r t e r u u l . - Sod o m n i b u s veluti p a l m a m
p r a e r i p u i s s e v i s u s e s t Augu.=!iiius, q u i i n g e n i o p r a e p o t e n s , e t s a c r i s
p r o f a c i s q u e disciplinis ad p l e n u m i m b u t u s , c o n t r a o m n e s S u a e a e t o t i s
e r r o r e s a c e r r i m e d i m i c a v i t fida s u m m a , d o c l r i u a p a r i , Q u e i n ilio
p h i l o s o p h i s e l o c u m n o n otligil; i m o v e r o q u e m noti d i l i g e n l i s s i m e
i a v e s t i g a v i t , s i v e c u m a l t i s s i m a fidei m v s l e r i a e t tidelibus e p e r i r e t ,

(1) E pis. a>l Magn.H) Episl. ail Ma.-n.-ill Apologe!, i


fil De opit. Osi, cap 51.

last, vu, v . 1.

EncicHcas.5.
I')

Cor. , 24. (2) Coloss. u, 3,

66

ENCCLICA

Ct c o i i i r a a d v e r s a r i o r u m r e s a n e * i m p e l u s d e f e e d e r e t ; s i v e c u r a

Yca-

d e m i c o r u m aut M a n i c i , a e o r u m c o m m e n t i * dilette, h u m a i i a e sciCTliac


f o n d a m e n t a et

firmili,dinem

in luto collocavi!, out maloruro,

quibus

p r e m u n , , , - l i o m i n e s , r a t i o n e m et o r i g i n e m c t q a u s o s e s t p o r s e c t i l u s ?
Quanta de Angelis, de anima,

de

mente

humnna,

de vluntete

liberoi a r b i t r i o , d e r e l i g i o n e c i d e b e a t a v i t a ,

de t e m p o r e

tate, de ,psa

natura sublilissime

sputavi!?
et itregorn
Boetius

quoque

mutabilium

corporum

P o s t id t e m p u s p e r O r i e n t e m loannes
Naz,ameni

e t A nselmus,

vestigia
Augustini

philosophise plurimum

di-

Basilii

Occidentem

professi,

et

aelerni-

Damascena*,

ingressus, per
doctrinas

el

vero

patrimonium

niPntorum

firmila

et culissimae disputetione, quibus

n e b n s , verum a falso disl'nguilur,

d e n u d a n i u r ('):>, p r a e c l a r a e , i o q u i m u s , e t
unire a recto usu r e p e l e n d a e sunt

lux a

mendacia

mirabiles

istae

e j u s p h i l o s o p h i e, q u a m

doles

magistri

theoogici. passim

usurpare

consuevemnl.-Praelrea
propri,

Tliam

c u m illud sii

ac singulare,

ul

scientiam

b u m a n a m ac divinam a r d i s s i m o inter se vinculo coniunx?rint,


Uxinde

mediae

aeiatis

Doclores,

quos

Scholsticos

vocant

m a g n a e moli* opus aggressi s u n l , n i m i r n m segeies doctrinae

fecun-

d a s e t ubere, amplissimi S o n c l o r u m P a t r u m voluminibu diffusa


d i l i g e n t e , ' c o n g e r e r e , c o n g e s l a s q u e u n o v o l u t l o c o c o n d e r e . in p o s t e m a

u s u m et c o m m o d i t a l e m . Q u a e a n t e r a s c h o l n s t i c a e d i s c i p l i n a e

sitongo.

indole

el

racell.aU,

iuvat

hic,

Venerai,il,-s

v e r b i * s a p i e n t i s s i m i viri P r a e d e e e s s o r i s N o s t r i , Sixti
rire: D i v i n o Illius m u n c r e , qui s o ' u s

est

maioribus

quam

nostris

sopientissimis

duo potissimi,m

glori

si

pe.t

er saeculorum

les, proul opus est, novis bene6ciis auge,, novls


cholastica,

V fu'ius

dat spirita,, s c i e n t e

pienlae el mteliectus, quique Ecclesiam suam


inventa

Fratres
sa-

commendetioni ab opinione Dominum

atquc

lamvero inter Scholsticos Doclores, o m n i u m princeps et

mngi-

s l e r , l o n g e e m i n e . Thomas
v e t e r e s doclores
omnium

sacros

qaodammodo

quia

Aquinas;

qui,

summe

tortila*

dispersa cuiusdam corporis

adhibuissent.

uli C a i e t a n u s a n i m a d v e r t i t

ceneralus

est

membra,

est,

ideo

(2). l o r u m
in u n u m

inte,ledum

doclrinas,

c o a g m e n t a v i t , m i r o o r d i n o digessit, et m a g n i s i n c r e m e n t ! * ita

adau-

praesidiis instruit,

xit, u , c a t h o . i c a e E c c l e s i a e s i n g u l a r e p r a e s i d i u m e t d e c u s i u r e

meri-

viri,

Theoloda

Doclores,

angelicus

magni*

optarne

laboribps

disposilam,

mullisque modis praeclare explicat-m posteris Iradiderun,


Littererura, s u m m o r u m

PatrumetConciliorumfnnlibus dimenai,

Kt h u i u s

tio, q u a e ai, u b e -

Por.liScum,
semper

sanctorum

certe

Ecclesiac a d i u m e n l u m afferro potuil, sive ad S c r i p t u m


e t s a n e i n t e l l i g e n d a s et i n t e r p r e t a n d a s , sivo ad P a l r c s

maximum
ipsas

vere

securius

t o ,l u e h a b e a l u r . I l i o q u i d e m i n g e n i o d o c i l i e t a c e r , m e m o r i a f a c i l i s
el lenax. vilae i n l e g e r r i m u s , vcritatis unice a m a t o r , divina

u t , b u s p e r l e g e n d o s e t e x p l i c a u d o , v e ad v a r i o e r r o r e * el

haerequibu

-iam a d v e n e r u n l t e m p o r a

vero nov'ssiiris diebus,

Ila p e r i c u l o s a

ab

Apostolo descript,,

sbornii,es blasphemi, superbi, soductores proHciunt


les et alio in e r r o r e m millentes.

sane

et

in p e i u , e r r a n -

c a l h o l i c a e fidei

dogm-tibus

c o n h r m a n d i s et h a e r e s i b u s c o n f u t a m i ! p e r n e c e s s a r i a e s t ( l ) . Q u a e
verbi, q u a m v i s T h e o l o g i a n , s c h o l a s t i c a m d u m l a x a t c o m p l e c t i
tur, tam m esse q u o q u e de Philosopbiu

eiusqne laudibus

videau-

acciaienda

perspictur. S,quidam praeclarae dote,

quae Thcologiam

cam boslibns veritatis faciunt t a n t o p e r e

f o r m i d o . ' o s a m , n i m i r n m , ul

idem Pontifexadd.t

-aptallla et Inter so

nexa

c o h a e r e n t i a , ille o r d o e t d i s p o s i n o t a m q u a m
Hnstruclio, llae d.lucidae definitioncs,

l l j bulla Trimphanlis,

rerum

scholasti-

elcaussarum

militum in

el dislincliones,

pugnando
Illa

praedives. Soli comparalus,

orbem

humana-

lerrarum

colore
philoso-

p h i s e p a r s . q u a m n o n a c u t e s i m u l et solide p e r l r a c l a r i t : de
r a o c i n a n l i , de Deo e i incorporei s u b s t a n t i a ,

de homine

legibus
aliisque

so-sibilibus rebus, de h u m a n i s eclibus e o r u m q u e principiis


spotavit,

tium isposilio, n c q u e optima procedendi


firmhes

ita

ut i n e o n c q u e c o p i o s o q u a e s t i o n u m s o g e s , n e q u e a p t a
aut a r g u m e n t o r u m

ratio, ncque

robur, n c q u e dicendi

dipar-

principiorum

perspicuitas

p r o p r i e i a s , n e q u e a b s l r u s a q u o e q u e e s p l i c a n d i l'acilitas

aut

desideretur.

,l

sses detegendas et refellndas:

bis

el

cela-

v i r t u t u m fovit. et d o e l r i n a e s p l e n d o r e c o m p i e v i , . Nulla e s t

rrimis d.vmarum

velut

T h o m a s collegi;

proiessores... exeellenlt ingenio, assiduo studio,


eamque

el

mancam

impertectam aut levem philosopliiam

a d e p t u r a , si

que scicntia

el v i g i l u s e x c o l u e r u n l a i q u e o r n a r u n t ,

pro-

f e c t o T h r o l o g i a , i n q u a il i e x c e l l u e r u n l , n o n ( r a t l a u t , h o n o r i s

,,S. 1 h o m a s e l s c r a p h i o u s S , B o n a v e n t u r a , c l a r i s s i m i b u i n e f a c u l t a l i s

a q u i d e m tam s a l u t a r i s c i e n t i a e cogli ilio et exercit

le-

multi

s c o l a s t i c i , data op re e t sapienti Consilio, in d i s p u U t i o n i b u s


schob licorum Theologorum

locupletar,,nt.

haercticorum

praestigiis et f llaciis involuta, t a m q u a m v e s t e d e t r a e t e , p a t e f i u n t e t

argu-

Illud etiam accedi!, q u o d pbilesophicas

conclusione

angelicus

Doctor speculati,; est in r e r u m rationibus et principiis, quae quarolatissime patent, et i n l u i l a r u m

fere

veritatum

semina

gremio concluduni, a poslerioribus magislris opportuno


uberrimo cum Iructu oparienda. Quam philosophandi

suo

velul

tempore

rationem

et

cum

in e r r o r i b u s r e t ' j t a n d i s p a r i t e r a d h i b u e r i t , illud a s e ipse impelravit,


ut et s u p e r i o r ,

temporum errores o m n e s u n u s debellarli, et

profligandos, qui perpetua vice in p o s t e - u m exorituri sunt, a r m a


v i t i s s i m a supoeditarit. P r a e l e r e a r a t i o n e m , ut par'est, a
me dUtinguens,

fideappri-

ulramquo lumen amice consocians, utriusque

i u r a c o n s e r v a v i ! , l u m d i g n i l a t i c o n s u l u i t , i t a q u i d e m ut r a t i o

ad
in-

ad

lum
hu-

m a n u n i lastigium T h o m a e p e n n i s e v e c l a , ini f e r e n e q u e a t s u b l i m i u s
a s s u r g e r e ; n e q u tides a r a l i o n e f e r e pos=!t p l u r a a u t validiora
m e n t a praeslolari, q u a m q u a e iam est per T b o m a m

consecuta.

s u , 1588.

(1) Boll TrbmphmlU,aa.

I & S j . - K la2.m, Aae, q. u s , a.

iiufin.

adiu-

SH

ENCCLICAS

H a s ob caussas, doclissimi homines, superioribus praeserlim


aelslibus, Iheologiae et philosophiae laude rrsesUmtissimi, conquis i t i s i n c r e d i ri li s t u d i o T h o m a o v o l u m i n i b u s i m m o r l a i i b u s , a n g e l i c a e
s a p i e n l i a e e i u s s e s e noil tarn e x e o l e n d o s , q u a m p e n i t u s ir n u l r i e n d o s
tradiderunt. O m n e s prope conditorcs et legferos Ordinuni r e l i g s o r u m i u s s i s s e c o n s t a t s o d a l c s s u u s , d o c t r i n i s S . T h o r n a e s t u d e r e et
r e l i g i o s i . h a e r e r e , c a u t o , n e cui e o r u m i m p u n e l i c e a t a vesligiis
t a n t i viri vel m i n i m u m d i s e e d e r e . U t D o m i n i c i a n i m f a m i l i a m p r a e t e r e a r o u s , q u a e s u i n i n o h o c m a g i s t r o i u r e q u o d a m s u o gloria t u r , ea
l e g e t e n e r i B e n e d i c t i n o s , C a r m e l i t e s , A u g u s t n i a n o s , S o c i e l a t e m lesu
aliosque sacros O r d i n c s complures, statuta singulorum testamur,
A t q u e h o c l o c o m a g n a c u m volliptate p r o v o l a t a n i m u s a d c e l e b e r rima:* illos, q u a e o l i m iu E u r o p a t o r u e r u n t . A c a d e m i a s et Selllas,
Parisiensem nempe, S a l m a n t i n a m , Complutensem, Duacenam, Tolosanam. i.ovamensera, Patavinam, Boaoniensem, Neapolilanaro,
C o n i m b r i c e n s e m , a l i a s q u e p.ermuUas. Q u a r u m Academiarum nomcn
aelate q u o d a m m o d o c r e v i s s e , rogatasque sententias, cum graviora
a g e r c n l u r n e g o t i a , p l u r i m u m in o r a n e s p a r t e s v a l u i s s e , n e m o ignor a t . l a m v e r o c o m p e r t u m e s t , in m a g n i s illis h u m a n a e s a p i e n t i i e
domiciliis, t a m q u a m in s u o r e g n o , T h o m a m c o n s e d i s s e p r i n c i p e m ;
a t q u e o m n i u m vel d o c t o r u m vel a u d i t o r u m a r i i m o s m i r o c o n s e n s u in
u n i us a n g e l i c i l o c t o r i s m a g i s t e r i o et a u c t o r i t a l e c o n q u i e v i s s e .
S e d , q u o d p l u r i s e s t , R o m a n i P o n l i t c e s P r a e i e c e s s o r e s Nostri
s a p i e n a m T h o m a e A q u i n a t i s s i n g u l a r i b u s l a u d u m p r a e c o n i i s , et
t e s t i m o n i i s a m p i i s s i m i s p r o s e c u l i s u n t . N a m C l e m e n s VI t i ) , N i c o l a u s V (2), B e n e d i c l u s N i l i (3) a ' i i q u e l e s t a n t u r , a d m i r a b i ' i eius
d o c t r i n a u n i v e r s a m E c c l e s i a m i l l u s t r a r i ; S . P i u s V (4) v e r o fal.-tuf
eadem doctrina b a e r e s e s c o n f u s a s et convictas dissipari, orbemque
u n i v e r s u m a p e s t i f e r i s q u o t i d i e liberer e r r o r i b u s ; alii c u m (Clem e n t e X l l (5), u b e r r i m a b o n a a b e i u s s c r i p t i s in E c c l e s a m universa m d i m a n a s s e , I p s u m q u e e o d e m b o n o r e c o l e n d u m e s s e a f f i r m a n t ,
q u i s u m m i s E c c l e s i a e d o c t o r i b u s , G r e g o r i o , A m b r o s i o , A n g u s t i n o et
H i c r o n v m o d e f e r t u r ; alii t a n d e m S . T h o m s m p r o p o n c r e non ditbit a r u n t A c a d e m i t s e t m a g n i s L y c e i s e x e m p l a r et m a g i s t r u m , quem
tuto p e d e s e q u e r e n t u r . Q u a in r e m e m o r a t u d i g u i s s i m a videutur
B . U r b a n i V v e r b a o d A c a d e m i a m T o l o s a n a m : Volumus
et tenore
praesentium
cobis iniungimtu,
ut B. Thomae
doctrinum
tamquam

vcridican et catholicam gcctemini, eamdemque studeal toti

D F . S . S . LF,N X I I I

tri-

bus ampliare
if -, U r b m i a u t e m e x e m p l u m I n n o c e n t i u s X l l Cu in LEv a m e n t i s l u d i o r u m U n i v e r s i t a l e , Ut B e n e d i c l u s X I V l8) in Collegio
l l i o n y s i r . n o G r a n a l e n s i u m r e n o v a r u n t . - H i s v e r o P o m i l i c u r a maxiraorurn d e T h o m a A q u i n a t e i u d i c i i s , v e l u l i c u m u l u s , I n n o c e n t i i VI

(1) Bulla in pMi.1r.-3) Brave ad FF. a l . 1 rapii!. U S I . - Bolla P m h m (i) Bulla Mrcmis -1.0; Bull,, Verbo Dei - 0 Co,,si 5. <iot die 3 Aug. 368 ad Cascoli. 1 niv. T o t a . - 1 , U H . io form. Brer.. dic6 Kobr. 094.8) Liti. io form. Brer,
dio i l A ok. nsa.

t e s l i m o n i u m a c c e d a t : Huius ( T h o m a e ) doetrina prae cetem,


exeepta
eancnica.
habet proprMatem
riorum,
modum
dtcendorum,
ccntalem sententiarum,
ita ,,t numquam
qui earn tenuenn,,
,nreniantur
a ceritatis tramite demasse-, et qui earn impuQMMnt,
semper
fuerU
de ceritate smpectus
(1).
.
I o s a q u o m i e C o n c i l i a O t i c u m e n i c a , in q u i b u s e m m e t l e c l u s e x loto
o r b e t e r r a r u m flos s s p i e n t i a e , s i n g u l a r e m T h o m a e A q u i n a l i h o n o r e m
h a b e r e p e r p e l u o s t u d u e r u n t . In C o n c i l i i s L u g d u n e n s , , V . e n n e n s . ,
Florentine, Vaticano, deliberationibus et decret.s P a l r u m mlerfu.sso
T h o m a m et p e n e p r a e f u i s s c d i x e r i s , a d v e r s u s e r r o r e s G r a e c o r u m ,
h a e r e t i c o r u m et r a t l o n a ' i s t a r u m i n e l u c t a b . l , v, e t f a u s l . s s . m o e x . t u
d e e e r t a n t e m . - S r d h a e c m a x i m a e s t et T h o m a e p r o p n a , n e c c u m
quoniam ex doctoribus catholicis communicate, laus, quod P a t r e s
T r i d e n l i n i , in ipso m e d i o c o n c l a v i o r d i n i b a b e n d o , u n a c u m d m n a e
S c r i p t u r a o c o d i c i b u e el P o n t i f i c u m M a x i m o r u m d e c r e l i s
Summam
T h o m a e Aquinalis super altari patere voluerunt, undo consilium,
raliones, oracula poterentur.
P o s l r e m o h a e c q u o q u e palma viro incomparabili reservala vidcb a l u r ut a b ipsis c a t h o l i c i n o m i n i s a d v e r s a r i i e o b s e q u i n , p r a e c o m a ,
admiretionem exlorqueret. Nam exploratum est, inter haereticarum
f a c l i o n u m d u c e s n o n d e f u i s s e , qui p a l a m p r o f i l e r e n t u r , s u b l a t a s e m e
e m e d i o d o c r i u a T h o m a e A q u i n a l i s , s e tale p o s s e cum
omn.hu,
c a t h o l i c i s d o c t o r i b u s mbire certamen et sincere,
et Ecc,es,am
dissipare , 2 ' . - l n a n i s q u i d e m s p e s , se.d t e s t i m o n i u m n o n m a n e .
H i s r e b u s ct c a u s s i s , V e n c r a b i l e s F r a l r e s , q u o U e s r e s p i c m u s a d
b o n i t a l e m , vim p r a e c l a r a s q u e u t i l i l a t e s e i u s d i s c i p l . u a e p h . o s o p b . r a e quam maiorcs uostri adamarunt, iud,camus lemere esse commis'sum, u t o i d e m s u u s h o n e s n o n s e m p e r , n e c u b , q u e p e r m a n e n t .
Z
c
u
m
philosophise scholasticac et usum diuturnum et
n i a x i m o r u m v i r o r u m i u d i c i u m . e t , q u o d c a p u t est E c c l e s . e e s u t t r a g um visse c o n s t a r e t . A t q u e in v e t e r i s d o c t r m a e l o c u m n o v a q u e d a m p b i l o s o p b i a e r a t i o h a c iliac s u c c e s s , u n d e n o n p e r c e p t , . u n t
rn e 5 t a b i . e s s a l n l a r e s , q u o s E c c l e s i a el .psa c i v . h s s o c . e t a
maluisscnt. Adnitentibus enim Novatortbus saecul, X V I , placu.t
S o s e p h a r i c i t r a q u e m p i a m ad n d e n , r e s p e c t u m , pel, a d a t a q u e
vicissim potestate quaelibet p r o lubilu igen.oque excog, and,. Q u a
ex r e pronum fuit, g e n e r a pbilosopbiae plus aequo " i ^ p h c a r
en
entiesque diversas atque inter se pugnantes . n r . e t m m , d e n . b u . .

(t) Sorm. ile S. Tom.-2) Boa Bocerus.

m a l u e r u n t , c e r t e m i n u s s e p i e n t i c o . - s i l i o , e l n o n s i n e scienli,,,
e t e r n o Etenim multiple* l l M 0 r o t i o ^
J

Z 2 2 T .
"aCl0;tal9 arWlrUe
niutabils
IU M o m e n t u m , e a q u e d e c a u s a n o n H r m a m a t a u e stabile

g n o p e r e c e v e n d u m o s , , n e in i l k i n d u s t r i a a , q u e e r u d i U c n e

to,a7uI

m d , c e l a r q u a m m u l h p l i c . e r u d i t i o n i s a d i n m e n t o i u v a r i a t u u e ilh
more tractari f
r , 0 m
Z T c l Z T , c o
xrmctum
/de, propugnculo

n i

"

q u i b u s s u a d e t u r , beneficia in h u m a n u m g e n u s c o l l a l a , p c r f e c t a m q u e
c u m r a t i o n e c o n c o r d i a m t a n t a evidentia et vi c e m m o n s t r a n t , q u a n t a
flectendis
m e n t i b u s ve! m x i m e invitis e t r e p u g n a n l i b u s a b u n d e
sufficiat.

.abet

'

* *
n i u n c t i s
(1) e s s e p c r s e x e r e !

^ o l m
in illa v i b u s
'

1 " a 1 u o oiuilio cultores discip'inarum

philo=op|,icarm

M N
pH^re^rt;^

a s t u fallacis c u i n s d a m s a p i e n t i a e el
na H
''S "
cune,i adolesce,es. sed n m i ( f I T * " "
-ol-t.
scunt, poentiac r o b u s t o d o c t r i n a e Z l
l ! ?
^
",oea u n t , ut v i r i h u s validi e c o n i a s ? ! b u l o eb earn c o n s m e n u t r i e n d i
s e c u n d u m Apostlica m n i t a , a

m de ea, une i , nobis est, sp


argune i -

el eos qui contradice,


busiiui

abalip,na

filo.

^ ^ " " " ' ' ^ ' -

2"'
D -idt 1

T"

' " ' - ' T

' ' " d e p'urtmi es ns homini-

f ,0,fca

o i e n n t s o l a r a
'
s a n a n d o s , et in
ffpat:m!nmM
!!T
p r o h t e n l u r . Ad h o s a u t e m
pernatrale
praeter su?
solidam P 0 , , n > c t S ^ o s J o Z \ o
^ T o u i T
^
' T
f u n d a m e n t a , d i v i n a m illius o r i g i n e * c e P t a m v p ' Y
V
'
c e r l a Q |
_ _ _

ventatem, argumenta

W s / s i u s y, Bun. cit.- (9) r

Pel>

,.

15

_ 3> T f t

D o m e s t i c a v e r o , a t q u e civilis i p s a s o c i e t a s , q u a e o b p e r v e r s a r u m
o p i n i o n u r a p e s t e m q u a n t o in d i s c r i m i n o v e r s e t u r , u n i v e r s i p e r s p i c i m u s , p r o f e c t o p a c a t i o r m u l t o et s e u r i o r c o n s i s t e r e t , si in A c a d e m i i s
et s c h o l i s s a n i o r t r a d o r e t u r , e t m a g i s t e r i o E c c l e s i a e c o n f o r m i o r d o ctrina, qualem T h o m a e Aquinatis volumina complectuntur. Quae
enira d e g e r m a n a r a t i o n e l i b e r t a t i s , h o c t e m p o r e in l i c e n t i a m a b e u n tis, d e divina c u i u s l i b e t a u c t o r i t a l i s o r i g i n e , d e l e g i b u s e a r u n u j u e vi,
d e p a t e r n o et a e q u o s u m m o r u m P r i n c i p u m i m p e r i o , d e o b t e m p e r a t i o n e s u b l i m i o r i b u s potes'.atibus, de m u t u a i n t e r o m n e s c a r i t a t e ; q u a e
scilicet d e h i s r e b u s et a l i i s g e n e r i s e i u s d e m a T h o m o d i s p u t a n t u r ,
m a x i m u m a t q u e i n v i c t u m r o b u r h a b e n t ad e v e r t e n d a ca i u r i s n o v i
p r i n c i p i a , q u a e p a c a t o r e r u m o r d i n i e t p u H l i c a e saluti p e r i c u l o s a e s s e
dignoscuntur.Demum c u n c t a e h u m a n a e disciplinao spem i n c r e m e n t i p r a e c i p e r e , p l u r i m u m q u e sibi d e b e n t p r a e s i d i u m polliceri a b
h a c , q u a e N o b i s est p r o p o s i t a , d i s c i p l i n a r u m p h i l o s o p h i c a r u m i n stauratione. Etenim a philosophia, tamquam a moderatricesapientia,
s a n a m rationem r e c t u m q u e modum bonae artes mutuari, ab eeque,
t a m q u a m v i t a e c o m m u n i fonte, spiritum h a u r i r e c o n s u e v e r u n t . F a c t o
et c o n s t a n t i e x p e r i e n t i a c o m p r o b a t u r , a r t e s l i b e r a l e s t u n c m x i m e
floruisse; cum incolumis h o n o r et sapiens iudicium philosophiao
stelit; n e g l f c d a s v e r o et p r o p e o b l i t r a l a s i a c u i s s e , i n c l i n a t a a t q u e
e r r o r i b u s vel i n e p t i i s i m p l c i t a p h i l o s o p h i a . Q u a p r o p t e r e t i a m p h y s i c a e d i s c i p l i n a e , q u a e n u n c t a n t o s u n t in pretio, et lot p r a e c l a r e
i n v e n t i s , s i n g u l a r e m u b i q u e c i e u t a d m i r a t i e n e m sui, e x r e s t i t u a
v e t e r u r a p h i l o s o p h i a n o n m o d o nihil d e l r i r a e n t i , sed p l u r i m u m p r a e sidii s u n t h a b i t u r a e . I l l a r u m c n i m f r u c t u o s a e c x T c i t a t i o i i i et i n c r e m e n t o non s o l a s a t i s e s t c o n s i d e r a t i o f a c t o r u m , c o n i e m p l a t i o q u e
n a t u r a e ; sed, c u m facta c o n s t i t e r i n t , a l t i u s a s s u r g e n d u m e s t , et
danda solerU;r opera naturis r e r u m c o r p o r e a r u m agnoscendis, i n v e s t i g a n d i s q u e l e g i b u s , q u i b u s p a r e n t , et p r i n c i p i i s , u n d e o r d o i l l a r u m ,
e l u n i t a s in v a r i e t a t e , et m u t u a a f n i t a s in d i v e r s i l a t e p r o f i c i s c u n t u r .
Q u i b j s iuvesligationibus mirum q u a n t a m philosophia scholastica
v i m , et l u c e m , c t o p e m est a l l a l u r a , si s a p i e n t i r a t i o n e t r a d a l u r .

Qua in rc c t i l ' u d m o n e r c iuvat, n o n n i s i p e r s u m m a m i n i u r i a m


e i d e m p h i l o s o p h i a e vitio verti, q u o d n a t u r a l i u m s c i e n t i a r u m p r o f e c l u i et i n c r e m e n t o a d v e r s e t u r . C u m e n i m S c h o l a s l i c i , s a n c t o r u m
P a t r u m sententiam secuti, ia Anthropologia passim
tradiderinl,
h u m a n a m i n t e l l ' g e n t i a m n o n n i s i e x ' r e b u s s e n s i b i h b u s ad n o s c e n d a s
res c o r p o r e materiaque carentes evebi, sponto sua intellexerunt,
n i h i l e s s e p h i l o s o p h o ulilius, q u a m n a t u r a e a r c a n a d i l i g e n t e r ' i n v e s t i g a r e , e t in r e r sm p h y s i c a r u m s t u d i o dill m u l t u m q u e v e r s a r i . Q u o d
et facto s u o c o n f i r m a r u n t : n a m S . T h o m a s , B . A l b e r t u s m a g n u s ,
a l i i q u e S c h o l a s l i c o r u m p r i n c i p e s , n o n ita s e c o n t e m p ' a l i o n i p b i l o s o -

ENCfCLICAS
DF, S . S . L E O N X I I I

p h i a e d e d i d e r u n t , u t n o n e t i a m m u l t u m o p e r a e in n a t u r a l i u m r e r u m
cognitione collocorinl: imo non pauca s u n t i n i i o c g e n e r e dieta eorum
et s c i t a , q u a e r e c e n t e * m a g i s t r i p r r b r n l , et cura v e r i t a l e c o n g r u e r e
f a t e a n l u r . P r a c t e r e a , b a e ipsa aelate, plures iique irisignes scieuliar u m p h y s i c a r u m d o c l o r e s p a l a m a p e r t e q u e t e s l a n t u r , i n t e r certas
r a t a s q u e r e c e n t i r i s P l i y s i c a e c o n c l u s i o n e * et philosophic.. Sclioiae
principia nuliam veri nominis pugnam existerc.
N o s i g i t u r , d u m e d i c i m u s l i b e n t i g r a t o q u o a n i m o rxcipierrdum
esse quidquid s a p i e n t e r dictum, quidquid utiliter fuerit a qnopiam
inventum atque exeogitatum; Vos omnes. Venerabile Fralres.quam
e n i x e h o r t a r a u r , u t ad c a t h o l i c a e fidei t u t e i a m e t decus', ad societatis
b o n u m , ad s c i e n l i a r u m o m n i u m i n i ; r e m e n t u m a u r e a m s a n c i i T i i o m a e
sapientiam restituatis, et q u a m lalissime propagetis. Sapientiam
s a n c i i T h o m a e d i c i m u s : si q u i d e n i m est a d o c l o r i b u s Scholastieis
ve! n i m i a s u b l i l i l a t e q u a e s i l u m , vel p a r u m c o n s i d e r a t e t r a d i t u m , si
q u i d c u m e x p l o r a l i s p o s l e r i o r i s aevi d o c t r i n i s m i u u s c o h a e r e n s , voi
d e n i q u e q u o q u e m o d o n o n p r o b a b i l e , id n u l l o p n e t o in a n i m o est
aetati n o i t r a c a d i m i t a n d u m p r o p o n i . - C e t e r u m , d o c t r i n a m T h o m a e
A q u i n a t i s s l u d e a n t m a g i s t r i , a V o b i s i n t e l l i g e n t e r l e c t i , in d i s c i p u l o r u m a n i m o s i n s i n u a r e ; e i u s q u e p r a e c e l e r i s s o l i d i t a t e m a t q u e excellei iliam iii p e r s p i c u o p o n a n t . K a m d e m A c a d e m i a c a V o b i s institiilae
u t i n s t i t u e n d a e i l l u s t r e n t a c t u e a n t u r , e t ad g r a s s a n t i u i n e r r o r u r a
refuta tionem a d h i b c a n t . - N f l a u t e m supposita pr vera, neu corrupia :
p r s i n c e r a b i b a t u r , ' p r o v i d e t e ut s i p i e n t i a T h o m a e ex i p s i s eius
fon ti b u s ha uria t u r , a u t s a l t o m e x i i s rivis, q u o s a b ipso f o n t e d e i u - '
ctos, a d h u c m l e g r o s e t i l l i m e s d e c u r r e r e c e r t a e t e o n c o r s d o c t o r u m ,
h o m m u m s e n t e n t i a e s t ; s e d a b Ha, q u i e x i n d e f l u x i s s e d i c u n l u r , re
a u t e m a h e m s et n o n s e l u b r i b u s aqnis c r e v e r u n l , odolescentium ani- I
mos u r c e n d o s c u r a t e .
P r o b e a u t e m n o v i m u s c o n a t u s N o s l r o s i r r i l o s f u l u r o s , nisi c o m m u m a c e p t a , V e n e r a b i l i F r a t r e s , Ilio s e c u n d e t , q u i Deus
ientia- '
rum in d i v i n i s e l o q u i i s ( I ) a p p e l l a l u r ; q u i b u s e t i a m m o n e m u r omne
datimi optimum
et omne donum per/ecium
desursum esse,
desccndm
a natre lumini,m
,2). Et r u r s u s : Si qui* indiget sapienti,,,
postale, a
Ko, qui dal omnibus
ttffluenter,
et non improperat:
et dubitar e, ,31.
I g i t u r n a c q u o q u e in r e e x e m p l a s e q u a m u r D o c t o r i s a n g e l i c i , qui
n u m q u a m so l e d i c i a u t s e r i p l i o n i d e d i l , nisi p r o p i n a t o precilius
D e e ; q u i q u e c a n d i d e c o n f e s s u s est, q u i d q u i d s o i r c t , non tm s e s t u -

h L f S

pepCrSS6

''Uam

divi

IH I Eoi. ii,8.-;2,|, c .,, n.-|3, n,id.i, 5.

" i , u s Pi:

b u m , I , et c o n c o r d i o b s e c r a l i o n e D e u m s i m u l o m n e s r-.voremus. ut in
M c i o c i o e h i c s s p i ri ( u m s c i e n t i a e e t i n l e l l e c l u s e m i l l e t , e t a p e r i a t
e i s s e n s u m n d i i . t e l l i g e n d a m s a p i e n t i a m . A t q u e ad u b e r i o r e s pereip . e n d o s divinile b o n i t a t i s I r u c t u s , e t i a m B . V i r g i n i a M a r i a e , qune
s e d e s s a p . e n t i a e a p p e l l u t u r , e f f i c a c i s s i m u m p a t r o c i n i o * . p u d Deum

73

interponile; simulque deprecatores adhibete purissimum Virgini,


S p o n s u m I o s e p b u m , e t P e t r u m a c P a u l l u m Apostolos m a x i m o s ,
qui orbem t e r r a r u m impura e r r o r u m lue c o r r u p t u m , verilate r c n o v a r u n t , et c a e l e s l i s s a p i e i i t i a c l u m i n e c o m p l e v e r u n t .

D o n i q u e divini a u x i l i i s p e f r e t i , e t p a s t o r a l i V e s l r o s t u d i o c o n f i s i ,
Apostolicam b e n e d i c t i o n c m . c a e l e s t i u m m n n e r u m o u s p i c e m e t s i n gularis Xostrae b e n e v o l e n t e lestem Vobis o m n i b u s . Venerabiles
l ' r a t r e s , u n i v o r s o q u e R i e r o et p o p u l o s i n g u l i s c o m m i s s o , p e r a m a n l e r
in D o m i n o i m p e r t i m u r .
D a t u m R o m a e a p u d S . P e t r u m , die i A u g u s t i a n . 18T9, P o n t i f i c a l u s Nostri a n n o s e c u n d o .
LEO PP. XIII.

75

EPSTOLA ENCCLICA
S O B R E EL M A T R I M O N I O

CRISTIANO

constituidos en e l C S b / e n S T f * ' S " m , ) r c s


P f
ciosos y saludables efectos r a s S e r o n ^ ^ S T ' T
*
natural; por lo cual en t J i 7 . 7
tambin al orden
as d !
sociedad en general y e-idi infn ?
. < ^
recibi la
cular, notable
^
^
P^tiesfabl
el orden c ^ l o T e C S f
^
^o
Cada
n o (,e los
hombres pudieron aprender v a-nafn k
"

e n l a p

L6]M p . X I I I .
Venerables Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

-s! | } L secreto designio de la sabidura divina que JesuS" K P ^ i cristo, Salvador de los hombres, haba de realizar
s3f; en la tierra, tuyo por fin r e s t a u r a r en l y por l
a l mundo que venia como decayendo de vejez. Lo cual
signific Pablo Apstol en brillante y sublime frase, cuando j
escriba los Efesios: El Sacramento de su voluntad... restaurar en Cristo todas las cosas que son en el cielo y en la
tierra. En verdad, cuando Cristo nuestro Seor determin i
cumplir el mandato que le impuso el Padre, comunic en ;
seguida todas las cosas nueva forma y fisonoma, despojndolas de la antigua. Porque cur l a s heridas producidas
por o,l primer padre del gnero humano, restituy todos
los Hombres, q u e por naturaleza e r a n hijos de ira, la amistad de Dios: a t r a j o l a luz do l a verdad los que estaban
oprimidos por antiguos errores; renov en toda virtud los
que se hallaban sumidos en-la mayor impureza; y l o s asi
restituidos l a herencia de la felicidad sempiterna di esper a n z a cierta de que su propio cuerpo, mortal y caduco, haba de participar algn da de la inmortalidad y gloria
celestial. Y p a r a que tan singulares beneficios alcanzasen los hombres de todos los tiempos, constituy la Iglesia

p a r a producirlas y aumeiitarlas hubiese nacido


n0S p r p 0 n e m 0 s al,ora
fJ f
?
t a r de cada uno de estos bienes, sino solamente do la soeipfbiri
principio y fundamento e s e l
w ^ S
ivadie ignora, venerables hermanos, cual sea el verdadero ongen delmatrimonio,-Pues aunq.e los d e t r a e d i
t

de t l S r ^ t , , d e S C n 0 C e r

'a

d0C,rina

constonS

f b r c f t e ' H m t 0 ' y hay procurado des.le


toln-^nc ^ ^ horrar la tradicin de todos los pueblos v de
todo los siglos, i u a . e r o n s i u embargo extinguir ni debiJ
d e la Verdi,d
r
^
r
Va
- l a n o s cosas de
f
Slomht'f
t q ? f ' d C dU,,a: dC5pUS * *
rn,
a hombre del polvo dla tierra en el sexto da de la creaUIU l
a f U r o s t , ' c e I s P 1 ^ la vida, quiso darle '
cou panera, la cual sac del costado del mismo varn mien U a ! i U S 0 e l Providentsimo Dios
que aquellos dos cnyuges fuesen el principio natural de

todos los hombres, del cual se p r o p a g a s e el gnero huma- i


no, y por continuas procreaciones se conservase s i e m p r e Y esto lo v e m o s declarado y abiertamente confirmado en el
Evangelio p o r la divina autoridad de Jesucristo, quien ates|
tigu los judos y 108 Apstoles, que el matrimonio, por jj
su misma institucin, no puede verificarse sino entre dos |
individuos s o l a m e n t e , sea, entre varn y mujer; que de los 3
dos viene h a c e r s e como una sola carne; y que el vinculo
conyugal e s t tan intima y estrechamente enlazado por 3
disposicin do Dios, que nadie entre los hombres puedo
desatarlo ' r o m p e r l o . Se juntar (l hombre su mujer,
y sern dos en tina carne. Asi que ya no son dos, sino una
.
carne. Por tanto, lo que Dios junt, el hombre noto separe.
Pero esta f o r m a del matrimonio, tan excelente y aven-
t a j a d a , e m p e z insensiblemente i corromperse y desapare- vi
c e r n t r e l o s gentiles; y aun entre los mismos hebreos pai'e- 3
ci como a n u b l a d a y oscurecida.Pues prevaleci entro ;;
stos la c o s t u m b r e general de que cada varn fuese lcito
tener m s de uiui m u j e r ; y ms tarde, cuando por la dureza
de su corazn l e s concedi benignamente Moiss la facultad
de repudiar, so abri la puerta al divorcio.En cuanto t la
sociedad p a g a n a , a p e n a s p a r e c e creble h a s t a qu punto
degeneraron y S e corrompieron las nupcias; eoino que e=ra- S
ban e x p u e s t a s las corrientes de los errores de cada pueblo
y l i v i a n d a d e s torpsimas. Todas las naciones, m s menos, p a r e c i e r o n olvidar la verdadera nocin y origen del
matrimonio l e y es que parecan tiles la repblica, aunque
no fuesen c o n f o r m e s la n a t u r a l e z a . Solemnes ritos inventados al a r b i t r i o de los legisladores, hacan que las mujeres
llevasen el h o n e s t o nombre de esposa, el torpe de concite . r
bina; y aun l l o g determinarse p o r autoridad de los jefes
de la r e p b l i c a quienes fuese, no, permitido contraer
matrimonio; p o r lo que cada paso se dictaban acerca del
matrimonio: t a n t o pugnaban las leyes con la equidad y la
justicia. Ailenu'is, la poligamia, la poliandria y el divorcio,!
fuerpn c a n s a i l e q u e e l vinculo nupcial se r e l a j a s e hasta c
extremo. H u b o tambin una g r a n perturbacin en los derechos y o b l i g a c i o n e s mutuas de los cnyuges, toda vez que el
v a r n a d q u i r , e ] dominio de la m u j e r , y se separaba de ella
m u c h a s v o c e s 8 n a u s a alguna razonable; mientras que
l, p r e c i p i t a d o c n u n a sensualidad indmita y desenfrenada,
le e r a i m p l s e n l e permitido discurrir por entre lupanar'*
y siervos, cwa

si de la

dignidad, y no de a voluntad depend'-

se la culpa. Desbordado el libertinaje del marido, n a d a h a b i a


ms miserable que la mujer, sumida en lauta degradacin,
que se consideraba casi como un mero instrumento adquirido p a r a satisfacer la pasin engendrar prole. Ni so tuvo
por vergonzoso c o m p r a r y vender, como si fuesen cosas
corporales, las que haban de casarse, dndose las veces al padre y al marido la facultad de castigar con la
ltima pona la esposa. La familia n a c i d a de tales matrimonios, necesariamente tiabia de e3tar, sojuzgada por el
Estado, constituida en propiedad del padre de familia
quien las leyes haban investido tambin do la facultad 'no
solo de ajustar y disponer su arbitrio las bodas do 'sus
hijos, sino tambin de ejercer sobre ellos la b r b a r a potestad
de vida y m u e r t e .
Pero tantos vicios y tan grandes ignominias como afeaban el matrimonio, buscse al fin por disposicin divina la
enmienda y l a medicina; supuesto que Jesucristo, restaurador de la h u m a n a dignidad y perfeccionado!- de las leves
mosaicas, aplic oportuno y acabado remedio. Porque ennobleci con su presencia las bodas de Oan que hizo memorables con el primero de sus milagros; por lo cual v a
desde aquel momento adquiri el matrimonio el principio de
una nueva santidad. Despus lo restituy la nobleza de su
primitivo o r i g e n , y a reprobando la costumbre de losliebreos
que a b u s a b a n de la pluralidad do mujeres y de (a facultad
de repudiar, ya principalmente ordenando que nadie fuese
osado disolver lo que Dioshaba unido con vinculo perpetuo. Con cuyo motivo, despus de responder las objeciones deducidas de la ley mosica, revistindose de la autoridad de supremo legislador, estableci lo siguiente acerca
del matrimonio: Dgaos que todo aquel que repudiare su
mujer, t no ser por causa de fornicacin, y tomare otra, comete adulterio; y el que se. casare con la que otro repudi, comete adulterio.
i l a s todo aquello que la autoridad divina decret y estableci acerca del matrimonio, lo trasmitieron por escrito y
ms clara y distintamente la posteridad los Apstoles,
mensajeros de las divinas ordenanzas. Ahora bien: como
emanado del magisterio apostlico, ha de tenerse todo aquello que Nuestros Santos Padres, los Concilios y la tradicin de
la Iglesia universal han enseado siempre, saber, que Cristo
Nuestro Sefior elev el matrimonio ta dignidad de S a c r a mento; que al mismo tiempo hizo que los cnyuges, ayuda-

ENCCLICAS

dosytortalecidos por la gracia celestial que los mritos de


Aqul consiguieron, alcanzasen la santidad en el mismo
matrimonio; y que por medio de ste, admirablemente (lispuesto semejanza de su mistica unin, c o n la Iglesia,
perfeccion el amor natural y robusteci c o n el vinculo
de la caridad divina la unin de suyo indisoluble, entre
el marido y la mujer, a Vosotros, maridos, dice San Pablo los Efesios, amad vuestras mujeres como Cristo
am tambin la Iglesia, y se entreg si mismo por ella,
para santificarla... Los maridos deben a m a r sus mujeres
como sus propios cuerpos... porque nadie aborreci jams
su carne; antes la mantiene y abriga, asi como tambin
Cristo la Iglesia; porque somos miembros d o su cuerpo,
de su carne y de sus huesos. Por esto dejar el hombre
su padre y su madre, y se allegar s u m u j e r ; y sern
dos en una carne. Este Sacramento es grande; mas yo digo
en Cristo, y en la Iglesia. Igualmente sabemos por ensefianza de los Apstoles, que Cristo santific hizo invioiable la unidad indisolubilidad propias del matrimonio en su
primitivo origen. A aquellos que estn unidos en rnatnmonio,dice el mismoSan Pablo, mando no yo, sino el Seor,
que la mujer no se separe del marido; y si se s e p a r a r e , que
se quede sin casar, que haga paz con su marido. Y
tambin: La mujer est atada su ley m i e n t r a s vive su
marido; pero si muriese su marido, queda libre. Pues por
estas causas fu el matrimonio gran Sacramento y honesto
para todos, piadoso, casto y digno de veneracin, por ser
la imagen y representacin de altsimos misterios.

S f i ' S ^
3
i
.'

i
"j
1
5

^ e z e a al marido, " * * * * * * * * es-

SMmmM
ftgudBm
E

' f T "

i
j
|
-i
r

Y no concluye en esto su excelencia y perfeccin cristianas. Pues en primer lugar, se asigu la unin matrimonial
un fin mucho ms noble y elevado que el que antes se le
atribuyera; pues qued establecido que se dirigiera, no solo
propagar el gnero humano, sino engendrar la prole de
la Iglesia con ciudadanos de los santos y domsticos de
Dios; esto es, para que se formase y educase el pueblo -
en la Religin y el culto del verdadero Dios, y Salvador ;
nuestro Jesucristo.En segundo lugar, quedaron definidos
los deberes, y sealados todos los derechos de c a d a uno de
los cnyuges. Es, saber, que, se hallen stos siempre persuadidos del g r a n d e amor, fidelidad constante y solcitos y
continuos cuidados que se deben mutuamente.El marido
es el jefe do la familia, y cabeza de la mujer, la cual, sin
embargo, por ser carne de la carne y hueso de los huesosde

m f e w C

"

pllip
mam

ENCCLICAS

DE S. S.'LEN X I I I
F u a m p a r a d a l a dignidad de l a mujer; se prohibi al
m a r i d o c a s t i g a r con muerte la adltera, y f a l t a r impdica
y d e s h o n e s t a m e n t e la fe j u r a d a . - Y lo que tambin es
m u y i m p o r t a n t e ; limit la Iglesia h a s t a un punto conveniente l a p o t e s t a d de los p a d r e s de familia, p a r a que 110 pudies e n a m e n g u a r la justa libertad de sus hijos hijas que quis i e r a n casarse; decret la nulidad del matrimonio entre
consanguneos y afines dentro de ciertos grados, p a r a que
el s o b r e n a t u r a l a m o r do los cnyuges se difundiese por ms
espacioso c a m p o ; procur cuanto pudo, desterrar de las
n u p c i a s el e r r o r , la fuerza y el engao, y quiso mantener
s a n a y s a l v a la castidad del tlamo, la seguridad de las
p e r s o n a s , la integridad de la fe y el decoro de la unin
c o n y u g a l . Finalmente, fortaleci con t a l vigor y tan p f y t
d a s l e y e s esta divina institucin, que nadie que de imparc i a l se precie, puede menos de conocer que tambin bajo el
p u n t o de vista del matrimonio, es la mejor custodia y def e n s o r a del linaje h u m a n l a Iglesia, c u y a sabidura sali'
t r i u n f a n t e de la malicia de los tiempos, de la injusticia
d e los hombres y de l a s continuas vicisitudes de la cosa
pblica.
jfl
N o f a l t a n sin e m b a r g o hombres que, ayudados por el
e n e m i g o de las almas, se empellan eu r e p u d i a r y eu descon o c e r totalmente la renovacin y perfeccin del inatriaof.
nio, a s i como desprecian i n g r a t a m e n t e los dems beneficios
de l a redencin. Pecado fu de algunos antiguos el haber
sido enemigos del matrimonio en a l g u n a s de sus partes; pero
m u c h o m s perniciosamente p e c a n en nuestro tiempo los
q u e t r a t a n de e c h a r por t i e r r a su n a t u r a l e z a y destruirte en
t o d a s y c a d a una de sus p a r t e s . Y la causa de esto es, que
i m b u i d o s en las opiniones de la falsa filosofa y en las cost u m b r e s corrompidas de algunos, n a d a llevan tan mal
c o m o s u j e t a r s e y obedecer; y t r a b a j a n con todas sus fuerzas
p a r a q u e 110 solamente los individuos, sino tambin las famil i a s y la sociedad entera, desprecien soberbiamente el imp e r i o de Dios. Conocen p e r f e c t a m e n t e que la fuente y el
o r i g e n d e la familia y de la sociedad, es el matrimonio, ?
p o r e s t o mismo no pueden sufrir que est sujeto la jorad i c c i n d e la Iglesia; por el contrario, se empean en
d e s n u d a r l o de toda santidad y colocarlo en el nmero de
a q u e l l a s c-osas que fueron instituidas por los h o m b r e
s o n a d m i n i s t r a d a s y regidas p o r el derecho civil de 1
pueblos,

Necesariamente haba de seguirse de esto, el que diesen


a los principes seculares un derecho completo en los matrimonios, quitndoselo totalmente la Iglesia, la cual, i
a l g u n a vez h a ejercido su potestad en l a m a t e r i a , h a sido
segn ellos, o por condescendencia de los prncipes, indel
bidamcute; p e r o y a es tiempo/dicen, que los que gobiernan
la repblica, vindiquen varonilmente sus derecho, comenzando intervenir, segn su arbitrio, en todo cuanto diga
relacin al matrimonio. D e aqu h a n nacido los q u e v u l g a r ,
m e n t e se l l a m a n matrimonio* chiles; de aqu l a s leves consabidas sobre l a s causas queimpiden el matrimonio*; de aqu
las sentencias judiciales sobre contratos conyugales vlidos o viciosos. Finalmente, con canto estudio h a sido quitada
toda f a c u l t a d a la Iglesia catlica p a r a d e t e r m i n a r sobre el
matrimonio, que y a no se tiene en cuenta ni su potestad div i n a , ni las leyes previsoras con las cuales tanto tiempo h a
vivido l a sociedad, la cual, j u n t a m e n t e con la sabidura
cristiana, lleg la luz de la civilizacin.
E m p e r o los Naturalista,,
y todos aquellos q u e m s so
glorian do inclinarse a n t e el pueblo, y que se empean en
s e m b r a r e n l la m a l a doctrina, no pueden e v i t a r ia nota do
falsedad. Teniendo el m a t r i m o n i o Dios por autor, y h a .
biendo sido desde el principio sombra y figura de la e n c a r nacin del V erbo divino, p o r esto mismo tiene un c a r c t e r
sagrado, no adventicio, sino ingnito, no recibido de los hombres, smo impreso por la misma n a t u r a l e z a . Por esto, nuestros predecesores Inocencio III y Honorio m , no injusta ni
t e m e r a r i a m e n t e pudieron a f i r m a r que el Sacramento del
matrimonio existe ent re fieles infieles, feto mismo atestiguan
os monumentos de la antigedad, los usos y costumbres de
los pueblos que m s se aproximaron l a s leyes de l a humanidad y tuvieron m s conocimiento del derecho y de la
equidad: por la opinin de stos consta que cuando t r a t a b a n
del matrimomo, no saban prescindir do l a religin v santidad que le es propia. P o r reta c a u s a , las bodas se celebrab a n entre ellos con l a s ceremonias propias de su religin,
mediando la autoridad de sus pontfices y el ministerio de
sus sacerdotes. Tanta fuerza e j e r c a e n e.os nimos, privados por otra p a r t e de la revelacin sobrenatural, la memoria del origen del matrimonio y la conciencia universal
del gnero humanol Siendo, pues, el matrimonio por su prop i a n a t u r a l e z a , y p o r su esencia, una cosa s a g r a d a , n a t u r a l
es que l a s l e y e s p o r las cuales debo regirse y t e m p e r a r s e ,

Bnolollcft.-O,

sean puestas por la divina autoridad de la Iglesia, que sola


tiene el magisterio de las cosas sagradas, y no por el imperio de los principes seculares.
Adems, hemos de considerar la dignidad de Sacramento
que caracteriza al matrimonio cristiano, y que lo ennoblece
y eleva grandsima a l t u r a . Determinar y m a n d a r lo que
al Sacramento pertenece, de t a l modo es propio, de l a Iglesia p o r la voluntad de Cristo, que es totalmente absurdo
querer hacer p a r t i c i p a n t e s de su potestad los gobernadores de la cosa pblica. F i n a l m e n t e , g r a n poso y mucha
f u e r z a tiene la historia, q u e nos refiere clarsimamente cmo
l a Iglesia ejerci libre y c o n s t a n t e m e n t e la potestad legislativa y judicial de que venimos hablando, aun en aquellos
tiempos en que inepta y ridiculamente se finje que obraba
p o r connivencia y consentimiento de los prncipes seculares. Puede d a r s e absurdo m s inereible, que el que Jesucristo, Nuestro Sefior, hubiese condenado la i n v e t e r a d a costumbre de l a poligamia y del repudio con u n a potestad del e g a d a l p o r el p r o c u r a d o r de la justicia p o r el prncipe de los judos? Es creble, ni aun verosmil, que San Pablo Apstol hubiese d e c l a r a d o ilcitos los divorcios y nupcias
incestuosas, mediante el consentimiento mandato de Tiberio, Calgula y Nern?
Ni cabe en la mente d e ningn hombre juicioso, que la
Iglesia hubiese p r o m u l g a d o leyes acerca de la santidad y
solidez del matrimonio s o b r e bodas entre siervos ingenuas
impetrando p a r a ello la f a c u l t a d de los emperadores romanos, enemigos acrrimos del nombre cristiano, y que no
tenan otros deseos que a c a b a r , por medio de la fuerza y de
l a muerte, con la Religin cristiana en su misma cuna; mucho ms cuando aquel derecho, emanado de la Iglesia, disenta del derecho civil e n tales trminos, , que Ignacio Mrtir, Justino, A t h e n g o r a s y Tertuliano, condenaban, por
injustas y adulterinas, b o d a s las cuales, sin embargo,
favorecan las leyes imperiales. Despus que el poder vino
p a r a r los E m p e r a d o r e s cristianos, los Sumos Pontfices
y los Obispos congregados en Concilios continuaron con
l a misma libertad y con e n t e r a conciencia de su derecho,
mandando prohibiendo l o que creyeron del caso y oportuno en aquellos tiempos, sin tener en cuenta que discrepase no de las legislaciones civiles.
Nadie ignora las constituciones y leyes que se dieron por
los Concilios llibcritano, A r e l a t e n s e , Calcedonense, Milevi-

tao II, y p o r otros sobre impedimentos de vinculo conyugal,


voto, disparidad de culto, de consanguinidad, de crimen, de
pblica honestidad; decretos y constituciones que distaban
mucho de e s t a r conformes con las leyes del imperio. Y lcjo3
de que los principes seculares se a t r i b u y e r a n potestad alguna sobre los matrimonios cristianos, lo que hicieron fu
reconocer y declarar que toda la potestad a c e r c a de ellos
corresponde de derecho la Iglesia. Efectivamente; Honorio, Teodosio el Joven, Justiniano, no dudaron en confesar
que en cuanto deca relacin los matrimonios, no les era
lcito ser otra cosa que custodios y defensores de los s a g r a eos cnones. Y si promulgaron algunos edictos acerca de
impedimentos matrimoniales, dijeron paladinamente que
lo haban hecho con permiso y autoridad de la Iglesia, cuyo
juicio acostumbraron inquirir y reverenciar en las controversias a c e r c a de la honestidad, de los nacimientos, sobre
divorcios, y finalmente, sobre todo lo que en cualquier form a tuviese relacin con el vnculo conyugal. Asi, pues, con
indisputable r a z defini el Concilio Tridentino, que la
Iglesia tiene potestad de establecer impedimentos dirimenteS, y que las causas matrimoniales pertenecen los jueces
eclesisticos.
Ni prueba n a d a en contra la famosa distincin de los regalistas, con la cual disocian el contrato matrimonial del
Sacramento, fin de entregar el contrato en mano de los
gobiernos civiles, reservando el Sacramento p a r a la Iglesia;
pero de ningn modo puede admitirse esta distincin, mejor
dicho, disgregacin; siendo cosa a v e r i g u a d a que en el matrimonio cristiano no puede separarse el contrato del Sacramento, y que por lo mismo no existe verdadero y legiti
mo contrato sin ser por el mismo hecho Sacramento. J e s u .
cristo nuestro Seor aument el matrimonio con la dignidad
de Sacramento, y el matrimonio os el mismo contrato, s
por v e n t u r a ha sido legitimamenta celebrado. Allgase
e s t o q u e el matrimonio es Sacramento por lo inismo'que es
seal sagrada que causa la gracia, y que es la imagen de
las msticas bodas de Cristo con la Iglesia, c u y a forma v
figura c l a r a m e n t e expresa el vnculo de estrecha unin, con
el cual se unen entre s el hombre y l a mujer, y que no es
otra cosa que el mismo matrimonio. Consta pues, que, entre
cristianos, todo matrimonio legtimo os en si y p o r si Sacramento, y que n a d a est ms distante de la verdad que llam a r al Sacramento, cierto ornato del matrimonio, cierta

propiedad extrnseca que, al arbitrio de los hombres, pueda


separarse del contrato. Por lo cual debemos confesar que,
ni por la razn, ni por la historia de los tiempos, puede probarse que la potestad a c e r c a de los matrimonios cristianos
h a y a pasado los principes seculares. Y si en esta materia
h a sido violado el derecho ajeno, nadie p o d r con verdad
decir que h a sido violado por la Iglesia.
Ojal que los orculos de los naturalistas, asi como estn llenos de. falsedad y de injusticias, no fuesen tambin
manantial fecundo de desdichas y calamidades! Muy fcil
es comprender cuntos daos h a causado la profanacin
del matrimonio, y cuntos h a de causar en a d e l a n t e la
sociedad. Es un principio, u n a ley cierta, que lo instituido
por Dios y la n a t u r a l e z a es tanto m s til y saludable
p a r a nosotros, cuanto ms integro inmutable se conserva
en su estado primitivo, una vez que el Criador de todas las
cosas, Dios conoce p e r f e c t a m e n t e qu es lo que conviene
la institucin y conservacin de cada una de ellas; y de
tal modo las orden, que t o l a s ellas producen los efectos
convenientes. Pero si la temeridad malicia de los hombres
se empea en p e r t u r b a r el orden sabiamente constituido,
entonces sucedc que las cosas ms tiles, 6 comienzan ser
daosas, dejan de ser provechosas, bien p o r q u e pierdan
con la mudanza la eficacia do a y u d a r , bien porque Dios
quiera castigar de ese modo la soberbia y audacia de los
mortales. Y es indudable que los que niegan que el matrimonio sea s a g r a d o y lo ponen, despojado de su santidad,
entre las cosas p r o f a n a s , esos pervicnten el fundamento de
la naturaleza y se oponen los consejos de la Divina Providencia, destruyendo en cuanto pueden lo instituido. No
debe, pues, a d m i r a r s e nadie, si de estos ensayos insensatos
impio3 n a c e n un sin n m e r o de males, pues n a d a hay ms
pernicioso l a salud d e las a l m a s y al bienestar de la
repblica.
Si se considera qu fin ha tenido la institucin divina de
los matrimonios, ge v e r i claramen te que Dios ha querido
poner en elfos las f u e n t e s copiosas do la utidad y salud
pblica.
Y en v e r d a d , a d e m s de ser el medio apto p a r a la propagacin del g n e r o humano, contribuyen eficazmente
h a c e r dichosa y feliz la vida de los cnyuges, y esto por.
m u c h a s razones, s a b e r : por la m u t u a a y u d a en remediar
sus necesidades, por el amor constante y fiel, por la comu-

nidad do todos los bienes y por la g r a c i a celestial que n a c e


del Sacramento. Del mismo modo son medios eficacsimos
p a r a la felicidad de las familias, porque los matrimonios,
cuando son conformes la n a t u r a l e z a y conciierdan con los
consejos de Dios, pueden indudablemente confirmar la p a z
ntrelos parientes, m a r c a r l a buena educacin de los hijos,
m o d e r a r la patria potestad teniendo la vista el ejemplo de
la potestad divina, hacer los hijos obedientes los padres,
y los criados sumisos los seores. D e esta clase do m a trimonios pueden con derecho esperar las sociedades ciudadanos probos, que acostumbrados a m a r ' y reverenciar
Dios, tengan por deber el o b e d e c e r los que m a n d a n legtimamente; a m a r todos y no hacer dao nadie.
Estos frutos tan grandes y preciados, produjo el matrimonio mientras conserv sus cualidades de santidad, unidad
y perpetuidad, de las cuales recibe toda su fructuosa y saludable eficacia, y 110 debe dudarse que seguira dando
iguales frutos, si siempre y en todas partes se hubiese dejado la autoridad y cuidado de la Iglesia, que es su mejor
y ms fiel custodio.
Mas porque el capricho de los hombres, quiso sustituir
por el derecho humano el derecho n a t u r a l y divino, no solo
empez borrarse la elevadisima idea del matrimonio que
la naturaleza haba impreso y registrado en el corazn de
los hombres, sino que tambin en los misinos matrimonios de cristianos, por los vicios de los hombres,se h a debilitado mucho aquella fuerza m a d r e de grandes bienes.
Qu bienes pueden, pues, esperarse d o l o s matrimonios
que empiezan desterrando A la religin cristiana, que es
m a d r e de todos los bienes, fuerza p a r a llegar las mayor e s virtudes, y que excita impele los nimos todo gnero
de acciones nobles y generosas? Desechada y a h u y e n t a d a la
religin, os inevitable que los matrimonios caigan otra vez
en la servidumbre de la corrompida naturaleza humana y
de las peores y m s dominantes pasiones, quedndoles slo
la proteccin de la honestidad natural.
De esta fuente han brotado mltiples males, que no solo
h a n influido en el h o g a r de las familias, sino tambin en las
sociedades. Pues perdido el saludable temor de Dios, y olvidado el cumplimiento de los deberes, que en ninguna p a r t o
h a side nunca tan recomendado como en la religin cristiana, sucede lo que inevitablemente debe suceder, que a p e n a s
parecen soportables las c a r g a s y las obligaciones del ma-

ENCCLICAS

DE S . S . L E N X I I I

87

trimonio, y que muchos que quieren librarse de un vinculo


que creen les une tan solo p o r su voluntad y por derecho
humano, a p e n a s aparecen la discordia la f e violada por el
otro cnyuge, el mutuo consentimiento otras muchas caus a s les mueven querer recobrar su libertad. Y si por ventura las leyes les prohiben satisfacer estos malos deseos,
entonces proclaman que las leyes son inicuas inhumanas
y que estn en p u g n a con el derecho de los ciudadanos libres, por c u y a causa generalmente les p a r e c e que deben
ser anticuadas y derogadas, y sustituidas p o r o t r a ley m3
h u m a n a que permita el divorcio.

p u e r t a abierta las costumbres ms viciosas de la vida


pblica y privada. Y mucho ms se v e r la g r a v e d a d de
estos males, si se considera que no h a y freno t a n poderoso
que, una vez concedida la facultad del d vorcio, pueda enc e r r a r l a dentro de ciertos y determinados lmites. Grande
es, en suma, l a fuerza del ejemplo, m a y o r que la de las p a siones, y con estos incentivos sucede inevitablemente que,
extendindose cada da m3 la propensin al divorcio, inv a d a el nimo'de muchos, propagndose como enfermedad
contagiosa como torrente que se desborda, rompiendo todos
los obstculos.

En verdad, los legisladores de nuestros d a s distinguindose por su tenacidad y sagacidad en la defensa de esos
mismos principios, no pueden defenderse, a u n q u e grandem e n t e lo quieran, de la temeridad de los hombres de que
hemos hablado, por lo c u a l se ven obligados transigir con
las circunstancias de los tiempos y conceder la facultad
del divorcio. L a historia misma lo ensea; dejando un lado
otros ejemplos, recordemos que fines del siglo pasado,
d u r a n t e la revolucin francesa, cuando t o d a sociedad era
p r o f a n a d a , y Dios alejado de todas partes, se decretaron
leyes que legalizaban las separaciones de los cnyuges. Y
hoy mismo desean muchos r e n o v a r ias leyes por lo mismo
que desean quitar Dios y la Iglesia toda participacin
en el matrimonio, creyendo neciamente que el mejor remedio de la corrupcin de costumbres debe buscarse en esta
clase de leyes.

Todas estas cosas son ciertamente muy claras, pero ser n todava m s con el recuerdo de hechos pasados. Apenas
ofrecieron las leyes seguro camino p a r a los divorcios, se vi
cunto aumentaron las disensiones matrimoniales, los odios
y las separaciones, llegando tal punto la inmoralidad que
esto se sigui, que los mismos defensores del divorcio s e
hubieron de a r r e p e n t i r , y se convirtieron en defensores de
la indisolubilidad; pues si con leyes contrarias no se hubiese
puesto remedio tan g r a v e s males, hubiera debido temerse
que la sociedad viniese su completa ruina. Dicen que los
antiguos romanos se horrorizaron cuando ocurrieron los
primeros casos de divorcio. Mas a l poco tiempo languideci
en ellos el sentimiento de la honestidad, y extinguise por
completo el pudor moderador de las concupiscencias, y eo"
menzse violar la fe conyugal con t a n d e s e n f r e n a d a l i c e n cia, llegando el caso, que leemos en no pocos autores, de que
muchas m u j e r e s contasen sus aos de vida, no p o r los cn
sules, sino por los maridos que hablan tenido. Del mismo
modo entre los protestantes se dictaron ciertamente, al
principio, leyes que sealaban algunas causas p o r las cuales
poda efectuarse el divorcio; stas, sin embargo, causa de
la semejanza que existe entre ciertas cosas, vinieron crecer tanto entre los alemanes, americanos y otros, que todos
los que no e r a n necios grandemente, creyeron que deban
llorar sobre la depravacin de costumbres y la intolerable
temeridad de las leyes. Y no sucedi de otro modo en las
ciudades catlicas, en que, p o r haberse dado lugar al divorcio, fueron tantos los males que se siguieron que su espantoso nmero super excesivamente la opinin de los legisladores, pues la maldad de muchos, lleg tal punto, que se
entregaron todo gnero de crueldades, injurias y adulterios, que luego servan de pretexto p a r a disolver impune-

En realidad, a p e n a s puede explicarse cuntos males


contienen en s mismo los divorcios. Porque por su causa se
hacen mudables las alianzas matrimoniales, se debilita la
mutua benevolencia, estn siempre en pie perniciosos incentivos de infidelidad, se perjudica la educacin instruccin de los hijos, se da perpetua ocasin de disolver la sociedad domstica, se esparcen las semillas de las discordias
entre las familias, se disminuye y se echa pique ia dignidad de las mujeres que caen en el peiigro d e ser abandonadas por sus maridos, cuando stos h a y a n satisfecho sus
torpes deseos. Y porque, p a r a perder las familias y destruir
las fuerzas de un reino, n a d a sirve tanto como la corrupcin,
fcilmente s e comprende que los divorcios son contrarios
la p r o c e r i d a d de-las familias y de la sociedad, los cuales
nacen de las depra vadas costumbres de los pueblos, y como
lo ensea la experiencia, dejan el camino expedito y la

ENCCLICAS

mente el vinculo matrimonial, q u e h a b a llegado 4 serles


de todo punto insoportable; y todo esto con tanto detrimento
IVWU
w n
muivuguimrauu
la moral pblica, que todos juzgaron ser necesario esta' e C e r cuanto a n t e s leyes que remediasen tantos dafios. Y
quien duda q u e los efectos de las leyes que favorecen el divorcio sern igualmente calamitosos si llegan ponerse en
piactica en estos tiempos? No est c i e r t a m e n t e en manos de
los nombres c a m b i a r la ndole y forma n a t u r a l de las cosas;
por lo cual i n t e r p r e t a n m a l y d e s a c e r t a d a m e n t e juzgan de
publica felicidad, los que piensan que impunemente puee trastornarse el o r d e n n a t u r a l del matrimonio, v dejando
a
un lado la s a n t i d a d do la religin y'del Sacramento, quieren rehacer y d e s f i g u r a r el matrimonio con m s torpeza
que Ir, hubieran hecho los paganos. Con razn pueden temer
las familias y ^ h u m a n a sociedad, si no se muda de consejo,
v orse arrojadas en e l abismo de la m s completa disolucin,
que es e i propsito deliberado de socialistas y comunistas,
or donde puede v e r s e cun r e p u g n a n t e y absurdo es esper a l 111
'elicidad de los divorcios, que con seguridad conducen
siempre i f t 8 sociedades una ruina cierta.
lio I

H a de confesarse pues, con sinceridad,, que la Iglesia h a


merecido bien en g r a n m a n e r a de iodos los pueblos, por su
solicitud en v e l a r p o r la santidad y perpetuidad del matrimonio; y , 10 g o n p o c a s , a a g ) . a ( , a a q u o g o l e d ( ! b e n p o r h a b c r
protestado en eatos ltimos cien aiios contra las leves civiles
que en esta m a t e r i a g r a n d e m e n t e h a n pecado; por ha W anatematizado la psima heregia de los protestan' ! 011 Pumo divorcios y repudios; por h a b e r condei aao de muchos m o d o s la separacin matrimonial, usada
ffn v i g r e ! f f ' 8 ; P r h a b e r declarado vanos y de nins e n . r " l o S raatl'monos contrados con la condicin de
E ' r ' , Oiiyugos on un d i a d a d o ; y finalmente, por
rente
hmwi i
' d e s , l e 1 0 3 Primeros tiempos, las leyes
, ' l u e f a v i ' e c i a n perniciosamente los divorcios v
L o s
~
Smos Pontfices, que t a n t a s veces resistieron
tifie 'A 1105 P 0 l i e r o 8 s i m o 3 quo pedan con a m e n a z a s la ral a I s s i a d 0 los d
cabo f ' '
'
' s que h a b a n llevado
la i n t e " , n i T c o u 8 d c r a d o s , no solo como defensores de
el S108a
soeiedo, i
, !
' no tambin como protectores dlas
ridTd se n y < l e ^ 1 ) u e l ) l o s - A o s t a P ^ p s i t o , toda la postedC
enreieol
'
G i r a c i n al considerar los documentos
L o t h a r i o - , y V 5 f 0 B o 3 d a d M A luz por Nicols I contra
A l l a n o , por U r b a n o II y P a s c u a l II contra Felipe I, r e y

89

de F r a n c i a ; por Celestino III, Inocencio III c o n t r a Alfonso


de Len y Felipe I I , principe de las Calas; por Clemente VII y Pablo III c o n t r a Enrique VIH; finalmente, por
f i o VII, Pontfice Santsimo y esforzado, c o n t r a Napolen I
engredo con la f o r t u n a y g r a n d e z a de su imperio.
Siendo todo lo cual asi, si los gobernadores todos y los
administradores de los Estados hubiesen querido seguir los
dictmenes de la r e c t a razn, de la v e r d a d e r a ciencia, y
contribuir la utilidad de los pueblos hubieran debido preferir d e j a r i n t a c t a s l a s leyes del matrimonio, a c e p t a r la
cooperacin de la Iglesia p a r a tutela de las costumbres y
prosperidad de las familias, constituirse en enemigos suyos y a c u s a r l a f a l s a inicuamente de haber violado el derecho civil. V esto con t a n t a m s razn, cuanto, no pudiendo
la Iglesia catlica s e p a r a r s e en cosa a l g u n a del cumplimiento de su deber y defensa de su derecho, suele por oso mismo
ser m a s propensa la benignidad indulgencia en todo
aquello q u e es compatible con la integridad do sus derechos
y santidad de sus deberes. Por esto j a m s estableci nada
a c e r c a del matrimonio, sin poner antes la vista en el estado
y condiciones de los pueblos y m s de una vez mitig, en
cuanto pudo, lo prescrito por sus leves, cuando ello lo
impulsaron justas y g r a v e s causas. Por lo dems, no ignora
la Iglesia, ni niega, que, dirigindose e l S a c r a m e n t o del m a trimonio la conservacin incremento de la sociedad hum a n a , t e n g a n conexin y parentesco con las mismas cosas
h u m a n a s , que se siguen al matrimonio, p e r o q u e v e r s a n sobre cosas de derecho civil, de las cuales cosas razonablem e n t e conocen y decretan los que presiden la repblica.
Pero nadie duda que Jesucristo, f u n d a d o r de la Iglesia
quiso que la potestad sagrad fuese distinta, de la civil, y
que a m b a s tuviesen camino libre y expedito p a r a moverse
en su terreno propio; pero con esta circunstancia, que inter e s a a m b a s y & todos los hombres: que hubiese u n a mutua
concordia y unin e n t r e ellas respecto de las cosas, que son,
a u n q u e por diverso motivo, de derecho y juicio comn, de
tal m a n e r a , que la autoridad humana dependiese o p o r t u n a
y convenientemente de la autoridad divina. Con esta concordia, y casi armona, no solo se consigue que vivan perfectamente las dos potestades, sino q u e tambin se obtiene el modo oportunsimo y eficacsimo de a y u d a r los
hombres en lo que toca las acciones d l a vida y l a esp e r a n z a d o ia salvacin eterna. Y as como la inteligencia

de los hombres, como en las anteriores Cartas Encclicas


demostramos, si conviene con la f e cristiana se ennoblece
mucho y se hace ms f u e r t e p a r a evitar y r e c h a z a r los
errores; si la autoridad civil vive en amistad con la potestad
eclesistica, necesariamente r e s u l t a r g r a n d e utilidad p a r a
las dos. La u n a con la religin, v sublimarse su dignidad y
asegurarse la justicia de su gobierno, mientras la otra puede, con el auxilio de su tutela y defensa, contribuir admirablemente p a r a l a b r a r el bien pblico.
Nos as conmovidos por la consideracin de estas cosas,
asi como en otras ocasiones lo h e m o s hecho con diligencia
as en la presente exhortamos los principes con toda la
eficacia de nuestro corazn l a a m i s t a d y la concordia, y
somos los primeros en a l a r g a r l e s con p a t e r n a l benevolencia
nuestra diestra, ofrecindoles el auxilio de nuestra suprema
potestad, tanto ms necesario en estos tiempos, cuanto el '
derecho de m a n d a r est ms debilitado en la opinin de os
hombres. Invadidos los nimos de l a ms procaz libertad y
despreciando con el m a y o r descaro todo yugo de imperio por
legtimo que sea; la salud p b l i c a exige la unin de las
fuerzas de ambas potestades p a r a c o n j u r a r los males que
amenazan no slo la Iglesia, sino tambin l a sociedad civil.
Pero, cuando predicamos con tan buena voluntad la
unin y rogamos Dios, Prncipe d l a Paz, que infunda en
el nimo de todos los hombres, el a m o r de la concordia, no
podemos menos, Venerables Hermanos, de excitar ms y
ms vuestra solicitud, vuestro cuidado y vigilancia, que no
dudamos son grandes en vosotros. En cuanto de vosotros
dependa, en cuanto podis con v u e s t r a autoridad, procurad
que permanezca ntegra i n c o r r u p t a entre los fieles encomendados vuestro cuidado la doctrina que Cristo Nuestro
Seor y los Apstoles, intrpretes de su voluntad celestial,
ensenaron, y que la Iglesia catlica guard religiosamente
y mand g u a r d a r en todos tiempos ios fieles cristianos.
Emplead vuestros principales cuidados en que los pueblos conozcan el mayor nmero posible de preceptos de la
sabidura cristiana, en que no olviden nunca que el matrimonio fu instituido desde el principio, no por la voluntad
de los hombres, sino por la a u t o r i d a d y disposicin de Dios
y bajo la precisa ley de que h a de ser de uno con una; que
Jesucristo, autor de la Nueva Alianza, lo elev de contrato
natural Sacramento; y que, p o r lo que toca al vinculo,

di su Iglesia la potestad legislativa y judicial. H a de


precaverse con sumo cuidado en esta materia que los entendimientos do los fieles no sean inducidos en error por las
falaces enseanzas de los que dicen h a b e r perdido la Iglesia esta potestad. Igualmente debe ser cosa p a r a todos cierta que, si alguna unin se contrae entre los fieles de Cristo
f u e r a del Sacramento, no tiene razn ni fuerza de justo matrimonio; y aun cuando se h a y a verificado convenientemente dicha unin por las leyes civiles, nunca ser esto ms que
un rito una costumbre introducida por el derecho civil;
pues por el derecho civil tan solamente puede ordenarse y
administrarse aquello que el matrimonio lleva consigo por
su misma especie en el terreno civil, y n a d a puede llevar
consigo, no existiendo la razn suficiente del matrimonio,
que consisto en el vinculo nupcial, y es su v e r d a d e r a y legitima causa. Importa mucho los esposos conocer todas
estas cosas con perfeccin, y estar bien penetrados de ellas,
p a r a que puedan tcitamente prestar su obediencia las
leyes, lo cual de ningn modo se opone la Iglesia, que
quiere que el matrimonio surta sus efectos en todo y por
todo, y que sus hijos no sufran ninguna clase de perjuicios.
Pero en medio de tanta confusin de opiniones, que c a d a d i a
se multiplican m s y ms, no es menos necesario comprender que la disolucin, cutre fieles, del matrimonio rato y
consumado, no es posible nadie, y que por lo mismo, son
reos de manifiesto crimen, aquellos cnyuges que, por ms
causas que puedan existir, se ligan con nuevo vnculo de
matrimonio, antes de disolverse el primero por la m u e r t e .
Y si las cosas llegasen t a l extremo, que la cohabitacin
se hiciese imposible, entonces la Iglesia deja que c a d a uno
do los cnyuges obro s e p a r a d a m e n t e el uno del otro, y con
los cuidados y remedios que pone en prctica, acomodados
la condicin de los cnyuges, procura suavizar los inconvenientes de la separacin, y nunca sucede que deje de t r a b a j a r por la concordia y unin que desespera de conseguir.
Mas estos son casos que difcilmente se llegara si los esposos, no dejndose llevar de la pasin, sino pensando seriamente en las obligaciones de los cnyuges, teniendo en cuenta las causas nobilsimas que deben presidir el matrimonio,
se acercasen l con las debidas intenciones, y no se anticipasen las bodas irritando Dios con una serie no interrumpida de pecados. Y p a r a decirlo todo en pocas p a l a bras, los matrimonios tendrn por efecto una constancia

ENCCLICAS

plcida y tranquila, cuando los cnyuges se acerquen l


con el espritu religioso que da al hombre fortaleza y nimo
invicto, que h a c e que los vicios que puedan existir en ellos
que las diferencias de carcter, que el peso de los cuidados
maternos, que la t r a b a j o s a solicitud do los hijos so consideren como compaeros inseparables d l a vida, y se sufran
todas las adversidades y trabajos, no solo con moderacin
sino tambin con buena voluntad.
Tambin debe e v i t a r s e contraer matrimonio con personas que no son catlicas, pues a p e n a s es posible la paz entro
esposos que disienten en materia de religin. Semejantes
matrimonios deben evitarse con sumo cuidado, principalisimamente porque d a n ocasin juntarse y comunicar en
cosas sagradas con quien no os licito; c r e a n un peligro la
religin del cnyuge catlico; sirven de impedimento la
buena educacin de los hijos, inclinan frecuentemente los
nimos a medir por un rasero todas las religiones, olvidando
la diferencia que h a y entre lo falso y lo verdadero. ltima- mente, comprendiendo bien que ninguno debe, ser ajeno
nuestra caridad, recomendamos la autoridad de la fe y
vuestra piedad, Venerables Hermanos, aquellos misera-bles que, a r r e b a t a d o s por el mpetu de sus pasiones y olvidados de su e t e r n a salvacin, viven mal y en pecado, unidos con el vinculo de ilegtimo matrimonio. Desplegad vuestro celo en a t r a e r estos hombres su deber, v, y a por
vosotros mismos inmediatamente, y a interpuesta'la mediacin de personas cristianas, t r a b a j a d p o r todos los medios
posibles p a r a hacerles comprender que lian obrado criminalmente, que deben hacer penitencia y determinarse
contraer un matrimonio verdadero, acomodndose al rito
catlico.
Entre tanto, y como seal de los dones celestiales v testimonio de Nuestra singular benevolencia todos vosotros,
v enerables Hermanos, y los pueblos confiados vuestra solicitua, enviamos d e todo corazn la Bendicin Apostlica.
liado en San P e d r o de Roma, da diez de Febrero de mil
ochocientos ochenta, ao segundo de Nuestro Pontificado.
LEN P A P A XIII.

EPISTOLA ENDYDLICA
De m a t r i m o n i o

L E O

r>F>.

ehristiano.

X I I I

VENERASELES FRATRES
SA.LUTEM ET APOSTOLIC AM BENEDICTIONEM

>C,NUS1 d i v i u a e s a p i e n t i a c c o n s i l i u m , q u o d S a l v a t o r h o m i n u m
l e s u s C l i r i s t u s in l e r r i s c r a i p e r f e c t u r u s , e o s p e c t a v i t , ut
m u n d u n i , q u a s i v c l u s t a l e s e n e s c . - n t e m , Ips. p e r s e e t in s e d i v i n i t u a
instaurare!. Quod splendida et graudi sinlentia complexus est P a u l l u s A p o s t o l u s , c u m ad E p h e s i o s ita s c r i b e r e t : Sacramenlum
coluntatis suae... insOiurare
omnia in Christo,
quae in caelis et quae in
terra sunt (I R e v e r a c u m C h r i s t u s D o m i n u s m a n d a l u m f a c e r i n s l i tuit q u o d d e d e r a t iili P a l e r , conti,>uo n o v a m q u a n d a m f o r m a r a a c
speciem r e b u s o m n i b u s imperlili, vetustate depuisa. Quae euim vuln e r a p i a c u l u m primi p a r e n t i s h u m a n * n o i c r a e i m p u s u c r a i . I p s e
s a n a v i t : h o m i n e s u n i v e r s o s , n a t u r a Qlios i r a e in g r a t i a m c u m D e o
restituiti diuluriiis fatgalo e r r o r i b u s ad veritalis lumen traduxit;
o m u i i m p u n t a l e c o n f e c t o s ad o m n e m v i r t u t e m i n n o v a v i t ; r e d o n a t i s q u e bereditati beatitudini s e m p i t e r n a e spem certain fecit, ipaum
eorum corpus, morale el caducum, immortalitatis et gloriae cacleslis p a r l i c e l a a l i q u a n d o f u t u r u m . Q u o v e r o l a m s i n g u l a r i a b e n e f i c i a ,
quamdiu esaeut homines, tamdiu iu terris p e r m a n e r e u l , Kccles am
c o n s t i t u i t v i c a r i a m m u n e r i s s u i , e a m q u e iussit, i n f u t u r u m p r o s p i c i e n s , si quid e s s e l i n h o m i n u m s o c i e t i t e p e r t u r b a t u m , o r d i n a r e ; si
quid collapsum, resiituere.
Q u a m q u a m v e r o divina h a e c i n . t a u r s t i o . q u a m d i x i m u s , p r a e c i p u e
e t d i r e c t o h o m i n e s a t l i g i t in o r d i u e g r a t i a c s u p e r n a t u r a l i c o n s t i t u i o s
t a m e n pretiosi a c s a l u l a r e s e i u s d e m f r u c t u s in o r d i n e m q u o q u e n a .
(l) Ad. Epa. i, 9-10.

ENCCLICAS

plcida y tranquila, cuando los cnyuges se acerquen l


con el espritu religioso que da al hombre fortaleza y nimo
invicto, que h a c e que los vicios que puedan existir en ellos
que las diferencias de carcter, que el peso de los cuidados
maternos, quo la t r a b a j o s a solicitud do los hijos se consideren como compaeros inseparables d l a vida, y se sufran
todas las adversidades y trabajos, no solo con moderacin
sino tambin con buena voluntad.
Tambin debe evitarse contraer matrimonio con personas que no son catlicas, pues a p e n a s es posible la paz entro
esposos que disienten en materia de religin. Semejantes
matrimonios deben evitarse con sumo cuidado, principalisimamente porque dan ocasin juntarse, y comunicar en
cosas sagradas con quien no os licito; c r e a n un peligro la
religin del cnyuge catlico; sirven de impedimento la
buena educacin de los hijos, inclinan frecuentemente los
nimos a medir por un rasero todas las religiones, olvidando
la diferencia que h a y entre lo falso y lo verdadero. ltima- mente, comprendiendo bien que ninguno debe, ser ajeno
nuestra caridad, recomendamos la autoridad de la fe y
vuestra piedad, Venerables Hermanos, aquellos misera-bles quo, a r r e b a t a d o s por el mpetu de sus pasiones y olvidados de su e t e r n a salvacin, viven mal y en pecado, uniclos con el vinculo de ilegtimo matrimonio. Desplegad vuestro celo en a t r a e r estos hombres su deber, v, y a por
vosotros mismos inmediatamente, y a interpuesta "la mediacin de personas cristianas, t r a b a j a d p o r todos los medios
posibles p a r a hacerles comprender que lian obrado criminalmente, que deben h a c e r penitencia y determinarse
contraer un matrimonio verdadero, acomodndose al rito
catlico.
Entre tanto, y como seal de los dones celestiales v testimonio de Nuestra singular benevolencia todos vosotros,
v enerables e r m a n o s , y los pueblos confiados vuestra solitua, " v | amos d e todo corazn la Bendicin Apostlica,
Liado en San P e d r o de Roma, dia diez de Febrero de mil
ochocientos ochenta, ao segundo de Nuestro Pontificado.
LEN PAPA

XIII.

EPISTOLA ENDYDLICA
De m a t r i m o n i o

L E O

r>F>.

ehristiano.

X I I I

VENERASELES FRATRES
SA.LUTEM ET APOSTOLIC AM BENEDICTIONEM

>c,Nusi d i v i n a e s a p i e n t i n c c o n s i l i u m , q u o d S a l v a t o r h o m i n u m
l e s u s C h r i s t u s in l e r r i s e r a t p e r f e c t u r u s , eo s p e d a v i ! , ut
m u n d u m , q u a s i vciuslale s e n e s c ^ n t e m , Ipse p e r se et in se divinitua
instaurare!. Quod splendida el grandi si nlenlia complexus est P a u l lu8 A p o s t o l u s , c u m a d E p h e s i o s ila s c r i b c r e t : Sacramenlum
eoluntatis suae... instaurare
omnia in Christo,
quae in caelis et quae in
terra sunt (11. R e v e r a c u m C h r i s t u s D o m i n u s m a n d a t u m f a c e r i n s t i luit q u o d d e d e r a t i iti P o t e r , c o n t i n u o n o v a m q u a n d a m f o r m a r a a c
speciem r e b u s o m n i b u s imperlili, vetustale depnise. Quae euim vuln e r a piaculum primi p a r e n t i s h u m a n a e n a t u r a e i m p o s u c r a i . I p s e
s a n a v i t : h o m i n e s u n i v e r s o s , n a t u r a Qlios i r a e i n g r a t i a m c u m D e o
restituii: diuluriiis fatgalos erroribus ad verilalis lumen traduxit;
o m u i i m p u n t a l e conl'ectos a d o u i n c m v i r t u l e m i n n o v a v i ! ; r e d o n a t i s q u e heredilati beatitudinis s e r o p i l e r n a e spem c e r l a m feci!, i p s u m
eorum corpus, mortale e l c a d u c u m , immortalitatis et gloriae cacleslis p a r l i c e l a a l i q u a n d o f u t u r u m . Q u o v e r o l a m s i o g u l a r i a b e n e f i c i a ,
quamdiu esaeut homines, tamdiu in terris permanereul, Eccles am
constituil vicariam m u n e r i s s u i , e a i n q u e iussit, i n f u t u r u m p r o s p i c i e n s , si quid e s s e t i n h o m i n u m s o c i e t i t e p e r t u r b a t u m , o r d i n a r e ; si
quid collapsum, resiituere.
Q u a m q u a m vero divina h a e c i n . t a u r a t i o , q u a m d i s i m u s . p r a e c i p u e
et directo h o m i n e s attigit in o r d i n e g r a t i a e s u p e r n a turali c o n s t i l u l o a
t a m e n pretiosi a c s a l u t a r e s e i u s d e m f r u c t u s in o r d i n e m q u o q u e n a .
(1) Ad. Epa. i, 9-10.

turalem largiler p e r m a n a r u n t ; q u a m o b r e m non mediocrem perfection e m in m n e s p a r i t c c e p e r u n t c u m s i n g u l i h o m i n e s , t u r n


generis soeietas universa.
condito,

hominibus

adsuescerent

in

Eternai, chrisliano

s i n g u l i s feliciter contigit,

paterna

Dei

providentia

alere, quae non confundit, eaelestium

ut

ediscerent

erne'
slque

conquiescere,

et

spera

auxiliorum; quibus

rebus

fortitudo, moderatio, constantia, aequabilitas

V e r u m h a e c coniugii forma, tam excelleos atque praestans, sensim

human-

rerum ordine

pacati animi,

plures

corrumpi

et interire apud

Hebraeorum

genus

elhnicos populos coepil; at p e n e s ipsum

quasi obnubilan

apud bos de uxoribus susceperat

atque

obscurari

visa.Nam

cansuetudo communis,

u t singulis

v i r i s h a b e r e p l u s u n a l i c e r c i ; p o s t a u t e m , c u m adduritiam
eorum

indulgenter permisisset

Moyses

repudiorun

cordis

(1(

potestatem,

diverlium fsctus est aditus In societate vero ethnicorum

vix

ad

credi-

denique praeclarae v i r t u t e s e t egregia facta c o n s e q u u n t u r S o c i e t a t i

bile v i d e a l u r , q u a n t a m c o r r u p t e l a m et d e m u t a l i o n e m n u p t i a e c o n t r a -

vero

xerint, quippe quae obiectae lluctibus essent e r r o r u m

domesticao

Srmitudinis

et civili

mirum

et h o n e s t a t i s

est

accesserit.

q u a n t u m dignitatis,
Acquior

et

quantum

sanctior

effecta

populi el

cupiditatum

turpissimarum.

Cunctae

uniuscuiusquo

plus minus

p-incipum auctor tas; p r o p e n s i o r et facilior populorum obtemperalio;

dediscere notionem g e r m a n a m q u e

arctior civium coniunctio; lutiora iura dominii. O m n i n o rebus omni-

e a m q u e ob c a u s s a m de coniugiis passim f e r e b a n l u r leges,

b u s , q u a e i n c i v i t a t e h a t e n t u r u t i l e s , r e l i g i o C h r i s t i a n a c o n s u l u i i el

e repblica videreutur, non quas natura poatularet. Sollemnes

p r o v i d i t ; ita q u i d e m , ut, a u c t o r e S . A u g u s t i n o , plus ipsa a f f e r r e mo-

arbitrio lejumlatorum

menti

turpe concubiuae nomen

ad b e n e

beat-que

vivendum

non potuisse videalur, si esset

p a r a n d i s v e l augendis m o r t a l i s vitac c o m m o d i s et uli'itatibus

unice

erat,

ut auctoritate

originom

matrimonii

quae

inventi, efHciebant ut honestura


muiieres

principum

gentes

visae sunt;

uxoris,

nanciscerentur; quin

reipublicae caveretur,

V e r u m d e h o c g e n e r e t o t o non est Nobis propositum m o d o singula


enumerare; r o l u m u s a u t e m d e conviclu domestico eloqui, cuius
i n matrimonio

est

principium et fun'amer.tum.

monii origo.Quamtis enira

fidei

aequitatem eontendentibus, multum pro iniuria. Praetereapoiygamia,


poliandria, divortium caussae fuerunt, quamobrem nupliale vinculum
m a g n o p e r e relaxaretur. S u m m a q u o q u e in mutuis c o n i u g u m
et ofBciis perturbatio extitit, c u m

Constant inter omnes, Venerabiles Fratres, quae vera


christianae

sit m a t r i -

vituperalores

perpe-

t u a m h a c d e r e d o c t r i n a m E c c l e s i a o t'ugiant a g n o s c e r e , e t m e m o r i a m
o m n i u m saeculorum delere iamdiu contendanl, vim tamen

lucemque

vir d o m i n i u m

uxoris

iuribus

acquireret,

e a m q u e s u a s sibi r e s h a b e r e , n u l l a s a e p e usta c a j s s o , i u b e r e t ; s i b
vero ad eflrenatam
excurrere
non

per

colunias

et indomitam

lupanaria

libidinem praecipiti i m p u n e liceret

et anciltas,

quasi

culpam

dignicas

facial,

(2). E x s u p e r a n t e v i r i l i c e n l i a , n i h i l , e r a t u x o r e m i s o r i u s ,

in t a n l a m h u m i i i t a t e m d e i e c t a , u t i n s t r u m e n t u m

pene

n e m i n i dubia c o m m e m o r a m u s : p o s t e a q u a m sexto c r e a t i o n i s die for-

explendam

comparatu.

veritatis nec estinguere

nec

debilitare poluerunt. Nota

o m n i b u s et

l i b i d i n e m , vel g i g n e n d a m

soboiem

haberetur

mavi! Deus h o m i n e m d o l i m o terrae, et inspiravi! in faciem eius spi-

p u d o r fuit, coilocandas in m a l r i m o n i u m emi vendi, in r e r u m

r a c u l u m v i t a e , s o c i a m 11fi v o l u i t a d i u n g e r e , q u a m d c l a t e r e v i r i i p s i u s

r e a r u m s i m i l i l u d i n e m (3), d a t a i n t e r d u m p a r e n t i m a r i l o q u .

d o r m i e n t i s mirabiliter e d u x i t . Q u a in re h o c voluit

extremum supplicium

ul iltud p a r

coniugum

esset

cunctorum

providentissimus

hominum

naturale

p r h c i p i u m , ex q u o s c i l i c e t p r o p a g a r i h u m a n u m g e n u s , e t , n u m q u a m
intermissis proereationibus, conservari

in o m n e

tempus

oporterct.

A t q u e i l l a viri e t m u l i e r i s c o n i u n c t i o , q u o s a p i e n t U s i m i s Dei consiliis


r e s p o n d e r e t aptius, vel

ex

eo

tempore

prieties, nimirum

unitatem

et p e r p e t u i t a t e m . - l d q u e

aperteque confirmatum ex Evangelio perspicimus divina


auctoritate;

qui ludaeis e t

veluti c a m e r a

( h o m o ) uxori
sed

suae,

una caro.

(I) Matti, xu, 5-6.

dissolvi, a u l

et erunt
Quod

ergo

duo
Deus

in

corpofacltate

famiiiam

ortam

c o n n u b i i s n e c e s s e e r a t a u t in b o n i s r e i p u b l i c a e e s s e , a u t i n m a n c i p i o
p a t r i f a m i l i a s (4), c u i l e g e s h o c q u o q u e p o s s e
liberorum conticere et dirimere arbiiralu

dederant,

suo nuptias,

in eosdeui e x e r c e r e vitae n e c i s q u e i m m a n e m

non

modo

verum

etiam

poteslalem.

pro-

fieri;

distraili
came

coniunxit,

nequeat.

una.

Hague

homo

non

S e d tot viliis

lantiaque iguominiis, quibus eraut inquinata

con-

declaratum

i u g i , s u b l e v a l i o t a n d e m et m e d i c i n a d i v i n i t u s q u a e s i t a est; q u a n d o quidem resiitutor dignitatis h u m a n a e legumque

scilicet virum

v i n c u l u m sic esse Dei v o l u n t a t e i n t i m e v e h e m e n t e r q u e


quopiam inter homines

uxore sumondi. Talibus

IesuChristi

A p o s t o l i s t e s t a t u m e s t , m a t r i m o n i u m ex

ipsa instilutione sui d u m t a * a t inter duos esse d e b e r e


inter el mulierem; ex d u o l i u s u n a m

de

ad
Nec

d u a s p o t i s s i m u m , c a s q u e in

p - i m i s nobiles, q u a s i a l t e i m p r e s s a s el i n s c u l p t a s p r a e s o tulit

duo,

aut

eo ventum

quibus esset

p e r m i s s u m i n i r e n u p t i a s , et q u i b u s n o n esset, m u l t u m l e g i b u s c o n t r a

nata.

Deus,

esse
ritus,

et

nuptials

n e x u m . ut a
Adhaerebit
am non

sunt

separet

|i).

ctor lesus Christus non exiguam,


curom adhibuit.

q u i b u s c a u s i s vol ex
sanclitudinis

neque poslremam de

E t e n i m nuptias in

s u a n o b i l i t a v i ' , p r i m o q u e ex
initia

to

mosaicarum

Cana

matrimonio

Galilaeae Ipse

praeseiitia

prodigiisaseeditisfecitmemorabiles(5);

die in h o m i n u m coniugia n o v a

videntur

perfe-

esse

profecta.

Deinde

cuiusdam

matrimonium

revocavi! ad p r i m a e v a e o r i g i n i s nobilitatem, cum I i e b r s e o r u m m o r e s


i m p r o b a n d o , q u o d e t m u l t i t u d i n e u x o r u m et r e p u d i i f a c l t a t e a b u t e -

(1) Ibid., 8.1) H i e r o n j m . Oper. torn. I, col. 455.(3) Aroob. Ade. teitt. 1
i l D i o n y s . H . l i c a r . Hb. II, c. 26, 7.(5) loan. II.

__
r c n l u r ; lum m a x i m e p r a e c i p i e n d o , n e q u i s d i s s o l v e r e n u d e r e i quod
perpeluo coniuctioriis vinculo Deus ipse constiinsissel. Quapropter "
c u m d i f f i c u l t a t e d i l u i s s e ! a b i n s t i t n l i s m o s a i c i in m e d i u m alalos,
s u p r e m i l e g i s l a t o r i s u s c e p l p e r s o n a , h a e c d e c o n i u g i b u s sanxil
Dico autem cobis, quia quicumquc
dimiseril
uxorem
Suam, nisi ob
fornicationcm,
ct alian duxerit,
moechatur;
el qui dimissam
dtixerit, moechatur
(1).
V e r u m q u a e a u c t o r i t a l e Dei d o c o n i ' i g i i s d e c r e t a e t constitu
s u n t , ea nuncii d i v i n a r u m l e g u m A p o s t o l i p l e n i u s el e n u c l e a t i u s mem o r i a e l i t t e r s q u e p r o d i d e r u n t . l a m v e r o A p o s l o l i s m a g l s t r i s accepta
r e f e r e , da s u n t , q u a e aneli
Patres nostri.
Concilia
et
unicersalis
Ecclesiae trad,Uosemperdocueruntf),
n i m i r u m C h r i s t u m Dominum
ad S a c r a m e n t i d i g n i t a t e m e v e i i s s e m s t r i m o n i u m ; s i m u l q u e effecisse
ut c o n i u g a , c a e l e s l i g r a l i a q u a m m e r i t a e i u s p e p e r o r u n t septi se.
m u n i t i , s a n c t i t a t e m in ipso c o n i u g i o a d i p i s c e r e n t u r : a l q u e in co. ad
e s e m p l a r m y s t i c i c o n n u b i i s u i c u m B e c l e s i m i r o c o n f o r m a t o , ct
a r o o r e m qui e s t n n t u r a e c o n s e n l a n e u s perfecis.se (3', el viri e m g l i e r i s individuarci a u a p t e n a t u r a s o c i e l a t e m d i v i n a e c a r i t a t i s vinculo
v a h d i u s c o n i u n x i s s e . Viri, P a u l u s i n q u i t d B p h e s i o i , dljtc
uxore, cesiras, siaul et Chritlus
dilexil
F.cclesiam
et mpsum
tradidit
pro ea, ut iltam lanetificaret...
Viri debent diligere
uxores sua! ut
corpora
sua...
nemo enim unquam
earnemsuam
odio habuit; sed
nutra et focet eam, sicut et C/iristus Ecclesiam:
quia membra
santa
corpo e,us, de carne eita et de otiibus eius. Propler
hoc
retinquet
homo pattern et matrem
suam et adhaerebit
uxori suae et e,-uni duo
in carne una. Sacramentum
hoc magnum
est: ego autem dico in
Carisio et in Ecclesia
A . - S i m i U t e r Apostoli a u c l o r i b u s didi.-inius
unita te tn, p e r p e t u a r a q u e f i r n r t a t e m , q u a e a b i p s a r e q u i r e b f l t o r nup l r a r u m o r i g i n e , . a n e l a n o e s s e et n u l l o t e m p o r e v i o l a b i l e m C l i r M n B
u s s i s s e . tu qui matrimonio
iuncti sunt, i d e m P a u l u s s i i ,
praecipio
non ego, sed Dominas,
uxorem a viro non discedere;
quod si
dceiseni,
manere
mnuptam,
a ut viro eoo reconcilian
,5). El r u r s u s :
Mailer
alligata est legi, quanlu tempore cir eius cinit: quod si darnxient
ur eius,
liberala
est 6). H i s c e i g i l u r c a u s i s m a l r m o n h r a
e x t i t i t SHcramentum
magnurn
7), honorabite
in omnibus
.,. pioni,
castum, rerum allissimarum imagino et signilicalione verendum.
N e q u a u s d u r c t a x a t q u a e c o m m e m o r a l a a u n t , Christiana eiuapert e c t i o b s o l u t i o q u e c o n l i n e l u r . Naro p r i m o q n i d e m n u p l i a l i aocielatl
excelsiu.s q m d d a r o e t n o b i l i u s p r o p o s i l u m e s t , q u a m a n t e a fuissel; e
e m r o s p e d a r e l u s s a est n o n m o d o ad p r o p o g a n d n m g e n u s liuinanum,
s e d ad i n s e n e r a n d a m E c c l e s i a e s o b o l e m , ches 1anelar am et domsticos Dei ( 9 , i n i m i r u m populas
ad ceri Dei et Saltatori!
nostri
puristi cullimi
et religio,icm
procrearelur
atque educaretur
(10,.-

L
?

A / Uebr.
1 VSUI,
nf r
- . 8 ) Ad

21 T r i d
q q _ 5

XX,V
' >" P ' - ( S . Il.i l., c p . 1 4 , rtfom.
' C M Vii,
| 9 . _10-M.
n)| C l k c l l . K o. mV, I I , - vv, a . * * . . .

B p b . U>

DE S , S . L E S x

9 7

S e c o n d o loco s u a U l r i q u e c o n i u g u m s u n t o f f i c i d e f i n i t a , s u a i u r a
i n t e g r e d e s c r i p t a . Eos s c i l i e e t i p s o s n e c e s s si s i c e s s e a n i m o s e m p e r al'i'ecii s, u t . i m o r e m m a x i m u m , c o n s l a n t e m fidem, oliera a s s i d u uraque praesidium alteri a l t e r u m debereintelligant. - V i r e 6 t f a m i l i e
p-inceps, e t e a p u t mulieris; q u a e tamon, quia c a r o est de corneillius
et os d e o s s i b u s e i u s , s u b i i c i a t u r p a r c a t q u e v i r o , in m o r . m n o n
a n c i i l a e , s e d ociae; u t s c i l i c e t o b e d i e n t i a e p r a e s t i t a e n e e h o n e s t a s
n e c d i g n i t a s a b s i t . In e o a u t . m q u i p r o e e s t , e t in h a c q u e p a r e t , curo
imaginem uterquo r e f e r a n t eller Christi, altera Ecclesioe, divina
c a n t a s e s t o p e r p e t u a m o d e r a t r i x oftcii. N a m mr caput est
mulieris
sieul Chrktus
caput est Ecclesiae...
Scd sicul Ecclesia subiecta
est
diritto,
ila et mutieres ciris suis in omnibus
( l ) . - A d libero q u o d
portine!, subosse el o b t e m p . r a r e psrentibus, hisque i.onorem adbib e r e p r o p l e r c o n s r i e n t i a m d e b e n t ; c t v i c i s s i m in liberis l u . n d i s a l q u e
ad v i r t u t e m p o l i s s i m u m i n f o r m a n d i s o m n e s p a r e n l u m c u r a c o g i t a t i o n e s q u e e v i g i l a r , n e c e s s e s t : Patres...
educate illos (lilios) in
disciplina
ct correptione
Domini (2). lix q u o i n t e l l i g i t u r , nei; p a u c a
e s s e c o n i a g u m o f f i c i a , n c q u e le via; ea l a m e u c o n i u g i b u s b o n i , , o b
v i r l u t o m q u a e S a c r a m e n t o p e r c i p i t u r , n o n m o d o t o l e r a b i l i a filini
veruni etiam i u c u n d a .
C b r i s l u s i g i t u r , c u m d talem a c l a n t a m e x c e l l e n t i a m m a l r i m o n i .
renovavisset, lotam ipsorum disciplinam Ecclesiae eredidit et c o m m e n d a v i ! . Q u a o p o t e s t a t e m in c o n i u g i a c h r i s l i a n o r u m o m n i c u m
l e m p o r e , lum loco o x e r c u i t , a l q u e ila e x e r c u i t ut iilam p r o p r i n m e i u s
e s s e a p p a r e r e i , n e c h o m i n u m c o n c e s s u q u a e s i t a m , sod a u o t o r i s sui
v o l u n l a t e d i v i n i t u s a d e p t a m . - Q u o t v e r o l q u a m vigilos c u r a s in
r e l i n e n d a s a n c i i t a t e i i u p t i a r u m c o l l o c a r i t , ut s u a h i s i n c o l u m i t
m a n e r e t , p l u s e s t c o g n i l u m q u a m ut d e m o n s l r a r i d e b e a t . K t s a n e
i r o p r o b a l o s n o v i m u s Conciiii H i e r o s o l y m i l a n i s o n t e n l i a a m o r e s s o l u l o s e t l i b e r o s (3); c i v e m C o r i n t h i u m i n c e s t i d a m n a t u m boati F a u f i
a u c l o r i U i l c ^ i ; propulsatos a c reiectes eodem s e m p e r tenore fortiludinis conatus p l u r i m o r n m , m a l r i m o n i u m chrisliannm hosliliter p e t e n t i u m , videlicet G u o s t i c o r u m , M a n i c h a e r u m , M o n t a n i s t a r u r a s u b
i p s a rei c h r i s t i a n a e p r i m o r d i a ; n o s l r a a u l a m m e m o r i a M o r m o n u m ,
Sansimonianorum, Pbalansterianoruni,
Communislarum.Simili
m o d o i u s matrimoni!" a e q u a b i l e i u l e r o m n e s t q u e u n u m o m n i b u s est
c o n s t i l u l u m , v e t e r e i n l e r s e r v o s t i r , g e n u o s s u b l a l o d i s c r i m i n e ( :;
e x a c q u a t a viri e l u x o r i i u r a ; e l c n i m , ut a i e b a t H i e r o n y m u s (6),
apuil nos quod non licet feminis.
acque non licet ciris; et eaiem
sercitus pari conditione
censetur: a l q u e il u e a d e m i u r a o b r e m u u e r a t i o n e m n e n c v o l c n t i a e e t v i c i s s i t u d i n e m o f l i c i o r u m s t a b i l i t e r firmalaa d s e r t a ct v i n d i c a t a m u l i e r u m d i g n i l a s ; v e l i t u m v i r o p o e n a m c a p i t i s
d e a d u l l e r a s u m e r e (7), i u r a l a m q u e fidem l i b i d i n o s e a l q u e i m p u d i c o

(1) Atl Kp. V, 2J-3.;2l Ad Eph. VI, l . - a i Act, XV, .-<4) 1. Cor. V, 5 (51 fiap. 1 di coxiut. sm.-$)
Opor. !om. I, cai. I S . - t f ) Caa. butrftcuril, i l Ci
Admvnere, qiidcst. 'J.
KnclolioM.-v.

98

ENCICLICAS

v i o l a r e . A t q u e fflud e t i a m m a g n u m e s t q u o d d e p o t . s t . t e P . ' * "

l i c a e p r a e r e p t a m t a n t o s t u d i o , ut n u | ! a i a m r a t i o h a h e a t u r n e c d i v i n a e

milias

p o t e s t lis e i s , n e c p r o v i d a r u m l e ? u m , q u i b u s t a m d i u v i x e r e g e n t e s ,

Ecclesia, quantum

coniugiicupidisquidqu.m

oportuit. limitaver.t,
de iusta hbertate

ne

fi

s e t t a b

m . n u e r e ur a

nuplias inter cognates et aftines certis g r . d . u s

d e c r e v e r i t (2), ut n i m i r u m s u p e r n a t u r a l * c o m u g u u t
c a m p o d i f f u n d e r e t ; quod e r r o r e m e t v i m et f r - u d e m

amor

ad quas urban'latis lumen cum Christiana sapientia

quod

nullas e ^

Attamen

posae

latiore

quentum p

a n u p t i i s p r o h i b e n d a c u r a v e r i t (3); q u o d s a n c l a m p u d . e . U a m

u. ,

stud inslitutum

nemo sit rerun, aequus e s t i m a t o r ,

quin

C i p i t e q u o d ad c o n i u g i a r e f e r t u r , o p t i m a m

inte ugat,

0 "

hoc,

. 1

esse human,

stodem ac vindicem Eccles.am; cuius sapienl.a

et f u g a m t e m

biles victrix evssit.

se
roi-

inest

in

t i u s IH (I) e t H o n o ' i u s

III

2', d e c e s s - r e s N o s t r i , n o n i n j u r i a

reo

temere affirm.ire potuerunt, apuli fidles et infideles exislere SacramenUim

orum,

innumera-

numen

eo sacrum et religiosum quiddam, non adventitium, sed ingenitum,


non a b hominibus acceplurn, sed nslura insitum. Quocirca Innocen-

eu-

et i n i u r i a s h o m i n u m , e t r e r u m p u b l i c a r u m v i c e s , t u d m e s

pervenisset.

mpublicae

m m cum matrimonium hi.beat Deum nuctorem, fueritque vela prin-

' ' '

genens.

qui

c i p i o q u a e d a m I n c a r n a t i o n i s V e r b i D*i a d u m b r s l i o , i d c i r c o

quod

rcligionis incolumUatem ,6, s . r t a teeta esse volu.rit. D e n g u e U n U


vi, t a n t a providentia i e g u m d i v i n u m

iique omnes,

s c e r e n i t u n t u r , non p o s s u n t r e p r e h e n s i o n e m falsitatis effugere. Kle-

aiam,

q u o d e c u , i t a t e m p e r s o n a r u m (4>, q u o d c o n i u g t o r u m d e c u s ( 6 )

Nuturuttac

ms.xime colere proBtenles, malis hisce doc'.rinis totas civitates

coningii.

atque institut,

Testantur

et monumenta

antiquitatis el

populorum, qui ad humanitatem

et e x q u i s i l i o r e i u r i s et a e q u i t f t i s c o g n i t i o n e

mores

magis accesserant

praestiterant: quorum

, .,..

o m n i u m m e n t i b u s in f o r m e turn a n t ; c j p a l u m q u e f u i s s e c o n s t a i , ut c u m

Sed, adnitente h u m a n i g e n e r i s hoste, non desunt qui, sicut cetera

de m a t r i m o n i o cogita rent, f o r m a o c c u r r e r e t rei c u m religione el s a n -

r e d e m p t i o n i s b e n e f i c i a i n g r a t e r e p u d i a n t , s i c r e s U t u t t o n e m p e r f e c to-

clitate

nemque

c e r e m o n i i s religionum, uctorit.ite pontificum, ministeriosaci rdolum

matrimonii

aut

spernunt, aut

ommno

non

sgnoscuou

F l a g i t i u m n o n n u l ' o r u m v e t e r u m est, i n i m i c o s fu.ssc n . p t n s i n a,.qua


ipsarum

parte; sed multo aetate no.tra

earum naturam,
partibus,

peccant

pernio,os.us

perfectam expletamque omnibus su,s

malunt funditus pervertere. Atque hu.us

Aeri

Dei superbe c o n t e m n , n t . - C u m

principum imperio,

cor-

ctioni Ecclesiae subesse nullo modo patiuntur; imo


sanclitate contendunt,

et in illarutn r e r u m

compellere, quae auctoribus hominibus

ipsum

raslitutae

a m
cm

E c c l e s i a e e s s e d e c e r n e r e n t ; q u a e si q . a n d o
Sed

iatn t e m p u s

esse

inquiunt,

ut qui rerapubhcam gerunt,

cieilia

ilia

nola,

quae

galibus, iure ne ititi fuerint, an

nas e polygamiae

If,usai,

liter

pondus est, magna

Christum

repud ique inveleratam

vis

consue-

flngeretur.

lllud

Dominum

dam-

consuetu'inem

Paulum Apostolum

divorila

delegato

inc^stasque nuptias edixisse

licere, cedenlibus a u t tacite m a n d a r m b u s Tiberio, Caligola,


Ncque

mainmort

illud

unquam

homini sanae

m. nlis potest

non

Nerone!

persuadcri,

de

s a n c t i l a t e e t B r m i t u d i i i e c o i i u g i i (3), d e n u p t i i s s e r v o s i n t e r e l i n g e nuas

tot e s s e a b Ecclesia c o n a i t a s

Imperatoribus

vilio. P o s t r e m o o m n e m feculla

ti 0 M l r . - T r d . s e s s . XXIV, cap. 3 it rtfaru.

evasere

u t n b s o n u m sit

ibi a p r o c u r a t o r e p r v i n c i a e v e l a p r i n c i p e I u ^ a e o r u m p o t e s t a t e ; s i m i -

iae

romanis,

inimicissimis

nihil tam fuit propositum, q u a m

in h o c g e n e r e i u r i s c o n s t i t u o n d i e t d i c u n d i v i d e m u s E c c l e s i a e c s i

(11 Cap 30, quaeet. 3, cap. 3 de ecndt.tfMfc-48)Cap- 8 it

christianorum
acclesi,

tes fu'sse a u t c o n n i v e n t e s in ea re, i n e p t e e t s l u l t e


enim q j a m incredibile, q u a m absurdum,

d e c o n l r a c l i b u s coo

dtco,Ml. lesali.- Cap. 25 d c ; MP-13,15, < " "


(4) Cap. t lit comm. m/H.,- oapp. 5 et isra'/" dml

debet

v i s s e i is e t i a m t e m a o r i b u s , q u a n d o p r i n c i p e s r e i p u b ' i c a e c o n s e n t i e n -

v u l g o a p p e l l a n t u r ; h i n c s c i t a e l e g e s d e c t u s s i s , q u a e coniagu

impedimento sint; h i n e iudiciales sententise

non

rerum

sacramenti

de qua loquimur, libere c o n s t a n l e r q u e a b Ecclesia usurpari

s u a i u r a f o r t i t e r v i n d i c e n t , a t q u e o m n e m c o n i u g i o r u m r a t i o u e m arc trio s u o m o d e r a r i a g g r e d i a n t u r . - H i n C

natura,

Ecclesiae, quae

h i s t o r i e , q u a l u c u l e n t e r d o c e m u r , p o t e s t te m l e g i f e r a m e l i ud i e i a l e m ,

genem

e x e r c u i t , id i p s u m e s s e a u t i n d u l g e n t i a p r i n c i p u m , a u t i m u n a t a c t u

matrimonia

velie esse t r a n s l a t a m . - P o s t r e m o m a g n u m

t r i b u e r e n t , nullum

polestalem etus

sit s u a vi, s u a

p l a n e p o t e t a ! i s e i u s vel m i u i i n a m p a r t e m ad g u b e r n a t o r e s rei eivilis

gjrum

s u n t , et t u r e

anctoritate

ex v o l n t a t e C b r i s t i , s o l a potest et

nac

p - p u l o r u m r e g u n t u r a t q u e a d m i n i s t r a n l u r . Und<i s . q m n e c e s s e
u t p r i n c i p i b u s r e i n u b l i c a e i u s in c o n n u b i a o m n e

divina

longe nobilissima. De s a c r a m e n t i s a u t e . n s t t u e r e et p r s e c i p c r e , ita,

lunsdi-

sane

sed

dignilas est, c u i u s a c c e s s i o n e

stnguh

deucereabomm

exiguum

sine

in a n i m i s c a e l e s t i d o c t r i n a

matrimonium

s a c r a r u m solo h a b e t m a g i s t e r i , . D e i n d e c o n s i d e r a u d s

,mpe|m

v e r o et f a m i l i a e et lottus h u m

societatis in malri r o n i o f o n s et origo consistat, tllud

illos n o n

sua sponte s a c r u m , c o n s e n t a n e u m est, ut regalur ac t e m p e r e t u r

r u p t a q u e consuetudinc animi plurimorum, nihil lam molest* ferun


homines, sed etiam familiae alque omnis h u m a n , soctetas

causai m nuptiae apud

s s c p e c o n s u e v e r u i . t . - Ita m a g n a - n

generis humani -Igitur cum

r e ' . c a u s a m ea

q u a m s u b e s s e e t p a r e r e ; a c e r r i m e q u e l a b o r a n t , ut n o n m o d e

liane oh

carentibus vim habuit natura r e r u m , memoria originum, conscienlia

qu

numer,ei

p r a e c i p u e site est, quod imbuti f a l s . e phitosoph.ac o p i m o m b u s

coniunctae.

leges, impetrata facltate


nomini

christiano,

vi i t c a e d e r e i i g i o n e m

ab

quibus

Christi

op-

comif

"

"

>lr.-(6) Cap. " it

'

&

i l | Cap. 8, de iimt.-<;2)
80pliuia. Oxon. 1851.

Cap. U it M M . - ( 8 ) Can. Apost. 15,11, 18

(4> l'hllo-

ENCCLICAS
primere a olescentem: praescrtim oum

DE S . S . LF.N X I I I

ius illud

c t u m s civi i i u r e i n t e r d u m a d e o d i s s i d e r e i ,
l u b t i n u s (2), A l h e n s g o r a s
vel a d u U e r i i r e a

Ecclesia profe-

u I g n a l i u s M a r t y r

( 3 ) e t T e r t a l l i a n u s (1),

public traducerenl

tsmquam

nonnullorum

tamen imperatoriae ieges favebant.Postea


nos Imperatores

ab

Pontifices

scraper

s c i e n t i a q u e iuris sui

ubere vetare

q u o d u t i i e e . s e , quod
discrepans

expedire

t'mporibus

guinitalis, c r i m nis, p u b l i c a e

Nemo

voti, d i s o a r i t i t i s

tate, q u a m esse s a c r a m e n l u m d e c u s q u o d d a m
hominnrn

quara

coniugium

teste

arbitralu

temporum

qu at.Quapropter

hisloria

b a c in r e a l i e n u m

(5),

nec rdlione

c o m p r o b a t u r potestat.>m

efticitur,

in

violatura

ius est,

nemo

prefeeto dixerit esse ab

Utinam

vero Naturalistarum

oracula,

ul s u n t plena falsilalis et

i n i u s t i t i a e , ila n o n e l i a m e s s e n t f e c u n d a d e t r i m e n t o r u m

sibi a d s c b c e r e n l in m a t r i m o n i a Christiana p o t e s t a t e m ,

turn, b e d fucile est p e r v i d e r e q u a n t a m p r o f a n a t a c o n i u g i a

utpotiuseam,

i u n i o r , I u s l i n i a n u s (9) fa i e r i n o n

in iis r e b u s quae n u p t i a s a t t i n g a n t , non a m p l i u s quara


per

et ca'amita-.
perniciem

Revra

a l l u l e r i n t ; q u a n t a m o l i a t u r a si n i u n i v e r s a h o m i n u m

communitali.

dubilarunt,

Prinepio quidem lex est p r ovisa divinitUs, ul q u a e

D e o et

a u c t o r i b u s inslitu.ta s u n t , ea t a n t o plusuti'.ia a c s a l u t a r i a

c u s l o d i b u s et

quanto

d e f - n s o r i b u s s a c r o r u m c a n o n u m sibi e s s e libere. Et d e c o n n u b i o r u i a
i m p e d i m e n t i s si q u i d

neo

matrimonia

s a n e i t i s l o n g e S8epe d i s f r e n i . Q u i n t a n t u m a b f u i t , ut viri p r i n c i p c s

Houorius, Tbeodosius

pro-

E c c l e s i a viola t u r n .

l'uerint

ab Eocleiae praesuiibus consliluta, q u a e a decrelis iure imperatorio

q u a n t a est, p a n e s E c c l e s i a m esse a g n o s c e r e n i et d e c l a r a r e n t .

veri-

aul

c h r i s t i a n o r u m a d p r i n c i p e s r e i p u b l i c a o e s s e i u r e t r a d u c l t m . Q u o d si

censan-

II iS) a l i i s q u e ,

iuslum

diunctum,

prietatem al'spsam extrinsecusquae a contractu disiungiac dispareri

uteumque

honestatis in Conciliis llliberitano

A r e l a t e n s i ( 6 ; , C h a l c e d o n e i i M {7), M i i e v i t a n o

m o n i u m . Itaque apparel, omrio inter c h r i s t i m o s

in s e et p e r s e e s s e s a c r a m e n l u m : m h i l q u e m a g i s a b h o r r e r e a

con-

perseverarunt
ignorai

ac

m u l i e r i n l e r se c o n l i g a n t u r , q i o d q u e aliud nihil est, n i s i i p s u m m e t r i -

m a x i m i et

cu'tus.

my-

forma

f i g u r a ilio ipso e x p r i m i t u r s u m m a e c o n i u n c t i o n i s v i n c u l o , q u o v i r e t

quibus

liberiate

censuissejit,

a b i n s t i tu tis c i v i l i b u s v i d e r e t u r .

multa de impedimentis ligaminis,

cum

referens

s t i e a r u m m i p t i a r u m Christ cum Ecclesia. I.starcm a u t e m

vero q u a m ad christfa-

potenlatU3 omnis reciderai,

Episcopi in Concilia c o n g r e g a t i , e d e m
de malrimoniis

(1),

iniust&s

nuptins,

101

est s a c r u m sigriufD el e f f i e i e n s g r a t i a m , e t i m s g i n e m

e d i c t a e a n x e r u n i , c a u s s e r a d o u i e r u n t LOQ

magis statu

quandoquidem

nativo manent

procreator

rerum

integra

omnium

atque

nalura

experiamur,

incommutabilia;

Deus probe novil

quid

invili, n i m i r u m id sibi s u r a p s i s s e ex E c c i e s i o e p e r m i s s u a t q u e a u c l o -

s i n g u l a r u m institutioni et c o n s e r v a t i o n i e x p e d i r e l , c u n c t a s q u e v o l u n -

r i l a l e (10) c u i u s

tate et m e n t e s u a sic o r d i n a v i t , u t s u u m u n s q u a e q u e

ipsius

iudicium

exquirere

el r e v e r e u l e r accipero

c o n s u e v e r u n t in c o n t r o v e r s i i s de honestate nalalium

(11), d e

n i e n t e r h a b i t u r a s i t . A t si r e r u m o r d i n e m

divor-

tiis (12), d e n i q u e d e r e b u s o m n i b u s c u m c o n i u g a l i v i n c u l o n e c e s s i t u d i n e m q u o q u o m o d o h a b e n t i b u s ( 1 3 ; . I g i t u r i u r e o p l i m o in
T r i d e n t i n o deliniUira e s t ,
malrimonium
ad indice*

dirimentia
ecctesiasticos

in E c c l e s i e
constiture

spedare

potesiate

(-14), ei

esse

caiissas

N e c q n c i n q u a m m o v e a t illa t a n t o p e r e a

ctum tradant in p o t e s t a t e m a r b i l r i u m q u e

R e g a l i s l i s p r a e d i c a l a di-

n i m n o n p o l e s t h u i u s m o li d i s t i n c l i o , s e u
melo

sit in m a t r i m o n i o

pric;pum

eo

contra-

civilatis.Kte-

v e r i u s dislraclio, probari;

cbrisliauo

non esse dissociailera; atque

contivctum

ideo non

posse

monium autem

ctt

sacramenti

ipse contractus,

auxit m a l r i m o n i u m ;

si m o d o sii Cactus

negant,

malri-

iure.Huc

a c c c d i l , q u o d o b h a n c c a u s s a r o m a i r i n o n i u m e s t s a c r a r n e n t u m , qusa

alquc omni

(1) Kpist. od Polycarji. cap. 5.12) Apolog. mai n . 15.-3; L e a t . p r o Christian,


n n . 3'i 3 3 . - 4 ; De eoroo roilit.cap. 1 3 . - 5 ) Dt A p n i r r e . Couc. Htspaa loro. . c a o .
13, 1 3 , 1 6 , 1 " - 8 Hard a i o , A c t Consti. t m . l . c a u i l . - i " ) ibid. car..
c o . 17.(9) Novo!. UT.-10) P c j ^ r fyilrim. ex instit. Christ, r e s t , 1S*6.-{11) Cap i de
XXIV, can. -.<15) Ibid. can. l .

malit de

mortalium

su-

lam vero qui sacrum esse matrimonium

dcspolintum

s a n c t i t a t e in r e r a m

profanarum

c o n i i c i u n t g e n u - i , ii p e r v e r t a n l l u n d a m e u l a n a t u r a e , et d i v i n a e p r o videntiae

turn r o n s i l i i s r e p u g n a n t ,

turn

instiluta, quantum

demoiiunlur. Quapropter m i r u m esse non debet, ex

potest,

huiusmodi

co-

n a t i b u s i n s a n i s a t q u e impiis earn g e n e r a r i m a l o r u m s e g e t o m ,

qua

nihil est saluti a n i m o r u m , incolumitalique reipublicae

perniciosius.

Si c o n s i d e r e t u r q u o r s u m m a t r i m o n i o r u m p e r t i n e a t divina i n s t i t u t i o , id e r i t e v i d e n t i s s i m u m , i n c l u d e r e . i n il l i s v o l u i s s e D e u m u t i l i t Lis
et s a l u t i s p u b l i c a e u b c r r i m o s

//in siti Itgit.(14) Tri i. sts*

fontes.

Et

propagationi generis humani prospiciunt,


meliorem

vilam

coniugum

sane, praeter quam

fideii,

boatioremque

communione omnium

efficient; idque
honorum, gratia

quae a s a c r a m e n t o proHciscitur. E a d e m

vero plurimum

farailiarura

quamdiu

salutem;

nam

matrimonia

n a t u r a e , Dique consiliis apte conveoiant,


animorum concordiam

quod

illuc q u o q u e p e r t i n e n t , u t
piuribus

caussis, nempe mutuo ad necessitates sublevandas diumento,


c o n s t a n t i et

ordii. c6gnil.{\% Cap. S de di cor!.{13) Cap. 13

obesse

p r o d e s s e d e s i n u n t , vel q u o d vim i u v a n d i m u t a t i o n e

sacra-

conlracuim

v e r u m e t l e g i t i m u m c o n s i s L s r e , q u i n s i t e o i p s o s a c r a m e n l u m . N'am
C h r slus Dominus dignitate

aut

perbia atque audacia s u m e r e

sarie Consilio, ut, E c c i e s i o e r e s e r v a l i s s a c r a m e n t i r a l i o n i b u s

cum exploratum

incipiunt,

a m i s e r i n t , vel quod tales D e u s i p s e poo.nas

malrimoniaies

s t i n c l i o , vi c u i u s c o i i t r a c t u m o o p l i a l e m a s a c r a m e n t o d i s i u n g u n t ,

conve-

constitu-

turn v e r o e l i a m s a p i e n t i s s i m o a t q u e u t i l i s s i m e i n s t i t u t a a u t

Concilio
impedimento

(15j.

exitum

providentissime

t u m i m m u t a r e et p e r t u r b a r e h o m i n u m l e m e r i t a s a u l i m p r o b i t a s velit,

firmare

inter parerites, tueri

sint

amore

cadesti,

possunt

ad

congruenlia

profccto valebant

bonam

institutiouem

liberorum, temperare palriam potestatem proposito divinae potestatis

ENCfCLICAS

DE s. s. LEN

exemple, lios parentibus, f a m u l o s h e r i s facere o b e d i e n t e s . Ab ous-

x r n

A t v e r o q u a n t i m a t e r i a m m a l i in s e d i v o r t i a c o n t i n e a n t , vix

atti-

modi autem coniugiis e x p e c t a r e c i v i t a t e s i re p o s s u n t g e n u s et s o b o -

net dicere. E o r u m enim caussa Sunt maritalia foedera mutabilia; ex-

lera civium, qui p r o b i a n i m a t i s i n t , D e i q u e r e v e r e n t i a

tenuatur

atque amore

mutua

benevolentia;

infidelitati

perniciosa

incitamenta

a s s u e t i , sui offic i e s s e d u c a n t i u s t e e t l e g i t i m e m p e r a n t i b u s o b t e m -

s u p p e d i t a n t u r ; tuitioni a t q u e institutioni l i b e r o r u m nocetur; d i s s u e n -

p e r a r e , c u n e t o s iiiigere, l a e d e r e

dis societatihus

neminem.

H o s fructuB t a n t o s ne t a m p r a e c l a r o s t a m d i u m a t r i m o n i u m
genuit, quamdiu

muiiora s<uict Utis, u:iittis,

revera

perpetuitatisque reti-

domcsticis

praebetur

occasio; discordiarum

lamiliaa semina s p a r g u n t u r ; m i n u i t u r ac deprimitur


r u m . quae in periculum veniunt

ne, cum

libidini v i r o r u m

n u i t , a <j l i b u s v i m 0 ; n n e m a c c i p i t f r u g i f e r a m e t s a l u U r e m ; n e q u e e s t

rint, pro derelectis habeantur. Et quoniam

dubitandum

frangendasque

similes

par^sque

ineneriturum

f a i s s e , si

s e m p e r et

u b i q u e in p o t e s t a t e m f i d e m q u e f u i s s e t E c c l e s i n c ,

quae

illorum

neruin est

quia

modo passim

fidissima

c o n s e r v a t r i x et v i n d e x . S e d

l i b u i t h u m a n u m i u s in l o e u i n

naturalis et

supponere,

deler'

non solum coepit m a t r i m o n i i sp^cies ac notio p r e s t a n t i s s i m a ,

qum

in animis hominum i m p r e s s e r o

et q u a s i

divini

mu-

consignaverat natura;

in ipsis etiam C h r i s t i a n o r u m e o u i u g ' i s , h o m i n u m


illa debilitata e s t m a g n o r u m

bonorum

vitio,

sed

mu'tum

vis

opes

n i h i l tarn

m o r u m , facile perspicitur, prosperitati


xima inimica

inservie-

ad perdendas
velet,

quam

mulietamilias,

corruplela

familiarum a c civitatum

esse divortia, quae a depravatis populorura

ma-

moribus

n a s c u n t u r , ac, teste r e r u m usu, ad vitiosiores vitae privatae

et

pu-

blicae consuetudines aditum ianuamque patefaciunt.Multcque esse


g r a v i o r a h a c m a l a c o n s t a b i t , si c o n s i d e r e t u r ,
tantos,

qui

concessam

sernel divortiorum

certos, aut ante provisos,

frenos nullos futuro

facultatem

limites coercere. Magna

valeant

intra

p r o r s u s est vis

est

enim

exemplerura, maior cupiditatum: hisce incitamentis

boni q u o i nuptiales aterre possint socictates, u n d e a b s c e d e r e

Chri-

divortiorum libido latius q u o t i d i e s e r p e n s p l u r i m o r u m a n i m o s invadat,

stiana religio i u b e t u r , q u a e p a r o n s
s q u e alit virtutes,

excitans

procreatrix. Quid

regnorum

inter

dignitas

est o m n i u m

bonorum,

maxima-

quasi m o r b u s contagion

et i m p e l l e n s ad d e c u s o r a n e

generosi

aggeribus, exundans.

vulgatus, aut a g m c n

fieri

debet,

aquarum,

ut

superatis

a n i m i a t q u e e x c e l s i ? Illa i g i t u r s e m o t a a c r e i e c t a , r e d i g i n u p t i a s o p o r t e t in s e r r i t u t e m v i t i o s a c h o m i n u m

n . t u r a e et p e s s i m a r u m

domina-

H a e c c e r t e s u n t o m n i a p e r s e clara; sed r e n o v a n d a r e r u m

rum cupiditatum. bonest^tis naturalis parure valido defensas patro-

rum

cinio. Hoc fonte multiplex d e r i v a t i

praestari coepit, dissidia, s i m u l a t e s , secessiones p ' u r i m u m

pernicids, non modo in

farailias, sed etiara in c i v i t a t e s influxit. Rtenira


melu, sublataque cui-arurn
in religione Christiana
ut vix f e r e n d a
nmr.s

salutari depuho

quae nusquam

m a i o r , p e r s a e p e fit, q u o d

matrimonii

multi vinculuin

putant,

levatione,

quod iure humano

ingeniorum,

a l t e r u l r o violala, aut u t r i u s q u e

aut

prohibeatur, tum iniqua c'arnant

fieri

licere

aut

fides

caussae

ab

liberari

p r o c a c i t a t i v o l u n t a t u m lege

esse leges,

i n h u m a n a s , c u m iure

c i v i u m l i b e r o r u m pug110nl.es; q u a p r o p t e r o m n i n o
abrogati.-que,

proclive,

et sponte nexum

discordia,

consensus. 8liaeve

s u a d e a n t o p o r t e r e . E t si f o r t e s a t i s

antiquatis

Dei

alibi est quam

est factu

m u n e r a et officia v i d e a n t u r ; e t liberari

velint

si d i s s i m i l i l u d o

priv-las

divortia

videndum

humaniore

ut

lege

iliis

deeer-

natur.

memoria

fiunt

clariora.Simul

et t a n t a est v i v e n d i t u r p i t u d o c o n s c c u t a ,

principiorum tenaces se
improbitate, quam

cum

e o r u m d e m iuris

a c s t u d i o s o s p r o i i t e a n t u r , a b illa h o m i n u m

diximus,

si t u e r i

non

possunt,

velint: quare c e d e m ' u m t e m p o r i b u s ac divort:orum

etiamsi

maxime

p o n c e d e n d a fa-

c u l t a s . Q u o d h i a t o r i a i d e m ipsa d e c l a r a t . Ut e n i m alia p r a e t e r e a m u s ,
exeunte saeculo superiore,

i n illa n o n t a m p e r t u r b a t o n e q u a m d -

flagration

societas oranis amoto Deo, profanaretur,

Galliarum, cum

tum deraum placuit ratas l e g ' b u s

esse coniugum

discessiones.

Eas-

gesta-

divortiis tutum

le^e

crevere;

ut cos ipsos, qui f u e r a n t

talium discessionum defensores, facti poenituerit;


lege rernedium mature quaesissent, timendum

qui nisi contraria

erat,

ne praeceps

in

s u a m ipsa perniciem reapublict dilaberetur R e m a n i veteres prima


divortiorum

exompla

sensus honestatis
pudor interire,
ut rnagnam

in

dicuntur
aniraiB

fidesque

inhorruisse;
obatupescere,

nuptialis tanta

veri similitudinem

habere

cam

sed

non

longa

moderator

mora

upiditatis

licentia violari coepit,

videatur

quod a

scriptum legimus, mulieres non mutatione consulum,


e n u m e r a r e a n n o s consueviase. Pari modo apud

nonnullis

sedmaritorum

Proteste n tes prin-

c i p i o q u i d e m l e g e s s a n x e r a n t , u t d i v o r t i a fieri l i c e r e t c e r t i s d e c a u s i s ,
iisque non s a n e multis: istas lamen propter r e r u m aimilium
t e m , c o m p e r t u m e s t in t a u t a m

Nostrorum autem t e m p r r u m legumlatores,

ac iter

multitudinem

m a n o s , A m e r i c a n o s , aliosque, ut qui

non

affinita-

excrevisse apud

stulte sapuissent.

pere deflendara putrint infinitam m o r u m depravetionem,

Gerraagno-

atque

tolerandam legum t e m e r i t a t e m . N e q u e aliter se res habuit

in

incivi-

t a t i b u s catholici n o i n i n i s : in q u i b u s si q u a n d o d a t u s e s t c o n i u g i o r u m
discidiis

locus,

incommodorum,

quae

consecuta

sunt,

multitudo

o p i u i o n e m l e g i s l a t o r u m l o n g e vioit. N a m s c e l u s p l u r i m o r u m fuit, a d
omnem malitiam f r a u d e m q u e versare mentem, ac per eaevitiam adhibitam, per iniurias, per adulteria

fingere c a u s s a s ad illud

impune

dissolvendum, cuius pertaesum esset, coniunctionis maritalis vincu-

d e m a u t e m l e g e s r e n o v a r i h o c t e m p o r e m u l t i c u p i u n t , p r o p t e r e a quod

lum: idque cum

Deum et Ecclesiam

e m a n d a n d i s legibus q u a m p r i m u m dari o m n e s i u d i c a v e n n t o p o r t e r e .

pelli

medio ac submoveri

volunt a

societate

coniunctionis h u m a n a e ; stulte putantes extremum grassanti


corruptelae r e m e d i u m a b e i u s m o d i legibus sse quaerendura

morum

tanto

publicae

honestatis detrimento, ut

operam

DE S. S. LEN XIIT
Et

quisquam

dubilobit, quin

e x i t u s a e q u e m i s e r o s 6t

105

calomitosos

h a b i l u r a o s i n t l o g o s d i v o r l i o r u m f a u t r i c e s , s i c u b i f o r t e in u s u m a e t a t a

intactas marere, oblalumque Ecclesiae adiumentum

in t u t e l a m

nostra

rum

ipsam

vocare

f.iisam a t q u e

iniquam

revocentur?

Non

e s t p r o f e c t o in h o m i n u m

decretis fncultas tanla, u t i m m u t a r e r e r u m

commentis

n a t u r a i e m indolern

formationemque possint: qunpropter parum sapienter


citatem interpretantur, qui g e r m a n a m matrimonii

vel
con-

publicam feli.

rationem

impune

prosperitatemquo

familiarum adhibere,

E clesism in suspicionem

inimicitise,

Eoque magia, quod

Ecclesia

r e l i g i o n e offici! et d e f e n s i o n c

oramenti posthabita, diffingere a c d e f o r m n r e coniugia

esse

quam

nisi consilia

ipsa e t h n i c o r u r n instituta

mutentur,

p e r p e t u o sibi

turpius

metuere familiae
ac

de

communi

omnium

maxime solet
omnibus

rebus

omnium

statuii, q u i n r e s p e c t u m h a b u e r i t 8d s t a t u m c o m m u n i l a t i s ,

Communistaabquae

potius in c e r t a m societatis p e r n i c i e m sunt evasura.


est,

ita

in

sunt

s o n u m et a b s u r d u m sit p u b l i c n m s a l u t e m a divortiis e x p e c t a r e ,

confitendum

u t in r e nulla potest a b

declinaro.
proclivis

societas

r u m flAgiliosis g r e g i b u s i a m d i u p r o p o s i l u m . - U n d e l i q u e t q u a m

Igitur

cathelica

iuris sui

indulgentiamque

q u a e cura incolumitate i u r i u m et senctitate officiorum s u o r u m

ct

h u m a n a d e b e b u n t , n o m i s e r r i m e coiiciantur in illud r e r u m
c c r t a m e n a t q u e d i s c r i m e n , q u o d est Socialistarum

velle

ad begnitatem

Ideoque

consuevissent.

mo-

violati iuris civilis i n s i m u l a t i o n e m .

perverti p o s s e p u t a n t ; et, q u a l i b e t s a n c t i t a t e c u m r e l i g i o n i s turn S a Yidentur,

qtiam

e t in

una consistere,

Q u a m o b r e m niliii

unquam

de

pus-

matrimoniis
ad

condi-

tiones populorum; n e c semel s u a r u m

ipsa

potuit, mitienvit, quando ut mil gsret

e a u s s a e i u s l a e et u r a v e s

pulerunt.-llcm

non

ipsa i g n o r a i

ncque

legum praescripta, quoad


diffiletur,

im-

sacramentum

m a t r i - n o n i i , c u m ad c e n s ^ r v a ' i o n e m q u o q u e e t i n c r e m e n t u m

socie-

tatis h u m a n a c d i r i g a t u r , c o g n a t i o n e m et n e c e s s i t u d m e m h a b e r e c u m
popuioruiD

bono

rebus psis bumnnis, quae matrimonium

meruisse optimo Ecclesiam catholicam, sanctitatietperpetuitati

con-

in g e n e r o civili v e r c a n t u r : d e q u i b u s r e b u s i u r e d e c e r n u n t et c o g n o -

i u g i o r u m t u e n d a e s m p e r i n t e n t o m ; n e c e x i g u a m ipsi g r a t i a m deberi,
q u o d l e g i b u s c i v i c i s c e n t u m i a r o a n n o s in h o c g e n e r e m u l t a
t i b u s p a l a m r e c l a m a v e r i t (1); q u o d h a e r e s i m d e t e r r i m a r a

peccan-

Protestan-

t i u m d e d i v o r t i i s et r e p u d i i s a n a t h o m a t e p e r c u l e r i t (2i; q u o d u s i l a t a m
graccis diremptionem m a t r i m o n i o r u m multis modis

d a m r . a v e r i t (3;j

quidem

consequunlur.

sed

scunt qui reipublicae praesunt.


Nomo

nutem

dubitai,

quin

Ecclesiae

conditor

Iesus

Christus

p o t e s t a t e m s a c r a m v o l u e r i t e s s e a civili d i s t i n c t a m . e t a d s u a s u t r a m q u e r e s a g e n d a s l i b e r a m a t q u e e x p e d tnrn; lioc t n m e n a d i u n c t o , q u o d


utrique expedit, et quod interest o m n i u m

hominum, ut coniunclio

quod irritas esse nuptias d e c r e v e r i t ea conditionein'tas, ul aliquando

i n t e r e a s ct c o n c o r d i a i n t e r c e d e r e i , i n iisque r e b u s q u a e sint. d i v e r s a

d i s s o i v a n t u r (4); q u o d d e m u m v e l a p r i m a s e t a t e l e g e s

licei ratione, c o m m u n i s iuris et iudic'i, altera, cui s u n l liumana

imperatorias

r e p u d i a r i t , q u a e divortiis el r e p u d i i s p e r n i c i o s e favissent (5).Ponti-

dita o p p o r t u n e et c o n g r u e n t o r a b Bltera p e n d e r e i , cui

fices

concredita. Huiusmodi autem compositione, ac fere harmnia,

vero

maximi quoties

divortia a se facta ut rata


loties txistiraandi

sunt non

restiterunt
Ecclesiae

principibus

potentissimis,

essent minaciter

m o d o pro incolumitate

eliam p r o humanilatis g e n t i u m propugnavisse. Q u a m

patentibus,

religionis,
ad

sed

rem omnis

a d m i r a b i t u r p o s t e r i t a s invicti a n i m i d o c u m e n t a a N i c o l a o I edit a d v e r s u s L o t h a r i u m ; a b U r b a n o I I et P a s c h e l i II a d v e r s u s P l i i i i p p u m I
r e g e m G a l l i a r u m ; a C a e l e s t i n o I I I et I n n o c e j i t i o III a d v e r s u s Ph lipp u m II p r i n c i p e m G a l l i a r u m ; a C l e m e n t e V I I e t P a u l l o I I I

adversus

Henricura VIII; denique a Pio V I I sanctissimo fortissimoque


fico a d v e r s u s N a p o l e o n e m I, s e c u n d i s r e b u s

Ponti-

et m a g n i t u d e imperii

exultontem.

publica r u m ,

si r a t i o n e m

sequi,

s i s a p i e n l i a m , si i p s a m

utililatem voluissent, malle d e b u e r a n t

Ira-

coehstia

soum utriusque potestatis optima ratio continetur, sed eliam

non

oppor-

t u n i s s i m u s a t q u c e f f i c a c is s i m u s m o d u s i u v a n d i h o m i n u m g e n u s i n e o
quod pertinet

ad actioncm

Etenim sicut homi

vitae

et ad

spera saiutis

sempil

rnae.

uni intelligenti, q u o m a d m o d u m in suporioribus

E n c y c l i c i s L i t l e r i s o s t e n d i m u s , si c u m

fido

Christiana

enveniat,

multum nobiiitatur multoque evadit ad vitando oc repellendo e r r o r e s munitior, vicisimque fides n o n parum praesidii a b

intelligenlia

m u t u a t u r ; s i c p a r i t e r , si c u m s a c r a E c c l e s i a e p o t c s t a t e civilis e u c t o r i t a s a m i c e c o n g r u a ! , m a g n a u t r i q u e n c c e s s e e s t fiat u l i ' i t o t i s a c c e s sio. Alterius e n i m

amplificatur dignitas,

n u m q u a m erit non iustum imperium:

i8e c u mi i t a s i n t , o m n e s g u b e r n a t o r e s a d m i n i s t r a t o r e s q u e r e r u m

sunt

et,

religione

praeeuntc,

a l t e r i ve r o a d i u m e n t a l u t e l a e

et d e f e n s i o n i s in p u b l i c i m fidelium b o n u m

suppeditantur.

populorum

s a c r a s de m a t r i m o n i o

leges

N o s igitur. h a r u m
alias, tum v h e m e n l e r
atque nmiciliam

rerum
in

consideratione

praeienti

iungendam

iterum

permoti.

v i r o s p r i n c i p e in
horlamur;

cum

studiose

concordiam

iisdemque

paterna

(I) Pins V I , ( p , s l . a i . epiec. L o c l o n . So Maii l m - W a s VII, litter, eacycl die I I


Febr. 1K0, e t Const, d s t , die H l u i . l s n . - p i , VIII, lilt, encvcl. dia M Mali I8S0O r e g o n u ? XVI, C o n i , . d a l d,e l S A u f U B t l 183S.-PM I X a l l o e . h a U t die S S e p . !
(S) i r i d , c u . XXIV. can. 5 et 7.(8) C o n n i , Floren.. et Instr. fun. IV ad A r m n . Bencd. XIV Const. Btti\fMoralis, 6 a i P U l - , Cap. 7 ,miu. W p o . - ( 5 ) Hieron. ep.at. W a d O . M m . - . V n b r o , . , l i b . V i l i In cap. i Lucae. a. 5 , - A . u S l , , 4a

s s r i u m , q u a n t o ius i m p e r a n d i p l u s est in opinione h o m i n u m , quasi

nupUis cap. 10.

tibu, s a i u s publicn postulai, ut vires u t r i u s q u e potestatis c o n s o c i e n -

cum benevolentia veluti d e x t e r a m primi porrigimus, oblato s u p r e m a e


potestatis N o s t r a e auxilio, quod tanto magia est hoc t e m p o r e n e c e s accepto T u l u e r e . debilitatimi. Incelisi i a m

procaci libertalo animis,

et o r a n e i m p e r l i , vel m a x i m e legilimi, i u g u m nel'ario a u s u d e t r e e t n n -

l u r ad p r o h i b e n d a d a m n a , q u a e n o n m o d o E c c l e s i a e , s e d i p s i

etiam

civili s o c i e l a t i i m p e n d e n t .
Sed c u m a m i c a m

voluntatum coniunctionem

valde

suademue,

p r e c a m u r q u e U e u m , principer pac:s, ut a m o r e m c o n c o r d i a e in animos c u n c t o r u m

hominum

iniiciat,

tum

t e m p e r a r e N o b i s ipsi n o n

possumus, quin V e s t r a m industriam, Venerabiles Fratres, Vestrum


S t u d i u m a c v i g i l a n t i a m , q u a e in V o b i s s u m m a
m8gis a c magis h o r t a n d o incitemus. Q u a n t u m

esse

intelligimus,

contentione

assequi,

q u a n t u m a u c l o r i l a t e p o t e s t i s , d a t e o p e r i m , ut a p u d g e n t e s fidei V e strae commendatas integra

atque incorrupta doctrine

retineatur,

quam Chriatus D o m i n u s et caelestis voluntatis i n t e r p r e t s

Apostoli

t r a d i d e r u n t , q u a m q u e E c c l e s i a c a t h o l i c r e l i g i o s e ipsa s e r v a v i ! , e t a
Christifidelibus s e r v a r i per o m n e s aetates iussit.
P r a e c i p u a s c u r a s in id i n s u m i t e , u t p o p u l i a b u n d e n t p r a e c e p t i s
sapientiae christianae. s e m p e r q u e

memoria

teneant

non voluntate h o m i n u m , sed auctoritatc nutuque

matrimonium

D e i f u i s s e initio

c o n s t i t u t u m , et h a c lege p r o r s u s ut sit u n i u s ad u n a m :

Christum

v e r o n o v i F o e d e r i s a u c t o r e m i l l u d i p s u m ex o f f i c i o n a t u r a e i n S a c r a m e n t a t r a n s t u l i s s e , et q u o d s d v i n c u l u m s p e c t a t , l e e i f e r a m et i u d i c8lem E c c l e s i a e s u a e a d t r i b u i s s e p o t e s t a t e m . Q u o in g e o e r e c a v e n dum m a g n o p e r e e s t , n e in e r r o r e m

m e n t e s i n d u c a n t u r a fallscibu

conclusionibus a d v e r s a r i o r u m , qui eiusmodi potestatem adeptam Eccle8e v e l l e n t . S i m i l i t e r o m n i b u s e x p l o r a t u m e * s e d e b e t , si q u a c o n i u n c t i o viri et m u l i e r i s i n t e r C h r i s t i f i d e l e s c i t r a

Sacramentura

con-

t r a h a t u r , c a r a vi a c r a l i o n e iuti m a t r i m o n i i c a r e r e ; et q u m v i s c o n v e n i e n t e r legibus c i v i c i s f a c t a sit, tarnen p l u r i s e s s e n o n poste, quam


r i t u m a u t m o r e m , i u r e civili i o t r o d u c t u m ; i u r e a u t e m civili r e s t a n t u m m o a o o r d i n a r i a t q u e a d m i n i s t r a r i p o s s e , q u a s m a t r i m o n i a effer u n t ex s e s e i n g e n e r e c i v i l i , e t q u a s g i g n i n o n p o s s e m a n i f e s t u m e s t ,
n i s i v e r a et l e g i t i m i l l a r u m c a u s s a , s c i l i c e t n u p t i a l e v i n c u l u m , e x i stt. H a e c q u i d e i o o m n i a p r o b e cognita h a b e r e m s x i m e sponsorum
refert, quibus e t i a m

probata

e s s e d e b e n t et n o t a t a a n i m i s , u t sibi

licebt h a c in re m o r e m l e g i b u s g e r e r e ; ipsa n o n a h n u e n t e
q u a e v u l t a t q u e o p t e t u t in o m n e s p a r t e s s a l v a s i n t

Ecclesia,

matrimoniorum

e f f e c t s , et n e q u i d l i b e r i s d e t r i m e n t i a f f e r a t u r I n t a n t a a u t e m c o n f u s i o n e s e n t e n t i a r u m , q u a e s e r p u n t q u o t i d i e l o n g i u s , id q u o q u e est
cognita necessariurD> solvere vinculum coniugii inter

christianos

r t t i e t c o n s u m m a t e n u l l i u s i n p o t e s t a t e e s s e ; i d e o q u e m a n i f e s t i criminis reos esse, si


esse dicatur, novo

qui f o r t e c o n i u g e s , q u a e c u m q u e d e m u m caussa
s

i matrimonii

n e x u a n t e i m p l i c a r e v e n t , quam

a b r u m p i p r i i n u m r i s o r t e c o n t i g e r i t . Q u o d s i r e s c o d e v e n e r i n t , ut
c o n v i c t u s f e r r i d i u t i u s n o n p o s s e v i d e a t u r , turn v e r o E c c l e s i a e sinit
alterum ab altera s e o r s u m a g e r e , a'dbibendisque curis a c r e m e d i i s s d
c o n i u g u m c o n d i t i o t e m a c c o m o d a t i s , l e n i r e s t u d e t s e c e s s i o n s incommoda; nec u m q u a m
non

c o m m i t t i t , u t d e r e c o n c i l i a n d a c o n c o r d i a aut

laboret aut V e s p e r e t . - V e r u m

c c g i t a t i o n e turn o f f i c i i s c o n i u g u m , t u r n c a u s s i s c o n i u g i o r u m n o b i l i s s i m i s , ea q u a a e q u u m eat m e n t e a d m a t r i m o n i u m a c c e d e r e n t ; n e q u e
nuptias antevorterent continuatione quadam serieque
flagitiorum
irato Deo. E t ut omnia paucis c o m p l e c t a m u r , t u n c m a t r i m o n i a placidam quietamque constantiam habitura sunt, si coniuges spiritum
vitamque h a u r i a n t a virtute religionis, q u a e forti i n v i c t o q u e a n i m o
e s s e t r i b u i t ; q u a e e f t c i t u t v i t i , si q u a s i n t i n p e r s o n i s , u t d i s t 8 n t i a
m o r u m et i n g e n i o r n m , u t c u r a r u m m a t e r n a r u m p o n d u a , u t e d u c a t i o n s l i b e r o r u m operosa sollicitudo, ut c o m i t e s v i t a e l a b o r e s , u t
c a s u s a d v e r s i n o n s o l u m m o d e r a t e , sod e t i a m l i b e n t e r p e r f e r a n t u r .

h a e c e x t r e m a s u n t ; q u o facile

e s s e t n o n d e s c e n d r e si s p o n s i n o n c u p i d i t a t e a c t i , s e d p r a e s u m p t i s

Illud e t i a m c a v e n d u m e s t , n e s c i l i c e t c o n i u g i f a c i l e a p p e t a n t u r
cum alienis a catholic? nomino; animos enim de disciplina religionis
dissidentes vix sp^rari potest futuros esse cetara concordes. Quin
jmo ab eiusmodi coniugiis f x eo maxime perspicitur esse a b h o r r e n d u r c , q u o d o c c a s i o n e r p r a e b e n t v e t i t a e s o c i e l a t i et c o m m u n i c a t i o n i
r e r u m s a c r a r u a i , periculum religioni creant coniugis calholici, impedimento s u n t bonae inslitutioni liberorum, et persaepe a n i m o s
impelluni, ut c u n c t a r u m r e l i g i o n u m a e q u u m h a b e r e r a t i o n e m a s s u e
scant, sublato veri falsique discrimine.
P o s t r e m o loco, c u m p r o b e
intelligamus, aiienum esse a carilate Nostra neminem oporlore, a u c t o r i t a t i fidei et p i o t a t i V e s t r a e , V e n e r a b i l e s F r a t r e s , i l l o s c o m m e n d a m u s , valde q u i d e m miseros, qui aestu cupiditalum abrepti, et
s a l u t i s s u a e p l a n e i m m e m o r e c o n t r a fas v i v u n t , haud legitimi m a t r i m o n i i v i n c u l o c o n i u n c t i In h i s a d o f f i c i u m r e v o c a n d i s h o m i n i b u s
V e s t r a s o l l e r s i n d u s t r i a v e r s e t u r : et c u m p e r V o s i p s i , t u r n i n t e r p o s t a virorum h o n o r u m opora, modis o m n i b u s contendite, u t s e n t i a n t
se flagitiose f e c i s a e , a g o n t n e q u i t i a e p o e n i t e n t i a m , e t a d i u s t a a
n u p t i a s rilu c a t h o l i c o i n e u n d a s a n i m u m i n d u c a n t .
H a e c de matrimonio christiano documenta ac praecepta, quae per
h a s litteras N o s t r a s Vobiscum, Venerabiles Fralres, communicanda
c e n s u i m u s , f a c i l e v i d e t i s , n o n m i n u s ad c o n s e r v a t i o n s ci vi lis c o m m u n i t a t i s , q u a m ad s a l u t e m h o m i n u m s e m p i t c r n a m m a g n o p e r e p e r t i n e r e . F a x i t i g i t u r D e u s u t q u a n t o p l u s h a b e n t iila m o m e n t i et
ponderis, tanto dociles p r o m p t o s q u e magis a d p a r e n d u m
animos
u b i q u e n a n c i s c a a t u r . H u i u s rei gratia, supplice a t q u e humili p r e c e
omnes pariter opem implorerausbeatae Mariae Virginia Inmsculatae,
q u a e , o x c i t a t i s m e n t i b u s a d o b e d i e n d u m fidei, m a t r e m se e t s d i u t r i cem hominibus impertiat. Neque minore studio P e t r u m et Paullum
obsecrercus Principes Aposlolorum, domitores superatitionis. satores
veritatia, ut ab cluvione renascentium e r r o r u m h u m a n u m genus firmissimo patrocinio tueantur.
Interea caeleslium m u n e r u m auspicem etsingularis benevolentiae
N o s t r a e t e s t e m , V o b i s o m n i b u s , V e n e r a b i l e s F r a t r e s , et p o p u l i s v i gilentiae V e s t r ^ e com missis, Apostolicam B e n e d i c t i o n e m ex a n i m o
impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d S . P e t r u m , d i e 10 F e b r u a r i i
ficatus N o s t r i a n n o s c c u n d o . L E O P P . X U I .

an.

1880, P o n t i -

DF, S. S. LEN X H I

EPISTOLA ENCICLICA
Sobre e x t e n d e r toda l a Iglesia el culto de los Santos
Cirilo y Metodio.

L e j v f
Venerables

Hermanos:

x x x i .

Salud y bendicin

apostlica.

i L augusto m i n i s t e r i o de p r o p a g a r el n o m b r e cris' tiano, confiado d e u n a m a n e r a especial a l bienav e n t u r a d o P e d r o , principe de los Apstoles, y


sus sucesores, ha e s t i m u l a d o los Pontfices Romanos ,
e n v i a r en diferentes p o c a s las d i v e r s a s naciones de la
tierra m e n s a j e r o s del S a n t o Evangelio, medida que lo
d e m a n d a b a n las c i r c u n s t a n c i a s y l a s inspiraciones del Dios
de misecordia.
P o r esto, asi como d e l e g a r o n p a r a l a direccin d e las
a l m a s un Agustn los B r e t o n e s , un P a t r i c i o los Irlandeses, un Bonifacio los G e r m a n o s , un Wilbrodio los Friso
nes, B a t a v o s , Belgas y o t r o s m u c h o s pueblos, as confirieron los s a n t o s Cirilo y Metodio el poder d e l l e n a r el ministerio apostlico c e r c a de los pueblos eslavos, los cuales,
g r a c i a s su celo y s u s g r a n d e s t r a b a j o s , vieron l a luz del
Evangelio y p a s a r o n d e l a vida de la b a r b a r i e la vida de
l a civilizacin.
Si la f a m a , fiel a l r e c u e r d o d e SU3 beneficios, nunca ha
dejado de c e l e b r a r en todo el p a i s eslavo Cirilo y Metodio, .
ilustre p a r e j a de apstoles, l a Iglesia R o m a n a con no n e n
a f e c t o los ha v e n e r a d o , y y a en vida honr al uno y al otro
en m u c h a s m a n e r a s , no querindose p r i v a r de l a s cenizas

109

del primero q u e muri do los dos. As desde el a o 1858 los


Bohemios, los Moravos y los C r o a t a s de r a z a eslava que
a c o s t u m b r a n ccl o b r a r todos los aos el fl d e Marzo u n a so
lemne funcin en honor de Cirilo y Metodio, obtuvieron del
f a v o r d e Po I X , Nuestro p r e d e c e s o r d e i n m o r t a l memoria,
el c e l e b r a r l a fiesta dei 5 d e Julio, r e c i t a n d o el oficio de l a
Misa cu memoria d e Cirilo y Metodio.
Poco despus, en l a p o c a en que se c e l e b r a b a el g r a n
Concilio Vaticano, muchos Obispos pidieron con i n s t a n c i a
la Sede Apostlica q u e su culto y su fiesta de rito determinado se e x t e n d i e r a , toda l a Iglesia. Pero como el asunto no
h a llegado li trmino h a s t a h o y , y como por las vicisitudes de
los tiempos h a sobrevenido un cambio en el estado poltico
d e aquellas c o m a r c a s , p a r c e n o s la ocasin f a v o r a b l e p a r a
s e r til los pueblos eslavos en c u y a conservacin y s a l v a cin Nos e s t a m o s p r o f u n d a m e n t e interesados.
P o r esto, l a vez que Nos q u e r e m o s que nuestro a f e c t o
p a t e r n a l en n a d a les f a l t e , queremos tambin que se extiend a y a c r e c i e n t e el culto d e esos hombres santos que, asi
corno en otro tiempo s a c a r o n los pueblos eslavos de l a
m u e r t e A la salvacin, p r o p a g a n d o l a fe catlica e n t r e
ellos, as hoy les d e f e n d e r n eficazmente por su celestial
patronato.
Cirilo y Metodio, h e r m a n o s nacidos en l a clebre ciudad
de Tesalnica, fueron en e d a d t e m p r a n a Constaninopla
p a r a estudiar las ciencias h u m a n a s en la c a p i t a l de Oriente. No se t a r d en n o t a r la chispa de genio que brillaba en
aquellos jvenes: u n o y otro hicieron g r a n d e s progresos en
poco tiempo: p e r o sobre todo Cirilo, q u e se distingui h a s t a
tai punto en las ciencias, q u e mereci, por honor p a r t i c u l a r ,
que se le l l a m a r a el filsofo.
Poco tiempo despus, Metodio a b r a z el estado monstico; por su p a r t e , Cirilo fu juzgado digno de que l a e m p e r a triz Teodora, por peticin, del P a t r i a r c a Ignacio, l e e n c a r g a r a d e i n s t r u i r en la f e cristiana los t a z a r o s , pueblos
situados m s a l l del Quersoneso, q u e pedan Constantinop a S a c e r d o t e s instruidos.
Acept d e buen g r a d o e s t e ministerio, y habiendo ido
desde luego Quersoneso dedic algn tiempo, segn Jo
c u e n t a n v a r i o s autores, a l estudio d e l a lengua del pais,
consiguiendo en a q u e l l a poca, por un m u y dichoso p r e s a gio, el descubrir los restos s a g r a d o s dei p a p a S a n Clement e I , que reconoci fcilmente, g r a c i a s l a a n t i g u a tradi-

cin, asi como por el ancla con q u e se sabia que el magnnimo m r t i r fu precipitado a l m a r por orden del emperador T r a j a n o y enterrado en seguida con ella.
Dueo de tan preciado tesoro, penetr en las ciudades y
residencias de los kazaros, y m u y luego, despus de haber
abolido diversos gneros de supersticin, gan p a r a Jesucristo aqullos pueblos por sus e n s e a n z a s y movidos por el
espritu de Dios. Constituida felizmente la nueva Comunidad cristiana, di un memorable ejemplo de continencia y
de caridad la vez, rehusando todos los presentes que le
ofrecan los habitantes, excepto la manumisin de los esclavos, que profesasen el Cristianismo. Pronto volvi Coustantinopla, retirndose al Monasterio de Policrono, donde
tambin se h a b a retirado Metodio.
D u r a n t e este tiempo la f a m a llev Ratislao, principe
de Moravia, el rumor de los felices acontecimientos sucedidos en K a z a r i a ; el Prncipe, excitado por su ejemplo, negoci con el emperador Miguel 111 el envo de Constantinopla do algunos obreros evanglicos, obteniendo sin dificultad lo que deseaba; y el mrito insigne de Cirilo y de Metodio,
y su amor bien conocido h a c i a el prjimo, hizo que fueran
designados p a r a la misin de M o r a v i a .
Habindose puesto en camino t r a v s de Bulgaria, que
h a b l a y a recibido la iniciacin e n l a f e cristiana, no descuidaron en lugar alguno la ocasin de extender los sentimientos religiosos. En Moravia l a multitud sali su encuentro
h a s t a los limites del Principado, siendo recibidos con g r a n
ansia intenso jbilo. Sin d e m o r a se consagraron inculcar
en los nimos las enseanzas cristianas, elevndolos hacia
la e s p e r a n z a de los bienes celestiales, y esto, con tanto ardor
y con tan laborioso celo, que en poco tiempo la nacin mor a v a se habia dado e s p o n t n e a m e n t e Jesucristo.
El conocimiento que Cirilo h a b a anteriormente adquirido del idioma eslavo no contribuy poco estos resultados,
y la influencia de la literatura s a g r a d a de los dos Testamentos que habia traducido en l e n g u a popular, fu muy considerable. Asi toda la nacin e s l a v a debe mucho aquel de
quien ella h a recibido.no s o l a m e n t e la fe cristiana, sino
tambin I03 beneficios de la civilizacin, p o r q u e Cirilo y
Metodio fueron ios inventores del alfabeto que h a dado la
lengua eslava sus signos y medios de expresin y por esta
c a u s a a p a r e c e n , con justicia, como fundadores de la misma
lengua,

La fama haba llevado tambin de esas provincias tan


l e j a n a s y aisladas, h a s t a liorna, la gloria de tales actos. Asi
el Soberano Pontfice Nicols I, habiendo ordenado los
Santos h e r m a n o s que f u e r a n liorna, stos se apresuraron
ejecutar las rdenes, llevando consigo las reliquias de San
Clemente. Al saber esto Adriano II, que haba sucedido al
P a p a Xieols, avanz en medio del concurso del Clero y del
pueblo, con el a p a r a t o de una recepcin solemne, al encuentro de los ilustres huspedes; y el cuerpo de San Clemente, honrado all mismo por estupendos milagros, fu
llevado con g r a n p o m p a la Baslica l e v a n t a d a en tiempo
de Constantino sobre las mismas ruinas de la casa paterna,
del m r t i r invicto.
En seguida Cirilo y Metodio dan cuenta, en presencia del
Clero, al Soberano Pontfice, do la misin apostlica que tan
laboriosa y s a n t a m e n t e haban llenado. Y como se les acus a r a de h a b e r obrado contra las antiguas costumbres y
contra los ritos ms santos, empleando la lengua eslava p a r a
la celebracin de los santos Misterios, abogaron por su causa
con razones tan justas y concluyentes, que el Pontifico y
todo el Clero les alabaron y aprobaron. Despus, habiendo
los dos prestado juramento, segn la f r m u l a d e l a profesin
catlica, afirmando que p e r m a n e c e r a n en la f e del bienaventurado Pedro y de los Pontfices Komanos, fueron creados y consagrados Obispos p o r el mismo Adriano, siendo
promovidos tambin las diferentes Ordenes s a g r a d a s muchos de sus discpulos.
El designio de la Providencia e r a que Cirilo t e r m i n a r a el
curso de su v i d a en Roma el 14 de Febrero del ao 869, m s
maduro en virtud que en aos. Tuvo funerales pblicos y
solemnes, celebrados con la misma pompa que p a r a los Pontfices Romanos, colocndole con g r a n honor en la tumba
que Adriano haba hecho construir p a r a si mismo. El santo
cuerpo del difunto, que el pueblo romano no quiso que so
t r a n s p o r t a r a Constautinopla, pesar de los deseos de una
m a d r e desolada, fu conducido la Baslica de San Clemente, y depositado ecrca de las cenizas de aquel quien el
mismo Cirilo haba conservado con veneracin d u r a n t e muchos afios. Y mientras e r a llevado t r a v s do la ciudad, en
medio del alegre cntico de los salmos, se hubiera dicho
que el pueblo .'romano, al rendirle honores celestiales,
le dedicaba honores de triunfo ms bien que honras fnebres.

Despus de esto, Metodio volvi como Obispo, por orden


y bajo los auspicios del Soberano Pontfice, & seguir sus
funciones apostlicas en Moravia, y hecho ejemplar de su rebao, se aplic en aquella provincia i'i servir ms y ms Ala
causa catlica- Se le vi combatir enrgicamente A los no.
vadores p a r a impedirles que concluyeran cou el nombre
catlico por la locura de las opiniones; instruir en la Religin al principe Swenlopolek, que haba reemplazado A Iatislao; reprenderle cuando f a l t a b a su deber; afearle su
conducta, y hasta a m e n a z a r l e con la excomunin. Atrjose
p o r estas razones el odio del cruel 6 impdico tirano, que le
desterr; pero llamado del destierro poco tiempo despus,
obtuvo, por medio de hbiles exhortaciones, que el Principe
diera pruebas de mejor disposicin de nimo y que comprendiera la necesidad de r e s c a t a r sus antiguos hbitos coa un
nuevo gnero de vida.
Lo que h a y de m s a d m i r a b l e G3 que l a vigilante caridad
de Metodio, habiendo t r a s p a s a d o loa limites de la Moravia,
alcanzando en vida de Cirilo los Luburnienses y lo s
Servios, lleg despus A los Pauovios, cuyo principe convirti la religin catlica; A los Blgaros, quienes confirm en la fe cristiana, j u n t a m e n t e cou su prncipe Boris;
los Dlmatas quienes distribuy y dispens las gracias
especiales; los Corintios, con quienes t r a b a j a '-dientemen.
te por traerles al conocimiento, y al culto del nico Dios
verdadero.
Pero esto dc'o'a c o n v e r t i r p a r a ! en una fuente de prue"
bas, porque algunos m i e m b r o s de l a Sociedad Cristiana, e n .
vidiosos de los actos d e v a l o r y virtud de Metodio, le acusaron, p e s a r d e su inocencia , a n t e el P a p a J u a n 111, sucesor
de Adriano, de t e n e r u n a f sospechosa y de violar las
tradiciones do los a n t e p a s a d o s , los cuales en la celebracin
de ios santos misterios s e s e r v a n de la lengua griega y de
la latina, con exclusin d e todas las dems. En vista de lo
cual, el Pontfice, en su c e l o p o r el mantenimiento de la integridad d e l a t y de las a n t i g u a s tradiciones, llam Jletodio Alloma, invitndole i que r e c h a z a r a la acusacin y
se justificase.
Metodio, siempre d i s p u e s t o A obedecer, y fuerte con el
testimonio de su c o n c i e n c i a , compareci en el a o 880 ame
el P a p a J u a n , m u c h o s O b i s p o s y e l Clero romano, eonsiguiendo una fcil v i c t o r i a y r o b a n d o que siempre haba
guardado y enseado f i e l m e n t e la fe que, en presencia y con

la aprobacin do Adriano, h a b a profesado y prometido


guai dar por juramento sagrado en la tumba de los Apstolesy que si se h a b a servido p r a l o s santos misterios de la
le P o ! , n w a ' e r a P 0 r j I 0 3 m < , t i v o s > P r licencia especial
del Pontfice, y sm que violara el texto sagrado. Por esta de r , J U 3 , f l C , t M b i e " d e t o d o s 1 0 3 c a r S 0 3 > I " en el acto
el Pa p a le abraz y quiso confirmar en su poder archiepiscop a i y en su misin entre los eslavos.
Adems, el Pontfice, habiendo delegado A muchos Obispos jm r a que, presididos por Metodio, le ayudasen en la
gestin de los asuntos cristianos, lo volvi enviar A Moravia con c a r t a s muy halageas y. plenos poderes. Y ms
tarde cuando de nuevo la envidia de los m a l e s a t a c otra
v e z a Metodio, el Soberano Pontfice, p o r nuevas letras, connrmo sus anteriores favores.
unid0 al
V n ^ ' ^ T r ^ ^ ^ ^ y
Soberano
0
?
^ a toda la
romana por el lazo apretadsimo
de la f e y la caridad, Metodio persever con ms vigilancia
en el cumplimiento del cargo que le haba sido confiado, sin
que s e hicieran e s p e r a r mucho los frutos notabilsimos d e su
celo. Porque, despus de h a b e r l mismo, cou a y u d a de uu
Sacerdote, convertido A la fe catlica a l principo de los
Bohemios, Bonzoy, y poco ms tarde la esposa de este
i n u c i p c , supo en poco tiempo hacer de modo que el Cristia- msnio se difundiera, en toda la nacin. Al mismo tiempo pu=o
especial cuidado en h a c e r que llegara la luz del Evangelio ,
1 olonia, y habiendo penetrado l mismo en Galitcia fund
una sede episcopal enLeopol.
Habiendo vuelto desde all, como algunos lo refieren,
la Moscovia, propiamente dicha, estableci l a Sede E p i ^ o
p a l de Kieiv, y habindose cubierto de este modo de laureles
inmortales, volvi M o r a r entre los suyos. Conoeiendoque se a c e r c a b a su fin, design su propio sucesor, v despus
de h a b e r exhortado la virtud con sus ltimos consejos & su
U e r o y pueblo, abandou en p a z esta vida, que p a r a l haba sido camino del Cielo. Asi como Roma llor Ciro
Mora va di muestras do su dolor p o r la muerte do Metodio'
y de su pena p o r tal prdida honrando de todas m a n e r a s
sus funerales.

G r a n alegra, venerables Hermanos, nos caus el recuerdo de estos sucesos, y experimentamos no pequea
emocional contemplar en tiempos tan lejanos l a unin tau
magnifica en sus herniosos orgenes de las naciones eslavas
EnoicUcas.8.

con la Iglesia Romana. Pues si esas dos p r o p a g a n d a s del


nombre cristiano salieron de Constantinopla p a r a penetrar
e n t r e los leles, recibieron la investidura de su misin de
esta Sede apostlica, la s a n t a necesaria aprobacin de esa
misin. En efecto, a q u en e s t a ciudad de Roma dieron cuenta de su misin y respondieron sus acusadores; aqu en el
sepulcro de San Pedro y P a b l o juraron g u a r d a r la f e catlica, recibieron la consagracin episcopal la vez que la
f a c u l t a d de constituir 1 j e r a r q u a s a g r a d a , observando la
distincin de las Ordenes. A q u , e n flu, se. solicit y obtuvo
Ucencia p a r a emplear la l e n g u a eslava en los ritos sagrados: y hace este afio diez siglos que el Sumo Pontfice
J u a n V I I I escribi Swentopolck, prncipe de Moravia:
Con razn alabamos las l e t r a s eslavas... que resuenau en
las a l a b a n z a s debidas Dios y ordenamos que en esta mism a lengua sean celebradas l a s a l a b a n z a s y las obras de
Nuestro Seor Jesucristo. N a d a en la fe ortodoxa y en la
doctrina impide que se c a n t e la misa en lengua eslava,
que se loa en esta lengua el S a n t o Evangelio las lecciones
divinas del Nuevo y el a n t i g u o Testamento, bien traducidas
interpretadas, que se c a n t e n todos los oficios do las Horas. Esta costumbre!, d e s p u s de m u c h a s vicisitudes, fu

acerca del derecho sagrado; de tal suerte, que hasta aqullos ms prevenidos en contra de la Iglesia Romana reconocen y a l a b a n la prudencia do esas respuestas.
Despus de la dolorosa calamidad del cisma, es gloria
de Inocente III el h a b e r reconciliado A los Blgaros, con la
Iglesia catlica, asi como Gregorio I X . Inocencio IV, Nicols IV, y Eugenio IV, corresponde la de h a b e r mantenido
esa reconciliacin. Lo mismo respecto losBosniacos y Herzogovinos, engaados por el contagio de opiniones p e r v e r sas, se vi brillar resplandeciente la caridad de nuestros
predecesores, Inocencio III, Inocencio IV, Gregorio IX
Clemente VI, Po II, que se esforzaron los dos primeros en
a r r a n c a r el error de los espritus, los tres ltimos en afirmar
slidamente en estos pases los grados de l a jerarqua sa
g r a d a . Debe pensarse que Inocencio III, Nicols IV. Benedicto XI, Clemente V, no consagraron pequea escasa
p a r t e de sus cuidados los Servios, pues con g r a n previsin
reprimieron los fraudes a s t u t a m e n t e combiuados en este
pas p a r a destruir l a Religin. Asimismo los D l m a t a s v los
LiornOses recibieron de J u a n X , Gregorio I X , Urbano" I V ,
testimonios de favor p a r t i c u l a r y grandes loores por su
constancia en la fe, en recompensa de sus buenos servicios.

sancionada por Benedicto X I V por letras Apostlicas de 25

En fin, existen numerosos monumentos de la benevolencia de Gregorio I X y Clemente XIV hacia la Iglesia de Servia, destruida en el siglo XVI p o r las incursiones de los
brbaros, y r e s t a u r a d a ms t a r d e por el celo piadoso de
San Esteban, r e y de Hungra.
Por eso comprendemos que debemos dar gracias Dios
de tener ocasin favorable de conceder un favor la nacin eslava y proveer su bien general, y ciertamente no
con menor celo que el demostrado por nuestros predecesores.
El iin que nos proponemos, lo que nicamente deseamos
es no descuidar esfuerzo alguno p a r a que las naciones eslav a s sean instruidas por gran nmero de Obispos, p a r a que
se afirmen en el culto de l a verdadera fe, en la obediencia
l a v e r d a d e r a Iglesia do Jesucristo, p a r a que reconozcan
cada vez ms, por experiencia diaria, la fuerza p a r a el bien
que e m a n a de los preceptos de la Iglesia catlica sobre el
h o g a r domstico y todas las clases del pas.
A esas Iglesias se dedican en g r a n p a r t e nuestros c u i d a ,
dos. y n a d a deseamos ms vivamente que estar en disposil
Cin de proveer su bienestar, prosperidad y unirlas Nos

de Agosto.de 1754.
Pero los Pontfices R o m a n o s , siempre que se solicito su
a y u d a por los prncipes q u e g o b e r n a b a n los pueblos que el
celo de Cirilo y Metodio h a b a guiado al Cristianismo, obraron de tal suerte, que n u n c a s e les pudo a c u s a r de f a l t a , ya
de ternura al socorrer, de d u l z u r a al ensenar, do benevolencia en sus consejos, y en todo lo que era posible, de la
m a y o r condescendencia. R a s m i z , sobre todo, y Swentopolck
v Cocol, y Santa Lutmilla, y Bocis, conocieron la insigne
caridad de* nuestros P r e d e c e s o r e s en circunstancias y poeas
diversas.
.
La solicitud p a t e r n a l do l o s Pontfices Romanos hacia ios
pueblos eslavos, no se h a detenido ni r e l a j a d o desde la
muerte de Cirilo y Metodio. Afirmse siempre, protegiendo
entre ellos la santidad do l a Religin y la conservacin de
la pblica prosperidad. En e f e c t o , Nicols envi de Roma a
l ios Blgaros Sacerdotes e n c a r g a d o s de instruir al pueblo,
v ios Obispos de Populonia y Porto, encargados de organizar
l a nueva sociedad c r i s t i a n a . El mismo P a p a respondi con
jiiuch amor las n u m e r o s a s controversias de los Blgaros,

con el nudo perpetuo de la concordia, que es el m a y o r y mejor vinculo de salvacin.


Fltanos conseguir que Dios, rico en misericordia, favorezca nuestros proyectos y secunde nuestra e m p r e s a . Entre
tanto invoquemos como intercesores cerca de l Cirilo y
Metodio, doctores del p a i s de los esla vos, pues como deseamos extender su culto, confiamos en que no nos lia de f a l t a r
su proteccin.

EPISTOLA ENCYCLICA

Por eso ordenamos, que en el quinto dia del mes de Julio,


fijado por Pi I X , de feliz memoria, se inserte en el Calendario de la Iglesia R o m a n a y universal, y anualmente se celebre la fiesta de los santos Cirilo y Mctodio, con oficio del
rito doble menor y Misa p r o p i a que l a S a g r a d a Congregacin lia aprobado.
Y vosotros, venerables Hermanos, os ordenamos que
velcis por la publicacin de esta Encclica, y prescribis la
observancia de lo en ella dispuesto todos los Presbteros
que celebran los oficios do l a Iglesia Romana en sus Iglesias, provincias, ciudades, dicesis y convenios de seglares.
Queremos, en fin, que, con a y u d a de vuestros consejos y
exhortaciones, Cirilo y Metodio sean invocados en el mundo
entero, finde que con todo el favor de que gozan cerca de
Dios, protejan la Religin c r i s t i a n a en todo el Oriente, y
obtengan l a constancia de ios catlicos inspiren los
disidentes el deseo d e reconciliarse con l a Iglesia verdadera.
Mandamos que lo a r r i b a escrito sea rato y firme sin que
obsten las constituciones p u b l i c a d a s por Po V, Nuestro
predecesor, y las d e m s constituciones apostlicas acerca
de la reforma del Breviario y del Misal Romano; ni los usos
y costumbres, a u n los m s antiguos, ni cosa alguna otra en
contrario.
Como p r e n d a de los f a v o r e s celestiales y de nuestra
particular benevolencia os concedemos con todo amor
vosotros todos, V e n e r a b l e s Hermanos, todo el Clero y
pueblo confiados vuestro cuidado la bendicin Apostlica.
Dado en Roma, c e r c a de S a n P e d r o da 30 do Septiembre
del a fio 1880, tercero de N u e s t r o Pontificado.

Q u a c u l t u s SS. C y r i l l i e t M e t h o d i i a d u n i v e r s a m
Ecclesiam extenditur.

L E O P P . XIII
VENERAB9LES FRATRES
SA.LUTEM E T A P O S T O L I C A M B E N E D I C T I O N E M

AM>E m u n u s

beato

Petro

principi Apostolorum eiusque Suceessoribus singulari

christian

nominis

prop'gandi,

modo

d e m a n d a l u m , R o m a n o s Pontifxces impulit, ut sacri Evangelii n u n t i o s


ad varias orbis t e r r a r u m gentes diversis
r a r e n t , p r o u t r e s e t Consilia

miserenlis

temporibus mittendos

Dei p o s t u l a r e

Q u * m o b r e m sicut Augustinum ad Britannos

in culturam

animorum

legaverun, Patritium ad Hibernos, Bonifacium ad Germanos, Villeb r o r d u m a d P h r i s i o s , Batavos, Belgas, a l i o s q u e p e r s a e p e a d alios: sic
etiam apostolici
Cyrillo

rouneris

apud blavoniae populos obeundi facultatem

e t Mei had io, v i r i s s a n c t i s s i m i s , c o n c e s s e r u n t : q u o r u m i n s t a n -

tia m a x i m i s q u e l a b c r i b u s p e r f e c t u m e t , u t illI E v a n g e l i i l u m e n a s p i c e r e n t , e t a b a g r e s t i %ita a d h u m a n u m c i v i l e m q u e

cultura

deduce-

rentur.
Cyrilium et Mcthodium, par Apostolorum nobilissimum, si horainum fama, bfneficiorum
desiit; non m i n o r e certe

roemor,

celebrare

Slavonia

studio colere Ecclesia

tota

numquam

Romana

consuevit,

quae et ulrumque eorum, quamdiu vixerunt, multis rebus

honora-

vit.

ism ab

e t alt^rius

demortui

cineribus

carere

noluit.Idem

anno M D C C C L X I I I Slavonici generis Bohemis. Moravis etCroatis


qui solemuia i nh n o r e m Cyrilli e t Methodii c e l e b r a r e

quotannis

n o n o m e n s i s m a r t i i c o n s u e v e r a n t . i n d u ' g t n t i a Pii IX i m m o r t a l i s

LEON X I I I , PAPA.

cu-

vidercntur.

moriae decossoris Nostri perraissum est,

utdeinceps diem

die
me-

quintum

m e n s i s Iulii fetum a g e r e n t , l i o r a r i a s q u e p r e c e s o b Cyrilli et Methodii


m e m o r i a m persolverent. N e q u e multo post, quo tempore Concilium

con el nudo perpetuo de la concordia, que es el m a y o r y mejor vinculo de salvacin.


Fltanos conseguir que Dios, rico en misericordia, favorezca nuestros proyectos y secunde nuestra e m p r e s a . Entre
tanto invoquemos como intercesores cerca de l Cirilo y
Metodio, doctores del p a i s de los esla vos, pues como deseamos extender su culto, confiamos en que no nos h a de f a l t a r
su proteccin.

EPISTOLA ENCYCLICA

Por eso ordenamos, que en el quinto dia del mes de Julio,


fijado por Pi I X , de feliz memoria, se inserte en el Calendario de la Iglesia R o m a n a y universal, y anualmente se celebre la fiesta de los santos Cirilo y Metodio, con oficio del
rito doble menor y Misa p r o p i a que l a S a g r a d a Congregacin lia aprobado.
Y vosotros, venerables Hermanos, os ordenamos que
velcis por la publicacin de esta Encclica, y prescribis la
observancia de lo en ella dispuesto todos los Presbteros
que celebran los oficios do l a Iglesia Romana en sus Iglesias, provincias, ciudades, dicesis y conventos de seglares.
Queremos, en fin, que, con a y u d a de vuestros consejos y
oxhortaciones, Cirilo y Metodio sean invocados en el mundo
entero, finde que con todo el favor de que gozan cerca de
Dios, protejan la Religin c r i s t i a n a en todo el Oriente, y
obtengan l a constancia de los catlicos inspiren los
disidentes el deseo d e reconciliarse con l a Iglesia verdadera.
Mandamos que lo a r r i b a escrito sea rato y firme sin que
obsten las constituciones p u b l i c a d a s por Po V, Nuestro
predecesor, y las d e m s constituciones apostlicas acerca
de la reforma del Breviario y del Misal Romano; ni los usos
y costumbres, a u n los m s antiguos, ni cosa alguna otra en
contrario.
Como p r e n d a de los f a v o r e s celestiales y de nuestra
particular benevolencia os concedemos con todo amor
vosotros todos, V e n e r a b l e s Hermanos, todo el Clero y
pueblo confiados vuestro cuidado la bendicin Apostlica.
Dado en Roma, c e r c a de S a n Pedro da 30 de Septiembre
del a fio 1880, tercero de N u e s t r o Pontificado.

Q u a c u l t u s SS. C y r i l l i e t M e t h o d i i a d u n i v e r s a m
Ecclesiam extenditur.

L E O P P . XIII
VENERAB9LES FRATRES
SA.LUTEM E T A P O S T O L I C A M B E N E D I C T I O N E M

AM>E m u n u s

beato

Petro

principi Apostolorum eiusque Suceessoribus singulari

christian

nominis

prop'gandi,

modo

d e m a n d a l u m , R o m a n o s Poutifxces impulit, ut sacri Evangelii n u n t i o s


ad varias orbis t e r r a r u m gentes diversis
r a r e n t , p r o u t r e s e t Consilia

miserenlis

temporibus mittendos

Dei p o s t u l a r e

Q u * m o b r e m sicut Augustinum a dBritanuos

in culturam

animorum

legaverun, Patritium ad Hibernos, Bonifacium ad Germanos, Villeb r o r d u m a d P h r i s i o s , Batavos, B e l l a s , a l i o s q u e p e r s a e p e a d alios: sic


etiam postolici
Cyrillo

rouneris

apud blavoniae populos obeundi facultatem

e t Mel hod io, v i r i s s a n c t i s s i m i s , c o n c e s s e r u n t : q u o r u m i n s t a n -

t s m a x i m i s q u e l u b c r i b u * p e r f e c t u m e t , u t illI E v a n g e l i i l u m e n a s p i c e r e n t , e t a b a g r e s t i %ita a d h u m a n u m c i v i l e m q u e

cultura

deduce-

rentur.
Cyrilium et Mcthodium, par Apostolorum nobilissimum, si h o m i n u m fama, bfneficiorum memor, celebrare
desiit; non m i n o r a

certe

Slavonia

studio colere Ecclesia

tota

numquam

Romana

consuevit,

quae et utrumque eorura, quamdiu vixerunt, multis rebus

honorn-

vit.

ism ab

e t alt^rius

demortui

cineribus

carere

noluit.Idem

anno M D C C C L X I I I Slavonici generis Bohemis. Moravis etCroatis


qui solemuia i nh n o r e m Cyrilli e t Methodii c e l e b r a r e

quotannis

n o n o m e n s i s m a r t i i c o n s u e v e r a n t . i n d u ' g t n t i a Pii IX i m m o r t a l i s

LEON X I I I , PAPA.

cu-

vidercntur.

moriae decessoris Nostri permissum est,

utdeinceps diem

die
me-

quintum

m e n s i s lulii featum a g e r e n t , l i o r a r i a s q u e p r e c e s o b Cyrilli et Methodii


m e m o r i a m persolverent. N e q u e multo post, quo tempore Concilium

DE s . s . LEN x m
m a g n u m a d V a t i c n n u m I i 8 b e r e t u r , p e r p l u r e s E p i s c o p i ab h a c A p o s t o l i c a S e d e s u p p l i c i t e r p e t i v e r u n t , u t e o r u m d e m c u l t u s et s t a t a s o e m n i tas ad u n i v e r s a m

Ecclesiara p r o p a g a r e t u r .

Vcrum

infecta ad liane

d i e m r e , et o b t e m p c r u m v i c e s m u t a t o p e r e a s r e g i o n e s

reipublicae

statu, opportunus Nobis oblatus videtur locus uvandi Slavoniae

po-

pulos, de q u o r u m incolumitate et salute solliciti m a g n o p e r e sumus.


Igitur cum p a t e r n a m carilatem N o s t r a m nulla i n re ab iis desiderari
patimur, tum latius proferri augerique r e l i g i o n e m volumus hominum
s a n c t i s s i m o r u m , qui S l a v o n i c a s g e n t e s s i c u t

olim, disseminata

catholica, 8b i n t e r i t u ad salutem r e v o c a r a n t ,

ita nunc sunt

tide

cadesti

patrocinio p o t e n t e r d ^ f - n s u r i . Quo a u t e m m a g i s e m e r g a t . quales sint


q u o s o r b i c a t h o l i c o v e n e r a n d o s et c o l e n d o s p r o p o n i m u s , p l a c e t r e r u m
g e s l a r u m h istori a m breviter attingere.
Cyrillus et Methodius fratres germani, T h e s s a l o n i c a e
loco nati,

Constanlinopo'im

mature concesserunt,

amplissimo

u t i n ipsa u r b e

Orientis principe h u m a n i t a t i s artes a d d i s c e r e n t . N e c latuit scintilla


i n g e n i i , q u a e i a m turn e l u c e b a t in a d o l e s c e n t i b u s ; n a m u t e r q u e p l u r i m u m b r e v i p r o f e c e r u n t ; a t C y r i l l u s m a x i m e , q u i earn
l a u d e m a d e p t u s e s t ut singularis h o n o r i s c a u s s a
laretur. Non

longo intervallo monachum

agere

scientisrum

Pkilosophus

appel-

Methodius

Cyrillus a u t e m d i g n u s est habitus, cui T h e o d o r a imperatrix,


Inatio Patriarcha, negotium darei erudiendi

ad

fidern

coepit;
sudore

christianam

C h a r a r o s trans C h e r s o n e s u m incolentes, qui i d o n e o s s a c r o r u m administros

Constantinopoli imploraverant.

gravate accepit. Itaque C h e r s o n a m


n a c u l o illius gontis,

Quod

ille

munus

non

in T a u r i s a d l a t u s , s e r m o n i ver-

ut quidam f e r u n t , a l i q u a n d i u

operam

dedit".

e o q u e t e m p o r e s i b i c o n t i g i t o p t i m i s a u s p i c i i s , u t S . C l e m e n t i s I P . M.
sacros cineres inveniret, quos quidem

haud difficile cognovit cum

e x p e r v a g a l a m a i o r u m m e m o r i a , t u m e x a n c h o r a , q u a c u m ipsa m a r yrem fortissimum

Traiani

imperatoris

iussu

in m a r e praecipilem

a c t u m , et d e i n d e c o n d i t u m f u i s s e c o n s t a b a t . T a r n p r e t i o s o I h e s a u r o
p o t i t u s , in C h a z a r o r u m u r b e s s e d e s q u e p e n e t r a v i t ; q u o s p r a e c e p t i s
s u i s e d o c t o s et D e i n u m i n e i n s t i n c t o s , m u l t i p l i e d s u p e r s t i t i o n s d e l e t a ,
ad

Iesum

Christum

adiunxit. Recenti christianorum

optime constituta, continentiae simul et caritatis

communitate

memorabile

manumissione.

Mox Constantinopolim rediit a l a c e r , aUjue in m o n a s t e r i u m Polychronis, quo se iam Methodius receperat, Cyrillus ipse secessit.
Iterim res apud C h a z a r o s p r o s p e r e gestas a d Rastilaum Moraviae
principem

fama detulerat.

Is,

Chazarorum

exemplo

incitatus,

de

aliquot operariis evangcicis Constantinopoli arcessendis cum imper a t o r e M i c h a ' e I I I e g i t , n e c d i f f i c i l e , q u o d v o l e b a t . i m ; e t r a vi t. I g i t u r


t o t i a m f a c t i s n o b i l i t a t a v i r t u s , p r o x i m o r u m q u e i u v a n d o r u m i n Cyrillo
e t M e t h o d i o p e r s p e c t a v o l u n t a s e f f e c i t , u t ii M o r a v i e n s i

Ex t a m r e m o t i s d ' s i u n c s t i s q u e p r o v i n c i i s r e r u m g e s l a r u m g l o r i a m
s e c u n d u s r u m o r R o m a m n u n t i a v e r a l . A t q u e i l a cum N i c o l a u s I. P . M .
f r a t r e s o p t i m o s R o m a m c o n t e n d e r e i u s s i s s e t , ii s i n e c u n c t a t i o n e
i m p e r a l a fa c e r e i n s l i t u u n t ; r o m a n u m q u e i t e r a l a c r i t e r i n g r e s s i , r e l i q u i a s S . C l e m e n t i s s e c u m a d v e h u n t Q u o n u n t i o , H a d r i a n u s 11, qu
in l o c u m N i c o l a i d e r a o r t u i l u e r a t s u f f e c t u s , C l e r o p o p u l o q u e c o m i t a n t e
obviam magna c u m honoris significationc progreditur hospitibus
illustribus. C o r p u s S. Clementis magnis extemplo prodigiis nobilitat u m . solemni ducta p o m p a , i n l a t u m "st in IJasilicam iisdem vestigiis
paterr.ae domua martyris inviclissimi Constantiniano t e m p o r e ex cita t a m , D e i n d e C y r i l l u s et M e t h o d i u s d e m u n e r e a p o s t o l i c o i n q u o
essent sancte laborioseque versati, ad Pontificem M a x i m u m , assidente
Clero, r e f e r u n l . Et quoniam fecissc contra instituta m a i o r u m religionesqua s a n c t i s s i m a s a r g u e b a n l u r , quod g e r m o n e m S l a v o n i c u m in
perfunclione m u n e r u m sacrorum usurpavissent, caussam dixere r a tionibus lam c e r l i s t a m q u e illustribus, ut Pontifex totusque C l e r u s e
laudarint h o m i n e s et p r o b a r i n t . T u m a m b o , dicto ex f o r m u l a catholic a e p r o f e s s i o n s s a c r a m e n t o , i u r a t i q u e s e i n fide b e a t i P e t r i et P o n l i ficum R o m a q o r u m p e r m a n s u r o s , E p i s c o p i a b i p s o H a d r i a n o c r e a t i
consecratique sunt, pluresque ex discipulis e o r u m variis s a c r o r u m
ordinum gradibus initiaii.

docu-

m e n t u m e d i d i t , c u m o b l a t a ab i n d i g e n i s d o n a o m n i a r e c u s a v i t , e x c e pta s e r v o r u m , qui c h r i s t ' a n u m nomen p r o f i t e r e n t u r ,

110

g i o n i s o p p o r t u n i t a t e m . In M o r a v i a m v e r o , e f f u s a o b v i a m m u l t i t u d i n e
a d i m p e r i i 6 n e s s u m m a v o l u n l a t c et c e l e b r i b e t i t i a e x c i p i u n t u r . N e c
mora fu, quin inbuere christianis institutionibus animos aggreder e n t u r e t in s p e m c a e l c s t i u m b o n o r u m e r i g e r e ; i d q u e t a n t a vi, t a m
operosa industria, ut non longo intervallo Mra vor u m gens n o m e n
Iesu Christo libentissime dederit. Ad eam r e m n o n p a r u m scientia
valuit dictionis slavonicae, quam Cyrillus ante perceperat, m u l t u m q u e poluerunt s a c r a e utriusque Testamenti litterae, q u a s proprio
populi s e r m o n e reddiderat, Q u a r e omnis Slavorum natio plurimum
h o m i n i d e b e t , q u o d n o n fi dei c h r i s t i a n a c s o l u m , s s d e t i a m c i v i l i s
h u m a n i t a t i s e x ilio b e n e f i c i u m a c c c p e r i t : n a m C y r i l l u s e t M e t h o d i u s
p r i n c i p e s i n v e n i e n d i f u e r u n t ipsas lilteras, quibua est s e r m o i p s o r u m
Slavorum signatus et expressus, e a q u e de causa ciusdem sermonis
auctores non immerito habentur.

expeditioni

d e s t i n a r e n t u r . C u m q u c iter per B u l g a r i a m i n s t i i u i s s e n t christianor u m initiatam sacris, nullo loco p r a c t e r m i t t u n l amplificandae reli-

E r a t t a m e n provisum divinitus. ut Cyrillus R o m a e c o n d e r e t v i t a e


c u r s u m a n n o D C C C L X I X die X I V F e b r u a r i i , virtute magis q u a m
a e l a t e m a t u r u s . E l a t u s e s t f u n e r e p u b l i c o m a g n i f i c o q u e a p p a r a t u , eo
i p s o , q u o P o n t i f i c e s R o m a n i s o l e n l , et in s e n u l c r o , q u o d s i b i H a d r i a n u s extruxerat, perhonoriflce compositus. Sacrum defuncti corpus,
quia Constantinopolim asportari popu'us romanua non
pertulit,
q u a m v i s parentis moestissimae desiderio expeti tum, d e d u c t u m est ad
sancii Clementis, atque huius prope cineres conditum, quos Cyrillus
i p s e tot a n n i s v e n e r a b u n d u s a s s e r v a r a t . C u m q u e v e h e r e t u r
per
U r b e m inter festos psalmorum cantus, n o n tam funeris q u a m t r i u m phi pompa visus est populus r o r a a n u s libamenta h o n o r u m caelcstium
viro sanctissimo detulisse.

H a e c ubi a c t a , M e t h o d i u s iussu a u s p i c i i s q u o P o n t i f i c i s Moximi ad


c o n s u e t a apostolici m u n e r i s officia in Moravian) e p i s c o p u s r e m i g r a -

vit. In ea provincia factus forma gregis ex animo rei cstholicae ins e r v i r e m a i o r e in d i e s s t u d i o institit; factiosis r e r u m n o v a r u m a u c t o r i b u s , n e catliolicum n o m e u o p i n i o n u m i n s a n i a l a h e f a c e r e n t , fortiter
r e s i s t e r e ; S u o n t o p o l c u m p r i n e i p e m , q u i R a s l i l a u m e x c e p e r a t , ad r e l i g i o n e m e r u d i r e ; e u m d e m q u e o f f i c i u m d e s e r e n t e m a d m o n e r e , incrop a r e , d e m u m s a c r o r u m i n t o r d i c t i o n e p u n i r e . H i s d e c a u s s i s invidiam
exc.epit t e t e r r i m i a t q u e i m p u r i s s i m i t y r a n n i , a q u o a c t u s e s t in exiliuro.
Sed aliquanto post r e s t i t u t u s tempesti vis adhortationibus impetravit,
ut m u t a t i a n i m i indicia p r i n c e p s edei'et, p r i s t i i i s m q u e c o n s u e t u d i n e m
novo vitae m o d , r e d i m i i n t e l l i g e r e t o p o r t e r e . l l l u d v e r o est mirabile
q u o d v i g i l a n e M e t h o d i i c a r i l a s , p r a e t e r v e c t a M o r a v i a fines, sicut
s u p e r s t i t e Cyrill L i b u r n i c o s et S e r v i o a l l i g c r a t , ita n u n c P a a n o n i o s
c o m p l e c t e b a t u r , q u o r u m p r i n e i p e m , C o c e l u m n o m i n e , ad religione
c a t h o l i c a m i n f o r m a v i ! , e t i n officio r e t i n u i t : e t B u l g a r o s , q u o s ipsos
c u m r e g e e o r u m B o g o r i i n fide c h r i s t i a n i n o m i n i s c o n f i r m a v i t ; et
D a l m a t a s , q u i b u s c u m c a e l e s t i a p a r t i e b a t c o m i n u n i c a b a l q u e charism a t a ; et C a r i n t h i o s , in q u i b u s ad u n i u s v e r i D e i n o t i t i a m c u l t u m q u e
traducendis plurimum elaboravit.
S e d ea r e s m o l e s t i a m l i o m i n i p e p c r i t . E t c n i m q u i d a m ex novella
c h r i s t i a n o r u m s o c i c t a t e , q u i a s t r e n u e a c t i s r e b u s v i r l u t i q u e Methodii
i n v i d e r e n t , a p u d J o a n n e t n V i l i H a d r i a n i s u c c e s s o r e m j n s o n t e m pos t u l a r u n t d e s u s p e c t a fide v i o l a t o q u e m o r e m a i o r u m , q u i in sacris
obundis s e r m o n e m g r a e c u m a u t latinum unum adhibere consuever u n t , p r a e t e r e a n u l l u m . T u n e . P o n l i f e x i n c o l u m i t a t i s tidei disciplin a e q u e v e t e r i s s t u d i o s i s s i m u s , M e t h o d i o R o m a n i e v o c a l o diluere
c r i m i n a , s e s e q u o p u r g a r e i m p a r a i . I s , u t s e m p e r e r a t ad parei.duai
a l a c e r c o n s c i e n t i a e q u e t e s t i m o n i o f r e t u s , a n n o D C C C L X X X cum
c o r a m J o a n n e et E p i s c o p i s a l i q u o t C l c r o q u e u r b a n o a d f u i s s e l , facile
vicit, c a m p r e n t fidem e t se r e t ^ n u i s s e c o n s l a n t e r e t c e t e r o s diligonteredocuisse.quam praeserite etapprohante lladrianodeclaratara,
ad s e p u l c r u m p r i n c i p i a A p o s t o l o r u m i u r e i u r a n d o c o n f l r m a r a t : quod
v e r o ad l i n g u a m S l a v o r t i e a m in s a c r i s p e r a g e n d i s u s u r p n t a m , s e ius t i s d e c a u s s i s , e x v e n i a i p s i u s H a d r i a n i P o n t i f i c i a , n e c s a c r i s lilteris
r e p u g n a n l i b u s , u r o f e c i s a e . Q u a p e r o r a l i o n e ita s e q u a l i b e t culpae
s u s p i c i o n e l i b e r a v i ! , ut i n r e p r a e s e n t i c o m p l e x u s M e t h o d i u m Ponlif e x , p o t e s t a t e m e i n s a r c h i e p i s c o p a l e m , e x p e d i l i o n c m q u e Slavonicam
liberiti a n i m o r a t a r n e s s e i u s s e r i l . l n s u p e r , a l i q u o t d e l e c l i s Episcopis,
q u i b u s M e t h o d i u s i p s e p r a c c s s e t , e t q u o r u m o p e r a in a d m i n i s t r s n d a
r e Christiana i u v a r e t u r , p e r h o n o r i f i c i s c o m m e d a t u m litteris in Mor a v i a n cum libcris m a n d a tis remisi!, t j u a s r e s o m n e s p o s l e a Summus
P o n l i f e x c o n f i r m a l a s v o l u i t p e r l i t t - r a s ad M e t h o d i u m d a t a s , cum
s c i l i c c t h u i c r u r s u s s u b e u n d a m a l c v o l o r u m invidia fuit Q u a r e s o c u rus animi, cum Pontifico Maximo c u n c t a q u c Ecclesia romana a r d i s s i m o c a r i t a l i s f i d e i q u e v i n c u l o c o n i u n c t u s a d s i g n s l u m sibi m u n u s
e x p l e r e m u l t o v i g i l a n t e s p e r s e v e r a v i ! ; n e c diu d e s i d e r a t u s e s t e g r e -

g i u s o p e r a e f r u c t u s . N a m c u m p r i m u m i p s e p e r s e ad c a t h o l i c a m
fidem B o r z i v o i u m p r i n e i p e m B o h e m o r u m , d e i n d e L u d m i l l a m u x o r e m
e i u s , a d h i b i t o q u o d a r a s a c e r d o t e , p e r d u x i s s e t , b r e v i p e r f e c i t , u ' iu ca
gente christianum nomen longe lateque vulgaretur. P e r cadera t e m p o r a E v a n g e l i ! l u m e n in P o l o n i a m i n v e h e n d u m c u r a v i t ; q u o c u m ille
p e r m e d i a m G a l l a e c i a m p e n e t r a v i s s e t , s e d e m e p i s c o p s l e m Leopoli
s t a t u i i . Inde, ut n o n n u l l i t r a d i d e r u n t , in M o s c o v i a m p r o p r i i n o m i n i a
d i g r e s ^ u s , t h r o n u m p o n t i f i c a l e Koicense
c o n s t i t u i t . C u m bis h a u d
s a n e a r e s c e n t i b u s l a u r e i s in M o r a v i a r a r e v e r s u s est ad s u u s : i a m q u e
s e s e a b r i p i ad h u r a a n u m e x i t u m s e n t i e n s , i p s e r a e t s i b i s u c c e s s o r e m
d e s i g n a vit; C l e r r a q u o et p o p u l u m s u p r e m i s p r a p c e p t i s ad v i r l u t e r a
coli or ta t u s , ca vita, q u a e sibi via in c a e l u m f u i t , placidissimo d e f u n ctus est l i t i Cyriilum R o i r a . sic Methodium Moravia dcedentem
luxit. a m m i s s u m q u a e s i v i t , f u n e r e e i u s m o d i s o m n i b u s h o n s t a l o .
Horum factorum, Venerabile F r a t r e s , p e r i n c u n d a Nobis accidit
recordatio; n e : mediocriter coraraovemur, c u m retro longe respicim u s o p t i m i s initiis s p l e n d i d a r a S l a v o n i c a r u m P e n t i u m c u m R o m a n a
Ecclesia c o n i u n c t i o n e m . E t e n i m d u o isti c h r i s t i a n i n o m i n i s p r o p a g a l o r e s , d e q u i b u s loquuti s u m u s , C o n s t a n t i n o p o l i quidera ad e t h n i c o s
p o p u l o s d i s c e s s e r u n t ; s e d t a m e n e o r u m m i s s i o n e m a b h a c Apostolica
Sede, calholicae unilatis centro, a u t o m n i n o imperari, aut, quod plus
vice s i m p l i c i a c t u m e s t , r i t e s a n c t e q u e a p p r o b a r i o p o r t u i t . R e v e r a Irle
in U r b e R o m a a b iis est et suscopti m u n e r i s r8tio r e d d i t a , et 8d a c c u s a t : o n o s r e p p o n s u m ; hic ad s e p u l ' r a P e t r i et P a u l i in fidem c a l h o lcam i u r c t u m , c o n s e c r a t i o q u e e p i s c o p a l i s a c c e n t a u n a c u m p o t e n t a t e
sacri imperii, retento ordinura discrimine, constituendi. Demum hinc
est u s u s s l a v o n i m s o r m o n i s in r i t i b u s s a n c t i s s i m i s i m p e l r a t u s ; a t q u e
h o c n n n o d e c i m u m e x p ^ e t u r s a e c u l u m , e x q u o J o a n n e s V i l i p. M . s d
S n e n t o p o ' c u m M o r a viae p r i n e i p e m ita s c r i p s i t : LiUeras
slanonicas...
quibus
Deo laudes dehitae resonant,
iure laudamus,
et in
eaden
lingua Chris li Domini Nostri praecunia
et opera, ut enarrentur
iubemus. Nec sanae jidei cel doctrinae
aliquid
obstat,
sioe missas in
eadon slaoonica lingua cancre, sine sacrum Eoangelium
oel
lectiones
dioin s Noci et Veteris Testamenti
bene translatas
et
interprtalas
legcre, et alia korarum
officia omnia psailere.
Qusm consuetudinem
m u l t a s p o s t v i c e s s a n x i t B e n e d i c t u s X I V p->r a p o s i o ' i c a s L i t t e r a s
a n n o M D C C C L I V die X X V A u g u s t i d a t a s . - P o n t f i c e s a u t e m R o m a n i , q u o t i e s c u r a q u e o p e m rogati s u n t a p r i n d p i b u s v i r i s . qui po~
pull's p r a e e s s e n t Cyrilli M^.thodiique o p e r a ad c h r i s t i a n o s r i t u s t r a d u c t i s , n u m q u a m c o m m i s o . r u n t , ut s u a d e s i d e r a r e t u r i n a d i u v a n d o
b e n i g n i l a s , in d o c e o d o h u m a n i t a s , in c o n s l i i s d a n d i s b e n e ' ' o l e n tia,
in r e b u s o m n i b u s , q u i b u s e u m q u e p o s s e n t , e x i m i a v o l u n t a s . P r a e
ceteris vero Rastilaus, Suentopoicus, Cocelus, sancta Ludmilla,
B o g o r i s i n s i g n e r a D e c e s s o r u m N o s t r o r u m c a r i t a t e r a p r o r e et t e m p o r e ex per ti s u n t .

N ^ q u e Cyrilli a c M e t h o d i i i n t e r i t u c o n s t i t i t a u t r e m i s i t p a t e r n a
R o m . o m m P o n t i f i c u r a p r o S l a v o n i a e p o p u l i s s o l l i c i t u d o ; s e d in

ENCCLICAS
t u e n d a apud eos sanctilate religionis c o n s e r v a n d a q u e
publica s e m p e r enituit. Revera ad

Bulgaros

prosperilate

Nicolaus

I sacerdotes

q u i p o p u l u m i n s t i t u e r e n t , et E p i s c o p o s P o p u l o n i e n s i u m
sium ab Urbe Roma
o r d i n a r e n t : item

migit, qui r e c e n l e m

Bulgarorura

et

Porluen-

christianorum

c r e b i s de s a c r o i u r e

ipse response p e r a r a a n t e r reddidit, in q u i b u s

societtem

controversi

vel ii,

qui m i n u s Ec-

c ' e s i a e R o m a n c e fa v e n t , s u m m a m p r u d e n t i n m c o l l a u d a n t
s p i c i c i u n t . Ac post

is

atque

su -

u c l u o s ' i m dissidi! c a l a m i t a t e m , l a u s esi I n n o c e n -

tii I I I r e c o n c i l i a s s e c u m E c c l e s i a c a t h o l i c s B u l g a r o s , G r e g o r i i

autem

c u m r i t u s d u p c i s m i n o r i s Officio et M i s s a p r o p r i a , q u a e

sacrum

C o n s i l i u m legitimis riti bus c o g n o s c e n d i s a p p r o b a v i t .


Vobis autem omnibus,

Venerabiles

Lilteras Nostra publicandas curetis,

Fratres,

mandamus,

ut

has

et q u a e in iis p r a e s c r i p l a s u n t

c u n d o ex o r d i n e s a c r i c o l a r u m , q u i d i v i n u m O f f i c i u m r i t u E c c l e s i a e
R o r a a n a e c e l e b r a n t , s e r v a r e i u b e a t i s . in s u i s q u i a q u e E c c l e s i i s , P r o vinciis, civilalibus, D i o e c e s i b u s , et locis R e g u l a r i u m .

Denique volu-

m u s , V o b i s s u 8 d e n t i b u s e t c o h o r t a n t i b u s , in u n i v e r s u m r o g a r i
orari Cyrillum

et M a t h o d i u m ,

ut.

qua valent apud

Dium

atque
gratia,

I X , I n n o c e n t i i I V , N i c o l a i I V , Eu<?enii I V in r e c o u c i l i a t a g r a t i a r e t i -

Oriente toto rem chr'stianara l u e a n l u r , imploranda catholicis h o m i -

nuisse.Similiter

nibus

erga

Bosnienses

ct Erzegovinenses,

pravarum

opinionum deceptos contagiis, insigniter eluxit D e c e s s o r u m


r u m c a r i t a s , scilicet I n n o c e n t i i I V, qui e v e l l e r e ex a n i m i s
Gregorii IX, Clementis VI,

P i i II. q u i

Nostroerrorcm;

s a c r a e p o t e s t a l i ' g r a d u s per

constantia,

concordiae

dissidentibus

reconciliandae cum

vera

Ecclesia

volntate.

I l a e c , ut s u p r a s c r i p t a s u n t , ila r a t a

et

firma

esse iubemus, non

o b s t a n t i b u s s a n c t i Pii V P o n t i f i c i s D e c e s s o r i s N o s t r i a l i i f q u e A p o s t o -

eas regiones stabiliter firmare studuerunt.Nec exiguam, nec

po-

licis s u p e r B r e v i a r i i et Missalis R o m a n i r e f o r m a l i o n e e d i t i s

s t r e m a c u r a r u m s u a r u m p a r t e m I n n o c e r . t i u s III, N i c o l a u s IV,

Be-

tutionibus, statutis q u o q u e ac consuetudinibus, eliam i m m e m o r a b i -

n e d i c t s XI, C l e m e n s V in Servios contulisse p u t s n d i sunt, a quibus


f r a u d e s , ad l a b e f a c t a n d a m r e l i g i o n e m

astute comparata?, providen-

tissime c o n t i n u e r u n t . D a l m a t a e q u o q u e el

Liburnici ob

fidei

con-

C a e l e s l i u m v e r o m u n e r u r a a u s p i c e r a et p r a e c i p u a e N o s t r a e b e n e volenl8e pignus, Apostolicam benedictionem Vobis omnibus, V e n e -

s t a n l i a m , v i c i s s i t u d i n e m q u e o f f i c i o r u m a I o a n n e X , a G r e g o r i o VII

rabiles Fratres, cuncteque Clero et populo singulis Vestrum

a G r e g o r i o i X , a b U r b a n o IV f a v o r e m s i n g u l a r ^ m

m i s t o p e r a m a n t e r in D o m i n o i r a p e r t i m u s .

et g r a v i s l a u ^ u m

p r a e c o n i a adepti s u n t . D e n i q u e ipsa in Ecclesia S e r m i e n s i , saeculo


sexto b a r b a r o r u m i n c u r s i o n i b u s deleta, posleaque sancii Stephani I

Datum

Romae

apud

Sanctum

Pctrum

die

XXX

anno M D C C C L X X X , P o n t i f i ^ l u s Nostri a n n o terlio.

H u n g a r i a n r e g i s p i o s t u d i o r e s l i l u t a , m u l l a s u n t G r e g o r i i IX et C l e mentis X I V benevolentiae
Quapropter

agendas

monumenta.

LEO PP. XIII.

Deo grates esse intelligimus,

Nobis occasio p r a c h e a t u r gratificandi genti Slavorum,


ipsorum.utilitatis efficiendae,

non

minore

quod idonea
communisque

cerl studio,

e s t in D e c e s s o r i b u s N o s t r i s o m n i t e m p o r e p e r a p e c t u m .

q u a m quod
H o e scilicet

s p e c t a m u s , h o c u n i c e c u p i m u s , o m n i ope c o n t e n d e r e ut gentes
v n i c i n o m i n i s m a i o r c E p i s c o p o r u m et s a c e r d o t u m copia
ut in p r o f e s s i o n e v e r a e

fidei,

in o b e d i - n t i a v : r a a

lesu Christi Eccie-

siae obfirmentur, experiendoque quotidie magia senliant,


h o n o r u m a b Ecclesiae cathelicae institutis in convictum

quanta

curarum

Nostrarum

vis

domesticum

o m n e s q u e reipublicae o r d i n e s r e d u n d e t . IUae quidem Ecclesiae


r i m a s et m a x i m a s

Sla-

instruantur

sibi partea vindicant;

quicquam est, quod o p t e m u s vehementius, q u a m ut e a r u m

plunec

possimus

commoditati prosperitatique consulere, cunctasque perpetuo concordiae nexu Nobiscum

h a b e r e coniunctas,

quod esl

maximura

atque

o p t i m u m v i n c u l u m i n c o l u m i t a t i s . R e l i q u u m est, u t a d s p i r e t proposilis
N o s ' r i s e l i n c o e p t a s e c u n d e t diets

in misericordia

Deus.

N o s interim

a p u d i p s u m d e p r e c a t o r e s a d h i b e m u s C y r i l l u m et M e t h o d i u m , Slavoniae magistros, q u o r u m sicul volumus amplifcari cultum, itacaelesle


patrocinium Nobis a d f u l u r u m confdiraus.
I t a q u e p r e c i p i m u s u t , r a t o d i e q u i n t o m e n s i s I u l i i q u e m f. r . P i u s I X
constituit,

in

Kalendarium

Romanac

atque

universalis

Ecclesiae

i n s e r a t u r , a g a t u r q u e q u o t a n n i s f e s t u m s a n c t o r u m Cyrilli et Methodi;

Consli-

iibus, ceterisque c o n t r a r i i s q u i b u s c u m q u e .

com-

Septembris

125

EPSTOLA ENCCLICA
R e c o m e n d a n d o el a u x i l i o p a r a l a s o b r a s
de las Misiones.

L60]S p .

xm.

Venerables Hermanos: Salud y bendicin

apostlica.

a t t * a ciudad do Dios, que es la Iglesia, 110 se


hall circunscrita dentro de los confines de nin8'una regin, y tiene la f u e r z a , recibida por su
Fundador, de dilatar m s c a d a da el espacio de sus tiendas
y de extender las a r a s de sus tabernculos (1). Este acrecentamiento del pueblo cristiano, si bien es obra principalmente de la ntima a s i s t e n c i a y a y u d a del Espritu Santo,
puede, sin embargo, o p e r a r s e extrnsecamente por obra de
los hombres, y conforme l a s costumbres humanas, siendo
propio de la sabidura de Dios que todas las cosas vayan
ordenadas y conducidas su fin por aquel modo que conviene la naturaleza do c a d a u n a de ellas, y ninguna m3
adecuada los hombres y los oficios de los hombres, que
aquella por cuyo medio se o b t i e n e el aumento de nuevos
ciudadanos en esta t e r r e s t r e Sin.

J?

Porque, en p r i m e r l u g a r , estn los que predican la palabra de Dios; y asi Cristo ense con sus ejemplos y sus
orculos, y as el apstol P a b l o insista diciendo:
Cmo creeremos aquel quien no omos?
Vcmo oiremos si no vemos quien prdica..? Porque h
fe viene por elodoyel
odo por lapalabrade Cristo (2).

0)

la l-l V, 2.

(2] Itom. X . 14, n .

Estos oficios, en p r i m e r lugar, tocan los que legtimamente han sido iniciados en el sagrado ministerio, los
cuales, por cierto, no poco a y u d a y conforta el obtener los
socorros externos y con plegarias dirigidas Dios a t r a e r s e
los dones celestiales, p o r lo cual son a l a b a d a s en el Evangelio aquellas seoras que Cristo que evangelizaba el
reino de Dios, auxiliaban con sus propios bienes (i;: y Pablo
da testimonio que a ellos y cuantos anuncian en el Evangelio, es concedido p o r voluntad de Dios que v i v a n del
Evangelio (2). I g u a l m e n t e sabemos que Cristo los que le
seguan y escuchaban dio este mandamiento: Suplicad al
amo de la mis que lleve ella sus operarios (3), y que sus
primeros discpulos, siguiendo el ejemplo de los Apstoles,
acostumbraban suplicar Dios con estas p a l a b r a s : Concede tus siervos que anuncien con toda confianza tupalabra . 4 :.
Estos dos oficios, que consisten cu dar y en orar, adems
de ser tilsimos p a r a ensanchar los confines del reino de
los cielos, tienen la propiedad, ellos inherente, de poder
fcilmente ser consumados p o r todos en cualesquiera de las
condiciones humanas. Porque quin se halla en tan misera
fortuna que no pueda dar una moneda intima sobrecargado con t a n t a s ocupaciones que no pueda e l e v a r alguna vez
una plegaria Dios por los nuncios del Santo Evangelio? Y
h a estado siempre en las costumbres do los hombres apostlicos, y especialmente del Pontifico Romano, quien incumbe mayormente la solicitud de p r o p a g a r la fe cristiana,
si bien no siempre se observ el mismo modo de emplear
tales socorros, sino que fueron varios y diversos, segn la
variedad de los lugares, y la diversidad de los tiempos.
Asi, siendo la tendencia de nuestra e d a d l a de emprender las cosas arduas, merced la conjuncin de los semejantes y la fuerza de los muchos, vemos unirse formarse
en todas partos asociaciones, de las cuales algunas se han
constituido p a r a promover la Religin en todos los pases,
siendo entre, todas la ms eminente aquella pa asociacin
formada cerca de sesenta aos h a cu Lyn de Francia, que
tom el nombre de La Propagacin dla Fe, la cual, en sus
principios, tuvo por objeto socorrer algunos misioneros en
America. Mas como el grano de mostaza se convirtiera en
rbol gigantesco de grandes y floridas r a m a s , todas las mi-

li)

Luc. v m , 8 . - C 9 I. Cor. . X . 11.,3) M a t h . IX, a - L u c . X, J . - ( l ) Acl. IV, .

sionesesparcidas por el haz de l a t i e r r a lograron sus activos


beneficios.
Esta excelente institucin f u d e s d e luego a p r o b a d a por
los Pastores de la Iglesia, recogiendo elogios estupendos.
Los Romanos Pontfices Po VII, L e n XII, Po VIH, Nuestros Predecesores, fervorosamente l a recomendaron, enriquecindola con los dones de las indulgencias, y con mucho
mayor empeo la promovi y con a f e c t o verdaderamente
paternal la mir Gregorio XVI, q u i e n en la carta Encclica
del da 15 de Agosto del a o 10 de e s t e siglo, habl de ella en
estos trminos:
Obra v e r d a d e r a m e n t e g r a n d e y s a n t s i m a , la cual, con
tenues oblaciones y ruegos cotidianos Dios dirigidos por
cada uno dolos asociados, se sostiene, se acrecienta, se engrandece, y tiene p o r objeto s o c o r r e r los operarios apostlicos, ejercitar con los nefitos l a s obras de la caridad
cristiana, y librar i los fieles de los m p e t u s de la persecucin, Nos la estimamos dignsima do l a admiracin de todos
los buenos. Ni debe creerse que t a n t a s v e n t a j a s y provechos
hayan venido en estos ltimos t i e m p o s .la Iglesia sin una
mira especial de la divina P r o v i d e n c i a , p o r q u e mientras
estrechan la a m a d a Esposa de C r i s t o las maquinaciones
de toda especie del enemigo i n f e r n a l , n a d a poda suceder
ms oportuno que lo que a u m e n t e e n los fieles el deseo
de p r o p a g a r la verdad catlica, esforzndose todos, con celo
concorde y reunidos recursos, en g a n a r almas p a r a Cristo.
Despus de lo cual exhortaba l o s Obispos fin de que
todos ellos en c a d a dicesis s o l c i t a m e n t e adoptaran los
medios de que una institucin tan s a l u d a b l e g a n a r a siempre
nuevos incrementos. Y tampoco so desvi de las huellas de
su predecesor Po IV, do gloriosa m e m o r i a , que en todas
ocasiones tuvo empeo en a y u d a r l a benemeritsima asociacin, promoviendo f r u c t u o s a m e n t e su prosperidad. Y de
hecho, por la autoridad do l, a u n m s ampliamente fueron
concedidos los asociados los privilegios de la indulgencia
pontificia, y ms f u excitada en f a v o r de esta obra la piedad cristiana, y aquellos entre los mismos asociados ms
ilustres, y en quienes se habau p r o b a d o mritos singulares,
fueron decorados con varios honores; y finalmente, algunos
auxilios externos, anejos esta institucin, Tueron por el
mismo Pontfice ampliados y e n c o m i a d o s .
En el mismo tiempo la emulacin d e la piedad hizo que
nacieran dos n u e v a s asociaciones, do l a s cuales la una tom

el nombre de l a Santa Infancia de Jesucristo, y la otra, la


de Escuela de Oriente. Tiene la primera p o r objeto el recoger
y educar en I03 hbitos cristianes los desgraciadsimos nios,
cuyos padres, constreidos p o r la miseria y el h a m b r e , los
abandonan b r b a r a m e n t e , especialmente en las regiones de
China, en las cuales est en uso esta clase de barbarie: por
tanto, siendo afectuosamente recogidos por la caridad de
los asociados y redimidos algunas voces por dinero, cuidndose de que sean lavados en las fuentes de la regeneracin
cristiana, fin de que, si crecen, con ayuda de Dios, sean
u n a esperanza de la Iglesia, y si son presa de la muerte,
queden seguros de adquirir la felicidad sempiterna.
L a o t r a sociedad nombrada a r r i b a cuida de lefi adolescentes, y por medio de toda clase de industrias se a f a n a
p o r q u e s e a n embebidos en la sana doctrina, cuidando de
s e p a r a r de ellos los peligros de la ciencia falaz, hacia la
cual se inclinan por la imprvida codicia de crecer. P e r o
por lo dems, una y otra r a m a prestan su accin coadyuvadora aquella ms antigua que se llama de la P r o p a g a cin de la F e , y todas sostenidas por los recursos y las plegarias del pueblo cristiano, en amistosa alianza cnspiran
al mismo fin, porque todas t r a b a j a n por hacer que, mediante la difusin de las lucos evanglicas, grandsimo nmero
de extraos la Iglesia vengan al conocimiento de Dios y
le adoren El y al Mandatario de El, Jesucristo. Y de aqu
las merecidas alabanzas y a enunciadas, y que estas dos
instituciones por L e t r a s Apostlicas fueran encomiadas por
nuestro Predecesor Po I X y copiosamente enriquecidas con
s a g r a d a s indulgencias.
Por tanto, viendo que estas tres r a m a s h a n gozado de
tanto positivo favor los ojos de los Sumos Pontfices, y
viendo que ninguna de e l l a s , h a desistido de realizar con
empeo concorde su propio miuisterio, dando sabrosos frutos de salvacin, Xos estimulamos nuestra Congregacin
de Propaganda Fide no escatimar a y u d a y ali vio p a r a sostener el peso de las misiones que tanto parecan llorecor y
tan jubilosas esperanzas daban de ms rica cosecha p a r a
el porvenir.
Pero las muchas y violentas tempestades que contra la
Iglesia se h a n desencadenado en los pases y a iluminados
por la luz evanglica, h a n trado grandes detrimentos p a r a
aquellas obras instituidas p a r a civilizar los pueblos brbaros.

Porque m u c h a s son las causas que h a n disminuido el nmero y la generosidad de ios asociados; y en verdad, difundindose por el m u n d o d e p r a v a d a s opiniones, por las cuales
se excitan los a p e t i t o s p o r los bienes t e r r e n a l e s y desmava
la esperanza de los bienes del cielo, qu debe esperarse de
quienes emplean el nimo y el cuerpo en satisfacer sus concupiscencias? P u e d e n los hombres entregados al hegoisluo
emplear oraciones, e n las cuales imploren de Dios que lleve
con la g r a c i a t r i u n f a d o r a , los pueblos que yacen en las
tinieblas, la luz d i v i n a del Evangelio? Prestarn, portanto,
auxilios los s a c e r d o t e s que por la fe t r a b a j a n y combaten?
A la vez que p o r l a m a l d a d do los tiempos, sucede que aun
el nimo generoso d e los hombres pios se r e t r a e de la munificencia, en p a r t e , p o r q u e con la abundancia de la iniquidad se enfria la c a r i d a d de muchos, en p a r t e , porque las
angustias p r i v a d a s y el estado de las cosas pblicas lo
cual se a g r e g a el t e m o r de tiempos aun peores), hacen que
muchos s e a n t e n a c e s en el retener y parcos en el dar.
De otra p a r t e , l a s misiones apostlicas se ven estrechadas p o r las mltiples y g r a v e s necesidades, porque cada da
es menor el n m e r o de los sagrados operarios, la vez
p o r q u e aquellos son a r r e b a t a d o s por la muerte, se invalidan por la vejez, se imposibilitan por las fatigas, y 110
estn prontos r e e m p l a z a r misioneros semejantes cu nmero y valor. Y es q u e vemos las familias religiosas, de las
cuales muchos p a r t a n p a r a las s a g r a d a s misiones, por
infaustas leyes d i s u e l t a s ; los clrigos, arrancados del alt a r y constreidos servil- en los ejrcitos; los bienes de
11110 y otro clero, en casi todas p a r t e s sacados la venta y
proscritos. V e s t a n d o abierto el camino regiones que parecan inaccesibles, a u m e n t a el conocimiento de los lug a r e s y de las g e n t e s , se piden otras m u c h a s expediciones de soldados de C r i s t o p a r a que se establezcan en nuevas
estaciones.
Adase la d i f i c u l t a d de los obstctdos generados por la
contradiccin, p u e s t o que al mismo tiempo hombres falaces,
sembradores de e r r o r e s , se revisten como apstoles de Cristo,
y a b u n d a n t e m e n t e p r o v i s t o s de auxilios humanos, usurpan
el ministerio de Cristo h los sacerdotes catlicos v reputan
como b a s t a n t e m e n t e logrados sus fines, si hacen dudosa la
va de la salvacin aquellos que escuchan la palabra de
Dios explicada de d i f e r e n t e modo. Ojal j a m s saquen provecho do sus m a l a s a r t e s ! V e r d a d e r a m e n t e la mies es gran-

de, pero los obreros son pocos, y neaso 011 breve tiempo ser n menos.
Hallndose as las cosas, Venerables Hermanos, estimamos que Cs deber Nuestro estimular el celo y la caridad de
los cristianos, fin de que, sea con la orac-iii, sea con ia
ofrenda, sean movidos a y u d a r la obra de las sagradas
misiones y promover la propagacin .de la fe. Obra d e s a n t a
excelencia, como lo demuestra el bien de sus propsitos, y
el fruto que de ellos se obtiene, puesto que esta santa obra
tiende directamente extender sobre el haz do la tierra la
gloria del nombre de Cristo: siendo, sobre todo, benfica
p a r a aquellos que son rescatados de los vicios y de la sombra de la muerte, mientras otros adquieran la capacidad
p a r a la salvacin sempiterna, pasando la suavidad do la
vida civilizada del culto brbaro y de las costumbres salvajes. Por donde resulta tambin mucho m s til y fructuosa
p a r a aquellos que de cualquier modo participan de ella,
puesto que se aumentan las riquezas espirituales y mritos
p a r a ConDls, habiendo ms deudores del beneficio.
A vosotros, pues, Venerables Hermanos, llamados p a r ticipar de Nuestra solicitud, muy mucho os exhortamos fiu
de que, estimulados p o r la confianza en Dios, y sin desmay a r por ninguna dificultad, con nimo conforme acudis
con Nos a y u d a r f u e r t e y enrgicamente l a s Misiones
Apostlicas. 8c t r a t a de la salud de las almas, por las cuales Nuestro Redentor dio su alma y nos constituy nosotros
obispos y sacerdotes, p a r a a d e l a n t a r la obra de los santos
y consumar la edificacin de su cuerpo msteo; de donde
procede, que cuantos han sido puestos por Dios p a r a custodia de sus rebaos, esfurcense p o r todos los medios, fin
de que las S a g r a d a s Misiones obtengan aquellos auxilios que
liemos recordado se hallaban en uso en los tiempos primordiales d l a Iglesia; es decir, la predicacin del Evangelio,
la oracin y la limosna de los hombres piadosos.
Si encontris, pues, algunos hombres celosos por la divina gloria y prontos idneos p a r a emprender las s a g r a d a s
expediciones, alomadles, fiu de que, e x p l o r a d a y conocida
la. voluntad de Dios, no se dejen vencer por la c a r n e y p o r
la sangre, y se a p r e s u r e n secundar las voces del Espritu
Santo, A los dems sacerdotes, las Ordenes religiosas de
uno y otro sexo, y finalmente, todos los fieles confiados
vuestro ministerio, inculcad con g r a n estudio p a r a que con
j a m s interrumpidas plegaras imploren el auxilio celeste
Enoicllc&s.9.

ENCCLICAS

p a r a loa sembradores de la divina p a l a b r a . Poned por intereesora Mara, M a d r e de Dios, que puede m a t a r todos
los monstruos del e r r o r , su pursimo Exposo, A quien muchas misiones han elegido y a como su protector y custodio,
y quien la Sede Apostlica h a dado por patrono la Iglesia universal; al P r n c i p e y toda l a escala de los Apstoles, de los cuales, p o r p r i m e r a vez, parti la predicacin del
Evangelio, resonando por toda la tierra, y finalmente,
todos los dems c a m p e o n e s distinguidos por la santidad,
que en el mismo ministerio h a n consumido su fuerza fecundando la vida con su s a n g r e .
Que la p l e g a r i a de splica se una la limosna, cuya
f u e r z a consiste en h a c e r que aquellos que a y u d a n los
hombres apostlicos, aunque separados por una gran distancia absorbidos p o r otra ocupacin, se asocien sin embargo, ellos en el t r a b a j o y en el mrito. En verdad, el
tiempo es tal, que m u c h o s estn constreidos por la miseria;,
pero nadie por eso d e c a i g a de nimo, puesto que, p a r a ninguno, ciertamente, p u e d e ser g r a v e la oblacin do la nfima
moneda que p a r a e s t e objeto se pide, fin do que, unidas
m u c h a s en una, p u e d a n p r e s t a r g r a n d e auxilio. Nadie puede
considerar, siguiendo vuestra enseanza, Venerables Hermanos, que su liberalidad no ser de provecho, porqu
p r e s t a Dios quien p r e s t a al indigente, y porque de la
limosna se dijo que e r a la m a s lucrativa de todas las industrias.
.'-3
En hecho de v e r d a d , p o r la promesa del mismo Jesucristo, no p e r d e r su r e c o m p e n s a el que h a y a dado un sorbo do
agua f r e s c a uno d e sus pobres, y seguramente esperar
amplsimas m e r c e d e s aquel que d a las Sagradas Misiones
un don exiguo, y aadiendo la oracin, ejercita la vez
m u c h a s y varias o b r a s de caridad; sobre todas l a s q u e los
Santos P a d r e s l l a m a n la ms divina entre las obras divinas,
y p o r lo cual se h a c e n cooperadores de Dios p a r a la salvacin del prjimo.
Alimentemos c o m p l e t a esperanza, Venerables Uermanos, de que todos aquellos que se glorian con el nombre do
catlicos, r e p a s a n d o en su mente estas consideraciones, y
p o r vuestras exhortaciones inflamados, en manera algOM
f a l t a r n esta o b r a de piedad que tanto interesa Nuestro
corazn. No p e r m i t i r n que su celo p a r a dilatar el reino
de Jesucristo sea excedido por la energa y por la industria
de los que se e s f u e r z a n en p r o p a g a r el dominio del principa

de las tinieblas. Entretanto, implorando Dios propicio faZ I T


f T a S e m P r e s a s de los pueblos cristianos,
cor cedemos afectuosamente en el Sefior la Apostlica bend mn testimonio de Nuestra singular benevolencia, vosotros Venerables Hermanos, al clero y al pueblo confiados
vuestra vigilancia.
R m
dP
' c r c a de S ^ P e d r o , el da 3 de Diciembre
ae lbbO, tercero de Nuestro Pontificado.

LEN PAPA X H I .

133
D u o Itaec m u n i n q u a e ia

lnrgiendo supplicandoque

confislunl,

c u m p e r u t i l i a s u n t ad r e g n i c a n l o r u m f i n e s l a l i u s p r o f e r e n d o s ,
llud

hobent

proprium,

facile q u e a n t

ut ab

hominibus

turn

cuiusiibet ordittis eupleri

Quis enim est ani tam tenui fortuna, ut cxiguam

s t i p i m , aut tanlls r e b u s ocotipalus,

ut

pro nuntiis sacri

D e u m o b s e c r a r a aliqtianditi prohibeotur?

Huiusmodi

a d b i b e r e s e m p e r viri apostolici c o n s u o v c r u n t ,

dare

Erangelii

vero

praesidia

nominatim

Pontfices

r o m a n i , i n q u o s eli r i s t i a n a e ( i d e i p r o p a g a n d a e m a x i m e i n e u m b i t s o l l i c i ,
Ludo: t a m e t s i n o n e a d e m p e r p e t u o r a t i o f u i l b s e c s u b s i d i a c o m p a r a n d i -

EPISTOLA ENCCLICA

sad varia et diversa, pro variolate locorum t e m p o r u m q u e diversitate.


C u m aataln

D E P R O P A G A N D A E F I D E I COMMENDATIONE.

nostra libeal a r d u a

nonnullao etiam
I _ , D O

I F * F * .

q u a e q u e enniiinctia

plu.rimorum

e o n s i l i i s e t viri'>us a g g r e d , s o c i e t a t e s p a s s i m c o i r e v i d i m u s , q u a r u m

ob

eam

cauasatn sunt

initae, ut p r o v e h e n d a o

aliquibus ragionibus religioni prodessetil, EMnetautem


pia conaoeiatio a n t e a n n o s fero sexaginln I.ugiuni

VENERABILES FftATRES

q u a e a propagatione

/Idei

in

intorceleras

i n tia l i i s c o a l i t a ,

nome accepit. Haec p'imiim illuc

speda-

vi!, ut q u i b u s d a m in A m e r i c o m i s s i o n i b u s o p e m ferret: m o x t s m q u a r a

S A L U T E M ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

g r a n u m s i n a p i s in a r b o r o m i n g e n t e m e x c r a v i t , c u i u s r a m i l a t e f r o n dcseunt,

adeoque

ed

missiones ontnes, quae ubique terrorum

aunt

acluosam beneflcenliam porrigil. Praeclarum hocinstitutumoeloriter


E c c l e s i a e P a s t o r i b u a p r o h a l u m fuit et l u c u l e n t i s l a u d u m
o33>A><cr
s H U i

Dei

finibus

civitas q u a e est Ecclesia,

u t i n d i e s m a g i s d i l a t e t locum
suorum
quamvis

c u m nu!l!s regionum

c o n t i n e a l u r , h a n c b a b e l v i m o C o n d i t o r e s u indilam,

Leo X U , Pius
et

Vili,

Indulgontiarum

e x t e n d a t 1). H e c a u l e r a c h r i s t i a n a r u m g e n t i u m incrementa,

p a t e r n a c o m p l e x u s e s t G r e g o r u s X V I , q u i in e n c y c l i c i s l i t t e r i s d i e X V

Sancii Spirilua

tameo

hSminum

daeet cnira

sapietltiam

et pelles

Decessores Nostri e l c o m m e n d a r u n l vehementer

douia d i l a v e r u n t . A o m u l t o e t i a m studiosius fovit, et p i a n e c a r i t a t e

extrinstcus

sui,

b o n e s t a t u m . Horoani illud Pontfices P i u s VII,

tabernacutorm

intimo

tehtorii

testimonies

affletlt atiSilioque

p r a e c i p u e Bant,

Dei eo m o d o r e s

universas

m e n t i s A u g u s t i a n n o h u i u s s a e o u l i q u a d r a g e s i m o d a l i a in b a t i c

sen-

perficiuntur:

t e n t i a m d e e o d e m l o q u u t u s esl; M a g n u m s a n e o p u s et s a n c t i s s i m t i m ,

or.liha.-i e t od

quod modicia p b l a t i o m b u s e t q n o t i d i n n i i preoibu* a quollbet sodaliuro

o p r a liiJmaiiOqUB m o r e

m e t a m p e r d u e i , q u i n a t u r a e s i n g u l a r U m c o n r e h i a t . Null Uiiumtamen

ad D e u m fusi s n s t i n e t u r , a u g e t u r . invalescit, q u o d q u e

est g e n u s h o m i n u m vel ofliciorum,

ioperarlis sustentandis, chrialianBeque earitutis operibus orga

neo-

p b v t o s e x e r c e n d i s , n e c n o n fi i e i i b u s b m p e t u p e r s e c u t i o n u m

libo-

strem

Sion

rovorum

quorum

civium accrssio,

tipe Hat a d l i a n e tcrre-

N a m p r i m a e q u i d c m partes

e o r u m s u n t , q u i praedicant verbuitl bftl: id e x e m p l i s etoraculissuis


C h r i s t u * e d o c u i t ; id P a u l ' u A p o s t o l u s u r g a b a t i i s v e r b i s :
credent

ei quern

dicante'!...

Ergo

"ton auditrunl

i/Mmodo

/ides ex audita,

aulem

auditus

aulem

Istud a u t e m m u n u s ad eos pertinet, qui


H-,8 p o r r o

operae

audienl

per

QaomoJo
sine

cerbura

preChrist'(!)..

rite s a c r i s initiati f u e r i n t -

studiique non parum

a f f a r u n t qui

vel auxilia in

rndis inductum b o n e r u m o m n i u m

admiratieneatquoamoredignis.

s i m u m e x i s t i m a m u s . N e c s i n e peculiari d i v i n a e p r o v i d e n l i a e Consilio
lanlum e o m m o d i ali|ue utllitatia Eccleaine n u p o r r i m i a b i s c e

tempo,

ribus obvenisae c e n s e n d u m esl. Dum e n i m o m n i g e n a inferoi

liostis

m a e l i i n a m e n t a d i l e c t o m C h r i s t i s p o n s a m l a c t s s u u t , n i h i l illi o p p e r tunius continpora poterai, q u a m utdesidnriopropagandao catholicae

r e b u s e x t e r n i s , posila s u p p e d i t a r e , vel f n s i s a d D e u m p r e c i b u s caoe-

iveritntis Crialifideles i n l U m m ' t i

s t i a c h a r i s m a t a c o n c i l i a r e s o i e n t . Q u a p r o p t e r l a u d i n l u r i n Evangelio

o m n e s ChristQ lucrifacoro conare-'lura, H a e e prolooutna,

mulieres, q u a e Christo

horlabatur, sedulo agerent in sua qiiisque Dioecesi,

facutlatibus

suis

evangelizanti

regnum

(3), e l P a u l l u a t e s t a t u r ,

ii. qui

D e i ministrabant

E v a n g e H u m annua-

l i a n t v o l u n l a t e D e i c o n c e s s u m e s s e u t d e E v a n g e l i o v i v a n t (*)

"""

iustitulum

nova

quolidie

Incrementa

ili

ut mittat

operarios

Aposlolis
tuis

rum

in messeci

praeeuutibus,

omni

fiducia

loqui

ita

suam

|5): j i r "

Is. Lit V, 2 . - P I Roto. X , 11,17.(3) t.uc. Vili, 3.-14) I Cor. IX. l i - - t f !

X, 3i, L u t . X , 2 . - ; 6 ) Act, I V , .

vestigiia
miilam

He.vera am-.toritatc oiua a m p l i a r a

ponliQcalia i u d u l g ^ n t i a e p r i v i l e g i a io a o c i o i oollata s u n t , e x c i t a t a

supplicare
ocrbtimtuum

caperei.Neque
Pius

ope

Episcopo

eiuaque

Rogati

messis,

colleteque

ut tam s a l u t e r

iuvndae socielalis moritifsimae,

prosperitatis in m a i u s p r o v o h c n d a e

Dominum

atudii,

IX, qui

praelormisit occasioner

mosque F.ius u l u m n o s ,

iunetia

lleresioris sui deflexltglorioaae recordationla

m o d o s s s e o t a l o i - e i u d i t o r e s q u e s u o s C h r i s t u m ita i u s s i s - s e

c o n s u e v i s s e - . Da semis

Aposle'ieis

(ol-

e i u s o p e r a s u h s i d i u m o l i r i s t i a n o r u m p e l a s , et p r a e a t a n l i s s i m i

ad
so-

d o l i u m n u m e r o , q u o r u m s i n g u l a r m e r i t a CQiislitisasnt, varii b o n o -

134

ENCiCLICAS

rum insignibua decorali; d e m u m externa aliquot adiumenta, q M 0


h u i c i r u t i t u t o a c c e s s e r a n t , a b a o d c m P o n t i f i c a o r n a l a l a u d e et a m plificata s u n t .
E o d e m t e m p o r e a e m u l a t i o p i e t a t i s e f f e c i t , u t b i n a e a l i a e societ Us
e o a l e s c e r e n t , q u a r u m a l t e r a a sacra
Scholis

Orientis

nuncupala

lesu

Christi

infantili,

altera a

e s t . P r i o r i p r o p o s i l u m e s t t o l l e r e et ad

e b r i s t i a n o s m o r e s e d u c e r e i n f a n t e m i s e r r i m o s , q u o s d i s i d i a vel e d i t a t e compulsi p a r s n t e s i u h u m a n i t e r e x p o n u n t , p r a e s e r t i m in Sinena i u m r e g i o n i b u s , ubi p l u s e s t h u i u s b a r b a r l a m o r i u s i l a t a .


itaque p e r a m a n t e r excipit sodalium Caritas, pretioqua interdum

nios
re-

d e m p t o a c h r i s l i a n a e r e g e r , e r a t i o n i s l a v a c r o a b l u e n d o s c u r a t , ut seil i c e t vel i n

Ecclesiae spem, Deo iuvante, adoleacant,

vel saltem

m o r t e o c c u p a t i s s e m p i t c r n a a felicitaUs potiundae facultas praebalur.Sodicita

e s t do a d o l e s c e n t i b u s

alia q u a m

commemoravimus

societ?, o m n i q u e industria contendit, u t i i sana doctrinaimbuanlur


s l u d e t q u e p r o b i b e r e f a l l a c i a p e r i c u l a s c i e a t i a e , a d q u a m p r o n i pers a e p e Ili f e r u n t u r o b i m p r o v i d a m d i s c e n d i

cupiditatem.-Cetenim

u l r a q a e s o d a l i t s s a n l i q u i o r i illi, c u i a (idei p r o p a g a t o n e n o m e a t s l ,
a d i u t r i c e m o p e r a m p r a e b e t , et s t i p e p r e c i b u s q u e e b r i s t i a n a r u m g e n t i u m a u m e n t a t a ad i d e m p r o p o s i l u m a m i c o f o e d e r e c o r s p i r a t ; o m o e s
e n i m e o i n t e n d u n t , u t e v a n g e l i c a e l u c i s d i f f u s i o n e q u a m p l u r i m i ab
Ecclesia e x t o r r e s veniant ad a g n i t i o n e m

Dei, E u m q u e

c o l s n t , et

q u e m raisit I e s u m C h r i s t u m . M e n t i s p r o i n d e l a u d i b u s , v e l u t i n n u i m u s ,
h a e c duo insiituta, datis Apostolicis littcris, ornavi! P i u s I X Decessar
Noster, iisque sacras Indulgeniias liberaliter est e l a r g i t o .
I t a q u e c u m t r i a s o d a l i t i a l a m c e r t a P o n t i f i c u m m a x i m o r u m grafia
florucrint,

cumque opussingula

s u u m s t u d i a c o n c o r d i u r g e r e nutn-

q u a m d e s i e r i n t . u b e r e s e d i d e r e salutis fructus, Congregalioni N o s t r a


d e p r o p a g a n d a fide h a u d m e d i o c r e a t t u l e r e s u b s i d i u m et l e v a m e n ad
s u s t i n e n d a m i s s i o n u m o n e r a , a t q u e i t a v i g e r e r i s a s u n t , u t laelam
q u o q u e s p e m f a c e r e n t in p o s t e r u m s e g e t s amplioris. Al vero tempes t s t e s p l u r e s ac v e h e m e n t e s , quae a b v e r s u s Kcciesiam excitatae sunt
i n r e g o n i b u s i a m i u d u m e v a n g e l i c a l u c e i l l u s t r a t i s , d e t r i m e n t u m intul e r u n t iis e l i a m o p e r i b u s , q u a c s u n t a d

b a r b a r a s g e n t e s excolenda

Instituts. Etenim multae caussae extilerunt, quaesociorum numerum


liberahtatemque minuerunt.

E l s a n e c u m p a s s i m o p i n i o n e pravue

s p a r g a n t u r in v u l g u s , p e r q a a s m u o d a n a e f e l i c i l a t i s s p p e t i l i o a c u i t u r ,
c a e l e s t i u m a u t a m b o n o r u m s p e s a b i i c i t u r , q u i d a b i i s e x p e c t e t u r , qui
a n i m o ad exeogitandas, c o r p o r e ad c a p i e n d a s

volupt-tes

utuntur?

Huiusmodi homines precesne fundant, q u i b u s exorstus Deuapopulos


s e d e n t e s i n t e n e b r i a d d i v i n u m E v a n g e l i ! l u m e n v i c t r i e i g r a f i a
ducati Instine sacerdotibus pro

fide

suppelias feranti Restrictiores porro

laboranlibus
fieri

ac

ad-

dimicantibui

ad munificentiam animos

e t i a m p i o r u m h o m i n u m l e m p o r i s i m p r o b i u t e o p o r t u i t , p a r t i m quod
a b u n d a n t e iniquitale rofrixit mullorum Caritas, partim quod

rerum

p i v s t a r u m a u g u s t i a c , p u b l i c a r u m m o t u s (iniecto etiam metti

peioris

e v i ) p l u r e s in r e t i n e n d o tonaces, p a r c i o r e s a d l a r g i e n d u m effecerunl.

Multiplex contra g r s v b q u e necessitas Apostolicas missionos p r e m i t a t q u e u r g e t , c u m s a c r o r u m o p e r a r i o r u m copia e f f i c i a t u r q u o t i d i a


m i n o r ; n e q u e abreptis morte, s e n i o confectis, labore nttritis praesto
s u n t qui succedant p a r e s n u m e r o et virtule. Religiosas enim familias,
u n d e p l u r e s ad s a c r a s m i s s i o n e s p r o d i b a n t , i n f e n s i s l e g i b u s d i s s o c i a t a s c e r n i m u s . c l e r i c o s a b a r i s a v u l s o s et u n u s m i l i t i a e s u b i r e c o a c t o s , b o n a u t r i u a q u e C l e r i f e r e u b i q u e p u b l i c a l a et p r o s c r i p t a
Interim oditu ad alias plagas patefacto q u a e videbanlur imperviae,
c r e s c e n l e locorum et g e n t i u m notilia, aliae atque aliae quaesitac
sunt expeditiones militum Christi, novaeque stalioncs constitutae:
ideoque plures dcsideranlur, qui se iis missionibus devoveant, et
tempestiva c o n f e r a n t s u b s i d i a D i f f i c u l t i e s omittimus t i m p e d i mento a conlradictionibus o b o r t s . S a e p e e n i m viri falioces, s a t o r e s
e r r o r u m , simulant Apostolo Christi, h u m a n i s q u e praesidiis affatim
iuslructi m n n u s calholicorum s a c e r d o t u m p r a e r e r t u n t , vel deficieniiu n l o c o s u b r e p u n t , v e l p o s i l a e x a d v e r s e c a t h e d r a d o c e n l i s o b s i stunt, satis se a s s a q u u t u s rati, si audienlibus verbum D e i a l i t e r a b
aliis explicari ancipitem faciunt salutis vism. Utinam n o n aliquid
a r t i h u s s u i s p r o f i c e r e n l ! Illud c e r t e d e d e n d u m , q u o d ii e t i p s i , q u i
tales m a g i s t r o s aut t'aslidiunt a u t p r o r s u s non n o v a r u n l , p u r a m q u o
vcritatis lucem inhiant, saepe hominem non habeant, a quo sana
d o c t r i u a e r u d i a n t u r et a d E c c l e s i a a s i n u m i n v i t e n t u r . V e r e p a r v u l i
p e t u n t p a n e m , e t n o n e s t qui f r a n g a l e i s ; r e g i o n e s a l b i e s u n t a d
messem, et haec quidem mulla, operarii autem pauci, pauciores
forsam propediem futuri.
Q u a e c u m ita s i n t , V e n e r a b i l e s F r a t r c s , N o s t r i m u n e r i s e s s e d u c i m u s , piis studiis carilatiqiie c h r i s t i a n o r u m a d m o v e r e stimulos ut
qua precibus, qua largitionifcus s a c r a r u m missionum o p u s i u v a r e et
fidei p r o p a g a t i o n i f a v o r e coi t s n d a n t . C u i u s r e i q u a n t a s i i p r a e s t a n t i a ,
c u m b o n a o s t e n d u n t q u a e illi p r o p o s i t o s u n t , turn q u a e i n d e p e r c i piuntur c o m p e n d ' a et fructus Recta nim tendit eanctum h o c opus
ad g l o r a m d i v i n i n o m i n i s et C h r i s t i r e g n u m a m p l i f i c a n d u m in t e r r i s ;
i n c r e d i b i l i t e r a u t e m b e n e S c u m e s t iis, q u i e v i l i o r u m c o e n o e t u m b r a
m o r t i s e v o c a n t u r , et p r a e t e r q u a m q u o d a a l u t i s s e m p i t e r n a e c o m p e t e s
funt, a b agresti cullu ferisque m o r i b u s ad o m n e m civilis vitae h u m t n i t a t e m t r a d u c u n t u r . Q'iin etiam iis ipsis est valde utile ac f r u c t u o s u m , q u o r u m in e o a l i q u a e s u n t p a r t e s , c u m s p i r i t u a l s ilh's d i v i l i a s
e o m p a r e t , praebc-at m a t c r i a m m e r i t i , e t D e u m q u a s i b e n e f i c i i d e b i lorem adstringat.
V o s i g i t u r , V e n e r e b i l e s F r a t r e s , in p a r t e m s o l l i c i t u d i n i s N o a t r a e
vocatos eliam a t q u e etiam h o r t 8 m u r , ut c o n c o r d i b u s a n i m i s apostolicas missiones sedulo vehementerque adiuvare Nobiscnm studeatis,
fiducia in D e u m orecti et nulla difficultate deterriti. S a l u s a g i t u r a n i m o r u m , c u i u s rei caussa R e d e m p t o r N o s t e r a n i m a m s u a m posuit, et
N o s E p i s c o p o s et s a c e r d o t e s d e d i t i n o p u s s a n c t o r u m , i n c o n s u m m a t i o n e m corporis.sui. Q u a r e r e l e u l a licet e a stallone g r o g i s q u e c u s t o dia q u a m c u i q u e D e u s c o m m i s i t , s u m m a o p e n i t a m u r , u t s a c r i s m i s -

s i o n i b u s e s p r a e s i d i a s u p p e l a n t q u a e a p r i m o r d i i a E c c k s i a e su
f u i s s e c o m m e m o r a v i m u s , aicilicel E v a n g e l i ! praeo.onium, et

uior

liominura eum preces lum eleemoaynao.


S i q u o s e r g o n o v e r i l i s d i v i n a s g l o r i o e s t u d i o s o s et ad s a c r a s e i 0
ditiones suscipiendas promplos etidoneos, his addite nimos

u l es"

p l o r a t a c o m p e r i a t e v o l n t a t e Dei, n o n a c q u i o s c a n t c a r n i et sanaui.
Di, s e d

piritUB

Sancii

v o c i b u e o b t e m p e r a r e f e s t i n e n ! . - A relqui

autem sacerdolibus, a relidosorum virorum utriusque sesus


bus, a c u n e t a deniquo

fidelibus

ordini-

curae veetrae ooncraditis m8aoPeP0

c o n t e n d i l e , ut n u m q u a m intermissis p r e e i b u s eaeleste aurilinm

n .

EPISTOLA ENCICLICA

tori b u s d i v i n i v e r b i c o n c i l i e n t , D e p r e c a t o r e s a u t e m a d h i b c n n l Deipara ra V i r g i n t m , q u a e v a l t o m n i a a r r o r u m
s.mum

eius Sponsum,

mooslraiaterimereipuris.

quem plures missiones

c u s t o d e m q u e a d s c i v c r a n t , ci n u p o r Apostolica
cles.iae P a l r o n u r a

dedil; Apostolorum

unde profeca p n m u m

i a m aibi
Sedes

Princines

praeslilen*

u n i v e r s a Ec-

agmenque

Evangeli! praedicalio o m - i

terrarum

p e r s o n u i l ; c e t e r o s d e m u m p r a e c l a r o s s a a c l i t a l e v i r o s , q u i in

orbe
rodea

m i n i S t e n o a b s u m p s e r e v i r e s , ve] vitam c u m s a n g u i n e p r o l u d o , l
1 recai,om supplici eleemosyna accedei, ouiua quidam
inlores.eorumquecum

in laborando

lum in bene

in

liane

rem

idcirco aniraum

desiderato,

collatio

merendo

q u a m y i s e m a t o s in u n u m colisi,,
*<>*.

Vonerbiles

S5tis

fermo

rara, quia feneralur Domino


eleemosyna

d.cta

est

minirnis eius p o c u l u m
merces .llum
enguo,

manebit,

g r a n d i a q u e a n t p a r a r ! .ubai-'

non

perdei mercedem

dederit t q u a e

quod divinorum

suam qui u n i

p r [

divinissimum
,

s i m o r u

profeca

m i s s i o n e s a r r e ve'

simul et varia

omnium

6a]uUral

ars

R e v e r si.

frigidae, amp'i.sima

qui i n s u m p t o in s a c r a s

d u e r u n l , a d i u l o r Ci D a i i

,.Us,pis-

sibi l i b e r a l i l U e m Ato-

artium quaestuoaiisima.

p r e e , b u s q u e adioctis, piura

exercat, et

essogrsvis

qui dat indigenti, eaque de c u ,

omnium

ipso leau Christo u d o r e ,

polest

Frelros, commonenlilu,

q u e c o n s t e r e i , n o n i a c t u r a e s.-d l u c r o s u a m

caritatis

opera

sancii

Panes

,u.

C e r t a h d u c i a n i t i m u r . V e n e r l e s F r a t r e a , ena o m n e s qui cathohco glorianlur

nomine,

haec repu,arles

animo

et

liorla.ionita

v e s l r i s i n c e n s o s , m i n i m e d e l u t u r o s h u i c , quod X o b i s t a n t e : e r e ceri
est, pielatis officio; n a q u e p a s s u r o s studia

sua

CnrisU r e g n o j e o r u m sedutale et industria

ir, a m p l i f i c a n d o
v;nci

qui

leso

domi,,slum

principia t e n e b r a r u m p r o p a g a r e n i t u u l u r . I n t e r e a piis cbristiananiffl


genlium coeplis D e , , m p r o . i u m adprecantes,
clionem, p r a e c p u a e benevolenti, e
Fralre, Clero
m a n l c r in D o m i n o

et populo

Noslrae

Apostolica

teslem.

vigilanliao Veslrse

D E L

P O D E R

L60]S p .

xm.

Venerables Hermanos: Salud' y bendicin

apostlica.

socios

d e s p o n d e a l : s l i p i s enim, .mee
nulli

O R I G E N

v i r o r u m ad-

e l t i c i a t . e r a p u s q u i d e m e s t h u i u a r a o d i , tit p l u r e s p r e m a t rei f a m i f o r i .
inopia; nerao lamen

E L

e a v i s e s t , ,,t

val loco dissi tos e l a l i e n i s c u r i s d i s t e n t o a a p o s t o l i c o r u m

S O B R E

tolom

beoedi-

Vobis, Veneracommisso

pera-

impcrtimus.

S
l>clru,n
d i o
' m
'
"I
c c m b r i i annf
M U U C C L X X i . , Ponti li:atus Nostri a i no l e r t i o . - L E O P P . XIII.

j QUZLLA l a r g a y terrible guerra emprendida conIra la autoridad divina d l a Iglesia,lleg all


s> donde de suyo so diriga; saber, p o n e r eivcomn peligrla sociedad h u m a n a , y principalmente el principado civil, en el cual estriba sobremanera la pblica salud. Lo cual se v haberse verificado principalsima mente
en nuestros tiempos. Porque las malas pasiones del pueblo
rehusan hoy m s que antes cualquier fuerza do p a r t e del
que m a n d a , y es t a n grande cada paso la licencia, tan
continuas las sediciones y turbulencias, que no solamente
se h a negado m u c h a s veces la obediencia A aquellos que
gobiernan, sino quo p a r e c e que ni aun les ha quedado un
refugio seguro do salvacin. Se ha t r a b a j a d o , ciertamente,
largo tiempo con el fin de que los quo mandan cayesen on
el desprecio y odio d l a s muchedumbres, y saliendo a f u e r a
las llamas de la envidia preconcebida, a p e n a s h a pasado
un pequefio intervalo de tiempo, sin que la vida do los principes ms poderosos fuese buscada hasta la m u e r t e m u c h a s
veces, con asechanzas ocultas, con manifiestos latrocinios. Poco h , se horroriz toda la Europa al sabor el sacrilego asesinato de un emperador poderossimo; y atnitos
todava los nimos con la magnitud de semejante delito, 110
r e p a r a n hombres perdidos en lanzar c a d a paso a m e n a z a s
y terroros coutra los dems principes de Europa.

- s i o m b u s e s p r a e s i d i a t u p p e l a n t q u a e a p r i m o r d i s E c c k s i a e
funsse c o m m e m o r a v i m u s , scleel Evangeli! p r a e c o n u m ,

et

USu

pior

liominura cum preces tum eleemosynao.


S i q u o s e r g o n o v e r t i s d i r i n a e g l o r i a e s t u d i o s o s et ad s a c r a s e i 0
d i t i o n c s s u s c i p i e n d a a p r o m p l o s el i d o n e o s , his addite n i m o s

ut es"

p l o r a t a c o m p e r t a q u e v o l n t a t e Dei, n o n a c q u i o s c a n t c a r n i et

EaRU.

ni, sed

Spinlus

Sancii

v o c i b u t o b t e m p e r a r e f e s t i n e n ! . - A reliquie

autem sscerdolibus, a relu-iosorum virorum ulriusque sesus


bus, a cunctis deniquo

fidelibus

ordini-

c u r a o v e s t r a e o o n c r a d i t i s magnope

c o n t e n d i l e , ut n u m q u a m n t e r m i s s s p r c e i b u s o a e l e s t e auxilian,

ta-

EPISTOLA ENCICLICA

t e n b u s divini v e r b i concilicnt. D e p r e c a t o r e s a u t e m o d b i b e a n l Deip.r a r a Virginc-m. q u a e val t o m n i a . r r o r u m m o n s t r e n t e r i m e r e i p u r i t .


s.mum

eius Sponsum,

quem plures mistiones

cus'.oderaque a d s c i v e r a n t , ci n u p e r Apostolica
clestae P a l r o n u m

dedil; Apostolorum

unde profeca primum

i a m sil,i
Sedes

Princioea

praeslilen*

u n i v e r s a Ec-

agmenque

Evangeli! praedicalio o m - i

terrarum

p e r s o n u i t ; c e t e r o a d e m u m p r a e c l a r o s s a n c t i l a l e v i r o s , q u i in

orb
rodea

m i n i s t e r i o a b s u m p s e r e v i r e s , ve] vitam c u m s a n g u i n e profudoruril


1 reca,om supplici e l e e m o t y n a accedei, o u i u . quidam
lulorcs.eorumquecum

in laborando

tum in bene

in

liane

rem

idcirco aniraum

desiderato,

collatio

merendo

fermo

poleat

estogravU

q u a m y . s e m u l i t a i n u u m c o l l a t i , a a t i s g r a n d i a q u e a n t p a r a r i .ubsi-'
*<>*.

Venerebiles

Fr.tr,

c o r a r a o n e n t u s , uausqgfc-

q u e c o n s i d e r e ! , n o n i a e t u r a e s.<d l u c r o s u a m
r e ra, q u i a f e n e r a t u r D o m i n o
eleemosyna
ipso

lesu

dieta

diritto

est

auctore,

minirnis Plus p o c u l u m
m e r c c s illuni

manebit,

non

artium quaestuotssimi..
perdei mercedem

dederit iquao

quod divinorum

tuam

quiunifj
proto

m i s s i o u c s a,-re ve'

simul et varia

omnium

ars
R e v e r a si.

fggidae, amp'i,sima

qui i n c u m p l o in s a c r a s

exiguo, preci b u s q u e adioctis, piura


exercft, et

s i b i l i b e m l i l U e m futu-

qui dal indigenti, oaque do

omnium

divinissimum

caritatis

epera

sancii

Panes

d i i e r u n t , a d i u l o r fil D a i i n s a l u t o n i p r o x i m o r u m .
Certa

fiducia

n i t i r u r , V e n e r a b i l c s F r a t r e s , ona o m n e s qui calho-

hco glonantur nomine,

haec repuiarlcs

animo

et

l.ortationite

e s t r i s n , c e n s o s , m i n i m a d e f u t u r o s h u i c , quod N o b i s t e n t o : e- ceri
est, ptelalis officio; n t q u e p a s s u r o s studia

sua

Cimali r e g n o j . r u m sedulilate et industria

ir, a m p l i f i c a n d o
vinci

qui

leso

dominatore

p r i n c i p i a t e n e b r a r u m p r o p a g a r e n i t u n t u r . I n t e r n a piis clirii-tiananiin
genlium coeptis D e u n , p r e m i u m adprecantcs,
cljonem.praecipuae benevolente
Fratre, Clero
m a n l c r in D o m i n o

Noslrae

Apostolica,u

testem.

et populo vigilanliae Veslrae

D E L

P O D E R

L60]S p .

xm.

Venerables Hermanos: Salud' y bendicin

apostlica.

socios

d e s p o n d e a t : slipis enim, quae


nulli

O R I G E N

v i r o r u m ad-

e t t i c i a t . e m p u s q u i d e m e s t l i u u a r a o d , u t p l u r e s p r e m a t rei familiari
inopia; n o m o lamen

E L

e a v i s e s t , 1

val loco dissi tos e l a l i e n i s c u r i a d i s t a n t o s a p o s t o l i c o r u m

S O B R E

lolum

benedi-

Vobis, Veneracommisto

pera-

impcrtimus.

a P u d
S
1>elri n
d i 0
UIVY'rTvvv11;?
.
'
"
"I
D t t c e m b r i l annf
M U U L C L X X X , P o n t i l i : s l u s Nostri ai n o t e r t i o . - L E O P P . XIII.

j QUILLA l a r g a y terrible guerra emprendida conIra la autoridad divina d l a Iglesia,lleg all


S donde de suyo so diriga; saber, p o n e r eiycomn peligrla sociedad h u m a n a , y-principalmente el principado civil, en el cual estriba sobremanera la pblica salud. Lo cual se v haberse verificado principalsima mente
en nuestros tiempos. Porque las malas pasiones del pueblo
rehusan hoy m s que antes cualquier fuerza do p a r t o del
que m a n d a , y es t a n grande cada paso la licencia, tan
continuas las sediciones y turbulencias, que no solamente
se h a negado m u c h a s veces la obediencia A aquellos que
gobiernan, sino quo p a r e c e que ni aun les ha quedada un
refugio seguro do salvacin. Se ha t r a b a j a d o , ciertamente,
largo tiempo eon el fin de que los que mandan cayesen on
el desprecio y odio d l a s muchedumbres, y saliendo a f u e r a
las llamas de la envidia preconcebida, a p e n a s h a pasado
un pequefio intervalo de tiempo, sin quo la vida do los principes ms poderosos fuese buscada hasta la m u e r t e m u c h a s
veces, con asechanzas ocultas, con manifiestos latrocinios. Poco h , se horroriz toda la Europa al saber el sacrilego asesinato de un emperador poderossimo; y atnitos
todava ios nimos con la magnitud de semejante delito, 110
r e p a r a n hombres perdidos en lanzar c a d a paso a m e n a z a s
y terrores coutra los dems principes de Europa.

1 3 8

ENCCLICAS
DE S. S. LEX

fetos males comunes, que estn la vista, afectan 4


Nos con g r a v e solicitud, a l v e r peligrar casi todas horas
la seguridad de los principes y la tranquilidad de los imperios, juntamente con la salud de los pueblos. Y sin embargo,
la virtud divina de la Religin cristiana engendr los her- -
mosos fundamentos de la estabilidad y del orden de las repblicas en el momento en que se inocul en las costumbres
instituciones de las ciudades. De cuya virtud no es el ms
pequeo y ltimo f r u t o el j u s t o y sabio equilibrio de derechos
y deberes en los prncipes y en los pueblos. Porque en los :
preceptos y ejemplos de Cristo Seor Nuestro h a y una fuerza admirable p a r a contener en su deber, tanto" los que
obedecen, como los que m a n d a n , y conservar entre los
mismos aquella unin y c o m o concierto de voluntades, que
es muy conforme con la n a t u r a l e z a , de donde se engendra
el curso tranquilo, sin m e z c l a alguna de perturbacin de
los negocios pblicos. Por l o cual, habiendo sido, por beneficio de Dios, puesto al f r e n t e de la Iglesia catlica p a r a regirla, y g u a r d a r i n t e r p r e t a r las Doctrinas de Cristo, juzgamos, Venerables H e r m a n o s , que toca nuestra autoridad
decir pblicamente, qu es lo que de cada uno exige la verdad catlica en este g n e r o de deber, de donde surgir
tambin el modo y la m a n e r a con que en tan deplorable estado de cosas h a y a de a t e n d e r s e la salud pblica.
Aunque el hombro i n c i t a d o por cierta arrogancia y con-
t u r n a d a iutenta m u c h a s v e c e s romper los frenos del mando, =
j a m s , sin embargo, pudo conseguir el no obedecer nadie.
En toda reunin y comunidad de hombres, la misma necesidad obliga que h a y a a l g u n o s que manden, con el fin de'
que, l a sociedad, destituida de principio cabeza que la
r i j a , no se disuelva y se v e a p r i v a d a de conseguir el fin, para
que naci y fu constituida. Pero si 110 pudo suceder que la
potestad poltica se q u i t a s e de enmedio de las ciudades,
a g r a d ciertamente e m p l e a r todas las artes y medios para
debilitar su f u e r z a y d i s m i n u i r la majestad; y esto sucedi
principal isiuiamente en el siglo X V I cuando una perniciosa
novedad de opiniones i n f a t u muchsimos. Despus de
a q u e l tiempo, la multitud p r e t e n d i , no solo que se la diese
la libertad con m s a m p l i t u d de lo que e r a justo, sino que
tambin le pareci f o r m a r A su arbitrio un origen y constitucin de sociedad civil de l o s hombres. Y an ms: muchos
modernos, siguiendo las p i s a d a s de aquellos, que en el siglo
anterior se dieron el n o m b r e de filsofos, dicen que toda

X M

potestad viene del pueblo; por lo cual, los que ejercen la


civil, no la ejercen como suya, sino como mandato encargo del pueblo; de modo que es ley entre estos modernos, que
la misma voluntad del pueblo, que leg la potestad, puede
revocar su acuerdo cuando le pluguiere. Muy otra es en
este punto la creencia de los hombres catlicos, que el derecho de m a n d a r lo toman de Dios, como de principio natural y necesario.
Interesa atender en este lugar, que aquellos que h a n de
gobernar las repblicas, pueden en algunos casos ser elegidos por la voluntad y juicio de la multitud, sin que se oponga
ni lo repugne la doctrina catlica. Con c u y a eleccin se
designa ciertamente el principe, mas no se confieren los
derechos del principado; ni se da el mando, sino que se establece quin lo ha de ejercer. Ni aqui se cuestiona a c e r c a
de las formas de Gobierno; pues no hay por que la Iglesia no
a p r u e b e el principado de uno solo de muchos, con tal que
sea justo y tienda la comn utilidad. Por lo cual, salvo la
justicia, no se prohibe los pueblos el que adopten aquel
sistema de Gobierno que sea ms apto y conveniente su
n a t u r a l los institutos y costumbres de sus antepasados.
Pero por lo que respecta al imperio mando poltico, la
Iglesia ensea r e c t a m e n t e que ste viene de Dios; pues ella
misma lo encuentra c l a r a m e n t e atestiguado en las Sagradas L e t r a s y en los monumentos de la antigedad cristiana,
y ademas no puede escogitarse alguna doctrina que sea,
mas conveniente la razn, ms conforme la salud de
los principes y de los pueblos.
En realidad, los libros del Antiguo Testamento confirman
muy claramente en muchos lugares que en Dios est la
fuente de l a potestad humana, Por mi reinan los reyes... por
m los principes imperan, y los poderosos decretan lo justo (1).
Y en otra p a r t e : Escuchad vosotros que gobernis las naciones... porque de Dios os ha venido la potestad y del Altsimo
la fuerza (2). Lo cual se contiene asimismo en el libro del
Eclesistico. A cada nacin puso Dios gobernador (3). Sin embargo, estas cosas que los hombres haban aprendido ensendoselas Dios, poco poco las fueron olvidando e n t r e g a dos las supersticiones p a g a n a s ; las cuales, as como corrompieron muchas especies y nociones verdaderas de las

P(l)

P r o v . V I H . 15l.(?) S a p . VI, 3 - - i . - ( 3 ) E e c l . X V I I . 14.

ENCCLICAS

ooan^, as tambin adulteraron la v e r d a d e r a idea y hermo"


aura del principad,
Despus, cuando brill la 1? del Evangelio cristiano, la
vanidad cedi su puesto la verdad, y de nuevo empez
dilucidarse de donde m a n a toda autoridad, principie nobilsimo y divino. Cristo Seflor Nuestro respondi al Presidente Romano que se a r r o g a b a la potestad de absolverle y de
condenarle: No tendras poder alguno contra mi, si note se
hubiese dada de- arriba (i . Cuyo lugar, explanndolo Sari
Agustn, dice; Aprendamos lo que dijo, que es lo mismo que
ensepar el Apstol, saber, que no hay potestad sino de.
Dio (2), A l a doctrina y 4 los preceptos de Jesucristo correspondi la voz i n c o r r u p t a de los Apsteles, como una
imagen su original, Excelsa y llena d e g r a vedad esta sentencia de San Pablo A las Humanos sujetos al imperio de los
principes paganos; no hay potestad sino de Dios; de lo cual,
como de una c a n s a deduce y concluye; el principe es ministro de Dio (3).
Eos p a d r e s de la Iglesia procuraron con toda la diligencia
profesar y p r o p a g a r esta misma doctrina, p a r a la que haban sido instruidos: -Xo atribuyamos sin o Dios verdadero
la potestad de, dar el reino i el imperio 4), San J u a n Crisstomo dice, siguiendo la misma sentencia: Que
hayaprinep
padas, y que unos manden y otros sean subditos, no sucede al
actu y temerariamente,,,,,
simpar divina sabiduria (5). Lo
mismo atestigu San Gregorio Magno con estas palabras;
Confesamos que la potestad les viene del cielo 4 los emperadores y reyes (6). Y a u n los Santos Doctores tomaron su cargo
el ilustrar los mismos preceptos, aun con la luz natural, de la
razn, d e s u e r t e que deben p a r e c e r rectosy verdaderos ios
que no tienen otro g u i a que l a razn, y verdaderamente que
la naturaleza, m s bien Dios, autor de la naturaleza, mandarino los h o m b r o s v i v a n en sociedad civil;loqncdemnestran
muy c l a r a m e n t e , y a la f a c u l t a d de hablar, conciliadora muy
g r a n d e de Ja sociedad, y muchsimos apetitos innatos del
nimo, ya tambin m u c h a s cosas necesarias y de grande
importancia que. l o ? h o m b r e s aislados no pueden conseguir,
y que las obtienen unidos y asociados unos con otros. Ahora
bien: ni p u e d e existir n i concebirse la sociedad, en quea-lgu110 uo temple y u H a J a a voluntades de cada uno, p a r a que de

(1) J M n . X L X , . - ( 9 T r a 8 t . ( ; X V I i n J o a n 5. (3) Ad I t o m . X U , l , 4 . - f l > l


U v . D0I,Ub.\ , cap,
I a e p ! 8 t . S ! I | i 0 p , , I T 0 m S X I f l . - ^ Kpt.

DE S. S, I.KM X I I I

muchos se h a g a Confo uno solo, y las obligue con rectitud y


orden ft ini bien comuil; quiso, pues. Dios que en la sociedad
civil hubiese qtiienes mandasen la multitud, Y tambin es
una fttzn potsima de esto, el que, aquellos por c u y a autoridad es administrada la repblica, deben obligar los ciudadanos la Obediencia de tal m a n e r a , que el no obedecerlos sea manlliestttmoittc pecado. Y ningn hombre tiene en
s de Buyo de doitd pueda sujetar la voluntad libre dlos
dems eoli loa vnculos de este imperi. Unicamente tiene
esta potestad Dios procurador y legislador de todas las
cosasi la ctial potestad los que la ejercen, es necesario que
la ejerzan, como comunicada por Dios ellos: Uno solo es el
legislador y eljties que puede perder y salvar (1),
Lo cual se v asimismo en todo gnero de potestad. La
potestad que hay en los Sacerdotes es tan conocido que dim a u a de Dios, que todos los pueblos los tienen y llaman
Ministros d Dios, I g u a l m e n t e la potestad de los p a d r e s defamilia tieitt! expl's cierta efigie y forma de a autoridad
que h a y en Dios, de quien trae su nombre toda paternidad en
los Cielos y en la tierra ta). Y de este modo los diversos gneros de potestad tieileii elitre el maravillosas semejatmas,
siendo asi que todo mando y autoridad que h a y en cualquier
p a r t e , tille sU origen de imo solo y mismo Criador y Sefior
del mUndO, que es Dios.
Los que pretenden que la sociedad civil ha provenido del
libro consentimiento de los hombres, tomando de la misma
fuente L'I principio del mando d l a misma, dicen que c a d a
uno de los hombres cedi algo de sti derecho, y que p o r su
voluntad, traslad la p a r t e de potestad que le era propia
aqul, quien de ese Miedo habra llegado la suma de aque
los derechos. Part es U grande el-rol- no ver lo que es m a nifiesto, saberi que los hombrea, no siendo una raza v a g a
errante, a d e m s de BU libre voluntad, han nacido p a r a
una natural comunidad; y adems, el pacto que predican es
claramente un invento y una ficcin, y no sirve p a r a dar
la potestad poltica tan grande fuerza, dignidad y firmeza,
cUahtu requieren la defensa de la repblica y las utilidades
comunes de l is ciudadanos. Y el principado solo tendr esta
m a j e s t a d } ' s o s t n universal, si se entiende que dimana de
Dios, fuente augusta y santsima.

(1) J a c o b . V I , 12.-12) Ad EpUes. 111, 15.

ENCCLICAS

N i n g u n a opinin sentencia puede hallarse, no slo ms


v e r d a d e r a , pero ni ms til seguramente. Pues si la potestad
de los q u e gobiernan las ciudades es cierta comunicacin de
la p o t e s t a d divina, por esta misma c a u s a la potestad human a consigue ai punto mayor dignidad; no aquella impa y
a b s u r d s i m a pretendida por los emperadores paganos, que
a f e c t a b a n algunas veces honores divinos, sino verdadera y
slida, y s t a recibida por cierto don y beneficio divino. Por
lo c u a l c o n v e n d r que los ciudadanos estn sujetos y obedezcan los prncipes, como Dios, no tanto por el temor
del c a s t i g o , cuanto por el respeto de la majestad, y no por
a d u l a c i n , sino por la conciencia del deber. Con lo cual, el
imperio p e r m a n e c e r en su grado colocado con muchsima
m s firmeza. Pues experimentando los ciudadanos la fuerza
de este deber, es necesario que h u y a n de la maldad y de la
c o n t u m a c i a ; porque debeu e s t a r persuadidos de que los que
resiston la potestad poltica, resisten la divina voluntad, y q u e los que rehusan honrar los prncipes, rehusan
h o n r a r Dios.
C o n f o r m e con esta doctrina instruy el Apstol San Pablo l o s romanos en particular, los cuales escribi acerca
de la r e v e r e n c i a que se debe las supremas potestades con
tan g r a n d e autoridad y peso, que parece que n a d a pueda
m a n d a r s e con m s severidad: Toda alma est sujeta las
potestades
superiores: pues no hay potestad sino de Dios: las
cosas que son, de Dios ordenadas son. As quien resiste la
potestad resiste la ordenacin de Dios. Mas los que resisten
se hacen reos de condenacin
Por tanto debeis estarle sujetos no solo por el castigo, sino tambin por conciencia (1). Y en
este m i s m o sentido est del todo conforme la nobilsima sentencia d e San Pedro, prncipe de los Apstoles: Estad sujetos
toda humana criatura (constituida sobre vosotros) por res.
peto Dios, ya sea el rey como que ocupa el primer lugar, ya
sean los gobernadores, como puestos por Dios para castigo de
los malhechores y alabanza de los buenos; porque asi es la voluntad de Dios (2).
U n a sola causa tienen los hombres p a r a no obedecer, y
es, c u a n d o se les pide algo que repugne abiertamente al
d e r e c h o n a t u r a l divino; pues todas aquellas cosas en que
se viola l a ley n a t u r a l la voluntad de Dios, es malo el
m a n d a r l a s y el hacerlas. Si, pues, aconteciere alguno el

ser obligado querer m s una de dos cosas, saber,


despreciar los mandatos de Dios de los prncipes, se debe
obedecer Jesucristo que manda dar al Cesarlo que es del
Csar y Dios lo que es de Dios, (1) y ejemplo de los Apstoles responder animosamente: conviene obedecer ios ms
bien que los hombres (2). Y sin embargo no h a y porqu argir los que se p o r t a n de este modo de que q u e b r a n t a n la
obediencia; pues si la voluntad de los principes p u g n a con
la voluntad y las leyes de Dios, ellos exceden la medida de
su potestad y pervierten la justicia: ni entonces puede valer
su autoridad, la c u a l es nula, cuando no h a y justicia.
Y p a r a que la justicia se conserve en el imperio, interesa
sobremanera que aquellos que administran las ciudades
entiendan que la potestad poltica no h a sobrevenido p a r a
la comodidad do algn particular; y que el gobierno d l a
repblica no conviene que se ejerza p a r a utilidad de aquellos quienes h a sido encomendado, sino de los sbditos que
les h a n sido confiados. Tomen los prncipes los ejemplos de
Dios ptimo mximo, de donde les h a venido la autoridad, y
proponindose imitarle en la administracin de la repblica, gobiernen al pueblo con equidad y fidelidad, y mezclen
la caridad p a t e r n a con la severidad que es necesaria. Por
esta causa los avisan las S a g r a d a s L e t r a s , que ellos mismos
tienen que d a r cuenta algn da al Bey de los r e y e s ySefior
de los seores: si abandonaren su deber, no podrn evitar
en modo alguno la severidad de Dios. M Altsimo examinar
vuestras obras y escudriar los pensamientos. Porque siendo
ministros de su reino, no juzgasteis con rectitud... se os presentar espantosa y repentinamente, pues el juicio ser dursimo
paralas que presiden los dems... Que no exceptuar Dios
persona alguna, ni respetar la grandeza de nadie, porque l
mismo hizo al pequeo y al grande, y de todos cuida igualmente. Mas los mayores amenaza mayor suplicio (3).
Con cuyos preceptos, que tienden defender la repblica, se quita la ocasin y aun el deseo de sediciones, y han
de e s t a r e n s e g u r i d a I en lo sucesivo el honor y la persona
de los prncipes, la quietud y salud de las ciudades. Tambin
se a tiende muy bien la dignidad de los ciudadanos, los
cuales, en su misma obediencia, se les concedi el conservar
aquel decoro, que os conforme la excelencia del hombre.
Pues entienden que los ojos de Dios no h a y siervo ni libre:
Cl) M a t t h . X X I I , 2 1 . - 8 ) A c t o r V , 29.-(3) Sap. VI, l , 5 , 6 , 8 .

(1)

i d Rom.XIII, 1,2,5-

(!) I P o t r . U , 13-15.

Evacuis
q u e 63 uno solo el Seor do todos, t'tco pitra aqudU que h
invocan ( l ) | y que, p o r t a n t o , estn s u j e t o s y obedecen lo.;
prncipes, p o r q u e son, e n cierto modo, u n a i m a g e n de Dios,
d quien sdrfirs
reinar.
Y esto lo liio s i e m p r e l a Iglesia p a r a q u e esta forma do
potestad civil no slo se imprimiese en los nimos, sino yus
tambin f u e s e e x p r e s a d a en la vida p b l i c a y e n las. cost u m b r e s do los pueblos. M i e n t r a s q u los e m p e r a d o r e s pa*
g a n o s s s e n t a r o n eii el trono p a r a g o b e r n a r las repblicas,
los q u e e r a n prohibidos por la supersticin de ascender A
a q u e l l a f o r t n a . d e imperio q u e heios bosquejado, procur la
Iglesia I n o c u l a r l a c h a s mnte3 d l o s pueblos, los cuales,
luego q u e r e c i b a n l a s instituciones c r i s t i a n a s , deban que*
refBg'Ustar su v i d a las mismas. Y a s i l o s P a s t o r e s de las
a l m a s , r e n o v a n d o ios e j e m p l o s del Apstol San Pablo, n e o s - .
tUmbraron c o n simio cuidado y diligencia m a n d a r los pueblos que estuviesen sujetos y obedeciesen los prncipes y potestades (2); a s i m i s m o q e ol'asC Dios p o r todos los lionp
lires, p e r o e s p e c i a l m e n t e por los reyes y por todos aquellos
que estn en el poder, porque esto es acepto ante, nuestro Salvador Dios (3). Y los a n t i g u o s cristianos nos d e j a r o n de todo
esto b r i l l a n t s i m o s documentos, pites siendo atormentador,
i n j u s t s i m a y c f U e l i s i m m e n t e p o r los e m p e r a d o r e s paganos,
j a m s d e j a r o n do conducirse con obediencia y con sumisin,
e n t r m i n o s d e q u e p a r e c e r a c l a r a m e n t e q u e iban como
p o r f a a q u e l l o s en la c r u e l d a d y loa cristianos e n la sumisin
y en el obsequio.
Y l a m o d e s t i a c r i s t i a n a e r a t a n g r a n d e y t a n cierta la
v o l u n t a d de o b e d e c e r , q U e n o p o d a ser obscurecida por la
c a l u m n i a y l a m a l i c i a de los enemigos. P o r lo c u a l , aquellos
q u e h a b a n Uo d e f e n d e r p b l i c a m e n t e el n o m b r e cristiano en
p r e s e n c i a d e ios e m p e r a d o r e s , con e s t e a r g u m e n t o , princip a l i s i m a m e n t e , c o n v e n c a n q u e e r a injusto c a s t i g a r loa
c r i s t i a n o s p o r las l e y e s , pues C o n v e n i e n t e m e n t e v i v a n los
ojos de todos p a r a d a r ejemplo de su o b s e r v a n c i a . As h a
b i a b a A t c u g o r a s con toda c o n f i a n z a .Marco Aurelio Auto*
nio y i su liijo Lucio Aurelio Connnodo. / ' e m i t s que motrot
que ningn mal hacemos, antes bien nos conducimos con toda
piedad y justicia no solo respecto A Dios, sino respecto al imperio, seamos perseguidos, despojados, desterrados (i). D e l mismo

t u A d KOIXL X . ja.(s
ChrUaaifi.

Ad TIL Ul, 1.-13) 1 Tiuotli. 1!, 1-3.tJ. 1 * 8 ' - I'1

modo a l a b a b a p b l i c a m e n t e T e r t u l i a n o los cristianos,


p o r q u e e r a n e n t r e todos los d e m s , los m e j o r e s y m s seg u r o s a m i g o s d e l imperio. El cristiano no es enemigo de nadie, ni del emperador, quien sabiendo que est
constituido
por Dios, debe amar, respetar, honrar y querer que se salve
con todo el romano imperio (1), y no d u d a b a a f i r m a r q u e en
los confines del imperio, t a n t o m s disminua el n m e r o d e
sus enemigos, c u a n t o m s c r e c a e l d e los cristianos: Ahora
tenis pocos enemigos por la multitud de los cristianos,
siaulo
en casi todas las ciudades cristianos eos todos los ciudadanos
T a m b i n h a y un insigue d o c u m e n t o d e esto mismo
e n l a Epstola Diogneto, la c u a l confirma q u e e n a q u e l
tiempo ios cristianos h a b a n a c o s t u m b r a d o no solo s e r v i r
y obedecer las leyes, sino que s a t i s f a c a n lodos sus deberos con mAs p e r f e c c i n de lo q u e e r a n obligados p o r las
leyes: Los cristianos obedecen las leyes promulgadas,
y con
su gnero de vida aun pasan ms al/4 de lo que las leyes
mandan.
A la v e r d a d , e r a bien o t r a l a cuestin c u a n d o los edictos
i m p e r i a l e s , de m a n c o m n con las a m e n a z a s d e los p r e t o r e s ,
les i m p u l s a b a n y c o n s t r e a n d i v o r c i a r s e de l a f e cristian a d a r de m a n o p o r c u a l q u i e r estilo l o s d e b e r e s q u e l e s
impona; e n t o n c e s no v a c i l a r o n c u d e s o b e d e c e r los homb r e s p a r a o b e d e c e r v a g r a d a r Dios. Sin e m b a r g o , p e s a r
de l a c r u e l d a d de los tiempos y c i r c u n s t a n c i a s , lio hubo
q u i e n t r a t a s e de p r o m o v e r sediciones ni de, m e n o s c a b a r l a
m a j e s t a d d e l p r i n c i p o , ni j a m s p r e t e n d i e r o n o i r cosa q u e
c o n f e s a r s e cristianos, serlo r e a l m e n t e y c o n s e r v a r inclume
su f e : t a n d i s t a n t e s e h a l l a b a d e su nimo el p e n s a m i e n t o
d e o p o n e r e n n i n g u n a ocasin resistencia, q u e s e e n c a m i n a ban contentos y gozosos, cual n u u c a , al e m e n t o p o t r o , donde
l a g r a n d e z a d e su a l m a r e n d a la m a g n i t u d de los t o r m e n tos. Por e s t a r a z n s e lleg hom a r en a q u e l tiempo el denuedo de los cristianos a l i s t a d o s e n l a milicia, p o r q u e e r a
cualidad s o b r e s a l i e n t e del soldado cristiano h e r m a n a r con
el v a l o r toda p r u e b a , el p e r f e c t o conocimiento d e la discip l i n a m i l i t a r y m a n t e n e r , u n i d a con s u v a l e n t a , la i n a l t e r a b l e fidelidad a l e m p e r a d o r ; slo c u a n d o s e e x i g a n de ellos
d e m o s t r a c i o n e s a n t i c r i s t i a n a s , como la violacin d l o s m a n d a t o s divinos, q u e volviesen el a c e r o c o n t r a indefensos y
pacficos discpulos d e Cristo; slo entonces r e h u s a b a n la

(1) Apalog. n . 3 5 .

(2) A p o l o s , n . 3?.
Enefelicas.-iy.

obediencia al principe, y a n asi, preferan separarse de


l a s a r m a s y d e j a r s e m a t a r por la Religin antes que desbar a t a r la autoridad pblica con motines y sediciones.
Despus que los Estados p a s a r o n manos de principes
cristianos, la Iglesia puso m s empeo en d e c l a r a r y ensc-.
fiar cuanto tiene de divino la autoridad de los primeros gob e r n a n t e s : de donde forzosamente h a b a de resultar que los
pueblos se acostumbrasen ver en ellos cierta majestad
divina, que les llenara de m a y o r respeto y amor hacia sus
personas. Por lo mismo sabiamente dispuso que los reyes se
iniciasen con las ceremonias sagradas, como estaba mandado por el mismo Dios en el Antiguo Testamento.
Ms adelante, cuando la sociedad civil surgida de entre
l a s ruinas del imperio revivi en brazos do la esperanza
cristiana, y una vez constituido el sacro imperio, los Romanos Pontfices consagraron la potestad civil con singular
r a z n y prudencia, por cuyo medio la soberana adquiri
u n a dignidad y prestigio desconocidos; y no h a y duda que
esto habra sido grandemente til, tanto la sociedad civil
como la religiosa, si los prncipes y los pueblos hubiesen
sabido a p r e c i a r lo que tanto apreciaba la Iglesia; cuanto
tiempo rein la amistad y concordia entre ambas potestades, sucedieron las cosas pacifica y prsperamente, y si por
a c a s o los pueblos se r e v e l a b a n tumultuaban, al punto
a c u d a la Iglesia, aconsejadora nativa de la tranquilidad,.
llamando cada uno al cumplimiento de su deber y refren a n d o los mpetus de la concupiscencia con la persuasin
en p a r t e y en p a r t e con su autoridad; de igual modo si
c l a u d i c a b a n los r e y e s en el ejercicio de su poder, se present a b a la misma delante de ellos, y , recordndoles los derechos de los pueblos, sus necesidades y r e c t a s aspiraciones,
l e s aconsejaba la equidad, clemencia y benignidad. Por esto
mismo se ha recurrido m u c h a s veces la influencia de la
Iglesia p a r a c o n j u r a r los peligros de sediciones y guerras
civiles.
Por el contrario, las doctrinas inventadas por los modernos a c e r c a de la potestad poltica, han acarreado ya
serios disgustos, y es do temer que andando el tiempo nos
a r r a s t r a r n mayores males; negarse considerar Dios
como fuente y origen de la potestad poltica, es deslustrarla
y e n e r v a r l a al mismo tiempo; mientras que los que. ensean
que la misma depende y procede del arbitrio de las muchedumbres, vnse en primer lugar vendidos por sus propias

doctrinas, y o n segundo, dejan la soberana a s e n t a d a sobro


cimientos demasiado endebles inconsistentes; porque esta3
doctrinas como otros tantos acicates estimulan las pasiones
populares, que se engren y se insolentan precipitndose
p o r fcil pendiente los ciegos movimientos y abiertas sediciones amenazando la vida de los mismos Estados, lo eual
se comprueba con lo que sucedi en tiempos de la llamada
Reforma, cuyos fautores y cooperadores, socavando con la
piqueta de las nuevas doctrinas los cimientos de la sociedad civil y eclesistica, suscitaron repentinos alborotos y
osadas rebeliones, principalmente en Alemania, y esto con
tal ansia de guerra y de muerte, hasta en los mismos hogar e s domsticos, que no qued p a r a j e libre de la ferocidad
de las turbas.
De aquella herega naci en el siglo pasado el filosofismo, el llamado derecho nuevo, la soberana popular y recientemente u n a licencia incipiente ignara, que muchos califican slo de libertad, todo lo cual h a trado esas plagas, quo
no lejos ejercen sus estragos, que se llaman Comunismo, Socialismo y Nihilismo, tremendos monstruos de la sociedad
civil, cuyos funerales parecen. Ved cuantos se esfuerzan
p o r extender y dilatar el imperio de tantos males, y so color de favorecer los intereses de las muchedumbres, y a no
escasas de laceras, proclaman y las incitan al incendio; sucosos que ni son desconocidos ni se verifican muy
lejos.
Y esto es tanto ms g r a v e , cuanto que los reyes, en medio de tantos peligros, carecen de remedios eficaces p a r a
restablecer la disciplina pblica y pacificar los nimos; bien
se revisten de l a autoridad de las leyes y amenazan reprimir los revoltosos con la severidad d l a s penas, pero no
consiguen su objeto: es menester convenir formalmente en
que no es b a s t a n t e el prestigio de la pena p a r a conservar
el orden en los Estados, pues la pena obra por el miedo, y
ste, como ensea Santo Toms, es flaco apoyo porque los que
por l se someten, cuando venia ocasin de escapar impunes,
se levantan contra principes y soberanos, con tanta mayor
furia, cuanta haya sido la sujecin impuesta por el miedo,
fuera de que el miedo exagerado arrastra muchos la desesperacin, y ta desesperacin se lanza impvida las ms
atroces resoluciones (1).
(1) De Regim Prlncip. 1, cap. X.

C u t a verdad sea esto, demasiado lo estamos viendo: asi


que es menester de todo pitnto buscar motivos ms altos
como taitn de la obediencia, y concluir en absoluto que ser ineficaz la severidad de l a s leyes mientras los hombres
-fio sientan el 'estmulo del d e b e r y la saludable influencia del
temor de Dios. Esto puede conseguirlo como nadie la Religin, porque se insina s u a v e m e n t e en sus almas, persuade
las voluntades y mueve sin corazones p a r a que so unan
sns gobernantes, no slo p o r obediencia, sino p o r benevolencia y caridad, que son en toda sociedad de hombres la
mejor p r e n d a de seguridad.
Por lo cual es menester c o n f e s a r que obraron muy cuerdamente y se pusieron al servicio de la utilidad pblica los
Romanos Pontfices que s e propusieron quebrantar la soberbia de los innovadores, a d v i n i e n d o eun peligrosos eran aun
p a r a l a sociedad civil. Es d i g n a d o que la mencionemos una
afirmacin de Clemente VII ai dirigirse Fernando, r e y de
Bohemia y Hungra: En este asunto de fe van incluidas tambin tu dignidad y utilidad, lo mismo que d los dems soberanos, pnes no es posible atacar aquella sin grave detrimento
de tueilfo intereses, segn se ha experimentado recientemente
en estas comarcas. P o r el mismo estilo brilla la providencia
y firmeza de nuestros predecesores, en especial de Clemente XII, Benedicto XIV y Len XIT, quienes, como cundiese
e x t r a o r d i n a r i a m e n t e la p e s t e de las m a l a s doctrinas y se
a c r e c e n t a s e la a u d a c i a de l a s sectas, tuvieron que hacer
uso de su autoridad p a r a c o r t a r l e s el paso y e v i t a r su
entrada.
Nos mismo hamos d e n u n c i a d o muchas veces los peligros
que nos a m e n a z a n , y hemos indicado cul es el mejor remedio p a r a conjurarlos; h e m o s ofrecido el apoyo de la Iglesia los prncipes y otros gobernantes y exhortamos A los
pueblos p a r a que a c u d a n y s e sacien de los bienes espirituales que la Iglesia a t e s o r a y a d m i n i s t r a ; y el ofrecimiento de
este apoyo, m s firme que otro alguno, queremos que lo
entiendan los prncipes r e i t e r a d o , y les amonestamos vehem e n t e en el Sefior que defiendan la Religin y concedan la
Iglesia aquella libertad de que 110 puede ser privada eiii
injusticia y perdicin de todos; tampoco debe la Iglesia ser
sospechosa los prncipes n i m a l vista los pueblos; ios
primeros les e x h o r t a p a r a q u e e j r z a n l a justicia y no se
a p a r t e n en lo m s mnimo de sus deberes, al mismo tiempo
que por muchos conceptos robustece y fomenta su autori-

dad. Reconoce y declara que los asuntos surgidos de lo civil


so hallan bajo su poder y jurisdiccin: que en los que afucten simultneamente la potestad civil y eclesistica, procedan de comn acuerdo y reine entre ambas |a concordia
p a r a quo se eviten por media de- ella contiendas desastrosas
p a r a las dos p a r t e s .
Por lo que r e s p e c t a los pueblos, y a saben que la Iglesia
se h a fundado p a r a salud y conservacin de todos los hombres y que los a m a constantemente como hijos; ella es
quien, precedida de la caridad, sabe imbuir la mansedumbre
c u l o s nimos, la humanidad en las costumbres y la equidad
en las leyes; y ella la que, de ningn modo contrara la
libertad honesta, tuvo siempre por costumbre y p r c t i c a
detestar las tiranas. E s t a costumbre ingnita en la Iglesia,
la expresa Sau xVgustn con t a n t a concisin como claridad
en estas p a l a b r a s : ensea (la Iglesia) los reyes cuiden los
pueblos, que todos los pueblos se sujeten los reyes; manifestando como no todo se debe todos, 4 lodos la caridad y nadie la injusticia (1).
Por estas razones, Venerables Hermanos, v u e s t r a obra
ser grandemente til y saludable, si consultis con Nos
todas las empresas que por encargo divino habis de llevar
cabo p a r a c o n j u r a r peligros y remover obstculos.
Procurad y esmeraos quo los preceptos establecidos por
la Iglesia respecto de la autoridad pblica y del deber de la
obediencia, se tengan presentes y se cumplan diligentemente por todos; como censores y maestros que sois, amonestad
incesantemente los pueblos p a r a que h u y a n de las sectas
prohibidas, abominen las conjuraciones y quo nada intenten
por medio de la sedicin, y entiendan que al obedecer por
causa de Dios los gobernantes, su obediencia es un obsequio razonable; porque D i o s e s quien da la saud los reyes (2), y concede los pueblos el descanso en la hermosura de.
la paz y en los taberncidos de la fidelidad y en regalad
reposo (3).
P a r a quo la esperanza en la oracin sea ms firme, pongamos por intercesores la Virgen Mara, nclita Madre de
Dios, auxilio de los cristianos y egida del gnero humano;
San Jos, su esposo castsimo, en cuyo patrocinio confia
grandemente toda la Iglesia; los Apstoles San Pedro y
San Pablo, centinelas y defensores del nombre cristiano.
(1) D e m o r i b . Eccl. l i b . l , c a p . 30.- (2) l ' j a l m . CXT.lll, J . - ( 3 ) P a a l m . XXXII, 15.

E n t r e t a n t o y como augurio del galardn divino, os damos, a f e c t u o s a m e n t e vosotros, Venerables Hermanos,


Clero y pueblo confiado vuestro cuidado, nuestra bendicin Apostlica.
Dado e n Roma, en San Pedro 29 de Junio de 1881, ao
cuarto d e Nuestro Pontificado.
LEON XIII, PAPA.

EPISTOLA EHOYLIA
D E

P O L I T I C O

LEO

P R I N C 1 P A T U

PP.

XIII

VENERAB1LES FRATRES
SALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

|IUTDRNUM

illud

teierrimumque

bellum,

adversus

divinam

Kcclesiae a u c t o r i t a t e m s u s c e p t u m , illue, q u o proclive


evasit; videlicet in c o m m u n e periculum
minatim

societatis h u m a n a e ,

civilis p r i n c i p a t u s , in q u o s a l u s publica m a x i m e

oral,
acno-

nititur.

Q u o d bao polissi m u m acta te n o s t r a factum esse apparet. Cupiditates


enim

populares

quamlibet imperii vim

q u a m a n t e s : et t a n t a e s t p a s s i m licentia,

audacius
tam

hodie

crebrae

recusant,

seditiones

turba, ut iis qui r e s p u b l i c a s g e r u n t n o n s o l u m d e n e g a t a

ac

saepe

ob-

temperatio, sed ne satis quid e m t u t u m i n c o l u m i t tis p r a e s i d i u m

re-

l i c t u m e s s e v i d e a t u r . D i u q u i d e m d a t a e s t o p e r a , u t 1 li i n c o n t e m p t u m
atque

odium

venirent multitudini,

conceptaeque

ftammis

invidiae

iam e r u m p e n t i b u s , satis e x i g u o i n t e r v a l l o s u m m o r u m p r i n c i p u m viia


p l u r i e s e s t a u t o e c u l t i s o s i d i i s a u t a p e r t i s l a t r o c i n i i s ad
n e m expetita. G o h o r r u i t tota n u p e r E u r o p a

internecio-

ad potentissimi

Impera-

toris infandam n e c e m : attonitisque a d h u c prae sceleris magnitudine


animis, non vcrentur perditi

h o m i n e s in ceteros

Europae

principes

minas t e r r o r e s q u e vulgo iactare.


Haec, q u a e s u n t ante oculos, c o m m u n i u m r e r u m
vi N o s s o l l i c i t u d i n e

sfficiunt, cum securitatem

quillitatem i m p e r i o r u m una
singulas

horas

periclitutcm

cum populorum

discrimina,gra-

principum

et

tran-

salute properaodum

intneamur.At qui

tamen

in

religionis

christianae divina virtus stabilitatis atque o r d i n i s e g r e g i s

firmamenta

r e i p u b l i c a e p e p e r i t , s i m u l a c i n m o r e s e t i n s t i t u a Civita t u r n

penelra-

vit. C u i u s virtutis non e x i g u u s n e q u e p o s t r e m u s I r u c t u s est a e q u a et


s a p i e n s i n p r i n c i p i b u s et p o p u l i s t e m p e r e t i o i u r i u m t q u e c f i c i o r u m .

E n t r e t a n t o y como augurio del galardn divino, os damos, a f e c t u o s a m e n t e vosotros, Venerables Hermanos,


Clero y pueblo confiado vuestro cuidado, nuestra bendicin Apostlica.
Dado e n Roma, en San Pedro 29 de Junio de 1881, ao
cuarto d e Nuestro Pontificado.
LEON XIII, PAPA.

EPISTOLA ENCYOLICA
D E

P O L I T I C O

LEO

P R I N C 1 P A T U

PP.

XIII

VENERAB1LES FRATRES
SALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

|IUTDRNUM

illud

teierrimumque

bellum,

adversus

divinam

Kcclesiae a u c t o r i t a t e m s u s c e p t u m , illue, q u o proclive


evasit; videlicet in c o m m u n e periculum
minatim

societatis h u m a n a e ,

civilis p r i n c i p a t u s , in q u o s a l u s publica m a x i m e

oral,
acno-

nititur.

Q u o d bao polissi m u m acta te n o s t r a factum esse apparet. Cupiditates


enim

populares

quamlibet imperii vim

q u a m a n t e s : et t a n t a e s t p a s s i m licentia,

audacius
lam

hodie

crebrae

recusant,

seditiones

t u r b a e , ut iis qui r e s p u b l i c a s g o r u n t n o n s o l u m d e n e g a t a

ac

saepe

ob-

t e m p e r a t i o , sed n e s a t i s q u i d e m t u t u m i n c o l u m i la lis p r a e s i d i u m

re-

l i c l u m e s s e v i d e a t u r . D i u q u i d e m d a t a e s t o p e r a , u t 1 li i n c o n l e m p t u m
alqiie

odium

venirent multitudini,

conceptaeque

ftammis

invidiae

iam e r u m p e n t i b u s , satis e x i g u o i n t e r v a l l o s u m m o r u m p r i n c i p u m viia


p l u r i e s e s t a u t o e c u l t i s i o s i d i i s a u t a p e r t i s l a t r o c i n i i s ad
n e m expetila. G o h o r r u i t tota n u p e r E u r o p a

internecio-

ad potentissimi

Impera-

toris infandam n e c e m : attonitisque a d h u c prae sccleris magnitudine


animis, non vcrentur perditi

h o m i n e s in ceteros

Europae

principes

minas t e r r o r e s q u e vulgo Jactare.


Haec, q u a e s u n t ante oculos, c o m m u n i u m r e r u m
vi N o s s o l l i c i t u d i n e

sfficiunt, cum securitatem

quillitatem i m p e r i o r u m una
singulas

horas

pcriclitutcm

cum populorum

discrimina,gra-

principum

et

tran-

salute properaodum

intneamur.Al qui

tamen

in

religionis

christianae divina virtus stabilitatisalque ordinisegregis

firmamenta

r e i p u b l i c a e p e p e r i t , s i m u l ac in m o r e s et i n s t i t u a civile turn

penelra-

vit. C u i u s virtutis non e x i g u u s e q u e p o s t r e m u s r u c t u s est a e q u a et


s a p i e n s i n p r i n c i p i b u s et p o p u l i s t e m p e r a l i o i u r i u m t q u e c f i c i o r u m .

Nora in Cbristi Domini p r a e c e p t i s


conlinendos tam qui parent, q u a m
q u e inter ipsos earn
tioncm

et

quae m a x i m e secundum naturai

quasi concenlurn

atque omni p e r t u r b a t o n e
propter cum
custodi

a t q u e e x e m p l i s m i r a vis est

regcndae

Dei

est. conspira-

voluntfttum, unde gignitur

carcns rerum

Ecclesiae

et i n t e r p r e t i ,

ed

qui i r a p e r a n t i n officio, t u e n d a m ^

publicarum

catholicae,

beneficio

iranquillus

cursus.-Qua-

doctrinarum

praepositi simus,

Christi

auctoritatis

Nostrae esse iudicamus, V e n e r i ; b i l e s F r e t r e s , publicao commemorare


quid a q u o q u o m in hoo g e n e r e officii calholica
illud eliam emerget, qua via e t

veritae cxigat; unde

q u a r a t i o n e sit

in

tara

formidoioso

r e r u m statu saluti publicae c o n s u l e n d u m .


contendit,

frenosim-

n u m q u a m t a m e n assequi potuil ut

aures

est a lieo potestas

eos

wbis,

qui

continetis

t oifitas

nalones

ab A lUmimo

redo

rem

(9).Isla t i m e n , q u a e
ab elheuioa

Deo

s iperstitione

gente m

pulchritudinemque

corrupit.

Postmcdo,

regatur, desti luta societas d i l a b a t u r et


cuius gratia nata et

contituta

finem

est.Verum

consequi

prohibeatur,

s i fieri n o n

potuit, ut e

mediis civitatibus politica p o t e s t a s tollerotur, c e r t e


adhibere ad vim eius e l e v a n d a m ,

quo

libuitomnesartes

fingere.

Immo

sibi

libertatera lar-

eorum

qui sibi s u p e r i o r e s a e c u l o p h i l o s o p h o r u m
n e m inquiunt potestatem a p o p u l o

vestigiis

quare

seduta

vocari possit.

Ab

his vero

dissentiunt

imperanti

Deo

repetunt, v e l u t

ingredientes

nomen inscripserunt, om-

esse;

qui

popu'o

e a m i n divi tate

sibi m a n d a U m , el

h a c quidem lege, ut populi i p s i u s v o l u n t a t e , a q u o


a

con-

sooietais visum est pro arbitrio con-

recentiores perplures,

g e r u n t , a b i i s n o n uti s u a m g e r i

dilucere

c o n d o m n a n d i p o t e s t a t e m , C h r i s l u s D o m i n u s , non haberes,
adeersum

me

ullam,

nsi

Ubi

datum

quod

et per

Apostatimi

docuit,

quia

non

est

respondit,

esset

Q u e r a l o c u m S . A u g u s l i n u s e x p l a n a n s , Discamus,

desuper

(i).

i n q u i i , quod

potestas

nisi

dxit,

a Dea

Apostolorum

(4),

incorrupta

Ad R o m a n o s , p r i n c i p u m e l h n j c o r u m

i m p e r i o s u b i e c t o s . P a u l i est e x c e l s a e t p i e n a g r a v i t a t i s e n l e n lia:
est potestas
Princeps

nisi

Dea;

Dei minisUr

est

ex quo

t a m q u a m ex causa illud

Non

concluditi

(6).

m a i e s t a t e m q u e a m m e n d a m: idque

s o l u m ministrari

gius, q u a m p a r esset, multitude c o n t e n d i t ; sed etiam o r i g i n e m


stitulioneraque civilis h o m i n u m

veras

Evangelium

cipium.Prao se ferenti alque ostentanti Praesidi r o m a n o absolvendi

Ecclesia P a i r e s , h a n c p s a m , ad

m a x i m e saeculo X V I , cum i n f e s t a o p i n i o n u m novitas complures in* fatuavit. Post illud t e m p u s n o n

ubi

coepit, u n d e omnia auctoritaa m s n a t , nohilissimum d i v i n n m q u c p r i n -

Doctrinae enim praeceplisque Iesu Christi

voi c a p i t e , a

praeposuit
paullalim

sicul

c b r i s l i a n u m a f f u l s i t , v e r i la ti v a n i t a c e s s i t , r u r s u m q u e i l l u d

v o x resona vii t a m q u a m i m a g o .

principio

data

r e r u m s p e c i e s el n o t i o n e s c o m p l u r e s , ila e t i a m p r i n c i p a t u s g e r m a n a m
f'ormam

c o m m u n i t a t e cogit ipsa

ne

Deus

auctore didicer.mt,
dedoeli aunt; quae

n o m i n i p a r e r e t . P r a e e s s e a l i q u o s i n o m r i i c o n s o c i a m o n e l i o m i n u m ;t
necesstas;

quoniam

(1). Q u o d l i b r o E c o l e -

s i a a l i c i i d e m c o n t i m i t u r . ld unamqunmque
homines

potestatem-

Etsi h o m o arrogntia q u a d a m et c o n t u m a c i a incitalus


perii depellere saepe

a l i b i : praebete

mandata est, re-

ealbolici homines,

naturali

qui

necessarioque

iu$

prin-

cipio.
Interest a u t e m attendere h o c loco, eos, qui republicae praefuturi

nara profiteri a c p r o p a g a r e
S . A u g u & t i n u s a i t , dandi

regni

etimperii

In caradura sontentiam S, i o a n n e s
sint.

i n q u i t . a f g i i n alimperent,

et temere

ferantur,

q u a m f u e r a n l insti tuli, doctri-

diligenter

... dioinue

s t u d u e r u n t . Non
potestatem

nisi

tribuqmus,
aero

alii

subiecti

esse sapientiae

sint,
dico

caelitus

datam

fatemur

;8).

p r a e c e p t a e t i a m n a t u r a l i r a li n i s

,t).

principatus
nxquaomniaco.su

j,.

Id

G r e g o r i u s M a g n u s t o s t a t u s e s t i n q u i e n * : Potestatem
ac rejibus

Deo

C h p y s o s U M n u , Quod

ipsum

S.

Imperatoribus

Immo sancii Doctures eadem

lumino illustranda susceperunt,

ut

vel iis, q u i r a t i o n e r a s o l a r a d u c e m s a q u u u l u r , o m n i n o v i d e r i r e c i a e s
v e r a d e b e a n t . Et s a n e h o m i n e s in

civili s o c i e t a t e v i v a r e n a t u r a i u -

bet, seu verius a u c t o r naturao. D e u s : quod

p e r s p c u e d e m o n s t r a d el

m a x i m a societalis canciatrix loquendi facultas et innatae

appetitio^

n e s a n i m i p e r p l u r e s , et r e s n e c e s s a r i e

momenti,

mullae

ac m a g n i

sint. posse i n quibusdain c a u s s i s v o l u n L t e iudicioque deligi multitu-

q u a s solitarii assequi h o m i n e s

n o n p o s i m i , iuncli et c o n s o c i a t i

diuis, non adversante neque r e p u g n a n t e doctrina calholica. Quo sane

a l t e r i s a s s e q u u n t u r . NUDO v e r o , n e q u e e x i s t e r e n e q u e i n l e l l i g i s o c i e -

cun

deleclu designalur princeps, n o n conferuntur iura principatus: nequo

tas potest, in qua non aliquis t e m p e r a i s i n g u l o r u m volntales ut velut

m a n d a t u r imperium, sed s t a t u i t u r a

u n u m fial e x p l u r i b u s . a a s q u e a d c o m m u n e b o n u m r e c l e a l q u e o r d i n e

q u o sit

gerendum.-#cque.hio

quaeritur de rerum publicarum modi:

nihil e n i m

clesiae probetur aut unius

principatus,

aut plurium

sit. et in c o m m u n e m utililatem
non

prohibontur

populi

illud

est, c u r

non

si m o d o

Eo

iusius

in t e n tua. Q u a m o b r e m salva iustitia,


sibi

genus

comparare

rdpubiicae,

quod aul ipsorum ingenio, aut m a i o r u m instilulia moribusque

magis

impellat: voluit igitur D e u s ut in

civili s o c i e l a l e e s s e n l , qui

dini i m p a r a r e n t l q u o illua e t i a m

m a g n o p e r e valet, quod

multiti
ii, q u o -

r u m a u d o r i la l o r e s p u b l i c a a d m i n i s l r a t u r , d e b e n t c i . e s i t a p o s s e
g e r e 8d p a r e n d u m , ut bis p i a n e p e o c a t u m sit n o n p a r e r . N e m o a u t
h o m i n u m h a b e t in s e a u t e x e e , u u d e p o s s i t
culis

liberam

ceterorum

voluntstem

huiusmodi

Gonstringere.

com

imperli vinUnica

rerum

apte convenial.
Revera I m m a n i p a t e n t a b l e i n Deo e s s e f o n t e m , libri

Velerie Tes-

t a m e n t i p l o r i b u s l o c i s p r a e c l a r e c o n f i r m a n t . Par

me r$ges

per

iustiiam

me principes

tmperant

(I) Pro Vili, 15-10-

el polcntes

decernunt

regnant...
(t). A t q u e

(1) Sap VI, 3 , 1 - 2 ) E c c l i . XVII. A - 3) loan. XIX, 11.(0Tret, CX VI, la l o a n ,


n. 5 . - '>. Ad Rom. S i l i , 1, i(fi) De Civ. De, lib. V, cap 21 ,7) Iu episu ad Kom.
homil. XXIII, n . 1.,8) Episl. lib. I I , cpist. 61.

154

ENCCLICAS

o m n i u m p r o c r e a t o r i et legislatori Deo ea p o t e s t a s e s t : q u a m q u i
e x e r c e n t , taraquam a Deo s e c u m c o m m u n i c a t a m e x e r c e a n l n e c e s s e
e s t . Lnus est legislator
eiiudex,
qui potest perdere
et liberare (1).
Quod p e r s p i c i t u r idem in o m n i g e n e r e p o t e s t a t i s . E a r n , q u a e in sa.c e r d o t i b u s est, p r o f i c i s c i a Deo tarn e s t c o g n i t u m , u t ii a p u d o m n e s
p o p u l o s ministri e t h a b e a n t u r e t a p p e l l e n t u r Dei. S i m i l i t e r p o t e s t a s
p a t r u m f a m i l i a s e x p r e s s a m r e t i n e t q u a m d a m eftigiem a c f o r m a m a u c t o n t a t i s . q u a e est in D e o , a quo omnispaternitaa
in caelis etin
terra
nominator
{2). Isto a u t e m m o d o diversa g e n e r a p o t e s t a t i s m i r a s i n t e r
se habent similitudines, cum quidquid uspiam est imperii el auctoritatis, eius a b u n o e o d e m q u e m u n d i opitice e t d o m i n o , q u i D e u s est
origo ducatur.
Qui civilem s o c i e t a t e m a l i b e r o h o m i n u m c o n s e n s u n a t a m v o l u n t
i p s i u s imperii o r l u m e x e o d e m f o n t e p e t e n t e s , d e i u r e s u o i n q u i u n t
a l i q u i d u n u m q u e m q u c c e s s i s s e , et v o l u n t a t e s i n g u l o s in e i u s s e c o n l u l i s s e p o t e s t i t e m , ad q u e m s u m m a i l l o r u m i u r i u m p e r v e n i s s c t . S e d
m a g n u s est e r r o r n o n v i d c r e , id q u o d m a n i f e s t u m e s t , h o m i n e s , c u m
n o n sint soliv8gum g e n u s , c i t r a l i b c r a m i p s o r u m v o l u n t a t e m ad n a luralem communitatem esse natos: ac praeterea pactum, quod praedicant, est a p e r t e c o m m e n t i t i u m et fictum, n e q u e ad i m p e r t i e n d u m
v a l e t polilicae p o t e s t a t i t a n t u m v i r i u m , d i g n i t a t i s , firmitudinis, q u a n t u m tutela r e i p u b l i c a e e t c o m m u n e s c i v i u m u t i l i t a t c s r e q u i r u n t . Ea
a u t e m d e c o r a e t p r a e s i d i a u n i v e r s a t u n c s o l u m est h a b i l u r u s p r i n c i p a l s , si a Deo a u g u s t o s a n c t i s s i m o q u e f o n t e m a n a r e i n t e l i i g a t u r .
Q u a s e n t e n t i a n o n m o d o v e r i o r , s e d n e u t i l i o r q u i d e m r e p e r i ulla
p o t e s t E t e n i m p o t e s t a s r e c t o r u m c i v i l a l i s , si q u a e d a m est d i v i n a e
potestatis coramunicatio, ob h a n c ipsam caussam c o n t i n u o adipiscit u r d i g n i t a t e m h u m a n a m a i o r e m : n o n illam q u i d e m i m p i a m et p c r a b s u r d a m , i m p e r a t o r i b u s ethnicis divinos honores affectanlibus
a l i q u a n d o e x p e t i t a m , s e d v e r a m et s o l i d a m , e a m q u e d o n o q u o d a m
a c c e p t a m b e n e f i c i o q u e divino. E x q u o s u b e s s e c i v e s e t dicto a u d i e n t e s e s s e p r i n c i p i b u s , uti D e o , o p o r t e b i t n o n t a m p o o n a r u m f o r m i d i n e ,
quam verecundia maiestatis, n e q u e assentationis caussa, sed consc f c n t i a officii. Q u a r e s t a b i t in s u o g r a d u l o n g e firmius collocatum
i m p e r i u m . E t e n i m i s t i u s vim officii s e n l i e n t e s , c i v e s , f u g i a n t n e c e s s e
est i m p r o b i U i t e m et c o n t u m a c i a m , q u i a sibi p c r s u a s u m e s s e d e b e t ,
qui p o l i t i c a e p o t e s t a t i r e s i s t u n t , h o s d i v i n a e v o i u n t a t i r e s i s t e r e ; q u i
honorem r e c u s a n t principibus, ipsi D e o r e c u s a r e .
Ad h a n c d i s c i p i i n a m P a u l u s A p o s t o l u s R o m a n o s n o m i n a t i m e r u diit; ad q u o s d e a d h i b e n d a s u m m i s p r i n c i p i b u s r c v e r e n t i a s c r i p s i t
l a n t a c u m a u c t o r i t a t e et p o n d e r c , u t n i h i l g r a v i u s p r a e c i p i p o s s e v i d e a l u r . Omnis anima potestatibus
sublimioribus
subdito sit: non est
ent/n potestas nisi a Deo: quae autem sunt, a Deo ordi.natae
sunt,
liaque qui resistit potestati,
Dei ordinationi
resistU. Qui autem
resistunt, ipsi sibi damnationem
aequirunt
ldeo necessitate
subditi
(1) lacob. IV, 12.(2) Ad Bphes. Ill, 15.

DE S . S . LEN X I I I

155

estote non solum propter iram, sed etiam propter


conscientiam
(1).
E t c o n s e n t i e n s est P r i n c i p i s A p o s t o l o r u m P e t r i in e o d e m g e n e r e
p r e c l a r a s e n t e n t i a : Subiecti estote omni humanae creato rae propter
Fcum, sice regi quasi praecellenti,
sive ducibus tamquam
a Deo missis ad cinictam
malc/actorum,
taudem
cero honorum,
quia sic est
colunias Dei (2).
U n a ilia h o m i n i b u s c a u s s a est n o n pa r e n d i , si q u i d a b i i s p o s t u l e t u r quod c u m n a t u r a l i a u t d i v i n o i u r e a p e r t e r e p u g n e l : o m n i a e n i m ,
in q u i b u s n a t u r a e lex vel D e i v o l u n t a s v i o l a t u r , a e q u e n e f a s est i m p e r a r e e t f a c e r e . Si cui i g i t u r u s u v e n i a t , ut a l t e r u t r u m m a l i e c o g a t u r ,
scilicet a u t Dei a u t p r i n c i p u m i u s s a n e g l i g e r e , I e s u C h r i s l o p a r e n d u m est r e d d e r e i u b e n t i quae sunt Caesaris
Caesari, quae sunt Dei
Deo (3), a t q u e a d e x e m p l u m A p o s t o l o r u m a n i m o s e r e s p o n d e n d u m :
Obedire oportet Deo mag is quam hominibus
(4). N e q u e t a m e n e s t ,
c u r a b i e c i s s e o b e d i c n t i a m , qui ita s e g e r a n t , a r g u a n t u r ; e t e n i m si
p r i n c i p u m v o l u n t a s c u m Dei p u g n a i v o l u n t a t e e t l e g i b u s , ipsi p o t e s tatis suae modum excedunt, iustitiamque pervertunt: neque eorum
t u n e v a l e r e p o l e s t a u c t o r i l a s , q u a e , ubi i u s l i l i a non e s t , n u l l a est.
U t a u t e m iuslitia r e t i n e a t u r in i m p e r i o , i l l u d m a g n o p e r e i n t e r e s t ,
eos qui civitates administrant intelligere, n o n privati cuiusquam
c o m m o d o politicara p o t e s t a l e m e s s e n a t a m ; p r o c u r a t i o n e m q u e r e i p u b l i c a e ad u t i l i t a t e m c o r u m q u i c o m m i s s i s u n t , n o n ad e o r u m q u i b u s
commissa est, geri o p o r t e r e Pri ncipes Deo optimo mximo, unde
s i b i a u c l o r i t a s data, e x e m p l s s u m a n t : e i u s q u e i m a g i n e m sibi in a d m i n i s l r a n d a r e p b l i c a p r o p o n e n t e s , p o p u l o p r a e s i n t c u m a e q u i t e t e et
fide, e t ad e a r n , q u a e n e c e s a s r i a e s t , s e v e r i t a t e m p a t e r n a m c a r i t a t e m
a l h i b e a o l . H u i u s rei c a u s s a s a c r a r u m L i t t e r a r u m o r a c u l i s m o n e n t u r .
s i b i m e t i p s i s R e g i r c g u m et D o m i n o d o m i n a n t i u m a l i q u a n d o r a t i o n e m
e s s e r e d d e n d a m ; si o f f i c i u m d e s e r u e r i n t , fieri n o n p o s s e ut Dei s e v c r i l a l e m ulla r a t i o n e e f f u g i a n t . Altissimus
interrogabit
opera
cestra
et cogitationes
scrutabitur.
Quoniam
cum essetis ministri
regni
illiusi non recle iudicasti
horrende et cito apparebit
cobis,
quoniam iudicium durissimum
his quipraesunt
fet... Non enim
subtrahet personam cuiusquam
Deus, nec cerebitur
magnitudinemeuiusquam, quoniam pusillum
et magnum ipse fecit, et aequaliter
cura
est illide omnibus. Fortioribus
autem fortior instai crucialio
f5).
Quibus praeceptis rempublicam tuentibus, omnis seditionum vel
c a u s s a vel libido t o l l i t u r : in l u l o f u t u r a s u n t h o n o s e t s e c u r i t a s p r i n cipum, quies et salus civitatum. Dignitati quoque civium optimc
c o n s u l i t u r : q u i b u s in o b e d i e n t i a c o n c e s s u m e s t d e c u s illud r e t i e r e ,
q u o d est h o m i n e s e x c e l l e n l i a e c o n s e n t a n e u m . I n t e l l i g u n t e n i m , Dei
iudicio n o n esse s e r v u m n e q u e l i b e r u m ; u n u m e s s e D o m i n u m o m n i u m , d i v i t e m in omnes qui inoocant
illum
se autem ideiro s u -

(I) Ad Rom. XIII, 1,2. 5.-2; I Pftr. II, 13-15.<S) Mattb. XXU, 21.-''i) Actor, V,
29.(5) Sap. VI, 4,5,6, 8,9.-(G) Ad Rom. X. 12.

ENCCLICAS
besse et obtemperare prinoipibus, quod

i m a g i o e m quodammodo re-

ferant Dei, cui seroire reg no re tst.


Hoc vero s e m p e r egit Ecclesia

ut Christiana

ista civilis potestatis

f o r m a n o n m e n ti b u s s o l u m i n h a e r e s e e r e l s e d e t i a m p u b l i c a p o p u l o r u m
vita m o r i b u s q u e p x p r i m e / e t u r . Q u a m d i u a d g u b e r n a c i l a

reipublicae

imperatores ethnici sederunt, qui a s s u r g e r e a d earn imperii f o r m a m ,


q u a m ad u m b r a vim us,

superstitione

prohibebantur,

instillare llam

r e n t u r : quibus temporibus profccto displicere hominibus

Deo
hoc

u n U m sibi s u T i c r e n l , s e s e p r o f i t e r i . e l c h r i s t i a n o s e s s e el n o l l e m u U re

fidem

Ullo m o d o . C e t e r u m

placideatque

nihil de

l a t e r e sic i b * n t

studuit m e n t i b u s p o p u l o r u m , qui siraul a c C h r i s t i a n a i n s t i t u t e s u e c i -

rnimi crueiatuum

p e r e n t , ad iaec ipsa e s i g e r e vitam s u a m

pereadem tempora

vello debebant. llaque pas-

quam

m a l u e r u n l . S e d i n i i s i p s i s r e r u m a d i u n c t i s t a n t u m a b e r a t ul q u i c q u a m
soditiose f a c e r e n t m a i e s t a f e m v e i m p e r a l o r i a m eoi)ternnereult ut

magnitudo

resistendo

cogitabanl;

ad tortoris equuleuro, ut

christianorum

vis i n s l i t u t o r u m

sed

gniludin

concede ret.Neque ebsimiii

ralione

specula

est

ia

t o r e s a n i m a r u m , e x e m p l a P a u ' i A p o s t o ' i r e n o v a n t e s , c u r a et d i l i g e n -

militia. E r a t e n i m militis c h r i s l i e n i siimffism lorliludinem c u m s u m -

t i a s u m m a p o p u l i s p r a o c i p e r e c o n s u e v e r u n t , principibus

potesta-

m o studio c o n i u n g e r e disciplinne mill tar is: a n i m i q u e e x c e ' n l a l e n . i m -

libus subdios esse diclo obedire (I): item orre Deum pro eunctis
hominibus, sed nominatim pro regibus et omnibus qui in sublimitate
sunt, hoc enim acceptum est coram Saldatore nostro Deo {2) Atque

m o b i l e e r g a p r i n c i p e m fide c u m u ' a r e . Q u o d si a l i q u i d r o g a r e t u r q u o d

ad bario r e m o m n i n o p r a e c l a r a d o c u m e n t a C h r i s t i a n a v e t e r e s r e l i q u e -

i t a t a m e n ut d i s c e d e r e a b a r m i s

est

r u n t : q u i c u m a b i m p e r a t o r i b u s e t h n i c i s i n i u s t i s s i m e et c r u d e l i s s i m e
vexarentur, n u n q u s m tarnen

prae termiserunt garere

obedienter

non esset h o n e s t u m . uti Dei iura violare, aut in insonles Ghristi


eipulos ferrum converlere, lane quidem Tpcrata
atque

emori

facere

pro refigione

Postea vero quam

respublicae

principes christianos

habuerunt

multo magis Eccles:a

Tanta autem modestia, tam certa parendi v o l u n t a s plus er8t cognita,

auctoritate imp?rantium inesselsanctilalis: cx quo luturum

q u a m ut o b s c u r a r i p e r c a l u m n i a m

populis, cum de

Q u a m o b r e m q u i pro christiano n o m i n e e s s e n t
b l i c e c a u s s a m d c t u r i , ii h o o

potissimum

inimicorum

posset.

apud imperatores

argumento

pu-

iniquum

esse

leslificari

principrlu

species occurreret, quae

a c praedicere inslitit,

cogitarent, sarrae

ad

quantum

maiorem principum

cum

nt reges s a c r o r u m s o l e m u i b u s i n i t i a r e n t u r . quod e r a t i n

o m n i u m c o n v e n i e n t e * legibus in exeroplum v i v a r e n t

Marcum

Aure*

Veteri Dei auctoril'ite constilulum.Quo auiem tempore

lium

fllium

Antonium

et Lucium

Aurelium

Commodum

eius

sic

Athenagoras confidenler alloquebatur: SinUis nos, qui nihil mali


pntramus, immo omnium
piissimo iustissimeque cum erga Deum,
tum erga Imperium oestrum nos gerimus, exagitari, rupi, fugati (i).
Pari modo T e r t u l l i a n u s

laudi ohristianis a p e r t e

e s s e n t i m p e r i o o p t i m i et c e r t i s s i m i ex o m n i b u s ;

dabal,

quod

Christianity

ut

verecundiam

t u m a m o r e m impellerel. A t q u e h u i u s rei caussa, s a p i e n t e r

oeuli

legibus, quod

in

er8t,

cuiusdtm maieslalis

in

c o n v i n c e b a n t in christianos a n i m a d v e r t e r e

mallet,

q u a m p e r sc-ditionem el t u r b a s n u c t o r i t a l i p u b l i c a e r e p u g n a r e ,

e t s u b m i s s e , p i a n e u t illi c r u d e l i t a t e , i s t i o b s - q u i o c e r t a r e v i d e r e n t u r .
malitinmque

dis-

recusabat,

providit,

Teslamcnto
civilis h o -

m i n u m societas, t a m q u a m e ruinis excitata imperii r o m a n i , in

spem

erhislianae rnagnitudinis revixit, Pontifices Romani,

suci-o,

imperio

polilicam p o t e s t a t e m s i n g u l a r i r&tione c o n s e c r a v e r u n t . M a x i m a
d e m e a f u i t n o b i l u a t i s a<l p i ' i n c i p a t u m a c c e s s i o :

neque

qui-

dubitandum

q u i n m a g n o p e r e illud i n s t i t u l U m el r e l i g i o s a e e t civili societati si m -

amici

p^r fuisset p r c f u l u r u m , si.quod Ecclesia spectabat, idem p r i n c i p f s

nullius

populi s e m p e r spectavi s e n t . E t s i n e quietse res et satis p r o s p e r a e

el

esthostis, nedum Imperators, quem sciens a Deo suo constitui, necesse est ut ipsum diligat et rceereotur et honorttei sahum edit cum

perma-iserunt quamdiu inter utramque postestalem concors amioitia

toto

ciliairix tranqui:'.ilatis Ecclesia,

romano

imperio

bus tanto magis

(1) N e q n e d u b i l a b a t a f f i r m a r e , i n i m p e r i i

numerum

mi

ui i n i m i c o r u m

consu^visse,

fini-

quanto

.crescereret ehristianorum. Nunc pauciores hostes kqbeiis pr-ae multtudine ehristianorum, pene omnium, cioituium pene omnes ciees
christianos

habendo

n i u m i n Epistola

P r a e o l a r u m e s t q u o q u e d a e a d e m r e le
ad Diognetum,

christianos fuisse non

q u a e c o n f i r m a t , soli tos e o

solum inservire legibus,

plus etiam a c p e r f e c t i u s sua

sponto facere,

sed

timo-

tempora

in o m n i

officio

i|uam cogerentur

tacer

legibus. Christani obsequuntur legibus, quae sancitae sunt, et suaa


oitae genere leges superanti
Alia s a n e c a u s s a e r a t t u m , c u m a fide C h r i s t i a n a , a u t q u o q u o
do ab officio d e f i c e r e I m p e r a t o r u m edictis a c P r a e t o r u m minis

mo^
iube-

permansit

Si quid tumultuarido pcccarcnt populi, praesto erat

vchementioresque

cupidilates

quae

singulos a d oflicium

parlim

lenitate, partim

c o m p e s c e r e t . S i m i l i t e r si q u i d i n g u b e r n a n d o
desideria

commcmorando,

aequitatem,

auctoritate

pcccarent

turn i p s a ad p r i n c i p e s a d i r e , e t p o p u l o r u m i u r a ,

principes,

necessitates,

e'ementiam,

Gonlra inventae
rahgnasiamacerbitytes

bello-

berentur.

recentioribus de polestate politica


homiuibus

doctrinae

atlulerunt, meluedumque

ne

I r e m a m a l o r u m a f f e r a u t in p o s t e r u m . E t e n i m j u s i m p e r a n d i n o l l e
D e u m r e f e r r e auctorera, nihil est aliud

quam

nefalluntur;

deinde nimium

levi a c

flexibili

exad

politicae potestalis eti

p u l c h e r r i m u m s p l e n d o r e m velle d e l e t u m e t n e r v o s incisos. Q u o d
t e m i n q u i u n t ex a r b i t r i o i!!am p e n d e r e m u l t i t u d i n i s , p r i m u m

{11 Art m 111, 1.(2) 1 T j m o i h . Il, 1-3.-.3) Legat p r o ehristiani3.-{4) Apolo* n.


85.-(5) Apolog. n . 37.

recta

benignitatem

s u - - d e r e Q u a r a l i o n e p ' u r i e s est i m p e t r a l u m , u t l u m u i t u u m et
r u m civ l i u m pericula proli

con-

vcciret,

fundamento

au-

ofiniostituun1

principatum. His enim opinionibus quasi stimulis incitatae pepulares

ENCCLICAS

158

DE S. S. LEN X M

cupiditates sese efferent insolentius, m a g n a q u e cum pernicie

reipu-

159

g e n e r e s u m m a p r o v i d e n t i a et f o r t i t u d o e n i l u i t

Decessorum

Nostro-

b l i c a e ad c a e c o s m o t u s , ad a p e r t a s s e d i t i o n e s proclivi c u r s u e t facile

rum, praesertim autem Glemenlis Xll, Benedicti XIV, Lconis

d e l a b e n t u r . R e v e r a i l l a m , q u a m lie/ormationem

qui cum

vocant, cuius adiu-

t o r e s el d u c e s s a c r a m c i v i l e m q u e p o t e s t a t e m novis d o c t r i n i s f u u d i t u s

consequentibus

doctrinarum pestis

audacia invalesceret

oppositu auctorita-

o p p u g n a v e r u n i , r e p e n t i n i t u m u l t u s et s u d a c i s s i m a e r e b e l l i o n e s p r a e -

lis s u a e a i i t u m iilis i n t e r c l u d e r e

sertim

nunciavimus quam gravia

in G e r m a n i a

consecutae sunt:

deflagratione belli e l c a e d e ,

idque

tanta cum

domestici

ul nullus pene locus expers turbarum et

c o n a t i s u n t . N o s ipsi p l u r i e s d e -

pericula impendeant,. siroulque

m u s , q u a e sit e o r u m p r o p u l s a n d o r u m

indicavi-

optima. Principibus

terisque

s i n o m i n i s p h i l o s o p h i a , et

obtulimus, popu'osquehortali sumus, u t s u m m o r u m honorum

ius

quod appellant

novum,

etimperium

plurimi solsm

liberta-

t e m p u l a n t . E x b i s a d f i n i l i m a s p e s t e s ven t u m e s t , s i l i c e i ad G

nismum,

ad Socialismimi,

ad Nihilismum,

ommu-

civilis Iiominum societa-

tis teterrima p r t e n l a a e p e n e f u e r a . Atqui t a m e n t a n t o r u m malorum


vini n i m i s multi d i l a t a r e c o n a n t u r , a c p e r s p e c i e m i u v a n d e e
dinis non exigua

iam

miseriaru-n incendia

mullitu

excitaverunt. Quae

hic

modo recordamur, ea nec ignota sunt necvalde longinqua.


Hoc vero est etiam gravius,
periculis remedia

ad

quenimoss8tis idonea, lnstruuntse


r^mpublicam

in tantis
pacandos-

a u c t o r i t a t e l e g u m , e o s q u e , qui

com movent, severitate poenarum

c o e r c e n d o s p u t a o t.

R e c t e q u i d e m : sed t a m e n s e r i o c o n s i d e r a n du m est, vim n u l l a m poenarum

futuram

Metusenim,

lantam,

ut praeclare

quae conservare respublicas

sola

d o c e t s a n c t u s T h o m a s , et debile

posait,
funda-

mentum; nam qui timore subduntur, si ocurrat occasio qua possint


impunitatem sperare, contra pracsidentcs insurgunt co arden ti us,
quo magis contra coluntatem ex solo timore cohibeantur. Ac praeterea ex nimio timore feerique in desperationem incidunt: desperatio
autem audacter ad quaelibet attentanda praecipitat (1) Quae quam
v e r a s i n l , s a t i s e x p e r i e u d o p e r s p e x i m u s . I t a q u e o b e d i e n d i a l t i o r e m et
cfiicaciorem c a u s s a m adhibere necesse est, atque o m n i n o
nec legum esse p o s s e frucluosam severitatem,
llantur

nisi

statuere,

homines irape-

officio, s a l u t a r i q u e melu Dei p e r m o v e a n t u r j d a u t e m

t r a r e a b iis m a x i m e r e l i g i o p o t e s t , q u a e
flectit

obsequio solum,

s e d e t i a m b e n e v o l e n z a et

v o l n t a l e s , ut eis, a q u i b u s ipsi r e g u n t u r , n o n
caritate

adhaerescant,

Q u a m o b r e c o e g r e g i e Pontfices R o m a n i c o m m u n i utilitate servisNocatorum

tmidos inquietosque spiritus, ac

frangendos semper
persaepe

s i n t civili e t i a m s o c i e t a t i periculosi. Ad h a n c

monuerunt,

curavcrunt
q u a n t u m ii

rem digna, quae

m e m o r e l u r , C l e m e n t i s VII s e n t e n t i a est ad F e r n a n d i n a n d u m

comBohe-

miae et Hungariae regem. In hac fidei caussa tua etiam et cclerorum


principum dignitas et utililas inclusa est, cum non possit ilio, concelli
quin cestrarum etiam rerum labefactationem secum trahat; quod
clarissime in locis istis aliquot perspeclum sii.Atque in codem
(I) De Rcgim, Princtp 1 , 1 , cap. 10.

m a x i m e u t e r e n t u r . Id n u n c

i p s u m illud praesidium, q u o nihil est validius,


principes intelligant: eosque

v e h e m e n t e r in

ce-

religionis
copia,

agimus, ut

sibi r u r s u s

oblalum

Domino hortamur,

ut

religioncm t u e a n t u r , et, quod interest etiam reipublicae, ea Ecclesiam


l i b e r t a t e frui p o s s e s i n a n t , q u a s i n e i n i u r i a et c o m m u n i n e r n i c i e privari non potest. Prolecto

Ecclesia Christi

ncque principibus

potest

e s s e s u s p e c t a , n e q u e populis i n v i s a . P r i n c i p e s q u i d e m ipsa m o n e t s e borat

raultisque

rationibus

adiuvat

a u c t o r i t a t e m . Q u a e in

ro-

genere

r e r u m civilium v e r s a n t u r , ea in potentate s u p r e m o q u e i m p e r i o e o r u m
e s s e a g n o s c i t e t d c c l a r a t : in iis q u o r u m i u d i c i u m , d i v e r s a m licet

ob

c a u s s a m , ad s a c r a m civilemque pertinet poteslatem, vultexislere inter utramque

concordiam, cuius beneficio funeslac

utrique

conten-

tiones devitanlur. Ad populos quod special, esl Ecclesia saluti


t o r u m h o m i n u m n a t a , e o s q u e s e m p e r diexil uli

cunc-

parens. Ea

quippe

est, quae coritate praeeunte m a n s u e t u d i n e m animis impertiit,

huma-

nitatem moribus,

aequitatem legibus: a t q u e

piam inimica tyrannicum

doninatura

honestae

semper

libertati nus-

detestari

consuevit.

l i a n e , q u a e insila in Ecclesia est, b e n e m e r e n d i c o n s u e t u d i n e m


cis preclare expressit

sanctus Augustinus:

Docet

pau-

(Ecclesia)

reges

prospicerepopuls, omnespopulos sesubdere regibus: ostender,s quemadmodum et non omnibus omnia, et omibus caritas, ci nulli debetur iniuria (I).
His de caussis opera vestra, Venerabiles Fratres,

valde

ulilis

p i a n e s a l u t a r i s f u t u r a e s t , si i n d u s t r i a m a t q u e o p e s o m r i e s , q u a e
m u n e r e in v e s t r a s u n t p o t e s t le, a d d e p r e c a n d a
vel pericula

q u a e e s t in o m n i h o m i n u m c o e t u o p t i m a c u s t o s i n c o l u m i t lis,

se iudicaudi sunt, q u o d

praesidium

impe-

s u a vi i n n i m o s i n f l u i i , ip-

sasque hominum

Ecclesia suppedilat,

moderaloribus

q u i i u s t i t i a m , r i u l l a q u e in r e a b o f f i c i o d e c l i n a r e : a t s i m u l e o r u m

quod non habent principes

restituendam publieam disciplinam

quam

pubbearum

ratio

c r u o r i s v i d e r e t u r . E x ilia h a e r e s i o r t u m d u x i l s a e c u l o s u p e r i o r e f a l populare, et m o d u m nescicns, licentia, q u a m

rerum

XII,

temporibus pravarum

l a t i u s s e i p e r e t sectarumque

societalis

vel i n c o m m o d a N o b i s c u m c o n t u l e r i l i s .

ac
Dei

humanae

Curate ac

pro-

videte, ul q u a e de imperio d e q u e o b e d i e n d i officio ab Ecclesia c t t h o lica p r a c c i p i u n t u r , ea h o m i n e s et

p i a n e p e r s p o c t a h a b e a n t , et ad v i -

tam agendam diligenterutantur. Vobis auctoribus et magUlns, saepc


populi m o n e a n t u r fugere velilas sectas, a coniurationibus, a b h o r r e r e , nihil seditiose a g e r e : i i d e m q u e intelligant, qui Dei caussa
i m p e r a n l i b u s , e o r u m e s s e rut io ito. itile
dientiam. Q u o n i a m vero D e u s est,

qui

obsci/mumt
dal

concedit populis comiuieseere in pulchritudine

parent

gencrosam

salutoni

ret/ibus,

pacis et in

ol>e(2),

et

laberna-

culis fiduciae etin requie opulenta (3). Ipsum necesse est orare at-

ti)

De morii), tel. lib. I, cop. 3 0 . - ; 2 J s a l . C X L U l , 1 1 . - Isai. XXX11,18.

que obsecrare
fiectat,

ul o m n i u m

mentes

ad

hooeslatem

iras compcscat, o p t a t a u diu pacefn

veritatemque

tranquillitalemque

orbi

t e r r a r u m r e s t i tua t.
Quo autcm spes firmiorsit impetrandi, deprecatores defensoresque salutis ?dhibeamus, Mariae Virginem

magnam

Dei,

pnrentem,

auxilium c h r i s t i s n e n i m , tutelara g e n e r i s h u m a n i : S. I o s e p h u m

cs

t i s s i m u m s p o n s u - n e i u s , c u i u s p a t r o c i n i o pi u r i m u m u n : ' v e r s a E c c e s i a
c o n f i d i ! : P e t r u m et P a u l u m p r i n c i p e s A p o s t o l o r u m , c u s t o d e s e t v i n dices

n o m i n i s christ ani.

Interea diviisorum m u n e r u m auspicem V o b i s o m n i b u s , V e n e r a b i les F r a t r e s , C l e r o et p o p u ' o fidei ves t r a e c o m m i s t o A p o s t o l i c a m

Be-

nedictionem p e r a m a n t e r in Domino i m p e r t i m u * .
Datum

Romae apud

MDGGCLXXXI,

Sanctum

Petrum

die

X X I X lunii anno

Pontifi-atus Nostri a n n o quarto.


LEO PP. XH.

EPSTOLA ENCCLICA
E n l a q u e se l a m e n t a d e l o s m a l e s q u e a f l i g e n I t a l i a ,
y propone los remedios oportunos.
L e o p

p .

x i i i .

Venerables Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

DXQDE Nos, por la autoridad y g r a n d e z a del


apostlico Ministerio, extendemos cuanto es posible la vigilancia y caridad nuestra toda la
Iglesia y cada una de sus partes, actualmente, de especial
m a n e r a , nuestros cuidados y pensamientos se vuelven
Italia.
.Vuestros pensamientos y desvelos se dirigen cosasms
altas que las humanas, puesto que nos preocupa y produce
g r a n cuidado la salvacin eterna do las almas, en la cual
es tanto m s necesario que continuamente se emplee todo
nuestro celo, cuanto mayores son los peligros que la vifc
mos expuesta.
Si en todos tiempos fueron g r a v e s en Italia peligros semejantes, ue es dudoso que en el dia de hoy son gravsimos,
puesto que el estado mismo d la cosa pblica es grandemente funesto p a r a el bienestar de la Religin.
Lo cual profundamente conturba nuestro nimo, puesto
que Nos unen vnculos de especial relacin con esta Italia
en que Dios coloc la Sedo de su Vicario, la Ctedra de 1
v e r d a d y el centro de la Unidad catlica. Va otras veces
hemos amonestado al pueblo itaiiaiio que estuviese en
guardia, y todos comprendiesen cules son los propios 4.
beres en tanto riesgo.
Encclicas.-!!.

que obsecrare
fiectat,

ul o m n i u m

mentes

ad

hooeslatem

iras compcscat, o p t a t a u diu pacem

veritatemque

tranquillitatemque

orbi

t e r r a r u m r e s t i tua t.
Q u o a u t o r a s p e s trmior sit i m p e t r a n d i , d e p r e c a t o r e s d e f e n s o r e s que salutis ?

rhibeamus,

Mariae Virginem

magnsm

Dei,

pnrentem,

8uxilium c h r i s t i c n e r u m , tutelara g e n e r i s h u m a n i : S. I o s e p h u m

cs

t i a s i m u m s p o n s u - u e i u s , c u i u s p a t r o c i n i o p ' u r i m u r a uni-versa E c c e s i a
c o n t i d i t : P e t r u m et P a u l u m p r i n c i p e s A p o s t o l o r u m , c u s t o d e s e t v i n dices

n o m i n i s christ ani.

I n t e r e a diviisorura m u n e r u m a u s p i c e m V o b i o m n i b u s , V e n e r a b i Ies F r a t r e s , C l e r o et p o p u ' o (idei ves t r a e c o m m i s t o A p o s t o l i c a m

Be-

n e d i c t i o n e m p e r a m a n t e r iti D o m i n o i m p e r t i m u * .
Datum

Romae apud

MDCCCLXXXI,

Sanctum

Petrum

die

X X I X lunii onno

EPSTOLA ENCCLICA
E n l a q u e se l a m e n t a d e l o s m a l e s q u e a f l i g e n I t a l i a ,
y propone los remedios oportunos.

Ponti"atus Nostri a n n o q u a r t o .
LEO PP. XH.

Leop p. x m .
Venerables Hermanns: Salud y bendicin apostlica.

DXQDE Nos, por la autoridad y g r a n d e z a del


apostlico Ministerio, extendemos cuanto es posible la vigilancia y caridad nuestra toda la
Iglesia y cada una de sus partes, actualmente, de especial
m a n e r a , nuestros cuidados y pensamientos se vuelven
Italia.
.Vuestros pensamientos y desvelos se dirigen eosasras
altas que las humanas, puesto que nos preocupa y produce
g r a n cuidado la salvacin eterna de las almas, en la cual
es tanto tn&s necesario que continuamente se emplee todo
nuestro celo, cuanto mayores son los peligros que la vi*
mos expuesta.
Si en todos tiempos fueron g r a v e s en Italia peligros ser
mejantcs, ue es dudoso que en el dia de lioy son gravsimos,
puesto que el estado mismo d la cosa pblica es grandemente Tunesto p a r a el bienestar de la Religin.
Lo cual profundamente conturba nuestro nimo, puesto
que 3\Tos unen vnculos de especial relacin con esta Italia
en que Dios coloc la Sedo do su Vicario, la Ctedra de la
verdad y el centro d l a Unidad catlica. Va otras veces
hemos amonestado al pueblo italiano que estuviese en
guardia, y todos comprendiesen cules son los propios (Jer
beres en tanto riesgo.
Eneellcas.-ll.

,'DF. S. S. LEN XIII


Creciendo diariamente el mal, queremos, Venerables
Hermanos, que dirijis . ellos ms a t e n t a m e n t e vuestra
reposada atencin; y viendo que continuamente empeoran
las cosas pblicas, tratis de resguardar con m s diligencia
los nimos de la multitud, armndolos con todos los medios
de defensa p a r a que no se les a r r e b a t e el ms precioso de
los tesoros, la f e catlica.
U n a perniciossima secta, cuyos autores y corifeos no
ocultan ni disimulan nada sus miras, h a c e y a tiempo que
h a establecido sus reales en Italia, y declarando guerra
Jesucristo, t r a b a j a p o r despojar completamente al pueblo
de toda institucin cristiana. Hasta donde h a llegado en sus
atentados, no es necesario recordarlo aqui, tanto ms, cuanto que delante do los ojos teneis, Venerables Hermanos, el
dao y los estragos causados y a la Religin y las costumbres. En el pueblo italiano, que en todo tiempo se h a
mantenido fiel y constante cu la Religin heredada de sus
mayores, comprimida hoy en todas p a r t e s la libertad de la
Iglesia, se procura c a d a da ms borrar de todas las instituciones pblicas aquel sello y aquel c a r c t e r cristiano que,
con razn, hizo siempre g r a n d e al pueblo italiano.
Suprimidas las Ordenes religiosas, confiscados los bienes
de la Iglesia, tenidos por matrimonios vlidos las uniones
contraidas fuera del rito catlico, excluida la autoridad
eclesistica de la enseanza de la juventud, 110 tiene fin ni
tregua la cruel y luctuosa g u e r r a movida contra la Sede
Apostlica. Se encuentra, sobre toda ponderacin, oprimida
la Iglesia y rodeado de gravsimas dificultades el Romano
Pontifico, puesto que, despojado de la soberana temporal,
fu forzoso que cayese en ajeno poder. T Roma, la ms augusta ciudad del orbe Catlico, se h a convertido en campo
abierto p a r a todoslos enemigos de la Iglesia, y se ve profanada por reprobadas novedades con escuelas y templos al
servicio de la hereja.
P a r e c e hasta destinada en este ao mismo acoger los
representantes y cabezas de la secta m s hostil la religin
catlica que p r o y e c t a n reunirse aqui mismo en CongresoEs b a s t a n t e perceptible la razn que les ha movido darse
aqui cita: quieren con una injuria procaz desahogar el odio
que abrigan hacia la Iglesia, y lanzar desde cerca funestas
antorchas de g u e r r a al Papado, desafindole en su misma
Sede. Xo es ciertamente dudoso que la Iglesia h a de salir
victoriosa al tin de los impos ataques de los hombres, y sin

IGG -

embargo, es cierto y manifiesto que con tales actos aspiran


a herir juntamente la cabeza y el cuerpo entero de la Iglesia, y destruir la religin, si posible fuese.
Verdaderamente que tales sean los propsitos de aquellos que se dicen hijos tiernsimos de la familia italiana,
p a r e c e cosa increble, puesto que la familia italiana, a p a gndose la fe catlica, se vera necesariamente privada de
un m a n a n t i a l de supremas v e n t a j a s , toda vez que si la religin cristiana, di todas las naciones grandes medios de
salvacin, la santidad de los derechos y la g a r a n t a de la
justicia; si por todas partes con su virtud dom las ciegas v
locas pasiones de los hombres, siendo guia y companera de
todo lo que es honrado, laudable y grande; si en todos los
pases redujo p e r f e c t a y estable concordia las v a r i a s clases de los ciudadanos y los diversos miembros del Estado, seguramente que tal abundancia de beneficios, ms
l a r g a m e n t e difundi sobre la nacin italiana que sobre las
dems.
Muchos con d e s h o n o r infamia propios, van propalando que la Iglesia es opuosta y c a u s a perjuicio la prosperidad y progreso del Estado, y tienen al Romano Pontfice
como contrario la felicidad y grandeza del nombre italiano. Pero tales acusaciones y absurdas calumnias se desmienten solemnemente con el recuerdo de ios tiemnos
1
pasados.
Italia est grandemente obligada la Iglesia y los Sumos Pont, fices por haber extendido entre todas las gentes
su gloria, por no h a b e r sucumbido los repetidos asaltos de
los brbaros, por h a b e r r e c h a z a d o invicta los mltiples
a t a q u e s de los mulsumanes, y por h a b e r conservado durante largo tiempo justa y legitima libertad, y enriquecido
sus ciudades con tantos monumentos inmortales de a r t e s v
ciencias.
-\7o es la ltima, entre las glorias de los Romanos Pontfices, la de h a b e r mantenido unidas con una f e y una relinn
las provincias italianas, diversas en Indole y Costumbres v
haberlas as librado d l a m s funesta de las discordias En
los mayores conflictos, muchas veces l a cosa pblica hubier a cado en extrema ruina, si p a r a salvarla 110 hubiera estado el Pontificado Romano.
P a r a que no valgan menos en el porvenir, conviene que
la voluntad de los hombres 110 ponga obstculo su-virtud
111 disminuya su libertad, cuando la verdad es que l a f u e r z a

1.64

DES. S. LEN X I I I

ENCCLICAS

benfica que se e n c u e n t r a en las instituciones catlicas es


inmutable y perenne, p o r q u e procede de su misma naturaleza. Asi como no hay intervalo. de lugares y de tiempos 4
que no se e x t i n d a l a religin catlica p a r a la salvacin de
j a s a l m a s , asi igualmente en la? cosas civiles, en todas partes y siempre, difunde a m p l i a m e n t e sus tesoros p a r a beneficio de loa hombres.
Perdidos tan g r a n d e s bienes, sobrevendrn m a l e s extremos, puesto que aquellos que a b r i g a n odio la sabidura
cristiana, aunque d i g a n lo contrario, llevan la sociedad la
ruina; pues n a d a h a y p e o r que sus doctrinas p a r a excitar
ferozmente los nimos y d e s p e r t a r las m s perniciosas pasiones. En el orden especulativo desechan la luz celestial de
la fe: a p a g a d a la cual, el alma h u m a n a , fcilmente tornando a l error, no discierne la verdad, y con triste facilidad,
c a e al fin en un a b y e c t o y torpe materialismo. En el orden
prctico desprecian la r e g l a eterna inmutable, y no reconocen Dios como s u p r e m o legislador; y quitados estos fundamentos, la consecuencia es que, por falta de eficaz sancin. toda la regla de vida dependa de la voluntad y del
arbitrio de los hombres.
En el orden social, de la desmedida libertad que quieren
y que v a n ensalzando, n a c e la licencia; ia licencia sigue
el desorden, que es el m s g r a n d e y homicida enemigo de la
sociedad civil. S e g u r a m e n t e que una nacin no present a nunca espectculo m s deforme, ni su fortuna ha cado ms bajo que c u a n d o h a n podido, aunque por poco tiempo, p r e valeeer tales d o c t r i n a s y semejantes hombres. Y si
no existiesen ejemplos recientes, increble p a r e c e r a que
los hombres p o r ignorancia y descuido de los propsitos,
h a y a n podido consumar tantos excesos, y conservando
p a r a escarnio el n o m b r e de libertad, anden sobre estragos
incendios.
Que si Italia no ha sido aun castigada con tan grandes
excesos, dbese p r i n c i p a l m e n t e singular beneficio de Dios;
y adems, hay que t e n e r p o r seguro, que habiendo los italianos, en su m a y o r p a r t e , permanecido constantemente
adictos la religin catlica, sta ha sido la causa de que
la licencia do las implas m x i m a s que liemos recordado, no
lograrn al triunfo. Adems, si estos baluarles que la religin levanta fueran destruidos, de r e p e n t e c a e r a n sobre
Italia las miomas c a l a m i d a d e s con que en un tiempo fueron
h e r i d a s grandes y florecientes naciones.

165

Es f u e r z a que los mismos principios produzcan iguales


efectos; y siendo la semilla igualmente funesta, no puede
dejar de producir anlogos frutos. El pueblo italiano, abandonando la religin catlica, debera quiz temer m a y o r
castigo, porque la enormidad do la apostasia, pondra el
colmo la enormidad de la ingratitud. Puesto que no del acaso
de la movible voluntad de los hombres recibi Italia el
privilegio de h a b e r sido desde el principio h e c h a particip a n t e de la salvacin trailla p o r Jesucristo de poseer en su
seno la Sede de Pedro, y de h a b e r gozado por largos siglos
de los inmensos y divinos beneficios que se derivan del C a tolicismo. Por lo cual debera temor grandemente p a r a s
aquello que el Apstol Pablo anunci con p a l a b r a s amenazadoras los pueblos ingratos:
La tierra quieie el(iyua que frecuentemente ir cae en el
seno, y tiles plantas produce, cultivndola, recibe, las bendiciones de Dios; mas si la deja producir yerba y espinas, est
reprobada y cercana la maldicin y destinada al fuego (1>
Dios alojo tan horribles males, y piense c a d a uno en
cmo han venido los peligros que y a sufrimos y los que
amenazan p o r obra de aquellos que, cooperando, no su
bien comn, sino la ventaja de las sectas, combaten con
odio mortal la Iglesia.
Los cuales, si procedieran con acuerdo, si estuviesen
animados de verdadero a m o r la p a t r i a , no desconfiaran
seguramente d l a Iglesia, ni con injustas sospechas t r a t a ran de m e r m a r su libertad natural; y, por el contrario, sus
propsitos que a h o r a se dirigen hacerle la guerra, se convertiran en defenderla y ayudarla, procurando sobretodo
devolver la posesin de sus derechos al Romano Pontfice,
puesto que la Hostilidad contra la Sede Apostlica, cuanto
ms perjudica la Iglesia, menos conviene la prosperidad de Italia; respecto de lo cual en otro lugar Nos expusimos nuestro pensamiento.
Proclamad que la situacin de Italia no podr nunca
p r o s p e r a r n i gozar de estable tranquilidad, hasta que no se
haya atendido, como todas las razones lo demandan, la
dignidad de la Sede Romana y la libertad del Sumo
Pontifico. '
Por lo que, no deseando otra cosa ms que la incolumidad
de ios intereses religiosos, y estando conturbados por el
(i! lien. vi. Vil, VIII.

g r a v e riesgo que corren los pueblos italianos, con ms vivo


calor que nunca os exhortamos, Venerables Hermanos,
poner en obra con Nos vuestro celo y vuestra caridad,
fin de r e p a r a r t a n t a desgracia.
Por aqui adivinareis la suma urgencia de hacer comp r e n d e r los pueblos el bien g r a n d e de poseer la f e catlic a , y la necesidad de custodiarla celosamente. Y como los
enemigos del Cristianismo, p a r a e n g a a r con ms facilidad
los incautos, menudo hacen d e s c a r a d a m e n t e una cosa
mientras piensan otra, ocultando realmente el objeto do sus
esfuerzos, conviene mucho se ponga esto en descubierto y
se despierte en los catlicos el. mpetu valeroso de defender
pblicamente la Iglesia, y al Romano Pontfice, es decir,
su propia salvacin.
Hasta hoy, la virtud de muchos que hubieran podido
h a c e r grandes cosas, se ha mostrado menos celosa para
obrar y menos animosa p a r a luchar; sea que el nimo no
conociera los efectos de las n u e v a s cosas, sea que no a b a r .
c a r a lo bastante la g r a v e d a d de los peligros. Pero conocidas
y a las necesidades por las pruebas, nada sera ms daoso
que tolerar negligentemente la p r o f u n d a perfidia de los malvados, dejndoles libre el campo p a r a infestar m s y como
m e j o r les plazca la Iglesia.
Aqullos, en verdad ms prudentes que los hijos de la
luz, m u c h a s cosas so han atrevido; inferiores en nmero
p e r o fuertes por su malicia y sus medios, en poco tiempo
h a n llenado de males nuestra regin; y por tanto, cuantos
a m a n la Religin catlica, entiendan y a que es tiempo de
i n t e n t a r alguna cosa sin a b a n d o n a r s e de ningn modo la
indolencia y la inercia, entendiendo tambin que tanto
m s pronto c a c uno en la opresin cuanto m s se abandona
u n a necia seguridad.
Recordemos cmo nada pudo a m e d r e n t a r la noble y act i v a virtud de nuestros antecesores, por cuyas fatigas y cuya
s a n g r e creci la f e catlica.
En tanto, vosotros, Venerables Hermanos, cuidadosos
y atentos, estimulad los tibios con vuestro ejemplo y autoridad, excitad todos cumplir con energa y constancia
los deberes en que se ejercita la vida activa de los cristianos, mantener y a c r e c e n t a r este renovado vigor, usar
de todos los medios y cuidados p a r a que se multipliquen y
p r o s p e r e n en todas p a r t e s por el trabajo, p o r el nmero y
l a concordia, aquellas sociedades que tienen por principal

objeto el conservar y cnaltccer los actos de la f e cristiana


y do la virtud.
Tales son la Sociedad de los jvenes y de los artistas,
aquellas que se constituyeron ya p a r a reunir en tiempos
dado3 congresos catlicos, y a p a r a socorro de las miserias
humanas, y a p a r a p r o c u r a r l a observancia de las fiestas, y a
p a r a educar los hijos de las clases nfimas, y a p a r a otros
bienes del mismo gnero.
Asimismo importa con supremo inters la sociedad
cristiana que el Sumo Pontfice sea y a p a r e z c a libre de todo
peligro,molestia y dificultad en el gobierno d l a Iglesia,
haciendo cuanto segn las leyes sea posible en v e n t a j a del
Pontfice, sin d a r s e reposo, hasta que en Nos en realidad, y
no en apariencia, se reconozca aquella libertad, en la cual,
por cierto necesario lazo, estn unidos, no slo el bien de l a
Iglesia, sino adems la m a r c h a p r s p e r a de Italia y la tranquilidad de los cristianos.
Otro de ios medios p a r a lograr esto, es difundir ampliamente la buena prensa. Aquellos que con mortal odio combaten l a Iglesia se sirven de los escritos pblicos, adoptndolos como a r m a mortfera; y do aqu la pestfera lluvia
de libros; de aqui el diluvio de peridicos sediciosos y f u nestos, cuyos furiosos asaltos ni las leyes r e f r e n a n , ni el pu
dor contiene.
Sostienen, en efecto, como un beneficio todo aquello que
en estos ltimos aos se h a hecho por va de sedicin y de
tumulto; ocultando y falsificando la v e r d a d , reuniendo diariamente las m s brutales contumelias y calumnias contra
la Iglesia y su supremo J e r a r c a , y difundiendo por donde
quiera con empeo las doctrinas absurdas y pestilenciales.
Dbese, p o r tanto, l e v a n t a r f u e r t e muralla que contenga
esta a v a l a n c h a del mal que c a d a da invade ms terreno, .y
lo primero p a r a ello, conviene con toda severidad y rigor
inducir al pueblo que so ponga en guardia cuanto es posible p a r a que en punto lecturas use del ms escrupuloso
discernimiento.
Adems, so deben contraponer escritos escritos, fin
de que los mismos medios que tanto tienden la ruina, so
conviertan en salud y beneficio de las gentes, y de alli de
donde procede el veneno, salga tambin f a triaca. Por lo
cual, es de desear que, al menos en todas las provincias, se
establezcan peridicos, en cuanto sea posible, cuotidianos,

que inculquen al pueblo cules f eun grandes son los deberes de c a d a uno hacia la Iglesia.
Pngase, sobre todo, la v i s t a los ptimos beneficios en
todos los paises regidos por la religin catlica, y hgase
comprender cmo la virtud d l a misma redunda siempre en
sumo bien de la cosa pblica y privada, mostrando eun
importante es que la Iglesia, en la sociedad, sea pronto elev a d a a q u e l grado de dignidad, igualmente requerido por
su g r a n d e z a divina y por la pblica utilidad do las gentes.
P a r a lo erial s necesario q u e aquellos que se dediquen
a la profesin de escritores procuren tener un pensamiento
y ha misma forma, la que sea m s propsito p a r a proceder con juicio seguro, y obtener el objeto: g r a v e s y templados en el decir, reprendiendo los errores y las faltas, pero
de modo que la represin no a r g u y a acerbidad, y guardo
respe to a las personas, hablando con claro y sencillo lenguaje qUe puodii comprenderse sencillamente por la multitud.
Todos aquellos, pues, que deseen realmente y deorazh
que las cosas lo misnio s a g r a d a s que civiles, sean por valerosos eseritoi-es eficazmente difundidas y prosperadas, traten de f a v o r e c e r con su propia liberalidad los frutos de las
letras y del ingenio; p a r a que cUanto ms s comprenda
que ese os el deber, tanto m s non las facultades v los bienes se acda sostenerle.
Dbese, p o r tanto, de todos modos, y por todos riodos
acudir en auxili de Iales escritores, pues que de otra mailer el propsito t e d r poco xito, el xito sei : inseguro
f teiiii.
" &
QUe si e n t d o eso se debe cri-er cualquier riesgo, frmese la resolucin de a f r o n t a r l o , porque no hay p a r a el
cristiano cttsa m s justa p a r a arrostrad molestias v fatigas, que esto de iio soportar los daos de los Impos la
religin, porijug, ciertamente, l a Iglesia to lia educado ni
puesto sus hijos en condiciones de que cuando el tiempo v
la necesidad lo reclamen, o d e b a esperar de ellos avuda
nulglla, puesto que todos deben anteponer Ss tranquilidad p r o p i a y sus nteres p r i v a d o s l a salvacin A las almas y la incolumidad de los intereses i-elglosos.
Conspicuo objeto tambin de vuestros' asiduos cuidados
y pensamientos debe ser, Venerables Hermanos, el formar
como conviene idneos ministros de Dios. Porque si es prrll
K
W
p poner todas sus obras y celo p a r a edue a l e n c i t l f e b c f la juventud e n t e r a , C3 justo tambin que

cultiven con mayor diligencia los levitas que encierran


una esperanza p a r a la Iglesia, y que deben un da ser p a r ticipes y dispensadores de los sagrados misterios.
Razones g r a v e s y comunes todos los tiempos exigen
de otra p a r t e , en los Sacerdotes, g r a n suma de extraordinarias cualidades, pero todava en numtro tiempo se exige aun
m a y o r . En primer lugar, la defensa de la f e catlica, la
dual en primer trmino debe con sumo estudio dedicarse ei
Sacerdocio, y que tan necesaria es en^mestros tiempos,
exige un fondo de lectura no vulgar ni mediocre, sino profunda y v a r i a , y qiie a b r a c e lio slo la Sagrada Disciplina,
sino tambin la Filosofa, enriqUeeiudse con conocimientos de Fisica y de Historia.
Porque deben extirparse los multiplicados errores can
qese t r a t a de subvertir todos los fundamentos d la s a g r a d a
revelacin, y conviene luchar frecuentemente con adversarios que disponen de a r m a s variadas, pertinaces en sus opiniones, los cuales sacan partido de todo gnero de estudios.
Del mismo modo, siendo hoy da grande y g e n e r a l la Corrupcin de las costumbres,>c exige sea singularsima en
los Sacerdotes la excelencia de la virtud y de la constancia, como que no pudindose eludir l conversar con los
hombres, cuando por el mismo oficio de sit ministerio estn
obligados t r a t a r de cerca al pueblo, y esto en medio d l a s
ciudades, donde ya 110 o&lst ninguna pasin m a l v a d a que
110 ande completamente suelta y libre.
De donde se sigue el deber de estos tiempos de que sea
tan f u e r t e la virtud en el Clero, que pueda por si misma
firmemente defenderse, permaneciendo Superior todos los
estmulos del vicio, y saliendo salva del peligro de los ejemplos de iniquidad.
Adems de esto, las leyes sancionadas en dao de la
Iglesia l l a m a r n necesariamente la solicitud de los Clrigos,
de donde procede que aquellos que por Id gracia de Dios
sean iniciados eii las Ordenes sagradas redoblen sus obras,
y con singular diligencia y espritu de abnegacin compensen los numerosos peligros: lo cual ciertamente no podremos lograr sin tiu nimo constante mortificado, libre de todo
temor ardoroso p a r a la caridad y siempre voluntariamente
dispuesto sobreponerse todas las fatigas por la salvacin
eterna de los hombres.
Pero p a r a estos oficios s do necesidad disponerse con
larga y diligente preparacin, que no se puede de ligero

lanzarse s e m e j a n t e intento. Y sin duda se llenarn tanto


ms til y s a n t a m e n t e los deberes del mismo Sacerdocio,
cuanto mejor se h a y a n p r e p a r a d o desde la adolescencia,
habiendo sacado tanto m a y o r fruto d l a educacin, cuanto
laja virtudes sealadas a p a r e z c a n , m s que como formadas,
como nativas.
Por tanto, Venerables Hermanos, los Seminarios exigen
justamente l a m a y o r y mejor p a r t e do vuestra solicitud,
vigilancia y prudencia. En lo que concierne l a virtud y
las costumbres, h a r t o bien conocis en Vuestra sabidura qu
preceptos y enseanzas deben formar la riqueza de los jvenes levitas. Nuestra Encclica JEternis I'atris, d a la norma p a r a un ptimo reglamento de estudios dentro de la ms
cuidadosa disciplina ; empero, como en tan continuo progresar de los ingenios se han encontrado cosas que no est bien
sean ignoradas, tanto ms cuanto los hombres impos que de
da en da p r o g r e s a n en este gnero, tienen el designio de
convertirlo en nuevo dardo contra la v e r d a d revelada por
Dios, h a c e d , Venerables Hermanos, cuanto est de vuestra
p a r t e fin do q u e l a juventud, elevada al santuario, no slo
t e n g a un rico tesoro de ciencias naturales, sino que tambin
est p t i m a m e n t e a m a e s t r a d a en aquella disciplina relacionada con los estudios crticos y exegticosde la Sagrada
Biblia.
Bien sabemos que p a r a l a perfeccin de los buenos estudios so, exigen muchas cosas imposibles difciles de procur a r s e p a r a los Seminarios de Italia, merced imprbida3
leyes.
As que t a m b i n en esto los tiempos exigen que los italianos s e esfuerzeri en merecer bien de la religin catlica
por su generosa munificencia. Cierto es que la pa y benfic a v o l u n t a d de los antepasados h a b a provisto plenamente
a estas necesidades, y la Iglesia con esa a y u d a y su parsimonia no necesitaba recomendar el cuidado y conservacin
de las cosas s a g r a d a s la caridad de sus hijos.
Pero a q u e l su Patrimonio legtimo la vez que sacrosanto! q u e las turbulencias de o t r a edad haban respetado, ha
sido destruido p o r las de nuestro tiempo, y de aqu que p a r a
aquellos que a m a n el Catolicismo ha vuelto el caso de renovar
l a l i b e r a l i d a d de sus abuelos. As por nobles y luminosos
e j e m p l o s de munificencia en condiciones no muy desemejantes, se h a n d a d o en F r a n c i a , Blgica y otras partes, ejemplos dignsimos, no slo de la admiracin de los contempo-

rneos, sino de los venideros. Y Nos no dudamos que en la


Italia actual, en vista del estado de la cosa pblica, h a g a n
lo posible por mostrarse dignos de sus antepasados, y quier a n mostrarse dignos del ejemplo de sus hermanos.
En esto, pues, que dejamos mencionado, fundamos 110
p e q u e a esperanza de consuelo y de proteccin; m a s como
quiera que en todos los acuerdos que se toman, sobre todo
en los que van encaminados al bien y salud pblicos, es de
todo punto necesario p a r a el debido acierto recurrir al auxilio divino, en cuya mano se hallan las vicisitudes y fortuna de las naciones, no monos que las voluntades de todos
los hombres; de ah el que, cual nunca, debamos invocar
Dios con las m s ardientes plegarias y las ms fervorosas
oraciones, p a r a que enriquezca y colme Italia con mltiples beneficios, y sobre todo, p e r p e t e en ella la f e catlica,
que es el m a y o r bien posible, f u e r a todo recelo de peligros
por su causa.
Por esta misma razn debemos acudir con splicas l a
Inmaculada Virgen Mara, nclita Madre de Dios, la mejor
consejera en las resoluciones, la p a r que su Santsimo
esposo Jos, patrono y custodio de las naciones cristianas.
Con no menor ahinco debemos pedir Pedro y Pablo, insig.
nes Apstoles, que mantengan inclume en I t a l i a el fruto
de sus trabajos, y preserven de todo borrn el nombre catlico que ellos mismos adquirieron p a r a nuestros mayores
con su sangre, y lo trasmitan santo inmaculado los postreros descendientes.
Confiarlos p a r a lograrlo en el patrocinio del celo, como
presagio del galardn divino y firme testimonio de nuestra
benevolencia, Nos os damos afectuosamente vosotros,
Venerables Hermanos, y los pueblos encomendados
vuestra fidelidad,la Bendicin Apostlica.
Dado en San Pedro de Roma, en 15 de Febrero, de 1882,
ao cuarto de nuestro Pontificado.
LEON PAPA XIII.

et

fideliter

oraci tempore permanserunl, imminuta n u n c passim

Ec-

c l e s i a e l i b e r t a s eat, a l q u e a c r i u s i n dies h o c a g i l u r , u t e x o m n i b u s
p u b l i c e i n s t i t u l i s f o r m a ilia e t v e l u l i c h a r a c t e r c h r i s t i a n u s

deletur,

quo s e m p e r fait Itolorum noa sine caussa nobilitalum genus. Subala


s o d a ' i u r a r e l i g ; o s o r u m c o l l e g i a : p r o s c r i p t a E e c l e s i a e b o n a : r a t a ci t r a
r i t u s c a i h o l i e o s c o n n u b i a ; in i n s t i t u t i o n e

iuventulis nullae

polfslali

ecclesiastica e p a r t e s r e l i c t a c . e q u e fin s e a t n e c m o d u s ullus s c e r b i


e t l u c t u p s i belli c u m A p o s t o l i c a S e d e s u s c e p t i , c u i u s c a u e s a i n c r f d i biliter Ecclesia laborat, R o m a n u s q u e Pontif*x

Q,ua d e m a l i s

in Italica

regione

ingravescentibus

conqueritur, atque opportuna remedia proponit.

alienam

ditionem

potestalemque

Ecc'esiae hostibus, profanaque r e r u m

LKX)PP. XII

novilsle

t e m p l i s r i t u haereliGO p a s s i m d e d i c a tis. Q u i n i m m o e x c e p t o r s
hoc ipso a n n o legatos

e l capila

inimicissmae

videlicet c o n c e p l u m

adversus

f u n e s t a s belli f a c e s p r o s i r a e
j* t d g j t s i N o s , p r o a u c t o r i U t e a t q u e a m p l i t u d i n e Apostolici

munc-

ris, e t u n i v e r s a m c h r i s l i a n a m r e m p i i b l i c a m e l s i n g u l a s e i u a
e t caritate

complectimur:

n u n c tameii singulari q u a d a m ratione c u r a s cogitatlor.esquo

Nostras

ad s e Italia c d n v e r t i t . - Q u i b u s i n c o g i t a t i o n i b u 3 e t Curis a l t i u s

ricu'is videmus oppositam.

s e m p i t e r n a ; i n q u a t a n t o r o a g i s fixa e t

rum p u b l i c u m

earn m a i o r i b u s

pe-

C u i u s g e n e r i s p e r i c u l a , si m a g n a u r i q u a m

in Italia f u e r u n t , m a x i m a p r o f e c t o s u n t
status magnopere

h o c tempore,

sitincolumitati

fertor

esthpucaruiu
proiecluros

Ecclesiam

odium

splere

fuerit;
procaci

in ipsa s e d e sua Iacessf n d o ,

edmovere.Dubitandum

prefecto npn

est, quin impo- b o m i n u m c o n a t o s Ecclesia aliquando yictri*eff'ugiat:


c e r i u m t a m e n e x p l o r a t u m q u e est, bis a r t i b u s et s h o c
una

cum

Capite

tolum Ecclesiae porpus

asstqui

velie,

a f f ic e r e e t r e l i g i o n e m , si

Seni possit, e x t i n g u e r e .

quid-

d >m r e b u s h i i m a n i s d i v i n i u s q u e s u s p i c i m u s : a n x i i e n i m e t s o l l i c i t i
locata esse omnia studia Nostra oportet, q u a n t o

rerum

Q u i b u s q u i d e r n b u i u a e l i g e n d i loci s a t i s a p p a r e t q u a e c * u s s a
iniuria volunt, R o m a n c q u e Pontificato

suraus d e salute animnrum

Roma,

polluitur, seliolis e t

s e c t a e, h u e a d s i u g u l a r e q u o d d a m c o n c i l i u m c o t l u m q u e

SALUTEM ET APOSTOLICA.M BENEDICTONEM

maxima, qua possumus. vigilantia

angustias
fuit u l in

concederei.{Jefes autem

augustissima urbium christianaruin, expsita est et palei q u i b u s b b e t

VENERABILES FRATRES

prtes

in s u m m a s

c o m p u U u s e s l . Is e n i m civili p r i n c i p a t o s p o l i a t u s n e c e s s e

cum ipse r e religionis

cala-

mitosUs. E a m q u e o b c a i i s s a m N o s m o V e m u r vehementius, quod

sin-

Q u o d s a n e velLe e o s , q u i s e i t a l i c i

nominis amantissimes

leo tur, incredibile videretur; n a m italicum


caihoiica,

mfcximarum

utilit&tum

fonte

nomn,

pr,ofi-

i n t e r n o to t i d e

prohiberi

recasse

e.^sei.

E t e n i m sireligio Christiana cu;,ctis nationibus optima salutis praesidia p e p e r i t , s a n c t i t a t e r a i u r i u m , tutelan) i u s t i i i a e , si c a e c a s a c t e m e r a r i a s h o m i n u r a cup.idilates virtule
adiutrix omnium rerum

quae

sua ubique edpeouit, c o m e s et

hpnestae

sunt, quae

laudabile, q u a e

g u l n r e s c o n l u h c t i o n i n e c e s s i t u d i n e s N o b i s c u m Italia i n t e r c e d u n t , i n

magnae: si varios civitatum ordioes, et diversa reipubiicae

q u a D e u s domiciliurti Vicarii stii, m a g i s t e r i t i m veritotis, et c a t h o l i c a e

ad peifectam stabilemque cpncordiam ubique revocavit, h o r u m

uliitatls c e n t r u m collocavit.

Alias q u i d e m multitudinera

monuimus,

ut s i b i c a v e r e t , e t s i n g u l i i r t t e l l i g e r e h t , c | u * e s u a s i n t i n t a n t i s r f f e n sioiium

caussis officio. Nihilominus i n g r a v e s c e n t i b u s m a l i s

m u s in e a V 0 s , V e n e r a b i l e s
et, c o m m u n i u m
popu'.orutn

rerum

Fratres,

inclinatione

mentem

diligentius

perspecta,

anittids, o m n i b t ^ q u e p r a e s i d i i s

o m n i u m pretiosissimus, fides catholics

munire

firmare,

volu-

intenderc
vigilantius

n e thesaurus

diripiatur.

neque

dissimulant

quid

velint,

i n Italia i a m d i u

denunoialisque Iesu Christo inimicitiis. despoliare

penitus

chr stianis multitudinem contend) t . - Q u a n turn audcndo


nihil a t t i n e t d i c e r e

hoc loco, p r a e s e r l i m

rabiles Fratres, ante oculos

cum

non

quae

u b e r i u s q.uam

ni'pia

ceteris

Italorum

o b e s s e e t npcer.e saluti a ut i n c r e m e n t o r e i publicae E c c l e s i a m dicant:


R o m a u u m q u e PonLilicatum prosperitati e t magnitudini
nis i n i m i c u m p u t e a t . Sed i s t o r u m
nes aperte superiorum

lemporum

italici

nomi-

querelas absurdesque

criminatio-

moia monumenta

conyincuut,

R e v e r a enm Ecclesiae s u m m i s q u e Pontificibus Italia m a x i m e d e b i s


barbar.orum

suam

apud

omnes

impr.estionibus

gentes propsgavit,

non succubuit,

quod

et immanes

iterati,

Tur.car.ura

impetus invida

liberiate^ dia conservaYit. etpluribus iisdemque immortaiibus

Vene-

constanter

pro-

generi

mu'.torum haec labes e t macula, u t

inslitutis

processeril,

extent Vobis,

i n a Vila r e l i g i o n e

c o pi a m

quidem

consedit:

v e l fidei v e l m o r i b u s i l l a t a e i a m I a b e s

et r u i n a e . Apud italas g e n t e a ,

impertivit.Est

quod gloriam

Perniciosissima homiuum secta, cuius auctores et principes


celant

f e t o beneficiorum

membra

r.epulit,

et inulti* i n rebus

ae.quam

legilimamque
opti-

m a r u m artium monumeatis civitates suas locupletavit.Neque p o s t r m a K o m a u o r u m P o n t i f i c u m h a e c l e u s est, q u - d


licas ingenio m o r i b u s q u e diversas c o m m u u i

proviucia.s

de el religione

itunas

semper conservarlnl,
verm).

Atque in

el a d i s c o r d i i s o m n i u m

trepidis

calamitosisque

funestissimis

temporibus

eranl publicae res ad extremos casus praecipitaturae,

eius intercipiat, neu libertatem


quae

impediat.

institutis catliolicis inesl,

sponte proficiscilur, immutabilis


pro salute a m m a r u m omnia

hominum

est e l

ut

minus

v i s ilia

benefice,

ah ipsa e o r u m

perpetua.

religio calliolica

rum intervalle coraplectilur, its etiam

Ponlifi-

obsistens virlutem

Etenim

quoniam

semel

nisi

catus R o m a n u s ad salutem valuisset. N e q u e f u l u r u m est,


valeatio posterum, modo ne voluntas

libera-

non

natura

Quemadmoduin

et l o c o r u m

et

in r e b u s civilibus

tempo-

ubique

e'

mam
fieri

tantisque bonis

qui s a p i e n t i a m
a se d i c a n t ,

ad

Christiana
pcrniciem

summa

mala suceedunt:

oderunt, idem, quidquid


devocant civitatcm.

d o c t n m s nihil e s t magis idoueum

ad inflammandos
caelcste

fid.i

cermt,

atque Hue facile . a d i t ,

rialismum,

ul

abiicialur. S p c r n u n t in

contra
enim

violenter

quae

rpudiant,

rapitur,

nec

in humilem foedumque

jenere

morum

aeternam

fundamentis,

consequens

nunciavit.

rericula

con

communi

commodis servientes, capitales c u m

inimicitias exercent.

Q u i si s a p e r e n l ,

Ecclesia

si v e r a e a r i t a t e p - t r i a e t e n e -

rentur, certe nec de Ecclesia difiiderent, n o e de nativa eius


iate delrsliere, iniuriosis suspicionibus adducti,
v e r o Consilia a b ea o p p u g n a n d a
r e n t ; i d q u e in

ad tuendam

primis providereut,

reci perei.Ktcnim suscepta cum

ut

Pontifex

Apostolica

Sede contentio quanto

Dicite, publicas Italiae res n e q u e prosperitale


turna
tali

tranquilli tate

et

stimmi

posso

menlem

consistere,

Pontiflcis liberisti,

imms
verte-

R o m a n u s sua iura

plus Kcclesiae nocet, tanto m i n u s esl incolumilati r e r u m


r e alio l o c o

liber-

corarentur;

adiuvendamque

profutura. De qua

Deum

insacpe

Probibeat Deus hanc lantam formidinem; alque omnes


s e r i o c o n s i d e r a l i , q u a e p a r t i m i m p e n d e n t a b iis, q u i

vera

est, ut, nulla

Terra

cenienlem super se bibens imbrern, et generane herbam opportunam illis a quibus colitur, aceipit benediclioncm a Deo: proferens
aulem spinas, et tribulos, reproba est, et mutedicto proxima, cuius
eonsummatio in cornbustionem (1).

matcimmu-

t a b i l e m q u e r a t i o n e m , et s u p r e m u m l e g u m l a t o r e m a c v i n d i c e m
despiciunt; quibus sublatis

ani-

in i i s

lumen

quo extincto, m e n s h u m a n a in e r r o r e s saepissime

quo-

istorum

mas, concitandasque pernicioiissimas cupiditatfs. Sane


cognittone scientiaque continentur,

perfrueretur. Q u a p r o p t e r m e t u e n d u m sibi m a g n o p e r e esset quod

u t i l i t t i , s e d Seetarurn

s e m p e r s e s e ad h o m i n u m u t i l i t a t e s p o r r i g i t a t q u e e x p l i e a t .
Tot vero ereptis

q u a e a religione calliolica s p o n l e H u u n l , r a a x i m i s e t d i v i n i s beneficiis


gratis populis Paullus Apostolus minaciter

Nostram

nisi

ita:icarum

declaravimus,

florcrc,

ncque

Romanac Sefis

proul

omnia

diu-

digni-

iura

postulant,

ul res

Christiana

fuerit consultum.

s a n s idonea legum aanctione, o m n i s vivendi n o r m a ab hominum vou n t a t e a r b i t n o q u e s u m a t u r . In c i v i t a l e v e r o


quam

praedicant

et v o l u n t ,

liccntia

perturbatio ordmis, q u a e est m a x i m a

ex

immodica

libertate,

gignilur:

licenliam

sequitur

et

blicae. Revera nulla fuit aut d e f e r m i o r


ditio civitatiB, q u a m ilia i n q u a
lere aliquamdiu

poluerunt.

Ac

id h d e m

cxcedere vidcraur,

lurentes

in

species, aut

peslis

r'eipu-

miserior

con-

tales et doctrinae et homines v a nisi

recei.tia

potuisse

lanta excidia r u c r e ,

funestissima

exempta suppeterent,

homines

scelere

audaciaque

el r e t e n l o ad ludibrium

n o m m e , m c a e d e et i n c e n d i i s d e b a c c h a r i . - Q u o d

liberlalis

si l a n t o s

nondum

Quapropter,

cum

nihil magis vclimus,

salva sit. c u m q u e p r a e s e n l i italicarum


hortamur,
milorum

ul Studium
rimedia

carilatemque

Xobiscum

cele s u m m a cum cura

populos, q u . n t i

dere, et q u a m

eiusdem

hostes

magna

libido n o n potuit.

Varum

perrumpantur, continue

m a x i m e s et D o r a n n s s i m a s

oiica

in e o s

nationes

deci p i a n i ,

muUis in

rebus aliud

munimenta
quj

Etenim

Mullorum

ad h a n c

est aliquantum
sueti

rerum

potest, quin

fructus plane . o s d e m effundant. Irnmo vero maiores fortasse

voluntate datura e s t I t , | i a e ,

u l

s a l u l i s vel a p r i n c i p i o e s s e t p a r t i c e p s ,
gremioque

suo collocatam

p a r l a e

et

possideret,

beat,
et

et

poenas

impielatem

aut

! e u m

levi

aetatum

ho-

c h r i s l u m

P e l r i S e d e m in

longo

contendant,

interest

vero

occulta

ul scilicet,

comperto

exciletur in

catholicis

magciiulo perspecta.

slianae

quod

plurimum

N u n c vero, cognilis experiendo

ad libidinem

suam

ti Iii l u c i s m u l t a

et opibus

volidiores,

diuius
am

inferiores numero,

tempore

magna

apud

in-

fuerit

temporibus,

longinquam

locum relinquere

v e x a n d a e . li q u i d e m

ausi:

baud longo

incendia excilaverunt.

U , Hebr, vi, 7 , 8 .

poluissel, visa

p e r i c u l e r u m non snlis

e x p e d i l u m q u e ipsis

res quam
rum

virlus, quae

esset perniciosus, quam perferre oscitanter

si'nu,

cursuiis

diem

in a g e n d o lento el in labore r e m i s s a . sive quod

esseul animi, sive

proborum maliliam,

s e m i n a , fieri n o n
perSdiam

valde

salutem suam viriliter aperteque defendant.

aliquando percuterunt.

luerel, quia

simulant,

tali

dominai

nihil

violatae rehgionis g e n s italics

possi-

p.r-

religio praebat,

culpa ingrat, a m m , c u m u l a r e t . N o n e n i m casu aliquo,

catholicsm

cum

casus ipeos delaberetur,

vio sunt

fidem

tot
eo-

studiose

t u r : et q u o n i a m

eodem

priinum quidem

tuendae neccssitas.-Quoniam

e o r u m Consilia palefieri in l u c e m q u e p r o f e r r i ,

n e c e s s c est, ut s i m t l i l u d i n e m d o c I r i n a r u m exitus similes c o n s e q u a n m

eemmo-

comparand,

bominibus ardor animi, et Eeelesism, R o m a n u m Ponlificem, hoc est

opinionum, quas diximus,

si h a e c , q u a e
Italia

calh

Sit

ad

et o p p u g n a t o r e s calholici n o m i n i s , q u o f a c i l i u s m a l e c a u t o s

delude id quoque csusia fuisse statuer debemus, quod,


ttagiliosarum

Vcstram

conter I i s E t

quid r ^ a p s e vel i n t e t q u a c a u s s a

h o m m e s n u m r o longe m a x i m o in , . e | i g i 0 ! l e

discrimine

v c a m u r , V o s v e b e m e n t i u s q u a m u n q u a m ali t s , V e n e r a b i l e s F r a t r e s ,

s e n s , I Hal,a ten-ores, p r i m o q u i d e m s i n g u l a r ! Dei bnfici t r i b u c r e

sev.rannl, idcirco

quam

genlium

im-

rei c h r i prudentiocalliditale

nos

malo-

Intelligent igitur q u i c u m q u e a m a n t ca-

tliolicum

nom en,

ternpus iam

esse

onari aliquid, et nullo

pacta

languori d e s i d i a e q u e e d e d e r e ; c u m n e m o ccleriu o p p r i m a l u r . q u a m
qui veco-di

securilale quicscunt.

veterum illorum
sanguine

fidos

ejcitile
Vestra

Videant quam

iiobilis et o p e r o s a

nihil

virtus: q u o r u m

et Isboribus

catholic adoleyit. V o s autem, Venerabiles

cessantes,
universos

cunctantes

confirmt

officia, quibus actio

impellile:

ad

esemplo

exerce.nda

vitae cliistianae

cantinetur.Ad

est. ut numero, consensu, efficiendis rebus,


societates

quibus maxime

v rtutumque cterarum

Cum rei c h r i s t i a n a c q u a m m a x i m e i n t e r s i t
et

esse

ebristianao

quiescant,

conmisc-

et pueris

ex

complures.E|

Pontificem

H o m a n u m 111

et videri ab omni poriculo, molestia,

difficult te l i b e r u m q u a n t u m l e g e p o s s u u t a g e n d o , r o g a n d o ,
dendo, tantum

alenampli-

suntautcoctibus

r o r u m l e v a n d a e , et t u e n d a e d i e r u u i f e s t o r u m religioni,

Pontificis caussa,

q u a m sit Nobis,

conten-

e n i t a n t u r et fficiont: n c q u e a n t e

reapsc non

specie,

liberta

restitute,

quacum non modo Eeclesiae b o n u m , sed e t s c c u n d u s r e r u m

ilalica-

r u m cursus, et c h r i s t i a n a r u m g e n t i u m tranquillit necessario

quo-

dam vinculo coniungilur.


Deir.de v e r o

stulat.Harum
b indurii

refert publicsri

saiubriter scripta.Qui capitali

longe lateque

odio a b Ecclesia

editis decertare. iisque l a m q u a m


consueverunt. Hinc teterrima

et

dissident,

aptissimis ad n o c e n d u m

libroruni

colluvie,

hinc

rerum

anpulerint,

fli:rrc

salii w i s ;

rebus

mulant

sut

quotldianis

adulterant
raalediclis

verum:

est proxirnis

gestum

Ecclesiam

falsisque crimiiiationibus

quotidie latius, seduto


et graviter adducere

probibenda
multitudinera,

igitur tanti

uii

per

omnes, qui

vere

r e optatile est,
stiluatur

unde

ut saltern

demonstrandi

mala

petunt,
dist

se'pi-

vis est: n i m i r u m oportet

severo

sjbi

public,

venena quaeruntur,

singulis
quae

provincia

et quanla

ratio

sint

rum ingcniique

fruclis

q u e ditior est,

tueri

ila p o i i s s i n i u m

adiumenta: sino
exitus,
quid

nul

quibus

incerlos

subeunda, audeant
nulla sii a d e u n d i

et perexiguos.In
incommodi

vel i n c o m m o d a

iis o p e m

utilitatibus

conspectu
merita:

quotidiani.

posita religionis c a t h o l i c a e

explicetur

oratione virtus

in

eius

In

caveat:

atque

Q u a m ad
aliquainsingulorum

primis autem sint

omnes

gentes

quisenim

generis

habitura

est

omnibus

qua est

si

dimicstio
ebristiano

vel labores caussa iuslior,

quam

p a t i a t u r . N e q u o e n i m ba'c filios

lege Ecclesia a u t g e n u i t a u t educavi!,

christianae

huius

quibus rebus

impende!,si

et

liltera-

sustineal. ,is

afferenda sunt

tameii seso obvios ferro, cum homini

cogeret, nullam ab

ut c u m t e m p u s et

necessita

expectaret, sed ut, singuli e o r u m olio

salutem

animarum

et

incolumila'em

re;

anteponerent.

Praecipuo autem curac eogilaionesque Vesirae, Venerabas Fra


1res,

in e o e v i g i l a r e d e j j n l , u t

ministros

Dei idoneos rile

est plurimum

iuvenluto

insti-

o p e r a e e t s t a >ii i n

flo-

poner, longe plus ipsos elaborar.;

in

in

praecl.ara

privali p u b l i c i s e

participes

s a e p r o l e c t o g r a v e s et o m u i u . n a e t a t u m c o m m u n e s d e c o r a
m u l t a et m a g
oelss plura

virtutum

a in s a c e r d o l i b u s p o s t u l a n t : v e r u m l a m e n t n o s t r a

quoque

et maiora

tliolicaedefensio.

in q u a

stri, et q u a e est

tantopere

admodum

laborare

ilagit.it. R e r e r a

maxime sacerdotum debet

bis temporibus

necessaria,

haec

Bdei

ca-

indu-

doctrinam

desiderat non vulgnrem e q u e m e d i o c r e m , sed e x q u i s i t a m e t variara;


quae non modo
ctatur,

sacras, sed ctiera

etphysicorum

Eripiendus

sitatque

philosophic disciplinas
historicorum

tractalione

est enim e r r o r h o m i n u m multiplex, singula

compio'
locuples."

christianae

sapioatise fundamenta couve lenlium: luclandumque persaepe


adversariis appsralissimis, in d i s p u t a n d o
sibi ex o m n i s c i e n l i c r o m
hodio magna

potest,

re fortunaque

ne laceran ab improbis relgionem

prorsus

fieri

Horero res

aut nullo ipsoram industria

nostris hominibus

c h r i s t i a n o r u m i n E c c l e s i a m o f l i c i a , v u l g a t i a d id s c r i p t i o n i b u s c r e quoad

percipore.Ra-

cupiunl,

liberalitate sua s t u d e s n t ; et nt

qui s c r i b e n d o dant operarli, o m n i n o

bris,

et

mul'itudo

ex animo

futuri.-Caus-

m etbeneficium transl'eratur

in

et

sacras et civiles ingenio h o m i n u m litterisque defensas, h o s

adiuloresque munerum sanclissimorum suntaliquondo

t c r c a s c r i p t a s c r i p l i s o p p o n e n d a , u t a r s q u a e p o t e s t p l u r i m u m ad p c r inde remedia suppetant,

re-

maximum

e t p r u d e n t e m in l e g e n d o d e ' e c t u m r e l i g i o s i s s i m e s e r v a r e velit. P r a e niciem eadem ad h o m i n u m salut

di

acerbilate

et

quas non

animo

dice

sic l a m e n ut c a r e a t

clericis v e r u m est, qui in Kcclesiae spera adolescunl,

mali, quod

ut intento

scricerto
atqu0

dissi-

hostiliter

n e c ullae s u n t tam abs.urdae p e s t i f e r a e q u e opiniones,


seminare passim aggrediantur. H u i u s

onnis

esse defendunl;
et l'ontificero

in

q u s r u m utilis

scriplis

armis

turbulentao

bis

idem o m n e s

pretermitan!,

nani alque cvldentern, q u a m facile queat


liqui a u t e m

omni

iure

et
po-

e x p e d i l , id c o n s t i t u a n t i n d i c i o

rcprehendani,

genda probe

Quidquid

celcriLr

reprehonsio, p'prsonisque parcatur: deinde cralionem adhiheant pia-

nec

continetl

sit,

videatur: gravitale et moderation

tenta, e r r o r e s et vili

si l p i s c o p o r u m

et turbas gestum,

quanti

ulitas vehemenlor

n e c e s s e est, ut qui a n i m u m ad s c r i -

maxime

tuais. Quod

verecundia

gentium

p l u r a teneant: videlicet

etiniquae ephemerides, q u a r u m v e s a n o s impetus n e c leg6s frenant,


seditionem

slatuatur

locum in civilate revocar!, q u e m

caussa

exiis

exprtenda cogniiio

privatisque

permagni

et

ilium dignitatis

et efficient: nihil

agendis, a u t iriopiae

inlima plebe erudiendis; s l i a e q u e ex codem g e n e r e

ad

bondo spectenI: quod

fortiter

liane

fidei

prosper.,

Ecclesiam

eujtoritate

incitare studia. Tales sunt

h o m i n u m in t e m p o r a c e r t a

gubernanda Ecclesia

Fratres,

maxime

divina eius magnitudo, et p u b i c a

et

lateque

socia tiones i u r e n u m , o p j f i c u m ; q u a e q u e c o n s t i i u t a e
catholicorum

et

ac providere opus

floreant

propositum sit

reliner,i et

et

eonstanter

darn a u g e n d a m q u e e x p e r r e e l a m v i r t u t e m , c u r a r e
ficentur

reformidarit

sit

oportet

ad
in

p e r l i n a c i b u s , qui

cum

subsidia

genere astute eoiuptriuit.Similiter

cum

plures diffusa corruptela morum, singularem

sacerdolibus

esse

virtutis constanliaeque prae-

stantiam. Fugere quippe consuetudinem

hominum minime possunt:

rebus

EocfclicM.-i2.

ENCfCLICAS

178

romo a p p l i c a r e s o p r o p i u s a d m u l l i t u d i n c m

i p s i s officii sui

mune-

ribus iubentur: idque in mediis civilslbus, ubi nulla iam f e r e

libido

e s t , quin p e r m i s s a m h a b e a t e l s o l u t a m l i c e n t i a m . E x q u o i n t c l l i g i t u r ,
virtulem in Clero t a n t u m
p o s t i t se ipsa l u e r i
vincere, tum

habere virium hoc tempore debere,

firmiter,

ut

et o m n i a c u m b l a n d i m e n t a c u p i d i t a t u m

exemplorum

perirai

sospes

superare.Praeterca

conditas io Ecclesiae p e r n i c i e m leges c e n s e c u l p a s s i m c l e r i e o r u m


p a u c i t a s e s t : ita p i a n e u t e o s , q u i i n s a c r o s o r d i n e s D e i m u n e r e
leguntur, duplicare o p e r a m suani necesse sit, et excellenti sedulitate
s'udio, devotione ( x i g u a m copiam c o m p e n s a r e . Quod quidem utiliter
f 8 c e r e non p o s s u n t , n i s i a i i i m u m g r a n t t e n a c c m p r o p o s i t i , a b s t i u e n tem, incorruptum, cantate

fiagrantem,

in laboribus pro s a l u t e

miuum sempitersa suscipiendis promptum s e m p e r alque


A t q u i ad h u i u s m o d i m u n e r a

ho-

aiacrem.

est odhibenda p r a e p a r a t i o d i u t u r n a

et

diligens: non enim t a n t i s r e b u s faci'e et c e l e r i t e r t s s u e s c i l u r . A t q u e


illi s a n e in s a c e r d o t i o i n t g r e s a n c t e q u e \ e r s a b u n t u r , qui s e s e i n h o c
g e n e r e a b a d o l e s c e n t e e x e o l u e r i n t , et t a n t u m d i s c i p l i n a

profecerint,

u t a d eas virtutes, q u a e c o m m e m o r a t a e s u n t , non tam instituti

quam

nati videantur.
His de c i u s i s , V e n e r a b i l e s F r a t r e s , i u r e S e m i n a r l a c l e r i c o r j m
sibi v i n d i c a n t p l u r i m a s e t m a x i m a s a n i m i , c o n s i l i i , v i g i l a n t i a e

Ve-

s t r a e p a r l e s . Q u o d a d v i r l u t e m el m o r e s , m i n i m e f u g i t s a p i e n t i a m
Vestr^m, q u i b u s a b u n d a r e praeceptis et institutis ado'.esccnlem

cle-

ricorum aetatem o p o r t e a t . - I n

Lit-

g r a v i o r i b u s a u t e m disciplinis,

U r a e Nostrae E n c y c l i c a e . - A e t e r n i /'irisviam rationemqoe sludiorum o p t i m a m i n d i c a v e r u n t . S e d q u o n i a m in t a n t o i n g e n i o r u m


c u r s u plura

s u n t s a p i e n t e r et u t i l i t e r i n v e n t a , q u a e m i n u s

dccet

non h a b e r e perspecta, p r a e s e r t i m cum h o m i n e s impii quidquid inc r e m e n t i a f t e r t dies in


rabiles Fratres, q u a n t u m

potestis, ut a l u m n a

sacrorum

Venc-

iuventus

n o n m o d o s i t a b i n v e s l i g a t i o n e n a t u r a e i n s t r u c t i o r , s e d e t i a m iis
artibus apprime erudita, quae cum sacrarum

L i t l e r a r u m vel inter-

pretatione vel auctorilate cognationem habeant.lilud

certe

non

i g n o r a m u s , a d e l e g a n t i a m s t u d i o r u m o p t i m o r u m m u l t a s r e s e s s e necessarias: q u a r u m tamen

sacris Seminariis

ilalicis adimunt,

m i n u u n t i m p o r t u n a e l e g e s facultatcm.Sed b a c etiam in r e
pus postulat, ut largitate et munificcntia b e n e de religione

aut
tem-

calbo-

n o s t r a l e s s t u d c a n t . V o l u n t a s m a i o r u m pia et b e n e -

fica e g r e g i e e i u s m o d i n e c e s s i t a l i b u s p r o v i d e r a t ;
sia a s s e q u i p r u d e n t i a

et parsimonia

a t q u e illud E c c l e -

potuerat; ut

tutelam

et con-

s e r v a t i o n e m r e r u m s a c r a r u m n c q u a q u a m h a b e r e t n c c c s s e c a r i t a t e iliorum s u o r u m c o m m e n d a r e . Sed p a t r i m o n i u m eius legitimum acque


a c s a c r o s a u c t u m , cui s u p e r i o r u m a e t a t u m i n i u r i a p e p e r c e r a t ,

no-

s t r o r u m t e m p o r u m procella dissippavit: q u a r e caussa rcnascitur,

cur

qui diligual

I n b i s r e b u s , q n a s d i x i m u s : p r o t e c t o liaud m i n i m a m h a b e m u s
s p e m s o l a t i i o c o l u m i t a t i s q le r e p o s i t a m . - V e r u m e u m i n o m n i b u s
c o n s i i i i s , lura m a x i m e in iis, q u a o s a l u t i s p u b l l c a o c a u s s a s u s c i p i u n
t u r ; o m n i n o ad h u m a n p r a e s i d i a a c c e d e r e n e c e s s e e s t o p e r a e m n i potentis Del, c u i u s io potestate s u n t n o n m i n u s s'nguloruin h o m i num voluntates, quam cursus e t fortuna impcriorura. Quapropler
i n v o c a n d u s s u m m i s p r e c i b u s D e u s , o r a n d u s q u e , u t tot e i u s b e n e f i c i i
o r n a t a m a l q u e a u c t a m r e s p i c i a l I l a l i a m ; in e a q u o ( i d e m c a t h o l i c a m
quod est maximum bonum cunctis periculorura, suspicionibus depulsis, perpetuo t u e a t n r . H a n c ipsam o b e a u s s a m impioraiida suppliciter
e s t I m m a c u l a l a V i r g o M a r i a , m a g n a Dei p a r o n s , f a u l r i x et a d i u trix consiliorum o p t i m o r u m , u n a c u m s a n c i s s i m o S p o n s o eius l o sepho, custode et patrono gentiu n e b r i s t i a n a r u m . Ac pari studio
o b s e c r a r e o p u s est P e t r u m e t P a u l l u m , m a g n o s Apostolos, u t in
i t a l i c i s g e n t i b u s f r u c t u m l a b o r u r a s u o r u m i n c o h i m e m cus'todianl
n o m e n q u e catholicum, quod maioribus noslris suo ipsi s a n g u i n e p e pererunt, a p u d seros posleros s a u c l a m inviolatumquo conservent
H o r u m o m n i u m c a e l . s t i patrocinio freli, a u s p i c e m d i v i n o r u m
et praecipuae b e n e v o l e n t e N o s t r a e teslem, Apostolicam benedictionern V o b i s u a i v e r s i s , V e n a r a b i l e s F r a t r e s , e l p o p u l i s fidei V e s l r a e
commissis p e r a m a n t e r in Domino i m p e r t l m u s .
Datura R o m a e a p u d s . P c t r u m die;XV F e b r u a r i i
Ponliflcatus Nostri a n n o quarto.

a n . SIDCCCLXXXII
' '

h o c g e n e r e , t a m q u a m n o v a tela in verita-

tes divinitus traditas i n t o r q u e r e consueverint, date operam,

lica p r o m e r e r i

sa liaud m u l t u m d i s s i m i ' i i l l u s l r i a s u n l m u n i i i c i e u l i io d o c u m e n t a , n o n
modo aqualium, sed etiam poslerorum a d m i r j l i o n e d i g - i s s i m a . N e q u o d u b i t a m u s , q u i n i l j l i c a g e n s c o m m u n i u il r e r u m e o n s i d e r a t i o n e
p e r m o l a , id p r vii- b u s a c l u r a s i i , u t et s e p l r ; h u s s u i s d i g n a m
import at, el ex f r a t e r n i ! exemplis capiat q u i d i m i t e t u r .

calholicum

u o m e n , a n i m u m i n d u c a n t maiorum libera-

lilalem reriovare. Protecto Gallorum, Belgarum, aliorumque i n c a u s -

LEO P P . XIII.

EPSTOLA ENCCLICA
De S. Francisco de A s i s y de l a propagacin
de la V. Orden Tercera Franciscana.

Leojv p. x i l l
Venerables Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

'OR una dichosa merced, el pueblo cristiano no ha


SS podido celebrar en un breve intervalo el recuerdo de los dos hombres que, llamados gozar en el ciclo de las e t e r n a s recompensas de la santidad,
dejaron sobre la tierra una gloriosa falange de discpulos,
como retoos que sin cesar renacen de sus virtudes. Porque
despus de las fiestas seculares en memoria de Benito, el
padre y legislador de, los monjes en Occidente, va ocurr
una ocasin de tributar honores pblicos Francisco de
Asis por el sptimo centenario de su nacimiento.
So sin razn vemos Nos en esto un designio misericordioso de la Divina Providencia. Porque permitiendo celebrar
el da del nacimiento de estos ilustres Padres, parece que
Dios quiere advertir los hombres que tienen que recordar
sus insignes mritos y comprender al mismo tiempo que las
Ordenes religiosas fundadas por ellos no debieron ser tan
indignamente violadas, sobre todo en aquellas naciones en
que por su trabajo, su genio y su celo han sembrado la civilizacin y la gloria.
Nos confiamos en que estas solemnidades no sern infructuosas p a r a el pueblo cristiano, que, siempre y con
justicia h a considerado como amigos los religiosos, por lo
que, asi como ha honrado el nombre de Benito con amor y

gratitud, h a r revivir por medio de fiestas pblicas y testimonios de afecto la memoria de Francisco. Y esta noble
emulacin de piedad filial y devota 110 se limita la comarca en que naci el santo hombre, ni las que honr con su
presencia, sino que se extiende todas las partes do la tier r a , rodos los lugares donde el nombre de Francisco ha
llegado, v e n que florecen sus instituciones.
Ciertamente que Nos, ms que nadie, aprobamos este
ahinco de, las almas por tan excelente objeto, sobre todo
estando acostumbrado desde la niez tener hacia Francisco admiracin y devocin especiales. Y Nos gloriamos de
haber sido inscrito en la familia franciscana y ms de una
vez hemos subido por piedad espontneamente y con alegra, las sagradas colinas del Alverno; en aquei lugar, la
imagen de ese gran hombre se ofreca Nos por todas partes donde ponamos la planta, y aquella soledad llena do
recuerdos tena nuestro espritu embebecido en muda
contemplacin.
Mas por loable que sea este eclo, no consiste en l todo.
Porque es preciso pensar que sern agradables Francisco
esos honores que se preparan, si aprovechan los mismos
que los tributan.
El fruto real y duradero consiste en asemejarse en algn
modo su eminente virtud y en procurar ser mejor imitndole. Si con la ayuda de Dios so trabaja p a r a ello con ardor,
se habr encontrado el remedio oportuno y eficaz p a r a los
males presentes. Nos queremos, pues, Venerables Hermanos, no slo atestiguaros pblicamente por medio do esta
carta nuestra devocin Francisco, sino tambin excitar
vuestra caridad para que trabajis con Nos en la salvacin
de los hombres por el remedio que.Nos os indicamos.
El Salvador del gnero humano, Jesucristo, es la fuente
eterna inmutable de todos los bienes que p a r a Xos procoden de la infinita bondad de Dios; de modo que Aquel que
ha salvado una vez al mundo es tambin el que le salvar
en todos los siglos; porque no hay bajo el cielo otro nombre
que hay a sido dado los hombres por el cual podamos salvarnos. (Act-, IV, 12). Si, pues, sucede que, por el vicio de la
naturaleza la falta de los hombres, cae en el mal el gnero
humano, y parece necesario p a r a levantarle un especia
socorro, es preciso absolutamente recurrir Jesucristo y
ver en El el mayor y ms seguro medio de salvacin. Porque su divina virtud es tanta y tan poderosa, que contiene

la vez un abrigo contra los peligros y un remedio contra


los males.
La curacin es cierta si el gnero humano vuelve profesar la sabidura cristiana y las reglas do vida del Evangelio. Cuando ocurren males como estos de que Nos hablamos, ofrece Dios al mismo tiempo un socorro providencial,
suscitando un hombre, no escogido al azar entre los dems, sino eminente y nico, quien encarga de procurar
el restablecimiento de salud pblica. Y esto es lo que sucedi
toes del siglo XII, y algo ms tarde. Francisco fu el
obrero de esta gran obra.
Se conoce bastante esta poca con su mezcla de vicios y
virtudes. La fe catlica estaba entonces ms profundamente
arraigada en las almas; ofreca tambin un hermoso espectculo aquella multitud inflamada de piadoso celo que iba
Palestina p a r a vencer morir en ella. Pero el libertinaje
haba alterado mucho las costumbres de los pueblos, y ora
de todo punto necesario que los hombres volviesen los
sentimientos cristianos. Consiste l a perfecta virtud cristiana
en esa generosa disposicin del alma que busca las cosas
arduas y difciles; tiene su smbolo en la Cruz, que cuantos
desean servir Jesucristo deben llevar sobre si. Lo propio
de dicha disposicin es el apartarse de las cosas mortales, de dominarse completamente y de sufrir la adversidad con calma y resignacin. En fin, el amor de Dios es
ducilo y soberano de todas las virtudes p a r a con el prjimo;
su poder es tal, que hace desaparecer cuantas dificultades son el cortejo del cumplimiento del deber, y no slo
hace tolerables, sino hasta agradables, los ms duros
trabajos.
Haba mucha escasez de estas virtudes en el siglo XII,
porque g r a n nmero de hombres eran entonces, por decirlo
as esclavos de l a s cosas temporales, amaban con frenes
los honores y las riquezas vivan en el lujo y en los place,
res. Otros tenan todo el poder, y hacan de su potestad un
instrumento de opresin para la multitud miserable y despreciada; y aquellos mismos que hubieran debido, por su
profesin, ser ejemplo los hombres, 110 haban evitado las
manchas de los vicios comunes. L a extincin de la caridad
en muchos lugares haba tenido por consecuencia los pecados
mltiples y cotidianos de la envidia, de los celos y el odio;
los espiritas estaban tan divididos y tan enemistados, que
por la menor causa las ciudades vecinas entraban en

guerras, y a r m a b a el hierro unos ciudadanos contra


otro3.
En este siglo apareci Francisco. Con admirable constancia y rectitud igual su firmeza, se esforz con sus palabras y con sus actos en colocar vista de todos ios ojos
del mundo caduco la imagen autntica de la perfeccin
cristiana.
En efecto: do la misma manera que el bienaventurado
P. Domingo de Guzmn, en esta poca, defenda la integridad de las doctrinas celestiales y rechazaba, armado con la
antorcha de la sabidura cristiana, los errores perversos d e
los herejes, asi Francisco, conducido Dios por gi'andcs acciones, obtena ia gracia de e x c i t a r l a virtud los cristianos y de conducir la imitacin de Cristo aquellos que haban andado muy errantes y por mucho tiempo.
Xo fu por casualidad por lo que llegaron los oidos del
adolescente estas palabras: Despreciad el oro y la plata;
no la ileveis en vuestras bolsas; no os inquietis por la comida, ni bebida, ni calzado.
aun si quieres ser perfecto, anda, vende lo que tienes,
dalo los pobres, y sigeme.
Interpretando estos avisos como dirigidos l directamente, se despoj al instante de todo, cambi los vestidos,
adopt l a pobreza como asociada y compaera por todo el
resto de su vida, y adopt la resolucin de que estos g r a n des preceptos de virtudes que l haba abrazado con noble
y sublime espritu, fueiMii las reglas fundamentales de su
Orden. Despus de este tiempo, en medio de la molicie t a n
grande del siglo y de la delicadeza exagerada que le rodeaba, se le vi a v a n z a r en estas prcticas tan difciles; pide su
alimento do puerta en puerta, y soporta, no solamente las
burlas de un pueblo insensato, aquellas que son ms injuriosas, sino que las busca con admirable avidez. Seguramente haba abrazado la locura de la Cruz de Cristo, y la
consideraba como sabidura absoluta; habiendo penetrado
ventajosamente en la inteligencia de estos misterios augustos, vea y juzgaba que 110 poda coloear su gloria en
cosa mejor.
Con el amor la Cruz, ardiente caridad abraz el corazn de Francisco y le impuls propagar con celo el nombre cristiano hasta exponer su vida al peligro ms prximo,
Abrazaba todos los hombres en esta caridad; pero buscaba especialmente los pobres y los pequeos, de suerte que

p a r e c a colocarse e n t r e a q u e l l o s de quienes los d e m s acost u m b r a b a n r e t r a e r s e los que orgullosamente desprec i a b a n . P o r esto m e r e c i bien d e esa f r a t e r n i d a d p o r l a cual
Jesucristo, r e s t a u r n d o l a 5- p e r f e c c i o n n d o l a , h a hecho de
todo el gnero humano, u n a s o l a familia, colocada b a j o Ja
autoridad de Dios, P a d r e c o m n de todos.
G r a c i a s t a n t a s v i r t u d e s , y sobre todo por una r a r a
a u s t e r i d a d de vida, e s t o h r o e pursimo se dedic reproducir cu si, en c u a n t o p u d o , l a i m a g e n de Jesucristo. La s e a l
de l a Divina P r o v i d e n c i a a p a r e c i bien c u a n d o le fu concedido tener s e m e j a n z a s c o n e l Divino Redentor, a n o en h i s
cosas exteriores. Asi, e j e m p l o de Jesucristo f u dado
Francisco n a c e r en un e s t a b l o y tenor por lecho siendo nio,
como en otro tiempo J e s s , la t i e r r a c u b i e r t a do p a j a s .
Se r e f i e r e q u e en e s t e m o m e n t o coros celestiales de ngeles y cnticos pidos t r a v s do loa aires completaron l a
s e m e j a n z a . Como Cristo hizo c o n sus Apstoles, l se a d j u n t por discpulos algunos h o m b r e s escogidos, quienes mand r e c o r r e r la tierra como m e n s a j e r o s de l a p a z cristiana y
d e la salud e t e r n a . D e s p o j a d o d o todo, i n j u r i a d o , negado do
los suyos, tuvo de c o m n con Jesucristo, q u e no encontr ni
u n sitio propio donde r e c l i n a r su c a b e z a . Como ltimo rasgo
d e s e m e j a n z a , c u a n d o e s t a b a s o b r e el monte Alverno cual
s o b r e su c a l v a r i o , f u p o r d e c i r l o as, crucificado por un
prodigio nuevo h a s t a e n t o n c e s , recibiendo en su cuerpo la
impresin d e las s a g r a d a s l l a g a s .
Nos r e c o r d a m o s a q u un s u c e s o no menos brillante en s
mismo por el m i l a g r o h e c h o c l e b r e por la voz de los siglos,
l n din que San F r a n c i s c o se h a l l a b a sumergido en ardiente
contemplacin d e las l l a g a s d e N u e s t r o Seor, v que aspirab a , por decirlo asi, en l s u s dolorosos efectos y p a r e c a beb e r como si tuviera sed, 1111 n g e l descendido del ciclo, mostrosele d e r e p e n t e ; luego brill una virtud misteriosa, tanto q u e f r a n c i s c o sinti s u s m a n o s y p i s como horadados con
clavos y su costado a t r a v e s a d o por a g u d a lanza. De=de
entonces sinti en su a l m a i n m e n s o a r d o r de c a r i d a d ; sobre
su c u e r p o llev h a s t a e l fin d e s u s das la impresin viva do
l a s l l a g a s d e Jesucristo.
Anlogos prodigios, que d e b e r a n s e r celebrados por un
l e n g u a j e anglico m s b i e n q u e por el d e los hombres,
m u e s t r a n c u a n g r a n d e y d i g n o f u el hombre elegido por
JJtos p a r a l l a m a r s u s c o n t e m p o r n e o s A las costumbres
cristianas.

C i e r t a m e n t e en la c a s a de Damin e r a voz s o b r e h u m a n a
l a oida por F r a n c i s c o , dicindole; Marcha; sostn mi c a s a
vacilante. No es menos digno do a d m i r a c i n que esta a p a ricin celestial se p r e s e n t a s e Inocencio I I I , pareciudole
v e r F r a n c i s c o sostener con sus hombres los muros inclinados de l a Baslica de L e t r n . El objeto y e l sentido d e este
prodigio son manifiestos; significaba q u e Francisco debia
en este tiempo ser firme a p o y o y columna p a r a la repblica
c r i s t i a n a , y , con efecto, no tard en p r a c t i c a r s e .
Los doce primeros que se pusieron b a j o su direccin fuer o n c u a l semilla p e q u e a , la c u a l , por la g r a c i a de Dios y
b a j o los auspicies del Soberano Pontfice, p a r e c i bien pronto c a m b i a r s e en frtil mies. Luego que estuvieron s a n t a m e n t e formados en los ejemplos d e Cristo, Francisco distrib u y e n t r e ellos las diferentes c o m a r c a s do Italia y de Europa p a r a que all llevasen el Evangelio; e n c a r g asimismo
algunos d e los mismos i r hasta Africa. D e r e p e n t e , pobres ignorantes como e r a n , se confunden con el pueblo en
l a s calles y en las plazas; sin a p a r a t o s d e l u g a r ni p o m p a
en el lenguaje, comienzan e x h o r t a r los hombres al desprecio d e l a s cosas t e r r e n a l e s y al pensamiento en la v i d a
f u t u r a . M a r a v i l l a v e r cules son los frutos de l a e m p r e s a de
estos obreros, en a p a r i e n c i a humildes. U n a multitud, v i d a
de orles, corra en m a s a ellos; ponase entonces llorar
sus f a l t a s , o l v i d a r las injurias y venir, por l a t r e g u a en
las discordias, s e n t i m i e n t o s d e p a z .
No so p u e d e c r e e r con qu a r d i e n t e s i m p a t a , que era
casi la impetuosidad, se llegaba la multitud F r a n c i s c o .
P o r donde i b a , u n g r a n concurso de pueblo le segua, y no
e r a r a r o que en l a s poblaciones p e q u e a s y en l a s ciudades
m s populosas los hombres d e todas l a s clases le pedan s e r
admitidos en su regla. Esto fu lo que oblig al Santo p a t r i a r c a e s t a b l e c e r l a c o f r a d a do la Orden T e r c e r a , destinada c o m p r e n d e r todas las condiciones y edades de ambos
sexos, sin q u e se rompiesen por ello los vnculos de l a familia y de l a sociedad. E l l a organiz s a b i a m e n t e , menos con
r e g l a s p a r t i c u l a r e s q u e con las p r o p i a s l e y e s e v a n g l i c a s , .
q u e n u n c a p a r e c e r n d u r a s , ningn cristiano. Sus r e g l a s ,
en efecto, son: obedecer los m a n d a m i e n t o s de Dios y d e la
Iglesia: a b s t e n e r s e de pasiones y d e luchas; no d e s a p r o v e c h a r c u a n t o cede en beneficio del prjimo; 110 t o m a r las arm a s sino p a r a l a defensa do la Religin y do l a p a t r i a ;
sor moderado en el comer y el vivir; e v i t a r el lujo y

abstenerse de las peligrosas seducciones del baile y dol


teatro.
Se alcanza fcilmente qu inmensos servicios ha debido
p r e s t a r una institucin tan saludable por s misma y por su
oportunidad en los tiempos. Esta oportunidad est bastante
demostrada por el establecimiento de asociaciones del mismo
gnero en la familia dominicana y otras Ordenes religiosas
y por los hechos mismos. En las ms altas clases y en las
m s inferiores hubo un apresuramiento general, un ardor
gcueroso, p a r a filiarse aquella Orden de Hermanos Franciscanos. E n t r e todos, solicitaron ese honor Luis IX, r e y de
F r a n c i a , Isabel, reina de Hungra; en los tiempos sucesivos
s e c u e n t a n va rios P a p a s , Cardenales, Obispos, Reyes y Prncipes que no consideraron como indignas de su jerarqua
las insignias franciscanas.
Los asociados en l a Orden T e r c e r a mostraron siempre
t a n t a piedad como valor en la defensa de la Religin catlica: si estas virtudes les valieron el odio de los malos, ellas
les a t r a j e r o n , al menos, la estimacin de los sabios y los
buenos, nica cosa que debe buscarse y la m s honrosa de
todas, y aun nuestro predecesor Gregorio IX, habiendo a l a b a d o pblicamente su valor y su fe, no vacil en
cubrirles con su a u t o n d a d y en llamarles honorficamente soldados de Cristo, nuevos Jlacabeos. Este elogio
e r a merecido. Torque d a b a g r a n fuerza al bien pblico que
e s t a corporacin de hombres que tomaban por gua las
v i r t u d e s y las reglas de su fundador, se aplicasen ranto
como p u d i e r a n hacer revivir en el Estado las honradas
costumbres cristianas. Muchas veces, en efecto, su empresa
y sus ejemplos han servido p a r a a p a c i g u a r y aun extirpar
las rivalidades de los partidos, a r r a n c a r las a r m a s de manos de los furiosos, hacer desaparecer las causas de litigios
y disputas, p r o c u r a r consuelos l a miseria y el-abandono,
y r e p r i m i r la injuria, m u e r t e de las fortunas instrumento
d e corrupcin.
T a n t o ms, cuanto que el c a r c t e r de nuestro tiempo
r e q u i e r e por muchos conceptos el c a r c t e r mismo de esta
institucin. Como en el siglo XII, la divina caridad se ha
debilitado mucho en nuestros das, y h a y , sea por negligencia., s e a por ignorancia, g r a n relajamiento en la prctica
de los deberes cristianos. Muchos, llevados p o r una corriente de los espritus y por preocupaciones del mismo gnero,
p a s a n su vida buscando vidamente el bienestar y el pla-

cer. Enervados p o r el lujo, disipan su patrimonio y codician


el de otro; exaltan la fraternidad, poro hablan de ella mucho m s que la practican; les absorbe el egosmo, y la verd a d e r a caridad p a r a los pequeiios y los pobres disminuye
diariamente. En aquel tiempo el e r r o r mltiple de los albigenses, excitando las muchedumbres contra el poder de
la Iglesia, h a b a turbado el Estado, al propio tiempo que
a b r a camino un socialismo cierto.
Lo mismo hoy, los fautores y propagadores del naturalismo se multiplican. Estos niegan que sea preciso estarse
sometidos la Iglesia, y por una consecuencia necesaria
van h a s t a desconocer el mismo poder civil: a p r u e b a n la
violencia y la sedicin en el pueblo; ponen en duda la propiedad; adulan las concupiscencias do los proletarios; queb r a n t a n los fundamentos del orden civil y domstico.
En medio de tantos y tan grandes peligros comprendis
ciertamente, Venerables Hermanos, que h a y motivo p a r a
e s p e r a r mucho de las instituciones franciscanas llevadas
su estado primitivo. Si ellas floreciesen, la fe, la piedad, la
honestidad do costumbres floreceran tambin; este apetito
desordenado de cosas perecederas sera destruido, y no se
cuidara sino de reprimir las pasiones- por la virtud; lo
que la m a y o r p a r t e de los hombres consideran hoy como el
yugo ms pesado insoportable.
Unidos los hombres por los lazos de la fraternidad, a m a ranse e n t r e s, y tendran p a r a los pobres y los indigentesque son la imagen de Jesucristo, el respeto conveniente. Por
otra p a r t e , los que estn penetrados en la Religin cristia,
na, saben con toda certeza que os un deber de conciencia
obedecer las autoridades legtimas.
Es justo decir que la paz domstica y l a tranquilidad
pblica, la integridad de las costumbres y la benevolencia,
el buen uso y la conservacin del patrimonio, que son los
mejores fundamentos de la civilizacin y de la estabilidad
d l o s Estados, salen, como de una raz d l a Orden Tercera de los franciscanos, y E u r o p a debe en g r a n p a r t e
Francisco la conservacin de esos bienes.
Sin embargo, m s que ninguna otra nacin, Italia es
deudora Franciscos ella es la que h a tenido ms p a r t e en
sus beneficios, como que ha sido primer teatro de sus virtudes. Y, con efecto, en esta poca en que la frecuencia de las
iniquidades multiplicaba las luchas privadas, tendi siempre
la m a n o al desgraciado al vencido: rico en el seno de la

mayor pobreza, no ces j a m s de socorrer la miseria de


otro, olvidando la s u y a . La lengua nacional, a p e n a s reform a d a , reson con g r a c i a en sus labios; tradujo los suspiros
del amor y de la p o e s a en cnticos que el pueblo aprendi,
y que no h a n parecido indignos de la posteridad literaria.
B a j l a aspiracin de Francisco, un hombre superio!' e l c v '
el genio de nuestros c o m p a t r i o t a s , y el a r t e de los ms grandes artistas s e dedic i representar por la pintura y la escultora las acciones d e la vida.
Aiighieri encontr e n Francisco materia sus cnticos
sublimes y suaves l a vez; Oiuiabtle y fiiotto hallaron e n l
asuntos que inmortalizar con los colores de Parrhasius;
ilustres arquitectos t u v i e r o n ocasin de elevar admirables
monumentos, tales c o m o la tumba de este pobre y la baslica
de S a n t a Mara de los Angeles, testigo de tan numerosos y
grandes milagros. A estos santuarios vienen los hombros en
tropel p a r a v e n e r a r este p a d r e de los pobres de Ass, que
despus de h a b e r s e d e s p o j a d o de todas las cosas humanas,
h a visto afluir l e n abundancia los dones de la divina
bondad. Se v que un r a u d a l de beneficios h a proporcionado
este solo hombre p a r a la sociedad cristiana y civil: pero
como su espritu era p l e n a y eminente cristiano, y apropiado todos los l u g a r e s y todos los tiempos, nadie podra
dudar que la institucin franciscana 110 preste grandes servicios en nuestra p o c a .
Nada es tan e f i c a z como esta disposicin del espritu
p a r a cxtirpjir todo g n e r o de vicio en su germen: la violencia, la injusticia, el espritu revolucionario y la envidia entre las diversas clases de la sociedad, cosas todas que constituyen los principios y elementos del socialismo. En fin. la
cuestin de las r e l a c i o n e s del rico y del pobre, que preocupan tanto los economistas, seria perfectamente deslinda^
da si la pobreza 110 l a falta dignidad; que el rico debe ser
generoso y lleno de misericordia; el pobre contento con su
suerte y satisfecho d e su trabajo; pues que ni el uno ni el
otro han nacido p a r a e l goce de los bienes perecederos, y
deben subir al cielo, el uno por la paciencia y el otro polla liberalidad.
Tales son las r a z o n e s por las cuales Nos hemos deseado
de todo corazn, d e s d h a c e mucho tiempo, proponeros la
imitacin de F r a n c i s c o de Ass. Y porque Nos hemos tenido
siempre un inters p a r t i c u l a r por la Orden T e r c e r a de los
franciscanos, hoy q u e Nos hemos sido llamados por la alt-

sima bondad de Dios este soberano pontificado, como se


ofrece una ocasin oportuua do hacerlo, Nos exhortamos
vivamente los cristianos que se hagan inscribir en esta
santa milicia de Jesucristo. Se encuentra por todas p a r t e s
un g r a n nmero de personas del uno y del otro sexo que
m a r c h a n generosamente detrs de los pasos del Padre
Serfico.
Nos aplaudimos y aprobamos vivamente su celo, deseando que su nmero aumente y se multiplique, gracias, sobre
todo, vuestros esfuerzos, Venerables Hermanos, El punto
principal de nuestra recomendacin es que los que os habis
revestido con las Ordenes de la Penitencia, miren la imagen
de su santo autor y se acerqaeu l, sin lo cual no puede
realizarse nada d l o que se desea. Esforzaos, pues, en hacer conocer y estimar en todo su valor la Orden Tercera;
vigilad en esto todos los que teneis el cargo de las almas,
enseando cuidadosamente lo que ella es, de cunto es accesible c a d a uiio.de qu privilegios goza p a r a l a salud de
los espritus y c u n t a utilidad p a r t i c u l a r y pblica promete.
Es menester hacer tanto ms que los religiosos franciscanos do la otra Orden de fundacin p r i m e r a que sufren
cu este momento por la indigna persecucin que les h a
herido.
Quiera Dios que p o r la proteccin de su p a d r e salgan
pronto de esta fuerte y tenad tempestad. Quiera Dios que
los pueblos cristianos acudan cu auxilio de la regla de la
Orden Tercera con tanto ardor y en tan g r a n nmero como
acudieron en otra ocasin al pie del .Santo P a t r i a r c a . Lo
pedimos sobre todo y con m s razn todava l o s italianos,
que la comunidad de patria y la abundancia particular de
beneficios recibidos les obligan mayor devocin por San
Francisco y mayor reconocimiento tambin.
As suceder que al cabo de siete siglos, Italia y el mundo cristiano entero se vean transportados del desorden la
paz, de la fiesta la salud, por la influencia bienhechora del
Santo de Ass.
Pidamos t a gracia en una plegaria comn, y sobre
todo en estos dias Francisco misino; implormosla de la
Virgen Hara, Madre de Dios, que h a recompensado siemp r e la piedad y la fe de su servidor con su alta proteccin
y especiales mercedes.
Mientras tanto, como prenda do los celestiales favores, y
en testimonio de nuestra especial benevolencia, Nos os da-

mos, afectuosamente en el Seor vosotros, Venerables


Hermanos, y todo el Clero y pueblo contlado cada uno
de vosotros, la Bendicin Apostlica.
Dado en Roma, cerca de San Pedro, el da 17 de Septiembre de 1882, ao quinto de Nuestro Pontificado.
LEN PAPA XHI.

EPISTOLA ENCYCLICA
De Sancto F r a n c i s c o Assisiensi,
et d e T e r t i o F r a n c i s c a l i u m Ordine p r o p a g a n d o .
L

3 ? I

^ C T I I

VENERABILES FRATRES
SALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

S f f i e u s P H U T Q C O H ^ t e U i i est populo christiano duorum v i r o r u m


W a s i * m e m o r i a m brevi temporis intervallo recolere, qui ad s e m piterna s a n c t i t a t i s p r a e m i a in c a e l u m e v o c a t i . p r a e c l a r a m a l u m n o r u m
copiam, lamquam virlutum suarum perpetuo renascentem propsgin e m , in t e r n a r e l i q u e r u a l . S i q u i d c m post s a c c u l a r i a s o l l e m n i a ob
m e m o r i a m lenedicti, m o n a e l i o r u m in Occidente p a t r i s legiferi, p r o xima est occasio non dispsr habeu lorum publice honorum Francisco
Assisiensi, s e p t i m o p o s t q u a m n a t u s est e x e u n l e saeculo. Q u o d s a n e
c o n t i n g e r e b e n i g no q u o d a m d i v i n a e p r o v i d e n t i a e Consilio, non i m merito a r b i t r a m u r . X a m oblato a d c e l e b r a n d u m t a n t o r u m p a t r u m
natali die, h o m i n e s a d m o n e r e D e u s velie videtur, ut s u m m a illorum
merita r c c o r d e n t u r , s i m u l q u e intelligant, conditos ab iis v i r e r u m r e ligiosorum ordines tam i n d i g n e v i o l a r i m i n i m e debuisse, in iis praesertim civitatibus, quibus incrementa humanitati et gloriae labore,
ingenio, sedulitale pcpererunt.Ista quidam sollemnia confidimus
haud vacua f r u s t a futura populo chrisUano, qui non sine caussa s o dales religioaos a m i c o r u m loco s e m p e r h a b e r e consuevit: p r o p t e r e a q u e s i c u t Benedicti nomen m a g n a pietate g r a l e q u e a n i m o hnoravit,
ita n u n c F r a n c i s c i m e m o r i a m t e s t o c u l t u e t m u l t i p l i c i s i g n l f i c a t i o n e
voluntatis est eertaUm renovalurus. Atque istud pielatis r e v e r e n t i a e q u e h o n e s l u m c e r l a m e n n o n r e g i o n e c i r c u m s a r i b i l u r , in q u a v i r
s a n c l i s s i m u s e d i t u s e s l i n l u c e m , n e c flnitimis a p r a e s e n l i a e i u s n o bilitatis spaUis: sad lale est a d c u n c l a s l e r a r r u m o r a s , q u a q u m q u e
Francisci aut nomen percrebuil, aut iusliluta vigent, propogatum.

ENCICLICA

193

H ; n ' ; j n i : n j r u n i n r c o p t i n i a r i ITOTI X >s r i e s i n p r i b a m u - ,


nemo

magis;

ppaesertim

quia

Franciscum

Assisienscm

ul

admipari

g e n e r o s a a n i m i affectio, r e r u m a r d u a r u m ac difrteilium p a l i t n s : c u i u s
forma q u a e d a m i n c r u c e a d u m l j r a t u r . q u s m , qui C b r i s l u m sequi

ma-

praecipuaque religione colere ab adolescentl assuevimus; e l i n fami-

l u m . onusto ferant h u m e r o n e c e s i e st, Illius autem p i r t e s atfectio-

liam F r a n c i s c a n a m a d s c i l o s esse g l o r i a m u r ; et sacra Alverniae

nis sunt, a b i l i n e n t i r a r e r u m m j r t a l i u m a n i m u m g e r e r e : sibimet a c r i -

ribentes

atque alacres, pietalis caussa,

loco tanti viri i m a g o , u b i c u m q u a

non semel

poneremus

ascendimus;

vestigium,

tenebat.Sed quantumvissit

soliludn

istud s t u d i u m l a u d a b i l e , ti m e n

euim

de

honoribus,

qui

properantur, staluendum, tunc mixime futures

quo

Qbiicebatur

animo, m e u t e m q u e tacita cegitatione suspcnsam m e m o r i l l a


q u a m in isto o m n i a . Ita

iuga

nequa-

beato Fra- cisco

ei, cui

ter m i r a r e : c i s u s a d v e r s o s f ici'e m > i e r a t s q u e


r i t i s in D e u m i n p r o x i m o s u n a o m n i u m

posi-

rum a e d i v i t i a r u m

agerent P l u r i m u m v a l e b a n t

eius

tliqam

adripiant,

insanirent, aut

per luxum et libidine

pauci; q u o r u m opes fere in

n i

studiose effecerint, profecto quassila

di v i l i o r u m m a c u l a s n e ii q u i d e m e f f u g e r a n t , q u i d i s c i p l i n e

erit

praesentium

malorum
Venera-

biies Fratres, por h a s Litteras alloqui, non modo pietatem orga


ciscum Nostram publice testaturi,

verum

carilatem, ut in b o m i n u m s a l u t e e o , quo

etiam

vestram

diximus,

Fran-

excite turi

curanda

remedio

t r a c i a d e o i r , f e s t i s q u e a n i m i s , u t ad m i n i m a m q u a m q u e c a u s s a m
civitates

generis humani IesusGliristus fons est perennis atque

finitimae

decernerent.

In id s a e c u l u m F r a n c i s c i ceeidil aetas. Qui t a m e a m i r a c o n s t s n -

p r o t i c i s c u n t u r , ita p i a n e u t q u i s e m e l m u n d u r o s e r v a v i t ,

n a e oerFectioais i m i g i n e m s e n e s c e n t i m u n d o

atiud

idem

Aowen

sii
est

in
sub

et

s e . e i n v i c e m p r a e l i i n d o e o u U c e r e n t , et cives c u m

tia, s i m p l i c a t e p a r i a g g r e s s u s est diolis et

enim

ceteris

tidiar,aeque pestes c o n s e c u t a e e r a n t , invidere; a e m u l a n , odisse; dis-

p e r p e t u u s o m n i u m h o n o r u m , q u a e a b i n f i n i t a Dei b e n i g n i t a t o ad n o s
o r n n e s s a e c u l o r u m a e t a t e s s e r v a t u r u s : Nec

alque huiusmo-

esse ex i n s t i l u t o d e b u i s s e n t . Et r e s t i n o l a p a s s i m c a n t a t e , v a n a e q u o -

civibus ferro i n h u m a n e

Nobiscum pariter elaboretis.


L'berator

miser.ic et c o n t e m p t a c muUitudmis evaserant:

honoaetatem

oppressio-

f i c r i q u e s t u t e a r i t i p s i u s i n t i t i o n e m i l i o r - i s Q u o d , o p i t u l a n t c D o. s i
o p p o r t u n a et v.,lde e f i c s x m e i c i n a . V o s i t a q u e v o l u m u s ,

om-

Ha rum virtutum saeculo duodecimo m a g n a apparebat inopia, c u m


nimis multi, p e n i t u s m a n c i a a t i r e b u s h u m a n i s , a u t a p e l e a t i a

tutem

similitudinein

ca-

virtu-

efticiat, v e r u m e l i a m i u c u n d o s .

t u s e s t f r u c t u s s o l i d u s m i u i m e q u e c a d u c u s , ut c u i u s e x c d l e n l e m v i r homines edniirantur,

Deuiqie

ncs'abstergeat, laboresquequantumvis magnos non tolerabiles solum

deferui;!ur,-^

g r a t o s , si f u e r i n t iis i p s i s . q u i d e f e r a n t , t'ructuosi. I n l i o c a u t e r a

ferro.

est domina et regina

tum; cuius tanta vis est, ut m o l c s l as, q u a e officium c o m i t a n t u r ,

ncre.-Re,pse,quemadmodum

factis g e n n i o a m

christia-

ad s p e c t a n d u m

Daminicus Gusmanus

propo-

pater inlegri-

caeto datum kominiius, it> quo oporteat nos saloos fieri (1;. .Si quan-

tatem caeleslium d o c t r i n a r u m p e r eadem t e m p o r a t u e b a t u r , p r a v o s -

d o i g i l u r n a t u r a e v i t i o a u t b o m i n u m c u l p a c o n t i n g a t . u t in d e i e r i o r e i r .

que haerelicorum errorres l u w c h r i s l i a n a e sapienltae depellebat,

partem delabatur g e n u s h u m a n u m , et singulari quadam ope indigerc

Franeiscus,

ad evodendum v i d e a t u r . o m n i n o recipere se ad lesum Christum

talem excitaret christianos homines, et din multumque devios ad imi-

cesse esl,

atque istud polare

maximum certissimumqu'?

ne-

perfugium.

D i v i n a e n i m i i l i u s v i r t u s t a m m a g n a e s l t a n l u m q u e p o l e t , ut o m n u m
in e a vel p c r i c u ' r u m d e p u l s i o , vcl m a l o r u m posila s a n a l i o sit. F u t u r a e s t a u t e m c e r t a s a n a t i o . si m o d o
pieutiae. et ad evangelica

ad professione c'astianae

vivendi praecepta genus

liumanuai

sa-

redu-

c a l u r . lis a u t e m , q u a e d i x i m u s , f o r t e i n s i d e i i t i b u s m.iiis, s i m u i ac s o lali: v e n i t d i v i u i t u s p r o v i s a m a t u r i l a s , f e r e i u b e t D e u s ,


r u m a l i q u e m in t e r r i s existere, n o n u n u m de multis, sed
singulars. quem restituendae

salutis pub icae

contili?

lationem Christi

ducenle

traduceret. Non

certe

fortuito factum est

aurcs acciderentadilesoentis itUe ex Evangelio

v,rut

s.ntentiae:

inuneri.

possedere auran, neoae argenta*, neque pecuniam m ~.on,s oestr*.


non peram m eia, neque duas tunicas, ncque caleeamenta, neque cirgam ili. Et, cu per feet** sse, cade, vende quae tmbes et da pauperitus
ta

ceni,

sequere

interpret.tus,

me

,2.,. Q u a e t a m q u a m , . b . n o m i n a , m d i e -

continuo abdicai se

mutdt:

pauperlatcm

fuluram: et maxima

sibisociam

rebus omnibus:

vest,men a

Illa

et c c m i t e m constiluit in omn.

virtutum

praecepta, quae celso

a n i m o n p l e x u s e r a t O r d i n i s sui velut f o n d a m e n t a (ore d e c e r n .


eo tempore, inter lautam saeculi mollinam

Insita

a ' t i u s in a n i m i s v i g . i b i t t i d e s e a t h o l i c a , p u l c h r u m q u e c r a t , c o m p l u r e s
in

Palaesliuam

transmittere,

qui

aut emori destinavisscnt. Sed tamen valde populares mores


mutiver.lt: n i h i ' q u e e r a t tam lioininibus necessarium, q u a m
tinnos spiritus r e v o c a r e n t . l a m v e r o christianae

,1) A d . IV, l i .

rnurn,

Ile

lnrriJo

Um perferre, quam

iicenlia

Crucis Coristi

ulchris-

cumqua in

vorare alacritate

mirabili

a d s u m p s e r a l el p r o b a r a t ,

eius augusta

mysteria

inlell.gendo

oUta

pleb.s

Videlicet s t u l t

ut, absoluUm

.am

P'

penetra^ssel,

esl
(I)

Ex

fist.diumque

.acedece:

qua,Tore: et quae acerbissima puntatur, iusanae

vincere

virlutis caput

c u l t u alq io a , p e r o

vi a

erectoque

Alqui istud piane u s u v e n i e b a t s u b exilum saeculi duodecimi aliqun-

S a t u Ha n o t a a e t a s c u m s u a i - i i o l e v i r t u t u m a c v i l i o r u t r .

ad

Notile

toque serius; full a u t e m eius mixirai oparis p n-fecior Franeiscus.

pietalis fervore ineonsos

ita

Dee. illud i m p e t r a v a u t ad

vi-

s u m m u m et -

praeficiat

ad grandia

Maith. X, 9-10.(2) Mavth. XXI, 21.


Encicllcaa.-13.

vidit

iudicavitque, n u s q u a m possa

gloriasi

suara melius

collocari.Una

cum a m o r e Crucis, p c r v a s i t F r a n c i s c i pectus Caritas v e h e m e n s , quae


impulit h o m i n e m , ut p r o p a g a n d u m n o m e n christianum animose suseiperet, ob e a m q u e c a u s s a m obviam s e s e vel
culo ultro olferret.

Hac

ille e a r i t a t e

manifesto

capitis peri-

homines complectebatur

uni-

versoB: m u l t o tarnen c a r i o r e s h a b u i t e g e n o s et s o r d i d o s , ita p r o r s u s

c u n c t a t u s e s t q u i n a c c i n g o r e t u r . D u o d e n i illi, qui se i n eis d i s c i p l i n a m


primi contuleronl, exigui instar seminis extitorunt,
Dei n u m i o e ,

quod

secundo

auspiciisque Pontilicis maximi, ce oriter visum est

u b c r r i m a m s e g e t e m adolescera. Eis igitur a d Chriati exempla

institutis v a r i a e Iialiae E u r o p a c q u e regione, Evangelii causaa,


cribit: dato certis i n t e r cos negotio,

ut in A f r i c a m usqua

des-

traiiciant.

u t q u o s ceteri r e f u g e r e aut s u p e r b i u s fastidere consuevissent, iis po-

Nac mora: inopes indocti, rudes, committunt t r m e n populosese:

t i s s i m u m ille delectari v i d e r e t u r . Q u a ratione e g r e g i e de ea

triviis p l a t e i s q u c , nullo loci a p p a r a t u n e c p o m p a v e r b o r u m , a d

gerrna-

n i t a t e m e r u i t q u a r e s t i t u t e p e r f c c t a q u e tx t o t o h o m i n u m g e n e r e u n a m

iemptum r e r u m h u m a n a r u m cogiiationemque futuri saeculi

velut familiam Christus

adliortari

D o m i n u s conflavit, in potestata u n i u s

om-

n i u m p a r e n t i s Dei c o n s t i t u t u m .

studuit vir i n n o c e n t i s s i i n u s

formam Iesu Christi,

quoad poterat,

in

se ipse t r a n s i e r r e . Sed divinae p r o v i d e n t i a e n u m e n in hoc etiam eluxisse videtur, quod rerum externarum
vino

Redemptorc

similitudines

singulares quasdam

assecutus

est.Sic,

cum

di-

exemplar

ad

I e s u , F r a n c i s c o contigit, ut in l u c e m s u s c i p e r e t u r in s t a b u l o , a c tale
stratum

h a b e r e t p u e r infans, quale olim ipse Crhistus, tectam

mentis tcrram. Quo tempore


chori,

et m u l c e n t e s

aera

incipiunt. M.rum

tam

ineptis,

ut videbantur,

quantus respondit opcrae fructus. A d e o s c n i m

Tot igitur v i r t u t u m praesidio a t q u e h a c p r a e s e r l i m asperitate vitae,

stra-

ut f e r t u r , leves per s u b l i m e A n g e l o r u m
concentus

similitudinem

compleverunt.

Jtern l e c t o s q u o s d a m , uti C h r i s t u s Apostolos, sibi diacipulos adiunxit

cupida a u d i e n d i m u l l i t u d o ;

tum dolenter

in

sancte

in
con-

homines
operariis

confluere catervatim

admissa deflere,

oblivisci

i n i u r i a r u m , c o m p o s i ' . i a q u e d i s s i d i i s ad p a c i s Consilia r e d i r e . I n c r e d i bile d i c t u

est,

quanta inclinatone anirnorum

ac prope impctu

Franciscum turba raperetar. Assectabantur maximo concursu,


c u m q u e ille i n g r e d e r e t u r : n e c r a r o e x oppidis, e x u r b i b u s

ad
qna-

frequen-

lioribus u n i v e r s i p r o m i s c u e c i v e s h o m i n i e r a n t supplices, u t so vellel


in disciplinam rite acci p e r e . Q j a m o b r e m c a u s s a nata est viro s a n c tissimo,

cur sodalitatem

Tertii

Ordinis

institueret,

quae

hominurn conditioncm, o m n e m aetatem, ulrumque sexum


nec

familiae

rerumque

quippe prudenter

domesticarum

temperarli

non tam

vincula

omnem
reciperet,

abrumperet.

legibus propriis,

Eem

q u a m ipsis

quos p e r a g r a r e terras iuberet, christianae pacis.ac sempitcrnae salu-

legum evangelicarum partibus: quae sano nemini christiano graviorcs

ti n u n t i o s . P a u p e r r i m u a

videantur. Videlicet praeceptis Dei

c o n t u m e l i o s e i l l u s u s , r e p u d i a t u s a s u i s , vel

in hoc s p e c i e m Iesu Christi retulit, quod ner t a n t u l u m

voluit h a b e r e

Ecclesiaeque obtcmperctur: ab-

sint factiones e t r i x a e : nihil d e t r a h a t u r de aliena re: nisi pro religione

p r o p r i u m ; q u o caput reclinare!. P o s t r e m a similitudinis nota accessit,

patriaque. ne a r m a Jsumantur: modestia

c u m in A l v e r n i m o a t i s v e r t i c e , v e l u t i n C a l v a r i o s u o , n o v o a d

facessat luxus: periculesa c h o r e a r u m artisque ludicrae Icnocinia

illam

a e t a t e m exemplo, sacris stigmatibus corpori eiusdivinitas impressi,


p r o p e m o d u m actus est in c r u c e m . - R e m

hoc loco

sitions h a u r i r e t , delapsus a caelo repente A n g e l u s se ostendit:

u n d e arcana q u a e d a m virtus cum subito

emicuisset,

palmas

q u e quasi transfixos clavis, itBmque velut acuta cuspide

pedei-

vulneratum

latus F r a c i s c u s sensit. Q u o facto, ingentem caritatis ardorem conce-

Facile est intelligere p e r m a g n a s

p i a n a r e utilitates ex

eiusdem g e n e r i s ex D o m i n i c a n a familia

aliisque ordinibus

dare infiammato studio s u m m a q u e voluntitum propensione ab

infi-

mis ad s u m m o s vulgo p r o p e r a b a n t . Optarunt ante alios h a n c laudem


L u d o v i c u s IX G a l l i a r u m r e x , et E l i s a b e i h a H u n g a r o r u m

celebranda

sodalito-

t e s , e t c v e n l u s i p s e c o n f r m a l . b a n e Hi F r a n c i s c a l i u m o r d i n i n o m e n

boles: s u c c e s s e r e
quam humano

mi-

rabiliter o p p o r t u n o . Q u a m o p p o r t u n i t a t e m et satis i n d i c a n t c o a l i t a e

liquum tempus imaginem

gessit.

huiusmodi

instituto d e b u i s s e c u m salutari p e r se, t u m ad e a m t e m p e s t a t e m

p i t a n i m o : c o r p o r e v i v a r a e x p r e s s a m q u e v u l n e r u m I e s u C r i s t i in r e -

Ista r e r u m m i r a c u l a , angelico poti us

vi-

tentur.

illus-

vehementi cogita-

t i o n e d e f x u s , e o r u m q u e v i m a c e r b i s s i m a m a d s e t r a d u c e r e i , et tamquam

servetur:

commemoramus

non minus miraculo nobilem, quam saeculorum praedicatione


t r e m . C u m e n i m esseto'iim in c r u c i a t u u m Christi

in v i c t u c u l t u q u e

item

regum

aetatum decursu plures ex Pontificibus

ex Cardinalibus,

ex

E p i s c o p i s , ex r e g i b u s ,

so-

maximis,

ex dynastis:

qui

praeconio, satis d e m o n s t r a n t q u a n t u s ille vir, q u a m q u e dignus fuerit,

o m n e s insignia Franciscalianon aliena esse a dignitate sua duxerunt.

q u e m a e q u a l i b u s suis ad m o r e s christianos revocandi Deus destina-

Sodales tertii ordinis

a n i m u m s u u m in t u e n d a r e l i g i o n e

pium aeque ac fortem

probavere: quorum virtutum

r e t . P r o f e c t o ad D a m i a n i a e d e m exaudita F r a n c i s c o est maior h u m a n a

vox, I, labantem tuere domum meam. Neque minus admirationis


habet oblata

d i v i n i t u s I n n o c e n t i o III specics, c u m

est Basilicae Lateranensis inclinata


nimirum

signiticabatur,

christianae

t e m p o r a p r a e s i d i u m et c o l u m e n

sibi v i d a r e

meenia humeris

curn s u s t i n c n t e m . Q u o r u m vis r a t i o q u e

suis

visus

Francis-

portentorum perspicua
reipublicae

non

Franciscum futurum.

love

per

est:
ea

R e v e r a nihil

catholica

si m a g n a m

i m p r o b i s s u b i e r u n t invidiam, ea t a m e n , q u a e h o n e s t i s s i m a est

ab

attjue

unice expetenda, sapientiumet honorum approbationenumquam

ca-

r u e r u n t . I m m o G r e g o r i u s i p s e I X D e c e s s o r N o s t e r fidem i p s o r u m a c
fortitudinem publice gratulatus. minime

defendere, et milites

d u b i t a v i t et a u c t o r i t a t o

Christi, Machabaeosalteros,

appellare.Neque carebat verilale laus. M a g n u m

sua

honoriis caussa
enim salutis

pu-

blicae p r a e s i d i u m

c r a t in

ilio h o m i n u m

ordine, qui

propositi

sub

a u c t o r i s s u i v i r l u l i b u s et legibus, perticiebant, q u o s d facultas ferret,


u t C h r i s t i a n a h o n e s t a t i s d e c o r a i n civile le r e v i v i s c e r e t. C e r t e ipsor .m opera exemplisque extinctae saepe aut deliuitae
partes:

erepta

ab

efferatorum

dextri

arras:

s u n t faction um

litium

et

iurgiorum

caussae s u b i a t e : parta inopiae et solitudini solatia: castigata, fortunarum

g u r g e s et corruptelarum

instrumentum, luxuria.

Quavepex

domestica et

t r a n q u i l h t a s public:, i n t e g r i t a s m o r u m e t m a n s u e t u d o ,

rei f a m i l i a r i s

rectus

incolumit Usque

usus

et

tutela, q u a e

irmameuta,

ex

sunt

optima humanitatis

tertio Frauciscalium ordine,

q u a m ex s t i r p e q u a d a r n , g w i i u o l u r : e o r u m q u e h o n o r u m

tam-

conserva-

t i o n e m m a g n a ex p a r t e F r a n c i s c o d e b e t E u r o p a .

u n a aimul civilatem

et ad

quoddam

Socialismi

fautores

genus

propngato-

r e s q u e c r e v e r u n t ; q u i s u b e s s e F.celesine o p o r t e r e p e r t i n a c i t e r
nt, et l o n g i u s ,

quo

c o n s e n l a n e im eat, g r a d a l i m

agrarinm

rem

tenlant:

proletariorum

nega-

procedente,

civili q u i d e m p o t e s t a t i p a r c u n t : v i m et s e d i l i o n e s in p o p u l o
cupiditatibus

ne

probanl:

blandiuntur:

domestici publicique ordit-is f u n d a m e n t a debilitnnt.


li, h i s i g i t u r tot t a n t i s q u e i n c o m m o d i s . p r o b e i n t e l l i g i t i s , V e u e r a biles F r a t r e s , s p e m s u b ' e v a l i o n i s n o n e x i g u a m collocari i n

institutis

F r a n c i s c a l i b u s m e r i t o p o s s e , si m o d o i n p r i s t i n u m s t a t u m r e s t i t u a n lur.-Iis

enim llorentibus, ficile

Christiana l a u s :
perlaederet,

P l u s t a m e n , q u a m ulla e x g e n t i h u s c e t e r i s , F r a n c i s c o d e b e t Ita'ia

perturbarat,

m u n i e r a t i t e r . I l o d i e q u o s i m i l i t e r Naturalismi

fiorerei

et lldes

f r a n g e r e t u r exlex caducarura

quod maximum

et p i e t a s e t

omnis

r e r u m appotitlo,

atque odiosissimum

plerisque

onus, domitas h a b e r e virtute cupidilates. Concordiae vero

nec

putatur
fraternae

q u a e s i c u t e i s v i r t u t i b u s p r i n c e p s t h e a t r u m fuit, ita m a x i m e beneficia

vinclis collig>ti d i l i g e r a n t h o m i n e s i n t e r se, e g e n i s q u e et cala m i t o s i s ,

seusit. Et s a n e

q u i p p e i m a g i n e m C h r i s t i gerontibtt,- earn, q u a m p a r est, r e v e r e n l i a m

q u o tempore multa muiii pro iniuria

il e a l l i c t o e t i a c e n t i c o n s t a n t e r p o r r e x i : d e x t e r a m :
tate dives, n u r n q u a m destitit a l i c m r a

contnderent.

in s u m m a

sublevare iuopiam,

eges-

iinmemor

a d h i b e r e n t . Prae'.erea qui religione Christiana p e n i t u s imbuti sunt,


sentiuuliudicio

certo, legitime imperantibus

c o n s c i e n l i a officii

s u a e . V a g i i t s u a v i t e r in e i u s o r e p a t r i u s s e r m o r e c e n s : v i m carit-itis

l e m p e r a r i , n u l l a q u e in r e vila ri q u e m q u o m

simul et poeticae

fectione nihil esteflicacius ad e x ' i n ^ u e n d a m radicitus o m n e m

expressit cunlicis, q u i e

vulgus edisceret.

quaque

a d m i r a l i o n e v i s a s u n t non i n d i a n a t r u d i t a e p o s t e r i t a t i s . Ad F r a n c i s c i

g e n e r e viliositatem, vim,

cogi t a l l o n e a, a u r a q u a e d a m a f f i a t u s q u e h u m a n o a u g u s t i o r

diam inter

n o s t r o r u m c o n c i t a v i ^ ita

q u i l e m ut i a e i u s

tngendis, c a e l a n d i s i u m m o r u m artilicum

rebus gestis

ingenia

piogendis,

industria certarit.

Naclus

e s t in F r a n c i s c o A l i g h i e r i us, q u o d g r a n d i l o q u o p a r i t e r m o l l i s s i m o q u e
cenerei

versu: Cimabue

et G i o t t u s , q a o d

immorlalitatem iluslrarent:
ficis

Parrhasiis

clari ortitices aediticandi, quod

o p e r i b u s perQcereut, vel ad a e d e m M a r i s e

torumque miraculoruro testem. A d h a e c a u i t i n


dique c o m r a e a r e frequente solent,
p a u p e r u m , cui, ut se rebus

luminibus

megni-

Ang'lorum.lot
temp'a

tan-

homines

veneraturi Assisieusem

humanis despoliaverat

ad

patrem~

fundiius, iti

di-

v i m b e n e i i c i o r u m i n f l u x i s s e . S e d q u o n i a m iie eius
chrisiianus,

mirifice est ad omnia

e t l o c a et t e m p o r a a c c o m o d a t e s , n e m o d u b i t a v e rit, q u i n F r a n c i s c a l i a
institela m a g n o p e r e sint aetate hac nostra
quod h o r u m
sisvidetur
non

temporum ratio

ad

profutun,

eo ve!

raagis.

i l l o r u m r a t i o n e m p l u r i b u s e x cauf

a c c e d e r e . Q u e m a d m o d u m sacculo duodecimo, ita nunc

p a r u m deferbuil diviua carila*:

n e c levis est ofiiciorum chris-

t i a n o r u m , p a r t i m i g n o r a t o n e p a r t i m n e g ' i g e n t i a , p e r t u r b a t i o . Simili
onimorum cursu
dis, in

s i m i l i b u s q u e s t u liis, in

a u c u p a o d i s vitao c o m m o -

c o n s e c t a n d i s avide voluptijtibus plci'iquo a e t a t e m

Diffluentes luxuria, sua


humanae

nomen

profundunt,

extollentes,

plura

faciunl: f e r u n t u r e n i m a m o r e sui,

aliena

appetenti

lamen

fraterne

et illa

pes g e n u i n a carites quolidie miuuilur.

consumunt.
fraternilatis
dicunt

erga tenuiores atquc

libidinem,

invisimul

e t i a m , in quo p r u -

l a b o r a n t , da l o c u p l e l i u m e t

ege-

n o r u m r a t i o n i b u s e r i t o p t i m a c o n s t i t u t u m , I n e txo e t p e r s u a s o ,

non

vacaro

civilium tanto opero

in h o c

o m n i b u s initia

consistentI>eTHque

dignitate paupcrtat'em: dviten m i s e r i c o r i c m et

munificum,

paupecem sua sorte indualriaque contcntum esse opportere:

cumquo

n e u t e r sit a d h a e c c o m o r i U b i l i a b o n a n a t u s , a l t e r i p a t i e n t i a ,
l i b o r a l i t a l e in c a e l u m o s s e

alteri

veniendum.

Hia

do c a u s s i s N o b i s e s t d i u et m a g n o p e r e

q u i s q u e .potest in imitalioneai
Idcirco sicul s e m p e r antea

I g i l u r p e r s p i c u u m est, in c h r i s l i a n a m c i v i l e m q u rempublicara ab
spiritus, ooini.io excellenterque

dente rerum

in q u i b u s

ob-

animi af-

un-

v i n a e b o n i t o t i s large copioseque dona ollluxerunt.

uno hoc h o m i n e

iniurias, novarum rerum

varios civitalis ordines:

a t q u e a r m a Socialismi

oportere: qua

quam
ino-

P e r earn a e t 8 t e m multiplex

A l b i g e n s i u m e r r o r , c o n c i t a n d i s a d v e r s u s Ecle&iae p o t e s t a t e m turbis,

curam adhibuimus,

ita

in v o t i s , u t q u a n t u m

Francisci Assisiensis

tertio FrnnciV.aliura

nunc summa

se intendal.

ordini

D;i benignitatc ad

singularem
gerendum

P o n t i f i c a t u m m a x i m u m v o c a t i , c u r n i n c i d e n t u t id p e r o p p c r t u n e

fie-

ri p o s s i t , c h r s t i n o s h o m i n e s h o r t a m u r , u t n o m o n d a r e s a n c t a e h u i c
Icsu Chrisli m i l i u a e

ne

rocusut. P.urimi

numeranlur

passim ex

u t r o q u e s e x u . qui P a l r i s S e r a p h i c i vestigiis alacri a n i m o iam


diur.tur. Q u o r u m l a u d a m u s

talestudium vehemcnlerque

ingre-

probamus.

ita t a m e n u t i l l u d a u g e r i e t a d p l u r s p r o p a g a r i , V o o i s p r a e s e r t i m
nitentibus, Venerabiles
tionis Nostrnc,

ut qui insignia

spectent sanctissimi
Ordine/fi

Poenimliae

boai,

nihil

esset.

caput est
induerint,

auctoris sui, ad emque

q u o ! indo oxpectaretur
Tertiam

Fraires. velimus.-Et

imaginem

conteniant: sine

Itaque date

ad-

commendaqua,

operam,

ut

vulgo noscant atque ex veritate nostiment: provi -

dele, ul qui curam g e r u n t n n i m a r u m . doceant


quam facile unicuique
privilegiis abundet,

s e d u l o q u a l i s lle sit,

p a t e a t , q u a m m a g n i s in a n i m o r u m

q u a n t u m utilitatis privatim

salutem

et p u b l i c e pollicea-

t u r . In q u o c o m a g i s e s t e l a b o r a n d u m , q u o d s o d a l e s F r a n c i s c a l e s o r d i n i s p r i m i e t a l t e r i u s g r a v i in p r a e s e n s p e r c u l s i p l a g a i n d i a n e laborant. H i q u i d e m utinam, parentis sui patrocinio defensi,


e x tot

fluctibus

vegeti ;t

fiorentes

celeriter

e m e r g a n t ! U t i n a m etmani c h r i s t i a -

n s g e n t e s a d disciplinarci t e r t i i o r d i n i s c o n f l u a n t , ita a l a c r e s i t a q u e
frequentes,

u t i olim

u n d i q u e ad F r a n c i s c u m

effundebantl Hoc autem


iure ab Itais speramus,

ipsum sese

certatim

m a i o r e c o n l e n t i o n o p o s c ' r a u s e t poliore
q u o s u n i u s p a t r i a e n e c e s s i l u d o et

uberior

a c c e p t o r u m b e n e f i c i o r u m copia p r o p e n s i o r e i u b e t e s s e i n F r a n c i s c u m
a n i m o et m a i o r e s e i d e m g r a t i a s h;bere. Ita s s n e s e p t e m p o s t

saecu-

lis l t a l i c a o g e n t i et o n r.i c h r i t i f i n o o r b i c o n t a g e r e i , u t s e a p e r t u r -

EPSTOLA ENCCLICA

b a t o n e r e v o o a t u r a ad t r a n q u i l l i t a t e m , a b o x i t i o a d s a l u t e m , h o m i n i s
A s s i s i e n s i s b e n e f i c i o s e n t i r e i . Id q u i d e m c o m m u n i
dies m a x i m e , ab ipso F r a n c i s c o

p r e c e , p e r hos

fUgitemus: idem contondams a

M a r i a V i r g i n c m a t - e Dei, q u a e f a m u l i sui p i a t a t e m a c fdem c a d e s t i


tutela donisque singularibus perpetuo remuneravi!.
Interea

caelestium

munerum auspicem,

et p r a e c i p u a e

Nostrae

Alabando l a piedad de los catlicos espaoles y


recomendando la m s intima unin con el Episcopado.

Leojs p. xxix.

henevolentiae testem, Apostolicam benedictionem Vobis, Venerabiles


F r a t r e s , u n i v e r s o q u a C l e r o et p o p u l o , s i n g u l i s c o n c r e d i t o ,

peraroan-

Venerables Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

terin Domino imperlimus.


Datum

Romae

apud S.

Petrum

die X V I I

Septembris

M D C C G L X X X I I . Poutiflcatus Nostri anno quinto.


LEO PP. XIII.

anno

NTRK las muchas prendas en que se aventaja l a


generosa y noble nacin espaola, merece cierto
el mayor elogio el que, despus de varias vicisitudes de cosas y de personas, aun conserva aqulla su primitiva y casi hereditaria firmeza en la fe catlica, con que
ha estado siempre enlazado el bienestar y grandeza del
linaje espaol. Esta firmeza la hacen patente muchos argumentos, y mavormente la insigne piedad p a r a con esta Sedo
Apostlica, que con toda clase de demostraciones, con escritos, con larguezas y con piadosas romeras, repetidas voces
en modo muy esclarecido manifiestan ios espaoles. -Ni se
olvidar tampoco el recuerdo de tiempos recientes, en que
toda Europa fu testigo del nimo no menos esforzado que
piadoso, deque dieron prueba en das aciagos y cala micosos p a r a la Silla Apostlica. En todo esto, adems de un beneficio singular de Dios, reconocemos, oh Amados H.jos y
Venerables Hermanos, los frutos de vuestros desvelos, y
tambin l a loable resolucin del mismo pueblo que en tiempos t a n contrarios al nombre catlico con ahinco se mantiene unido la religin de sus padres, m vacila en oponer
una constancia igual la grandeza de ios p e l i g r o s . ^ _
dad no hay cosa que no so pueda esperar de Espaa, s. ta
les consentimientos de los nimos fueren fomentados por la

caridad, y fortalecidos por una constante concordia de las


voluntades. Mas en este punto, por qu no hemos de disimular lo que h a y , cuando pensamos en el modo de obrar, que
algunos catlicos de E s p a a creen que deben tener, se ofrece 4 nuestro nimo una p e n a semejante la ansiosa solicitud que pas el Apstol San Pablo por causa de los
Corintios. Segura y t r a n q u i l a ' h a b a permanecido a h i l a
concordia de los catlicos no slo entre si, sino mayorm e n t e con los Obispos; y por esto con razn Nuestro Predecesor Gregorio XVI, alab la nacin espaola, porque
p e r s e v e r a b a en su inmensa mayara en su antiguo respeto
los Obispos y pastores inferiores cannicamente establecidos 1).
Pero ahora, habindose puesto de por medio las pasiones d
partido, se descubren huellas de desuniones, que dividen los
nimos como en diferentes bandos y p e r t u r b a n no poco aun
las mismas asociaciones fundadas por motivo de religin.
Sucede menudo que los que investigan cul es el modo
m s conveniente p a r a defender la causa catlica, no hacen
de l a autoridad de los Obispos tanto caso como f u e r a justo.
Aun ms, veces si el Obispo'ha aconsejado algo, y aun
tnandado segn su autoridad, no faltan quienes lo lleven
mal abiertamente lo r e p r e n d a n , interpretndolo como si
hubiese querido dar gusto unos, haciendo agravio otros.
Bien claro est, pues, cunto importa conservar iielume
la unin de los corazones: tanto ms que en medio de la dese n f r e n a d a libertad de p e n s a r y d e l a fiera insidiosa guerra,
que en todas p a r t e s se mueve contra la Iglesia, es de todo
punto necesario que los cristianos todos resistan, juntando
e n uno sus fuerzas con perfecta armona de voluntades,
p a r a que hallndose divididos, no v e n g a n sucumbir por la
a s t u c i a y violencia de sus enemigos. Por lo tanto conmovidos p o r la consideracin de semejantes daos, Os dirigimos
estas letras, oh Amados Hijos Nuestros y Venerables Hermanos, y encarecidamente Os suplicamos que hacindoos
i n t r p r e t e s de Nuestros saludables avisos, empleeis vuestra
prudencia y autoridad en afianzar la concordia.
A n t e todo es oportuno recordar las mutuas relaciones
e n t r e lo religioso y lo civil, pues mucliosso engaan en esto
por dos clases de errores opuestos. Porque suelen algunos
no slo distinguir, sino aun a p a r t a r y s e p a r a r por completo
la poltica do la religin, queriendo que nada tenga que ver
(1) Alluc, Afntlas, Kal. Mari. 1811.

Ja una c o n la otra, y juzgando que no deben ejercer entre si


ningiin influjo. Estos ciertamente 110 distan mucho do los que
que q u i e r e n que u n a nacin sea constituida y gobernada,
sin tenor cuenta con Dios, Criador y Seor de todas las cosas: y t a n t o m s perniciosamente y e r r a n , cuanto que priva n
desatentadamente la repblica de una fuente caudalossima de bienes y utilidades. Porque si se quita la religin, es
fuerza q u e llaquee la firmeza de aquellos principios que son
el principal sostn del bienestar pblico y reciben grandsimo vigor de la religin: tales son en primer lugar el mandar
con justicia y moderacin, el obedecer por deber de conciencia, el tener domeadas las pasiones con la virtud, el
dar c a d a uno lo suyo y no tocar lo ajeno.
Empero como se ha de evitar tan impo error, as tambin se h a de huir la equivocada opinin de los que mezclan
y como identifican la religin con algn partido poltico,
hasta el punto do tener poco menos que por separados del
catolicismo los que pertenecen otro partido. Esto en
verdad es meter m a l a m e n t e los bandos en el augusto campo
dla religin, querer romper la concordia fraterna y a b r i r
la puerta una funesta multitud de inconvenientes.Por
tanto lo religioso y lo civil, como se diferencian por su gnero y naturaleza! asi tambin es justo que se distingan en
nuestro juicio y estimacin. Porque las casas civiles, por
ms honestas importantes que sean, miradas en s, 110
traspasan los lmites de esta vida que vivimos en la tierra.
Mas por el contrario, la religin que naci de Dios y todo lo
refiere Dios, se levanta ms a r r i b a y llega hasta el cielo.
Pues esto es lo que ella quiere, esto lo que pretende, emp a p a r el a l m a , que es la p a r t e m s preciada del hombre,
en el conocimiento y amor de Dios, y c onducir seguramente
al gnero humano la ciudad futura, en busca de la cual
vamos caminando. Por lo cual, es justo que se mire como de
un orden ms elevado la religin y cuanto de un modo especial se liga con ella. De donde se sigue que ella, siendo como
es, el mayor de los bienes, debe quedar salva en medio de
las mudanzas de las cosas humanas y de los mismos trastornos de las naciones, y a que a b r a z a todos los espacios do
tiempos y lugares. Y los partidarios de bandos contrarios,
por ms que disientan en lo dems, en esto conviene que
estn de acuerdo, en que es preciso s a l v a r los intereses catlicos en la nacin. Y esta empresa noble y necesaria,
como unidos en santa alianza, deben con empeo apli-

c a r s e todos cuantos se p r e c i a n del nombre de catlicos, haciendo callar por un m o m e n t o os pareceres diversos en
punto poltica, los cuales p o r otra p a r t o se pueden sostener en su lugar honesta y legtimamente. Por que. la Iglesia
no condena las p a r c i a l i d a d e s de este gnero, con tal que
no estn reidas con la religin y la justicia; sino que, lejos
de todo ruido de contiendas, signe t r a b a j a n d o p a r a utilidad
comn y a m a n d o con afect.o.de madre los hombres todos,
si bien con m s especialidad aquellos que ms se distinguicren por su fe y su p i e d a d .
El fundamento de esta concordia es en la sociedad cristiana el mismo que en t o d a repblica bien establecida:
saber, l a obediencia la p o t e s t a d legtima, que ora mandando, ora prohibiendo, ora rigiendo, hace unnimes y concordes los nimos diferentes d l o s hombres. En lo cual no
hacemos ms que r e c o r d a r cosas sabidas y averiguadas de
todos: a u n q u e son ellas tales, que no slo s menester tenerlas presentes en el pensamiento, sino g u a r d a r l a s con la
conducta y p r c t i c a rlc todos los das, como norma del deber. Es decir, que asi como el Romano Pontfice es maestro
y prncipe de la Iglesia universal, asi tambinlos Obispos
son rectores y cabezas de l a s Iglesias que cada cual legtim a m e n t e recibi el cargo de g o b e r n a r . A ellos pertenece en
su r e s p e c t i v a jurisdiccin el presidir, m a n d a r , corregir y en
g e n e r a l disponer de todo lo que se refiera los intereses
cristianos. Ya que son p a r t i c i p a n t e s de la s a g r a d a potestad
que Cristo Nuestro Seor recibi del P a d r e y dej su Iglesia: y p o r esta razn Nuestro Predecesor Gregorio IX, dice:
'No nos cabe duda que los Obispos llamados
la parte de
nuestra solicitud hcenlas veces de Dios (1). Y esta potestad
h a sido dada los Obispos p a r a grandsimo provecho de
aquellos con quienes la usan: puesto que por su naturaleza
tiende la edificacin del cuerpo de Cristo, y hace que cada
Obispo sea como un lazo que u n a con la comunin de la fe
y de la caridad los cristianos quienes preside, entre si
y con el supremo Pontfice, como miembros con su cabeza.
A este propsito es de g r a n peso aquella sentencia do San
Cipriano: 'Estosson la Iglesia, laplebe unidacon el sacerdote,
J la grey arrimada su Pastor* (2 : y esta otra de mayor
peso: 'Debes saber que el ObUpo est en la Iglesia y la Iglesia
en el Obispo, y si alguien no est con el Obispo no est en la

(1) E p U t . 188, lib. 1 3 . - Episl. 69, ai

Pm,irm.

Iglesia (t). T a l es la constitucin de la repblica cristiana,


y esta inmutable y perpetua, y si as 110 se conserva religiosamente, forzoso es que se siga sumo trastorno de derechos
y deberes, viniendo romperse la trabazn de los miembros
convenientemente unidos en el cuerpo de la Iglesia,el cual
fornido y organizado por sus ligadu ras y coy unturas crece en
aumento de Dios' (2). Por donde se v que es necesario tener
los Obispos el respeto que pide la excelencia de su cargo,
y obedecerles enteramente en las cosas que tocan su jurisdiccin.
Ahora bien, teniendo presentes las parcialidades que en
estos tiempos agitan los nimos de muchos, no slo exhortamos, sino aun rogamos todos los espattlcs que se acuerden de este deber de t a n t a monta. Y sealadamente procuren con todo ahinco observar la modestia y la obediencia
los miembros del Clero, cuyas p a l a b r a s y hechos ciertamente tienen muchsima fuerza p a r a ejemplo de los dems.
Sepan que los trabajos, que emprenden en el desempeo de
sus cargos, entonces sern sobre todo provechosos p a r a si
y saludables p a r a sus prjimos, cuando se a j u s t a r e n las
rdenes insinuaciones de aquel que tiene en sus manos las
riendas de la Dicesis. Cierto que no corresponde su deber
el que los sacerdotes se entreguen completamente las pasiones de partidos, de m a n e r a que pueda parecer que ms
cuidado ponen en las cosas humanas que en las divinas. Entiendan, pues, que deben g u a r d a r s e de salir de los limites
de la gravedad y moderacin. Con esta precaucin, seguros
estamos que el Clero espaol, que con su virtud, con su
doctrina y con sus trabajos h a prestado tantos servicios M
beneficio de las a l m a s y p a r a bien de la sociedad, los ir
c a d a da p r e s t a n d o mayores.
P a r a a y u d a de su obra juzgamos no poco propsito
aquellas asociaciones, que son como cohortes auxiliares
p a r a el acrecentamiento de la religin catlica. Asi que
alabamos el establecimiento industrias de las mismas, y
grandemente deseamos que creciendo en nmero y celo
lleven c a d a da frutos m s copiosos. Mas como estas se proponen la defensa y dilatacin de la causa catlica, y la causa
catlica la dirige el Obispo en c a d a Dicesis, sigese naturalm e n t e que deben e s t a r sometidas los Obispos y hacer grandsima estima de su autoridad y proteccin. Ni han de trabacu lbki.-t> Cotas, 11,18-

j a r m e n o s las mismas por conservar l a unin de los corazones: p r i m e r o p o r q u e es propio de toda sociedad que su fuerza y eficacia provenga de la mancomunidad d l a s voluntades: y en segundo lugar porque es muy conveniente que en
esta c l a s e de asociaciones resplandezca la caridad, que
debe ser c o m p a e r a de todas las obras buenas, y como se a l y divisa que distinga los discpulos de la escuela de
Cristo. P o r tanto, como fcilmente puede acontecer que los
socios t e n g a n diversos p a r e c e r e s en puntos polticos, por lo
mismo, A fin d e q u e no venga a l t e r a r s e la unin de los
nimos p o r las opuestas parcialidades, conviene tener presente cul es el fin que se proponen las asociaciones que se
l l a m a n catlicas, y al tomar ios acuerdos tener los ojos tan
fijos en a q u e l blanco, como si no pertenecieran ningn
partido, a c o r d n d o s e de las divinas p a l a b r a s del Apstol
-San P a b l o : Los que habis sido bautizados en Cristo, estis
revestidos de Cristo. No han judo ni griego, no hay siervo ni
libre.... pues todos vosotros sois una solacosa en Cristo' (1). De
este modo se conseguir la v e n t a j a de que no solamente cada socio en p a r t i c u l a r , sino tambin las diversas asociaciones de e s t o g n e r o estn amigable y benvolamente conformes: lo q u e s e h a de procurar con toda diligencia. Ta quo
d e j a d a s a p a r t e , como hemos dicho, las parcialidades, hab r n d e s a p a r e c i d o las ocasiones principales de rivalidades
enemigas: do donde seguir que h a y a u n a causa, y esta "
'a m a y o r y m s noble, que a t r a i g a todos, en la cual no
puede h a b e r discusiones entre catlicos dignos de este,
nombre.
F i n a l m e n t e , mucho importa que se acomoden esta
misma instruccin los que por escrito, especialmente en
diarios, c o m b a t e n p o r la incolumidad de la religin.-Bien
conocido tenemos cul e3 su objeto, y con qu voluntad tra r
b a j a n p a r a a l c a n z a r l o : ni podemos menos de tributarles
justas a l a b a n z a s como benemritos del nombre catlicoPero la c a u s a q u e h a n abrazado, es tan excelente y tan elev a d a , q u e r e q u i e r e m u c h a s cosas, en que no es razn que
f a l t e n los d e f e n s o r e s de la justicia y la verdad: porque
m i e n t r a s p o n e n cuidado en una p a r t e d e s u d e b e r . n o han
de a b a n d o n a r las d e m s . El aviso, pues, que hemos dado
las asociaciones, el mismo repetimos los escritores, que
a l e j a d a s las discordias con la blandura y mansedumbre,
(1) ( f a l M . 111,27,28

mantengan entre si mismos y en la muchedumbre la unin


de los corazones: porque p a r a lo uno y p a r a lo otro puede
mucho la obra do los escritores. Y como quiera que n a d a
hay ms contrario la concordia que el desabrimiento en
el hablar, la temeridad en sospechar y la malicia en acriminar, es preciso evitar todo esto con suma precaucin. L a s
disputas en defensa de los sagrados derechos de la Iglesia
no se h a g a n con altercados, sino con moderacin y templanza, de suerte que d al escritor la victoria en la contienda ms bien el peso de las razones, que la violencia y
a s p e r e z a del estilo.
Estas reglas de obrar creemos que servirn muchsimo
p a r a a p a r t a r las causas que impiden la p e r f e c t a concordia
de los nimos. A Vosotros toca, Amados Hijos Nuestros y
Venerables Hermanos, explicar Nuestra mente, y poner el
empeho posible en quo todos conformen cada da su conducta con lo que llevamos dicho. Lo c u a l ciertamente confiamos
que de buen grado h a r n los espaoles, tanto p o r su probado afecto esta Sede Apostlica, como por los bienes q u e s o
han de esperar de la concordia. T r a i g a n la memoria los
ejemplos de su patria: consideren que si sus mayores hicieron dentro y f u e r a de E s p a a m u c h a s proezas de valor y
muchas obras ilustres, no las pudieron hacer desvirtuando
sus fuerzas con las disensiones, sino juntndose todos como
en u n a sola alma y un solo corazn. Porque animados de la
caridad f r a t e r n a y sintiendo todos lo mismo, es como triunfaron de la prepotente dominacin de los moros, de la hereja y del cisma. Con que sigan las pisadas de aqullos, cuya
f e y gloria han heredado, imitndolos hagan ver que aqullos dejaron herederos no slo de su nombre sino tambin
de sus virtudes.
Por lo dems, Amados Hijos Nuestros y Venerables Hermanos, pensamos que os conviene p a r a la unin de los nimos y uniformidad de disciplina, que los que vivs en la
misma provincia, de cundo en cundo confiris unos con
otros y con vuestro Metropolitano p a r a t r a t a r una de las
cosas que tocan todos: y que cuando el asunto lo pidiere,
acudais esta Silla Apostlica, de donde procede la integridad de la fe, el vigor de la disciplina y la luz de la verdad. P a r a lo cual ofrecern coyuntura muy propicia las
romeras que suelen emprenderse de Espaa. Pue3 p a r a
componer las discordias y dirimir las controversias n a d a
h a y ms propsito que la voz de Aquel, quien Cristo

Nuestro Seor, p r n c i p e de la paz, puso por Vicario de su


potestad: asi como t a m b i n la abundancia de carismas y
gracias celestiales, q u e manan copiosamente do los sepulcros de los Santos Apstoles.
Empero, puesto q u e toda nuestra suficiencia viene de Dios,
rogad mucho Dios juntamente con Nos, p a r a que d
Nuestros avisos v i r t u d y eficacia, y disponga I03 nimos de
los pueblos obedecer. Preste favor nuestros trabajos la
Inmaculada Virgen M a r a , augusta Madre de Dios, Patrona
de las Espaas; a s s t a n o s Santiago Apstol, asstanos Santa
Teresa de Jess, V i r g e n legisladora y gran lumbrera de las
Espafias, en quien el a m o r de la concordia y de su patria y
la obediencia c r i s t i a n a , como en perfecto ejemplar, maravillosamente brillaron.
Entre tanto como p r e n d a do los dones celestiales y testimonio de Nuestra p a t e r n a l benevolencia, todos vosotros,
Amados Hijos N u e s t r o s y Venerables Hermanos, y toda la
nacin Espaola con .uuchisituo afecto en el Seor damos
la Apostlica bendicin.
Dado en Roma, en S a n l'cdro los 8 das de Diciembre
de 1S82. De Nuestro Pontificado- ao quinto.

EPISTOLA ENDYCLIDA
De an i moru m concordia inter hispanos procuranda.
L

VENERABiLES FRATRES
SALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDIGTIONEM

UM m u l t a s i n t , i n q u i b u s e x c c l l i t g e n e r o s a

ac nobilis H i s p a -

n o r u m n a d o , t u m illud est in prima c o m m e n d a t i o n e p o n e n dum, quod, post varios r e r u m et h o m i n u m interitus, pristinum


ac prope hereditarium

L E O N XIII, PAPA.

retincat

ldei

catholicae

s e m p e r visa est H i s p a n i g e n e r i s s a l u s et
Quod quidem Studium plura a r g u m e n t a
eximia in liane S e d c m Apostolicam

Studium,

magnitudo

illud

quocum

com'uncla.

declarant: praocipue

pietas, q u a m

omni

vero

significalio-

n u m g e n e r e , litteris, liberalitate, susceptis religiouis caussa p e r e g r i nationibus,

Hispani homines

saepe

et

praeclare

testantur. Neque

interitura est paulo superioris temporis m e m o r i a , quo tempore


rum animum fortem aeque ac pium
Apostolicam

adversorum

Europa

eventuurn

spectavit, c u m

calamitas

ipsoSedem

attigisset.In

his

r e b u s o m n i b u s , p r a e t e r s i n g u l a r e q u o d d a m Dei b e n e f i c i u m , a g n o s c i mu3,

Vcnerabiles

Fratres,

vigilautiae

vestrae

fructum:

laudabile ipsius populi propositum, qui per haec tam


lico n o m i n i t e m p o r a

itemque

infensa cath-

religioni avitae studiose adhaerescit,

dubitai magnitudini pcriculorum

parem

constanliae

neque

m&gnitudinem

o p p o n e r e . P r o f e c t o nihil est, quin d e H l s p s n i a s p c r a r i i u r e queat, si


m o d o t l e m a n i m o r u m a f f e c t i o n em c a r i t a s a l u c r i t , et s t a b i i i s
tiitum c o n c o r d i a

roboraveril.-Verum

e n i m d i s s i m u l a b i m u s id q u o d e s t , c u m

quod ad

hanc

cogitarais

volun-

partem,

agendi

non

rationem,

q u a m aliquot ex Ilispania cattolici homines ineundam putant,

dolor

quidam obiicitur a n i m o c u m n o n n u l l a similitudine anxiae solfici ludinis, q u a m P a u l u s Apostolus olim, C o r i n t h i o r m

caussa,

Tuta

tura

et tranquilla

catholicorum

Episcopis suis istic concordia

cum

inter se

permar.serat:

susceperat.

maxime

eoque nomine

cumGrego-

r i u s X V I D e c e s s o r N o s t e r iure laudavit H i s p a n a m g e n t e m , quod eiua

Nuestro Seor, p r n c i p e de la paz, puso por Vicario de su


potestad: asi como t a m b i n la abundancia de carismas y
gracias celestiales, q u e manan copiosamente do los sepulcros de los Santos Apstoles.
Empero, puesto q u e toda nuestra suficiencia viene de Dios,
rogad mucho Dios juntamente con Nos, p a r a que d
Nuestros avisos v i r t u d y eficacia, y disponga I03 nimos de
los pueblos obedecer. Preste favor nuestros trabajos la
Inmaculada Virgen M a r a , augusta Madre de Dios, Patrona
de las Espaas; a s s t a n o s Santiago Apstol, asstanos Santa
Teresa de Jess, V i r g e n legisladora y gran lumbrera de las
Espaas, en quien el a m o r de la concordia y de su patria y
la obediencia c r i s t i a n a , como en perfecto ejemplar, maravillosamente brillaron.
Entre tanto como p r e n d a do los dones celestiales y testimonio de Nuestra p a t e r n a l benevolencia, todos vosotros,
Amados Hijos N u e s t r o s y Venerables Hermanos, y toda la
nacin Espaola con muchsimo afecto en el Seor damos
la Apostlica bendicin.
Dado en Roma, en S a n l'cdro los 8 das de Diciembre
de 1S82. De Nuestro Pontificado- ao quinto.

EPISTOLA ENDYCLIDA
De an i moru m concordia inter hispanos procuranda.
L E O

X H I

VENERABiLES FRATRES
SALUTEM ET APOSTOUCAM BENEDIGTIONEM

UM m u l t a s i n t , i n q u i b u s e x c e l l i t g e n e r o s a

ac nobilis H i s p a -

n o r u m n a d o , t u m illud est in prima c o m m e n d a t i o n e p o n e n dum, quod, post varios r e r u m et h o m i n u m interitus, pristinum


ac prope hereditarium

L E O N X H I , PAPA.

P P .

retinosi

ldei

cttholicae

s e m p e r visa est H i s p a n i g e n e r i s s a l u s et
Quod quidem Studium plura a r g u m e n t a
eximia in liane S e d e m Aposlolicam

Studium,

magnitudo

illud

quocum

com'uncta.

declarant: praocipue

pietas, q u a m

omni

vero

signifcalio-

n u m g e n e r e , litteris, liberalitate, susceptis religiouis caussa p e r e g r i nationibus,

Hispani homines

saepe

et

praeclare

testantur. Neque

interitura est paulo superioris temporis m e m o r i a , quo tempore


rum animum fortem aeque ac pium
Aposlolicam

adversorum

Europa

eventuurn

spectavit, c u m

calamitas

ipsoSedem

attigisset.In

bis

r e b u s o m n i b u s , p r a e t e r s i n g u l a r e q u o d d a m Dei b e n e f i c i u m , a g n o s c i mu3,

Venerabiles

Fratres,

vigilautiae

vestrae

fructum:

laudabile ipsius populi propositum, qui per haec tam


lico n o m i n i t e m p o r a

itemque

infensa catho-

religioni avitae studiose adhaerescit,

dubitai magnitudini pcriculorum

parem

constanliae

neque

m&gnitudinem

o p p o n e r e . P r o f e c t o nihil est, quin d e Hlsp8nia s p e r a r i i u r e queat, si


m o d o t l e m a n i m o r u m a f f e c t i o n em c a r i t a s a l u c r i t , et s t a b i l i s
tiitum c o n c o r d i a

roboraveril.-Verum

e n i m d i s s i m u l a b i m u s id q u o d e s t , c u m

quod ad

hanc

cogitarais

volun-

partem,

agendi

non

rationem,

q u a m aliquot ex Ilispania cattolici homines ineundam putant,

dolor

quidam obiicitur animo cum nonnulla similitudine anxiae solficiludinis, q u a m P a u l u s Apostolus olim, C o r i n t h i o r m

caussa,

Tuta

tura

et tranquilla

catholicorum

Episcopis suis istic concordia

cum

inter se

permar.serat:

susceperat.

maxime

eoque nomine

cumGrego-

r i u s X V I D e c e s s o r N o s t e r iure laudavit H i s p a n a m g e n t e m , quod eiua

pars longe maxima in zcteri sua erga Episcopos et inferiores pastores canonice constituios

rccereniia

perseverarci , 1 j. Nunc lamen,

i n l e r i e c t i s p a r t i u m s t u d i i s , v e s t i g i a a p p a r e n t d i s s e n s i o n i , q u a e in
varias velul aeies distrahuul nimos, ipsasque
grolla constitutes, non

peietalcs/religionis

parum perturbant. Indit saepe, ut

apud

d i s q u i r e n l e s , q u a p o t i s s i m u m r a t i o n s e x p d i a i r e m c a l h o l i c a m lucri,
m i n u s q u a m a e q u u m e s t . E p i s c o p o r u m va l e a l a u c t o r i l e s
i n U r d u m si q u i d E p i s c o p u s

Q u ' i l i m ai o

s u a s e r i l , si q u i d e l i a m p r o

decrev.-ril, non d e s u n qui molesto ferant, a u t perle

polest,le

reprehndate,

sic accipienlcs, u t voiuisse ilium cxistiment alteri g r a t i n n r


offendere. - lamvero

piane perspicitur quanti

esseanimorum coniunctionem

referai,

e o vel m a g i s q u o d

alleros

iucolumcm

in l a n a u b i q u e

p r a v a r u n x o p i n i o n u m l i c e n t i a , i l a m a c r i i n s i d i o s a q u e E : c ! e s i a e catholicae p p u g n a t w j n e , o m u i r i o n e c e s s e est, o h r i s t l a n o s

universos,-

coalisin unum viribus maximatfue volunlalum conspiratione

resi-

stere, n e Colditate a t q u e mpetu a d v e r s a r i o r u m s e p a r a l i m

opprssi

succumbant. tgilur huiusmodi lucemmo iorum

perraoii.

Vos, his litteris, Venerobiles

c.gilalione

Fratres, appellamus,

vehetnenlerqua

potimus, ul s a l u l a r i u m m o n i l o r u m X o s l r o r u m interpretes, in

firman-

greditur. C o n t r a v e r o religio, nata Deo et ad Dcum r e f e r e n s omnia,


eltius s e p a n d i t caeluTique contingit. H o c enim illa.vult, h o c petit,
a n i m u m , quae p a r s est h o m i n i s p r e s t a n t i s s i m a , nolitia et o m o r o
Dei i m b u e r e , l o t u m q u e g e n u s l i u m a n u m a d f u l u r a m c i v i t a t e m , q u a m
i n q u i r i m u s , tulo p e r d u c e r e . Q u a p r o p l c r r e l i g i o n c m , et q u i d q u i d e s t
s i n g u l n r i q u o d a m v i n c u l o c u m r e l i g i o n e c.olligaturli, r e c i u m e t s u pcrioris ordinis esse ducere. Exquoconsequitur, e i m . u t e s t s u m m u m
b o n u m , i n v a r i e t a l e r e r u m h u m a n a r u m a t q u e in i p s i s c o m m u t a t i o n i bus civitatum debere integrai p e r m a n e r e : omnia enim et leinporum
ettocorum intervalla complectitur. Fautoresque contrariarum . p a r t i u m c e t e r a d i s s e n t i e n t e s , in h o c o p o r t c l u n i v e r s i c o n v e n i a n l , r e m
c a t h o l i c a m in c i v i l a ' e s s l v a m c s ^ e o p o r t e r e . E t a d i s t u d n o b i l e n e c e s sariumque propositura, quotquot amant calholicum nomcn debent
velul foodere icto s t u d i o s e i n c u m b e r e , s i i e r e p a u l i s p e r iussis d i v e r s i s
d e caussa politica senlentiis, q u a s t a m e a s u o loco h o n e s l e legit-meque tueri licei. Huius e n i m g e n e r i s stadia, m i d o ne religioni vel
i u s l i t i a e r e p u g n e n t . E c c l e s i a m i n i m e d s m o a t ; s=d p r o c u ! o m n i c o n ccrlalionum s t r e p i t a , pcrgil o p e r a m s u a m in c o m m u n e m afferra ulililatem, h o m i n e s q u e cunntos materna carilalc diligere, eos lernen
p r a e c i p u e , q u o r u m fides p i e t a s q u e , c o n s t i t e r i t m a i o r .

do concordia p r u d e n l i a m a u e t o r i t a t e m q u e v e s t r a m adhlbealis.

p r o p t e r c o n s c i e n t i a m offlcii s u b e s s e , d o m i t a s hal.e.-c v i r t u l e cupidi-

C o u c o r d i a a v e r o q u a m d i x i m u s , i d e m e s t i.i r e C h r i s t i a n a , t i i u e
in o m n i b e n e c o n s l i t u t a r e p u b l i e a f j n d a m e n l u : : . : n i m i r u m o b t e m p e ratio legitimac potestati, q u a e i u b e n d o , votando, regendo, varios
h o m i u u m a n i m o s c o n c o r d e s e ! c o n g r u e n t e s efficit. Q u a m ad r e m
n o t a o m n i b u s a t q u e e s p i r a t a c o m n . e m o r n n > u s : v e r u m t a m e n talia,
u t non cogitatione s o l u m t e n e n d a , sed m o r i b u s et usu quotidiano,
t a m q u a m officii r e g u l a , s e r v a n d a s i n t . S c i l i c e t s i c u t P o n t i f e x R o m a n u s t o t i u s e s t K c c l a s i o c raagistsr e t p n n e e p s , i l a e p i s c o p i r e c l o r e s
et capila s u n t E c c l e s i a r u m , q u a s rite singui ad g e r e n d u m acceper u n t . Eos in s u a q u e m q u e dilionc c:us e s t p r a e e s s e , corrigere, g e n e r a t i m q u e d e iis, q u a e e r e Christiana e s s e v i d e a n t u r , d e c e r o e r c . P a r cipes enim s u n t s a c r a e polestatis, q u a m Christus D o m i n u s a Hatre
a c c e p t a m E c c l e s i a e s u a e r e l i q u i t : e a m q u e o b c a u s s a m G r e g o r i u s IX.
D e e e s s o r K s t e r E p i s c o p o s i n q u i t in partem
sollicitudinis
cocatos

tates, s u u m c a i q u e reddere, aliena non tangere.

mices Dei gerere minime dubitammo)-

E r i t attieni o p p o r l u n u m p r i m o loco rei s a c r a e r e i q u e civilis m e minisse raliones


Solent enim

mutuas, quia

nonnulli

rem

multi

contrario

errore

politicano a r e l i g i o n e

non

fai u n t u r .
distinguere

s o l u m , sed p e n i t u s s e i u u g r c a c s e p a r a r e , nihil ut e s s e utrique comm u n e velini, n e o q u i c q u a m

ad

alteram

ab altera

i n f l u i r e putent

oporlere. Hi p r o f e c l o n o n m u l t u m a b iis distant, q u i civilstem constilui a d m i n i s t r a r i q u e m a l u n t , a m o l o c u n c l a r u m p r o c r e a t o r e

Domi-

noque r e r u m Ueo: ac tanto deterius errant, q u a d rempublicam uberrimo ulilitatum

l'onte t e m e r e p r o h i b e n t . N a m

ubi religio

tollatur

vacillare n e c e s s e est iliorum stabilitatelo principiorum," in

quibus

Salus publica m a x i m e nititur, q u a e q u e vim a religione capiunt plurimam,

cuiusmodi

Verum

sicut

potissimum

sunl,

iustc

moderatequ^

imperare,

i s t e tarn i m p i u s d e c l i n a n d u s e s t e r r o r , s i c etiam

f u g i e n d a iliorum opinio praepustcra, qui religioncm c u m aqua parle


civili p e r m i s c e n l a c v e l u l i n u n u m c n f u n i u n t , u s q u e a d e o u t
qui sint ex altera parte, p r o p e descivissc a catholico nomine

eos,

dcer-

nant. H o c q u i d e m est factiones politicai in a u j u s l u u ) religioniscampum

perperam competiere: fraternam concrdiam

func&taeque incommodoruin

mullitudini

velie

dirimere,

aditum ianuamque

put.-fa-

core.Igilur oportet rem s a c r a m remque civilcm, quae sunt genere


natur-ique distincts, eliam opinione iudcioque secernere. Nam

hoc

g e n u s d e r e b u s c i v i l i b u s , q u a n l u m v i s h o n e s t u m e t g r a v e , si s p e c i e l u r
i n s e , vi t a e h u i u s , q u a e i n l e r r i s d e g i t u r ,

(1) Alloc. A/fictas,

Kai. Mart. i m .

fines

nequaquam

praeter-

Al

1 u e 'usmodi potestos

Episcopis est s u m m a c u m utiiitate e o r u m , in q u o s e x c r c e t u r , data;


s p e c t a t e n i m n a t u r a s u a a d aedi/icalionem
corporis
Christi,
perfic i t q u e ut E p i s c o p u s q u i s q u e , c u i u s d a m i n s t a r v i n c u l i , c h n s t i a n o s ,
quibus praeesl, el inter se et cum Pontifico maximo,
capile

membra,

fidei

caritatisquo communione

g e n e r e g r a v i s e s t ea sancii Cyp iani s e n t e n U a :

lamquam

consociet.
Uli

sunt

cum

In

quo

Ecclesia,

plebs sacerdoti-adunata, et Pastori suo grex adhaerens (1): et gravior altera: vScire-debes, Episeopum in Ecclesia esse, et Ecclesiam
,in Episcopo, et siquiscum Episcopo non sii, inEcclcsia non esse (2).
Talis est c h r i s t i a n a e reipublicae constitutio, e a m q u e i m m u t a b i l e ,

(l) Epist.OT, 1ID.13.


Encclicas.34.

ac

perpetua: quae

nisi s a n c t e

scrretur,

summa

perturbatio c ^ n s e q u a t u r n e c e s s e est, discissa

iurium

iunctiones

subministratum

et

>Dei> ( 3 ) . E x q u i b u s a p p a r a t ,
reverentiam praestantiae

constructum

per

crescil

adhibendam

muneri

et officiorum

compositionemembro-

r u m a p t e c o h a r e n t i u m i n c o r p o r e E c c l e s i a e , iquod
esse

nexusetconin

augmentum

adversus

consentaneam,

Episcopos

i s iisque

rebus

qua i p s o r u m p o t e s t a t i s s u n t , o m n i n o o b t e m p e r a r i o p o r t e r e .
Perspectis autem studiis, quibus multorum animi
pore permoventur, Hispanos omnes

minatim vehementar s t u d e a n t modestiam atque

eiusdem g e n e r i s socielales, quod est diligentissime

variae etiam
providendum,

araice ac b e n e v o l e c o n s e n t i a n t . S e p o s i t i s q u i p p e , u t d i x i m u s , p a r l i u m
studiis, i n f e n s a r u m a e m u l a t i o n u m p r a e c i p u a e r u n t occasiones
blatae: e r i t q u e c o n s e q u e n s ,

ut ad se

una

o m n e s caussa

eademque maxima et nobilissima, de q u a i n t e r

su-

convertat,

catholicoshocnomiue

dignosnullus potest esse dissensus.

istic h o c tem-

n o n h o r t a m u r s o l u m , s e d plane

o b s c c r a m u s , ut s e s e i i u i u s t a n t i officii m e m o r e s impertiant.Ac
quisunt ex ordine Cleri, q u o r u m

i l l u d ca p i e t u r c o m m o d i , u t n o n m o d o s o c i i s i n g u l i , s e d

obedientiam

no-

tenere

dict$ f a c t a q u e u t i q u e ad exemplum

in o m a e s p a r t e s v a l e n t p l u r i m u m . Quodin m u n e r i b u s suis

insumunt

Denique magni refert, sese ad h a n c ipsam disciplinam

accomo-

dare, qui scriptis, p r a e s e r t i m quotidianis, p r o religinis i n c o l u m i t a t e


d i m i c a n t . C o m p e r t u m q u i d e m Nobis est, quid s t u d e a n t , qua

volun-

late c o n t c n d a n t : n c q u e t a c e r e p o s * u m u s , q u i n d e c a l h o l i c o

nomine

meritos iusta l a u d e p r o s e q u a m u r . V e r u m suscepta ipsis c a u s s a

tam

excellens e s t t a m q u e p r a e s t a n s , ut multa

labi

r e q u i r a t , in q u i b u s

operae, tum sciant m a x i m e f r u c t u o s u m sibi, p r o x i m i s q u e salubre fu-

iustitiee v e r i t t i s q u a p a t r o n o s m i n i m o d e c e t : n e q u e e n i m

t u r u m , si s e a d i r a p e r i u m e i s n u t u m q u e

d u m u n a m p a r t e m officii c u r a n t , r e l i q u a s d e s e r e r e . Q u o d i g i t u r s o c i e -

finxerinl,

q u i Dioecesis gu-

debenl,

b e r n a c u l a t e n e t P r o f e c t o s a c e r d o t e s t r a d e r e . s e p e n i t u s p a r t i u m studiis

tates m o n u i m u s ,

u t plus h u m a n a , q u a m c a e l e s t i a c u r a r e v i d e a n t u r , n o n est secundum

m a n s u e t u d i n e dissidiis, coniunctior:em a n i m o r u m c u m ipsi i n t e r s e ,

officium. C a u e n d u m

igitur sibi esse intelligant, n e prodeant

gravita lem et m o d u m .
Clerum

Hispanum

incremento

H a c adhibita v igilantia,

non

virtute,

minus

ootrina.

pro certo

exlra

habemus,

animorum

saluti q u a m rei

laboribus,

magis

publicae

m a g i s q u e in

desi

idem scriptores

monemus,

ut amotis

lonitato

tum in m u l t i t u d i n e t u e a n t u r : q u i i m u l l u m pollet s c r i p t o r u m o p e r a in
utramque partem. Concordine, vero cum
quam dictorum

acerbitas,

suspicionum

nihil

l a m sii

temeritas,

conlrarium,

insimulalionum

iniquitas, q u i d q u i d e s t h u i u s m o d i s u m m a a n i m i p r o v i s i o n e f u g e r e et
odisse necesso est. P r o sacris Ecclesiae iuribus, p r o catholici

profulurum.
Ad e i u s a d i u v a n d a m o p e r a m e a s s o c i e l a t e s n o n p a r u m

iudicamus

o p p o r t u n e s , q u a e s u n t t a m q u a m auxiliariae c o h o r t e s catholico ncmi-

et

c t r i n i s n o n l i t i g i o s a d i s p u t a t i o it, s e d m o d e r a t a

do-

et t e m p e r a n s

pntiu3 r a t i o n u m p o n d a r e , q u a m stilo nimis v e h e m e n t i

quae

el s s p e r o

vi-

ctorem c e r t a m i n i s s r r i p l o r e m efficiat.

n i p r o v e h e n d o . I t a q u e i l l a r u r o p r o b a m u s i n ^ t i t u l u m e t i n d u s t r i a m , ac
valde cupimus, utaucto et n u m e r a
fructus.Verum cum

et s t u d i o

maioresedant

quotidie

s i b i p r o p e s i l a sit rei c a t h o l i c a e tutela et am-

plificatio, r e s q u e c a t h o l i c a i n

Dioecesibus s i n j u l i s ab Episcopo

ge-

Istas .igitur

agendi

normas

caussas, quae perfeclam

plurimum

animoruro

a r b i t r a m u r posse ad eas

concordiam impediunt,

bendas. Vestiura eril, Venerabiles Frales, mentera

interpretari, et q u a n t u m potestis c o n t e n d e r e , ut ad ea q u a e

tati a u s p i c i i s q u e t r i b u e r e p l u r i m u m o p o r t e r e . N e q u e

vitam quolidianam universi exigent.Quod

r a n d u m i p s i s e s t in
h o c eat

cuivis

coniuctione animorum

hominum

coetui

commune,

minus

ut

o m n i s e o r u m vis et

efficientia a voluntatum c o n s p i r a t i o n e proficiscatur: deinde


decet in h u i u s m o d i
debet

sodalitatibus elucere

esae ad omnia

retefacta

comes,

caritatem

maxime

mutuam,

disciplinaeque

a l u m n o s v e l u t s i g n u r a et n o t a d i s t i n g u e r e .

elabo-

r e t i n e n d a : p r i m o enim

quae

christianae

Qaapropter cum

sodale3

Sedem voluntalem, tum ob

speranda

concordiae beneficia.

si m u l t a f o r t i t e r m u l t a p r a e c l a r e d o m i f o r i s q u e g e s s e r u u t ,

gerere potuisse

nominan-

t u r , et i n c o n s i l i i s c a p i u n d i s i t a h a b e r e a n i m o s i n u n o ilio proposito
dexos,

ut

nullius partis

esse

A p o s t o l i s e n t e n t i a e : iQuicumque
induistis.
*liber

Non
omnes

est
enim

Iudaeus
oos unum

videantur,
in Christo

neque
estis

baptizati

Graeeus,
in

m e m o r e s d i v i n a e Pauli
non

Christo>

estis,
est

Christum

serous

neque

(1).Qua

ratione

suos,

piane non
animo

E t e n i m f r a t e r n a c a r i t a t e a n i m a t i e t id ipsum

invicem

d e p r e p o t e n t i M a u r o r u m d o m i u a t u , de h a e r e s i ,

deschis-

mate t r i u m p h a r u n t . Igitur q u o r u m accepere

oportet, quorsum spectont societates, q u a e a ro catholica

Dome-

dissipatis d i s s e n t e n d o viHbus, sed una velut m e n t e , u n o q a e

sentientes,

meminisse

diximus,

sane Hispanos homines

sticorum exemplorum m e m o r i a m ren-vent: cogitent, maiores

cordia a n i m o r u m c o n t r a r i i s

studiis dirimatur,

populo

ultro effecturos confi l i m u s c u m o b s p e c t a t a m e r g a h a n c Apostolicam

f a c i l e p o s s i n t d e r e p u b l i c a d i v e r s i d i v e r s a s e n t i r e , id c i r c o n e c o n partium

prohi-

Nostram

r a t u r , s p o n t e c o n s e q u i t u r , e a s E p i s c o p i s s u b e s s e et i p s o r u m auctori-

fidem

et g l o r i a m , e e r u m

v e s t i g i i s i n s i s t a n t , i m i t a n d o q u e p e r f i c i a n t , u t illi n o n

solum

nominis

sed eliam virlulum s u a r u m superstites reliquisse v i d e a n t u r .


C e t e r u m e x p e d i r e vobis, V e n e r a b i l e F r a t r e s , ad co i u n c t i o n e m
animorum similitudinemque

disciplinae existimamus, qui in eadem

estis p r o v i n c i a et i n t e r v o s e t c u m A r c h i e p i s c o p o

Consilia

identidem

c o n f e r r e , d e r e b u s c o m m u n i b u s una c o n s u l t u r o s : ubi vero r e s p o s t u l a v e r i t , h a n c a d i r e e d e m A p o s t o l i c a m , u n d e fidei i n t e g r i t a s e t d i s c i -

(1)

EpisU LXix adPvianum.-M

Ibid.^8) Colon. Il, 19.-(4)

Galli.III,

plinae virtu* cum veritatis lumine proficiscitur.Cuius

rei

medam allaturae sunt opportunitatem peregrinationes,

quae

percompassim

ex Hispania suscipiuntur.

N a m a d c o m p o n e n d a dissidia dirimenda-

sque c o n t r o v e r s i a s nihil est s p t i u s , q u a m

E i u s vox, q u e m

Christus

D o m i n u s p r i n c e p s p a c i s v i c a r i u m c o n s t i t u i t p o t e s t a t i s s u a e : itemque
c a e l e s t i u m c h a r i s m a t u m c o p a, q u a e e x A p o s t o l o r u m s e p u l c r i s large
dimanat.
V e r u m t a m e n q u o n i a m omnis

infficicntia

enixe N o b i s c u m u n a a d p r e c a m i n i , ut

nostra

raonitis

ex Deo est, Deura

N o s t r i s v i r t u t e m effi-

c i e n d i i m p e r l i a t , a n i m o s q u e p o p u l o r u m p r o m p t o s a d p a r e n d u m effi-

EPSTOLA ENCICLICA

c i a t . - C o m m u n i b u s a d n u a t c o e p t i s a u g u s t o D e i p a r e n s M a r i a Virgo
Immaculata, Hispaniarum

p a t r o n a : a d s i t I a c o b u s A p o s t o l u s , adsit

T h e r e s i a a l e s u , v i r g o l e g i f e r a , m g n u m H i s p a n i a r u m l u m e n , in qua

SOBRE LA

D E V O C I N

D E L S A N T O

R O S A R I O

e o n c o r d i a e a m o r , p a t r i a c a r i t , u b a i i e n t i a C h r i s t i a n a mirabiliter in
exemplum eluxere.
Iterim c a e l e s t i u m m u n e r u m o u s p i c e m e t p a t e r n a e
Nostrae testem vobis omnibus, Venerabilea

benevoleDtiae

Fratres,

L60JH p.

x m .

cunctaequa

g e n t i H i s p a n o r u m A p o s t o i i c a m b a n e d i c t i o n e m p e r a m a n t e r in Do-

Venerables Hermanos: Salud y bendicin

apostlica.

mino impertimus.
D a t u m R o m o e a p u d S . P e t r u m d i e v m D e c e m b r i s MDCCCLXIXH
Pontificatus Nostri a n n o quinto.
LEO PP. S U I .

I L apostolado s u p r e m o q u e Nos est confiado y l a s


f circunstancias difciles p o r q u e a t r a v e s a m o s ,
,
. - | Nos advierten c a d a m o m e n t o imperiosamente Nos e m p u j a n v e l a r con t a n t o m s cuidado p o r l a integridad de la'Iglesia cuanto m a y o r e s son las c a l a m i d a d e s
q u e l a afligen.
Foresta" r a z n , la vez q u e Nos e s f o r z a m o s c u a n t o es
posible en d e f e n d e r p o r todos los medios los d e r e c h o s d l a
Iglesia y en p r e v e n i r y r e c h a z a r los peligros q u e l a a m e n a z a n y a s e d i a n , empleamos la m a y o r diligencia en i m p l o r a r
la asistencia de ios divinos socorros, c o n c u y a nica a y u d a
pueden t e n e r b u e n resultado Nuestros a f a n e s y cuidados.
Y creemos q u e n a d a puede conducir m s e f i c a z m e n t e a
este fin como h a c e r n o s propicia con la p r c t i c a d e l a religin v la p i e d a d la g r a n M a d r e de Dios, la Virgen M a n a ,
que e"s la q u e p u e d e a l c a n z a r n o s l a p a z y d i s p e n s a r n o s l a
g r a c i a , colocada como est por su Divino Hijo e n l a c s p i d e
de l a g l o r i a y d e l p o d e r , p a r a a y u d a r con el socorro de su
proteccin los h o m b r e s que en medio de f a t i g a s y p e h g r o s
s e e n c a m i n a n l a Ciudad E t e r n a .
P o r esto, y p r x i m o y a el solemne a n i v e r s a r i o q u e rec u e r d a los i n n u m e r a b l e s y cuantiosos beneficios q u e b a rep o r t a d o a l pueblo c r i s t i a n o la devocin delSanto.Rosario de
M a r a , Nos q u e r e m o s q u e en el corriente a o esta devocin

sea objeto de p a r t i c u l a r atencin en el mundo catlico flD


de q u e por la intercesin de la Virgen Madre obtengamos de
su Divino Hijo venturoso alivio y trmino nuestros males.
Por lo mismo hemos pensado, Venerables Hermanos, dirigiros estas letras, fin de que, conocido Nuestro propsito
exeiteis con vuestra autoridad y con vuestro celo la piedad
de los pueblos p a r a que cumplan con l esmeradamente.
E n tiempos crticos y angustiosos h a sido siempre el principal y solemne cuidado do los catlicos refugiarse bajo la.
g i d a de Mara y a m p a r a r s e su m a t e r n a l bondad; lo cua
demuestra que la Iglesia catlica h a puesto siempre y con
r a z n en la Madre do Dios toda su confianza. En efecto, la
Virgen, exenta de la m a n c h a original, escogida p a r a ser
M a d r e de Dios y asociada por lo mismo la obra de la sal.
v a e i n del gnero humano, goza cerca de su Hijo de un favor
y de 1111 poder tan g r a n d e que nunca han podido ni podrn
obtenerlo igual ni los hombres ni los Angeles. As, pues, ya
que l e s es sobremanera dulce y a g r a d a b l e conceder su socorro y asistencia cuantos la pidan, desde luego es de ea
p e r a r que acoger cariosa las p r e c e s que le dirija la Igie.
sia u n i v e r s a l .
M a s esta piedad, tan g r a n d e y tan llena de confianza en
la R e i n a de los Ciclos, nunca h a brillado con m s resplandor
que cuando la violencia de los errores, el desbordamiento de
los costumbres, los a t a q u e s de adversarios poderosos, han
p a r e c i d o poner en peligro la Iglesia de Dios.
L a historia, antigua y moderna y los fastos ms memorables d e la Iglesia recuerdan las p r e c e s pblicas y privadas
dirigidas la Virgen Santsima, como los auxilios concedidos p o r Ella; igualmente en m u c h a s circunstancias la paz
y t r a n q u i l i d a d pblica, obtenidas po su intercesin. De ah
esos excelentes ttulos de Auxiliadora, Bienhechora y Consoladora dlos cristiaaos; Reina de los ejrcitos y Dispensadora d e la Vitoria y de ia paz, con que se la ha saludado.
E n t r e todos ttulos es muy especialmente digno de mencin .
el d e l Santsimo Rosario, por el cual h a n sido consagrados p e r p e t u a m e n t e los insignes beneficios que le debe la
cristiandad.
N i n g u n o do vosotros ignora, Venerables Hermanos, cuntos sinsabores y a m a r g u r a s causaron la Santa Iglesia de
Dios fines del siglo X I I los herticos Albigenses, que, nacidos d e la .secta de los ltimos Maniquoos, llenaron de sus
perniciosos errores el Medioda de F r a n c i a , y todos los de-

ms pases del mundo latino, y llevando todas p a r t e s el


terror de sus a r m a s , extendan por doquiera su dominio con
el exterminio y la muerte.
Contra tan terribles enemigos, Dios suscit en su misericordia al insigne Padre- y fundador de la Orden de los Dominicos. Este hroe, grande por la integridad de su doctrina,
por el ejemplo de sus virtudes y por sus t r a b a j o s apostlicos, se esforz en pelear contra los enemigos de la Iglesia
catlica, no con la fuerza ni con las armas, sino con la ms
acendrada fe en la devocin del Santo Rosario, que l fu el
primero en p r o p a g a r , y que sus hijos han llevado los cuatro ngulos del mundo.'Prevea, en efecto, por inspiracin
divina, que esa devocin pondra en fuga, como poderosa
mquina de g u e r r a , los enemigos, y confudiria su audacia
v su loca impiedad. As lo justificaron los hechos. Gracias
este modo do orar, aceptado, regularizado y puesto en p r c tica por la Orden de Santo Domingo, principiaron arraigarse la piedad, la fe y la concordia, y quedaron destruidos
los proyectos y artificios d l o s herejes; muchos extraviados volvieron al recto camino y el furor de los impos fu
refrenado por las a r m a s catlicas empuliadas p a r a resistirles.
.
,
La eficacia y el poder de esa oracin se experimentaron
en el siglo XVI, cuando los innumerables ejrcitos de los
turcos estaban en vsperas de imponer el yugo d l a supersticin v d l a b a r b a r i e casi toda Europa. Con este motivo
el Soberano Pontfice Pi V, despus de reanimar en todos
los Principes cristianos el sentimiento de la comn defensa,
trat en cuanto estaba su alcance de hacer propicia a los
cristianos la Todopoderosa Madre de Dios y de a t r a e r sobre ellos su auxilio, invocndola por medio del Santsimo
Rosario. Este noble ejemplo que en aquellos dias se ofreci
tierra v cielo, uni todos los nimos y persuadi a todos
los corazones; do suerte que los fieles cristianos decdalos
derramar su sangre y sacrificar su vida p a r a s a l v a r l a
religin v la patria, m a r c h a b a n sin tener en cuenta su
nmero al encuentro do las fuerzas enemigas reunidas no
lejos del golfo de Corinto: mientras los que no e r a n aptos
p a r a e m p u a r las armas, cual piadoso e j e r n t o i l e ^ c a n tes, imploraban y saludaban Mara, repitiendo las for mulas del Rosario y pedan el triunfo de los combamente
La Soberana Seora asi rogada, o y m o y
togo
^
ees, pues que, empeado el combate n a v a l en las i=las

217

EXOCLICAS

Bobinadas, la c s e e a d r de los cristianos, report, sin experimentar g r a n d e s bajas, nna insigne victoria y aniquil
las fuerzas enemigas.
Por este motivo, el mismo Santo Pontfice, en agradec,
miento tan sealado beneficio, quiso que se consagrase
con una fiesta en lionor de Mara de las Victorias el re.
cuerdo de ese memorable combate, y despus Gregorio X I I I sancion dicha festividad con el nombre de Santo
Rosario.
Asimismo en el siglo ltimo alcanzronse importantes
victorias sobre los turcos en Temesvar, Hungra y Corf,
las cuales se obtuvieron en das consagrados la Santsima
Virgen, y t e r m i n a d a s las preces pblicas del Santsimo Ro- sario. Esto inclin Nuestro predecesor Clemente X I decretar p a r a la Iglesia universal la festividad del Santsimo
Rosario.
Asi, pues, u n a vez demostrado que esta frmula do orar
es a g r a d a b l e la Santsima Virgen y tan propia p a r a la
defensa de la Iglesia y del pueblo cristiano, como para
a t r a e r toda suerte de beneficios pblicos y particulares, no
es de a d m i r a r que varios de Nuestros predecesores se hayan
dedicado fomentarla y recomendarla con especiales elogios. U r b a n o I V asegur que el 11osario proporcionaba todos
los das ventajas al pueblo cristiano; Sixto V dijo que este
modo de o r a r cede en mayor honra y gloria de Dios, y que es
muy conveniente p a r a c o n j u r a r l o s peligros que, amenazan
a l mundo; Len X declar que se habla instituido contra los
heresiarcas y las perniciosas heregias, y Julio 111 le apellid
loor de la Iglesia. San Po V dijo tambin del Rosario que
con la p r o p a g a c i n de estas preces los fieles principiaron i
enfervorizarse en la oracin y que llegaron ser hombres distintos de lo que antes eran; que las tinieblas de la hereja, se
disiparon, y que la luz de la fe brill en su esplendor. Por
ltimo, Gregorio X I I I declar que Santo Domingo haba
instituido' el Rosario para apaciguar la clera de Dios implorar la intercesin de la bienaventurada
Virgen Mara.

ca, la f e misma, que es el bien supremo y el principio de


todas las virtudes, todo est amenazado cada da de los mayores peligros.
No slo sabis cun difcil es esta situacin y cunto sufrimos por olla, sino que tambin vuestra piedad os h a c e
experimentar con Nos a m a r g u r a s ; pues es m u y doloroso y
lamentable v e r t a n t a s a l m a s rescatadas por Jesucristo,
a r r a n c a d a s la salvacin por el torbellino de un siglo extraviado y precipitadas en el abismo y en la muerte eterna.
En nuestros tiempos tenemos t a n t a necesidad del auxilio
divino como en la poca en que el g r a n Domingo levant el
estandarte del Rosario de Mara, fin de curar los males de
su poca. Ese g r a n Santo, iluminado por la luz celestial,
entrevio c l a r a m e n t e que, p a r a curar su siglo, ningn rem e d i o p o d a ser tan eficaz como el a t r a e r los hombres a
Jesucristo, que es el camino, la verdad y la vida, impulsndoles dirigirse la Virgen, quien est concedido el poder
de destruir todas las herejas.
La frmula del Santo Rosario la compuso de t a l m a n e r a
Santo Domingo, que en ella s.crecuerdan por su ordensucesivo los misterios de nuestra salvacin, y en este asuntogle
meditacin e s t mezclada y como entrelazada cont la^ Salutacin anglica una oracin jaculatoria D.os, P a d r e
J
Nuestro Seor Jesucristo. Nos, que buscamos un remedto
males parecidos, tenemos derecho creer que, v i n d o n o s
de la misma oracin que sirvi i Santo Domingo p a r a h a c e i
tanto bien, podremos ver desaparecer asimismo las calamidades que afligen nuestra poca.
,
Por lo cual no slo excitamos v i v a m e n t e todos l o s . e j | |
tianos dedicarse pblica privadamente y en e seno do
sus familias recitar el Sanio Rosario y a P i a r e n
este santo ejercicio, sino que queremos que el m ^
CM
bre de este a l se consagre enteramente la
Rema
Decretamos p o r lo mismo y ordenamos que e n i t o d o e l o
citlieo se celebre solemnemente en el a n o c o m e n t e con
esplendor y con pompa la festividad del Rosario, y que
d e s d e el p r i m a r d a

Inspirado Nos e n este pensamiento y en los ejemplos de


Nuestros predecesores liemos credo oportuno establecer preces solemnes, elevndolas la Santsima Virgen en su
Santo Rosario, p a r a obtener de Jesucristo igual socorro cont r a 03 peligros que nos amenazan. Ya veis, Venerables
Hermanos, las difciles pruebas que todos los (lias est
expuesta la. Iglesia; la piedad cristiana, la moralidad pbli-

del

m e s de O c t u b r e prximo hasta

el

ellos el santo sacrificio de la Misa, se exponga el Santsimo


Sacramento l a adoracin de los fieles, y se d luego la
bendicin con el mismo. S e r tambin de Nuestro adrado
que las cofradas del Santsimo Rosario de Mara lo canten
procesionalmente p o r las calles conforme la antigua costumbre. Y donde p o r r a z n de las circunstancias esto no
fuere posible,procrese substituir con la m a y o r frecuencia
los templos y con el a u m e n t o de las virtudes cristianas.
En gracia de los q u e p r a c t i c a r e n lo que queda dispuesto,
y p a r a a n i m a r todos, abrimos los tesoros de la Iglesia, y
cuantos asistieren e n el tiempo a n t e s designado la recitacin pblica del Rosario y las Letanas, y oraren conforme nuestra intencin, concedemos siete altos y siete cuar e n t e n a s de i n d u l g e n c i a s por cada vez. Y de la misma gracia
queremos que gocen los que legitimrnoste impedidos de
hacer en pblico d i c h a s preces, los hicieren privadamente.
Y aquellos que en el tiempo prefijado p r a c t i c a r e n al monos
diez veces en pblico, en secreto si pblicamente por justa
causa, no pudieren, l a s indicadas preces, y purificada debidamente su a l m a , s e a c e r c a r e n la S a g r a d a Comunin, les
dejamos libres de toda expiacin y de fodapena en forma de
indulgencia p l e n a r i a .
Concedemos t a m b i n plensima remisin de sus pecados
aquellos que, sea e n el da de la fiesta del Santsimo Rosario, sea en los o c h o das siguientes, purificada su alma
por medio de la confesin se a c e r c a r e n la Sagrada
Mesa y r o g a r e n e n a l g n templo, segn nuestra intencin,
Dios y la S a n t s i m a Virgen, por las necesidades de la
Iglesia.
Obrad, pues, V e n e r a b l e s Hermanos! Cuanto ms os interesis por h o n r a r M a r a y por s a l v a r l a sociedad hum a n a , ms debeis d e d i c a r o s alentar la piedad de los fieles
haca la Virgen S a n t s i m a , aumentando su confianza en ella.
Nos consideramos q u e e n t r a en los designios providenciales
el que en estos t i e m p o s de p r u e b a p a r a la Iglesia florezca
ms que nunca en l a inmensa mayora del pueblo cristiano
el culto de la S a n t s i m a Virgen.
Quiera Dios que e x c i t a d a s por nuestras exhortaciones
inflamadas por v u e s t r o s llamamientos las naciones cristianas, busquen, con a r d o r c a d a da mayor, la proteccin de
Mara: que se a c o s t u m b r e n c a d a vez m s al rezo del Rosario, esc culto que n u e s t r o s antepasados tenan el hbito de
p r a c t i c a r , no slo c o m o remedio siempre p r e s e n t e sus

s, sino como noble adorno de la piedad cristiana. L a


celestial P a t r o n a del gnero humano escuchar osas preces
y conceder fcilmente los buenos el favor de v e r acrecentarse sus virtudes, y los descarriados el de volver al
bien y e n t r a r de nuevo en el camino de salvacin. Ella obtendr que el Dios vengador de los crmenes, inclinndose
la clemencia y la misericordia, restituya al orbe cristiano
y la sociedad, despus do. desviado p a r a lo sucesivo todo
peligro, el t a n apetecible sosiego.
Alentado p o r esta esperanza Nos suplicamos Dios por
la intercesin de Aquella en quien h a puesto la plenitud de
todo bien, y le rogamos con todas nuestras fuerzas, que der r a m e abundantemente sobre vosotros, Venerables H e r m a nos, sus celestiales favores. Y como prenda de nuestra benevolencia, os damos de todo corazn, vosotros, vuestro
clero y los pueblos confiados vuestros cuidados la bendicin apostlica.
Dado en San Pedro de Roma, el 1." deSeptiembrc de 1883,
afio sexto de Nuestro Pontificado.

LEON PAPA X m .

s e q u i p o s s i t . C u m q u e s u a v e l p s i a c i u c u n d u m a p p r i m e sit, - s i n g u l o s
susm

flagitntes

o p e m i u v a r e a c solari; d u b i t a n d u m lion e f t , q u i n

Ecclesiae u n i v e r s a e votis a d n u e r e m u l t o libeulius velit a c p r o p e m o dum gesliat.


H a e c a u t e m t a t o m a g n a el p i e n a s p e i i n a u g u s t a m c a e l o r u m H c g i -

EPISTOLA
CIRCA

ROSARII

EUCYCLIDA

MARIALIS

F T .

n a m p i e t a s l u c u l e n t i u s e m i c u i t , c u m e r r o r u m vis l a t e s e r p e n l i u m , v e l
e x u n d a n s m o r u m c o r r u p l i o , vel potentium a d v e r s a r i o r u m i m p e t u s m . -

D E V O T I O N E M

X T

l i l a n t e m Dei E c c l e s i a m i n d i s c r i m e n a d d u c e r e v i s a s u n t . V e l e r i a et
recentiorisaevi

1 1

h i s t o r i a e , a c s a n l i o r e s Ecclesiae fasti p u b l i c a s p r i -

v a t a s q u e ad Deiparam obseerationes e t voir c o m m e m o r a i , a c v . c . s -

VENERABILES F R A T R E S

s i m p r a e b i t a p e r I p s a n . a u s i l i o p a r t a m q u e d i v i n i l a * t r a n q u i l , t o t e m et
p a c e m . H i n c i n s i g n a s ili. tituii. q u i b u s E n m c a l h o H c a e g e . - t e s c h r i s -

S A L U T E M E T

APOSTOLICAM

BENEDICTIONEM

tian. i u m Auxliatricem, Opiieram, S o l a l r i c e m , bellorum Potentem,


Victriccm

Pacifaram consalutarunt Quos inter praec.pue

m o r a n d u s s o l e m n i s illa e x
# S W

p b E u i

P s t o l a t u s o f f i c i o q u o f u n g f m u r et l o n g e difficili h o -

rum temporum

condition!} quotidie

magis admonemur

ac

p r o p e m o d u m i r a p e l l i m u r , u t q u o g r a v i o r e s i n c i d u n t Ecclesia e

cala-

mitates, eo i m p e n s i u s eius tutelae inco'umilatiquo cousulamus

Qua-

p r o p t e r , d u m q u a n t u m in N o b i s esl, modis o m n i b u s
t u e r i , e l q u a e vel i m p e n d e n t v a l c i r c u m s t a r . t

Ecclesiae iura

pericula onteverlere et

propulsare c o n a m u r . assidue damns opcram caelestibus auxiliis i m ploraudis. q u i b u s eflici u n ; c e potest, u t l a b o r e s c u r a e q u e

Nostrao

o p l a t u m s i n t e x i t u m h a b i t u r a e . - H a n c a d r e m nihil v a l i d i u s p o t i u s q u e
i u d i c a m u s , q u a m r e l i g i o n e et p i e t a t e d e r a e r e r i m a g n a n i D e i P a r e u l e m
MARI.M V i r g i n e m , q u a e p a c i s n o s l r . i c a p u d D e u m s e q u e s t r a e l c a e l e stium administra

g r a t i a r u m , in c e s i s s i m o potestalis est

a t e m p e r tot l a b o r c s et p e r i c u l a c o n t e n d e n t i b u s p a t r o c i n i i sui s u b s i -

lpsius in

sunt.Nemo veslrum ignorai, Venerabile* Fratras quantum labor,s


et

luclus, saeculo duodecimo e x c u n t e , sanctoe De, Ecclesia i n t u -

lerint Albigenses

haeretici, qui raccntiorum

Maoicliaaorum^a

p r o g e n i t i , a u s t r a l e G a l l i a c p l a g a m a t q u e a l i a s latini o r b i s regi
perniciosis erroribus repleverant,
ferentes.

armorumque

late d o m i , . a r i p e r c i a d e s et

^orem

ne6

cir u m -

ruinas

huiusmodi taterrimos hosles virum sanCissimum

ut

m i s e r i c o r s Deus, inclitum scilicet D o m i n i c a n . O r d m . s p a r e n l e m et


I d

lorcm

Tpo

Is

ntegritate dottrini*.

virtulum exempl.s

munens

I l i c i p e r f u n c t i o n e m a g n n s , p u g n a r e p r o E c c l e s i a ca b o l . c a

l s o t m P o a g g r e s s u s est, n o n vi, n o n a r m i s , s e d ea m - m e

nloriaeque

f a s t i g i o in c a e l i s c o l l o c a t a , u t h o m i n i b u s a d s e m p i l e r n a m i l l a m c i v i -

commc-

Rosario ductus, q u o i n s . g m a

u n i v e r s u m c h r i s t i a n u m n o m e n beneficia ad perpetuilatem c o n s a c r a l a

tiona confisus q u a m

sacri Rosari!

ex-

pr

p e r s e , per s u o . a l u m n o s tonga lataque

d i u m i m p a r t i a l . I t a q u i p r o x i m i s iam a n n i v e r s a r i i s s o l e m n i b u s , q u i b u s plur.ina et m a x i m a in p o p u l u m c h r i s t i a n u m p e r Marialis

Rosarii

preces collatabeneficia reeoluntUr, preces hasce ipsas singulari


dio loto o r b e c a t h o l i c o

adhiberi M a g n a e Virgini hoc a n n o

stu-

volumus

q u o . I p s a c o n c i l i a t r i c e , di'vi n u i n E i u s F i l i u m n o s t r i s p l a c a t u m e t m i tigatimi m a l i s f e l i c i t e r e x p e r i a r a u r . H a s igitur litteras ad Vos, V e n e rabiles F r a t r e s , d o n d a s c c n s u i m u s , ut, c o g n i t i s c o n s i h i s Nostris, populorum pietas s d ea religiose perficiecda vostra auctorilate sludio-

plurimi e r r a n t a s ad s a m t a l e m revocati,
f u e r a n t a d vim p r o p u l s a n d o

P r a e c i p u u m s e m p e r a c s o l e m n e c a t h o l i e i s h o m i n i b u s f u i t in t r e p i d i s r e b u s d u l i i i s q u e t e m p o r i b u s a d M a r i a m c o n f u g e r e el i n m a t e r n a
E m s bonitate coinjuiescere. Quoquidcm oslenditur
m o d o s p e s , sed p i o n e
Dei

Virgo, adlacta

fiducia,

radissima

non

quant Ecclesia catholica s e m p e r habuit

iure repositam.

Revera

p r i m a e v a e labis

Dei Mater, e t hoc ipso servandi h o m i n u m

exners
generis

c o n s o r s f a c t a , t a n t a a p u d F i l i u m g r a t i a t p o t e s t e t a valet, ut" m a i o rem nechumaua

n e c angelica natura

assecuta unquam sii,

autas-

i
S

Einsdem precalionis e f f i c a c i a et vis m . r . b . l u e r

quc cxcitetur.

in G e n e t r i c e

et catnoncoru

P*

est s a a c u i o / e c i m o sexto, c u m

prope universae superslltionis et

tarb.ru

ettam pei>p

>uuffl .

tempore sanctus Pius V Pontifex

ut

r e r u m tutelato p m i c i p i b u s C r i s i , a n , s ,
e n t i s s i m o Mate,- D e i , p e r

C
l

t i a n o v o l e n s propit.a
qo c o n v e r t i i . H i n c e m m

mcntesanimos-

p e r e o s d i e s c a e l o t e r r a e q u a e x h . b turn o m m u
P

nil,ris-

C h n g g T ^

sinu v i t a m e t s a n g u m e m p r o religion pain

Corinli,iaeo

ENCCLICAS
d e r e p a r a t i , h o s t e m i n t e r r i t i o p p e r i e b a t u r ; illino i n o r m e s pio s u p plicantium aginine, M a r i a m i n e . a m a b a n t , Mariani ex Rosarii formula
i t e r a t i s v i c i b u s c o n s a l u l a b a n t , ut c e r t a n t i b u s a d e s s e t ad v i c t o r i a m ,
A d s t m t e x o r a t a D o m i n a ; n a m e o m m s s o ad E c h i n a d a s i n s u l a * n a v a l i
p r a e l t o , c h r i s l i a n o r u m c l a s s i s , s i n a m a g n a s u o r u m clade, f u a i s c a e s i s q u e b o s t i b u s raagnifice vieit. Q u a r e idem s a n e t i . s i m u s P o n t i f e x
jn a c c e p t i b e n e f i o i i m e m o r i a m , a n n i v e r s a r i u m t a n t i e e r t a m i n i s diem
h o n o n M a r i a e V i e t r i c i s f e s l u m hab.-ri v o l u i t : quern G r e g o r i u s X I I I
titulo Rosarii c o n s c c r a v i t .
Simili modo, s u p e r i o r e s a e e u l o , s e m e l ad T e m e s v a r i a m in P a n n o n i a s e m e l ad C o r c y r a m i n s u l a m n o b i l i s e s t de T u r c a r u m copiis
Victoria r e p o r t a l a : i d q u e s a c r i s M a g n a e V i r g i n i d i e b u s , p r e c i b u s q u e
pio R o s a r i i ritu o n t e p o r s o l u t i s . Q u a c r e s C l e m e n l e m X I d e c s s s o r c m
Nostrum adduxit ut g r a t i animi ergo, solemnem Deipirae a Rosario
h o n o r e m q u o t a n n i s h a b e n d u m tota Ecclesia d e c r e v e r i t .
Igitur eum s a c r a h a e c precandi formula lantopere Virgini grata
esse dignoscatur, e a q u o ad E w l e s i a e populique christiani defension e m et ad d i v i n a b e n e f i c i a p n b l i c e p r i v a t i m q u e i m a t r a n d a a p e r i m e
conferai; m i r u m n o n est, eximiis eam praeconiis alios q u o q u e decessores Nostroseffere a t q u e augerestuduisse. SicUrbanus
IVquolidit

per Rosarium chrisiiano populo bona provenire teslatus est. Sixtus


IV hunc oraudi rilum ad honorem Dei et Virginia, el ad imminenza
mandi pericula propulsanda opportunum; Leo X adeerstis haeresiarchas et gtuentes hacreses mstitulum, et lulius III romanac Ecclesiae
decorcm

d i x e r u u t . I t e t a q u e d e e o s a n c t u s P i u s V , hoc i n q u i t ,

orami

modo eculgato, coepisse fideles iis meditaiionibus accensos, iis precibus mflammatos, in alios ciros repente mutari, haeresum tenebras
rcmmitti, et lucem calholicae Mei aperiri. Demum Gregorius XIII
Rosarium a beato Dominico ad iram Dei placandam. et Beatae l'irgmxs intercessionem imptorandum /uisst institutum..
Ilac Nos cogitatione, exemplisque decessorum N o s t r o r u m permoU , o p p o r t u n u m o m n i n o c e n s e m u s s o l e m n e s h o c te . . p o r e s u p p l i c a t i o n e s ob eam c a u s s a m i n s t i m i , u t invocata per Rosarii p r e c e s Virgine
augusta, parem n e c e s s i t a t i b u s opem lesu Chrislo eius Filioimpetremus. Perspicitis, V e n e r a b i ' e s Fratres, Ecclesiae labores dimicationesque d i u t u r n a s et g r a v e s . C h r i s t i a n a m pietatem, publicam m o rum honestatem, f l d e m q u e ipsam, quac s u m m u m e.t bonum viturtumque ceterarum p r i n c i p i u m , maioribus quotidie periculis videmus
oppositam. Item d i f f i d e r conditionem variosque a n g o r e s Nostros
n o n m o d o c o g n o s c t t i s , s e d f a c i t c a r i t a s v e s t r a ut q u a d a m N o b i s c u m
societste et c o m m u n i o n e sentiatis. M i s e r r i m u m a u t e m est, a c longe
luctuosissimum, tot a n i m a s lesu Christi s a n g u i n e redemptas.quodam
a b e r r a n t i s s a e e u l i v e l u t i c o r r e p t a s t u r b i n e , p r a e e i p i t e s in p e i u s agi
a t q u e in i n t e r i t u m r u e r o s e m p i t e r n u m I g i t u r divini n e c e s s i t a s a u x i l i i
h a u d s a n e e s t h o d i e m i n o r , q u a m c u m m a g n u s D o m i n i c u s ad publica
s a n a n d a vulnero M a r i a l i s Rosarii u s u m invexit, lile vero c a d e s t i
p e m d i t lamine, a e t a t i s s u a e m a l i s remedium nullum praesentius fu-

t u r u m q u a m si h o m i n e s ad C h r i s t u m , q u i eia, ceritas, et aita, e s t ,


s a l u t i s p e r E u m nobis p a r t a e c r e b r a c e m m e n t a t i o n c r e d i i s s e n t ; e t
V i r g i n e m i l l a m , cui d a t u m est cunztas haereses interimere,
deprecatricem a p u d D e u m a d h i b u i i s e n t . I d c i r c o s s c r i R o s a r i i f o r m u l a m
ita c o m p o s u i t . ut e t s a l u t i s n o s t r a e m j s t e r i a o r d i n e r c c o l e r e n t u r , e t
h u i c m e d i t a n d i officio m y s t i c u m i n n e c t e r e t u r s e r t u m e x a n g e l i c o s a l u t a t a n e c o n t e x t u m , i n t e r i e c t a o r a t i o n e ad D e u m e t P a t r e m D o m i n i
Nostri l e s u C h r i s t i . N o s i g i t u r h a u d a b s i m i l i malo idem q u a e r e n t e
remedium, non dubitamus, quin eadem haec a beatissimo viro tanto
e u m o r b i s c a t h o l i c i e m o l u m e n t o i n d u c l a precatio, m o m e n t i p l u r i mum habitura s i t a d levandas n o s t r o r u m quoque t e m p o r u m c a l a mita tes.
Q u a m o b r e m n o n m o d o u n i v e r s o s c h r i s t i a n o s e n i x e h o r t a m u r , ut
vel p u b l i c e vel p r i v a t i m in s u a q u i s q u e d o m o et familia pium h o c
Rosarii o f f i c i u m p e r a g e r e s t u d e a n t et c o n i n t e r m i s s a c o n s u e t u d i n e
u s u r p e n t , s e d etiam INTBGI-UM ANKI LBBNTIS o c r o s a B MINSBM c a e leati R e g i n a e a R o s a r i o s a c r u m i i c a t u m q u e e s s e v o l u m u s . D e c e r n i m u s i t a q u e e t m a n d a m u s , u t in o r b e c a t t o l i c o u n i v e r s o h o c i t e m
a n n o s o l e m n i a D e i p a r a a a R o s a r i o peculiari r e l i g i o n e e t c u l t u s s p l e n d o r e c e l e b r e n t u r ; u t q u e a p r i m a die p r o s i m i o c t o b r i s ad s c c u n d s m
s u b s e q u e n t i s n o v e m b r i s , in o m n i b u s u b i q u e c u r i a l i b u s i e m p h s , e t si
O r d i n a r l i l o c o r u m u t i l e e t q u e o p p o r t u n u m i u d i c a v e r m t , in a l u s etiam
templia s a c r a r i i s v e h o n o r i D c i p a r a e d e d i c a t i s , q u m q u e s a l t e m R o s a rii d e c a d e s , a d i e c t i s L i t a n i i s L a u r e t a n i s , religiose r e c i t e n t u r : c p l a m u s a u t e m u t ad h a s p r e c e s c o n v e n i e n t e populo, e o d e m t e m p o r e voi
S a c r a m e n t o a u g u s t o ad a d o r a n d u m p r o p o s i t o , s a c r o s a n c l a d e i n c e p s
hostia P i u s s u p p l i c e n t i u m c o e l u s r i t e l u s t r e t u r . - M a g n o p e r o p r o b a m u < s o d a l i t a t e s a R o s a r i o V i r g i n i s s o l e m n i p o m p a vicatim p e r u r b e s
accepta a maioribus consuetudine, publicae re ig.onis caussa proced e r e . Q u i b u s a u t e m in locis i d i n i u r i a t e m p o r u m forte n o n h c c t . q u i d quid publicae religioni e x hac parte detractum est, f r e q u e n t i e r e r e d m a l u r ad s a c r a s a e d e s a c c u r s u ; e t d i l i g e n t i o r e v i r t u t u m c h n s t i a n a r u m exercitatione tervor pietatis eluceat.
E o r u m a u t e m g r a t i a , q u i q u a e s u p r a i u s s i m u s t a r t a n s u n t bet
coelestes Ecclesiae thesauros recludere in qu.bus ips. ine lamenta
simul et praemia piatalis inveniant. O m n i b u s igitur qui n H
f ;
natum tempori* spatium, Rosarii eum U l a n i , , publicae
r e ,
i n t e r f u e r i n t e t ad m e n t e m N'oslram o r a v e n n t , s e p l e m W ' * " r u m apud Deum indulgentiam singulis vicibus obriendam conced,mus. Q u o beneficio frui pariler posse volumus, quos s u p p l i c a i o m b u .
p u b l i c " s u p r a d e t i s legitima c a u s s a p r o h i b e a t h a c t a m e i . e g e u
eidem s e c r a e exercitatione privatim operam dederinJ, i t e m q u e Dee
ad m e n l e m N o s l r a m s u p p l i c a v e r i n l . - E o s v e r o q u .
^ J
p e r e d e c i e s s a l t e m , vel p u b l i c e in s a c n s t e m p h s ve , u a s b a u
Las n r i v a t i s in d o m i b u s e a d e m p e r e g e r m t e t , e x p i a t i s n l e a m r a i s , sa

missorum suorum veniam omnibusetiam

e i a r g i m u r , q u i ve! in ipsis

Reatae Mariao Virginias Rosario solemnibus

vel q u o l i b e l ex ocio

consequenlibus diebus, ablutispariter salutari confessione animis, ad


Christi m e n s s m

accesserinl

necessjlatibus ad mentera

et in aliqa a e d e sacra

Nostrum

pro

Ecclesiae

Deo et Deiparae rite supplica-

verini.
A g i t e v e r o , V c n e r a b i l e s F r a t r e s ; q u a n t u m V o b i s c u r a o e s l et M a r i a e b o n o s et s o c i e t a t i s l i u m a n a e s o l u s , t i n t u r a s t u d e t e p o p u l o r u m in
Magnam Virgin e m alere pictatem,

augere

fiduciam.

Divino

quidem

EPSTOLA ENCCLICA

m u e r e f a c t u m p u t a m u s , u t , vel t u r b u l e n t i s s i m i s h i s c e E c c l e s i a e temporibus; in m a x i m a christiani populi parte stet a c


augustam Virginem
Nostris

excitatae,

vigeat antiqua

in

religio el pietas. N u n c v e r o exhortationibus bis


vestrisque

vocibus incensae

christianae

vehementiore in dies animi a r d o r e sese in M a r i a e tutelara

gentes

Donde s e t r a t a de l a s i t u a c i n de l a I g l e s i a e n F r a n c i a
y d e l o s d e b e r e s de l o s catlicos.

iidemque

recipiant: et a d a m a r e m a g i s ac m a g i s i n s i s t a n t M a r i a l i s Rosarii c o q suetudinem, qui:n

moiorns nostri non m o d o

praosensin

malis

p .

x x i x .

auxilium, sed ctiam nobiiis i n s t a r t e s s e r a o c h r i s t i a n a e pietatis habere


consueverunt. Obsecra iones
humani
boni

generis

Patrona

concordes ac supplices libens

caelestis,

virtutis laude crcscant;

illudque

excipiet

facile impetrabit,

ut

ut devii s e s e ad salutem colligant

ac

resipiscant: ut vindex s c e l e r u m D e u s ad clementiam

ac mi

criw-r-

diam conversus rem christianam r e m q u e publicam, amotispericulis,


optatae tranquillitali restiluat.
I l a c s p e erecti. D e u m

i p s u m , p e r E a m in q u a t o t i u s b o n i

p ' e n i t u d i n e m , s u m m i s a n i m i Nostri votis enixe o b s e c r a m u s

posuit
ut

ma-

xima q u o q u e Vobis, Vcnerabiles F r a t r e s , caelestium h o n o r u m

mu-

e r a l a r g i a t u r : in q u o r u m a u s p i c i u m e t p i g n u s , V o b i s i p s i s et
vestro et populis cuiusque. v o s t r u m c u r . i e c o n c r e d i t i s ,
Benedictionem

Clero

Apostolicam

peramanterimpertimus.

D a t u m R o m a e a p u d s . P e t r u m d i e I S e p t e m b r i s a n . DCCCLXBII,
Pontificotus Nostri a n n o sexto.
LEO PP.

XIII.

Venerables Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

% | L F AS g r a n d e s cosas que h a conseguido asi en la paz


j f e f e como e n l a g u e r r a la nobilsima nacin f r a n c e s a ,
J a s le h a n dado p a r a la Iglesia catlica un renombre
de merecimientos, de los cuales no perecer la gratitud, ni
cuya gloria h a de extinguirse. Cuando en hora feliz, en el
reinado de Clodoveo, adopt las instituciones cristianas, obtuvo el muy honroso testimonio y la recompensa un l iempo de su f'- y piedad de ser llamada hija mayor de la Iglesia.
Desde entonces, Venerables Hermanos, vuestros padres,
por grandes y saludables empresas han aparecido como los
auxiliares de la Divina Providencia. Mas donde esto se hizo
notar principalmente es en la defensa del nombre cristiano
e n todo el mundo, en la propagacin de la f e entre las naciones brbaras, en la conquista y defensa de los Santos
L u g a r e s > Palestina. De modo que con justicia existe aquel
proverbio: Gesta Dei per Francos.

Por esto, por su adhesin intima al nombre catlico, han


podido participar en a l g u n a - m a n e r a de la gloria de la Iglesia y establecer numerosas instituciones pblicas y privadas* en las cuales se advierte en todo su vigor la Tuerza de
l a religin, de la beneficencia y de la magnani tnidad. Los Pontfices rocanos, nuestros predecesores, han solido enaltecer
d e manera solemne estas virtudes de vuestros padres, y co"
EncicUcas.-lS.

respondiendo sus mritos con soberana benevolencia,


celebraron v a r i a s veces con sus elogios el nombre francs.
Fueron g r a n d e s , en particular, las a l a b a n z a s de Inocencio I I I y Gregorio IX. Aquellos grandes luminares de la
Iglesia elogiaron i vuestros antepasados, diciendo el primero en u n a c a r t a al Arzobispo'de, Rens: Nos amamos el
reino de F r a n c i a con especial predileccin, porque ha sobresalido s o b r e los dems por su respeto y adhesin hacia
esta Sedo Apostlica y hacia Nos; y el otro, hablando del
reino de F r a n c i a en una c a r t a San Luis I X : Que no ha
podido ser s e p a r a d o por nada de su piedad hacia Dios y su
Iglesia; que j a m s pereci en l la libertad do la Iglesia;
que en ningn tiempo perdi all la f e cristiana su natural
vigor; y a d e m s , que por su conservacin, los reyes y sbditos de dicho reino no han vacilado en d e r r a m a r su sangre
y en e x p o n e r s e los mayores peligros.
Pues bien: Dios, que es el autor de la n a t u r a l e z a y del
cual los E s t a d o s de la tierra reciben la recompensa de sus
virtudes y b u e n a s acciones, h a d e r r a m a d o sobre Francia '
los a b u n d a n t e s dones de la prosperidad: victorias en la guer r a , a r t e s en la paz, gloria del nombre y autoridad en el
imperio. Que si, olvidndose F r a n c i a de s misma en alguna
m a n e r a y a p a r t n d o s e veces de la misin recibida de Dios,
se h a mostrado hostil la Iglesia, tambin es cierto que,
por una s o b e r a n a merced, ni h a desfallecido jams, ni por
mucho tiempo ni completamente. Y plugo Dios que saliese, sana y s a l v a , de esos acontecimientos que fueron igualmente f u n e s t o s la religin y al Estado, los cuales se refier e n tiempos prximos nosotros. Pero, desde el da en que
el espritu d e los hombres, imbuido con el veneno de las
nuevas doctrinas, y arrastrado por una libertad desenfrenada, comenz p o r doquiera r e c h a z a r la autoridad de la
Iglesia, la c o r r i e n t e se precipit hacia donde se la diriga;
porque h a b i e n d o penetrado hasta en las costumbres el virus
mortal de a q u e l l a s doctrinas, poco poco, pareci que la
sociedad h u m a n a quera en g r a n p a r t e s e p a r a r s e por completo de las instituciones cristianas. P a r a esparcir en Francia s e m e j a n t e p l a g a , t r a b a j a r o n , sobre todo en el siglo ltimo, aquellos filsofos, sectarios de una ciencia vana, que se
propusieron d e r r i b a r los fundamentos de la verdad cristiana, i n a u g u r a r o n un sistemo filosfico que inflamaba violentamenle l a pasin, y a enardecida por una libertad desmedida. Bien pronto se vi t r a b a j a r en esto aquellos

quienes un odio impotente de las cosas divinas mantiene


unidos entro s por medio de asociaciones nefastas, excitndoles do continuo oprimir el nombre catlico. Nadie
mejor que vosotros, Venerables Hermanos, conoce si en parte alguna se esfuerzan ms que en Francia.
Por lo cual, el sentimiento de p a t e r n a l afecto que profesarnos todas las naciones, Nos h a movido recordar nominahnente sus deberes, los pueblos de Irlanda, de Espaa
y de Italia, por medio de cartas dirigidas oportunamente
los Obispos de aquellos pases: ese mismo sentimiento Nos
persuade hoy dirigir Nuestro espritu y Nuestros pensamientos hacia Francia. Porque esos esfuerzos de que Nos
hemos hablado, no d a a n solamente la Iglesia, sino que
no son menos perniciosos y funestos p a r a el Estado, pues no
puede p r o c u r a r s e la prosperidad de sto mientras se ahogue
la influencia de la religin. Y, en efecto, desde que el hombre cesa de temer Dios, se quita el soberano fundamento
de la justicia, sin la cual I03 sabios, aun entre los paganos,
niegan que se puedan dirigir bien losnegociospblieos; pues
la autoridad de los jefes 110 tendr prestigio bastante, ni las
leyes la fuerza necesaria. Cada cual atender ms lo
til que lo honesto: la inviolabilidad de los derechos se
debilitar, no siendo el temor do las penas sino un mal guardin de los deberes, y los que imperan tendern fcilmente
una dominacin injusta, mientras que la menor ocasin los que obedecen se irn la revolucin y los motines.
Adems, como en la naturaleza de las cosas no h a y nada
bueno que no deba ser referido la bondad divina como
uno de sus donos, toda sociedad que disponga se excluya
Dios de la ley y del gobierno, rechaza, en lo que de ella
dependo, el auxilio de la bondad divina; y por lo tanto, merece no alcanzar la proteccin celestial. Por esto, aun si ella
pareciese muy poderosa y rica, no por eso deja de l l e v a r e n
su seno el germen de su muerte, y no puede tener la esperanza de una l a r g a vida. Porque, p a r a las naciones cristianas, as como p a r a c a d a uno de los hombres, es tan saludable servir los designios do Dios como peligroso f a l t a r ellos,
y les ocurre muchas veces que cuando permanecen ms fieles Dios y l a Iglesia, llegan, como por un camino natural, un excelente estado, mientras que decaen cuando los
abandonan. En la historia es fcil observar estos cambios,
y .los ejemplos domsticos, h a r t o recientes, no faltaran, si

ENCCLICAS

Nos tuvisemos tiempo p a r a recordar lo que se h a visto en


la poca anterior, cuando Francia se vio con g r a n espanto
r e v u e l t a p o r l a licencia desenfrenada de muchas gentes que
p r o c u r a b a n a l mismo tiempo la ruina de la Religin y del
Estado.
P o r el contrario, esas p l a g a s , que a c a r r e a n consigo la
ruina c i e r t a del Estado, son fcilmente evitadas si se observ a n los p r e c e p t o s de la Religin catlica en la constitucin y gobierno de la sociedad domstica lo mismo que
d l a civil. P o r q u e esos preceptos son m u y propios para
la conservacin del orden y p a r a la salud de los negocios
pblicos.
Desde luego, y en lo que concierne la sociedad domstic a , i m p o r t a en g r a n m a n e r a e d u c a r desde el principio en
los p r e c e p t o s de l a Religin los niilos nacidos del matrimonio cristiano, y no s e p a r a r las a r t e s de la instruccin religiosa, con c u y a enseanza se acostumbra formar al
h o m b r e d e s d e l a niez. S e p a r a r l a s es querer, en realidad,
que los nios s e a n neutrales p a r a lo que se refiere sus
deberes con Dios. Ese mtodo es falso y muy pernicioso, sob r e todo e n los primeros anos, porque en realidad abre el
camino a l atesmo, mientras que lo cierra l a Religin. Los
p a d r e s q u e son buenos tienen el estrecho deber develar
p a r a q u e sus hijos, tan pronto como comiencen a aprender,
reciban l a s enseanzas de la Religin, y que en la escuela
no h a y a n a d a q u e ofenda la integridad de la f e o (lelas
c o s t u m b r e s . L a ley divina y la ley natural hacen igualmente u n a obligacin de esta voluntad en la instruccin de ta
i n f a n c i a , y de ella no pueden descargarse los padres por
ningn m o t i v o .
. ,
E n c u a n t o l a Iglesia, custodia y protectora de la atogridad d e la fe, debe, en virtud d l a autoridad que por Dio
su F u n d a d o r , le h a sido dada, llamar la atencin de todas
las n a c i o n e s h a c i a la ciencia cristiana, y ver, por tanra,
c o n s u m o cuidado, en qu reglas y p'-eceptos se educa s
j u v e n t u d p u e s t a bajo su autoridad: por eso h a condeiuap
s i e m p r e y a b i e r t a m e n t e las escuelas llamadas w i a t o
neutras, a d v i r t i e n d o sin cesar los padres de familia g
vigilen en negocio de tanta trascendencia. Cuando se OD
dece la I g l e s i a en esto, se hace una obra u n y se encu
t r a u n a f u e n t e d e bienestar pblico.
En e f e c t o : aquellos cuya primera edad no se forma P.
l a Religin, c r e c e n sin ningn conocimiento de tas iu

grandes cosas, que al mismo tiempo que pueden por si solas


alimentar en los hombres el amor la virtud, pueden por
s solas tambin, regular los apetitos contrarios la razn.
Tales son las nociones sobre Dios creador, sobre Dios juez
y vengador, sobre las penas y recompensas de la o t r a vida
y gobre los celestiales auxilios que nos trajo Jesucristo, p a r a
cumplir santamente y con celo los deberes.
Si se desconoce esto, toda la cultura del espritu ser
malsana; los adolescentes, 110 acostumbrados al temor de
Dios, no podrn tener ninguna norma de vida moral, y no
habindose opuesto j a m s sus pasiones, sern muy fcilmente inducidos p e r t u r b a r el Estado. Vienen despus las
mximas tan saludables como ciertas que respetan la sociedad civil y las relaciones de los derechos y deberes entre el poder religioso y el poder civil.
Pues as como en la tierra existen dos grandes sociedades; la una civil, cuyo fin ltimo es procurar al gnero humano el bien temporal y terreno, y la otra religiosa, que
tiene por objeto conducir los hombres aquella felicidad
verdadera, celestial, e t e r n a , p a r a la cual liemos sido creados; hay dos poderes, sometidos los dos la ley eterna y
natural, y que so armonizan reciprocamente en lo que se
refiere al orden y gobierno de c a d a una de ellas.
\ h o r a bien: siempre que se t r a t e de establecer una regla
sobro algn asunto de este gnero (en el cual es conveniente que cada uno dolos dos poderes establezca aquella reglaatendiendo razones distintas y por diversos procedimien
tos), siempre que so t r a t e de alguna cosa de este orden sera
necesaria la concordia entre ambos poderes, la cual es at
mismo tiempo favorable la utilidad pblica.
Si esa concordia acuerdo desapareciera, se seguira una
situacin critica inestimable, en la cual no podra subsistir
la tranquilidad ni d e la Iglesia ni del Estado.
Luego, pues, que por un tratado so h a fijado publicamente un rgimen entre el poder religioso y el poder civil, importa la justicia, no menos que la cosa pblica, que la
concordia se conserve; porque del mismo modo que uno y
otro se prestan mutuos servicios, asi reportan mutuamente
v e n t a j a s seguras.
,
.
En Francia, principios de este siglo,cuando terminaron
las grandes conmociones civiles y los grandes terrores que
poco antes haban existido, los mismos gobernantes comprendieron que la sociedad, abatida por t a n t a s ruinas, no.

KeST

r c g e n e r a d a mc

J r <l u e por la restauracin d l a

Previendo las v e n t a j a s que podran resultar en el norv*


nir, nuestro predecesor Pi V I I accedi con gusto los deseos del primer cnsul, u s a n d o de toda la facilidad y con
descendencia compatibles con su cargo. Entonces, establenlo e acuerdo sobre los p r i n c i p a l e s artculos, quedaron
sentados los fundamentos y s e abri un camino seguro v f a
vorable p a r a la restauracin y el restablecimiento gradual
de las cosas de la Iglesia.
Y desde aquel tiempo e m p e z a r o n tomarse v a r i a s disposiciones favorables la i n t e g r i d a d y el honor de la Iglesia
L a s v e n t a j a s inmensas q u e . r o s u l t a r o n debe ser tanto
mas apreciadas, porque todo lo concerniente la Religin
haba sido en F r a n c i a r a d i c a l m e n t e destruido.
Restablecida pblicamente l a dignidad de la Religin
las instituciones cristianas r e n a c i e r o n completamente; y en
verdad, son m u y de a d m i r a r l o s bienes que por ello vinieron
p a r a la prosperidad del E s t a d o .
Porque, como la sociedad, l i b r e a p e n a s de la furia revolucionaria, buscaba slidos f u n d a m e n t o s p a r a la tranquilidad y el orden pblicos, s e n t a que slo en la Religin catlica poda encontrarlos; p o r donde se v que este proyecto de restablecer la a m i s t a d con la Iglesia fu obra de
un hombre sabio y hbil en el fomento do los intereses
pblicos.
Aunque no hubiera otras r a z o n e s , pues, habra en favor
de la paz la misma que d e t e r m i n su restablecimientoPorque en medio del ardiente a f n de novedades que en todas partes se manifiesta, y a n t e l a 'certidumbre del porvenir, s e n a g r a v e y peligrosa imprudencia el introducir
nuevos motivos de discordia e n t r e los dos poderes, y el poner obstculos que impidieran r e t a r d a r a n la bienhechora
accin de la Iglesia.
No sin inquietud y ansiedad, sin embargo, vemos Nos en
en estos tiempos las a l a r m a n t e s pretcnsiones que ello
tienden: cosas se han hecho y s o h a c e n que no convienen en
modo alguno al bienestar de l a I g l e s i a , desde que muchos
se han dedicado, por hostilidad ella, a t r a e r el desprecio
y el odio sobre las instituciones c a t l i c a s , y proclamarlas
como nteos enemigos de la s o c i e d a d .
Y con no menos p e n a y a n g u s t i a consideramos los proyectos de aquellos que, p a r a r o m p e r las relaciones de la

Iglesia y del Estado, queran abolir tarde temprano,


el saludable y legitimo convenio concluido con la Sede
Apostlica.
En esta situacin, n a d a hemos omitido de lo que las circunstancias podan exigir. Nos, siempre que lo hemos credo necesario, hemos ordenado nuestro Nuncio Apostlico,
que hiciera reclamaciones, y el gobierno h a dicho que las
reciba con nimo dispuesto la equidad.
Nos mismo, cuando se dict la ley suprimiendo las
comunidades religiosas, hemos dado conocer nuestros
sentimientos en una c a r t a dirigida nuestro querido hijo
el Arzobispo de Pars, Cardenal de la Santa Iglesia
Romana.
De igual m a n e r a , on u n a c a r t a enviada en Junio del aflo
prximo pasado al Presidente de la Repblica, Nos liemos
deplorado aquellas medidas que se oponen la salvacin
de las a l m a s y menoscaban los derechos dla Iglesia.
Y hemos obrado asi porque la santidad y grandeza de
nuestro cargo apostlico Nos obligaban ello; y porque deseamos v i v a m e n t e que la religin trasmitida por los a n t e pasados se conserve en Francia santa inviolable.
Con igual perseverancia hemos resuelto Nos defender
siempre en lo porvenir el catolicismo en Francia,
En el cumplimiento de esta justa empresa y de este deber, siempre hemos tenido Nos en vosotros. Venerables Hermanos, valerosos auxiliares. Que obligados deplorar la
suerte de las congregaciones religiosas, habis hecho al
menos lo que os era posible p a r a que aquellos que no haban
merecido menos del Estado que de la Iglesia, no sucumbiesen sin ser defendidos.
Ahora, v en la medida que os permiten las leyes, ponis vuestra m s viva solicitud y constantes pensamientos en procurar la juventud los medios de una buena educacin.
,
En cuanto los proyectos que muchos p r e p a r a n contra
la Iglesia, vosotros no habis dejado de demostrar lo perniciosos que serian p a r a la sociedad misma.
Nadie podr, por todo esto, acusaros con razn de que
obris por el estimulo de alguna consideracin h u m a n a de
hacer la oposicin el estado de cosas establecido; p o r q u e
cuando se t r a t a de la gloria de Dios, cuando est en peligro
l a salvacin do las a l m a s vuestro deber os llama a detenderlas y velar por ellas.

C o n t i n u a d , pues, prudente y firmemente sin apartaros


de vuestra misin episcopal, enseando los preceptos de la
doctrina d e l cielo, y mostrando A los fieles el camino que
deben s e g u i r en medio de esta g r a n d e iniquidad de ios
tiempos.
Preciso e s que no exista e n t r e todos sino un solo espritu
y un solo fin; y puesto que la c a u s a es comn, que no exisla
tampoco m s que una m a n e r a de obrar.
Cuidad d e que en p a r t e a l g u n a falten escuelas donde se
ensee l o s nios con el cuidado posible la ciencia de los
bienes c e l e s t i a l e s y de sus deberes p a r a con Dios; donde
a p r e n d a n A conocer Afondo la Iglesia, y la escuchen lo
b a s t a n t e p a r a que puedan llegar comprender que deben
estar dispuestos sufrirlo todo p o r su c a u s a .
F r a n c i a e s rica en ejemplos de hombres ilustres que por
la f e c a t l i c a no han rehusado prueba alguna, ni aun la
prdida de l a vida. D u r a n t e la misma tormenta que Nos
hemos r e c o r d a d o , muchos hombres hubo de una fe envidiable, que m a n t u v i e r o n con su valor y con su s a n g r e el honor
Nacional. Y e n nuestros mismos das, Nos vemos en Francia
el valor b a s t n d o s e s mismo, gracias Dios, en medio de
las persecuciones y desventuras.
El clero c u m p l e los deberes de su ministerio con esa caridad que e s propia do los sacerdotes, siempre pronta
industriosa p a r a acudir en auxilio del prjimo. Gran nmero de s e g l a r e s profesan pblica y valerosamente la fe catlica, d a n testimonio porfa de m u c h a s m a n e r a s y continuamente, d e su adhesin esta Sede Apostlica; proveen
con g r a n d e s gastos y con celo la educacin de la juventud; c o n t r i b u y e n A satisfacer las necesidades pblicas con
una l i b e r a l i d a d y una beneficencia admirables.
Pero e s t o s bienes, que son de un feliz presagio para
Francia, e s necesario, no slo conservarlos, sino acrecentarlos con c o m n celo y con toda la perseverancia de la
adhesin, A n t e todo, es necesario p r o c u r a r que se aumente
ms y m s el clero p o r medio de abundantes reclutamientos
de hombres dignos; que la autoridad de sus Prelados sea
s a g r a d a p a r a los sacerdotes, y que tengan stos por cierto
que el ministerio sacerdotal, si no se ejerce bajo el magisterio de los Obispos, no puede ser santo, ni verdaderamente
til, ni bondadoso. Finalmente: es preciso que los seglar e s escogidos, aquellos p a r a quienes la Iglesia su comn
m a d r e es q u e r i d a , y cuyos discursos y escritos pueden ser

de i r a n d e utilidad p a r a la salvaguardia de los derechos


catlicos, se empleen activamente en la defensa de la
Religin. El acuerdo de las voluntades y la conformidad
de la accin, son necesarios p a r a obtener estos felices
resultados.
Sabido es que los enemigos nada desean tanto como las
divisiones de los catlicos; que stos se persuadan de que
deben evitar toda costa las disensiones, recordando aquellas palabras divinas, que todo el reiuo dividido entre s
perecer. Si es preciso p a r a que se realice la concordia que
cada uno renuncie su opinin y su juicio, que lo h a g a de
buena volutad, en vista de la auloridad comn. Esfurcense constantemente los escritores en conservar en todo esta
paz de los espritus; prefieran adems sus propias ventajas lo que conviene al inters comn; defiendan las empresas comunes; obedezcan de bueua gana la direccin de
aquellos quienes el Espritu Santo puso como Obispos p a r a
regir la Iglesia, y no emprendan n a d a contra la voluntad de
aquellos quienes es necesario seguir como jefes cuando se
combate por la Religin.
Finalmente, segn lo que la Iglesia ha hecho siempre en
las circunstancias difciles, el pueblo entero, bajo vuestra
autoridad, no debe d e j a r de o r a r y de suplicar a Dios, que
vuelva sus miradas Francia, y que su misericordia triunf e
de su clera. Muchas veces la Majestad divina ha sido ult r a j a d a por la licencia, en el hablar y cu el escribir, y no
faltan quienes, no slo repudian con ingratiiudlos beneficios
de Jesucristo, salvador de los hombres, sino que por una
ostentacin de impiedad proclaman que 110 quieren reconocer el poder de Dios. Es absolutamente necesario que los
catlicos, con g r a n celo de fe y de piedad, compensen esta
perversidad de pensamientos y de acciones, es necesano
que atestigen pblicamente que nada desean tanto como
la gloria de Dios, y que nada les es tan querido como la Religin de sus padres. Que aquellos singularmente que m a s
estrechamente unidos Dios viven en la clausura de i w
monasterios, se exciten hoy m s generosamente la ca1.
dad v se esfuercen, por una humilde oracin, por m o n t e a ,
cienes voluntarias y p o r su devocin en
propicio. Con estos medios y con el auxiho divmo r e a a r a ,
tenemos confianza en ello, que los que estn en e l c . ro a t a rn los ojos la luz de la verdad, y el nombre francs flore
c e r a de nuevo en su antigua grandeza.

En todo lo quo hornos dicho h a s t a a q u , reconoced Vener a b l e s H e r m a n o s , n u e s t r o corazn p a t e r n a l y l a g r a n d e z a


d e l a m o r q u e t e n e m o s toda F r a n c i a . Asi, no dudamos de
q u e e s t e mismo testimonio d e n u e s t r a g r a n solicitud servir
p a r a c o n f i r m a r y a u m e n t a r e s t a n e c e s i d a d s a l u d a b l e de la
unin e n t r e F r a n c i a y l a S e d e Apostlica, q u e h a procurado
e n todos tiempos t a n numerosos y t a n g r a n d e s bienes p a r a
su comn utilidad.
En l a a l e g r a q u e nos d a e s t e p e n s a m i e n t o , Nos deseamos, V e n e r a b l e s H e r m a n o s , vosotros y v u e s t r o s conciud a d a n o s , l a m a y o r a b u n d a n c i a de dones celestiales, y os
d a m o s t i e r n a m e n t e e n el Seor l a Bendicin Apostlica, en
p r e n d a d e estos d o n e s y e n testimonio de n u e s t r a p a r t i c u l a r
benevolencia.
D a d o en R o m a , junto S a n P e d r o el 8 de Febrero,
do 1884, a o VI de n u e s t r o Pontificado.

EPISTOLA
A D

EHCYCLICA

G A L L 1 A E

P O P U L O S

3 P J ? .

X I I I

MENEftA5S3L.ES FRATRES
SALUTEM ET APOSTOLICA!!

BENEDICTIONEM

LEON PAPA XIII.


ABILISSIMA G a l l o r u m g e n s , m u l t i s in r e b u s p o c e bellove p r e c l a r e gesti, s i n g u l a r e n i q u a m d a m sibi c o m p a r a v i t in E c clesiam c a t h o l i c s m l a u d e r m e r i t o r u m , q u o r u m n e c i n t e r i t u r a est
grati, n e c gloria coaeenescet. Institutis cliristianis, praeeunte reges
Cledovaeo, m a t u r e s u s c e p t i s . h o c s a n e p e r h o n o r i f i c u m fidei p i e t a t i s q u e t e s t i m o n i u m s i m u l e t p r a e m i u m tulit, u t primogenita
Ecciesiae
itia n o m i n a r e t u r . E x o t e m p o r e , V e n e r a b i l e s F r e t r e s , s e p e m a i o r e s vostri ad m a g n a s r e s e t s a l u t a r e s visi s u n t d i v i n a e i p s i u s p r o v i d e n t i a e a d i u t o r e s : n o m i n a t i m v e r o i p s o r u m est n o b i l i t a t a v i r t u s in
v i n d i c a n d o u b i q u e t e r r a r u m c a t h o l i c o n o m i n e , in C h r i s t i a n a fide a l
b a r b a r a s g e n t e s p r o p a g a n d a , in l i b e r a n d i s t u e n d i s q u e s a n e t b r i b u s
P a l a e s t i n a e locis, u t n o n s i n e c a u s s a v e t u s illud vim p r o v r b i i o b t t n u e r i t , gesta Dei per Francos. A t q u e h i s r a t i o n i b u s c o n t i g i t , ut tidal'
a n i m o s e s e p r o n o m i n e c a t h o l i c o d e v o v e n t e s , in s o c i e t a t e m g l o r i a r u m
Ecciesiae aliquo modo venire potuerint, et complura puhlice p r i v a t i m q u e i n s t i t u e r e , in l u i b u s e x i m i a vis religioni,
beneSccntiae,
magnanimitatis cernitur. Quas ptrum vestrorum virtutes Romani
P o n t f i c e s D e c e s s o r e s N o s t r i m a i o r e m in m o d u m p r o b a r e c o n s u e v e r u n t , r e d d e n d s q u o p r o m. ritis b a n e v o l e n t i a , n o n s e m e l o r n a r e G a l l o r u m n o m e n l a u d i b u s v o i u e r u n t . A m p l i s s i m a e q u i d e m illac s u n t ,
q u a s I n n o c e n t i u s I I I e t G r e g o r i u s IX, m a g n a illa E c c i e s i a e l u m i n a ,
m a i o r i b u s v e s t r i s t r i b u e b a n t : q u o r u m p r i o r in e p i s t o l a ad A r c h i e p i s c o p u m R b e m e n s e m , regnata Franciac,
a i t , prerogativa
quadam
diligimus
carilalis,
nipote quod prue ceteris mundi regni*
Apostolicae Sedi ac Nobis obsequiosum
semper extitit et dccotum:
alter vero
in epistola ad s a n c t u m L u d o v i c u m I X . in r e g n o G a l h a e , quoia
de-Mione Dei et Ecciesiae
nullo casu avelli poluit,
nunquam
liberta,

En todo lo quo hornos dicho h a s t a a q u , reconoced Vener a b l e s H e r m a n o s , n u e s t r o corazn p a t e r n a l y l a g r a n d e z a


d e l a m o r q u e t e n e m o s toda F r a n c i a . Asi, no dudamos de
q u e e s t e mismo testimonio d e n u e s t r a g r a n solicitud servir
p a r a c o n f i r m a r y a u m e n t a r e s t a n e c e s i d a d s a l u d a b l e de la
unin e n t r e F r a n c i a y l a S e d e Apostlica, q u e h a procurado
e n todos tiempos t a n numerosos y t a n g r a n d e s bienes p a r a
su comn utilidad.
En l a a l e g r a q u e nos d a e s t e p e n s a m i e n t o , Nos deseamos, V e n e r a b l e s H e r m a n o s , vosotros y v u e s t r o s conciud a d a n o s , l a m a y o r a b u n d a n c i a de dones celestiales, y os
d a m o s t i e r n a m e n t e e n el Seor l a Bendicin Apostlica, en
p r e n d a d e estos d o n e s y e n testimonio de n u e s t r a p a r t i c u l a r
benevolencia.
D a d o en R o m a , junto S a n P e d r o el 8 de Febrero,
do 1884, a o VI de n u e s t r o Pontificado.

EPISTOLA
A D

ENCYCLICA

G A L L 1 A E

P O P U L O S

3 P J ? .

X I I I

MENEftA5S3L.ES FKATRES
SALUTEM ET APOSTOLICA!!

BENEDICTIONEM

LEON PAPA XIII.


ABILISSIMA G a l l o r u m g e n s , m u l t i s in r e b u s p o c e bellove p r e c l a r e gesti, s i n g u l a r e n i q u a m d a m sibi c o m p a r a v i t in E c clesiam c a t h o l i c s m l a u d e r m e r i t o r u m , q u o r u m n e c i n t e r i t u r a est
grati, n e c gloria coaeenescet. Institutis cliristianis, praeeunte reges
Cledovaeo, m a t u r e s u s c e p t i s . h o c s a n e p e r h o n o r i f i c u m fidoi p i e t a t i s q u e t e s t i m o n i u m s i m u l e t p r a e m i u m tulit, u t primogenita
Ecciesiae
itia n o m i n a r e t u r . E x o t e m p o r e , V e n e r a b i l e s F r a t r e s , aepe m a i o r e s vostri ad m a g n a s r e s e t s a l u t a r e s visi s u n t d i v i n a e i p s i u s p r o v i d e n t i a e a d i u t o r e s : n o m i n a t i m v e r o i p s o r u m est n o b i l i t a t a v i r t u s in
v i n d i c a n d o u b i q u e t e r r a r u m c a t h o l i c o n o m i n e , in C h r i s t i a n a fide a l
b a r b a r a s g e n t e s p r o p a g a n d a , in l i b e r a n d i s t u e n d i s q u e s a n e t b r i b u s
P a l a e s t i n a e locis, u t n o n s i n e causs v e t u s illud vim p r o v r b i i o b t t n u e r i t , gesta Dei per Francos. A t q u e h i s r a t i o n i b u s c o n t i g i t , ut tidal'
a n i m o s e s e p r o n o m i n e c a t h o l i c o d e v o v e n t e s , in s o c i e t a t e m g l o r i a r u m
Ecciesiae aliquo modo venire potuerint, et complura publice p r i v a t i m q u e i n s t i t u e r e , in l u i b u s e x i m i a vis religioni,
beneSccntiae,
magnanimitatis crnitur. Quas ptrum vestrorum virtutes Romani
P o n t f i c e s D e c e s s o r e s N o s t r i m a i o r e m in m o d u m p r o b a r e c o n s u e v e r u n t , r e d d e n d s q u o p r o m. ritis b a n e v o l e n t i a , n o n s e m e l o r n a r e G a l l o r u m n o m e n l a u d i b u s v o l u e r u n t . A m p l i s s i m a e q u i d e m illac s u n t ,
q u a s I n n o c e n t i u s I I I e t G r e g o r i u s IX, m a g n a illa E c c i e s i a e l u m i n a ,
m a i o r i b u s v e s t r i s t r i b u e b a n t : q u o r u m p r i o r in e p i s t o l a ad A r c h i e p i s c o p u m R b e m e n s e m , regnum
Franciac,
a i t , prerogativa
quadam
diligimus
carilalis,
nipote qnod prue ceteris mundi regni*
Apostolcete Sedi ac Nobis obsequiosum
semper extitit et dccotum:
alter vero
in epistola ad s a n c t u m L u d o v i c u m I X . in r e g n o G a l h a e , quoi a de-Mione Dei et Ecciesiae
nullo casu avelli poluit,
nunquam
liberta,

ecclesiastica
stiana

periti,

Hdes amis.it:

nes dicti

regni

exponere

minime

mercedera

nullo

unquam

quia

imo pro

sanguinem

tempore
earum

proprium

dubitacerunt.P^rera

virtutum

recteque

vigorem
et

nominis,

q u o d a r a m o d o G a l l i o sui,

homimuUis

autem naturae Deus, a

factorum
imperii

raunus

eh ri-

regeset

se periculis

utique in

civitates, m u l ' a Gallis ad prosperitatera largitus


pacis artes, g l o r i a r e

proprium

consercationc

fundere

terris

bellicas/

Q u o d si

auctoritatern.

giens, maluit i n f e n s o s spiritus adversus

sccipiunt

est, l a u d e s

a Deo d e m a n d a t u m

quo

oblila

aliquando

defu-

sumere,

tamen

Ecclesinm

s u m m o Dei b e n e f i c i o n e e diu n e c tota d i s i p u i t . A t q u e u t i n a m f u n e s t o s


i l l o s r e l i g i o n i 9 C ci v i t a t i c a s u s , q u o s p r o x i m i o r a
pora p a p a r e r u n t , so-pes evasissetl Verniti
num

novarum

opinionum

imbuto

notati

nostra e

posteaquam

mens

vnneno, auctoritatern

temhoroi-

Ec-lesiae

pas-im coapit r e i i c e r e infinita liberiate f e r o s , c u r s u s praeceps,


proclive erat, f a c t u s est. Nam cura m o r l i f e r u m doctrinarura
ipsos h o m i n u m

mores

influxisset,

p a r t e m s e n s i m evasit, ut o r a n n o
velie v i d e a t u r . A d

fcanc

humana

societas

desciscere

bue

christianis

quo

v i r u s in
magnam

qui - h r i s t i a n a e veritatis odorli sunt f u n d a m e n t !


vehementius
tenet,

infiaramaret.

qnotidieque

vero

Proxima

maiore,

faciL o p p r i m c n d i

quatti

uspiom,

Q u a p r o p t e r p a t e r n a caritas,

qua

io

universas

sicut alias N o s i m p u l i t u t n o m i n a t i m

catholic!
Gillia

nominis

contentione,

gentes

Hiberniac,

prosequimur,

Hispaoise,

Ilaliae-

que populos, d s t i s ad Episcopos lilteris, c o n v e n i e u t e r temporibus


officium c o h o i ' l M r e m u r , ita n u n c ad G a l l i a m
con vertere.-Ea

Ecclesiae s o l u m

en!m

suadet

molimonta,

n o c e n t , s e d ipsi q u o q u e

reipublicne; p r o p t e r e a quod cri non

sunt

menlom

quae

potest ul

cogita-

diximus

non

p r o s p a r i t a s ci vitati
homo

d e il, m a x i m u m i u s t i t i a e t o l l i t u r f u n d a m e n t u m , s i n e q u a b e n e
rem publicom v e l ipsi e t h n i c o r u m saplentes

negabant

enim satis h a b i t u r a dignitatis est auctoritas

principum,

virium leges. P l u s a p u d u n u m q u e m q u e valebit


stas: vaciilavit i.columitas iurium, malo
imperant,

f.ici'e in

ad

pernicioso et funesta

c o m i t e t u r . v i r t u t o religicnis extincla. Et s a n e ubi vcreri D e u m

r u m metti: e t q u i

illud p l e r u m q u c accidit. u l q u i b u s t e m p o r i b u s

ir a n n a U b u s l e m p o r u m

suara

intueri

licet; c a r u r a q u e

-idit aetas

erga

naturali

Hasqu.dem vices
d o m e s l . c a et

r e c e n t i e s e m p l a s u p p e t e r e , t , si v o c e r a i e , r e c o r d a r i

sali

quae.superior

c u m p r o c a x m u l t o r u m Ucentio I r e m d o c l a m Galliam f u n -

a i o misculi. r e m . c r a m et civilem e o d e m e s c , d i o c o m p l e x o
'

Coni,-a v e r o h a e c ,

q u a e certam civitalis r u i n a m

facile d e p e l l u n l u r , s i in c o s t i t u e n d a g u b e r n a a d a q u e
um

civili

8P

Ac p i o

secum
tum

societate catholicae religion s praecepto

Brim s u n t ad conservo,ione,n

ordiuis et

ad

ferunt,

domestica

servenlur.

rc.publ.cae

Ea

salutem

q u i d e m ad .-ociatalem d o m e s l i c a m q u o d a l l i n e i , i n t e r e s t

posse;

ger
ncque

n c q u e satis

utilitas. q u a m lione-

custode

dominatum

officiorum

pons-

iniustum,

et qui

o X f i s erg; Deum

iubeat, q u a n t u m

respuit, planeque

tutela d e n e g e t u r . Ilaque q u a n t u m v i s o p l b u s

e s t in s e .

est digna, cui


firma

et

et

divinae
caeleslis

copiis loeuplf

esse videatur, g e r i i t a m e n i n t e r i t u s s u i in ipsis reipublicac visceribus

lege conslitutum, n c q u e parente P


possuol.Ecc.esia

n t u r : q u a e

um aeUlu ,s p

^4uibus

esco,aiur

universas vocarc geutes, ilcmqu

praeceplis inslilut.sque ' ^ o t u s quaa in 'psiu


sci,OH, q u . s appellant
eliam atque el.am P

s e m p ( J f

m o m l U

- , W
'

altendcrent ad c a v . n d u m . Uuiou

Ecclesiae, s.mul

p a r e n d 0

,0nsulilur. Etenim
ulla cogoi-

q u o r u m prima et... ad r i | O o e

u s

a | e r e

v i r l t t

tionc adolescu.,1 r e r u m m a x i m a r u m , qu
tum studia, et appttilus regerc
^

c r e

slibus per l e s u m C h r , s l u m

oltoto

negare

aus,,

P -

tacile ad

' "

'
mi=cenda

u-

C
e

C 8 e

a d o l e j C e o t
SU 5 Ue
c u

- d S p l i .

terre polefuil honcste \ e n i ai-i p


nihil u n q u a m
hentur.

, t . o U , ie "e

ctcque servanda. His o n e ^ u U *


cultura:

a m o u l r a

u t i h t a t i p a ^ o

morura

d e l a l a

v e .

^ ' " ^ i r z r C ^

de praemiis ^

temp".ratione s u i obesse Deum

p a r i e .

istiimnstituendasobo e cl.gcu l a d h , b

i u s m o d i i l U e s u n t de D e o

ptum r e f e r e n d u m sit, o m n i s h o m i n u m s o e i e l m , q u a e a disciplina

neutram

sliifi

quia nihil e s t i o

r e r u m n a t u r o boni, q u o d n o n bollitali divinoc acce-

disciplina follax est. e t p r a e s e r t i m , primi r ^ o

p a r e n t , l e v i m o m e n t o in s e d i t i o n e m et t u r l - a s d e l a b e n t u r . - P r a e t e r c a

benetcentiae a d - u m e n t a

fidelitatem

D e u m vel Ecclesiam sludiosius retinenl, in o p t i m u m statura


quodum itinere venia.it; quibus deserunl, excidan.

est

eisque

eomque

fuil eorum opera,

nemo quam V o s , Venerabiles Fratres, iudicare melius potest

liuncmque

tara

deficere periculoum;

philosophic

convellere,

q u o s r e r u m d i v m a r u m irapotens od u m n e f a r i i s i n t e r s e societatibus
con u n c t o s

fere secus ac singulis homin.bus,

i n s e r v i r e Dei c e n s i i s a l u b r e , q u a m

nstitutis

philosophandi n i t i o n e m inierunl, quae excitata iam immodicae liber-

cupidiores: an

tibus christian!, n o n

perniciom per Gallias dilatandam non parum

valuerunt s u p e r i o r e sseculo quidam insaniente sapientia

tatis studia

inclusa s e m i n a , n c q u e spera h a b e r e potest diuturnitaUs. Scilicet g e n -

anw

es null.m
PidttbU3

vitates

pertra-

D e i n d e ilia s a l u b e r r i m a a e q u e a c v e r i s s i m o , q u a e

ad

c i v i l c m o

cietalem v i c i s s i t u d i n e m q u e iurium et offieiorum inter

t o e r a m et n o "

hticam

d u a e uni

taras

potest lem
societate.

Immane

maximae,

generi

religiosa

spectant.-Quemadmodum

bonum

.Itero

civili,,

c u

enim

i u s proximus

finis

c o m p a r a r e t e m p o r a l e et m u n d a n u m

cuius est h o m i n e s

ad

veram iilam

felicitalo,

ambae,

et in

est

altera

perducere

a d q t t . m facti s u m u s , c a e l e . t e m a c s - m p i t a r n a , ita g e m i n a
est; a e t e r n a e n a t u r a l i q u e legi o b e d i e n t e s

in"

poteste

rebus quae

a l t e r u t r i u s o r d i n e i m p e r i o q u e c o n t i n e n t u r , sibi s i n g u l a e consulente*
Verum quoties q u i d q u a m

con.titui

de

eo g e n e r e

oportet

utramqu, potestatem, diversi* quidem c a u i a divaraoque


tam.n

utramque

constituere

rectum

sit, n e c e s s a r i a

de

ou
sed

modo

.stet

militati

publica consentanea

a t r i u s q u o c o n c o r d i a ; q u a aubala. o m n i n o con

secutura

quaedam

est anceps

Ecclesiae

nec civitatis

utabilisqua

potest

tranquilli

conditio,
consistere.

pactis conventi, inter s a c r a m c i n l e m q u e p.testaten,


const, utum est, t u n c p r o f e e t o quad iustitiae
rei publicae, c o n c o r d i ,

manere

quaccm

integram;

Cum iiiur

publice

intere,t,

nc

aUnuid

interest

propterea quod

a l t e r , a b a l t e r a p r a e . t - n t u r officia m u t u a , ita c e r t u s m i l i t a t i ,

idem
sicut
fructus

At vero lieo t e m p o r e

liuius generis

cminere

pericula non

sollicitudine et a n g o r e v i d e m u s : q u a e d a m enim et acta

turcum Ecclesiae salute minime congruentia, posleaquam

nonnulli

i n f e n s o a n i m o i n s t i t u t a c o t h o l i c a in s u s p i c i o n e m i n v i d i a m q u e

addu-

cere, e a q u e civitati p r a e d i c a r e inimica

Neque

vulgo consueverunt.

minus sollicitos a n x i o s q u e balie,it N o s e o r u m

Consilia, q u i ,

disso-

ciando Ecclesiae reique publicae rationibus, salubrem illam riteque


initam

cum

Apostolica

Sede concordiam

scrius

ocius

diremptam

vellent.
N o s quidem in h o c r e r u m statu nihil praetermisimus,
pora postulare v i d e r c n t u r . L e g a t u m

Nostrum

quod

Apostolieu,

oportere visum est, tacere expostulstioncs iussimus:

tem-

quoties

quas qui

rem

publican, g e r u n t p r o n o s e ad a e q u i t a l e m a n i m o a c c i p e r e testati

sunt.

- N o s i p s i , c u m lata l e s e s t da collegiis sodalium religiosorum tollendis, a n i m i N o s t r i s e n s a

litteris consignavimus

Nostrum S. R. E. Cardinolcm

Archiepiscopum

Simili m o d o , m i s s i s s u p e r i o r e

anno

publicae P r i n c i p e

litteris.

ad

dilectum

Filium

Parisiensium

datis.

m e n s e Iunio ad s u m m um

c e t e r a ilia d e p l o r a v i m u s , q u a e

animorum nocent, et Ecclesiae rationes i n c o l u m e esse non

u.trocitroque accipitur et redditur.

sine

s u n t et a g u n -

rei

saluti
sinunt.

Id v e r o e f f e c i m u s t u m q u o d s a n c t i t a t e e t m a g n i t u d i n e m u n e r i s N o s t r i
I n G a l a , i n e u n t . h o c s a e c u l o , p o s t e a q u a m i n g e n t e s illi, q u i p a u l o
an e r r a n t ,

motus

evi,es

tcrroresque

c o n q u i e v e r a n t , ipai

rerum

apostolici p e r m o v e b a m u r , tum q u o d v e h e m e n t e r c u p i m u s u t a c c e p t a
a patribuset maioribus religio sancte inviolateque

p u b h e a r u m rectores i n t e l l e x e r e , haud pos.e melius f e s s a tot ruinis

vclur. H a c via, h o c ipso t e n o r e c o n s t a n t i

e r n t e t e n , a u b l e v . r i , q u a m si r e l i g i o c a t h o i i c a

G a l l i a e c a t h o l i c a m p e r p e t u o in p o s t e r u m

utihlates opinione p r a e c i p i e n s P i ,
primi Consul,s
1

u a

l Z L T r

"

u.tro

obsecutu,

, a

P "

i a

'

d a

"

re.titueretur,

VII Decessor Noster,

voluntati

est, facilitate i n d u l S e n t aqua

"ffiom'n 'icuit.Tunc de sum,nis

T !

> S

Futi,ras

OOSta

EUQt

iter

capites
munitum

officii insti a c d e b i t i V s e m n e s

P 0 ,

8 0

SlerOrc

Nobis est

defendere.-Cuius

rem

qu.dem

Vcnerabiles Fratres, adiutoreistre-

nuos semper habuimu. Revcra sodalium religiosorum

coact. dolere

vicem, perfeci.tis lernen, q u o d e r a t in potestate vestra,

ne

mdelens.

sucumberent, ,,.i n o n m i n u s d e re publica quam de Ecclesia


rant. Hoc autem

t t
P e i r a r
bantur. Permagnae

Gallia c o n s c r -

in

cerium

tempora, quantum

leges

sinunt,

in e o

merueev.g.lanl

m a x i m a e c u r a e c e g i t a t i o n e s q u e vestrae, ut probae inst:tut,on,s copia

a e t a l e

M i c i o consU-

-Urtalera etdeOTS Ecdesiae P *


videe x , f i d e perceptae utilities, tanto pluris aesU-

suppeditet iuventuti: et d c c o n s i l i i s
nulli agitant,

non

praetermisisti.

qu.c adversus

Ecclesiam

non-

ostendere, q u a n t u m ,ps, civitat,

essent allatura perniciem. A t q u e h a s ob caussas n e m o , u r e c r . m m a eTaffl>,'aqpnKrgra;iUS


a r f v v!'

"

b l C a

::d"

"

n I ,

'

a es^ent a n i L

U e

g i S i

""^dita, p i a n e insoluta Christia-

n a rovixere: s e d . r u m . , u a ; a ex Ime U c o i n p r o s p e r i a t e civilem


bona
n

redicrunt. Efcnim ex turbuleniissimis


L

TChea,enler

lundamenta requireret
iiK-unda c o r ^ .
Oinre

-i ,

quae tunc
eonscrvan
us ai

vixdu

fa

e n ipsa q u a e r e q u i r e b a t , o b l a l a sibi a religio-

r c 0 D l m 0

e 9 n s

OTUdent 6

'

i l ; i t a ut a p p a r e a t ,

illud

de

concordia

. t a l l ,
d
m
l B m e
'
" o m n i n < > ' d e m coussa,
d p a c , f i c a i , o n e m suscipiendam impulit, n u n c deb.ret ad
am impeHere. N a m b f l . m i s passim r e r u m no
um

Z Z . l T r

'

flucUbu"

" ' " " ' I " ! l i t a t i s d i s c i p l i n a e q u , p u b . i c a c fi m a

e X

I i S T
T T

" "

P O l 0 S , a l e m

s u ta r e t r
T
f C l 6 S , a B P,'0l,itere
sulta res esset et plena periculi.

novas
s e r o r e
a U l

'

discordia

mtcriectisque
virtutem,

impedicon-

bitur, a u t aliquo Vos respectu r e r u m h u m a n a r u m


tuta r e i p u b l i c a e a d v e r a a r i : q u i a

cu,,,

Dei

due,

aut

consti-

agitar

a n i m a r u m in discrimen a d d u c i t u r , v e s l r u m m u n u s est h a r u m

rerum

omnium tutelam defensionemque sraciper..-Perg,te ,taque prudent e r et f o r t i t e r in e p i s c o p o l i m u n e r e v e r s a r i : c a e l e s t i s d o c t r m a e p r a c cepta t r a d e r e , e t q u a s i t i n g r e d i e n d u m

via in t a o

iniquitate populo demonstrare. E a m d e m o m n i u m


te idemque propositnm,

et

ubi

magna
oportet

temporum
esse

c o m m u n i s est caussa,

men-

agendo a d h i b e r e r a t i o n e m . Providete ut n u . q u a m scholoe des nt


quibus notitia b o n o r u m c a e l e s t i u m o f B e i o r u m q u e e r g a D e u m d,i,
tissime alumni i m b u a n t u r , et dicant penitus Eccless,

eogno

eidemque diete e s s e a u d i e n t e s u s q u e adeo ut Intel,,gan

et

o m n e s la b o r e s , e i n s c a u s s a , p a t i b i l e s p u t a n d o s

A^undalGall^

m
en
cere

entmnt,
prae^

s t a n t i s s i m o r u m h o m i n u m e x e m p l i s , q u i p r o fide c h r , s t , a n a n u l l a a b

DE s . s . LEN
f e s a calamitatemi,

ne vitae

quidem

ipsius

x i n

i a c t u r a m deprecati sint.

I n i p s a ilia p e r t u r b a t i o n e , q u a m c o m m e m o r a v i m u s ,
p e r p l u r e s e x t i t e r u n l , q u o r u m v i r i a t e et s a n g u i n e
Iamvero nostris etiam temporibus virtutem

in

v i r i i n v i d a fido

potriusstatilhonos.

Gallia

c e r r . i m u s per

m d i a s i n s i d i a s et p e r i c u l a satis, D e o i u v a n t e , s e i p s a m t u e r i . M u n u s
s u u m C l e r u s insislit, i d q u e e a caritate, q u a e s a c c r d o t u m e s t propria

et divinum p r o p i t i a r e n u m e n h u m i l i prece, p o e n i s v o l u n t a r i i s , s u i q u e
devotione c o n t e n d a n t .

His ralionibus

e v e n In r u m ,

Deo

opituhinte

c o o f i d i m u s , u t q u i s u n t in e r r o r e r e s i p i s c a n t , n o m e n q u e G a l l i c u r a a d
genuinam mngnitudinem

revirescat.

In b i s o m n i b u s , q u a e h a c t e i - u s d i x i m u s , p a t e r n u m

animum

No-

a d p r o x i m o r u m u t i l i t a t e s s e m p e r p r o m p t a e t s o l l e r t i . Laici viri m a g n

strum, V e n e r a b i l e s F r a t r e s , et s m o r i s , q u o u n i v e r s a m Galliam c o m -

numero

plectimur,

fld-m

eatholicam

profitentur aperto impividoque

pectore:

magnitudine!

reoognoscito.

Nec

dubitamus

o b s e q u i u m s u u m c e r t a t i m h u i c A p o s l o l i c a e S e d i m u l t i s r a t i o n i b u s et

ipsum studiosissimae voluntatis Nostrac t e s t i m o n i u m ad

saepe tcstantur: instilutioni iuventutis ingenti sumptu

dam a u g e n d a m q u e v a l e a t s a l u t a r e m i'lom i n t e r G a l l i a m

spiciunt, necessitatibus publicis opituloutur


centia

et labore pro-

liberalitate et

beneli-

bona, quae

laetam soem

Galliae portenduul

conservando s o l u m sed etiam ougerida s u n t c o m m u n i studio


m a q u e p e r s e v e r a n t i o s e d u l i t a t i s . In p r i m i s v i d e n d u m

sacerdotale

suorurn ouctorilas:

m u n u s , r:isi s u b

magisterio

n e q u e s a n c t u m , n e c satis utile, n e q u e
necesse est in

patrocinio

religionis

pro

Sancta

certo

Episcoporum

honestum
multum

maxi-

est ut i d o n e o -

r u m v i r o r u m copia magis ac magis Clerus locupletatur.


apud sacerdetes Antistitum

nou

sit

hobeant

exerceatur

futurum.Deind

et

Aposloi-

cam S e d e m c o n i u n c t i o n i s n c s s i t u d i n e m , u n d e n e c p a u c a , n e c

ximam caelestium m u n e r u m copiam adprecamur: q u o r u n


et p r a e c i p u a e

benevolentiae

Galliae Apostolicam

Nostrae

Benedictioncm

teatain

Vobis

peramanter

luntatum et a g e n d o r u m similitudo necessaria.

Profecto nihil

auspicem

universaeque

timus.
Datum

Romae apud

Sanctum

Petrum

die

V i l i Kebruari a n n o

M D C C C L X X X I V , P o n t i f i c a t a Nostri a n n o sexto.
LEO PP. XIII.

dissidia

f;j>iendum

putent,

vo-

inagis

i n i m i c i c u p i u n t , q u a m u t d i s s i d e u n l c a t h o l i c i i n t e r s e : hi v e r o
sibi m a g i s q u a m

nihil

m e m o r e s divini verbi,

omne regnum in seipsumdclsum desotabilar. Quod si, concordie


gratia necesse est, qupmqusm de sua sententia

iudiciaque

faciat nou invilii, sperala

Qui

dant
cou-

cordiam

conservare:

malint, quam

qu,d

militate

communi.

desistere,

scribendo

operarti, m a g n o p e r e s t u d e a n l h a n c in o m n i b u s r e b u s a n i m o r u m
idem p r a e t e r e a
sibi: c o m m u n i a

quod
coepta

in

commune

lueantur;

expedit

disciplina

eorum, quos Spirita Sanctus posait Episcopos regere EccletamJfei,


libenti a n i m o

pareant, auctoritatemque

vereanlur;

nec

suscipiaut

q u i c q u a m p r a e t e r e o r u m d e m voluntatem, quos q u a n d o pro religione


dimicolur, sequi necesse est tamquam

duces.

D e n i q u e , q u o d tacere iu r e b u s dubiis s e m p e r Ecclesia


populus uuiversus, Vobis auctoribus, o secrare
insistt, ut r e s p i c i a l

Galiiam, iramque

consuevit,

obtestarique

misericordia

vincat.

Dento
In ista

fandi s c r i h e n d i q u e licentia p l u r i e s est divina violata maiestas, neque


d s u n i qui n o n m o d o beneficia S a l v a l o r i s h o m i n u m Iesu Cbristi ing r a t e r p u d i e n t , sed el a m impie o s t e n t a t o n e p r o f i t e o n t u r , nolle se
Dii u u m e n agnoscere. Omniuo catholicosdccet

lianeseotiendiagcn-

d i q u e p r a v i t a t e m m a g n o fidei p i e t a l i s q u e s t u d i o c o m p e n s a r e ,
c e q u e t e s t a r i , n i h i l sibi

esse Dei gloria prius,

c a r i u s . li p r a e s e r t i m q u i alligati

arctius

nihil

D o, i n t r a

avita

publi-

religione

monasteriorum

claustra a e t a t e m degunt, excitent nunc seseadcaritatem

hac

in D o m i n o i m p c r -

c u m dicta turn s c r i p t a t u e n d ' s catholici n o m i n i s i u r i b u s m a g n o usui


osse possimi. A d optatos autem fructus maxime est conspiratio

levia

c o g i t a t a n e laeti, Vobis, V e n e r a b i i e s F r a t r e s , civibusque vcstn's m a -

e l a b o r a r e lectos viros

l a i c o s , q u i b u s c a r a est c o m m u n i s o m n i u m m a t e r E c c l e s i a , e t q u o r u m

hoc

confirman-

in c o m m u n e m u t i l i t a t c m b o n n o m n i t e m p o r e p r o f e c t a s u n t . - E t

mirabili,

l a m v e r o ista

quin

generosius,

Enciclica^.16-

C X G

nuestros d a s todos los que f a v o r e c e n l a peor p a r t e p a r e c e n


conspirar u n a y pelear con la m a y o r vehemencia, siendote o-ua v auxilio la sociedad que l l a m a n d e los Masones,
extensamente d i l a t a d a y firmemente constituida. Sm disimular v a sus intentos, audacisimauiente se a n i m a n c o n t r a
la m a j e s t a d d e Dios, m a q u i n a n abiertamente y en pblico

G^GO,

EPSTOLA ENCCLICA
A

L A

Venerables Hermanos:

p .

Salud y bendicin

apostlica.

h h u m a n o l i n a j e , despus de h a b e r s e , por envidia del d e m o n i o , m i s e r a b l e m e n t e s e p a r a d o de


Dios, c r e a d o r y dador de los bienes celestiales,
qued dividido en dos b a n d o s diversos y adversos de los
cuales el uno c o m b a t e a s i d u a m e n t e por l a v e r d a d y l a virtud, y el otro p o r c u a n t o es contrario l a v i r t u d , y l a verd a d . El uno es el r e i n o d e Dios en l a t i e r r a , es decir, la
v e r d a d e r a Iglesia d e J e s u c r i s t o , l a cual, quisiere estar
adherido d e corazn y s e g n conviene p a r a l a salvacin,
necesita s e r v i r Dios y su unignito Hijo con todo su entendimiento y t o d a su v o l u n t a d ; el otro es el reino de Satans,
b a j o c u y o imperio y p o t e s t a d se e n c u e n t r a n todos los que,
siguiendo los f u n e s t o s e j e m p l o s d e su caudillo y de nuestros
primeros p a d r e s , r e h u s a n obedecer l a ley divina y eterna,
y a c o m e t e n e m p r e s a s c o n t r a Dios prescindiendo de Dios
mismo. A g u d a m e n t e c o n o c i y describi Agustn estos dos
reinos modo d e dos c i u d a d e s d e c o n t r a r i a s l e y e s y deseos,
compendiando con sutU b r e v e d a d l a c a u s a eficiente de una
y o t r a e n estas p a l a b r a s : Dos a m o r e s edificaron dos ciudades: el a m o r d e s m i s m o h a s t a el desprecio de Dios, edific
l a ciudad t e r r e n a ; el a i n o r d e Dios h a s t a el desprecio de s
mismo, l a celestial (1). D u r a n t e t o d a l a continuacin de los
siglos contienden e n t r e s c o n v a r i a s y mltiples a r m a s y
peleas, a u n q u e no s i e m p r e con igual m p e t u y ardor. En
(1) De Ciri, Df, lib. XIV, c. 17.

1-, ruina de l a s a n t a Iglesia, y esto con el propsito d e desa o j a r , si pudiesen, e n t e r a m e n t e l o s pueblos cristianos de
ios beneficios que les g r a n j e Jesucristo Nuestro Salvador.
Llorando Nos estos males, somos compelidos por u r g e n t e
c a r i d a d c l a m a r r e p e t i d a m e n t e Dios. H a q u que t u s
enemigos vocearon y l e v a n t a r o n l a c a b e z a los q u e t e odian.
Contra t u pueblo determinaron malos consejos, y discurrieron c o n t r a tus Santos. Venid, dijeron, y hagmoslos desaparecer de e n t r e las gentes-i.1)En t a n inminente riesgo, en medio de t a n atro-s y porfiada g u e r r a c o n t r a el nombre cristiano, es Nuestro deber
indica, el peligro, s e a l a r l o s adversarios, resistir cuanto
podamos sus m a l a s a r t e s y consejos p a r a que no p e r e z c a n
e t e r n a m e n t e aquellos cuya salvacin Nos est
c o ^ y
no solo p e r m a n e z c a firme y entero el remo de Jeucr sto
que Nos liemos obligado defender, sino que s e dilate con
nuevos a u m e n t o s por todo e l orbe.
,.
Lo Romanos Pontfices, Nuestros Antecesores, n elando
solcitos por l a s a l v a c i n del pueblo cristiano, conocieron

ron en e l mismo sentido.

Procid,

d i e 18 MU *>- >

'7rV,vc

Tratii, die 21 Mal 1 8 . -

Y en efecto, puesta en declaro la naturaleza intento de


l a secta masnica por indicios manifiestos, por proceso
instruidos, p o r la publicacin de sus leyes, ritos y anales
allegndose esto m u c h a s veces las declaraciones mismas
de I03 cmplices, esta Sede Apostlica denunci y proclam
a b i e r t a m e n t e que la secta masnica, constituida contra todo
derecho y conveniencia, era no menos perniciosa al Estado
que la Religin cristiana, y amenazando con las ms graves penas que suele emplear la Iglesia contra los delincuentes, prohibi terminantemente todos inscribirse en esta
sociedad. Llenos de ira con esto sus secuaces, juzgando evadir, debilitar lo menos, p a r t e con el desprecio, parte con
las calumnias, la fuerza de estas sentencias, culparon los
Sumos Pontfices que las decretaron de haberlo hecho injust a m e n t e de haberse excedido en el modo. Asi procuraron
eludir el peso y autoridad de las Constituciones-apostlicas
de Clemente XII, Benedicto XIV, Po VII y Po IX; bien
que no f a l t a r o n en aquella misma sociedad quienes confesasen, aun p e s a r suyo, que lo hecho por los Romanos Pontfices, atenta la doctrina y disciplina de la Iglesia, era segn
derecho. En lo cual varios Prncipes y Jefes de Gobierno'se
hallaron muy de acuerdo con los P a p a s ; cuidando, y a de
a c u s a r la sociedad masnica a n t e la Silla Apostlica, ya do
c o n d e n a r l a p o r s mismos, promulgando leyes este efecto;
como en Holanda, Austria, Suiza, Espaiia, Baviera, Saboya
y otras p a r t e s de Italia.
Pero lo que sobre todo importa es ver comprobada por
los sucesos la previsin de Nuestros Antecesores. En efecto, no siempre ni por todas p a r t e s lograron el deseado xito
sus cuidados prvidos y paternales; y esto, por el fingimiento y astucia de los afiliados esta iniquidad, por la
inconsiderada ligereza de los otros, quienes interesaba en
g r a n m a n e r a v e l a r con diligencia en este negocio. Asi que
en el espacio de siglo y medio la secta de los masones se ha
a p r e s u r a d o l o g r a r aumentos mayores que cuanto poda
e s p e r a r s e , y entrometindose por la audacia y el dolo en
todos los rdenes de la repblica, ha comenzado tener
tanto poder que p a r e c e haberse hecho casi duea de los
Estados. De t a n rpido y terrible progreso se ha seguido en
l a Iglesia, en l a potestad de los Prncipes y en la salud pblica l a r u i n a p r e v i s t a m u y de a t r s por Nuestros Antecesores; y se ha llegado punto de temer grandemente para lo
venidero, no c i e r t a m e n t e p o r la Iglesia, cuyo fundamento

es bastante firme p a r a que pueda ser socavado por esfuerzo


humano, sino por aquellas mismas naciones en que logra
grande influencia la secta de que hablamos otras seme*
jantes que se le agregan como auxiliares y satlites.
Por estas causas, a p e n a s subimos al gobierno de la Iglesia, vimos y experimentamos cuanto convenia resistir en
lo posible mal tan grave, interponiendo p a r a ello Nuestra
autoridad. En efecto, aprovechando repetidas veces la ocasin que se presentaba, hemos expuesto algunos de los m s
importantes puntos de doctrina en que pareca haber influido en g r a n m a n e r a la perversidad de los errores masnicos.
Asi, en Nuestras L e t r a s Eneielicas Quod apostolki
muiwis,
emprendimos demostrar con razones convincentes las enormidades de los socialistas y comunistas: despus en oirs,
dreanum, cuidamos de defender y explicar la verdadera y
genuina nocin de la sociedad domstica, que tiene su fuente
y origen en el matrimonio; adems en las que comienzan,
Dmturnum, propusimos la forma de la potestad poltica
modelada segn los principios de la sabidura cristiana, tan
maravillosamente acorde con la naturaleza misma do las
cosas y la salud de pueblos y Principes. Ahora ejemplo de
Nuestros Predecesores, hemos resuelto declararnos de frente
contra la misma sociedad masnica, contra el sistema de su
doctrina, sus intentos y manera de sentir y obrar, p a r a ms
y ms poner en claro su fuerza malfica impedir asi el
contagio de tan funesta peste.
n a y varias sectas que, si bien diferentes en nombre, ritos. forma y origen, unidas entre si por cierta comumon de
propsitos y afinidad entre sus opiniones capitales, concuerdan de hecho con la secta masnica, especie de centro de
donde todas salen y adonde vuelven. Estas, aunquo aparenten no querer eii m a n e r a alguna ocultarse en las tinieblas, v tengan sus juntas vista de todos y publiquen sus
peridicos, con todo, bien miradas son un gnero de socie-.
dades secretas, cuvos usos conservan. Pues muchas cosas
hav en ellas semejantes los arcanos, las cuales h a y m a n .
dato de ocultar con muy exquisita diligencia, no solo los
extraos, sino muchos de sus mismos adeptos, como son
los ltimos y verdaderos fines, los jefes supremos de cac a
fraccin, ciertas reuniones ms intimas y secretas, sus deliberaciones, por qu va y con qu medio se h a d e | l e v a a
cabo. A eso se dirige la mltiple diversidad de derechos
obligaciones y cargos que h a y ntrelos soeios, la distincin

establecida d e r d e n e s y g r a d o s , y la s e v e r i d a d d l a disciplina por que s e rigen. T i e n e n q u e p r o m e t e r los iniciados, y


aun de ordinario se obligan j u r a r s o l e m n e m e n t e , no descubrir n u n c a ni de modo a l g u n o s u s compaeros, sus signos
sus doctrinas. Con e s t a s m e n t i d a s a p a r i e n c i a s y a r t e const a n t e de fingimiento p r o c u r a n l o s M a s o n e s con todo empeo
como en otro tiempo los M a n i q u e o s , ocultarse y no tener
otros testigos q u e los suyos. B u s c a n h b i l m e n t e subterfugios, tomando la m s c a r a de l i t e r a t o s y sabios que s e renen
p a r a fines cientficos, h a b l a n c o n t i n u a m e n t e d e su empeo
por l a civilizacin, de su a m o r p o r l a intima plebe, que su
nico deseo es m e j o r a r l a c o n d i c i n de los pueblos y comun i c a r cuantos m s p u e d a n l a s v e n t a j a s d e la sociedad
civil. Cuyos propsitos, a u n q u e f u e r a n v e r d a d e r o s , no est
en ellos todo. A d e m s d e b e n l o s afiliados d a r p a l a b r a y se-,
guridad de ciega y a b s o l u t a o b e d i e n c i a susjjefes y maestros, e s t a r p r e p a r a d o s o b e d e c e r l e s l a menor seal
indicacin, y d e no h a c e r l o a s , n o r e h u s a r los m s duros
castigos ni la m i s m a m u e r t e . Y e n efecto, c u a n d o s e ha juzgado que algunos h a n h e c h o t r a i c i n al s e c r e t o han desobedecido las rdenes, no e s r a r o d a r l e s m u e r t e con tal
a u d a c i a y d e s t r e z a q u e el a s e s i n o burla m u y menudo las
pesquisas de la polica y el c a s t i g o de la justicia. Ahora bien:
esto de fingir y q u e r e r e s c o n d e r s e , de s u j e t a r los hombres
como esclavos con tortsimo l a z o y sin c a u s a b a s t a u t o conocida, de v a l e r s e p a r a t o d a m a l d a d d e hombros sujetos al
capricho d e otro, d e a r m a r los a s e s i n o s procurndoles la
impunidad d e sus c r m e n e s , o s u n a monstruosidad que la
m i s m a n a t u r a l e z a r e c h a z a , y p o r lo t a n t o , la r a z n y la mism a v e r d a d e v i d e n t e m e n t e d e m u e s t r a n q u e l a sociedad de
que h a b l a m o s p u g n a con l a j u s t i c i a y l a probidad naturales.
S i n g u l a r m e n t e c u a n d o h a y o t r o s a r g u m e n t o s , p o r cierto clarsimos, q u e p o n e n d e m a n i f i e s t o e s t a f a l t a de probidad n a t u r a l . P o r q u e p o r g r a n d e astucia q u e tengan los
hombres p a r a o c u l t a r s e , p o r g r a n d e q u e s e a su costumbre
de m e n t i r , es imposible q u e no a p a r e z c a de a l g n modo en
los efectos la n a t u r a l e z a do l a c a u s a . No puede el rbol bueno dar malos frutos, ni el rbol malo dar buenos frutos, l ) y
los f r u t o s de la s e c t a m a s n i c a son, a d e m s d e daosos,
acerbsimos. P o r q u e de los c e r t s i m o s indicios q u e hemos
mencionado a n t e s r e s u l t a el l t i m o y p r i n c i p a l d e susinten01 Matth., cap. VII, r . 18.

tos s a b e r : el d e s t r u i r h a s t a los f u n d a m e n t o s todo el orden


eU'doso y civil establecido por el Cristianismo, l e v a n t a n d o
s n m a n e r a o t r o n u e v o con f u n d a m e n t o s y l e y e s s a c a d a s
,1 l n s e n t r a a s d e l
Naturalismo.
C a u t o h e m o s dicho y diremos, h a de e n t e n d e r s e d e l a
secta m a s n i c a en H misma y. e n c u a n t o a b r a z a o t r a s con
eUa u n i d a s y c o n f e d e r a d a s , p e r o no d e c a d a uno d e sus se cuaces P u e d e h a b e r l o s en efecto, y no pocos, que, si bien
T i e n d e t e n e r c u l p a por h a b e r s e comprometido eon se-

to ha de j u z g a r s e p o r sus 1techo > 7

fesa.

turalismo, como to a e c i . u a
m a e s t r a v soberaraleza y r a z n h u m a n a h a
s p a r a con
na a b s o l u t a ; y s e n t a d o esto, des*Mdanlos fleoe. 1:
Dios, tienen de ellos concoptos -agos ^ e

neo^

^ e

en efecto, toda d i v i n a revelacin. n o ^ a d m ra


giosoni v e r d a d ^

L
human m maestro qmen p e m
la a u t o r i d a d d e su oficio. Y como e n
de l a I S ^ s i a e a t l i c a y q u e a e U ^

c r e e r s e por
^

of.ftopropio

j
^

d a r

psito

d e estos enemigos.
. m a s n i c a e n lo toV a s e a h o r a el
m a y o r liberlodo su
c a n t e l a religin, ^ ^ ^ ^ r d a d
tad p a r a obrar, y j u z g u w es
d e ios n a t u r a l i s t a s .
e m p e o e s t e n llevar a c a ^ m s
a
aUiar
Mucho t i e m p o h a q u e s e t r a b a j a * g
en la sociedad toda m g e r e n c . a M ^
contiende dede l a Iglesia, y a este to s e p i e 0

berae s e p a r a r la Iglesia y el Estado, excluyendo asi de


l a s leyes y administracin de la cosa p b l i c a ' e l muy saludable influjo de la Religin catlica; de lo que-sigue la
pretensin do que los Estados se constituyan hecho caso
omiso de las enseanzas y preceptos de la Iglesia. i
les basto con prescindir de tan buena guia como la Iglesia
sino que la a g r a v a n con persecuciones y ofensas. Se llega'
en efecto, combatir impunemente de p a l a b r a , por escrito
y e n la enseanza los mismos fundamentos de la religin
catlica; se pisotean los derechos de la Iglesia, no se respet a n las prerogativas con que Dios la dot, se reduce casi
n a d a su libertad de accin, y esto con leyes en apariencia
110 m u y violentas, pero en realidad hechas expresamente
y acomodadas p a r a a t a r l e las manos. Vemos adems al
Clero oprimido con leyes excepcionales y graves, precisam e n t e p a r a amenguarle cada da ms en nmero y recursos; los restos de los bienes de la Iglesia sujetados todo
genero de trabas y g r a v m e n e s , y enteramente puestos al
arbitrio y j u c i o del Estado; las Ordenes religiosas suprimidas y dispersas.
P e r o donde sobre todo se extrema la rabia de los enemigos, es contra la Sede Apostlica y el Romano Pontfice
Qmtsele primero con fingidos pretextos el reino temporal',
b a l u a r t e de.su independencia y de sus dereehos; en seguida
se le redujo situacin inicua la par que intolerable pollas dificultades que de todas partes se le oponen, hasta que
p o r fin, se ha llegado punto de que los fautores dela< secas proclamen abiertamente lo que en oculto maquinaron
l a r g o tiempo; saber: que se lia de suprimir la sagrada
p o t e s t a d del Pontifico y destruir p o r entero el Pontificada
instituido por derecho divino. Aunque f a l t a r a n otros testimonios, consta suficientemente lo dicho por el de los secta,
ros, muchos dlos cuales, tanto en otras diversas ocasiones
coino ltimamente, han declarado ser propio de los masones
el intento de v e j a r cuanto puedan los catlicos con enem i s t a d implacable, sin descansar h a s t a ver deshechas todas
las instituciones religiosas establecidas por los Papas. Y si
no se obliga los adeptos a b j u r a r expresamente la fe catlica, tan lejos est esto de oponerse los intentos masnicos, q u e antes bien sirve ellos. Primero porque esto os el
c a m i n o de engaar fcilmente los sencillos incautos, y
ao a t r a e r a muchos ms; y despus porque abriendo Ins
orazos a cualesquiera y de cualquiera religin, consiguen

persuadir de hecho el grande error de estos tiempos; saber


el indiferemisino religioso y la igualdad de todos los cultos;
conducta muy propsito p a r a arruinar toda religin, singularmente la catlica, que como nica verdadera, no sin
suma injuria puede igualarse las dems.
Pero ms lejos van los naturalistas, porque, lanzados
audazmente por las sendas del error en las cosas de mayor
momento, caen despeados en el profundo, sea por la flaqueza humana, sea p o r justo juicio de Dios, que castiga su
soberbia. As es que en ellos pierden su certeza y fijeza an
las verdades que se conocen por luz ualural de la razn,
como son la existencia de Dios, la espitualidad inmortalidad del alma humana. Y la secta de los masones da en estos mismos escollos del error con no menos precipitado curso. Porque si bien confiesan en general que Dios existe, ellos
mismos testifican no estar impresa esta verdad en la mente
do cada uno con firme asentimiento y estable juicio. Ni disimulan tampoco ser entre ellos esta cuestin de Dios causa y
fuente abundantsima de discordia; y aun es notorio que
ltimamente hubo entre ellos, por esta misma cuestin, no
leve contienda. Do hecho la secta concede los suyos libertad absoluta de defender que Dios existe que no existe; y
con la misma facilidad se recibe los que resueltamente
defienden la n e g a t i v a , como los que opinan quo existe
Dios pero sienten de, El perversamente, como suelen los
panteistas, lo cual 110 es otra cosa que a c a b a r con la verdadera nocin de, la naturaleza divina, conservando de ella
110 se sabe qu absurdas apariencias. Destruido debilitado
este principal fundamento, sigese quedar vacilantes otras
verdades conocidas por la luz natural, por ejemplo, que
todo existe por la libre voluntad de Dios creador; que su
providencia rige el mundo; que las almas no mueren; que
esta vida ha de suceder otra sempiterna.
Destruidos estos principios, que s.011 como la base del orden natural, importantsimos p a r a la conducta racional y
prctica dea vida, fcilmente a p a r e c e cules lian de ser las
costumbres pblicas v p . v a d a s . Nada decimos d l a s virtudes sobrenaturales, qiie nadie puede alcaiizarm ejercitar
sin especial gracia y don de Dios, do las cuales por fuerza
no ha de quedar vestigio en los que desprecian por desconocidas la redencin del gnero humano, la gracia divina,
los Sacramentos, la felicidad que se ha de alcanzar en el
cielo: hablamos de las obligaciones que se deducen de la

probidad n a t u r a l . Un Dios c r e a d o r del mundo y su prvido


gobernador: una ley eterna que m a n d a conservar el orden
natural y veda el perturbarlo: u n fin ltimo del hombre y
mucho ms excelso que todas las c o s a s h u m a n a s y ms all
de esta posada terrestre: stos s o n los principios y fuentes
de toda honestidad y justicia; y suprimidos stos, como suelen hacerlo naturalistas y m a s o n e s , f a l t a inmediatamente
todo fundamento y defensa la c i e n c i a de lo justo y de lo
injusto. Y en efecto, la nica e d u c a c i n que los masones
agrada, con que, segn ellos, se h a d e educar la juventud,
es la que llaman lica, independiente, libre; es decir, que excluya toda idea religiosa. Pero c u n escasa sea sta, cun
falta de firmeza y merced del soplo de las pasiones, bien
lo manifiestan los dolorosos f r u t o s que y a se ven en parte;
como que en donde quiera que e s t a educacin h a comenzado
reinar ms libremente, s u p l a n t a n d o la educacin cristiana, p r o n t a m e n t e se han visto d e s a p a r e c e r la honradez y
la integridad, tomar cuerpo las opiniones m s monstruosas
y subir de todo punto la a u d a c i a e n los crmenes. Pblicamente s e lamenta y deplora t o d o esto, y aun se atestigua
por no pocos de los que, a u n q u e no quisieran hacerlo de
modo alguno, no es raro verso f o r z a d o s ello p o r la evidencia de la verdad.
Adems, como la n a t u r a l e z a h u m a n a qued inficionada
con la mancha del primer p e c a d o , y , por lo tanto, ms propensa al vicio que la virtud, r e q u i r e s e absolutamente,
p a r a obrar bien, sujetar los m o v i m i e n t o s obcecados del nimo y hacer que los apetitos o b e d e z c a n l a razn. Y para
que en este combate conserve s i e m p r e su seoro la razn
vencedora, se necesita m u y m e n u d o despreciar todas las
cosas humanas, y p a s a r g r a n d s i m a s molestias y trabajos.
Pero los naturalistas y m a s o n e s , q u e ninguna fe dan las
verdades r e v e l a d a s por Dios, n i e g a n que pecara nuestro
primer p a d r e , y estiman por t a n t o a l libre albeldro en nada
amenguado en sus fuerzas ni i n c l i c a d o a l mal (1). Antes por
el contrario, exagerando las f u e r z a s y excelencia de la naturaleza, y poniendo en ella n i c a m e n t e el principio y norma de la justicia, ni aun p e n s a r puedon que p a r a calmar sus mpetus y r e g i r sus a p e t i t o s se necesite de asidua
pelea y constancia suma. De a q u i vemos ofrecerse pblicamente tantos estmulos los a p e t i t o s delhombre; peridicos
(1) C"c. Tria., Ses. \\,DlhtliJ.,

c. 1.

v feas sinmoderacin ni vergenza alguna; obras dramticas licenciosas en alto grado; asuntos para las arte
sacados con protervia de los principios de ese que llaman
S
'
ingeniosos inventos p a r a las delicadezas y goce,
de la v da; rebuscados, en suma, toda suerte de halagos s<tos cuales cierre los ojos la virtud a d o r m e c i d a ^
oSobranperversamente, peroren
^
consigo mismos los que quitan toda e s p e r a n ^ tolos bienes

fcrssssaaBg

f e K s s m s S & s

en la secta masnica quien ^ o p u b l i c a g m t e i p i o p q ^


ha de procurarse con persuasin y ^ n a q ^ e r n
se sacie de la innumerable licencia
atre.
guridad que as la tendrn sujeta a su arbituo p
- T o r i o que toca la vida
d ^ r g
doctrina de los n a t u r a l * t a s . El1 ^
"
contrato, puede u s t i i m e n * ^ g J ^
contratantes: la autoridad c r n l tiene j o

totad
de los
S
e l vinculo
_

matrimonial. En el educar los ^ ^ g f f i


les como cierto y determinado ; en P * 1 ^
l a adolescencia corre c u c n t a d o c a a
que guste. Esto mismo piensan los masones, n

negar
,0
goUmente
^
al

escogcr

lo piensan, sino se empean, ^ J ^ V a d e tos Ua&tumbreyprctca.EnmuobC^lmatrimonio


mados catlicos, est g
^
f
f
p
U
el divorcivil no h a y unin legitima; en ottos la ty P
.
cio; en otros se t r a b a j a p a r a que cnanto ant
z ,
do. Asi a p r e s u r a d a m e n t e so corre a an b a
del matrimonio en unin : ' ^ S e
haga deshaga su a n t o j o . Tarntaon ne

p u U 1
i

consuma oonspiracindcvoluntodesl^et

en a r r e b a t a r p a r a s i l a e d u c a c ^ ^
fcilmente pueden a molda i a su w

n e 8

edad tierna
nadainsopor-

csla

y flexible, y torcerla h
a
c
a
d
e
ciudadtuno p a r a formar l a sociedad una ^
educacin y
nos tal cual se la f o r j a n . J f ^ - g K o y vigilancia
enseanza delosmos nada dejan ^

& consedelos ministros de la Iglesia, habiendo l l e g a n j

g u i r q u e en v a r i o s l u g a r e s toda l a educacin do los jvenes


e s t e n poder de los legos, y q u e al f o r m a r sus corazones
n a d a s e diga de los g r a n d e s y santsimos d e b e r e s q u e ligan
al h o m b r e con Dios.
V i e n e n en seguida los principios de ciencia poltica. En
e s t e g n e r o e s t a t u y e n los n a t u r a l i s t a s , q u e los h o m b r e s tocios
t i e n e n i g u a l e s d e r e c h o s y son d e i g u a l condicin en todo;
q u e t o d o s son libres p o r n a t u r a l e z a ; q u e ninguno tiene derecho p a r a m a n d a r otro, y el p r e t e n d e r q u e los hombres
o b e d e z c a n c u a l q u i e r a a u t o r i d a d q u e no v e n g a de ellos
m i s m o s , es p r o p i a m e n t e h a c e r l e s violencia. Todo est, puese n m a n o s del pueblo libro; l a a u t o r i d a d existe por m a n d a t o
c o n c e s i n del pueblo; t a n t o q u e m u d a d a la v o l u n t a d popul a r , e s licito d e s t r o n a r Jos P r n c i p e s aun p o r f u e r z a . La
f u e n t e do todos los d e r e c h o s y obligaciones civiles est en
l a m u l t i t u d en el Gobierno d l a nacin, i n f o r m a d o por sup u e s t o s e g n los nuevos principios. Conviene, adems, que
el E s t a d o sea ateo; no h a y r a z n p a r a a n t e p o n e r u n a otra
e n t r e l a s v a r i a s religiones, sino t o d a s h a n d e ser igualmente
consideradas.
Y q u e todo esto a g r a d e los m a s o n e s del mismo modo, y
q u i e r a n ellos constituir las naciones, segn este modelo, es
cosa t a u conocida q u e no n e c e s i t a d e m o s t r a r s e . Con todas
sus f u e r z a s o intereses lo estn m a q u i n a n d o asi h a c e mucho
t i e m p o , y con esto h a c e n e x p e d i t o el c a m i n o otros ms
a u d a c e s q u e s e p r e c i p i t a n cosas p e o r e s , como que procur a n la i g u a l d a d y comunin de t e d a la r i q u e z a , b o r r a n d o a s .
d e l E s t a d o toda d i f e r e n c i a de c l a s e s y f o r t u n a s .
B a s t a n t e claro a p a r e c e de lo q u e s u m a r i a m e n t e hemos
r e f e r i d o q u s e a y p o r dnde v a la s e c t a de los masones. Sus
p r i n c i p a l e s dogmas d i s c r e p a n t a n t o y t a n c l a r a m e n t e de la
r a z n , q u e n a d a p u e d e s e r ms p e r v e r s o . Q u e r e r a c a b a r
con l a Religin y l a Iglesia f u n d a d a y c o n s e r v a d a perenne^
m e n t e p o r el mismo Dios, y r e s u c i t a r despus d e diez y ocho
siglos l a s c o s t u m b r e s y d o c t r i n a s gentlicas, es necedad ins i g n e y a u d a c s i m a i m p i e d a d . Ni es m e n o s horrible ms
l l e v a d e r o el r e c h a z a r los beneficios q u e con t a n t a bondad
a l c a n z Jesucristo, uo solo c a d a h o m b r e en particular,
sino t a m b i n en c u a n t o v i v e n unidos en la familia en
l a s o c i e d a d civil, beneficio sealadsimo an segn el jal
oio
y t e s t i m o n i o de los mismos enemigos. En tan feroz
i n s e n s a t o propsito p a r e c e reconocerse el mismo implac a b l e cidio y sed d e v e n g a n z a e n q u e a r d o S a t a n s con*

Ira Jesucristo. Asi como ol otro v e h e m e n t e empeo de los


masones e s d e s t r u i r los p r i n c i p a l e s fundamentos de lo justo y lo honesto, y h a c e r s e auxiliares de los que, imitacin del a n i m a l , quisieran f u e r a lcito cuanto a g r a d a , no
es oir cosa q u e i m p e l e r al gnero h u m a n o ignominiosa
y v e r g o n z o s a m e n t e la e x t r e m a r u i n a . A u m e n t a n el m a l
los peligros q u e a m e n a z a n l a sociedad domstica y civil.
Porque, como o t r a s v e c e s lo hemos expuesto, h a y e n el matrimonio, segn el c o m n y casi universal sentir de g e n t e s
y siglos, a l g o de s a g r a d o y religioso: veda a d e m s l a ley divina que p u e d a disolverse. Pero si esto s e permitiese, si el
matrimonio se h a c e p r o f a n o , n e c e s a r i a m e n t e ha d e seguirse
cu la familia l a discordia y la confusin, c a y e n d o d e su dignidad l a m u j e r , y q u e d a n d o incierta la prole a c e r c a de su
conservacin y d e su f o r t u n a . Pues el no cuidar oficialmente
para n a d a d e l a Religin, y en l a administracin y ordenacin de la cosa p b l i c a no t e n e r c u e n t a con Dios como s i n o
existiese, es a t r e v i m i e n t o i n a u d i t o a u n los mismos gentiles
en cuyo c o r a z n y e n cuyo entendimiento tan g r a b a d a estuvo, no solo la c r e e n c i a en los dioses, sino l a necesidad de un
culto pblico, q u e r e p u t a b a n m s fcil e n c o n t r a r una ciudad
sin suelo q u e sin Dios. D e hecho l a sociedad h u m a n a q u e
nos sentimos n a t u r a l m e n t e inclinados fu constituida p o r
Dios, a u t o r de l a n a t u r a l e z a , y d e El e m a n a , como de principio y f u e n t e , toda la copia y p e r e n n i d a d de los bienes innumerables en q u e l a sociedad a b u n d a . Asi, pues, como l a
misma n a t u r a l e z a ensea c a d a uno en p a r t i c u l a r d a r
piadosa y s a n t a m e n t e culto Dios, p o r tener de El l a v i d a
v los bienes q u e l a a c o m p a a n , as, y p o r idntica c a u s a ,
incumbe e s t e mismo d e b e r pueblos y Estados. Y los q u e
quisieran l a sociedad civil l i b r e de todo d e b e r religioso, claro e s t q u e o b r a n , no solo i n j u s t a , s m o i g n o r a n t e y
a b s u r d a m e n t e . S, pues, los h o m b r e s por voluntad de Dios
n a c e n o r d e n a d o s l a sociedad civil y sta e s t n indispensable el vinculo de la a u t o r i d a d que, quitando este, p o r necesidad s e disuelve a q u l l a , sigese q u e el mismo q u e c r e o
la sociedad c r e la a u t o r i d a d . D e aqui se v q u e quien esta
revestido de ella, s e a quien f u e r e , es ministro de Dios, y p o r
t a n t o segn lo p i d e n el fin y n a t u r a l e z a de la sociedad hum a n a o s t a n puesto en r a z n el obedecer l a p o t e s t a d
legitima c u a n d o m a n d a lo justo, como obedecer a l a autoridad de Dios, q u e todo lo g o b i e r n a ; y n a d a h a y n ' s e o n t a
rio la v e r d a d q u e el suponer e n manos del pueblo el n e g a r

l a obediencia c u a n d o le a g r a d e . D e la m i s m a m a n e r a nadie
d u d a ser todos los h o m b r e s i g u a l e s si s e m i r a su comn
origen y n a t u r a l e z a , a l fin ltimo q u e todos estn encamin a d o s , y los d e r e c h o s y obligaciones q u e d e ello e m a n a n :
mas como no p u e d e n s e r i g u a l e s l a s c a p a c i d a d e s de los
h o m b r e s , y distan m u c h o uno do otro p o r r a z n de l a s fuerzas
c o r p o r a l e s del e s p r i t u , y son f a n t a s a s d i f e r e n c i a s de cost u m b r e s , v o l u n t a d e s y t e m p e r a m e n t o s , n a d a m s repugn a n t e l a r a z n q u e e l p r e t e n d e r a b a r c a r l o y confundirlo
todo, y l l e v a r las l e y e s d e l a v i d a civil t a n rigurosa iguald a d . Asi como l a p e r f e c t a constitucin del c u e r p o h u m a n o
r e s u l t a de l a j u n t u r a y composicin de m i e m b r o s diversos,
q u e d e s e m e j n d o s e e n f o r m a y funciones, a t a d o s y puestos
e n sus propios l u g a r e s c o n s t i t u y e n u n o r g a n i s m o hermoso
l a v i s t a , rigoroso y a p t o p a r a bien f u n c i o n a r , as en l a hum a n a sociedad e s c a s i i n f i n i t a l a d e s e m e j a n z a de los individuos q u e la f o r m a n , y s i todos f u e r a n i g u a l e s y c a d a uno se
r i g i e r a su a r b i t r i o , n a d a h a b r a m s d e f o r m e q u e semejaiitcTsoeiedad; m i e n t r a s q u e si todos e n distinto g r a d o d e dignid a d . oficios y a p t i t u d e s a r m o n i o s a m e n t e conspiran a l bien
c o m n , r e t r a t a r n la i m a g e n de una c i u d a d bien constituida
y s e g n l a pide l a n a t u r a l e z a .
Sin esto, los t u r b u l e n t o s e r r o r e s q u e y a l l e v a m o s enumer a d o s h a n de b a s t a r p o r s mismos p a r a infundir los Estados miedo y e s p a n t o . P o r q u e q u i t a d o el temor de Dios y el
respeto las l e y e s d i v i n a s , m e n o s p r e c i a d a l a a u t o r i d a d de
los P r i n c i p e s , c o n s e n t i d a y l e g i t i m a d a l a i n a n i a de las revoluciones, sueltas con l a m a y o r licencia l a s pasiones populares, sin otro f r e n o q u e l a p e n a , h a de seguirse p o r fuerza
u n i v e r s a l m u d a n z a y t r a s t o r n o . Y a u n p r e c i s a m e n t e esta
m u d a n z a y t r a s t o r n o o s lo q u e m u y d e p e n s a d o m a q u i n a n
y o s t e n t a n do consuno, m u c h a s sociedades de comunistas
y
"socialistas, c u y o s d e s i g n i o s 110 p o d r d e c i r s e a j e n a l a secta
de los m a s o n e s , c o m o q u e f a v o r e c e en g r a n m a n e r a sus intentos y c o n v i e n e con e l l a s en los p r i n c i p a l e s dogmas. si
p o r h e c h o s no llegan i n m e d i a t a m e n t e y en t o d a s p a r t e s
los e x t r e m o s , no h a d e a t r i b u i r s e sus d o c t r i n a s y su vol u n t a d , sino l a v i r t u d d e l a religin divina, q u e no puede
extinguirse, y l a p a r t e m s s a n a de los hombres que, rec h a z a n d o l a s e r v i d u m b r e de l a s s o c i e d a d e s s e c r e t a s , resisten con v a l o r sus locos c o n a t o s .
,
Ojal j u z g a s e n t o d o s d e l r b o l p o r sus frutos, y conocier a n l a semilla y p r i n c i p i o d e los m a l e s q u e nos o p r i m e n y

los peligros q u e n o s a m e n a z a n ! Tenemos q u e habrnoslas


con un enemigo a s t u t o y doloso que, h a l a g a n d o los oidos de
u e b l o s v P r i n c i p e s , s e h a c a u t i v a d o unos y otros con
blandura d e p a l a b r a s y adulaciones. Al insinuarse con los
principes fingiendo a m i s t a d , p u s i r o n l a mu-a los masones
en lograr en ellos socios y auxiliares poderosos p a r a oprimir la Religin c a t l i c a , y p a r a estimularlos m s a c u s a r o n
la M e s i a con porfiadsima c a l u m n i a de contender envidiosa con los P r i n c i p e s , s b r e l a potestad y r e a l e s p r e r o g a tivas. Afianzados y a y envalentonados con estas a r t e s , co.
menzarou influir s o b r e m a n e r a en los Gobiernos, prontos,
or supuesto, s a c u d i r los f u n d a m e n t o s de los Imperios y a
perseguir, c a l u m n i a r y destronar los Principes, siempre
que ellos no se m o s t r a s e n inclinados g o b e r n a r gusto de
la aeeta. No de otro modo e n g a a r o n adulndolos los p u e .
blos. Voceando l i b e r t a d y p r o s p e r i d a d pblica, haciendo
ver que por c u l p a d l a Iglesia y d l o s Monarcas no h a b a
salido v a la m u l t i t u d d e su inicua s e r v i d u m b r e y d e su miseria, n g a a r o n a l pueblo, y d e s p e r t a d a en el l a sed de no.
vedades, le i n c i t a r o n c o m b a t i r a m b a s potestades Pero
v e n t a j a s t a n e s p e r a d a s e s t n m s en el deseo que e n l a r e a lidad, y a n t e s bien, m s oprimida l a plebe, s e v tazada .
carecer en g r a n p a r t e d e l a s mismas cosas en q u e e r r a b a
el consuelo de su miseria, l a s cuales hubiera p ^ g g
con facilidad y a b u n d a n c i a en l a sociedad e r i s t m n a n e n t e
constituida. Y este es el castigo de su soberbia q u e
e n c o n t r a r c u a n t o s s e v u e l v e n c o n t r a el orden de ^ o v .
dencia divina: q u e t r o p i e c e n con una:suerte de olador. S
msera all mismo donde t e m e r a r i o s la e s p e r a b a n p r s p e r a
v a b u n d a n t e ; s e g n s u s deseos.
,.
La Iglesia, e n cambio, como q u e m a n d a obedecei p r i m e
r o y S t o d o D i o s , soberano ^ H o r de t o d ^ a s e o s a ^ o
podra sin i n j u r i a y f a l s e d a d s e r t e n i d a p o r enemiga de l a
potestad civil, u s u r p a d o r a de a l g n derecho de le ft m u
pes; a n t e s bien q u i e r e s e d a l poder civil, p o r A c l a m e n y
obligacin d e conciencia, c u a n t o de d . f
e
hacer d i m a n a r d e Dios mismo, conforme h a c e la I g l e i a ,
derecho de m a n d a r , d a g r a n incremento la dignidad del
poder civil y no l e v e a p o y o p a r a c a p t a r s e el t e * p e t J g e nevoleneia de los ciudadanos.- A m i g a de l a p a z l a
M
Iglesia, f o m e n t a l a concordia, a b r a z a a t o d s con m a t e r n a l
cario y o c u p a d a n i c a m e n t e en
sefla q u e conviene unir l a justicia con la clemencia, el m a n

do con la e q u i d a d , l a s l e y e s con la moderacin; que no lia


de violarse del d e r e c h o de nadie, q u e s e h a de sen-ir al
o r d e n y t r a n q u i l i d a d p b l i c a , y a l i v i a r c u a n t o se pueda
pblica y p r i v a d a m e n t e la necesidad de los menesterosos. Pero por estos piensan, p a r a sei'viilos de las palabras
de Agustino (1) quieren que se piense no ser la doctrina de
Cristo provechosa para la sociedad porque no quieren que
el estado se asiente sobre la solidez de las virtudes, sino sobre
la impunidad de los vicios. Lo c u a l , puesto en claro, seria
insigne p r u e b a d e s e n s a t e z poltica y e m p r e s a conforme lo
que exige la salud p b l i c a q u e P r i n c i p e s y pueblos se unier a n , no con los masones p a r a d e s t r u i r i la Iglesia sino con
la Iglesia p a r a q u e b r a n t a r los mpetus de los masones.
Sea como q u i e r a , a n t e u n m a l tan g r a v e y y a tan extendido lo q u e Nos nos t o c a , V e n e r a b l e s Hermanos, es aplic a r n o s e o n toda el a l m a c u busca de remedios. Y porque sabemos q u e l a m e j o r y m s firme e s p e r a n z a de remedio est
p u e s t a e n l a virtud de la Religin divina, tanto m s odiada
de los m a s o n e s c u a n t o m s temida, j u z g a m o s ser lo princip a l el s e r v i r n o s c o n t r a el comn-enemigo d e esta virtud tan
s a l u d a b l e . Asi q u e todo lo q u e d e c r e t a r o n los Romanos Pontfices, N u e s t r o s Antecesores, p a r a i m p e d i r las tentativas y
los esfuerzos de l a s e c t a m a s n i c a , c u a n d o sancionaron para
a l e j a r los h o m b r e s de s e m e j a n t e s sociedades sacarlos de
ellas, t o d a s y c a d a u n a de e s t a s c o s a s d a m o s por ratificadas y las confirmamos con N u e s t r a a u t o r i d a d apostlica. Y
confiadsimos e n l a b u e n a voluntad d e los cristianos, rogamos y s u p l i c a m o s c a d a uno e n p a r t i c u l a r por su eterna
salvacin q u e estimen d e b e r s a g r a d o de conciencia el no
a p a r t a r s e u n p u n t o do lo que e n esto tiene ordenado la Silla
Apostlica,
Y vosot ros, V e n e r a b l e s H e r m a n o s , os pedimos y rogam o s con l a m a y o r i n s t a n c i a que, uniendo vuestros esfucrz3
los n u e s t r o s p r o c u r i s con todo a h i n c o e x t i r p a r esla asquerosa p e s t e q u e v a s e r p e a n d o p o r t o d a s las v e n a s de la sociedad. A vosotros t o c a d e f e n d e r la gloria de Dios y la salvacin do los prjimos, y m i r a n d o estos fines e n el combat e , no h a d e f a l t a r o s valor y f u e r z a . V u e s t r a prudencia os
d i c t a r el modo m e j o r de v e n c e r los obstculos y las dificult a d e s q u e se a l z a r n ; p e r o como es propio d e la autoridad
d e Nuestro ministerio el indicaros Nos mismo algn medio
(1) E p i s t . O X X X V U , al 111 a<l V o t n s l a n m n , c. V , n 20.

qne estimemos m s c o n d u c e n t e al propsito, q u e d e sentado


que lo p r i m e r o q u e p r o c u r i s s e a a r r a n c a r los m a s o n e s s u
mscara p a r a q u e s e a n conocidos ta'.ca cuales cuales son;
que" los pueblos a p r e n d a n p o r vuestros discursos y Pastorales d a d a s con e s t e fin l a s m a l a s a r t o s do s e m e j a n t e s sociedades p a r a a l a r g a r y a t r a e r la d i v c r s i d a d d e sus opiniones
o
v l-i torpeza do sus hechos. Que ninguno que estime en
que debe su profesin d e catlico y su salvacin juzgue serle
cito por n i n g n titulo d a r su nombre la secta masnica,
Como r e p e t i d a s v e c e s lo prohibieron d i e s t r o s Antecesores.
Que ninguno e n g a e a q u e l l a h o n e a f ladiingida; puede, en
efecto p a r e c e r a l g u n o s q u e n a d a pidenlos masones abiertamente contrario la Religin y buenas costumbres; pero
L o toda la razn de s e r y c a n s a do l a secta e s t r i b a e n e l
vicio y en la m a l d a d , c l a r o e s q u e no es licito unirse g j o s
ni a y u d a r l e s d e modo a l g u n o .
Adems, c o n v i e n e coi. f r e c u e n t e s sermones y e x h o r t a u ^
nes inducir las m u c h e d u m b r e s que se
esmero e n lo t o c a n t e la religin, y p a r a
mos mucho q u e en escritos y sermones oportuno,:se e x p U
nen los p r i n c i p a l e s y santsimos dogmasque<ene* a n toda
la filosofa c r i s t i a n a . Con lo c u a l so U
dimicntos p o r medio d e la instruccin, y
t r a las m l t i p l e s f o r m a s del e r r o r y los vnriM m o t o con
que se b r i n d a n los vicios, s i n g u l a r m e n t e f g g
^
el escribir 6 i n s a c i a b l e nsia do a p r e n d e r . O r a n d o o b r a ^ n n
duda; p e r o e n oUa s e r vuestro p r i m e r a u x i M r P a r u e ^
de v u e s t r o s t r a b a j o s e l Clero, si o s # > r z a j g r q u e s a j j
bien disciplinado instruido. Mas e m p r e s a
p o r t a n t e l a m a t a m b i n e n su auxilio e l e e ^ m d u
oso d e
los legos q u e j u n t a , , bn mo ^

. todo los h o m b r e s conozcan bien y a m e n 4 U


c u a n t o m a y o r f u e r e este

fele^orque

mayor ser la repugnanma ce q u e ^


~
s e c r e t a s y el e m p e o
tunidad, r e n o v a m o s a h o r a jutameuw
repetido, do p r o p a g a r y
d o . T e r c e r a de S a n F r a n c i s c o , t u j a . _ r c ^
prudente he,nos moderado h a c e
^ d
su a u t o r es t r a e r los Honibros a U imitacin
el amor d e su Iglesia, a l ejercicio de toda

encargo, ya
lenidad
lcdi6

"josucristo,
gu
.

Encclicas17-

mucho h a d e valer, por tanto, p a r a extinguir el contagio de


estas p e r v e r s s i m a s sociedades. Aumntese, pues, cada da
ms esta S a n t a Congregacin, que, a d e m s de otros muchos
frutos, p u e d e esperarse de ella el insigne de que vuelvan
los c o r a z o n e s la libertad, f r a t e r n i d a d igualdad, 110 como
a b s u r d a m e n t e las conciben los masones, sino como las alcanz Jesucristo p a r a el humano linaje y las sigui San
Francisco: esto es, la libertad dlos hijos de Dios por la cual
nos v e a m o s libres de la servidumbre de S a t a n s y de las
pasiones, nuestros perverssimos tiranos: la fraternidad que
dimana do ser Dios nuestro criador y Padre comn le todos: la igualdad que, teniendo por fundamentos la caridad
y la justicia, no borra toda diferencia entre los hombres, sino
con la v a r i e d a d de condiciones, deberes inclinaciones form a aquel admirable y armonioso acuerdo que pide lamisma n a t u r a l e z a p a r a la utilidad y dignidad de ia vida
civil.
Viene e n tercer lugar una institucin sabiamente establecida por n u e s t r o s mayores i n t e r r u m p i d a por el trascurso"
del tiempo, que puede valer a h o r a como ejemplar y forma
de algo s e m e j a n t e . Hablamos de los gremios y cofradas de
t r a b a j a d o r e s con que, al a m p a r o de l a religin, defendan
j u n t a m e n t e sus intereses y buenas costumbres. Y si con el
uso y e x p e r i e n c i a de largo tiempo vieron nuestros mayores
la utilidad de estas asociaciones, tal vez la experimentaremos m e j o r nosotros por lo acomodadas que son p a r a invadilar el p o d e r de las sectas. Los que sobrellevan la escasez
con el t r a b a j o de sus manos, f u e r a do ser dignsimos en prim e r t r m i n o de caridad y consuelo, estn m s expuestos
las seducciones de los malvados: que todo lo invaden con
fraudes y dolos. Dbeseles por tanto a y u d a r con la mayor
benignidad posible y a t r a e r congregaciones honestas, no
sea que los a r r a s t r e n las infames. En consecuencia, p a r a
salud del pueblo tenemos vehementes deseos de v e r restablecidas e n todas partes, segn piden los tiempos, estas corporaciones bajo los auspicios y patrocinio de los Obispos. \
no es p e q u e o Nuestro gozo al v e r l a s y a establecidas en
diversos l u g a r e s en que tambin se han fundado sociedades
p r o t e c t o r a s , siendo propsito de unas y otras a y u d a r a la
clase h o n r a d a de los proletarios: socorrer y custodiar sus
hijos y sus familias fomentando en ellas con la integridad de
las b u e n a s costumbres, el amor la piedad, y el conocimiento d e l a Religin. Y en este punto 110 dejaremos de men-

cionar la sociedad llamada de San Vicente do Paul, tan benemrita de las clases pobres y de tan insigne espectculo
v ejemplo. Sbcnse sus obras y sus intentos, como que enteramente se emplea en adelantarse al auxilio de los menesterosos y de los que sufren, y esto con admirable sagacidad
y modestia; que cuanto menos quiere mostrarse, tanto es
mejor p a r a e j e r c e r la caridad cristiana y ms oportuna
para consuelo de las miserias.
En cuarto l u g a r , y p a r a obtener ms fcilmente lo que
intentamos, con el mayor encarecimiento encomendamos
vuestra fe y vuestros desvelos la juventud, esperanza de
la sociedad. Poned en su educacin vuestro principal cuidado, y nunca, por ms que hagais, creis haber hecho lo
bastante p a r a p r e s e r v a r la adolescencia de las escuelas
y maestros de que pueda temerse el aliento pestilente de las
sectas. Exhortad los padres, los directores espirituales,
los prrocos, que insistan, al ensear ia doctrina cristiana, en avisar oportunamente sus hijos y alumnos de la
perversidad de estas sociedades, y que aprendan desde luego precaverse de las fraudulentas y varias artes que suelen emplear sus propagadores p a r a enredar los hombres.
Y aun no h a r a n mal los que p r e p a r a n los nios p a r a bien
recibir la primera comunin en persuadirles que se propongan v empeen 110 ligarse nunca con sociedad alguna sin
decirlo antes sus p a d r e s , sin consultarlo con su confesor,
con su prroco.
Bien conocernos que todos nuestros comunes trabajos no
bastarn a r r a n c a r estas perniciosas semillas del campo
del Seor si desde el cielo el dueo de la via no secunda
nuestros esfuerzos benignamente. Necesario es, pues, implorar con vehemente anhelo instancia su poderoso auxilio
como v cuanto lo piden la extrema necesidad de las circunstancias v la g r a n d e z a del peligro. Levntase insolente
y regocijndose do sus triunfos la secta de los masones 111
parece poner v a limito de su pertinacia. Prstansc mutuo
auxilio sus sectarios todos unidos en nefando consorcio y
por comunes ocultos designios, y unos otros se excitan a
todo malvado atrevimiento. T a n fiero asalto pide igual defensa; es saber: que todos los buenos se unan en amplsima coalicin de obras y oraciones. Les pedimos, pues, poi
un lado que, estrechando las filas, firmes y de mancomn
resistan los mpetus cada da ms violentos de losseetarios,
por otro que levanten Dios las manos y le supliquen con

g r a n d e s gemidos, p a r a a l c a n z a r que florezca con nuevo vigor l a Religin cristiana, que, goce la Iglesia d l a necesaria
libertad que v u e l v a n la buena senda los descarriados, y
a lfin,a b r a n p a s o la v e r d a d los errores y los vicios la
virtud. Tomemos por nuestro auxilio y mediadora la Virg e n Mara, M a d r e de Dios, y a que venci Satans en su
Concepcin pursima despliegue su poder conlra las sectas
impas en que s e ven c l a r a m e n t e revivir la soberbia cont u m a z , la indmita perfidia y los astutos fingimientos del
demonio.
P o n g a m o s por intercesor al Principe de los Angeles del
cielo, San Miguel, q u e a r r o j los enemigos infernales; a
San Jos, esposo de la Virgen Santsima, celestial patrono
de la Iglesia catlica; los g r a n d e s Apstoles, San Pedro y
S a n Pablo, sembradores de la fe cristiana y sus invictos defensores. E n su patrocinio y en la perseverancia de todos en
la oracin confiamos q u e Dios a c u d a o p o r t u n a y benigna
m e n t e a l genero humano, expuesto tan enormes peligros.
Y en p r e n d a d o l o s dones celestiales y de Nuestra benevolencia, con e l m a y o r amor os damos la bendicin Apostlic a en el Seor, vosotros, Venerables Hermanos, y al Clero
y pueblo todo confiado vuestro cuidado.
Dado en Roma, junto San Pedro, 20 de Abril de!
ao 1884, sptimo de Nuestro Pontificado.
LEN PAPA XIII.

EPISTOLA HNDYDLIDA
D

M A . S S O N U M

L E O P P . X.III

VENERABILES FRATRES
SALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

UMANUM g e n u s , p o s t e a q u a m
iestium largitore Deo,

a creatore,

i n s i d i a Diaboli,

munerumquecae' m i s e r r i m o defocit,

i n p a r t e s d u a s d i v e r s a s adversasque discessit: quarum altera assiduo


pro v e r i t a t o e t v i r t u t e p r o p u g n a t , a l t e r a p r o lis, q u a e v i r t u t e s u n t v e r i t a t i q u e c o n t r a r i a . A l t e r u m D e i e s t in t e r r i s r e g n u m , v e r a s c i l i c e t
lesu C h i s t i E c c l e s i a , c u i qui v o l i m i ex a n i m o e t c o n v e n i e n t e r a d

sa-

lutero a d h a e r e s c e r e , n e c e s s e e s t D e o e l U n i g e n i t o F i l i o e i u s Iota
mente a c s u m m a voluntate servire: alterum Salatiae est
c u i u s ' i n d i t i o n e et p o t e s t a t e s u n t

regnum,

quicumque lunesta ducis sui

et

p r i m o r u m p a r e n t u m e x o m p l a s e c u t i , p a r e r e d i v i n a e a e t e r n a e q u e legi
r o c u s a n t . e t m u l t a p o s t h a b i t o DO, m u l t a c o n t r a

Deum conteudunt.

Duplex h o c r e g n u m , d u a r u m i n s t a r c i v i t a l u m c o n t r a r i i s l e g i b u s c o n t r a r i a in s t u d i a a b o u n t i u m , a c u t e vidit d e s c r i p s i t q u e A u g u s t i n u s ,

et

utriusque e f f i c i e n t e m c a u s s a m subtili brevitate c o m p l e x u s est,

ns

verbis-, feceruntcicitatesduasamores
suiuiquead
temptum

contemplum

duo:

Dei: caetestem

terrenam.

cero amor

sc,licet

amor

Deiusquc

eon-

s u i ( 1 ) . - V a r i o a c m u l t i p l i cum- a r m o r u m t u m dim.calio-

nis genere altera a d v e r s u s a l t e r a m omni s a e c u l o r u m aetate c o n t a i ! ,


quamquam non eodem semper ardore atqueimpetu. H o c a u t e m t e m pore,-qui d e t e r i o r i b u s f a v e n t p a r l i b u s v i d e n t u r s i m i l i c o n s p i r a r e v e hementissimequo

cuncti contendere, auctoro et a d i u l n c e ea,

quam

M a m n u r n a p o e l l a n t , l o n g a l a l t q u e d i f f u s a e t B r m i l e r c o n s t i t u t a 1,0tninum s o c i e t a t e . N i h i l e n t r a i a m d i s s i m u l a n t e s Consilia s u a , e x c t a n t
s e a d v e r s u s Dei n u m e n a u d a c i s s i m e : E c c l e s i a s a n c t a e p e r n i c i e m
palam a p e r t e q u e m o l i u n t u r

idquc eo proposito, u t g o n t e s Christiana

p a r t i s p e r l e s u m C h r i s t u m S e r v u t o r e m b e n e f i c i l a , si B a r i p o s s e t . f i r n ditus d e s p o l i e n t . Q u i b u s N o s i n g e m i s c c n t e s

m a h s , il.ud saepe

Dcum c l a m a r e , u r g e n t e a n i m u m c a n t a t e , c o m p e l l i m u r : Ecce
lui sonuerunt,

et

qui oderunt

te,

(!) De Cieli Dei Lib. XIV, c. 11.

extulerunt

caput.

Super

ad

mimici
populum

grandes gemidos, p a r a alcanzar que florezca con nuevo vigor l a Religin cristiana, que, goce la Iglesia d l a necesaria
libertad que vuelvan la buena senda los descarriados, y
alfin,a b r a n paso la verdad los errores y los vicios i la
virtud. Tomemos por nuestro auxilio y mediadora la Virgen Mara, Madre de Dios, y a que venci Satans en su
Concepcin pursima despliegue su poder conlra las sectas
impas en que s e ven claramente revivir la soberbia contumaz, la indmita perfidia y los astutos fingimientos del
demonio.
Pongamos por intercesor al Principe de los Angeles del
cielo, San Miguel, que arroj los enemigos infernales;
San Jos, esposo de, la Virgen Santsima, celestial patrono
de la Iglesia catlica; los g r a n d e s Apstoles, San Pedro y
San Pablo, sembradores de la fe cristiana y sus invictos defensores. Kn su patrocinio y en la perseverancia de todos en
la oracin confiamos que, Dios acuda oportuna y benigna
mente, al genero humano, expuesto tan enormes peligros.
Y en p r e n d a de los done celestiales y de Nuestra benevolencia, con el m a y o r amor os damos la bendicin Apostlic a en el Seor, vosotros, Venerables Hermanos, y al Clero
y pueblo todo confiado vuestro cuidado.
Dado en Roma, junto San Pedro, 20 de Abril de!
a o 1884, sptimo de Nuestro Pontificado.
LEN PAPA XIII.

EPISTOLA HNDYDLIDA
D

M A

L E O P P . X.III

VENERABILES FRATRES
SALUTEM E T A P O S T O L I C A M BENEDICTIONEM

UMANUM g e n u s , p o s t e a q u a m
iestium largitore Deo,

a creatore,

insidia

munerumquecae-

Diaboli-

miserrimo

detecit,

i n p a r t e s d u a s d i v e r s a s adversasque discessit: q u a r u m altera

assidue

pro v e r i t a t o e t v i r t u t e p r o p u g n a i , a l t e r a p r o lis, q u a e v i r t u t e s u n t v e r i t a t i q u e c o n t r a r i a . A l t e r u m D e i e s t in t e r r i s r e g n u m ,

vera scilicet

l e s u C h i s t i E c c l e s i a , cui qui v o l i m i ex a n i m o e t c o n v e n i e n t e r a d
lutem

adhaerescere,

mente ac s u m m a

necesse esl Dco

cuius 'in d i t i o n e et p o t e s l a t e

sunl

sa-

e l U n i g e n i t o Filio eius

voluntate servire: alterum

Salanae est

tota

regnum,

quicumque tunesta ducis sui

et

p r i m o r u m p a r e n t u m e x o m p l a s e c u t i , p a r e r e d i v i n a e a e t e r n a e q u e legi
r c c u s a n t . e t m u l t a p o s t h a b i t o DO, m u l t a c o n t r a

Deum conleudunt.

Duplex h o c r e g n u m , du,rum i n s t a r civitalum c o n t r a r i i s legibus c o n t r a r i a in s t u d i a


utmisque

a b o u n t i u m , a c u t e vidit d e s c r i p s i t q u e A u g u s t i n u s , e t

efficiente caussam

subtili brevitate

verbis-, feccruntciciMesduasamores
suiuiquead
temptum

contemplali

duo:
Dei: caelestem

c o m p l e x u s est,

lerrenam

cero amor

ns

schcet

amor

Deiusquc

eon-

sui ( 1 ) . - V a r i o a c m u l t i p l i cum- a r m o r u m tum

dimical.o-

nis genere altera a d v e r s u s alteram omni s a e c u l o r u m aetate

conta.!,

quamquam non eodem semper ardore atqueimpetu. Hocantem

tem-

pore,-qui d e t e r i o r i b u s f a v e n t p a r t i b u s v i d e n t u r simili c o n s p i r a r e
homentissimequo

cuncti contendere, auctoro et a d i u l n c e ea,

M a m n u r n appellant, longa l a l t q u e diffusa et Brmiler constituta


m i n u m societ!,... Nihil e n i m i a m d i s s i m u l a n t e s censii,,, s u a ,

ve-

quam
1,0-

excUnt

s e a d v e r s u s Dei n u m e n a u d a c i s s i m e : E c c l e s i a s a n c t a e p c r n . c e m
palam a p e r l e q u e m o l i u n t u r

idque eo proposito. ut gontes C h r i s t i a n

o a r t i s p c r l o s u m C h r i s t u m S e r v a l o , e m b e n e t i c i i s , si B i n p o s s e t . f n n ditus d e s p o l i e n t . Q u i b u s N n s i n g e m i s c e n t e s

mahs, ihud saepc

D e u m c l a m a r e , u r g e n t e a n i m u m c a n t a t e , c o m p e l l i m u r : Ecce
lui tonuerunt,

0)

fMCkll

et

qui odcrunt

W I . i b . X i v . c. 1!.

te,

extulernnt

caput.

Super

ad
mime,

populum

tuum
tuos.

malignaverunt
Dixerunt:

consilium:

oenite,

In t s m p r a e s e n t i

ct

cogitaccrunt

ct disperdamus

adcersus

eos de gente

discrimine, in lam

snelos

Hollandia, Austria, Helvetia, Hispauia, Bavaria, S a b a u d i a ,


Italiae pertibus.

(i).

immani pertinacique

Quod tamen p r a e ceteris interst,

chrii-

tiani n o m i n i s o p p n g n a l i o n e . N o s t r u m est i n d i c a r e periculuro, desig-

trorum r e r u m e v e n t u s

nare adversarios

naeque

h o r u m q u e consiliis

a l q u e [artibus, q u a n t u m

pos-

curae

nec

aliisque

..

prudentiam Decessorum

Nos-

comprobavit. Ipsorum enim providae

semper

pater-

nec ubique optatos habuerunt

exitus.

s u m u s , resistere u t a e t e r n u r o n a p e r e a n l q u o r u m Nobis esl commis-

que

aa s a l u s : et I e s u Cliris'i r e g n u m , q u o d t u e n d u m a c c e p i m u s , non mo-

inconsiderata levitate cetcrorum. q u o r u m

do s t e t et p e r m a n e a t i n t e g r u m , s e d n o v i s u s q u e i n c r e m e n t i s ubique

.anter

terrarum

Uassonnm ad incrementa properavit opinione maiora; inferendoqua

amplificetur.

R o m . n i Pontfices

Decessores Nostri, pro salute

populi

cliris-

vel h o m i n u m , q u i in ca n o x a essei.l, s i m u l a t i o n e et a s t u ; vel


attender.

Quare

unius

maxime interfuisset

saeculi

dimidiatiqua

posse coepil, ut

rationis lenebris prosilienlem.

celeri o r m i d o l o s o q u e c u r s u i l i a r e v e r a e s t i n E c c l e s i a m , i n

ag-

secta

, . s c per a u d a c i a m et dolos in o m u e s roipublicae ordines, tantum iam

tiani sedulo vigilantes, h u n c t a m c a p i t a l e m b o s t e m ex occultae coniuq u i s esset, q u i d vellet, celeriter

dili-

spalio

prope dominar!

in c i v i t a U b u s v i d e a t u r . E x h o c t a m
potesta-

noverunt; i i d e m q u e praecipicntes cogitatione futura, principes simul

t e m p r i n c i p u m . in s a l u t e m p u b l i c a m p e r n i c i e s c o n s e c u t a , q u a m

el populos, s i g n o velut dalo, m o n u e r u n t ne so p r o l i s a d d c c i p i e n d u m

cessores Nostri m u l t o anta p r o v i d e r a n t . Eo enim p e r v e n t u m est, |ut

a r t i b u s i n s i d i i s q u e c a p i p a t e r e n t u r . P r i m a signilicatio periculi per

v i d e sit r e l i q u o

Ciementem XII anno

lonte Grmius h a b e t f u n d a m e n t u m , quam ut h o m i n u m opera

MDCCXXXVIII

f a c a .2, : c u i u s e s t a

d i c l o X l V (3; c o n f i r m i t a a c r e n o v a t a C o n s t i t u y o .

Bene-

U t r i u s q u e vestigiis

i n g r e s s u s e s t P i u s V i l r-t:: a c L e o X I I C o n s t i t u l i o n e A p o s t l i c a
gradara

tQuo

(5) s u p e r i o r u m P o n t i f i c u m h a c d e r e a c t a e t d e c r e t a c o m -

p l e x u s , r a l a a c firma i n p e r p e t u u m e s s o i u s s i t . l a e a m d e m s e n t c n t i a m
I'ius VIII

|6), G r e g o r i u s X V I

(7),

p e r s a e p e v e r o P i u s I X (8),

loouti

tempore metuendum

tiriqueat, sed earum


i.

Videlicet c u m sectae Massonicae inslltulum et ingcr.ium compart u m e s s e t ex m a n i f e s t i s r c r u m indiciis,


l a t i s in l u c e m l e g i b u s e i u s ,

pro-

ritibus, commenlariis. ipsis saepc acce-

dentibus teslim. niis e o r u m qui


des denuntiavit a p e r t c q u e

cognitione caussarum,

essent conscii

haec Apostlica Se-

Ecclcsiae quidem

c a u s s a c i v i t a t u m , in

qua l o q u i m u r , a u t aliae

hominum

p r i o r i illi s e s e a d m i n i . t r a s e t s a t e l l i t e s

posset,

abefac-

quibus
quae

impertimit.

buie tanto malo

fieri

Dequae

saetae non absim.las,

H i . d a c a u s . i s , ubi primum ad Ecclcsiae gubernacula


vidimusplanequesansimus
leritatisNostrae, quoad

sunt.

non

saepius occasionem nacli. parsccuti s u m u s

accessing

r e s i s . e r e o p p o s

oportore.-Sanc

u ed>

praectpu.

t r i n a r u m c a p i t a , in q u a s M a s s o n . c a r u m o p i n . o n u m

opportunam

m t t u ^ a x ^ a

perversila, v i d e b a t u r . Ita Litteris N o s t r i s Encyclicis


L i mmerm

s g * r e s s i s u m u s Socialistanm

a t Commumstarum

por

odixit, s e c t a m M a s s o n u m , c o n t r a i u s las-

que constitutam, non minus esse

cbristianae rei, q u a m

civitati per-

niciosa m: p r o p o s i l i s q u e poenis, q u i b u s solet E c c l e s i a g r a v i u s i n son-

tienem s o d a t a t i , domesticae, cuius

e s t in m a t r i m o n o t o n s e

or,

t u e n d s m e l e x p l i c a n d a m c u r a v i m u s : ,,s i n s u p e r , q u a urn

t e s a n i m a d v e r t e r e , . i n t e r d i x i t a t q u e i m p e r a v i t , n e q u i s illi n o m o n s o cictati d a r e t . Q u a ex r e rati g r e g a l e s , e 8 r u m v i m s e n t e n t i a r u r a s u b -

pientiae e x p r e s s .

lerfugere a u l debi i l a r e s e posse p a r l i m c o n t e m n c n d o , partim calum-

pulorum principumque salute j

niando rati, Pontfices mximos,

sunt

Decessorum Nostrorum

Ilac

in doctrinam e i u s u m v e r s a m , e l con= lie, e t s e n

qui ea d e s r e v e r a n t , c r i m i n a l i

aut non iusta

decrevisse, aut m o d u m i n

sane

Conslitutionum Apostoiicarum

ratione

d e c e r n e n d o transissa.
Clementis XII

Bene-

dicti X I V , i l e m q u e Pii V I I c t I'ii IX c o n a t i s u n l a u c t o r i t a t e m

etpon-

duseludere

V e r u m in ipsa illa so-.ielate n o n d e l u e r e , q u i - e l

inviti

f a t e r e n t u r , q u o d e r a t a r o m a n i s P o n t i f i c l b u s f a c t u m , id e s s e , s p e c t a t a
doctrina disciplinaquecatbolica.iure factum. InquoPonlificibusvalde
assentiri

plures

viri p r i n c i p e s r e r u m q u e

pubUcarum

s u n t , q u i b u s c u r a e fuit s e c i e t a t e m M a s s o n i c a m v e l a p u d

rectores

e. agendi, a n , m u m recta

ipsa
t

u n

s o c i e l a t e m

"

c o n s n e t

intendere deerev.m

,q

hibenda contagia.

dinem

J *

tic m a g i s m a g i s q u e i l l u s t r e t u r , i d q u e v a l e a t a d t u n e s

,,.m:na

;tu. forma.

Variae s u n f h o m i n u m sectae, quae


origine differente., c u m tamen

congruunt

in

c u m s e c t a M . s s o n u m . q u a c c u . u s d a m e s l l o s t o r -:

(1| Pi. LXXXII.V. 2. t . - ; 2 ) Consi ! ertami,


die 51 April!? WB.3) Const, tneidos, ie 18 Mali m . _ _ ( 4 \ Const Keelciim i lem Christ',, die 18 Scylcmbris 18!!.|5) Const, data dio 13 Mortii 1 8 & - I 6 ) Kncyc. Traditi, pie 21 Mai! 1S28.-P) BnefS.
Mirari, die 15 A u g u s t i 1 8 3 2 - ( 8 Encyc. HplurUm,
die 9 Noveaii.,1816. Alloc. 1/'-

,uo redeunt universa.. Quae , . .


lttcro

tipUees inter, die io Septemb. 1885 otc.

visi

Apostlicas

S e d e m a r g u e r e , v e l p e r s e , la Lis i n id l e g i b u s , n o x a e d a m n a r e , u t

p r o p o s i t u s , cum

intenebris.

cl.uosaga.it

suasedaotaphemerides,
ganussociellm ^

; d e a o t u r
c i v i u m

et

i p p

.*

coelusin^

nihilomiuus

gr^les

s u n t intima alque ultima Consilia, s u m m i factionum principes;occulta


q u a e d s m et i n t e s t i n a

c o n v e n l i c u l a : itero d e c r e t a , et q u a

via, quibus

auxiliis perficienda. H u e s a n e facit multiplex illud i n t e r socios discrim e n e t i u r i s et officii e t m u n e r i s : h u e r a t a o r d i n u m g r a d u u r o q u e


t i n c t i o , et illa, q u a r e g u n t u r , s e v e r i t a s d i s c ' p l i n a e .

dis-

Initialesspondere

i m m e p r a e c i p u o s a c r a m e n t o i u r a r e u t p l u r i m u m i n b e n l u r , n e m i n i se
ullo u n q u a m t e m p o r e ullove m o d o socio3, n o t a s , d o c t r i n a s

indicatu-

ros. S i c e m e n t i t a specie e o d e m q u e s e m p e r t e n o r e s i m u l a t i o n s quam


m a x i m e M a s s o n c s , ut o l i m M a n i e h a e i . l a b o r a n t a b d e r e s e s e ,
que,

praeter suos, habere

sumpta

sibi l i U e r a t o r u m

lestes.

Latebras

sophorumve

commodum

nuilos-

quaerunt.

persons, erudilionis

caussa

sociatorum: h a b e n t in lingua p r o m p t u m cultioris urbanitalis sludium


tenuioris plebis c a r i l a t e m : u n i c a velie se

meliores res

querere, et quae hnbentur incivili societate c o m m o d a


rimis

communicare.

Quae quidem

Consilia

qusmvis

n e q u a m q u a m t a m e n in i s t i s o m n i a . P r a e t e r e a q u i
mutant

ac

recipiant

necesse

est,

audienles futuros cum obsequio

ducibus

fideque

multitudini

cum quampluvera

essent,

cooptali sunt pro-

ac

magistris

se

diclo

m a x i m a : ad q u e r a l i b e l e o r n m

gulis. In q u o r u m n u m e r o u t i q u e p o s s u n t e s s e
culpa n o n c a r e a n t
tamen n e c s i n t

q u o d s e s e isti u s m o d i

flagilicse

faclcrum

nibus ipsis

nonnullae

fortasse

nequaquam

probant

iliud u l -

conclusiones

qossdam e x t r e m a s , q u s s , c u m ex principiis c o m m u n i b u s
con'equantur,
sua

necessario

c o n s e u t a n e u m e s s e t a m p l e x a r i . nisi p e r s e

torpitudo ipsa delerreret

Item

foeditatc

nonnu.iastocorumtcmporumve

"ratio s i a d e t m i n o r a c o n a r i , q u a m a u t i p s a e v e l i e n t a u t c e t e r a e s o l e n l :
non i d c i r c o t a m e n a l i e n s e a M a s s o n i c o i o e d e r e p u l a n d a e , quia

Ms-

s o n i c u m f o e d u s n o n l a m e s t a b a c t i s p e r f e c t i s q le r e b u s , q u a m a s e n lentiarum s u m m a

iudicandum

lamvero N a l u r a l i s l a r u m caput est, quod nomine ipso salts declaranl, l i u m a n a m

naturam

humnnamque

ralio.icm

c u n c l i s in r e b u s

mapiit.-sm e s s e et p r i n c i p e m o p p o r l i . Q u o c o n s t i t u l o , officia
Ileum vel m i n u s
varis

curant,

erga

vel o p i n i o n i b u s p e r v e r t u n t c r r a n t i h u s

Negant enim quicquam

esse

probant de religione d o g m a , nihil

Dee auctorc

veri,

quod

mentis c o m p r e h c n d a t , n u l l u m m a g i s t r u m .

rint, tum dira o m n i a s c m o r t e m

oflicii s i i

R e v e r a si q u i

societalibus,

timum i g n o r e n t q u o d iliac n i l u n t u r adipisci. S i m i l i t e r ex c o n s o c i a t i o -

n u l u m s i g n i f i c a t i o n e m q u e p a r a t o s , i m p e r a t a f a e t u r o s : si s e c u s feceipsam non recusare.

necpauci, qui quamvis

implicucfint

p e r s e ipsi parlicipes, et

iure credendum

Quoniam

traditum:

et

i ullum

non hom.num ,nlehs

cu, propter

autem

muuus

auctor. atom
est

Kcclesi.e

p r o d i d i s s e d i s c i p l i n a m , vel m a n d a l i s r e s l i t i s s e i u d i c e n t u r , supplicium

catholicoe s i n g u l a r e sibique u n k e p r o p r i u m

de iis n o n r a r o s u m i t u r ,

eptas a u c t o r i l a t e r a q u c m n g i s t e r i i c u m c e l e n s ad s a l u l e m c a e l e s t . h u -

et audacia

speculalricem ac vindicem

quidem

a c dexteritate lauta,

scelerum iuslitiam

ut

sicarius persaepe fa-

doctrinas

adiumentis p'enc compleeti et incorrupt integntatc

luen,

idcirco

l l a i . A l q u i s i m u i a r i , et v e l i e in o c c u l t o l a t e r e o h l i g a r e sibi h o m i n e s

in ips'im m a x i m a e s t i n i m i c o r u m i r a c u n d i a i m p c t u s q u e c o n v e r s u s

lamquarr

N u n c vero in iis rebus,

mancipia,

tenacissimo nexu, nec satis

declorata

caussa:

quae religione* ettingunt, ^ c t e l u r

alieno addictos arbitrio ad o m n e f a c i n u s adhibere: a r m a r e ad eaedem

a g a t , p r a e s e r t i m ubi e s t ad a g e n d i l i c e n l . a m

d e x t r a s , q a e s i l a i m p u n i t a te p e c c a n d i , i m m a ni l a s q u a e d s m e s t qu8tn r e -

num: omnir.oque iudicetur, nonne

piane

r u m n a t u r a non petitur. Q u a p r o p t e r societatem, de qua loquimur, cum

decreta velie videatur. L o n g o s a n e

peri,nac.que

iustilia et n a l u r a l i h o n e s t a t e p u g n a r e , r a t i o e t Veritas ipsa convincil.

opera, nihil u t Ecclesiae


pLit

E o v e l m a g i s , q u o d i p s i u s n a t u r a m a b h o n e s t a t e d i s s i d e u l e m alia
quoque argumenta
Silin hominibus

eademque

illustria r e d a r g u u n l . U t enim

astutia calatidi c o n s u e t u d o q u c

m e n n o n potest, ut u n a q u a c q u e c a u s s a

mentiendi,

magna
fieri

ex iis rebus, q u a r u m

est, q u a l i s in so sit n o n a l i q u a r a l i o n e a p p a r e a t .

,Vo/i

ta-

caussa
potestarbor

bona matosfructus facete; ncque arbor mala bonos fructus /acero [il.
F r u c t u s a u t e m secta M a s s o n u m perniciosos gignit maximaque acerb i t a t e p e r m i x l o s . N a m ex c e r l i s s i m i s i n d i c i i s , q u a e s u p r a c o m m e m o ravimus,
scilicet

erurapit illud,
evertere

pepererunt,

lunditus

discipline

ingeniurh suum

quod

est consiliorum

omnem
religionis

extruere, ductis e

earn,

quam

suorum

ultimum,

instituta

cbrisliana

reique pub'icae,
m e d i o Naturalismo

novomque

ad

fundamenlis

H a e c , q u a e d i x i m u s a u t d i c t u r i s u m u s , d e s e c t a M a s s o n i c a intelligi

quccomplectitursocietates: non

autem de sectatoribus

earum

Sin-

serilaM o

excludunt:

i l l u d a n e est

legibus,

r m

consequens,

non c u r a r e K c c l e s i a m , o p t i m a d u c e m

ut

pr e

Matth. VII, la.

er

s a n e f u n d a m e n t a ipsa

ter

"

rehgmncai

d o r i r i f o n d o , s c r i h e n d o . d o c e n d o . i m p u n e lice : n o n l u , ' b
siae p a r c i t u r , n o n m u n e r a .
Agendarum

rerum

impedicndam

non

liberiate*

..CU

'

facultas q u a m

legibus specie q u i d e m
ad

quibus est d . u s

mrois v,m i n t e r e ^ bus,


Item

.mpo,tas

^ J

e numero, - de r

c e s s a r i i s in d i e s d e c e d a l : r e l i q u , a s b o n o r u m
arbitrio

Ecc-e^e
^

"di s p

p e r m i s e : soiali.atos ordinum '


^
f

^
^
, o
A t v e r o i n S e d e m A p o s t o l i c a m r o m a n u m q u e P o n t ficett. i o
micorum incitata conlentio. I s q u . d e m p r . m u m hct.s de

ti)

Quo

puten

Et

datar

i n c.v> a U

ab

praecepta B - c l e s U lotas constituendas


f.ciendo laeserinl

l a b o r e ,n>dI

auctoris

ob e a m q u e caussa. vulgo pr-edicant et pugnan

strictas v i n c u l i s . p o t e s t . ! et
o p o r t e t s p e d a l a in g e n e r e s u o , et q u a t e n u s s i b i c o g n a t a s f o c d e r a l 8 s -

mb.l

remque civilem esse p i t dislrahendas.

s i n g u l a r s et g r a v e s , . n u l l u m ut e,

et l e g i b u s .

re

magisterium.

relgionis calholice virtutem


bliese

hbenor

n g

s ini-

turbalus ( I l p r o p u g n c u l o libertalis iurisque sui,

p r i n c i p . t u civili-

m o x in s l a t u m c o m p u l s u i n i q u u m s i r a u l et o b i e c t i s u n d i q u e difficultatibus i n t o l e r a b i l e m : d o n e c a d h a e c t e m p o r a p e r v e n l u m est,

qui'bus

s e c t a r u m f a u t o r e s , q u o d a b s c e n d i t e s e c u m a g i t a r a n ! d i u , a p e r t e denuncian!, sacram lollendam Pontificum potestatem,

ipsumquedivino

i u r e i n s t i t u t u m f u n d i t u s d e l e n d u m P o n t i f i c a t u r o . Q u a m r e m , si c e t e r a
deessent, satis indicai h o m i m i m qui conscii sunt testimonium,

quo-

r u m p ' a r i q u e c u m saepe alias, t u m recenti m e m o r i a r u r s u s hoc Msssonum verum esse d c c l a r a r u n t , velie eos maxime e x i r c e r .
cum

nomen

excisa

Implicabilibus

omnia

videriul.

quoecumqu*

caussainstituissent.-Quod
ququam

aiurare

inimicitiis, nec

conceptis

si,

qui

aule

summi

Pontfices

adscribuntur

verbis

instiluta

catholi-

quieluros,

quam

religionis

i n n u m c r u m , ne-

c a t h o l i c a i u b a n t u r , id

s a n e t a n t u m a b a s t , u l c o n s i l i i s M a s s o n u m r e p u g n e t , ut p o l i u s a d s e r viat. P r i m u m e n i m s i m p l i c e s e t i n c i u t o s
multoque pluribus

facile

n~itamcn'a praebent. Tum

decipiunt

hac

ria

v e r o obviis quibusli-

b e t ex q u o v i s r e l i g i o n i s rilu a c c i p i e n d i s , h o c a s s e q u u n t u r , u t r a ipsa
s u a d e a n l m a g n u m il u r n

buius temporis

errorem.

religionis

r e h n q u i o p o r t e r e in mediis, n e c ullum e s s e i n t e r g e n e r a

curam

discrimen.

Quae q u i d e m ratio c o m p a r a t a a d i n t e r i t u m est religionum


n o m i n a t i m a d c a t h o l i c a e , q u a c u m u n a ex o m n i b u s v a r a

omnium
sit,

exse-

logius

Naturalistae

progrediuntur.

In m a x i m i s e n i m rebus

tota e r r a r e via a u d -cter i n g r e s s i , p r a e c i p i t i c u r s u


buntur, sive

humanae

mores,

dilapsis,

facile appret.

quae

sunt

Silemus

tamquam n a t u r a e principia,
de virtutihus

divinioribus,

ad

ad
quas

absque singulari Dei m u n e r e et d o n o nec c x e r c e r e polest quisquam,


nec conseqci: q u a r u m profecto
reperir!

n e c a s s e e s t n u l l u m in iis

vestigium

qui r e d e m p t i o u e m g e n e r i s h u m a n ! , qui g r a t i a m

qui sacramenta,

adipiscendamque

caelestem,

in c a e l i s f e l i c i t a t e , ! , p r o i g n o t i s

a s p e r n - n t u r De officiis l o q u i m u r . q u a e a naturali honastate


cuntur

Mundi enim opifexidcmqui

aeterna

naturalcm

ultimus h o m i n u m
mondana

ordiner
finis

providus gubcrnator

iubens, perturbari vetans:

excelsior

rebus h u m a n i s extra haec

multo

h o s p i l i a c o n s t i t u t e s : hi f o n t e s . h a e c p r i n c i p i a

iustitiae e t h o n e s t a t i s .

E a si t o l l a n t u r , q u o d

sunt

Naturalistae

M a s s o n e s s c l e n t , c o n t i n u o usti et usti scleulia ub,


q u o se t u e a l u r omni,io n o n hababil. Et s a n e disciplina
M a s s o n u m familiae p r o b a t u r u n i c e , et

qua

a c Ubera.;

el

moni.quae
*l

s c i l i c e t i n q u a o p i m o u h . a . t r e l i g i o n s i n c l u a^

A t v e r o q u a m i u o a s Ila s i i , q u a m
auram cupiditalum

tonus

idcmque

cons.slat

informar,

a e t a t e m c o n t e n d o n i o p o r t e r e , ea e s t q u a m et solmm

du-

Dus: lex

conservar!

firm,lai,s

para,

mobilia, sails estendi,ur

ex

apparent, poeniiendis fructibus. Ubi e m m r e g n a r e

quari cum ceteris sine iniuria s u m m a n o n potest.


Sed

His autem

cognitionem u s u m q u e praecipua, quales futuri sint privati publicique

' ' ^ '

p t d e m o t a l o c o i n s t i , u . i o n e C h r i s t i a n a , ,b,

cetater

integrique mores: opinion,im tetra portcnla

convalescere

nata, e, oh h a n c causaam
hoc o m n i n o ad honeslatem

probi

]pienone

extrema dela-

i n b e c i l l i t a t e n a t u r a e , sive Consilio usta su-

p e r b i e p o e n a s r e p e t e n t i s D e i . I t a fit, u l i l l i a

ne

ea

q u i l e m certa et

S i a p e r m a n e a n t , q u a e n a t u r a l i l u m i n o r a t i o n i s p e r s p i c i a n t u r , qualia
p r e f e c t o illa s u n l . D e u m e s s e , n i m o s h o m i n u m
rne

concretione

segregato*,

eosdemqua

a b omni esse mate-

immortales Atqui

M a s s o n u m d h o s i p s o s s c o p u l o s n o n dissimili c u r s u s e r r o r e
rescit. Q u a m v i s e n i m
non

Deum

b a e r e r a in s i n g u l o r u m

secta

adhae-

e s s e g e n e r a t i m p r o f i t e a n l u r , id l a m e n
mentibus

firma

asscnsione

slabili coBStilutum, ipsi sioi s u n t testes. e q u e onira

iudicioque
dissimulaci,

S S Z u i
,,e d e s p i c i e u l i a

e t a p p e t i t o o b e d i e n t e s t a c e r e r a i on,. In q u o ^
saepissimc adhibenda estrerum
labores ac molesliae quo suum semper t e n e a t ^ U o ^
. Verum N a l u r a l i s l a e ^ s
quas Dco s u d o r e cognov.mus, parenicm
g e t
d e l i q u i s s e : p r o p t e r e a q u e l i b e r u m a r b i l r m m u, b, I

ipsos esse fontem

caus-

nter eos

proximo etUm

tempore

contentionem.

initiatis m a g n a m secta licenliam dat,

Re

ut allerutrum

auiem

fraMe c o o t e n d a n l , tnm facile i n i i i a n l u r , q u a m

qui

Deum

iure
prae-

esse opi-

n a n t u r q u i d e m , sed d e e o p r a v a s e . i t i u n t . u t P a n l h e i s t a e s o l e n l : quod
nihil est aliud, q u a m divinae n a t u r a e
retiere, veritotem tollere.

absurdam

Quo everso inrmatove

m e n t o , c o n s e q u a n s e s t u t illa q u o q u e

vacillent, quae

nente cognoscuntur, cunetas res libera creatoris


t sse: m u n d u m providenlia
huic, quae
eamque

quamdam

regi: nullum

in t e r r i s a g i l u r , _ h o m i n u m

speciem

mximo

funda-

natura

edmo-

Dei v o l n t a t e esti-

essa animorum
vitae

ct e x c e l l a n U a m ,

p n ^ m m

etnom

c a n , e s . u e cogitare q u i d e m possi n , ad
gendosque appetites

i m p e l

alteran

sempiternam.
(1) Cose. Trid. Sess. vi, Di to'!'!-, t

re-

se
i

om>ibus illecebras mul-

stanlia. Ex quo v i d a m u s v u go s u p i n a B
_
^
tas cupiditatum: e p h e m e n d a s
cnmmentr,.^
r a n t i a n e c v e r e c o n d i a : l u d o , scenicos ad lice lam
,
m e n t a a r t l u m e x i i s , q u a s v o c a . i t ensjn,
eg b u s P o l e r
c,
excogitata subtilitcr vitae a r t , f i c a del.catae al moUia.

interitum:

successuram

uriendi
,noipa^

vera

liceal suo

defendere, D e u m esse, D e u m nullum esse: et qui nullum esse

human! negaci

t u m

hanc de Deo quaestionem m a x i m u m apud

s a m q u e disidii: i m m o n o n m e d i o c r e m h a c i p s a d e r e c o n s t a t exlilisse

e s h a

6 3

PR s. s. LF.n x i n

ENCCLICA8

conquisi., voluplainm blandimenta,

q u i b u s sopita v i r t , conniveat

In q u o liagitios* f . c i u n t , s e d sibi a d m o d u m Constant, qui expcctatio"


n e m t o l i u n t b o n o r u m c a e l e s l i u m , o m n e m q u c a d r e s m o r t a l e s felici
latcm e b n e , u n i et quasi d m e r g u n t in l e r r a m .

Quae aulem corame

n u l l a m e s s e c s u s s a m , cur alia a l i i a n t e p o n a t u r :

dinem a l q u e exemplar telle

t u m . C u m e n t m h o m i n i b u s v e r s u t i s et callidis n e m o f

c o g n i l u m . quam ut d e m o n s t r a r i

obnoxie servire, q u a m q u o r u m est cupiditalum

s o l e a t b,ra

dominatu

enervata,

el f r a c t u s a n i m u s , r e p e r t i i n s e d a M a s s o n u m s u n l , q u i
proponerent, conscio et arie enitendum

cdicerenfac

ul infinita vitiorum Urenti,

e x s a t u r e t u r m u l t i t u d e : h o c e n i r a f a c t o , i n p o t e s s e sibi et a r b i t r i o ad

eos constitucre
oporteal.

r e s publicas, plus csl

Iamdiu quippe

a u d a c i o r i b u s non p a u c i s a d p e i o r a p i a e c i p i t a n t i b u s ,
n e m cogilant c o m m u u i e a q u c o m n i u m bonorum,

omnibus

ul qui a e q u a t i o -

deleto o r d i n u m

S e c t a igitur Massoniin, q u i d sit, e t q u o d iter affoctet e x his

N a t u r a l , s t a m m d i s - i p l i n . . M a t r i m o n i a , ad n e g o t i o r u m
d o r u m p e r l i n e r e g e n u s : . e s c i n -i a d v o ' u n t a l e m
x e n n t , ,ure posse: p e n e s g u b e r n e l o r c s rei

contrai,en-

eorum,

qui

contra-

c i v i l i s e s s e in m a r i t a l e

vi n e l u m p o l e s t a t e m . I n e d u c a n d i , l i b e r i s n i h i l d e r e l i g i o n e
piatur ex certa deslinataque sententi,: integrum
odoleverit acta,, quod m a ' n e r i n t sequi.

singulis eslo

Alqui h a e c ipsa

tiir plane M a s s o n e , : n e q u e a s s e n t i u n t u r solum,


deducere.

pr8eoi-

assenliun-

sed iamdiu

Multi,

iam

i i s d e m q u e call,olici n o m i n i s , c o n s t i t u t u m est ut,

in

student

regionibus.

praeter

n t u c m l i , t u s l a e n e h a b e a n l u r n u p i i a e : alibi divorila

cum

conirnctas

fieri,

lege licet:

a l b , , ut q u a m p r i m u m l i c e a t , d a t u r o p e r a . I t a a d i l l u d f e s l i n a t c u r s u s

el

f o r t u n a r u m in c i v i t a t e d i s c r i m i n e .
summatinTalligimus, satis e l u c e t .

Q u o d a d c o n v i c t u m allinei d o m e s t i c u m , his fere c o n t i n e l u r omnis

Praecipua

quae

ipsorum dogmata

tam

v a l d e a r a l i o n e a c l a m m a n i f e s t o d i s c r e p a n t , ul n i h i l p o s s i t e s s e p e r v e r s i u s . Religionem et E c c i e s i a m , q u a m D e u s ipse condidil, idemqucad

immorlahtatem

ethnicorum

tuetur,

vello demoliri,

moresque

duodeviKinti s a e c u l o r n m i n t e r v a l l o

el

m i n u s , vel levius f e r e n d u m , q u o d
Christum

be-.igue p a r l a

institute

revocare,

s t u l t i a e est impietatisque a u d a c i s s i m a e . N e q u e illud

insignis

vet

horribilc

bcneficia repudientur per

n e q u e hominibus solum

Iesum

ungulis, scd ve'

f a m i l i a v o l c o m m u n i l a l e civili" c o n s o c i s t i s ; q u a e b e n e f i c i a i p s o
b e n l u r i n i m i c o r u m iudioio t e s l i m o n i o q u e m a x i m a .
l u n l a t e v e s a n a et t e t r a r e c o g n o s c i
i p s u m , q u o S a t a n a s in l e s u m

ha-

In h u i u s m o d i v o -

propemodum

videlur posse

Christum ardet,

inexp.abilc

illud
odium

ulciscendique libido.Similitfr illud a l t e r a m , quod M a s s o n e s v

he-

u t m a l r i m o n m ,n a l i a m n a t u r a m c o n v e r t a n t u r , h o c e s t i n c o n i u n c t i o -

menler conantur, recti alque honesti praecipua fundaments everterc

nes instabiles et

a d i u l o r e s q u e s e p r a c b e r e iis, q u i m o r e p e c u d u m q u o d c u m q u e

fluxas.

q , l i b i d o c o n g l u t i n e l , e t e a d e m m u t a t a dis-

solva, - b u m m a a u l e m c o n s p i r a l i o n e v o l u n t a t u m illuc etiam

spedii

s e d a Massonum,ul institulionem adse r a p i a , a d o l e s c e n t e .

Mllern

gore

fleXlh

8 e , 8 t e m

"

et, q u o velini,

f ^ i l e se posse sentiunt arbitratu.uo

torqucre:

eaque

ro nihil

sobolem c i v i u m , q u a l e m ipsi m e d i t a n l u r , lalem


dam

Quocirca in e d u c a t i o n e

m s l n s nee m a g t e , i i
que lam
g

n e o

doctrinaque

esse

1"

a e

fin-

e p p o r t u n i u , ad

reipublicae

educen-

i d e m l i c e r e v e l l e u t , nifeil e s t a l m d q u a m g e n u s h n m a n u m
m i n i a e t d e d e c o r e ad i n t e r i l u m i m p e t l e r e . - A u g e n l
quaeinsocietatem

ce!. Quod euim alias e x p e s u i m u s ,


r c m i o s u m nuiddam

esTv r

' T

malrimon.o sacrum

f a n e f i a n l si d i s t r a h i l i c e a l , c o n s c q u a t u r , n f . m i h . n e c e s s e e s t

informand,.,

nihil

a a u t e m lege cautum esse, n e coniugia dinrn, liceat. Ea s,

adole-

et c o n f u s i o , e x c i d e n t i t n s d e d i g n i . a t e f e m i n i ,

admi-

incolumilatisque s o b o i e . - C u r a m vero de rehgionc pubhee

' " S u n t Deo, permagnis sanclissimis-

n u l l a m , e t i n r e b u , civicis

e r e n e m i n e , , l :

v e l l e

0 l i

'l"am

"

n a e

Amines

im.ecuius-

q u a m si

lurba

ad!be e

ordinandi,, gerendis

.mnino

non

esse., tcmenlas

D e c r u m , sed religionis

e t ^ d t o d s
"

pub.cae necestas

non
u

ad quam s u m u ,

so-

,ven,r

u r b c m facilius sine solo, q u a m s i n e Deo pose


humani g e n e r i s societas

pro-

mcerta

inaudita: q u o r u m in a n i o s . n s u q u d e r a t s . c P
lum opinio

el

o m n i u m fere el g e n t i u m et a e i a l u m c o n s e n s u :

piuribus-

1 , o m i n e m

" " ' '

i n e s t in

ca,
pen-

vigiiantiae sinunt esse parlos:

i t e m q u e u t in m o r e s

esse r,.tura liberum:


,

,gno

divi

N a i t ! | U r l U ' ' t C i V i l i S d e c r e , a P ^ d e n t i a e . Q u o in g e n e r e s W u u n l
N a l u r a h s l a e , h o m i n e s e o d e m e s s e i u r e o m n e s , e t a e q u a a c pari in
and

cum

vero malum

l u m civilem i n t e n d u n l u r

Ecclesiae

respicere,

, nam!

cum domesticam

Meat,

puerili nullas

I o c s c - ? , s e c u t i s u n t , u t o m n i s sit p e n e s virus laicos

scentium .ngtitutio:
J

o m n e s loco

.
el ad b a n c simi itu-

v i r i b u s a l q u e o p , b u s id s p c r l e m o l i u n l u r : e t h o c i p s o e x p e d i u n t v i a m

quaclibet audenda facile f u l u r a m .

in m o r e m c o n s u e t u d i n e m q u e

eodem

habendas.
H a e c autera ipsa M e s s o n i b u s a e q u e p l a c e r e

morat . u a t . l l u d c o n f i r m a r e p o t e s t n o n tam re, q u a m dic.u inopinae r e

269

nalura fac ,

a Deo

cons

luaesilae. idquidem

e s e v m m f e r r e . O m n i a i g i t u r in libero p o p u i o esse: i m o e r i u m iussu


P P ' ' l e n c r i , ila q u i d e m , ut, m u t a t a v o l u n t a t e populari,
pr.ncpesdegradu de,,civel invito,
r : r ,

T '

Urea atlu'am^

, U m

VC|

in

liceat

Fontcm

omnium furium

w M l u < i i o . i n e s s e . el in

eaque novissimi,

ipsa n a t u r a e voce a d m o n c m u r ,

propter,. 4

po.esta.e

i n f o r m a t a discipMnis.

a t h c a m e s s e r e m p u b l i c a m o p o r t e r e : in variis religioni,

Pr=cformis

civitates. l d c r c o qu. so.utam


"
iuffi s
n i t a t e m v o l u n t , p e r s p i c u u m est n o n m i u s t c s o l u m ,

e 3

e l i a r a

i n d o c l e

270

ECiCLICAS

bsurdcque

271

f a c e r e . - Q u o d v e r o homines ad coniunctionem

g a , m n e m q u e Civilem Dei v 0 l u n l 8 l e n a s c u n l u r , et p o l e s l a s
v i n c u l u m est civilis soeietalis tam n e c e s s a r i u m ut, e o

congre-

tholicum nomen socios e t adiutores potentes: quihus quo

imperandi

jdmoverenl stimulos.

pervicaci calum'nia

maiores

Ecclesiam criminali sunt

sublato, illam

de p o t e s t a t e i u r i b u s q u e r e g i i s c u r a p r i n c i p i b u s e n v i d i o s e c o n t e n d e r e .

r e p e n t e d i s r u m p e necesse sit, c o n s e q u e n s est u t imperandi auctori-

His i n t e r i m a r l i b u s q u a e s i t a s e c u r i t a t e e t a u d a c i a , p l u r i m u m p o l l e r

latem idem

in r c e n d i s c i v t t a l i b u

gignat, qui genuit s o c i e t a t e m . Ex q u o intelligitur,

r i u m in q u o

sit, q u i c u m q u e is est, m i n i s t r u m

impe-

esse Dei. Qu-iproptcr,

dsmtta quatere,

q u a t e n u s finis et n a t u r a s o e i e t a l i s h u m a n a e p o s t u l a n t , l e g i t i m a e p o -

q3Jties

tcstatiiusla

sent - H a u d

praccip enti a e q u u m est p a r e r e

perinde ac numiiii om-

n i a m o d e r a n t i s Dei: i l l u d q u e in p r i m i s a v e n t a t e a b h o r r e t , in

populi

e s s e u n i v e r s e s , n e m o d u b i t a t , si g e n u s e t n a t u r a c o m m u n i s , s i

coeperunt, ceterum

facere s e c u s in g u b e r n a n d o
absimi i m o d o populos

bertatem p r o s p e r i t a t e m q u e

finis

parati imperiorura

et i n s e q u i principes civitatis, insimulare,


vidcrentur,

fun-

eiicere

q u a m illi

maluis-

assentar.do ludificati sunt.

Li-

publicam pieno ore personantes, et

per

Ecclesiam P r i n c i p e s q u e s u m m o s

stetisse, q u o m i n u s ex

iniqua ser-

u l t i m u s u n i c u i q u e ad a s s e q u e n d u m p r o p o s i t u s , si e a , q u a e i n d e s p o n t e

v i t a t i et a g e st v t e m u l t i t u d o e r i p e r e l u r , p o p u l o i m p o s u e r u n t , e u m q u e

fluunl,

r e r u m n o v a r u m s o i l i c i t a t u m sili in o p p u g n a l i o n e m u t r i u s q u e

iura e t officia s p e c t e u t u r . At vero q u i a i n g e n i a o m n i u m

esse non possunt, et alius ab

paria

alio distai vel a n i m i vel c o r p o r i s

viri-

Utis incita v e r u n i . N . h i l o m i u u s

bus, p l u r i m a e q u e s u n t m o r u m , voluntatis, n a t u r a r u m dissimiliti,dines


idei r e o n i h i l t a m e s t r e p u g n * , i s r a t i o n ! , q u a m u n

naior estexpoetstio:

velie c o m p r e h e u -

ma-nam

tamea

potcs-

commod,latum

q u a m Veritas: i m m o v e r a p e i u s o p p r e s s a

p i r t e m lis i p s i s c a r e r e

cogitar miseriarum

sione o m n i a comp'ecti, et illam o m n i b u s partibus espletam aequabi-

composilis ad C h r i s t i a n a i n s t i m i *

litatem ad vitaa civilis instifut t r a d u c e r e . Q u e m a d m o d u m

potuissel. S e d q u o t q u o t c o n t r a

perfectus

speratarum

rebus,

plebs

solatila, q u a e ,

facile et a b u n d e

o r d i n e m n i l u u t u r div.na

reperire

provdentia

corporis habitus ex diversorum exist!t iunctura et compositione m e m -

constitutum: h a s d a r e s o l e n l s u p e r b i a e p o e n a s , u t ibi a f f l i c l a m e t m i -

brorum, quae forma usuque

seram o f f e n d a n t f o r t u n a m , u n d e prospera e t a d v d a

dilferunt, compacta tarnen et suis

tribuii locis complexionem officium pulcl.ram specie,

firmam

dis-

viribus

suum

scquanlur,

species erit civitatis

vero dignitatis, Studiorum,

nulla deformior:

artium dislinclis gradibus, apte ad

summo o m n i u m

si

Ceterum
maxima

ex

iis, q u o s

commemoravimus,

turbulentis

s u n t civitatibus extimescendac formidincs.

Dei m e l u l e g u m q u e d i v i n a r u m v e r e c u r . d i a , d e s p e c t a

erroribus,

Nam

sublato

principum auc-

quicquam

et falso p u t a r e t u r a u l
de i u r e

Immo q u o d civili p o l e s t a t i a e q u u m est ,-adder

m u n e b o n u m c o o s p i r e n t , b e n e conslituae civitatis i m a g i u e m referent

o b e d i r e p r a e c i p u e et m a x i m e l u b e t

principi Deo, iniuria

invider p o l e s t a t i , a u t sibi

com-

congruentomque naturae.

te. .

Ecclesia vero, u u o d h o m i n e s

p r o p e m o d u m e s t d i s s i m i l i t u d e : q u i s! h a b e a n t u r p a r e s a r b i t r i u m q u e
siuguli

fluentem

mere expectavissent.

u t i l i t a t e n e c e s s a r i a m : ita in r e p u b l i c s h o m i n u m q u a s i p a r t i u m infinita

cieoliaeque officii d e c e r n i t
j

. f * " * ' " t ' Z T v T o

esse r e d d e n d u m . Quod vero ab ipso D e o

ius arcessit i m p e r a n d i , m a g n a est ad civilem


eccessio, e l o b s e r v a n c e b e u c v o l e n l , a c q u e
meutun, n o n e x i g u u m ,

e,vii,

P / ' f ' P " ^ !

Eadem amica p a c s

"

'

civium colhge, daa adiu


altns

c o n c o r d a .

terna o m n e s c a r f l a t e c o m p l e c t i t u r ; e l i u v a n d i s m o r t a i b u s

u n , c
e

t o n t a t e , p e r m i s s a p r o b a l a q u e seditionum libidine, proiectis ad licen-

tenta, iustlliam o p o r l e r e docel cuoi

tiam cupiditatibus popularibus, nullo nisi p o e n a r u m f r e a o , necessario

tate, e g e a c u m m o d e r a , i e n e

secutura

dinitra^uillitatiquepublicaeserviendum.mopia^mise^umqum

est

rerum

omnium

commutatio et

eversio.

commutationem eversionamque

consulto medilantur,

f e r u n t , p l u r i m i Communklarnm

e t Socialisiarum

quorum

Hanc

immo

idque prac se

consociati greges:

C l e m e n , , a

m a x i m e fieri p o t e s t , p r i v a t i m e l p u l i l i c e s u b e v a n d
putant,

^ _

coniungere: n u l l i * lus v i o a n d

ut verba u s u r p e m u s Auguslini,

m ^

putan

or

prop*

c'insUa

c o e p t i s a l i e n a m n e s e d l x e ' i l s e d a M a s s o n u m , q u a e et c o n -

nam

doclrinam

siiiis e o r u m a d m o d u m f a v d , s t s u m m a e e n t e n t i a r u m c a p i t a c u m ipsis

slare

rempublicam

habet communis. Quod

ex-

Q u i h u s c o x i t i s , h o c e s s e , civil, p r u d e n t , e a mot^um c o , r u e n ,

tri-

incolumit c o m m u n i

si

periendo decurrunt, non


buendum,

sed

nec continuo a e c
ipsorum

ubique ac estrema

est disciplinae

virtut! religion's divinae, quae

itemque seniori

nonviluntati

estingui

h a m i n u m parti, qui societalum

non

potest,

claudestinarum

non

fimitalc

contcnve

cirMum,

reipabt
sed npum.

ncccessarmm, princpes

Massonihusad labdactandam

aie

maloium

crii, in h o c

vagato

PP

quae p r e m u n t , periculorum q u a e impendent, s e m e n et initium agno-

quaerenda

r e m e d i a . - Q u i a vero spem r e m e *

op

scerent! R e s

mam intelligimus e s s e in vlrtule s,tam re i g ^ n

di

h o s t e f-llaci el doloso,

principum, ulrosque

t o n e coepit.Insinuando

mollibus

s e s c ad viros

qui serviens
seutentiis et

auribus
assenta-

principes simulatione

citiae, h o c s p e c t a r u n t M a s s o n e s , illos i p s o s h a b e r e

Ecclesiam, sed cum Eccles,a ad

gendos Massonum irope,us co,ispirare.


Utcumque

est cum

c u 0 l ) .

et pop

N o s i r a r u m esl p a r l i u m , V e Q e r a b les r r t r e |

populorum et

re-

c u s a u t e s s e r v . t u t e m , i n s a n o s e a r u m c o n a t u s forti a n i m o refutanl.
A t q u e u t i n a m o m n e s s t i r p e m ex f r u c t i b u s i u d i c a r e n t , e t

utiUtali

peius M a s s o n e s o d e r u o t . q u a n t o m a g . s p c r l i m e s c u n t ,

ami-

ad opprimcndum

,1) B p l s t . CXXXV1I, .al. Ili, ad Vclaslanum c. v, a , 20.

malo
a d

fir[nis5i_

,0
e3S(J

ENCOLICAS

censemus salubcrrimam slam

a d v e ' s u s c o m m u n c m hostera a d v t c a -

t8ra a d b i b e r e v i r t u t e m . I t a q u e q u e e c u m q u e r o m a n i P o n l i S c e s Decessores

Nostri

impediendis:

decreverunt

inceptis

q u s e c u m q u e aut

et conatibus seelac

deterrcndi

Massonum

abuusmodi

societaiibus

a u t r e v o c a n d i c a u s s a s a n x e r u n t , o m n i a N o s et s i n g u l a rata h a b e m u s
stque

auctoritate

Nostra

Apostolica confirmamus.

In q u o

quidam

plurimura voluntate c h r i s t i a n o r u m confisi, p e r s a l u t e m singulossuam


precamur

quaesumusque,

ut religioni h a b e a n t

discedere, q u a e h a c d c r e S e d e s Apostolica
Vos autem, Venerabiles
Nobiscum

opera,

Dei, salus

impuram

Ii3nc l u e m

enixe studeatis. Tuenda

proximorum: quibus rebus

a b iis

u t collata

quae sorp;t
Vobisest

gloria

in d i m i c a n d o propositis,

a n i m u s V o s , no?, f o r t i t u d o d e i c i e t . E r i t p r u d e n t i a e v e s l r a e

per
non

indicare,

q u i b u s p o t i s s i m u m r a t i o n i b u s e a . q u a o o b s t a b u n t et impedienl, eluctanda videantur.

Sed

q u o n i a m pro auctoritate

offici N o s t r i p a r est

probabilem aliquam rei g e r e n d a e rationcn Nosmetipsos demonslrare


sic statuite,

primum

dempta persona,
Litteris

omnium

fac e m :

reddendam

populosque

Massonibus esse

suam,

s e r m o n e e t d a t i s e t i a m in id

episcopaiibus e d o c e n d o s , q u a e sint societatum

eius generis

i n b l a n d i e n d o a l ' i c i e n d c q u e a r t i f l c i a , e t i n o p i n i o n i b u s p r a v i t o s , e t in
actionibus turpitudo, Q u o d pluries Decessores Nostri
nomen sectae
p u t e t , si

Massonum dare

b u s d a m videri, nihil
m o r u m v e sanctitati
in vilio

n e m o sibi q u a o i a m d e caussa

cathoiica p r o f c s s i o et salus

esse debet. N e quem h o n e s t a s

flagitioque

confirmaruni,

s u a tenti a p u d e u m sit,

assimulata

licere
quanti

d e c i p i a t : potest e n i m qui-

p o s t u l a r e M a s s o n e s , q u o d a p e r t e sit

religionis

c o n t r a n u m . v e r u m t a m e n q u i s e c t a e i p s i u s tota
e s t e t r a t i o et c a u s s a , c o n g r e g a r e se c u m 2is,eosve

quoquomodo iuvare, r e c t u m est non

t c r e . E i u s e n i m , u t e s t a b 8UCtore s u o c o n s t i t u t u s , h a e c t o t a e s t r a t i o
v o t a r e h o m i n e s ad i m i t a t i o n e m Itsu Cristi, ad a m o r e m
omnia

virtutura christianarum

debet

ad s'cietatura

nequissimarura

oportet ad

p e r t r a b e r e mullitudinem

praeccpta r e l i g i o n i s diligenter a d d i s c e n d a : c u i u s rei gra-

tia v a l d e s u a d e m u s , u t . s c r i p t i s e t c o n c i o n i b u s t e m p e s t i v i s
rerum

sanctissimarura

continetur.
nentur

explonentur,

Quod illuc p e r t i n e t ,

et c o n t r a

multiplices

vitiorum m u n i a n t u r i n

quibus Christiana

dementa

philosophia

ut m e n t e s h o m i n u m eruditione

errorum

f o r m a s et varia

ceps et socius laborum

vestrorum

fuerit, Vobis adniteolibus,

probe instructus. Verum tam


tam desiderai industriam

s a n e opus: in quo tamon


praecipue

disciplina vitac

afi-

ille e g r e g i u s , u t t r a d u -

c a n t u r a n i m i .d l i b e r t a t e m , a d f r a t e r n i t a t e m , a d a e q u a l i t a l e m

iuris:

non qudlia M a s s o n e 3 a b s u r d e c o g i t a n t , s e d q u a l i a et I e s u s C h r i s l u s
h u m a n o g e n e r i c o m p a r a v i t et F r a n c i s c u s s e c u t u s est. L i b e r t a t e m dic i m u s f i l i o r u m Dei. p e r q u a m n e c b a t a n a e . n e c c u p i d i t a l i b u s , i m p r o bissimi

dominis. serviamus:

omnium

p r o c r e a t o r e et

iustitiae caritatisque

fraternitatem, cuius in Deo

communi

parente consists! origo: aequalitalem

quae

c o n s l i l u l a f u n d a m e n l i s , n o n o m n i a tollat

inter

h o m i n e s d i s c r i m i n a , s e i ex vitae, o f t c i o r u m , s t u d o r u m q u e
mirum

il!um c o n s e n s u m

varietale

eficiat et quasi c o n c e n t u m , qui n a t u r a

ed

utilitdtem p e r t i n e t d i g n i t a t c m q u e civilem.
Tertio loco u n a q u a e l a m rea est, a m a i o r i b u s sapienter instituta,
eademque temporum

cursu i n t e r m i x , quae tamquam exemplar

et

f o r m a ad s i m i l e a l i q u i d v a l e r e i n p r a e s e n t i a p o t e s t . S c h o l a s s e u c o llegia o p i t i c u m

i n t e l l i g i m u s . r e b u s si n u l e t m o r i b u s , d u c e r e l i g i o n e ,

tutandis. Q u o r u m c o l U g i o r u m

ulilitatem si m a i o r . s n o s t r i

diuturni

t e m p o r i s u s u e t p e r i c l i l a t i o n e s e n s e r u n t , s e n t i e t torta s e m a g i a a e t a 3
nostra, propterea quod s i n g u l a r e m habent ad elidendas sectarum

vi-

r e s o p p o r l u n i t a t e m . Q u i m e r c e d e m a n u u m i n p i a m Soler n i , p r a t i
q u a m q u o d i p s a e o r u m c o n d i t i o n e u n i ex o m n i b u s s u n t c a r i t a t e

r-

sola-

tnaier, tanto luturum

maiusest

utrius-

Ecclesiam

enim

Huius

patrocinioque

B p i s c o p o r u m c i n v e n i e n t e r t e m p o r i b u s a d s a l u t e TI p l e b i s p a s s i m r e s tituta. N e c m e d i o c r i t e r N o s delectat, q u o d p l u r i b u s i a m

locis

sodali-

lates e i u s m o d i , i t e m q u e

sint:

quibus

coetus patronomim

constituti

propositum utrisque est hooestam p r o l e t a r i o r u n classem iuvare, e o studia, religionis

h o n e s t a c a u t s a t a m q u e g r a v i s advoca-

p e n i l u s e t c o g n o s c a n t h o m i n e s et c a r a m h a b e a n t : e ; u s

rei c a u s s a collegia ilia m a g n o p e r e v e l l e m u s a u s p i c i i s

parii-

s c i e n t i a li I t e r a r u n

Venerabiles Fr&tres, ut

iuvandi sunt maiore qua potest benignitat ,

etinvitandi ad societates hon*bts, ne pertrahantur ad lurpes.

r u m l i b e r o s , f a m i l i a s , p r a e s i d i o et c u s t o d i a t e g e r e , in e i s q u e p i e t a t i s

v i r o r u m l a i c o r u m , q u i religi j n i s i t patriae

queordinis viribus.date operam,

posse

contagi n e m .

inex

futurus e s t C l e r u s , si

c a r i la l e m c u m p r o b i t a t e d o c t r i n a q u e c o n i u n g m t . C o n s o c i a t i s

cognitio iueril amorque

sa-

i n vi l a m e n t '

h a c ^ p r a e s e r t i m et s c r i b e n d i licentia et

hausta aviditate d i s c e n d i . M a g n u m

supprimendam

tiuque dignissimi, m a x i m e p r j e l e r e a patent illecebrisgrassantiuro p e r

licere.

dicendo hortindique

Eeclesiae, ad

officia: p r o p t e r e a q u e m u l t u m

Novelur itaque quotidianis incrementis isthaec sancta soi.ilitae,

f r a u d e s et dolos. Q u a r e
Deinde assiduitate

pru-

denti l e n i t a t e d i s c i p l i n a m , p e r q u a m s t u d i o s e p r o p a g a r e t u e r i q u e o p o r -

de cum multi expectari possunt fructus, tum

praeceperit.

Fratres, rogamus, flagitamus,

extirpare

omnes, reipublicae venas,

vel m i n i m u m

dinem Terttm F r a n c i s c a l i u m . ouius paullo ante t e m p e r a v i m u s

quanto

societatum

genere silere

doctrinara, cum integritaie morura tueri.In

hoc loco nolumus

illam s p e c l a c u l o ex : m p l o q u o

nem, de p o p u l o i n f e r i o r i * o r d i n i * tam p r a e c l a r e m c r i t a m

quae a V i n c e n t i o patre n o m i n a t u r . Cognitura est q u i i agat, quid v e lli: scilicet tota i n h o c

e s t , ut e g e n l i b u s e t c a l a m i t o s i s s u p p e t i <s e a t

ultro, i d q u e s a g a c i t a t e m o d e s t i a q u e

mirabili: quae quo minus videri

volt, eo est ad c a r i t a t e m c h r i s t i a n a m mclior, ad m i s e r i a r u m

levamen

opportunior.

. .

Q u a r t o loco, q u o faciliusid quod v o l u m u s a s s e q u a m u r ,

c l a n d e s t i n a r u m f a s t i d i u m e t f u g a . Q u o c i r c a n o n s i n e c a u s s a idoneara

iaeque vestrae maiorem

h a n c occasionem nacti,

quae spesest socieUtis h u m a n a e . - P a r l e m

r e n o v a m u s i l l u d quod alias exposuirnus, Or-

quo
insig-

socieMem,

in m o d u m

commendamus

fidei

vigi-

iuventutem,

curarum

vestrarum

Enciclica.18.

ut
in

eius inslitutione maximum

p o n i t e : n e c p r o v i d e n t i a m p u t o l i s ullam

f o r c t a n t a m , quin sii a d b i b e n d a m a i o r , u l iis a d o l e s c e n s a e l a s prohiJtealur e t scliolis e t m a g ' s t r i s , u n d e p e s l i l e n s s e c t a r u m affiatus metu. t u r -

P a r e n t e s , m a g i s t r i p i e t a l i s , C u r i o n e s i n l e r c h r i s t i a n i e doc-

t r i n a e p r a e c e p t i o n e s i n s i s t a n t . V o b i s a u c t o r i b u s , o p p o r t u n e cumroon e r e liberos et a l u m n o s de eiusmodi societatura

flagittosa

n a t u r o , et

u t m a t u r e c a v e r e d i s e s n i a r t e s f r a u d u l e n t a s e t v a r i a s , q u 8 s e a r u r a pro pagatorea

u s u r p a r e a d illf q u e e n d o s b o m i n e s c o n s u e v e r u n t .

Immo

q u i a d o l e s c e n t u l o s a d s a c r a p e r c i p i e n d a r i t e e r u d i u n t , n o n inepte fec e r i u t , si a d d u c a n t s i o g u l o s u t s t a t u a n t a c r e c i p i a n t , inscieutibus


parentibus,

a u t n o n s u c t o r e vel C u r i o n e v e l c o n s c i e n t i a e

iudree

n u l l a s e u a q u a m societ te obligaturos-

EPSTOLA ENCCLICA
E x h o r t a n d o o t r a v e z a l r e z o del Santo R o s a r i o .

L60]S

p.

X 1 I L

V e r u m probeintelligimus, c o m m u n e s l a b o r e s nostrosavellendisbis
8gro Dominico perniciosis seminibus

h a u d q u a q u a m p a r e s futuros,

Venerables Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

c i s i c u e l e s t i s d o m i n u s v i n e a e a d id q u o d i n t e n d i m u s b e n i g n e adiov e r i t . I g i t u r e i u s o p e r a a u x i l i u m q u e i m p l o r a r e n e c e s s e e s ! studio
v e h e m e n t i , a c s o l l i c i t e , q u a l e et q u a n t u m v i s p e r i c u l i e t

magnitudo

necessitatis requiruiit. Effert sc insolenter, successu gestiens, seda


M a s s o n u m , n e c ulium iam v i d e a t u r p e r t i n a c i a e factura
seclaa eius universi nefario quodsm
c o m m u n i t a t c iuncli operam
ad rerum

malarum

foedere et occulta

raodum.

As-

consiliorum

s i b i m u t u a m t r i b u u n t , et a l t e r i alteros

cscilant audaciam. Oppugnatio

tam veliemens

p r o p u g n a t i o n e m p o s t u l a t p a r e m : n i m i r u m b o n i e m n e s amplissima!
q u a m d a m c o e a n t o p u s est et a g e n d i societatem
itaque p e t i m u s , ut o n c o r d i b u s a n i m i s c o n t r a

et p r e c a n d i . Ab eis

progredientem

secta-

r u m vim c o n f o r t i i m m o t i q u e c o n s i s t a n t : i i d e m q u e m u l t u m g e m e n t e s
t e n d a n t D e o m o n u s s u p p l i c e s , a b e o q u e c o n t e n d a n t , u t cbristiamim
Iloreat vigeatque nomeu: necessaria

b e r t t e E c c l e s i a p t i a t u r : re-

d e a n t a d s a n i t a t e m d e v i i : e r r o r e s v a r i t e l i , v i t i a v i r t u t i a l i q u a n d o concdant.Adiutricem

et interprelem adbibeamu

MRIAM Virginem

m a t r e m D e i , u t q u a e a c o n c e p t u ipso S a t s n s m v i e i l , e a d e m s e i m p e r t a l i m p r o b a r u m s c c t a r u m p o t e n t e m , i n q u i b u s p e r s p i c u u m est cont u m a c e s i l l o s m a l i d a e m o n i s s p i r i t u s c u m i n d o m i t a p e r f i d i a et straulatione reviviscere.Obtestemurprincipem

A n g e l o r u m caelestium,

d e p u l s o r e m l i o s t l u m i n f e r n o r u m , , MICHJBLBM: i t e m IOSEPHUM Virgin i s s a n c t i s s i m a e s p o n s u m , E c c l e s i a e c s t h o l i c a e p a t r o n u m caelestem


s a l u t a r e m : PKTHOM e t PACU-CSI A p o s t o l o s m a g n o s , fidei Christiana
s o t o r e s et v i n d i c i s i n v i c t o s . H o r u m p a t r o c i n i o e t c o a i m u n i u m perseverantia prccum

f u t u r u m c o n f d i m u s . u t c o n i e c t o in lot d e s c r t c u o a

hominum generi opportune Deus benigneque succurrat.


C a e l e s t i u m v e r o m u n e r u m e t b e n e v o l e n t e N o s t r a e t e s t e m Votas,
Venorabiles

F r a t r e a , Clero populoque universo vigilantiae

commisso Apostolicam

UcnedictioDem p e r a m a n t e r in

veiwe

D o m i n o im-

pertimus.
Datum Romae

apud S. Petrum

d i e xx A p r i l i s a n . MDCCCLXXSIV,

Ponlificatus Nostri a n n o septimo,


LEO PP. XIII.

L ao antecedente, como todos, sabis decretamos


p o r nuestra C a r t a Encclica que en todos los lug a r e s del Orbe Catlico, y p a r a impetrar el celestial auxilio en las tribulaciones de la Iglesia, se celebrase
el rezo solemne del San tisimo Rosario la g r a n Madre deDios
en todo el mes de Octubre. En lo cual sigui nuestro juicio el
ejemplo de nuestros predecesores, que en los tiempos difciles p a r a la Iglesia, recurrieron la Virgen Augusta, con
singulares actos piadosos, y acostumbraron implorar su
auxilio con r e i t e r a d a s preces. Aquella nuestra voluntad fu
en todos los puntos obedecida con tanto ardimiento y concordia de las a l m a s que brill claramente cnanto entusiasmo
de piedad y Religin existe en el pueblo cristiano, y cuanta
y universal esperanza pone en el Patrocinio de la Virgen
Mara.
Esta manifiesta piedad y fervor" en la fe no han sido pequeo consuelo en medio de la muchedumbre de pesares y
males que nos oprime, y ha fortalecido nuestro nimo p a r a
soportarlos mayores, si Dios placo enviarlos. Pues mientras el espritu de oracin se derramo en la casa de D a v i d y
entre los habitantes de Israel, abrigamos esperanza cierta
de que Dios ser propicio y misericordioso con las vicisitudes de su Iglesia, y oir las preces de los que ruegan por
medio de aquella, la que El mismo quiso hacer dispensadora de sus gra.eias.
Por lo que existiendo las causas que Nos impulsaron, segn dejamos dicho, excitar la piedad pblica el ao ante-

rior, encaminamos nuestra solicitud tambin en este ao i


exhortar los pueblos c r i s t i a n o s , que en la misma forma
de oracin que se llama Rosario Mariano, permanezcan perseverantes invocando el v a l i o s o patrocinio de la Gran Madre de Dios. Como sea t a n t a l a obstinacin en los propsitos
de los enemigos del nombre cristiano, conviene que no sea
menor en sus defensores la constancia de voluntad, para
que supuesto el celestial a u x i l i o y por la bondad de Dios,
sea fructuosa nuestra p e r s e v e r a n c i a .
Conviene r e c o r d a r el e j e m p l o de .ludit, tipo de la Virgen
pura, por cuyo medio, r e p r i m i d a la impaciencia dlos hequiso Dios que en el t i e m p o designado su arbitrio,
fuese libertada la oprimida c i u d a d . Y tambin el ejemplo de
los Apstoles, que e s p e r a r o n perseverando unnimes en
oracin con la Madre de J e s u c r i s t o los grandes dones del
espritu Parclito, que les l n t b i a sido prometido.
breos,

Pues se t r a t a ahora, en los momentos presentes de una


cosa ardua y g r a n d e , de h u m i l l a r en sus tiendas un enemigo antiguo y formidable en l a fuerza exaltada de su poder;
de'vindicar la" libertad de l a I g l e s i a y do su Cabeza; de conservar y defender los principios e n que descansa la seguridad y salvacin de la sociedad humana.
Debe procurarse, pues, q u e en estos luctuosos tiempos
p a r a la Iglesia, se conserve l a piadosa y devota costumbre
de rezar el Rosario de la V i r g e n Mara , principalmente porque esta oracin est c o m p u e s t a de modo que nuestra mente recorra todos los misterios de nuestra salvacin,yes muy
provechosa p a r a fomentar el espritu de piedad.
Y por lo que a i a i e Italia, necesario es a h o r a con mayor motivo implorar, con las p r e c e s del Rosario el poderoso
na) rueitiio de la Virgen,.por lo mismo que pesa sobre nosotros una nueva calamidad. El clera asitico, franqueados
los trminos ordinarios de a u n a t u r a l e z a por perimaon alvina, se extendi por i m p o r t a n t e s puertos de Francia, invadiendo luego regiones de I t a l i a .
V^H
Preciso es acudir M a r a , aquella que justamente
llama la Iglesia salud, auxilio y proteccin, n de que
propicia las plegarias que l e son agradables, se digne
otorgarnos el implorado socorro, y nos libre del impuro
contagio.
,
.
Por lo que aproximndose el m e s de Octubre, en eicuai
se celebra en el orbe catlico l a fiesta de Nuestra Seora
del Rosario, establecemos y p r e c e p t u a m o s lo misino que e

aflo antecedente. Decretamos y mandamos que desde el


1. de Octubre hasta el 2 de Noviembre, en todos los templos
y capillas dedicadas la Madre de Dios, en las que elija
el Ordinario, se recen diariamedte al menos cinco dieces del
Rosario y las letanas: si es por la maana se rezarn durante el oficio; si es despus de medio da, Se expondr el
Santsimo la adoracin de los fieles y se verificar la asi
persin segn las rbricas. Deseamos que las Cofradas deSantsimo Rosario, en todas partes donde las leyes lo consientan, salgan en procesin solemne por las calles haciendo
pblica profesin de fe.
Para que la piedad cristiana obtenga las celestiales gracias del Tesoro de la Iglesia, renovamos las mismas indulgencias concedidas el ao pasado. Por lo cual todos los
que asistieren en los das referidos al rezo pblico del Rosa. rio v rogaren por nuestra intencin, y aquellos que impedidos por causa legitima hicieran esto en particular, eoncededemos, por cada vez una indulgencia de siete aiios y siete
cuarentenas.
A los que en el tiempo mencionado practicasen estos
ejercicios diez veces al menos, sea pblicamente en las Iglesias, sea si h a v justos motivos, en el recinto de su casa, y
expiadas sus culpas en la confesin, recibieren la s a g r a d a
comunin, otorgamos del tesoro de la Iglesia indiligencia
plenaria. Y esta misma indulgeucia plenaria concedemos a
los que en el mismo dia dla fiesta d l a Virgen del Rosario
en alguno de los ocho siguientes se lavasen de sus culpas
v acudieran al celestial convite, y de igual modo orasen por
nuestra intencin en alguna Casa de Dios, y rogaseu a MI
Madre Santsima.
Finalmente, queriendo atender tambin todos los que.
so dedica,, principalmente cu este mes de Octubre las la
bores agrcolas, concedemos que estos puedan ser diferidas las prescripciones y las indulgencias l o s m e ^ s i f f M e n tes de Noviembre y Diciembre, segn el prudente a r b . t n o
de los Ordinarios.
,
No dudamos. Venerables Hermanos, que h a n de responder nuestros cuidados frutos lozanos y abundantes, p n Cipalmente si lo que Nos plantamos y riega vuestra I l u tad. recibe del mismo Dios gracias abundantes p a r a u desarrollo. Por cierto tenemos q :e el pueblo cristiano o ^ p f o
Nuestra Apostlica Autoridad, d a r en el presente como en
el pasado ao, amplio testimonio de su fe y pieciau.

Sea
! ' It

p r o p i c i a l a C e l e s t i a l P a t r o n a i n v o c a d a p o r las pre-

c e s del Rosario, y Dios, oyendo sus ruegos, h a g a q u e quitada


toda d i f e r e n c i a d e opinin y r e s t a u r a d a la
na en todas las partes
Dios l a

suspirada

c r i s t i a n a doctri-

d e l o r b e t e r r e s t r e , o b t e n g a m o s de

tranquilidad

este beneficio, concedemos

de

la Iglesia.

vosotros,

Esperando

vuestro

Clero

l o s g u c b l o s c o n f i a d o s v u e s t r a g u a r d a la bendicin apos-

EPISTOLA EHGYCLIDA

tlica.
D a d o e n R o m a , d e S a n P e d r o d i a 3 0 d e A g o s t o d e 1881
alio s p t i m o d e N u e s t r o Pontificado.
LEON P A P A XIII.

L E O P P .

XIII

VENERABILES FRATRES
SALTEM ET

APOSTOLICAM

BENEDICTIONEM

e | l | \ p 8 R i O ! i E a n n o , quad singuli novisll, p e r Hileras Nostras K n e y e l i e a s d e c r i v i m u s , u t in m n i b u s catholici o r b i s p a r t i b u s ,


ad c a e l e s t e p r a e s i d i u m l a b o r a o t i E o o l e s i a e i m p e t r a n d u m , m a g n a
Dei M a t a r s a n c t i s s i m o R o s a r i i r i l u , O c t o b r i tolo, c o l e r e l u r . In quo
etiudicium Noslrum el escmplo sequuti sumus Decossorum Noslror u m , q u i difficillimis E c c l e s i a e l e m p o r i b u s a u c t o p i e t a s s t u d i o ad
augustam Virginem confugere, opamque eius summis presibus imp l o r a r e c o n s u e v e r u n t . V o l u n t a d v e r o illi N o s t r a c l a n a a m r a o r u m
. l a c r i t a l e el c o n c o r d i a u b i q u e l o c o r u m o b t e m p e r a t u m es!, ut l u c u l e n t e r a p p a r u e r t q u a n t u s religionis el p i e t a t i s a r d o r e x s l e t in populo
c h r i s t i a n o , ct q u a n t a m in c a e l e s M a r i a e V i r g i n i s p a . r o c m o s p e m
u n i v e r s i r e p o n a n l , Q u e m q u i d e m d e c l a r a t a e p i c K l . s el
fide.fervorcm
N o , , t a n t a m o l e s t i a r u m e l m a l o r u m mole g r v a l o s , n o n m e d . o c n
c o i s o l a t i o n e l e n i i s s e p r o f i t e m u r , i m o a n i m u m a d d i d i s s e ad g r a v e r a
q u e q u e , si ila Deo p l a c e a t . p e r f e r e n d a . D o e e c n , m s p . r i t u s p r a c u m
e f t u a d i t u r s u p e r d o m u m David el s u p e r h a b . l a t o r e s l e r u s a l e m m
spem certsm adducimur, fore u l a l i q u a n d o prop.t.etur Dcus, Ecclcsiaeque suac m i s e r a l u s vicem, audint tndem preces obsecrannum
p e r a m . q u a m i p s e c a e i e s t i u r a g r a t i a r u m volu, e s s e a d m . n .
m
P
Q u a p r e p t e r i n s i d e n t i b u s c a u s i s , q u a e Nos ad p u b h e a m p . e t a l e m
e x c i l a n d s m , uti d i x i m u i , a n u o s u p e r o r e i m p u l e r u n t o f t e u
duximus, Venerabiles Fratres. boc queque anno h o r t a n p | b s
ebristianos, u t i n huiusmod, precandi ralione el
^
rium MarMe d i c i t u r . p e r s e v e r a n t e s , s , b , val.dum
^
^

g
.
t r i c i . patrocinium d e m e r e a n l u r . Cura e m m ,
^
tiani n o m i n i s t a n t a s i l o b s t i n a t i o p r e p o s i l . , >n P ~ p u g n a t o r t o n o .
m i n o r e e e oporlel couslanliam volunlans quum l ^ ' 1

l e s t e a u x i l i u m e l collala n o b s a Deo b e n f i c a , p e r s e v a n U a e n o s t r a a

ENCCLICAS
saepe solenni e s s e fruclus.Ac r e v o c a r e invai in menten,
US I u d i l h e x e m p l u m , q u a .
udaeormn repress,! impatienliam,
r,o s u o d ,

e r a i d

pertimus. Pienissima, h a n c admis&orum veniam et p o e n a r u m

V i r g i n i s typum

subvenienduo,

in e x e m p l u m A p o s t o l e r u m , q u i

o p p r e s s e civile,i.
m a x

roissionem

c o n s l i l u e r e De v o l e n t i u T '
i

a R o s i r i o d i e f e s t o , vel q u o l i b e t ex o c lo i n s e q u e n t i b u s , a n i m i s o r d e s

Intuendo

Spirilus Paraclili

r o u m

C U . Maria

Maire

Iesu.- Agitur e n i m

el nunc

m o m e n t , r e , d e i n . m i c o a n t i q u o e t v a f e r r i m o in e l a t a p o t e n t i a . s u a
de lis c o n s e r v a n d o

eiusque

tuendisque

oportet securitatem etsalutem

Capitis libartaio v i n d i ^ n d ,

prnesidiis;

in q u i b u s

h u m a n a e sobietatis.

conquiescerc

tisma

consuetudo

studiose

pieque

servetur,

eo

R08arii

o r d i n e salmi*

nostrae mister,a rccolaot, m a x i m e s u n t a d fovendum pietatis s p i r i t a

supra

decrevirous,

cum

sacris etiam indulgentii* octobri

V e n e r t b i l e s F r a t r e s , quin c u r i s liisce

u b e r e s et copiosi t r u c t u s r e s p o n d e a n t ,
tamus. et vestra

sollicitudo

allinei,

polcntissimae

Virginis

praesidium

n u n c m a x i m e per Rosarii preces i m p l o r a r e Decesse est, quum


ads,l poi,us, quam impendeat:

nec opinata

calamita*. A s i a n a enim

lues t e r m m o s , quo* nalura posuisse v i d e b a t u r , Deo volente


vccte, p o r l u . Gallici sinus d e b e r r i m o s ,
regiones pervasil'-Ad
quam

Mariam igitur

nobis

ac

finitimas

coniugicndum

iure mer,toque autiferam, o p i f e r a m ,

praeter.

e x i n d e itaiiaa
est

ad

can,

s o s p i t a t r i c e m appoliai

E c c l e s i a , u t , v o l e n s p r o p i t i a o p e m a c e p t i s s i m i * s i b i p r e c i b u s imploratamaiferat.impuramqueluem. nobis
Qua p r o p t e r a d v e n l a n t e am m e n s e
M a n a

ee

Vir

8'ni* a

longedepellat
omnia

praecipe,'e

s U t u i m u s . D e c e r , l i m u s i t a q u e e l m a n d a m u s , ut a p r i m a d i . Octobris
a d s e e n , , d a m c o n s e q u e n t s N o v e m b r i i n o m n i b u s c u r i a l i b u s templi
s a c r a r i , s v e p u b h c i s D e i p a r a dicalis, a u t in aliis e t i a m arbilrio Ordinarli e l i g e n d i * , , c i n q u e s a l t e r n

R o . a r i i decades, adieoti,

Ulani,s,

q u o t i d t e r e c , t e n l u r : ; q u c d s i m a n e fiat, s a c r u m i n t e r p r e c e s p e r a g a t u r
1 p o m e r i d i a n i * h o r i s , S a c r a m e n t u m
pona ur

a u g u s t u m ad adorandum

d e m d e qui inters,,,,! rite l u s t r e n l u r .

SodalitatPs Sanctissimi Rosarii s o l e m n e m

pr.-

O p t a m u s autem,

ut

p o m p a m , u b i c u m q , , . par

e r n i e * l e g e s ,d s i n i t u r , v i c a t i m p u b l i c a e r e l i g i o n i * c a u s a d u c a r t .
Ut vero c h r i s t i a n a e pieUti c a d e s t e * E c c l e s i a e thesauri recludan' " ^ e n l . a s s i n g u l a s , q u a s s u p e r i o r e a n n o largiti sumus,
a m u s O m n i b u s videlicet qui stati* d i e b u s p u b l i c a e
on

i n t e r f u e n n l , el ad m e n t e n ,

Nostrani

o r a v e r i n t . et

qui leg,l,ma causa impediti p r i v a t o h a e c e g e r i n l ,


lemque septem quadragcnarum

apud

Deum

hispariler

;eptcm

annorum

indulgenti,

singulis

VIC,bus c o n c e d i m u s . E i s v e r o q u i s u p r a d i e t e t e m p o r e d e c i e s
Tel p u b i , c e , n t e m p l i * , v . i i u s l i s d e c a u s i s i n t e r
eaacm p i r e g e n n l , et criminurn c o n f e s i i o n e

reno-

Rosarii recit-

saltern

domeslicos parieles

expiati s o n d a de

altari

nosverint, p l e n a n a m admissorum v e n i a m de Ecclesiae thesauroim-

habemus

Apostolicae

auctori-

simum dedit d o c u m e n t u m . Caelestis aulem Patrona per Rosarii p r o c e s i n v o c a t a d s i t propitia, efliciatque, ut, s u b l a l i s o p i n i o n u m
diis t i r e C h r i s t i a n a i n u n i v e r s i * o r b i s t e r r a r u m

partibus

dissi-

restiluto,

optatam Ecc esiae tranquillilatem n Deo i m p e t r e m u s . - C u i u s

auspi-

ce b e n e f i c a , V o b i s e t C l e r o v e s t r o e t p o p u U s v ^ s t r a e c u r a e c o n c r e dits A p o s t o l i c a m B e n e d i c t i o n m p e r a m a n t e r i m p e r t i m u s .
D a t u m R o m a e a p u d S a n c l u m P e l r u r a d i e x s x A u g u s t i MDCCCLXXXIV
Pontilicatus Nostri a n n o sptimo.

Rosario in o r b e cattolico aguntu-

suarum

tali N o s t r a e e o ( i d e i e t p i e l a t i s f e r v o r e , c u i u s p r a t e r i t o a n n o n m p l i s -

O c t o b r i , q u o m e n s e sacra so-

quae praeter,to anno praecepimus. hoe a n n o i t e n e

Noslris

p r a e s e r t i m si q u a e N o s p l a n -

r i g a v e r i l , iis D e u s g r a t i a r u m

populum c h r i s t i a n u m f u t u r u m dicto udientem


Et a d italiani quod

que
mense

denti O r d i n a r i o r u m arbitrio differri valeant.

l a r g i t o n e de caelo afferai increm'-ntum. Pro certo quidem

comparatae.

' lis d e n i q u e c o n s u l t u m v o l e n t e s qui r u r i vivunt et agri c u l t i o n e ,


praecipue octobri m e n s e , d e s l i n e n t u r , concediraus ut singula

Non dubitamus,

praecipe

h u i u s m o d , p r e c e s c u m ila s i n t c o m p o s i t a e u t o m n i a

men-

supplicaverint.

l u c r a i , d i s , a d i n s e q u e n t e s vel n o v e m b r i s vel d e c e m b r i s m e n s e s , p r u -

Curandun,

gilur, ut luctuosis bisce Eaclesiae t e m p o r i b u s M a r i t i

elurint e t divina c o n v i v a s n e t e c e l e b r a v e r i n t , el p a r i t e r ad

l e m N o s l r a m i n a l i q u a s a c r a a e d e Df-0 e t s a n c l b s i m a e e i u s M a i r i

sib, p r o o u s s u r a e x p . c l a v e r u n t , p e r s e v e r a n l e s unaniroiter i

acie Immillando; de Ecclesiae

re-

h i s o m n i b u s e t i a m l a r g i m u r , q u i vel i p s o b e a t a e V i r g i n i s

LEO PAPA. XIII.

EPISTOLA ENCICLICA
S o b r e l a c o n s t i t u c i n c r i s t i a n a de l o s Estados.

Leojv p. xiii.
Venerables Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

BRA i n m o r t a l de Dios misericordioso es su Iglesia; la cual, a u n q u e d t f p o r si y por su propia nat u r a l e z a a t i e n d e la salvacin de las almas y
que alcancen la felicidad en los cielos, todava aun dentro
del dominio de las cosas c a d u c a s y terrenales, procura tantos y tau sealados bienes, que ni m s en nmero ni mejor e s en calidad, r e s u l t a r a n , si el p r i m e r y principal objeto
de su institucin fuese a s e g u r a r l a prosperidad de esta presente vida.
A la verdad, donde q u i e r a que p u s o la Iglesia el pie, hizo
al punto cambiar el e s t a d o de las cosas; inform las costumbres con virtudes a n t e s desconocidas, implant en la sociedad civil, una nueva cultura, q u e los pueblos que la recibieron a v e n t a j y ensalz sobre los dems por la mansedumbre, la equidad y la g l o r i a de las empresas.
No obstante, afleja es y muy antigua la acriminacin,
por donde se echa en c a r a la Iglesia el que dicen su desacuerdo con la razn del Estado, y no valer nada para el
bienestar y esplendor que toda sociedad bien ordenada licita y n a t u r a l m e n t e a p e t e c e .
Sabemos que y a desde principio d l a Iglesia fueron perseguidos ios cristianos, con s e m e j a n t e s y peores calumnias;
tanto que, blanco del odio y de la malevolencia, pasaban
por enemigos-del Imperio; y sabemos tambin que en aquella poca el vulgo, mal aconsejado se complaca en echar
en cabeza del nombre cristiano l a culpa de todas las calamidades que afligan la nacin, no echando de ver que quien

las infliga e r a Dios, vengador do los crmenes que castigaba justamente los pecadores. La atrocidad de esta calumnia arm, 110 sin motivo, el ingenio y aguz la pluma de San
Agustn, el cual, en v a r i a s de sus obras, y mayormente en
la Ciudad de Dios, demostr con t a n t a claridad la virtud y
potencia d l a sabidura cristiana por lo tocaute sus relaciones con la repblica, que no tanto parece haber hecho
cabal apologa de la cristiandad de su tiempo, como logrado
perpetuo triunfo de tan falsas acusaciones.
No descans, sin embargo, el funesto apetito de tales
quejas y falsas acriminaciones; antes plugo muchos buscar
la norma constitutiva de la sociedad civil f u e r a do las doctrinas que a p r u e b a la Iglesia catlica. Y aun ltimamente,
eso que llaman Derecho nuevo, que dicen ser como perfeccin de un siglo adulto, engendrado por el progreso de la
libertad, ha comenzado prevalecer y dominar por todas
partes. Pero pesar de tantos ensayos, consta no haber encontrado ms excelente modo de constituir y gobernar la
sociedad, que el que espontneamente brota y es como flor
de la doctrina del Evangelio.
Juzgamos, pues, de suma importancia, y cumple nuestro cargo apostlico, el aquilatar con la piedra de toque de
la doctrina cristiana las modernas opiniones ^ e r e a d c l ^ tado civil. Obrando as, confiamos que a l m p t a n d w d t U
verdad pierdan pie y no subsistan los m o t m * cle e n o r
duda. Todos aprendern con facilidad c u
aquellos capitales preceptos, norma practica de la vida,
que deben seguir y obedecer.
r eve-No es difcil averiguar qu f 1 S o n o m i a y ^ u c r a r e v e ^
tirA la sociedad civil poltica cuando la filosofa cristiana

nidad poltica, porque, nopudiendo en la


^ g r ^ J
P
todo aquello que l a necesidad y el
de
r a l exige, como lampo* lo conducente b:' P ^ e c a o n
su ingenio y de su alma, h a sido P l a c a de J g q u o
haya nacido dispuesto
^
^
S
g
d
e
tes, y a domstica, ya civil, la c u a l

M
proporcionar lo que ^ ^ ^ e t b r
ni percomo: quiera que ninguna sowedaa p
^
manecer si no h a y q u i e n
totay^
^ We c0.
uno con un mismo impulso eficaz y ene
h
mn, sigese de ah ser necesaria a toda sociectaa

b r e s u n a a u t o r i d a d q u e l a dirija; a u t o r i d a d , que, como la


m i s m a sociedad, s u r g e y e m a n a de la n a t u r a l e z a , y p o r tanto, del mismo Dios, q u e e s su autor.
D e donde t a m b i n s e c o n s i g u e q u e el p o d e r pblico por
si propio, e s e n c i a l m e n t e c o n s i d e r a d o , no p r o v i e n e sino de
Dios, p o r q u e solo Dios e s e l propio v e r d a d e r o y Supremo
Sefior de las cosas, a l c u a l t o d a s n e c e s a r i a m e n t e estn sujet a s y deben o b e d e c e r y s e r v i r , h a s t a t a l p u n t o que, todos los
q u e tienen derecho d e m a n d a r , de ningn otro lo reciben
sino es d e Dios, P r n c i p e S u m o y S o b c i a n o de todos. No hay
potestad que no parta de Dios (1).
El d e r e c h o de s o b e r a n a , p o r o t r a p a r t e , en razn de si
propio, no est n e c e s a r i a m e n t e v i n c u l a d o t a l cual forma
de gobierno; p u d e s e e s c o g e r y t o m a r l e g t i m a m e n t e uua
otra f o r m a poltica eon t a l d e q u e no le f a l t e c a p a c i d a d de
o b r a r e f i c a z m e n t e el p r o v e c h o comn de todos. Mas cualq u i e r a q u e s e a e s a f o r m a , los J e f e s P r n c i p e s del Estado
deben p o n e r l a m i r a t o t a l m e n t e en Dios, S u p r e m o Gobernador del universo, y p r o p o n r s e l e como e j e m p l a r y ley en el
a d m i n i s t r a r la r e p b l i c a . P o r q u e asi como en el mundo visible Dios h a c r e a d o c a u s a s s e g u n d a s , que d a n sil m a n e r a
c l a r o conocimiento de l a n a t u r a l e z a y accin divinas, v
c o n c u r r e n r e a l i z a r el fin p a r a el c u a l es m o v i d a y s e a c t a
esta g r a n m q u i n a del o r b e , asi t a m b i n h a querido Dios
q u e en la sociedad civil h u b i e s e u n a a u t o r i d a d principal
cuyos g e r e n t e s r e f l e j a s e n , e n c i e r t a m a n e r a l a imagen de la
p o t e s t a d y P r o v i d e n c i a d i v i n a s s o b r e el l i n a j e h u m a n o . Asi
q u e justo h a d e s e r el m a n d a t o imperio que e j e r c e n ios
g o b e r n a n t e s , y no desptico, sino en c i e r t a m a n e r a patern a l , p o r q u e el p o d e r j u s t s i m o q u e Dios t i e n e s o b r e los homb r e s est t a m b i n unido c o n su bondad d e P a d r e . L a autoridad asimismo h a d e e j e r c i t a r s e en p r o v e c h o de los ciudadanos, p o r q u e la r a z n de r e g i r y m a n d a r e s p r e c i s a m e n t e la
t u t e l a del p r o c o m n y l a u t i l i d a d del bien pblico. Y si esto
es as, la a u t o r i d a d e s t constituida p a r a v e l a r y o b r a r en
f a v o r de l a t o t a l i d a d , c l a r a m e n t e se e c h a d e v e r q u e nunca,
b a j o n i n g n p r o t e s t o , se h a d e c o n c r e t a r e x c l u s i v a m e n t e al
servicio y comodidad de u n o s pocos de u n o solo.
Si los J e f e s del E s t a d o s e r e b a j a n u s a r i n i c u a m e n t e de
su p u j a n z a ; si o p r i m e n los subditos; si p e c a n p o r orgullosos; si m a l v i e r t e n h a b e r e s y h a c i e n d a y no m i r a n p o r los

intereses d e l pueblo, t e n g a n bien entendido que h a n de d a r


f
S
c u e n t a Dios; y esta cuenta s e r tanto ms n g u c u a n t o m s s a g r a d o y augusto hubiese sido el cargo,
6 ms a l t a la d i g n i d a d q u e h a y a n posedo. Los poderosos sedel poder est acom-

en honrar

y obedecer sus p a d r e s . Toda alma este sometida

i las potestades superiores (2).

legtima,

im
a B K S f c S B K S - * - - n

b - f ^ a s s s s B

s t T t S f f i W *

es que h a de c u m p l i r por m<edw d em u P


y r e l e v a n t e s obligaciones l ^ 1 ^
d e l o s h o m b r e s dar
la naturaleza, que manda a c a d " n
e-tainos b a j o su
culto Dios, piadosa y f f ' ^ S ^ r ,
estrecha
poder, y d e E l h e m o s
"j f d c M ^ Los hombres no estn
con la misma ley a la c o m u m d , d c u . l,
^
menos s u j e t o s a l p o d e r de D ^ u m d o s ^ o c
log
uno d e por
particulares dar g r a c i a ! b n p r | o
^ ,e p,.odlga
y compagin, q u e prodigo b*C<<Wse<.
^ habeT0S ^ s i n n u m e r a b l e c o p i a de d d i v a s y anuen ^
d e s o u i d a r los
timablcs. P o r esta razn, asi como
^ d ( s t o s ? propropios d e b e r e s p a r a c o n lo, j
^
4 eadauno
esar de p a l a b r a y t o c t o * * y c o " i 3 t a p o r a r g u m e n t o s
a c o m o d a , sino l a q u e Dio m a n u a , ,

(1) San Palilo. Spillala tosHimnos, Xlll, P. I.

m
sos, Xlll, 2.

xiu

'

f t B

" "

ciertos irrecusables ser la nica v e r d a d e r a de l a misma


suerte no pueden las sociedades polticas o b r a r en conciencia, como si Dios no existiese; ni volver la espalda A l a religin, como si les fuese e x t r a a ; ni m i r a r l a con esquivez ni
desdn, como intil y embarazosa; ni en fin, otorgar indiferentemente c a r t a de vecindad los varios cultos; a n t e s bien,
y por lo contrario, tiene el Estado poltico obligacin de admitir e n t e r a m e n t e , y a b i e r t a m e n t e profesar, aquella ley y
p r c t i c a s del culto divino que el mismo Dios lia demostrado
que quiere.
Honren, pues, como sagrado, los prncipes el santo
nombre de Dios, y e n t r e sus primeros y ms g r a t o s deberes
cuenten el de f a v o r e c e r con benevolencia y el de a m p a r a r
con eficacia la Religin, ponindola bajo el resguardo y
vigilante autoridad de la ley; ni den paso ni a b r a n la puerta institucin ni decreto alguno que ceda en su detrimento.
Este deber de los gobiernos nace, asimismo, del derecho
de los ciudadanos, cuyo bien administran; porque, la verdad, y sin excepcin, los hombres, todos cuantos hemos venido la luz de este mundo, nos reconocemos naturalmente
inclinados y razonablemente movidos la consecucin de
un bien final y soberano, que por encima de la fragilidad y
b r e v e d a d de e s t a vida, est colocado en los cielos, donde
han de a s p i r a r todos nuestros propsitos y designios.
Si, pues, de este sumo bien depende el colmo de la dicha
la perfecta felicidad de los hombres, no habr quien no
vea que su consecucin tanto i m p o r t a cada uno de los ciudadanos, que m a y o r inters no h a y ni es posible. As que,
estando, como est, n a t u r a l m e n t e instituida la sociedad civil p a r a la prosperidad de la cosa pblica, preciso es que
no excluya este bien principal y mximo; de donde nacer
que, bien lejos d e c r e a r obstculos, provea oportunamente,
cuanto est de su p a r t e , toda comodidad los ciudadanos
p a r a que logren y a l c a n c e n aquel bien sumo inconmulable que n a t u r a l m e n t e desean. Y qu medio h a y cmodo y
oportuno de qu e c h a r m a n o con ese intento, que sea tan
eficaz y excelente como el de procurar la observancia santa
inviolable de la v e r d a d e r a religin, cuyo oficio consiste en
unir al hombre con Dios?
Cul es la v e r d a d e r a Religin, lo v sin dificultad un juicio imparcial y p r u d e n t e , toda vez que t a n t a s y tan preclar a s demostraciones, como son l a verdad y cumplimiento de

las profecas, l a frecuencia de los milagros, la rpida pro-


pagaein de l a f e a n al travs de potestades enemigas y de
b a r r e r a s h u m a n a m e n t e insuperables, el testimonio sublime
de los m r t i r e s y mil otras, hacen patente que Ja nica Religin v e r d a d e r a es aquella que Jesucristo en persona instituy, c o n f i u d o l a su Iglesia, p a r a que la mantuviese y dilatase en todo el universo.
Porque el unignito Hijo de Dios constituy sobre la tier r a la sociedad q u e se dice l a Iglesia, trasmitindole, aqulla propia e x c e l s a misin divina que El en persona habia
recibido de s u P a d r e , y encargndole que la continuase en
todos tiempos. Corno el Padre me envi, asi tambin i/o os envo {i). Mirad que estoy con vosotros todos los das hasta que
se acabe el mundo (2). Y asi como Jesucristo vino l a tierra
p a r a que los h o m b r e s tengan vida y la tengan en ms abundancia (3); n o d e o t r a suerte el fin que se propone la Iglesia
es la e t e r n a s a l v a c i n de las almas; por lo cual,on razn de
su intimo s e r , s e extiende y dilata, cobijando en su regazo
todos los h o m b r e s ; sin que h a y a limites, ni de lugar ni de
tiempo, que l a circunscriban. Predicad l Evangelio toda
criatura (1).
A esta m u l t i t u d tan grande de hombres, asign el mismo
Dios P r e l a d o s c o n potestad de gobernarla, y quiso que uno
solo fuese el J e f e de todos, y fuese juntamente p a r a todos el
mximo i n f a l i b l e Maestro de la verdad, quien entreg
las llaves d e l r e i n o de los cielos. Te dar las llaves del reino
de los cielos (5). Apacienta mis corderos
apacienta mis ovejas (6). Yo he rogado por ti, para que no falle ni desfallezca
tu fe (7).
E s t a sociedad, pues, aunque consta de hombres no de otro
modo que la c o m u n i d a d civil, con todo, atendido el fin que
mira y los m e d i o s de que usa y se vale p a r a lograrlo, es
sobrenatural y espiritual y por consiguiente distinta y diversa de la p o l t i c a ; y lo que es ms de atender, completa
en su gnero y p e r f e c t a jurdicamente, como que posee en
si misma y p o r si propia, merced la voluntad y gracia de
su Fundador, todos los elementos y facultades necesarios
su integridad y accin. Y como el fin que atiende la Iglesia es nobilsimo sobre todo encarecimiento, as, de igual

li) Evangelio d e S a n J n a n , , 2 1 . - Sao Mateo, XXV1I1,30.-IS) San J u a n ,


X. 10. 4, s a n M a r e o s , XVI, 16,-ffi) Sau Mateo, XVI, . - ( 6 1 San J e a n , XM, 18,17.
\7) San Lucas, X X I I , 32.

modo, su potestad se eleva muy p o r encima de cualquier


otra, ni puede en m a n e r a alguna e s t a r subordinada, ni sujeta al poder civil. Y en electo, Jesucristo otorg sus Apstoles plena autoridad y mando librrimo sobre las cosas sagradas, con facultad v e r d a d e r a de legislar, y con el doble
poder emergente de e s t a facultad, conviene saber: el de
juzgar y el ile castigar. Seme ha dado toda potestad en el
cielo y en la tierra. Id, pues, y ensead & todas las gentes
ensendolas observar todas las cosas que os he mandado l .
Y en otra p a r t e : Si no los oyere, dilo la Iglesia (2). Y todava: Teniendo la mano el poder para castigar toda'desobediencia (3). Y an ms: Emplee yo con severidad la autoridad
que Dios medi para edificacin, y no para destruccin [i).
o es, por lo tanto, la sociedad civil, sino la Iglesia, quien
ha do guiarlos hombres la p a t r i a celestial; la Iglesia ha
hecho Dios el encargo de que entienda en las cosas tocantes
la Religin y d provisin sobre ellas; que ensee todas
las gentes y amplifique cuanto cupiere en su poder el imperio del nombre de Cristo; en una p a l a b r a , que su propio
juicio, con libertad y expedicin gobierne la cristiandad.
Pues esta absoluta y perfectisima autoridad, que filsofos lisonjeros del poder secular impugnan h a largo tiempo,
la Iglesia no h a cesado nunca de reivindicarla p a r a si, ni
de ejercerla pblicamente. P o r ella los Apstoles batallaron
en p r i m e r trmino; y p o r esta c a u s a , los Principes de la
Sinagoga, que les prohiban diseminar la doctrina evanglica, respondan constantes: Hay que obedecer Dios ms
que los hombres. (5). E s t a misma autoridad cuidaron de
afianzar a c e r t a d a m e n t e los Santos Padres con peso y claridad de razones por dems convincentes; y los Romanos Pontfices, con invicta constancia de nimo, la vindicaron siemp r e contra sus enemigos.
Bien ms: eso mismo ratificaron y de hecho aprobaron
los principes y gobernantes de la sociedad civil, supuesto
que han solido t r a t a r con la Iglesia como con potencia legitima y soberana, ora p o r medio de pactos y trausacones,
ora envitidolc e m b a j a d o r e s y recibindolos, ora cambiando
en m t u a correspondencia otros buenos oficios.
En lo cual se lia de reconocer la mauo do la Providencia
de Dios, quien s e a l a d a m e n t e dispuso que esta misma poli) San M a t e o , XX111, 18, 19, 3 ) . - ( 2 ) Ibld-, X V l l l , 1T.<3! S a n Pablo, SpiHoto
lilil. XIII, 10.- 0> Artos di ; Ajustles, 1', ~'J.

ejndii <1 i3 Corintios, X , y . - t l )

t e s t a d de l a Iglesia estuviera d o t a d a del principado civil


T s u ' C r

85 PUUla

firmamento

Por lo dicho se v cmo Dios h a hecho compartcipes del


gobierno de todo el linaje humano , dos potestades: la eod s i s t i c a y l a civil; sta, que cuida directamente de losintereses humanos y terrenales; aqulla de los celestiales y divinos
Ambas a dos potestades son supremas, c a d a una en su gnero; c e n t n e n s e distintamente dentro de trminos definidos
conforme a la naturaleza de c a d a cual y A su causa prxima'de lo que resulta una como doble esfera de accin donde s
circunscriben sus peculiares derechos y sendas atribuciones
Mas como el sujeto sobre que r e c a e n ambas potestades soberanas es uno mismo, y como por otra p a r t e , suele acontecer que u n a misma cosa pertenezca, si bien bajo diferente aspecto, una y otra jurisdiccin, claro est que Dios
providentsimo, no estableci aquellos dos soberanos poderes sin constituir juntamente el.orden y el proceso que han
do g u a r d a r en su accin respectiva. Las potestades que son,
estn por Dios ordenadas ' l;. Si asi no fuese, con frecuencia
naceran motivos de litigios insolubles y de lamentables reyertas, y no una sola vez se p a r a r a el nimo indeciso sin
saber qu partido tomar, la manera del c a m i n a n t e a n t e
u n a encrucijada, al verse solicitado por contrarios mandatos de dos autoridades, ninguno de los cuales puede sin
pecado, d e j a r de obedecer. Todo lo cual repugna en sumo
grado pensarlo d l a prvida sabidura y bondad de Dios
que en el mundo fsico, con ser ste de un orden tan inferior'
atemper, sin embargo, las fuerzas naturales y ajust las
causas orgnicas sus mutuos efectos con tan a r r e g l a d a
moderacin y maravillosa armona, que ni las unas impidan
las otras, ni dejen todas de concurrir la hermosura c a b a l
y perfeccin excelente de! universo.
Es, pues, necesario que haya e n t r e las dos potestades
cierta trabazn ordenada; irabazn ntima, que no sin razn
se c o m p a r a la del alma con el cuerpo en el hombre.. P a r a
juzgar cunta y cul sea aquella unin, forzoso se hace
atender A la naturaleza de cada una de las dos soberanas
relacionadas as como es dicho, y tener cuenta de la excelencia y nobleza de los objetos p a r a que existen, pues que
l a u n a tiene por fin prximo y principal el cuidar de los ina) San Pablo, Bptrttla a loi Rumanos. XIII. i.
EnooJioos.li,

tereses caducos y deleznables de los hombres, y la otra el


de procurarles los bienes celestiales y eternos.
Asi que todo cuanto en las cosas y personas, de cualquier
modo que sea, tenga razn de sagrado, todo lo que pertenece la salvacin de las a l m a s y al culto de Dios, bien sea
t a l por su propia n a t u r a l e z a bien se entienda ser as en
virtud de la c a u s a que se refiere, todo ello cae bajo el
dominio y arbitrio de la Iglesia; pero las dems cosas que
el rgimen civil y poltico, como tal, a b r a z a y comprende,
justo es que le estn sujetas, puesto que Jesucristo mand
expresamente que se d al Csar lo que es del Csar y
Dios lo que es de Dios. No obstante, veces acontece que
por necesidad de los tiempos pueda convenir otro gnero de
concordia que a s e g u r e la paz y libertad de entrambas, por
ejemplo, cuando los gobiernos y el Pontfice Romano se
a v e n g a n sobre a l g u n a cosa particular. En estos casos, hart a s pruebas tiene dadas la Iglesia de su bondad maternal,
llevada t a n lejos como le h a sido posible la indulgencia y la
facilidad de acomodamiento.
Esta que dejamos t r a z a d a sumariamente es la forma
cristiana de l a sociedad civil; no fingida temerariamente y
por capricho, sino s a c a d a de grandes y muy verdaderos
principios, que, juicio de la misma razn natural, merecen asentimiento.
L a constitucin social que acabamos de p l a n t e a r no menoscaba l a v e r d a d e r a g r a n d e z a de los prncipes, ni en cosa
a l g u n a a t e n t a la h o n r a que de justicia compete la autoridad civil; g u a r d a inclumes los derechos debidos a la
m a j e s t a d , y los h a c e m s augustos y venerandos. Que si bien
se mira y se v a a l fondo de las cosas, p o r precisin se ver
resultar un grado mximo de perfeccin, que no tienen los
dems sistemas polticos; perfeccin cuyos frutos serian
ptimos en v e r d a d , y de lo ms precioso y v a n o , si cada
uno de los dos poderes se contuviese en su esfera y so aplicasen sincera y totalmente d e s e m p e a r e n aquelloqucles
corresponde su c a r g o y su oficio.
Con efecto; en u n a sociedad constituida segn digimos, 10
divino y lo humano s e distinguen, clasifican y ordenan convenientemente; los derechos de los ciudadanos resptansc
como inviolables, ni se vulneran fcilmente, estando, como
estn, cubierto b a j o l a gida de las leyes divinas, naturales v h u m a n a s ; los deberes de c a d a c u a l son exactamente
definidos, y queda sancionado con oportuna eficacia su cum-

plumento. Cada individuo, durante el curso incierto y trabajoso d e esta mortal peregrinacin hacia l a p a t r i a eterna,
sabe que tiene l a mano jefes y guas seguros p a r a emprenderla, y ayudadores p a r a a c a b a r l a ; y sabe que igualmente
se le lian proporcionado otros que le procuren conserven su
s e g u n d a d , su hacienda y los dems provechos de l a vida
social.
La sociedad domstica logra toda la necesaria firmeza
por la santidad del matrimonio, uno indisoluble. Los derechos y los deberes n t r e l o s cnyuges estn regulados con
sabia justicia y equidad; el honor y el respeto debidos la
mujer s e g u a r d a n decorosamente; l a autoridad del marido
se a j u s t a como dechado en la de Dios; la p a t r i a potestad
se aviene con la dignidad de la esposa y de los hijos, v al amparo, a l mantenimiento y la educacin de la prole egreg i a m e n t e se acude.
En la esfera poltica y civil las leyes se enderezan a l
bien comn, dejndose dictar, no por el voto apasionado de
las muchedumbres, fciles de seducir y a r r a s t r a r , sino por
la v e r d a d y la justicia; la m a j e s t a d de los prncipes reviste
un c a r c t e r sagrado y sobrehumano, y est r e s g u a r d a d a
p a r a que ni decline de la justicia, ni se p r o p a s e m a n d a r lo
pernicioso ilcito; la obediencia de los ciudadanos tiene
por c o m p a e r a s la honra y la dignidad, porque no es esclavitud servidumbre de hombre hombre, sino sumisin la
voluntad de Dios, que reina por medio dij loshombrcs. Una
vez que esto h a e n t r a d o en la persuasin, la conciencia entiende a l momento ser deber de justicia o a c a t a r l a majestad de los principes, obedecer constante y lealmente l a
pblica autoridad, 110 obrar n a d a con espritu de sedicin y
observar religiosamente las leyes del Estado.
Se imponen tambin, como obligatorias, la mutua caridad, la benignidad, la liberalidad; como que el ciudadano y
el cristiano, son uno mismo, no se dividen el uno del otro
con preceptos que p u g n a n er.re si; y , en suma, los grandes
bienes de que espontneamente colma la religin cristiana
la misma vida mortal de los hombres, todos se aseguran
p a r a la comunidad y sociedad civil; de donde a p a r e c e certsimo aquel dicho: El estado de la repblica pende de la
Religin con que se da culto Dios; y e n t r e una y otra h a y
estrecho parentesco (1).
ll) Sacr.Imf.ad C'i/riUm ilrxHir. tt Episeopot mt-op.Ctr. Zabtm CollecL
Con-., T. III.

Eu muchos pasos de sus obras, San Agustn, tratando de


la eficacia de a q u e l l o s bienes, discurre maravilla, como
acostumbra, y s e a l a d a m e n t e cuando hablando con la Iglesia catlica, le dice: T instruyes y enseas dulcemente
los nios, b i z a r r a m e n t e los jvenes, con paz y calma los
ancianos, segn lo s u f r e la edad, no t a n solamente del cuerpo, sino tambin del espritu. T sometes al maridla mujer
con casta y fiel obediencia, no como cebo de la pasin, sino
p a r a p r o p a g a r la p r o l e , y p a r a la unin de la familia. T
antepones l a m u j e r el marido, no p a r a que a f r e n t e al sexo
m s dbil, sino p a r a que le rinda homenaje do amor leal. T
los hijos los p a d r e s haces servir, pero libremente; y los
p a d r e s sobre los h i j o s dominar, pero amorosa y tiernamente. Los ciudadanos los ciudadano?, las gcntps l a s gentes, todos los h o m b r e s unos otros, sin distincin ni excepcin. aproximas, r e c o r d n d o l e s que, ms que social, es fraterno el vnculo q u e los une; porque de un solo primer hombre y de una sola p r i m e r a mujer se form y desciende la
Universalidad del l i n a j e humano. T enseas los royes
mirar por el bien d e ios pueblos, y los pueblos prestar
acatamiento los reyes. T muestras cuidadosamente
quien es debida la a l a b a n z a y la honra, quin el afecto, a
quin la r e v e r e n c i a , quin el temor, quin el consuelo,
quin el aviso, quin la exhortacin, quin la blandapalabra de la correccin, quin la d u r a de la increpacin,
quin el suplicio; y manifiestas tambin en qu manera,
como quiera sea v e r d a d que no todo se debe todos,hay que
deber, no obstante, todos caridad y nadie agravio (1).
En'otro lugar, e l Santo, reprendiendo el e r r o r de ciertos
filsofos que p r e s u m a n de sabios y entendidos en la poltica, aade: 1 .os q u e dicen sor la doctri na de Cristo nociva
la repblica; que n o s den un ejrcito de soldados tales como
la doctrina de Cristo m a n d a ; que nos den asimismo regidores, gobernadores, cnyuges, padres, hijos, amos, siervos,
reyes, jueces, tributarios, en fin, y cobradores del fisco, tales como la e n s e a n z a de Cristo los quiere y forma; y una
vez que los h a y a n d a d o , a t r v a n s e mentir que semejante
doctrina se opone a l inters comn, que no dirn; antes
bien, h a b r n de r e c o n o c e r que su observancia es la gran
salvacin de la r e p b l i c a (-2).

(II Dt M r i b t a & x U t e e m u a , c a p . X X X , nm,63.-<2) E p l s W C X X X P l i n M


jjf Slarcelm

c a p . U. n m . 15,

Hubo un tiempo en que la filosofa del Evangelio gobernaba los Estados. Entonces aquella energa propia de la
sabidura cristiana, aquella su divina virtud, habia compenetrado las leyes, las instituciones, las costumbres d l o s
pueblos, infiltrndose en todas las clases y relaciones de la
sociedad, la religin fundada por Jesucristo se vea colocada firmemente sobre el grado de, honor y do altura que lo
corresponde; floreca en todas partes secundada por el agrado y adhesin de los prncipes, y por la tutelar y legitima
deferencia de los magistrados; y el sacerdocio y el imperio,
concordes entre s, departan con toda felicidad en amigable consorcio de voluntades intereses. Organizada de este
modo la sociedad civil, produjo bienes muy superidres toda
esperanza. Todava subsiste la memoria de ellos, y quedar
consignada en un sin nmero de monumentos histricos,
ilustres indelebles, que ninguna corruptura habilidad
de los adversarios no podr nur.ea desvirtuar ni obscurecer.
Si la Europa cristiana dom las naciones brbaras y las
hizo p a s a r de l a fiereza la mansedumbre, de la supersticin la verdad; si rechaz vic!oriosa las irrupciones do los
mahometanos; si conserva el cetro de la civilizacin, y h a
solido ser m a e s t r a y guia al rosto del mundo p a r a descubrir
y ensearle todo cuanto poda redundar en pro de la humaa cultura; si ha procurado los pueblos el bien de la verdadera libertad en sus diferentes formas; si con muy sama,
providencia ha creado t a n numerosas y heroicas instituciones p a r a aliviar A los hombres en sus desgracias, no hay que
dudarlo, todo ello lo debe agradecer grandemente a la religin, que le di p a r a escogitar iniciar tamaas empresa ,
inspiracin y aliento, as como auxilio eficaz y constante
p a r a llevarlas cabo.
' e tns
Habran permanecido ciertamente, aun ahora, aws
mismos bienes si la concordia entre ambas potestades per
severase tambin; y mayores se habran debido g r
la autoridad, el magisterio y los consejos de Ja Iglesia ios
acogiese el poder civil con mayor fidelidad, g e n e r o atett
cin v obsequio constante. L a s palabras siguiontcs que es
cribi
Ivn de Chartrcs
Romano
^ u 1 a , me
cen escucharse
como laalfrmula
dePonbt.ce
una ley perpe
U a n
do el imperio y el sacerdocio viven en buena m o m a , el
mundo est bien gobernado y la Iglesia flerecc y
uct,^
cuando estn en discordia, no solo crece lo peque.io, sino

294

DE S. S. L E N

ENCCLICAS

'

'

que las mismas cosas grandes decaen miserablemente y


perecen (1).
Pero las daosas y doplorables novedades promovidas en
el siglo X V I , habiendo primeramente trastornado las cosas
de la Religin cristiana, por n a t u r a l consecuencia vinieron
t r a s t o r n a r l a filosofa, y por sta, todo el orden de la sociedad civil. De aqu, como de fuente, s e derivaron aquellos
modernos principios de libertad desenfrenada, inventados
e n la g r a n revolucin del pasado siglo y propuestos como
b a s e y fundamento de un derecho nuevo, nunca j a m s conocido, y que disiente en muchas de sus p a r t e s no solamente
del derecho cristiano, sino tambin del natural. Supremo
e n t r e estos principios es el de que todos los hombres, as
como son semejantes en especie y naturaleza, as lo son
tambin en los actos de \ ;.a; >:,ue cada cual es de tal manera
dueo de s. que por ningn concepto cebe estar sometido
l a autoridad de otro; que puede p e n s a r libremente lo que
quiera, y obrar lo que se ie antoje acerca de cualquier cosa;
en fin, que nadie tiene derecho de m a n d a r sobre los dems.
E n una sociedad informada de w les principios, no hay ms
origen de autoridad sino la voluntad del pueblo, el cual, como
nico dueo que es do si mismo, es tambin el nico quien
debe obedecer. 1" si elige personas las cuales se someta, lo
hace de suerte que traspasa ella.-. no y a el derecho, sino el
e n c a r g o de m a n d a r , y ste p a r a ser ejercido en su nombre.
P a r a n a d a se tiene en cuenta el dominio de Dios, ni ms ni
menos que si, no existiese, no cuidase de la sociedad del
linaje humano, los hombres y a por si, y a en sociedad, no
debiesen n a d a Dios, fuese posible imaginar un principado que no tuviese en Dios ni ismo el principio, la fuerza y la
autoridad p a r a gobernar.
D e esto modo, como se v claramente, el Estado no es
m s que uua muchedumbre m a e s t r a y gobernadora de si
misma, y como se dice que el pueblo contiene en si l a fuente
de todos los derechos y de toda autoridad, es consiguiente
que el Estado no s c c r e e r obligado Dios por ninguua clase
de deber; que no p r o f e s a r pblicamente ninguna religin,
ni deber buscar c u l es, entre t a n t a s la nica verdadera,
ni favorecer una principalmente; sino que conceder
todas ellas igualdad de derechos, con tal que el rgimen del
Estado no reciba de ellos ninguna clase de perjuicios, de lo
(1)

/SBSiCilW.

XIII

c u a l se sigue tambin d e j a r al arbitrio de los particulares


todo l o q u e s e r e f i e r e r e l i g i n , permitiendo c a d a e u a l q u e
siga la que prefiera, ninguna, si no aprobase ninguna. De
ah la libertad de conciencia, l a libertad de culto, la libertad
de p e n s a r y la libertad de i m p r e n t a .
Fcilmente se v qu deplorable situacin quedar reducida la Iglesia, si se establecen p a r a la sociedad civil estos fundamentos que hoy da tanto se ensalzan. Porque donde quiera que tales doctrinas se a j u s t a la m a r c h a de las
cosas, s e d a l a Iglesia, en el orden civil, el mismo lugar
quiz inferior que otras sociedades distintas de ella: p a r a
n a d a se tienen en cuenta las l e y e s eclesisticas, y la Iglesia,
que por orden y encargo de Jesucristo ha de ensear todas
las gentes, se v e r forzada no tomar p a r t e alguna en la
educacin pblica de los ciudadanos. Aun en las cosas que
son de competencia de l a s dos potestades, las autoridades
civiles m a n d a n por s y su antojo, despreciando con soberbia las leves santsimas d e la Iglesia.
D e aqu, el t r a e r su jurisdiccin los matrimonios cristianos, legislando aun c e r c a del vnculo conyugal, de su unidad y estabilidad; p r i v a r de sus posesiones los clrigos,
diciendo que la Iglesia no tiene derecho poseer; obran, en
fin, de t a l modo respecto d e ella, que negndole los derechos
y la n a t u r a l e z a de una sociedad perfecta, la ponen en el
mismo nivel de las otras saciedades incluidas en el Estado;
y por consiguiente, dicen, si tiene algn derecho, alguna
facultad legtima p a r a o b r a r , lo debe al favor y las concesiones de los gobernantes.
Y en el caso que la I g l e s i a , de conformidad con las leyes
civiles, ejerza su derecho en un Estado y h a y a entre ste y
aqulla algn Concordato solemne, empiezan por decir que
es nesesario que los intereses de la Iglesia so s e p a r e n de los
del Estado, y esto con el intento de poder ellos cobrar impunemente contra el p a c t o convenido, y quitados todos los
obstculos, ser rbitros absolutos de todo. De donde resulta
que, no pudiendo la Iglesia tolerar esto, como que no est
en su mano d e j a r de c u m p l i r sus deberes santsimos y supremos, y exigiendo por otra p a r t e , que ei convenio se cumpla
entera y religiosamente, nacen muchas veces conflictos
entre la* potestad s a g r a d a y la civil, los cuales, generalmente, concluyen en que la m s pobre en fuerzas humanas
t e n g a que rendirse la m s fuerte. Asi en este modo de ser
de los gobiernos, que t a n t a aficin tienen hoy algunos, lo

que do ordinario se quiere es quitar de enmedio la Iglesia


tenerla aiaiia y s u j e t a al Estado. A este fin van enderezados en g r a n p a r t e los actos de los gobiernos; las leyes, la
administracin d e l Estado, la educacin de la juventud,
e x t r a a la Religin; el despojo y la ruina de las Ordenes
religiosas, la destruccin del principado civil do los Romanos Pontfices, no tienen m s fin que q u e b r a n t a r las fuerzas
de las instituciones cristianas, ahogar la libertad do la Iglesia catlica y v i o l a r todos sus derechos.
Cuanto se a l e j e n de l a verdad estas opiniones acerca del
gobierno de los Estados, lo dice la misma razn natural,
porque la n a t u r a l e z a misma ensea que toda potestad,
cualquiera q u e s e a y donde <,IICTO que resida, proviene do
su suprema y a u g u s t s i m a fuente, quo es Dios; que el gobierno del p u e b l o , que dicen residir esencialmente cu la
muchedumbre sin r e s p e t o ninguno Dios, aunque sirve
maravilla p a r a h a l a g a r y encender la. pasiones, no se apoy a en razn a l g u n a que merezca consideracin, ni tiene en si
bastante u e r z a p a r a conservar la seguridad p b l i c a y el orden tranquilo de l a sociedad. En v e r d a d , con tales doctrinas,
han llegado l a s c o s a s punto qu se tienen p o r muchos como
legtimo el d e r e c h o la rebelin, pues y a prevalece la opinin de que no siendo los gobernantes sino delegados, que
ejecutan la v o l u n t a d del pueblo, es necesario que todose mude al comps do l a voluntad de ste, no vindose nunca libre
elEstado del t e m o r de disturbios y asonadas. En lo que toca
la Religin, el decir que entre distintas y aun contrarias
formas de culto lo mismo da una que o t r a , es venir confes a r que no se q u i e r e a p r o b a r ni p r a c t i c a r ninguna, lo cual
si difiere en el n o m b r e del atesmo, en realidad es l a misma
cosa, supuesto q u e quien cree en la existencia de Dios, si es
consecuente y 110 quiere c a e r en un absurdo, h a de confesar
necesariamente que las f o r m a s de culto divino que se practican, y en las c u a l e s h a y tan grande diferencia y tanta
desemejanza, y c o n t r a r i e d a d , aun en cosas do suma importancia, no p u e d e n ser todas igualmente aceptables, ni igualmente buenas a g r a d a b l e s Dios.
Por lo mismo l a absoluta libertad de sentir imprimir
cualquier cosa, sin freuo ni moderacin alguna, 110 es por
si misma un bien d e que justamente pueda gozarse la humana sociedad, sino f u e n t e y origen de muchos mides. La libe- tad, como v i r t u d que p e r f e c c i o n a ! hombre, debe versar
sobre lo que es v e r d a d e r o y bueno, y la razn de verdadero

y de bueno no puede cambiarse al capricho del hombre,


sino que p e r s e v e r a siempre la misma, con aquella inmutabilidad, que es propia do la naturaleza de las cosas. Si la
inteligencia asiente opiniones falsas, y si la voluntad
atiende y se a b r a z a al mal, ni una ni otra alcanzan su perfeccin, antes decaen de su dignidad natural y so pervierten y corrompen, d e donde se sigue que no debe ponerse
la luz y la comtemplacin de los hombres lo que es contrario la virtud y la verdad, y mucho menos favorecerlo
y a m p a r a r l o con las leyes. Solo la vida buona es el camino
que conduce al cielo, nuestra patria comn, por lo cual, se
a p a r t a de l a r e g l a y enseanza de la naturaleza todo Estado que deja t a n f r a n c a la libertad do pensar y de obrar que
se pueda impunemente extraviar las inteligencias de la
verdad v las a l m a s de la virtud.
E r r o r es g r a n d e y de gravsimas consecuencias excluir
la Iglesia, obra de Dios, de la vida social, de las leyes, do
la educacin, de la juventud y de la familia. Sin religin es
imposible que sean buenas las costumbres en un Estado, \
todos saben, tal vez m s de l a que convendra, cul es y
dnde v a encaminada la que llaman fdosofia cwd acerca
de la vida y de las costumbres.
, ,
,
La v e r d a d e r a maestra de la virtud y la guardadora ae
las costumbres, es la Iglesia de Cristo; olla es quien defiendo
inclumes los principios de donde se deriban los deberes; l a
que, al proponer los ms eficaces motivos p a r a movernos a
vivir honestamente, manda, aosolo huir l m a l o s no enf r e n a r l a s pasiones contrarias larazn, aunque no lleguen
4

^ Q u e r e r someter la Iglesia, en lo que toca al c i m i e n to de sus deberes, la potestad civil, es, no solamentegi an
de injuria, sino grande temeridad, pues con f f ^ J P 1 .
baria el orden de las cosas, anteponiendo
l a las sobrenaturales, quitando, por lo menos dismrnuyn
dose, la muchedumbre de bienes que a c a r r e a m l a j g l ^ u
la sociedad, si pudiese obrar sin obstad, os y^ ab, u i d o la
puerta enemistades y conflictos, los cuales e u ^ < W |
h a y a n trado una y otra sociedad,harto lo tienendemos
trado los acontecimientos.
'trarlas
Estas doctrinas que hasta aqu van
la razn y de suma t r a s c i e n d a p a r a
sociedad, no d e j a r o n de condenarlas
los Romanos Pontfices, penetrados como estaban de la* obi.

gaciones que les impona el cargo apostlico. Asi Gregorio XVI, en la Encclica que empieza Mirari vos, del XV de
Agost del a o MDCCCXXXI1, conden con gravsimas
p a l a b r a s , lo que entonces se iba divulgando; esto es, el indiferentismo religioso, la libertad de cultos, de conciencia,
de imprenta y el derecho de rebelin.
Acerca de la separacin entre la Iglesia y el Estado,
deca as el dicho Soberano Pontfice: Ni podramos augur a r cosas mejores p a r a la Religin y p a r a la sociedad, si
atendisemos los deseos de los que pretenden con el empeo que la Iglesia se s e p a r e de el Estado, rompindose la
concordia del Imperio y del Sacerdocio, pues todos saben
que esta concordia, que siempre h a sido beneficiossima
p a r a los intereses religiosos y civiles, es temida sobremaner a por los amadores de la ms desvergonzada libertad. I)c
semejante m a n e r a , Pi IX, segn que se le ofrecila ocasin, conden m u c h a s de las falsas opiniones que haban
empezado prevalecer, reunindolas despus en uno, fin
de que en tanto diluvio de errores supiesen los catlicos
qu atenerse sin peligro de equivocarse (1).
De estas declaraciones Pontificias lo que debe tenerse
presente, sobre todo, es que el origen de la autoridad pblic a h a y que ponerlo en Dios, 110 en la multitud; que ci derecho de rebelin es contrario la razn misma; que no es
lcito los particulares, como tampoco los Estados, prescindir de sus deberes religiosos mirar con igualdad unos y
otros cultos, aunque contrarios; que no debe reputarse como
uno de los derechos de los ciudadanos, ni como cosa merecedora de favor y amparo, la libertad desenfrenada de pensar y de publicar sus pensamientos.
De igual m a n e r a debe s a b e r s e que la Iglesia es una sociedad perfecta en su clase y eti todo lo que le corresponde,
como lo es tambin la sociedad civil, y que, por consiguien(1> Hasta indicar a l g u n a s de ellas.
XIX. La Iglesia no es nna verdadera y perfecta suciedad completameatel i b r e . n i goza dederechos propios y c o n s u n t o s , conferidos por su Pivino Fundador: antea I&cn, corresponde .-) la potestad civil definir cuales sean los dere
chos de la Iglesia, y los limites dentro de los cuales pueda ejercitarlos.
XXXIX. El Estado,eom:i> o r i g e a y f u e n t e de todos los derechas, goza de cierto
derecho del todo ilimitado.
L V . La Iglesia se lia do s e p a r a r del Estado, y e l Estado de la Iglesia.
I.XXIX. Es
falso q u o l a Ithertaddc cultos, y lo mismo la amplia facultad
concedida lodos de manifestar abiertamente y en pt'tblico cualesquiera opiniones y pensamientos. conduzca corromper ms fcilmente lascostimibrcsy
los nimos, y p r o p a g a r la postodel indiferentismo.

te, los que tienen la autoridad s u p r e m a en los Estados, 110


deben atreverse forzar la I g l e s i a su servicio y obediencia, no dejndole libertad p a r a obrar mermndole en
lo ms mnimo aquellos d e r e c h o s que Jesucristo le h a conferido. Mas en los negocios en q u e intervienen las dos potestades, es muy conforme la n a t u r a l e z a de las cosas y la
Providencia de Dios, no la s e p a r a c i n ni mucho menos el
conflicto entre una y otra p o t e s t a d sino la concordia, y sta,
conforme las causas p r x i m a s inmediatas que dieron
origen e n t r a m b a s sociedades.
Esto, es, pues, lo que la I g l e s i a catlica ordena respecto
la constitucin y rgimen do los Estados. Segn lo cual,
juzgando rectamente, c u a l q u i e r a v e r que entre las varias
f o r m a s de gobierno, ninguna h a y que sea en si misma reprensible, como que liada c o n t i e n e que r e p u g n e la doctrina catlica, a n t e s bien, p u e s t a s en p r c t i c a discreta y
justamente, pueden todas ellas m a n t e n e r al Estado en orden
perfecto. Ni tampoco es de s u y o digno de censura que el
pueblo sea m s menos p a r t i c i p a n t e en la gestin de las
cosas pblicas, tanto menos c u a n t o que en ciertas ocasiones
y dada una legislacin d e t e r m i n a d a , pueda esta intervencin, no slo ser provechosa, sino a u n obligatoria los ciudadanos. Adems 110 h a y t a m p o c o razn p a r a que se acuse
la Iglesia de e n c e r r a r s e en u n a b l a n d u r a y facilidad do
proceder excesiva, de ser e n e m i g a de la libertad buena y
legitima.
En v e r d a d , aunque la Iglesia juzga no ser licito el que
las diversas clases y formas d e culto divino gocen del mismo derecho que compete la Religin v e r d a d e r a , no por eso
condena los encargados del gobierno de los Estados, que
ya p a r a conseguir algn bien importante, y a p a r a evitar
algn g r a v e mal, toleren en la p r c t i c a la existencia de dichos cultos en el Estado.
O t r a cosa tambin p r e c a v e con g r a n d e empeo la Igle. sia, y es que nadie sea obligado contra su voluntad a b r a zar la fe, como quiera que, s e g n ensea sabiamente San
Agustn, el hombre no puede c r e e r sino queriendo (1).
" Del mismo modo no es posible que la Iglesia a p r u e b e l a
libertad que va encaminada a l desprecio de las leyes santsimas de Dios, y negar la obediencia que es debida la
autoridad legtima. Esta es m s bien que la libertad, licen(1) Traer. XXVI, ia Joan., n. 2.

ca y justamente es l l a m a d a p o r San Agustn libertad de


perdicin (1), y por S a n Pedro velo de malicia (2), y aun siendo como es c o n t r a r i a la razn, es v e r d a d e r a servidumbre,
pues el que obra el pecado, esclavo es del pecada (3).
Por el contrario, aquella libertad es buena y digna de
ser a p e t e c i d a , q u e considerada en el individuo, no permite
que el h o m b r e se someta la tirana abominable de los
errores y de l a s m a l a s pasiones, y que m i r a d a en lo que se
refiere su accin pblica, gobierna los pueblos con sabidura, fomenta el progreso y l a s comodidades de la vida, y
defiende la administracin del Estado de toda a r b i t r a r i e d a d .
Esta libertad buena y digna del hombre, la Iglesia la aprueba m s que nadie, y nunca dej de esforzarse p a r a conserv a r l a inclume y e n t e r a en lospueblo3.
Ciertamente consta, por los monumentos de la historia,
que la Iglesia catlica se h a debido en todos tiempos, ya
sea la invencin, y a el comienzo, y a , en fin, la conservacin
de todas aquellas cosas instituciones que puedan contribuir
a l bienestar comn; las o r d e n a d a s c o a r t a r la tirana de
los principes que gobiernan m a l los pueblos; las que impiden que el supremo poder del Estado i n v a d a , indebidamente, el municipio la familia, y , en fin, las dirigidas cons e r v a r la h o n r a , l a v i d a y la igualdad de derechos en I03
ciudadanos. Por lo tanto, consecuente siempre consigo mism a , si por una p a r t e r e c h a z a la d e m a s i a d a libertad, que
lleva los p a r t i c u l a r e s y los pueblos al desenfreno y la
servidumbre, por otra a b r a z a con m u c h o gusto los adelantos q u e t r a e consigo e l tiempo, cuando de v e r a s promueven
el bienestar do esta v i d a q u e C3 como una c a r r e r a , que
conduce la otra p e r d u r a b l e . Es p o r consiguiente, calumnia
vana y sin sentido lo que. dicen .algunos sobre que la Iglesia
mira con malos ojos el rgimen moderno de los Estados,TCchazando, sin discrecin, todo c u a n t o ha producido el ingenio en estos tiempos. Rechaza, sin duda alguna, Las locur a s de las opiniones; d e s a p r u e b a el inicuo a f n de sediciones, y , en especial, aquel estado del espritu, en e l cual y a
se v el principio del voluntario a p a r t a m i e n t o de Dios: pero
como todo lo que es v e r d a d es necesario q u e provenga de
Dios, toda verdad que se a l c a n z a por indagacin del entendimiento, l a Iglesia la reconoce como destello de la mente

lli E p i s t . CV, o d P o n a l s t a s , c. I I . n. 9.-12) S a n P e d r o , Epstola,!,


(3; E v a n g e l i o d o Sa?. J u a n . VU,34,

divina; y no habiendo ninguna verdad del orden n a t u r a l


que se oponga l a fe do las enseanzas reveladas, antes
siendo m u c h a s las que comprueban esta misma fe, y pudiendo, adems, cualesquiera descubrimiento de la verdad llev a r y a conocer, y a glorificar Dios, de aqui resulta que
cualquier cosa que pueda contribuir ensanchar el dominio
de las ciencias, lo v e r la Iglesia con agrado y alegra, fomentando y a d e l a n t a n d o segn su costumbre todos aquellos
estudios que t r a t a n del conocimiento de la naturaleza acerca de los cuales estudios, si el entendimiento alcanza algo
nuevo, la Iglesia no lo rechaza, como tampoco lo que so inventa p a r a el decoro y comodidad de la vida; antes bien,
enemiga del ocio y de la pereza, desea en g r a n m a n e r a que
los ingenios de los hombres con el ejercicio y el cultivo, den
frutos abundantes; estimula. toda clase de a r t e s y trabajos v dirigiendo con la eficacia de su virtud todas estas cosas la honestidad y salvacin del hombre, se esfuerza en
impedir que la inteligencia industria de ste le a p a r t e n de
Dios v de los bienes eternos.
Mas estas doctrinas, aunque sapientsimas, no son del
gusto de muchos en este tiempo, en que vemos quo los Estados, no solamente no quieren conformarse la norma de la
sabidura cristiana, sino que p a r e c e que pretenden alejarse
cada da m s de ella. Con todo esto, como la verdad man f e s t a d a y difundida suele, por si misma, p r o p a g a r s e fcilm e n t e y p e n e t r a r poco poco en los entendimientos de los
hombres, por esto Nos, obligados en conciencia por 1 argo
santsimo apostlico q u e ejercemos p a r a con toda las gen
tes, declaramos con toda libertad, segn
l o q u e e s v e r d a d e r o , n o porque no tengamos e n e e n . t a U
razn de nuestros tiempos, porque a m o Sdebe, r e c l u
z a r los adelantos tiles v honestos de esta edad, =ino porque

s s s a B S S S t t S S F catlicos cual conviene nuestras c n s ^


.
entendern los deberes de cada uno, y a P*> J f c
las opiniones, y a por lo que se refiere a lo, hechos.

11,18.(1) E v a n g e l i o d e S a u J u a n , VIH, 32.

ENCCLICAS

que toca las opiniones, es de toda necesidad estar firmemente penetrados y declararlo en pblico siempre que la
ocasin lo pidiese, t o d o cuanto los Romanos Pontfices han
enseado e n s e a r e n en adelante, y particularmente, acerc a de esas que l l a m a n libertades, inventadas en estos ltimos tiempos, c o n v i e n e que c a d a cual se a t e n g a al juicio de
l a Sede Apostlica, sintiendo lo que ella siente. Tngase
cuidado de que n a d i e eugae su honesta apariencia, pinsese cules f u e r o n s u s principios y cules las intenciones
con que suelen s o s t e n e r s e y fomentarse. B a s t a n t e ha enseado la experiencia qu resultados conduce e n el gobierno
del Estado, habiendo enjendrado en todas p a r t e s tales efectos, que j u s t a m e n t e h a n trado al desengao y arrepentimiento los h o m b r e s v e r d a d e r a m e n t e honrados y prudentes. Sin duda n i n g u n a , si se c o m p a r a esta clase de Estado
moderno de que h a b l a m o s , con otro Estado y a real, y a imaginario, donde se p e r s i g a tirnica y desvergonzadamente
el nombre cristiano, podr p a r e c e r a q u l m s tolerable;
m a s los principios e n que estriba, son, como a n t e s digimos,
tales que nadie los p u e d e a p r o b a r .
En v e r d a d , la a c c i n de estos principios puede consider a r s e , y a obrando e n las cosas p r i v a d a s y domsticas, y a
en las pblicas. P r i m e r deber de c a d a uno en particular es
a j u s f a r p e r f e c t a m e n t e su vida y sus costumbres los preceptos evanglicos, no rehusando llevar con paciencia las
dificultades m a y o r e s que t r a e consigo la v i r t u d cristiana.
Deben, a d e m s , todos, a m a r l a Iglesia c u a l Madre comn;
g u a r d a r y obedecer sus leyes, atender su honor y la
defensa de sus derechos, y esforzarse que sea honrada,
a m a d a y r e s p e t a d a p o r aquellos sobre quienes tengan algun a autoridad. Toca tambin a l bienestar comn el tomar
p a r t e p r u d e n t e m e n t e en la administracin municipal, procurando que se a t i e n d a por la autoridad pblica la instruccin d l a j u v e n t u d , en lo que se refiere la Religin
y las buenas costumbres, como conviene personas cristianas, de lo cual depende, en g r a n m a n e r a , el bien pblico. Asimismo, h a b l a n d o en g e n e r a l es bueno y conveniente
que la accin de los catlicos salga de este estrecho crculo
campo m s vasto y extendido, y an que a b r a c e el sumo
poder del Estado. Decimos en general, porque estas nuestras
enseanzas tocan t o d a clase de pueblos; que, por lo dems, p u e d e muy bien suceder que, p o r c a u s a s gravsimas y
justsimas, no c o n v e n g a intervenir en el gobierno de un

Estado, ni ocupar en l cargos polticos; mas en general,


como hemos dicho, el no querer tomar p a r t e ninguna en las
cosas pblicas, seria t a n malo como no querer prestarse
n a d a que sea de utilidad comn, tanto ms cuanto los catlicos, enseados por la misma doctrina que profesan, .estn
obligados a d m i n i s t r a r las cosas con entereza y fidelidad:
de lo contrario si estn quietos y ociosos, fcilmente se apod e r a r n de los asuntos pblicos personas c u y a m a n e r a de
p e n s a r puede no ofrecer grandes esperanzas de saludable
gobierno.
Lo cual setaria por otru p a r t e , unido con no pequeo
dao do la Religin cristiana, porque precisamente podran
mucho los enemigos de la Iglesia y muy poco sus amigos. De
aqu se sigue que los catlicos tienen causas justas p a r a intervenir en la gobernacin do los pueblos, pues no acuden
ni deben acudir esto, p a r a a p r o b a r lo que en el da de hoy
h a y malo en la constitucin de los Estados, sino p a r a convertir eso mismo, en cuanto se pueda, en bien sincero y
verdadero del pblico, estando determinados infundir en
todas las venas del Estado, m a n e r a de jugo y sangre, vigorisima, la sabidura y eficacia de la Religin catlica. No
de otra m a n e r a se procedi en los primeros siglos de la Iglesia, pues a u n cuando las costumbres y los intereses de los
paganos distaban inmensamente de los evanglicos, con
todo esto, los cristianos se introducan donde quiera que
podan, animosamente y perseverando en medio de la supersticin, siempre incorruptos y semejantes s mismos.
Ejemplares en la lealtad sus prncipes y obedientes las
leyes, en cuanto era lcito, esparcan por todas p a r t e s maravilloso resplandor de santidad, procuraban ser tiles
sus hermanos, a t r a e r los otros la sabidura de Cristo;
pero prontos siempre r e t i r a r s e morir valerosamente si
no podan r e t e n e r los honores, las dignidades y los cargos
pblicos, sin f a l t a r la virtud. Do esto provino el que penetrasen r p i d a m e n t e las instituciones cristianas, no slo
en las c a s a s particulares sino en los campamentos, en los
tribunales y en la misma corte imperial. Somos de a y e r , y
y a llenamos todo lo que era vuestro; las ciudades, las islas,
los castillos, los municipios, las asambleas, los campamentos, las tribus, las decurias, el palacio, el Senado, el
foro (1), h a s t a t a l punto que cuando se di libertad de pro-

(1) Tertul. Apolos, n. 37

fesar piiblicamente el Evangelio, la fe cristiana apareci


no dando vagidos en la cuna, siuo crecida y a y vigorosa en
g r a n parte de las ciudades.
Conveniente es q u e en estos tiempos se renueven tales
ejemplos de nuestros mayores. Es necesario que los catlicos dignos de este nombro quieran, ante todo, ser y parecerhijos amantisimos d e la Iglesia; han d e r e e h a z a r sin vacilacin todo lo que no puede subsistir con esta profesin gloriosa; han de a p r o v e c h a r s e en cuanto pueda hacerse honeslatamente, de las instituciones dlos pueblos p a r a la defensa
de la verdad y de l a justicia; han de esforzarse p a r a que la
libertad en el obrar no traspase los limites sealados por la
naturaleza y por l a l e y de Dios; han de procurar que todo
Estado tome aquel c a r c t e r y forma cristiana que hemo3
dicho.
No es posible fcilmente indicar una manera cierta y
uniforme de lograr e s t e fin, puesto que debe ajustarse tod-.s
los lugares y tiempos, tan desemejantes unos de otros. Sin
embargo, h a y que conservar, a n t e todo, la concordia dlas
voluntades y buscar la unidad en los propsitos y acciones,
lo cual se obtendr sin dificultad si cada uno toma p a r a si!
como norma de su v i d a , las prescripciones de la Sede Apostlica, y si obedece los Obispos, quienes el Espritu Santo puso para gobernar su Iglesia (1). En verdad, la defensa de
l a Religin catlica e x i g e necesariamente l a unidad de todos
y suma p e r s e v e r a n c i a en la profesin de las doctrinas que
la Iglesia ensea, procurndose en e s t a p a r t e que nadie haga del que no v l a s opiniones falsas, las resista con ms
blandura de la que consienta la verdad; si bien de lo que es
opinable ser lcito discutir con moderacin y con deseo de
alcanzar la verdad; p e r o lejos de mutuas sospechas y de
recriminaciones injuriosas.
Por lo cual, fin d e que la unin de los nimos nose quebrante con la temeridad en el recriminar, entiendan todos
que la integridad d e l a verdad catlica no puede en ninguna manera subsistir con l a s opiniones que se allegan al naturalismo al racionalismo, cuyo fin ltimo es a r r a s a r hasta
los cimientos de l a Religin cristiana, y establecer en la
sociedad la autoridad del hombre, postergada la de Dios.
Tampoco es lcito c u m p l i r sus deberes dc~ una manera en
privado y de otra e n pblico, acatando la autoridad de la
(1) Actos 1 hl Alistla, XX, 28,

la vida particular y rechazndola en la pblica;


pues esto seria mezclar lo bueno y lo malo, y hacer que el
hombre entable una lucha consigo mismo, cuando por lo
contrario, es cierto que ste siempre ha de ser consecuente
v nunca apartarse de la norma de la virtud cristiana eu
ninguna cosa ni eu ningn gnero de vida. Mas si bi controversia versase sobro cosas meramente polticas, sobre la
m e j o r c l a s e de gobierno, sobre tul cual forma de constituir los Estados, de esto podr haber una honesta diversidad
de opiniones. Por lo cual no sufre la justicia que personas,
cuya piedad es por otra parte-conocida, y que estn dispuestas actuar las enseanzas de la Sede Apostlica, se
es culpe como falta grave el que piensen de distinta manera acerca de las cosas que hemos dicho, y sena n.ucho^mayor la injuria Si solos acriminase d f i a b e r violado hechose sospechosas en la fe catlica, segn que a m o s
haber sucedido ms de ua vez. T e n g a n presente =ta o de
n a c i n i o s que suelen d a r la estampa sus escritos, > en
especial los redactores de papeles peridicos.

M e s i a en

Porque cuando se ponen en discusin cosas d tan a IB


portancia como son las que se tratan- eu e da
W J T
dar lugar polmicas intestinas, m ^ ^ n o d e p a r o ,
sino que, unidos los nimos y las aspiraciones
J conseguir lo que es
P
^
^
^
s

saber-la defensa v conservacin ueia Ke,iioi. j


c d l d Pm lo tanto, si antes ha habido
contienda, conviene que se eche e n t e r , J J ^
algo se la hecho temeraria o injustamente, quwn
que sea el culpable, hay que reeooipoasarlo
ridad y resarcirlo con s u m o acata men o e d J a U a l
Sede Apostlica. De esta m a n e r a , t e t o j e a ,
dos cosas muy excelentes: launa, el haceise c o o | |
d l a Iglesia n la conservacin y P ^ ^ ^ o
poCipios cristianos; la otra, el
sible la sociedad civil, puesta en grave P ^
de las malas doctrinas y de las ^ f ^ u z a s queheEstas son, Venerables Hermano,, a e n e n a
i
inos credo conveniente " f l B i T f f i Estados
catlico, acerca de la constitucin c r i b a n
y sobre los deberes que ^ ^ s t r a s plegarias
Por lo d e s conviene implorar ow
d e q u i e , i es
el auxilio del cielo, y rogar a Uio < 1
voluntades
propio iluminar los entendimientos y mover las
E u c c U c a t -O-

d e los hombres, conduzca a l fin apetecido lo que deseamos


i n t e n t a m o s p a r a gloria s u y a y salvacin de todo gnero
h u m a n o . Y como auspicio f a v o r a b l e de los beneficios divinos
y renda
n '.estra, p a t e r n a l benevolencia, os damos, con
e' - ? y o i - a,"e
, V e n e r a b l e s H e r m a n o s , N u e s t r a bendicin
\t
o.
lero y todo el pueblo confiado la vigilanc'. ("
; -e.
D
N'

i e - " V - a , c n S a n P e d i o ' de! Vaticano, d f e l . 0 d


. ;'e! ."o d e SIDCCCXXXV y V I I I de Nuestro

EFISTOLA ENCICLICA

P o s e e r l o .

LEON P A P A X I I I .

De C h r i s t i a n a

civitatum

LEO

constitutione.

Fr>. XIII

VENERABILES FRATRES
SALTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

IP J ^ M M O K T A L K D e i m i s e r o n t i s o p u s , q u o d e s t E c c l e s i a ,

quamquam

p e r se et n a t u r a s u a s a l u t e m spectat a n i m o r u m

adipiscen-

d a r n q u e in c a e l i j i e l i c i t a t e m , t a m e n

in ipso etiam r e r u m

mortalium

g e n e r e tot a c t a n t a s ultro parit ulilitates, ut p l u r e s m a i o r e s v e n o n p o s set, si i n

p r i m i s et

Maxime essct ad

t u e n d t m liuius vitae, q u a e

in

terris agitur, prosperitatem institutum.Revera quacumque Ecclesia


vestigium posuit,

continuo

r e r u m faoicm

mores sicut virtutibus aulea

ignotis,

i m m u t a vii,

ila et n o v a

popularcsque

urbanitate imbuii:

q u a m q u o l q u o t a e c e p e r e populi, m a n s u c t u i i n e , aequilate. r e r u m g e s tarum

g l o r i a e x c e l l u e r u n t . S e d v e t u s t a m e n illa

vituperatio, quod Ecclesiam

aiuut esse

est a t q u e

antiqua

cum rationibus

reipublicae

d l s s i d e n t e m , n e c q u i c q u a m p o s a e a d e a v e l c o m m o d a Tel

ornamenta

coulerre, quae suo iure suaquo sponle omnia

b e n e constituta civilas

appetii. S u b ipsisEcclesiae primordiis oon dissimili opinionis iniquitate agitari chistiaaos,

et

in odium i n v i d i a m q u e vocari

solitos

etiam da causa acccpimus, quod hostes imperii dicerenlur:

hac

quo tem-

pore m a l o r u m c u l p i m , quibus cssat perculsa respubiica, vulgo

libe-

bat in Christianum c o n f e r r e n o m e n , c u m r e v e r a ultor s c e l e r u m D e u s


poenas a sonlibus iustas exigeret. Eius atroeilas caluinuiae non sino
caussa ingenium armavit stilumque
i n dotiate

acuit Augustini: qui praeaertim

Dei v i r t u t e m c h n s t i ^ n a e s a p i e n t i a e , q u a p a r t a

dinem habet c u m r e publica, tanto in l u m i n e


pro chrislianis sui lemcoris

dixisse

nccessitu-

collocavit, ut n o n

cautsam,

quam

de

tam

criminibus

fulsis p e r p e l u u m t r i u m p h u m egisse videatur.Similium t a m e n

que-

r e l a r u m alque i n s i m u l a t i o n u m funesta libido n o n quievit, a c p e r m u l tis sane placuit civilem vivendi disciplinam aliunde petcre, q u a m
doctrinis, quas Ecclesia catheiica probat.

Immo

postremo hoc

ex

lem-

de los hombres, conduzca al fin apetecido lo que deseamos


intentamos p a r a gloria suya y salvacin de todo gnero
lunnano. Y como auspicio favorable de los beneficios divinos
y renda
n leslra p a t e r n a l benevolencia, os damos, con
e'
ale-' v , Venerables Hermanos, Nuestra bendicin
\ t -o'..
\ero y todo el pueblo confiado la vigilanc'. ("
; -e.
D
N'

i e - " V - a , c n San Pedio' de! Vaticano, d f e l . 0 d


. ;'e! ."o de SIDCCCXXXV y V I I I de Nuestro

EFISTOLA ENCICLICA

P o s e e r l o .

LEON PAPA XIII.

De C h r i s t i a n a

civitatum

LEO

constitutione.

Fr>. XIII

VENERABILES FRATRES
SALTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

IP R B | M M O * T A U D e i m i s e r e n t i s o p u s , q u o d e s t E c c l e s i a ,

quamquam

p e r se et n a t u r a s u a s a l u t e m spectat a i i i m o r u m

adipiscen-

d a m q u e in c a e l i j f e l i c i t a t e , t a m e n

in ipso etiam r e r u m

mortalium

g e n e r e tot a c t a n t a s uitro parit ulilitates, ut p l u r e s m a i o r e s v e n o n p o s set, si i n

p r i m i s et

Maxime essct ad

t u e n d t m liuius vitae, q u a e

in

terris agitur, prosperitatem institutum.Revera quacumque Ecclesia


vestigium posuit,

continuo

rerum facicm

mores sicut virtutibus ante ignotis,

i m m u t a vii,

ila et n o v a

popularesque

urbanitate imbuii:

q u a m q u o l q u o t a c c e p e r e populi, m a n s u c t u i i n e , aequilate. r e r u m g e s tarum

g l o r i a e x c e l l u e r u n t . S e d v e t u s t a m e n illa

vituperatio, quod Ecclesiam

aiuut esse

est a t q u e

antiqua

cum rationibus

reipublicae

d l s s i d e n t e m , n e c q u i c q u a m p o s a e a d e a v e l c o m m o d a Tel

ornamenta

conferre, q u a e suo iure suaque sponle omnis b e n e constituta civitas


appetii. S u b ipsisEcclesiae primordiis oon dissimili opiuionis iniquitate agitari chistiaaos,

et

in odium i n v i d i a m q u e vocari

solitos

etiam da causa accepimus, quod hostes imperii diccrenlur:

hac

quo tem-

pore m a l o r u m c u l p i m , quibus cssat perculsa respubiica, vulgo

libe-

bat in Christianum c o n f e r r e n o m e n , c u m r e v e r a ultor s c e l e r u m D e u s


poenas a sonlibus iustas exigeret. Eius atrocilas caluinuiae non sino
caussa ingenium armavit stilumque
i n dotiate

acuit Augustini: qui praeaertim

Dei v i r t u t e m c h n s t i ^ n a e s a p i e n t i a e , q u a p a r t a

dinem habet c u m r e publica, tanto in l u m i n e


pro christianis sui lemcoris

dixisse

nccessitu-

collocavit, ut n o n

cautsam,

quam

de

tam

criminibus

fulsis p e r p e l u u m t r i u m p h u m egisse videatur.Similium t a m e n

que-

r e l a r u m alque i n s i m u l a t i o n u m funesta libido n o n quievit, a c p e r m u l tis sane placuit civilem vivendi disciplinam aliunde petcre, q u a m
doctrinis, quas Ecclesia catheiica probat.

Immo

postremo hoc

ex

lem-

ENCCLICA
p o r e nomm,

ut a p p e l l i ,

ius,

s e r v i a t civilis a u c t o r i t a s , c u m ad c o m m u n e o m n i u m b o n u m constiluta

,uod n,quun,

s i i . Q u a d s i , q u i p r s e s u n t . d e l s b o n t u r in d o m i n a l u m i n i u s t u m , si i m -

esSB veIut quoddaa,

adulti iam saeculi i n c r - m e n t u m , p r o g r e d e n t e liberiate p a r t u p ,


ere ac domi,.,ri passim eopU. - Sed q u a n l o m v i s multa

portunitntc'superbivo

va-

muli,

t a t i s a l t i o r e m o b t i n u e r i n t . Potente

tu e n do e t e m p e r a u d a e q u e c i v i i a t i s r a t i o n e m , q u a t n q u a . a b e v a i g b e a

Ita sane msiestatem imperii

doclrina spoute e f i l o r e s c i t . - M i m i i g i w r moment, alque admodum


mode,

e r r o r i , d u b i t i t i o n i s q u e oaussas e r e p l u m iri, e m e r g e n t e v e n t a t a , c o n liiiinus, ita u l videro quisque tacile q u e a t s u r a m a i l i . p r a e c e p t a

vi-

N o n est m a g n i negotli staluere, qualora sii s p e o i e m

formaroque

h a b i t u r a civitas, g u b e r n a n t e Christiana philosophie r e m

publicara.-

homini n a t u r a e s t , u t o v i l i socletate vivati . . e m m n e c e s -

s-irium vitae cultura et paratura, ilemque iugemi


feclionem c u m in solitudine adibisci non
est

otque animi per-

possit, provisum

divm.tus

ni ad coniunctioiiem congregationemque hominum nasceretur

cura domeslioain, lum eliarn civilem, q u a e s u p p e d i t a r e


c-ntim

pcrfecta.ni

ulta c o n s i s t e r e ,

sola poteat. Q u o n i a m

( e su/H-

vero non potest

socicias

n i s i si a l i q u i s o m n i b u s p r a e s i t , e f f i c a c i

m o v e u s s i n g u l o s od c o m m u n e p r o p o s i t u m i m p u l s i o n e ,

simihquc

efficitur, ci-

vili h o m i n u m c o m m u n i t a t i n e c e s s a r i a m e s s e o u c t o r i t a t e m q u a
,.,.,. q u a e

rega-

n o n s e c u s ac societas, a natura proplereoque a Ueo

ipso

orilur auclore. - E x quo illud c o n s e q u i l u r , p o t e t t e r o publ.cam per


s e

i p s a m non e s s a nisi a Deo. S o l u s c n i m D e u s est v e r i s s i m u s mexi-

musque r e r u m dominus, cm subesse et servire omnia,

quaecumque

s u n l n e c s s e est: ita ut q u i c u m q u e eius imporandi l.abcnt

non

id

a l i u t i d e a c c i p i a n t , n i s i a b i l i o s u m m o o m n i u m p r i n c i p e D e o . .Non e s t
J L f e * nisi a Dea (1). - l u s a n t e r a i m p e r i ' , p e r s e n o n e s t c u m
reipublicae f o r m a necessario e o p u l a l u m : a l i a m sibi vel al.am

ul
assu-

m e r e recle potesl, modo utlitatis bonique c o m m u m s r e a p s e e m c i e n tem

< e l in quo'.ibl g e n e r e r e i p u b l i c a e o m u i n o

principes

debelli

s u m m u m m u n d i g u b e r u a t o r e m D e u m intucri, e u m q u e sibimeUpsi in
administranda clvitats U m q u a m

exemplum

legemque

propone.

D e u s euim, sicut in r e b u s , q u a e s u n l q u a e q u e c e r u u n t u r , c a u s s a s
aenuit secuodSfias, in quibus perspici aliqua
actioque divina, q u a e q u e ad e u m

finem,

ratione

quo haec

posset

nato

rerum

special

u n , v e r s u s , e o u d u c e r e n l : ita in soeictale civili votoli esso


tum

q u e m q u i g e r e r c n t , il i m a n e m q u a m d a m

principa-

d i v u a e in

genus

l i u m a n u m p o t e s t a l i s d i v i n a e q u e p r o v i d e n t i u e r e f a r r e n l . D e l e t ig.tu,;
imnerium iu.luio esse, n e q u o b e r i l e . e A quasi paternum,
i s U s s i m a iu l i o m i n e s p o l e s t s est et c u m p a t e r n a
d a : gc,-enduro
cclerls

vero est

ad utilitetem

L a c u n a de c a u s s a p r :

Dei

bor,itale c o n t u n -

civium, quia

. u n i . ul c i v i t . U

quia

qui

praeaunt

utilitatem

lueantur.

Neqtie ulto pacto c o m m i u e n i e m , unius ut, vel p a u c o r u m c o m m o d o

,t, Uo.ii. X1U, 1.

pointer

tormenta

reverentia

imperant. auCtoric a Deo data,

rivium

paMntar
torneila

(I).

et

libens
qui

illa q u i d e m officia iusla a o d e b i t a

e s s e se tieni, l i e t o audiente e s s e principi bus, eisd. m q u e o l i s e q u i u m


a d fidem p r a e s t s r e c u m q n a d n m s i . n i l i t u ' i n e p i c t a U s , qu.12
rum

vendi, q u a e sequi et quibus parere debeat.

consuluerinr,

comilabitur. E t e n i m c u m semelin a n i m u m induxorinl, pollere,

esse a r b i t r a m u r , n o v a s do

re publica opinione* cum doetrina Christiana conferre: quo

populo

v e r i u s q u a n t o vel s a n c t i o r e i n m i n i e r e v e r s a t i s i n t , v e l g r a d u m d l g n i -

dilati suiit, constai, r e p e . t a m n u m q u a m esse p r a e s t a n n o r e m eonsU

muneri Nostro apostolico consentaneum

p e c c a v e r i n t , si m a l e

scianl. s i b i r a t i o n e m a l i q u a n d o D e o e s s e r e d d e n d a m , i d q u o t a n t o s c -

peri-

Oil 'erga

ub'Jita

pantiles.

Omnis

anima

potesM'hus

libero-

sablinuor,bus

sit (1). S p e r n e r e q u i p p e p o t - s i a t c m l e g l l i m n m , q u a v . s

in p e r s o n a e s s e d o n s l i l e r i t , n o n

ra.gis

licei. q a m

earn

volunl-ti

r e s i s t e r e : c u i si q u i r e s i s t . n l , in i n t e r i t n m r u u n l v o l u n l a r t u m .
rctit

potestnl.

Dei ordinalioni

sibi damnationem
et. per vim

acquirunt

resisti'.:

qui

autem

rai!ltiludinis,.rem

Qm

resistant,

(H , U u a p r o p t e r o b e d i e u t i a m

ipa

abneere,

ad sedilionem vocare est c n m e n m a i e s -

tatis. ueque h u m o n a e t a n t u m , s o d e t i n m divinae.


H a e r a t i o n e c o n s l i l u t m civitalem, perspicuum est. o m m n o d n b e r e p ' u r i m i s m a x i m i s q u e ofliciis. q u a e

i p s a m i u n g u n l Deo,

p u b i c i "atisfacere. Natura et ratio, q u a e iubet

rei,g,one

singulos sanete re-

l i g i o s e ,. u D e u m c o l e r e , q u - d i n e i u s p o t e s t a l e s u m u s , e t q u o d a b e o
profecti, a d e u m d e m r e v c r ' i d e b e m u s , ea l e m lege a i s t n n g . l c i k m
communitatem. liomines enim

communi societate comuncti o.hilo

s u n t m i n u s i n Dei p o l e s U t e , q u o * s i n g o l i : n e q u e m . n o r e m

qum

sicguli, gratiam Deo societas debet, quo anelore calu.t, c u , u s

nulu

c o n s e r v a t u r cuius benelleo i n n u m e r a b i l e m h o n o r u m quibus aflluit,


copiam accpit.

ftuapropter

s i e u t neraini licei sua a d y e r s u s

officia n e g l i g e r e , o f f i c i u m q u e est
m o r b u s religione,
insserit

quamque

noe qnam

maximum
qis,,ue

amp'ecl,

raluenl,

certis m i n i m - q u e dubitsudis

et a n i m o et

sod q u a m
mdtct.s

o m n i b u s v e w r a esse constiterit: e o d e m m o d o civilates n o n


ci tra s c e l u a , g e r e r e
euratn

roli"ionis

se tamqnam

v-elut a l i e n a m

Deum

si D e u s o m n m o n o n

Deus

nam

ex

possunt
esset, a ut

nihilque proluluram abneere,

aut

a d s c i s c r e de pluribus g e n e r i b u s indifferenler quod libeat: o m n t n o . d e b e n t e u m in colendo n o m i n e m o r e m u s u r p a r e m o d u m q u e , quo


c o l i s e Dens ipse demonstravit v e l l e . - P a n c t u m
p r i o c i p e s e s s e Dei n o m e a ; p o n ' n d u r a q e e
Ciis r e ' i g i o n e m

gratia

completi,

igitur

oportcl

apud

io p r a e c p u i s i l l o v u m o f f i -

benevoldnl a tueri,

aucteritate

nuluque legum tegere, n e c quippiam insliluere aut decernore,

quod

s i t e i u s i n c o l u m i t a l i c o n t r a r i u m . Id e . c i v i b u s d e b o n l , q u t b n s p r a e sunt. Nati e n i m susceptique o m i c s


q u o d d a m et u l t i m u m h o n o r u m ,

(1) Sap. VI, 1 . - 0 0 Rom. XUl. 1 - - S )

homines

s u m u s ad

q u o s u n l o m n i a Consilia

XU1 S

' -

summum
relerenda.

D E S . R. L E N
extra b a n c fragilitatem

b r e v i t a t e m q u e vi ta e

Quoniam a u t e m b i n e pendei h o m i n u m

collocatum.

undique expleta

flicitas, idei reo assequi e u m ,

qui

interest singularum,

interesse

ut pluris

in caels

ae

c o m m e m o r a t u s est,

perfecta

finem

tanta

non possit. Civilem igitur

s o e i e t a t e m , c o m m u n i u t i l i t a t i n a t a m , in t u e n d a p r o s p e r i a t e r e i p u b l i cae n e c e s s e est sic c o n s u l e r e civibus,


s u m m o il'i a t q l i e i n c o m m u t a b i l i
m o d o nihil importet

unquam

ut obtin&ndo

bono

edipiscendoque

quod sponte eppelunt,

incommodi,

sed o m n e s ,

possit, o p p o r t u n i t a t c s afferai. Q u a r u m p r a c c i p u a est,


religioni sancte inviolateque servsndae, cuius

non

quascumque

ut d e t u r opera

officia h o m i n e m

De

coniungunt.
Vera

autem

religio

q u a e sit,

n o n d i f f i c i l it e r v i d e i q u i

prudens sincerumque adhibuerit: argumentis enim


i l l u s t r i b u s , v e r i ta t e n i m i r u m

valiciniorum,

judicium

permultis

prodigiorum

atque

frequentila,

c e l e r r i m a lidei vel p e r m e d i o s b o s t e s h a c m a x i m a i m p e d i m e n t a

pro-

p a g a t o n e , m a r t y r u m t e s t i m o n i o , a l i i s q u e s i m i : i b u s liquet, earn

esse

u n i c e v e r a m , q u a m Iesus C h r i s t u s et i n s t i t u i t
suae tuendem propsgandamque
Nam unigenitus

Dei

flius

ipsemet

et

Ecclesiae

demandavi.
soeietatem

in t e r r i s c o n s l i t u i l ,

E c c l e s i a d i c i t u r , c u i e x c e l s u m d i v i n u m q u e m u n u s in

quae

<.mnessaecu!o-

r u m aelates continuandum trar.smisit, quod Ipse P a t r e acceporat.


Sicul

mit

omnibus

me Pater,
diebus

et ego mitto

usque

ad

Iesu* C h r i s t u s in terras
dantius
quam

habeanl
finem,

cos (1 ).-Ecee

consummationem
venit

(3), e o d e m

ut

homines

modo Ecclesia

salutem animorum

ego
saeculi

oitam

habeanl

sum

propositum

et

abun-

habet

tm-

s e m r i l e r n a m : ob e a m q u e

est n a t u r a sua, ut poi-rigal s e s c ad totius

rem

complexum gentis

nae, nullis

nec loco run,

noe teniporum

Paaeicaie

Evangelium

moltitudini

Deus ipse magistrati ossignavil,

omni

nobiscum

(2). I g i t u r s i c u t

I m i l L hi vi s

creaturae^.-Tem

circumscripta

ingenti h o m i n u m
qui

cum

praeessenl: u n u m q u e omnium prinoipem, et m a x i m u m

potestate

cerlissimum-

q u e vcritatis m a g i s t r u m esse Toiuit, cui ciaves regni c a e l o r u r a


misit.

Tibi

dabo

e laces

ones ( 6 ) : - e g o rogali

pro

regni

caelorum

te, ut non

deficiat

talis
huma-

(5). -Pasce
fides

agnos...

compasce

tua ( 7 ) . '- H a e c s o c i e -

XIII

m a n d a t a dedit in sacra, adiuneta t u m f e r e n d a r u m lsgum veri

nomi-

nis facltate, t u m g e m i n a , q u a e h i n c c o n s e q u i t u r , iudicandi p u n i e n est mihi

d i q u e p o t e s t a t e : "Data
teuntcs

ergo

teumque
tsiae

docete

mandaci

omnis

omnesjentes...
cobis

( 2 ) . A t q u e H e r u m : / n prompt

dientiam

( 3 . R u r s u s : durili

Dominus

dedit

mihi

potcsias

docentes
a habentes

agam

in aedificatiincm

Iloque dux hominibus

i n anelo

esse

deHel: e i a e m q u e h o c esl

ad

ulctci

secundum
ci non

Cholestin,

munus

et

eos urtare

( i ) . E t a l i b i : Si non audierit,

in

terra:

omnia

quae-

eos die

Eccle-

omnem

inobe-

potestateni,

quam

in dtstriictioncm

non civitas

(i).

sed

Ecclesia

n s s i g n a t u m a O s e , u t d e iis,

r e l i g i n e m a t t i n g u n l , videat ipsa ci statuat: u t d o c e a t

quae

o m n e s g e n tos:

u t c h r i s t i a n i n o m i n i s fines, q u o a d p o t e s t , l a t e p r o f e r a t ; b r e v i , u t

rem

christianam libere expediteque indicio suo administret.Hanc

vero

a u c t o r i t a t e m in s e ipsa a b s o l u U m p l a n e q u e sui iuris, q u a e ab a s s c n t a t r i c e p r i n c i p u m p h i l o s o p h i a i a m d i u o p p u g n s t u r , E s c l e s i a sibi a s s e r e r e i t e m q u e publico c x e r c e r e n u m q u a m desiit, primis o m n i u m


ea propugnantibus
principibus
obedire

Aposlolis, qui cum disseminare

Synagogae

oportet

Deo

prohiberentur,

magis,

quam

constanter

hominibui

(5).

Eamdem

sancii

Ecclesiae P a t r e s r a t i o n u m m o r a e n t i s tueri p r o o p p o r t u n i t te s t u d u e rant: romanique

Pontfices invicta animi

pugnatores vindicare numqunro

constantia adversus

praelermiaerunt.-Quin

o p i n i o n - e t r e e a m d e m p r o b a r u n l ipsi viri p r i n c i p e s
blicarum

gubernatores,

ut

rerumqus

qui paciscendo, transigondis

mittendis vicissimque eccipiondis legatis,

atque sliorum

officiorum, agore c u m Ecclesia tamqaam cum suprema

mutationc

potestate

finem

contendi!, supornaturolis

est

et

spiritualist

atque

80Cel8s est g e n o r e et i u r e p e r f e c t a , c u m

ediumenla ad

idcirco
interest

mcolumita-

Consilio f a c t u m e s s o n e n s e n d u m esl, ut h a e c i p s a p o t e s t a s p r i n c i p a t u
civili, v e l u t o p t i m a l i b e r t a t s s u i e t u t e l a , m u n i r e t u r .
lteque Deus humani generis procurationem inter duas

polestotes

partitus est, scilicet ecclesiastica m et civilem, alteram quidem


nis, alteram humanis rebus praepositam. Utraquo

e s t in s u o

divi genore

maxime: habet ulrsque certos, quibus conlineatur, trminos, eosque

tur. Sed quia u t r i u s q u e i m p e r i u m esl in eosdem, c u m u s u v e n i r e possit, ut res u n a a t q u e e a d e m q u a m q u a m aliter a t q u s aliter, sed

s u i , o m n i a in s e et p e r se ipsa p o s s i d e a l . S i c u t f i n i s , q u o t e n d i t E c -

a t q u e o r d i n e c o m p o s u i s s e . Quae

c l e s i a , l o n g e n o b i l i s s i m u s est, ila e i u s p o t e s t a s e s t o m n i u m

Q u o d ni ita e s s e t , f u n e s t n r u m s a e p e c o n l e n t i o n u m

ullo m o d o o b n o x i a . R e v e r a

inferior, aul eidem

Iosus Christus

Apostolis

suis

esso
libera

11) l o a n . X X , l . - r a Matth. XXVIII, 29(1) Ion. X. 10.4) Mare. XVI I S .


19 Matth. XVI, 19.-18) loan. XXI, 16-M.-G) Loc. XXII, 3.

lamen

eadem res ad utriusquo ius iudiciumque pertineat, debet providsntissimus Deus, a q u o sunt

t i s s i m a , n e q u e i m p e r i o civili p o t e s t h a b e r i

velut

iure proprio vorse-

tem actionomquo suam necessaria, voluntale beneficioque conditoris


prestan-

le-

gitima c o n s u e v e r u n t . - N e q u e profsclo sino singolari providentis Dei

orbis c i r c u m s c r i b i t u r , in quo sua cuiusque actio

d i s t i n g u i t u r a c differ a s o c i e t a t e civili: el, q u o d p ' u r i m u m

et
pu-

negotiis,

s u a cuiusque n a t u r a e a u s s a q u e p r o x i m e definito; u u d e a:iquis

q u i h u s 8d

op-

etiam

tamen propter

sibi c o n s t i t u t u m , a t q u e i n s t r u m e n t a ,

respondebant,

tas, q u a m v i s ex h o m i n i b u s constel, non s c c u s a c civilis c o m m u n i t s s


finem

pro

Evangelium

ambae constilutae, utriusque


autem

sunt

itinera

a Deo ordinatae

sunt

recta
6).

con'.ertationum-

q u e c a u s s a e n a s c e r c n t u r ; n o e r a r o s o l l c i t u s a n i m i , velut i n via a n c i
piti, h a e r e r e h o m o d e b e r e t , a n x i u s quid

facto o p u s esset,

iubenlibus

recusare

binis potestitibus, q u a r u m

(1) Matth. X X V l l l , 18-19-20.(2 Matth. X V l I I , n . - : 3 ) 11 Ci.


I0(5) Act-v, 29.ti) Boro. X I I I , 1.

contraria

imperium,

salvo

X, 6,-(4) IHM. XIII

312

313

DE S. 8. LES X I T I

ESCfCMCAS

officio, n " n p o t e s t . A t q u i m a x i m e i s t u d r e p u g r a t d e s a p i e n t i a c o g i t a -

d a t o s . S o c i c t a s domestico e a m , q u a m p a r est,

re et honitate Dei, qui

sci t u r e x u n i u s a l q u e i n d i v i d u i s S n c t i t s t e c o n i n g i i : i u r a

vel in

r e b u s physicis, q u a m q u a m sunt

looge

firmitudinem

adipi-

oficiaque

inferioris ordinis, tamen naturales virescaussasqueinvicem concilia-

inter c e n i u g e s sapienti iuslilia et equitate r e g u n t u r : debilum

vi! m o d e r a t a r a t i o n e e t q i i o d a m v e l u t c o n c e n t u m i r a b i l i , its ut

s'-rvalur mulicri decus: aucloritos viri ad e x e m p l u m

nulla

e a r u m impedist c e l e r a s , c u n c l a e q u e s i m a l illuc, q u o m u n d u s special,


convcnienter aptissimeque conspiren!.Itaque inter utramquc

pote-

statem q u a c d a m i n t e r c e d a t n e c e s s e est ordinata colligatio: q u a e q u i dem

coniunclioni

non

immerito

c o r p u s in h o m i n e c o p u l a n t e .

co-nparatur,

Qualis aulem

per quam

anima et

et quanta ee

sit, alitor

i u d i c a r i n o n p o t e s t , n i s i r e s p i c i e n d o , uli d i x i m u s s d u t r i u s q u e

natu-

r a m , h a b e n d a q u o r a t i o n e e x c e l l e n t i a e et nobilitatis c a u s s a r u m ;
alteri p r o x i m o

maximeque

propositum sit r e r u m mortalium

cum

curare

c o m m o d a , Iteri c a e l e s t i e a c s e m p i t e r n a b o n e c o m p a r e r e . Q u i d q u i d
igitur est in r e b u s l i u m a n i s q u o q u o m o d o s a c r u m , quidquid

ad salu-

Dei

conformata: temperata

pit'ia

polests

est

con-

auciorilatis

conveniei.tr,r

uxoris prolisque: denique liberorum tuition!, coramodis,

dignitati

institution!

o p i i m e c o n s u l i t u r . I n g e u e r e r e r u m politico et c i v i l , leges s p e c t a n t
commune bonum, ncque

voluntate iudicioquo

fallaci

mulliludinis.

sed verit.te iustitiaque diriguntur: auctoritas principum

sanclitudi-

n e m quamdam induit h u m a n a maiorem, continelurquo ne decline! a


i u s l i l i a , n e u m o d u m in i m p e r a n d o t r a n s i l i a t : o b e d i e n t i a c i v i u m h a b e t
h o n e s t a t o m d i g n i t a t e m q u e c o m i t e m , q u i a non esl h o m i n i s od
r era servito, s e i o b t e m p e r

lio v o u n t a t i

ila iotelligiintur, vereri maiest lem

bomi-

Dei, r e g n u m per h o m i n e s

excrsenlis. Quo cognito ac persuaso, omnino

ad i u s l i t i a m p e r t i n e r o

pr ncipum. subesse

constanter

t e m a n i m o r u m c u l t u i n v e D e i p e r t i n e t , sive tale illud sit n a t u r a s u a ,

et Gdeliter polestati publicse, nihil sediliose facere. s a n c t a m

s i v e r i i r s u s l a l e i n t e l l i g a t u r p r o p t e r c a u s s s m a d q u a m r e f e r t u r , id e s t

diseiplinom

o m n e in potest te a r b i t r i o q u e E c c l e s i a e : c e t e r a vero,

benignit, iiberalilas: non distra h i l a r in c o n t r a r i a s p a r t r s , p u g n a n -

q u a e civile

et

civitatis. - Similiter

ponitur

in o f f i c i i s

servare

Caritas

mutua,

p o l i t i c u m g e n u s c o m p l e c l i t u r , r e c t u m e s t civili a u c t o r i t a t i e s s e s u b -

t i b u s i n t e r s o p r a e c e p t i s , r.ivis i d e m et c h r U t i a n u s :

iecta, c u m l e s u s C h r i s t u s iusserit, q u a e Caesaris sint, reddi

s i m a b o n a , q u i b u s m o r t a l e m q u o q u e h o m i n u m v i t a m Christiana r e l i -

quae Dei,

Deo.Incidm.t

autem

quandoque

tempora,

quoque concordiae m o d u s ad Iranquillam liberlalem

Caessri,

cum

valet,

si q u i p r i n c i p e s r e r u m p u b l i c a r u m e ! P o n t i f e x r o m a n u s

alius

nimirum

de re aliqua

separata in idem placilum c o n s e n s e r i n l . Q u i b u s Ecclesia t e m p o r i b u s


maternae pietatis eximia documenta

praebet, cum

facilitati^

indul-

gentiaeque t a n t u m adliibere soleat, q u a n t u m m a x i m e potest.


Eiusmodi est, q u a m s u m m a t i r a attigimus, eivilis

libidinem

itela, s e d e x m a x i m i s d u e l a v e r i s s i m i s q u e p r i n c i p i i s , q u a e ipsa

natu-

Talis autem c o n f o r m a n o reipublicae nihil habet, quod possit


tanlumquc abest,

amplitudine principum, aut

ut iura

purum

out

decorum:

maiestatis i m m i n u a t , ut potius stabiliora

a t q u e a u g u s t i o r a f a c i a t . I m m o , si a l t i u s c o n s i d c r e l u r , h a b e t illa c o n formado pcrfectionem q u a m d a m m a g n a m . qua

carent celeri

rerum

publicarum modi: ex eaque fruclus essent sane excellentes et

varii

c o n s e c u t u r i , si m o d o S ' i u m p a r l e s s i n g u l a e g r a d u i t i

lenerenl,

illud i n t e g r e e f l i c e r e n l , cui u n s q u a e q u e

est, efficium

m u n u s . R e v e r o in ea, q u a m
08e, s u n l q u i d e m divina

alque

praeposila

ante diximus,
humana

patrocinio

eonstilulione
nsluralium.

atque
et

reipuhli-

convenienti ordine

incolumia civium iura, e a d e m q u e divinarum,


ruinque legum

l u r : ita u t i l l u d a p p a r e n t v e r i s s i m o d i c i u m , p e n d e i a r e l i g i o n e ,
D e u s colitur, rei pui>iicae.itatlif: m u l l a q u e i n t e r h n n e e t i l l a m
t o

et f a m i l i a r i t i s i n t e r c e d u t i

. - E o r u m vira b o n o r u m

partita:
Itumana-

defensa: ofciorum singulorum cum sa-

pienler constitute descriplio, tum opportune sancita custodia.


g u l i h o m i n e s in h o c ad " m p i t e r n a m illara

civitatem

soque curriculo sibi sciunt praesto

quos luto

esse,

dubio

mirabiliter.

s e t animi aelas est, exerces s e doces. Tu

feminas

tanaim,
rei

celera

vel

tami-

lioris s o c i e t a t e m , cssta et fide ohedienlia subiicis. T u viros c o m u omwis

,1-gibus p r a e f i c i s . T u p a r c n l i b u s tilios l i b e r a q u a d a m S e r v i t u t e

sub-

a i u n g i s , p a r e n t c s filiis p i a d o m i n a l i o n o p r a e p o n i s . . . T u c i v c s c i v i b u s ,
tu g e n t e g e n t i b u s , e t p r o r s u s h o m i n e s pi'imc.rum p a r e n t u m

recor-

datione non societale t a n t u m , sed q u a d a m eliam f r a t e r m t s t e c o a i u sgis.

Doces

leges

prospicerc populis,

mones.

p o p u ' o s se

subdere

regibus. Quibus honor debeatur. quibus offeclus, quibu* reverenda,


quibus timor, quibus consolatio, quibus admonitio, quibus

cohorta-

tio, q u i b u s d i s c i p l i n a , q u i b u s o b i u r g a t i o , q u i b u s supplici u m , s e d u o
d o c e s ; o s t e n d e n s q u e m a d m o d u m et n o n o m n i b u s o m n i a , et o m n i b u s
Caritas et nulli d e b e a t u r iniuria

:2,.

H c m q u e alio loco

pientes r e p r e h e n d e n s polilicos pbilosophos:


adversam
.loctri-n

dicunt esse
Christi

esse

reipublicae,

milites iussil, dent

male sa-

Qui d p c t n n i i m

dent exercilum

ta.em

Christi
qua es

tale provinciales, tales

ad

inte'li-

parieuda

sed

v m s suis n o n ad

e x p ' e n d a r a l i b i d i n e m , sed a d p r o p a g a n d a m p r o e m , e t ad

lallorio-

seqtanlur

g u n t , s i b i a l i o s e s s e ari s e c u r i l a t e m , a d f o r t u n a s , a d c o m m o d o
vel

ubi

Ecclesiam catholicam appellai iis verbis: ' T u pueriliter p u c r o s , forti-

Sin-

ingrediendum duces, ad p c r v e n i e n d u m adiulores: pariterque


q u i b u s c o m m u n i s h a e c via c o n s t a t ,

qua

cogna-

uli s o l d , p e r s e c u l u s est A u g u s t i n u s p t u r i b u s locis. m a x i m e vero

n i , u s , n o n a d i l l u d e n d u m imbccilliorem s e x u r a , sed sinceri

rali rat'One c o n f i r m a n t u r .

m i n u s videri d i g n u m

amplis-

g i o s u a s p o n t e e x p l e t . c o m m u n i t a t i s o c i e t a t i q u e civili o m n i a q u a e r n n -

iter iuvans, quiete senes, prout cuiusque non corporis

Itominura socie-

tatis Christiana t e m p e r a l i o , et b a e c n o n t e m e r e e q u e ad

denique

conservanda

(11 Sacr. Imp. a l Cyrillum A l e r a s * , et Episcopo n>etr>p.-Cfr. L a ^ u m C o l l e .


Cone. T. }I1.-(SI Do morlbua Eco! eath., cap. XXX. n.-6.

maritos, tales eoniuges. tales parentes,

t a l e s Alios, t a l e s d o n v n o s ,

tales servos, tales rages, tales ludico?, tales d e n i q u e debitorura


sius

fisci

redditores

at e x a c t o r e s , q u a l e s e s s e

praecipit

ip-

doc'.rina

christians, et audeant caro dicere adversam esse reipublicae,


s v e r o n o n d u b i t e n t c a m c o n f i t e r i m a g n a m , si o b t e m p e r e t u r ,

immo

salutem

tempus,

cum

evange'ica

philosophia

gubernaret

in leges, instiiuta, m o r e s p o p u l o r u m ,

in o m n e s

reipublicae

rationesque ponetraverat: c u m religio per losum Christum


principum

ila e s s o

sui

iuris, ut

nullo m o d o sit a l t e r i u s

auetoritati

o b n o x i u s : c o g i t a r e d e r e q u a l b e t qifae veit, a g o r e q u o d lubeat, libere


posse: i m p r a n d i aliis e i u s esse in n o m i n e . H i s i n f o r m a t a
societate, principalus

non

est nisi

populi

voluntas,

discinlinii

q u i , u t in

erat,

dignitatis gradu

legitimaque magistratuum

tutela

sacerdolium atque imperium concordia


tudo auspicato coniungeret.

Eoque

firmiler

et

amica

modo

exercendum.

In

si'entio

iacet

d o m i n o t i o d i v i n a , n o n s s c u s a c vel D e u s a u t n u l l u s e s s e t , a u t h u m a n i

ordines
instituta
gratia

fiorerei:

cum

olficiorum vieissi-

composita civilas

in e o s transfera'., i d q u e suo n o m i la

munus

g e n e r i s s o c i e t a t e m n i h i l c u r a r e ! ; vel h o m i n e s sive s i n g u l l s i v e sociali

collocata,

ublquc

sus

i p s i u s u n i t e e s t p o t e s l a t e , ita s i b i m e t i p s i so'.us i m p e r a i : deligit a u t e m

virtus

c i v i t a t i s : q u o t e m p o r e c h r i s t i a n s s a p i e n t i a e v i s ilia e t d i v i n a

in eo, q u o a e q u u m

quemque

quibus se commiltat, ila t a m e n ut imperii non lam ius, q u a m

e s s e r e i p u b l i c a e (1}.
Fuitaliquando

'

nihil D e o d e b e r e n t , vel p r i n c i p a l u s c o g i t a r i p o s s e t u l l u s , c u i u s

non

in D e o i p s o c a u s s a et v i s e l a u c t o r i t a s t o t a r e s i d e a t . Q u o m o d o ,
perspicilur, est respublica

nihil aliud

nisi m a g i s t r a e t

sui multitudo: c u m q u ' p o p u l u s o m n i u m

ut

gubernatrix

iurium omnisque

potestatis

fructus

fontem in so ipse c o n l i n e r e dicalur, c o n s e q u e n s erit, u t nullo ratione

innu-

officii o b l i g a t a m D e o s e c i v i t a s p u l e t ; ut r e l i g i o n e m p u b l i c e p r o f i t e a -

tulit omni o p i n i o n e m a i o r e s , q u o r u m viget r r e m o r i a et vigebit

m e r s b i t b u s r e r u m gestarum consignsta monumentis, q u a e nulla ad-

tur nullam; nec debeat ex pluribus quae vera

versariorum

u n a m q u a m d a m c e t e r i s a n t e p o n e r e , n e c uni m a x i m e f a v e r e , sed s i n -

arte corrumpi

aut obscurari

possunt.-Quod

C h r i s t i a n a b a r b a r a s g e n t e s e d o m u i l , e a s q u e a f e r i t a t e ad
dinem, a superstitione ad veritatem traduxit: quod

Europa

mansuetu-

Maomothanorum

disciplina reipublicae n e quid

iuris

sola sii q u a e r e r e ,

s b Ills d e t r i m e n t i c a p i a t

praeke-

si n u l l a m p r o b e t . Ili

c o n s c i e n c e indicium; Uberrime de Deo colendo

pientissime instituit, s i n e controversia m a g n a m

solatium

debet gratiam

sareli-

profecto

eadem

bona,

si

utriusque

e profcclo illa n a s c u n l u r ;

His autem positis. q u a e maxime

potestnll c o n c o r d i a m n n a i s a e t : m . i i o r a q u e e x p e c t a r i i u r e p o t e r a n t , si

comoellatur Ecrlesia.

consenti!, nomini oatholico

perseverant'aque obtemperatum.

etiam inferior locus

habendum est, quod

Ivo C a r n u t e n s i s

enim
ad

perpetuae

Paschalem

m a x i m u m p e r s c r i p s i t , e r m r e g n u m el s a e c r d o t i u m
sniunt, bene regitur mundus,

floret

legis

II

instar

Ponlifi-em

inter se

conve-

et fructifieat E c c l e s i a . C u m

vero

nulla

habetur

alunni

m a g n a e r e s m i s e r a b i l i t e r d i l a b u n t u r (2).
novarum

studia,

quae
mi-

suam

maritali

scuisenl, mox naturall quodam itineroad pliilosophiam, a philosophia


ad o m n e s civilis

re

communitatis ordines pervenerunt.

Ex

hoc

lonte repetendn ilia r e c e n t i o r a e f f r e n a l a e libertatis capita,

velut

nimirum

ipsis

de

rei

trahunt

possesses

posse ueganl.

rebus,

quae

sunt

acrimonia

iuris,

per

eoqne

gene e
ad

clmslianornm

vlncule.de

untale,

clericorum,

quod

t e t i / p e r f e c t a e g e n e r e e! iuribus

proposila, p e r i n d e ae p r i n c i p i a et

e a m q u e r e m si q u i d illa i u r i s si q u i d p o s s g t

ei

e t a i u r e non

fondamenta

noci

iuris,

quod et fuit

s o l u m c h r i s t i a n o , sed etiam

parta discrepat.Eorum

principiorum

illud est

naturali
maxi-

legilimae

sues

quaa

po.siderc dieitur concesso

con ug, :

hccles,am

Ecclesia, ut
P

respub.ca

se
,u-

de||nen-

de estabitato
res

opinione detract*.

commuuilatum,

si

lubelur

Quar

babeaat

plus u n a

mixt,

vel

Iesu U n

s u o , in

in m s x i m i s p e r t u r h a t i o n i b u s s u p e r i o r e saeculo excogitata in medioque


antea ignotum,

rerum
ticarum

conlemnunt.

civilis a r b i t r a t a

Ad s u m m a m , sie a g u n t c u m

ceterarum

ecclesias

iussu manda,oque

Ecclesine leges superbe

do etiam
movent

Iribuitur: legum

debet, publicam populi insliluttonem

gubernalores

risdictionem

funda-

quamque tmquuro

par c u m societtibus a h eo alterna

ratio Ecclesia, quae

nihil a l i i n g e r c . D e
ssnc.issimas

S e d p e r n i c i o s a i l i a TC d e p l o r a n d a r e r u m

colendo

N a m ubi c u m e i u s m o d i d o c t n n . s actio
in civitate

doccre o m n e s genles

interse discordant, non lanlum parvae res non crescunt, scd etiam

saeculo X V I excitata sunt, cum primum religionem cliristianam

nmuscuiu.que
de non

probantur hoc tempore,

m e n t i s reipublicae, tacile appare!, q u e m in loeum

a u e t o r i t a t i , si m a g i s t e r i o , si c o n s i l i i s E c c l e s i a e m a i o r o e s s e t c u m tide
lllud

exlex

sentcntise: infinita t u m cegitandi, t u m cogitata p u b h e a n d , licent.a

gioni, quam ad tantas res suscipiendas babuit auspicem, ad perficiendas adiulricem.-Mansissent

Consenta-

n e i erit, iudicio s i n g u l o r u m p e r m i t t e r e o m n e m de religione q u a e -

gratificata populis est: quod

miseriarum

dum

stionem; licere cuique aut sequi quam ipse malit, a u t o m n m o nullam,

re ceteris consuevit. quod g e r m a n a m libertatem eamque multiplicom


complura ad

nec

tribuere ad eum n e m ,

reti-

i n e u r j l o n e s victrix propulsavit: quod civilis cultus p r i n e i p a t u m


nuit, et ad o m n e decus linmanitatis d u c e m s e m a g i s l r a m q u e

gulis generibus aequabilitatem

enesoc e

c o n ^ i

b c u l t a .. ad

ob

agendum

beneficioquepnncpum-

t i s - S i q u a v e r o in r e p u b l i c s s u u m . E c c l . s i a i u s , p s , s c , v ,

busleg

m u m , omnes homines, q u e m a d m o d u m genere naturaque similes in-

bus probantibus teneal, publicaque in!er u t r a m q u e p o ' e . atem pactie

t e l l i g u n l u r , ita r o a p s e

ahqua

e s s e in actione vitae i n t e r se pares:

unum-

f , c t . sit, principio clamant,

reipublicae
fi) Kfiist. CXXXVIII ili.5] ad Jtoelllnam, cap. Il, n. 15.- Ep, CCXXXV1I1.

interposi,am

dissociar,

Eccles.ae r

rationibus oportere; idque eo cons.ho u


fid.m

fa

mnes
.

impuneliceat,omniumque rerum habere,

conlr
remo!,.

ENCCLICAS
i m p e d i m e n t i , a r b i t r i u r a . I d ve*o c u m
possit, n o q u e enim

potest officia

patienter f e r r e Kcclesia n o n

d e s e r e r e s a n c t i s s i m a t

o r a n i n o q : : e postulet, ut o b l i a t a sibi

fides

maxima,

i n t e g r ; reUgioswque

iar, s i e p e sacrara inter nccivilera p o t e s t a l e m dimicationes

so!va-

nascunlur

q u a r u m i l l e ferme e s t e x i t u s , a l t e r a t i , u t q u a e m i n u s e s t o p i b u s
m a n i s valida, alteri ut vali iiori

hu-

stata, qui n u n c a pleris-

q u e a d a m a i u r , m o s et v o i u n t i s est, a u t p r o r s u s d e m e d i o p e l i e r e , a u t
vinctam adstrictsmqueimperio tenere. Quae.pu'blicoaguntur, eo conscio magnain partem aguntur. Leges, admiuistratio civitatum, expers
religionis ado'escentiura

inslitutio, sp^liatio

excidiumquo

ordinuin

religiosorum, e v e r s o princioatus civilis Pontificum r o m a n o r u m . Ime


spectant omnia, incidere nervo institutorum c h r i s t h n o r u m ,

Ecote-

siaeque cathoiicae etlibertatem i n a u g u s t u m deducere, ci iura

celer

Eiusmodi d r e g e n d a civitate s e n t e n t i a s ipsa n a t u r a l i ^


v i n c i t , a v e r i t a t c i i s s i i e r e p ' u r i r a u m . Q a i d q id e n i m
quara est, a Dea t a m q u a m

ratio con-

polestitis

maxime augstissimoque fonte

us-

proicisci,

ipsa n a t u r a d i c i t u r , si p r a e c l a r e a d s u p p ? d i i a n d u m v i l e t b l a n d i m e n i a
et l l a m m a s m u l l a r u m c u p i d i t i t u m , n u l l a q u i d e m n i t i t u r r a t o n e p r o babili,

n e q u e satis h a b e r i

viriura

po'est

ad securitatem

publicam

q u i e t a m q u e o r d i n i s c o n s t a n t i a m . R e v e r a hi* d o c t r i n i s r e s i n c l i n a v e r e
u s q u e eo, ut b a c c a p l u r i b u s t i m q i i a r a

l e x in c i v i l i p r u d a n t i d

tur, s e d i t i o n e s posse i u r e c o n f i i r i . V a l e t e n i m

sincia-

opinio, nihilo princi-

in
re-

g u l a et p r e s c r i p t i o n n a t u r a e , si l i c e n t i a m o p i n i o n u m p r a v e q u e f a c l o r u m in t a n t u m l a s c i v i r e s i n a t ,

ut impuiie liceat m e n t e s a

veritate,

vero, q u a m D e u s ipse

cons-

tiluit, a b a c l i o n e vitae e x e l u d e r e , a egibus, a b inslitutione a d o l e s c e n limn.

a societote domestica,

morata civitas esse, sublala

m a g n u s -t p e r n i c i o s u s
reli?ione,

est e r r o r .

non potest: l a m q u e

Bene

plus

for-

t a s s e , q u a m o p o r t c r e t , est c o g n i t u m , q u a is in se sit et q u o r s u r a
t i n e a t ilia d e v i t a

etmoribus

philosophia,

q u o m cmlem

pere

nominant-

Vera est m - g i s t r a virtutis et c u s t o s m o r u m Ecclesia C h n s l i :

ea est,

q u a e incohirnui t u e t u r principia, u n d e ofticia d u c u n t u r , p r o p o s . t . s q u e


cau-sis ad honeste vivendum efricacUsimis, iubet non
prava

comminuere.

vita via e s t

c a e l u m , q u o t e n d i m u s u n i v e r s i : ob e s m q u e r e m a b e r r a t civita a

animus a virtute deducere.Ecclesiam

succumlere.

I t a E c c l e i i a m , in h o c r e r u m p ' i b l i c a r u m

telave l e g u m d e f e n d e r e , rnulto m i n u s . Sola b e n e acta

facta, sed

regere motus airmi

oiuciorum munere
dem iniuria, m a g n a

p C e s l a t i civi'i velle

tugere

ralior.i c o n t r a r . o s etiam

sine

e*se subiectam. m . g o a

qui-

temeritas est. H o c facto p e r l u r b a t u r ordo,

qu.a

q u a e n a t u r a l i a s u n t p r a e p o n u n t u r iis. q u a e
Uilur aut eerie

solum

s u n t supra naturam-.

to-

m ^ n o p e r e minuitur frequenlia bonorum, quibus,

nulla re impediretur, c o m m u n e : vit^m

si

Ecclesia c o m p l e r e ,

prae.e-

r e a u u e via ad i n i m i c i t i a s m u n i t u r et c e r t a m . n a , q u a e q u a n t a m

utnque

"oublicae

perniciem

lluiusraodi

afferant, n i . i s

doctrines, quae nec

- e p e eventus

humanae

demoustrav,

rauoni

pluriuium h a b e n t i n civi.em discipliuam moment,,

l * ^

r o ^ P

p e p'.uris e s s e , q u a m d e l e c t o s q u o d n e c e s s e est, ut o m n i a s i n t p a r i t e r

decessores Nostri, cum probe inteUigerent quid a

cura

somper

tolicura m u n u s , i m p u n e a biro n . q u ^ u a m

contra-

X V I per Eneycl'CBS litteras h o , i n i t i o ^ w a n oos d


X
Au .
/ v i n r X X X l l
m j g n a s e n t e n t i a r u m g r a v i t a t e en p e r c u n u
anno MDGLCXXMi, m ^ n
_
dh.bore delectum

populi

arbitrio

m u t a b i l i a , et

t i m o r aiiquis

turbarum

D e r e l i g i o n e a u t e m p u t a r e , nihil i n t e r f o r m a s d i s p a r e s et
rias interesse,
dicio,

nolle

usu.

Quibus enim
rationes,

nolle

ullam

probare

esse persuasum est

ii, m o d o c o n s t a r e

velint, necessario inteHigunt,


qnnrum

sibi n e c

usitatas in cultu di-

e;t, differentia maximisqna

tanta

r e b u s dissimilitudo' et p u g n a ,

eliam de

aeque probabiles, eque bonas,

Deo acceptas esse o m n e s non

aeque
m

pesse.

S i c illa q u i d l i b e t s e n t i e n d i l i i t e r a r u m q u e f o r m i s quiii'ibet
mendi facultas omni moderatione posthabila
p i a vi s u a n o n u m . q u o s o c i e t a s h u m a n a
raalorum
ciens,

in c o q u o d

mar.et

semper eadem,

ncoraraulaUlis,

v e r a ra s i t ,

ratio mutari
Si

minus est,

mens adsen'ialur

v o l u n t a s a f e u m a t e t a d id s e
sequitur,

sed excidunt

arbitrium
q u a m ipsa

opinionibus

applicet, perfectionam

dignitate

pro"

hominem

n a t u r a l i et

non

flffle5

i ab impudenltssnnae

'b

'

.
t

p e r l i

s a l u W

ris

S - :
-Non

^cpiniouibue

bon
sed

rerum

natura,

f a l s i . s , si

malum

sui n e u t r a

in c o r r u p t e ' a m

.
^

peril- .

potest,

eonambae

d e l a b u n t u r . Q u a e c u m q u c s u n t igitur v i r t u t i varitatique c o n t r a r i a , ca
in l u c e a t q u e i n o c u l i s h o m i n u m p o n a r e

v o l i s . q a i Ece c s u i m H r e g n o 1.

csacerdotio concordi.un

mu'torura

quodque borim, versan:

ad h o m i n i s

neque

expri-

non q u o d d a m est

iuro laetetur: sed

f o n s et origo. L i b e r t a s ut q u a e v i r t u s e s t
dabet

autem verique

iu-

A t q u i itud a b a l h e i s m o , si n o m i n e e l i q u i d d i f f e r t .

Deum

esse perabsurdi
vino

hunc plane habe e x i t u m ,

passi

non est aequum: gratia

tu-

(,

K a m m . . . . U M IBICW* ^ f i L ^

M i , . p r , i . e t c o f !>"'
p o t w U t - t est ^ f i - i r e 1 "
Diercore ^ u c a t .

S0C!U,

p U Hb..
l u

n t

Ecll5S ae

'

,q

0 M

dam

I
.

DE S. S. LEN X i n

ENCCLICAS

318

E x i i i a u t a m P o n t i f i c u m p r a e s c r i p t i s illa o m n i n intolligi
osi, o r t u m p u b l i c a e

neeesie

poteatatis a D e ipso, non a mullitudiue

oportere: seditionum licentiam c u m r a t i o n s p u g n a r e : officia


nis nullo loco n u m e r a r , vel u n o m o d o esse in d i s p a r i b u s

repeti
religio-

generibus

rectissimeque ab Augustino
celamen

malitiae

319

libertaspcrditionis

(1), a P e t r o A p o s t o l o

(2) a p p e l l a t u r : i m m o , c u m sit p r a e t e r r a t i o n e m , v e -

r a s e r v i l u s e s t : qui,

e n i m acii

peccatum,

sercus

est peccati

(3).

Con-

t r a illa g e r m a n a e s t a t q u e e x p e t e n d a b e r l a s , q u a e s i p r i v a t i m

spec-

a f f e c t o s , n e f a s e s s e pi'i va ti 1 h o m i n i h u s n e i s s c i v i l a t i b u s : i m m o d c r a t o m

tetur.erroribus et cupidilalibus, teterrimi:, dominis, h o m i n e m servire

sentiendi sensusqu palam iactandi poteslatem

n o n sinit: si p u b l i c e , c i v i b u s s a p i e n t e r p r a e e s l , f a c u l l a l e m

i u r i b u s n e q u e in

rebus gratia

nendam Similiter

n o n esse in civium

p a l r o c i n i o q u e d i g n i s ulla ratione

intelligi debet,

Ecclesiara societatem

po-

esse, non

rum

large ministrai: r e m q u e publicam

ab alieno arbilrio

A l q u i h o n e s t a m liane et l i o m i n e d i g n a m

augendodefendit.

libertatem, Ecclesia

probat

m i n u s q u a m i p s a m c i v i t a t e m , g e n e r o et i u r e p e r f e c l u m : n e q u e d e b e r e

omnium maxime, eamque ut luerelur in populis lirmam atque

qui s u m m a m imperii teneant

gram, enitiet

c o m m i t l e r e u l sibi s e r v i r e a u t s u b e s s e

contendere

numquam

deslitil.Revera

Ecclesiam cogant, aut m i n u s esse s m a n i ad suas res agendas liberam

civilale p l u r i m u m ad e o m m u n e m saluter possunt: q u a e s n n l

aul quicquam

licentiam

de

ceteris iuribus detrahant,

quae

iu ipsam

lesu

principum populo

male

consulentium

inte-

quaeres

utiliter

in

contra

inslitutae:

C h r i s t o collata s u n t . - I n ncgoliis a u l e m mixti infis, m a x i m e e s s e se-

q u a m s u m m a m r c m p u b l i c a m vetant in m u n i c i p s l e m , vel d o m e s t i c a m

cundum niluram itemque

rem imporlunius

s e c u n d u m Dei Consilia n o n

secessionem

alteriuspotestalisab altera, multoque minns contentionein: sed


ne concordiam, eamque

cum caussis praximis cotigruentem,

caussae ulramque societatem

pia-

minis,

ad

quae

eorum

rerum

invadere: quae valent ad decus,

atquabilitatem

i u r i s in s i n g u l i s

omnium Ecclesiam

a u s p i c e m , vel c u s t o d e m s e m p e r

genuerunt.

Haecquidem aunt, quae de constituendistemoarandisque

civilati-

menta testanlur.

civibus

cetholicam vel

l i b e r t a t e m r e s p u i t i m m o d i c a m , q u a e et p r i v a l i s
l i a m vel in s e r v i l u t e m c e d i t , e x a l t e r a

reipublicae

formis, ul quae nihil habent, quod daclrinae

voriis

catliolicae

r e p u g n e t , c a e d e m q u e p a s s u n t , si s a p i e n t e r a d h i b e a n t u r e t u s t e ,
Optimo s t a t u lueri c i v i t a t e m . I m m o n e q u e illud p e r sa
tur, participem plus minus

e s s e p o p u l u m rei

in

reprehendi-

publicae: quod

ipsum

res

meliores, quas

h u i u s vitae,

inventricem,

l'usse, s u p e r i o r u m n e t a t u m

t i s q u e si r e c t a d i i u d i c a r i v e l i t , n u l l a p s r s e

d i e s a f f e r a i , si

quae quoddam

vel

monuparie

et populis in Ucen-

v o l e n s et

libens amplectitur

vere prosperitatem

est velut stadium ad

perpetuo mansuram - E r g o quod

ho-

conservandam,

Sibi i g i l u r p e r p e t u o c o n s e n t i e n s , si e x a l t e r a

b u s a b Ecelesia calbolica p r a e c i p i u n l u r . Q u i b u s t a m e n dictis d e c r e r e p r e b e n d i t u r ex

ad p e r s o n a m

contineant

allaram

inquiunt, Ecclesiam

eamque

recentior. ci-

vitatum invider disciplinae, el q u a e c u m q u e h o r u m l e m p o r u m

Inge-

certis in t e m p o r i b u s cerlisque legibus potest non solum ad ulilitalem

n i u m p e p e r i t , o m n i a p r o m i s c u e r e p u d i a r e , i n o n i s est et i e i u n a e a l u m -

sed etiam ad oificium p e r t i n a r e civium. - I n s u p e r n e q u e caussa usta

nia. Insaniam quidem repudia! opinionum: imprebat nefaria

n a s c i t u r , u t E c c l e s i a m q u i s q u a m c r i m i n e t u r , a u t e s s e in l e n i t a l e

num

ciliUitcque

boni,

aut

probiben

caussa

mali,

moribus

atque

illud q u o q u e m a g n o p e r e a v e r e Ecclesia solet ul ad a m p l e x a n d a m

fi-

dem catholieam nemo invitus cogatur, quia quod sapienter AugustiSimili ratione

non potest

homo

nec potest Ecclesia

nisi

coiens

imiia

libertatom probare cara,


llcentia veriiia, q u a m

que nihil sit in r e r u m

natura veri,

(idem abroget, multa q u a e

quod doclrinis divimtus tradilis

adrogent, omuisque possi! invenUo

a d D e u m i p s u m vel c o g n o s c e n d u m vel l a u d a n d u m i m p e l l e r e ,

veri

idorco

quidquidaccedat ad scicnliarum S n e s p r o f e r e n d o s , g a u d e n t e et iibente Ecclesia

s e m p e r acce lei:

e o d a m q u e studiose, ut solet,

sicul alias

disciplinas, itaillas eliam fovebil ac provehet. q u a e positae s u n l

(1).
quae

f a s t i d i u m g i g n a t s a n c t i s s i m a r u m Dei l e g u m . d c b i l o m q u e potestati Icgitimae ebedientiam exuat. Est enim

iu q u o

est a Deo proticisei n e c e s s e est, quidquid, indagando, veri a t u n g a tur ognoscit Ecclesia vclul quoddam divinae mentis vestigium, C u m -

u s u p a t i e n t e r f e r u n t , u t ea h u b e a n t s i n g u l a in civilale l o c u m , - A t q u e

n u s m o u e t , credere

ariimorum,

genera eodem

tamer, cos d a m n a t r e r u m publicarum moderatores, qui magui alieuius


adipiscendi

habilum

p e r s p i c i u n t u r v o l u n t a r i i d i s c e s s u s a Deo: ed quia o m n e , q u o d v e r u m

i u r e esse quo v e r a m religione, Ecclcsi i indicai non licere, non ideo


aut

studia illumque nominatim

legilima

p l u s a e q u o r e s t r i c t a m , a u t ci, q u a e g e r m a n o et

sit, l i b e r t a t i i u i m i c a m , R e v e r a si divini c u l t u s v a r i a

fa-

seditio-

lihertas;

cxplicatl.ne naturae.
quid mens
decus

repererit novi: non

P r o p . X X X l X R e i p u b l i c a e t a t u i ' , ut poi, omnium urium orlgo et tons, l a r e


luoiiam poliel a u l l i s circumscripta limltibus.
Prop. LV.Ecclesia s t j l u , stalusque ab Ecclesia selunnaodus est.
Prop.LXXlX.
fa!sum e s t . c l x l l c m c u l u s u u c c u l t w l i b e r i a t e , Itcmaue pienaui puMstalem omnibus a t i r i b a t a m quaslibet optniouca cogitationcsiiue alim p u b l i c i s e manifestami,', conducero a d p o p u t o r u m mores animosqqe facilina c o r r u m peudos, a c iodifferentismt pestem p r o p a g a o d a m .
0 ) Tract. X X V I iu loan, n. 2.

repugnal quin plura quaeranlur

c o m m o d i l a t e m q u e v i t a e : immo i n e r t i a e d e s i d i a e q u e

m a g n o p e r e vult ut h o m i n u n
cultura

fructus: indiamente

operum: omniaque

in

Q u i b u s in sludiis, non a d v e r s a l u r Ecclesia

inimica

ingenia u b . r e s faranl exorclalione


praebet

ad omne g e n u s

harum rerum studia

ad honestatem

art,um

virtute sua dirigens, impedire nititur, q u o m i n u s a D e o b o m s q u e

1.

et

atque

aalutemque

leslibus s u a h o m i n e m inlelligentia atque industria deflect!.

(1, Bpisl. CV, ad Donatista*, cap. 11, a . 9 . - I.

si
ad

- -

" '

cae-

E-NUCIJCAS
S e d l.aec,

torneisi

DF. S. S. Lkiw X I I I

piena rationis etconsilii, minus probantur

tempore, c u m civitiles

non modo

recusant scse

ad christianae

pientiae referre f o r m a m . sed eliam videnlur quolidie


velie

discedcre.

Nihilomiuus

quia in

luccm

togius

hoc

Iioininum aaeram ex hoc t a m q u a m angusliore c a m p o longius

sa-

r e r e ipsaffique s u u mai r e m p u b l i c a m comp'.ecti, g e n e r s k m utile

ab

prolata Veritas

ee

solet

sua sponte l ite tiuere. horainuraque mentcs sensim pervadere, ideirc o Nua conscie,ilia m a x i m i s a n c l i s s i a l i q u e officii, h o c

est Apostolica,

q u a f u n g i m u r ud ge..tes universa, lega:ione permoli, e a q u a c


s u n t , l i b e r e , ut- d e b e m u s . l o q u i m u r :

vera

non q u o i non p e r s p e c t a m

l,a-

beamus rationem .emporum, aut repudiauda aetatis nstrae honesto


atqueutilia i n c r e m e n t a putamus, sed quod r e r u m publicnrum
abtiffensioiiibus itinera ae
llimi

poputorun,

firmiora

germana

l'ud , m e n t a

liberiate; iu

vellemus: idque inco-

hommibus

c u s t o s o p t i m a l i b e r t a l i s v e r i t s s e s t : ceritas

tutiora

onim

liberabit

rnater

et

a t q u e b o n e s t a m . Generatila

oentes ur.iversas ttinganl. C l o r u r a


basque
d xitnus

politici*

o p o r t e t , a u d i e r i n t , i t a le v i d c b u n t q u , e s u a
niontbus.

q u a r a i n facta

officia.

c u i u s q u c s i i t i tara in

Kl i n o p i n a n d o q u i d a m

I,ecesse

et palaoi, quoties rea

t o l a v e r i t , p r o f l t e r i . A c u o m i n a l i m d o i i s , q u a s liberiate*

opi-

quaeeum-

q u e POH li l i c e i r o m a n i i r a d i d e r i . i t v e l t r a d i t u r i s u n t , s i n g u l a
est e t t e n e r e i u d i c i o s t a b i l i c o m p r e h e n s a ,

ut

pos-

vocant

no-

vissimo temp, r e q u a e s i l a s , oportetApostolicae Sedis stare iudieio, e t


q u o d ipsa s e n s e n l , idem sentire singulos. C a v e n d u m , n e q u e m

fallai

h o n c s t a . l l a r u ' n s p e c i e s : c o g i t a , . d u n q u e q u i b u s o r t a e iuitiis, et
bus passim s u s t e a l e n l u r atque alantur

sludiis. Satis

qui-

arnesi

espo-

pot-st alicubi accidera, ut

versori, nequaquain

expediat.

v i t i o ' q n a m

nil.il ad

eoomunem

ulilitatem .terr

sane

magnara

L i

bene.

n o u e civttas, q u a e c h r M i a n u m
n.ce,

cum

loquimur,

eaque

viros et

sapiente*

a u t Qngaiu.-

co-ila-

nomen insectelur proterve et t j T a n -

conferatur geuus

poterit boo videri

nititur, s u n t prolecto
probari nemiui

quorum probes

ii

reipublicae

lolerabilius. Principia

ciusmoHi, sicul

ante

reccns.

de

lame,

quo

quibus

diximus, ut per se ipsa

debeant.

Quamobren,

perspicua,

Potest tauien autiu

quidem

primum

oraeium

est,

C h r i s t i n a vtrlus exigat ad

ditacilius. Debeul

publicis

praecepli

e v a n g e l i c a diiigentissime c o n f o r m a r e vi,am el mores, nee


SI q u i d

Idque

recusare

pntie d u m lolerandumque

panto

p r a e t e r e a s i n g n l i E c c l e s i a , ; , si-, d i l i g e r e , u t c o r a -

m u n e m m a t r e m : e . u s q u e et s e r v a r e obedient- leges, e t honori

esse

ast,

ad

quod

mm.mura,

rempuoheam

adeund

o h e a m c a a s s a r a , u t p r o b e n t q u o d est h o c t e m p o r e m m

p f i c a -

r r n ratio,bus n o n h o n e s l u m ; sed ut h a s ipsas ral.ones, q u o a d

B ,n

potasi, in b o n u m publicain Iransferant sinccrura a t q u e

''

n a t u m a n i m o habentes, sepie,, iam virlulemque cathohcae^


t a n n u a m saluberrimum succutn ac sanguine, .n o m n e s
v^nas

toducere.Haud

alile.-actum

evangelicis:

hg.om,

re.pubhcae

in primis
long,ss.mc a s ud,is abho

christianos

'

I L , n e da r e t a r adita,, t e r r e sese. E.deles in e x e m p um p n ,


o b e d i e n t . q u e , quoad f.-sessel, imperio legna,, fan o b a n l
spU.nd0.em sanclilatis usquequaque;

p ^ s

m..

prodesse atodeba

to-

t r a t ^

o c a r e ceteros ad sapicnUara Ci,risii, c e d e r e , t a m e n loco atque


ratione celeriter

n o n m o d o in p r i v a t a d o m s . a e d i n c a s t r a ,
invexere. esterni sumus, el

vestra omn,a

c u r i a r a , .n

psara

,,

irap e v . m u a i b c ^

sulas, castella, m u n i c i p i o , coociliabule. c a s t r o , p s a , tr,bu


palati
l L

s e n a t u m , forum (l;: ita

ut

fide,

mor
,nco

b:icae

p u b l i c , p r o f i l a r , l e , e licuit, n o n 1 c u n , s vag.e ,s, s e d a d u l t a e t

ser-

s a l u l i s i n t e r e s t , ad

rerum urbanarura ndmini-tralionem

pucon-

e r r e s a p u t i ter o.aeram: in e a q u e tu loro m a x i m e , t efficere

ut a d o -

lescenlibus ad rehgionem,

rationet

ad p^obos o r - a i n f o r m a n d o ea

q u , aequura e s t c h r i s t i a n , publico consulta,n sit; q u i b u s ex


mag,.opera

pendo* singular,, salus c i v i l a t u m . - i l e r a

rebus

catbolicorum
operam utad eam, q u a m dixiraas, chr.sUonam

,1) t ' f t n .

deca

chr.st.ana

v r e , etiur., salva velie: c o n a r i q u e , ut ab iis, in q a o s q u i s q u e aliquid


auctoritate potest, pari pielali colslur atque a m e t u r . - l l l u d eliam

"

media superititione incorruptcs semperquo su, snn.ies

f o r t i t e r p a r i ' i s i h o a o r e s , si m a g i s t r a t o , s . i m p e r i a r e l m c r e

p ivalis doinesticisque r e b u s , a u t in

versa r i . P r i v a tim

mini
impe-

caussara esse iuslam catholicis: non e n i m a d e u n t , e q u e a d . r e d c b e n t

lumi virt^t, neqavigsent. Q u ,


actio

afferant.

Ecclesiamanimali;

rebant moribusque

fi-uctus,

stuta,

gerenda

neruicie c o n i u u c t u m Christian! nominisi propterea

plurima, possenti! muleessentin

quippe

Si talis aiicubi a u t r e a p s e sii,

ride

s t a r . C ..tra. i p s i s o l t o s : s , t a c i l e b . b e n a s a c c e p t u r i s u n t i, q u o r u m

M o r e s e n i t n et s t u d i a e l h n i c o r u m q u a n .

passim ganuere

ut

o n e r a e : e o vel m a g i a q u o d c a l i , o l i c i h o m i o e s i p s i u s , aera p r o h t e n t u r ,
admonitione doctrinao, ad rem integre et ex

n e n d o c o g m t u m , q u a r u u . illae r e r u m effectrices sinl in civitale: cos


iure poenileat.

ma-

Sed generalim,

n u l l a , n v e l i e r e r u m p u b l i c a r u m p a r t e m a t t i n g e r e U.m e s s e t

etiameum
I t a q u e i , t a r n d i f f i c i l i r e r u m c u r s u , c a t t a t i c i h o m i n e s , si N c s

est

Nostra

ximi^ i u s t m i r a i s q u e d e caussis, r e m p u b t a a i n capesse.-e, , n n i u n e n -

opinior.es s n e m salulis hauii

eos.(l).

excu,-

e o d i c i rnus. q u i a b a c o p r a e c e p t a

s.ra.l.tud.nera et

it ,
(lj Ter tuli. Apol. n.3".
Euc.cllca-s. 21.

ENCfCLJCAS
DK S . S . LF.N X I I I
mam omnis respublica traducala;-. H a r u m r e r u m adipiscendarum
ratio c o n s t i t u l i u n o c e r t o q u e . m o d o h a u d c o m m o d e p o t e s t , c u m d e b e a t
s i n g u ' i s locis t e m p o r i b u s q u e , q u a a s u n t m u t u m i n t e r s e d i s p a r i a ,
c o n v e n i r e . N i h i l o m i n u s c o n s e r v a r l a i n p r i m i s est v o l u n t a t u m c o n cordia, q u a e r e n d a q u e a g e n d o r u m s i r n i l i t u d o . Atque Sedis Apostolicae
l e g e m v i t a e s i n g u i i p u t e n t , a t q u e K p ; s c o p i s o b t e m p e r e n t , quos
Spiritus sanctus posuii
reyere Ecclesia m Dei ( 1 ) . D e f e n s i o q u i d e m c a tholici n o m i n i s n e c e s s a r i o p o s t u l a t u t j n p r o f i t e n d i s d o c t r i n i s , q u a c
a b Ecclesia t r a d u n t u r , u i a s i t o m n i u m s e n t e n t i a , et s u m m a c o n s t e n t i a , et h a c e x p a r t e c a v e n i u m n e q u i s o p i n i o n i b u s falsi a u t ullo
modo c o n n i v e a t , a u t m o l l i u s r e s i s t a t , q u a m v e r i t a s p a t i a t u r De iis
q u a e s u n t o p i n a b i l i a , licebit c u m m o d e r a l i o n e s l u d i o q u e i n d a g a n d a e
veritatis disputare, procul t a m e n s u s p i c i o n i b u s iniuriosis, crimination i b u s q u e m u t a i s . Q u a m ad r e m . n ^ a m i n o r u m c o n i u n c t i o c r i m i n a n d i l e m e r i l a l e d i r i u i a t u r , si i n l e i l i g a n t u n i v e r s i ; i n t e g r i l a t e m p r o fessionis c a t h o l i e a e c o n s i s t e r e n e q u n q u a m p o s s e c u m o p i n i o n i b u s
ad naturalismurn
vel rationaiismW'i
accedentibus, quarum summa
est t o J e r e l'undilus i n s t i t u t a C h r i s t i a n a , h o m i n i a q u e s t a b i l i r e i n s o c i e t a t e p - i n c i p a t u m . p o s t h a b i t o D e o . P a r i t e r n o n l i c e r e aliam oflicii
formain ptivalitb sequi, aliam p u b l i c , ila scilicetut Ecclesiae a u c t o r i t a s i n vita p r i v a t a o b > e r v e t u r , i n p u b ' . i c a r e s p u a l u r . I l o e e n i a . e s s e t
h o n e s t n et t u r p i a c o n i u r g e r e , b o r o i u e m q u e s e e u m f a c e r e d i g l a d i a n tem, c u m c o n t r a d e b e a t sibi s e m p e r c o n s t a r e , n e q u e ula in r e ullove
iu g e n e r e v i t a e a v i r t u t e C h r i s t i a n a d e f c e r e . V e r u m si q u a c r a t u r d e
r a t i o n i b u s m e r e politicis, d e o p t i m o g e n e r e r e i p u b l i c a e , d e o r d i n a n di alia vel alia r ^ t i o n e c i v i l a t i b u s , u t i q u e d e b i s r e b u s p o t e s t h o n e s l a
essediisensio. Q u o r u m igitur c o g n i t a ceteroqui pietas est, animusque
d e c r e t a S e d i s A p o s t o l i c a e o b e d i e n t e r a c c i p r e p a r a t u s , iis vilio verti
dissentaneam de rebus, quas d i x i m u s , s e n t e n l i a m , iuslitia non p i t i tur: multoque est maior iniuria, si in crimen violatae suspectaeve
fidei c a t h o l i c a c , q u o d n o n s e m e l f a c t u m d o l e m u s , a d d u c a n t u r . O m ninoqu-5 i s t u d p r s e c e p t u m t e n e a n t < p i c o g i t a t i o n e s s u a s s o l e n t m a n d a r e i i t t e r i s . m a x i m e q u e e p h e m e r i d u m a u c t o r e s . In h a c quidem d e
r e b u s m e x i m i s c o n l e n t i o n e riihil e s t m t e s t i n i s c o n c e r t a t i o n i b u s , vel
p a r t i u m studiis relinquendum loci, s e d conspirantibus animis studii s q u e id d e b e n t u n i v e r s i c o n t e n d e r e q u o d est c o m m u n e o m n i u m p r o positum religionem r o m q u e p u b U c a m conservare. Si quid igitur
dissidiorum antea fuit, oportet voi u n t a r i a quadam oblivione conter c r e : si q u i d t e m e r e , si q u i d i n i u r i a a d u n i ad q u o s c u m q u e d e m u m
ea culpa e t p r a e c i p u o q u o d a m o m n i u m i n - A p o s t o l i c a m S e d e m o b s c q u i o r e d i m e n d u m . H a c via d u a s r e s p r a e c l a r i s s i m a s c a t h o l i c i c o n s e c u t u r i s u n t , a l l e r a m , ut a d i u t o r e s s o s e i m p e r t i a n t E c c l e s i a e in
c o n s e r v a n d a p r o p a g a n d a q u e s a p i e n t i a C h r i s t i a n a : a l t e r a m ut b e n e ficio m o x i m o a f l l c i a n t s o c i e t a t e m c i v i l e m , c u i u s , m a l a r u m d o c t r i n a rum cupidilatuirque c f u s s a , m ^ g r o p ^ r e pericli'alur slus.

0) Aci x x ,

323

Haec quidem, Yencrabiles Fratres, habuimus, quae universus


c a t h o l i c i o r b i s g e n l i b u s t r a d e r e m u s de c i v i t a t u m c o n s t i t u t i o n e C h r i s t i a n a , oflciisque civium s i n g u l o r u m .
Ceterum implorare s u m m i s precibus oportet c a d e s t e praesidium,
o m n d u s q u e D e u s , ut h a e c , q u a e ad i p s i u s gloriare c o m m u n e m q u e
l i u m a n i g e n e r i s s a l u t e m c u p i m u s et c o n a m u r , o p t a t o s ad e x i t u s idem
I p s o p e r d u c a i , c u i u s est i l u s l r a r e h o m i n u m m e n t e s , p e r m o v e r e v o l u n t a t e s . D i v i n o r u m a u t e m b e n e f i c i o r u m a u s p i c e m , et p a t e r n a e b e n o v o l e n t i a e N o s t r a e t e s t e m vobis, V e n e r a b i l e s F r a t r e s , e t C l e r o
p o p u l o q u e u n i v e r s o v e s t r a e fidei v i g i l a n t i a e q u e c o m m i s s o A p o s t o l i c a m B e n e d i c t i o n e m p e r a m a n t e r in D o m i n o i m p e r t i m u s .
D a t u n i R o m a e a p u d S a n c t u m P e l r u m die I N o v e m b r i s
M D G C G L X X X V , Pontificatus Nostri a n n o oclavo.
LEO PP. XIII.

anno

EPSTOLA ENCCLICA
E n q u e se t r a t a d e l J u b i l e o e x t r a o r d i n a r i o .

L 6 0 N

p.

X I I I .

Venerables Hermanas: Salud y bendicin

apostlica.

<gs K 3 g o mismo q u e p o i Nuestra autoridad Apostlica y a


$
ftl^'
un' y o t r a vez hemos determinado, saber; que
c L M H en todo el orbe cristiano se celebrase un ao sagrado extraordinario, ofreciendo p a r a el provecho comn
los tesoros de los dones celestiales, cuya concesin est en
Nuestra potestad; hemos juzgado conveniente otorgarlo
tambin p a r a el prximo ao con el favor de Dios.A Vosotros, Venerables Hermanos, que conocis el estado actual
de los tiempos y de las costumbres, no se os puede ocultar
en m a n e r a alguna l a utilidad de esta medida; pero h a y adems otra especialisima r a z n p o r la cual, ms que por otro
concepto, esta determinacin Nuest ra p a r e c e de m a y o r
oportunidad.Habiendo t r a t a d o en Nuestra anterior Encclica de cunto i m p o r t a l a s sociedades a c e r c a r s e c a d a
vez m s la v e r d a d y al rgimen cristiano, se ve claramente c u n conveniente es c o a d y u v a r con cuantos medios
estn nuestro alcance, este Nuestro propsito, p a r a que
los hombres se inclinen vuelv a n las virtudes cristianas.
L a sociedad es tal cual la f o r m a n las costumbres del pueblo, y la m a n e r a que la perfeccin (le un navio un edificio depende de la bondad y buena disposicin de sus p a r tes, asi tambin el orden de los intereses pblicos no puede
sor seguro y recto si los ciudadanos no siguen el buen camino. Todo aquello que en el orden civil y en lo que constituye la vida pblica tiene por imicos autores los hombres, n a c e y muere como ellos, pues el hombre suele g r a var en sus cosas el sello de sus costumbres y opiniones. A

fin, pues, do que todos se p e n e t r e n profundamente de aquellas Nuestras enseanzas, y principalmente, ajusten ellas
su vida ordinaria, se h a de t r a b a j a r por que todos se persuadan p e n s a r y obrar como cristianos pblica y privadamente.
Y tanto m a y o r esfuerzo h a y que poner p a r a lograrlo,
cuanto mayores son ios peligros que amenazan por todos
lados. Cesaron en g r a n parte, aquellas grandes virtudes d e
nuestros abuelos; las pasiones, y a p o r si impetuosas, h a n
adquirido m s f u e r z a con la licencia; la locura de las opiniones, por ninguno por- muy insuficientes frenos comprimida, se difunde m s c a d a da; aun de los que sienten rectamente, muchos, detenidos por vergenza mal entendida,
lio se atreven confesar con libertad sus creencias, y mucho meuos ponerlas en p r c t i c a ; la muchedumbre de perniciosos ejemplos influye continuamente en las costumbres
populares; las abominables asociaciones, por Nos mismo
denunciadas en otra ocasin, habilsimas en ardides m a l v a dos, t r a b a j a n cuanto pueden p o r dominar al pueblo y a p a r t a r l e y enajenarle tic Dios, de los deberes sagrados y de la
f e cristiana.
Rodeados, pues, de tantos males, que an resultan ms
g r a v e s por su misma duracin, no hemos de d e j a r p a s a r
ninguna ocasin que ofrezca alguna e s p e r a n z a de aliviarlos. Con tal designio y esperanza hemos de anunciar el sagrado Jubileo, avisando y exhortando cuantos desean la
salvacin, p a r a q u e s o recojan un poco, y levanten ms
alto sus pensamientos apegados la tierra. Lo cual ha de
sor saludable, 110 slo los individuos, sino la sociedad
tambin; pues cuanto c a d a uno a d e l a n t e en la pcrfeocin de
su espritu, eso m s aadir de moralidad y virtud la vida
y costumbres pblicas.
Comprendereis empero, Venerables n o r m a n o s , que el
deseado xito de ste asunto depende en g r a n p a r t e de
vuestro celo y diligencia, pues es necesario p r e p a r a r conveniente y e s m e r a d a m e n t e al pueblo p a r a que reciba como
es debido los frutos que se le ofreceu.Asi, pues, vuestra
caridad y sabidura se e n c a r g a r de confiar este asunto
sacerdotes escogidos, p a r a que instruyan al pueblo con
piadosos sermones acomodados la comprensin d l a mavoria del vulgo, y principalmente lo exhorten la penitencia, que, segn S. Agustn, es la pena cotidiana de los fieles
humildes y virtuosos, por la cual herimos nuestros pechos dt-

ciendo: Perdnanos nuestras deudas (1). No sin motivo citamoa en p r i m e r l u g a r la penitencia, y la voluntara mortificacin c o r p o r a l , que e s p a r t e deolla. Conocis el carcter
de nuestro siglo: gusta los ms vivir delicadamente y
n a d a obrar c o n virilidad y grandeza de alma. Estos, cayendo en o t r a s muchas debilidades, fingen con frecuencia
pretextos p a r a q u e b r a n t a r las saludables leyes de l a Iglesia, a l e g a n d o q u e se les impone una c a r g a superior sus
fuerzas a l m a n d a r l e s abstenerse de cierto gnero de manjares, a y u n a r unos pocos das al alio. Enervados por esta
costumbre, n o es de maravillar que poco poco se entreguen del t o d o l o s insaciables apetitos. P o r tanto, es preciso e x c i t a r l a templanza los nimos decados propensos la m o l i c i e ; por lo cual los predicadores de Jubileo, deben e n s e a r c o n diligencia y claridad al pueblo, que no
slo la ley E v a n g l i c a , sino la misma razn n a t u r a l prescribe el d e b e r que tiene cada uno de dominarse si propio
y tener e n f r e n a d a s las pasiones, y que las culpas no pueden e x p i a r s e sino por la penitenciaT p a r a que esta virtud se a r r a i g u e y dure, no dejara de ser oportuno ponerla
b a j l a t u t e l a y g u a r d a de una Institucin estable. Fcilmente c o m p r e n d e r e i s , Venerables Hermanos, que estas palabras v a n d i r i g i d a s que perseveris en proteger y prop a g a r en v u e s t r a s respectivas Dicesis l a Orden Tercera
de S. F r a n c i s c o , llamada seglar. Jincho h a n de v a l e r , en
efecto, p a r a conservar y fomentar en el pueblo cristiano
el espritu d e penitencia, los ejemplos y la intercesin del
G. P a d r e San Francisco de. Asis, que uni con l a ms perf e c t a i n o c e n c i a tanto ardor de mortificacin de si mismo,
que p a r e c e l l e v a b a la imagen de Jesucristo 110 menos en la
vida y las c o s t u m b r e s , que en las llagas impresas por Dios
en su c u e r p o . L a s leyes de esa Orden, que oportunamente
hemos t e m p l a d o , son suavsimas, y tienen g r a n importancia p a r a l a v i r t u d cristiana.
F u n d n d o s e toda esperanza de salvacin en medio de
t a n t a s n e c e s i d a d e s privadas y pblicas, en el patrocinio y
a m p a r o d e l P a d r e Celestial, desearamos tambin en g r a n
m a n e r a q u e r e n a c i e s e el espritu constante de oracin unido con la confianza.En torios los momentos solemnes de
la sociedad c r i s t i a n a , cuando la Iglesia se vi oprimida por
peligros e x t e r n o s calamidades internas, Nuestros prede(1) E p i a t . C x m .

cesores, alzando los ojos suplicantes al cielo, ensearon


convenientemente de qu modo y dnde haba do buscarse luz p a r a el espritu, fuerza p a r a la virtud y remedios
adecuados las circunstancias. Tenan siempre ante los
ojos aquellos preceptos de Jesucristo: Pedid y se os dar (1);
condene orar siempre y nunca desfallecer (2). Eco de estos
preceptos es la voz de los; Apstoles: Orad sin intermisin (3}: rugaos, pues, ante todo que hagais plegarias,
oraciones, peticiones y acciones de gracias por todos los hombres (4).
Con 110 menos agudeza que verdad escribi este propsito S. J u a n Crisstomo aquel smil: as como al h o m b r e
que n a c e desnudo y necesitado de todo, le di la n a t u r a l e z a
manos con que proporcionarse lo necesario p a r a vivir; as,
en lo sobrenatural, en que nada puede alcanzar por s solo,
le concedi el Seor la facultad de o r a r , con la cual, oportunamente empleada, alcanzase fcilmente lo necesario
p a r a su salvacin.De todo esto deducid, Venerables Hermanos, cun g r a t o y satisfactorio Nos es vuestro celo empleado en promover la devocin del santsimo Rosario, propuesta p o r Nos principalmente en estos ltimos aos. No
merece pasarse en silencio el incremento que con ella p a rece h a b e r tomado casi en todas p a r t e s la piedad popular;
pero es preciso poner sumo cuidado en que ms y ms se
encienda y se conserve con perseverancia. Ninguno de
vosotros estrafiar que insistamos cu exhortar lo que y a
m s de una vez hemos exhortado, pues bien sabis cunto
importa que eutre los cristianos florezca la p r c t i c a del
Rosario de Maria, y conocis perfectamente que es una
p a r t e y forma del espritu de oracin de que os hablo, bellsima, acomodada nuestros tiempos, fcil de p r a c t i c a r y
muy fructuosa.
Mas como, segn a r r i b a indicamos, el primero y princip a l fruto del Jubileo debe ser la mudanza de rida y el adelanto en l a - v i r t u d , creemos especialmente necesario hunde aquel mal que dejamos sealado en nuestra anterior
Encclica.Nos referimos, las intestinas y casi domsticas discordias de algunos de los nuestros, que disuelven
r e l a j a n lo menos el vnculo de la caridad, con incalculable dao de las almas. Os recordamos aqu de nuevo esta
(1) S. Mateo: VI!, 7 . - ( . S.Ltic.: XVili, 1.(3)1, l o s Tcsaioaic., 11,1.(4) A Timo!., U, l . - S . .Tuaii.Xvll.Sl.

328

ErfCf.IC*S

enseanza. Venerables Hermanos, celadores de la disciplina eclesistica y de l a mutua caridad, porque queremos
que empleeissin cesar vuestra vigilancia y v u e s t r a autoridad en evitar ese mal tan g r a v e . Procurad con vuestros
consejos, exhortaciones y reprensiones, que todos sean
solicita en conservar la unidad de espritu por los vnculos de
la paz, y p a r a que se reduzcan su deber Jes que promuevan disensiones, recordando sin c e s a r que el Unignito
Hijo de Dios en el momento de acercarse sus ltimos tormentos, n a d a pidi su Padre con t a n t a vehemencia como
el que se amasen e n t r e si los que creyesen hubiesen de
creer en el, para que todos sean uno, asi como t, Padre, lo
eres conmigo, y yo contigo, para que ellos tambin sean una
misma cosa con nosotros (l).
Asi pues, por Ja misericordia de Dios omnipotente, y
confiados e n la autoridad de los bienaventurados Apstoles
8. Pedro y 8. Pablo, por la potestad de a t a r y d e s a t a r que
el Sefior, aunque indignos, Nos ha otorgado, concedemos
todos y c a d a uno de los fieles .le ambos sesos plensima indulgencia de todos sus pecados en forma de Jubileo gener a l ; pero cotila condicin y ley de p r a c t i c a r dentro del
prximo ao 1 lo que continuacin se expresa:
Los que moren eu Boma como vecinos huspedes, visit a r n dos veces la Baslica Lateranense, la Vaticana y la
Liberiana, y en ollas o r a r n por algn rato fervorosamente al Seor, segn Nuestra intencin, por la prosperidad y
exaltacin de la Iglesia Catlica y de esta Sedo Apostlica,
p o r la extirpacin de las herejas y la conversin de todos
los pecadores, por la concordia de los Principes cristianos
y p o r l a p a z y unidad de todos los fieles. Ayunarn dos
das con abstinencia de carne, f u e r a de los dias no comprendidos en el indulto cuadragesimal, J> por otra razn
consagrados 4 ayuno de estricta obligacin por precepto
de la Iglesia; recibirn adems, confesados debidamente sus
pecados, el Santsimo Sacramento de la Eucarista, y cada
uno, segn sus facultados, y consultndolo con su confesor,
d a r alguna limosna p a r a una obra piadosa. Dejarnos en
completa libertad de elegir la que m s a g r a d e cada
cual; sin embargo, creemos oportuno designar dos especialmente, en las cuales e s t a r perfectamente empicada la caridad, a m b a s necesitadas en m u c h a s p a r t e s de auxilio y

11) S a n J n a n , t V I I . l .

a m p a r o , ambas no menos tiles la sociedad que la


Iglesia; saber: las escudas privadas de nios y los seminarios eclesisticos.
Todos los dems que vivieren en cualquier punto f u e r a
de Boma, visitarn dos veces, dentro del tiempo designado,
tres templos, que han de ser sealados por Vos. Venerables
Hermanos, por vuestros Vicarios Oficiales, de encargo
vuestro de ellos, por los que ejercen la cura de almas;
h-es veces si solo hubiese dos templos, seis si uno solo; y
p r a c t i c a r n adems todas las obras quo a r r i b a indicamos.
Es nuestra voluntad que pueda tambin aplicarse esta indulgencia, por modo de sufragio, las a l m a s de los que
murieron uuinos con Dios por caridad. Os autorizamos
adems p a r a que podis reducir menor nmero, segun
vuestro prudente arbitrio, estas visitas, p a r a cualesquier a Cabildos y Congregaciones, tanto de seculares como
de regulares'. Cofradas, hermandades, corporaciones
Colegios que visitaren profesionaluiente las Iglesias referidas.
. .
Concedemos igualmente que los navegantes y viajeros,
a l l l e g a r su domicilio determinado punto de p a r a d a ,
puedan g a n a r la misma indulgencia visitando seis veces "el
templo principal y p r a c t i c a n d o lo dems a r r i b a prescrito.
- C o n c e d e m o s tambin las, personas regulares de ambos
sexos, inclusas las que viven eu p e r p e t u a c l a u s u r a b a s !
como' cualesquiera otras, tanto seglares como eclesisticas, que p o r e s t a r encarceladas, enfermas, por cualquier a o t r a causa justa. no p u e d a n p r a c t i c a r las mencionadas
obras alguna de ellas, que pu jila el confesor conmutrselas en otras obras piadosas, acuitando a d e m s p a r a disp e n s a r de la Comunin los nios que an no han sido admitidos la primera. Facultamos tambin todos y c a d a
uno de los fieles, tanto seglares como eclesisticos, seculares v r e g u l a r e s de cualquier Orden Instituto, an do los
que sea preciso nombrar especialmente, p a r a que este
efecto puedan elegir cualquier presbitero de los a c t u a l mente aprobados por confesor. sea secular regular; y de
esta facultad pueden usar las Religiosas, las novicias y l a dems mujeres que vivan en la clausura: con tal que el
Confesor est aprobado p a r a as M o n j a s - A loa confesores,
con esta ocasin y solamente mientras dure el tiempo de
este Jubileo, les concedemos todas y las mismas facultades
que les concedimos por Nuestra Bula Pon'ifices Maxim ex-

pedida el da 15 de Febrero de 1879, pero con todas las excepciones all consignadas.
Ahora, procuren todos con sumo cuidado a g r a d a r l a
g r a n Madre de Dios tributndole en ese tiempo muy especial culto y reverencia; pues q u e r e m o s que este santo Jubileo se celebro bajo el Patrocinio de la Santsima Virgen
del Rosario, y con su ayuda e s p e r a m o s que muchos sern
los que laven su alma de p e c a d o s y r e v i v a n la fe, l a
piedad y la justificacin, no slo con la e s p e r a n z a de su
salvacin sino con auspicios de das ms tranquilos.
Como augurio de estos beneficios celestiales y testimonio de Nuestra paternal benevolencia, otorgamos gustossimos en el Seor la Bendicin Apostlica Vosotros, ai
Clero y todo el pueblo encomendado vuestro celo y vigilancia.
Dado en Roma, en San Pedro, el da 22 de Diciembre del
ao 1885, Ao octavo de Nuestro Pontificado.
LEN S U I , PAPA.

Quibus extraordinarium
T L , l i O r

iubilaeum
>

>

WEWERBlLES

iterum

indicitur.

S L I T I

FBATRES

SALUTEM ET APOSTOLICA! BENEDICTIONEM

< r y | | u o o a u c l o r i t a t c Apostoli,-.a s e m e l i a a t q u e i i e r u m

decrevi-

j&^e&J

ordinem

mas.

u l a n n u a s a c e r loto o r b e C h r i s t i a n e e x t r a

ageretur, oblatis bono publico caclestium munerum- thesauri;,

quo-

r u m est in N o s t r a potestate dispensatili, idem placet in a n n u m

pro-

x i m u m , Deo f a v e n t e , d e c e r n c r c . C u i u s utilitas rei f u g e r e vos,

Ve-

nerabiles Fratres, uequsquam

potest gr.aros temporum ae m o r u m :

s e d q u a e d a m s i n g u l a r i s r a t i o t a c i t , u l i n l i o e Consilio N o s t r o

maior,

q u a m fortnsse alias, inesso opportuni! v i d e a t u r . N i m i r u m

cum

de civitatibus s u p e r i o r e epistola Eocyeliee docuerimus, quanti i n l e r sit, eas ad veritatem

formamque

chrislisnam

propius

accedere,

intelligi i a m licei q u a m sit b u i e psi p r o p o s i t o N o s t r o c o n s e n t a n e u m


d a r e o p e r o m , q u i b u s c u m q u e r e b u s p o s s u m u s , u t voi e x c i t e n t u r

ho-

m i n e s ad C h r i s t i a n a s v i r t u t e s , v e t r e v o c c n t u r . T a l i s e s t e n i m c i v i t a s ,
qualis populorum Gngitur moribus: et q u e m a d m o d u m a u t navigli a u t
a e d i u m b o n i t a s e x s i n g u l a r u m p e n d e i boniUitc aptac]ue s u i s locis
collocalione partium, eodem fere modo r e r u m cursus
r e c t u s et s i n o o f f e n s i o n o e s s e - n o n p o t e s t ,

pubiicarum

nisi rectam vilae cives

c o u s e q u a n t u r v i a m . I p s a d i s c i p l i n a c i v i l i s , et c a o m n i a , q u i b u s
publicae

constat actio, ncnuisi ouctoribus homlnibus

intereuut: homines autem suarum


expressam imagiaera

solent

opinionum

vilae

nascuntur,
morumque

iis r e b u s a t t n g e r e . Q u o i g i l u r e i s p r a e e e p t i s

Nostris et i m b u a n l u t ' p e n i t u s animi, et, quod caput est, quotidiana


vita s i n g u l o r u m r e g u t u r , e n i t e n d u m est ut singuli i n d u c a n t

animum

Christiane sapere, Christiane a g e r c n o n minus p u b l i c e q u a m p r i v a t i m .


A l q u e in ea tanto m a i o r est a d h i b e n d a c o n t e n l i o , q u a n t o
impendent undique pericula.

Non enim exiguam

partem

piura

magnae

illae p a t r u m n o s t r o r u m v i r t u t e s cessere: cupiditates, q u a e per se vim


habent m s x i m a m , maioremlicentiaquaesiverunt: opinionum insania,
nullis aut p a r u m aptis c o m p r e s s a frenis, m a n a t quotidie longius:
iis i p s i s , ijui r e c t o s e n t i e n t , p l u r e s p r a e p o s t e r o

ex

quodam pudore de-

ESCfCLICAS

DE S. S. I . E 8

XIII

t e r r i t i n o n a u d e n t id q u o d s e n l i u n l l i b e - e p r o f i t e r i , m u l t o q u e m i n u s

palris, qui cum s u m m a

reipsa pcrficere: d e t e r r i m o r u m vis e x e m p l o r u m

c a s t i g a n d i s u i , u t l e s u ('.liristi e r u c i f i x i i m a g i o e m

in

mores populares

passim influii: societates liominum non honestae, q u a e a


tipsis alias d e s i g n a t a e s u n t ,

flagiliosarum

artium

Nobisme-

scientissimae,

puio i m p o n o r e , et quotquot possunt a Deo, a s i n c t i t a t e

po-

ofikiorum, a

fide C h r i s t i a n a a b s l r a h e r e a t q u e a b a ' . i e n n r e c o n t o n r t u t i t .
T o t i g i t u r p r e m e n t i b u s m a l i s , q u a e vel i p s a

innocenti

vitae tantum

moribus, quam impressis divinitus

signis

malora

non

sludium

m i n n s vita et

necesaitatibus, c u m

tota s p e s salutis utique in patrocinio loutelaque Palris caelestis

tacit, n u l l u s e s t Nobis p r a e t e r m i t t e n d u s locus, qui s p e m s u b l e v a t i o n i s

sislat, magnopere voemus, sludium precaudi constans et c u m

aliquam afferai. H o c Consilio et h a c spe s a c r u m

coniunctum

sumus, monendis

eohorlaadisque

quotquot

iubilaeum

sua

indicturi

est c o r d i s a l u s , tit

c o l l i g a n t p a u l l i s p e r s c s c , e t d e m c r s a s in l e r r s m c o g i t a l i o n e s a d

me-

Leges

eius Ordinis, quas opportune temperavimus, longe s u n t ad p e r t e r e n d u m leves: m o m e n l u m a d c h r i s t i a n a m virtutem h a b e n t non leve.
Deinde vero io his privatis publicisque tantis

diuturnitas

coniunxit

retulisse videatur.

revivisccrc.In

omni

magno

clirislianac

confiducia

reipublicae

t e m p o r e , quolies Ecclesiae usovenit. ut vel e x l e r n i s periculis, vel i n testini* premeretur incommodis,

praeclare maiares

nostri, sublatis

liora t r a d u c a n t . Q u o d n o n p r i v a t i s s o l u m , s e d toti f u t u r u m e s t r e i p u -

in c a e l u m

b l i c a e s a l u t a r e , p r o p t e r c n q u o d q u a n t u m s i n g o l i p r o f r c o r i n t in a n i m i

animi, unde vim virtulis et apta temporibus adiumenta

p e r f e c t i o n c s u i . t a n t u n t e m h o n e s t a t i s a c v i r t u t i s ad v i t a m

petite et dabilur tobix OB epoHet semper orare et non defteere (2).

moresque

publicos accedet.
S e d o p t a t u m roi e x i t u m videtis, V e n e r a h i l o s F r n t r e s , in

opera

et

diligentia vcstra mr.gnam p a r t e m esse positum, curo a p t e s t u d i o s e q u e


p o p u l u m p r a e p a r a r e n e c e s s e sit ad f r u c t u s ,

qui

propositi

sunt,

rite

p e r e i p i e n d o s . E r i t i g i t u r cari talis sapientiaeque v e s l r a e l e c t i s s a c e r d o t i b u s id n n g o t i u m d a r e , u t p i i s c o n c i o n i b u s a d v u l g i c a p t u r a

acco-

suppliciter oculis, doeueront, q u a ratiane et unde

lumen

peiere opor-

l o r e t I n h a e r e b a a l e n i m p e n i l a s in m e n l i b u s illa i e s u C h r i s l i p r a e c e p t s ,

Q u i b u s r e s o n a i A p o s t o l e r u m v o x : i n e i n i e r a i s s i o n a orati

iai-ur primum omnium fieri obseerationes, orationes


graliarum

actiones pr hominibus

q u a m v e r e illud
reliquit: quo

feannes

rnoio

(3)

obsccro

.postulatane!,

(4). Quam ad rem non minus acute

Chrysostomus scriptum per

simililudmem

homini, cum nudos idemque egens rebus omnibus

suscipiatnrinlucem, manus natura

dedit, quaruro opc res ad

vilam

modati multitudinem erudiant, m a x i m e q u e ad poenitpntiam

eobor-

n e c e s s a r i s i b i c o m p a r a r e ! ; ila i n i i s ; q u a e s u n l s u a r a n a t u r a t o , c u m

t e n t u r , q u a e e s t , a u c t o r e A n g u s t i n o , honorum

fideliurn

nil.il p e r s e i p s e p o s s i l . l a r g i t u s e i t

et

humilium

poena quotidiana, in qua pectora tundtmus, dfcentes: dimiite nobis


debita,

nostra

(I . P o e n i t e n t i a m , q u a e q u o p a r s e i u s e s t ,

voluntariam

corporis castigtioncm non sine cuussa primo c o m m e m o r a m u a


No&tiscnim m o r e m saeculi: libet pierisque delicate vivere,
animoque

magno

nihil

agere.

Qui

loco.

viriliter

c u m in a l i a s i n c i d u n t

miserias

Deus

orandi facnltatein,

illest.piantar usus, omnia q u a e ad salutem r e q u i r u n t u r , tacile


trarsi - H i s ex r e b u s singa'i slatuite, Venerabile

F r a l r e s , q u a m sii

g r a t u l a et p r o b a t u m Xobis s t u d i u m v e s t r u m in p r o v e h e n d a
s i m i Rosarii
bus

quae
impe-

sacratis-

religione his proesortim proximis annis. Nobis a u c l o n -

posimi. N.tque est silentio p r a e t c r c u n d a pietas p o p u l a n s , q u a e

o m n i b u s fere l o e i s v i d e t a r in co g e n e r e excitata: ea t a m e n

ut

o b t e m p e r e n t , o n u s rati sibi g r a v i u s , q u a m t o l e r a r i posslt, impositurn,

infi iiumetar

v.dendum

quod vel a b s t i n e r e certo cihorum g e n e r e , vel i e i u n i u m s e r v a r e paucis

est

m u l t a s , turn f m g u n t s a e p c r a u s s a s , n e s a l u t a r i b u s

Ecclesia

Iegibus

a n n i d i e b u s i u b e a n t u r . H a c e n e r v a t i c o n s u e t u d i n e , m i r u m n o n est si
sensira

totos se

cupiditatihus

dedant

maiora

poscentibus.

Itaque

lapsos aut p r o c ives ad mollitiam a n i m o s c o n s e n t a n e u m est ad

tem-

peranti, m r e v o c a r e : p r o p t e r e a q u e , qui ad p o p u l u m dicturi s u n t , diligenter el enucleate docennt,


etiam naturali

quod

ratione praecipilur,

non

modo

Evangelica

nisi
ut

fidem

f u e r i t , si r e i s t o b i l i t e r

iiluc scilicet; ut sodalium

o r d i n e m T c r t i u m , q u e m saecularem

dominant,

veslra tucrl et amplificare perseveretis.


a l e n d u m q u c p o e n i t e n t i a e in C h r i s t i a n a
m u m omnino valilura sunt esempla
(1) Epist. MS

poeoi-

diuiurna
inslltutae

t u t e l a m q u e t r a d a l u r . Q u o id p e r l i n e a l . f a c i l e ,

r a b i l e F r a t r e s , intelligitis:

summa

cura

I d q u o si i n s i s l i m n s h o r t a r i , q u o d n o n s e m e l i d e m b o r i a t i

n e m , mi fattiti,r v e s t r u m . q u i p p a

qui intelligitis, quanti

tarli

Horere

Variali*

icsU

a pud christianos

magis
sumus,

referat.

consueludmem,

Ro-

opumeque

raui esse huius ipslus spirilus precum, de quo loquimur,

lem et f o r a v i a quaindam palcherrimaia,

esmdemque

par-

convenientem

t e m p o r i b u s , u s a faciloni, utilitate u.berrimam.

i m p e r a r e sihiraetipsi et d o m i t a s

h h e r e c u p i d i t ' t c s u n u m q u e m q u e o p o r t e r e : n e c expi-.ri

q u a s i in

retinealur,

lege, sed

tendc,, p o s s o dclicta, El h u i c , d e q u a l o q u i m u r , virluli,


permaneal. non inepte consullum

ac perseverante

in

Dioecesi quisque

Profecto ad
multitudine

el gratia

Vene-

Franciscalium
conservandutn

sp citum,

Frangici

pluri-

As0is'en*is

Quoniam vero

Inbilaci p r i - r

e t m a x i m a * f r u c t u s , id q u o d

indicavimus, eroeudatio vitae et virtulis a c c e s s o esse d e b u ,


iam n o m i n a t i m c e n s e m u s eius t u g a m mali, quod ip,s

littria E u c y c l i c i s d e s i g n a r e non p r a e t e r m i s i m u s . - I n t e s t i n a
,,;,u,

sapr

t.ecessa-

supenoribas
inlelli-

prope domestica nonuullorum ex n o s l n s dissidia, quae

ea-

U l i s v i n c a , u m , v i x dici pole-t q u a n t a r u m p e r n i c i e a n i m o r u m ,

sol-

vuti

a c

sul ceri-

rel.x.nt

Quam

rem

ideo rursus

commemoravtmus

.oc loco a p u 1 v o s . V e n e l r a b i l e s F r a l r e s , e c c i e s i a s l i c a e

disciplinae

m u l u a a q u e caritatiScustodes, quia a d p r o h i b e n d u m tam g r a v e inconi-

lj ,;.,b.

1,1. l i , :

-vViil 1. ; 3 ) V , I T .

-,i

n.l'.i.

modum volumus vigilantiam auctoritatemquo vestrain perpetuo esso


conversata. Monendo, boriando, increpando date operam,

utomnis

solhciU sint servare unitatem spiritus in vinculo pads, utque red e a n t a d o f f i c i u m , si q u i s u n t d i s s i d i o r u m a u c t o r c s , illud i n o m n i v i t a
c o g i t a n t i s , U n i g e n i t u m D e i F i l i u m in ipsa s u p r c m o r u m a p p r o p i n q u a lione cruciluum

quam

ut

i n t e r se d i g e r e n t , q u i c r c d e r e n t a u t e r o d i t u r i e s s e n t i n e u m ,

nihil a P a t r e c o n t e n d i s s a

vehementius,

ul

omnes unum sint, sicut tu, Pater, in me, et ego in te ut et ipsi iti nobis unum sit (l.
lUqiie de oronipotentis Dei m i s e r i c o r d i a , a c b e a t o r u m

Apostolo-

r u m P e t r i et P a u l i a u c t o r i l a l e c o n f i s i , e x illa l i g a n d i a t q u e
singulir

utriusque sexus Cristi

fidelibus

solvendi

universis et

p o t e s t le, q u a m N o b i s D o m i n u s l i c e t i n d i g n i s c o n t u l i t ,
plenissimam

peccatorum

s m n i u m i n d u l g e n t i a m , ad g e n e r a l i s Iubilaei m o d u m , c o n c e d i m u s , ea
t a r n e n c o n d i t i o n e e l l e g e , u t i n t r a s p a t i u m a n n i p r e x i m i MDCCCLXXXVI
haec, quae infra scripta sunt, effecerint,
Quotquot R o m a e sunt cives hospitesve Basiiicam L a t e r a n e n s e m ,
i t e m V a t i c a n a m et L i b e r i a n a m bis

adeant ibique aliquandiu pro

Ec-

c l e s i a e c a t h o l i c a e e t h u i u s A p o s t o l i c a e S e d i s p r o s p e r i t a t c et e x a l t a t i o n e
pro extirpatione haeresum

omniumque errantium conversione,

pre

c h r i s t i a n o r u m P r i n c i p u m c o n c o r d i a a c t o t i u s ideiis p o p u l i p a c e

et

unitale, secundum meutern Nostram p i a s a d Deum p r e c e s et'fundant.


lidem duos dies esuria ibus

tanlum eibis

utentes ieiunent,

praeter

d i e s in q u a d r a g e s i m a l i i n d u l t o n o n c o m p r e h e n s o s , a u t a l i a s
s t r i c h i u r i s ie unio ex p r a e e e p t o
peccata

Kcclcsiae consecratos:

sua rite conffesi sanetissimum Eucharistiae

simili

consilium C o n f e s s a n o , in aliquod p i u m c o n f e r a n t opus, quod ad p r o et i n c r e m e n t u m

fidei

catholicae p e r i n e a l .

Integrum

u m e n i q u e sit; q u o d m a l i t , o p t a r e : d u o t a r n e n d e s i g n a n d a n o m i n a l i m
p u U m u s , in quibus erit optime collocala beneficenza,

utrumque ci-

v i t a t i n o n m i n u s q u a m E c c l e s i a e f r u e t u o s u m ; n i m i r u m pricatas
Celeri v e r o o m n e s e x t r a U r b e m u b i c u m q u e dr-gentes tria

tempia,

Oificialibus,

a u l d e v e s t r o e o r u m v e m a n d a t o a b iis q u i c u r a m a n i m a r u m e x e r c e r . t
d e s i g n a n d a , bis, v e l , d u o t a n t u m si t e m p i a f u e r i n t , ter,
sexies,

v e l , si u n u m ,

d i c t o t e m p o r i s i n t e r v a l l o a d e a n t ; i t e m alia o p e r a o m n i a ,

quae

supra commemorata sunt, peragant. Quam indulgentiam etiam anim a b u s , q u a e Deo i n


per modum

cantate

coniuuctae ex hac

vita

migraverint,

suffragi! applicatae posse^volumus, Vobis praeterea

po-

t e s t a t e m i a c i m u s . u l C a p i t u l i s ot C o n g r e g a t i o n i b u s tana s a e c u l a r i u m
quam regulariuin, sodalilatibus, cnfraternita'.ibus,

univeriitatibus,

collegiis q u i b u s c u m q u e m e m o r a t a s Ecclesias processionaliler

ti) io. i v i ,

C e t e r u m s u m m a c u r a s t u d c a n t u n i v e r s i magr.am Dei p a r e n t e m
p r a e c i p u o p e r i d t e m p u s o b s e q u i o c u l t u q u e d e m e r e r i . N a m in p a t r o c i n i o s a n c t i s s i m a e V i r g i n i s a Rosario
sacrum hoc lubilacum esse
volumus: ipsaque adiutrice coniidimus, non paucos futuros, quorum,
a n i m u s d e t e r s a a d m i s s o r u m l a b e e x p i e t u r , tdequo, p i e l a l e , i u s l i l i a
n o n m o d o in s p e m s a l u t i s s e m p i t e r n a e , s e d e t i a m i n a u s p i c i u m p a c a tioris aevi r e n o v e t u r .

pue-

rorum szholas, et, Seminaria Clericorum


a vobis, V e n e r a b i l e s g F r a t r e s , a u t a v'estris Vicariis seu

C o n c e d i m u s v e r o u t n a v i g a n t e s et i t e r a g e n t e s , u b i a d s u a d o m i cilia, vel alio ad c e r i a m s t a t i o n e m s e s e r e c e p e r i n t , visitato


sexies
templo mximo seu parochiali, celerisqua operibus, quae supra p r a e scripta s u n t , rite peractis, e a m d e m indulgentiam consequi queant
Kegularibus vero p e r s o n i s u t r i u s q u e sexus, etiam in c l a u s t r i s p e r p e t u o d e g e n t i b u s , n e c n o n aliis q u i b u s c u m q u e tara laicis, q u a m
e c c l e s i a s t i c i s , qui c a r c e r e , i n l i r m i t a t e c o r p o r i s , u u t a l i a q u a l i b o t
iusta caussa i m p e d i a n t u r , q u o m i n u s m e m o r a t a opera, vel e o r u m
a q u a p r a e s t e n t , c o n c e d i m u s , u t e a C o n f e s s a r i u s i n alia p i e t a t i s
opera c o m m u t a r e possit, facta etiam poteslate dispensandi super
C o m m u n i o n c m c u m p u e r i s n o n d u m ad p r i m a m C o m m u n i o n e m a d m i s s i s I n g u p c r u n i v e r s i s e t s i n g u l i s C h r i s t i fidelibus, t a m l a i c i s q u a m
e c c l e s i a s t i c i s , s a e c u l a r i b u s a c r e g u l a r i b u s c u i u s v s O / d i n i a et I n s t i tuli, e t i a m s p e c i a l i t e r n o m i n a n d i , f a c u l t a t e m c o n c e d i m u s , ut sibi ad
hunc effectum oligere pcssint q u e m e u m q u e presbvterum Confessar i u m tam s a e c u l a r e m q u a m r e g u l a r ^ m ex a c t u approbatis: qua f a c u l t a t e u l i p o s s i n t e t i a m M o n i a l c s , N o v i l i a e , a l i a e q u e raulieres, i n t r a
c l a u s t r a d e g e n t e s , d u m r a o d o C o n f e s s a r i u s a p o r o b a t u s sit p r o m o n i a l i b u s . C o n f e s s a r i i s a u t e m , h a c o c c a s i o n e et d u r a n t e h u i u s I u b i l a e i
t e m p o r e tantum, o m n e s illas ipsas facultates largimur, quas largiti
s u m u s p e r l i t t e r a s N o s t r a A p o s t l i c a s Pontfices
maximi
datas
die X V m e n s i s F e b r u a r i a n n o M D C C C L X X l X . iis tamen o m n i b u s
exceptis, q u a e in e i s d e m litteris excepta s u n t .

praelerea

sacramentum

suseipiant, a tipe m q u e a l i q u a m pro sua q u i s q u e facultate, a d h i b i t o in


pagations

tanlibus, easdem visitationes ad minorem n u m e r u m pro vestro p r u denti arbitrio r c d u c e r e possilis.

visi-

Quorum beneficiorum caelestium auspicem paternaeque Nostrae


b e n e v o l c n t i a e t e s l e m v o b i s , e t C l e r o p o p u l o q u e u n i v e r s o v e s t r a e fidei vigilantiaeque c o m m i s s o Apostolicam B e n e d i c t i o n e m p e r a m a n t e r
in D o m i n o i m p e r l i m u s .
Datum R o m a e apud S. P e l r u m die xxii
Pontificatus Nostri a n n o octavo.

Decembris

LEO PP. XIII.

MDCCCLXXXIV,

DK S. S. LEN X H 1

EPSTOLA ENCCLICA
A

L O S

O B I S P O S

D E

H U N G R I A

Leojsi p. xxix.
Venerable Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

^ f e ^ M t - r s T R O intenso y asiduo deseo de hablaros p o r


medio de L e t r a s n u e s t r a s , como lo lucimos con
los Obispos de otras regiones, con el solo proposito de comunicaros nuestro p a r e c e r sobre lo que juzgamos
oportuno p a r a la prosperidad del nombre cristiano y salvacin de los Hngaros, se v colmado por stos con sin igual
oportunidad, toda vez que hoy celebra con entusiasmo la
Hungra el secundo centenario d e la reconquista de lida.
Digno es, en verdad, de p e r p e t u a r s e en la gloria de los
Hngaros el hecho de que vuestros antepasados recuperasen con valor y constancia la ciudad capital, ocupada dur a n t e siglo v medio por los enemigos. En memoria de este
beneficio divino Inocencio SS. P . M. decret, que el da
posterior las calendas do Septiembre, f e c h a del acontecimiento, se celebraran en todo el orbe cristiano solemnes
cultos en honor de S. Esteban, el primero de vuestros r e y e s
a: ostlieos. Demasiado conocido es, p o r cierto, el poderoso
influjo, no el ltimo en v e r d a d , que la Sede Apostlica ejerci en t a n fausto acontecimiento, n a t u r a l consecuencia d e
la preclara victoria obtenida t r e s aos a n t e s sobre el mismo enemigo en Vindobona, y que 110 sin razn se atribuye,
en g r a n parte A l a diligencia apostlic-a de Inocencio, y
conseguida la cual comenz debilitarse el poder de los
Mahometanos en Europa. Y a a n t e s de dicha poca procur a r o n nuestros Predece. ores e n anlogas circunstancias
a u m e n t a r el podero de l a H u n g r a con auxilios, consejos,
dinero y confederaciones. Desde Calixto III h a s t a Inocencio 11 muchos ton les li. Pontfices, cuyo nombre podria

33?

citarse p a r a encomio personal como testimonio de esto.


Baste uno slo p a r a prueba; Clemente VIII, al cual se di
testimonio pblico de agradecimiento, segn decreto del
supremo consejo del Reino, porque slo l, abandonados y
casi perdidos sus propios bienes, con diligencia y esplndidamente les prest su a y u d a cuando Estrigonia y Vincertg r a z fueron rescatadas del dominio de los Turcos. As pues,
como la Sede Apostlica no desampar al linaje de los
Hngaros, cuando se hallaba en lucha con los enemigos de
la religin y las costumbres cristianas, asi tambin en
estos momentos en que el recuerdo de narracin tan feliz
impresiona agradablemente el nimo, llena de gozo se une
vosotros en esa comunin de justa alegra; y teniendo en
c u e n t a la diversidad do circunstancias, solamente anhelamos y pretendemos slo confirmar la multitud en la profesin catlica y a y u d a r la vez, en la medida de nuestras
fuerzas disipar los peligros comunes: con lo cual conseguiremos prestar un servicio l a salud pblica.
La misma Hungra es testimonio de que ningn don puede Dios conceder c a d a hombre y las naciones, como
recibir con su auxilio la verdad catlica y p e r s e v e r a r en
ella. En dicho beneficio, de suyo excelente, se incluye un
conjunto de diversos bienes, con cuyo influjo no slo c a d a
hombre puedo conseguir su felicidad en el cielo, sino que
tambin pueden las naciones lograr la verdadera prosperidad y grandeza. Penetrado bien de estas ideas el primero
de los r e y e s apostlicos n a d a pedia Dios con t a n t a vehemencia, liada en toda 3U vida procur con ms ahinco y
realiz con ms constancia que inculcar la f e catlica
todo el reino y consolidarla desde un principio con estables
fundamentos. Asi pues, comenz muy luego entre los Reverendos Pontfices, royes y pueblo de Hungra aquella correspondencia de f a v o r e s y deberes, que ninguna edad
subsiguiente hizo desaparecer. Estableci .y fund Esteban
el reino, pero la diadema imperial slo la recibi del Heverendo Pontfice; la autoridad pontificia le consagr r e y ,
m a s su reino fu por el ofrecido la Sede Apostlica; exigi con liberalidad no pocas sillas episcopales; cre muchas instituciones piadosas; cuyos favores correspondi
su vez la Sede Apostlica con suma benevolencia indulgencia especial en muchos asuntos. Este santsimo mon a r c a sac de su f e y piedad la luz del consejo y la norma
n i j a p t a p a r a el gobierno de la repblica, y no por otro
Encclicas.22.

titulo que por sus asiduas splicas alcanz aquella fortaleza


do nimo, con que sofocaba las criminales conspiraciones
de los rebeldes y con que reprima, cuando vencedor, ios
mpetus del enemigo. - De esta m a n e r a , bajo los auspicios
de la religin, naci vuestra p a t r i a y bajo su guia y custodia llegasteis no slo l a perfeccin, si que tambin l a
solidez y gloria del imperio en su m s alto grado. E s t a f e
recibida como p o r herencia de su p a d r e y r e y la conserv
la Hungra inclume y santamente, an en las circunstancias ms difciles, cuando el pernicioso error separ del
seno materno do la Iglesia los pueblos comarcanos. Juntamente con la f e catlica rein en el r e y apostlico, cu
los Obispos y en todo el pueblo un obsequio y piedad hacia
l a Sede de Pedro: como asimismo a p a r e c e , con perpetuos
testimonios confirmada u n a v o l u n t a d f a v o r a b l e y u n a pat e r n a l benevolencia por p a r t e de los l. Poutifices p a r a con
l o s Hngaros. Y hoy, en el decurso de tantos siglos y acontecimientos p e r m a n e c e n p o r beneficio divino las relaciones
primitivas y a q u e l l a s virtudes de vuestros antepasados
viven todava en sus descendientes. Merecen en v e r d a d
a l a b a n z a los t r a b a j o s empleados, no sin efecto en los deber e s Episcopales; el alivio de las calamidades; el empeo
puesto en defensa de los derechos de l a Iglesia; ia constante y animosa voluntad en conservar la fe cristiana.
Recordando e s t a s cosas se regocija el nimo con p l a centero movimiento de alegra, por lo que Vos, Venerables Hermanos, y al pueblo H n g a r o enviamos con agrado
u n aplauso merecido. Pero 110 podemos p a s a r en silencio, y
esto nadie s e le oculta, que funestos son p o r doquier los
tiempos p a r a la virtud, cuantos los medios con que se comb a t e la Iglesia y que de temer es, que, en medio de tanto
peligro, la e x n i m e fe, llegue debilitarse tambin donde es
m s firme y h a e c h a d o profundas raices.
BaSte r e c o r d a r a q u e l funestsimo principio de los males,
las doctrinas del racionalismo y naturalismo diseminadas
m a n s a l v a por todas p a r t e s . Adanse los innumerables
atractivos de corrupcin, la a v e r s a voluntad de l a potestad pblica p a r a con la Iglesia su completa separacin,
la au l a c i a i n s a n a de las sectas clandestinas y la forma de
educar la j u v e n t u d desligada de toda relacin Dios. De
aqu que a h o r a como nunca deben los hombres conocer y
persuadirse c o m p l e t a m e n t e no slo de la utilidad, sino que
tambin de la necesidad de la religin catlica p a r a l a

tranquilidad y salud pblica. La experiencia quotidiana


ensea hasta qu punto pretenden e m p u j a r las repblicas
las que no acostumbraron respetar autoridad alguna, ni
r e f r e n a r sus deseos. Cuales sean sus aspiraciones, de qu
medios se valen y la pertinacia con que la pretenden, es
y a un hecho puesto al alcance de todos. Los grandes imperios, las repblicas m s florecientes se ven obligadas c a d a
momento luchar contra esta clase de hombres unidos intimamente por igualdad de p a r e c e r e s y semejanza de accin, y de aqtti que siempre so halle la seguridad pblica
amenazada con algn peligro. Contra l a audacia t a n grave de estos males en algunas p a r t e s se h a estatuido con saludable consejo, que se robustezca la autoridad de los Magistrados y el rigor de las leyes.
Mas, en v e r d a d , p a r a contrarrestrar los terrores del
socialismo, slo existe un medio oportuno y eficacsimo,
abandonado el cual de nada sirve el temor de los castigos,
y consiste en que se instruya los ciudadanos en la religin y se mantengan en l a reverencia y amor de la Iglesia,
Es, en efecto, la Iglesia el custodio santsimo de l a religin,
el p a d r e y maestro de la inocencia, de las costumbres y de
todas las virtudes, que naturalmente nacen de la religin.
Todo el que observe religiosa integramente los preceptos
del Evangelio, se halla alejado p o r slo este hecho de toda
sospecha de socialismo. Manda la religin, como dar culto
y temer Dios someterse y obedecer la autoridad legtima: prohibe hacer tumultuosamente cosa alguna, quiere
que cada uno se respete lo s u y o , ^ u s derechos y que los
que poseen riquezas en abundancia socorran con largueza
la multitud necesitada. Ama con entusiasmo los pobres;
remedia los desgraciados con suavsimo consuelo y con
la esperanza de bienes mejores inmortales tanto mayores
cuanto m s g r a v e y continuo h a y a sido el t r a b a j o del
hombre.
Por lo cual n a d a ms prudente y oportuno pueden h a c e r
los gobernantes que, si dejan paso l a religin, influir en
el nimo de la multitud y restituirles con sus preceptos la
honestidad integridad de costumbres. Desconfiar de la
Iglesia y tenerla como sospechosa nadie puede aprovechar, excepcin hecha de los enemigos de la disciplina
civil y los deseosos de t r a s t o r n a r el orden de las cosas.
Es un hecho que por don divino no h a contemplado la
Hungra los g r a n d e s movimientos cvicos y formidables

turbas, bajo cuyo impulso h a temblado la tranquilidad de


las naciones. Pero los peligros inminentes estimulan Sos
y Vosotros, Vouerables Hermanos, evitarles y procur a r con estmulo ms creciente c a d a dia, que tlorezea ah
el nombre de la religin y siga exhibindose honor los
institutos cristianos. Por esta razn es de desear, en primer
trmino que l a Iglesia gozo en todo el reino de Hungra de
aquella p l e n a ntegra libertad, de que gozaba en otro
tiempo y que servia p a r a la utilidad comn. Con g r a n vehemencia, pues, deseamos que desaparezcan de las leyes
lo que e s t en oposicin con los derechos de la Iglesia, lo
que disminuya su esfera de accin, y contrare la profesin
do la religin catlica. P a r a conseguir esto, en lo que
iNos y Vosotros sea por las leyes permitido debemos trab a j a r con constancia como otros muchos esclarecidos varones t r a b a j a r o n .
E n t r e tanto y mientras existan aquellas disposiciones
legales, de que hablamos, vosotros corresponde, p a r a que
n a d a dalle la salvacin de los ciudadanos, inculcarles cules son los deberes de cada uo en e s t a m a t e r i a . Indicaremos algunos puntos que parecen ser ms perniciosos que
los dems.
Asi pues, el principalsimo deber, no circunscrito edad
alguna del hombre, es el do a b r a z a r la v e r d a d e r a religin.
Ninguna edad es dbil para el reino de Dios. Como c a d a
cual conoce este deber, debe cumplirle sin demora: mas
de esta voluntad de cumplirle brota un derecho santsimo
que no puede violarse sin g r a n d e injuria. Por idntica razn es deber ciertisimo y gravsimo de los que ejercen la
cura de a l m a s asociar la Iglesia todos los que e n edad
m a d u r a p a r a juzgar pidan ser asociados. En atencin lo
cual, si los sectores de a l m a s incurren en algn mal en
esta materia, preferible sera castigarles con la severidad
de las leyes humanas, que conminarles con la ira del Dios
vengador.
Por lo que se refiere la sociedad conyugal, t r a b a j a d ,
Venerables Hermanos, p a r a g r a b a r en los nimos la doctrina catlica sobre la santidad, unidad y perpetuidad del
matrimonio; recordedles sin cesar que los matrimonios de
los cristianos estn sujetos p o r su n a t u r a l e z a la sola potestad eclesistica; lo que piensa y ensea la Iglesia del
matrimonio llamado civil; l a forma en que los catlicos deben obedecer esta ley; que no es licito los cristianos, an

en circunstancias g r a v e s , contraer matrimonio con personas que 110 profesen la religin catlica y que los que atenten hacer esto sin la autoridad indulgencia de la Iglesia
pecan contra Dios y contra l a Iglesia misma. Siendo este
asunto de tan capital importancia, como veis, con g r a n
diligencia y en cuanto Ies fuere posible deben p r o c u r a r todos, quienes afecta este cuidado, de que nadie se separe
de estos mandatos bajo ningn pretexto, . Con t a n t a m s
razn, cuanto que en el asunto que nos ocupa, como en
ningn otro, se halla unida y ligada en virtud de ciertos
necesarios vnculos la obediencia la Iglesia con la salud
do la repblica. Pues los principios y como elementos principales de la v i d a civil les alimenta y contiene la sociedad
domstica; por lo c u a l de aqu depende en g r a n p a r t e el
pacifico y prspero estado de la sociedad. Y tal es la sociedad domstica cual resulta del xito del matrimonio, y
estos no pueden tenor buen resultado, no ser que sean
moderados por Dios y la Iglesia. Despojado d e e s t a s f e o n diciones el eonyugio marital, reducido la categora de
uno de tantos caprichos, contrado contra la voluntad de
Dios despojado su vez de todo auxilio celestial, rota asimismo toda comunin de vida con lo que ms interesa al
hombre, con la religin, h a do producir necesariamente
frutos funestsimos p a r a destruccin d la familia y de la
sociedad. Por esta consideracin merecieron bien no slo
de la religin si que tambin de la p a t r i a aquellos catlicos, que hace dos aos, al ser rogada la C m a r a de legisladores de la Hungra p a r a que d e c l a r a r a legtimos los matrimonios de los cristianos con los hebreos, rechazaron
unnimemente y con energa dicho ruego y consiguieron
que prevaleciera la antigua ley de los matrimonios. Al sufragio de stos se agreg de todas las regiones de Hungra
el p a r e c e r afirmativo de muchsimos que confirmaban con
elocuente testimonio c r e e r ellos y sentir la misma doctrina.
Emplese semejante unanimidad y anloga energa de. nimo suando se luche en defensa de la verdad catlica: y a
s e conseguir la victoria: al menos, desechada la timidez
y abandonada la indolencia, validos de la cual quisieran
los enemigos de la religin catlica como adormecer el v a lor de A c a t l i c o s , la futura accin de vida seria m s vigilantes - fructuosa.
Xo ser monos til la sociedad el velar recta y prudentemente por la educacin de la juventud, desdo la m s

ENCCLICAS

lierna edad do los nios Tal es l a corriente de nuestra


edad y costumbres que. muchsimos pretenden con decidido
empeo substraer la juventud dedicada al estudio de la
saludable vigilancia de la Iglesia y de la virtud de la religin. Aman y ansian con frecuencia l a s escuelas l l a m a d a s
neutras, mixtas, laicas con la sola intencin de que los
alumnos lleguen la adolescencia en s u m a ignorancia de
las cosas santsimas y sin cuidado alguno religioso. Dicho
mal, por ser ms g r a v e y hallarse ms difundido que su
oportuno remedio, vernos que engendra una descendencia
indiferente A los bienes del alma, y desprovista de religin
y con frecuencia impa.
Procurad, Venerables Hermanos, con toda la energa
que podis, defender vuestra Hungra de calamidad
tan grande. Instruir los jvenes en las costumbres y v e r dad cristiana es de t r a n s c e ndencia tal, no slo p a r a la Iglesia, si que tambin p a r a la repblica, que mAs no puede
ser. Demasiado entienden esto los que juzgan con rectitud:
por esta razn que muchsimos catlicos de distintas regiones solcitos en demasa p o r la cristiana educacin de sus
hijos, ponen e n ello asiduo y c a p i t a l cuidado, sin que les
desanime los gastos y t r a b a j o s . No con otra intencin muchos tambin de la Hungra pretenden y h a c e n esto mismo; no obstante lo c u a l permitid, Venerables Hermanos,
que escitemos ms y m s vuestro cuidado episcopal. Nos,
en verdad, en atencin la g r a v e d a d del asunto, debemos
desear y querer, que en la educacin pblica de los jvenes tenga libertad la Iglesia, p a r a cumplir aquellos deberes, que divinamente se la h a n confiado: ni podemos menos
de alentaros que dirijis con esmero este asunto vuestra labor. E n t r e tanto amonestad uua y otra vez los padres de familia que no p e r m i t a n sus hijos entregarse
aquellas diversiones en que p u e d a peligrar-la fe cristiana;
procurad, asimismo, que h a y a escuelas recomendables p o r
la pureza de educacin y probidad de los Maestros, las cuales s e a n dirigidas por vuestra autoridad y vigilancia del
clero. Y esto debe entenderse no slo de las escuelas de
primera enseanza, s que tambin de los estudios y enseanzas superiores. A la piadosa liberalidad de los antiguos
y en especial la munificencia de vuestros r e y e s y obispos
se debe la ereccin de muchos y nobles centros de enseanza. Florece entre vosotros en memoria y elogio de la a g r a decida posteridad del Cardenal P a z m a n y , Arzobispo do

DE S. S. LEN

XIII

343

Estrigouia, el cual fund y enriqueci con abundantes bienes el g r a n Liceo catlico Budapestino. Hermoso es recordar que un monumento t a n clebre fu erigido por l con
la pura y sincera intencin de promover la religin catlica,
,y que fu confirmado por el r e y Fernando II, con el fin de
que se conservara inclu me la verdad de la religin cristiana,
donde se hallaba en vigor, se reparase donde se hallaba decada y se propagara por doquier d euUo diebto. No p a s a desapercibido Nos el valor y constancia, con que habis procurado, que estos centros de estudios nobilsimos persever a r n siendo lo que sus fundadores desearon, esto os, Institutos catlicos, cuya administracin y magisterio se h a l l a r a
bajo la potestad de la Iglesia y de los Obispos,
Sobre este p a r t i c u l a r os exhortamos en g r a n m a n e r a
que no omitis oportunidad alguna y que arriesguis todo,
con el fin de lograr omnmodamente este honesto y oblepropsito. Y lo conseguiris en atencin la piedad del
Apostlico y de los gobernantes de la repblica; ni es de
presumir se niegue la Iglesia catlica, lo que se h a concedido las sectas disidentes del nombre cristiano. Y si las
circunstancias aconsejan la institucin de nuevos centros
el incremento de los establecidos, en modo alguno dudamos ser vuestro deseo r e n o v a r los ejemplos de vuestros padres imitar su religin. Ms a n , h a llegado noticia
Nuestra que tal era y a vuestro pensamiento sobre la oport u n a palestra p a r a la formacin de maestros inmejorables.
Nuestro deseo y splica es que tan saludable consejo, digno do v u e s t r a "ilustracin y virtud, se lleve cabo cuanto
antes con la a y u d a de Dios.
Mas si j a salud pblica atao en g r a n m a n e r a la educacin dolos jvenes en general, con ms razn debe esto
decirse de los que aspiran al sacerdocio. A ello principalmente debeis atender, Venerables Hermanos, en este asunto debis emplear la mayor p a r t e de vuestras vigilias y
trabajos; pues son los jvenes clrigos la esperanza y como
la incohada forma de los sacerdotes; y muy bien conocis
Vosotros que la gloria de la Iglesia y la misma salvacin
e t e r n a de los pueblos estriba principalisimamente en los
Sacerdotes. T.as cosas son de todo punto indispensables en
la educacin de los clrigos, ciencia p a r a cultura de la
mente, y virtud p a r a perfeccin del a l m a . A las humanidades, en que suele instruirse los adolescentes, deben
aadirse las enseanzas s a g r a d a s y cannicas, pero con

ENCCLICAS

DE S. S. LEN

XIII

3+5

cautela, de suerte que su d o c t r i n a sea sana, completamente pura, conforme de todo p u n t o con los documentos d l a
Iglesia y adornada, a h o r a c o m o nunca, de tal eficacia y
virtud, que sea poderosa para exhortar
y argir los que
contradicen. L a santidad do v i d a , abandonada la cual la
ciencia hincha, 110 edifica, c o m p r e n d e 110 slo las buenas y
honestas costumbres, sino que tambin aquel conjunto de
virtudes sacerdotales, que e n g e n d r a buenos sacerdotes
semejanza de Jesucristo sumo y eterno Sacerdote. A esto
tienden los Seminarios, y Vosotros, Venerables Hermanos,
teneis 110 pocos, detinados unos i la educacin dlos nidos,
que aspiran a l clericado, y o t r o s la educacin de los clrigos. En ellos debis tener p r i n c i p a l m e n t e fijo vuestro
pensamiento y cuidados; h a c e d que los Profesores sean varones instruidos, en los que se armonice, con la pureza de
doctrina, la inocencia de c o s t u m b r e s , de forma que en
asunto de tan capital i m p o r t a n c i a podis depositar en ellos
vuestra confianza.

restablecer sus fuerzas de nimo, que no puede continuamente vigorizar la debilidad h u m a n a , nada ms propsito, segn costumbre antigua y muy fructuosa por cierto,
que. se retiren de tiempo en tiempo meditar con constancia. Ocasin oportuna s e os presentar, Venerables Hermanos, en las visitas pastorales de conocer el talento y
virtudes de cada cual, como asimismo de juzgar qu medio
deba emplearse con preferencia en este particular p a r a
prohibir remediar los malos, si acaso existen. Por esta
misma razn, fin de que 110 se r e l a j e la disciplina eclesistica, debe emplearse, cuando se juzgue necesario, una
josta.severidad en consonancia con los sagrados cnones;
y entiendan todos que, como los sacerdocios, los diversos
grados de dignidad 110 deben ser sino premio de excelentes
cuidados y en su consecuencia que se reservan p a r a los
que sirven la Iglesia, p a r a los que d e r r a m a r o n su sudor
en procurar la salvacin de las a l m a s y p a r a los que sobresalgan en integridad do vida y de doctrina .

Elcgid los Rectores de la e n s e a n z a y los maestros de


la piedad m s recomendados p o r su prudencia, y experiencia; y moderad con la a u t o r i d a d v u e s t r a la comunidad de
vida en forma tal, que lejos de h a l l a r los alumnos cosa alguna contraria la fe, a b u n d e n e n todos los elementos d e
que se n u t r e la piedad, y que s e les incite con oportunos
ejercicios al continuado p r o g r e s o de las virtudes sacerdotales. I)e la industria y diligencia empleada en la educacin de los Sacerdotes p e r c i b i r i s frutos muy apetecibles y
conoceris que vuestro cargo e p i s c o p a l es fcil en gobierno y a b u n d a n t e en utilidad.

Adornado el Clero eon estas cualidades, mirara con esmero por el pueblo, el cual, por su amor la Iglesia y aficin la religin de sus abuelos, con facilidad y de buen
grado reverenciar los sagrados ministros- lo obstante
esto, 110 debeis omitir cosa alguna de las que juzguis oportunas, p a r a conservar ntegramente en la multitud la doctrina catlica y hacer brillar en los hechos, v i d a y costumb r e s las enseanzas evanglicas. T r a b a j a d por que se celebren con frecuencia p a r a cultura del nimo academias
s a g r a d a s y nombrad presidentes de ellas varones de reconocida virtud, animadas por el espritu de Jesucristo
inflamadas en l a m o r del prjimo P a r a p r e c a v e r y estirp a r los errores deben difundirse por todas p a r t e s escritos,
los cuales l i a vez que lleven impresos el sello de la verdad, conduzcan la virtud. Con tan laudable y fructuoso
propsito se h a n fundado ya, segn nos consta, algunas sociedades, y no en vano h a n empleado sus trabajos. Nuestro
ardiente deseo es, pues, que se aumenten en nmero y florezcan c a d a da por sus abundantes resultados. Tambin
queremos que excteis todos y en especial los ms doctos, dignos y poderosos, p a r a que en toda su vida defiendan
con g r a n diligencia, asi en pblico como privadamente, el
nombre de la religin, la causa d e la Iglesia, y bajo vuestro
auspicio y direccin t r a b a j e n con valor y 110 rehusen pres l a r su a y u d a y engrandecer todo lo instituido que se ius-

Mas es necesario que se e x t i e n d a a n m s all vuestro


cuidado paternal, saber, que acompalc los presbteros
en el mismo desempeo de las funciones sagradas. Con la
habilidad y suavidad, que v u e s t r a caridad conviene,
procurad que en modo alguno a d o p t e n alardes profanos,
que no les gue el deseo de l a p r o p i a utilidad el cuidado
de los negocios seculares; m s a n , deben sobrepujar todos en virtud y buenos e j e m p l o s , sin olvidarse nunca de
sus rezos y celebrando c a s t a m e n t e los misterios santsimos.
Formados y robustecidos con e s t o s auxilios, cumplirn de
buen grado los continuos t r a b a j o s del cargo sagrado y se
dedicarn eon ardor, como es j u s t o , l a instruccin de los
pueblos, p o r medio del m i n i s t e r i o de la predicacin princip a l m e n t e y administracin d e los Sacramentos.Y p a r a

t u y a en defensa d e l a religin catlicaEs necesario


tambin oponer resistencia ciertas opiniones falaces, discurridas en mal hora p a r a favorecer miras p r i v a d a s , las
cuales contrarian a b i e r t a m e n t e dos preceptos de l a f e y
costumbres cristianas y dan lugar hechos torpes y perniciosos.
Es, por ltimo necesaria una continua y enrgica lucha
contra las sociedades inmorales, cuyo contagio debo prevenirse con todos los medios, principalmente con los que
hemos propuesto otras veces en nuestras c a r t a s Encielicas.
Tanto m a y o r h a de s e r el cuidado que debeis emplear en
este asunto, cuanto ms numerosas, ricas y poderosas sean
dichas sociedades.
Esto es, Venerables Hermanos, lo que, cediendo al precepto de la c a r i d a d , tenamos que comunicaros, confiados
en que toda la nacin H n g a r a ha de recibirlo con animosa voluntad de obediencia. E l triunfo obtenido gloriosamente por v u e s t r o s p a d r e s en Buda contra enemigo t a n
terrible, no tuvo lugar solamente por su blico ardor, sino
que por la virtud de la religin, la cual, as como ocasion
en principio l a preponderancia y autoridad de vuestro imperio, asi t a m b i n os s e r en lo sucesivo, p r e n d a segura
de vuestra g r a n d e z a privada y de v u e s t r a gloria exterior.
Estos honores y bienes deseamos os acaezcan y lo suplicamos por mediacin de la Virgen Madre de Dios, quien
est consagrado el reino de Hungra y de la cual tom su
nombre; _ este mismo fin invocarnos la ayuda de San Esteban, p a r a que con voluntad propicia, como confiadamente
esperamos, mire desde el cielo y proteja con su poderoso
patrocinio v u e s t r a repblica hermoseada y engrandecida
p o r l con todo gnero de beneficios.
Alentados con esta esperanza, Vosotros, Venerables
Hermanos; a l Clero y todo vuestro pueblo, os damos amorosamente e n el Seor, como auspicio de los dones celestiales y en testimonio de nuestra p a t e r n a l benevolencia,
l a Bendicin Apostlica.
Dado en Roma, junto San Pedro el 22 de Agosto del
ao 1886, noveno de Nuestro Pontificado.
LEON PAPA S U I .

AD EPISGOPOS
L

U E H E R A B i L E S
SALUTEM

HUNGRIAE
.

X l l
F R A T R E S

E TAPOSTOLICAM

BENEDICTIONEM

non roultum d i u q o c o p t o b a m u s , ut l i t t o r i : N o s t r i s o p p o r t u n e
l i c e r e l a f f a r i Vos, q u e m a d m o d u m E p i s c o p o s e x a l i i s g e n t i b u s
n o n n u l l i s affati s u m u s , e o v i d e l i c e t p r o p o s i t o u t v o b i s c u m Consilia
Nostra de rebus c o m m u n i c a r e m u s , q u a e od prosperit lem christiani
n o m i n i s s a l u t e i u q u e H i i n g a r o r u m p e r t i n e r e v i d e r e n t u r , id N o b i s e s t
p e r h o s i p s o s d i e s o p t i m a o p p o r t u n i t te d a t u m , c u m l i b e r a t a l o d u o b u s a n t e s a e c u l i s B u d a m m e m o r i l e e t i t i a l l u n g a r i a c o n c e l e b r e t . In
dimestici* Hungaropum laudibus haec quidem futura est ad p e r e n n i a l e m insignis, tnaioribus vestris contigisse u l eivilalem principer, q u a m s a e c u i u n i u s d i m i d i a t i q u e s p a t i o lioslea n s e d e r a n t ,
v i r t u t e et c o n s t a n t i a r e c u p e r a r e n l . C u i u s divini b e n e t i c i i ul, et r e c o r d a t i o m a n e r e t e t g r a t i a , i n e r i t o I n n o c e n t i u s XI P . M . d e c r e v i t , u j
pustridie c a l e n d a s S e p l e m b r i s , q u o dio t a n t a g e s t a r e s e s t . s a c r a
s o l e m n i a in h o n o r e m s a n c t i S t e p h a n i , p r i m i ex r e g i b u s v e s t r i s o p o atolicis, loto o r b e c l i r i s t i a n o a g e r e n t u r . l a m v e r o s s t i s est c o g n i l u m ,
suos ipostolicae Sedi, nec sane postremns, faisse partes in hoc, de
quo loquimur, m a x i m a fauslissimoque e v e n t o , qui velut sponte cons e c u t u s e s t ex n o b i l i s s i m a t r i b u s a n t e a n n i s d e e o d e m h o s t e ad V i n dobonam victoria: q u a e s a n e m i g n a e x parte a p o s t o l i c i Innocenti!
e u r i s i u r e t r i b u l u r , e t q u a p a r l a d e b i l i t i ri M a o m e t h a n o r u m o p e s i n
E u r o p a c e e p t a e s u n t V e r u m t a m e n e t a n t e illarn n e t a t e m in s i m i libus saepe t e m p o r i b u s D e c e s s o l a X, stri a u g e n d a s H u n g a r i a e vires
c u r a v e r u n t Consilio, a u x i l i i s , p e c u n i a , f o e d e r i b u s . A C a l l i s t o U l a d
Innoccntium X I plures n u m e r a n t u r Pontifices romani, q u o r u m
u o m e n h o n o r s c a u s s a h o c in g e n e r e a p p e l l a r ! o p p o r t e r e t . U n u s s i i
i n s t a r o m n i u m C l e m e n s V l i cui, cum S t r i g o n i u m e t Vinceslgraz e
T u r c a r u m cssent dominato vindicate, s u m m a regni Consilia d e c r e v e r e u l g r a t e s publice agerentur, quod derelielis ac propedesparalis
r e b u s s u i ille u n u s o p p o r t u n e e t p r o l i x e o p i t u l a t u s c s s c t l l a q u e
sicut A p o s t o l i c a S c d e s H u n g a r o r u m g e n e r i n u n q u a m dei'uit, q u o t i e s

ipsis e s s e t c u m h o s t i b u s r e l i g i o n i s m o r u m q u eh ristia n o r u m
nanduro,

ila

nunc,

quando

auspica tissimae

animos reeordatio, vobiscum libens coniungitur

memoriae
iustae

depug-

permovel

communionc

laetitiae: liabitaque di*similium t e m p o r u m r a t i o n e . h o c v o l u m u s , h o c


animus unico,

c o n f i r m a r e in

profession

catholica

multiludinem,

priterque conlerre. quoad p o s s u m u s . operam ad commur.ia


propulsanda: q u o ipso a s s e q u e m u r , ut a

pericu'a

Nobis saluti publicae sen-

viatur.

Haec quidem reputans, iucundo laetitiae sonsu


V o b i s q u e , V e n e r a b i l o s F r a t r e s , et popolo

movetur

H ungarico

animus;

meritarci r e c l e

f.Hcti l u u d e m i i b e n l e s p e r s o l v i m u s . - S e d s i e r e t a m e n n o n

possumus

quod Islet sane n e m i n e m , q u a m sint passim infensa virtuti

tempora,

q u o t o p p u g n e l u r E c c l e s i a a r l i b u s , q u a m in lol p e r i c u l i s m e l u e n d u m ,
n e fides l a b e f a c t a i b i e l i u i I a n g u e s c a l , u b i m a x i r r e

firma

etalUssjmis

esl defixa radici b u s . S a t i s est m e m i n i s s e l'unestissimum illud m a i o r u m

Iosa testis est I l u n g a r i a , m u o u s a D e o n u l l u m posse vel

liomini-

b u s s i n g u l i s vel c i v i t a t i b u s d a r i m a i u s q u i m ut e i o s b e n e f i c i o e t

ac-

principium,

rationalismi

libere disse m naia.

et

naturalismi

piacila

Acceda ut ir.numerabiles

in

cmnes

partes

corruptelarum

iliece-

c i p i a n t c a l h o l i c a m v e r i l a t e m e t a c c e p t ^ m c u m p e r s e v e r a t i li i r e l i n e a r , t .

brae: polestatis publicae saepe ab Ecclesia

In e i u s m o d i m u n e r e p e r s e m a x i m e i n e s t a l i o r u m h o n o r u m c u m u l a t a

aperta defectio; sectarum c'.andeslinarum pervicax audecia; iuventutis

c o m p l e x i o , q u o r u m Ope n o n s o l u m h o m i n e s

nullo od D e u m

caelis

singuli sempiternarci in

f e l i c i t a t e m , s e d Civita t e a i p s a e m a g n i t u d i n e m

prosperitatemque adipisci q u e a n t

veri

nominis

Q u o d cura p r i n c e p s r e g u m a posto-

li c o r u m p l a n e n t e l l e x i s s e t , n i h i l a D e o c o n s u e v i t v e h e m e n t i u s

respectu

a u t averssa v o l u n t a s

instituendae inita

passim

ratio.Atqui

u n q u a m alias, p^ofecto hoc lempore vidore oinninoque s e n t i r e

aul
si

homi-

n e s o p o r t e r e t q u a n t a sit religioni* catholicae ad tranquillitatem s a l u -

con-

t e m q u e puhlicam n o n opporluiiilas s o l u m , sed plane necessitas. Q u o -

constantius

tidianis onim e x p e r i m e n t ' s c o n s t a t , q u o t a n d e m r e s p u b l i c a s i m p c Icrc

t g i t , q u a m ut fidem c e t h o l i c a m l o t i r e g n o i n f e r r e t , a c s t a b i l i b u s f u n -

m o l i a n l u r ii, q u i n u l l i u s v e r e r i f u c t o r i t a l e m , n e c f r e n o c u p i d i l a t u m

damenlis

suarum ullos

tendere, nihil

in o m i i i vita

vel a b i n i t i o

t,ul l a b o r i o s i u * c u r a vii a n i

c nstitueret.

Igitur m a t u r r i m e coepit

romaDOS P o n l i f i e e s e t r e g e s p o p u l u m q u e
officiorumque vicissitudo, q u a m

H u n g a r i a c illa

consequens

aetas

inler

sludiorum

nulla

sustulit.

per for r e a s s u e v e r u n t .

nitautur arlibus, qua pertinacia


esse potest. Imperia

raxima,

Scilicet quid s p e c t e n t ,

c o i ite n d a u t ,

nomini

respublicae

iam

quibus

obscurum

florentissimae

dimicare

S t a t u i i f u n d a v i t q u e S t e p h a n u s r e g n u n : : s e d r e g i u m d i a d e m a n o n nisi

p r o p e in s i n g u l a s h o r a s c o g u n t u r c u m e i u s m o d i

a r o m a n o P o n l i f i c e a c c e p t t: c o n s e c r a t u s a u c t o r i t s l e p o n t i f i c i a r e x o s t ,

c o n s i l i o r u m s o e i e i a t e et a g e n d o r u m s i m i l i t u d i n e i n v i c e m

sed

u n d e periculum aliquod securitati publicae semp-'r impendet. Contro

regnum

suum

Aposlolicae

Sedi

oblatum

voluit;

Episcopalcs

hominuffi

gregibus,
coniunclis,

s e d e s n o n p a u c a s m u n i s c e c o n d i d i t , c o m p l u r a p i e i n s t i lui t, s e d b i s c e

tantam rerum malarutn audaciam sa'uberrimo

m e r i lis Gomitata v i c i s s i m e s t s u m m a

feclum est, u l a u c t o r i t a s m a g i s t r a t u u m et'vis a r m a r e t u r legum.

Aoostolicae

et i n d u l g e n t i a m u l t i s in r e b u s m n i n o

Ssdis

singularis. A

benignilas,

fide,

piotate

sua hausit rex s a n c t i s s i m u s consilii l u m e n , o p t i m a s q u e g u b e r

rnini

i n e n a d p r o h i b e n d o s socialismi

ttrrores

Consilio alicubi
una

est ratio

perVe-

optima

andae

m a x i m e q u e efilcax, qua subita, p a r u m ad d e t c r r e n d u i c valet p o c n a -

forlitudi-

r u m m e t u s , q u a e in eo consistit u t ad r e l i g i o n e m penilus i o f o r m e n t u r

n e m animi a d e p t u s est e a m , qua vel n e f a r ' a s perduellium c o n i u r a t i o -

cives, v e r e c u n d i a q u e et a m o r e E c c l e s i a e t e n e a n t u r . Est e n i m r e l i g i o -

n e s o p p r i m e r e t , voi o b l a t o h o s t i u m

r.is s ? l i e t i s s i m a c u s t o s , e t i n n o c e n t i a e m o r u n o m u i u m q u e

r e i p u b i c a e n o r m a s : n c q u e alia r e nisi n s s i d u i t a t e p r e c a n d i
impetus victor

refutaret.-Ita,

virtulum,

r e l i g i o n e a u s p i c e , n a t a c vitas v e s t r a : a d e r o q u e c u s t o d e et d u c e , n o n

quae a religione sponte pfofic'scunlur, parens educatrixque Ecclesia.

ad

Quicu-rquo religiose iutegreque praecepta s e q u u n t u r

nK'turitatem

solum,

sed

ad

firmitudinem

imperii

glorieinque

nominis pieno gradu pervenistis. F i d e m a rege ac p a r e n t e suo, veiut


h e r e d i t s t e accept* m, s a n c t e

n i v i o l n t e q u e H u n g a ri a s e r v a vi t ,

vel in s u m r a i s t e m p o r u m d i f f i c u l t a t i b u s , c u m p o p u l o s
tholica o b s e q u i u m et p i e t a s e r g a P e t r i

idque

finitimosa

trno Ecclesiae sinu perniciosus e r r o r 8bduxit. Pariter c u m

ma-

a socialismi

suspicion- a b e s s e

r e l i g i o , uti D e u m --olerc a c m e t u e r e , ila s u b e s s e

est.

atque

hoc

Iubetenim
obtcmpcrare

p o t f = ! a t i l e g i i i m a e ; v o l a t q u i p p i a m s e d ili o s e l a c e r e : v u l t s a l v a s

suas

cui que res, salva iura: qui m iores opes habent, eos inopi multiludini

S e d e m in r e g e A p o s t o l i c o , in

b e n i g n e s u b v e n i r e . E g e u o s p r o s e q u i t u r ornili c a r i t a t i s n u m e r o , c a l a -

permansiti

vicissimquc

m a u c r u m Pontificum propcnsarn in Hungaros voluntatem

ro-

paternam-

mitosos suavissima consolatone


maximorum

et ;immortalium,

p e r f u n d i t , &pe p r o p o s i l a

quae

tanlo

que benevolentiam videmus perpetuus testimoniis confirmatam.

Ho-

quanto aut gravus homo laboraverit

d i e q u e , tot e t s & e c u l o r u m

et c a s u u m

decursu

spalio,

Dei

civitatibus

beneficio,

pristina;

et

maiorum

necessiludiues

neccsse

ca-

E p i s ^ o p i s , in p o p u l o u n i v e r s o c o o s t a n s

fide

i solonge

Kvangelii.

illao

manent,.

vestrorum

actuari, q u a m

v i r t u t e s h a u d q u t q u a m t x l i n c l a e s u n t i n p o s t e r i a Illa c e r t e l a u d a b i l i a ,

in

in E p i s c o p s l i b u s officiis c o n s u m p t i n e c

morum

sine fructu laboresi

talum quaesita solatia: luendis E c c l e s i a e iuribu collatum


c o n s e r v a n d a e iidei c a t h o l i c a e c o n s l a n s et a n i m o s a voluulas.

calaraistudium:

praesunt,

animos

ctam

si r e l i g i o n e m

multitudinis,

praeceptis suis

habere,

primum

micos diaciplinae
nemini.

nihil

civlis

sunt

aut sapientius

siverint,

eosque

futura

ad

aunt

honorum
ampliora,

aut diutius. - Q u a m o b r e m
aut

nulla re impediente,
h.neslae:n

qui

opportunius
influere

intogritatemque

revocare. Ecclesiae diffider, eamve suspeest

aperte

iniustum,

cupidosquo

rerum

deinde,

praeter

evertendarum,

iui-

prodest

I n g c n t e s m o t u s civicos, t u r b a s q u e formidolosas, q u i b u s est alibi


civilalura tremefacta quies,

Ilungaria

q u i d e m , Dei beneficio, n o n

vidit. S e d i n s t a n t i a p e r i c u l a . N o s p o r i t e r ac Vos, V e n e r a b i l e s F r a t r e s ,
ornnino iubent attender
studio eniti,

u t islic

a n i m u m a d c a v e n d u m , et m o i o r e i n

floreat

vigealque

religionis n o m e n ,

dies

suusque

i n s t i t u t i s c h r i s t i a n i s l i o n o s p e r m a n e a t . - H a c d e c a u s s a iilud in p r i m i s
o p t a n d u m , ut Ecclesia

loto r e g n o

Hungarico piena atque

integra

liberiate f r u a t u r , quali I r u e b a t u r alias, n e c nisi ad c o r a r a u n e m uti'it a t e m ut! c o n s u e v i t .

N o b i s p r o f e c t o m a x i m e e s t in v o t i s , u t e a

legibus tolUntur, q'iae cum iuribus Ecclesiae discrepant, et eius facultatem ager.di minuuril, e t professioni catholici n o m i n i s ofticiunl.
Id u t i m p e t r t l u r , N o b i s V o b i s q u e , q u o a d p e r l e g s l i c e t , c ^ n s t a n t e r
c l a b > r a n d u m , q u e m a d m o d u m t o t i a m c l a r i viri h o c e o d e m

proposito

elaboraverunt. I n t e r e a , q u a m d i u sunt-Ila, de q u i b u s loquimur, legum


iussa m a n s u r a , v e s t r u m e s t c o n e r i ut saluti q u a m m i n i m e noceant,
a d r a o n i t i s d i l i g e n t e r c i v i b u s , q u a e s u a s i n t in h o c g e n e r e o f f i c i a s i n gulorum. Aliquot indicamus capita, quae perniciosiora ceteris videntur esse.

n i s i D e o m o d e r a n t e et E c c l e s i a . H i s d e m o t u m c o n d i l i o n i b u s m a r i t a l e
coniugium, in s e r v i t u t e m r e d a c t u n v a r i a r u m libidinum, contra Dei
voluntatem initum, itaque adiumentis despoliatum caelestibus iisque
p e r n e c e s s a r i x s , sublata e t i a m c o m m u n i o n e v i l e e i n eo, q u o d b o m i n u m
i n t e r e s t m a x i m e , i d e s t in r e l i g i o n e , f r u c l u s a c e r b i s s i m o s g i g n a t n e cesse est, ad e x t r e m a m familiarum civitatumque perniciem Q u a m m o b r e m bene, nec solum de religione, sed etiam de patria m e r u i s s e
iudicandi sunt catholici viri, qui v b h i n c d u o b u s 8 n n i s c u m Coetus
logumlatorum Hungariac rogarentur, vellent iuberent rata
esse
christianorum cum hebraeis matrimonia, cam rogationem concordib u s a n i m i s et l i b e r a v o c e r e p u d i a r u n t , et u t a n t i q u a l e x de c o n i u g i i s
p r o b a r c t u r , p e r v i c e r u n t . Q u o r u m sufi'ragiis ex o m n i b u s H u n g a r i a e
p a r t i b u s comilata est a s s e n l i e n s voluntas p l u r i m o r u m , idem se et
s e n t i r e et p r o b a r e l u c u l e n t i s t e s t i m o n i i s c o n f i r m a n t i u m .
Similis
c o n s e n s u s et p a r a n i m i c o n s t a n t i a a d h i b e a t u r , q u o l i e s c u m q u e p r o r e
catholica d i m i c a t i o sit: i a m erit c o n s e c u t u r a victoria: m i n i m u m , c x p e r r e c t i o r et f i u c t u o s i o r f u t u r a v i t a e a c t i o , p u l s o l a n g u o r e e x c u s s a que desidia, qua christiani n o m i n i s inimici o m n e m catholicorum
virlulem ulique consopiri vellent.

S i c , v e r a m a m p l e c t i r e l i g i o n e m m a x i m u m offici u m e s t , q u o d n u l l a
h o m i n u m a e t a t e p o t e s t e s s e c i r c u m s c r i p t u m . Nulla
aelas.

Dee regno

infirma

U l illud q u i s q u e n o v i t ita d e b e t s i n e u l l a c u n e t a t i o n e e f t c e r e :

ex effieiendi a u t e m voluntate ius unicuique sanctissimum

gignitur,

quod violari sine surnrna i n j u r i a n o n potest. Simili de caussa, e o r u m ,


qui c u r a m g e r a n t a n i m a r u m , v e r i s s i m u m d e m q u e p e r m a g n u m o f f i cium est in E c c l e s i a m

cooptare, quotquot matura ad

aetate, ut cooptentur, peloni.

iudicandum

Q u a m o b r e m si a n i m a r u m c u r a t o r e s

altcrutrum maile c o g a n l u r , necesse est eos h u m a n a r u m legum sever i t a t e m p o t i u s s u b i r e , q u a m v i n d i c i s Dei i r a m l a c e s s e r e .


Ad s o c i e t - ' t e m c o n i u g a l e q u o d a t t i n e t , d a t e o p c r a m , V e n e r a b i l e s
F r a t r e s , ut alte d e s c e n d a l in a n i m o s

roctrina

catliolica de s a n c t i t s l e ,

unitale, p e r p e t u i t a t e m a t r i m o n i i : ut s a e p e in m e m o r i a m populi r e v o eelur, coniugi chrislianorum

soii p o t e s t a t i e c c l c s i a s l i i a e

n a t u r a , s u b e s s e : q u i d E c c l e s i a s e n t i a t et d o c e a t do e o , q u o d
nium

cioile

suapte
malrimo-

vocant: qua m e n t e , quo a n i m o catholicos homines islius-

modi p a r e r e legi o p o r t e a l : n o n licose catholicjs i d q u c m a x i m i s

de

caussis, nuptias cum chrislianis coniunge-o a professione catholica


alionis; q u i q u e id f a c e r e , non ex a u c t o r i t a t e i n d u i g e n t i a q u e Ecclesiae
a u s i s i i i t , e o s in D e u m , i n E c c l e s i a m i p s a m p e c c a r e . C u m q u e l i a e c r e s
tanti sit, q u a n t i v i d e t i s e s s e , u n i v e r s i , i d q u o s ea c u r a s p e c i a l , q u a n tum p o s s u n l , diligenlissirr.e

provideant

ut a b e i u s m o d i

praeceplis

n e m o u l l a r a t i o n e d i s c e d a t . E o vel m a g i s q u o d , si alia i n r e , c e r t e in
hac. de qua dicimus, obtemperatio Ecclesiae cum salute
necess-riis quibusdam est uexa et iugata vinclis. Etenim

reipublicae
principia,

a c vclut e l e m e n t a o p l i m a vitae civilis societas domestica n u t r i c a t u r


et continet: proplereaque bine pendei m a g n a m
prosperus civitatis status.

perlem pacatus et

Alqui talis domestica societ est,

qualis

exitu m a t n m o n i o r u m eftcilur: n e c b e n e e v e n i r e m a t r i m o n i a q u e u n t ,

N e c m i n o r raanabit i n c i v i l a t e u l i l i l a s , si r e c t e a c s a p i c n t c r i o stituendae iuventuti vel a p r i m i s p u e r o r u m aelatulis c o n s u l u t u r . Is


est t e m p o r u m m o r u m q u e c u r s u s , ut nimis multi n i m i o q u e o p e r e
contendanl vigilantia Ecclesiae s a l u b e r r i m a q u e religionis virtute
prohibere dedilam lilleris ado'escentism- A d a m a n t u r alque expet u n t u r p a s s i m s c h o l a e , q u a s a p p e l l a n t neutras,
mixias,
laicales,
eo
n i m i r u m c o n s i io u t a l u m n i in s u m m a s a u c t i s s i m a r u m r e r u m i g n o ralione nullaque religionis cura adolescant. Eiusmodi malum quia
et latius et m a i u s est, quam remedia, propogari sobolem v i d e m u s
h o n o r u m animi i curiosain, religion s expertem, persnepo impiam.
Tantum calamitatem a b H u n g a r i a veslra, Venerabiles Fratres, omni,
q u o p o t e s t i s , s t u d i o et c o n t e n t i o n e d e f e r i d i t e . A d o l e s c e n t e s vel a p u e rilia ad chrislianos m o r e s c h r i ? t i a n a m q u e sapientiam inforinari, non
modo Ecclesiae, sed etiam reipublicae hodie tanti interest, ut pluris
i n t e r e s s e n o n p o s s i t . Id i a m p i a n e i n l e l i g u n t , q u i c u m q u e r e c t e
sap'snt: proptereaque catholicos homines multislocis magno n u m e r o
v i d e m u s de Ungendis p r o b e p u e r i s v e h e m e n l e r sollicitos, in e a q u e r e
praecipuam et constar, tem o p e r a m , nec s u m p t u u m i.ec laborum
m a g n i t u d i n e delerritos, collocare. Non absimili proposito multos
q u o q u e ex H u n g a r i a n o v i m u s i d e m e n i t i e l e f t c e r e : n i i i i l o m i n u s
S'nite, V e n e r a b i l e s F r a t r e s , ut episcopale sludium v e s l r u m m a g i s
m a g i s q u e i n c i t e m u s . N o s profecio, rei g r a v i t a t e p e r s p e c t a , c u p e r e
et velie d e b e m u s , ut in publica a d o e s c c n l i u m i n s t i t u t i o n e i n t e g r u m
E c c l e s i a e sit c a s e x p l e r e p a r i e s , q u a e sibi a u n t d v i n i t u s d a t a e : n e c
f a c e r e p o s s u m u s quin Vos Uagitemus, ut o p e r a m v e s t r a m hue studiose confertis. I n t e r e a pergile eliam atque etiam patresfamilias
m o n e r e . n e a liberis suis eos ceiebrari patiantur discendi ludos,
u n d e iidei c h r i s t i a u a e i a c t u r a m e l u a t u r : s i m u l q u e o f f i c i l e , u l s c h o l a e

sacerdotatium
suppetant sanitate

i n s t i t u t i o n s et magistrorum

probitate

commen-

bonos,

chorum,

similitudo

u n d e ilia

existit, q u a e

Iesu Christi, summi

efticit

ct a e t e r n i

dabi'.es, q u a e a u c t o r i t a l e v e s i c a e t Cleri vigilantia g u b e r n c n t u r . Q u o d


non solum do scholis p r i m o r d i o r u m , sed etiam

de litterarum

p a u c a h a b e t i s tu n p u e r i s a d c l e r i c a t u m

praeparandis,

rumque discipliuarum

velerum

instiluendis praeclare

maxime

iutelligi vclumus.

m a x i m e q u e r e g n u m et e p i s c o p o r u m
cilia scientiis l i t l e r a r u m I r d n d i s

Pia

vestrorum

maio-

liberalise,

munificenza,

domi-

p l u r a et nobilia c o n s t i t u t a

sunt.

Floret apud vos m e m o r i a et praedicatione gratae posteritatis


nali* P a z m a n y . A r c h i e p i s c

Cardi-

p u s S t r i g o n i e n s i s , qui m a g n u m

Lyceum

c a t h l i c u m B u d a p e s t h i n u m e t c o n d i d i t et .cenau a m p l i s s i m o

dilavit.

l a m v e r o p u l c r u m e s l r e c o r d a r i , la u b a m l i s o p u s e f f e c t u m a b e o p u r a

et sincera intenzione relifjionis caiholicae promocendae: idemquea


rege Ferdinando 11 confirm>itum, ut religion iscatholicae cerila* ubi
oitjebat, inconcussa persisterei, ubi lubefactata fuerat, reparorctur,
cultus dicinus ubique propagaretur. Perspectum Nobis est, quam
s t r e n u e c n s t a n t e r q u e c u r a v i s t i s u t i s t e e s t u d i o r u m o p i i m o r u m sede-*,
nihil mutata natura pristina, tales esse voluerunt, hoc est
catholica,

q u o r u m res familiaris, administratio,

tentate Ecclesiae et E p i s c o p o r u m p e r m a n e r e u l

ai

lecli

viri

rem

i u a g n o p e r e h o r t a m ir n u l l a m p r a e t e r i n i t l e r e o p p o r t u n i t o t o m ,

poVos

omuia-

q u e p e r i c l i t a r i , ut h o n e s t u m a c n o b i l e p r o p o s i l u m ornili ex p a r t e c o n s e q u a m i n i . C o u s e c u t u r i a u t e m estis, s p e d a t a Regis Apostolici eximia


piotale, p r u l e u t i a q u e v i r o r u i u qui reipublicae p r j e s u n l : n e q u e

tia m o r u m

enim

verisimile est p a s s u r o s , est, quod aesscntientibus a catholico n o m i n e

nisquo vitae ratio,


nihil

unqnam

sit,

ul

in

r>

pielis

summopere

optabiles,

munusque

aut

quaedain

min m e dubitamus quin

nalim

Deo

Ad n o e q u i d e m

attendere,

in

si t a m o p e r e p c r l i n e t i n s t i t u l i o

hoc maximam

parlem

ado-

e o r u m , qui

sacris

debelis, Venerabiles Fratres,


vigiliarum

c o n s u m e r e : s u n t ei i m idolo e c n t e s

nomi-

laborumque

clerici spes et

ve'.ut

i n c h o a t a f o r m a s a c e r d o t u m : in s a c e r d o t i b u s v e r o q u a n t o p e r e

nitatur

d e c u s E c c l e s i a c , et ipsa p o p u l o r u m a e t e r n a s a l u s , v o s p i a n e

cognos-

c i t ' s . O m o i n o in i n s t i t u e n d i s clericis sunt duae r e s necessariae, doctrina

ad cultum

mentis, virtus ad

perfectionem

eligite
coramu-

t e m p e r e t u r , ut non
contrarium, sed

vestrum

munerum

sacrorum

modo

abundent

exercilationibus

ep'scopale

in-

m u to

uberius.

a n i m i . Ad

perfunctione

ut

comilentur.

s p i r i t u s u n q u a m , s u m a n t , n e u t i l i t s t u m s u a r u m c u p i d i t a t e , vel n e g o l orum

saeculurium

exemplum

c u r a d u c a n l u r : i m m o v i r l u l e et r e c t e factis

excellant, de studio precandi

nihil unquam

in

remittendo,

ad mysterrasanctissima caste adcundo. H i s e r e c t i ac roborati praesidiis, q u o t i d i a n o s s a c r o r u m

m u n e r u m labores

est, in e x c o l e n d i s

u l t r o deposcer.it,

populorum animis

dintegrandis

animi viribus,

quas

stu-

versabuntur,

m i n i s t e r i o v e r b i et s a c r a m e n t o r u m u s u . E o r u m

vero

p r o p e m o d u m videlur plius, quam

quod esl

idque magno cum fructu, ut secedant identi-

medilaliones, D e o sibique unico p e r id


F r a t r e 3 , i n ol e u n d i s

tempur

pro potes-

sese dabitoccasio

cognos-

c e n d i i n g e n i h r a et. m o r e s s i n g u l o r u m , p a r i l e r q u e v i d e n i i i n r e
senti,

qua

potissimum

insederint, mala

ratione

necesse

siasiicae disciplinse

aut

probibere,

vis

f r a n g a t u r , a d h i b e n d a , ubi o p u s e s s e

c u m s a c e r d o l i a . Iura varios

dignitatum gradus non esse

c u r a r u m p r a e m i u m oportere, p r o p t e r e a q u e iis r e s e r v a r e ,
qui in

curanda animorum

pr8e-

aul sanare, si

sit. A t q u e ob e s m c a u s s a m , n e

ad s a c r o r u m c a n o n u m n o r m a s iusta severitas: o m n e s q u e

siae servierint,

re-

continenter vigere infirmitas h u -

t a l e D i o e c e s i b u s , s p o n t e et p e r c o m m o d a

periiciatis, N o s p r o f e c t o e t e u p i m u s et h o r t a m u r .

initiari volunt.
vestrorum

quod ut celeriter,

perliuet magia

confidere

S o l l e r t e r et s u a v i t e r , uti v e s t r a m d e c e t c a r l l a t e m , videte, n e p r o f a n o s

vacaturi. Vobis cutem, Venerabiles

multo

eis

Sed ultra t e n d a n l p a t e r n a e C u r a e Yestrac n e c e s s o ost, scilicet


p r e s b y t e r o s in ipsa

aliud, dignuti

in u n i v e r s u m ,

et

innocen-

magistros pietatis

sentietis esse a d g e r e n d u m facibus, utilitatem

dem ad statas animi

ad salutem publicam

curae

tradendis

i n c i t e n t u r ad s a c e r d o t a l i u m v i r t u t u m q u o t i d i a n o s p r o g r e s s u s . E x

m a n a non patilnr, nihil

Verum

momeuli

Hue

clericis

d u s t r i a d i l i g e n t i a q u e in i n s t i t u e n d i s s a c e r d o t i b u s p o s i t a f r u c t u s p e r c i -

a l i b i in m o r e p o s i t u m ,

lesceutium

evigilent

sanilas cum

pietas; aptisque

l e s t r a f o r m a n d i s m a g i s l r i s o p t i m i s . S a l u b e r r i r a u m c o n s i l i u m , si q u o d
adiuvente,

tanti

pietati

N o b i s esl cogitationcm iarn Vobis e s s e s u s c e p l a m de opportuna p a et virt t v e s t r a :

tum

discipiinisque

vestra, sic

oifendant
quibus ilitur

p a t r u m e x e m p l i rcnovare, religioncmquc imilari v e l i t i . Iuimo allatum

sa p i e n t i a

sacerdoU-s

Fralres, non

usu prae ceteris cominendatos:

auctorilale

alumni

maxime

ugeai.tur,

iis

Rectores discipiinae,

adiurnentis omnibus,

Q u o d s i r a t i o t e m p o i urn p ' S t u ' a b i t , u t i n h o c g e n e r e


aut instiluta

In

u t litteris

in quibus doctrinae

prudentin. consilio, r e r u m

dioseque, ut par

nova,

efticite,

coniuncta

u r e oplimo possitis.

c o m u m n i t a t i b u s c o n c e s s u m e s t , id E c d e s i a e c t h o l i c a e d s n e g e t u r .
iustituantur

fundala.

vestrae:

| raeficianlur,

Venerabiles

istituto,

magistcrium in
Quam

cogitationes

S e m i n a i ia: V o s q i i o ,

Sacerdotis.

sane spectant sacra

salute

qua

eccle-

videbitur,
intelligaut,

nisi u t i l i u m
qui Eccle-

desudaverint, qui

vitae integritate d o c t r i n a q u e p r a e s t a r e i u d i c e n t u r .

eas h u -

manilatisartes, quibus edolesccns aelas informari solet, a d i u n g e n d a e


d i s c i p l i n e s a c r a e et canonicae, cauto ul e a r u m doctrina r e r u m

sana

sit, u s q u e q u a q u e i n c o r r u p t a , c u m E c c l e s ' a e - o c u m e n t i s p e n i t u s c o n scntiens, hisque maxime

potens sit exhortari...

t e m p o r i b u s , vi

sanctit s, qua dernpta, infat


non solum

et u b c r t a t e p r a e s t a n s ,

et eos, qui contradicunt


scienlia, non

probos honestosque

mores,

aedincat,

sed eum

ut

erguere.Vitae

His ornalo virtutibus Clero, n o n

e x i g u a m p a r t e m conc-ultum

facile a c l i b e n t e r

sacrorum

dminist'is

so dabit

tamen nulla Vobis praetermittenda e a r u m


gritatem doctVinae

caiholicae in

excolendum.Sed

r e r u m est, q u a e ad

multitudine conservandam,

complectitur

quoque

virlulum

erit

et populo: qui, ut est a m a n s E c c l e s i a e et r e l i g i o n i s avilae p e r s l u d i o s u s

Enciclicas.^

iuledisci-

Y '
plinamque EvangfiSam factis, vila, moribus r e l i u e n d a m valore videantur. Dale o p e r a m ut f r e q i e n t e r s a c r a e expeditiones i n e u l t u r a m
a n i m o r u m s u s c i p i a n t u r : eisque* p r a e f i c i l e v i r o s p r o b a t a e v i r t u t i s r
l e s u Christi s p i r i l u a n i m a t o s , c a n t a t e p r c x i m o r u m i n c e n s o s . O p i n i o n u m vel e v e l l e n d i s e r r o r i b u s , l a t e in v u l g u s d i s s e m i n e n t u r s a l u b r i t e r s c r i p t a , q u a e c u m r e r u m v e r i t a t e c o n g r u a n l , e t ad v i r t u t e m
c o n d u e a n t . H o c quidein tarn l a u d a b i l i f r u g i f e r o q u e p r o p o s i t o a l i q u o t
iam s o c i e t a t e s s e i m u s c o a l u i s s e , n e c f r u s t r a o p e r a m c o n s u m e r e . E a s
i g i t u r t t a u g e r i n u m e r o et m a i o r c in d i e s f r u e t u u m copia florerc V a l do c u p i m u s . l l l u d c t i a m v o l u m u s , .excitari a V o b i s u n i v e r s o s , s e d
m a x i m e qui d o c t r i n a , c e n s u , q u i d i g n i l a t e , qui p o t e n t i a c e t e r i s o t e c e l l u n t , u t i n o m n i vita, tarn p r i v a t i m q u a m p u b l i c e , i m p e n s i u s c u r c n t
religionis nomen, Ecclesiae caussam, duclu auspicioque vestro,
f o r t i u s a g a a t , e t q u a e c u m q u e rei c a t b o l i c a e p r o v e h e n d a e i n s t i t u t a
s u n t vel i n s t i t u e n t u r , a d i u v a r e , a m p l i f i c a r e n o r e c u s o n t . S i m i l i t e ,
r e s i s t e r e Decesse e s t f a l l a c i b u s q u i b u s d a m o p i n i o n i b u s , ad t u e n d u m
s u u m c u i u s q u e d e c u s p r a e p o s t e r e e s c o g i t a t i s , q u a e fidei m o r u m q u e
cliristianorum praeeeptis prorsus repuguunt, e t multis perniciose
flagitiosequelactisadilum
p a t e f a c i u n t . - D e m u r a necessaria coi.tenlio
est a s s i d u a et v e h e i n e n s a d v e r a u s n o n b o n e s t a s c o n s o c i a t i o n e s : q u a rtini est a n t e v e r t e n d a c o n t a g i o r a t i o n i b u s o m n i b u s , i i s n o m i n a t i m ,
q u a s litterao N o s t r a e E n c y c l i c a e a l i a s i u d i e a v e r e . D e q u a r e t a n t o a
V o b i s m a i o r e m c a r o m a d h i b e r i v o l u m u s , q u a n t o p l u s islic n u m e r o ,
opibus, potestste valent eius generis societates
H a e c l i a b u i m u s , Venerabiles F r a t r e s , q u a e Vobis u r g e n t e p r o p o s i t u m c a n u t e , p e r s c r i b e r e m u s : q u a e loti H u n g 3 r o r u m g e n i i p r o m p t s
a d p a r e n d u m v o l u a t a t e a c c e p t u m iri c o n f i d i m u s . - U t p a t r e s v o s t r i
de hoste teterrimo magtiificead Budam I r i u m p h a r e n t , n o n bellica
tantum fortitudine perfectum est, sed virtute religionis: quae quidem
v o b i s , q u e m a d m o d u m vim m s g n a m q u e i m p e r i i a u c l o r i t a t e m illitio
p e p e r i l , ita d o m i p r o s p e r i l a l e m , f o r i s g l o r i a t i ! in p o s l e r u m p o l l i c e t u r .
s t a q u i d e m vel o r n a m e n t a vel c o m m o d a e v e n i r e vobis c u p i m u s i d e m q e p r e e j m u r , o p i t u l a n l e m a g n a V i r g i n e M o i r e Dei, c u i r e g n u m
H u u g a r i c u m c o n s e c r a t u m e s t , a q u a n o m e n eliara i n v e n i l : e a d e m q u e
de caussa opem suppliciter i m p ' o r a m u s s a n c i i Stephani, qui r e m p u b l i c a m v e s t r a m , o m n i a s e b e e f i c i o r u m g e n e r e ornatali e t a u c t a m ,
v o l o n s p r o p i l i u s , uti c e r t a s p e s e s t , r e s p i c i c t e c a e l i s ,
firmissimoque
patrocinio tuebitur.
I l a c igitur spe freti, Vobis singulis, V e n e r a b i l e s F r a t r e s . et Clero
populoque veslro universo, auspicem caelestium m u n e r u m e l p a t e r n a e benevolentiae Noslrae testem, Apostolicsm beaedictionem p e r a m a n t 6 r in D o m i n o i m p e r l i m u s .
D a t u m K o m a c a p u d S a n c t u m P c t r u m die x x a A u g u s t i MDCCCLXXXVI
Pontili calus Nostri nono.
LEO PAPA. XIII.

''.yJ^'j -

CLiJ

^ i

EPISTOLA ENCICLICA
A LOS OBISPOS

DE

PORTUGAL

L e O J N J X X l l I .
Venerables Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

OWOMASBBA g r a t o nos h a sido el acontecimiento


de vuestra epstola colectiva, que recibimos en
el mes anterior, testimonio principalsimo de
que, asi vosotros cual vuestros conciudadanos, habis reconocido de buen grado lo convenido ltimamente entre l a
Sede Apostlica y el reino lusitano, y de que lo celebris
considerndolo una e m p r e s a feliz que h a de contribuir n
poco al bien de la nacin. Segn habis visto, Nuestro proposito en todo esto asunto h a sido enteramente que se conservasen p a r a l a dignidad regia cuantas distinciones haban otorgado los Romanos Pontfices vuestros Reves t a n
acreedores al nombre de catlicos, asi como proveer a ' u n a
situacin mejor y m s ventajosa p a r a la Iglesia Cristiana
en las Indias. Propsito que nos p a r e c e h a b e r conseguido
en p a r t e , confiando alcanzar con el don y favor de, Dios
lo que resta. Al contemplar el resultado de que hablamos'
p o r Nos tan apetecido, bien podemos prever, y no slo aug u r a r , sino concebir esperanza cierta de que contina el
nombre cristiano floreciente an en vuestra Lusitania p a r a
bienestar comn, y de que recibir cada da m s v ms
incremento.
P a r a que corresponda el xito esta esperauza Nos
seremos los primeros en poner de Nuestra p a r t e cuanto podamos, asistindonos Dios, no dudando que hallaremos un
poderoso auxiliar en vuestra prudencia y celo episcopal
c n l a aptitud y virtudes del Clero, y cu l a voluntad del
pueblo lusitano. Tambin creemos que, en c a u s a tan noble
y provechosa, no liau de faltarnos los encargados de la administracin pblica, que sin duda q u e r r n probarnos en lo
sucesivo la misma sabidura y equidad de que nos dieron
p r u e b a s m u y recientes, mucho ms cuando no es nuevo

inusitado e n t r e l o s lusitanos, sino m u y a n t i g u o , y tiempo


h a celebrado, su eelo p o r la le c a t l i c a y su a t a n p o r mer e c e r d e la I g l e s i a .
.
A u n q u e s i t u a d a la L u s i t a n i a e n el e x t r e m o occidental
de la P e n n s u l a i b r i c a , y metida en m s e s t r e c h o s limites,
vuestros Reyes, si,, e m b a r g o , con 110 p o c a gloria y p r e z
extendieron su dominacin p o r el A f r i c a , e l Asia y la u c e a n a , de t a l s u e r t e , &
de l a s naciones m a s a v e n t a j a d a s . , a
ninguna cedi j a m s P o r t u g a l , y s u p e r m u c h s i m a s M a s
; dnde a d q u i r i e r o n el m r i t o d e t a l e s e m p r e s a s igual su
m a g n i t u d ? Si discernir con r e c t o criterio v a m o s , en el
a m o r y s e n t i m i e n t o s religiosos. Sbese q u e los expedicionarios' t a l e s n a c i o n e s desconocidas y b r b a r a s , t r a v s
de mil t r a b a j o s y peligros, no l l e v a b a n o t r a disposicin de
nimo que s e r v i r a n t e todo Cristo Seor, m s q u e procur a r l a p r o p i a u t i l i d a d y gloria; m s d e s e a b a n i m p l a n t a r el
nombre c r i s t i a n o q u e difundir los horizontes de su mpei 10.
la vez q u e la i m a g e n e x p r e s a de l a s l l a g a s de Jesucristo. su l b a r o n a c i o n a l , solan v u e s t r o s a n t e p a s a d o s e n a r b o l a r a! f r e n t e d e s u s ejrcitos la C r u z S a c r o s a n t a e n l a s gal e r a s v e n el c a m p o d e b a t a l l a , p a r a v e n e r a r y conflai
animosos e n e l l a d e t a l modo, q u e no tanto a las a r m a s
c o m o a l a m p a r o d e la Cruz a t r i b u y e r o n s i e m p r e l a consecuencia de l a s ,,,s s e a l a d a s v i c t o r i a s do i m p e r e c e d e r a
g l o r i a . E m p e r o m s brill esta p i e d a d c u a n d o los Keyes a e
P o r t u g a l b u s c a b a n a f a n o s o s , hacindolos venir h a s t a d e
p a i s s e x t r a n j e r o s , v a r o n e s apostlicos, q n e c o n t i n u a s e n
las huellas de F r a n c i s c o J a v i e r , quienes los R o m a n o s
Pontfices h o n r a r o n m s d e u n a vez confirindoles l a pot e s t a d de N u n c i o s apostlicos. Mrito s i n g u l a r y d e inmort a l memoria f u sin d u d a en v u e s t r o s a n t e p a s a d o s h a b e r
sido los p r i m e r o s e n l l e v a r l a s m s a p a r t a d a s r e g i o n e s l a
luz d e l a f e c r i s t i a n a , v h a b e r c o n t r a d o p a r a con l a hccle
Apostlica p o r t a n s e a l a d o servicio u n m r i t o m u y excelente; n u n c a m a e s t r o s p r e d e c e s o r e s d e j a r o n d e significar a
v u e s t r a nacin l a g r a t i t u d m s r e n d i d a , testimonio elocuent e de lo c u a l s o n l a s s i n g u l a r e s distinciones a sus R e y e s .
Por lo q u e N o s t o c a , c u a n t a s v e c e s m e d i t a m o s las g r a n des cosas q u e l l e v c a b o pueblo t a n reducido, s a l t a de
gozo nuestro c o r a z n : tomando d e los lusitanos el e j e m p l o
de lo q u e p u e d e l a influencia d e l a Religin y de la pieiia,
r e s u l t a l a v e m s v e h e m e n t e N u e s t r a b e n e v o l e n c i a hacia vosotros m e z c l a d a de a d m i r a c i n . Asi e s e n efecto: p a -

r c e n o s h a b e r o s d e m o s t r a d o m u y r e c i e n t e m e n t e con hechos
e l c a r i o p a t e r n a l q u e os profesamos; en el a r r e g l o d e l a s
cuestiones s o b r la India Oriental, Nos hemos conducido
con P o r t u g a l con l a g e n e r o s i d a d y c o n d e s c e n d e n c i a q u e
poda p e r m i t i r Nuestro c a r g o . P u e s est e n l a r e c t i t u d d e
las cosas l a b u e n a c o r r e s p o n d e n c i a d e las voluntades, m u cho nos p r o m e t e m o s n u e s t r a v e z del buen deseo y docilid a d de los g o b e r n a n t e s del E s t a d o . As confiamos, 110 slo
q u e p r o c u r a r n g u a r d a r e x a c t a m e n t e lo p a c t a d o , sino quo
contribuirn con Nosotros r e p a r a r los d a o 1 q u e h a recibido l a Iglesia en ese p a s .
No son p o r cierto de poca m o n t a , si s e c o n s i d e r a l a condicin d e v u e s t r o Clero y de l a s Ordenes religiosas, e u y a
r u i n a , no slo en la Iglesia h a refluido, sino en el Estado,
q u e h a sentido los efectos de, a r r e b a t r s e l e auxiliaros p r u dentes y celosos, c u y o s servicios h u b i e r a n valido mucho en
lo r e l a t i v o las c o s t u m b r e s del pueblo, en l a instruccin
d e l a j u v e n t u d , y h a s t a e n l a f o r m a c i n (le colonias cristian a s , h o y m s q u e n u n c a , a l v e r en el A f r i c a interior un
c a m p o vastsimo, a b i e r t o l a e x p l o r a c i n p o r naciones
cristianas.
Si a t e n d e m o s las r a i c e s m i s m a s d e todos estos m a l e s ,
v e r e m o s q u e 110 es su n i c a ni su p r i n c i p a l c a n s a el desenf r e n o d e l a Impiedad q u e t a n t o s e extendi e n el p a s a d o
siglo, p e n e t r a n d o y difundindose c u a l e n f e r m e d a d contagiosa e n t r e los fieles vuestro cuidado confiados, t r a y e n d o
su invasin d a o s de i m p o r t a n c i a ; no p a r e c e n a n d a r m u y
f u e r a de l a v e r d a d los q u e piensan q u e l a r u i n a m a y o r s e
debo las facciones d e los p a r t i d o s pblicos, las discordias civiles y l a s b o r r a s c a s de las sediciones p o p u l a r e s .
N i n g u n a f u e r z a ni a r t e pudieron j a m s destruir el mrito d l a religin de los portugueses, ni su a n t i g u a fidelid a d a l R o m a n o Pontfice.
A n e n medio do las b o r r a s c a s q u e sufri v u e s t r o pas,
s i e m p r e ha o p i n a d o el pueblo q u e l a a l i a n z a y concordia
de los r e i n o s con l a I g l e s i a e s el m s g r a n d e principio porq u e deben r e g i r s e los Estados cristianos; p o r esta c a u s a , no
slo h a p e r m a n e c i d o i n c l u m e el s a n t o vinculo d e l a unidad religiosa, sino q u e h a d a d o , con su a u t o r i d a d y l a s ley e s , su f u n d a m e n t o la constitucin poltica. Todo lo c u a l ,
ile q u e d e b e m o s a l e g r a r n o s recordndolo, d e m u e s t r a q u e
el e s t a d o d e la c a u s a c a t l i c a , a p l i c a d o s los oportunos remedios, p u e d e sin g r a n dificultad m e j o r a r s e .

358

ENCCLICAS

Todava est vigorosa la buena semilla; si la constancia de los nimos y la unin de las voluntades la hicieren
desarrollarse y creer, producira en abundancia el fruto
deseado.
Los gobernantes, cuya cooperacin tan necesaria es
p a r a curar los males de la Iglesia, comprendern fcilmente que, asi como el reino lusitano lleg t a n t a altura
de gloria por virtud y beneficio do la Religin catlica, h a y
slo un camino expedito p a r a r e m o v e r las causas de los
males: que el Estado est siempre regido bajo la direccin
y auspicios de la misma Religin. Hecho lo cual, el Gobierno del Estado se conformara con la ndole, costumbres y voluntad del pueblo. La profesin catlica encierra
en si la Religin pblica y legitima del rciuo lusitano; es
por ello muy justo que esa Religin encuentre su defensa
en la accin tuitiva de las leyes y en la autoridad de los
magistrados, vindose rodeada de toda clase de seguridades I> a l ' a conservarse inclume, p e r e n n e y honrada. Conservar deben su libertad y accin legtima el poder civil
y eclesistico, persuadidos de que, lejos de la Tglesia de
oponerse por envidiosa emulacin l a potestad civil, como
una experiencia continuada lo confirma, le presta grande y
poderosa a y u d a p a r a el bienestar de los ciudadanos y la
tranquilidad pblica.
Por otra p a r t e los investidos de autoridad s a g r a d a deben conducirse en las funciones do su cargo con tino tal,
que los gobernados entiendan que p u e d e n y deben confiar
en ellos lealmente, no creyendo que se les p r e s e n t a oportunidad p a r a r e t e n e r la accin de las leyes, c u y a libertad
importa mucho la Iglesia. La l u c h a de los partidos politicos da m u c h a s voces lugar, como por experiencia sabis,
la sospecha y l a desconfianza. E l p r i m e r o y principal
deber de los catlicos, y s e a l a d a m e n t e de los Clrigos, es
sin duda no e m p r e n d e r ningn asunto, ni profesar ninguna
opinin que desdiga del servicio y f e de la Iglesia, incompatible con la conservacin de los derechos do la misma.
Aunque cualquiera p u e d e tener su opinin sobre las cosas
m e r a m e n t e polticas, con tal que to se oponga la Religin
y la justicia, asi como sostener e s t e juicio honesta y legtimamente, veis, sin embargo, Venerabies Hermanos, el
pernicioso error de los q u e , no discerniendo bien lo s a g r a do y lo civil, aducen el nombre d e la Religin en defensa
de su partido poltico.

Empleando, pues, la moderacin y l a prudencia, no slo


no surgir la sospecha, sino que so m a n t e n d r ms firme
la unin de los catlicos por los tan descada. Si antes fu
m s difcil de conseguir, dbese que muchos tenaces en
su opinin ms de lo justo, creyeron que nunca, ni por razn alguna, deban separarse del espritu do su partido,
cuyas tendencias, si bien dentro de ciertos lmites no pueden reprobarse; estorban mucho la consecucin de aquella
completa y tan deseada concordia.
A vosotros toca, pues, Venerables Hermanos, dirigir
toda la eficacia de vuestra actividad y celo remover prudentemente todos los obstculos p a r a la saludable unin y
concordia de los nimos. Este resultado ser, sin duda, segn vuestro deseo, si ponis manos la obra, 110 desunidos, sino aunando el t r a b a j o de todos. Por eso en primer
lugar, p a r e c e oportuna la comunicacin y unidad de plan
entre vosotros, p a r a que sea s e m e j a n t e el modo de obrar.
Cul debe ser la eleccin del consejo, lo m s adecuado y
conducente vuestro propsito, sin dificultad lo discerniris teniendo presente nuestras declaraciones y prescripciones, dadas por la Sede Apostlica en esta clase de m a terias, y principalmente Nuestras Encclicas sobre la constitucin del Estado cristiano.
Por lo dems, no examinaremos una por una las cosas
que reclaman oportuno remedio, m a y o r m e n t e porque vosotros las conocis fondo, Venerables Hermanos, toda vez
que la g r a v e d a d d l o s males existentes os allige ms y
de ms cerca que nadie. No enumeramos todos ios puntos
que requieren la accin oportuna del poder civil, fin de
que se p r o v e a , segn justicia, los intereses catlicos.
Puesto que no puede dudarse de Nuestros sentimientos paternales, ni de vuestro respeto las leyes civiles, aguardar cabe que los Gobiernos estimarn en su justo precio
la disposicin de Nuestra voluntad y de l a vuestra, esforzndose por dar satisfaccin la Iglesia, afligida por tantas causas, segn las condiciones requeridas de libertad y
dignidad. Por lo que Nos concierne, estaremos completam e n t e dispuestos de continuo t r a t a r los asuntos eclesisticos y convenir de comn acuerdo lo que p a r e z c a m s
oportuno, dispuestos con g r a t o nimo a c e p t a r condiciones
h o n r a d a s y justas.
H a y algunos inconvenientes, y no de poca importancia,
que vuestro celo, Venerables Hermanos, debe p r o v e e r

en particular. A t a l s e r i e pertenece, e n primer l u g a r , el


escaso personal de Sacerdotes, que proviene en p a r t e de
que principalmente en m u c h a s localidades y durante ,argufeimo espacio d e t i e m p o , faltaron Seminarios p a r a la
formacin de Clero. l ) e aqu h a resultado & menudo que
slo hse acudido con g r a n t r a b a j o y de m a n e r a incompleta A instruir c r i s t i a n a m e n t e al pueblo y administrar los
Sacramentos. Ahora, puesto que por beneficio de la Divina
Providencia c a d a dicesis tiene su Seminario, y que las que
todava no lo tienen, lo t e n d r n en breve, como deseamos y
esperamos, est dispuesto el medio de reforzar las lilas del
Clero, siempre que la disciplina de los alumnos de los bemirarlos quede convenientemente establecida. Contamos,
principalmente p a r a esto, con vuestra prudencia y sabidura: fin de que en esto punto no os falten Nuestros consejos. meditad lo que Nos liemos escrito poco ha los Venerables Hermanos, los Obispos de Hungra.
Dos cosas son a b s o l u t a m e n t e necesarias p a r a la educacin de los Clrigos; doctrina p a r a alimentar su cntendimiento, v virtud p a r a perfeccionar su alma. Ciudad,
pues, de que las a r t e s de humanidad, cu que suele inst r u i r s e la juventud, s e agreguen s a g r a d a s y cannicas
disciplinas, p a r a que l a doctrina desdichas cosas sea s a n a ,
siempre incorrupta, totalmente conforme con las ense a n z a s de la Iglesia, a v e n t a j a d a en tuerza y abundancia,
fin de que sea poderosa para exhortar... y para argir
losque contradicen. L a santidad de vida, sin la cual la
ciencia hincha y no edifica, abraza, no solamente las bue n a s v honestas costumbres, siuo el conjunto de virtudes
Sacerdotales, do donde a r r a n c a aquella semejanza de Jes u c r i s t o , sumo y eterno Sacerdote, que hace buenos s a c e r d o t e s . A esto tienden verdaderamente los Sagrados
Seminarios. Vosotros, Venerables Hermanos, tenis fundadosno pocos, asi p a r a p r e p a r a r los jvenes al Clericato,
como p a r a instruir los Clrigos de modo b o l l a n t e . Fijense en ellos principalmente vuestros cuidados y desvel o s : encrguonse de d a r la instruccin y la ensefianza varones escogidos, en los que v a y a unida la pureza de doctrina la inocencia de costumbres, p a r a que podis con
justa razn confiarles cosa tan g r a v e . Escoged p a r a directores de la disciplina y maestros de la piedad a los que se
h a v a n distinguido e n t r e los dems por su prudencia, consejo y experiencia. Ordnese con vuestra autoridad la

forma de la vida comn, de t a l m a n e r a que, no solamente


los alumnos nunca encuentren en ella nada contraro la
piedad, sino que abunde en toda clase de alicientes por
los que t a l virtud se aumente, y s e exciten, mediante ejercicios convenientes, los cuotidianos progresos de las virtudes sacerdotales.
Vuestra vigilancia debe encaminarse especialismamentc y con el m a y o r cuidado los Sacerdotes, fin de que,
cnanto ms reducido sea el nmero de obreros evanglicos,
tanto ms redoblen sus esfuerzos p a r a cultivar la via del
Sefior. Esta3 p a l a b r a s del Evangelio messis quidem multa
p a r e c e aplicarse vosotros con completa exactitud, porque las poblaciones de Portugal h a n acostumbrado siemp r e a m a r ardientemente la Religin y p r a c t i c a r l a de buena
voluntad con fervor, cuando h a n visto los Sacerdotes,
sus maestros, adornados de virtudes y llenos de doctrina.
As, ser la obra del Clero admirablemente provechosa, si
se consagra con la dignidad y el celo necesario instruir
al pueblo, y especialmente la juventud. Empero, p a r a
i n s p i r a r los hombres y mantener en ellos el amor l a
virtud, es necesario que los ejemplos sean principalmente
eficaces; que cuantos tienen su cargo funciones sacerdotales procuren con ahinco, rio solamente obrar de m a n e r a
que no pueda sorprenderse en ellos nada contrario al deber y la condicin de su ministerio sino que sobresalgan
por la santidad de costumbres y de la vida, tamquambicerna super cundelabrum. nt, luceat mnibus qui in domo suntFinalmente, el tercer punto que deben dirigirse necesariamente vuestros asiduos cuidados es el que se refiere
las cosas que estn destinadas la publicidad, sea diariamente, sea en pocas determinadas. Sin duda ninguna conocis los tiempos presentes. Venerables Hermanos: p o r
un lado los hombres estn animados de una extraordinaria
avidez de lecturas; por otro un torrente de m a l a s doctrinas
se difunde p o r doquiera con l a mayor libertad, siendo incalculables los males que resultan p a r a la honestidad de
las costumbres y la integridad de la Religin. Seguid como
hasta aqu exhortando y advirtiendo los fieles, por todos
los medios y formas de vuestro poder, fin de a p a r t a r l o s
do las fuentes de corrupcin y. conducirlos fuentes saludables. S e r muy til este efecto que por vuestros cuidados inspiracin se publiquen diarios que, al veneno esparcido desde todas partos, opongan el oportuno remedio, de-

tendiendo la verdad,, l a virtud y la Religin. Por lo que


hace los que, con nobilsimo y santo propsito, unen el
arte de escribir al amor y al celo por los intereses catlicos, que tienen en la memoria de continuo, si desean que
sus trabajos sean fecundos y laudables desde todos los
puntos de vista, recuerden constantemente lo que debe
exigirse de cuantos pelean por una causa ptima. Es necesario que escriban con el mayor cuidado, asi como que
no so aparten de la moderacin, de la prudencia y principalmente d l a c a r i d a l , madre y compaera de todas las
virtudes. Por donde se v e u n mal injustamente obran
los que, finde favorecer un partido poltico, no dudan en
acusar los otros de sospechosos en la fe catlica, por el
hecho slo de que son de un partido poltico diferente,
como si el honor de profesin del Catolicismo estuviera necesariamente unido tai cual pan,do poltico.
Lo que acaba de ser objeto de Nuestras advertencias
de Nuestras rdenes, lo confiamos vuestra autoridad,
la cual deben respeto y sumisin aquellos sobre quienes
estis colocados; singularmente los Sacerdotes, que en
toda su vida privada pblica, sea que cumplan las funciones del sagrado ministerio, sea que se dediquen la enseanza en ios Liceos, 110 dejan de depender nunca del poder de los Obispos. A los Sacerdotes pertenece invitar los
otros con su propio ejemplo, practicar todas las virtudes,
como tambin 4 prestar la autoridad episcopal la obediencia y el respeto debidos.

EPISTOLA ENOYCLICA
AD L U S I T A N I A E E P I S C O P O S

LEOPP.

XIII

VENERABALES F R A T R E S
SALUTEM ET APOSTOLIC AM BENEDICTIONEM

*>|EftGKATA N o b i s a c c i d i t c o m m u n i s e p i s t o l a v e s t r a , q u a m s u p e r i o r e m e n s e a c c c p i m u s , q u a e q u e illud m a x i m e

testabalur,

vos civesque vetlros libentibus animiscognovisse novissima A p o s t o liche S e d i s c u m r e g n o L u s i t a n o p a c t a c o n v e n t s . d e u s q u e

laetari,

velut de re b e n e gesta a c b o n o publico non m i n i m u m profutura.


O m n i n o , quod vos p c r s p c x i s t i s . illud Nobis fuit i n u n i v e r s o h o c n e golio proposilum, ut e a ad d i g n i t a t e m i m p e r i i c o n s e r v a r e n t u r ,

quae

regibus vestris de calholico n o m i n e meritis Pontifices r o m a n i contulerant, u n a q u e meliori constitution! c o m m o d i s q u e rei I n d o r u m c h r i slianae consulerctur. Quod quidem propositum parlim videmur c o n s e c u t i , p a r t i m c o n f i d i m u s Dei m u n e r e b e n e f i c i o q u e
Quamobrcm intuentibus

animo

optatissimum,

consecuturo*.

de quo

loquimur,

e v e n t u m , p r o s p i c e r e l i c e t in p o s t e r u m , n e c o m i n a r i s o l u m , s e d p l a n e
spera c e r t 8 m c o n c i p e r e , f u t u r u m ut c h r i s l i a n u m n o m e n in L u s i t a n i a

Afinde que d todo esto el feliz resultado que se espera,


invoquemos el auxilio del Cielo y acudamos desde luego
la fuente inagotable de la gracia divina, al Corazn Santsimo de Nuestro Salvador Jesucristo, cuyo culto espeeial y
antiguo est entro vosotros en vigor. Imploremos li proleccin de Mara Inmaculada, Madre de Dios, del patrn
especial con que se honra ese reino, as como de vuestra
santa Reina Isabel y de los Santos Mrtires, que desde los
primeros tiempos de la Iglesia establecieron propagaron
el Cristianismo en Portugal costa de su sangre.

vestra ad communium rerum

salutcm

florcre

p e r g a t , ot m a i o r a i n

dies incrementa capiat.


Cui

spei

u t ad p l e n u m

respondr-at cxitus,

N o s profecto primi

o m n i u m , ita Deus adsit propitius, d a b i m u s o p r a m . P l u r i m o m

v i r t u t e C l e r i , i n v o u n t a t e p o p u l i L u s i t a n i , s i n e ulla d u b i t a t o n e r e p e r i e m u s . I m m o i n caussa lam

nobili l a m q u e f r u c t u o s a n e c

partes

desiderabunlur virorum qui rem publicam gerunt: de quibus minime


d u b i t a m u s , quin N o b i s s a p i e n i i a m el a e q u i t a t e m s u a m , sicut n u p e r rirae p r o b a v e r e , ita p r o b a r e reliquo tempore velini: multo
quod calho'icae Gdeistudium b e n c q u e de Ecclesia m e r e n d i

Ahora, en testimonio de Nuestra benevolencia, y en


prenda de eelestiale s dones, concedemos afectuosamente en
el Seor la Bendicin Apostlica vosotros, al Clero y
todo vuestro pueblo.
Hado en Roma, enSanPedro, el U de Septiembre de 1886,
ao noveno de Nuestro Pontificado.-LEON PAPA XI11.

vero

a d i u m e u l i i n prudenti, vigilantiaque vestra episcopali, in solcrtia e t

magis

consue-

t u d o n o n est a p u d Lusitanos inusitata aut r e c e n s , sed per v e t u s d i u q u e


celebrata.
E l e n i m q u a m q u a m e s l L u s i t a n i a v e l u t od e x t r e m i t a t e m s i t a p e n i n sulae Ibericae, eademque angustioribus limitibus

circurascribilur,

t a m e n r e g e s v e s t r i , q u a e l a u s e s t n o n c x i g u a , i m p e r i i fines, i n A f r i cani, in A s i a m , in O c c a u i u m p r o t u l e r u n l , ut e x i p s i s p r a e s t a n t i o r i b u s

tendiendo la verdad,, l a virtud y la Religin. Por lo que


hace los que, con nobilsimo y santo propsito, unen el
arte de escribir al amor y al celo por los intereses catlicos, que tienen en la memoria de continuo, si desean que
sus trabajos sean fecundos y laudables desde todos los
puntos de vista, recuerden constantemente lo que debe
exigirse de cuantos pelean por una causa ptima. Es necesario que escriban con el mayor cuidado, asi como que
no so aparten de la moderacin, de la prudencia y principalmente d l a c a r i d a l , madre y compaera de todas las
virtudes. Por donde se v e u n mal injustamente obran
los que, finde favorecer un partido poltico, no dudan en
acusar los otros de sospechosos en la fe catlica, por el
hecho slo de que son de un partido poltico diferente,
como si el honor de profesin del Catolicismo estuviera necesariamente unido tai cual pan,do poltico.
Lo que acaba de ser objeto de Nuestras advertencias
de Nuestras rdenes, lo confiamos vuestra autoridad,
la cual deben respeto y sumisin aquellos sobre quienes
estis colocados; singularmente los Sacerdotes, que en
toda su vida privada pblica, sea que cumplan las funciones del sagrado ministerio, sea que se dediquen la enseanza en ios Liceos, 110 dejan de depender nunca del poder de los Obispos. A los Sacerdotes pertenece invitar los
otros con su propio ejemplo, practicar todas las virtudes,
como tambin 4 prestar la autoridad episcopal la obediencia y el respeto debidos.

EPISTOLA ENDYOLICA
AD L U S I T A N I A E E P I S C O P O S

LEOPP.

XIII

VENERABALES F R A T R E S
SALUTEM ET APOSTOLIC AM BENEDICTIONEM

*>|EftGKATA N o b i s a c c i d i t c o m m u n i s e p i s t o l a v e s t r a , q u a m s u p e r i o r e m e n s e a c c c p i m u s , q u a e q u e illud m a x i m e

testabalur,

vos civesque vetlros libentibus animiscognovisse novissima A p o s t o liche S e d i s c u m r e g n o L u s i t a n o p a c t a c o n v e n t s , d e u s q u e

laetari,

velut de re b e n e gesta a c b o n o publico non m i n i m u m profutura.


O m n i n o , quod vos p c r s p c x i s t i s . illud Nobis fuit i n u n i v e r s o h o c n e golio proposilum, ut e a ad d i g n i t a t e m i m p e r i i c o n s e r v a r e n t u r ,

quae

regibus vestris de calholico n o m i n e meritis Pontifices r o m a n i contulerant, u n a q u e meliori constitutioni c o m m o d i s q u e rei I n d o r u m c h r i slianae consulerctur. Quod quidem propositum parlim videmur c o n s e c u t i , p a r t i m c o n f i d i m u s Dei m u n e r e b e n e f i c i o q u e
Quamobrcm intuentibus

animo

optatissimum,

consecuturo*.

de quo

loquimur,

e v e n t u m , p r o s p i c e r e l i c e t in p o s t e r u m , n e c o m i n a r i s o l u m , s e d p l a n e
spera c e r t 8 m c o n c i p e r e , f u t u r u m ut c h r i s l i a n u m n o m e n in L u s i t a n i a

Afinde que d todo esto el feliz resultado que se espera,


invoquemos el auxilio del Cielo y acudamos desde luego
la fuente inagotable de la gracia divina, al Corazn Santsimo de Nuestro Salvador Jesucristo, cuyo culto espeeial y
antiguo est entre vosotros en vigor. Imploremos li proleccin de Mara Inmaculada, Madre de Dios, del patrn
especial con que se honra ese reino, as como de vuestra
santa Reina Isabel y de los Santos Mrtires, que desde los
primeros tiempos de la Iglesia establecieron propagaron
el Cristianismo en Portugal costa de su sangre.

vestra ad communium rerum

salutcm

florcre

p e r g a t , ot maiora i n

dies incrementa capiat.


Cui

spei

u t ad p l e n u m

respondr-at cxitus,

N o s profecto primi

o m n i u m , ita Deus adsit propitius, d a b i m u s o p rain. P l u r i m o m

v i r t u t e C l e r i , i n v o i u n t a t e p o p u l i L u s i t a n i , s i n e ulla d u b i t a t o n e r e p e r i e m u s . I m m o i n caussa lam

nobili l a m q u e f r u c t u o s a n e c

partes

desiderabunlur virorum qui rem publicam gerunt: de quibus minime


d u b i t a m u s , quin N o b i s s a p i e n i i a m el a e q u i t a t e m s u a m , sicut n u p e r rirae p r o b a v e r e , ita p r o b a r e reliquo tempore velini: multo
quod calho'icae Gdeistudium b e n c q u e de Ecclesia m e r e n d i

Ahora, en testimonio de Nuestra benevolencia, y en


prenda de eelestiale s dones, concedemos afectuosamente en
el Seor la Bendicin Apostlica vosotros, al Clero y
todo vuestro pueblo.
Dado en Roma, enSanPedro, el U de Septiembre de 1886,
ao noveno de Nuestro Pontificado.-LEON PAPA XI11.

vero

a d i u m e u l i i n prudenti, vigilantiaque vestra episcopali, in solcrtia e t

magis

consue-

t u d o n o n est a p u d Lusitanos inusitata aut r e c e n s , sed per v e t u s d i u q u e


celebrata.
E l e n i m q u a m q u a m e s l L u s i t a n i a v e l u t od e x t r e m i t a t e m s i t a p e n i n sulae Ibericae, eademque angustioribus limitibus

circurascribilur,

t a m e n r e g e s v e s t r i , q u a e l a u s e s t n o n c x i g u a , i m p e r i i fines, i n A f r i cani, in A s i a m , in O c c a u i u m p r o t u l e r u n l , ut e x i p s i s p r a e s t a n t i o r i b u s

g e n t i b u s nulli Lusitani c e d e r e i , m u l t a s o n l e c c l l e r e l - S e d

virtutem

s u o g r a v e s r u i n s t r o x i t : n i h i l o m i n u s n o n ii v i d e n t u r l o n g e a v e r o
d i s c e d e r e q u i m a i o r e m p e r n i c i e m c o n s e n t a l l a l a m a po'.iticarura p a r t i u m f a ' t i o n i b u s , intesti..". d i s c o r d i i s , p o p u l a r i u m s e d i t i o n u m p r o celiis. Eteni.n religionis laudem e t a n l i q u - m L u s i t i n o r u m e r g a rom a u u m P o n t i f i c a l u m fidem n u l l a v i s e x l i u g u e r e . n u l l o e a r t e s
l a b e f a e t a r c p o t u e r u n t In m e d i i s e l i n m v e s l r o e r e i p u b l i c a e t e m p e s t a tibus, populi s e m p r r iudicium fuit, foedus c o n c o r d i a m q u e r e g n o r u m
c u m Ecc'esia m a x i m u m e s s e principimi., q u o c h r i s ' i a n o s regi oporteot civitates: e o m q u e o b c a u s s a m s a n c t u m r e i i g i o s i e u n i l a t i s vinc u l u m . - o n m o d o p e r m a n s l t i n c o l u m e , s e d p r a e b u t, a u c t o r i t a t e n u l u que legum, conslitutioni politicael'undomcntum.Quae sane, latablin
et od c o m m e m o r a n d u m i u c u n d a , o s t e n d u n t , r e i c a t h o l i c a e s t a t n m ,
i d o n e i s r e m e d i i s o d h i b i l i s , n o n d i f f i c u l l e r fieri p o s s e l o n g e m e l i o r c m .
V i s e j i t e n i m b o n a s e m i n a ; q u a e si c o n s t a n t i a a n i m o r u m c o n c o r d i a que voluntolum adoleverinl, op'atorum frucluumcopiom Submittent.

h o r u m i n c c p t o r u m magnitudini p a r e m u n d e putanHi suntquaesiv.sseV


S c i l i c e t . si r e c t i d i i u d i c a r i v e l i t , e x a m o r e s e n s u q u e r e l i g i o n i . in IIS
e n i m a d i g n o t a et b a r b a r g e n t e l a b o r i o s i * p e r i c u ' o s i s q u e e x p e d i tionibus, sic a n i m o *ifeclos c o n s t a t p l e r u m q u e f u i s s e , ut C h r i s t o Dom i n o p r i u s i n s r r e n t , q u a m ve! u t i l i t a t i vel g l o M a e , s e r e n d i
siir-ni n o m i n i s . q u a m p r o p a g ndi

chri-

i m p e r i i sui c u p i d i o r e s . U n a

cum

expressa imagine vulnerum lesi. C h r i s l i , quod e r s i populare gentis


vexiUum, praef rre m o i o r e s vestri C r u c o r a s s c r o s a n c t a m m t r i r e m i fcus.'in

acie, venera bandi simul ac

fidentcs

c o u s u e v e r a n t , u t n o n tant

a r m o r u m quam Crucis ipsius p r a e s i d i o nobiles victorias,

quarum

glorio permansi!, videantur a d e p t i . Q u o e pietas l u n e maxime

em-

tuit, c u m L u s i t a n i s e r e g e s v i r o s a p o s t o l i c o * ex exteris q u o q u e

gen-

tibus arcossitos studiose c o n q u i r o b a n t .


ingressuros, eosdemque non semel a

F r a n c i s Xavcrii

vest.gis

r o m o n s P o n l i f i c i b u s N-.inlio-

rum Apostolicorum suctos potestate. Singuloris baec fuit nec unquam


interitura moiorum vestrorum
fid'i

laus, q u o d in remol.ss'.mas

genlcs

ebristianae lumen principes i n v e x w i n t , eoque insigni beneficio

S e i e m q u o q u e A p o s t o l k a m ibi e g r e g i e d e m e r n e r i n t . - Ne u n q u m
sane Decessores Nostri destiterunt, qiiommiis grati animi sigmficat i o n e s g e n t i v e s t r a e e x h i b e r o n t ; c u i u s rei p r o e c l a r u m s u i . t a r g u m e n t u m d e c o r a s i n g u i a r h in r e g e s r o l l a t a . A d N o s q u o d s p e c i a l , q u o t i e s
r e p u l a m u s q u a m m a g n a e s s e r i ! p o p t i l u s n o n ita m a g n u s , g o s l t a n i m u s exemplum a Lusitanis pelare, q u a n t a vis religioni pietatisque
sii: siroulque N o s t r o v e h e m c o t i i . s excilr,tur mixla d m . r a l . o n e b e n e v o l e n t i . Ila s a n e : p - t e r n x m v o b i s c a r i t a t c m vel n u p e m m e
mur

prolisse:

quandoquidem

in

componendo

de

re

rebus

videIr.dioe

o r i e n t a l i c o n t r o v e r s i a , N o s q u i d e m , ' q u a n t u m off.cii N o s t r , r a l i o p liebatur, ibe.alitnr cum Lusitania e g i m u s atque indulgenler.

Quo-

n i a m q u e r e c t u m e s t p a r e m v o l u n l e t e m a c c i p e r e e! r e d d e r e . i d c . r c o
p l u r i m u m de s t u d i o f cilitateque g u b e r n a t o r u m re. p u b l . c a e

Hi v e r o qui c u m i m p e r i o p r a c s u n l , q u o r u m tam ..cessano e s l


opera ad Ecclesiae ir,commoda s a n a n d o , focile inteligenl, quema d m o d u m Lusitanum n o m e n ad t a n t u m glorine fastigiura catholicae
r e i m o n i s v i r l u t e b e n e f i c i o q u e p c r v e n i t , ilo u n a m e s s e v i a m t o l l e n d i s
m a l o r u m c a u s s i s e x p e d i l s m , si r i u s d e m r e l i g i o n i s d u c l u o u s p i c i i s q u e
r e s publica conStanter a d m i n i s t r e t u r . Quo facto, c u m ingeio, c u m
m o r i b u s , c u m v o l u n t s t e p o p u l i f u t u r o e s l g u b e r n a l i o rei p u b l i c a
c o n g r u e n s . C o n t i n e t e m m c a t h i l ca prof s s i o p u h l i c a m r e g n i L u s i t a n i
legitimsmque religionem; proptei-eaque o m u i n o conseiitaneum est,
tutela legum a c m a g i s t r a l u u m p o s s i a t e esse d e f e n s a m , praesidiisquo
o m n i b u s a d incolumitalem, ad p e r e n n i a l e m , ad decus, publice m u nitala. Politicae perinde a t q u e e c c l e s s t i c a e polestati sua legitime
c o n s l e t f i b e r l a s e l a c t i o , o m u i b u s q u e s i i p e r s u a s u m , q u o d r e s ipsa
q u o t i d i a n o e x p e r i m e u t o c o n f . r m a t , tonlum obessc ut invidiosa a e m u l a l i o n e e d v e r s e l u r E ' d e s i a p o t i s i li C-vili, u l b u i e p l u r i m a e t m a x i m a
, d salutcm eivium tranquillilalemque publicum adiumenla s u p -

*ob.s-

m e t i p s i s pollicemur. F o r e n i m i r u m c o n t i d i m u s , non solum ut c u r a m


s u r o ( s o m de iis a d h i b e a n l q u a e p o c l a s u o l , s e d o p e r a m N o h . s c u m

peditet.
E x o l i e r a p a r t e ii q u i s a c r a a u c t o r i t a t e p o U e n l , q u a e c u m q u e

pari.er a c vobiscum libents cor.feraat ad ea, quae ist.c Eccles.a

ac-

m u n e r e s u o a c t u r i s u n t , s i c a g a n t , ut i p s i s p l a n e d e r c s e p o s s e a c

d e b ' r c r e c t o r e s civitatis inlelligam, n e c ullom s.u. oblalam c a u s s a m

cepil, detrimenla arcienda.

S u n t l i a e c s a n e l i a u d l e v i a . p r a e s c r l i m si c o n d i t i o s p e c t e t u r C l e r .
ve-tri

et O r d i n u m

religiosorum: quorum

s i u m , s e d in i p s a m c i v i . a t e m

clades non .n EccleS1om

r e d u n d a v i t , q u a e ibi s c n s . t . e r e p t o i

adiutores prudentes et strenuo, q u o r u m opera

informar.dis

m o r i b u s , i n s t i t u e n d a e i u v e n t u t i . i p s i s e l i o m c o l o n n s od

pop..!,

clir.sliaa

pjtent relinendarum
retineri

l'orlasse legum,

quas interest

Ecc'esiac

pro

non

S u s p i c a n - ; i , d i l f i d e n d i !ocu;n p l e r u m q u e p r o c b e l p o l i t i c a m o ,

coucertalio partium: idque vos s a l i s e x p e r i e n d o c o g n o v i s t i s . l'roleclo


calholicorum

homiuum

el nominoti... C l e r i c o r u m

pnmum

m u m q u e oftii-ium e s t n i h i l u n q u a m n e c r e s u s c i p e r e , n e c

mx.-

opinione

i n s t i t u lingendis, non m e d i o c r i u s u i esse potuisset, hodio m a x i m e ,

roten

c u m la m l i t e p s t e n t e m s o c r i s c x p e d i t i o n i b u s c a m p u m m A t n c a i n t e -

s e r v a l i c n c iur.um eius consistere non

riore videamus.

cuique sii s u u m d e r e b u s m e r e politici h . d i c . u m , modo ne religioni

Q u o d si a d i p s a s m a l o r u m o r i g i n e s a n i m u m a d v e r t a m u s , i m p i c c ila l i b i d i n e m , q u a e s u p e r i o r e s a e c u l o t n n t o p e r e i n v a l u . t , n c q u e
com iifque praecipuom

caussam

arbitramur

fuisse. Pervos.l

uniilla

q u i d e m , v e l u t c o n l o g i o n e m o r b i , v e s t r o r u m ctiacn a n . m o s , m e u r s u q u e

q u o ) a b t b s e q u i o lldeve E c c l e s i a e d i s s e n n a i , a u t c u m c o n possil. Quomvis aulem fas

iustitiaeque r e p u g n e t , honeste legitimeque luer., l a m e n v.detis, Ven e r a b i i e s F r a t r e s , p e r n i c i o s u m e r r o r e m e o r u m , si q u . s u n t , q u i

rem

sacrali, r e m q u e civiicm non salis s e c e r n a n t , r e l i g i o m s q u e n o m e n ad


politicorum partium traballi patrocinium.

gilur prudentia a c mo:.;.raiione adhibilo, non s o l u m n u l l u s eril


s u s p i c i o n i b u s l o c u s , v e r u m e a m r m l u s c o n s i s t e i ilia c e t h o l i c o r u m
v e h e m e n t e r a N u b i s e i p e i i i , c o n s e n s i o . Q u a e si a n t e a d i f f i c i l i o r a d
i m p e l r a n d u m fail, ea de caussa lull, q u c d n i m i s multi p l u s f o r s a n ,
q u a m p a r s c i , t e n e e e s sen-.entia s u a e , n i h i l u n q u a m n u U a q u e r a l i o n e a s t u d i o p a r t u m s u a r i r o recedendum p u l a v e r u n l . Q u a e q u i d e m
studi;., t a m e t s i i n t r a e e r t c s fines i m p r o b a r i n e q u e a n l , a d e p l i o n e m
l a m e n s u p i - e m a e i l l i u s atq>:e o p t a t i s i m a e c o n i u u c l i o n i s v a l d e i m p e diunt.
Vestrum itaque erit, Ver,erabi!es F r a l r e s , o m n e m industri dil i g c n l i a e q u e TUB i l l u d i n t e n d e r e ut, p r u d e n l o r a m o l i s q u a e c u m q u e
o b i t . r o videantur. salularem concordiam animOrum concilielis. Idq i e c o r o m o d i u s ex s e n t e m i a s u c c e d e i , si In re U n i i m o m e n t i n o n
d i s i u n c l e , s e d e o l l a l i s in u n u m c u r i s , m a n u m o p e r i a d m o v e r i t i s
U u a m o b r e m o p p o r t u n a in p r i m i s v i d t u r c o m m u n i e a t i o e l s o c i e l a s
coosihorum inter vcs, ul
Q 0 5 n a m vero
ralio
3mi!8 cxistat.
cons,:,orm delectus sii hubendus. quid proposito c o n d u c a ! a p t u * ,
' " f ' a d i s p i a c i l i si v o b i s ol, o c n i o s v e l i n i n o r m a m p r o p o s u c r i t i s
q u a e l o e n t i d e m a b Apostolica S e d e de h u i u s m c d i negoliis d e e a r a t a
a c p-wescripta sunt, m a x i m e vero litteras N o s t r a s E n c v c l i c a s d e c o n stitutione christians reipublicae.
Ceterum non omnia singulatim

pcrscquemur, quae idoneura

m e d i u m d e s i d e r a r , p r a e s e n s c u m ea

res

siili e x p l o r a t i o r a v o b i s , V e -

v e s t r a ; sed l a m e n n e c o n s i l i u m N o s t r u m in h o c g e n e r e d e s i d e r e t i s ,
d i c l a v o b i s m c l i p s i s p u l a l o t e , q u a e ad v e n e r a b i l e f r a l r e s H u n g a r i a e
E p i s c o p o s paulo a n l e in c a u s s a simili p e r s c r i p s i m u s : O m n i n o in
inslituendis cericis sunt duae res ncccssariae, doctrina ad cultura
mentis, v i r t u s ad p c r f t c l i o n e m animi. Ad e a s liumanilalis artes,
quibus a d o l e s c e n s actas i n f o r m i l i solel, a i i u n g e n d u e disciplinae
sacrae e l c a n c n i c a e , cauto, u t e a r u m doctrina r e r u m sana sii, u s i>quequaqueincorrupta, cum Ecclesiao documenlis penilus consentient,, bisque maxime
temporibus,
vi e t u b e r l a t e p r a e s t a n s , ut
po-

llens sit exhortari... eteos, qui rontradicunt, arguire. Vitae sanetitas


. q u a d e m u t i , inllat scientia non aedificat, c o m p l e c l i l u r non s o l u m
probos honeslosquc mores, sed cum quoque virlutum saccrdolalium
c h o r u m , u n d e illa e x i s t i l , q u a e e f f i c i l s a c e r d o t e s b o n o s , similitudelesu Chrisli, s u m m i et aeternl s a e e r d o l i s

In i i s

(Seminariis)

m a x i m e e v i g i l e n l c u r a e et c o g i l a l i o n e s v e s t r a e : e f f i c i l e , ul l i l l e r i s
d s c i p l i n i s q u e t r d e n d i s l e d i viri p r a e f i c i a n l u r , i n q u i b u s d o c t r i n a c
s a n i t a s c u m i n n o c e n z a m o r u m c o n i u n c l a s i l , u l in r e l a u t i m o m e n i j
eis confidere i u r e optimo possilis. Rectores disciplinae,
roagistros
. i e l a l i s e l i g i l e p r u d e n l i a , Consilio, r e r u m u s a p r a e c e t e r i s c o r a m e n d i t o s : c o m m u i i i s q u c vitae ralio. auelorilale vestra, s i c l e m p e s.-elur, u t non modo nihil u n q u a m alumni o f f e n d a n t pietali c o n trarium, sed abundenl adiumentis omnibus, quibus alilur pietas,
naplisque exercilalionibus incilenlurad saccrdolalium virtutum quolidianos progresus.

n e r u b i l e s F r a l r e s , quo i n c o r a m o d o r u m v i s p r o x i m e el p r a e c e l e r i -

n a l debet industria vostra. Venerabile* Fratres, mederi. Eiusmodi

D e i n d e v e r o vignanta v e s t r a d e b e l maxima et s i n g u l a r i s esse in


p r e s b v t e r o s , ut q u o m i n o r e s l o p e r a r i o r u m n u m e r a s , eo s e s e i m p e r l i a n t i n ( x c o ) e c d a v i n e a D o m i n i a l a c r i o r e s . l l l u d e x E v a n g e l i o messis
quidem
multa v e r e d e v o b i s u s u r p a r i v i d e t u r p o s s e , p r o p t e r e a q u o d
religi-sam inslilulinem s e m p e r Lusitani h o m i n e s a d a m a r e c o n s u e v e r u u l , e a m d e m q u e c u p i d e e t l i b e n t e r e x c i p i u n t , si i u s a c e r d o l i b u s :
magistris suis, ornamenta virtutum dostrinaeque laudem
inesse
p e r s p e x e r i n t . I l a q u e m i i uin q u a n t u m p r o f u t u r a C l e r i e s t o p e r a i n
e r u d i c n d i s p o p u i a r i b u s s u i s , m;>x r me a d o ' e s c e n t i b u s , d i g n e s l u d i o s c q u e p u s i t a . S e d a d p a r i e n d u m a l o n d u m q u e in h o m i n i b u s a m o r e m
virtutis, exploratum est, valere m a x i m e esempla: proplereaque cur e n l , quotquot in m u n e r i b u s sacerdolalibus v e r s a u t u r , non s o l u m n e
q u i d in i p s i s d e p r e b e n d s l u r a b o f f i c i o i s l i l u t o q u e o r d i n i s u i d i s s e n t i e n s , s e d u t m o r u m v i t a e q u e s a n c l i t a l e e m i n e a n l , tamqnam
lucerna

n p r i m i s e s l p a i . c u a s s a c e r d o l u m , e x e o m a x i m e p r o f e c l a , q u o d p ! u -

super candelabrum, ut luceat omnibus qui in domo sunt.

urget. S i m i l i t e r n c c e a e n u i t i e r a b i m u s , q u a e t e m p e s t i v a m civilis p o t e s t lis o p e r a m p o s t u l a n t ,


consulalur. Cum

u l

catholics

rei

q u 0

ffiodo

enini n e c d e paterno animo Nostro, nec de

e . - i b u s ci vi i i b a s o b s e q u i o d u b i l a r c q u e a n t ,
f o r c u l g u b e r n a l o r e s Civita li U t 0

pi.e,io

aes

rectum est
timeul

N o s t r a e i t e m c i u e vesti-ae v o l u n t a t i s , E c c l e s i a m q u e .
ainictsm, ni l i b a r l i
careni.

a e q u u m

dignitati5qUe

veslro

conlidere,

propensionem
mullis

debitum gradum

caussis

reslituendam

Nos autem, quod est partium N o s t r a r u m . p a r t i s s i m o

per animo

futuri s u m u s a g e r c c o m m u n i q u e consensu

sem-

statuere

negolnsjcclcsiasticis quod m ^ i m e opportunum videalur,

de

bonestas

et aequas condltiones libenle,. accepluri.


Quaedam alioqni s u n t , e a q u e

n o n parvi m o m e n t i , quibus

nomi-

n b u s l o c i s , n e c b r e v i a n o i - u r a i n t e r v a l l o , vel i p s a S e m i n a r i a a l u m n i s
sacrornm

mslituendis desiderata

sunt

I l a c de

caussa

c b i s l i a n a e i n s l i l u l i o n i m u l t i l u d i n i s , voi s a c r a m . n t o r u m
t i o n . vix a e g r e q u e c o n s u l l u m .

N u n c

v e r 0

q u o n i e m

saepe

ctivino

d e n t i a e beneficio in b i o c e s i b u s s i n g u l i s sua s u n t C l e r i c o r u m
n a n a , e t ubi n o n d u m r e s . l i t u t a

SUnt.

disciplina
0 d

alumnoruoi

provisemi-

brevi, ut! s p e r a m u s et cupimus,

r e s t i t u e u t a r , s u p p l e n d o c o l l o g i a s a c e r d o l u m in p r o m p l u
modo

vel

administra-

ea, qua decct,

e s t r a l i o , si

ralione constiluta

sit.

P l a n e o o i f i d i m i cognita Nobis pruden.ia sapienliaque

T t r l i u m dor.ique g e n u s , in quo c u r a s vcstrns oportet a s s i d u e v e r s a r i , e a r u m r e r u m e s l q u a e , m a n d a l a e litteris, in s i u g u l o s dies, a u l


statis t e m p o r i b u s in l u c e m p r o d i r e s o l e n t . N c s l i s t e m p o r a . V o n e r a biles Fralres: ex altera parls r a p i u n l u r h o m i n e s inexplebili cupidil a t o l e g e n d i , ex a i t e r a i n g e n s p r a v e s c r i p t o r u m c o l l u v i o l i c e n t e r
e f f u n d i t u r : q u i b u s c a u s s i s vix dici p o t e s t , q u a n t a l a b e s h o . . e s t a t i
m o r u m . quanla religionis incolumitati quotidie r u i n a impendeat.
Itaque boriando, m o n e n d o , omni qua poteslis opc et r a l i o n e p e r s e -

v e r l e , u t facitis, a b i s t i u s m o d i c o r r u p t i s l o n t i b u s h o m i n e s
od s a l u b r e s h a u s t u s a d d u c e r e . P l u r i w u m

revocare,

i u v e r i t , si C u r a d u c t u q u e

vestro diaria publiccntur. <|use molis v e n c n i s u a d e c u r o q u

oblatis

opportune medesntur, suscepto vcritatis, virtutis, religioni patrocinio. K! quod ad e o s p e r l i n e t , q u i

scribendi artem

cum a m o r e stu-

dioque rei calltficae h o n c s t i s s i m o s a n c t i s s i m o q u e proposilo coniung u n t , s i l a b o r e s s u o s v e r e v o l u n t e s s e f r u c t u o s o s et u q u e q u o q u c


loudobiles, constanter

m e m i n e r i n t quid ab iis r e q u i r a l u r , q u i

caussa optima dimicant.

S c i l i c e t in

cura

adhibeant necesse est moderolionem, prudeutiam, m a x i e q u e

earn,

q u a e v e m a t e r vcl c o m c s e s t v i r t u t u m J r e l i q u o r u m c a r i t a t e r o .

Fra-

sit c o n t r a r i a suspicondi

EPSTOLA ENCCLICA

pro

cum

t'ernae vero cantati vidctis q u a m

scribendo summa

ACERCA

DE L A L I B E R T A D

HUMANA

levitas,

c r i m i n a u d i U t c e r i t a s . E x q u o i n t H g i t u r , v i t i o s e et i n i u s t e f a c t u r o s ,

L e o ? *

p .

q u i f a v e n t uni p a r t i p o l i t i c a c , si c r i m e n s u s p e c t o e t i d e i c a t o l i o a e e l i i s
inferro non dubitent, hac una d e caussa quod sunt ex altera

parte,

p e r i n d o ac cathMicae p r o f e s s i o n s l a u s c u m his iliisve p a r l i b u s politi-

Venerables Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

c s necessitate copuletur.
H a e c , q u a e h a c t e n u s v e l m o o u i m u s v e l p r a e c e p i m u s , e u c t o n U le
v e s t r a e c o m m e n d a t a s i n t ; q u a m q u i d e m v e r e r i , et c u i s u b e s s e n e c e s se est universos, q u i b u s p r a e e s t i s , p r a e p i p u e vero s a c e r d o t e s , qui in
o m n i vita c u m p r i v a t a , tum p u b l i c a , sive in m u n e r i b u s s a c r i o r d i u i s
verscr.tur, sive m a g i s t e r i u m i n L y c e i s e x e r c e a n t , in
potestate esse

numquam

o m n e d e c u s v i r t u t i s , ila

desiount;

Epi.coporum

iidemque <|uemadmodum

ad u b t e m p e r a t i o n c m

el obsequium,

ad
quod

a u c t o r i t a t i e p i s c o p a l i t r i h u e r e o p o r t e t , d e b e n t vel e x e m p l o s u o v o c o r e
ceteros.
Quo oulcm omnia

ex voto n e p r o s p e r e cedant, caelestem opem

d e p r e c e m u r ; in p r i m i s q u e p e r e n n e m
adeomus,

Cor sonctissimum

ilium d i v i n s e g r a t i a e f o n l e m

Sci-vatoris nostri Iesu Christi;

viget apud vos religio praecipuu

et vetus.

Batrocinia

cuius

imploremus

I m m a c u l o t o e Dei G e n i t r i c i s M a r i a e , c u i u s s i n g u l a r i tutela L u s i t a n u m
regnum gloriatur: item Elisabethae vestrae, feminarum
sanctissimae, sanctorumque

regiarum

i n i r t y r u m , qui vel a p r i m i s Ecclesiae

temporibus proluso sanguine r e m ebristianam

in Lusitania consti-

t u e r u n t vel a u x e r u n t .
Intere testem

benevolentioe

Nostrae

et caelcstium

docorum

auspicem, benedictionem Apostolicam vobis et Clero populoque vestro universo p e r a m a n t e r i n D o m i n o impertimus.


Datum

R c m a e npud Sur.clutn P e t r u m

die X I V S e p t e m b r i s a n n o

M D C C C L X X X V I , Pontificatus Nostri anno nono


LEO PP. XIII.

A libertad, bien aventajadsimo d l a naturaleza


y propio nicamente de los que gozan de inteligencia razn, da al hombre la dignidad de est a r en manos de su propio consejo y tener la potestad de sus
acciones; pero interesa en g r a n m a n e r a el modo con que se
lia de ejercer semejante dignidad, porque del uso de la libertad se originan, as como bienes sumos, males tambin
sumos. En mano del h o m b r e est, en efecto, obedecer la
razn, seguir el bien moral, tender derechamente su ltimo fin; pero igualmente puede inclinarse todo lo dems, y
yendo t r a s apariencias engaosas de bien, p e r t u r b a r el orden debido y correr su perdicin voluntaria. Jesucristo, libertador del linaje humano, restituyendo y aumentando la
antigua dignidad de la naturaleza, ayud muchsimo la
misma voluntad humana, y aadindole de una p a r t e I03
auxilios de su gracia, y proponindole por otra la felicidad
sempiterna en los ciclos, la elev cosas mejores. Do semej a n t e modo la Iglesia, porque oficio suyo es p r o p a g a r por
toda la duracin de ios siglos los beneficios que por Jesucristo adquirimos, h a merecido bien y merecer bien siempre
de don t a n excelcute de ia n a t u r a l e z a . A pesar de esto, se
cuentan no pocos que piensan ser la Iglesia obstculo p a r a la
libertad del hombre; y la causa de que asi piensen est e n el
perverso y del todo invertido juicio que forman de la libertad. Porque, la adulteran en su nocin misma, con la opinin que de ella tienen la dilatan ms d l o justo; preten-

verle, ut facitis, a b i s t i u s m o d i c o r r u p l i s l o n t i b u s h o m i n e s

revocare,

od s a l u b r e s h a u s t u s

ductuque

adducere. P l u r i w u m

vestro diaria publiccntur. <|use molis


opportune

i u v e r i t , si C u r a

vencnis

undecuroqu

oblatis

medesntur, suscepto vcritatis, virtutis, religioni!

cinio. K! quod ad eospertinet, q u i

scribendi artem

patro-

cum a m o r e stu-

dioque rei calltficae h o n c s t i s s i m o sanctissimoque proposilo coniung u n l , s i l a b o r e s s u o s v e r e v o l u n t e s s e f r u c t u o s o s et u


loudobiles,
caussa

constanter

m e m i n e r i n t quid ab

optima dimicant.

in

scribendo

summa

cura

adhibeant necesse est moderolionem, prudeutiam, m a x i e q u e

earn,

quae ve

Fra-

m a t e r vcl c o m c s e s t v i r t u t u m J r e l i q u o r u m c a r i t a t e m .
vero cantati vidctis q u a m

sit c o n t r a r i a suspicondi

EPSTOLA ENCCLICA

pro

cum

t'ernae

Scilicet

quequoquc

iis r e q u i r a l u r , q u i

ACERCA

DE L A L I B E R T A D

HUMANA

levitas,

c r i m i n a u d i U t c e r i t a s . E x q u o i n t l l i g i t u r , vitiose et i n i u s t e Facluros,

L e o ? *

p .

q u i f a v e n t u n i p a r t i p o l i t i c a c , si c r i m e n s u s p e c t o e t i d e i c a t o l i c a e e l i i s
inferro

non dubitent,

hac una d e caussa

quod sunt ex altera

parte,

p e r i n d o ac cathMicae p r o f e s s i o n i s l a u s c u m his iliisve p a r l i b u s politic s necessitate

Venerables Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

copuletur.

Haec, quae h a c t e n u s vel m o o u i m u s vel praecepimus,

e u c t o n U le

v e s t r a e c o m m e n d a t a s i n t ; q u a m q u i d e m v e r e r i , et cui s u b e s s e n e c e s se est universos, quibus praeestis, praepipue vero sacerdotes, qui


o m n i vita c u m

in

privata, tum p u b l i c a , sive in m u n e r i b u s sacri ordiuis

verscr.lur, sive

magisteri u m in

potestate

numquam

esse

Olirne d e c u s v i r t u t i s , ila

Lyceis exerceant,

desinimi;
ad

in

Epi.coporum

iidemque <|uemadmodum

ulitemperationcm

el obsequium,

ad
quod

a u c t o r i t a t i e p i s c o p a l i t r i h u e r e o p o r t e l , d e b e n l vel e x e m p l o s u o v o c o r e
ceteros.
Quo oulcm omnia
deprecemur;
adeomus,
viget

ex volo n e prospere cedant, caelestem

in p r i m i s q u e p e r e n n e m

Cor sonctissimum

apud vos

illum d i v i n s e g r a t i a e

Sci-vatoris nostri

religio praecipua

et vetus.

Iesu

Batrocinia

opem
fonlem

Christi;

cuius

imploremus

Immaculotoe Dei Genitricis M a r i a e , c u i u s singulari tutela L u s i t a n u m


regnum gloriatur: item Elisabethae
sanctissimae, sanctorumque
temporibus proluso

vestrae, feminarum

i n i r t y r u m , qui vel a

sanguine rem christianam

primis

regiarum
Ecclesiae

in Lusitania

consti-

l u e r u n t vel a u x e r u n t .
Interea

lestem

benevolente

Nostrae

el

caelcslium

docorum

auspicem, benedictionem Aposlolicam vobis el Clero populoque vestro universo p e r a m a n t e r i n D o m i n o imperlimus.


Datum

Rcmae

npud Sur.clum Petrum

die X I V S e p t e m b r i s a n n o

MDCCCLXXXV1, Pontificatus Nostri anno nono


L E O PP. XIII.

A libertad, bien aventajadsimo d l a naturaleza


y propio nicamente de los que gozan de inteligencia razn, da al hombre la dignidad de est a r en manos de su propio consejo y tener la potestad de sus
acciones; pero interesa en g r a n m a n e r a el modo con que se
lia de ejercer semejante, dignidad, porque del uso de la libertad se originan, as como bienes sumos, males tambin
sumos. En mano del h o m b r e est, en efecto, obedecer la
razn, seguir el bien moral, tender derechamente su ltimo fin; pero igualmente puede inclinarse todo lo dems, y
yendo t r a s apariencias engaosas de bien, p e r t u r b a r el orden debido y correr su perdicin voluntaria. Jesucristo, libertador del linaje humano, restituyendo y aumentando la
antigua dignidad de la naturaleza, ayud muchsimo la
misma voluntad humana, y aadindole de una p a r t e I03
auxilios de su gracia, y proponindole por otra la felicidad
sempiterna en los cielos, la elev cosas mejores. Do semej a n t e modo la Iglesia, porque oficio suyo es p r o p a g a r por
toda la duracin de ios siglos los beneficios que por Jesucristo adquirimos, h a merecido bien y merecer bien siempre
de don t a n exceicute de ia n a t u r a l e z a . A pesar de esto, se
cuentan no pocos que piensan ser la Iglesia obstculo p a r a la
libertad del hombre; y la causa de que asi piensen est e n el
perverso y del todo invertido juicio que forman de la libertad. Porque, la adulteran en su nocin misma, con la opinin que de ella tienen la dilatan ms d l o justo; preten-

370

ENCCLICAS

dicndo que alcanza gran nmero de cosas, en las cuales, si


se h a de juzgar rectamente, no puede ser libre el hombre.
Otras vcces, y singularmente en las letras encclicas Inmortale Dei, Nos hemos hablado de las l l a m a d a s libertades
modernas, separando lo que en ellas h a y de honesto do lo
que no lo es, y demostrando al mismo tiempo que cuanto hay
de bueno en estas libertados es tan antiguo como la verdad
misma, y siempre lo aprob la Iglesia muy de buen.grado,
y lo tiene y h a c e uso de ello; mas, decir verdad, lo que se
h a aadido de nuevo es cierta p a r t e corrompida que h a n
engendrado las turbulencias de los tiempos y el prurito demasiado de cosas nuevas. I'ero como hay muchos pertinaces
en l a opinin de que estas libertades, aun en lo que tienen
de vicioso, son el m a y o r ornamento de nuestro siglo y las
juzgan fundamento necesario p a r a constituir las naciones,
hasta el punto d e n e g a r que si en ellas pueda concebirse gobierno perfecto de los Estados, Nos ha parecido, proponindonos l a pblica utilidad, t r a t a r con p a r t i c u l a r i d a d de este
asunto.
De lo que aqui tratamos directamente es de l a libertad
moral, y a se l a considere en c a d a uno do los hombres, y a en
la comunidad de ellos; pero conviene al principio decir b r e vemente algo de la libertad n a t u r a l , porque aun cuando del
todo se distingue de l a moral, es, sin embargo, fuente y principio de donde nacen, por virtud propia y espontneamente,
todas las libertades. Ei juicio de todos y el sentido comn,
que es voz certsima de la, naturaleza, solamente en los que
son c a p a e e s de inteligencia de r a z n reconoce esta libertad, y en ella e s t la causa de ser tenido el hombre por verdadero autor de cuanto ejecuta. Y con razn, en efecto,
porque cuando los dems animales se dejan llevar solo de
sus sentidos, y solo por el impulso de la n a t u r a l e z a buscan
diligentsimamente lo que les a p r o v e c h a , y h u y e n de sus
contrarios, el hombre tiene p o r gua la razn en c a d a una
de lasacciones de su vida. Pero la razn juzga, q u e d o cuantos bienes h a y s b r e l a t i e r r a todos y c a d a uno pueden ser,
y pueden igualmente no s e r , y juzgando, por lo mismo, que
ninguno de ellos s e h a de tomar necesariamente, da poder y
opcin l a voluntad p a r a elegir lo que quiera. Ahora bien:
el hombre puede j u z g a r de l a contingencia, como la llaman,
de estos bienes como decamos, causa de tener un alma
por naturaleza simple, espiritual, c a p a z de pensar, la cual,
pues sta es su n a t u r a l e z a , no trac su origen de las cosas cor-

DE S. S. L E O S

XTII

371

preas ni depende de ellas en su conservacin, antes c r e a d a


por Dios sin intermedio alguno, y traspasando l a r g a
distancia la condicin comn de los cuerpos, tiene un modo
de vivir propio suyo y un modo no menos propio de obrar,
con io cual, a b a r c a n d o con el juicio las razones inmutables
y necesarias de lo bueno y lo verdadero, conoce con evidencia no ser en m a n e r a alguna necesarios aquellos bienes p a r ticulares. Y as cuando se establece que el a l m a del hombre
est libre de toda composicin perecedera y goza de l a facultad de pensar, juntamente se constituye con toda firmeza
en su propio fundamento la libertad n a t u r a l .
Ahora bien: as como nadie h a hablado de la simplicidad, espiritualidad inmortalidad del alma h u m a n a tan altamente como l a Iglesia catlica, ni la ha asentado con m a yor constancia, asi tambin ha sucedido con la libertad;
siempre ha enseado la Iglesia una y otra cosa, y las defiende como dogma de fe; y no contenta con esto, tom el
patrocinio de la libertad enfrente do los herejes y fautores
de novedades que la contradecan, y libr de la ruina este
bien tan g r a n d e del hombre. Bien atestiguan los monumentos escritos con c u n t a energa rechaz los conatos frenti.
eos de los Jlaniqueos y de otros; y en tiempos ms cercanos
nadie ignora el g r a n d e empeo y fuerza con que y a en el
Concilio Tridenrino, ya despus contra los sectarios de J a n senio luch: en defensa del libre albedro del hombre, sin permitir que el fatalismo se a r r a i g a r a en tiempo ni en lugar alguno.
La libertad, pues, es propia como hemos dicho, de los
que participan de inteligencia razn, y mirada en si misma
n o e s o t r a cosa sino la facultad de elegir lo conveniente
nuestro propsito, y a que solo es seor de sus actos el que
tiene facultad de elegir u n a cosa entre muchas. Ahora hien:
como todo lo que se adopta con el fin de a l c a n z a r a l g u n a
cosa tiene r a z n fiel bien que llamamos til y ste es por naturaleza acomodado p a r a m o v e r propiamente el apetito, por
eso el libre albedro es propio - de la voluntad, mejor, es
la voluntad misma en cuanto tiene al obrar la facultad de
eleccin. Pero de ningn modo se mueve la voluntad si no
v a dolante iluminando, m a n e r a de antorcha, el conocimiento intelectual: es decir, que el bien apetecido p o r la voluntad es el bien precisamente en cuanto conocido por la razn. Tanto ms, cuanto en todos los actos de nuestra voluntad siempre antecede la eleccin el juicio a c e r c a de la

verdad de los bienes propuestos y de c u l h a d e anteponerse


los otros; v ningn hombre juicioso duda de que el jzgales propio de l a razn y 110 do la voluntad. Si la libertad,
pues, reside en la voluntad, que es por naturaleza un apetito obediente la razn, sigese que la libertad misma h a
de versar, lo mismo que la voluntad, a c e r c a del bien conforme con la razn. Coa todo, puesto que una y otra facultad
distari de ser perfectas, puede suceder, y sucede, en efecto,
m u c h a s veces que el entendimiento propone la voluntad
lo que en realidad no es bueno, pero tiene varias apariencias de bien, v ello se a p l i c a la voluntad. Pero asi como el
poder e r r a r v el e r r a r de hcclio es vicio que a r g u y e un entendimiento no del todo perfecto, asi oi a b r a z a r uti bien cuvalioso y lingido, por ms q u e sea indicio de Ubre albedrio,
como la enfermedad es indicio de vida, es, sin embargo, un
defecto de la libertad. Asi tambin la voluntad, por lo mismo
que depende de la razn, siempre que apetece algo que de
la r e c i a razn se a p a r t a , inficiona en sus fundamentos viciosamente la libertad y usa de ella perversamente. * esta
es la causa por que Dios, infinitamente perfecto, el cual
por ser sumamente inteligente y la bondad por esencia
es sumamente libre, en ninguna m a n e r a puede querer
el mal de culpa, como ni tampoco pueden los bienaventurados del cielo, c a u s a de l a contemplacin del bien sumo.
Sabiamente a d v e r t a n c o n t r a los 'elagianos San Agustn y
oros que, si el poder declinar de lo bueno fuese segn la naturaleza v perfeccin de la libertad, entonces Dios, Jesucristo los ngeles, los bienaventurados, en todos los cuales
no se d a semejante poder, 110 serian libres, o lo serian con
menor perfeccin que el h o m b r e viador imperfecto. Acerca de esto tiene el Doctor Anglico largas y repetidas disertaciones, de donde se puede deducir y concluir que el poder
pecar no es libertad, sino servidumbre. Sobre las p a l a b r a s
de Cristo, Seor nuestro, qui fac peccatum m
e* peecali , el que h a c e el p e c a d o es siervo del'pecado, (t), dice
sutilisimamente: cada cosa es aquello que,segn su naturaleza
le condene;por donde, cuando se mueve por cosa extraa, a
obra segn su propia naturaleza, sino por ajeno impulso,y esto
es servil. Pero el hombre es racional por naturaleza. Cuando,
pues, se mueve segn razn, lo hace de propio movimiento y
obra como quien es, cosa propia dla libertad: pero, cuando

(1) J y a n n . V 111,34.

peca, obra fuera de. razn, y entonces se mueve como por impulso de otro, sujeto en confines ajenos; y por esto el que hace
el pecado es siervo del pecado. Con claridad bastante vi
esto la filosofa de los antiguos, singularmente los que enseaban que solo e r a libre el sabio; y es cosa averiguada que
llamaban sabio aquel cuyo modo de vivir e r a segn naturaleza, esto es, honesto y virtuoso.
Y puesto que la libertad es en el hombre de tal condicin, peda ser fortificada con defensas y auxilios propsito p a r a dirigir al bien todos sus movimientos y a p a r t a r l o s
del mal; de otro modo hubiera sido gravemente daoso al
hombre el libre albedrio. Y en primer lugar fue necesaria
la ley, esto os, una norma de lo que haba de hacerse y omitirse, la cual 10 puede darse propiamente en los animales,
que obran forzados de la necesidad, como que todo lo hacen por Instinto, ni de si mismos pueden obrar de otro modo
alguno. Mientras que los que gozan de libertad, en tanto
pueden hacer 110 hacer, obrar de un modo de otro, en
cuanto ha precedido, al elegir lo que quieren, aquel juicio
que decamos de la razn, por medio del cual no solo se establece qu es por naturaleza honesto, qu torpe, sino adem s qu es bueno y en realidad debe hacerse, qu malo y
en realidad evitarse; es decir, que la razn prescribe la
voluntad donde debe tender y de qu debe a p a r t a r s e p a r a
que el hombre pueda a l c a n z a r su ltimo fin, por c u y a causa lia de hacerse todo. Esta ordenacin de la razn os lo que
se llama ley, por lo cual la razn de ser necesaria al hombre la ley h a de buscarse p r i m e r a y radicalmente en el mismo libre albedrio p a r a que nuestras voluntades no discrepen de, la r e c t a razn. Y no podria decreo ni pensarse may o r ni m s perverso contrasentido que el pretender exceptuar do la ley al hombre, porque es de naturaleza libre; y
si as fuera, segurasc que es necesario p a r a la libertad el
no a j u s t a r s e la razn, cuando, al contrario, es certsimo
que el hombre, precisamente porque es libre, lia do estar
sujeto la ley, la cual queda as constituida gua del hombre en el obrar, movindole obrar bien con el aliciente del
premio y alejndole del pecado con el terror del castigo.
Tal es la ley natural, p r i m e r a entre todas, la cual est escrita y g r a b a d a en la mente de c a d a uno de los hombres, por
ser la misma razn humana mandando obrar bien y vedando pecar. Pero esos mandatos de la humana razn 110 pueden tener fuerza de ley sino por ser voz intrprete de otra

razn ms alta que deben estar sometidos nuestro entendimiento y nuestra libertad. Como que la fuerza de la ley,
que est en imponer obligaciones y adjudicar derechos, se
apoya del todo en la autoridad, esto es, en la potestad verdadera de establecer deberes, y conceder derechos, y dar
sancin adems, con premios y castigos, lo ordenado; y os
claro que nada do esto habra en el hombre, si se diera asimismo norma para las propias acciones, como su legislador.
Sigese pues, que la ley natural es la misma ley eterna, ingnita en las criaturas racionales, inclinndolas las oirs
y fin debidos, como razn eterna que es de Dios, Criador y
Gobernador del mundo universo. A esta regla de nuestras
acciones y freno del pecar se han juntado, por beneficio do
Dios, ciertos auxilios singulares y aptsimos para regir la
voluntad y robustecerla. El principal y ms excelente de
todos ellos es la virtud de la divina gracia, la cual, ilustrando al entendimiento impeliendo al bien moral la voluntad, robustecida con saludable constancia, hace ms expedito y juntamente ms seguro el ejercicio de la libertad nativa. Y est muy lejos de la verdad el que los movimientos
voluntarios sean, causa de esta intervencin de Dios, menos libres; porque la fuerza de la gracia divina es intima en
el hombre y congruente con la propensin natural, porque
dimana del mismo autor de nuestro entendimiento y de nuestra voluntad, el cual mueve todas las cosas segn conviene
la naturaleza de cada una. Antes bien, como advierte el
Doctor Anglico, la gracia divina por lo mismo que procede
del Hacedor dla naturaleza, est creada y acomodada admirablemente para proteger cualesquiera naturalezas y conservarles sus inclinaciones, su fuerza, su facultad de obrar.
Y lo dicho de la libertad en cada individuo, fcilmente
se aplica los hombres unidos en sociedad civil; pues lo que
en los primeros hace la razu y ley natural, eso mismo hace
en los asociados la ley humana, promulgada para el bien comn de los ciudadanos. De estas leyes Humanas hay algunas
cuyo objeto es lo que de su naturaleza es bueno malo, y
ordenan, con la sancin debida, seguir lo uno y huir de lo
otro; pero este gnero de decretos no tienen su principio de
la sociedad humana, porque sta, asi como 110 engendr
la naturaleza humana, tampoco crea el bien que le es conveniente, ni el mal que se lo opone, sino ms bien son anteriores la misma sociedad, y proceden enteramente de la
ley natural, y, por tanto, de la ley eterna. Asi que los pro-

ceptos de derecho natural, comprendidos en las leyes humanas, no tienen fuerza tan solo de stas, sino principalmente
comprenden aquel imperio, mucho ms alto y augusto, que
proviene de la misma ley natural y de la eterna. En semejantes leyes apenas queda al legislador otro oficio que el de
hacerlas cumplir los ciudadanos, organizando la administracin pblica de manera que, contenidos los perversos y
viciosos, abracen lo que es justo, apartados del mal por
el temor, lo menos, no sirvan de ofensin y daio la sociedad. Otras ordenaciones hay de la potestad civil, que no
dimanan del dcrecbp natural inmediata y prximamente,
sino remotamente y por modo indirecto, y ordenan varias
cosas, las cuales no ha provisto la naturaleza sino de un
modo general y vago. Por ejemplo, manda la naturaleza
que los ciudadanos ayuden la tranquilidad y prosperidad
del Estado; pero hasta qu punto, de qu modo y cu qu cosas, no es el derecho natural, sino la sabidura humana,
quien lo determina; y en estas reglas peculiares de la vida,
ordenadas prudentemente y propuestas por la legtima potestad, es en donde se contiene propiamente la ley humana.
La cual manda los ciudadanos conspirar al fin que la comunidad se propone, y les prohibe apartarse de l, y mientras sigue sumisa y se conforma con las prescripciones de
la naturalcra, se guia para lo bueno y aparta de lo malo.
Por donde se v que la libertad, no solo de los particulares, sino de la comunidad y sociedad humana, no tiene absolutamente otra norma y regla que la ley eterna de Dios;
y, si ha de tener nombre verdadero de libertad en la sociedad misma, no ha de consistir en hacer lo que' cada uno
se lcantoja, de donde resultara grandsima confusin y turbulencias, opresoras al cabo de la sociedad; sino en que,
por medio de las leyes civiles, pueda cada uno fcilmente
vivir segn los mandamientos de la ley eterna. Y la libertad, en los que gobiernan, no est cu que puedan mandar
temeraria y antojadizamente, cosa no menos perversa que
daosa en sumo grado la sociedad, ante toda la fuerza de
las leyes humanas ha de estar en que se las vea dimanar (le
la eterna, y no sancionar cosa alguna que no so contenga
en esta como en principio universal de todo derecho.
Sapientisimamente dijo San Agustn (1): Creo, al mismo
tiempo, que t conoces no hallarse en aquella (ley) temporal
(t| S. Ang.,i>e Uh. art., 1.1, c. li, lim. 15-

nada justo y legtimo que no lo hayan tomado los hombres de


esta (ley) eterna. De modo que, si por cualquiera autoridad
se estableciera algo que se a p a r t e de la r e c t a razn y sea
pernicioso l a sociedad, ninguna fuerza de ley tendra,
puesto que no seria norma de justicia, y a p a r t a r a los
hombres del bien p a r a que est ordenada la sociedad.

blos cultos, y a resistiendo la. arbitrariedad de los perversos, ya alejando dlos inoccnlos y los dbiles las injusticias;
ya, por ltimo, t r a b a j a n d o porque en las naciones prevalezca una organizacin tal q u e s e a a m a d a de los ciinladadanos por su equidad y temida de los extraos c a u s a de
sn fuerza.

Resulta de todo lo dicho, que la n a t u r a l e z a de l a libertad, de cualquier modo que se la mire, y a en los particulares, y a cu la comunidad, y no menos e n I03 imperantes que
en los sbditcs, incluye la necesidad do someterse una razn suma y eterna, que no es otra sino la autoridad de Dios
que m a n d a y que veda; y t a n lejos est esto justsimo seTioro de Dios en los hombres de q u i t a r , mermar siquiera la
libertad, que a n t e s bien la doliendo y perfecciona; como que
el dirigirse su propio fin y a l c a n z a r l e es perfeccin verdadera de toda naturaleza; y el fin supremo que debe aspir a r la libertad del hombre, no es otro que Dios mismo.

Es, adems, obligacin muy verdadera la de prestar reverencia la autoridad y obedecer con sumisin las l e y e s
justas; quedando as los ciudadanos libres de la injusticia de
los inicuos, gracias la f u e r z a y vigilancia de lajiey. La potestad legtima viene de Dios y el que resiste ta potestad resiste la ordenacin de D'Js, con lo eual queda muy ennoblecida
la obediencia, y a que sta, se presta la ms justa y elevada autoridad; pero cuando f a l t a el derecho de m a n d a r ,
se manda algo contra la razn, contra la ley eterna, los
mandamientos divinos, es justo 110 obedecer los hombres,
se entiende p a r a obedecer D03. Cerrado asi el paso la
tirana, 110 lo absorber todo el Estado, y quedarn salvos
los derechos de los particulares, de la familia, de todos los
miembros de la sociedad, dndose todos parte en la libertad verdadera, que est, como hemos demostrado, en poder
cada uno vivir segn las leyes y la recta razn.

Aleccionada la Iglesia por las p a l a b r a s y ejemplos de su


divino Autor, h a afirmado y p r o p a g a d o siempre estos preceptos de altsima y verdadersima doctrina, manifiestos
todos aun por la sola luz de la razn, sin cesar un punto de
medir por ellos su encargo y e d u c a r los pueblos cristianos.
En lo tocante las costumbres, la ley evanglica no solo sup e r a con g r a n d e exceso toda la sabidura de los paganos,
sino que a b i e r t a m e n t e l l a m a al hombre y le forma p a r a u n a
santidad inaudita en lo antiguo; y, acercndole ms Dios,
le pone en posesin de u n a libertad ms p e r f e c t a . Tambin
se h a manifestado siempre la grandsima fuerza de la Iglesia en g u a r d a r y defender la libertad civil y poltica de los
pueblos. Y en esta materia no h a y p a r a qu enumerar los
mritos de la Iglesia. Basta r e c o r d a r , como trabajo y beneficio principalmente suyo, l a abolicin de la esclavitud,
vergenza antigua-de todos los pueblos del gentilismo.
L a igualdad a n t e la ley, la v e r d a d e r a f r a t e r n i d a d do los
hombres las afirm Jesucristo el primero, de c u y a voz fu
eco la de los Apstoles, que predicaban no h a b e r y a judio,
ni griego, ni escita, sino todos h e r m a n o s en Cristo. Y es tanta y tan conocida la virtud a c t i v a de la Iglesia en este punto, que donde quiera que e s t a m p a su huella, est averiguado no poder durar mucho las costumbres salvajes; autes
bien mudarse en breve la ferocidad en mansedumbre y en
luz de verdad las tinieblas de l a b a r b a r i e . Tampoco h a dejado de obligai la Iglesia con grandes beneficios l o s p u e -

Si los que c a d a paso disputan acerca de la libertad entendieran la honesta y legitima, como a c a b a m o s de describirla, nadie osara acusar la Iglesia, de aquello que como
suma injusticia propalan, de ser enemiga de la libertad de
los individuos de la sociedad; pero h a y y a muchos imitadores de Lucifer, cuyo es a q u e l nefando grito: no serrir,
que con nombre de libertad defienden una licencia absurda. Tales son I03 partidarios de ese sistema tan extendido y poderoso, que tomando nombro de la libertad, quieren
ser llamados Liberales.
En realidad, lo que en filosofa pretenden los naturalistas
6 racionalistas, eso mismo pretendeu en la moral y en la poltica los fautores del Liberalismo, los cuales 110 hacen sino
aplicar . las costumbres y acciones d l a vida los principios
sentados por los partidarios del naturalismo. Ahora bien: lo
principal de todo el naturalismo es la soberana de la razn
h u m a n a , que negando la divina y eterna la obediencia debida, y declarndose si misma su juris. se h a c e asi propia sumo principio, y fuente, y juez de la verdad. As tambin los sectarios del Liberalismo, de quienes hablamos, pretenden que en el ejercicio do la vida ninguna potestad divi-

na hay que obedecer, sino que cada uno es ley para si, de
donde nace esa moral que llaman independiente, que, apartando la voluntad, bajo pretesto de libertad, de la observancia de los preceptos divinos, suele conceder al hombro
una licencia sin limites. Fcil es adivinar dnde conduce
todo esto, especialmente al hombre que vive en sociedad.
Porque una vez establecido y persuadido que nalie tiene
autoridad sobre el hombre, sigese no estar lucra de l y
sobre l la causa eficiente de la comunin y sociedad civil,
sino en la libre voluntad de los individuos, tener la potestad
pblica su primer origen en la multitud, y adems, como en
cada uno la propia razn es nico guia y norma de las acciones privadas, debe serlo tambin la de todos para todos,
en lo tocante las cosas pblicas. De aqui que el poder sea
proporcional al nmero, y la mayora del pueblo sea la autora de todo derecho y obligacin. Pero bien claramento
resulta do lo dicho cuan repugnante sea todo esto la razn: repugna en efecto sobre manera, no solo la naturaleza del hombre, sino la de todas las cosas criadas, el querer que no intervenga vnculo alguno entre el hombre la
sociedad civil y Dios, Criador, y por tanto Legislador Supremo y Universal, porque todo lo hecho tiene forzosamente
algn lazo para que lo una con la causa que lo hizo; y es cosa
conveniente todas las naturalezas, y aun pertenece la
perfeccin de cada una de ellas, el contenerse en el lugar
y grado que pide el orden natural, esto es, que lo inferior
se someta y deje gobernar por lo que le es superior- E adems esta doctrina perniciossima, no menos las naciones
que los particulares. Y en efecto, dejando el juicio de lo
bueno y verdadero la razn humana sola y nica, desaparece la distincin propia del bien y del mal; lo torpe y lo honesto no se diferenciarn en la realidad, sino segn la opinin y juicio de cada uno; ser licito cuanto agrade, y, establecida una moral, sin fuerza casi para contener y calmar
los perturbados movimientos del alma, quedar naturalmente abierta la puerta toda corrupcin. En cuanto la
cosa pblica, ia facultad do mandar se separa del verdadero y natural principio, de donde toma toda su virtud para
obrar el bien comn; y la ley que establece lo que se ha de
hacer y omitir, so deja al arbitrio de la multitud ms numerosa, lo cual es una pendiente que conduce la tirana. Rechazado el seoro de Dios en el hombro y en la sociedad,
es consiguiente que no hay pblicamente religin alguna, y

se seguir la mayor incuria en todo lo que se refiera la


Religin. Y asimismo, armada la multitud con la creencia
de su propia soberana, se precipitar fcilmente promover turbulencias y sediciones; y quitados los frenos del deber y de la conciencia, solo quedar la fuerza, que nunca es
bastante contener, por s sola los apetitos de las muchedumbres. De. lo cual es suficiente testimonio la casi diaria
lucha contra los socialistas y otras turbas de sediciosos, que
tan porfiadamente maquinan por conmover hasta en sus
cimientos las naciones. Vean, pues, y decidan los que bien
juzgan, si tales doctrinas sirven de provecho la libertad
verdadera y digna del hombre, solo sirven para pervertirla y corromperla del todo.
Es cierto que no todos los fautores del Liberalismo asienten estas opiniones, aterradoras por su misma monstruosidad, y que abiertamente repugnan la verdad, y son
causa evidente do gravsimos males; antes bien muchos de
ellos, obligados por la fuerza de la verdad, confiesan sin
avergonzarse, y aun muy de su grado afirman que la libertad degenera en vicio y aun en abierta licencia, cuando so
usa de ella destempladamente, postergando la verdad y la
justicia, y que debe ser, por tanto, regida y gobernada por
la recta razn y sujeta consiguientemente al derecho natural y la eterna ley divina. Mas juzgando que no se ha de
pasar ms adelante, niegan que esta sujecin del hombre libre las leyes, que Dios quiera imponerle, haya de hacerse
por otra va que la do la razn natural. Pero al decir esto,
no son en manera alguna consecuentes consigo mismos. Porque si, como ellos admiten y nadie puede negar con derecho, se ha de obedecer la voluntad de Dios legislador,
por estar el hombro todo en la potestad de Dios, y tender
Dios, sigese que esta potestad legislativa suya nadie
puede ponerle limites ni modo, sin ir, por el mismo hecho,
contra la obediencia debida. Y aun ms, si el hombre llegara arrogarse tanto que quisiera decretar cules y cuntas son sus propias obligaciones, cules y cuntos son los
derechos de Dios, aparentar reverencia las leyes divinas, pero no la tendr de hecho, y su propio juicio prevalecer sobre la autoridad y providencia de Dios. Es, pues,
necesario que la norma constante y religiosa de nuestra
vida se derive, no solo de la ley eterna, sino tambin do todas y cada una de las dems leyes que, segn su beneplcito, lia dado Dios, infinitamente; sabio y poderoso, y que po-

domos seguramente conocer por seales c l a r a s indubitables. Tanto ms, cuanto que estas leyes, por t e n e r el mismo principio y el mismo autor que la eterna, concuerdan
del todo con la razn, perfeccionan el derecho natural,
incluyen el magisterio del mismo Dios, que, precisamente
p a r a que nuestro entendimiento y nuestra voluntad no caigan en error, rige entrambos.benignamente, gnindolos
al mismo tiempo que les o r d e n a . Quede pues, s a n t a inviolablemente unido lo que ni puedo ni debe separarse; y sirvaso Dios en todo, como la misma razn n a t u r a l lo ordena,
con toda sumisin y obediencia.
Algo m s moderado son, pero no ms consecuentes consigo mismos, los que dicen que, en efecto, se h a n de r e g i r
segn las leyes divina la vida y costumbres de los particulares, pero no las del Estado. P o r q u e en las cosas pblicas
es permitido a p a r t a r s e de los preceptos de Dios, y no tenerlos en cuenta al establecer las leyes. De donde sale aquella perniciosa consecuencia: que es necesario s e p a r a r la
Iglesia del Estado. No os difcil conocer lo absurdo de todo
esto: porque, como la misma naturaleza exige del Estado,
que proporcione los ciudadanos medios y oportunidad
con que vivir honestamente, estoes, segn las leyes de Dios,
y a que es Dios el principio de toda honestidad y justicia, repugna, ciertamente por todo extremo, que sea lcito al Estado el descuidar del todo esas leyes, establecer la menor
cosa que las contradiga. Adems, los que gobiernan los
pueblos son deudores la sociedad, 110 solo de p r o c u r a r l e
con leyes sabias la prosperidad y bienes exteriores, sino de
m i r a r principalmente los Irenes del a l m a . Ahora bien: p a r a
incremento de estos bienes del a l m a , nada puede imaginarse ms propsito que estas leyes, de que es- autor Dios
mismo; y por esta c a u s a los que en el gobierno del Estado
no quieren tenerlas en cuenta, hacen que la potestad poltic a se desvie de su propio instituto y de las prescripciones
de la naturaleza, Pero lo que m s importa y Nos hemos
ms de una vez advertido, es, que aunque la potestad civil
110 mira prximamente al mismo fin que la religiosa, ni vapor las mismas vas, con todo al ejercer la autoridad, es
f u e r z a que h a v a n de encontrarse, veces, una con otra.
Ambas tienen los mismos sbditos, y no es r a r o d e c r e t a r
u n a v otra a c e r c a de lo mismo, bien que con motivos diversos. Llegado este caso, y siendo el chocar cosa necia y
abiertamente opuesta ia voluntad sapientsima de Dtos,

es preciso algn modo y orden, con que a p a r t a d a s las caus a s de porfas y rivalidades, h a y a conformidad en las cosas
que h a n de hacerse. Con razn se ha comparado esta conformidad la unin del alma con el cuerpo, igualmente provechosa entrambos, cuya desunin, al contrario, es perniciosa, singularmente al cuerpo, que por ella pierde la vida.
P a r a que mejor se v e a todo esto, bueno ser considerar
una por una esas varias conquistas de la libertad que se dicen logradas en nuestros tiempos. Sea la p r i m e r a , consider a d a en los par colaros, la que llaman libertad de cultos, en
tan g r a n m a n e r a contraria la virtud de la religin. Su fundamento es estar del todo en mano de c a d a uno el profesar
la religin que m s le acomode, el no profesar ninguna.
Pero, m u y a l contrario, entro todas las obligaciones del
hombre, la m a y o r y ms santa es, sin sombra de duda, la que
nos m a n d a adorar Dios pa y religiosamente. Dedcese
esto necesariamente de estar nosotros de continuo en poder
de Dios, y ser p o r su voluntad y providencia gobernados, y
lener en l nuestro origen, y h a b e r de tornar El. Allgase
esto, que no puede d a r s e virtud verdadera sin religin.
Porque la virtud moral es la que versa en las cosas que nos
lle v a n Dios con sumo y ltimo bien del hombro; y p o r tanto, la religin, que obra las cosas directa inmediatamente
ordenadas al honor dirim (1), es la primera y es la reguladora de todas las virtudes. Y si se indaga, y a que hay varas religiones desidentes entre si, cul ha de seguirse entre
todas, responden, una la razn y la naturaleza: la que
Dios h a y a mandado y puedan fcilmente conocer los hombres por ciertas notas exteriores con que quiso distinguirla
la Divina Providencia p a r a evitar un error, al cual, en cosa
de t a m a a importancia, haba de seguirse s u m a ruina. Asi
que, al ofrecer al hombre, esta libertad de cultos, de que vamos hablando, se le da f a c u l t a d p a r a pervertir abandon a r impune una obligacin santsima, y tornarse, por lo
tanto, al mal, volviendo la espalda al bien inconmutable; lo
cual, como hemos dicho, 110 es libertad, siuo depravacin
de ella y servidumbre del alma envilecida bajo el pecado.
Considerada en el Estado la misma libertad, pide que
ste 110 tribute Dios eulto alguno pblico, por no haber razn que lo justifique; que ningn culto sea preferido los
otros; y que todos ellos tengan igual derecho, sin respeto
(1) S. Til.,2." 2 i). LXXXI, a. 6.

ninguno al pueblo, dado caso que ste haga profesin de catlico, P a r a que todo esto f u e r a justo, habra de ser v e r d a d
que ia sociedad civil no tiene p a r a con Dios obligaciones algunas, que puede inflingirlas impunemente; pero no es
menos falso lo uno que lo otro. No puede, en efecto, dudarse
que la sociedad establecida entre los hombres, y a se mire
sus partes, y a su forma, que es la autoridad, y a su causa, y a la gran copia de utilidades que a c a r r e a , existe por
voluntad de Dios. Dios es quien cri al hombre p a r a vivir en
sociedad, y quien le puso entre sus semejantes p a r a que las
exigencias naturales, que l no pudiera satisfacer solo, las
viera cumplidas en la sociedad. Asi es que l a sociedad, por
serlo, ha de reconocer como p a d r e y autor Dios, y reverenciar y adorar su poder y su dominio. Veda, pues, la justicia, y vdalo tambin ia razn, que el Estado sea ateo, lo
que viene p a r a r en el atesmo, quesc h a y a de igual modo
con respecto las v a r i a s que llaman religiones, y conceda
todas promiscuamente iguales derechos. Siendo, pues, necesario al Estado profesar u n a religin, ha de profesar l a
nica verdadera, la cual sin dificultad se conoce, singularmente en los pueblos ca tlicos, puesto que en ella aparecen
como sellados los c a r a c t e r e s de la verdad. Esta religin es,
pues, la que han de conservar los que gobiernan; sta la que
h a n de proteger, si quieren, como deben, atender con prudencia y ltimamente la comunidad de los ciudadanos. L a
autoridad pblica est, en efecto, constituida p a r a utilidad
de sus subditos; y aunque prximamente mira, proporcionarles la prosperidad"de esta v i d a terrena, con todo, 110 debe
disminuirles, syio aumentarles la facilidad de conseguir
aquel sumo y ltimo bien, en que est la sempiterna bienav e n t u r a n z a del hombre, y que no puede llegarse en descuidndose de la religin.
Pero y a otras veces hemos hablado de esto m s largamente: a h o r a solo queremos advertir, que una libertad de
este gnero es daossima la libertad v e r d a d e r a , tanto de
los que gobiernan como de los gobernados. A maravilla
aprovecha, por el contrario, la religin; como que pone en
Dios el origen de l a potestad, y gravisimamente ordena,
los principes no descuidar sus deberes, no m a n d a r injusta
ni a c e r b a m e n t e , g o b e r n a r su pueblo con benignidad, y
casi coii caridad p a t e r n a . Quiere que los ciudadanos estn
sujetos los gobernantes legtimos como ministros de
Dios, y los une ellos, 110 solamente por medio de la obc-

diencia, sino por el respeto y el amor, prohibiendo toda sedicin y todo conato que pueda turbar el orden y tranquilid a d pblica, y que al cabo son c a u s a de que se estreche
con mayor freno la libertad de los ciudadanos. No hay que
decir cunto conduce la religin las buenas costumbres,
y stas ia libertad; puesto que la razn demuestra y la
historia confirma que, cuanto ms morigeradas son las naciones, tanto m s p r e v a l e c e n en libertad, en riquezas y
en podero.
Volvamos a h o r a algn tanto la atencin hacia la libertad de hablar y de imprimir cuanto place. Apenas es necesario n e g a r el derecho semejante libertad cuando se
ejerce, 110 con a l g u n a templanza, sino traspasando t o d a
moderacin y todo lmite. El derecho es una facultad mor a l que, como hemos dicho y conviene repetir mucho, es
absurdo suponer h a y a sido concedido por la naturaleza de
igual modo la verdad y al error, la honestidad y la torpeza. H a y derecho p a r a p r o p a g a r en la sociedad libre y
prudentemente lo verdadero y lo honesto p a r a que se extienda el m a y o r nmero posible su beneficio; pero en cuanto las opiniones falsas, pestilencia la ms mortfera del
entendimiento, y en cuanto los vicios, que corrompen el
alma y las costumbres, os justo que la pblica autoridad
los cohiba con diligencia p a r a que no v a y a n cundiendo insensiblemente en dao de la misma sociedad. Y las maldades de los ingenios licenciosos, que redundan en opresin
de la multitud ignorante, no han do ser menos reprimidas
por la autoridad de las oyes que cualquiera injusticia cometida por fuerza contra los dbiles. Tanto ms, cuanto
que la inmensa mayora de los ciudadanos no puede de
modo alguuo, puede con suma dificultad, p r e c a v e r esos
engaos y artificios dialcticos, singularmente cuando halagan las pasiones. Si todos es permitida esa licencia ilimitada de h a b l a r y escribir, n a d a ser y a sagrado inviolable; ni a n se perdonar aquellos grandes principios
naturales t a n llenos de v e r d a d , y que forman como el patrimonio comn y juntamente nobilsimo del gnero humano. Oculta a s i l a verdad en las tinieblas, casi sin sentirse,
como muchas veces sucede, fcilmente se enseorear de
las opiniones h u m a n a s el error pernicioso y mltiple. C011
lo cual recibe tanta v e n t a j a la licencia como detrimento la
libertad, que ser tanto mayor y ms segura cuanto mayores f u e r e n los frenos de la licencia. Por lo que dice res-

ENCCLICAS

pecto i la cosas opinables, dejadas por Dios las disputas de loa hombres, es permitido, sin que ello se oponga
la naturaleza, sentir lo que acomoda y libremente hablar
dlo q u e s o siente, porque esta libertad nunca induce al
hombre oprimir la verdad, sino muchas veces investigarla y manifestarla.
So de otra m a n e r a so ha de juzgar la que llama libertad
de enseanza. No puede, en efecto, caber duda de que slo
l a verdad debe llenar el entendimiento, porque en ella est
el bien de las naturalezas inteligentes y su fin y perfeccin;
de modo tifo la, enseanza no puede ser sino de verdades,
tanto p a r a los que ignoran como p a r a los que y a saben,
p a r a dirigir unos al conocimiento de la verdad y conservarlo en los otros. Por esta causa, sin duda, es deber propio de los que ensean, librar de error los entendimientos y c e r r a r con seguros obstculos el camino que conduce
opiniones engaosas. Por donde se v cunto repugna
la razn esta libertad de que traamos, y cmo ha nacido
p a r a pervertir radicalmente los entendimientos al pretender serle licito enseriarlo todo segn su capricho; licencia
que nunca puedo conceder al pblico la autoridad del Estado sin infraccin de sus deberes. Tanto ms, cuanto que
puede mucho con los oyentes la autoridad del maestro, y
es rarsimo q u e pueda el discpulo juzgar, por si mismo, si
es no verdad lo que explica el que ensea.
Por lo cual es necesario que esta libertad no salga de
ciertos trminos, si lia de ser honesta, es decir, si no ha de
suceder impunemente que la facultad de ensear se trueque cu instrumento de corrupcin. Pero las verdades acerca de las que h a de versar nicamente la doctrina del preceptor, son d e dos gneros: naturales y sobrenaturales. L a s
naturales, como son los primeros principios y los deducidos
inmediatamente de ellos por la razn, constituyen un como
patrimonio comn del gnero humano, y, puesto que en el
se apoyan como eu tirmisimo fundamento las costumbres,
la justicia, l a religin, la misma unin social, nada seria
tan impo, tan neciamente inhumano como el dejar que sea
profanado y disipado. Ni ha de conservarse menos religiosamente el preciossimo y santsimo tesoro de las cosas que
conocemos p o r habrnoslas revelado el mismo Dios. Las
principales se demuestran con muchos ilustres argumentos, de que usaron con frecuencia los Apologistas, como
son: e l h a b e r Dios revelado algunas cosas: el haberse hecho

DE S . S . L E N

XIII

385

carne el Unignito de Dios para dar testimonio de la verdad; el haber fundado el mismo Unignito una sociedad
perfecta, que es la Iglesia, de la cual es cabeza l mismo,
y que prometi estar con ella hasta la consumacin de los
siglos. A esta sociedad quiso que quedaran encomeadadas
cuantas verdades ense, con la condicin de que las guardase, las defendiese y con autoridad legtima la ensefiase;
y la vez orden todos los hombres, que obedecieran i
su Iglesia no menos que El -mismo, teniendo segura los
que as no lo hicieran su perdicin sempiterna. Consta,
pues, claramente, que el mejor y ms seguro maestro dl
hombre es Dios, fuente y principio de toda verdad, y tambin el Unignito, que est en el seno del Padre, y e camino, verdad, vida, luz verdadera que ilumina i todo hombre, y cuya enseanza han de prestarse todos docilmente: et erunt onrnes docibiloe nei. Pero, en punto de fe y da
costumbres hizo Dios la Iglesia participe del magisterio
divino, y, por beneficio tambin divino, libre de error; por
lo cual es la ms alta y segura maestra de los mortal, y
en ella reside el derecho inviolable la libertad de nsear. Y, de hecho, sustentndose la Iglesia con la doctrina
recibida del cielo, nada ha antepuesto al cumplimiento
exacto del encargo que Dios le ha confiado; y ms fuerte
que las dificultades que por todas partes la rodean, no ha
aflojado un punto en defender la libertad de su magisterio.
Por este camino, desterrada la supersticin miserable, se
renov el orbe segn la cristiana sabidura. Pero como la
razn claramente ensea que entre las verdades reveladas
y las naturales no puede darse oposicin verdadera, y asi
que cuanto aquellas se oponga, ha de ser por fuerza
falso, por lo mismo dista tanto el magisterio de la Iglesia
de poner obstculos al deseo de saber y al adelanto en las
ciencias, de retardar do algn modo el progreso y cultura de las letras, que antes les ofrece abundantes luces y
segura tutela. Por la misma causa es este magisterio do
no escaso provecho la misma perfeccin de la libertad
humana; puesto que es sentencia do Jesucristo, Salvador
nuestro, que el hombre es hecho libre por la verdad, cognoscetis oeritatem et- esritas liberabit vos. No hay, pues, motivo para que la libertad genuina se indigne y la verdadera ciencia lleve mal las justas v debidas leyes con que la
Iglesia y la razn una exigen que se ponga limites las
enseanzas de los hombres; antes bien la Iglesia, como

EnoMicai,-,

c a d a paso atestiguan los hephos, al hacer esto primera y


principalmente p a r a proteger la f e cristiana, p r o c u r a tambin fomentar y a d e l a n t a r todo gnero de ciencias humanas. Bueno es, mirado en s mismo, y laudable, y debe busc a r s e lo escogido de la doctrina; y toda erudicin que sea
originada de un recto juicio y est conforme con l a v e r d a d
de las cosas, sirve no poco p a r a ilustrar las mismas cosas
que creemos por revelacin divina. El hecho es que la
Iglesia se deben estos v e r d a d e r a m e n t e insignes beneficios:
el h a b e r conservado gloriosamente los monumentos de la
antigua sabidura; el h a b e r abierto por todas p a r t e s asilos
las ciencias; el haber excitado siempre la actividad del
"ingenio, fomentando con todo e m p e l l l a s mismas a r t o s de
que toma eso tinte de urbanidad nuestro siglo. P o r ltimo, 110 h a de callarse que hay un c a m p o inmenso, patente los hombres, en que poder extender su industria y ejercitar libremente su ingenio, saber: todo
aquello que no tiene relacin necesaria con la f e y costumbres cristianas, que la Iglesia, sin hacer uso d e su
autoridad, deja ntegro y libre al juicio de los doctos. De
aqu se entiende qu gnero de libertad quieren y p r o p a l a n
con igual empeo los secuaces del Liberalismo: de una p a r te, se conceden s mismos y a l Estado una licencia tal
que no dudan en abrir paso f r a n c o las opiniones ms
perversas; de o t r a , ponen mil estorbos la Iglesia, limitando su libertad los trminos ms estrechos que les es
dado ponerlo, por m s que de la doctrina de l a Tglesia no
h a d e temerse inconveniente alguno, sino esperarse grandes provechos.
Tambin se pregona con grande ardor la que llaman libertad de conciencia, que, si se toma en el sentido de ser licito c a d a uno, segn le a g r a d e , dar no dar culto Dios,
queda suficientemente r e f u t a d a con lo ya dicho. Pero puede
tambin tomarse en el sentido de ser licito al hombro, segn su conciencia, seguir en la sociedad la voluntad de
Dios y cumplir sus mandatos sin el menor impedimento.
E s t a libertad verdadera, digna de los hijos de Dios, y que
a m p a r a con el mayor decoro la dignidad de la persona
h u m a n a , est por encima de toda injusticia y violencia, y
f u deseada siempre y singularmente a m a d a de la Iglesia.
Este gnero de libertad reivindicaron constantemente p a r a
si losApstoles, sta confirmaron con sus escritos los Apologistas. sta consagraron con su sangre los Mrtires en

nmero crecidsimo. Y con razn, porque esta libertad


cristiana atestigua el supremo y justsimo seoro de Dios
en los hombres, y la vez la p r i m e r a y principal obliga,
cion del hombre p a r a con Dios. Xada tiene de comn esta
libertad con el nimo sedicioso y desobediente, ni h a de
creerse en ninguna m a n e r a que p r e t e n d a separarse del
respeto debido la autoridad pblica; porque en tanto
asisto a la potestad h u m a n a el derecho de m a n d a r y exigir
obediencia, en cuanto no disienta en cosa alguna de la potestad divina, contenindose en los lmites que sta h a determinado; pero cuando se manda algo que c l a r a m e n t e
discrepa de la voluntad divina, se v a lejos de los lmites
dichos, y se choca juntamente con la divina Autoridad; por
donde entonces el no obedecer es lo justo.
Al contrario los fautores del Liberalismo, que dan al Estado un poder desptico y sin limites y pregonan que hemos de vivir sin tener p a r a nada e n cuenta Dios, no conocen esta libertad de que hablamos, tan unida con la honestidad y la religin. Y si p a r a conservarla se h a c e algo,
lo imputan a crimen contra la sociedad. Si hablasen eon
verdad no habra tirana tan cruel que no hubiese obligacin de s u j e t a r s e y que sufrirla.
Muchsimo deseara la Iglesia que en todos los rdenes
de la sociedad p e n e t r a r a n de hecho y so pusieran en prctica estos documentos cristianos, que hemos tocado sumariamente; porque en ellos h a y encerrada suma eficacia p a r a
remediar los males actuales, no pocos ciertamente, ni leves,
nacidos en g r a n p a r t e de esas mismas libertados, pregonadas con tanto encomio, y en que parecan contenerse las
semillas del bienestar y de l a gloria, Pero el xito burl la
esperanza, y, en vez de frutos deliciosos y sanos, los hubo
acerbos y corrompidos. Si se busca remedio, bsquese en el
restablecimiento de las s a n a s doctrinas, de que solo puede
esperarse confiadamente la conservacin del orden, y la tutela, por tanto, d l a verdadera libertad. A pesar d todo, la
Iglesia se hace cargo ma ternalmen te del g r a v e peso do la hum a n a flaqueza, y no ignora el curso de los nimos y de los
sucesos, por donde v a pasando uuestro siglo. Por esta causa,
y sin conceder el menor derecho sino solo lo verdadero y
honesto, no rehuye que la autoridad pblica soporto algun a s cosas a j e n a s de verdad y justicia, con motivo de evitar
un mal m a y o r de adquirir conservar m a y o r bicu. Aun el
mismo providentsimo Dios, con ser de infinita bondad y to-

dopoderoso, p e r m i t e que h a y a m a l e s en e l ^ d o , p a r t e
p a r a que no se i m p i d a n m a y o r e s bienes, en pa
no se sigan mayores males. Justo es imitar
la sociedad al que gobierna el mundo;
que la autoridad h u m a n a no puede impedir todo, los males
debe conceder y dejar impunes muchas cosas que han de ser,
sin embargo, castigadas por la divina Prov M y
*J
ticia (1). Pero en t a l e s circunstancias, si por e a u s a del bien
comn! V solo p o r ella, p u e d e y a u n debe la ley .humana tol e r a r el m a l , no p u e d e sin embargo, ni debo aprobarlo n
quererlo en 'si mismo; porque, como el mal en mismo> es
privacin de bien, r e p u g n a al bien comn, que debe quer^r
el legislador y defenderlo cuanto mejor pueda. Tambin en
c, o debe la ley h u m a n a proponerse imitar 4 Dos, que a
permitir q u e h a v a m a l e s en el mundo, m quiere que los males
haqan,ni auiire que no se hagan, sino quiere
permitirjue
los hoya, lo 'cual es bueno (a), sentencia del Doctor Anglico,
que bcvisiinamente e n c i e r r a toda la doctrinado a tolerancia de los males. P e r o h a de confesarse p a r a juzgar con
acierto, que c u a n t o es m a y o r el mal que ha de tolerarse en
a saciedad, otro t a n t o dista del mejor este gnero de soc edad- y adems, como la tolerancia do los males es cosa toc a n e la p r u d e n c i a poltica, h a d e estrecharse absolu amente los limites que pide la c a u s a d e esta tolcrane.a e t 0
es al pblico b i e n e s t a r . De modo que si daa este y ocaS n a m a y o r e s m a l e s la sociedad, es consiguiente que y a
no I Ucita, por f a l t a r en tales circunstancias l a razn de
bien Pero si p o r l a s circunstancias particulares de un Estado acaece no r e c l a m a r l a Iglesia contra alguna de estashb rtades m o d e r n a s , no porque las p r e f i e r a ^ s ,
no porque j u z g a conveniente que se permitan, f o r a d o *
"os tiempos h a r a uso de su libertad, y persuadiendo, ex or
t a n l o suplicando, p r o c u r a r a , como debe, cumplir el
e S ' g o que Dios le ha encomendado, que es mirar p o r l a
S
e t e r n a de los hombres Pero siempre es v e r d a d
que libertad s e m e j a n t e , concedida indistintamente todos
y p a r a todo, n u n c a , como hemos repetido v ^ i a s v e c e s s e h a
de buscar p o r s m i s m a , por ser r e p u g n a n t e a la razn que
lo verdadero y lo falso t e n g a n igual derecho.
Y en lo t o c a n t e tolerancia causa e s t r a e z a cuanto at a n de la p r u d e n c i a y equidad de la Iglesia los que profesan
W

S.Aug,*.

1.1. c, 6, u . U . - S . T h o m , 1.

13, t .

el Liberalismo. Porque con esa licencia sin lmitos, que


todos conceden acerca de las cosas que hemos enumerado,
traspasan toda moderacin y llegan hasta parecer que no
dan ms la honestidad y la verdad que la falsedad y l a
torpeza. En cambio, la Iglesia, columna y firmamento de
la verdad, m a e s t r a incorrupta de las costumbres, porque
en cumplimiento de su deber, siempre ha rechazado y nieg a que sea licito semejante gnero de tolerancia tan licencioso y tan perverso, la acriminan de falta de paciencia y
mansedumbre; sin r e p a r a r cuando lo hacen, que achacan
vicio lo que es digno de a l a b a n z a . Pero en medio de t a n t a
ostentacin de tolerancia, son con frecuencia estrictos y duros contra todo lo que es catlico, y los que quedan con profusin libertad todos rehusan c a d a paso d e j a r cu libertad la Iglesia.
Y juntando en g r a c i a de la claridad, brevemente y por
sus captulos, todas nuestras doctrinas y sus consecuencias,
he aqu su resumen. Es imprescindible que el hombre todo
se m a n t e n g a v e r d a d e r a y perfectamente b a j o el dominio de
Dios; p o r tanto no puede concebirse la libertad delhombre,
si no est sumisa y sujeta Dios y su voluntad. Negar
Dios este dominio no querer sufrirlo no es propio del hombre libre, sino del que abusa de la libertad p a r a rebelarse;
en esta disposicin del nimo es donde propiamente se f r a gua y completa el vicio capital del Liberalismo. El cual tiene mltiples formas, porque la voluntad puede s e p a r a r s e
de la obediencia debida Dios, los que participan de su
autoridad, 110 del mismo modo ni en un mismo grado.
Es claro que r e c h a z a r absolutamente el sumo seoro de
Dios y sacudir toda obediencia, lo mismo en lo pblico que
en la familia y privadamente, as como es perversin s u m a
de la libertad, as es tambin psimo gnero de Liberalismo;
y de l h a de entenderse enteramente todo lo dicho.
Prximo ste es el de los que confiesan que conviene
someterse Dios, Criador y Seor del mundo, y por c u y a
voluntad se gobierna toda la naturaleza; pero audazmente
rechazan las leyes, que exceden la naturaleza, comunicadas por el mismo Dios en puntos de dogma y de moral,
lo menos seguran que no h a y por qu tomarlas en cuenta
singularmente en las cosas pblicas. Y a vimos antes cunto
y e r r a n sts y c u n poco concuerdan consigo mismos. Do
este doctrina m a n a como de origen y principio la perniciosa teora d* la separacin de la Iglesia y del Estado; siendo

por el contrario, cosa patento, que a m b a s potestades, bien


que diferentes en oficios y desiguales por su categora, es
necesario que v a y a n acordes en sus actos y se presten mutuos servicios.
A esta opinin, como su gnero, se reducen otras dos.
Porque muchos pretenden que la Iglesia se s e p a r e del Estado toda ella y en todo; de modo que e n todo el derecho pblico, en las instituciones, en las costumbres, en las leyes,
en los cargos del Estado, en la educacin de l a juventud, no
se mire la Iglesia m s que si no existiese; concediendo
lo ms los ciudadanos la facultad de tener religin, si les
place, privadamente. Contra esto tienen toda su fuerza los
argumentos con que refutamos la separacin de la Iglesia y
del Estado, aadiendo ser cosa absurdsima que el ciudadano respete la Iglesia y el Estado la desprecie.
Otros no se oponen, ni podran oponerse, que la Iglesia
exista, poro le niegan la n a t u r a l e z a y los derechos propios
de sociedad perfecta, pretendiendo 110 competirle el hacer
leyes, juzgar, castigar, sino solo e x h o r t a r , persuadir y aun
regir los que espontnea y v o l u n t a r i a m e n t e se le sujetan.
As adulteran la naturaleza de esta sociedad divina, debilitan y estrechan su autoridad, su magisterio, toda su eficacia, exagerando al mismo tiempo la tuerza y potestad del
Estado hasta el punto d e q u e la Iglesia de Dios quede sometida al imperio y jurisdiccin del Estado, no menos que cualquiera asociacin voluntaria de los ciudadanos. P a r a refut a r esta opinin valen los argumentos usados por los Apologistas y no omitidos por Nos, singularmente en l a Encclica
Inmortale Dei, con los cuales se demuestra ser, por institucin divina, esencial la Iglesia cuanto pcrtcnccc la naturaleza y derechos de una sociedad legitima, suprema y
por todas partes p e r f e c t a .
Por ltimo, h a y muchos que lo a p r u e b a n la separacin
entre las cosas s a g r a d a s y las civiles; pero juzgan que la
Iglesia debe condescender con los tiempos, doblndose y
acomodndose lo que la moderna prudencia desea en la
administracin de los pueblos. Kste p a r e c e r es honesto, si
se entiende de cierta equidad que pueda unirse con la verdad y la justicia; es decir: que la Iglesia, con la probada
esperanza de algn g r a n bien, s e muestre indulgente y conceda l o s tiempos lo que, salva siempre la santidad de su
oficio, p u e d e concederles. Pero muy de otra m a n e r a sera
si se t r a t a de cosas y doctrinas introducidas contra justicia

por el cambio de las costumbres y los falsos juicios. Ningn


tiempo hay que pueda estar sin religin, sin v e r d a d , sin
justicia , y como estas cosas supremas y santsimas han sido
encomendadas p o r Dios la tutela de la Iglesia, nada h a y
tan e x t r a o como el pretender de ella que sufra con disimulacin lo que es falso injusto, sea connivente en lo
que daa la religin.
Sigese de lo dicho que no es licito de ninguna m a n e r a
pedir, defender, conceder la libertad de pensar, do escribir,
de enseflar, ni tampoco la de cultos, comolotros tantos derechos dados por la n a t u r a l e z a al hombre. Pues si los hubieradado en efecto, habra derecho p a r a 110 reconocer el imperio de Dios, y ninguna ley podra moderar la libertad del
hombre. Sigese tambin que, si h a y justas causas podrn
tolerarse estas libertades, pero con determinada moderacin, p a r a que no degeneren en liviandad insolencia. Donde estas libertades estn vigentes, usen de ellas p a r a el
bien los ciudadanos, pero sientan de ellas lo mismo que la
Iglesia siente. Porque toda libertad p u e d e r e p u t a r s e legtima, con tal que aumente la facilidad de obrar el bien; f u e r a
de esto, nunca.
Cuaudo tiranice amanece un gobierno, que t e n g a la
nacin injustamente oprimida, a r r e b a t e la Iglesia l a libertad debida, es justo procurar al Estado otro temperamento, con el cual se pueda obrar libremente; porque entonces no se p r e t e n d e aquella libertad inmoderada y viciosa,
sino que se busca algn alivio p a r a el bien comn de todos;
y con esto nicamente se pretende que all donde se concede licencia p a r a lo malo, 110 se impida el derecho de h a c e r
lo bueno
Xi es tampoco, mirado en si mismo, contrario ningn
deber el preferir p a r a la repblica un modo de gobierno
moderadamente popular, salva siempre la doctrina catlic a acerca del origen y ejercicio le la. autoridad pblica.
Ningn gnero de gobierno reprueba la Iglesia, con tal que
sea apto p a r a la utilidad de los ciudadanos; pero quiere, como tambiu lo ordena, la naturaleza, que cada uno de ellos
est constituido sin injuria de nadie, y singularmente dejando ntegros los derechos de la Iglesia.
Tomar p a r t e en los negocios pblicos, no ser donde p o r
l a singular condicin de los tiempos so provea o t r a cosa, es
honesto; y aun ms, la. Iglesia aprueba, que c a d a uno contribuya con su trabajo al comn provecho, y cuanto alean-

cen su3 fuerzas defienda, conserve y h a g a prosperar la cosa


pblica,
Ni condena tampoco la Iglesia el deseo de que una nacin no sirva ningn e x t r a n j e r o ni ningn Seor, con
tal que esto pueda hacerse quedando la justicia inclume;
ni reprende, por ltimo, l o s q u e procuran que las ciudades
vivan con leyes propias y los ciudadanos gocen de ms amplia facultad de aumentar sus provechos. Siempre fu la
Iglesia fidelsima fautora d e l a s libertades cvicas templadas; y bien lo atestiguan en especial las ciudades de Italia,
que lograron por medio de los derechos del municipio, prosperidad, riquezas, nombre glorioso, durante el tiempo en
que, sin impedirlo nadie, se d e j a b a sentir en todos los rdenes de la sociedad la influencia saludable de la Iglesia.
Estas cosas, Venerables Hermanos, que en cumplimiento do Nuestro oficio apostlico, hemos enseado, llevando
por guia un tiempo la fe y l a razn, confiamos han de ser
de fruto p a r a no pocos, en especial juntndose los Nuestros vuestros esfuerzos. Nos, p o r cierto, en la humildad de
Nuestro corazn, alzamos Dios los ojo3 suplicantes, y con
todo fervor le pedimos que se digne conceder benignamente
los hombres la luz de su sabidura y de su consejo, p a r a
que, fortalecidos con su v i r t u d , puedan en cosas de tanta
monta discernir la verdad y consiguientemente vivir, segn
ella pide, en privado, en pblico, en todos tiempos y con inmoble constancia. Como presagio do estos celestiales dones,
y testimonio de Nuestra benevolencia, vosot ros, Venerables
Hermanos, y al Clero y pueblo que cada uno de vosotros
preside, damos amantisimamente in Domino la Apostlica
Bendicin.

EFISTOLA ENCYCLICS
DE

LIBERTATE

LEOPP.

XIII

VENERABALES F 3 A T R E S
SALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

iBERTAS, p r a e s t n n t i s s i m u m n a t u r a e
gentia

8Ut r a t i o n e u t e n t i u m

bonum, idemquo intelli-

nalurarum

h u m i n i d i g n i t a t e m u t s i t in manu

h a o c tribuit

p l u r i m u m interest qua ratione geratur, quia

unice

consilii

t j u e 8CtiOQum & u a r u m p o t n s t a t e m . V e r u m t a m e n

proprium,

sui, o b t i n e s l -

eiusmodi

dignitas

sicut g u m m a bon8, i t a

et s u m m a m a l a e x libertatis u s u g i g n u n t u r . S a n e i n t e g r u m est h o m i n i
parere rationi, morale bonum

sequi, d s u m m u m h n e m s u u m

recta

c o n t e n d e r e . Sed idem potest a d o m n i a alia deflectere, fallacesquc


honorum imagines pcrsecuius,

ordinem

debitum

perturbare,

etin

interitum ruere voluntariura. L:berator humani generis Iesus Christus, restituta a t q u e aucta n a t u r a e dignitate pristina, p'ur-iraum ipsam
iuvit hominis voluntalem; eamque hinc adiunctis gratiae suae praesidiis; illiac

sempiterna

i n cuelis felicitate proposita,

erexit. Similique ratione de h o c tsm excellent n n t u - a c


rita

Dado en Roma, junto S a n Pedro, el da xx de Junio del


afi A I D C C C L X X X V I I I , de Nuestro Pontificado el undcimo.

HUMANA

est et constanter

ad meliora
bono e t me-

m e r e b i t u r Ecclesia catholics, propterea q u o d

e i u s e s t , p a r t a n o b i s p e r I e s u m C h r i s t u m b e n e f i c i a in o m n e m

saecu-

lorum aeUtem propagare. Nihilominus complures n u m e r a n t u r , qui


o b e s s e Ecclesiam b u r a a n a e libertati p u t e n L C u i u s rei caussa i n p e r -

LEON PP. XIII.

verso q u e d a m praepoeteroque residet de ipsa liberiate iudicio.

Hanc

e n i m v e l i n i p s a "sui i n t e l l i g e n t i a a d u l t e r a n t , v c l p l u s a e q u o o p i n i o n e
d i l a t a n t , ita u t p e r t i n e r e a d r e s s a n e

rau'tas

c o n t e n d a n t , in q u i b u s , si

r e c t e d i i u d i c a r i v e l it, l i b e r e s s e h o m o n o n p o t e s t .

A l i a s N o s , n c m i n a l i m q u e i n l i t t e r i s E n c y c l i c i s Immortale
modcrnis,
stum

u t i l o q u u n t u r , Ubertatibus

est secernentes

Dei, d e

verba fecimus, id quod h o n e -

a b e o quod contra:

simul

demonstravimus,

quidquidiis libertatibus continotur boni, i dlam esse vetus, q u a m

est

Veritas: i l l u d q u e s c m r e r E c c l e s i a m l i b e n t i s s i m e p r o b a r e et re u s u q u o
r e c i p e r e s o l i t a m . Id q u o d a c c e s s i t novi, s i v e r u m q u a c r i ' u r ,

in parte

cen su3 fuerzas defienda, conserve y h a g a prosperar la cosa


pblica.
Ni condena tampoco la Iglesia el deseo de que una nacin no sirva ningn e x t r a n j e r o ni ningn Seor, con
tal que esto pueda hacerse quedando la justicia inclume;
ni reprende, por ltimo, l o s q u e procuran que las ciudades
vivan con leyes propias y los ciudadanos gocen de ms amplia facultad de aumentar sus provechos. Siempre fu la
Iglesia fidelsima fautora d e l a s libertades cvicas templadas; y bien lo atestiguan en especial las ciudades de Italia,
que lograron por medio de los derechos del municipio, prosperidad, riquezas, nombre glorioso, durante el tiempo en
que, sin impedirlo nadie, se d e j a b a sentir en todos los rdenes de la sociedad la influencia saludable de la Iglesia.
Estas cosas, Venerables Hermanos, que en cumplimiento do Nuestro oficio apostlico, hemos enseado, llevando
por guia un tiempo la fe y l a razn, confiamos han de ser
de fruto p a r a no pocos, en especial juntndose los Nuestros vuestros esfuerzos. Nos, p o r cierto, en la humildad de
Nuestro corazn, alzamos Dios los ojo3 suplicantes, y con
todo fervor le pedimos que se digne conceder benignamente
los hombres la luz de su sabidura y de su consejo, p a r a
que, fortalecidos con su v i r t u d , puedan en cosas de tanta
monta discernir la verdad y consiguientemente vivir, segn
ella pide, en privado, en pblico, en todos tiempos y con inmoble constancia. Como presagio do estos celestiales dones,
y testimonio de Nuestra benevolencia, vosot ros, Venerables
Hermanos, y al Clero y pueblo que cada uno de vosotros
preside, damos amantisimamente in Domino la Apostlica
Bendicin.

EFISTOLA ENOYCLICA
DE

LIBERTATE

LEOPP.

XIII

VENERABALES F R A T R E S
SALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

iBERTAS, p r a e s t a n t i s s i m u m n a t u r a e
gentia
h a o c tribuit

8 u t ratione utentium

b o n u m , i d e m q u o inielli -

nalurarum

h u m i n i d i g n i t a t e m u t s i t in manu

p l u r i m u m interest qua ratione geratur, quia

unice

consilii

que 8Ctionum &uarum p o t i s t a t e m . V e r u m t a m e n

proprium,

sui, o b t i n e s l -

eiusmodi

dignitas

sicut g u m m a bon8, i t a

et s u m m a m a l a e x libertatis u s u g i g n u n t u r . S a n e i n t e g r u m est h o m i n i
parere rationi, morale bonum

sequi, d s u m m u m h n e m s u u m

recta

c o n t e n d e r e . Sed idem potest a d o m n i a alia deflectere, fallacesquc


bonorum imagines pcrseculus,

ordinem

debitum

perturbare,

etin

i n t e r i t u m r u e r e v o l u n t a r i u m . L : b e r a t o r h u m a n i g e n e r i s Ie&us C h r i stus, restituta a t q u e aucta n a t u r a e dignitate pristina, p'ur-iraum ipsam


iuvit hominis voluntalem; eamque hinc adiunctis gratiae suae praesidiis; illiac

sempiterna

i n cuelis felicitate proposita,

erexit. Similique ratione de hoc tsm excelknti nntu-ac


rita

Dado en Roma, junto S a n Pedro, el da xx de Junio del


afi iiDcccLXXXviii, de Nuestro Pontificado el undcimo.

HUMANA

est et constanter

ad meliora
bono e t me-

m e r e b i t u r Ecclesia catholics, propterea q u o d

e i u s e s t , p a r t a n o b i s p e r I e s u m C h r i s t u m b e n e f i c i a in o m n e m

saecu-

lorum aetatem propagare.Nihilominus complures n u m e r a n t u r , qui


o b e s s e Ecclesiam b u r a a n a e libertati p u t e n L C u i u s rei caussa i n p e r -

LEON PP. XIII.

verso q u e d a m praepoeteroque residet de ipsa liberiate iudicio.

Hanc

e n i m v e l i n i p s a "sui i n t e l l i g e n l i a a d u l t e r a n t , v e l p l u s a e q u o o p i n i o n e
d i l a t a n t , ita u t p e r t i n e r e a d r e s s a n e

rau'tas

c o n t e n d a n t , in q u i b u s , si

r e c t e d i i u d i c a r i v e l it, l i b e r e s s e h o m o n o n p o t e s t .

A l i a s N o s , n c m i n a l i m q u e i n l i l t e r i s E n c y c l i c i s Immortale
modcrnis,
stum

u t i l o q u u n t u r , Ubertatibus

est secernentes

Dei, d e

verba fecimus, id quod h o n e -

a b e o quod contra:

simul

demonstravimus,

quidquidiis libertatibus conlinotur boni, i dlam esse vetus, q u a m

est

Veritas: i l l u d q u e s c m r e r E c c l e s i a m l i b e n t i s s i m e p r o b a r e et re u s u q u e
r e c i p e r e s o l i t a m . Id q u o d a c c e s s i t novi, s i v e r u m q u a c r i ' u r ,

in parte

q u a d a m i n q u i n a t o r e c o n s i s t i t, q u a m l i K b u e n i a t e m p o r a
n o v a r u m libido c u o i a p e p e r e r e . S e d
opinione pertinaces,

quoniam

ac rerum

s u n t p l u r e s in h a c

ut eas libertates, in eo eti8m quod c o n t i n e n t

vitii, s u m m u m a e t a t i s n o s t r a e d e c u s e t c o n s t i l u e n d a r u m

civitatum

f u u d 8 m e n t u m n e c e s s s r i u m p u t e n l , ila ut, s u b l a t i s i i s , p e r f e c t a m g u bernalionem reipublicae c c g i e r i posse negenl, idcirco videtur,

pu-

blica N o b i e m e t i p s i s utilitate p r o p o s i t a , e i u s m o d i a r g u m e n t u m

per-

tractari separatim oportere.


L i b e r t a t e m moralem

r e c t a p e r s e q u i m u r , sive in p e r s o n i s ca s i n -

g u l i s . s i v e in civitate s p e c t e t u r P r i n c i p i o t a m e n
l i b e r i a t e naturali

iuvat aliquid

breviter dicere, quia quamquam a morali

dislingutur, fons lamen

atque

principium

libertalis sua vi s u a q u e s p o n l c nascilur

est,

unde

de

omnino

genusemnc

l i a n e quidem o m n i u m iudi-

c i u m s e n s u s q u e c o m m u is, q u a e c e r t i s s i m a n a t u r a c vox est, i n

iis

s o l u m agnoscit, qui sint intelligentiae vel ralionis r o m p o l e s , in e t q u e


ipsa c a u s s a m i n e s s e a p p a r e t , cur suc'.or e o r u m , quae ab eo a g u n t u r ,
v e r i s s i m e b a b e a t u r h o m o . Et r e c t e q u i d e m : n n m q u a n d o c e t e r i a n i m a n t e s solis d u c u n l u r sensibus, soloque n a t u r a e
q u a e sibi

impulsu

prosint fugiuntque contraria, homo quidem

acquirunt
in

singulis

vitae factis rationem h a b e t ducem. Ratio 8utera, q u a e c u m q u e h a b e n t u r in t e r r i s b o n a , o m n i a et l i n g u l a p o s s e i.udicat e s s e , et a e q u e p o s s e


n o n e s s e : et h o c i p s o n u l l u m e o r u m d e c e r n e n s e s s e n e c e s s a r i o

su-

m e n d u m , potestalem o p l i o n e m q u c voluntati facilut eligal, quod lubeat.


S e d de continentia,

ut appell-nt, eorum honorum, quae dix'mus,

ob

h a n c caussam indicare homo potisi, quod animum habet natura simp l i c e m , s p i r i t u a l e m c o g i l a t i o n i s q u e p a r t i c i p e r o : qui i d c i r c o q u o d

est

eiusmodi, non a r e b u s c o r p o r e i s ducit originem, n e q u e pendet ex eis


in c o n s e r v a t i o n e s u i ; s e d , n u l l a r e i n t e r c e d e n t e , i n g e u e r a t u s a
comrounemque corporum

conditioncm longo intervallo

diens, s u u m et p r o p r i u m habet vivendi g e n u s , s u u m

Deo,

transgre-

agendi: quo

fit

ut, i m m u t ^ b i l b u s a c n e c e s s a r i a v e r i b o n i q u e r a t i o n i b u s i u d i c i o c o m p r e h e n s i s , b o n a illa s i n g u a r i a n e q u a q . u a m e s s e n e c e s s a r i a v i d e a t
I l a q u e c u m a n i m o s h o m i n u m segregato?* e s s e s t a t u i t u r a b o m n i c o n cretione mortali e o s d e r a q u e facullale cogilandi pollere, t i m u l
ralis libertas in

fondamento

suo

firmissirae

natu-

consiituitur.

lamvero sicut animi h u m a n i naturam simplicem, spiritualem atque


immortalem, sic et libertatem

nomo n e c altius pr8edicat, nec c o n -

stantius a s s e r i t Ecclesia calholica, q u a e scilicet u t r u m q u e o m n i t e m pore docuit, sicque

tuetur

ut d o g m a .

N e q u e id s o l u m : s e d c o n t r a

dicenlibus haerelicis n o v a r u m q u e opinionum fautoribus, patrocinami


iibertatis Ecclesia s u s c e p i t , ho.minisque tam g r a n d e b o n u m ab interilu
v i n d i c a v i t . In q u o g e n e r o , l i t t e ' r a r u m m o n u m e n t a t e s t a n t u r ,
Manichaeorum

aliorumque conatus quanta

c^ntentione

insanos
repuleril;

L i b e r t s i t a q u e , u t d i x i m u s . e o r u m e s t , qui r a t i o n i s s u t i n t e l l i g e n t i a e s u n t p a r t i c i p e s , p r o p r i a : e a d e m q u e . si n a t u r a c i u s c o n s i d e r e t u r
n i h i l e s t a l i u d n i s i f a c u l t a s p l i g e n d i r e s a d id, q u o d p r o p o s i t u r a e s t ,
i d o n e a s , q u a t e n u s qui f a c u l t a t e m h a b e t u n u m a l i q u o d e l i g e n d i e p a r i b u s , is e s t f a c l o r u m s n o r u m d o m i n u s .
lamvero quia o m n e , quod
rei c u i u s p i 8 m a d i p i s c e n d a e c a u s s a a s s u m i t u r , r s l i o n e m habet b o n i quod utile d'citur: b o n u m a u t e m h o c habet n a t u r a , ut p r o p r i e a p p e t i tionem moveat, idcirco liberum arbilrium est voluntatis proprium,
seu potius ipsa voluntas est, q u a t e n u s in agendo h a b e t delectus
f a c u l l a t e m . S e d n e q u n q u a m v o l u n t a s m o v e t u r , nisi m e n t i s cognitio
velut fax qu8edam prae'.uxerit; videlicet b o n u m , voluntati concup
t u m , e s t n e c e s s a r i o b o n u m q u a t e n u s r a t i o n i c e g n i t u m . E o vel m a g i s
quod in o m n i b u s voluntalibus delectum s e m p e r iudicalio praeit de
verilate b o n o r u m , e t q u o d n a m sit a n l e p o n e n d u m ceteris. Alqui iudiCare, r a t i o n i s e s s e n o n v o l u n t a t i s , n e m o s a p i e n s d u b i t a t . L i b e r t a s
i g i l u r si in v o l u n t a t e i n e s t q u a e n a t u r a s u a ^ p p e l i l u s e s t r a t i o n i
o b e d i e n s , c o n s e q u i t u r u t et i p s a , sicut, v o l u n t a s , in b o n o v e r s e t u r
rationi consentaneo.Nihominus quoniam utraque facults a perf e c l o 8 l i e s t , f i e r i p o t e s t a c s a e p e fit, u t m e n s v o l u n t a t i p r o p o n a t q u o d
n e q u 8 q u a m sit r e a p s e b o n u m , sed h a b e a t a d u m b r a l n m s p e c i e m boni
a t q u e i n id s e s e v o l u n l s s a p p l i c e t . V e r u m s i c u t e r r a r e p o s s e r e q u e
ipsa e r r a r e vjtium est, quod m e n t e m non omni p a r ' e perfectam
a r g u i i , e o d e m m o d o n r r i p e r e f a l l a x fictumque b e n u m . o s t o i n d i c i u m
liberi arbitrii, sicut aegritudo vilae, est t a m e n vitium quoddam libertal'S. Ita p a r i t e r v o l u n t a s , h o c ipso q u o d a r a t i o n e p e n d e t , q u a n d o
q u i d q u a m a p p e r t q u o d a r e t a r a t i o n e dissirteat. vitio q u o d a m f u n ditus inquinai libertatem, eademque perverse utitur. Ob eamque
c a u s s a m D e u s i n f i n i t e p e r f e c l u s , t|ii> c u m sit s u m m e i n t e l l i g e n s e t
p e r e s s e n t i a m bonits, est etiam s u m m e liber, m a l u m c u ' p a e velie
nulla ratione potest; ncc possunt, propter contemplationem s u m m i
boni, beati caelites. Seite A u g u s t i n u s a i q u e a d v e r s u s P e l a g i a n o s
n o e a n i m a d v e r i e b a n t si p o s s e d e c e r c a b o n o s e c u n d u m n a t u r a m
esset p e r f e c t i o n e m q u e liberlatis iam Deus, Iesus Christus, Angeli,
b e a t i , in quibiis o m n i b u s ea p o t e s t a s n o n est, e u t n o n c s s e n l liberi,
aut c e r t e m i n u s perfecte essent, q u a m h i m o viator atquc i m p e r f e c l u s .
D e qua re D o c t o r Angecufi multa saepe disputt, ex q u i b u s eftici
cogique potasi, facultalem peccandi non libertatem esse, sed Servitut e n ) . S u b l i l i s s i m e i l l u d i n v e r b a C h r i s t i D o m i n i (1). Q u i Tacit p e c c a -

tum, servos est peccati: Viiumquodque est Ulivi quod conceria ci


secundum, naturam Quando ergo moctur ab aliquO extraneo, r,on
opera tur secundum re, sed ab impressione alterius. quod est servi/c.
Homo autem secundum suam naturam est rationales. Quando ergo
mocetur secundum rationem, proprio motu mo ce tur et secundum se
Operatur: quod est liberta iis; quando cero peccai, operatur praeter
rationem, et tunc mocetur quasi ab alio, retentus terminis alienisi et

r e c e n t i o r i a u t e m s e l a t e n e m o e s t n e s c i u s q u a n t o s t u d i o q u a n l a q u e vi
t u m in C o n c i l i o T r i d e n t i n o , t u m p o s l e a a d v e r s u s I a n s e n i i s e c t a t o r e s ,
oro l i b e r o h o m i n i s a r b i t r i o d i m i c a v c r i t , n u l l o l e m p o r e n u l l o q u e loco
fatalismum

pas.a c o n s i s t e r e .

(1) loan, v i n . St.

ideo q u i f a c i t p e c c o l u m , s r v u s e s t p e c c a t i . - Q u o d s a t i s p e r s p i c u e
ipsa v i d e r a l p h i l o s o p h i a

veterum, atque

ii

praecipue

quorum

est

d o c l r i n a , Disi s a p i e n t e m , l i b e r u m e s s e n e m i n e m : s a p i e n t e m v e r o , uU
exploratum est, nominabant, qui c o n s t a n t e r s e c u n d u m n a t u r a m , h o c
est h o n e s t e et c u m v r l u t e v i v e r e d i d i c i s s e t .
Q u o n i a m igitur talis est in homine c o n d i t i o libertatis, nptis
adiumentis

praesidiisque

munienda, q u a e

erat

c u n c t o s eius molus

ad

bonum dirigerenl, a malo retrahcrent: s e c u s multum homini libertas


n o c u i s s e t a r b i t r i i . A c p r i m o q u i d e m lex,
o m i t t e n d o r u m n o r m a , fuit n e c e s s a r i a ;

hoc
quae

e s s e in a n i m a n t i b u s p o t e s t , q u i n e c e s s i t a t e

est o g e n d o r u m a t q u e
quidem proprie

nulla

agunt, propterea

quod

q u i d q u i d a g o n i , n a t u r a e a g u n t i m p u l s a , n e c a l i u m u l l u m s e q u i ex s e
p o s s i m i in a g e n d o m o d u m . V e r u m e o r u m . q u i l i b e r i a t e f r u u n t u r , i d e o
in p o t e s t l e e s t a g e r e , n o n a g e r e , ita v e l s e c u s a g e r e , q u i a t u m , q u o d
v o l u n t , e l i g u n t , c u m a n t e c e s s i t illud q u o d d i x i m u s r a t i o n i s j u d i c i u m .
Quo quidem

iudicio n o n m o d o s t i t u i t u r q u i d

h o n e s l u m n a t u r a sit,

quid t u r p e , sed e l i m q u i d b o n u m s i t r e q u e ipsa f a c i e n d u m , q u i d


malum reque ipsa vitandum: ratio n i m i r u m voiuntati praescribit quid
petere, e t q u o debeat declinare, ut h o m o
s u u m aliquondo possit, cuius caussa s u n t
h a e c or

inatto rationis

tenere
omnia

summum

finem

facienda. lamvero

lex n o m i n a t u r . Q u a m o b r e m c u r h o m i n i lex

n e c e s s a r i a sit, in i p s o eius l i b e r o a r b i t r i o , s c i l i c e t in hoc, n o s t r a c ut


v o l u n t ' t e s a recta ratione n e discrepcnt, p r i m a esi caussa,

tamquam

in r a d i c e , q u a e r e n d a . Nihilque t s m p e r v e r s u m p r a e p o s t e r u m q u e dici
cogilarive posset q u a m illud, h o m i n e m , q u i a n a t u r o I b e r est, idcirco
e s s e o p o r t e r e l e g i s a x p e r t e m : q u o d si ila e s s e t , h o c p r o f e c t o

conse-

q u e r e t u r , n e c e - s e ad liberta l e m e s s e n o n c o h ' c r c r o c u m ratione. c u m


c n t r a l o u g e v e r i s s i m u m sit, idcirco l e g i o p c r t e r e s u b e s i e , q u i a est
n a t u r a liber, Isto modo dux homini in a g e n d o

lex e s t ,

praemiis poenisque propoiitis ad recte f a c i e n d u m


d e l e r r e t , - T a l i s e s t p r i n c e p s o m n i u m lex naturalis,
etinsculpta inhominum

eumdemque

allicit, a p e c c a n d o
quae scripta

a n i m i s s i n g u l o r u m , q u i a ipsa r s t

ratio recte focere iubens et peccare v e t a n s

est

humana

Iste vero h u m a n a e ratio-

nis p r a e s c r i p t i o vim h a b e r e legis non p o t e s t , nisi quia a l t i o r i s e s t vox


a t q u e i n l e r p r e s rationis, cui m e n t e m l i b e r t o t e m q u e nostram s u b i e clam esse oporteat. Vis enim

legis c u m e a sii, officia i m p o n e r e e t

iura t r i b u e r e , tota in uetoritate nititur,

h o c e s t in v e r a p o t e s t a t e

s t o t u e n d i officia d e s c r i b e n d i q u e i u r a , i t e m p o e n i s p r a e m i i s q u e i m p e rata sanciendi: quoe q u i d e m o m n i a in h o r a i n e liquet esse non posse,


si n o r m a m a c l i o n i b u s i p s e s u i s s u m m u s s i b i l e g i s l a t o r d a r e t . E r g o
c o n s e q u i t u r , u t n a t u r a e l e x s i t ipsa lex aeterna,
t i o n e u t u n t u r , e o s q u e i n c l i n a n s ad debitum

insita in lis qui r a actum

est ipsa a e t e r n a ratio creatoris u n i v e r s u m q u e

el finem,

eaque

mundum gubernanlis

Dei.Ad hanc agendi regulam peccandique frenos singularia q u s e d a m p r a e s i d i a , Dei beneficio, a d i u n c t a s u n t a d c o n f i r m a n d a m ,


minis regendamque voluntalem aptissima.
a t q u e e x c e l l i t d i v i n a e v i r t u s gratiae;

In q u i b u s

ho-

p r i n c e p s est

q u a e c u m mentem illustret, vo-

l u n t c l o m q u e salutari constanlia roboralam ad morale b o n u m s e m p e r


impellat, expeditiorem efficit i i m u l q u c tuliorem n a l i v a e libertatis
u s u m . A c l o n g e e s t a v e r i t a t e a l i e n u m , i n t e r v e n i e n t e Deo, m i n u s
e s s e l i b o r o e m o t u s voluntarios: n a m intima in itomine et c a m n a t u r a l i p r o p e n s i o n e c o n g r u e n s e s t d i v i n a e v i s g r a t i a e , q u i a a b i p s o et
animi el voluntatis nostrae auclora manat, a quo res omnes conven i e n t e r n a t u r a e suae m o v e n t u r . I m m o gratia divina, u l m o n e t A n g e licus Doctor, ob h a n c caussam quod a n a l u r a e opifice proficiscilur,
m i r e n a t a a t q u e apta est ad l u e n d a s q u a s q u e natures, c o n s e r v a n d o s q u e mores, vim, efficientiam s i n g u l a r u m .
Q u a e v e r o d e l i b e r i a t e s i n g u l o r u m dicta s u n t , ea ad h o m i n o s civili
i n t e r se societale coniur.ctos focile t r a n s f e r u n l u r . Nam qu^d ratio
t e x q u e n a t u r a l i s i n h o m i n i b u s s i n g u l i s , i d e m e f f i c i t i n c o n s o c i a t i s lex
humana
ai b o n u m c a m m u n e c i v i u m p r o m u l g a t a . - E x
hominum
legibus aliae in eo r e r s a n l u r quod e s l b o n u m m a l u m v e n a t u r a , a t q u e
alterum sequi praecipiur.t, allerum fugere, adiuncta sanetione debita.
Sed istiusmodi decreta ncquaquam dueunt ab hominum societate
prineipium, quia societas sicut b u m a n a m naluram non ipsa genuit,
ita parlier n e c b o n u m proereet nalurae conveniens, nec malum
n a t u r a e d i s s e n l a n e u m : sed potius ipse h jminum societati a n t e c e d u u t ,
o m n i q u e s u n t a lege naturali a c propterea a lege a e t e r n a r e p e t e n d a .
Iuris igitur naturalis praeeepta, h o m i n u m c o m p r e h e n s a legibus, n o n
vim s o l u m h a b e n t legis h u m a n a e , sed p r a e e i p u e illud m u l l o altius
m u l t o q u e a u g u s l i u s c o m p l e c t u n t u r i m p e r i u m , quod ab ipsa lege n a t u r a e e t lege a e t e r n o profieiscitur. Et in isto g e n e r e legum h o c f e r e
civilis l e g u m l a l o r i s m u n u s est, obedientes f a c e r e cives, c o m m u n i disciplina a d h i b i t a , p r a v o s et in vitia p r o m p t e s c o e r c e n d o , ut a m a l o
d o t e r r i t i , id q u o d r e c t u m e s t c o n s e c i e u l u r , a u t s a l l e m o f f e n s i o n i n o x a e q u e n e s i n l c i v i t a t i . - A l i a v e r o civilis p o t e s t a l i s p r a e s c r i p t a n o n e x
n a t u r a l i i u r e statim e t p r o x i m e , sed l o n g i u s el oblique c o n s e q u u n t u r
r e s q u e varias detiniunt, de quibus non e . t nisi g e n e r a t i m a t q u e u n i v e r s e n a t u r a e o u t u m . S i c s u a m c o n f j r r e o p e r o m c i v e s od t r a n q u i l l i tatem prosperitatemque publicam natura iubet: quantum opera, quo
pacto, q u i b u s in r e b u s , non n a t u r a sd h o m i n u m sapientio constituitur, l a m v e r o peculiaribus b i s c e vivendi rcgulis prudenti rotione
inventis, legitimaque potestate propoailis, lex h u m a n a proprii n o m i n i s c o n t i n e l u r . Q u a e q u i d e m l e x a d finem c o m m u n i l a t i p r o p o s i t u m
cives universos conspirare iubet, deflcctere p r o b bei: e a d e m q u e q u a tenus pedisequa etconsentiens est praescriptionibus naluroe, ducit
ad ea quae h o n e s t a s u u l , a r o n l r a r i i s delerret. Ex q u o intelligitur,
c-mnino in a e l e r n a Dei lege n o r m a m e l r e g u l a m positam esse l i b e r t a tis, n e c s i n g u ' o r u m d u m t a x a t h o m i n u m , s e d e t i a m c o m m u n i t a l i s e t
c o n i u n c t i o u i s h u m a n a e . I g i t u r in h o m i n u m s o c i e t a t e l i b e r t a s v e r i
n o m i n i s non est in eo posila ut ogat quod Iubet, e x q u o vel m a x i m a
existeret turba et c o n f u s i o i n opressionem civitatis e v a s u r a sed i n
hoc, ut per leges civiles expeditius possit s e c u n d u m legis a e t e r n a e
praescripta vivere, E o r u m vero qui praesunt n o n in eo sita libertas

est, ut i m p e r a r e t e m e r e et a d l i b i d i n e m q u e a n l , q u o d

parileriUgitioPraetcrea

sum esset et cum summa etiam reipublicae pernicie coniunctum, sed


h u i n o n a r u m vis legum h a e e d e b e t e s s e , u t a b a e t e r u a e lege m a t t a r e
i n t e l l i g e n t e r , u e c q u i d q u a m s a n c i r e q u o ! n o n i n e a , v o l u t i in p r i n c i p i o u n i v e r s i i u r i s , c o n t i u e a t u r . S a p i e n t i s s i m e A u g u s t i n u s (1):

tSimul

etiam te ciderc arbitrar, in Ma temporali Hegel nihil esse iustum


atque legiUmum quod non ex hoc aeterna (lege! sibi homines deri.
varinti.

Si q u i d igilut- a b a l i q u a p o t e s t a t e s a n c i - l u r , q u o d a p r i n -

cipiis reclue rationis dissideat, sitque reipublicae p e r n i c i o s u m ,


legis n u l l a m h a b e r e i , a u i a

vim

nee rogula iustitiae esset, et h o m i n e s a

bono, cui nata soeietas est, abduceret.


conside-

r e t u r , t a m i n p e r s o n i s s i n g u l i s q u a m in c o u s o c i a t i s , n e c m i n u s
q u i i m p e r a r . ! q u a m in iis q u i p a r e n t ,

iniuria improborum

necessitatem

iniis

comp'ectitur

iustisque
ab

cives viudicenlur. Potestas legitima a Deo est,

et qui potest ili resistt, Dei ordinahoni resistili quo modo multum
obedientia adipisciiur nobilitatis, c u m iustissimae

allissimaequeauc-

l o r i U t i a d h i b e a t u r . V e r u m u b i i m p e r a lidi i u s a b e s l , vel si q u i d q u a m
praecipiitar

rationi, ligi aeternae, imperio Dei eonlrarium,

rectum

e s t n o n p a r e r e , scilicet h o m i n i b u s , u t D e o p a r e a t u r . S i c p r a e c l u s o ad
tyranidem

adilu, non omnia

pcrtrahet ad se principatus: sua

sunt

salva iura singulis civibus, suasocietati domestiche, cunctisque


publicae

N a t u r a i g i l u r l i b e r i , tis h u m a n s e , q u o c u m q u e Li g e n e r e

v e r i s s i m u m officium e s t v e r e r i auctoritalem,

l e g i b u s o b e d i e n t e r s u b e s s e : q u o fit ut virlute vigilantiaque legum

raembris,

data omnibus verae copia

libertitis,

rei-

q u a e in

eo

e s t , q u e m a d m o d u m d e m o n s t r a v i m u s , ut q u i s q u e p o s s i t s e c u n d u m

le-

ges rectamque rationem vivere.

ob-

Q u o d si, c u m d e liberiate,vulgo d i s p u t a n t , l e g i t i m a m honeslam.q.ue

t e m p e r a n d i s u m m a e euidam a e t e r n a e q u e rationi, quae nihil est aliud

intelligerent, qualem modo ratio oratioque descripsit, exogitare E c -

nisi a u c t o r i t a s iubentis, vetnntis Dei. A t q u e

clesiam n e m o a u d e r e t propter

hoc iustissimum

in h o -

m i n e s I m p e r i u m Dei t a n t u m o b e s i ut l i b e r a l e m lollat a u t u l l o
diminuat, ut potius tuaatur a c perfciat. S u u m
c l a r t et a s s e q u t ,

omnium naturarum

est vera

quippe

fincm

periectio:

modo
conse-

supremus

Hacc venssimae

altisssimaeque

praecepta

divi,,, A u c t o r i s su, e r u d i t a p a s s i m p r o p a g a v i !
et

munus
ln

suum
. ?

e ,

'

e r c

doctrinae,

vel

propiorem

quibus

solo

ad

inaudita

plane

vocani

vetcribus sanctitatem.

Deo s i r . u l e f o i u c t p e r f e c t i o n s c o m p o t e m

s e m p e r p e r m a g n a vis Ecclesiao

ethni-

hominem

efiectumque

libertatis.-Ita

apparuit in custedienda

luendaque

civili et p o l i t i c a l i b e r i a t e p o p u l o r u i n . K l u s i n h o c g e n e r e

enumerare

mcrila .Ini allinei. Satis est c o m m e m o r a r e , Servituten), vetus


elhmcarum gentium dedecus, opera
deletam

maxime

benefidoque

aequabiliUtem iuris, veram: que inter homines

germanita-

tem p r i m u s o m n i u m Ie>us Christus asseruil cui Apostolorum


r e s o u u i l vox, n o n e s s e l u d a e u m , n e q u e

Graecum,

..eque S e y l a m , sed o m n e s in C h r i s t o fralres. T a n i a

neque
est

iilud

Ecclcsiac
suorum

barbarum

in b a c p a r t e

l a m q u e cognita Ecclesiae virtus, ut q u i b u s c u m q u e in oris vestigium


ponat, explcralum sit,

posse: sed
3 g r e s t e s mores p e r m a n e r e diu non

liberta lis n o m i n e a b s u r d a m q u o m d a m c o n s e c t a n t u r
licenliam.

appellari

C u i u s m o d i s u n t e x ilia t a m l a t e

non

et m e -

ima tamque

po-

Liberates

volunt.

R e v e r a quo s p e c t a u t in philosopia
tae,

te-

ir.imiaam.

n e n t i disciplina h o m i n e s , qui se, d u o l o a l i b e r i s t e n o m i n e ,

ipsis

nuoquam

r u m leges evangelieae non solum omni

cprum sopicntiac longissirae praestant, s e i


atque instituunt

essermi:

metiri, et Christianas i n f o r m a r e gentes


m

serciam,
racam

oulem n m s , quo berlas aspirare debet liumana, D e u s est.

nobis lumino rolionte cogaiti, Ecclesia quidern e x e m p t s doctrinaque

illud q u o d p e r s u m m a m i n i u r i a m

r u n l , vel s i n g u ' o r u m l i b e r l a t i , vel l i b e r a e r e i p u b l i c a e e s s e

S e d i a m p e r m u l l i l . u c i f r u m i m i t a t i , c u i u s e s t Ha n e f a r i a v o x

eodem in r e morali a c

p o s i l a a Naturalistis
Iamvero

Nuturatistae,

civili s p e e t a n t

seu

Liberalismi

principia in m o r e s a c l i o n e m q u c

lotius

rationalismi

humanee

Jiationalts-

fautores,

qui

vilaededucunt,

principatus raliotis

est: q u a e obedientiam divinae a e t e r n a e q u e rationi debitam

capul

recusans,

s u i q u e s e i u r i s e s s e d e c e r n e n s , ipsa sibi sola e l u c i l u r s u m m u m p r i n cipium et fons el iudex veritetis.

I t a illi, q u o s d i x i m u s ,

Liberalismi

s e c t a l o r e s in a c l i o u e v i t a e n u l l a m c o n t e n d u n t e s s e , c u i p a r e n d u m sii
d i v i n a l a p o t a s t o t e m , sed sibi q u e t n q u e e s s e l e g e m : U n d e e a
phia morum gignitur,quam

independentem

philoso-

vocant, quae sub

specie

l i b e r t a tis a b o b s e r v a n t i a d i v i n o r u m p r a e c e p t o r u m v o l u n t a t e m

remo-

vens, infinitam licenliam

homi-

s o l e t h o m i n i d a r e . Q u a e o m n i a in

num praesortim sccietale quo tandem

evadant, facile est

I l o c e n i m t i x o et persuaso, homini antistare


caussam

eflicientem concilialionis-civilis

cipio aliquo extra a u t supra


tiugulorum

esse

nemiilem

pervidcre.
conscquitur

el societatis n o n in

h o m i n e m posilo, sed in libera

q u a e r e n d a m : po.tcstatem

publicam

prin-

voluntate
mullitudine

i m m a n i t ti m a n s u e t u d i n e m , b a r b a r i a e t e n e b r i s l u m e n v e r i l a l i s b r e v i

v o l u t a p r i m o l'onte r e p c t e u d a m , p r a c t e r e a q u e ,

s u c e e s s u r u m . Item p o p u l o s civili u r b a n i t a t e e x c u l t o s m a g , l i s a f f i c e r c

sola d u x e t n o r m a a g e n d i p r i v a t i m est s i n g u l i s , ila u n i v e r s o r u m e s s a

benefici is n u l l o t e m p o r e

oportere

Ecclesia

deait,

vere sistendo

iniquorum

universis

in r e r u m

genere

sicutratiosingulorum

publicarum.

llinc

p'urimum

a r b i t r i o , vel p r o p u l s a n d o a c a p i t e i n n o c e n l i u m el l e n u i o r u m

iniuriis

posse plurimcs: p a r t e m q u e popoli maioiem

vel d e m u m o p e r a d o n d a ut r e r u m p u b i i c a r u m e a c o n s l i t u t i o

valeret

ciique effectricein.Sed h a e c cum ratione pugnare, ex eis quae dic-

q u a m oivos p r o p l e r a e q u i t a t e m a d a m a r e n l , e x t e r n i p r o p t e r p o t e n t i s m

sunt apparel.

cum Deo creatore

metuorent.

Nullum siquidem

0)

f Uh. Ari. lib. 1, eap. G, n,

15.

velie h o m i n i

ac proinde supremo

dere iincium, omnino

universi iuris esse


out s p i e t a t i

o m n i u m legislatore

nalurae repugnat,

ofhcivil

interce-

noe naturae hominis

tan-

tum s e d r e r u m o m n i u m p r o c e a t a r u m : q u i a r e s o m n e s e l f e c t a s c u m
caussa, a qua effeotoe s u n t , aliquo posse a p t a s n e s u necesse est: o m n i b u s q u e n a t u r i s h o c c o n v e n i t , h o c ad p e r f e c t i o n e m s i n g u l a r u m p e r tinet, co se c o n t i n e r e loco et g r a d u , q u e m n a t u r a l i s ordo postulai,
scilicet u t ei q u o d s u p e r i u s e s t . id q u o d e s t i n f e r i u s s u b i i c i a t u r e t
pareat.Sed p r a e t e r e a est bujusmodi d o c t r i n a tum privatis h o m i n i b u s t u m c i v i t a t i b u s m a x i m e p e r n i c i o s a . S a n e r e i e c t o ad h u m a n a m
r a t i o n e m et s o l a m e t u n a m v e r i b o n i q u e a r b i t r i o , p r o p r i u m t o l H l u r
b o n i et m a l i d i s c r i m e n , t u r p i a a b h o n e s t i s n o n r e . s e d o p i n i o n e i u d i c i o q u c s i n g u l o r u m d i f f e r u n t : q u o d l i b e a t , i d e m licebit, c o n s t i t u t a q u e
m o r u m diacipliua, cuius ad c o e r c e n d o s s e d a n d o s q u e m o t u s a n i m i
t u r b i d o s n u l l a f e r e vis e s t , p o n t e fiet a d o m n e m v i t a e c o r r u p t e l a m
a d i t u s . In r e b u s a u t e m p u b l i c i s , p o t e s t a s i m p c r a n d i s e p a r a t o r a v e r o
n a l u r a l i q u e p r i n c i p i o , u n d e o m n e m h a u r i t v i r l u t e m ei'ficientem b o n i
c o m m u n i s : lex, d e iis q u a e f a c i e n d a f u g i e u i a v e s u n t s t a t u e n s , m a i o r i s m u l t i t u d i n i s p a r m i U i t u r a r b i t r i o , q u o d q u i d e m e s t i t e r ad t y r a n n i c a m d o m i n a t i o n e m p r o c l i v e . I m p e r i o D e i in h o m i n e m h o m i n u m q u e
socielatem repudiato, c o n s e n t a n e u m e s t n u l l a m esse publice religin e m , r e r u m q u e o m n i u m q u a e ad r e l i g i o u e r a r e f e r a n t u r , i n c u r i a
maxima consequetur. Similiter opinione principstus ormala, f.cilo
ad s e d i t i o n e m t u r b a s q u e l a b i t u r m u l t i t u d o , f r e n i s q u e officii e t c o n s c i e n l i a e s u b l a t i s , nihil p r a e t o r vim r e l i n q u i t u r ; q u a e tarnen v i s t a n t i
n o n e s t , ut p o p u l r e s c u p i d i l a l e s c o n t i n e r e s o l a p o s s i t . Q u o d s a l i
l e s t a t u r d i m i e a t i o p r o p e m o d u m q u o t i d i a n a c o n t r a sociaUsCM,
aliosq u e s e d i t i o s o r u m g r e g e s . q u i f u n d i t u s p e r m o v e r e c i v i t i l e s diu rooliuntur. Statuant i g i t u r a c dtfiniant r e r u m aequi uestimatores, tolei
d o c t r i n a e p r o f i c i a n t n e ad v e r a m d i g n a r n q u e h o m i n e b e r t a t e n . , a n
potius ipsam p e r v e r t a n t totamque c o r r u m p a n l .
C e r t o q u i d e m o p i n i o o i b u s i i s v e l s a i m m a n i t a t s s u a f o r m i d o l o s i s
quas a veritale aperte abliorrere, er^dernque ma.orum maximorum
c a u s s a s e s s e v i d i m u s , n o n o m n e s Libirulismi
fautore a s s e n t i u n l u r .
Quin compulsi veritatis viribus, p i u r e s e o r u m haud v e r e u t u r t a t e n
i m m o c t i a m u l t r o a f f i r m a n t , in v i t i o e s s e e t p l a n e in l i c e . i t i a m c a d e r e l i b e r t a t e m , si gei-ere s e m t e m p e r a n t i u s a u s i t , v e r i t a t i u s t i t i a que posthsbita: quocirca regendam g u b e r n a n d a m q a e recta r a o n e
e s s e , e t q u o d c o n s - q u e n s e s t , u r i n a t u r a l i s e m p i t e r n a e q u e legi d i vina suh:ec!am esse o p o r t e t : S e d h i c consislendutn rati, librum
h o m i n e m s u b e s s e n e g a n t d e b e r e l e g i b u s , q u a s i m p o n e r e D e u s velli,
alia p r a e t e r r a t i o n e m n a t u r a l e m v i a . - I d c u m d i c u n t s i b i m i n i m e c o l i a e r e n t E l e n i m si e s t , q u o d i p s i c o n s e n t i u n t n e c d i s s e n t i r e p o t e s t
i u r e q u i s q u a m , si e s t Dei l e g i s l a t o r i o b e d i e n d u m v o l u n t a s , q u i a
t o t u s h o m o in p o t e s t a t e e s t Dei et a d D e u m t e n d i t , c o n s e q u i t u r p o s s e
n e m i n e m a u c t o r i t a t i e i u s l e g i f e r a e fines m o u r a v e
praesenberc,
quii, h o c i p s o f a c i a l c o n t r a ol e d i e n t i a m d e b i t a m . i m m o v e r o si t a n tum s i b i m e n s e r r o g a r i t h u m a n a , u t , q u a e e t q u a n t a s m t tum Deo
i u r a , t u m sibi officia, v e l i t i p s a d e c e r n e r e , v e r e c u n d i a m l e g u n i d i v i n a r u m plus retinebit specie quam r e , e t arbitrium eius valebit p r a e

auctoritate ac provideotia Dei.Necesse est igitur, vivendi n o r m a m


o o n s t a n t e r r e l i g i o s e q u e . u'. a lege a e t e r n a , ita a b o m n i b u s s i n g u l i s q u e
p t e r e l e g i b u s q u a s i n f i n i t e s a p i e n s , i n f i n i t o p o t e n s D e u s , q u a albi
r a t i o n e m v s u m e s t . t r a d i d i t , q u a s q u e n o s s e tuto p o s s u m u s p e r s p i c u i s n e c utlo m o d o a d d u b i t a o d i s notis. E J ve! m a s i s q u o d i s t i u s g e n e r i s l e g e s , q u o n i a m i d e m h'bent, q u o d lex a e t o r o a . p r i n c i p i u m ,
c u m d e m q u e a u c t o r e m , o m n i n o el c u m r a t i o n e c o n c o r d a n t et p e r f e c t i o n e m a d i u u g u n t ad n a t u r a l e i u s : e a d e m q u e m a g i s t e r i u m l)ci i p s i u s
c o m p l e c t u n t u r , qui s c i l i c e t d o s t r a n e m e n s n e u v o l u n t a s in e r r o r e m
labatur, nutu d u c t u q u e suo utraroque b e n i g n e regit. S ' t i g i t u r s a n c t e
i n v i o l a t e q u e e o n i u u e t u m , quod n e c diiungi potest n e c d e b e t , u r n n i busque i n rebus, quod ipsa naturalis ratio oraecipit, obnoxie D e o
obedienl-srque serviatur
M i l i o r e s a i i q u a u t o s u n t , sed nihilo sibi m a g i s c o n s t a n t , q u i a i u n t
n u t u legum divinarum dirige am utique vilam a c m o r e s e s s e p r i v a t o r u r a , u o u t a m e n i v i t a l i s : i n r e b u s p u b l i c i s f a s e s s o iusis Dei
d e s d i c e r e , n e c ad ea uilo m o d o iu c o n d e n d i s l e g i b u s i n t u e r i . E x q u o
p e r n i c i o s u m illud g i g n i t u r c o n s e e l a r i i u n , civitutts E c c l e s i a e q u e r a t i o n e s d i s s o c i a r i o p o r l e r e . Sed liaec q u a m a b s u r d e diewntur, b a u d
difticulter intelligilur. Cum enim clametipsa natura, oportere civibus
in s o c i e t a t e s u ^ p e i e r e c o p i a s o p p o r l u n i l a t e s q u c ad vitam h o n e s t e ,
s c i l i c c t s o c u m d u m Dei l e g e s , d e g e n d a m q u i a D e u s est o m n i s h o u e s tatis i u s t i t i a e q u e p r i n c i p i u m , p r o f . c t o illud v e h e m e n t e r r p u g n a i p o s s e , i i s d e m d e l e g i b u s n i h i l c u r a r e , vel e t i a m q u i d q u a m i n t o n s e s t a tuere civitatcm.Deinde qui populo praesuut, hoc omnino rep u b l i c a e d e b e n i , ut n o n s o l u m c o m m o d i s et r e b u s e x t a r n i s , sed
m a x i m e a n i m i b -fiis, l e g u m s a p i e n l i a , c o n s u l a n t . Atqui ad i s t o r u u i
i n c r e m e n t a h o n o r u m n e c o g i t a r i q u i d e m potest q u i d q u a m iis l e g i b u s
a p t i u s , q u a e D e u m h a b e a n t a u c t o r e m : o h e a m q u e rem q u i in r e g e n dis c i v i t a t i b u s n o l u n t d i v i n a r u m l e g u m h a b e r i r a t i o n e m , a b e r r a n t e m
f a c i u n t a b i n s l i t u t o s u o e t a p r a e s c r i p t i o n e n a t u r a e politicai p o t e s tatem. b e d quod magis interest, quodque alias Nosmelipsi nec semel
m o n u i m u s , q u a m v i s p r i u c i p a t u s civilis non c o d e r a , q u o s a c e r , p r o x i m o s p e c t e t , n e c iisdem e a t i t i u e r i b u s , in p o t e s t a t o t a m e n g e r e n d a
obviam e s s e i n t e r n u m a l t e r i a l t e r n e c e s s a r i o d e b e t . Est e n i m u t r i u s q u e in c o s d c m i m p e r i u m , n e c r a r o fit, ut i i s d e m d e r e b u s u t e r q u e ,
etsi n o n e a d e m r a t i o n e , d e c e r n a t . Id q u o t i e s c u m q u e u s u v e n i a t , c u m
c o n f l i g e r e a b s u r d u m sit, s a p i e n t i s s i m a e q u e v o l u n t a t i D e i a p e r t e r e pugnet, q u o n d a m esse modum atque ordinem necesse est, ex quot
caussis coctentioRum certationumque sublatis ratio c o o c o r s i n a g e a dis r e b u s existt. Et h u i u s m o d i c-oncordiam non i n e p t e s i m i l e m c o u i u u e t i o n i d i x e r e , q u a e a n i m u m i n t e r et c o r p u s i n t e r c e d i t , i d q u e
c o r a m o d o u t r i u s q u e p a r t i s : q u a r u m d i s t r a c t i o n o m i n a t i m est p e r n i ciosa c o r p o r i , q u i p p e c u i u s v i t a m e x t i n g u i t .

Quae quo melius appareant, varia libertatis incrementa, q u a e


n o s t r a e q u a e s i t a aetati t e r u n t u r , s e p a r a t i m c o n s i d e r a i o p o r t e l . A c
p r i m o i l l u t f i n s i n g u l i s p e r s o n i s v i d e a m u s , q u o d est l a n t o p e r e v i r t u t i
Eiicclicas.J.

r e l i g i o n i s c o n t r a r i u m , s c i l i c e t d e librtate,

uti l o q u u n l u r ,

callus,

Quae h o c est velali f u n d a m e n t o constitua, i n t e g r u m c u i q u e esse,


out q u a m libueril, o u t o m n i n o nullarn p r o f i l e

religionem.Contra

v e r o ex o m n i b u s h o m i n u m o f f i c i i s i l l u d e s t s i n e d u b i t a t i o n e
mum ac sanctissimum, quo pic religioseque Ileum colere

maxi-

homines

i u b e m u r . I d q u e n e c e s s a r i o e x eo c o n s e q u i t u r , q u o d i n D e i p o t e s t a t i
p e r p e t u o s u m u s , Dei n u m i n e
protect!, a d e u m

providentioque gubcrnamur, ab ecque

revert d e b e m u s . - H u e accedil, v i r t u t e m veri

m i n i s n u l l a m esso s i n e

no-

religione posse: virtus enim moralis

c u i u s officia v e r s a n t u r in is, q u a e d u c u n l a d
ni est s u m m u m atque u l t i m u m

est,

Deura, q u a t e n u s h o m i -

b o n o r u m ; ideoque religio quoe

ope-

ralur ea, quae directe et immediate ordinantur in honorem divinum


(1) c u n c l a r u m p r i n c e p s e s t m o d e r a t r i x q u e v i r t u t u m . A d si q u a e r a t u r
cum p'ures et i n t e r s e dissidentes u s u r p e n l u r religiones, quam sequi
u n a m ex o m n i b u s n e c e s s e s i t , e a r n c e r t e r a t i o el n a t u r a r e s p o n d e n t ,
quom D e u s iusserit, q u a m ipsam facile h o m i n e s q u c a n l n o t i s q u i b u s dam exterioribus agnoscere, quibus com dislinxisse divina Providentia v o l u i t , q u i a in r e t a n t i m o m e n t i s u m m i e e r r o r e m

ruinae essent

c o n s e c u l u r a e . Q u a p r o p t e r o b l a t a illa, de q u a l o q u i m u r , liberiate, h o e c
bomini poteetas tribuilur, u t officium s o n c l i s s i m u m i m p u n e p e r v e r ta I vel d e s e r a i , i d e o q u e u t a v o r s u s a b i n c o m m u t a b i l i

bono sese

malum convertii: quod, sicutdiximus, non libertas sed

ad

depravalio

b o n e , q u i r e m p u b l i c a m g e l ' u n t , c o n s e r v e n t , l i o n c t u e a n t u r , si v o l u n t
p r u d e n l e r a l q u e utililcr, ut d e b f n t , eivium c o m m u n i t t i c o n s u l e r e .
Publica e n i m poleslas p r o p t e r e r u m qui r e g u n t u r utililotem c o n s t i t u t a o s i : e t q u a m q u a m h o c p r o x i m e s p e c i a l , d e d u c e r e c i v e s od h u i u s :
q u a e i n t e r r i s d e g i l u r , viloe p r o s p e r i t a l e m , t o m e n n o n m i n u e r e , s e d
a u g e r e h o m i t i i d e b e t l a c u l t a t e m a d i p i s c e n d i s u m m u m illud a t q u e e x t e r n u m h o n o r u m , in q u o flicitas h o m i n u m s e m p i t e r n a consisliquo perveniri n o n potest religione ncglecla.
S e d h a e 1 alias u h e r i u s e x p o s y i m u s : in praeseutia id a n i m a d v e r t tantum volumus, istiusmodi liberlatem volde obesse verae, cum eo,
r u m qui r c g u n t . tum qui r e g u n t u r , liberlati. l ' r o d e s t a u t e m mirifico
religio, quippe q u a e primula orlum.potestalisa Dco ipso repetit, g r a v i s s i m e q u e p r i n c i p e s iubet, ol'ficiorum s u o r u r a e s s e m e m o r e s , nihil
iniuste acerbeve imperare, benigne ac fere cum carilate paterna populo p r a e s s e . E h d e m potestati iegitimae cives vull esse subiectos, ut
Dei m i n i s t r i s ; e o s q u e c u m r e c t o r i b u s rei p u b l i c a e n o n o b e d e n t i a s o l u m , sed v e r e c u n d i a e t a m o r e conitir.git, i n t e r d i c t i s s e d i l i o n i b u s ,
cunctisque incoeplis quae o r d i n e m ti-anquillitalemque publicam p e r t u r b a r e queanl. q u a t q u e tandem caussam slerurit cur msioribus
f r e n i s liberlas civiumconslringalur. Praelermitlimus q u a n t u m religio bonis m o r i b u s e o n d u c a l , e l q u a n t u m lit.ertati m o r e s b o n i . N a m
ratio ostendit, et h i s l o n a confirmt, q u o sinl m e l i u s moro tac, eo plus
liberiate etopibus etimperio valerecivilates.

libertalis est, el ebiecti in p e c c a t u m a n i m i s e r v i t u s .


E a d e m b e r l a s si c o n s i d e r e l u r i n c i v i t a t i b u s , h o c s a n o v u l t , n i h i l
esse quod u l l u m

Deo cultum

civitos adhibcat out odhiberi

velit: n u l l u m a n t e f e r r i a l t e r i , s e d a e q u o i u r e o m n e s h o b e r i
n e c h a b i t a r a t i o n e p o p u l i si p o p u i u s c a t h o c u m

publice
oportere,

proteatur

nomen.

Q u a e u t r e c t a essent, v e r u m esse o p o r t e r e l , civilis h o m i n u m c o m m u nitatis officia a d v e r s u s D e u m aut nulla esse, aut i m p u n e solvi p o s s e t
quod est utrumque aperte

falsum. Etenim dubitori non polest

quin

it Dei v o k n t o t a i n t e r h o m i n e s c o n i u n c t a s o c i c t a s , sive p a r t e s , s i v e
forma

eiu s p e c t e t u r

q u a e esl suctorites, sive causo,

qiias b o m i n i peril, m a g n a r u m

sive e a r u m ,

ulililalum copia. Deus est, qui h o m i -

n e m ad c o n g r e g a l i o n e m g e n u i t o t q u e in coetu sui s i m i l i u m coilocavit


ut quod n a t u r a eius d e s i d e r a i e t , n e c ipse ossequi solitarius potuisse,
in c o n s o c i o t i o n e

reperirei. Quamobrem

D e u m civilis socielas,

quia

societas est, p a r e n t o m e l a u e t o r e m s u u m a g n o s c o t n e c e s s e est, a t q u e


e i u i p o t e s l a t e m d o m i n a l u r a q u e v e r e a ' . u r et colat- V e l a i i g i t u r i u s t i l i s
vetat r a t i o a t h e a m e s s e , vel, quod in a t h e i s m u m reciderei, e r g a varias
ut loquunlur, religiones pari modo alfectam civilatem,cademque s i n g u l i s i u r a p r o m - s c u e lai-giri.
ria in civilote

C u m igiiur sii u n i u s religionis n e c e s a -

professio, profiteri eom oportet

quae unici vera

esti

q u a e q u e n o n ilifliculter; p r a e s e r l i m i n civilolibus eatholicis, ognoscit u r , c u m in e a l a m q u a i n i n s i g n i t a e n o l o e verilatis o p p a r e a n t .

(I) S. 111. II-Il, q u . LS.X1. a. b.

Itaque

I a m aliqui-t c o n s i d e r e t u r d e liberiate
loquendi,
formisque litterar u m q u - : d c u m q u e libeat e x p r i m c n d i . H u i u s profcclo n o n inodice
temperalae sed m o d u m c t i i n e n transeunti libertatis iu esse non
p o s s e , vix o t l i n e t d i c e r e . E s t e n i m e i u s f a c u l l a s m o r a l i s , q u o m , u t
di.ximus s a e p i u s q u e e s t d i c e n d u m , 8 b s u r d u m e s t e x i s l i m o r e , v e n i a l i
e l m e n d a c i o , h o n e s t a t i e t t u r p i t u d i n i p r o m i s c u e el c o m m u n i t e r a
n a t u r a d a t u m . Q u a e v e r a , q u a e h o n e s l a s u n t , ea libero p r u d e n l e r q u e
in civitate propagaci us-est u t ad q u o m p l u r e s p e r l i n e o n t , opinionura
m e n d a c i a q u i b u s nulla m e n t i c a p i t a l i o r peslis, item vitia q u a e a n i m u m m o r e s q u e c o r r u m p u n l , a e q u u m est ouctorilale pubiico diligentor coerceri, ne s e r p e r e a d perniciem reipublicae q u e o n l . P e c c a t a licentis ingenii, q u a e s a n e in o p p r e s i o n e m cadunt multiludinis imperitae, r e c i u m e s t a u c t o r i t o t e legum non m i n u s c o e r e e r i q u a m .illatas
per vim imbecilioribus iniurias. Eo m a g i s quod civium p a r s longe
maxima praestigias eavere captionesque dialecticas, pracserlim quae
b l a n d i o n l u r cupiditatibus, aut non possunt. P e r m i s s e quolibet loq u o n d i s c r i b e n d i q u e infinita licentia, nihil e s l s a n c t u m i n v i o l a t u m q u e p e r m a o s u r u m : n e i l l i s q u i d a m p s r c e i u r maxi mia v e r i s s i m i s q u o
n a t u r a e iudiciis, q u a e b a b e n d a s u n t velut c o m m u n e i d e m q u e nobiliss i m u m humani g e n t r i s polrimonium. Sic sensim obducla lenebris
v e r i l a t e , id q u o d s a e p c contingil faaile d o m i n r b i l u r o p i u i o n u m
e r r o r p e r n i c i e s u s el m u l t i p l e s . Q u a e ex re t a n t u m c a p i e i licentia
c o m m o d i , q u a n t u m detrimenti liberlas: eo enim esl m a i o r f u t u r a liberlas oc tutior, quo frena licentiae maioro.At vero de rebus opi-

(obiiibus d i s p u t t i o n i h o t o i n u m a Deo p e r r o i s s i s , u t i q u c q r o d p l a c e a n i s e n t i r e , q u o d q u e s e n t i t u r . l i b e r e eloqui c o n c e s s u m e s t , n o n


r e p u g n a n t e n a i u r r : t a l i s e n i m libortiis n u m q u a m h o m i n e s ad n p p r i m e r d f c m v e r i t a t e m , s a e p e ad i n d a g a n d ; m a c p u l e f a c i e n d a r a
deducit.
D e e a . qm docendi
iib^rUiteni
n o m i n a n l , o p o r t e t n o n dissimili
ratione iudicare. C u m d u b i u m esse non possit quin i m b u i r e a n i m o s s o l a Veritas d e b c a t , q u o d in ipsa i n l e l l i g e n t i u m a t u r a r u m b o fium e - t e t finis et p e r f e t i o ' s i l a , p r o p t r e a n o n d e b e t d o c t r n i n i s i
vera pr--ecipcr<i, i q u e t u r a i i s q u i n e s i a n t , tura q u i s c i a n t , s c i l i c e t ut
c o g n i t i o n e m v e r i I t e i*>s " f f t e r a t . in a l t e r i s t u e a t u r . Oh e a m q u e c a u s s a m e o r u m qui p r a c c i p i u n t , p i a n e ofiicium e s t c r i p e r e e x a n i m i s e r rorem, et s d opiriionum fallacies obsepire certis praesidiis viam.
(gitur a p p a r e t , m a g n o p e r e c u m r a t i o n e p u g n a r e , a c n a t a m e s s e
p e r v e r t e n d i s f u n d i t u * m e n t i b u s i l l a m , d e q u a i n s t i t u t e s . est s e r m c , lib e r t a t e m , q u a l e n u s s i h i v u l t q idlibet p r o a r b i l r a t u d o c e n d i l i c e n t i s m :
q u a m q u i ^ c m l i c e n t i a m ciyitati d a r e p u b l i c a p o e ^ t a s . s a l v o officio
non potest. E o v e l m a g i s q u a d m a g i s t r o r u m apud audilores multum
yalet auctoritas, et v e r a c e sinl, q u a e a doctoro t r a d u n l u r . raro a d . n o d u m d i u i i c a r e p e r s e i p s e d i s c p u l u s p test.
Q u a m o b r e m ha n e q u o q u e l i b e r t a t e m . ut h o n e s t a s i i , c e r t i fiuil.-us c i r c u m s c r i p t a m t e n e r i n e c e s s e e d : n i m i r u r a n e f i e r i i m p u n e
possi, ut a r s d o c e n d i i n i n s t r u m e n l u m c o r r u p t e ' a e v* r t t u r . V e r i
a u t e m , in q u o u n i c e v e r s a t i p r a e c i p i e n t i u r a d o c t r i n a d e b e i , u n u m est
n a t u r a l e g e n u s , s u p e r o a t u r a l e a l t e r u m . E x verit ti b u s n a t u r a l i b u s ,
c u i u s m o d i s u n t p r i n c i p i a n a t u r a e , et ea q u a e e x i i l i s p r o x i m o r a t i o n ^
l u c u n t u r , e x i s l i t h u m a n i g e n e r i s v e l u t c o m m u n e p a t r i m o n i u m , in
quo, tf m q u a m f u n d a m e n t o firraissirao, c u m m o r e s e t iustitia et r e l i gio, a t q u c ipsa c o n i u n c l i o socictatis h u m a n a e nilatur, nihil tam i m c i u m e s s e t t n m q u e s t o l i d e i n h u m a n u m , q u a m i l ' u d violari ac diripi
i m p u n e s i o e r e . N e c m i n o r e c o n s e r v a n d u s r e l i g i o n e roexiraus s a n c t i s s i m u s q u e the a u r u s c a r u m r e r u m , q u a s Deo a u c t o r e c o g n o s c i m u s ,
A r g u m e n t s multis et illustribus, quod saepe Apologelae c o n s u e v e r u u , p r a e c i p u 8 q u a e d a m c a p i t a c o n s t i l u u n t u r , c u i u s m o d i ilia s u n t ;
q u a e d s m e s s e a Deo d i v i n i t u s t r a d i t a : V n i g e n i t n m Dei F i l i u m c a r n e m f a c t u m , u t t e s t i m o n i u m p e r h i b e r e l v e r i tati: p e r f e c t a m q u ^ m d a r a
ab eo condit^m s o c i e t a l e m , aerape Ecclesiam, cuius ipsemet caput
est et q u a c u m u s q u e a d c o n s u r a r a b t i o n e m s c e c u H s e f u t u r u m e s s e
promisit. Huicsocietati commendiitas o m n e s , q u a s i t l e docuisset, veritf-to- voluif, h o c lege, u t e a s i p s a c u s t o d i r e i , t u e r e t u r . l e g i t i m a c u m
auctoritateexplicaret: u n a q u e simul iussit, omnes gentes Ecclesiae
u s e , p i r i n d e a c s i b i m e t i p s i , diet a u d i e n t e s e s s e ; q u i s e c u s f a c e r e n l :
i n t e r i t u p e r d i t u m iri s e m p i t e r n o . Q u i r a t i o n e p l a u e c o n s t a t , o p t i m u m
h o m i n i e s s e c e r t i s i m u m < | u e m a g i s t r u m D e u m , o m n i s f o n t e m ac p r i n cipi uni v e r i t a t i s . i t e m U n i g e n i t u m . q u i est in s i n u P a t r i s , v i a m , v e r i t a t e m , vi tara, l u c e r a v e r a m , q u t e i l l u m i n a i o m n e m h o m i n e m , et ad
c u i u s d i s c i p l i n a ! d o c i l e s e s s e o m n e s h o m i n e s o p o r l e t : El erunt
on-

nesdocibMt)ei(.Sed in fide a t q u e in i n s t i t u t i o n e m o r u m , divini


m a g i s t e r i ! Kcclo-.inm fcit D e u s p s f p&rtieipem, e a m d e m q n e d i v i n o
e i u s b e n e f c i o falli n e s ' i n m : q u a r e m a g i a r a m o r t a l i u m est m a x i m a n e
t u b i s i m a , i o tiaqoe inel n o n violabile i u s ad m ? i s t e r i i l i b e r i s t e .
R e v e r a d o c t r i n i s d i v i n i t u s a c c e p i i s s e ipsa Ecclesia o a t e n U n s , nihil
h a h u H a n l i q u l u s , q u a m ut m u n u s sibi l i e m a n d s t u m a Deo s a n c t e e x p l r e t : e a d e m q u e c i r c u m f u s i s u n d i q u e d i f B c u l t e t i b u s f o r l i o r , p r o lib e r i a t e m a g i s t e r i ! s a i p r o p u g n a r e n u l l o t e m p o r e d e s t i t i t . I l a c via o r b i s t e r r a r u m , m i s s s e r i m a s u p e r s t i t i o n s d e p u l s n , ad c h r i s t i a n a m
Bapientiam r e n o v a t u s e s t , - Q u o n i a m v e r o r a t i o ipsa p e r s p i c u e d o c e t ,
velilates divinitus traditos e t verilatea naturales inter se o p p o s t o *
e s s e r e v e r a n o n pos=o. ita ut q u o d e u m q u e c u m illis d i s s e n t i a t , b o a
ipso f a l s u m e s s e n e c e s s e s i t , i j e i r c o d i v i n u m F.eclesiae m a g i s l e r i u n .
t a n l u m ah st u t s t u d i a d i s c e n d i b t q u e i n c r e m e n t a scif n t i a r u m i n l e r c i p i a t , a u t e i r l i o r i s i u m a n t a t i s p r o g r e s s i o n e m ullo m o d o r e t a r d e l , ut
p o t i u s p l u r i m u m n f f e - e t ' u m i n i s s e c u r a m q u e lutolnm. a d e m q u e c a u s s a . n o n p a r u m p r o f i c i t ad ipsara l i b e r t a t l s h u m u n o o p e r f e c l i o n e m
cum l e s u C h r i s t i s e r v a t o r i s s i i ilia s e n t e n l i , (ieri h o m i n e m v e r l t a l e

liberum. Ceynoaceiis cericntem, et ceritns tiberabil cos (2).Quare


n o n est c a u s s a . c u r g e r m a n a l i b e r l a s i n d i g n e t u r , out veri n o m i n i s
s c i e n t i a m o l e s t e f e r n t leges i u s l a s s e d e b i t o s , q u i h u s h o m i n u m d o c ( r i n a m c o n t i n e r i Ecclesia s i m u l et r a t i o c o n s e n l i e n t e s p o s l u l a n t . Quin
i m o E c c l e s i e , q u o d r e i p s a p a s s i m t e s t a t u m est, h o c a g e n s p r e c i p u e
e t m a x i m e ut fidem c h r i s t i a n a m t u e a f u r , h n m n n a r u m q u o q u e d o c t r i n a r u m o m n e g e n u s f o v g r e et >n m a i u s p r o v e h e r e s t u d e t . B o n a e n i m
p e r 60 e s t e t l a u d a b i l i s a t q u e e x p o t e n d a e l e g a n t i a d o c t r i n a e ; p r a e t e r e a q u e omnis ernditio, q u a m sana ratio pepererit, quoeque rerum,
v e r i tati r e s p o n d e n t , n o n m e d i o c r t e r ad ea ipsa i l o a l r a n d a valet, q u a e
Deo a u c t o r e c r o d i m u s . R e v e r a E e l e s i a e h a e c beneficia d e b e n t u r
s a n e m a g n a , quod p r a e c l a r e m o n u m e n t a s a p i e n t i a e v e t o r i s c o n s e r v a r i t : q u o d s e i e n t i a r u m domi,-ili p a s s i m a p c r n e r i t , q u o d i n g e n i o r u m
c u r s u m semper incitaverit. sludi0s;siime has ipsas nrtes alando, q u i bus m a x i m e urbanilas aetatis nostrae c M o r a t u r . D e m q u e p r a e t e r e u n d u m n o n e s t , i n m e n s u m p a t e r e c s m p u m , in q u o h o m i n u m e x c u r r e r e i n d u s t r i a , s e s e q u e e x e r c e r e i n g e n i n libero q u e a n t : r e s s c i l i c e '
q u a e c u m d o c t r i n a fidei m o r u m q u e c h r i s t i a n o r u m n o n h a b e n t n c c e s sari.-'m c o g n a t i o n e m , v e ' de q u i h u s E c c l e s i a , n u l l a atliifiitn s u a a u c tor tate, indicium e r u d i t o r u m r e l i n q u i l i n l e i r u m a c l i b e r u m H i s ex
r e b u s i n t e l l i s i l u r , <(uae el q u l i s Ila sii in h o c g e n e r e l i b e r i e s , q u a m
pari s t u d i o v o l u n t et p r a e d i e a n t liberalismi
s e e l a t o r e s . Ex u n a p a r t e
sibi q u i d e m a c r e i p u b ' i c a e l i c e n t i a m a d s e r u n t t a n t a m , ut c u i l i b e t o p i n i o n u m p e r v e r s i l a l i n o n d n b i l e n t n d i t u m i a n u a m q u e p t e f a c e r e : ex
a l t e r a E c c l o s i a m p ' u r i f a r a m i m p c d i u n l , e i s q u e l i b e r l a t e m in t i n e s
q u a n t u m p o s s u n t m a x i m e a u g u s t o s compellunt, q u a m q u a m e x Ko-

fi) loan. v i . v . . - a jM.viir;sa,

clesiae doctrina n o n m o d o n u l l u m i n c o m m o d u m p e r t i m e s c e n d u m sit,

bonitatis, idemque

sed m a g n a e o m n i n o utilitates e x p e c t a n d a e .

partim ne ampiiora

I l l a q u o q u e m a g n o p e r e p r a e d i c a t u r , q u a m conscientae

libertatem

n o m i n a n t i q u a a si ita a c c i p i a t u r , ut s u o c.uique a r b i t r a t u a e q u e i c e a t
D e u m colere, non colere, a r g u m e n t i s

quae

supra aliata sunt, satis

c o n v i n c i t u r . S c i p o t e s t e t i a m in h a n c s e n t c n t i a m a c c i p i , u t
ex c o n s c i o n t i a officii, Dei v o l u n t a t e m

i m p e d i e n t e , in c vitale liceat. H a e c q u i d e m
Dei l i b e r t e s , q u a e h u m a n a e d i g n i t a t e m
tur,

est

omni

vi i n i u r i a q u e

homini

sequi et iussa fecero nullo re

maior:

vera,

liaec digna

personae

honestissime.tue-

eadcmque

Kcclesiae

optata ac praccipue cara. H u i u s g e n e r i s libertatem sibi

semper

constanter

vindicavere Apostoli, s a n x e r e scriptis Apologetae, M a r l y r e s


numero sanguine
quod maximam

suo consecravere.

iuslissimamque

Et merito quidem:

Dei

simque hominum adversus Deum

fiis

ingenti

propterea

in h o m i n e s p o t e s t a t e m ,

princeps

maximumquo

libertas haec Christina testatur. Nihil habet


lioso n o e o b e d i e n t e e o m m u n e : e q u e

ipsa c u m

possit sinit lumen e s s e in

regendis civitatibus rectorem

quin etiam cum

singula

mala

prohibere

mnndi par

in e i s m o d i r e r u r a a d i u n c l i s , si c o m m u n i s b o n i

malum
legisla-

tor, quoad optime potest, v e l l e a c l u e r i debet. Et h a c q u o q u e i n


imilandum

s i b i lex

humana proponat

brevissime
confitendum

sedi-

q u a n t o p l u s in c i v i l a t e

veUe

d i s t a r e id g e n u s c i v i t a t i s a b o p t i m o :

raali

lolerari

pernccesse

p o s t u l a t . Q u a r e si s a l u t i p u b l i c a e d e t r i m e n t u m

vero

cum

quidquam

praccipitur

quod

cum

divina

v o l n t a t e a p e r t e d i s c r e p e t , Lum l o n g e a b i l i o m o d o d i s c e d i t u r , s i m u l que c u m auctorilate divina confligitur: e r g o r e c t u m est non p a r e r e .


C o n t r a Liberalismi

fautores, qui

faciunt principatum,

ad Deum respectu
cum

degendam

honestate

gioneque libertatem minio.e agnoscunt: cuius conservandae


si q u i d

fiat,

iniuria

et contra

Q u o d si v e r e d i c e r e n t ,

rempubcam

factum

reli-

caussa

criminantur.

nullus esset t a m i m m a n i s dominalus, cui su-

dines
usuque
nanda

quidem

haec, quae

penetrarent.
horum

vellet Ecclesia, in

summatim
In

8ttigimus,

iis e n i m

temporum

mala,

reipublicae

Christiana

summa

non

omnes

sane

documenta

efficacitas inest ad
panca

m a g n a n i p a r t e m iis ipsis n a t a l i b e r t a t i b u s , q u a e

nec

tarila

levia,

orre
sa-

eaque

praedicatione

elferuntur, et in quibus salulis g l o r i a e q u e inclusa semina v i d c b a n l u r S p c m icfcllit exitus.

Pro iucundis et salubribus acerbi et

provenere fruclus. Si remedium


revocatione quaerstur, a quibus
verae tutela libertalis

fidenter

quaeritur, sanerum

h i c sii,

quo nostra

inquinali

doctrinarum

solis eonservutio ordinis,

adeoque

expectari potest. Nibilominus

t e r n o iudicio Ecclesia aestimat g r a v e


et qualis

praecepta

pondus infirmitatis

vehitur

cursus, non ignorai. Ilis de caussis

aetos,

animorum

nihil q u i d e m

ma-

est, tanto

oporlere, quos

prudentiae,

caussa,idest

magis
ma-

omnino

salus

publica

8 f f e r a t et m a l a

tati m a i o r a p a r i a t , c o n s e q u e n s e s t earn a d h i b e r i

non

civi-

l i c e r e , q u i a in

h i s r c r u m adiunctis abest ratio boni. Si vero ob singularia

reipubli-

cae t e m p o r a u s u v e n i a l . ut m o d e r n i s q u i b u s d a m libertotibus Eccleaia


dicat expedire, versis
libertatem

suam

et

in

meliora temporibus, adhibitura

suadendo,

hortando,

d e b e t , m u n u s e f f i c e r e sibi a s s i g n a t u m
hominum saluli consulere.
o m n i u m et ad omnia

sed quia p e r m i s s a s e s s o i u -

Illud

libertatem

sane esset

obsecrando

s t u d e r e t , uti

a Deo, videlicet

sempiternae

tamen perpetuo vcrum


non

esse,

est

quemadmodum

islam
pluries

diximus, e x p e t e n d a m p e r s e , quia falsum e o e m iure esse ac v e r u m ,


r a t i o n i r p u g n t . E t q u o d a d iolerantiam

bessa et quem ferrc non oporteret.


Vehementer

politicae

acquiescat non quod i p s a j p e r se malit,

herilem atque infinite potentem

vifcamque n u l l o

p r a e d i c a u t , h a n c de q u a l o q u i m u r c o n i u n c t a m

finibus

de malorum

iudicari velit,

itenique loleranliam r e r u m

circumscribi iis

At

pertineat ad

continet

e s t , si v e r e

c u m p o t e s t a t e Dei nihil
contineat.

cum

totam

atque imperata exigere, ealenus potestati h u m a n a e ius est, q u a t e n u s


se

read

D e u m n e c e s s e e s t , q u i in e o

quod mala essoin mundo sii.it, neque cult mala fieri, neque cult mala
Quae
non fieri, sed cult permittere mala fieri, ct hoc est bonum
tolerantia doctrinam.Sed

modo

malum,

t a m e n n e c p o t e s t n e e d e b e t id p r o b a r e a u t v e ' . l e p e r s e ; q u i a
p e r se c u m sit boni privatio, r e p u g r . a t b o n o comrr.uni, q u o d

docloris Angelici sententia

itus

non

c a u s s a et h a c t a n t u m

c a u s s a , p o t e s t vel e t i a m d e b e t lex l i o m i n u - n f e r r e t o l e r a n t e r

larum,

divi

est imileri:

auctoriias hominum

ab obsequio publcae potestatis desciscere, propterea quod i m p e r a r e


dissentiat, constituloque

mala,

possit, debet, \multa concedere atque impunita rclinquere, quae per


dicinam tamen prooidentiam vindicantur, el recto (1). Verumtamen

vicis-

est,

mundo

impediantur htma, partim n e maiora mala c o n -

officium^

animo

ullo p a c t o p u t a n d a

s e q u a n t u r . In

omnia

ab aequitate prndentiaque
filenlur.

Etenim

diximus, infinita

pertinet, mirum

quantum

E c c l e s i a e d i s ' t a n t , q u i Liberalismum

permittenda
licenti,

civibus

omnino

omnium

modum

pro-

earum rerum,

transiliunt,

evadunt, ut nihilo p l u s honestati veritatique tribuere

quas

atque

quam

illuc

falsitati

ac turpitudini videantur. Kcclesiam vero, coluranam i t

firmamenlum

veritalis,

quia

dissolutum

caindemque

incorruptam

fUgitiosuraque

rpudit, idemque
tientia et lenitate

tolerantiae

adhiberi

morum
genus

fas e s s e n e g a t ,

alienam: quod cum

magistram,

c o n s t a n t e r , ut

criminaniur esse a

faciunt. minime

quidem, quod laudis est,

i n vitio p o n e r c ; S e d in t a u t a

tolerantiae,

ccntingit, ut

re

persaepe

restrcti

sentiunt,

pase

ostentatione

ac tenaces

in

humanae:

zatholicam sict: el qui vulgo libertatem effuse largiuntur, iidem

rcrumque

beram sinere Reclesiam passim

impertiens

tam

debet,

rem
li-

recusant.

iuris

n i s i iis q u a e v e r a q u a e q u e h o n e s t a s i n t , n o n r e c u s a l q u o m i n u s q u i d piam a v e n t a t e iustiliaque alienum ferat (amen publico potestas, scilicet m a i u s aiiquod
censervandi

bonum.

vel v i t a n d i c a u s s a
Ipse

m a l u m , vel a d i p i s c c n d i

providentissimus Deus cum

aut

i n f i n i t a e sit

(1) s . A u g u s t , de li. arb. lib. 1, c a p . 6 , n u m . 14.-(2)8.Th. p . l . q u . X I X , a . 9. ad. 3.

Et ut omnis oratio u n a c u m
terque, perspicuitatis g r a t i a
u t totus h o m o in

conseclariis suis c a p i t a t i

verii.ima

perpetuaque

potestate

sub.ccUm,

intelligi m i n i m e p o . s e . Q u e m

quideni in D e o p r m c i p a t u m

negare,

liberi

ferre

nolle, n o n

fior.,

Dei s i t : p r e n d e

liberlatem hominis, nisi o b n o x i s m Deo ciusque voiuntali


aut

brevi-

col'igatur, sumera osi, necessitate

h o m i n i s est, sed

nut

esso

abutenUs ad

praetermissa
Pei,

Nobis,

ex q u i h u s

nominai

Epistola e i i c j o l i c i

et'ficitur, uivioitiis e s s e c o n s t i t u t u m ,

M u l t i d e n i q u e rei s a c r a e a r e civili
sed tamen

faciendum

censeol,

fleclat

hodiernn prudenlia desiderai. Quorum

enim

obtemperatione

discedere,

divinai!) p a r t i c i p a n t ,

Cuius lamen

voluntas

non
quae

uno
vol

distinguitur

modo, ncque

forma mul-

u n o gradu

D e o , vel iis, qui

ex

poteslatem

distractionem

ut Ecclesia

Liberalismi

capitale v i t i u o .

omnia

non

ohsequa'ur

probunt,

tempori, et

s e a t q u e a c c o m m o d e t a d e a , q u a e in a d m i n i s t r a n d i s i m p e r i l s
est honesta

s e n t e n t i a , si d e

quadam intel-igalur aequa ratione, q u a e consistere cum velitele i u s tiliaquo possit: n i m i r u m

ut, explorata

spe magni alicuius boni, i n -

dulgentom Ecclesia s e s e iropertial, idque temporibus largiatur,

debetur.

s a l v a officii s a n c l i l o t e p o t e s t . - V e r u m s e c u s

Profecto imperium s u r a m i

quod

oronem

nis. quas demulatio m o r u m a c fallax indicium contra fas invexerint

o b e d i e n t i a m p r o r s u s e x u e r f i in p u b l i c i s . vel e t i a m in p r i v a t i s

domes-

Nullum. lempus vacare religione,

Liberalismi

sicut m a x i

fondita

est de r e b u s a c iloctri-

recusore atque

Ucisque rebus,

Dei

in

m o e . et o m n i b u s p n r t i b u s p e r f e c t a e s o c i e l a t i s .

p e r d u e l i i o n e m l i b e r i a t e : p r o p r i e q u e e x a n i m i t a l i a f i e c t . o n e c o n li t u r
tiplex- p o t e s t

Ima,orlale

ul

Ecclesia insiat, q u a e ad n a t u r a m a c iura pei-tineant legilimae, sum-

l i b c r t a l i s p e r v e r s i t a s , ita

e s t g e n u s : o r o n i n o q u o de h o c intelligi

pessimum

debent quae

ha-

est e o r u m

discip'ino, qui utique

conscntiunt,

subesse

m u n d i opifici a c p r i n c i p i D e o o p o r t e r e , q u i p p e c u i u s ex n u m m o orla
e s t p i a n a t u r a : sod
capiat, ipsa

nihil est tarn

a l i e n u m q u a m velie, u t ipsa q u o d vel f a l s u m e s t

iidem

leges

fidei

et m o r u m , q u a . natura

Dei a u c t o r i t a t e traditas, a u d a c t e r r e p u d . a n l ,

vel

non

saltern

ni voat.
Itaque ex dictis c o n s e q u i t u r , n e q u a q u a m licere potere, d e f e n d e r e ,
largiri, e gitandi, scribendi, docendi, iiemque promiscui'm
num

l i b e r l a t e m , veluli iura

nihil e s s e a i u n t , c u r e a r u r o

h a b e a t u r , p r a e s e r t i m p u b l i c e in c i v i t a t e ,

N a m si v e r e n a t u r a

ratio. Qui pariler q u a n t o i n

e r r o r e v e r s e n t u r , et q u a m

Ulla t e m p e r a r i l e g e b e r l a s

parum cohacreant,

supra

capite principioque suo,

vidimus.

ilia

bus Eeclesiae a republicn

sibimetipsis

El ab hac doctrina, tamquam a

manat perniciosa

sententia de rationi-

contra liqueat, geminas

ditparandis: cum

definito tamen m o d e r a t o n e ,
generent. Ubi

vero

harum

inter so actionum c o n c o r d i a el mutalione officiorum consenlienles.

Ecclesia, idem ipsi s e n l l a n t .

Huic tamquam generi

s u b i e c t . csl opinio d u p l e x . - P l u r e s

ut in o m n i iure societatis

h u m a n a e , in i n s t i l u t i s ,

monbus,

legibus,

reipublicae muneribu, ioBlilutione iuventutis, non m a g i s ad


siam respiciendum c c n s e a n t ,
religioni

q u a m si e s s e t o m m n o n u l l a :

singulis, c i v i b o s

operam.

Contro

enim

e l p e n i t u s e l t o t a m , ita
Eccle-

permissa

f a o u l U i l e , u l p r i v a t i m , si l i b e a t , d e n t

qos plane

vis a r g u m e n t o r u m

omnium

roligio-

q u f c lie-mini n a t u r a

dederit.

Dei d e t r e c t a . i ius

esselnec

humana posset.-Similiter consequitur,

i s t a g e n e r a l i b e r t a t i s , p o s s e q u i d e m , si i u s l a e c i - u s a e s i n l , t o l e r s r i ,

facultalem

rempublicam volunt a b Ecclesiae seiunctam

lotidcm.

dedissot, imperium

p o t e s t tea, i n m u n e r e d i e s i m i e l g r a d u d i s p a r i , o p o r t e r e t a m e n e s s e

ad s u m m u m

n e in l i b i d i n c m s t q u e i n s o l e n t i a m delibertatum

vigel eoasuetudo.

quatenus rerum

Omnis enim

honestarum maiorem

(acultalem

afferai, praeterea

numquam.
Ubi dominatus premat

aut.impendeat

e i u s m o d i , qui

j m u s t s vi l e n e a t c i v i t a t e m , vel c a r c r e E c c l e s i a m

oppressam

rogai liberiate de-

bita, las est aliam q u a e r e r c l e m p e r a t i o n e m rc-piib'icae, in qua a g e r e


c u m l i b e r t l e c o n c e s s u m sit: f u n e e n i m n o n
e l villosa b e r t a s ,

sed sublevatio aqua,

ila e x p e t i t u r

immodica

salutis o m n i u m

sententiam convicimus: h o c praeterea adiuncto, quod est perabsur-

t u r , ibi p o l e s f a s h o n e s l e f a c i e n d i n e j m p e d i s t u r .
Atque eliam malle

q u o m i n u s E c c l e s i a sit, non r e p u g n a n t , n e q u e enim

ei t a m e n n a t u r a m

i u r a q u e propria societatis pcrfeclee e n p i u n l . nec

eius esse. contendunt.


dumlaxat

possenl:

lacere

leges, i n d i c a r e , ulcisii, sed

cohorts*

.uadere, r e g e r e sua sponte f t volunlste subiectos. Ilaque

divinae huiusce socielatis naluram opinione adulterant, auctontatem,


magisterium,

omnem

eins

efficientiam extenuant el

coangustant,

v i m s i m u l p o l e s t a t e m q u e civilis p r i n c i p a t u s u s q u e e o e x a g g e r a n l e s ,
ut sicut

unam

Ecclesiam
Ad

quamvis

e consocitionbus

Dei s u b I m p e r i u m

ditionemque

civium

voluntas,

ita

reipublicae s u b i u n g a n t . -

I,OS p l a n e r e f e l l e n d o s a r g u m e n t a v a l e n t

A p o l o g e t a usuala, nec

ad

berlas legitima pulauda.

q u a e r i t u r , et h o c u n i c e ngilur ut ubi r e r u m m;.larum licentia

d u m , ut E c c l e s i a m civis v c r e a i u r , civitas c o n t c m n a t .

eas

r e c t e faciendi c i v e s t r a n s f e r a n t , q u o d q u e sentit d ill's

v a l e t , q u i b u s i p s a m de d i s t r h e n d i s Ecclesiae reique civilis r a U o m b u s

Alii

res
vel

i n i u s l u m d i s i m u l a n l e r f e r a t , a u t in iis q u a e s u n t r e l i g i o n i n o x a c o n -

tenus contra diximus.


Proxima

veritate. iuslitia potest: q u a s

m a x i m a s e l s a n t i s s i m s s c u m D e u s in t u t e l a E c c l e s i e e6sc i u s s e r i l ,

reipublicae statura

caussa
tribui-

popolari temperalum

ge-

n e r e , n o n si p e r se c o n t r a officium, sslva t a m e n d o c t r i n a calholica


d e or'tu

a'quo admiiiistratione publicae polestelis

blicae generibus, modo sint ad


idonea,

nullum q u i l e m

plane idem natura

Ex variis r e i p u -

c o n s u l e n d u m utilitati civium p e r se

Ecclesia respuit: singula

iubet, sine iniuria cuiusquam,

tarnen vult, quod


muximeque

mte-

gris Ecclesiae iurihus. esso constituta.


A d r e s p u b l i c a g t r e n d a s a c c e d e r e , n*si a l i c u b i o h s i n g u l a r e m r e r u m t e m p j r u i i q u e c o n d i t o n e m aliter cavea tur, h o n e s t u m est: immo
vero probat

Ecclesia, s:ugulos operato suam

in c o m m u n e m

all'erre

froctum,et

quantum quisque industria potest tueri, conservare, au-

eere rempublicam.
N e q u e illud E c c l e s i a d a r a n a t , v e l i e g e n t c m s u a m
"ee externo, n e c
inique

d o m i n o , si m o d o

fieri,

incolumi

nemine servire
iustitia, queat.

nec eos roprehendit qui efficerc volunt, ut civitates

'egibus vivant, c i v e s q u e q u a m

suis

maxima augendorum commodorum

facullate d o n e n t u r . C i v i c a r u m s i n e i n t e m p e r a r tin l i b e r l a t u m s e m p e r
s

s e Ecclesia f a u t r i x f i d e l i s s i m a c o n s u e v i t : q u o d t e s t a n t u r p o t i s s i m u m

EPSTOLA ENCCLICA

civitates U a l i e n e , s c i l i c e t p r o s p e r i t a t e m , o p e s , g l o r i a m n o m i n i s m u -

A l o s Armenios sobre la unin con la Iglesia Romana.

nicipali i u r e a d e p t a o , q u o t e m p o r e s a l u t a r i s E c c l e s i a e v i r t u s in o m n e s

Leojsf p. x m .

reipub'icae partes, n e m i n e r e p u g n a n t e , p e r v e s e r a t .
H a e c q u i d o m , v e n e r a b i l e s F r n t r c s , q u a e fide s i m u l e ! r a t i o n e d u c e ,
Pro officio N o s t r o a p o s t o l i c o t r a d i d i m u s , f r u c t u o s a p l u r i m i s
v

futura,

obis maxime N o b i s c u m adnitentibus, r o n f i d i m u s . N o s quiden in

humilitate cordis Nostri supplice* ad D e u m oculos tollimus,


menterque petimus, ut sapientiae consiliique sui lumen

Venerables Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

vehe-

largiri

ho-

nnnibue benigne velit, scilicet u t h i s a u c t i virtutibus p o s s i n t i n r e b u s


t a n t i m o m e n t i v e r a c e r n e r e , et q u o d c o n s e q u e n s e s t , c o n v e n i e n t e r
vernati, privatim, publice,

omnibus

tantia v i v e r e H o r u m c o c i e s t i u m

temporibus immotaque

m u n e r u m auspicem

et

cous-

Nostrae

lenevolentiae testem vobis, v e n e r a b i l e s F r a t r e s , et Clero populoque,


cu

'

stnguli praeestis,

Apostolicam

bencdictionem

peramanter

in

Demino impertimus.
Datum

R o m a e a p u d S . P e l r u m d i e xx J u n i i A n . MOCCCLXXXVHI

Pontificates Nostri Undecimo.


LEO PAPA.

XIII.

A caridad paternal, queso estiende todas las


partes de la grey que el Seor nos ha encomendado, es por su naturaleza de tal condicin que
nos hace sentir en lo ms intimo del alma cuanto de agradable triste acontece en la repblica cristiana. Por esta
razn, asi como antes se apoder de nuestro nimo una gran
pena por haberse separado de vuestra comunin algunos
Armenios, principalmente en Oonstantinopla, asi ahora experimentamos la singular y descada alegra al saber que
tal separacin, gracias Dios, ha cesado. Al mismo tiempo
que nos felicitamos de que se os haya restituido la paz y
concordia perdidas, no queremos desperdiciar la ocasin de
exhortaros procuris custodiar y aumentar tan gran don de
la bondad divina. Para conseguir este fin importa mucho
pensar lo mismo en las cosas que se refieren la religin,
v continuar todos, como ahora lo hacis, unidos en obediencia esta Sede Apostlica: estando vosotros, amados hijos,
dciles y obedientes vuestro Patriarca y dems Prelados,
que legtimamente os rigen. Mas como quiera que para
echar por tierra esta misma religiosa concordia, muchas veces sirve de pretexto, ora las disensiones culos negocios
pblicos, ora las desavenencias en los privados, ocupe lugar
preferente entre todos infidelidad y obediencia al Principe
del Imperio Otomano, cuyas dotes de equidad, deseo de
conservar la paz y benevolencia hacia Nuestra persona,
son harto manifiestas. Las discordias y diferencias fcilmente desaparecern de entre vosotros, si se gravan en

factum,et

quantum quisque industria potest tucri, conservare, au-

g ' r e rempublicam.
^'eque illud E c c l e s i a d o r a n a t , v e l i e g e n t c m s u a m
"ee esterno, n e c
inique

d o m i n o , si m o d o

fieri,

incolumi

nemine servire
iustilia, queat.

nec eos roprehendit qui efficerc volunt, ut civitates

'egibus vivant, c i v e s q u e q u a m

suis

maxima augendorum commodorum

f a c u l u t e d o n e n t u r . C i v i c a r u m s i n e i n t e m p e r a r tin l i b e r l a t u m s e m p e r
s

s e Ecclesia f a u t r i x f i d e l i s s i m a c o n s u e v i t : q u o d t e s t a n t u r p o t i s s i m u m

EPSTOLA ENCCLICA

civitates i t a l i c a e , s c i l i c e t p r o s p e r i t a t e m , o p e s , g l o r i a m n o m i n i s m u -

A l o s Armenios sobre la unin con la Iglesia Romana.

nicipali i u r e a d e p t a o , q u o t e m p o r e s a l u t a r i s E c c l e s i a e v i r t u s in o m n e s

Leojsf p. x m .

reipub'icae partes, n e m i n e r e p u g n a n t e , p e r v e s e r a t .
H a e c q u i d c m , v e n e r a b i l e s F r n t r e s , q u a e fide s i m u l e ! r a t i o n e d u c e ,
Pro officio N o s t r o a p o s t o l i c o t r a d i d i m u s , f r u c t u o s a p l u r i m i s
v

futura,

obis maxime N o b i s c u m adnitentibus, r o n f i d i m u s . N o s quiden in

humilitate cordis Nostri supplice* ad D e u m oculos tollimus,


menterque petimus, ut sapientiae consiliique sui lumen

Venerables Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

vehe-

largiri

ho-

nnnibue benigne velit, scilicet u t h i s a u c t i virtutibus p o s s i n t i n r e b u s


t e n t i m o m e n t i v e r a c e r n e r e , et q u o d c o n s e q u e n s e s t , c o n v e n i e n t e r
vernati, privatim, publice,

omnibus

tantia v i v e r e H o r u m c o c i e s t i u m

temporibus immotaque

m u n e r u m auspicem

et

cous-

Nostrae

lenevolentiae testem vobis, v e n e r a b i l e s F r a t r e s , et Clero populoque,


cu

'

stnguli praeestis,

Apostolicam

bencdictionem

peramanter

in

Demino impertimus.
Datum

R o m a e a p u d S . P e t r u m d i e xx J u n i i A n . MOCCCLXXXVHI

Pontificates Nostri Undecimo.


LEO PAPA.

XIII.

A caridad paternal, queso estiende todas las


partes de la grey que el Seor nos ha encomendado, es por su naturaleza de tal condicin que
nos hace sentir en lo ms intimo del alma cuanto de agradable triste acontece en la repblica cristiana. Por esta
razn, asi como antes se apoder de nuestro nimo una gran
pena por haberse separado de vuestra comunin algunos
Armenios, principalmente en Oonstantinopla, asi ahora experimentamos la singular y descada alegra al saber que
tal separacin, gracias Dios, ha cesado. Al mismo tiempo
que nos felicitamos de que se os haya restituido la paz y
concordia perdidas, no queremos desperdiciar la ocasin de
exhortaros procuris custodiar y aumentar tan gran don de
la bondad divina. Para conseguir este fin importa mucho
pensar lo mismo en las cosas que se refieren la religin,
v continuar todos, como ahora lo hacis, unidos en obediencia esta Sede Apostlica: estando vosotros, amados hijos,
dciles y obedientes vuestro Patriarca y dems Prelados,
que legtimamente os rigen. Mas como quiera que para
echar por tierra esta misma religiosa concordia, muchas voces sirve de pretexto, ora las disensiones culos negocios
pblicos, ora las desavenencias en los privados, ocupe lugar
preferente entre todos la fidelidad y obediencia al Principe
del Imperio Otomano, cuyas dotes de equidad, deseo de
conservar la paz y benevolencia hacia Nuestra persona,
son harto manifiestas. Las discordias y diferencias fcilmente desaparecern de entre vosotros, si se gravan en

vuestras m e n t s y se introducen en vuestras costumbres las


enseanzas del b i e n a v e n t u r a d o Pablo, Apstol d l a s gentes,
acerca de la p e r f e c t a c a r i d a d , que es paciente y benigna, no
es envidiosa, no obra precipitadamente,
no se ensoberbece, no
es ambiciosa, no busca sus provechos, no se mueve ira, no
piensa mal. Esta eximia y p e r f e c t a uni de voluntades os
proporcionar otro bien, es saber: que mediante ella,
como antes digimos, podris atender mejor aumentar los
frutos de la paz; vosotros v o l v e r n U vista y los sentimientos de todos v u e s t r o s compatriotas, aun de aquellos
que estn separados d e vosotros y de Nos, y no se hallan
incluidos en el redil del rebati que apacentamos.
Estos, indudablemente, al ver vuestros ejemplos de concordia y caridad, f c i l m e n t e entendern, que vive en vosotros el espritu de Cristo, que de tal m a n e r a sabe unir
los suyos entre s y con l , que forman un cuerpo. Ojal
conozcan estas verdades y vuelvan aquella unidad de la
que se separaron sus a n t e p a s a d o s ! Si esto se realizase, necesariamente e x p e r i m e n t a r a n increble p l a c e r , al sentirse
tan intimamente unidos c o n Nos, con vosotros, y con todos
los dems fieles que e s p a r c i d o s por todo el mundo llevan el
nombre de catlicos; m s a n , se consideraran habitando
en los tabernculos de l a mstica Sin la que lia sido da do,
segn uno de los divinos orculo, dilatar p o r toda la tierra
el lugar de su tienda, y extender las pieles de sus tabernculos.
Mas, p a r a que tan d e s e a d a vuelta tenga lugar, es preciso
que trabajis vosotros, Venerables Hermanos, que regs las
dicesis de Armenia, quienes Nos consta 110 faltan ni celo
p a r a exhortar, ni d o c t r i n a p a r a persuadir. Pero, Nos queremos que vosotros en Nuestro nombre y conNuestras palabras llamis los disidentes: 110 slo es til, sino convenientisimo, que el p a d r e l l a m o la casa p a t e r n a los hijos alejados d ella mucho tiempo, y salga esperarles con los
brazos abiertos, 110 esperarnos que vuestros llamamientos y
exhortaciones caigan en el vacio, antes por el contrario,
nos alientan esperar un feliz xito, primeramente la g r a n
misericordia de Dios, q u e se derrama en todos los pueblos,
y secundariamente la docilidad y talento del pueblo Arme
nio. Cun inclinado sea a b r a z a r la verdad una vez que la
conozca; cun dispuesto A volver al camino, si se persuade
h a b e r s e extraviado, a t e s t i g a l o la historia con multitud de
monumentos. Glorianse ios mismos que estn separados de

vosotros en las cosas sagradas, que el pueblo Armenio recibi la f e de Gregorio, varn santsimo, quien apellidan
Iluminador, y reverencian de un modo especial como p a d r e
y patrono. Do este mismo varn es memorable, aun entre
ellos, el v i a j e que hizo liorna p a r a probar a n t e el Romano
Pontifico San Silvestre su f e y observancia. Cuntase que
fu recibido por el Pontfice con g r a n benevolencia y enriquecido con varias facultades. Con el mismo espritu, con
que Gregorio acudi la Sede Apostlica, acudieron todos
los que despus de l gobernaron las Dicesis de Armenia,
como se demuestra p o r sus epstolas, peregrinaciones la
Ciudad de Roma, y m u y singularmente por sus Decretos
Sinodales. Dignas son de recuerdo, las f r a s e s que los Padres
Armenios pronunciaron acerca de la obligacin do obedecer
esta Sede Apostlica en el Snodo Ssense reunido el
aflo 1307: la manera que es propio del cuerpo obedecer la
cabeza, asi debe la Iglesia universal (que es el cuerpo de Cristo)
obedecer aquel, que ha sido constituido por el mismo Cristo cabeza de toda la Iglesia. Cuya doctrina fu confirmada y ampliada en el Concilio Adanense celebrado el ao diez y seis del
mismo siglo. Conocido, por ltimo, es de Vosotros, omitiendo
otros hechos meno3 importantes, lo acaecido eu.el Concilio
de Florencia; en el que, habiendo acudido los legados del
P a t r i a r c a Constantino V, y venerado nuestro predecesor
Eugenio IV como Vicario de Cristo, dijeron que haban
venido a c e r c a r s e la cabeza, al pastor, al fundamento
de la Iglesia, suplicando que la cabeza se condoliese de los
miembros, el pastor congregase al rebao, el fundamento
afirmase l Iglesia. Y presentando su smbolo y profesin de
fe. decan: si hay defecto, ensea. Adems la Constitucin
conciliar, Exultte Deo, dada por el Pontfice, en la que Ies
instruye de cuanto juzga necesario sepan acerea de la doctrina catlica. Cuya Constitucin, los Legados, cu el propio
nombre y en el del Patriarca Armenio, declararon recibirla
con todo respeto V sumisin, dispuestos obedecerla, prometiendo, como verdaderos hijos de obediencia, en el nombre y
representacin ante dicha, obedecer fielmente las rdenes y
mandatos de la misma Sede Apostlica. Esto mismo prescribe
Azarias, P a t r i a r c a de Clieia, en las letras dirigidas nuestro predecesor Gregorio X I I I fecha IV do los Idus de Abril
ao 1685: Be aqu que hallamos libros de nuestros mayores en
los que se trata de la obediencia de todos los fieles y Patriarcas
nuestros al Pontfice llomano, como San Gregorio iluminador

fu obediente al Papa San Silvestre. De aqui la costumbre de


los Armenios do recibir con toda distincin los Legados
enviados p o r la Sede Apostlica y obedecer religiosamente
sus mandatos.
Confiamos, en v e r d a d , que todas estas cosas han de ser
de gran f u e r z a p a r a inducir i los espritus segregados de
Nos la deseada unin; Si acaso es causa de que permanezcan separados el temor de hallar menos solcita en su favor
la Sede Apostlica, y que Nos les recibamos con menos
amor y benevolencia que la que ellos desean, advertirles,
Venerables Hermanos, que tenemos firme propsito de seguir las huellas de los Romanos Pontfices, Nuestros predecesores, que j a m s dejaron n a d a que desear en las demostraciones de su p a t e r n a l amor p a r a los Armenios. Siempre
que por motivos de peregrinacin por cualquiera otra
causa h a n venido R i m a , h a n sido bien recibidos, alojndoles en las hospederas. Gregorio X I I L como es notorio,
habia" determinado f u n d a r un colegio donde f u e r a n instruidos jvenes armenios; propsito, que no pudieitdo llevarle
cabo, por haberle sorprendido l a muerte, en g r a n p a r t o
realiz Urbano VIII, al recibir los armenios juntamente
con otros alumnos extranjeros en el magnfico colegio p o r l
fundado p a r a la propagacin de la fe: Nos, sin embargo,
pesar de l a ingratitud de los tiempos que corremos, liemos
podido, g r a c i a s Dios, realizar el pensamiento de Gregorio XIII, y hemos constituido el Colegio d jvenes armenios
en el amplio edificio de '.San Nicols do Tolentino. Todo lo
cual se h a hecho p a r a que tengan el debido honor la antigedad de la liturgia a r m e n i a y la elegancia de su lengua
con el conocimiento de la abundancia de insignes escritores;
procurando adems que siempre, hubiese en Roma un Obispo de vuestro rito, el cual ordenase cuantos alumnos fuesen por Dios llamados los sagrados ordenes. P a r a esto
mismo establecise primeramente en el Colegio U r b a n o una
ctedra de lengua armenia, y Po IX, Nuestro predecesor,
procur que en el gimnasio del Pontificio Seminario Romano
hubiese un profesor, de quien los nuestros aprendiesen la
lengua, literatura historia del pueblo armenio. Ni se redujo
los limites do esta Ciudad la solicitud de los Romanos
Pontfices por los Armenios; sino que nada ms antiguoque el a l e j a r las dificultades que se oponan la buena marcha de vuestra Iglesia, r e s a r c i r l a de los perjuicios que la
haba causado l a iniquidad de los tiempos, mirando por su

bienestar. A nadie se oculta el t r a b a j o de Benedicto XIV,


p a r a que vuestra liturgia se conservase p u r a ntegra,
como la de las dems Iglesias orientales, y p a r a que se restituyese la sucesin de los P a t r i a r c a s catlicos de Armenia
en la Sede Siscnsc. Harto conocidos son de vosotros los esfuerzos de Len XII y Po VIII encaminados procurar que,
semejanza de otros pueblos, tuviesen ios Armenios en l a
capital del Imperio Otomano, que es tambin la de Armenia, un Prefecto armenio p a r a los negocios civiles. Reciente es, por fin, el recuerdo de las negociaciones llevadas
cabo p o r Gregorio X V I y Po IX, p a r a a u m e n t a r en v u e s t r a
regin las Sedes Episcopales, y p a r a que el Prelado Armenio fuese en Constantinopla el superior en Honor y dignidad.
Lo que primeramente se consigui constituyendo en esta
ciudad Sede Arzobispal y Primada, y despus decretando
su unin con el Patriarcado de Cilicia, de tal modo que la
ciudad, que es cabeza del Imperio, fuese el domicilio del
P a t r i a r c a . V p a r a que la g r a n distancia que separa Armenia de Roma 110 debilitase la intima unin que debe exista- entre los fieles de una y otra p a r t e , con g r a n acierto se
estableci, que en la misma ciudad hubiese un Delegado
Apostlico, que hiciese las veces del Romano Pontfice.
Cuanto Nos h a y a m o s ocupado de vuestro pueblo vosotros
mismos podis atestiguarlo, asi como Nos somostestigos del
amor que Nos profesis y del que m s de una vez nos habis
dado sealadas pruebas.
Por lo cual, como este ingenio del pueblo, costumbre de
los antepasados, memoria da la antigedad, tenga ms fuerza p a r a a t r a e r los Armenios, separados de vosotros, este
a l c z a r de verdad, que las dificultades p o r g r a n d e s que sean
p a r a retenerles, de aqui que la Sedo Apostlica siempre h a
procurado tener muy junto s vuestra nacin, y si alguna vez se ha separado, llamarla la antigua comunin; de
donde resultan gravsimos motivos, vosotros, Venerables
Hermanos, p a r a persuadir, y Nos p a r a esperar se 'llegue
plenisimamente l a antigua unin.
Lo cual r e d u n d a r en bien de toda gente, 110 solo como
salud eterna del alma, sino hasta como prosperidad y dicha
temporal, en cuanto puede piadosamente desearse. Manifiesta la historia que entre los Sagrados Prelados de Armenia, aquellos brillaron ms que los otros, como refulgentes
astros, que m s estrechamente se unieron la Sede
Apostlica, y que en aquellos siglos fu m a y o r a gloria de

vuestra nacin, en los q u e l a religin catlica ms brill


en ella.
El que estos justos votos y deseos se cumplan solamente
puede concederlo Dios, moderador de todas las cosas, que
llama los que quiere, y quien le place le hace religioso.
Elevad pues l con Nos, Venerables Hermanos, y amados
hijos, humildes splicas, p a r a que, movidos por su gracia
los corazones, cuantos d e vuestro pueblo han ingresado por
el bautismo en la sociedad do vida cristiana, y forman secta
separada de Nos, vueltos Nos, colmen nuestros deseos,
conociendo lo mismo, teniendo la misma caridad y unnimes
sintiendo lo mismo. Pedid p a r a que se acerque a l trono de
la gracia, la ahogada, gloriosa, bendita, sania, siempre V-irgen Madre de Dios Marta Madre de Cristo y afreta nuestras
splicas su Hijo y Dios nuestro. Sea con Ella intercesor el
ilustre mrtir Gregorio Iluminador, p a r a que j a obra incoada por l con tantos t r a b a j o s invicta tolerancia de tormentos, el ministro de l a divina gracia, la perfeccione y
consolide. Por ltimo, pedid tambin con Nos p a r a qtw la
docilidad de los Armenios y su vuelta l a unidad catlica,
sea ejemplo incitamento los dems que adoran Cristo,
pero estn separados d e la Iglesia Romana, fin de que
vuelvan adonde salieron y h a y a un solo rebao y un solo
Pastor.
Y mientras continuamos con estos deseos y esperanzas,
os damos, con g r a n a m o r , l a Bendicin Apostlica, presagio
de la divina benignidad, vosotros, Venerables Hermanos,
y todos vosotros, a m a d o s hijos.
Dado en Roma, junto San Pedro, el da 25 de Julio
de 1888, undcimo de nuestro Pontificado.
L E O N P A P A

XIII.

EPISTOLA ENCCLICA
A d Episcopos, clerum et populum Armenii ritus.

LEO

PJP.

XIII

VENERABILES FRATRES
SALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

ATKRNA c a r i t a s , q u i p a r t e s o m n e s D o m i n i c i g r e g i s c o m p l e c t i raur,

vi n a t u r a q u e

s u a e s t c i u s m o d i , ut l e e t a , t r i s t i a , q u a e -

c u m q u e u s p i a m in C h r i s t i a n a r e p b l i c a e v e n i u n t , i n t i m a N o s p e r p e t u a
que

coramunicatione sentiamus.

Itaque sicut antea m a g n u s ac

t u r . u s in a n i m o N o s t r o i n s e d e r a i d o l o r , q u o d q u i d a m e x
gente

diu-

Armenia

p r a c s e r t i m in u r b e C o n s t a n t i n o p o l i , s e s e a f r a t e r n o c o e t u v e s t r o

seiunxissent,

ita n u n c laelitiam c a p i m u s s i n g u l a r e m a c v e h e m e n t e r

e p t a t a m , quod dissidium illud, Dei b neficio, auspicato conquieverit.


Dum

autem

reslitutam

temperare Nobis
b nitatfs tam

Vobis concordiam

nequimus,

grande

quin

raunus

p^cemque

gr<tulamur,

Vos h o r l e m u r enixe,

c u s t o d i r e s e d u l o et

ut divnae

augere sludeatis.

Q u o a u t e m hoc c o n s e q u a m i n i , videlicet idem s a p e r e i d e m q u e i n


quae ad

religionem pertinent, sentire, oportet omnes

stanler, ut facitis, in
vos autem,

dilecti

obedientia
fi li ,

huic Apostolicae Sedi

Patriarchae

iis

quidera c o n permanere;

vestro, aliisque

Antiatitibus,

qui v o b i i i u r e legitimo p r a e s u n t , (Ideliler a u b e s s e el o b t e m p e r a r e .


Quoniam vero ad h a n c ipsam religiesam concord am
saepe suboritur

occasio

tum propter iurgia


fidelis

cum

labefactandam

ex dissensionibus in publicis negotiis

de privatis r e b u s ,

primas

illas a vobis

arceat

e a , q u a e s p e c i a l i s s i m a in v o b i s e s t , o b s e r v a n t i a e t

animorum

subiectio erga s u p r e m u m Othomanici imperii Principem

cuius per-

specta

Nobis est aequilas,

Nos voluntas

ucu'enlis

Studium s e r v a n d a e

testata

indiciis

pacis, et e ? r e g i a

Iurgia

vero

que expressa

fuerint quae beatas

Paulus gentium

in

acsimultatei

facile v o b i s a b e r u n t , si v e s t r o h a e s e r i n t defeca m e n t i b u s ,

moribus-

Apostolus tradit

de caritate perfecta, quae patiens ac benigna est, non emulator,


non agii perperani, non infialar, non est ambitiosa, non quaerii

Encclicas.27.

vuestra nacin, en los q u e l a religin catlica m s brill


en ella.
El que estos justos v o t o s y deseos se cumplan solamente
puede concederlo Dios, m o d e r a d o r de todas las cosas, que
llama los que quiere, y quien le place le hace religioso.
Elevad pues l on Nos, V e n e r a b l e s Hermanos, y a n t a d o s
hijos, humildes splicas, p a r a que, movidos por su gracia
los corazones, cuantos d e v u e s t r o pueblo han ingresado por
el bautismo en la sociedad d e vida cristiana, y forman secta
s e p a r a d a de Nos, vueltos Nos, colmen nuestros deseos,
conociendo lo mismo, teniendo la misma caridad y unnimes
sintiendo lo mismo. Pedid p a r a que se acerque a l trono de
la gracia, la abogada, gloriosa,
bendita, sania, siempre i'irgen Madre de Dios Mara Madre de Cristo y freza nuestras
splicas ii su Hijo y Dios nuestro. Sea con Ella intercesor el
ilustre mrtir Gregorio I l u m i n a d o r , p a r a que la obra incoada por l con tantos t r a b a j o s invicta tolerancia de tormentos, el ministro de l a divina gracia, la perfeccione y
consolide. Por ltimo, p e d i d tambin con Nos p a r a qtw la
docilidad de los Armenios y su vuelta l a unidad catlica,
sea ejemplo incitamento los dems que a d o r a n Cristo,
pero estn separados d e la Iglesia Romana, fin do que
vuelvan a d o n d e salieron y h a y a un solo rebao y un solo
Pastor.
Y mientras continuamos con estos deseos y esperanzas,
os damos, con g r a n a m o r , l a Bendicin Apostlica, presagio
de la divina benignidad, vosotros, Venerables Hermanos,
y todos vosotros, a m a d o s hijos.
Dado en Roma, j u n t o S a n Pedro, el da 25 de Julio
do 1888, undcimo de n u e s t r o Pontificado.
L E O N PAPA

XIII.

EPISTOLA ENCCLICA
A d Episcopos, clerum et p o p u l u m A r m e n i i ritus.

LEO

PJP.

XIII

VENERABILES FRATRES
SALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

ATKRNA c a r i t a s , q u i p a r t e s o m n e s D o m i n i c i g r e g i s c o m p l e c t i m u r , vi n a t u r a q u e

s u a e s t c i u s m o d i , ut l e e t a , t r i s t i a , q u a e -

c u m q u e u s p i a m in C h r i s t i a n a r e p b l i c a e v e n i u n t , i n t i m a N o s p e r p e t u a
que

coramunicalione sentiamus.

Itaque sicut antea m a g n u s ac

t u r . u s in a n i m o N o s t r o i n s e d e r a i d o l o r , q u o d q u i d a m e x
gente

diu-

Armenia

p r a e s e r t i m in u r b e C o n s l a n t i n o p o l i , s e s e a f r a t e r n o c o e t u v o s t r o

seiunxissent,

ita n u n c laetitiam c a p i m u s s i n g u l a r e m a c v e h e m e n t e r

e p t a t a m , quod dissidium illud, Dei b n e f i e i o , auspicato conquieverit.


Dum

autem

restitutam

temperare Nobis
b'nitats

lam

Vobis concordiarn

nequimus,

grande

quin

raunus

pcemque

gr<tulamur,

Vos h o r t e m u r enixe,

c u s t o d i r e s e d u l o et

ut divnae

augere sludeatis.

Q u o a u t e m hoc c o n s e q u a m i n i , videlicet idem s a p e r e i d e m q u e i n


quae ad

religionem pertinent, sentire, oportet omnes

stanter, ut facitis, in
vos autem,

dilecti

obedientia
fi li ,

huic Apostolicae Sedi

Patriarchae

iis

quidera c o n -

vestro, aliisque

permanere;
Anliatitibus,

q u i v o b i i i u r e legitimo p r a e s u n t , (Ideliter s u b e s s e et o b t e m p e r a r e .
Quoniam vero ad h a n c ipsam religiosam concord am
saepe suboritur

occasio

tum propter iurgia


fidelis

cum

labefactandam

ex dissensionibus in publicis negotiis

de privatis r e b u s ,

primas

illas a vobis

e a , q u a e s p e c i a l i s s i m a in v o b i s e s t , o b s e r v a n t i a e t

arceat

animorum

subiectio erga s u p r e m u m Othomanici imperii Principer cuius p e r specta

Nobis est aequilas,

Nos voluntas

ucu'enlis

Studium s e r v a n d a e

testata

indiciis

pacis, et e ? r e g i a

Iurgia

vero

que expressa

fuerint quae beatas

Paulus gentium

in

acsimultatei

facile v o b i s a b e r u n t , si v e s t r s h a e s e r i n t defeca m e n t i b u s ,

moribus-

Apostolus tradii

de caritate perfecta, quae patiens ac benigna est, non emulatur,


non agii perperani, non infialar, non est ambitiosa, non quaerii

Encclicas.27.

quae sua sunt, non irritatur, non cogitai malum (1)- Porro esimi!! h a e c e t p e r f e t t a a n i m o r u m c o u s e n - i o a l i u d v o b i s

praeslabil

b > n u m , u t p e r earn a u g e r e , q a e m a d m o d u m d i x raus. l a t i u s q u e p r o veliere posstis reslitutae concordine pacisque f r u c t u s ; oculos enim
ad v o s a n i m o s q u e c o n v e r t e l e c t e r o r u m q u i , l i c e t c o m m u n e v o b i s c u m
g e n u s n o m e m q n e g e n t i s liebcant, a d h u c t a m e n

a vobis

Nobisque

dissident, n c q u e s i c r i s eius, cui p r a e s u m u s . O v i l i s s e p t i s i n c l u d u n t u r .


li s c i l i c e t c o n c o r d i n e e t c a r i t a t i s v e s t r a e i n l u e n t e s e s e m p l a , f a c i l e
intelligent,

Chrisli

vigere inter vos,

spiritum

s u o s i t i sibi u n g e r e p o t e s t , u t u n u m

quippe

unus

i d a g n o s c a n t . et a d earn u n i t a t e m r e d i r a e o n s t i t u a n t , u n d o
eorum discesserei Quo facto nece-se eril ees incredibili
perfandi. quum
ceteris

llle

c o r p u s e f d c i a n l . L ' t i n a m illi
mHorcs
voluptate

senserint sesc Nobis vobisque iunctos ctiam

cum

fidelibus, qui l o t u m diffusi p e r o r b e m c e n s e n t u r catliolico

n o m i n e : a d e o q u e s e n s e r i n t , se i n l a b ' r n i c u l i s .
Sion, cui d a t u m est

manere

myslicae

uni e x divinis oracuMs. ubiquo birraum dila-

tet lcum tentorii sui, e t pelles l a b c r n a c u l o r u m s u o r u m extendat.


C e t e r u m , ut optata liocc jreversio conttngat, vestrum

est potis-

simum operaia dare, V e n e r a b i l e Fratr.-s. qui Armeniis Dioecesibus


procestis, quibus n ' q u e
,id p e r s u a d e n d u m

zclum ad c o h o r t a n d u m ,

dolore

novimu.

v a r i v i e o s , qui d e s s e n t i u n t
dor est, imo vero

Quin etiam

m a x i m e dccet, parentem

expectatos lib r o s r e v o c a r e

ueque doctrioam
Nostro nomine

a b s e digressos

domum, imo occurrcre

q u e v e s t r a e in i r r i t o m c o d a n t .
amplissima

ex':us

m i s e r i c o r d i a Dei in o m n e s g e n t c s e f f u s a , l u m

pleclendam veritalem
sum

pan-

suasiones-

S p e m e n i m Nobis facil oplali

ipsius Armenii populi docilitas el ingen;um. Quam

pronusad

s e m e l a g n i l a m sit, q u a m p r a t , i s ad

am-

r gres-

s i . in d e v i a s e n s e r i t s e d e f l e x i s s e , m u l t i s t e - t a t u m e s l

m e n t s l i i s t o r i a e . G l o r i n n t u r ii v c l i p i i , q u i s a c r a a v o b i s

monu-

separatim

o b c u n t . A r m e n i a m g e n t c m C h r i s l i fider e d o c l a m f u i s s e a G r e g o r i o ,
viro Bandissimo,

cui Illuminatori

diclom cognomen esl,

parentem a c p a l r o n u m obsequio colunl siogulari. Huius

eumque

memorabile

et inter eos iter e s l a d u r b e m H o m a m , ut S . Silvestro R o m a n o


tifici s u a m p r o b a r e t

fidem,

observanliam

Pon-

profiteretur. Fertur

imo

a x c e p l u s a b c o f u i s s e s u m m a cr.m b e n e v o l e n z a e t q u i b u s d a m

facul-

t i t i b u s a u c t u s . B o d e m f u i s s e a n i m o , quo G r e ^ o r i u s f o e r a l , in

Apos-

lolicam

S e d e m c o m p l u r e s e x ia, q u i p o s t h t c A r m e n i i s

ccclesiis. c o m p e r t u m

e s t ex c o r u r o e p i s l o l l s , e x

praefuerunt

pcrcgrinalionibus

ad u r b e m s u s c e p t i s , i m p r i m i s v e r o e S y n o d a ' i b u s Decrclis. A c s a n e
dignissima m e m o r a t u s u n t , q u a e in Sisensi S y u o d o a - n o
habila Armcnii

P a l r e s e d i x e r e d e officio p a r e n d i

buie

e t e n u c l c a t i u s e x p l c a l a in A d a n e n s i C o n c i l i o a n n o e i u s d e m s a e c u l i
d e c i m o s e s t o . G n a r u m p r a e t t - r e a V o h i s e s l , ut alia q u a e m l n o r i s s u n t
missa f a c i a m u s , q u i d g e s t u m fueril in Synodo F i o r e n t i n a . Quo c u m
Legali C o n s t a n t i ^ V P a t r i a r c h i o accessissnt, Eugenium IV decess o r e m N o s t r u m uti Cliristi V l c a r i u m v e n e r a t i , s e v e n i s s e d i x e r u n t ad
caput, ad p a s t o r e m , ad f u n d a m e n t u m Ecolesiae, r o g a n t e s u t caput
condolerei membris, pastor colligeret gregei, fundamcraUim E c c l c s i a m c o n n r m a r e t ( 1 ) . . E t s y m b o l u m s u u m a c fidem e x h i b e n t e s
r o g a b a n t : S es delectus,
dece. T u m v e r o o d i a a P o n t f i c e c o n c i l i a r i s
C o n s t i t u l i o Eruttate
Oco, q u a i l i o s d o c u i t q u a c c u m q u e d e d o c t r i n a
cnlholica scilu necessaria existimavit. Quam Lonstitutionem Legali,
suo silique Patriarchae tutiusque A r m e u i a e genlis nomine, excipere
s e s e ampleclique d e c l a r a r u n l s u b m i s s o ac prono a d d e n d u m a n i m o ,

pro/itentes tamquam ceri obedieniiae fila; nomine quo supro, ipiius


Sedis Apostolicae ordinationibus et iussionibus fideliter obtemperare. E a p r o p t e r A z a r i a s , P a t r i a r c h i Ci i c i a e , d a l i s a d G r e g o r i u m X I I I
d e c e s s o r e m N o s t r u m , l i l t e r i s JV i d u s A p r i l i s a n n o M D L X X X V .

verissime perscripsit. Ecce incenimts libros maiorum nostrorum


deobedientia Catholkorum et l'atriarcharum Nostrorum ad fontificem Romanan, quomodos. Gregorios Illuminator obediens uit
s. Silvestro
l'apae.
H i n c i n m o r e fail A r m e u i a e g e n l i s , m i s s o s p r o r e
nata a b Apostolica Sede legatos houestissime excipere,
eiusque
mandata religiose facessero.

diuque

el bracbia

d e r c r e d u c e s a m p l c x u r a . N e q u e fore pulamiis, ut voces


primum

el

p > r V, s r e v o c i r i v o l u m u s : noil e n i m p u -

stae caput a LhnsL Domino est constituas. Quae confirmata sum

MCCCV1I

H a e c equidem plurimum vallura confidimus, ul p l u r e s h a c l e n u s


a Nobis segregali ad coniunctionem e x p e l e n d a m iudicant a n i m u m :
si q u i b u s v e r o c u n c l a n d i h a e r e n d i v - i c a u s a f u e r i t m e l a ' , n e m i n u s
de so sollicitam expertuii sinl Apostolicam S o d e m , m i n u s v e ainantcr quam vellent excipiantur a Nobis, hos iubete, Venerabiles F r a i r e s , ad ea r e f e r r e a n i m u m q u a e g o s s o r u n l R o m a n i P o n t f i c e s d e c e s s o r e s Nostri, qui n u n q u a m passi s u n t desiderari a b A r m e n i i s
p a t e r n a e caritatia s u a e a r g u m e n t a . Hi u i m i r u m p e r e g r i n a n t e s jilos
ad u r b e m , vel a d s e c o n f o g i e u t ; s b e n i g n e s e m p e r c o m p l e x i s u n t ,
i m o h o s p i t a l e s d o m o s i i s p a t e r e v o l u c r u n t . G r e g o r i u s X I I I , ul s c i t u m
esl, d e s l i n a v e r t a n i m o e p h o b e u m c o n d e r e A r m e n i i s i u v e n i b u s r e c t e
i n s t i t u e n d s : q u o d l a m e n , m o r i e i n t e r c e p t a s , c u m ile n e q u i v i s s o t
e f i i c e r e , ex p a r t e p r a e s t i t i t U r b a n u s V i l i , q u i p p e q u i c u m c e t e r i s
e x t e r i s a l u m n i s . A r m e n i o s q u o q u e r e c e p i i in C o l l e g i u m a m p l i s s i m u m ab se excitatum ad p r o p a g a n d a m lidem. N o s autem, t e m p o r e
licet i n i q u o , i n i l u m a G r e g o r i o X I I I c o n s i l i u m p l e n i u s e x e q u i , D e o
d a n t e , p o t u i m u s , a e d e s q u e satis a m p i a s ad S . Nicolai Tolentinatis
A r m e n i i s a : u m u i s a d d i x i m u s , e o r u m q u e Collegium rite coiistituimus.
Q u a e o m n i a s i c acta s u n t , ut A r m e u i a e liturgiae et linguae, q u a m
vetustas, e:eganlia et insignium c o m m e n d a i scriptorum copia, d e b i -

Apostolicae

Sedi; Sieste corporis est capiti obedire, ita debet timilUerunieertali


Ecclesia (quae corpus est Chrisli) obtempcrare ci qui totius Eccleti) Labba-i Cone. Colliri ,-upp!. Toni. V. ilo,
(t) Corsili, XIII, l-.

tus haberetur honor; imo iamdiu canUun


q u o t ex lis a l u m n i s D o m i n u s in s o r l e m

esset

m , Uar

IX Decessor

Noster

Pontificii Seminarli Romani praeceptor


monem,

litteras,

huiusL'rbis

historiam

tnibus

ling ae

curavi,

esset

ut

p c

en

Ir d e n d

XIV

Eeclesiarum, atque ut catholicorum

commod s

xil

et

Pii V i l i

eo conversae,

sedes

stans

Ouod

in vestra

primo factum

esl

martyr

et P o

ergi

Arch.cpiscopali

distanza Tnteriecta

est, ut D e l e g a t u s

arcem valdius
ro A

atque ut

et

P r mat,a

Patrie-hatu

I S u -

sede

rn

pro-

eadem

viciss.m testes

cuius signification, non

istinc popoli i n g e n i u m ,

urbe

mos

maiorum

semel

omnis

ad hanc

ac-

anlea-

ventati*

re- s a n e voSis, V e n e r a b i l e s
suadeidum

p e s s i m e

bene

verlel non

modo ad

e m

q u a e pie optari potest, in

lune

,b,

vestram, ac sicubi defecisset, ad pr-s.mam


.

sumus

trahat q u a m ut l o n g i o r i possi n . dis.ineri m o r a ;

Z Z t

ha-

commu-

Fratres, praegrana

sup-

et N o b i s ad b e n e s p e r a n d u m ,

ut

r e s l i t u a t u r . Q u o d u t i ^ u ~ e
aelernam ammarum

Teful-

c e l i s

prosperita.em

s e d et ad

et decus.

sse

terris

salmera

, m r en m P h i s t o r i a , f n . e r s a c r o s A r m e n i a e Anlisti.es eos pra


Uli s p l e n d i d a s i d e r a , q u i R o m a n a e

seru nt ercti us" m a U m q u e

do-

sunl,

u n u m ovile et u n u s P a s t o r .

Ecclesie

fuisse ,is seeculis net,on,s

q u i b u s in ea catholica religio lai,ss,me

adhaeglortam,

floruit.

Uti h a e c iuxta vota et ex sententi c e d u n l u n u s

rerum omnium moderator Deus, qui quos dynatur

H a e c dura

votis et spe Nostra prosequimur,

Apostolieam

Datum

Romae

apud

Socctum

Petrum

M D C C C L X X X V I I I , Ponlificalus Nostri

die

X X V Julii

undcimo.

L E O P P . XIII.

C^ciae;

s,ol ca Sedes s e m p e r c o n t e n d e r , . c o n m n c U s s t m a m

bere nalionem

praecunte prece,

prseslare

Bene-

v o b i s q u e u n i v e r s i s d i l e c t i filii, e f f u s a c a r i t a t e i m p e r t i m u s .

Apostoli

testes esiis, N o s q u e

Nos vestrao,

in-

opis,

dictionem, divinae benignilalis auspicem Vobis, V e n e r a b i ' e s F r a t r e s

s ^

I r e s t e

regione augerenlur

ctie aelatis memoria Armenios a vobis seiunetos

fiatque

Ui R o m a n i P o n t i G c i s g e r e r e l v i c e s . Q u a e N o b . s d e g e n t e v e s -

^ ^ Q u a r cum

Nostra

a R o m a n a E - c l e s i a s e c e s s e r u n t , 1 illuc r e d e a n t u n d o digressi

no-

. n o n e sitae

arctam c o m u n e ,on

vlntatis

san-

illustris G r e g o r i u s Illuminator, ut opus ab se a b o r i b u s ,

perficiat solidtlque. Denique et illud,

A r m e n i o s tideles R o m a n a e K c c l e s . a e d e v . n c t ,

vosipsi

benedicta,

victaque cruciatuum perpessione inchoalum, divinae minisler

Leo-

perii est. N e v e locorum


vdtnter conetitulum

gloriosa,

cotholicam

e s s e t , q u e . ; e p u i

tra curaiuerit,

thronum

eolunt, sed

esse, ..onore

d i m conslituta, deinde unione decreta c u m

I s a

graliae

e x e m p l o e l i n c i t a m e n t o sit ceteris, qui C h r i s t u m q u i d e m

e a l e g e u t P a t r i a r c h a e i n ea u r b e d o m i c i , u m
extenuaret qua

carita-

u t in U r b e , m p e r , , Ot t o m a n , c ,

Recens d e m u m memoria est rerum a G r e g o r i o X V


ut episcopates

s a p i e n t e s , eandem

poscite ut A r m e n i o r u m docilitas reditusque ad.unitatem

Armeniae

i n s t a r a l L u m n a l i o n u m , q u a e in - d e m
rum

idem

sarta

p r i n c ' p e A r m e n i i p r a e f e c l u m s u a e g e n t i s h e b e r e n t >n c i v . h b u s

Arm'enius Anlisles Costantinopoli

Nostrum,

c, semper Virgo Deipara Maria Cliristi noterei offerat preces


nostras Filio suo et Deo nostro (3). Dcprecator cum ea adhibeatur

p r ^

Eius gra-

ingressi iu c h r i -

onen.ahum

c e s i o in S i s e n s i s e d e r e s l i l u e r e t u r . E x p t o r a t a o v o b i s c u r a e s u n t
I

suffragatrix adsit apud

demna

slud.um,

flexamina

vestra per baplismum

tem habentes, unnimes, idipsum sentienles (2;. Contendile ut

u t t o l e .

ex.merent

s e r v a r e l u r liturgia veslra n o n s e c u s a c a l i a r u m

e genie

ad Nos reversi gaudium


r

P o n t , c 4

esset i m p l i c a ,

moti quolquot

stianae vilae societalem seiunclum a N . b i s coelum habent, imp'eant

A Z -

Romanorum

Obscurumes. nemini Benedict,

a, u

tia

is n i h i l f u i t a n t i q u m s , q u a m

difficul.atibus, quibus

preces, V e n e r a b i l e s F r a t r e s , a c Dilecti Filii, ut

a quo ecstrales s

sarciient eidem iniquitate t c m p o r u m illala, e,usque


J

A d h a e c n

Armenia

se conliauit

niis sollicitudo; n a m q u e
vestram

sscr.s

vocsse

suam

U r b a o i a n o Collegio scitela i a m p r i d e m A r m c m a e
instituta fuit, t t Pius

cult religiosum fcil (I). Ad Eum suppliccs Nobiscm adi, bete

u . ex E|sco|.,sritu gestro

Romae perpetuo morarelur onus, cuius

potest

oocat.et que*

0 ) S. Ambros. i n Z w . c. IV.(2) Philip. II. S . - 0 Anlh.

Mag.

An,.

anno

EPSTOLA ENCCLICA
P A R A IMPLORAR E L PATROCINIO DE S A N JOS
l

eo]N p. x m .

Venerables Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

|ai:N'QirE ya muchas veces hemos ordenado que se


hagan en todo el orbe oraciones especiales y con
i mayor eficacia se encomienden Dios los intereses catlicos, nadie, sin embargo, parezca extrao que
creamos deber ahora inculcar de nuevo en los nimos el
mismo deber. En circunstancias difciles, principalmente
cuando el poder de las tinieblas parece atreverse todo p a r a
acabar con el nombre cristiano, la Iglesia, por su parte,
acostumbr siempre invocar y elevar splicas con empeo y perseverancia m a y o r Dios, su autor y vengador,
ayudndose tambin do los santos del cielo, y en especial de
la augusta Virgen Madre de Dios, en cuyo patrocinio v
que principalmente ha d e consistir la defensa dess intereses. Y el fruto de estas oraciones y de la confianza que se
pone en la divina bondad aparece ms tarde ms temprano.
Ahora bien, Venerables Hermanos, conocido os es el
tiempo actual, 110 mucho menos calamitoso p a r a la repblica cristiana que los ms calamitosos de las pocas pasadas.
En muchsimos vemos q u e perece el principio de todas las
virtudes cristianas, la F e , que se enfria la caridad, que
crece depravada en costumbres ideas la juventud: que
por todas partes, con la fuerza y con la astucia, se a t a c a
la Iglesia de Jesucristo; que se hace al Pontificado una
guerra atroz, y que, creciendo de dia en da la audacia, se
minan los cimientos mismos de la religin. Hasta donde se
h a y a bajado en los ltimos tiempo3, y qu designios a g i t a n

todava los nimos, demasiado conocido es ya para que tengamos que explicarlo con palabras.
En t a n difcil y miserable estado, puesto que los malos
son humanamente incurables, no nos queda ms que pedir
l a virtud divina el remedio completo de todos ellos.
Esta es la causa porque cremos deber excitar lapiedad
del pueblo cristiano que implore con ms empeo y constancia el auxilio de Dios Omnipotente. Y as acercndose
ya el mes de Octubre, que otras veces ordenamos que se
dedicase la Santsima Virgen Mara del Rosario, exhortamos eficazmente IO fieles que con la mayor devocin, piedad y concurso que sea posible, celebren tambin este
ao todo aquel mes. Sabernos que en la bondad maternal de
la Virgen est nuestro amparo, y ciertos estamos de que no
en vano estn en ella colocadas nuestras esperanzas. Si en
las grandes pocas de la religin cristiana cien veces Ella
la ha socorrido, por qu dudar de que renovar ahora los
ejemplos de su poder y favor, si unidos todos le hacemos
humildes y constantes oraciones? Antes por el contrario,
Nos creemos que tanto ms admirablemente nos socorrer,
cuanto ms largo ha sido el tiempo que ha querido que duren nuestros ruegos.
Pero adems tenemos otro propsito, al cual, como solis Venerables Hermanos, cooperareis con Nos diligentemente. A saber: p a r a que con la oracin ms fcilmente se
aplaque Dios; y siendo mayor el nmero de los intercesores,
ms pronta y ms copiosamente socorra su Iglesia, juzgamos que conviene mucho que se acostumbre el pueblo
cristiano invocar con especial piedad y nimo confiado,
juntamente ccn la Virgen Madre.de Dios, su castsimo
Esposo el bienaventurado San Jos; lo cual por motivos
ciertos juzgamos que ha de ser agradable y conforme los
deseos de la misma Santsima Virgen.
A la verdad, en esto de que- ahora por primera vez vamos decir algo en pblico, tenemos entendido que la piedad de los pueblos, no solamente inclinada, sino que. tomada
ya en cierto modo la carrera, va cada dia adelantando:
porque el culto de San Jos, que aun en las edades antiguas procuraron los Sumos Pontfices poco poco engrandecer y propagar, en estos ltimos tiempos hemos visto
que por todas "partes y de modo que no deja duda, se ha
aumentado, especialmente desde que nuestro Predecesor
Po IX, de feliz memoria, peticin de muchsimos Ubis-

pos, declar al Santsimo Patriarca patrono do la Iglesia


catlica,
Sin embargo, porque importa tanto que su cuitse arraigue profundamente en las costumbres instituciones catlicas, por esto queremos que el pueblo cristiano se mueva
principalmente por Nuestra voz y autoridad.
Las causas y razones especiales por las cuales se tiene
en particular San Jos por Patrono de la Iglesia, y sta
su vez se promete muchsimo de su tutela y patrocinio, son
haber sido l Esposo de Mara y padre putativo de Jesucristo. De aqui dimana toda su dignidad, gracia, santidad y
gloria. Ciertamente la dignidad de la Madre de",I)ios es
tan alta que nada puede hacerse que la sobrepuje. Sin
embargo, como entre San Jos y la Beatsima Virgen
Mara medi el vnculo conyugal, no hay duda de que
aquella excelentsima dignidad con que la Madre de Dios
aventaja muchsimo todas las naturalezas criadas, se
acerc San Jos ms que ninguno. Porque es el matrimonio
una sociedad y parentesco el mayor de todos, que por su
naturaleza lleva unida s la comunicacin de los bienes de
uno de los cnyuges al otro. Por lo cual, si Dios di la Virgen por esposo San Jos, diselo tambin, no solo por compaero de su vida, testigode s u virginidad, protector de su
honra, sino adems para que en virtud de la alianza conyugal fuese particionero de su excelsa dignidad. Del mismo
modo l solo entre todos sobresale con una dignidad augustsima, por haber sido, disponindolo asi Dios, custodio del
Hijo de Dios, y tenido en la opinin de los hombres por padre del mismo Hijo de Dios. D e lo cual se segua que San
Jos estuviese humildemente sujeto el Verbo de Dios, y obedeciese sus mandatos, y le diese toda la honra que su padre es menester que den los hijos.
Ahora bien, de esta doble dignidad nacan los deberes
que la Naturaleza ha puesto los padres de familia, de tal
suerte, que de aquel hogar divino, que presidia San Jos,
era l mismo el legitimo y natural guarda, tutor y defensor.
Los cuales deberes y oficios, l, cuanto 1c dur la vida, en
realidad de verdad, ejercit. Con amor sumo y asiduidad
continua se esforz en mirar por su Esposa y por el divino
Nio; con su trabajo acostumbr procurar lo que para
vivir y sustentarse necesitaban ambos; buscando un asilo
seguro, evit el peligro de la vida que la envidi. de un rey
fragu; en las incomodidades de los caminos y en las amar-

guras del dest ierro, l fu el perpetuo compaero, ayudador


y consolador de la Virgen y de Jess. Ahora, pues, en aquella
Familia divina, que Jos, con autoridad como de padre, gobern, estaban encerrados los principios de la naciente
Iglesia. La Virgen Santsima, asi como es Madre de Jesucristo, as tambin lo es de lodos los cristianos, porque en
en el Monte Calvario, entre los ltimos tormentos del Redentor, los engendr, y asimismo es Jesucristo como el Primognito de los cristianos, que por adoracin y por la redencin son sus hermanos.
De las cuales cosas nace la razn porque el dichossimo
Patriarca tieue por encomendada s de un modo peculiar
la multitud de los cristianos de que consta la Iglesia, es decir, esa familia innumerable y por todo el mundo desparramada, sobre la cual, por ser esposo de Mara y padre (le
Jesucristo, tiene una autoridad hasta cierto punto de padre.
Es, pues, conforme razn y excelentemente digno del
bienaventurado San Jos que, como en otro tiempo y en
cuantas cosas se ofrecieron, defendi religiossimamentola
familia de Nazaret, as ahora con su patrocinio celestial
proteja y defienda la Iglesia de Cristo.
A la verdad, sabido tenis, Venerables Hermanos, que
estas cosas so confirman con haber tenido no pocos Padres
de la Iglesia, conformndose su sentir la misma sagrada
liturgia, la opinin deque el antiguo Jos, hijo del Patriarca
Jacob, figur en si la persona y oficios del nuestro, y al
mismo tiempo, con su dignidad represent la grandeza del
que haba de ser guarda do la Familia divina.
Ciertamente, adems de que los dos toc el mismo significativo nombre, bien conocidas os son otras y bien claras
semejanzas que hay entre los dos: en especial aquella que
mereci do su Seor favor y benevolencia singulares, y que
siendo por l puesto al frente de su familia, sobre sta, gracias Jos, vinieron en abundancia las prosperidades y dichas. Y ms an aquello de haber sido por orden del Rey
el que gobern con la ms alta potestad todo el' Reino, y
cuando una calamidad produjo escasez de frutos y caresta
de alimentos, con tan excelente providencia mir por los
egipcios y por los pueblos vecinos que determin el Rey debrsele apellidar el Salvador del mundo.
Por esto en aquel antiguo Patriarca podemos reconocer
expresa la imagen de ste. Como el primero salv hizo
prosperar los intereses domsticos de su Seor, y luego ma-

ravillosamente aprovech todo el reino, asi el segundo,


destinado la custodia del nombre cristiano, debemos pensar que defiende y protege la Iglesia, que es verdaderamente casa del Seor y reino de Dios en la tierra.
En verdad, pues, hay motivo para que todos, de cualquier
condicin y lugar, se encomienden y confien en el Patrocinio del bienaventurado San Jos. En Jos tienen los Padres
de familia el modelo ms excelente de la vigilancia y providencia paternas, tienen los esposos el dechado perfecto del
amor, concordia y fidelidad conyugal, las vrgenes tienen
el ejemplar y al mismo tiempo el protector de la virginal
integridad. Ponindose por delante la imagen de Jos,
aprendan los que nacieron de linaje noble conservar, aun
en la ruina de sus fortunas, la dignidad; entiendan los ricos
cules son los bienes que deben principalmente apetecer y
con todas las fuerzas allegar. Mas los proletarios, los obreros, cuantos se hallan en inferior condicin, Jos deben
con derecho suyo propio acudir, v de l tomar ejemplos que
imitar.
Porque l, de sangre real, unido en matrimonio la mayor y ms santa de todas las mujeres, padre, en la opinin
de los hombros, del Hijo de Dios, pesar de todo esto, pasa
su vida trabajando, y con el trabajo de sus manos y el ejercicio de su arte procura cuanto es necesario la sustentacin de los suyos. No es, por lo tanto, si se busca la verdad,
abyecta la. condicin de los ms pobres; y no solamente no
hay en el trabajo de los obreros deshonor alguno, sino que
puede, cuando se le junta la verdad grandemente ennoblecerse. Jo;,, contento con lo suyo, aunque-poco, sufri con
nimo igual y levantado las estrecheces que van necesariamente unidas . aquella escasez de los medios de sustentarse, es decir, que sigui;el ejemplo de su hijo, eleual, habiendo
tomado la forma de siervo, con ser seor de todas las cosas,
abraz de voluntad la mayor pobreza, indigencia. Con el
pensamiento de estas cosas debenlevantarsus nimos y rectamente pensar los pobres y cuantos van sustentando la
vida con el salario de sus manos, los cuales, si es concedido
sin faltar la justicia, hacer esfuerzos por salir de lapobreza
y alcanzar un estado mejor, sin embargo, trastornar el orden por la providencia de Dios establecido, ni la razn, ni
la justicia se lo permiten. Y an ms, echar mano de 'a
fuerza y por medio de l.i sedicin y de los alborotos acometer en esta materia cualquier cosa, necio consejo es, y que

la mayor p a r t e de las veces hace ms graves aquellos mismos malos p a r a cuyo alivio se tom. No confien, pues, los
pobres, si son cuerdos, en las promesas-de hombres sediciosos, sino en los ejemplos y patrocinio del bienaventurado
San Jos, y asimismo en l a maternal caridad de la Iglesia, que. en verdad, cada da va teniendo de ellos mayor
cuidado.
Asi, pues, prometindonos muchsimo, Venerables Hermanos, de vuestra autoridad y esfuerzo episcopal, y aunque
no desconfiarnos que los buenos y piadosos harn de su espontnea voluntad ms y mayores cosas de las que se prescriben, decretamos que en todo el mes de Octubre, ai rezo
del Rosario, que en otra ocasin ordenamos, se a a d a una
oracin San Jos, cuya, frmula os ser llevada juntamente con estas letras, y que esto mismo se observe cada ano
perpetuamente.
Y l o s que piadosamente recitaren la susodicha oracin,
les concedemos cada uno y por cada vez la indulgencia de
siete aos y otras t a n t a s cuarentenas. Y ordenamos tambin, lo que es provechoso y muy laudable, y que ya en
algunas partes se ha establecido; es saber: consagrar en
honor del Santo Patriarca, con algn ejercicio cotidiano de
piedad, el mes de Marzo. Donde esto 110 se puedafcilinente establecer, es, por lo menos de desear que tres diasahtes'
de su fiesta se haga oracin en el templo principal de cada
pueblo. Y en aquellos lugares en que el da 19 de Marzo,
consagrado al bienaventurado San Jos, no est comprendido en el nmero de las fiestas de precepto, exhortamos
cada uno que no rehuse emplear aquel da santamente, en
cuanto fuere posible, con ejercicios privados de piedad en
honor del Patrono celestial, no de oir manera que si fuere
de precepto. '
Entretanto, en prenda dlos dones celestiales y testimonio de nuestra benevolencia, vosotros, Venerables Hermanos, y vuestro clero y pueblo, damos amantsimamento en
el Seor la Apostlica Bendicin.
Dada en Roma, en San Pedro, el da 15 de Agosto del
ao 1889, duodcimo de Nuestro Pontificado.
LEON PAPA XIII.

DRS.S.LESXIII

429

en c o l l o c a t e s c e r t o s c i m u s . Si c e n t i e s illa in m a g n i s c h r i s l i a n a e r c i publicae temporibus praesens adfuit, c u r dubiletur, exempla potenliae g r a t i a e q u e suae r e n o v a t u r a m , s i humiles conslantesque preces
c o m m u n i t e r adhibeantur? I m m o tanto mirabilius credimus edfuturam,
quanto se diulius obsecrari malueril.

EPISTOLA ENCCLICA
DE IMPLORANDO PATROCINIO S A N C T I IOSEPH
L E O P P .

XIII

VENERAB1LES F B T R E S
SALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

UAMQUAM p l u r i e s i a m s i n g u l a r e s loto o r b e d e p r e c a l i o n c s S e r i ,
maioremque i o modum commendar! D e o r e m cathoheam
i u s s i m u s , n o m i n i tarnen m i r u m v i d e a t u r si h o c i d e m o f f i c i u m r u r s u s
inculcsndum animis hoc tempore c e n s e m u s . - l n rebus aspens, max i m e c u m potestas tenebrarum
audere quaelibet i n permciem c h n stiani nominis posse videtur, Ecclesia q u i d e m supliciter invocare
D e u m , a u c t o r e m ac v i o d i c e m s u u m , s t u d i o p e r s e v e r a n l i a q u c m a i o r e
s e m p e r consuevit, adhibitis quoque sanctis c o e l i t i b u s , praecipueque
a u g u s t a V i r g i n e Dei g e n i t r i c e , q u o r u m p a t r o c i n i o c o l u m e n r e b u s s u i s
maxime videi a d f u t u r u m . P i e r u m autem p r e c a t i o n u m positaeque i n
divina b o n i t a t e s p e i s e r i u s o c i u s f r u c t u s a p p a r e t . - I a m v e r o n o s l t s
tempora, Venerabilcs Fralres, quae sane chrislianae reipubhcae
hsud multo minus calamitosa sunt, quam q u a e f u e r e unquam calamitosissima. Interi r e apud plurimos v i d e m u s p r i n c i p i u m o m n i u m
virtutum c h r i s t i a n a r u m , fdem: f r i g e r e c h a r i l a t e m : s u b o l e s c e r e m o ribus opinionibusque depravala iuventutem: l e s u Christi E c c l e s i a *
vi e t a s t u e x o m n i pari-, o p p u g n a r ! : b e l l u m a t r o x c u m P o n t i f i c a t o
g e r i ' ipsa r e l i g i o n i * l u n d a m e n l a c r e s c e n t e in d i e s a u d a c i a l a b e f a c t a n .
Quo d e s c e n s u m novissimo tempore sii et q u i d a d h u c agitelur animis,
plus est iam cognitum, q u a m ul verbis d e c l a r a r i o p o r t e a t .
Tarn difficili m i s e r o q u e s t a t u , q u o n i a m m a l a s u n t , q u a m r e m e d i a
h u m a n a malora, restai ut a divina virtule o m n i s e o r u m petenda san a t i o sii
H a c d e c a u s a f a c i e n d u m d u x i m u s , u t p i e t a t e m popult Chris t i a n ! ad i m p l o r o n d a m , s t u d i o s i u s e t c o n s t a n t i u s D e i o m m p o t e n s
opem i n c i t a r e m u s . Videlicet, a p p r o p i n q u a n t e i a m m e n s i O c t o b n ,
q u e m V i r g i n i M a r i a e a R o s a r i o d i c a t u m e s s e a l i a s d e c r e v i m u s , veh e m e n t e r h o r l a m u r , ut m a x i m a , q u a e fieri p o t c s t r e l i g i o n e , p i e t a t e ,
f r e q u e n t i a m e n s i s ille t o t u s h o c a n n o a g a t u r . - P a r a t u m n o v i m u s in
materna Virginis bonitate p e r g i u r a : spesque N o s l r a s non lrustra in

S e d aliud q u o q u e est. p r o p o s i l u m N o b i s : cui p r o p o s i t o d i l i g e n t e m ,


ul soletis, Venerabile F r a t r e s , Nobiscum dabitis o p e r a m . Scilicet
q u o s e p l a c a b i l i o r e m ad p r e c e s i m p a r t i a l D e u s , p l u r i b u s q u e d e p r e ca t o r i b u s , E c c l e s i a e s u a e coleri u s a c p r o l i x i u s o p i t u l e t u r , m s g n o p e r e
hoc e r b i t r a m u r expedire, ut u n a cum Virgine Deipara castissimum
eius Sponsum beatum losephum implorare ropuluscbrist8nuspraec i p u a p i e t a l e el fidenti a n i m o i n s u e s c a t : quod o p t s l u m g r a t u m q u e
ipsi V i r g i n i f u t u r u m , c e r t i s d e e s u s i s i u d i e a m u s . P r o f e c t o h a c i n r e ,
d e qua n u n c p r i m u m publice diucturi aliquid s u m u s , pietatem popul r e m c o g n o v i m u s n o n m o d o p r o n a m , s e d v e l u t i n s t i t u t o iam c u r s u
progredientem: propterea quod iosephi cuitum, quem supcrioribus
quoque aetatibus Romani Pontifices sensim provehere in maius et
late p r o p a g a r e s t u d u e r a n t , postremo hoc tempore vidimus passim
n e c dubiis i n c r t m e n l i s augescere, pracsertim postea quam Pius IX
te. ree. decessor Noster sanctissimum Patriarcham, plurimorum
Episcoporum rogalu, patronum Ecclesiae catholicae daclaravit.
N i h i l o m i n o s c u m t a n t i r e l e r a t . v e n c r a t i o n e m e i u s in m o r i b u s i n s t i t u lisque catholicis penitus i n h e e r e s c e r e , idcirco volumus populum
chrislianum voce imprimis alque auctoritste Nostra moveri.
Cur beatus Iosephus nominatim habeatur Ecclesiae patronus,
v i c i s s i m q u e p l u r i m u m sibi E c c l e s i a d e e i u s tutela p s t r o c i n i o q u e poll i c e a l u r , c a u s a e iliac s u n t r a t i o n e s q u e s i n g u l a r e s , q u o d is vii fuit
M a r i a e . ' e t p a t e r , ut p u t a b a t u r , l e s u C h r i s t i . H i n c o m u i s e i u s d i g n i t a s ,
g r a t i a , s a n c t i l a s , g ' o r i a p r o f e c t o . C e r t e m a t r i s Dei t a m i n e x c e l s o
d i g n i t a s e s t , ut n i h i l fieri m a i u s q u e a t . S e d , l a m e n quia i n t e r c e s s i
I o s e p h i c u m V i r g i n e b e a t i s s i m a m a r i t a l e v i n c l u m , a d illam p r a e s U n lisssimam dignitatem, qua naturis creatis o m n i b u s longissimc Deipara a n t e c e l l i l , n o n e s t d u b i u n : q u i n a c c e s s e r i t i p s e , u t n e m o m s g i s .
K s t e n i m coniugium socielas ncessiludoque o m n i u m maxima, q u a e
n a t u r a s u a a d i u n c t a m h a b e t b o n o r u m u n i u s cum a l t e r o c o m m u n i c a l i o n e m . Q u o c i r c a si s p o n s u m V i r g i n i D e u s l o s e p h u m d e d i t , dedil p r o f e c t o n o n m o d o vitae s o c i u m , v i r g i n i t a t i s t e s t e m , t u t o r e m h o n e s t a t i s ,
s e d c t i a m exce'.sae d i g n i t a t i s e i u s i p s o c o n i u g a l i f o e d e r e p a r t i c i p e m .
Similiter augustissima dignilale u n u s eminet inter o m n e s , quod
d i v i n o Consilio c u s t o s filli Dei f u i t , h a b i l u s h o m i n u m o p i n i o n e p a t e r .
Q u a e ex r e c o n s e q u e n s e r a t , u l V e r b u m Dei I o s e p h o m o d e s t e s u b e s set, dictoque esset audiens, o m n e m q u e adhiberct h o n o r e m , q u e m
liberi adhibeanl parenti suo ueccsse e s t . - l a m v e r o e x h a c duplice
d i g n i l a l e officia s p o n l e s e q u e b a n t u r , q u a e p o t r i b u s f a m i l i a s n a t u r a
p r a e s c r i p s i t , i l a q u i d e m u t d o m u s d i v i n a e , cui I o s e p h u s p r a e r a t ,
custos idem et curator et defensor esset legitimus a c naturalis. C u i u s m o d i officia a c m u n i a iile q u i d e m , q u o a d s u p p e d i t a v i t v i t a

mor-

431

DE S . S . LEN X I I I
t a l i s , l' v r a e X e r c u i t . T u e r i c o n i u g e m

divinainque

sobolera

amore

s u m m o l quotidiana a s s i d u i l a t e s t u d u i t : r e s u t r i q u e ad victum
turnque necessarias labore suo

cul-

p a r a r e c o n s u e v i t : vi ta e d i s c r i m e n ,

regis invidia conflatum, prohibait, quaesilo ad securitatem p^rfugioin itinerum i n c o m m o d i s exi'iique a c e r b i t a t i b u s

perpetuus et Virgini

et I e s u c o m e s , a d i u t o r . s o l a t o r e x l i l i l . A l q u i

d u m u s divina, quam

l o s e p h u s velut poiestate patria g u b e r n a v i t . initia exorientis Ecclesiae continebat. Virgo s a r d i s s i m a q u e m a d m o d u m

Iesu Christi

ge-

n i t r i x , ita o m n i u m e s t c h r i s t i a n o r u m m a t e r , q u i p p e q u o s a d C a l v a r i a e
m o tern i n t e r s u p r e m o s R e d e m p t o r i s c r u c i a t u s g e n e r a v i t :

itemque

I e s u s C h r i s t u s t a m q u a m p r i m o g e a i l u s e s t c h r i s t i a n o r u m , qui ei s u n ^
adoptione a c redemptione fra 1res.Quibus r e b u s c a u s a
cur beatissimus

Patriarchs commendstam

sibi

nascitur

peculiari

quadanj

r a t i o n e s e n t i a t m u l t i t u d i n e m c h r i s t a n o r u m ex q u i b u s c o n s t a t E c c l e s i a , s c i l i c e t i n n u m e r a b i i i s i s t h e e c p e r q u e o m n e s t e r r a s f u s a f. m i l i a ,
i n q u a m , q u i a v i r M a r i e et p a t e r

est Iesu Christi, p a t e r n a

prope-

m o d u m auctoritate pollet. E : t i g i t u r c o n s e n t a n e u m , et beato l o s e p h o


a p p r i m e d i g m i m , u t s i c u t il!e o l i a i . W i z a r e t h a n m f a m i l i a m , q u ' b u s c u m q u e r e b u s usuvenit, s a n t i s s i m e tucri cohsuovit, i t i n u n c p a t r o c i n i o co'elesti E c c l e s i a m C h r i s t i t e g a t a c d e f e n d a t .
H a e c q u i d o m , V e n e r a b i l e Fr.j 1res, facile intelligitis ex e o c o n f i r mari, quod non

paucis

E c c l e s i a e p a t r i b u s , ipsa a d s n t i e n i t i

liturgia, opinio insederit, veterem illum I o s e p b u m , Iacobo


cha n a t u r r , h u i u s n o s t r i p e r s o n a m a d u m b r a s s e

sacra

patriar-

ac m u n e r a , itercque

c l a r i l a l e s u a c u s t o d i s d i v i n a e fem ili a e f u t u r i m a g n i t u d i n e m o s l e n d i s se.Sane praeterqiiam quod idem utriquc contigit n e c v a c u u m significatione n o m e n . p r o b e cognitae vobis sunt aliae eaedemque perspicuae

i n t e r u t r u m q u e s i m i l i l u d i o e s : Ila i n p r i m i s ,

adeptus est a domino, suo benevo'entiamque

quod

gratiam

singularem:

cumque

rei familiari esset ab eodem praepositus, prosperitates

secundaeque

r e s h e r i l i d o m u i , l o s e p h i gratia, affati m o b v e n e r e . Illud d e i n d e m a j u s


q u o d r e g i s i u s s u toti r e g n o s o m m a c u m

potestate praeluit: quo au-

t e m t e m p o r e c a l a m i t a s f r u c t u u m i n o p i a m c h a r i t a t e m q u e rei f r u m e n tariae p e p c r i s s e t , a e g y p t i i s a c fnitimis tan e x c e l l e n t !


c o n s u l u i t . u t e u m r e x salcatorem.

//Kn</apellandum

providentia

decreveril,-Ita

i n v e t e r o ilio P a t r i a r c h a c u i u s e x p r e s s a m i m a g i n e m l i c c i a g n o s c e r e .
Sicut a l t e r p r o s p e r u s a c s a l u t a r i s r a t i o n i b u s b e r i sui d o m e s t i c i s fuit,
a c mox universo r e g n o mirabiliter profuit, sic alter christiaai Hominis custoiae destina lus, d e f e n d e r e a c tutari p u l a n d u s est

b v u a iivcc&sti a i t : S e d p r o l e t a r i o p i t c e s q u o t q u o t s u n t i n f e r i o r e
f o r t u n a debent suo quodam proprio i u r e ad I o s e p b u m confugere, ab
eoque, quod i m i t e n t u r , c a p e r e . Is enim, regius s a n g u i s , r r a x i m a e
s a n c l i s s i m a e q u o o m n i u m m u l i e r u m m a t r i m o n i o i u n c t u s , p a t e r , ut
p u t a b a l u r , filii D e i , o p e r e t a m e n f a c i c n d o a c t a l e m t r a n s i g i ! , e t q u 8 e c u m q u e a d s u o r u m l u i l i o n e m s u n t n e c e s s a r i a , m a n u et a r t e q u a e r i t .
N o n e s t J i g i t u r , si v e r u n i e x q u i r i t u r , t e n u i o r u m a b j e c t a c o n d i t i o :
n e q u e solum vacai d e d e c o r e , sed valde potest, a d i u n c t a v i r t u t e , o m n i s opificum nobilita ri labor l o s e p h u s , c o n t e n l u s e l s u o et parvo, a n g u s l i a s c u m ilia t e n u i t a t e c l t u s n e * e s * a r i o c o n i u n c t u s a c q u o a n i m o
e x c l s o q u e t u l i t ' s c i l i c e t a d x e m p l a r filii s u i , q u i a c c e p t a f o r m a s e r v i
c u m s i i d o r o i n u s o m n i u m , s u m m a m i n o p i a m a l q u e indiget>tiam v o l u n t te s u s c e p i t - H a r u m cogiiatione r e r u m d e b e n t e r i g e r e a n i m o s
et a e q u a s e n t i r e e g e n i et q u o l q u o t m a n u u m m e r c e d e v i t a m t o l e r a n t :
q u i h u s si e m e r g e r e e x e g e s l a l e e t m e l i o r e m s t a t u m a c q u i r e r e c o n c e s s u m est n o n r e p u g n a n t e iustilia, o r d i r e m t a m e n p r o v i d e n l i a Dei
c o n s t i t u t u m s u b v e r l e r e , n o n r a l i o , n e c i u s t i t i a p e r m i t t i t . I m m o v e r o ad
v i m d e a c e n d e r e , e t q u i d q u a m in hoc g e n e r e aggred per seditionem a c
t u r b a s , s t u l t u m c o n s i l i u m e s t , m a l a ilia ipsa e f f c i e n s p l e r u m q u e
graviora, q u o r u m l e n i e n j a r u m caussa s u s c i r i u n t u r . Non igitur s e d i t i o s o r u m h o m i n u m p r o m i s s i c o n f i d a n t i n o p e s , si s n p i u n t , s e i e x emplis patrocinioque beati losephi, itemque m a t e r n a Ecclesia c h n r i t a l e , q u a e s c i l i c e t de i l l o r u m s t a t u c u r a m g e r i i q u o l i d i e m a i o r e m .

Ecclesiam

q u a e v e r e d o m u s D o m i n i e s t D e i q u e in t e r r i s r e g n u r a .

I l a q u e p l u r i m u m N o b i s i p s i , V e n e r a b i l e s F r a t r e s , de v e s l r a
a u c t o r i t a t e s l u d i o q u e e p i s c o p a l i p o l l i c i ti: n e c s a n e d i t t i s i , b o n o s a c
pios plura etiam a c maiora, q u a m q u s e h w e n i u r , sua s p o n t e a c
v o l u n t a t e f a c t u r o s , d e c e r n i m u s , u t O c l o b r i t o l o in r e c i t a l i o n e
Rosurii, d e q u a a l i a s s t a l u i m u s : o r a t i o a d s a n c t u m I o s e p b u m a d i u n g a t u r , c u i u s f o r m u l a ad v o s una c u m bis Litleris p e r f e r e t u r u ' d q u e
singulis anni? perpetuo idem servetur Qui autem orationem supra
d i c t u m p i e r e c i t a v e r i n t , i n d u l g e n t i a m s i n g u l i s s e p l e m a n n o r u m ot i d e m q u e q u a d r g e n a r u m in s i r . g u l a s v i c e s t r i b u i m u s . Illud q u i dem s a l u t a r e m a x i m e q u e laudabile, quod e s l i a m alicubi instilutum,
m e n s e m Martium honori sancii Palriarchae quotidiana pietatis
e x e r c i t a t i o n e c o n s e c r a r e . Ubi id i n s t i t u i n o a f a c i l e q u e a t , o p t a n d u m
s a l l e m , u t a n t e d i e m e i u s l e s t u m in t e m p i o c u i u s q u e o p o i d i p r i n c i p e
s u p p l i c a t a i n t r i d u u m f i a t . - Q u i b u s a u t e m in l o c i s d i e s d e c i m u s
n o n u s Marlii. beato losepho sacer, n u m e r o festonim d e praecepto
non c o m p r e h e n d i t u r , h o r t a m u r singulos, ut e u m diem privato pietate s m e t e , q u o a d fieri p o t e s t , in h o n o r e m P a t r o n i caelestis, p e r i n d e a c do praecepto, a g e r e ne r e c u s e n t .

E s t v e r o c u r o m n e s , q u a l i c u m q u e c o n d i t i o n e l o c o q u e , fidei s e s e
tutelaeque beati losephi c o m m e n c e n t atque committant.

H a b e n t in

l o s e p h o p a t r e s f . i m i l i a s vigilo ,tiae p r o v i d e n t i a c q u e p a t e r n a e

praes-

tanlissimam formarne h a b e n t

exem-

virgines integrilatis vlrginalis

p l a r e u m d e m a c t u l o r e m . Nobili g e n e r e n a t i , p r o p o s i t o sibi
imagine, discant relinere

losephi

etiam i n afllicta f o r t u n a dignitatem:

pletes intelligent,; q u a e maxime a p p e t e r e

totisque viribus

locu-

colligere

I n t e r c a a u s p i c e m c e l e s t i u m m u n e r u m et N o s t r a e b e n e v o l e n t e
t e s t e m v o b i s , V e n e r a b i l e s F r a t r e s , et C l e r o p o p u l o q u e v e s l r o A p o s t o l i c a m b a r i e d i c t i o n e m p e r a m a n t c r in D o m i n o i m p e r t i m u s .
Datum

R o m a e a p u d S. P e t r u m d i e xv A u g u s t i A n

Mncca.xxxix,

P o n t i fica tu s N o s t r i D u o d e c i m o .
LEO PP. XIII.

EPISTOLA ENCICLICA
Acerca de las obligaciones de los cristianos.
L 6 0 ) S f

. X I I I .

Venerables Hermanos: Salud y bendicin apostlica.

ADA d a se deja sentir ms y m s la necesidad de


r e c o r d a r los preceptos de cristiana sabidura,
p a r a e n un lodo conformar con ellos l a vida,
costumbres instituciones de los pueblos. Porque, postergados estos p r e c e p t o s , se h a seguido t a l diluvio de males,
que ningn h o m b r e cuerdo puede, sin congojoso cuidado,
sobrellevar los a c t u a l e s , ni contemplar sin p a v o r lo porvenir. Y la v e r d a d , en lo tocante los bienes del cuerpo y
exteriores a l h o m b r e , s e h a progresado bastante; pero
c u a n t o c a c b a j o l a accin d l o s s e n t i d o s , l a robustez de
fuerzas, la a b u n d a n c i a y copia de riquezas, si bien proporcionan c o m o d i d a d e s , aumentando las delicias de l a vida,
de ningn m o d o s a t i s f a c e n al alma c r e a d a p a r a cosas m s
altas y nobles. C o n t e m p l a r Dios y dirigirse El, ley es
suprema de l a n a t u r a l e z a del hombre, e l cual, criado
imagen y s e m e j a n z a de su Hacedor, por su propia n a t u r a leza es p o d e r o s a m e n t e estimulado poseerlo. Pero D03
no se a c e r c a ol h o m b r e por movimiento corporal, sino por
medio de las f a c u l t a d e s del alma, por el conocimiento y el
amor. P o r q u e D i o 3 es la p r i m e r a y suma v e r d a d , y el entendimiento s l o s e apacienta con l a v e r d a d : es asimismo
santidad p e r f e c t a y bien sumo, a l cual la voluntad slo
puede a s p i r a r y a c e r c a r s e guiada por la virtud.
Y lo que s e d i c e de los individuos se ha de entender tambin de la s o c i e d a d , y a sea domstica civil. Porque la sociedad no h a s i d o p o r la n a t u r a l e z a instituida p a r a que la

busque el hombre comofin,sino p a r a que en ella y por ella


posea medios eficaces p a r a su propia perfeccin, Si, pues,
alguna sociedad, f u e r a de las v e n t a j a s materiales y cultura social, con exquisita profusin y gusto procuradas, ningn otrofinse propusiera; si en el gobierno de los pueblos
menosprecia Dios y p a r a nada cuida do las leyes morales; desvase lastimosamente delfinque su naturaleza mism a le prescribe, mereciendo, no y a el concepto de comunidad reunin de hombres, sino ms bien el de engaosa
imitacin y simulacro de-sociedad.
Allora bien: el esplendor de aquellos bienes del alma,
a n t e s mencionados, los cuales principalmente se encuentran en l a p r c t i c a de la verdadera religin y observancia fiel de los preceptos cristianos, vemos que c a d a dia ms
se eclipsa en los nimos por el olvido menosprecio de los
hombres de t a l m a n e r a , que, cuanto m a y o r es el aumento
en lo que los bienes del cuerpo se refiere, tanto ms caminan hacia el ocaso los que pertenecen al alma. De h a b e r
disminuido debilitdose la fe cristiana, son prueba eficaz
los insultos con que vista de todos se injuria con desusada
frecuencia la Religin catlica; injurias que en otra poca, cuando la Religin estaba en auge, de ningn modo so
hubieran tolerado.
Por esta causa, es increble l a asombrosa multitud de
hombres que ponen en peligro su e t e r n a salvacin; ios pueblos mismos y los reinos no pueden por m i c h o tiempo conservarse inclumes, porque con la ruina do las instituciones y costumbres cristianas, menester es que se destruyan
los fundamentos que sirven de base la sociedad humana.
Se fa la p a z pblica y la conservacin del orden sola la
uerza material, pero la fuerza, sin la salvaguardia de l a
Religin, es por extremo dbil: propsito p a r a e n g e n d r a r
la esclavitud ms bien que la obediencia, lleva en si misma los grmenes de g r a n d e s perturbaciones. Ejemplo de
lamentables desgracias nos ofrece lo que llevamos do siglo, sin que se vea claro si acaso no se han de temer otras
semejantes.
Y asi, la misma condicin de los tiempos nos aconseja
buscar el remedio donde conviene, y ste no es otro sino
el restituir su vigor, y a en la vida privada, y a en todas
las p a r t e s del cuerpo social, a norma de sentir y obrar
cristianamente, nica y excelente m a n e r a de extirpar los
males presentes, y precaver los peligros que amenazan. A
Encclicas.--.

este fin, Venerables Hermanos, debemos dirigir nuestros


esfuerzos, esto procurar con todo ahinco y p o r cuantos medios estn nuestro alcance; por lo cual, a n cuando en
diferentes ocasiones, segn se h a ofrecido l a oportunidad,
Psos hemos aconsejado lo mismo, juzgamos, sin embargo,
en estas nuestras Letras, s e a l a r ms distintamente los deberes de los cristianos, porque, si se observan con diligencia, contribuyen por maravillosa m a n e r a al bienestar social. Asistimos una contienda ardorosa y casi diaria
acerca de los intereses do m a y o r monta, y en esta lucha,
muy difcil es 110 ser alguna vez engaados, ni engaarse;
111 que muchos no se desalienten y caigan de nimo. A Nos
toca, Venerables Hermanos, a d v e r t i r cada uno, ensenar
y exhortar conforme las eircunstaneias, para que nadie
se aparte del camino de la verdad.
No puede dudarse que son m s en nmero v de m a y o r
importancia los deberes de los cristianos que los de aquellos que, tienen de la Religin catlica ideas falsas, la
desconocen p o r completo. Cuando, redimido el linaje humano, Jesucristo mand los Apstoles p r e d i c a r el Evangelio a toda criatura; impuso tambin todos los hombres
Ja obligacin de a p r e n d e r y c r e e r l o que les enseasen; y
al cumplimiento de este deber v a estrechamente unida la
salvacin eterna. .El que c,-eyere
fizado
ser
y fuere
salvo; pero el que no creyere se condenar (1). Poro al a b r a zar el hombre, como es deber suyo, la fe cristiana, por el
mismo caso se constituye en sbdito de la Iglesia, como engendrado por olla, y s e h a c e m i e m b r o de aquella amplsima y santsima sociedad, cuyo rgimen, bajo su cabeza invisible, Jesucristo, p e r t e n e c e , p o r deber de oficio v con potestad suprema, al Eornaao Pontfice.
Ahora bien: si p o r ley do l a naturaleza estamos obligados a a m a r especialmente y defender la sociedad en que
nacimos, de tal m a n e r a , que todo buen ciudadano est
pronto a r r o s t r a r h a s t a l a m i s m a m u e r t e p o r su p a t r i a ,
deber es, y mucho m s a p r e m i a n t e en los cristianos, halarse en igual disposicin de nimo p a r a con la Iglesia.
1 erque la Iglesia es l a ciudad s a n t a del Dios vivo, f u n d a d a
por Dios, y p o r El mismo establecida, la cual, si bien tiene
su m o r a d a en la tierra, p e r o l l a m a los hombres, v los
instruye y los g u a la felicidad e t e r n a all en el ciclo.
(1)

Por consiguiente, se h a de a m a r la p a t r i a donde recibimos esta vida mortal, pero ms entraable a m o r debemos
la Iglesia, de la cual recibimos la vida del alma que h a
de durar eternamente; porque es de todo derecho anteponer los bienes del cuerpo los del espritu, y con relacin
nuestros deberes p a r a con los hombres son incomparablemente ms sagrados los que tenemos p a r a con Dios.
Por lo dems, si queremos sentir rectamente, el a m o r
sobrenatural de la Iglesia, y el que n a t u r a l m e n t e se debe
la p a t r i a , son dos amores que proceden del mismo eterno
principio, puesto que de entrambos es c a u s a y autor el
mismo Dios; de doado se sigue que no puede h a b e r oposicin entre los dos. Ciertamente una y otra cosa podemos y
debemos, amarnos nosotros mismos y desear el bien de
nuestros prjimos, tener amor i la p a t r i a y la autoridad
que la gobierna; pero al mismo tiempo debemos h o n r a r
la Iglesia como madre, y con todo el afecto de nuestro
corazn a m a r Dios.
Y, siu embargo, por lo desdichado de los tiempos por
l a voluntad menos r e c t a del hombre, alguna vez el orden
do estos deberes se trastorna. Porque se ofrecen circunstancias en las cuales p a r e c e que una m a n e r a de obrar exig e de los ciudadanos el Estado, y otra contraria la religin
cristiana; lo cual (agriamente proviene de que los que go
biernan los pueblos, no tienen cu cuenta p a r a n a d a l a
autoridad s a g r a d a de la Iglesia, pretenden que sta les
sea subordinada, De aqui n a c e la lucha, y el p o n e r l a
virtud p r u e b a en el combate. Urge u n a y otra autoridad,
y como quiera que m a n d a n cosas contrarias, o b e d e c e r las
dos es imposible: Nadie puede servir al mismo tiempo dos
seores (1), y asi es menester f a l t a r la una, si se h a de
cumplir lo que l a otra ordena. Cul h a de llevar la preferencia, p a r a nadie es dudoso.
Es impiedad por a g r a d a r los hombres d e j a r el servicio de Dios; ilcito q u e b r a n t a r las leyes de Jesucristo por
obedecer los magistrados, so color de conservar un derecho civil, infringir los derechos de l a Iglesia, Conviene
obedecer Dios antes que los hombres (2), y lo que en otro
tiempo San Pedro y los dems Apstoles respondan los
magistrados cuando les m a n d a b a n cosas ilcitas, eso mismo
en igualdad de circunstancias se h a de responder sin vaci-

Marc.XVl,16.
U) MatlU. VI, ' & . - ) AcL, V, 21.

136

437

ENCCLICAS

l a r . No h a y , asi cu la p a z c o m o en la g u e r r a , quien avent a j e al cristiano solicito d e sus deberes, pero todo debe
arrostrarse y preferir h a s t a la m u e r t e a n t e s que desertar
de la causa de D03 y de la I g l e s i a .
'or lo cual desconocen s e g u r a m e n t e la n a t u r a l e z a y alcance de las leyes los ' j u e r e p r u e b a n s e m e j a n t e constancia
en el cumplimiento d e l d e b e r , t a c h n d o l a de sediciosa. Hablamos de (fosas sabidas, y Nos mismo las liemos explicado
y a oirs veces. L a ley n o es o t r a cosa que el dictamen de
la recta razn promulgado p o r la potestad legitima p a r a el
bien comn. Pero 110 h a y a u t o r i d a d alguna v e r d a d e r a y legitima, si no proviene de D i o s , soberano y supremo Seor de
todas, quien n i c a m e n t e c o m p e t e d a r poder al hombre
sobre el hombre; ni s e h a d e j u z g a r r e c t a la razn cuando
se a p a r t a de la v e r d a d y l a r a z n divina, ni verdadero,
bien el que repugna al bien s u m o inconmutable, tuerce
las voluntades de los h o m b r e s y las s e p a r a del a m o r de
Dios. Sagrado es p a r a los c r i s t i a n o s el nombre del poder
pblico, e n el cual, a n c u a n d o sea indigno el que lo ejerce, reconocen cierta i m a g e n y representacin de la majestad divina; justa es y o b l i g a t o r i a la reverencia las leyes,
no por la f u e r z a a m e n a z a s , sino por la persuasin de que
se cumple con un deber, 'porque el Seor no nos ha dado espritu de temor' (1 , p e r o si l a s leyes de los Estados estn
en abierta oposicin con el d e r e c h o divino, si se ofende con
ellas la Iglesia c o n t r a d i c e n los deberes religiosos,
violan la autoridad de J e s u c r i s t o en el Pontfice supremo,
entonces la resistencia es u n d e b e r , la obediencia crimen,
que por otra p a r t e e n v u e l v e u n a ofensa la misma sociedad, puesto que pecar c o n t r a l a Religin es delinquir tambin contra el Estado.
Echase tambin de v e r n u e v a m e n t e cun injusta sea la
acusacin de rebelin; p o r q u e no se niega la obediencia
debida al Prncipe y los legisladores, sino que se a p a r t a n
de su voluntad t i l i c a m e n t e e n aquellos preceptos p a r a los
cuales no tienen autoridad a l g u n a , p o r q u e las leyes hechas
con ofensa de Dios son i n j u s t a s , y cualquiera otra cosa podrn ser menos leyes.
Bien sabis, V e n e r a b l e s H e r m a n o s , ser e s t a la mismsima doctrina del Apstol S a n P a b l o , el cual, como escribiese Tito deberse a c o n s e j a r los cristianos 'que estuviesen

A m a r , pues, una y otra patria, la natural y la de la


ciudad celeste; pero de t a l manera, que el amor de sta
ocupe lugar preferente en nuestro corazn, sin permitir
j a m s que los derechos de Dios se antepongan los derechos del hombre, es el principal deber de los cristianos, y
como fuente do donde se derivan todos los dems deberes.
Y la verdad que el libertador del linaje humano, yo,
dice, para esto he nacido y con este fin vine al mundo, para
dar testimonio de la verdad (3), y asimismo, he venido d poner fuego d la tierra, y qu quiero sino que se encienda?> (1).
En el conocimiento de esta verdad, que es la perfeccin
suma del entendimiento, y en el amor divino, que de igual
modo perfecciona la voluntad, consisto toda la vida y libertad cristiana. Y ambas .cosas, la v e r d a d y la caridad,
como patrimonio nobilsimo legado la Iglesia por Jesucristo, conserva y d e i e n d e sta con Incesante esmero y
vigilancia.
Pero cun encarnizada y mltiple es la g u e r r a que ha
estallado contra la Iglesia, a p e n a s h a y aqu lugar de mencionarlo. Porque como quiera que le ha cabido en suerte
la razn, a y u d a d a de las investigaciones cientficas, descubrir muchos secretos velados a n t e s por la naturaleza, y
aplicarlos convenientemente los usos de la vida, se h a n
envanecido los hombres de tal modo, que creen poder y a
lanzar de la vida social de los pueblos Dios y su divino
gobierno.
Llevados de semejante error, transfieren la naturaleza
humana el principado arrancado Dios; prop.ilan que en
sola la n a t u r a l e z a h a de buscarse el origen y norma de
toda verdad; que de ella provienen y ella han de referirse cuantos deberes la religin impone. Por lo tanto, que ni
(1) T i l . 1 1 1 . ! . -(2) Aot., IV, 10, 20.-13) J o a n . , X V I I I , 3 7 . ) L i l e . , XII. 4.

(1) 11, T i m u t h . , 1,7.

'

sujetos los principes y potestades (l) y obedecer sus mandatos; inmediatamente aade: que estuviesen dispuestos
toda obra buena', p a r a que constase ser licito desobedecer
las leyes h u m a n a s cuando decretan algo contra la ley
eterna de Dios. Por modo semejante el Principe de los
Apstoles, los que intentaban a r r e b a t a r l e la libertad en
la predicacin del Evangelio, con aliento sublimo y esforzado responda: si <S judo delante de Dios obedeceros antes
que Dios, juzgadlo vosotros mismos: porque no podemos menos de hablar de aquellas cosas que hemos visto y odo (2).

ha sido r e v e l a d a p o r Dios v e r d a d alguna, ni p a r a nada ha


do tenerse e n cuenta la institucin cristiana en las costumbres, ni obedecer la Iglesia; que sta ni tiene potestad
p a r a dar leyes ni posee derecho alguno; m s an: que 110
debe hacerse mencin de ella en las constituciones de los
pueblos. Ambicionan y por todos los medios posibles procur a n a p o d e r a r s e de los cargos pblicos y tomar las riendas
en el gobierno de los Estados, p a r a poder as ms fcilmente, segn estos principios, a r r e g l a r las leyes y educar los
pueblos. Y asi vemos que c a d a paso, al descubierto se
declara la g u e r r a l a Religin catlica, se la combato
a r t e r a m e n t e ; mientras que conceden amplias facultades
p a r a p r o p a g a r toda clase de errores, y se ponen Tortsimas t r a b a s la pblica profesin de las verdades religiosas.
En circunstancias t a n lamentables, a n t e todo es preciso que c a d a uno entre dentro de s mismo, procurando,
con exquisita vigilancia, conservar hondamente a r r a i g a d a
en su corazn la fe, precavindose de los peligros, y seal a d a m e n t e siempre pertrechado contra v a n o s engaosos sofismas. P a r a mejor poner en salvo esta virtud, juzgamos
sobre m a n e r a til y por extremo conforme las circunstancias de los tiempos, el esmerado estudio de la doctrina
cristiana, s e g n el talento y c a p a c i d a d de c a d a cual; emp a p a n d o su inteligencia con el mayor conocimiento posib l e de aquellas verdades que a t a e n la Religin y por la
razn p u e d e n alcanzarse. Y como quera que no slo se h a
de conservar en todo su vigor p u r a incontaminada l a fo
cristiana, sino que es preciso robustecerla m s cada da
con mayores aumentos, de aqu la necesidad de acudir frecuentemente Dios con aquella humilde y rendida splica
de los Apstoles: Aumenta en nosotros la fe (1).
Es de a d v e r t i r que en este orden de cosas que pertenecen la f e cristiana, h a y deberes cuya exacta y fiel observancia, si siempre fu necesaria p d r a l a salvacin, lo es
incomparablemente ms en estos nuestros tiempos. Porque
en tan g r a n d e y universal extravo de opiniones, deber es
de la Iglesia tomar el patrocinio de la verdad y e x t i r p a r de
los nimos el error; deber que est obligada cumplir
siempre inviolablemente, p o r q u e su tutela h a sido confiado el honor de Dios y la salvacin de las almas. Pero
(!) L u o . , X V U l , 5 .

cuando la necesidad a p r e m i a , 110 slo deben g u a r d a r inclume la fe los que mandan, sino que cada uno est obliqado
propagar su fe delante de los otros, ya para instruir y 'confirmar los dems fieles, ya para reprimir la audacia de los
mfides (1). Ceder el puesto al enemigo, callar cuando do
todas p a r t o s se levanta incesante clamoreo p a r a oprimir
la verdad, propio es, de hombres cobardes, do quien
duda estar en posesin de las verdades que profesa. Uno y
otro es vergonzoso injurioso Dios; uno y otro contrario
la salvacin del individuo y de la sociedad: provechoso
nicamente p a r a los enemigos del nombre cristiano, porque la cobarda de los buenos fomenta la audacia de los
malos.
Y tanto m s se h a d e vituperar l a desidia de los cristianos, cuanto que se pueden desvanecer las f a l s a s acusaciones y refutar las opiniones errneas, ordinariamente con
poco trabajo, y con alguno mayor, siempre. Finalmente,
todos es dado oponer y m o s t r a r aquella fortaleza que es
propia de los cristianos, y con la cual 110 r a r a s voces se
quebrantan los brios de los adversarios y se desbaratan sus
planes. F u e r a de que el cristiano h a nacido p a r a la lucha,
y cuanto sta es ms encarnizada, tanto con el auxilio de
Dios es m s segura la victoria. Confiad: yo venc al mundo (2). Y no oponga nadie que Jesucristo, conservador y
defensor de la Iglesia, de ningn modo necesita del auxilio
humano; porque, no por f a l t a de fuerza, sino por la g r a n deza de su bondad, quiere que pongamos alguna cooperacin p a r a obtener y alcanzar los frutos de la salvacin que
l nos h a g r a n j e a d o .
Lo primero que ese deber nos impone es profesar a b i e r t a
y constantemente la doctrina catlica, y p r o p a g a r l a c a d a
uno segn sus fuerzas. Porque, como repetidas veces so h a
dicho, y con muchsima verdad, nada d a a tanto la sabidura cristiana como no ser conocida, pues siendo bien
entendida, b a s t a ella sola p a r a r e c h a z a r todos los errores;
y si se propone un entendimiento sincero y libre de falsos
prejuicios, la razn dicta el deber de adherirse ella.
Ahora bien: la virtud de la f e es un g r a n don de la g r a c i a
y bondad divina; pero las cosas que se h a de dar f e no se
conocen de otro modo que oyndolas. Cmo creern en l,
si de l nada lian odo hablar? Y cmo oirn hablar de l si
(I) S. Thom. n.-ll Qiicst. 111, a r t . 11, ad2.-(2) Jo., XVI, 33.

no se les predica...1 Asi, que la fe proviene del or, y el or depende dla predicacin de la palabra de Cristo (1). Siendo,
pues, la fe necesaria p a r a la s a l v a c i n , sigese que os culeramente indispensable quo se p r e d i q u e la p a l a b r a de
Cristo. El cargo de predicar, esto e s , d e ensear, por derecho divino compete los maestros, A los que el Espritu
Santo ha instituido Obispos para gobernar la Iglesia de
Dios (2), y principalmente al Pontfice Romano, Vicario de
Jesucristo, puesto al fronte de la I g l e s i a universal con potestad suma, como maestro de lo q u e so h a de creer y obrar.
Sin embargo, nadie crea que se p r o h i b e los particulares
poner en uso algo de su p a r t e , s o d r e todo los que Dios
concedi buen ingenio y deseo de h a c e r bien; y que, cuando el caso lo exija, puedan f c i l m e n t e no y a arrogarse el
cargo do doctor, pero s comunicar l o s dems lo que ellos
han recibido, siendo as como el eco do la voz de los maestros. Antes bien los Padres del Concilio Vaticano les pareci tan oportuna y fructuosa la colaboracin de los particulares, que hasta juzgaron d e b e r cxigrsela: A todos los
fieles, en especial los que mandan tienen cargo de ensear,
suplicamos encarecidamente por las entraas de Jesucristo,
y an les mandamos con la autoridad del mismo Dios y Salvador nuestro que trabajen con empeo y cuidado en alejar y
desterrar de la Santa Iglesia estos errores, y manifestar la luz
purisima.de la fe (3).
Por lo dems, acurdese c a d a uno que puede y debe
sembrar la fe catlica con la a u t o r i d a d del ejemplo, y predicarla profesndola con tesn. P o r consiguiente, entre los
deberes que nos juntan con Dios y con la Iglesia, so ha de
contar entre los principales ese de q u o cada cual se industrie y t r a b a j e en la propagacin d e l a v e r d a d cristiana y
repulsin de los errores.
Pero no llenarn este deber como conviene colmadamente y con provecho, si b a j a n la a r e n a separados unos
de otros.
Ya anunci Jesucristo que o odio y envidia de los hombres, de que El, a n t e s que nadie, f u blanco, se extendera
del mismo modo la obra por l f u n d a d a , de tal suerte,
que muchos se les impedira con efecto conseguir la salvacin. que El por singular beneficio nos ha g r a n j e a d o . Por
lo cual quiso, no solamente f o r m a r alumnos de su escuela,

sino adems juntarlos en sociedad y unirlos convenientemente en un cuerpo, que es la Iglesia (11, c u y a cabeza es El
mismo. As quo la vida de Jesucristo penetra y recorre la
trabazn de este cuerpo, nutre y sustenta c a d a uno de los
miembros, y los tiene unidos entre si y encaminados al
mismo fin, por m s que no es una misma la accin de c a d a
uno de ellos 2). Por estas causas, no slo es la Iglesia sociedad p e r f e c t a y mucho ms excelente que cualquiera
otra sociedad, sino adems le ha impuesto su Fundador la
obligacin de t r a b a j a r por l a salvacin del linaje humano
como un ejrcito formado en batalla (3). E s t a composicin y
conformacin de la sociedad cristiana de ningn modo se
puede mudar, y tampoco es permitido cada uno vivir
sil antojo, escoger el modo de pelear que ms le agrade,
p o r q u e d e s p a r r a m a y no recoge el que no recoge con l a
Iglesia y con Jesucristo, y en realidad pelean contra Dios
todos los que no pelean con l y con la Iglesia l;.
Mas p a r a esta unin de los nimos y semejanza en el
modo de obrar, no sin causa formidable los enemigos del
nombre catlico, lo primero de todo es necesaria la concordia de pareceres, la cual vemos quo el Apstol San Pablo exhortaba los Corintios con todo encarecimiento y
con p a l a b r a s de mucho peso: Mas os ruego encarecidamente, hermanos mos, por el nombre de Nuestro Seor Jesucristo,
que todos tengis un mismo lenguaje y que no haya entre nosotros cisma ni partido: antes bien, vivis perfectamente unidos en un mismo pensar y en un mismo sentir (5). Fcilmente se entiende la sabidura de este precepto: porque el entendimiento es el principio del obrar, y por consiguiente,
ni pueden unirse las voluntades, ni ser las acciones semejantes, silos entendimientos tienen diverso sentir. Los que
slo tienen por gua la razn, muy difcil, si no imposible, es que puedan tener unidad de doctrina, porque el a r t e
de conocer las cosas es p o r dems difcil, y se distrae por
la variedad do opiniones, y no pocas veces le e n g a a la
imaginacin; lo cual se a g r e g a n los deseos desordenados,
que muchas veces quitan por lo menos disminuyen la
facultad de v e r l a v e r d a d . Por esto en el gobierno de los
pueblos se p r o c u r a muchas veces que estn unidos por la
fuerza aquellos cuyos nimos estn discordantes.
v
(1) Colosa., I, H - < 3 ) B . m . X I I , i . S . H
- (5>Corlnth., 1 , 1 0 ,

(1) Rom., X . 1 4 , II.- (81 A c t , XX, K.-I9) Oonst-, M Pba, M fin.

Canto., V I , 9 . - ( f l J ' 1 ,

23.

Muy al contrario los cristianos: los cuales saben que han


de creer por la Iglesia, con cuya autoridad y guia estn
ciertos que conseguirn la verdad. Por lo cual, como es
una la Iglesia, porque uno es Cristo, asi una es y debe ser
la doctrina de todos los cristianos del mundo entero. *n
es el Seor,

una

l a f e { 1). Pero

teniendo

un

mismo

esprit

u de-

fe-- %, alcanzan el principio saludable que les ha de salvar


del que naturalmente se engendra en rodos la misma xoluntad y el mismo modo de obrar.

Admirablemente explica esto Santo Toms de Aquino


por estas palabras: El formal...
objeto de la f e es la
primera
verdad,

en cuanto
del-a

Luego

el que

todo

la doctrina
manifestada
f e , sino
es por

la fe.,.

la

de la razn
autoridad

del

la

verdad,

mismo

intrnseca
Dios

que

de
las

las

revela

coel

(3), se sigue la necesidad


(te abrazar con igual y semejante asentimiento todas v
eada una de las verdades de quo nos conste haberlas Dios
revelado; y que negar el asentimiento una sola, viene
casi a ser lo mismo que rechazarlas todas, porque destruyen el fundamento mismo de la fe los que, niegan que
Dios h a hablado los hombres, dudan de su infinita veracidad y sabidura.
cual

no puede

engaarse

ni engaar

Determinar cules son las verdades divinamente reveladas, es propio de la Iglesia docente, quien Dios ha encomendado la guarda interpretacin de sus enseanzas
y el Maestro supremo cu la Iglesia es el Romano Pontifico'
De donde se sigue que la concordia de los nimos, asi como
requiere perfecto consentimiento en una misma fe as
tambin pide que las voluntades obedezcan y estn enteramente sumisas la iglesia y ai Romano Pontfice, lo mismo
que a Dios.
La obediencia ha de ser perfecta, porque lo manda la
misma le; y tiene esto de comn con ella que ha de ser indivisible, hasta tal punto, que no siendo absoluta v enteramente perfecta, tendr las apariencias de obediencia pero
la realidad no.
Y tan importante se reputa en el cristianismo la perfeccin de la obediencia, que siempre se ha tenido v tiene como nota caracterstica y distintivo de los cat lieos.
(1) . E p h e s , IV, 5 . - C 9 n . Corinth.. IV, Is.-3) C c c . Vt. C

IU.

un

Tes

tin

la f e , lo abraza

claro

que

como

sino

no

de f e , sea
que

toda

la Iglesia.

Y por

tfice

pertenece
toda

dar

quiere

ser

que

un

esto
nuevo

la Iglesia

la

que

las

ense
que

quiere

no

Iglesia

como
ser

Tened

cismas:

el que

la
no

si en lo
no

. 1 ) . Debe

surgiendo

por
sea

slo

de

vosotros

resuelta

su decisin

modo

modo,

y lo que

en

de

da asentimiento

: I Corinth. I):
entre

divina
verdad

hbito

adhiere

voluntad

aquello

y no haya

guardar

se

doctrina

la

de otro

infalible,

su propia

la Iglesia,para

se refiere

que

primera
el

en

verdad.

infalible

de otro

lo que

segn

lenguaje,

en materia

aquel

regla

la Iglesia;porque
abraza

ya 110 se adhiere
infalible,

no se podra

regla
de la

ensea

mismo

como

la primera

no tiene

la f e de la Iglesia,

natural

Escrituras

de

Escritura,

lo que ensea

abraza,

Sagradas

que procede

con la luz
smovor

no se adhiere

de la Iglesia

la Iglesia

las
procede

de la Iglesia

regla

todo

que

lo que pertenece

anzas

en

Iglesia,

en la Sagrada

Pero, como manda el Apstol San Pablo conviene que la


unanimidad sea perfecta.
No estribando la fe cristiana en la autoridad de la razn
humana, sino do la divina, porque las cosas que hemos recibido do Dios creemos que son verdaderas,
no porque
veamos
sas,

se revela

la doctrina

todos
lo

alguna
preside

una
cual
cues-

toda

abrasada

firmemente

por

la autoridad

del Sumo

Pon-

smbolo,

como

todo

lo dems

que

(2).

Tratndose de determinar los lmites de la obediencia,


nadie crea que se ha de obedecer la autoridad de los
Prelados y principalmente del Romano Pontfice solamente
en lo que toca los dogmas, cuando no se pueden rechazar con pertinacia sin cometer crimen de hereja. Ni tampoco basta admitir con sinceridad y firmeza las enseanzas que la Iglesia, aunque 110 estn definidas con solemne
declaracin, propone con su ordinario y universal magisterio como reveladas por Dios, las cuales manda el Concilio
Vaticano que se crean con f e catlica y divina\ sino adems
uno de los deberes de los cristianos es dejarse regir y gobernar por la autoridad y direccin de los Obispos, y ame
todo, por la Sede Apostlica. Facilsimameute se ocha de
ver ctiu conveniente sea esto. Porque lo que se contiene
en la Divina revelacin, parte se refiero Dios, y parte al
mismo hombre y las cosas necesarias la salvacin del
hombre. Ahora bien: acerca de ambas cosas, saber, qu
se debe creer y qu se ha de obrar, como digimos, lo ordena

(1) U, 11, Q n a s t . V, a r t . Ul.-(2)lb. Qa.-est. 1, r t . X.

la Iglesia por derecho divino y en la Iglesia el Sumo Pontfice. Por lo cual el Pontfice, por virtud de la autoridad,
debe poder juzgar qu es lo que se contiene en las enseanzas divinas, qu doctrina concuerda con ellas y cul es la
que de ellas se aparta: y del mismo modo sealarnos las
cosas buenas y las malas, y i 0 que es necesario hacer
evitar para conseguir la salvacin; pues de otro modo no
sera para los hombres intrprete fiel de las enseanzas de
Dios, ni guia seguro en el camino de la vida.
Penetremos ms ntimamente en la naturaleza de la
Iglesia, la cual no es un conjunto y reunin casual de los
cristianos, sino una sociedad constituida con admirable providencia de Dios, y que tiende, directa inmediatamente
procurar la paz de I03 nimos y la santidad; y como por
divina disposicin, ella sola posee las cosas necesarias para
esto, tiene leyes ciertas y deberes ciertos, y en la direccin
del pueblo cristiano sigue un modo y camino conveniente
su naturaleza.
Pero este gobierno es difcil, y frecuentemente 3e hallan
en l tropiezos. Porque la Ig-lesia gobierna gentes diseminadas por todas las partes del mundo, de diverso origen
y costumbres, las cuales, vi vteudo cada una en su estado y
nacin, con leyes propias i tenen el deber de estar un
mismo tiempo sujetas la potestad civil y la religiosa.
Y este doble deber, aunque nido en la misma persona, no
es el uno opuesto al otro, 3G_u,homo3 dicho, ni 3e confunden entre si, por cuanto el tino so ordena la prosperidad
de la sociedad civil, y el otro u l bien eomn de la Iglesia, y
ambos conseguir la perfeccin del hombre.
Determinados de este mo.to 103 derceho3 y deberes, claramente se ve que I03 superiores civiles quedan libres para
el desempeo de sus asuutos, y esto 110 slo sin oposicin,
sino an con la declarada cooperacin de la Iglesia, la
cul, por lo mismo que inaiid muy particularmente que se
ejercite la piedad, que es la jiasticia para con Dios, ordena
tambin la justicia para con los principes. Pero con fin mucho ms notable, tiende la autoridad eclesistica dirigir
los hombres, buscando d reino
de Dios y siijiistieia
(1), y
esto lo endereza todo; y no s e puede dudar sin perder la fe,
que esto gobierno de las alunas compete nicamente la

II) Hatth., vi, 33.

Iglesia, de tal modo, que nada tiene que ver en esto el poder civil, pues Jesucristo no entreg las llaves de los reinos
de ios cielos al Csar, sino San Pedro.
Con esta doctrina acerca le las e03as polticas y religiosas, estn conexionadas otras de no poca monta, que no
queremos pasar aqui en silencio.
Es muy distinta la sociedad cristiana de todas las sociedades polticas; porque si bien tiene semejanza y organismo de reino, pero en su origen, causa y naturaleza es muy
desemejante dlos otros reinos mortales.
Es, pues, justo que viva la Iglesia y se gobierne con leyes instituciones conforme su naturaleza. 1' como no
slo es sociedad perfecta, sino tambin superior cualquiera sociedad humana, pnr derecho y deber propio rehuye en
gran manera ser esclava de ningn partido, y doblegarse
servilmente las mudables exigencias de la poltica. Por
la misma razn, guardando sus derechos y respetaudo los
ajenos, piensa que no debe ocuparse en declarar qu forma
de gobierno le agrade ms, con qu leyes se ha de gobernar la parte civil de I03 pueblos cristianos, siendo indiferente las varias formas de gobierno, mientras queden salvo
la religin y la moral.
A este ejemplo se han de conformar los pensamientos y
conducta de cada uno de los cristianos. No cabe la menor
duda que hay una contienda honesta hasta en materia de
poltica, y es, cuando, quedando inclumes la verdad y la
justicia, se lucha para que prevalezcan las opiniones que
se juzgan sor ms conducentes que las dems al bien comn. Pero arrastrar la Iglesia algn partido, querer
tenerla por auxiliar para vencer los adversarios, es propio de hombres que abusan inmoderadamente de la Religin. Por el contrario, la Religin ha de ser para todos
santa inviolable, y an en el mismo gobierno de los pueblos, que 110 se pueda separar de las leyes morales y deberes religiosos, se ha de tener siempre y ante todo presente
qu es lo que ms conviene al nombre cristiano; y si en
alguna parte se v que ste peligra por las maquinaciones
de los adversarios, deben cesar todas las diferencias, y unidos I03 nimos y proyectos, peleen en defensa de la Religin, que es el bien comn por excelencia, al cual todos los
dems so han de referir.
Creemos necesario exponer esto con algn mayor detenimiento.

Ciertamente, la Iglesia y la sociedad civil tienen su respectiva autoridad, por lo cual, en el arreglo de sus asuntos
propios, ninguna obedece la otra, se entiende dentro de
los limites sealados por la naturaleza propia de cada una.
De lo cual no se sigue de manera alguna que estn desunidas, y mucho menos en lucha.
Efectivamente, la naturaleza nos ha dado no slo el ser
fnico, sino tambin el ser moral. Por lo cual, en la tranquilidad del orden pblico, fin inmediato que se propone la socicdad civil, busca el hombre el bienestar, y mucho ms
tener en ella medios bastantes para perfeccionar sus costumbres; perfeccin que en ninguna otra cosa consiste sino
en el conocimiento y prctica de la virtud. Juntamente
quiere, como debe, hallar en la Iglesia auxilios con los cuales cumpla perfectamente con la obligacin de ejercitar la
piedad perfecta, 1 a cual consiste en el conocimiento y prcti
ca de la verdadera Religin, que es la principal de las virtudes, porque llevndonos Dioslas llena y cumple todas.
De aqu se sigue que al sancionar las instituciones y leyos, se ha de atender la ndole moral y religiosa del.
hombre, y se ha de procurar su perfeccin, pero ordenada
y rectamente, y nadie se lo ha de mandar prohibir, sino
teniendo en cuenta cul es el fin de la sociedad poltica y
cul el do la religiosa. Por esta misma razn 110 puede ser
indiferente para la Iglesia qu leyes rigen en los Estados,
110 en cuanto pertenecen la sociedad civil, sino porque
algunas veces, pasando los limites prescritos, invaden los
derechos de la Iglesia. Ms an: la Iglesia ha recibido de
Dios el encargo de oponerse cuando las leyes civiles se oponen la Religin: y de procurar diligentomente que el espritu de la legislacin evanglica vivifique las leyes
instituciones de los pueblos. Y puesto que de la condicin
de los que estn al frente de los pueblos depende principalmente la buena mala suerte de los Estados, por eso la
Iglesia 110 puede patrocinar y favorecer aquellos que la
hostilizan, desconocen abiertamente sus dercehos, y se empean en separar dos cosas, por su naturaleza inseparables, que son la Iglesia y el Estado. Por el contrario es,
como lo debe ser, protectora de aquellos que, sintiendo rectamente de la Iglesia y del Estado, trabajan para que ambos aunados procuren el bien comn.
En estas reglas se contiene la norma que cada catlico
debe seguir cu su vida pblica, saber: donde quiera que.

la Iglesia permite tomar parte on negocios pblicos, sTha


de favorecer las personas de probidad conocida, v que se
e pera han de ser tiles la religin, ni puede haber causa
a guna que haga licito preferir los mal dispuestos contra
ella. De donde se ve qu deber tan importante es mantener
la concordia de los nimos, sobretodo ahora que con proyectos tan astutos se persigela religin cristiana. Cuantos procuran diligentemente adherirse la Iglesia, que es
columna
y apoyo de, la verdad
(l), fcilmente so guardarn
que les prometen
libertad
cuande los maestros mentirosos,,,
do ellos

mismos

son

esclavos

de la corrupcin

(2); y

an par-

ticipando del vigor de la misma Iglesia, destruirn las intrigas con su prudencia, y la violencia con su fortaleza.
No es esta ocasin de averiguar si ha sido parte v hasta
qu punto para llegar al nuevo estado do cosas, la" cobarda y discordias de los catlicos entre s; pero de seguro 110
sena tan grande la osada de los malos, ni hubiesen sembrado tantas ruinas, si hubiera estado ms firme y arraigada en el pecho de muchos la fe que obra por medio de la
caridad (3), ni hubiera decado tan generalmente la observancia de las leyes dadas al hombre por Dios. Ojal que
de la memoria de lo pasado saquemos el provecho de ser
ms avisados en adelante!
Por lo que hace los que han de tomar parte en los negocios pblicos, deben evitar cuidadosamente dos extremos
viciosos, de los cuales uno se arroga el nombre de prudencia, y o l otro raya en temeridad. Porque algunos dicen que
no conviene hacer Trente al descubierto " la impiedad
fuerte y pujante, por temor de que la lucha exaspere los
nimos de los enemigos. Estos que as juzgan, no se sabr
decir si estn en favor de la Iglesia en contra de ella;
pues, si bien dicen que son catlicos, querran que la Iglesia dejara que se propagasen impunemente ciertas maneras de opinar, de que ella disiente. Llevan ios tales mal
la ruina de la fe y la corrupcin de las costumbres; pero
nada trabajan para poner remedio, antes con su excesiva
indulgencia y disimulo perjudicial acrecientan 110 pocas veces el mal. Esos mismos no quieren que nadie ponga en
duda su afecto la Santa Sedo; pero nunca les faltan pretextos para indignarse contra el Sumo Pontfice-

(1) l ; Timotli.,W,15.(2)ll,Petr.,I!, 1,1 .-(5)11,Beir-

T a prudencia de esos tales la califica el Apstol San PaLa piuaenua


(rfm(
m eiiA
blo de M u r a
ni puede

de l a ca,

estar

hay cosa menos e o i ^ i c e n t c para ^

toSS^

' a

sminuir los males. Por^

n o s e atrevan, porque conocen

los q u e tan bien hallados estn con la

=
t S S t / c l n o s may llanos y sin exponerse
los azares del combate, conseguir el premio debido a los
yencedores; tan lejos estn de atajar los pasos los malos,

lo que seria peor, fingiendo unas cosas y haciendo otras, se


*> lo que s e h a e l

Mcjoi

S m e n t e en su Iglesia, y que no por1

lo c n t i c a a e .

de que la fueiza
renchrse l a s ^ t dad

persuasin
debilitando y acabar por
Religin. Estos,
d e l v a l o r de

>
o

^e,

aneto se tuerzan en defenderla Re

11) R o m . , VIH, 6 , 1 .

bajo su poder; pero que guardan cuidadosamente el amor


a la obediencia, y no acostumbran emprender nada sin que
les sea ordenado. Y como quiera que ese deseo de obedecer
junto con un Animo firme y constante, sea necesario todo
cristiano para que, suceda lo que sucediere, no sean hallados en falta
.1 : mucho quisiramos que en ios nimos de todos se hallase profundamente arraigada la que San Pablo
llama prudencia
del espritu
;2j. Porqua esta modera las acciones humanas, siguindola regla del justo medio, haciendo que, ni desespere el hombre por tmida cobarda, ni
confe temerariamente ms de lo que debe.
ilas hay esta diferencia entre la prudencia poltica que
mira al bien comn, y la que tiene por objeto el bien particular de cada uno; que sta se halla en los particulares que
en el gobierno de si misinos, siguen el dictamen de la razn; y aqulla es propia de lo superiores, y ms an do los
principes quienes toca presidir con autoridad. Do modo
que la prudencia poltica de los particulares parece tenor
nicamente por oficio el fiel cumplimiento de lo que ordena la legtima autoridad (3). Esta disposicin y orden son
de tanta mayor importancia en el pueblo cristiano, cuanto
ms cosas se extiendo la prudencia poltica del Sumo
Pontfice, al cual toca no slo gobernar la Iglesia, ms an,
enderezar las acciones de todos los cristianos en general
del modo conveniente para conseguir la salvacin eterna
que esperamos. De donde se v que adems de guardar
una grande conformidad de pareceres y acciones, es necesario ajustarse en el modo de proceder lo que ensea la
sabidura poltica de la autoridad eclesistica.
Ahora bien: el gobierno del pueblo cristiano, despus del
Papa y depeudieutemente de l, toca los Obispos que, si
bien no han llegado lo ms alto de la potestad pontifical,
son, empero, verdaderos Prncipes en la gerarquia eclesistica; y teniendo su cargo cada nno el gobierno de

( 0 J a e . , 1, 1 - & Rom. V, III. G.-( Premia


U raltinte est regenere atiera et
ffibernare proprie ralionis eti; et ideo- n,msitisfne U^'l/li^m
participa! de regimimi t
Stiheri/aeione, iilmt.i..
eoneenil siti libere 'ili;neirl et pradencn/l. itni/eslimest
actee'
Jid sa'/dili, inguanta,a r-, laUdlUt, et icpei inguansn'i est sereus, non -s r gore et guOernatv,
,n,tgis regi el glernari. til r</- / pradena non est eirlas serri, injarnUi est
tenas, ner. sablit, Incanala,a est sei/dita. Se/l qaia q"HMl homo i/tfitanta/a esl ratio/Vitti,
parlici/lai altqld de regimine secaadaot ari/Uri";! rulifmis, intanino! eonemit et pmdentia.a intere, Vade manifestimi est gg/tdpradeatia
ia principe etl ad modani artis
are&iteeloaieif uh /tiritar in VI lirlliconmi. la sabdills aale,,i ad modani arhs manti operaatis, S. Tlioni. 11-11, (Jnmst. X I , v n , a i t. XII.

DE S. S. LEX XIII
una iglesia, son, por decirlo asi, Arquitectos
principales^,
edificio
espiritual
(1), y tienen los dems. Clrigos por
colaboradores en su cargo y ejecutores de sus deliberaciones. A este modo de ser do la Iglesia, que ningn hombre
puede alterar, debe acomodarse el tenor de la vida y las
acciones. Por lo cual, asi como es necesaria la unin de
los Obispos, en el desempco de su episcopado, con la
Santa Sede, asi conviene tambin que, tanto los Clrigos
como los legos, vivan y obren muy en armona con sus
Obispos.

del

Podr, ciertamente, suceder que en las costumbres de


los Prelados se halle algo menos digno de loa, y en su modo
de sentir algo menos digno de aprobacin; pero ningn particular debe de erigirse en juez, cuando Jesucristo Nuestro
Seor confi ese oficio slo aquel quien (li la supremaca, as de los corderos como de las ovejas. Tengan todos
muy presente en la memoria'aquella mxima sapientsima
de San Gregorio Magno: Deben ser anisados
los subditos
que
no juzguen

temerariamente

los vieren
der

hacer

el mal

soberbia
sados

movidos

algunas

cosas

que

mas
vieren

llevar

ponerla

Superiores,
no sea

empujados

contra
que

por

de

sus

la

de'justa

de

del

los

reprensin

la
avi-

ver

juzgar

en
las

amor

debida.
de

de
ser

por

han

reverencia

acciones

repre-

viento

Superiores

movidos

acaso

al

Deben

manera

que,

si

que
el

males.

de tal

en las

dignas

sus

profundos

malas,

el guijo
lengua

aparezcan

ms

osada

faltas;

en ellos

no rehusen

que

en

de

de reprensin;

de rectitud,

no cobren

ellos

la vida
digno

se despeen
que

se debe

algo

divino,

Porque

no

Superiores,

aun-

(2).

de suceder en lo porvenir; con esta diferencia: que nosotros nos colm y enriqueci la divina bondad con muy
mayores beneficios; lo cual hace que el crimen de ingratitud que les acompaa acreciente la malicia de los delitos
de los cristianos.
Ciertamente que Dios nunca ni por nada abandona su
Iglesia; por lo cual nada tiene que temer de la maldad de
los hombres. Pero no pueden prometerse igual seguridad las
naciones, si llegan degenerar de la virtud cristiana. El
pecado

hace

desgraciados

los pueblos

(1).

Y si en todo el tiempo pasado se ha verificado rigurosamente la verdad de esc dicho, por qu motivo 110 se ha de
experimentar tambin en nuestro siglo? Antes bien de que
est ya cerca el da del merecido castigo, es indicio, entre
otras muchas cosas, el estado mismo de los Estados modernos, muchos de los cuales vemos consumidos de ocultos
males y vemos consumidos de ocultos males, y ninguno que
goce de completa seguridad. Y" si los hombres malvados
continan audazmente por el camino emprendido, si llegaran hacerse fuertes en riquezas y en poder, como lo son
enmatas artes y peores intentos, razn habra para temer
que acabasen por demoler, desde los cimieutos puestos por
la naturaleza, todo el edificio social. Ni ese tan grave riesgo se puede alejar slo con medios humanos, cuaudo vemos
sor tantos los hombres que, abandonada la fe cristiana, pagan el justo castigo de su soberbia con que, obcecados por
las pasiones, buscan intilmente la verdad, abrazando lo
falso por verdadero, y se tienen si propios por sabios,
cuando l l a m a n al mal bien y al bien mal,

Mas, con todo esto, de poco provecho sern nuestros esfuerzos, si no se emprende un tenor de vida conforme la
moral cristiana. Del pueblo judio dicen muy bien las Sag r a d a s L e t r a s : Mientras

no enojaron

todo

Dios

Pero
ba

les sali
tan
trazado

nados
nes

bien;

luego

en

porque

como
para

las

aborrece

se apartaron
que

guerras

del

anduviesen
que

Dios

suspecados,

la maldad
camino

por
les

con

hicieron

l,

que.

de
Dios

fueron
muchas

ellos...
les

ha-

exterminacio-

(3).

Pues la nacin de los judos representaba como la infancia del pueblo cristiano; y en muchos casos, lo que
ellos les aconteca no era ms que figura de lo que haba
(i) S. T h o m . QmMI,
V, 21,22,

I, m i . XIV'.- (2) B e s . P a s t o r . P . 111, c a p . 1V.-3) J n t l f e ,

blas por

la luz

y la luz por

tinieblas

tomando las

tinie-

(2).

Es, pues, necesario que Dios ponga en este negocio su


mano, y que, acordndose de sil benignidad, se digne volver los ojos la sociedad civil de los hombres. Para lo cual,
segn otras veces os hemos exhortado, se debe procurar
con singular empeo y constancia aplacar con humildes
oraciones la divina clemencia, y hacer que florezcan de
nuevo las virtudes que dan sr la vida cristiana.
Ante todo se debe fomentar y mantener la caridad, fundamento el ms firme de la vida cristiana, y sin la cual,
110 hay virtud alguna, slo virtudes estriles y sin fruto. Por eso San Pablo, exhortando los Colosenses que
P r o v . , XIV, 54.(2) l s a i , V, a .

se gurdasefede todo vicio y se Hiciesen recomendables con


la prtica de las virtudes, aade: Sobre todo esto,
e m w m
en U guarda

de la caridad,

porgue

es el

perfecto

lazo

de

" " y ^ n verdad que la caridad es vnculo de perfeccin


porque une con Dios estrechamente aquellos entre qiuenc
K V t a c o que los tales reciban de Dios la vida del
ahila, vivan con Dios y que dirijan y ordenen 4 El todas
SU

Y u T c a r i d a d y amor de Dios debe hermanarse el


amor de los prjimos, ya que los hombres part.c.pan de la
bwidad iuflnUa de Dios, de quien son imagen y semejanza.
T ^ e mandamiento

tanWn

l)io< v aborreciere

nos ha dado
SU hermano.

y su hermano,

Dios,

que

.
miente.'

quun

le ama

El,

''V^TX^Zt
(3 . X este manfla

ment dela caridad lo llam nuevo o div.no Legislado^


no porque hasta entonces no hubiese, ley alguna, div.nao
n u m quemandara se amasen los hombres unos a otros
sino por que el modo do amarse que deban de tener los
ciistfano"era nuevo y hasta entonces nunca j o r q u e
la caridad con que Jesucristo es amado de su padre, > con
h aue El ana los hombros, esa consigui El para sus dis
r
seguidores, fin de quesean en El un corazn y
una sola ma, al modo que l y el Padre son una sola
" o r naturaleza. Bien sabido es cun hondas ra ces
efh la virtud de este precepto en los pechos do os primeros crist anos, y cun copiosos y excelentes trutos dio
de concordia, mutua benevolencia, p.edad, paciencia y
^ ' ' S r q u c n o hemos de esforzarnos en imitar los ejernp l o t e nuestros mayores'? Lo calamitoso dlos tiempos es mi buen estuiulo para movernos guardar la candad. Enc o n S s T e l odio de los impos contra Jesucristo, muy
p u en razn es que los cristianos fomenten la piedad y

S S r S s f
prjimos.
l ^ T i T u . - 1, J-. 1.

S L

-eIbW-

Oportuna ocasin es esta para exhortar en especial


los padres de familia para que traten, no slo de gobernar
sus casas, sino tambin de educar tiempo, sus hijos segn estas mximas. La base de las sociedades civiles es
la familia, y en gran parte, en el hogar domstico se prepara el porvenir de los Estados. Por e30 los quo desean divorciar la sociedad del Cristianismo, poniendo la segur
en la rafe, se apresuran corromper la sociedad domstica; ni los arredra en tan malvado intento el pensar que no
lo podrn llevar cabo sin grave injuria do los padres,
quienes la misma naturaleza da derecho para educar sus
hijos, imponindoles al mismo tiempo el deber de que la
educacin y enseanza do Ja niez corresponda y diga bien
cou el fiu para el cual el cielo les di los hijos. A los padres toca, por tanto, tratar cou todas sus fuerzas de repeler toda injuria en esc particular, y de conseguir toda
costa el que sea en su mano educar cristianamente, cual
con viene, sus hijos, y apartarlos cuauto ms lejos puedan
de las escuelas donde corren peligro de que se les propine
el veneno de la impiedad. Cuando se trata do amoldar al
bien el corazn de los jvenes, cualquier cuidado y trabajo que so tome ser poco para lo que la cosa se merece. En
lo cual son. por cierto, dignos de la admiracin de todos,
los catlicos de varios pases, que con grandes gastos y
mayor constancia han abierto escuelas para la educacin
de la niez.
Conveniente es emular ejemplo tan saludable donde
quiera que lo exijan los tiempos que corren; pero tngase
ante todo por indudable que es mucho lo que puede en los
nimos de los nios la educacin domstica. Si los jvenes
hallaren en sus casas una buena instruccin y una como
palestra de las virtudes cristianas, sern como el tiempo
baluarte seguro de la felicidad de las naciones.
Nos parece haber tocado ya las principales cosas que
en estos tiempos deben hacer los catlicos, y de las que se
deben guardar.
Slo resta, y esto es de vuestra incumbencia, Venerables Hermanos, que procuris sea oida nuestra voz en todas partes, y que todos entiendan de cunta importancia
es que se lleve cabo lo que en estas nuestras Letras hemos declarado. No puede ser molesto y pesado el cumplimiento de estos deberes, ya que el yugo de Jesucristo es
suave y ligera su carga. Slas si algo pareciese difcil de

hacer, procurad con vuestro ejemplo y autoridad despertar


en todos alientos generosos, y que no se dejeu vencer por
ninguna dificultad. Macedles ver, como Nos hemos dicho
muchas veces, que se corren grave riesgo bienes grandsimos y sobremanera dignos de ser codiciados; por conservar lo cuales, todos lo trabajos so deben tener por llevaderos, siendo tan excelente el galardn con que se remuneran esos trabajos, como es grande el premio que corona
la vida de quien vive cristianamente. Fuera de que no
querer defender Cristo peleando, es militar en las filas
de sus enemigos, y l nos asegura que 110 reconocer por
suyos delante do su Padre en los cielos cuantos rehusaron
confesarle delante de los hombres en este mundo.
Por lo que hace Sos y todos vosotros, nunca, de s eguro, consentiremos, mientras nos quede un soplo de vida,
que falte, los que pelean por nuestra autoridad, consejo
y ayuda. Y no hay duda que asi al rebao como los
pastores dar Dios sus auxilios hasta conseguir completa
victoria.
Alentados con esa confianza, como pronstico de dones
celestiales, y prenda de nuestra benevolencia, vosotros.
Venerables Hermanos, y ai Clero y pueblo todo que os est
confiado, con entraable amor en el Seor, damos la bendicin apostlica,
Dado en Roma, en San Pedro, el dia 10 de Enero del ao
MDCCCLXXXX. de Nuestro Pontificado el XII.
LEON PP. XIII.

EPISTOLA E K Y C L I C A
De praecipipuis civium christianorum offlciis
LBOPP.

XIII

VENERABILES FRRTES
SALUTEM ET APOSTOLICA! BENEDICTIONEM

APIKNTUE c h r i s t i a n a e revocari praecepla, eisque vit;YN, m o r e s ,


instiluta p o p u l o r u m p e n i t u s conformavi, quOtidie mag'd 8pp a r e t o p o r t c r c . Ulis enim posthabitis, tanta vis e s t malorum c o n s e cuta, u t n e m o s a p i e n s n e e f e r r e s i n e ancipiti cura p r a e s e n l i a q u e a t ,
n e c in p o s t c r u m s i n e mctu p r o s p i c e r e . - F a c t a q u i d e m non mediocris
e s t n e a bona, q u a e s u n t c o r p o r i s et e x t e r n a , progression sed o m n i s
n a t u r a , q u a e hominis percellit s e n s u s , o p u m q u e e t virium et copia r u m possessio, si c o m m o d a t e e i g n e r e s u a v i t a t e s q u e a u g c r e v i v e n d i
potest, n a t u m a d maiora a c raagoificcntiora a n i m u m explere n*n
potest. Doum s p e c t a r e , alquo. ad ipsum conteuilere, s u p r e m a lex e s t
v i l a e b o m i n u m : qui ad imagined) conditi s i m i l i t u d ' n ' m q u e divinam,
n a t u r a i p s a ad o u e t o r e m s u u m potiunduin v e h e m e n t e r i n c i t a n t u r .
Atqui n o n m o t u aliquo c u r s u q u e corporis l e n d i t u r a d D e u m , sed i i s
q u a e s u n t a n i m i , c o g n i t i o n e a t q u e affectU. E s t eoim Deus p r i m a a c
s u p r e m a Veritas, n e c nisi m e n s v e n i a t e a l i l u r : e s t idem perfecta
s a u c t i l a s s u m m u m q u e b o n o r u m , quo sola v o l u n t a s a s p i r a r e el a c c e d e r e , d u c e virtute, polest.
Quod autem de singulis h o m i n i b u s , idem de socielate tum d o m e stica tum ctiam civili i n t c l l i g e n d u m . Non enim ob h a n c c a u s s a m
g c n u i l n a t u r a societatem u t i p s a m h o m o s e q u e r e t u r t a m q u a m finem
sed ul in ea e t p e r eara a i u m e n t a ad perfcclionem sui apta r e p e r i r c i .
Si q u a i g i t u r civitas nihil p r a e t e r c o m m o d a t e s externa., vilaeque
c u l t u m cum e ' c g a n t i a et copia p e r s e q u a t u r , si D e u m in a d m i m s l r a n da republica n e g l i g e r e , n e c leges c u r a r e m o r a l e s c o n s u e v c r i t , deterr i m e a b e r r a t a b Institute s u o et p r a e s c r i p t i o n e n a t u r a e neque tarn
e s t ea s o c i e l a s h o m i n u m et c o m m u n i l a s p u t a n d a , quam f a l l a x n m l a o
s i m u l a t l o q u e socielatis - I a m v e r o ea, q u a e diximus, animi b o n a , q u a e
in v e r a e religioni* cullu c o n s t a n l i q n e p r a e e e p t o r u m chrislianor-um
custodia maxime r e p e r i u n t u r , quotidie o b s c u r a r i h o m i n u m oblivione
aut fastidio c e r n i m u s , ila fere ul, q u a n t o s u n t e a r u m r e r u m m e r o mcnla m a i o r a , q u a e c o r p u s a l l i n g u n t , t a n t o e a r u m , q u a e a n i m u m ,

hacer, procurad con vuestro ejemplo y autoridad despertar


en todos alientos generosos, y que no se dejeu vencer por
ninguna dificultad. Macedles ver, como Nos hemos dicho
muchas veces, que se corren grave riesgo bienes grandsimos y sobremanera dignos de ser codiciados; por conservar lo cuales, todos lo trabajos se deben tener por llevaderos, siendo tan excelente el galardn con que se remuneran esos trabajos, como es grande el premio que corona
la vida de quien vive cristianamente. Fuera de que no
querer defender Cristo peleando, es militar en las filas
de sus enemigos, y l nos asegura que 110 reconocer por
suyos delante do su Padre en los cielos cuantos rehusaron
confesarle delante de los hombres en este mundo.

SALUTEM ET APOSTOLICA! BENEDICTIONEM

Por lo que hace Sos y todos vosotros, nunca, de s eguro, consentiremos, mientras nos quede un soplo de vida,
que falte, los que pelean por nuestra autoridad, consejo
y ayuda. Y no hay duda que asi al rebano como los
pastores dar Dios sus auxilios hasta conseguir completa
victoria.
Alentados con esa confianza, como pronstico de dones
celestiales, y prenda de nuestra benevolencia, vosotros,
Venerables Hermanos, y ai Cloro y pueblo todo que os est
confiado, con entraable amor en el Seor, damos la bendicin apostlica,
Dado en Roma, en San Pedro, el da 10 de Enero del ao
MDCCCLXXXX, de Nuestro Pontificado el XII.

APiKNTUE c h r i s t i a n a e r e v o c a r i p r a e c e p t a , e i s q u e vit;yn, m o r e s ,
i n s t i t u t a p o p u l o r u m p e n i t u s c o n f o r m a r i , quOtidie m a g ' s s p p a r e t o p o r t c r c . Ulis e n i m p o s t h a b i t i s , t a n t a vis r s t m a l o r u m c o n s e c u t a , u t n e m o s a p i e n s n o e f e r r a s i n e ancipiti c u r a p r a e s e n l a q u e s t ,
n e c in p o s t c r u m s i n e m c t u p r o s p i c e r e . - F a c t a q u i d e m n o n m e d i o c r i s
e s t ad e a b o n a , q u a e s u n t c o r p o r i s et e s t e r n a , p r o g r e s s i o : s e d o m n i s
n a t u r a , q u a e h o m i n i s p e r c o l i l i s e n s u s , o p u m q u e e t v i r i u m e t copia r u m p o s s e s s i o , si c o m m o d a t i s g i g n e r e s u a v i t a l e s q u e a u g e r e v i v e n d i
p o t e s t , n a t u m a d m a i o r a a c raagoificcntiora a n i m u m e x p l e r e n e u
p o t e s t . D o u m s p e d a r e , a t q u e ad i p s u m c o n t e n d e r e , s u p r e m a lex e s t
v i t a e h o m i n u m : q u i ad i m a g i n e m c o n d i t i s i m i l i t u d ' n ' m q u e d i v i n a m ,
n a t u r a i p s a ad o u e t o r e m s u u m p o t i u n d u m v e h e m e n t e r i n c i t a n t u r .
Atqui non m o t u a l i q u o c u r s u q u e corporis tenditur a d Deum, sed i i s

LEON PP. XIII.

EPISTOLA E K Y C L I C A
De praecipipuis civium christianorum officiis
LBOPP.

XIII

VENERABILES FRATRES

q u a e s u n t a n i m i , c o g n i t i o n e a t q u e affeotU. E s t e o i m D e u s p r i m a a c
s u p r e m a Veritas, n e c nisi m e n s v e r i l a t e a l i t u r : e s t i d e m p e r f e c t a
s a u c t i t a s s u m m u m q u e b o n o r u m , q u o s o l a v o l u n t a s a s p i r a r e et a c c e d e r e , d u c e v i r t u t e , potest.
Quod autem de singulis hominibus, idem de societate tum d o m e s t i c a t u m ctiam civili i n t e l l i g e n d u m . Non e n i m o b h a n c c a u s s a m
g c n u i t n a t u r a s o c i e t a t e m u t i p s a m h o m o s e q u e r e t u r t a m q u a m finem
sed ut in ea e t p e r earn a d i u m e n t a ad p e r f c c l i o n e m sui opta r e p e r i r c i .
Si q u a i g i t u r c i v i t a s nihil p r a e t e r c o m m o d i t a t e s e x t e r n e s v i l a e q u e
c u l t u r a c u m e ' e g a n t i a e t copie p e r s e q u a t u r , si D e u m in a d m t n i s t r a n da r e p u b l i c s n e g l i g e r e , n e c l e g e s c u r a r e m o r a l e s c o n s u e v e n t , d e t e r r i m e a b e r r a i a b institute suo et praescriptione naturae neque Um
e s t ea s o c i e l a s h o m i n u m et c o m r a u n i t a s p u t a n d a , q u e m f a l l a x i m v t s t i o
simulalioque socielatis - I a m v e r o ea, quae diximus, animi bona, quae
in v o r a e r e l i g i o n i * c u l t u c o n s t a n t i q n e p r a e c e p t o r u m o h n s l i a n o r u m
custodia maxime reperiuntur, quotidie obscurari h o m i n u m oblivione
ani fastidio c e r n i m u s , ita fere ut, quanto s u n t e a r u m r e r u m i n c r e menta maiora, quae corpus attingunl, tanto earum, quae animum,

maior videatur occassus.

Immlnulae

plurimumquedebilitatae

fid<i

torna, sed vocans h o m i n e s el erudiens atque doducens ad sempitcr-

Christiana magna signiflcalio est i n its ipsis iniuriis. q u a e calholico

nan.

n o m i n i in l u c e a t q u e i n o c u l i s h o m i n u m n i m i s s a e p e i n f e r u n l u r : q u a s

mortalis

quidcm eultrix religionis aetas n u l l o

praestare, cui vilam a n i m a d e b e m u s p e r p e t u m n s u r a r a : q i a bona

pacto lulissel.Iiis

incredibile dictu est, quanta h o m i n u m

decaussis

multitudo in a e t e r n a e

salutis

discrimine vcrselur: sed civilatcs i p s a e atque imperia diu incolumia


esse non possunl, quia labentibus

institulis moribusque

christianis,

in

c a e h s lelicitatem. A d a m a n d a igltur patria est,


usur.am' a c c e p i m u s :

animi corporis bonis rectum

sed

est antepone,

mulloquo, quam

rare volumus,

valde est infirma, praesidio r e l i g i o n i s detracto: e a d e m q u e


p a n e n d a e q u a m o b e d i e n t i a e a p t i o r , g e r i t in

s e r v i luti

se ipsa m a g n a r u m

per-

turba ionum inclusa semina. G r a v e s memoralu casus sacculum

tulit:

n e e satis liquet n u m

non sint p o r t i m e s c e n d i pares.Itaque

ipsum m o n e t r e m e d i a , u n d e o p o r t e t , q u a e r e r e : videlicet

tempus

chrislianam

sentiendi a g e n d i q u e rationem in v i t a privata, in o m n i b u s reipublicae


artibus, reslituere: quod est u n u m

a d pellenda mala, q u a e premunt,

sequitur

sunl

ah eodem

non posse alterum

sempiterno

principio

officino) p u s n a r e c u m

esse cum proximis, a m a r e


blicae prnesit: e o d e m q u e
qua

rempublieam

prafectao

ex quo con-

altero.

u t r a m q u e possumus et debemus, diligere nosmetipsos,

maxima,

polestatemquo quae

reipu-

l e m p , r e E c c l e s i a m c o l e r e uti p a r e n t e m , e t

eri potest, cari tate complotti

l i o r i i m o f f i c i o r u m o r d o , voi c a l a m i t a t e

Deum.-Nihilominiis

t^mporum

vel i n i q u i o r e

ho-

religi

a d p r o h i b e n d a p e r i c u l a , q u a e i m p e n d e n t , a p t i s s i m u m " . I n id n o s , V e -

p o s t u l a r e : i d q u e n o n alia s i n e d e c a u s s a , q u a m quod r e s t o r e s

reipu-

nerabiles Fratres,

blicae sacram Ecclesiae poteslalcm

incumbere

opus

est, id maxima

qui

possumus

locis, ut sese dedit opportunitas, s i m i l i a Iradicimus,


b i l r a m u r e s s e in h i s L i t t e r i s m a g i s

utile tarnen

ar-

e n u c l e a l o officia d e s c r i b e r e

co-

videtur a civibus respublica, aliud a

caussae,

christianis

c o n t e n t i o n e industriaque c o n a r i : e i u s q u e rei caussa, q u a m q u a m aliis

aliud

Utique

bnevolenles

minum volunlatc, aliquando pervortiiur. Kimirum incidunl


cum

M i -

supernaturalis a m o r Ecclesiae p a t r i g n o caritas na-

turalis. g e m m a e

c a r i l a t e s , c u m i p s e sit u l r i u s q u e a u c t o r e t c a u s s a D e u s :

vis a u t e m

era

v e r e si

I ila ti p u b l i c a e a t q u e o r d i n i

sola vis relinquitur:

vitae

Eccleesiam

h o m i n e s , a u n t e r g a Deiim officia s a n c l l o r a - C e t e r u m ,

m a x i m a societatis h u m a n a e f u n d a m e n t a r u e r e necesse est. T r a n q u i tuendo

unde

necesse esl carilate

aul nihil pensi liabent, aul

sibi

v o l u n t e s c s u i e c t a i n . H i n c et c e r t a m e n existil, et periclitaniiae

vir-

i m i in c e r t a m i n e l o c u s . U r g e t e n i m p o l e s l a s d u p l e x : q u i b u s c o n t r a r i a i u b e n t i b u s o b t e m p e r a r i s i m u l u t r i s q u n o n p o t e s t : .Verno

potest

t h o l i c o r u m : q u a e officio, si a c c u r a t e s e r v e n t u r , m i r a b i l i l e r a d r e r u m

dual,us

aite-

c o m m u n i u m salutem valcnt. I n e i d i m u s i n

rum

quolidianam de rebus

maximis

vehementemeamqueprope

dimicationem:

in q u a

difficillimuro

domtnii

servire.

mi' ibus caussa,

N o s t r u m est, Venerables F r a t r e s , a d m o n e r e

magistratilms,

h o r t a n c o n v e n i o n t e r t e m p o r i , u t eiam
Esse

in u s u v i t a e

plura

ceritatis

ac m a i o r a

salute

dubitari

non

potest.

Cum.

leus Christus praedicare

creaturae.

hoc

pariter off'ium

parta

vero sit a n t e p o o e n d u s ,

discedere:

perrumpere,

netis

lesu

quam

omnino

hominum genere

nibus

(2). Q u o d q u e

Petrus

olira

celcriquc Apostoli

e s t in c a u s s a

Cliristi

8ut, p e r speciem

i u r i s , i u r a E c c l e s i a e m i g r a r e . Obcdireoportet

officia,

compotes, aut
iam

ad-

deserai.

calholicorum

e o r u m q u i s i n l fidei c a t h o l i o a e a u t p e r p e n m
experles,

nemo

decere

Uler

dubitare

n e m o d e b e t . V i d e l i c e t s c e l u s est a b o b s e q u i o Dei, satisfaciendi h o -

est n o n decipi aliquando. non e r r a r e , non a n i m o mullos s u c c u m b e r e .


quemque,

; 1) i t a u t o m n i n o , si m o s g e r i t u r a l t e r i ,

psthaberi n e c e s s e sit.

leges, u t
ri ilis

Dee magis.

magistrati bus n o r r h o n o s t a
respondere

simili s i n e haesitationo

parestur

conservandi
quam

respoudendum.

ra

o m n i a p o t i u s , et i p s a m

liominibus

c a u s s a m d e s e r e r e . - Q u 8 p r o p t e r n o n h n b e n t vira n a t u r a m q u e

universis imposuit,

ut

semper

Nemo

p a c e L i l l o v o m e i i o r , q u ^ m c h r i s t i a n u s sui m e m o r officii: s e d

E v a n g e l i u m Apostolos iiissit o m n i

mclle morteq

jtomi-

iraperantibus

c o n s u e v a r u n t , id

d e b e t , q u a m Dei

civis

perpeti

Kcclesiaeve
legum

p e r d i s c e r e n t el c r c d e r e n t , q u a e d o c e r e n t u r ; cui q u i d e m officio s c m -

p r o h e p e r s p e c t a m , q u i i s l a m in d e l e c t u officii c o n s t a n l i a m

pilernae

d u n t , et ad s e d i t i o n e m a i u n t p e r l i n e r e . Vulgo cognita e t n N o b i s ipiis

salutis o m n i n o

laptizatus
tur

Sucrit,

salcus

esl a d e p t i i
erit:

(1). S e d c h r i s t i a i i s m

Ecclesiae

ut

qui

coniuncta.

cero

Qui

crcdiderit

non crediderit,

condemnabi

fdem h o m o , ut debet, complexus, hoc

exeanatus

subiicitur,

sanetissimaequepartieeps,

e i u s q u e lit s o c i e t a t i s

v e r o si c i v i t s t e m , in

qua

editi

s u m u s , praccipue diligere t u e r i q u e
u t c i v i s b o n u s vel m o r t e m
est eliristianorum longe
per affoctos. Est enim
nota,

eodemque

(1) Maro, x v i , le.

ipso

msximae

q u a m s u m m a cum poteslate regere,

invisibili capilo Christo lesu, r o m a n i Pontifcia proprium


Nunc

et

susceptique

in h a n c

lucem

i u b e m u r l e g e naturae usque

pro p a t r i a oppetere non

maius simili

quae

eo,

dubitet, officium

m o d o esse in Ecclesiam

Ecclesia c i v i t a s sancta

auctore constitua:

sub

estmunus,

sem-

a l i q u o t i e s e x p l i c a t a l o q u i m u r . N o n e s t lex, nisi i u ? s i o r e c t a e
a p lesta'.e l e g i t i m a

quidem

rationia

i n b e n u m c o m m u n e periata. Sed vera a c legili-

m a p o t e s t a s nulla est, nisi a Deo s u m m o p r i n c i p e d o m i n o q u e o m n i u m


p r o fi c-j s c a t u r , q u i

mancare homini

in h o m i n e s i m p e r i u m

solusipse

polesl: n e q u e esl recta ratio putanda, quae cum v e n i a l e dissenlst

et

ralione divina: noque v e r u m hooum, quod s u m m o atque incommutabili b o n o r e p u g n e t ,

ve

a caritate

Dei t f l r q u e a t h o m i n u m a t q u e

d u c a l v o l u n t a t e s S a n c t u m i g i t u r c h r i s t i a n i s est p u h l i c a e

in

a;

Matth. VI, 24.(2) Act. v, 29.

ab-

pcrtestalis

n o m e n , in q u a d i v i n a e maistalis s p e c i e m et i m a g i n e m q u a m d a m

Dei viventi, D e o i p s o

peregrinato

reprehen-

tum

e t i a m a g n o s e u n t , cum g e r i t u r a b i n d i g n o : i u s t a c i d e b i t a l e g u m v e r c c u n d i a , n o n p r o p t e r vim e t m i n a s , s e d p r o p t e r c o n s c i e n t i a m officii:


non enim

dedit

nobis Deus spiritimi

leges aperte discrepent

timori*

(I). V e r u m s i r e i p u b l i c a e

c u m i u r e d i v i n o , si q u a m E c c l e s i a i m p o -

n a n l i n i u r i a r o , a u t iis, q u a e s u n t d e r e l i g i o n e , o f i c i i s c o n t r a d i c e n t 1
vel a u c t o r i t a t e m I c s u C h r i s t i i n p o n t i f i c o m a x i m o v i o l e n t , t u m
r e s i s t e r e officium est, p a r e r e

vero

scelus: idque cum ipsius reipublicee

i n i u r i a c o n i u n c l u m , q u i a p e c c a l u r i n r e m p u b a c a m q u i d q u i d in r e l i gione d e l i n q u i l u r . K u r s u s

au

tem

a p p a r e t q u a m s i t ills s e d i t i o n i s

iniusta criminstio: n o n enim abiicilur principi legumquo latoribus


obedientia del ita: sed ab c o r u m v o l u n t a t e in iis d u m t a x a t p r a e c e p t i s
discedilur, quorum

ferendorum nulla

p o t c s t a s est. quia c u m

Dei

iniuria ferentur, ideoque vacant iustilia, et quidvis potius sunt quam


leges.Nostis, V e n e r a b i l e s F r a t r e s , h a n c esseipsissimam beati Pauli
Apostoli d o c t r i n a m : qui cura scripsisset ad T i t u m ,
s t i a n o s principibus

et potestatibus

s l i t i m a d i u n j i t , ad

orane

fieret,

subdilos

opus

bonum

esse,

paratos

monendos

dicto
esse

chri-

obidere,

illud

;2): q u o

palam

si l e g o s h o m i n u m c o n t r a s e m p i t e r n a m l e g e m D e i q u i c q u a m

slatuant, r e c t u m e s s e nor. p a r e r e . Similique ratione p r i n c e p s Apos t o l o r u m iis, qui l i b e r t a t e m p r a e d i c a n d i E v e n g e l i i sibi v e l l e n t e r i p e r e . f o r t i a t q u e e x c e l s o a n i m o r e s p o n d e b a t , s i iuslum


Dei,

cos potius

quae

vidimus

audirc.

quam

et audioimus

Deum,

non

loqui

indicate:

est in

conspectu

non enim

possumus

(3).

q u e e s s e c u n c t a roligionis officia r e f e r e n d a . Q u o c i r c a nihii e s s e

di-

v i m l u s i r a d i t u m : n o n disciplinari m o r u m c h r i s t i a n a c , n o n E c c l e s i a e
p a r e n d u m : nullara b u i e esse legum f o r e n d a r u m
iura; imo noe ullum

Ecclesiae dari

oportere. Expetu.it vercalque

potestatem,

nulla

in r e i p u b l i c e e i m l i t u t i e

locum

omni opo c n t e n d u n t c a p e s s c r e

p u b l i c a s ci ad g u b e r n a c u l a s e d e r e c i v i t a t u m , q u o sibi facilius

res

liceot

ad h a s d o c t r i n o s d i r i g e r e l e j e s m o r e s q u e fingere p o p u l o r u r o . Ita p a s s i m c p t h o l i c u m n o m e n vel a p e r t e p e t i l u r , v e l o c c u l t e


magnaque

cuilibet e r r o r u m

perversiteli

permissa

oppugnalur,

licentia,

mulls

saepe vinculis public verilalis christianae professio constringitur.


Ilis igitur tam inquis rebus, p r i m u m

omnium respicere se quis-

q u e d e b e t , v e h e m e n t e r q u e c u r a r e , ut alte c o r o p r e h e n s a m a n i m o fidem
intenta

custodia

tuentur, cavendo pericula.

nominatimque

varia sopliismatum fallacias s e m p e r o r m a t u s . Ad cu u s


t e m v i r t u t i s illud etiam
poribus iuiicamus.
gu'orum,
religionem

contra

incolumita-

perniile, et megnopere consentaneum

studium diligens,

in C h r i s t i a n a

dcl.rina

tem-

ut est facuitas e t e a p t u s

ponere,

sin-

earumque rerum,

quae

cootinenl, quaeque assequi ratione licei, maiore

qua

p o t e s t n o t i t i a m e n t e m i m b u e r e . C u m q u e fidem n o n m o d o v i g e r e i n
a n i m i s i n c o r r u p t a m , sed assiduis etiam i n c r e m e n t i s o p o r t e a t
e e r e , i t e r a n d a p e r s a e p e ad
l o r u m f l a g i t a t i o , adatte

auges-

D e u m est supplex atque humilis A p o s l o -

nobis /idem

(1).

V e r u m in h o c e o 4 e m g e n e r e , q u o d f i i e m c h r i s t i a n a m a t t i n g i t , a l i a

Ambus itaque potrias u n u m q u e m q u e diligere, alteram n a t u r a e ,


a l t e r a m c i v i t a t i s c a e l o s l i s , ita t a m e m u l h u i u s , < I u o m

'!lius

carilas antiquior, n o e u n q u a m Dei iuribus i u r a liumana

l i a b e a l u r

snteponan-

s u n t o f r i c i a , q u e e o b s e r v a r i a c c u r a t e r e l i g i o s e q u e si s n l u t i s s e m p e r
i n t e r f u i t , h a c t e m p e s t a t e n o s t r a i n t e r e s t m a x i m e . N i m i r u m i n hac-.
q u a m d i x i m u s , t a n t a a c t a m late f u s a o p i n i o n u m

insania,

profecto

lur, maximum ex c h r i s t i a n o r u m officium, ilemque v e l u l f o n s q u i d a m ,

patrocinium susnipere veritatis, e r r o r e s q u e ex auimis ovellere,

Ec-

u n d o alia officia n a s c u n t u r . S a n e l i b e r a t o r g e n e r i s h u m a n i d e s e i p s o

clesiae m u n u s est, idque omni t e m p o r e sancteque s e r v a n d u m ,

qui8

Ego, i n q u i t , in hoc natus

sum

nium

(4). S i m i l i t e r ignem

et quid

perhibeam
volo

ccntoli
nisi

ut

et ad hoc oeni in mundnm,

acccndaturt

veni mittere

ul

testimo-

h o n o r D e i , a c s a l u s h o m i n u m in e i u s s u n t t u t e l a . A t v e r o , c u m - n e c e s -

in

lerrum,

s i t a s c o g i t , i n c o l u m i t a t e m fidei t u e r i n o n ii s o l u m d e b e n t qui p r a c 3 -

(5). I n h u i u s c o g n i l i o n e v e r i t a t i s ,

s u n t , s e d quiiibet

tenetur

fidem

suam

aliis propalare,

celad

iistruc-

q u a e m e n t i s est s u m m a p e r f e c t i o , in c a n t a t e divina, q u a e p o r f i d i

liotiem

p a r i m o d o v o l u n t a t e m , o m n i s c h r i s l i a n o r u m e s t vita ac b e r l a s

po-

infidelium

sits. Q u a r u m r e r u m , veritatis scilicet el caritatis, nobissimum

Pa-

t a n t u s u n d i q u e o p p r i m e n d a e veritati tollitur clamor, a u t inertis h o -

al io rum

fidelium

insuUatioiQm

vel.ad

reprimendum

(2). C e d e r e liosli, v e l v o c e m

sice

confirmationem,

premere, cum

t r i m o n i u m , s i b i a I e s u C h r i s t o c o m m e n d a t i m i , p e r p e t u o s t u d i o vigi-

m i n i s est, a u t d e iis, q u a e

lanlisque conservat a c tuelur

u t r u m q u e iurpe, atque iniuriosum Deo: u t r u m q u e

Ecclesia.

Sed q u a m a c r e a d v e r s u s E c c l e s i a m b e l l u m d e f l a g r a v e r i t q u a m q u e
multiplex, v i x a t t i n e t

hoc loco dicere. Quod

enim

ralioni

contigli

profitetur, utrum

t u m c o m m u n i s a l u t i r e p u g n a n s : solis Mei

vera sint,
cum

dubit8ntis.
singulorum

i n i m i c i s fru .-tuosum. q u i a

valde auget r a m i s s i o r proborum opera audaciam i m p r o b o r u m . E o -

c o m p l u r c s r e s o c c u l t a s et a n a t u r a i n v o l u t e s s c i e n t i a e p e r v e s t i g a l i o n e

que msgis christianorum vituperanda

reperire, easquo in vitae usus

spiritus

d i l u , o p i n i o n i s q u e p r a v a e c o u f u t a r i levi n e g o t i o , u t p l u r i m u m ,

pos-

posse i m p e r i u m q u o di-

sunt: maiore aliquo c u m labore s e m p e r possimi. Ad e x l r a m u m ,

ne-

apte converlcre, tantossibi

s u m p s e r e h o m i n e s , u t am s e p u t e n t n u m e n
vinum e c o m m u n i

vita dopellere.Quo

e r r o r e dccepli,

Irensferunt

mo unus prohibelur

oam

segnities, quia falsa

adhibaro ac prse sa ferre

crimina

fortiludinem,

in n a t u r a m h u m a n s m e r e p t u t n Deo p r i n e i p a t u m : a n a l u r a pelendum

q u a e p r o p r i a e s t e h r i s t i a n o r n m : q u a ipsa n o n r a r o a n i m i

o m n i s v e r i p r i n c i p i v i , , , , t n o r m a m p r a e d i c a n t : a b e a m a n a r e , ad c a r n -

r i o r u m e l Consilia f r s n g u n t u r . S u n t p r a e t e r e a c h r i s t i a n i a d d i m i c a t i o -

adversa-

n e m nati: c u i u s q u o m a i o r est vis, eo certior, Deo opitulante,


a i 11 Tlmoth. 1,1.I2) T T t HI, 1 . - 3 ) Act. t v , 19,20.-: Io. XVIII, 3?.-(5) I.uc.
XII,.

victo-

Ii; o p a r t u m multi reapse proliihereotur. Q u a r e


r i a . Contiate:

ego

cici

mundum

Ecclesiae conservatorem

(1). N c q u e e s t q u o l o p p o n a ! q u i s q u a m

ac vindicem

opera h o m i n u m indigere. Non e n i m


bonitatis

vull

ille u t a l i q u i d

Iesum Christum

nequaquam

i n o p i a v i n u m , scd

magnitudine

nobis conferalur

o p e r a e ad

salutis,

quam ipse peperit, obtinendos a d i p i s c e n d o s q u e Iructus.

g e r e , e t m u n u m c o r p u s , quod

est Ecclesia

H u i u s c c p a r t e s officii p r i m a e s u n t , c a t h o l i c a m d o c t r i n a m p r o f i l e r !
Nam,

alumnos

(1!, c u i u s e s s e l i p s e c a p u t ,

a p t e c o a g m e n t a r e . P e r m e a i i l a q u e vita C h r i s t i
p a g e m c o r p o r i s , alit a c s o s t e n t a i

singula

tenet inter se et ad e u m d e m composita

a p e r t e et c o n s t a n t e r , e a m q u e . q u o a d q u i s q u e potest, p r o p a g a r e .

voluit non

ilumlaxal institucre diseiplioae s u a e , scd h o s ipsos societate c o n i u n -

(21.

actio singulorum

His de

leso per totam c o m -

m e m b r a , eaque copu ata

finem,

quamvis non eademsH

caussis non

modo

perfecta

sooictas

E c c l e s i a est, et alia q u a l i b e l s o c i e l a t e l o n g e p r a e s l o n t i o r , sed

h o c ei

quod saepius est ver ssimeque d i c t u m , Christiana quidem sapientiae

est iodilum a b A o c t o r e

s o o ot d e b e a t

pro

n i h i l tarn o b e s t , q u a m n o n e s s e c o g n i t i m . V a l e t e n i m p e r s e i p s a

c o n t e n d e r e ut castrorun

acies

-3 . I s t a r e i c l i r i s t i a n a e c o m -

depellendos
simplex

errores

probe

praeiudicatisque

esse ratio

pronuntiat.

perceptam:

non

Nunc

quam

adstricta
vero

si

mens

opinionihus,

fidei

arripuerit

sssentiendum

virtus grande

munus

est

gratiee bonitalisque divinae: res t a r n e n ipsae quibus adbibenda


non alio fere modo quam 8 u d i e n d o n o s c u n t u r ,
quern

non auJiertintl

Ergo

fides

Quomodo

autcm

ex audi tu, audit, tts auiern

i g i t u r lidos est ad s a l u t e m

per

Quomodo

aadient

sine

cerbum

Christi

necessaria,

omnino

ad

fides,

credent

ei,

Quoniam
verlnim

Christi consequitur oportere. P r o f s c l o praedicandi, koc est dccendi,


m u n u s i u r e d i v i n o p e n e s m s g i s l r o s e s t , q u o s Spiritus
Episcopos

regere

Ecctesiam

Dei

(3,

r o m a n u m , Iesu Christi vicarium,

maximeque

Ecclesiae

possiate praepositum. c r e d e n d o r u m ,

Sanctus
penes

universae

ageudorum

lomlnus n e m o putet, induslriam r i o n n u l l a m eadem

posuit

Pontilicem

summa

cum

magistrum.

Nilii-

in re p o n c r e pri-

arbilr.ito s u o c o i p i a m licet, a u l earn, q u a e sibi


t onem conseclari:
Ecclesia

et

leso

propterea
Christo

quod dissipai

noi

colldi,

Ad hanc vero coniunclionem


inimicis catholici n o m i n i s
dmos

Paolom

Apistolcrum

studio et singulari
pcrnomcn

Domini

non sint
eadem.

gravitate

in cobis
sententi%

nostri
schisma
(5).

verissimeqoe

sentenliarom:

tantem

lesu

Christi,

ul

autem

autem

idipsum

perfeett

praecepli

dtcatis

in eodem

Omnes

christifideles,

mutiere

fungunlur,

eiusdetn

Dei

errores

a sancta

fidci

lueem

serere

imago.

et

per

oere

liscer

Sakatoris

arccndos
stadium,

catholicam

cos,

iesu

nostri

Ecclesia

pandendam

dem

maxime

qui

praesunt,

et

eel

Christi

oblestamur,

aucloritate

iubemus,

et etiminandos,
operant

auctoritate

iudicarint.
docendi
nec
ut

atque

eonferant

ad

non
bos

purissimae

(41,-Celerum

exempli, professionisquc con-

s t a n t praedicare, quisque se p o s s e a c d e b e - e m e m i n c r i t . l o
igitur quae n o s i u n g u n t Deo a t q u e Ecclesiae, hoc est
m a x i m e , ut io v e r i t a l e C h r i s t i a n a p r o p a g a n d a

ofiiciis

numeranlum

omnes,

et
et

in

perspicitor.

Est enim principiom agendi mens: ideoque nec congrnere voluntates


s i m i l i s e s s e a c t i o n e s q o e u n l . si m ' - n l e s d i v e r s a
esse doclrina

opinentor. Qui

d u c e m , d u c e m . vix i n e i s a u l n e vix

impartire ceteris, magistrorum

tamquam

fruirei,

sensu

facile sapicntia

dem yna

resonantes

vi-

vehement!

p e r d i f f i c i l i s : m e n s v e r o t-l i n f i r m a e s t n a t u r a , e t v a r i e t a l e

prorsus deposcendam

primom

ers,

n c n s a n e d o c l o r i s >>bi p a r t e s a s s u m e r e , s e d c a , q u a e i p s i a c c e p c r i n t ,
voci

Deom

ad q u a m ipsain

Corinthios colior

La: silis

solam rationem sequuotur

ac frugifera, ut

cum

contra

sine caussa formidolos8m,

v e r b o r u r o : Obsecro

Coios

nec

p r i v a t o r u m opera visa e s t P a t r i b u s Coucilii Vaticani u s q u e

ra-

coligil, qui

animorum similitudinemque agendi

non

o m n i u m concordia est necessaria

studio b e n e m e r e n d i dedit: qui, q u o t i e s r e s cxigal, c o m m o d e possunt

adco opportuna

vivere

libont, d e c e r l a n d i
non

c o n l e n d o n t , q o i c u m q u e n o n cuin ips^ E c e l e s i a q u e c o n t e n d i m i (4 .

v a t e s prohiberi, eos n o m m a l i m , q u i b u s ingenii facultatem D e u s c u m

Quinimo

humani

positoi c o n f o r m a t i o q u e m u t a l i nullo modo polest: n e c m a g i s

prardicuntei...
2).

praedicari

ordinata

salute generis

polest: est euim

qoi-

ars rerorn ccgnoscendarum


dislrahilor

opinionum, et impolsiona r e r u m oblala extrinsecos noo r a r o fallitur;


acceduul cupiditates, q u a e veri videudi nimium saepe tollunt
tolluiit a u l e i r t e m i n o o n l facollalem. H a c de caussa

in

snepe

moderandis

Civitatibus s a e p e d a t u r o p e r a ut c o n i u n c l i t e n e a n l u r vi, . q u o r o m a n i mi discordant.Longe

aliler christiani:

quid c r e d e r e

oporleal,

Ecclesia accipiunt, coios auctoritate ductuque se certo sciunt

ab

verum

a t t i n g e r e . P r o p t e r e a s i c u t una e s t E c c l e s i a , quia u n o s I e s u s C h r i s l u s .
ita c u n c t o r i i m toto o r b e e h r i s l i a n o r u m u n a est a t q u e e s s e d e b e t d o c l r i n a . Vnus
fidei("i),

Dominus

una

fides

salutare principium

(6>. Habentes

autem

eumdem

obtinent, undo eadem

spiritual

in o m n i b u s

vo-

luotaseademqtH in agendo ratio spente gignuntur.

propulsandlsquc erro-

ribus elab>ret singulorum, q u o a d potest, industria.


Sed, quod Paulus Apostolus ubai, unimitalem oportet esse p e r Q u i b u s tarnen ftciis n o n ita. u t o p o r t e t , c u m u l a l e
a ' i i s in c e r t a m e n

et

utilitersa-

t i s f a c t u r i s u n t , si a l i i s e o r s u m

ab

F u t u r u m s a n e Iesus Christus

s i g n i f i e a v i t , ut q u a m ipse offensionem

f-iclam.Com

Christiana

fides

non

humanae,

sed divinae

ralkinis

descenderinl.

h o m i n u m ir.vidismquc prior e x c e p i t , in e a m d e m pari m o d o opus a se


i n s t i l u t u m i n c o r r e r e i ; ita p l a n e u l a d s a l u l c m p e r v e n i r e , i p s i u s b e n e -

(1) Io. XVI. a i . - a ) Rom. X. 1 4 , 1 1 - p , Ac). XX. S8.-(4) C o n s t . Uli Filius, s u i l a .

11) C o l o n . l , n - a Sicnt e,lini in nno Coefore malta immbv Urttott, mie


erlern
i . 5ra m, emttem aeli, latent: Ut M
.<> corpus se,ss i* Christo, inani'
atr.,> alter alterine membra. Rom. XII. 4. 5 . - 0 ) Caatio. VI, A (4) tini no esl
n
man me (rf; e! gai non colligi! am,
Msfergit. Luc. X ' , 2 3 . - 5) I CoriolU. 7. 1 0 . tC Eplies. IV, . - . ! ) 11 C o r i n t h . IV, 13.

a u c t o r i t a t e n i t a t u r , q u a e e n i m a Deo a c c e p i m u s , cera esse


credimus
non propler intrinsecam
rerum oeritatem
naturali
rationis
lamine
pcrspectam.sed
propter
auetoritatem
ipsius Dei revelantis,
qui nec
falli nec /allere polest (I), c o n s e q u e n s e s l u t , q u a s c u m q u e r e s c o n s t e l e s s e a Deo t r a d i t a s , o m r t i n o e x c i p e r e s i n g u l a s p a r i s i m i ' i q u e a s s e n s u n e c e s s e s i t : q u a r u r a r e r u m a b n u e r e fidem u n i b u e f e r m e
recidit, repudiare u n i v e r s a s , Bvertuut enim ipsutn f u n d a m e n l u m
fidei, q u i a u t e i o c u t u m h o m i n i b u s D e u m n e g e n t , s u l d e i n f i n i t a e i u s
v e n t a t o sapientive d u b i t n t . - S U l u e r e vero quae sinl dootrinae div i n i t u s t r a d i t a e , E e c i e s i a e d o c e n t i s e s t , cui c u s l o d i a m i n l c r p r e t a l i o n e m q u e Deus eioquiorum suorum commisil. S u m m u s autem est
m a g i s t e r in E c c l e s i a PontilVx r o m e n u s . C o n c o r d i a i g i t u r a n i m o r u m
s i c u t p e r f e c t u m in u n a fide c o n s e n s u m r e q u i r i t , ita v o l n t a t e s p o s l i l a t E c c l e s i a e r o m a r . o q u e Pontifi'.i p e r f e c l e s u b i e c t a s a t q u e o b t e m p e r a n t e s , ut D e o , P e r f e c t a a u t e m e s s e o b e d i e n t i a d e b e t , q u i a a b
i p s a fide p r a e c i p i l u r , e t h a b e t h o c c o m m u n e c u m fide, u t d i v i d u a
esse n o n possiti imo vero s e absoluta non fuerit et n u m e r o s o m n e s
b a b e n s , obedicntiae quidem s i m u l a c r u m relinquitur, natura tollitur
C u i u s m o d i p e r f e c t i o n i t a n t u m C h r i s t i a n a c o n s u e t u d o t r i b u i l , u t illa
t a m q u a m nota internoscendi cathlios et n a t i l a semper sit et lisbeat u r . M i r e e x p l i c a l u r hic l o c u s a T h o m a A q u i n a t e i i s v e r b i s :
Formale
obieclum/idei
est ceritas prima secundum
quod
manifestatili- in Scripturis
sacris. et- doelrinu
Ecclesiae,
quae procedit
ex
ventate
prima.
Onde quicumque
non inliaeret, sicut infallibili
et- dtvinae regulae,
dootrinae Ecclesiae, quae procedit ex.cerilaie
prima
in Scripturis
sacris
manifestata,
ille non habet habitum
fidei: sed
ca., quae sunt fidei, alio modo tenet quam per fukm
Manifestum
est auUm, quod ille. qui iiilmeret doctrmis
Ecclesiae tamquam
infallibili
regulae,
omnibus assentii
quae Ecclesiae
docct.
alioquin
si de Iiis, quae Ecclesia docet, quae cult tcnet, et quae non culi,
non
tenct, non lam inliaeret Ecclesiae doctrinae
sicut infallibili
regulae,
sed propriae.
collimali
il), i'na fi-les debet esse tolius Ecclesiae
secundum
dlud (I L o r i n t h . I : Idipsuirt
dicotis omnes et non sint in
vobis Schismata:
quod sercari non posset nisi-quaestio
fidei
exortt
determinelur
per eum, qui loti Ecclesiae praeest, ut sie eius
scntenda a tota Ecclesia
firtniter
teneatur.
Et ideo aitsolam
aucloritatcm
Smmi
Pontificii
pertinet
nona edilio Symboli,
sicut et omni
alia,
quae pertinent
ad tolaai F.cclesiam
3).
In c o n s t i t u c n d i s obedientiue linibus, nemo a r b i t r e t u r . s a c r o r u m
P a s t o r u m m a x i m e q u e r o m a n i P o n t i f i c i a a u c t o r i t a t i p a r e n d u m in eo
d u m t a x a l e s s e , q u o d ad d o g m a t a p e r t i n e t , q u o r u m r e p u d i a l i o p e r l i n a * diiungi a b h a e r e s e o s ibgitio non polest. Quin etiam n c q u e satis
e s t s i n c e r e e t firmiler a s s e n l i r i d o c t r i n i s , q u a e a b E c c l e s i a , ctsi
s o l e m n i n o n d e f n i l a e iudicio, o r d i n a r i o t a m e n e t u n i v e r s a l i m e g i -

(1) Cone, Vat. Const. Bsi Filini, cap. 3.(2J IMI. Quaest. V. art. 11I.-(S) 16.
Quaest. I, art. X,

storio t a m q u a m divinilus rcvelatae credendae proponuntur: q u a s


fide caihotica
et dicina c r e d e n d a s Concilium V a l i c e n u m ri o c r e vii.
S e d h o c e s t p r a e l e r e a in officiis c h r i s l i a n o r u m p o n e n d u m , u t p o t e s l a t e d u c t u q u e E p i s c o p o r u m i m p r i m i s q u e S e d i s A p o s l o l i c a e regi s e
g u b e r u a r i q u e p a l i a n l u r . Quod q u i d e m q u a m s i i c o n s e n t a n e i , p e r facile a p p a r e l . N a m q u a e d i v i n i s o r a c u l i s c o n t i n e u t u r , ea D e u m
pnrlim a l t i n g u n l , p a r t i m i p s u m h o m i n e m i t e m q u e r e s od s e m p i t o r n a m
h o m i n i s s a l u l e m n e c e s s a r i a s . I a m v e r o de u t r o q u e g e n e r e , n i m i r u m
et q u i d c r e d e r e o p o r t e a t et q u i d a g e r e , a b Ecclesia i u r e d i v i n o p r a e c i p i l u r , uti d i x i m u s , a t q u e in Ecclesia a Pontifico m a x i m o . Q u a m o b r e m i u d i c a r e posse Pontifex pro auctorilate debet quid eloquia
divina c o n t i n e a n t , q u a e c u m e i s d o c t r i n a e c o n c o r d e n t , q u a o d i s c r e pent: c a d c m q u e ratione ostendere quae honesta sint, quae turpia:
q u i d a g e r e , q u i d f u g e r e , s a l u t i s a d i p i s c e n d a c c a u s s a , n e c e s s e sit:
a l i t e r e n i m n e c e i o q u i o r u m Dei c e r t u s i n t e r p r e s , n e c dux ad v i v e n d u m t u t u s ille e s s e l i o m i n i p o s s e t .
A l t i u s p r a e t e r e a i n t r a n d u m in E c c l e s i a e n a t u r a m i q u i p p e q u a e
n o n est c h r i s t i a n o r u m , ut fors tulit, nexa c o m m u n i o , s e d exccllonti
temperatione divinilus constitula societas, quae illue recta proximeq u e s p e c i a l , ut p a c c m a n i m i s ac s a n c t i l a t e m a f f e r a t : c u m q u e r e s ad
id n e c e s s a r i a s d i v i n o m u n e r e sola p o s s i d e a t , c e r t a s h&bet i e g e s , c e r t a
officia, a t q u e in p o p u l i s c h r i s t i a n i s m o d e r a n d i s r a t i o n e m v i a m q u e
s e q u i t u r n a t u r a e s u a e c o n s e n t a n e a m . Sed i s t i u s m o d i r e g i m i n i s dif
fic.ilis est et c u m f r e q u e n t i o f f e n s i o n e c u r s u s . G e n t e s e n i m E c c l e s i a
regit per cunctos l e r r a r u m tractus disseminatas, genero differentes
m o r i b u s q u e , q u a s , c u m in s u a q u a e q u e r e p u b l i c a s u i s l e g i b u s v i v a n t ,
civili s i m u l a c s a c r a e p o t e s t a t i ofiieium est s u b e s s e . Q u a e officia in
eisdem p e r s o n i s c o n i u n c t a r e p e r i u n t u r , n o n v e r o p u g o a n t i a , uti
d i x i m u s , n e q u e c o n f u s a , q u i a a l t e r u m g e n u s ad p r o s p e r i la tern p e r l i n e ! c i v i t a t i s , a l t e r u m ad c o m m u n e E c c l e s i a e b o n u m ,
ulrumque
pariendae h o m i u u m perfectioni nalum.
Q u a posita i u r i u m et oftciorum l e r m i n a t i o n e , o m n i n o l i q u e t e s s e
l i b e r o s ad r e s s u a s g e r e n d s s r e c l t r e s c i v i t a t u r o : i d q u e n o n m o d o n o n
invita, sed p i a n e a d i u v a n l e E c c l e s i a : q u a e q u o n i a m D e u m , h o c ipso
ad i u s t i t i a m v o c a t e r g a p r i n c i p e s . V e r u m l o n g e n o b i l i o r e i n s t i t u t o
p o t e s t a s s a c r a e o special, ut r e g a t h o m i u u m a n i m o s t u e u d o
regnuni
Dei et iustitiam,
eius ( J j , a t q u e in h o c tota v e r s a t u r . Dubitari v e r o
salva fide n o n p u l e s t , i s t i u s m o d i r e g i m e n a n i m o r u m E c c l e s i a e e s s e
a - s i g n a t u m u n i , n i h i l ut in so sit po ilieae p o t e s t a l i loci: n o n e n i m
Caesari, sed P e t r o claves regni eaelorum lesus Christus c o m m e n d a v i t . - C u m h a c d e r e b u s polticis d e q u e religiosis d o c l r i n a q u a e d a m
alia c o n i u n g u n l u r n o n exigui m o m e n t i , d e q u i b u s s i l e r e h o c loco
nolumus.
A b o m n i politico g e n e r e i m p e r i i distai Christiana r e s p u b l i c a p ! u r i m u m . Q u o d si s i m l i t u d i n e m h a b e t c o n f o r m a t i o n e m q u s r e g n i , p r o -

fcok> u r i g i

em,

caussam, nalurara

mortalibus

regnis hsbel

disp-rero.lus est igitur, vivero Eccl-siara tuerique se

longe

consentaneis

n a t u r a e s u a e i n a l i t u t i s ne legibus. E a d e m q u e c u r a n o n m o d o s o c i e t a s
p e r f e c t a sit, s e d

etiam

partium sludia e t

humana

raulabilibus

quavis

societate superior,

r e r u m civilium

fiexibus

sectari

servire

iure

ofticicque s u o v a l d e r c u s t . Sirailique ration cusios iuris sui, obs e r v a n l i s s r a a a l i e u i , n o n ad so p u t a t


xime forma

civitatis placeat.

g e n t i u m civilis g e r a t u r :
non probal, d u m

ex

religio

Ecelesia

quibus

v&t'iisque

pertinere, quae

inalitutis

res

ma-

christianarum

reipublicae generibus nullum

moruraquft disciplina

salva Ml.Ad

e x e m p l u m c o z i t a t i o n e s actionesque d rigi s i n g u l o r u m

hoc

christianorum

o p o r t e t . N o n d u b i u r a e s t , q u i n q u a e d a m s i t in g e n e r e p o ' i l i c o h o n e s t a
contentio,

cum

opiniones

re

scilicet incolumi

usuque

veritate iustiliaque

certatur,

vuleant, quae ad c o m m u n e bouum

ut

praeceteris

conducibiles videantur. Sed Ecclesiam Iraher'iad partes, a u t o m n i n o


adiutricem v e i l ' ad eos, quibuscum
num

est r e g i o n e

intemperanUr

contenditur, superandos,
abutentium.

Ex adverso

a t q u e i-iviolata a p u d o m n e s d e b e t e s s e religio: i m o in ipsa


civitatum, quae a legibus m o r u m
potest, hoc est p o t i s s i m u m

homisancta

disciplina

o i t i c i i s q ie r e l i g i o n i s s e a r a r i n o n

perpetuoque

spect&ndum, quid

expediat c h r i s t i a n o nomini: quod ipsum sicubi in

maxime

periculo esse > d -

v e r s a r i o r u m o p e r a v i d e a t u r , c e s s a n d u m 8b o m n i dissidio, et c o n c o r dibusanimis et consiliis propugnatio


gionis

ac defensio

quod est c o m m u n e bonum maximum,

suscipienda

quo sunt

reli-

omnia

refe-

r e n d a Idque o p u s esse ducimus aliquanto exponere accuratius.


P r o f e c t o et E c ' l e s i a

e t ci vi t a s s u u m h a b e t

utraque

tuta

principatum:

n o b i s ut e s s e m u s

Qua re a tranquillitate ordinis

multoque minus

n a t u r a d'.dit,
piiblici, q u a m

coniunctio p r o p o s i t a r a , hoc petit

pugnantes.Sane

sed ut m o r a t i

cssemus.

p r o x i m o h t bet

homo, ut bene

chilis

sibi e s s e liceat,

ac

multo m a g i s ut s a t i s praesidii ad perflciendos m o r e s suppeditet: q u a e


pert'cctio

nusquam

nisi

in

cognitione consi-tit atque

v i r t u t i s . S i m u l v e r o v u l t , id q u o d d e b e t ,

a d i u m e n t a in

exercilatione
Ecclesia

re-

perire, quorum ope pietatis perfectae perfecto fungatur muere: quod


in c o g n i t i o n e u s u q u e p o s i t u r a e s t
virtutum,

propterea

verae religionis, quae princeps est

quod, revocando

ad

Deum, expiet et

cumult

universas.In institutis igitur legbusquesanciendis spectanda h o m i nis indoles est m o r a l i s e a d e m a c religiosa; e i u s i e m q u e c u r a n d a p e r fectio, s e d

recte a t q u e ordiiie;

quam

ratio- e

nisi

habita

quid

nee imperandum
civili h o m i n u m

religiosae p r o p o s i t u m . H a c ipsa d e c a u s s a
interesse quales

in civitatibus valeant

vetandurLve

quid-

socielati sit,

quid

non potest Ecclesiae

non

leges, non q u a t e n u s ad

publicMu p e r t i n e n t , sed quia fines dbitos alquando

rem-

Evangeli!,

munus

est

ESesiae

nar, se.e
sacram

intolligal, qui i u r a
remque

cmlem

p r a e b e r e non potost

a quitus

oppug-

ipsius vereri a p e r t e r e c u s e n t , qui

natura

C o n t r a lautr.x; ut. debel, e o r u m

consocia

divellere

est q u i , c u r a d e civili

reipublicae, s t u d i o s e q u e conari. ut in leges et

insti-

ex

patrocirem

contenda,.!.
deque

Chris-

tiana r e p u b h c a q u o d s e n t i r e r e c t u m e s t , ipsi s e n t i a n t , a m b a s i n

com-

muni bono concordes laborera v o l u n t . - H i s praeceptis norma

con-

trnelur, q u a m m public*

a c t i o n e vitae c a t h o l i c u m

est sequi. Nimirura, ubicumque


clesiam licei, f a v e n d u m

quemque necesse

in n c g o U i s p u b l i c i s v e r s a r i p e r

^-

viris e s t s p e c t a l a e probitatis, e i s d e m q u e

c h r i s t i a n o n o m i n e m e r i l u r i s : n e q u e c a u s s a e s s e ulia potcst c u r

de

male

erga religionem a n i m a t o s liceat a n t e p o n e r e .


an:-

E x quo apparet q u a m sii m a g n u m offiium tueri conaensiim

m o r u m , p r a e s e r l i m c u m p e r b o c t e m p u s tanta c o o s i l i o r u m calliditatO
christianum oppugnetur nomen. Quolquol diiigenter studuerint
c l e s i a e * d h a e r e s c c r e , q u a e e s t columna

et

f a c i l e c a v e b u n t m a g i s t r o s mendaces...,.

liberta

cum

ipsiserri

sint

corruptionis,

famaqienturn

Ec-

veriialis,

te m illis

(1)

promittenXes,

2 : q u i n imo ip3us Ecclesiae

virtu-

tis p a r t i c i p e s f u t u r i , i n s i d i a s s a p i e n l i a v i n c e n t , vim f o r t i t u d i n e N o n
est h u i u s loci e x q u i r e r e ,
lerit o p e r a s e g n i o r

n u r a q u i d , e t q u a n t u m ad

novas res contu-

atque intestina discordia catholicorum: s e i certe

erant homines, nequam minus habituri audaciae, nec, tantas


ruinas, si robustior in p l u r i m o r u m a n i m i s viguisset
nobis

operatili-

\3j, n e q u e tam late w o r u m

divinitus disciplina

concidisset.

edituri

fdes, q u a e

christianorum

Utinam

per

tradita

praeteritae res

hoc

pariant, recordando, c o m m o d i , rectius s a p e r e in p o s t c r u m .


V e r u m ad n e g o t i a p u b l i c a a c c e s s u r i s d u o s u n t
fugieuda, q u o r u m
temeritate

alterum

versatur.

prudentiae

Quidam

nomen

magnopere

usurpt, alterum

enim potenti pollntique

cxasperet.

Isti

quidem

raen

vellent, certas

posse

pr

Ecclesia

se doctrinam

a b e-t d i s c r e p a r i t e s

Ecclesia sineret. Feront

n e m q u e m o r u m : nihil t a m e n

stent,

an contra,

certamen
incertum:

catholicam a f f i r m a n t sed
opiniones impune

d o l e n t e r i n t e r i t u m fdei

gent. l i d e m de s u a in apostolica m S e d e m

la-

propagari
demutatio-

d e r e m e d i o l a b o r a n t , vel e t i a m

indulgentia aul perniciosa quadam s i m u l a t o n e non raro

in

improbitate

aperte resistere n e g a n t oportere, ne forte hostiles a n i m o s


quandoquidem profiteri

vitia

nimia

malum

voluptate nemini

au-

volunt

esse d u b i u m : sed h a b e n t s e m p e r aliquid, quod pontifici s u c c e n s e a n t .


Istiusmodi h o m i n u m p r u d e n t i a ex e o est g e n e r e , q u o d a P a u l o A p o s t o l o sapientia

carnis

e t mois

animi appellatur, quia nec subest

d i v i n a c , n e c p o t e s t s u b e s s c (4). N i b i I a u l e m

m i n u s est a d m a ' a

legi
mi-

n u e n d a p r o v i d u m . l n i m i c i s e n i m , q u o d p r a e d i c a r e et in q u o g l o r i a r i

praetergressae

in i u s E - c l e s i a e i n v a d u n t . Q u i n i m o r e s i s t e r e , si q u a n d o officit r e l i gion! disciplina

pervadat

Quoniamque fortuna reipublicae potissimum

n.um ns h o m . m b u s g r a t . a m v e

trminos a prxima cuiusque caussa constituios, Ex quo tamen nulla


non lantum

virt,

e o r u m pendei . n g e n . o qui populo praesunt, idei reo Ecclesia

caritatem

p r o p t e r e a q u o in g e r e n d i s r e b u s suis n e u t r a p i r e alteri. utique intra


ratione disiunctas esse sequitur,

populorum

assignatum a Deo.

(I) I Timoih. Ili, 15,-!2) Il Ptr. I ' , 1. l 9 . - ( 3 ) Gal at. V, 6-(4) Sapienti* c
Umica ai Deo: Ugiea'm Dei Mneslsubieeta: nec enim potest. Rom. Vili, <*., .

multi e o r u m

n o n dubitant. h o c est o m n i n o proposilum,

calliolicam, q u a e v e r a sola est, fuiiditua.si

fieri

religioncm

posset,

estinguere.

complectitur: cius e n i m est non solum r e g e . e Ecclesia, sed

Tali a u t e m Consilio nihil n o n a u d e n t : s e n t i u n t e n i r a , q u o m a g i s f u e r i t

r a l i m c i v i u m c h r i s l i a n o m m a c t i o n e s ita o r d i n a r e , ut c u m s p e

a l i o r u m t r c m c f a c t a virtus, e o sibi c x p e d i l i o r e m

scendae saluti aeternae apio c o n g r u a m .

f a c u l t a t e m . I t a q u e q u i a d a m a n t prudeatiam
mulant, christiar.um
qui debita

l'ore m a l a r u m

carais,

rerum

ac nescire se si-

q u e m q u e debere b o n u m militem Christi

vicloribus praemia consequi

esse:

moltissima via atque intacti

a c e r t a m i n e v o l u n t , ii t a n t u m a b e s t u t i t e r m a l o r u m i n t e r c i p i a n t ,

ut

potius oxpediant.
Contra

nou

studio permoti, aut, quod magis esset

adipipraeter

summarn sentonUarum c o n c o r d i a * et factoruai, n e c e s . e c , U

poli"

c a m p o t e s t a t i s e c c ' . e s i a s l i c a e o b s e r v a r e in a g e n d o s a p i e n t i a m

Iam-

v e r o c h r i s t i a n a e rei a d m i n i s t r a t i o p r o x i m e et s e c u n d u m

Ponlificem

r o m a n u m a d E p i s c o p o s p e r t i n e l : qui scilicet, q u a m q u a m pontificai,"s


fastigium poleslalis non attingunt, sunt

p a u e i fallaci

Ex q u o a p p a r e l ,

r a r c h i a veri

t a m e n in e c c l e s i a s t i c a h i e -

principe*; curoque slngulas Ecclesias singuli

admini-

vitio, aliud ager.tes, aliud s i m u l o n t e s , n o n s u o s sibi p s r l e s a s s u m u u l .

s t r e n t , s u n t quasi

lies

vellent

atque hahcnl m u n e r u m adiutores, ac minisi, os consiliorum Clericos'

repugnan-

Ad hanc E c c l e s i e constitutionem, quam nemo mortalium mutare pot-

in

Ecclesia

ger

suo

ipsorum

iudicio atquo arbitratu

u s q u e eo, ut orano q u o d s o c u s a g i t u r , m o l e s t e ferant, a u t


ter aecipiant. Hi

quidem

inani

contentions laborant, nihilo minus,

quarp alteri, r e p r e h e n d e n d i . IIoc enim est non sequi potestatem

le-

principlcs

arliRces..

in

micio

spirituali

(I'

esl, actio est a c c o m m o d a n d a vii,e. P r o p t e r e a q u e m a d m o d u m Ep^scopis


necessaria

est cum

Apostolica Sede in g e r e n d o episcopatu

coniua-

gitimam, sed p r a e v e r t e r e , simulque magistratuum munia ad privates

c l i o , ita c l e r i c o s i o i c o s q u e o p o r t e t c u m E p i s c o p i s s u i s c o u i u n c l i s s i m e

rapere, magna

vivere, agore.Ipsorum quidem Anlistitum ulique potest esso aliquid

sua

cum

perturbatone

perpeluo servandum

ordinis, q u e m D e u s i n

constituit,

nec

sinit a

Ecclesia

quoquam

impune

violari.llli o p t i m e , qui d e s c e n d e r e in c e r t a m e n , q u o t i e s c u m q u e

a u t m i n u s l a u d a b i l e in m o r i b u s , u u t in s e n t e n t i i s n o n p r o b a b i l e : s e d

est

n e m o p r i v a l o a r r o g e l sibi p e r s o n a m iudicis, q u a m C b r i s t u s D o m i n u s

opus, non recusant, hoc rato persuasoque, interituram vim iniustam,

illi i m p o s u i t u n i , q u e m a g n i s a t q u s o v i b u s p r a e f e c i t . M e m o r i a q u i s -

sanctitalique

que leneal sapientissimam

iuris

et

religioni* aliquando

cessuram.

s i n e dignum aiiquid antiqua virtute suseipero


conniluntur

maxime adversus

factionem

Qui

videntur

cum tueri

relig'onem

audacissimam,

clirisliano

n j m i n i exagitando n a t a m , q u a e Pontificem m a x i m u m iu s u a m
cium potestatem conscctari
s'.udium diligenter

liostilitcr

retinont,

nihil

non desisti!: sed

aggredi

reda-

obedientiae

iniussu solili.

suni

sniditi,

eos l'orlasseagere
yuiinl,

inde

mouendi

Gregorii magni senlentiam:

ne praeposilorum

suorum

repre/iensibiliter

per

elationis

oid-.nt,

impulsum

Iamvcro

ne cum

culpas

conslantiae-

audaciores

quoscumque

tipsos

diiudicent,

ut

tamen

(1), m a g n o p e r e v e l i -

iuyum

reverentiae

non

recusenl...

l us in s i n g u l o r u m a n i m i s alte insidere earn, q u a m


dentiam

[spiritus

humanis sequitur

in

P a u l u s (2)

nominal.

Haec enim

optimum

mediocritatis r e g u l a m , illud

moderandis

pru-

gladio

actionibus
in

homine

ferienda

terarum

propter

carent

autem

quod differal

inter

prudenliam

rum

privatim perlineL

Haec

Deus,

Consilio r e c l a e q u e

rationi

enim

c e r n i l u r in

obediunt

ill

gubernatione

in p r a e p o s i t i s , m a x i m e q u e i n p r i n c i p i b u s ,
jolestale praeesse:

ita q u i d e m

ut politica

hoc vidcalur

consistere,

legilimao

loia

liominibus privatis,

quorum

qui

s u i : ilia T e r o

m u u e r i s est c u m

privalorum
poleslalis

prudentia

iussa

sed

de
in

odit

tionibus

mala

si

quid

rect

redar-

merganlur.

Ad-

sic, si qua

tolde

divino

considerarli,

sunt

eorum

timore

Facta

conira

praoa,

quippe

parura

sunt

discipiinam
ludaeorum

conspeclu
iniquitatem....

ut ambularent
(3). A t q u i

conata

ferre

Dei

profulura,

sui,
Cum

inea,

sententia:

crameum
recessissent
ex ter minali

inchoatam lormarn

illis

eis
oris

iudicantur(2).
nisi

Usque
bona:

a eia,
sunt

semesub

praeposilorum

vita i n s l i l u a t u r . I l l a e s t

genere

cos

apud

conslricti

non su n t, elia m cum recte reprelientlenda

Verumtamem

cfiiciens, n e a u t limide d e s p e r e ! p r o p t e r igoaviamy a u t n i m i s c o n t i d o t


temeritatem.Et

fiant,

christianarum

polilicam, q u a e a d b o n u m c o m m u n e , e l earn q u a e ad b o n u m c u i u s q u e

ne unite

Admonendi

iudicent,

in profundiora

praeponitorum

quo liam similis o p l e m p e r a n d i voluntas, r o b u s t o s n i m o


s i n t defieient.es

temere

sani,

qie c o n i u n c t i , c h r i s l i a n s u n i v e r s i s e s t n e c e s s a r i a , u t ,
c s u s t e m p u s i n v e x e r i t , in nullo

citar,;

ad

darti
Deus

quam

praeliis

virtutura

sacrarum
non

pac-

enim

ilio-

dederat

illis

a multis

na-

populi christiani gerebat

d a e o r u m n a t i o : a l q u e 11 v e l e r i b u s e o r u m c a s i b u s s a e p e i m a g o

Lit-

Iu-

inerat

in

veritatis luturae: nisi quod i o n g e m a i o r i b u s b e n e i c i i s auxit n o s alque

fldeliter

01 n a v i t d i v i n a b e n i g n i l o , o b e a m q u e r e m i n g r a l i a n i m i c r i m e n m u l t o

e x e q u i (3). H a e c d i s p o s i n o a t q u s h i e o r d o t a n t o m a g i s v a l e r e i n c h r i -

ellicit C h r i s t i a n o r u m g r a v i o r a

st'Jili,
(!) lur 1,4.-12). R o m . VI!1,6.(3) Profanivi I allm est; regere aulente!gnbernare
proprie ratvims est; etideo emisqeis'jeeitt'jw.tj.n
parlcipat de regimine
etpfi'j'rnatiQnt,
in tauten consenti siiti habere rationed etpredenttam. Manifested est autem quod sniditi,
ingnanutnt eslsu'jdilits.el
serens ingmnlim
est series, non est reqercet gnbeniare, sed
,nasis ergi el ftthermri,
it ideo prode Alia non est lirtas eerri, ingnantm est S'Tttts, nre

delicla.

intvantm
est wMilss. Sedq,<ia ftiililxthow,
i:t$aa>ilmt Mi ratiosalis, participat
de rtgimiArr secnn<fui ae&itrim ratwuit, inlanlm Cf,nceait ei prudeatiavi habere. Caie >nani/gttmi est qu'si prudentia //.i leni ut privi e ttl ad ir.od^'ii arlix arr.MtertMkae, vi lcitur i,i VI Kthoi coru'>.; i* sxWitls aMm ad mdxm arti nana operarti.s.
? Thom. LL-LI, Quae&t. VI.XIJ,
XI .
0) & Thorn, fom. 1, ari. s t v . - ( 2 ) Keg. Pastor. P. ! 11, C3p. tv. -(3) l u d i l h
22.

Ecclcia

luidem nuilo u m p

re liulloque

modo deseritura

q u a nihil est, q u o d sibi a b h o m i n u m s c e l e r e m e l u a l :


ncraulibus a christiana

virtute

natiotiibiis

Ueo:

at v e r o d e g e -

non eadem polest

esse

T e m p o r a ipsa n o , e x . g u o s a d m o v e n t

ad c a r i , a l e m s t i m u l e s .

Rno-

vant,bus irapiis a d v e r s u s l e s u m Chris.um odia, i n s l e u - e n d a christian s

pietas

est,

magnorumque

rerum

effectrix renovanda

cari,as

Quiescent!

.tur, s, qua sunt, dissidia: s i l e a n l e e r t s . i o n e s i l l a e q u i d e m

ritstemijie sltenliae s i o m n i , retro experta est aeias.quid e

lcaus-

quae vires

d , m , c a n i , u m dissipati,, n e c ullo modo religioni

se

instare

coli,gal,sque

s e c u r i t a s . V i i s e r o s e n i r a facti
quamobrem

n stra

populos

non

peyatum

experfitlur?

iI..Cuius vim ve-

Imo debilis

iam

poenas. permtilta declarant, i d e m q u e Status i p s e c o n l i r m a t c v i t o t u m ;


quaruu)

plures videlicet intrstinis

p j r t e lulam videmus.
nudacler

malis attritas,

Quo-l si i m p r o b i r u m

p c r r e x e r i n ! : ,-i e v e n e r i t i i s

rullam

ab omni

factionea institutum iter

ut, q u e m a d m o d u m grasa: tur

oialU artibus et peiore proposito, s i e o p i b u s poler.tiaquc

romum

invalescant,

fide

a m o r e , ut a e q u u m est, vita

L-cus admonc, bonari


et d e m o s g u h e r n a r e
meslicos paneles

fortuna civ,latum.

c o n v e l l - n t N e q u i v r o p r o h i b e r i t i n t a e f o r m i d i n e s sola

socctatem domeslicam

hominum

dilatibusfrustra conquirit.fa'si pro veris amplexatur,


s a p e r e c u m v o c a t malum
luecm,

et lucem

bonum,

tenebras{2).

m e m o r civitem h o m i n u m
brem.quod

reiecta

q u o d yeritatem ohcaecata

e t bonum

malum,

cu

i-

sibiquevidetur

pouens

tenebras

l i i i u r IJous intersit, acbenignitalissuae


societntem reseipial neees^e est.

Quamo-

vehementer alias h irtati s u m u s , singnlari studio

cons-

reioef ntur

Ira-

christienae

firmamentu-n

enntinet,

sunt.autfruetu vacuaevirtute.

out nuliae

e t sine qua

I d c i r e o bieatus P . , u l u s

adhorUitus.ut vilium o m n e d t f u g e r e n t , variamque


consectarentur,
habete,

quod

iliud subiieit,

est oinculum

fectionis Caritas,

quia

super

ornnia

perfectlonis

quos

(3). V e r e

complexa

est,

cum

omnino

Colossenses

virtulum

aidem.

vitae

haec
ipso

tr.aluranl

a stirpe

fieri

exorsi,

st te sii e d u c e r e

liberos,

s c h o l i s iis, a

uli p a r esl, m o r e c h r i s t i a u o ,

oderit.

habemus
quix

a Deo,
dixerit,

mendaxcst(i).

: t o r nocum

ut qui

diligU

quoniam

diligo

Deum,

nec

do

fingenda

ex v a r i i s g e n l i b u s

c o m p l u r e s , qui s u a s e r u d i e n d i s pueris

per-

majore

constanti,!

paravere.

t u m s i t i m p r i m i s , o m n i n o in p u e r o r u m

parllciHm

animis piurimum

Chris,8narum

fairem
suum

estpartium,

eins

pervadat, o m n e s q u e

ali-

lamquatn

palaestram

domi

fugere catholici h o m i n e s

d e b e a n t . R e l i q u u m est, idque

V e n e r a b i l e s F r a t r e s , c u r a r e ut v o x N o s t r a

persecuti sumtis,

inlelliganl

q lanli

reipsa efficere. H o r c m

lesta et g r a v i s e s s e c u s t o d i a , quia i u g u m

o n u s t i u s leve S i quid t a m e n ditacilius factu videatur,

ose diligit, e a m d e i r . i m p e t r a v i t a l u m n i s Sc s e c l a ' . o r i b u s s u i s , u t


u n a esse in ipso p o s s e n t , sicut

natura sunt, l l u i u s vis p r a e e e p t i


tianorum peclus

a prineipio

nemo

i p s e et P a t e r

cor

unum

i g n o r a t q u a m alte in c h r i s -

d e s c e n d e r i t , et q u a l e s q u a n t o s q u e

Con-

(1)

ftowrb.

XIV. . - ( *

exemplis

maiorum

imilandis?

V , S O . - ; O V 1 >ss. H I , 1 1 - f l 1.10 X V . S t . - > .

et

dabilisauc-

mus, in p e r i c u l o e s s e p r a e s l 8 n l i s s i m a , e c s u m m e e x p e t e n d a bona: pro


quorum c o n s e r v a t a n e o m n e s esse palibiles labores putandos;

ipsis-

q u e l a b o r i b u s t 8 n l a m r e m u n e r a l i o n e m l'ore, q u a n t a m C h r i s t i a n e
n a r e e s t : i p s e a u l e m t e s t a i , i r (1), n e g a l u r u m

detur

mo-

praeslet a d i f t i c u l l a l i b u s a n i m u m . Oslendite, quod s e p i u s ipsi m o u u i -

tus

opera

lil.eria

toritale exemploque operam, u t a c r i u s quisque intendalinviclumque

vita

Quidni

veslrarum
quacumipie

le*i! C b r i s t i s u a v e e s t ,

cor Jiae. benevolenliae m u t u a e , p i e t a t i s , patienliae, fortitudinis frucattuleril.

repererit,

e f i c i o r u m non potest

endi plane n o v u m e r a t a t q j e in

homines

instilulio-

referai ea, q u a e his

qua iam lex, a u t i p s a n a t u r a i u s s b s c t , s e d quia c h r i s t i a n u m h o c diiiger.us.

salutare

Attigisse iam videmur, quas m a x i m e r e s h o c tempore sequi, quas

et

n o m i n a v i l . n n q u o d d i l i g e r e h o m i n c s i n t e r s e ::on

unum etanima

schoias

Aemulari

n e m d o m e s l i c a m p o s s e . Si a d o l c s c e n s a e l a s disciplinam vitae p r o b a m ,

et fratrem

Q u 3 enim caritate lesus C b r L t u s e t diligit'ira Patre suo et

agilur,

pienda maiora. In quo s a n e digni o m n i u m admiratione s u n t calholiei


magno sumplu,

intime

inauditum

venenum

p r o b e adolescenti

labor susccpi tantus, quin etiem s i n t s u s c i -

exemplum, ubicumque postulare videahtur tempora, decet; s t d posi-

Atque hoc d e caritate mandatum divinus

o m n i memoria

in

maximeque

caritaicm

formam.

iligat

Dcum,

pro-

puerilis.

q u i b u s periculum est n e malum

impietatis. Cum

nulla o p e r a potest

m a g n u m pr-esidium habitura salus esl civilatum.

mandatum

iniuria

quos

p e r v i n c a n l u t s u a in p o t e -

virt,umque

suum\i).Si

parenlum

Igilur p a r e n t i b u s est n e c e s s e r i u m enili et c o n l e n d e r e , ut o m n e m


hoc g e n e r e propulsent iniuria omninoquo

ximorura consocisri, quia infinitam

Dei bonititem homincs

ab

rrumpere

q u o eos scelere n e c cogilalio


sine summa

coniongit, perficitque ut v i t i m a n i t n a e h a u r i a n t a Deo, cum Deo propant, eiusqu.; g e r u n l in se e x p r e s s n m i m s g i n e m a l q u e

laudem

vioculum es
eo

initia

hs divellere

b e n e f i c i o s u s c e p e r u n t , ipsa e d u c a l i o c o n v c n i a l et d o c t r i n a

prohibere

christiana,

Consilia

qui

c r e a r m i , h o c a d i u n c l o o f f i c i o , u l c u m fine, c u i u s g r a t i a s o b o l e m D e i

imbibant

vita

Ucirco

posse, natura enim p a r e n t e s habent ius s u u m insliluendi

t a n t i - q u e e n i t e n d u m , ut d e m e n t i a d i v i n a o b s e c r a t i o n e humili e x o r e quilms efricitur

volunt,

d c l e r r e t , ,d q u i d e m n e q u a q u a m

tur. virlutesque,

prim,= autem cxitanda oc t u e n d a Caritas est, q u a e p r a e e i p u u m

e, l i b e r o s m a t u r e i n s l i t u e r e

r e i p u b h c a e f a m i h a complect tur, m a g n a m q u e pariem alitur inlra domslitutis chrislianis

op^posiunt, praeserlimquia m u l t i t u d o ingens.fiJe christiana

ho-

dcalur

nominalim'palrisfamilias.ulhispraeceptis

.sludeanl,

m c l u e n d u i n s a n e i.e t o t n s c i v i t a t e s a f u u d a m e n t i s , q u a e p o s u i t n a t u r a

iustas superbiae p o e n a s in h o c luit,

prosunl:

m e n u b u s , c a r i l a ! v o l u n t a t l b u s , in Dei a l e

maximsm

ti) Luo, IX, 36.

parit'Alicqui propugnare

pro Christo nolle,


secoram

acte

oppug-

Patre suo

in

caelis, quolquot ipsum coram b c m i n ' b u s proiiteri i n terris r e c u s a r i n l . - A d N o s quod ettinet, vosque univcrsos, m i m q u a m profecto,
d u m v i t a s u p p e t a t . c o m m i s s u r i s u m u s , ul auctorilos, consilium, op r a
Noslra q u o q u o m o d o i n certaminc desideretur, opem; quoad debcJtatum erit. a d l u t u r a m .
Q u a erecli fiducia, c a c l e s t i u m m u n e r u m a u s p i c c m , b e n e v o l e n l i a e
q u e N o s t r a e l a m q u a m p i g n u s V o b s, V e n e r a b i l e s F r a t r e s , e t C l e r o
pipuloque universo q u i b u s singuli praeestis apostolicam benedic
t i o n e m p e r a m a n t c r in D o m i n o i m p e r t i m u s .
Datum Romae apud S a n c t u m
Petrum die X Ianuari
MDCCCLXXXX, Pontificatus Nostri duodecimo.

anno

E P I S T O L A

E N C C L I C A

A los Obispos, al clero y al pueblo de Italia.


L e o r *

LEO P P . XIII.
Venerables

Hermanos:

p .
Salud

y bendicin

apostlica.

JE lo alto de la Sedo Apostlica, donde la divina


Providencia Sos ha colocado para velar por la
salvacin de todos ios pueblos, Nuestra mira'.-,
se posa frecueptemeiite sobre Italia, en cuyo sono, por ai i..
de singular predileccin puso Dios la Sede de su Vicario, y
de donde, por otra parte, Nos vienen allora mltiples y ci . lorosasamarguras. No Nos contristan las ofensas personal ;
ni las privaciones y sacrificios impuestos por laactual situ .
cin de las cosas, ni las injurias y dicterios que una pren a
procaz tiene plena libertad de lanzar contra Nos todos bs
das. Si se tratase solo de Nuestra persona, y no visemos
que Italia, amenazada en su fe marcha derechamente su
ruina llevaramos ou silencio las ofensas, contentos con repetir tambin Nos aquello que deca de si mismo uno de nuestros ms ilustres predecesores: Si terr'me captivitas per
quotidiana momento non exerescerct, de despectione mea
atque irrisione lajtus taeerem (1).
Pero adems de la independencia y dignidad de la Sarita
Sede, se trata de la religin misma y de la salud de toda una
nacin, y de nacin tal, que desde los primeros tiempos abri
su seno la-fe catlica y siempre la conserv cuidadosa-'
mente. Parece increble, pero es verdad: hemos llegado
punto de temer que nuestra Italia pierda la fe. Otras vce >
hemos dado la voz de ale: ra anunciando el peligro; pero in>
por eso creemos haber hecho bastante. Ante los continuos
(1) San Gregorio M. carta al Emperador Mauricio Registo..

i . '.'' -

Pm

caelis, quolquot ipsum coram licmin'bus proiiteri i n terris r e c u s a r i n t . - Ad N o s q u o d e t t i n e t , v o s q u e u n i v c r s o s , n u m q u a m p r o f e c t o ,


d u m v i t a s u p p e t a t . c o m m i s s u r i s u m u s , ul ouctoritas, consilium, op r a
Nostra q u o q u o m o d o i n cerlaminc desideretur, opem; quoad debellatimi erit. a d l u t u r a m .
Q u a erecti fiducia, c a e l e s t i u m m u n e r u m a u s p i c c m , b e n e v o l e n t i a e
q u e N o s t r a s t a m q u a m p i g n u s V o b s, V e n e r a b i l e s F r a t r e s , e t C l e r o
pipuloque universo q u i b u s singuli praeestis apostolicam benedic
t i o n e m p e r a m a n t c r in D o m i n o i m p e r t i m u s .
Datum Romae apud S a n c t u m
Petrum die X Ianuari
MDCCCLXXXX, Pontificatus Nostri duodecimo.

anno

E P I S T O L A

E N C C L I C A

A los Obispos, al clero y al pueblo de Italia.


L e o r *

L E O Pl>. X I I I .
Venerables

Hermanos:

p .
Salud

y bendicin

apostlica.

JE lo alto de la Sedo Apostlica, donde la divina


Providencia Sos ha colocado para velar por la
salvacin de todos los pueblos, Nuestra mira'.-,
se posa frecuentemente sobre Italia, en cuyo sono, por ai i..
de singular predileccin puso Dios la Sede de su Vicario, y
de donde, por otra parte, Nos vienen allora mltiples y ci . lorosasa.marguras. No Nos contristan las ofensas personal ;
ni las privaciones y sacrificios impuestos por laactual situ .
cin de las cosas, ni las injurias y dicterios que una pren :t
procaz tiene plena libertad de lanzar contra Nos todos bs
das. Si se tratase solo de Nuestra persona, y no visemos
que Italia, amenazada en su fe marcha derechamente su
ruina llevaramos en silencio las ofensas, contentos con repetir tambin Nos aquello que deca de si mismo uno de nuestros ms ilustres predecesores: Si tciw meas capti vitas per
quotidiana momento non exeresceret, de despeetne mea
atque irrisione lajtus taeerem (1).
Pero adems de la independencia y dignidad de la Sarita
Sede, se trata de la religin misma y de la salud de toda una
nacin, y de nacin tal, que desde los primeros tiempos abri
su seno la fe catlica y siempre la conserv cuidadosa-'
mente. Parece increble, pero es verdad: hemos llegado
punto de temer que nuestra Italia pierda la fe. Otras voc >
hemos dado la voz de ale: ta anunciando el peligro; pero n=
por eso croemos haber hecho bastante. Ante los continuos
(1) San Gregorio M. carta al Emperador Mauricio Registo..

i . '.'' -

Pm

y cada voz ms fieros asaltos, sentamos ms poderosa la voz


dcl-dcber que Nos estimulaba hablaros do nuevo vosotros,
Venerables Hermanos, vuestro clero y al pueblo italiano.
Como no da tregua el enemigo, asi no Nos conviene permanecer silenciosos 6 inertes ni Nos ni vosotros, que por divina merced fuimos constituidos en custodios y campeones
de la Religin de los pueblos que nos fueron encomendados,
Pastores y asiduos vigilantes de la grey de Cristo por la cual
debemos estar prontos sacrificarlo todo, si es preciso, hasta la vida.
No diremos cosas nuevas, porque los hechos, tales como
son, no se cambian, y de ellos hemos hablado ya otras veces
conformo lo reclamaba la ocasin. Pero aqui juzgamos conveniente recapitularlos en cierto modo y agruparlos como en
un solo cuadro para que sirvan de enseanza comn las consecuencias que de ellos se derivan. Son hechos incontestables
acaecidos ! la plena luz del da: no aislados, sino conexos
entre s, de suerte'que denotan evidentemente uu sistema
del cual son la realizacin, y el desarrollo. El sistema no es
nuevo, pero es nueva la audacia, el encarnizamiento y la
rapidez con que ahora se va realizando.
Es el plan dlas sectas que se desarrolla ahora en Italia,
especialmente en la parte que foca la Iglesia y la Religin catlica cuyo propsito final es notoriamente reducirla, si fuera posible, la nada. Ahora es superfino el formar
el procesode las sepias que se dicen masnicas; su juicio est
ya hecho; los fines, los medios, la doctrina, la accin, todo
es conocido con indiscutible certeza. Imbuidos del espritu
de Satans, de quien son instrumentos, arden como su inspirador en odio mortal implacable contra Jesucristo y sus
obras, y enderezan todo su poder abatirla y molestarla,
Esta giierra, se hace hoy, ms que en otras partes, en Italia
donde la Religin hecho ms profundas raices, y sobre todo
en Roma, que gs el centro de la eatjliea unidad y la Sede
del Pastor y Maestro universal de la Iglesia.
Conviene recprtjap desde el principio las diversas fases de
esta guerra. Se eiipez arrebatando, so color poltico, gl
principado civil de los Papas; pero la paida de ste, en las
secretas intenciqijcs de los verdaderos jefes, luego abiertamente declarabas, debij. servir p a r a la destruccin al menos para la servidumbre del Supremo poder espiritual de jf).s
Romanos Pontfices. V para que no cupiese la menor duda
sobre el verdadero oljefo gije s e miraba, vino enseguida

la supresin de las Ordenes religiosas, que disminuy cousiderablemenic el nmero de los operarios evanglicos para
el sagrado ministerio y la. asistencia religiosa, como para la
propagacin de la fe entre los nflele*.- Ms tarde se quiso
extender hasta los clrigos la obligacin del servicio militar, con la necesaria consecuencia de obstculos graves y
numerosos puestos la conveniente formacin del mismo
clero secular.
Se puso mano en el patrimonio eclesistico, parte confiscndolo absolutamente, y parte imponindole enormes sacrificios, para empobrecer al Clero y la Iglesia y privarla
dlos medios que necesita an para vivir y promover instituciones y obras que coadyuven su divino apostolado. As
lo han declarado paladinamente los mismossectarios. Para
disminuir la influencia del Clero y de las asociaciones clericales, se ha de emplear un solo medio eficaz: despojarlos de
todos sus bienes y reducirlos una pobreza absoluta. Por
otra parte, la accin directa del Estado, trata de borrar de
la nacin el carcter religioso y cristiano; las leyes y cuanto forma la vida oficial procuran desterrar toda inspiracin
y vitalidad religiosa, cuando directamente o las hostiliza;
las pblicas manifestaciones de fe y piedad catlica se
prohiben con mil pretextos se embarazan.
A la familia se quita su base y constitucin religiosa proclamando el matrimonio civil y haciendo laica la enseanza desde la escuela 1 Universidad, de suerte que las nuevas generaciones, en cuanto dependen del Estado, se ven
obligadas crecer sin ideas religiosas y sin las primeras y
esenciales nociones de sus deberes para con Dios. Esto es
poner la segur la raz del rbol, ni cabe imaginar medio ms
univ rsal v eficaz para substraer la influencia de la Iglesia y de la fe la sociedad, la tainilia y los individuos. Debilitar por todos los medios el clericalismo sea el catolicismo! en sus fundamentos y en las mismas fuentes de vida,
esto es, en la escuela y en la familia-, es la declaracin autntica de los escritores masnicos.
Se dir que esto no sucede en Italia, sino que es uu sistema de gobierno, al que generalmente se conforman las naciones. Respondemos que esto no destruye, antes bien confirma lo que decimos sobre los propsitos y actos de la masonera en Italia. Si aquel sistema se adopta y emplea donde quiera que la masonera ejercita su amplia y funesta
accin y como esta se propaga tanto, aquel anticristiano

sistemase aplica en las mismas partes, Y la aplicacin se


hace ms rpida y general,y se lleva al extremo en aquellos pases cuyos gobiernos estn bajo la accin de la seeta
y ms promueven sus intereses. Y desgraciadamente, en el
nmero de estos pases se halla la nueva Italia.
Ha tiempo que sienie la influencia impa y malfica de
las sectas; pero ya ejercen dominacin absoluta, tiranizndola su arbitrio, y por eso la poltica por lo que la Religin se refiere es conforme las aspiraciones de las sectas,
que encuentran en los depositarios de los poderes pblicos
declarados fautores y dciles instrumentos. Las leyes contrarias de la Iglesia y las medidas injuriosas las mismas
se proponen, decretan y resuelven, primero cu los concilibulos sectarios y basta que una cosa aparezca, si bien de
lejos, daosa injuriosa la Iglesia, para que enseguida se
favorezca y promueva.
Entre los hechos ms recientes recordaremos la aprobacin del nuevo Cdigo Penal, en que, con la mayor pertinacia, y pesar de las razones en contrario, hay artculos
contra el clero que son como la ley de excepcin y consideran criminales algunos actos que son sagrados deberes de
su ministerio.
La ley sobre las Ob^ts Pas, por la cual todo el patrimonio que reunieron la piedad y la Religin do nuestros abuelos, la sombra y con la tutela de la Iglesia, queda substrado la intervencin de sta; esta ley la haban indicado
ya las sectas hace algunos aos para ofender la Iglesia,
rebajar su influencia social, y suprimir de una plumada
grandes sumas destinadas al culto.
Adase esto la obra eminentemente sectaria, la ereccin del monumento al celebrado apstata de ola, promovida con el favor de las cabezas dla masonera, y por los ms
autorizados intrpretes del pensamiento; no hubo rubor en
confesar su fin y declarar su significacin, aqul fu injuriar al Pontificado, y sta substituir la fe catlica la ms
absoluta libertad de examen de crtica, pensamiento y confianza, y ya se sabe lo que en boca de los sectarios significa
semejante lenguaje.
Mucho contribuyeron ello las declaraciones explcitas y
pblicas del jete del Gobierno, que asi se expresan: 'La lucha real y verdadera que el Gobierno tiene el mrito de haber Emprendido, es la que traba la Iglesia y el Estado, y
el libre examen y la razn por otra parte.

Que la Iglesia quiere obrar y encadenar de nuevo la razn y la libertad del pensamiento, es lo que se aade.
El Gobierno en esta lucha declrase abiertamente en favor de la razn contra la fe, y oree su deber hacer que el
Estado italiano sea el intrprete de esta razn y libertad;
triste deber que vemos con repeticin afirmado en tales ocasiones.
A la luz de estos hechos y declaraciones, se ve que la idea
principal respecto la Religin es la que preside la poltica italiana y forma la realizacin del programa masnico.
Se v cunto va ya realizado, se sabe cunto falta que hacer, y ciertamente puede preveerse que, mientras Italia y
su suerte estn en manos de jefes sectarios siervos de las
sectas, se seguir obrando ms menos rpidamente, segn
las circunstancias, hasta realizar todo el plan.
Ahora se dirige su accin los filies siguientes, segn los
votos y resoluciones de las ms autorizadas Asambleas,
todo inspirado en odio mortal contra la Iglesia:
Abolicin en las escuelas de'toda instruccin religiosa,
fundacin de institutos en que se substraiga las nias de
toda influencia clerical, cualquiera que sea, ya que el Estado, que debe ser absolutamente ateo, tiene derecho y deber
de formar el corazn y el espritu de los ciudadanos, y ninguna escuela debe substraerse su inspiracin y vigilancia;
aplicacin rigurosa de todas las leyes vigentes asegurar
la independencia absoluta dla sociedad civil de las influencias clericales; observacin extrietade las leyes que
suprimen las asociaciones religiosas y el uso de los medios
que puedan hacerlas eticaees; organizacin de todo el patrimonio eclesistico, partiendo del principio de que su propiedad pertenece al Estado y su administracin al poder civil;
Exclusin de todo elemento catlico y clerical de todas
las pblicas administraciones, obras pas, hospitales, escuelas y consejos en que se preparen los destinos do la patria:
de las academias, crculos, asociaciones, comisiones y familia; exclusin general, eterna, en todas partes. Debe hacerso sentir la influencia masnica y hacerse duea de todo.
Con esto so allanar la va para abolir el Pontificado, y
quedar Italia libre do su implacable y mortal enemigo; y
Roma; que antesfu el centro de la teocracia universal, ser
desde hoy el centro de la secularizacin universal, y desde
ella so, promulgar para el mundo la magna chati a de la libertad humana. Estas son las aspiraciones, declaraciones

DK S. S. LES XIII
y acuerdos autnticos de los francmasones y de sus concilibulos.
Sin exageracin tales el estado presente y tal el porvenir que presentimos para la Religin en Italia.
Error funesto seria el disimular tamaa gravedad. Reconocerlo tal cual es v afrontarlo con evanglica prudencia
y fortaleza, deducir los deberes que esto impone todos los
catlicos y Nos especialmente, que como Pastor debemos
velar sobre ellos, Nos toca conducirlos la salvacin, vigilar por las miras de la Providencia y obrar con sabidura y
celo pastoral.
Por lo que respecta Nos, se Nos impone el deber apostlico de protestar de nuevo enrgicamente contra todo loque
con tanto dao de la Religin s e ha hecho, se hace se intenta llevar cabo en Italia: defensores y tutores que somos de los sagrados derechos ele la Iglesia y del Pontificado,
abiertamente rechazamos y denunciamos todo el orbe ca.
tlieo las ofensas que la Igl ia y el Pontieado reciben de
continuo especialmente en Roma, y que Nos hacen ms fatigoso el gobierno del Catolicismo y Nos arrastran un estado grave indigno de nuestra condicin.
Por lo dems, estamos firmemente animados 110 omitir
ni dejar de hacer por nuestra parte nada de lo que pueda
ayudar mantener viva y vigorosa la fe entre el pueblo
italiano y protegerla contra los asaltos y ataques do los
enemigos. Apelamos por esto, Venerables Hermanos, todo
vuestro eelo y vuestro amor por la salvacin do las ahpas,
aumentado por la gravedad del peligro, fln de que busquis ios remedios y pougai 1 en prctica todo lo que se pueda para conseguirla. No debemos dejar de emplear ninguno de los medios que estn en nuestra mauo; todos los re->
sortes de la palabra, (oda la industria de la accin, todo el
tesoro y ayuda de la gracia que la Iglesia nos concede, tienen que emplearse cu la fonnaciti de un clero instruido y
lleno da espritu de Je ucristo por la cristiana educacin de
la javentivl, por la extirpacin de las mala; doctrinas, la
propagacin de la verdad catlica, por a conservacin del
carcter y del espritu cristiano dentro de las familias.
En cuanto al pueblo catlico, es necesario antes que todo
que conozca e( verdadero eslilo de la Italia, la ndole esencialmente religiosa <ji|e vevisfe en Italia la lucha cofltr.a el
Pontfice, y e.l fin verdadero y el propsito que persigue; que
se persuada pon la evkjc.upia de los hechos, de cmo est

constantemente amenazada su Religin, y se convenza por


fin de los riesgos que corre de ser despojado del inestimable
tesoro de la te. Llevada los nimos lal conviccin v seguros, por otra parte, que sin la fe es imposible servir Dtos
y salvarse, comprendern que se trata de Inseguir el mayor, por 110 decir el nico, de los intereses que cada uno por
su parte tiene el deber de poner en salvo antes que todo
. aun a costa de los mayores sacrificios, bajo pena de su eter'
na desgracia infelicidad. Comprendern tambin fcilmente que, siendo este tiempo de lucha descarada v manifiesta
sera ignominioso y vil desertar del campo y cobardemente
esconderse.
Su deber es el de permanecer en el puesto, mostrarse
vistas claras verdaderos catlicos por creencias y obras
conforme su fe, y esto, tanto por la gloria de la'fe como
por la de Sumo Jefe, cuya bandera seguimos; y para no tener la inmensa desgracia de no ser reconocidos como sida
dos fieles en el da final por el Jefe supremo, el cual ha di*,
cho que el que no est con l, est contra l. Sin ostentacin y sin timidez, demos pruebas del verdadero valor que
nace de la conciencia al cumplir un sagrado deber respecto
Dios y los dems hombres. A esta franca profesin de
fe deben unir los catlicos una perfecta docilidad y filial
amor para con la Iglesia; su sincero carillo para "con ios
Obispos y una absoluta devocin y obediencia al Romano
Pontfice.
E11 suma: reconoce: n cuan necesario sea abstenerse do
todo aquello que es obra de las sectas, que de las sectas
recibe favor impulso, y que est contaminado del espritu
anticristiano que las anima, y darse desde luego con actividad, con valor y constancia la obra catlica, las asociaciones y las instituciones bendecidas por la Iglesia, encargadas y sostenidas por los Obispos y por el Romano
Pontfice. Y puesto que el principal instrumento de que so
sirven los enemigos es la prensa, en gran parte inspirada y
sostenida por ellos, conviene que los catlicos opongan la
buena la mala prensa, para defender la verdad, para la
tutela de la Religin y para el sostenimiento dolos derechos
de la Iglesia.
Y como el deber de la prensa catlica es descubrir las
prfidas inleneioncs de las sectas, ayudar y secundar la accin do los sagrados Pastores, defender y promover las
obras catlicas, as es deber de los fieles sostenerla efi-

cazmente, ya sea negando retirando todo favor los peridicos pervertidos, ya concurriendo directamente cada
uno, en la medida que pueda, hacerla vivir y prosperar,
en lo cual creemos que hasta ahora no se hace bastante en
Italia. A este fin, los documentos que Nos hemos dado todos los catlicos, especialmente la Encclica Humanum
gemis v la otra Sap entm
chridianw,
deben ser particularmente enseados inculcados los catlicos de Italia. Que si
por permanecer fieles estos deberes hubiera que hacer algn sacrificio, acurdense que el reino de los cielos padece
violencia y que solo con hacerse violencia se conquista; y
quien s;propio se ama y anja sus propias cosas ms que
Jesucristo, 110 es digno de l.

porque combate y tiende destruir la RelhnYm


r, .
Cnst
verdadera bienhechora de la humanidad

'
Todos saben hasta qu panto y d e q u ,
do saludablemente la Religin en la sociedad F 7n
table que la sana moral pblica v P r C R o f l ^ o n t T
fuerza de los Estados; pero es J a l L Z l T
T y la
sin Religin no puede L J t S X S
H f i '
vada. De f a m i l i a , slidamente c o n s t i S S
a s ^
naturales de una vida piadosa, nace el incremeX y la
fuerza de la sociedad. Sin Religin y sin moral, 5consoro o
domestico no nene estabilidad, y los vnculos d e S
serej a an y disuelven. La prosperidad de lospueMoTvS
las naciones viene de Dios y do su bendicin

El ejemplo de tantos invictos campeones, que generosamente y en todo tiempo lo sacrificaron todo: la ayuda singular de la gracia que hace suave el yugo de Jesucristo y
ligero su peso, deben servirles poderosamente para templar
el valor y sostenerles en la gloriosa campaa.
No habamos Considerado hasta ahora las presentes condiciones de las cosas en Italia ms que en el concepto religioso, como que ste es para Nos principalsimo y eminentemente propio por razn del oficio apstolico que sostenemos.
Pero e3 tan necesario y propio de la obra considerarlo bajo
el aspecto social y poltico, fin de que vean los italianos
que no solo es el amor de la religin, fino tambin el mas
sincero y el ms noble amor de la patria el que debe movernos oponernos los impos conatos de las sectas. Basta
observar, para Convencerse, los acontecimientos que se preparan en Italia en el orden Social y poltico que la gente
que tiene por empeo, J'iio lo disimula, el combatir sin tregua al Catolicismo y al Papado.

Si un pueblo no solo no la reconoce como procedente de


Dios an es bien contra El se subleva y la soberana de su
espritu le dtee que nada hay nuevo fuera de l la fortuna
que obtenga no ser sino una larva de prosperidad condenada desvanecerse tan pronto como plazca al Seor confundir la soberbia y la audacia de sus enemigos
La Religin es la que, penetrando 011 el fondo de la conciencia de cada uno, le hace sentir la fuerza del deber v e
impulsa seguirlo. La Religin es la que da los prncipes
sentimiento de justicia y de amor para sus subditos: que rinde y sujeta fiel y sinceramente sus partidarios: que hace
rectos y buenos los legisladores, justos e incorruptibles
los magistrados, valerosos hasta el herosmo los soldados, diligentes y probos los administradores. La Religin es la que hace reinar la concordia y el afecto entre los
cnyuges, el amor y el respeto entre los padres v ios hijos
que inspira los pobres el respeto sus bienhechores, y
los ricos el recto uso de sus rentas. Do esta sumisin los
deberes y de este respeto los derechos de los dems nace
el orden, la paz, la tranquilidad, que son tanta parte de la
prosperidad de un pueblo y de un Estado. Suprimida la Religin, desapareceran con ella al mismo tiempo todos esos
bienes de la sociedad.

Ya: la prueba del pasado es por s demasiado grande y


muy elocuente. Esto que en este primer perodo de su nueva
vida se advierte eu Italia por la moralidad pblica y privada, por el orden y tranquilidad interior, por la prosperidad
y riqueza nacional, es an ms notable por aquellos hechos
de que Nos podemos hablar. Los mismos que, aun teniendo;
inters en ocultarlo, obligados por la verdad, 110 lo ocultan.
Nos diremos solo que en las condiciones presentes, por
una triste pero verdadera necesidad, las cosas no podrn
andar de otra manera: la secta masnica, por cuanto ostenta un espritu de beneficencia fy de filantropa, no puede
ejercer ms que una influencia funesta: y decimos funesta,

Para Italia la prdida sera mucho ms sensible. Sus mayores glorias y grandezas, por las cuales goz del primado
durante largo tiempo entre las naciones cultas, son inseparables de la Religin, la cual le proporcion, le inspir, le
asegur los favores y le ayud y dirigi se incremento.
Por las pblicas franquicias hablan sus Comunes, por las
glorias militares hablan tantas empresas memorables con-

l.ralos enemigos declarados del nombre cristiano; por la


ciencia hablan las Universidades fundadas, favorecidas y
privilegiadas por la Iglesia; por las artes hablan infinitos
monumentos de todos gneros, de los cuales est sembrada
con profusin toda Italia; por las obras en favor de los miserables, de los desgraciados, de los obreros, hablan tantas
fundaciones de la caridad cristiana, tantos asilos abiertos
pura toila suerte de indigencia y de infortunio, y las asociaciones y corporaciones que lian crecido bajo la gida de fii1
Religin.
La virtud y la fuerza de la Religin son inmortales, porque vienen de Dios, tiene tesoros para hacer el bien, remedios eficacsimos para los necesitados de todos los tiempos
y de cualquier poca, los cuales atiende admirablemente.
Lo que ha sabido y podido hacer en otros tiempos, es capaz
de hacer todava con una fuerza siempre nueva y vigorosa.
Quitar, por tanto, Italia la Religin, es destruir de un golpe la fuente ms fecunda de tesoros y socorros inestimables.
Adems, uno de los ms grandes y formidables peligros
que corre la sociedad presente es la agitacin 'socialista,
que amenaza destruirla hasta en sus cimiento. No permanece inmune Italia de tanto peligro, y, si bien otras naciones estn ms infestadas que Italia de este espritu subversivo y de desorden, no es menos cierto, sin embargo, que esto
espritu se va esparciendo y propagando cada da con mayor intensidad. Es tal su naturaleza, tantoel poder de su organizacin, tanta, la audacia y atrevimiento de sus propsitos, que se hace preciso reunir todas las fuerzas conservadoras para detener su marcha impedir con xito su triunfo.
De estas fuerzas,' la primera y principalsima con que deba
contarse es con la que puedeu dar la Religin y la Iglesia.
Sin stas, resultarn intiles insuficientes las leyes ms
severas, lis rigores de los tribunaies y la misma fuerza ar
ma da.
Asf como en otro tiempo, contra la dominacin brbara
no sirvila fuerza material, sino la virtud de la Religin
cristiana, que penetrando en el espritu do los vencedores,
les quit la ferocidad, y la aspereza de sus costumbres y les
hizo obedientes la voz de la verdad y de la ley evanglica;
as con tra las iras de la multitud desenfrenada ninguna fuerza ser eficaz sin la virtud saludable do la Religin, la cual,
haciendo brillar en las inteligencias la luz de la verdad,
nfiltraudo en ios corazones los santos preceptos de la moral

de Jesucristo les haga sentir la voz de la conciencia v del


deber, y ponga freno los impetuos de as pasiones. Combatir, por tanto, la Religin, esprivar Italia del auxiliar
mas poderoso para luchar eou un enemigo que cada da es
ms formidable y amenazador.
Pero no es esto todo: como en el orden social la guerra
hecha a la Religin es funestsima para Italia, asi en el orden politieo la enemistad con la San., Sede y con el Romano Pontfice es para Italia fuente y orisvn
. ,imos daos; y aunque no sea precisa Ja den,o- r.-, ; 1:;ira compte.
tar muestro pensamiento, resumiremos en i,> ' . fri^s [a3
conclusiones. La guerra hecha Papa qui,-.-,, .,.ir'
Italia divisin profunda entre la Italia oficia] v"ai, -irte de los italianos verdaderamente catlicos, v cualquier divisin es debilidad; quiere decir, privacin de! avor del concurso de la parte ms genuinamente conserva hra; esto es
sostener cu el seno de la nacin un conflicto reitoso tuno solo no contribuyo al bien pblico, sino que lleva en s
mismo los grmenes funestos de los males v de gravamos
castigos.
En cuanto al exterior, el conflicto eon la Santa Sede
adems de privar Italia del prestigio y del expl, ,,!or qu
la circundara seguramente devivir en paz fn A PonnfiSdo; la enemistad con todos los catlicos del mundo la impone inmensos sacrificios, yon cualquier ocasin puede proporcionar los enemigos un arma para volverla conrra ella '
He aqu el bienestar y la grandeza que esp Tin Italia'
que teniendo la dicha en su mano hace cuanto pUedc por
abatirla Religin catlica y el Pontificado, siguiendo las
inspiraciones de las sectas!
Si,por el contrario, se rompiese toda sol!; Idadveonvemencia. con las sectas, y se otorgara la Rsligifo4
la Iglesia, como la ms poderosa fuerza social, verdadera
libertad y el pleno ejercicio de sus derechos, qu feliz cambio se operara en los destinos de Italia! Los daos vloa
peligros que lamentamos, y que son como resultado de la
guerra la Religin y lalglcsia, no solo cesaran al terminar la lucha, sino que volveran florecersobre el selecto
suelo dla Italia catlica la gloria y la grandeza de que la
Kcligin y ia Iglesia han sido siempre fecundas.
Por su divina virtud so reformaran las costumbres pblicas y privadas, y los vnculos de la familia, y loa ciudadanos, bajo el .influjo religioso, experimentaran ms vive

DE S. S. LEN XIII
el sentimiento del deber y ms resolucin para cumplirle.
Las cuestiones sociales, que ahora tienen tan preocupados los nimos, recibirn la mejor y ms completa de las soluciones con la aplicacin prctica dlos preceptos de caridad y justicia evanglicas; la libertad pblica, imposibilitada de degenerar en licencia, servira nicamente para el
bien, y llegara ser verdaderamente digna del hombre; las
ciencias, por la verdad de que la Iglesia es maestra, y las
artes por la potente inspiracin que la Religin recibe de lo
alto, y que tiene el secreto de comunicar todos los espritus, recibiran nuevo impulso y nuevas excelencias.
Hecha la paz con la Iglesia, quedar cimentada la unidad religiosa y concordia civil; cesar la divisin entre los
catlicos fieles la Iglesia y Italia, la cual adquirir de
esta suerte un poderoso elemento de orden y de coiiscrvaCa

Atendidas las justas demandas delRomano Pontfice, reconocidos sus soberanos derechos y colocado en condiciones
de verdadera y efectivaindependencia, los catlicos de las
dems partes del mundo 110 tendran ya motivo para considerar Italia como enemiga de su Padre comn: ellos, que,
no por ajeno impulso, sino por sentimiento de fe y dictamen
del deber, alzan unnimemente su voz para reivindicarla
dignidad y la libertad del Pastor supremo de sus almas.
Crecera para Italia el respeto y consideracin de los dems pases de vivir en armona con la Sede Apostlica, la
cual ha hecho experimentar los italianos de 1111 modo especial los beneficios de su presencia entre ellos; asi, con los
tesoros de la fe que se difundir siempre de este centro .le
bendicin v de salud, harn que tambin, se difunda entre
orlas las gentes grande y respetado el nombre italiano, Italia reconciliada con el Pontfice y fiel su Religin, estara
dispuesta para emular dignamente sus antiguas glorias, 5
en todo aquello que constituye el verdadero progreso de
nuestra edad recibira nuevo estimulo para adelantar en su
glorioso camino.
- y Roma, ciudad catlica por excelencia, predestinada
por Dios para centro de la Religin de Cristo, y Sede de su
Vicario que fu base de la estabilidad y grandeza de aquella travs de tantos siglos, y de tan varios acontecimientos- repuctla bajo el pacifico y paternal cetro del Romano
Pontfice, volvera ser lo que la hicieron la Providencia y

los siglos no mera eapital de un Reino particular, sino dividida entreds diversos y soberanos poderes, dualismo contrario a su historia, sino la digna capital del mundo catlico, engrandecida con la majestad de la Religin, y mastra y
ejemplo de moralidad y de civilizacin de los pueblos
on cstas
' Venerables Hermanos, vanas ilusiones, sino
unaesperanzaapoyada en el mssiido y veraz fndame,
to. La asercin que desde hace tiempo se viene divulgando,
de que los catlicos y el Pontfice son enemigos de Italia y
casi otros tantos aliados dolos partidos subversivos, no i
mas que una gratuita injuria y grosera calumnia esparcida
por arte de las sectas para facilitarse el camino y despejarlo de los obstculos que se oponen su execranda obra de
descatohzar Italia.
La verdad que resulta clarsima de cuanto hemos dicho
anteriormente, es que los catlicos son los mejores amigos
del propio pas y que dan prueba de fuerte y veraz amor,
no solamente su Religin, sino su Patria, diferencindose en esto enteramente de las sectas consagrndola su espritu y sus obras, haciendo todos esfuerzos.porque Italia
no pierda, antes bien conserve vigorosamente la fe: no combata a la Iglesia, sino que sea hija fiel de ella; no hostigue
ai i ontiheado, sino queso reconcilie con l.
Cooperad todos, Venerables Hermanos, finde que la
tu/, de la verdad se liaga camino en medio de la multitud, v
que- esta llegue comprenderfinalmentednde se encuentra
todo bien y todo cuanto verdaderamente le interesa y persuadirse que solo en lafidelidadcon la Religin y en la paz
con la iglesia y el Romano Pontfice, se puede esperar para
Italia un porvenir digno de su glorioso pasado.

A esto queremos que dirijis vuestros pensamientos; y


no .Nos dirigimos los afiliados las sectas, los cuales con
propsito deliberado tratan de basar sobre la ruina de la
Rehgion catlica el nuevo asiento de la Pennsula, sino los
otros que, sin acoger esas ideas, ayudan la obra de aqullos
cooperando su poltica, y particularmente los jvenes,
tan fciles de incurrir en el error por efecto de inexperiencia
o por dominio del sentimiento. Queremos que todos se persuadan de que el camino que so est recorriendo es fatal
para Italia y al denunciar ahora de nuevo el peligro, no Nos
mueve ms que la conciencia del deber y el amor la Patria.
Mas para iluminar las inteligencias y hacer eficaces
nuestros esfuerzos, es preciso invocar, ante todo la ayuda

del cielo; nuestra comn accin vaya unida, Venerables


Hermanos, la plegaria general, constante, fervorosa, que
haga dulce violencia al Corazn de Dios y lo vuelva propicio nuestra Italia, librndola de esa plaga que sena a
ms terrible de todas: la prdida de la Fe. Pongamos de
mediadora cerca de Dios la gloriosisma Virgen M a r a , ia
invicta Reina del Rosario, que tanto poder tiene sobre las
fuerzas del infierno y tantas veces ha hecho sentir Italia
los efectos de su maternal predileccin. Recurramos los
Santos Apstoles Pedro y Pablo, que conquistaron para la fe
esta tierra bendita, que santificaron con sus esfuerzos y baaron con su sangre.
Recibid, entro tanto que llega la ayuda que pedimos, en
muestra de Nuestro especialsimo afecto, la Apostlica bendicin, que desde lo ntimo de Nuestra alma os enviamos
vosotros, Venerables Hermanos, vuestro clero y al pueblo
italiano.
Dado en Roma, cerca de San Pedro, el quince de Octt*
bre de mil ochocientos noventa, ao decimotercio de nuestro Pontificado.
LEON PAPA

X M .

ad B p i g c o p o s , c l e r u m et p o p u l u m I s l i a e .
L

F r .

V E O E S t & B S L E S

X T I I
F E O T E S

S A L U T E M E T POSTOLICAM BENEDICTIONEM

a apostolici Solii

celsitudine, ubi

Nos ad prospioiendum

saluti o m n i u m p o p u l o r u m divina Providentia posuit, in Italia,


c u i u s in s i n u D e u s V i c a r i i s u i s e d e m , s i n g u l a r i s a c p r a e c i p u i

amoris

actu collocavi!, et u n d e n i h i l o m i n u s multplices Nobis, eaeque g r a vissimae m o c r o r i s e s u s a e proveniunt, noster s a e p e u u m o r o se


obtutus. Haud equidem

figit

p e r s o n a l e s offensae, privationes, libertaUs,

quietis alque regiminis sacrificia, praesent rerum conditione

Nobis

imposita, N o s contristant, n c q u e iniuriae a c ludibria, q u a e

proca-

cibus scriplis p r a e l o i m p r e s s i s , in N o s quotidie iaeiendi plena q u i s que fruitur potestate. S i d e nostra tantummodo P e r s o n a

egeretur,

et n i f i r u i n a p r a e o c u l i s v e r s a r e t u r , q u a m I t a l i a e , F i d e s a n c t a p e r i ditanti, imminere conspicimus, silentio perferremus offensas, dicere


g a s t i e n t e s et N o s , q u o d u n u s e s p r a e c l a r i s s i m i s

Praedecessoribus

n o s t r i s d e s o s c i b e b a t : Si t e r r a e m e a e c a p t i v i t a s p e r q u o t i d i a n a m o menta non e x e r e s c e r e t , de d e s p e c t i o n e mea a t q u e irrisione

lactus

tacercm.e S. G r e g . M . E p . a d M a u r i t . I m p e r a i . Sed p r a e l e r q u a m
quod de liberiate d i g n i t a t e q u e S. Sedis r e s est, ipsa Religio e s a l u s
agitur universae Nationis. et quidem talis Nsfionis, q u a e a primis
ipsis Ecclesiae t e m p o r i b u s Fidem C a l b o l i c t m laeta eixepit, e a m q u e
semper sollicite custodivi!.
Quod incredibile videtur, el t a m e n verum est, eo devenimos, u l a
Nobis buie n o s t r a e Italiae F i d e i a m i s s i o m e t u e n d a sii. S a e p i u s a d
arma conclamavimus, ut periculum adverlerelur sed nequaquam ideo
satis N o s fecisse a r b i l r a m u r .
Urgentibus conlinuis a c semper fe-ocioribus oggressibus, valid i o r e m Officii n o s t r i c o n s c i c n t i a m , q u s e a d v o s , V e n e r a b i l c s F r a tres, veslrum C l e r u m , I t a l u m q u e p o p u l u m i t e r u m a l l o q u e n d o s e s sliroulat, i n t i m e p e r s e n t i m u s , Q u o n i a m

inducas non

facit hoslis,

ideo n e c Nobis, n e c v o b i s s i ' e r e licet, a u t e s s e otiosis, qui Religioni


populorum noslris c u r i s conereditorum

tuendae Custodesac

Vin-

dices, P a s t o r e s a l q u e E x c u b i a e G r e g i s C l i r i s l i c o n s l i l u t i s u m u s , p r o
q u o ad v i t a e i p s i u s p e r i c u l u m , s i o p u s s i t , s u b e u n d u m , n e d u r a a d
cetera omnia p m i t t c n d a , p r a e s t o n o s e s s e o p o r t e t .

del cielo; nuestra comn accin vaya unida, Venerables


Hermanos, la plegaria general, constante, fervorosa, que
haga dulce violencia al Corazn de Dios y lo vuelva propicio nuestra Italia, librndola de esa plaga que serala
ms terrible de todas: la prdida de la Fe. Pongamos de
mediadora cerca de Dios la gloriosisma Virgen Mari, la
invicta Reina del Rosario, que tanto poder tiene sobre las
fuerzas del infierno y tantas veces ha hecho sentir Italia
los efectos de su maternal predileccin. Recurramos los
Santos Apstoles Pedro y Pablo, que conquistaron para la fe
esta tierra bendita, que santificaron con sus esfuerzos y baaron con su sangre.
Recibid, entro tanto que llega la ayuda que pedimos, en
muestra demuestro especialsimo afecto, la Apostlica bendicin, que desde lo intimo de Nuestra alma os enviamos
vosotros, Venerables Hermanos, vuestro clero y al pueblo
italiano.
Dado en Roma, cerca de San Pedro, el quince de Octu
bre de mil ochocientos noventa, ao decimotercio de nuestro Pontificado.
LEON PAPA Xm.

a d

B p i s o o p o s ,
L

c l e r u m
E

e t p o p u l u m

F r .

V E O E S t & B S L E S

I s l i a e .

X T I I
F E O T E S

S A L U T E M E T POSTOLICAM BENEDICTIONEM

apostolici

Solii

celsitudine, ubi

Nos ad

prospiciendum

saluti o m n i u m p o p u l o r u m divina Providentis posuit, in Italia,


c u i u s in s i n u D e u s V i c o r i i s u i s e d e m , s i n g u l a r i s a c p r a e c i p u i
actu collocavi!, et u n d e n i h i l o m i n u s
obtutus. Haud

equidem

amoris

multplices Nobis, caeque

vissimae moeroris c s u s a e proveniunt,

gra-

noster saepeuumoro se

quietis atque regiminis socrificia, praesent

rerum conditone

Nobis

imposita, N o s eontristant, e q u e iniuriae ac ludibria, q u a e

proca-

cibus scriptis praelo impressis, in N o s quotidie iaeiendi plena


que

ruilur

potestate.

figit

p e r s o n a l e s offensae, privationes, liberlatfs,

Side

nostra tantummodo Persona

el nifi ruina p r a e oculis v e r s a r e l t i r , q u a m Italiae,

quis-

egeretur,

Fide sancta peri-

ditanti, imminere conspicimus, silenlio perferremus offensas, dicere


gaslientes et Nos,

quod u n u s e s praeclarissimis

Praedecessoribus

n o s t r i s d e s o s c i b e b a l : Si t e r r a e m c a e c a p t i v i t a s p e r q u o t i d i a n a

mo-

Jmenta non exeresceret, d edespeclione mea alque irrisione

lactus

tacercm.e S .Greg. M.

quam

Ep. a d Mauri!. Impera!. Sed praeter

quod de liberiate dignitateque S. Sedis r e s est, ipsa Religio e l salus


agitur universae

Nationis. et quidem

ipsis Ecclesiae t e m p o r i b u s F i d e m

lalis Nslionis, q u a e a primis

Calbolictm

laela eixepit, e a m q u e

semper sollicite custodivi!.


Quod incredibile videtur, e l t a m e n v e r u m est, e o d e v e n i m u s ,
Nobis buie n o s t r a e

Iialiae

Fidei omissio metuenda

uta

sil. S a e p i u s a d

arma conclamavimus, ut periculum adverlerelur sed nequaquam ideo


satis N o s fecisse a r b i t r a m u r .
Urgentibus
diorem

conlinuis a c semper fe-ocioribus oggressibus, vali-

Officii nostri

tres, v e s t r u m

conscicntism, quse a d vos, Venerabilcs

Clerum, Ilalumque

sliroulat, i n l i m e p e r s e n i i m u s ,

populum

Quoniam

ilerum

facit

ideo n e c Nobis, n e c vobis s i ' e r e licet, a u t esse otiosis, qui


populorum nostris curis conereditorum

hoslir,

Religioni

tuendoe Custodesac

dices, P a s t o r e s a l q u e E x c u b i a e G r e g i s Clirisli conslituti s u m u s ,


quo ad vitae

Fra-

alloquendos ex-

inducas non

Vinpro

psius p e r i c u l u m , si opus sit, s u b e u n d u m , n e d u m ad

cetera omnia r m i t t e n d e , p r a e s t o n o s esse oportel.

N o v a hau'i q u n q u a m l o q u e m u r facta; e n i m q u a e a c c i d e r u n t ,

non

i m m u t a n t u r ; d e q u e ipsis a l i a s , p r o u t i o p p o r t u n a s e s e o b t u l i t o c c a s i o ,
ex officio i s s e r u i m u s . A t v e r o

hie volumus ea quodamracdo

sum-

raatim

c o l l i g a r e et qu3si c o m p e n d i o s e d i g e r e r e , u l q u a e

exinde pro-

fluunt

c o n s e c t a r i a ad o m n i u m

deducantur.

erudilionem

opportune

Huiusmodi facta minime dubia s u n t a u t controversa, quae


Ilice

f u l g e n t e c o u t i g e r u n t ; et q u i d e m

i n v i c e m c o n n e x a , u t in s u a i p s o r u m s e r i e q u o d d a m
ipsamet

sint, q u a e d a m ad eflectum

dentissime prodont.

cuius

traductio etque explicatio, eviillum ad effectum

omnino

continenter

conspicimus.

H o c est iamdiu

praeconceptum

cius opere coraplendum, quod


tim

sedita

systems,

N o v u m profecto s y s t e m a n o n est, sed

nova audacie, rabies, rapiditas, q u a


adduci

meridiana

h a u d sfine disiuncta,

quod ad Eeclesiam

sectarum

hodie in

pertinet, atque

propositum,

Italia

quanto-

evolvitur,

Catholicam

praeser-

Religionem; eo

q u i d e m C o n s i l i o u l t i m o a c n o t i s s i m o , u t e a r n , s i fieri p o s s i t , f u n d i t u s
e v e r t a nt,
Hodie

de

Sectis. quae

massonicao

appellantur,

quaestionem

i n s t i t u e r e s u p c r v a c u u m est: i a m lata est s e n t e n t i a : scopi, a d m i n i c u l a ,


d o g m a t a , a c t u s , o m n i a corn p e r l a s u n t , a t q u e ita c e r t a , ut do i i s d e m
controversia nulla esse possit. Sotanae, cuius eae i n s t r u m e n t a sunt,
s p i r i t u p e r v a s a e , i n C h r i s t u m I e s u m et a b E o i n s t i t u t a m

Ecclesiam

mortali atque implacabili odio, sicut e a r u m inspirator diabolus, adeo


exardescunt, ut, quoad possunt,

eom labefactare,

pedire concntur. Id bellum praesenti

aut saltem

tempore, mag s quam

com-

alibi in

Italia g e r i t u r , ubi C a t h o l i c a Religio a l t i u s r a d i c e s egit, m a x i m e

vero

in h a c U r b e R o m a , u b i c a t h o l i c a e u n i t a t i s c e n t r u m et c a p u t e s t ,
ubi s e d e t u n i v e r s a l i s E c c l e s i a e P a s t o r e !

et

V a r i a s h u i u s c e belli p h a s e s a p r i m i s ipsis m e m o r i a r e p e t e r e iuvat.


politica specie, civili

R o m a n o r u m P o n t i f i c u m P r i n c i p a t u : s e d h u i u s a v e r s i o in e o r u m , q u i
eiusdem

scctae

Duces reapse

sunt,

manifesto declaratis, ad s u p r e m a m

secrelis consiliis,
ipsam

eorumdem

Pontificum spiritualem potestatem pessumdandam,

pcstmodum
Romanorum

aut saltem vin-

Et

ne

cui d u b i u m
illieo

evangelici
sistentiae

superesset,

religiosorum

quonam

reippa istorum

Consilia

Ordinum

suppressio successit, qua

O p e r a r i i , qui s a c r i s o b e u n d i s

Ministeriis, religiosae a d -

huic S . Sedi

exhibendac,

Fideive inter Infideles propa-

Deinceps ad milit'am s u b e u n d a m etiam iuvenes clerici, lege lata,


sunt,

necessario

gravibus, obstaculis delectui

exinde

consequen.ibus

multis,

iisque

Clericorum h a b e n d o , ad convenientem

Cleri etiara s a e c u l a r i s c o n s t i t u t i o n e m p e r f i c i e n d a m . infestis. M a n i b u s


praeterea
partim

in ecclesiasticum

fisco

prorsus

Patrimonium

adiudicaturn

vio'enter

fuit; partim

tributis impositis, s u m m o p ' i ' o t e a u a t u m

qu.bus

vero,

ad

Apostola tus

Massonicae

moraiem

Cleri,

vivendum,
subsidium

et

Clericalium,

institutaque
promovenda

addcti aperte

ac
in

pia

Opera

in

terris

eget.

Id

proclamaron!: Ad

ut

aiunt,

minuendum

societotum

in

populos

influxum unica, a p n r i m e efficx, a d h i b e n d a ratio est; Clericos


o m n i b u s cxhaurire, atque ad extremara inopiam
Caeteroquiu

ipsa

civilis

Dominalus

actio

bonis

redigere.
ad religiosum

atque

C h r i s t i a n u m c h a r a c t e r e m a b Itala i . a t i o n e d e l e n d u m t e t a p e r s e c o n tinenter d i r i g i t i .

A b legibus et

ab omni Officiali iquam

vitae actu, q u a e v i s inspiratio aut idea religiosa g e n e r a l i t e r

vocent)
otcons-

t a n t e r e x c l u d i t u r , nisi forte etiam d i r e c t e o p p u g n e t u r : q u a e v i s p u b l i c a


Fidei et p i e t a t i s c a t h o l i c a e m a n i f e s t a t i o a u t i n h i b e f u r , a u t s p e c i o s a s
ob causas sexcentis modis impeditur.
Familiis submota earum basis est, ac religiosa consttutio,
monio, quod civile

vocent, proclamato; et instructione

impositn. q u a e a p r i m i s ipsis

Matri-

scholaslica-

literarum rudimenlis usque ad

supre-

m a s in A r c h i g v m n a s i i s a u d i e n d a s pi n e c e p t i o n e s o m n i n o l a i c a p r a e c i pitur;

ex

quo

id

proc-.ul

quantum ad civilem

dubio

evenient, ut novao

Dominatum spcctat,

generationes,

s i n e ulta Reigionis

idea'

primis a c p r a e c i p u i s s u o r u m e r g a L)eum Officiorum n o t i o n i b u s p r o r . sus destitutae succrescere fere adiganlur.


Hoc enim
alia via sive

v e r o est s e c u r i m ad

radicem

arboris admovere,

universalior, sive efficacior hac excogitan

r a l i E c c l e s i a e e t s a n c t a e F i d e i i n f l u x u removendos.

admotis,

illud

enormissimis

eo q u i d e m Consilio,

ut

ad

nec

posst

ipsam hominura societatcm, familias, singulos denique cives ab

ad
mo-

Moraiem Cleri

Ecclesiae, in populos aucloritatem

ab imis

radi-

c i b u s , a t q u e e x ipsis soeialis vitac f o n t i b u s , s r h o l a videlicet et f a m i lia, funditus eveliere, axioma est ad m e s s o m e n e S e c l a e

scriptoribus

autbertice declaratum.
A t e n i m , q u i s p i a m f o r t a s s e o g g e r c t , id n o n in Italia

tantummodo

accidil, sed q u o d d a m s y s t e m a g u b e r n i i est, cui s e g e n e r a l i t e r o m n e s


civi'es Dominatus

accommodant.

Sed

hoc, Nos responderous,

micon-

siliis a c t i b u s q u a s s c r i m u s ; i m o p c t i u s c o n f i r m a t . U t i q u e e i u s m o d i
systema, ubicuroque eadem
nem

Secta

exserit, adoptatur atque

in

suam impiam

ac nefastam actio-

usum deducitur; et qnoniam

haec

Secta late diffusa est, idcirco illud s y s t e m a a n t i e b r i s t i a n u m et i p s u m


late est publicis a c t i b u s a p p l i c a t u m .

gandae destinantur, sunt valde n u m e r o imminuti.


compulsi

sui

ipsimet

n i m e d e s t r u i t q u o d d e t r a s s o n i c a e S e c t a e in Italia e o n s i s t e r . t i s

culis c o u s t r i c t a m serviLuti s u b i c i e n d a m i n s e r v i r e debebat.


gpectarent,

divini

id e s t C a t h o l i c a e

Magister.

Primo quidem coeptum est ab evertendo, sub

egestatem redigereUir C l e r o s et Ecclesia, atque u t i s t a iis p r i v a r e t u r


admimculis,

A t v e r o ista 8 p p l i c a t i o in iis

regionibus magis rapida ac magis universalis evadit, q u a r u m


rators

magis Sectae

massonicae

imperio

obnoxii

sunt,

Modeeiusque

propensius iniqua coepta secundant.


Et, quod
praesenti
tamen

magnum

infortunium

tempore, et ipsamet h a e c

hodie

impio ac

malefico

coepit; sed aliquot ebhit c a n n o s

r e p u t a m u s , in bisce regionibus,
nova

Sectarum

Italia

recenselur.

inHuxui

Italia

Haud

subesse

istac r e r u m absolutissime politae,

praepoleotes, eidem tyrannorum m o r e pro suo lubito

dominantur.

DE S . S . LEN XIII
H i e r e m publicam a d m i n i s l r a n d i ratio, quod ad R e l i g i o n e m
S e c t a r u m voti; tota a p p r i m e favet et s e r v i i ; q u a e q u i d e m

pertinet,
Sectae

Ex huiusmodi

ut

o c u l o s p a t r a l i s a t q u e ex

hisce

p r o t e s t i l o , ibus palam emissis, multo evidentius perspicilur,

faclis ob o m n i u m

prin-

cipalem ideem; quae, q u a l e n u s

6ua vota e x p l e a n t , in ipsis s u p r e m i s rei p u b i i c a e R e c t o r i b u s f a u t o r e s

Roligionem atlingit, rei pubiicae

in

d o c i i e s q u c s e r v o s n a n c i s c u n l u r . L e g e s , q u a s isti c o n d u n t , E c c l e s i a e

Ilaha gerendae dominatur, a l i non esse, quam Seclae

8ffatim i n f e s t a e , et Consilia, q u a e p r o d u n t , eidem iniuriosa, p r i m u m

p r o g r a m m a in a c t u m u s u m q u e d e d u c e r e . Q u a n t u m h a c in r e ab islis

in

iam confeclum s u , n e m o non videt; q u a n t u m vero a d h u c pcrficien-

Sectao conventibus

proponuntur,

deccrnuntur,

t u u n t u r . Sufficit a u t e m q u a m e u m q u e r e m , aliquam

definitive

sla-

p r a e s e f e r r e , etsi

mambus

illieo adscita p r o m o t a q u e conspiciatur.


facta Codicis poenaiis approhalionem

rimus; ubi quod o m n i u m


oppositas

omnino

maxima

sancire

raemine-

pertinacia contra rationes o m n e s

placuit,

quidsm

legis

articuli

versebuntur,

Nunc autem

fuerunt

iamdiu elicila,
utraque capitali

lacinora

habent

quosdau

Lex de piis Operibus s e u Inslitutis, qua totum christianac Charitatis

Patrimonium,

avorum

pieiate

et religione, s u b

umbra

et

Ecclesiae, congestum, ab huius auctoritate et adminis-

tratione subtractum

fuit, iam aliquot e n n i s a n t e in

massonicae Se-

c t a e c o n v e n t i b u s p r o p o s i t a f u e r a t a c s t a t u t a , hnc p r o f e c t o d e C'.uso,

oc nova

minuere,

magnamque Legatorum

re'igioso cultu sustinendis deslinatam, absolute

vim, impensis

pro

dirimere.

dem Seda

i n q u i b u s vel ipsa t e m i n e a

inventus sb

e x i m a l u r : civilis enim
conformandi;

Dominatus,

nec uilum

Gymna-

Leges o m n e s hodie

vigentes ad sarlam teclam servandam absosan-

vide-

adiuvantibus

Leges, q u i b u s O r d i n e s quique religiosi a m a n d a n l u r .

perducta: quae qui-

omnibus

uli

admioiculis,

ut

rigidissime

eaedem

efficoces

Universum ecclesiaslicum Patrimonium iuxla hoc iamdiu

adop-

putanlur, eiusdem m o n u m e n t i scopum confileri, significatomnemquo

esse, e i u s d e m q u c o d m i n i s t r a l i o n e m ad civilem q u s m l i b e l polcslalcm

p a l e m edicere non e r u b u i t : escopus equidem fuit, in R o m a n u m

pertinere.

iniicere;

significalio

autem

eius interpreles

atque

t a t u m a x i o m a d i s p o n e r e : lud n i m i r u m civili D o m i n a t u i in m a n c i p i o

probrum

consiliorum

erigere,

auctoritate penitus

re-

tificem

per eos, qui prnecipui

finem

dirigilur.'

lulam civilis Socielatis a qualibel C l e r i a u c t o r i t a t e l i b e r a l e m

reddantur.

f a v e n t i b u s q u e rei p u b i i c a e Rectoribus, ad

denique,

iuxla vota

sium iilius i n s p i r a t i o n a c v i g i l a n i i a e subtrebi fas esl.

observare,

promots;

fines,

odio inspirata, obtinendos

citas, s e v e r i s s i m e t u e r i e t e x s e q u i .

H u e a c c e s s i t o p u s in p r i m i s h u i u s S e c t a e d i g n u m , publici
instanter

in Ecclesiam

expolieri, cor a n i m u m q n o civium

imdiu

alque

e o r u m agendialacrilas ad quosdam

q u u m atheus esse debeat, ius el olficium habel, quo profecto nequent

licet m o n u m e n t i c r e c l i o f a m o s o Apostalac N o l a n o a m a s s o n i c a S e c l a
decreta,

variis

et Consilia in praecipuis S e c t a e c o n v e n t i b u s inita,

Instituts

quavis Cleri

q u o d e a lex n o v a m E c c l e s i a e i n i u r i a m e f l e r r e d e b e b a t , s o c i a l e m e i u s
auctorilatem

praevi-

minusve celcriter, pro

Iique sunt: u i u s c u m q u e religiosae instructonis Scholas obolere.

a c t u s , qui C l e r o ipsi s a c r a e t sancla s u n t ministerii sui officia.

protectione

ut p l u s

programmatis explicalionem.

et q u o d , i n c r e d i b i l e d i c t u

tamquim

fore

r e r u m adiunctis, iilius exsecutio u r g e a t u r , usque ad p e r f e c t a m ipsius

C l e r o edversi, qui i n i p s u m q u e m d a m exceptionis l e g e m c o n s t i t u u n t ,


est

polest cerlitudine

d e n , donec I t a h a e sortes in h o r u m , qui seclis addicti sunt, R e c t o r u m

d u b i a m , c o n t u m e l i a e s p e c i e m n u t d e t r i m e n t i in E c c l e s i a ! , u t e a d e r a
Inter recentiora

dum superai, probe novimus; magnaque

massonicae

haec

esl:

Pon-

cetholicae

QuodlibetEcclesiae, seu, u t s i u n t ,

Cleri:alis auctoritalis

exer-

F i d e i suffici n u n c velie e x a r a i n i s , c r i t i c e s , e o g i t a t u s , et c o n s c i e n l i a c

c e n d a c ius a r c e r e a publica quavis. a d m i n i s t r a t i o n s , a piis O p e r i b u s ,

a b s o l u i i s s i m a m b e r t a t e m ; quid vero lise l o c u t i o n e s in h u i u s m o d i

seu

pcrduellium ore soncnt, probe novimus.

Patriae sorles praedisponunlur,

Ad hoc c o n f i r m a n d u m
qui Italico R e g i m i n i

accesscrunt d e m u m explicationes

eorum,

l u e n d o praeposili sunt, a c pubiicae declaralio-

Institut, a nosocomiis, a gj-mnasiis, a publicis consili,

quavis civium

socielale

ubi

ab Acsdemiis, a civilis circu, a

legitime

constituta,

comilatibus

vocant) d e m u m a familiis; a r c e r e videlicet a q u a e u m q u e re

(quo

undique,

n o s , q u a e ita a d a m u s s i m s o n e n l : Colluctalio vera n e c dubia, q u a m

s e m p e r : c o n t r a e n i m v e r o d e b e t i n q u i b u s l i b e l s o c i a l i s vi toc e c t i b u s

rei

massonicae Sectae auc'.oriias persentiri, eaque o m n i u m

pubiicae

administratores

probe

se

inlellexisse gloriantur,

colluctalio b i n e i n t e r F i d e t n Ecclesiamque, inde vero liberum


men

Ralionemquo,

o m n i n o implacabilis. C o n e l u r

obluctari, rationem,

libertatcmque

ulique

aperte declarant, sibique

tamquam

Ecclesia

e o g i t a t u s i t e r u m c o m p e d i r e , et

victrix consister: quod q u i d e m ad s u p r e m o s reipublicae


r e s attinet, se in h a c c o l l u d a n o n e

esl
exa-

pro raiione contra


proprium m u n u s

ModeratoFidem stare

altribuunt

id

efficere, ul Itala D o m i n a l i o sit r a l i o n i s a c libertotis a v i d e n s v i v s q u e


expressio:

probi

triste

cissime enuncietum

m u n u s , quod

audivimus.

n u p e r in simili e v e n t u

auda-

mino el a r b i t r a

rerum

do-

fieri.

Hac rstionc ad Pontificatum

ipsnm a b o l e n d u m facile

pandelur

via, a t q u e ita a b i m p l a c a b i l i c a p i l a l i q u e a d v e r s s r i o s u o Italia

libera

eril, a c R o m a , q u s e

hactenus universalis Theocratiae centrum

fuit,

posthac

rn'versslis. regiminis

eril;

unde

laici, l e m

palam

universo

Mundo

Magna

centrum

Charta

et esput

libertatis

liumsnae

proclamebitur.
H a e totidem s u n t iilius S e c t a e in suis consiliis, sive scripto, sive
voce, auihenlicae declare tiones, vota a l q u e proposita.

salutem
Haudquaquam

fasto

p l u s r e m a rapii fica m u s : h a e c e s t in

p r 8 e s c n s , et q u a e f u t u r a p r a e v i d e t u r ,
gravitatcm

Religionis conditio.

ne

q u e n d u m , e t s i v i t a i p s a et s a n g u i n e s t c t . a r c t i s s i m a q u i s q u e o b ! i a -

prudentia ac virtute

sese o p p o n e r e , i n d e q u e officia d e d u c e r e , q u a e i p s a m e l

rem agi, quae m a x i m e

d i c a m u s u n i c e . i n t e r e s t ; v i d e l i c e t id i n

dissimulare, f u n e s t u s e r r o r esset. E a m d e m vero qualis

reipsa est agnoscere, eidem f o r l i t e r evangelica

consequi, profeelo intelligent,

Italia
Huius

Religionis

conditio ab omnibus calhoHcis exigit, a N o b i s praesertim, qui

tam-

t i o n e t e n e t u r , nisi

t u l o p o n e r e ad q u o d co'nsc-

velit a e t e r n a e infelicitalis poena m u l c t a r i .

Item

facile intelligent q u u m in praesentia apertura bellum g e r a t u r ubique


contra

Ecclcsiam

atque i n t e r n e c i n u m , imbecillis animi

indicium

f o r o et t r i s t e p r o b r u m , c a s t r a d e s e r e r c , e t a d d e r e s e s e . E o r u m

qui-

q u a m P a s t o r ' s s u p e r o v e s v i g i l a r e d c b e m u s , et p o p u l o s a d a e t e r n a m

ope officium est stationem tueri, seque exporrecta fronte veros ca-

salutem

.holicos F i d e

adduccre,

est

divinae Providentiae

consiliis servire,

ac

sapienUae zelique pastoralis o p u s p e r d e r e .

idque c u m in

Quod ad N o s pertinet, Apostolicum m u n u s a Nobis exposcit, u t


contra q u a e c u m q u e in Religionis d e t r i i n e n l u m
fecienda

vel f a c t a s u n t , v e l

u t c u m q u e in I t a l i a p e r t e n to t u r , e l a t a d e n u o v o c e p r o t e s t e -

m u r : s a c r a E c c l e s i a e et P o n l i f i c a t u s i u r a , q u o r u m

assertores

ac

tutores constituti s u m u s , sarta t e c t a q u e s e r v a r e volentes, i n i u r i a s ,


q u a e ipsimet Ecclesiae ac Pontificatui, in h a c praecipue u r b e Roma,
c o n t i n e n t e r i r r o g a n t u r , q u 8 e q u e difficilius Nobis r e d d u n t catholicae
Ecclesiae regimen g r a v i o r e m q u e ac p r o r s u s indignam

praesentem

conditionem nostram, palam propellimus, atque universo


Orbi notas

catholico

focimus.

C e t e r u m N o s in a n i m o n o s t r o

firmissime

d e c r e v i m u s ac statuimus,

n i h i l o m n i n o , q u a n t u m p e r N o s fieri p o t e r i t , o m i t t e r e q u o i a d v i v a m
vegetamque in medio populo Italico F i d e m

servandam

conducere

possit, e a m q u e contra a d v e r s a r i o r u m a g g r e s s u s c o n s t s n t e r tueri.


Quapropter, venerabilns F r a t r e s , vestrum etiam zelum, vestrumque in a n i m a s a m o r e m a p p e l l a m u s , ut periculi, q u o d Italiae
imminet, gravitate permoti, idonea

remedia sollerter

populis

conquiratis,

o m n i a q u e ad i l l u d a v e r t e n d u m perficiatis. N u l l u m p r o f e c t o a d m i n i c u lum, quod in nostra potestate sit, n e g l i g e n d u m :

omnia verborum

officia, o m n e s a c t i o n i s i n d u s t r i a e , t o t u s d e n i q u e s p i r i t u a l i u m s u b s i diorum g r a t i a r u m q u e i m m e n s u s t h e s a u r u s , q u e m in m a n i b u s n o s t r i s
Ecclesia ponit, ad Clerum
plenum ccnformandum,

et

probe i n s t r u c t u m , et lesu Cristi spirilu

a d I u v e n t u t e m c h r i a t i a n a e e d o c e n d a m , ad

operibus,

ipsi F i d e i r e s p o n d e n t i b u s ,

R e l i g i >nis l i o n o r e m o c d e c u s , g l o r i a m q u e

Ducis, cuius Insignia s e c t i n l u r ; tum vero eti.m

Summi

ne maximum infor-

t u n i u m s u p r e m i iudicii dio s u b e a n l , quod est a divino l u d i c e

tam-

q u a m ipsi i g n o t o s r e p e l l i , n e q u e u t s u o s d i s e i p u l o s a b c o d e m a a n o s c i ,
q u e m p a l a m e d i x i s s o n o v i m u s : - Q a j non

est

mecum,

contra

me

est.

M a t t h . Sii, 3 0 .
S i n e o s t e n t a t i o n e ac limiditate, virilis o t f i d e n t i s a n i m i

specimem

p r a e b e a n t q u i e x c o n s c i c n t i a , q u a qu s q u e p r o c e r t o h a b e t , s e s a n c t u m
s a c r u m q u o officium coram

Deo et h o m i n i b u s

adimplere, profecto

enascitur. C u m liuiusmodi impavida Fidei professione Catholici perfectam docilitatem tilialemquc erga Eccesiam a m o r e m , s i n c e r u m in
Episcopos o b s e q u i u m , a b s o l u t a m d e n i q u e in R o r a a n u m Pontificem
devotionom atque ohedientiam coniungant
tandem

quam

oporteat ab

iis o m n i b u s

necesse

est. Intelligent

rebus abscedere, quae

vel

S e c t a r u m s u n t o p e r a , vel e a r u m d e m favore a t q u e impulsu p r o m o v e n tur, quia antichristiano, quo a n i m a n t u r , spiritu c e r t i s s i m e contarainata sunt: a c potius cathoiicis operibus, soeietatibus atque Institutionibus a b

Ecclesia

benedicite,

ab

K p i s c o p i s et a b i p s o

Pontifico omni ope promotis a c sus'entatis, sedulo,

Romano

fidenter,

con-

s t a n t e r q u e p r o v e h e n d i s se d e d e r e .
Et q u o n i a m

praecipuum. quo adversarii

est librorum per


ac sustenta.

utunlur instrumentum

I v p o s e v u l g a l i o , m a g n a ex p a r t e a b i p s i s i n s p i r a t a

Ideo c a l h o l i c o r u m

est pessimis eorum

in l u c e m

improba dogmata extirpanda, ad c a t h o l i c s s verit t e s fortiter a s s e r e n -

libris a t q u e e p h e m e r i d i b u s , optimos libros, o p t i m a s q u e

das, ad c h a r a c t e r e m p o s t r e m o

ad verilatis d e f e n s i o n e m

s p i r i l u m q u e c h r i s t i a n u m in familiis

ostendere;

:Religicnis

editis

epbemeridas

lutelam a t q u e ad Ecclesiae iura

luenda naviter obiicere.

incoluraem servandum, naviter adhibeantur oportet.


Quod vero ad p o p u l u m c h r i s t i a n u m s p e c t a t , in p r i m i s opus est,

Itera q u o n i a m

catholici Cuiusque s c r i p t o r s m u n u s est sive in

de v e r o in Italia p r a e s c n t i r e r u m s t a t u , q u a t e n u s R e l i g i o n e m a t t i n g i t ,

libris edendis, sive p r a e s e r t i m in sua q u H q u e

s e d u l o e d o c e a l u r ; de i n d o l e r e a p s e r e l i g i o s a c o l l u c t a t i o n i s , q u a e

p e r f i d a S e c t a r u m Consilia in a p e r t o et p r o p a t u l o p o n e r e .

in

publica

ephemeride
Pastores

P o n t i f i c e m p e r f i d i o s e g e r i t u r , 8C de v e r o

sacros p r o Ecclesia utiliter elaborantes coadiuvare et obsecundare,

s c o p o , a d q u e m ilia c o l l u c t a t i o c o n s t a n t e r d i r i g i t u r ; u t i p s a f a c t o r u m

c a t h o l i c a q u a e q u e o p e r a s t r e n u e d e f e n d e r e a c p r o m o v e r e ; ita et F i -

evidentia e d o c t u s i d e m c h r i s t i a n u s p o p u l u s c o n s p i c i a t , i|uot

dclium q u o r u m v i s officium est, e o r u m d e m librorum atque

Epheme-

r i d u m p e r tipos e v u l g a l i o n e m efficaci, q u o possunt, modo

suateatare

Italia contra

Romanum

quibus-

q u e m o d i s h u i c Italico populo s t r u a n t u r i n s i d i a e , ut a b avita

Reli-

gione d i m o v e a t u r : sibiq u e p e r s u a d e a t , q u a m g r a v e p e r i c u l u m Italiae

sive i n d i r e c t e , videlicet p e r n e g a t o vel s u b t r a c t o q u o v i s favore

i m m i n e a t , foro u t ipsa t a m q u a m

E p h e m e r i d i b u s q u e perversis; sive d i r e c t e , videlicet collata q u a q u i s -

a lalronibus inaestimabili

fidei

que potest ope a t q u e opera, ut librorum

lliesauro expolictur.
Infixa semel in a n i m i s hao p e r s u a s i o n e , e e r t i q u e e u m
q u i n p o p u l i , s i n e fide i m p o s s i b i l e e s s e p i a c e r e D e o , a t q u e

stque Ephemeridum

sii.t alio-

licarum evulgatio vegetet a e p r o s p e r e t u r :

aeternam

satis in Italia f a c t u m f u i s s e a r b i t r a m u r .

qua super r e

libris
catho-

nequaquanj

tuum
P o s t r e m o d u c u m e n t a in d u a b u s e n c y c l i c i s U t e r i s , q u a r u m a l t e r i

constituore.

Religione sanam

bel

aeque certuni

morum

est

atque compertum,

disciplinam sive publicsm, sive

sine

privatam,

initium est H u m a n u m genus, alteri vero Sspientiae christianae

o m n i n o esse non posse. N i m i r u m a Familia, super bases, quas

omnibus

natura

generalim

Otho'icis

Catholicis applicanda
officiis

fideliter

atque

a Nobis

tradita,

speciatim

Italiae

i n c u l c a n d a s u n t . Si quid a u t e m

in

e x s e q u e n d i s p a l i e n d u m erit, vel a b d i c a n d u m , n e a n i -

m u i n d e s p o n d e a n t , c o g i t a n t e s et m e m o r i a r e p e t e n t e s Christi
tfejnurn

Coelorum

vim

1 2 ; e t Q u i amat
oropter

patilur,

patrem

non est Me dignus:


suam

his

aut

ibid. X .

me,

ineeniet

et dolenti

rapiunt

matrem

aut

37.-Demura:

earn.

Ibid. X

illud:

fdium

Matlh. XI

plmquam

Me,

Q u i perdiderit

anin\am

39; P r o f e c t o t o t f o r t i s s ' r a o -

r u m h e r o u m , qui quovis terapore.pro Christi Fide omnia


ter immolarunt, praeclara

verba:

e s e m p l a , 8C s e l e c t i o n

Doo liben-

divinae

Gratiae

auxilia, quae Iesu Christi i u g u m suave et o n u s leve faciunt, a d


m o s iisdem addendos, a t q u e iideles a t h l e t a s in

hoc adeo

ani-

praestanti

certamine sustinendos potenter valere debent.


Haconus praesentem

n e m attiugit, quae nostra m a x i m o p e r e interest,


munere,

h o m i n u m Societas accipii. Iam

vitam, incrementum

quamque

nostri proprium

tantummodo consideravimus. Sed operae pretium

Religio-

tueri,

pro

io primis, est

v e r o s i n e R e l i g i o n e et s i n e

optima

Populorum ac Nationum

prosperitas

dissolvuntur.

a D e o est, atque ab

a g n o s c e r e nolit, sed in I p s u m r e b e l l i s e x t o l l a t u r , et s u p e r b o
prosperitatis

esset, q u a e q u a m

Deo hostium

suorum

primum

evanescet, quum

sup6rbam

audaciam

est,

humani

perdere

libuerit.
Quippe

Religio ea

quae

e x e q u e n d u m propellil.
et a r a o r i s
populos

sensus

in

penetrens

i n t i m e persenliat, atque ad

R -ligio i p s a e s t , q u a e l m p e r a n t i b u s
omnes

Principibus

cordis ima

sibi

subiectos

Regibusque

iustitiao

strenucs

dentes

ac sollertes cuiuslibet rei sive publicae sive privalae

debere

ad s ^ m e t

uno

se Religionis, sed et

impiis

Sect8rum

amoro

constibus strenue

pertrahi

opponendos,

Q u o d ut sibi q u i s q u e p e r s u a d e a t , s a t i s e s t p r o s p i c e r e q u a e r . a m f u t u r a
t e m p o r a tam i n sociali, q u e m vocant, q u u m
Italiae populis p a r e n t u r a b iis, q u o r u m

in p o l i t i c o r e r u m o r d i n e

Consilia e o s p e c t a n t ,

neque

id d i s s i m u l a n t , ut E c c l o s i a e c a t h o l i c a e et r o m a n o P o n t i t i c a t u i ,

nullis

induciis admissis, bcllum inferant.


Iam ipsa

per

se

espsi

Q u o n a m in h a c novae s u a e vitae
publicam

ac privatara m o r u m

Italiae civitatibus ac p r o v i n c e s
t e m q u e ; turn d e n i q u e

p e r i o d o Italia

affalim

eloquitur.

evaserit, turn

h o n e s t a t e m , turn

quoad

quoad

internam

securitatera. ordir.era,

in

tranquillita-

quoad u n i v e r s a e italicae Nalionis prosperita-

tem a t q u e o p u l o n t i a m , notius profecto c u i q u e est, p e r ea q u a e

con-

tigerunt, quam

ipsi,

quod verbis Nos

q u o r u m id l a t e r e

enarrare

interessel, ventate

i n f i c i a n t u r . N o s id u n u m

asserere

compulsi
aude mus,

conditione, tristi

procul dubio, sed vera

aliter contingore

non posse: S e d a

ficentiae ac philanthropiae spiritum


tam

auctorit8tera

exercere

possemus.

enim

baud

silent,

neque

in p r a e s e n t i

rerum

necessitate instante,

res

massonica, quamvis bene-

ostentet, tamcn

p o t e s t ; et

Iidem

nonnisi

ideo funesiam, quia

funesChristi

Religionem, de h u m a n o genere s u m m o p e r e bene meritam, oppugnai


atque evertere pertentat.
Omnes

apprime norunt

q u a n t u m et quotuplici ex capite

Religio

in h o m i n u m Societatem salubriter influat. O m n i n o i n d u b i u m est, a c


minime
priv3tam

controversum,
racrura

sanam

instilutiorem

ubique
decus

cum

publicam,

tura

a t q u e vim civilium

etiam

Domina-

usque

ad

heroicam

atque

inlegerrimos

animi

virtutem

M8gis-

milites: p r u admi-

nistratores.
P e r Religionem

concordia

et b e n e v o l e n t i a v i g e t i n t e r c o n i u g e s ;

a m o r et reverentia psrentes inter a c

filios;

p a u p e r e s aliorura b o n a revereri, e t
addiscunt.

Ex hac Oflciorum

ea d e m u m est, p e r q u a m

Divites

fideli

recte s u i s uti

observantia,

atque

fortunis

alienorum

i u r i u m r e v e r e n t i a o r d o , t r a n q u i l l i l a s , p 8 x e n a s c i t u r , q u a e in
vis populi

temporis experientia

Legislatores; iustos

quae

devotos;

tratus;

Itali s c i a n t n o n

ac praestantissimo Patria

probosque

id

illud

populos inspirai;

d e l e s facit, ac sincere

cae bonum

ut

larva

nimirum

confundere. ac

d c m c o n s i d e r a r e etiara q u a t e n u s u n i v e r s a e N a t i o n i s et r e i h i c p u b l i speetat,

Deo

animo

s e c u m ipse tacite dicat Tui n o n e g e o , ea t u m nil aliud q u a m

rectos

sinccrissimo

Eius

supernis benedictionibus. Si qua vero gens, aut populus enm a

existimamuseum-

omnium

ipsa

a c vira t o t a

morura institutione domesticum c o n s o r t i u m stabilitale caret, oc ipsa


Familiae vincula paullatim relaxantur, et tandem

efficit, u t q u i s q u e officii s u i v i m

in Italia r e r u m s t a t u r a , q u a t e n u s

Apostolico, quo ungiraur,

dedst, f i r m i t e r c o n s t i t u t a ,

et civilis D o r a i n a t u s

fiuunt. Semola

prosperitalem

Religione, una c u m

cuius-

gignendam adeo

illa h a e c omnia perquam

inpre-

tiosa b o n a a b h o m i n u m S o c i o t a t e e x s u l a r e n t .
Atvero

huic Italiae Religionis

nium.Potissima
quae

inter

ceter*s omnium

p r i m a t u m obtinuit,

amissio gravius

maxime

ab calholica

excultas

prosecuta est auxitque, separari

nullo

munitates

rei

Municipia
ogminum

testanlur:

infortugesta, ob

Nationes

Italia

R e l i g i o n e , q u e vel e o r u m

fuit, v e l e a i n s p i r a v i t , vel c e r t e f a v o r e

Italorum

ferret

naraque eius decora, perquam gloriosa

atque ope

quovis

diu

causa

tempore

modo possunt. Publica

mililaris

insignia

contra phalanges christiano

nomini

:m-

decora,

tot

aperte

in-

fensas praeclara gesta, perenni m e m o r i a digna, testaatur: testantur


s c i e n t i a s tot A r c h i g y m n a s i a ,
gratiis ac

quae

a romanis

privilegiis auet, e a r u m d e m

fuerunt, atque amplissimum

theatrum:

Pontificibus fundata

seientiarum
testantur

nobile

sparsa:

testantur

d e n i q u e pia

beneficentiae

quosque, exhereditatos atque operarios

opera

invalidos

asylum

Artes pene innu-

mera cuiusvis generis m o n u m e n t a u b i q u e p e r Italiam

copiosissimo
erga

miseros

exercendae,

christianao charitatis Instituta, tot hospitales a e d e s quibusvis

tot
indi-

Bellum R o m a n o Pontifici illatum, quod ad Italiam pertinet, d o m i


gentibus, a c quovis infortunio correptis, g r a t u i t o xeipiendis erectae,

quidem

tot u t r i u s q u c

q u a m officiale

sexus Societates ac sod^litia, quae sub aegide Reli-

gionis virtus a c vis, q u i a u t r a q u e a D e o p r o v e n i t , i m m o r t a l i s est:


ipsa t h e s a u r o s cuiuslibet

f e r e n d a e opis obli net, a c reinedia

cissima omnibus q u o r u m c u m q u e t e m p o r u m et locorum

effica-

indigentiis,

necessario

portendit

intimam

vocant, et mnguam

vere cattolici sunt:

omnisautem

Religioni indicto, Italia

divisionem

alteram

inter

Italiam

Italorum partem

profecto e o r u m , qui rei ebristianee

servandae s.ncerissime

qui

d i v i s i o i m b e c i l l i t a s e>t: h o c b e l l o
con-

s u n t addicti, favore et collana viribus a u -

q u i b u s a p r o b e novit a p i a r e . Q u o d alis t e m p o r i b u s f a c c r e e t novit

x . l . o p n v a t u r : m i p s o N a t i o n is s i n u r e l i g i o s u s c o n f l i c t u s e n u t r i t u r

et p o t u i t , e t i a m n u n c , n o v a s e m p e r a c r o b u s t a v i r t u t e f a c e r e o m u i n o

qui n u n q u a m i n b o n u m p u b l i c u m c e s s i t , s e d s e m p e r

potest. Itaque Religionem Italiae a u f e r r e

m s l o r u m , et f u t u r a g r a v i s s i m a r u m p u n i t i o n u m g e r m i n a s e c u m f e r t

idem est, a c maestiroabi-

lium t h e s a u r o r u m fontem multo f o c c u n d i s s i m u m u n o ictu exsiccare.


P r a e t e r e a u n u m ex g r a v i s s i m i s a c m a x i m e f o r m i d a n d i s p e r i c u l i s ,

ingruentium

Poris autem idem contra S. Sedcm conflictus, Italiam eo

quasi

p r a c s t i g i o a t q u e e x i m i o d e c o r e . d e s t i t u i r e i , q u o . si p a c e m c u m

Ro-

q u a e civili S o c i e t a t i p r a e s e n t i t e m p o r e i m m i n e n t , s u n t p r o c u l d u b i o

mano Pontifice

tumultuosa Socialistarum, quos vocant, m a c h i n a m e n l a , qui eam ab

c o r u m , qui

imis f u n d a m e n t i s s u s d e q u e v e r t e r e m i n a c i a u s u n i t u n t u r . Ad huius-

alienai; e a m q u e cuiusvis generis privationibus, iisque gravissimis,

raodi

a d e o g r a v i p e r i c u l o I t a l i a i m m u n i s n o n e s t : et q u a m v i s a l i a e

s u b e u n d i s o b n o x i a m facit: ac d e m u m q u a v i s favente o c c a s i o n e , a d -

forsan N a l i o n e s h o c eversioriis e t r e b e l l i o n i s s p i r i t u p l u s q u a m Italia

versariis a r m a in i p s a m quandolibet. d e t o r q u e n d a suppeditare potest.

f u n e s t e n t u r , nihilo tarnen

m i n u s v e r u m e s t , etiam in bisce n o s t r i s

r e g i o n i b u s h u n c e u m d e m spiri t u m l a t i u s in

dies serpere, ac q u o -

tidie m a i o r e s e u n d o v i r e s a c q u i r e r e . C u i u s S c c t a e a d e o est

natura

perfida, tanta ob sui m i r e c o m p a c t a m Constitutionen p o t e n t i a , t a n t a


p r o p o s i t o r u m a u d a c i a , ut

omnes vires huic

calamitati

avertendae

haberet,

certissime

in u n i v e r s o t e r r a r u m

fruerelur:

omnium

Catholi-

Orbe ccnsistunt, animos ab

E n p r o s p e r i t a s a t q u e a m p ' i s s i m u s h o n o r , q u e m ii I t a l i a e

ea

psrant,

qui e i u s d e m s o r t e s m o d e r a n t e s , t o t i s v i r i b u s , i u x t a i m p i a S e c t a r u m
vota, catholicam Religionem

ac Romanum Pontificatum oppugnare

atque evertere eonantur.


Fac contra, omni conventior e cum ipsis Sectis, et qu8vis con-

o p p o r t u n a s c o n l e r e r e o p u s sit ad illius s i s t e n d o s p r o g r e s s u s , a t q u e

niventia semola, Religioni atque Ecclesiae, lamquam omnium

i m p e d i e n d u m felici c u m s u c c e s s u t r i u m p h u m .

dissimo rei p u b l i c a e vertici vi-rem l i b e r t a t e m , a t q u e i n t e g r u m s u o -

Harum omnium

r i u m p r i n c e p s a c potissima ea est, q u a m u n a R e l i g i o a t q u e

vi-

Ecclesia

rum

iurium

exercitium

r e l i n q u i , q u a m felix i n I t a l i a s u a e

valisortis

suppeditare potest: sine hac leges e t i a m s e v e r i s s i m a e , rigidissima

i m m u t a t i o e v e n i r t i ! D e t r i m e n t s et p e n c u l a , q u a e u t i e i u s b e l l i c o n -

T r i b u n a l i u m edicta, ipsque armata vis i u u t i l e s a t q u e i m p a r e s

sectaria.

d e r e n t . Q u e m a d m o d u m olirti c o n t r a

barbarorum

eva-

agmina materialis

v i s n e c q u i d q u a m v a l u i l , s e d s o l a c h r i s t i a n a e R e l i g i c n i s virtus., q u a e

quod

in R e l i g i o n e m

et Ecclesjam modo geritur,

paullo

ante lamentabamur, cessante confiictu, o m n i n o evancscerent, Ilaud


satis: sed e t a m p l i s s i m u s b o n o r a c p r a e c l a r a gloria, q u o r u m Religio

e o r u m a n i m o s p e n e t r a n s , e o r u m d e m f e r o c i a m domuit, cxtinxit; mites

et Ecclesia f u i t s e m p e r s l t r i x f c e c u n d i s s i m a . i t e r u m in electo Italiae

eorum m o r e s atque h u m a n o s reddidit, a c g e n t e s ipsasvoci

c a t l i h o l i c a e s o l o f i o re r e n t

veritatis,

e t L e g i s E v a n g e l i c a e p r a e c e p t i s s u s c i p i e n d i s d u c i l e e f f e c i t ; ita e t i a m
n u n c e f f r e n a t o multi tudin u m

rebelli u m f u r o r i nullus s i n e

Religiouis virtute satis validus obex o p p o n i

salutari

polerit, per q u a m

veri-

tatis luce m e n t i b u s c o r u s c a n t e , a t q u e i n a n i m o s S a n c t i s s i m i s c h r i s tianae Legis praeceptis instillatis, c o n s c i e n t a e o f f i c i o r u m q u e


r a e vocem persenliant homines, e t p r i u s q u a m
iniiciantur. atque indomitarum c u p i d i t a t u m
Itaque Religionem oppugnare idem

est, a c

natu-

manui, animo fraena


impetus

cohibeatur.

Italiam subsidio orbare

o m n i u m p o t e n t i s s i m o a d h o s t e m , q u i m i n a c i o r i n d i e s fit a t q u e f o r midabilior, invicte debellandum.


d u m in s o c i a l i , u t d i c u i i t , r e r u m o r d i n e b e l l u m R e l i g i o n i i l l a t u m p e r
q u a m f u n e s t u m I t a l i a e f u t u r u m e s t , a c s u m m o p e r e p e r i i c i c s u m ; ita
Romano

perduellium cum S. Sede, cum

Pontifice simultas p r a e g r a n d i u m

incommodorum

Italiae

fons est c t o r i g o . N c q u e vero h.c h u i u s c e r e i d e m o n s t r a t i o n e m c o n ficere

n e c e s s e e s t ; s e d a d id q u o d c o g i l a m u s i n t e g r e e x p r o m e n d u m ,

ultimas

eius cpnclusioncs

F a m i l i a r u m vincula c o n f i r m a r e n t u r , a t q u e in o m n i Civium ordine,


s u b m o r a l i a c r e l i g i o s o E c c l e s i a e i n l l u x u , officii s e n s u s , e t l i d e l i t a t i s
qua debet illud a d i m p l e r i , vividius e x c i t a r e t u r .
Sociales, ut aiunt, quaestiones, q u a e adeo omnium

animos

praesenti distinent, ad o p t i m a m perfectamque solutionem, per

paucis v e r b i s p r o f e r r e aufiicit.

in

prac-

licam praeceptorum charitatis et iustitiae evsngelicre applicationem,


adducerentur: publica quaevis externa concessa libertas, q u o m i n u s
in l i c e n t i a m

degeneret

prohibita,

aequo

bonoque

agendo

mserviret, a e v e r e hominis digna evaderei: scientiae propter

S e d e n i m v e r o nonnulla Nobis alia d i c e n d a s u p e r s u n t . Q u e m a d m o -

e t in o r d i n e r e r u m p o l i t i c o , h o r u m

Ex u t r i u s q u e d i v i n a v i r t u t e p u b l i c a e e t

privaiae vitae m o r u m correctio exinde sponte g e r m i n a r e t : naturalis

unico
verita-

tem, c u i u s E c c l e s i a M a g i s t r a e s t , e t a r t e s p r o p t e r p r a e p o t e n t e m i n a pirationem,

quam

Religio

divinitus

haurit, quarrque

in

animos

t r a n s l u n d e n d i a r c a n a m e a s o l a c o l l e t r a t i o n e m , i n n o v u m illieo e x cellentise decus conscenderent.


Reconciliata pace c u m E c ; l e - i s , religiosa unitas, a c civilis c o n cordia

arctius coagmen'aretur:

divisio

cessaret inter

Catholicos

E c c l e s i a e fideles a t q u e I t a l i a m , q u a e h a c r a t i o n e e l e m e n t u m o r d i n i

ES.S.

LENXIII
497

a c s a l u t i s validissiraum acquifere!. Acquis romani Pontificia postulalionibus,

uli p a r est, e x c e p t i s , s u p r e m i s

vindicatis, codemque

eius iuribus agnitis

ac

r o m u n o l'onlitice in eam iterum conditionem

restituto, in qua vera, pieno a t q u e integra librtate f r u e r e t u r , c a u s a


abesset, cur
communi

Catholici in reliquia T e r r a e p a r l i b u s d e g e n t e s ,

ipsorum

Patri

inimicam

existimare

dcbcrcnt:

alieno impuisu permoti, n e q u e illius rei, quam


n a r a ; sed Fidci s e n s u , e t officii d i c t a m i n e

a Sectis avertentes,

earumque

totis v i r i b u s a d u i t o n t o s , n e

n'rin.m

Ualia L

atur Fidem: ne Eccles am imp L

,n7

a V e r 5 1 n l e s

M "D

'V,dm

>

l u e a

Italiam
qui

non

adeo expetunt, ig-

perducti, ad

Eius,

quem

s u p r e m u m a n i m a r u m s u a r u m Pastorcm agnoscunt et rcverentur, dig-

bonum consislat queeoue ioson.m

'

V e r u r a

e o r u M

nitatem libertatemque vindicandam una hodiesimul attolluntvoccm.


Q u i n i m o ex v i t a e c o n c o r d i a
atque aestimatio penes
quidem Apostolica

cum

Apostolica Sede Italiae h o n o r

ceteros populos prefecto cxcrcsceret;

Sedes,

quemadmodum

quae

speciali m o d o Italis,

m e d i o e o r u m sita, p r a e s e n t i a e s u a e b e n e f i c i a olim

in

eS"5

i t a l i c a N a l i o n e s p e r a r i posse

ila F d e i t h e s a u r i s , q u i e x h o c b e n c d i c t i o n i s e t s a l u t i s c e n t r o

christi,naeR,ligl

reverendum Italicum nomen perferrctur.

novam huius P e n i n s X T o '

Italia c u m

Romano

S"8'

semper

q u a q u a v e r s u s diffusi s u n t , effecit, u t in o m u e s g e n t e s spectobile a c


Pontifico reconciliis, suaeque Religioni

d e l i s , ed. a v i l a s g l o r i a s r i t e a e m u l a r . d a s

di

experienda dedil;

adduceretur; quidquid

fi-

vero

i s

'

d i t i

conteudunt: sed c e f i & p ^ 1 T

' '

Pr

PSl0'

d l s s l c i e u d a

"S,,tu!io"era

posila n o n a d m i t ^ S ^ T u X n T

5 U | W

i.
d.

0 , l e 0

estacdicitur legitimus noslrorum temporum processus, calcar eidem


italiese Nationi e d m o v e r e t , a d u l t e r i u s in incoepto

praeclarissimo-

q u e civili c u r s u a l a c r i t e r p r o g r e d i e n d u m .
Roma sulem

Urbs

antonomastice

catholica,

christianse

Reli-

g i o n i s c e n t r u m , e t C h r i s t i V i c a r i o S e d e s divi ni I n s p r a e s t i t u t a , q u o d
q u i d e m s u a e s t a b i l i t a ! et p r a e c l a r i s s i m a e
saeculis,

ac

tot

tamque

varios

inter

g l o r i a e tot

eventus,

praeterlapsis

praecipuam

c a u s s a m R o m a i p s a e g n o s c i t , s u b m i t i et p a t e r n o r o m e n i
i m p e r i o i t e r u m c o l l o c a t a , id r u r s u s

Pontificis

esse inciperet, quod esm

divine

P r o v i d e n t i a et s a e c u l a f e c e r a n t : b a u d q u i d e m eo u s q u e diminuta, ut
sit parvi

regni

polestatibus
Urbis

capul;

distenla,

hisloriae

est

noe

binis

aequalibus,

q u i dualismus,

Orbis effocta, m a g n a

iisdemque

ut vulgo

p r o r s u s ignolu-: sed
ac venerabilis

die tur,

dignum

impelli, q u a m ofncu conscientia, et in P a r i s m

amore,

fuisse

supremis,
loti

huius

catholici

caput

U r b s ob Religionis et summi

-xilium

i l ; !

C o e l

,!'

I0'

a c l Z

VVner b

Opporlunum

au-

" "'eS

inuiue^Z

, "

0 5

"'

U m

8 C l

ne

P i

"e

C O n S a u l e s 6 C
vino Cordi U 1 V 7
'
M o Lord, vim inferaut, alque buie nostrae

"

r e c e s

coniungautur;

fe vidoe

- '
s u a v e m diItaliae ila D e u m p r o -

i p
T o m n i n m ' "' . T ! ^
" "'"""'" M
PeserI m
quod o m n i u m essel multo terribilissimum, F.dei videlicet i a c t u r a m ,

Sacerdolii m a i e s t a l e m ; honeslalis civilisque culturae ceteris populis


Magistra et exemplar.
Non

s u o l liae,

Venerabiles

Fralres,

fuliles

mentis

Ilusiones,

sed spes p e r q u a m solido a c veraci f u n d a m e n t o innixae.Propositio,


quae iamdiu pervulgan

coepit, Catholicos ac ipsum

liae h o s t e s e s s e , o t f a c t i o n u m

Pontificem llacalum-

n a est, a b S e c t i s s t u d i o s e s p a r s a , u t s u a p e r v e r s a Consilia h o c q u a s i
pallio t e g a n t , n e c o b i c e m o f f e n d a n t ,
Italiani

Alqui quod ex iis,

catholica

q u i in impio scelcre

Religione

orbare,

ipsis

iler

patrando,
obstruat,

q u a e h a c t e n u s dispulavimus, evidentissime

sequitur, hoc a p p r i

m e

"

D e U m

B o a U s s i

r a

" * e m

Mari,

adhi-

ho .bus praevalel, q u a e q u e m a l e r n a e s u . e ddectionis effectus toties


iiatiae perseli tire concessi!.

q u a e o m n i a subvcrtunl, fere totidem

foederalos socios, o m n i n o gratuito iniuria, atque imprudens

quod est

M t f t u Z

verum

est, Catholicos Patriae suae

con-

omnium

ptimos amicos esse, eoeque virilem veracemque amorem non

modo

erga avitam

semet

Religionem, sed

etram

ergo Patriam ostendero

c o Z - r r * ? e'i0ra ApSl0l0S Petrura el 1,aulum


fidentissime
laborfh

" C l , e " e ' i i c l ' ' r a t e r Fidei subegerunt, suis


labonbui, sane.icaverunt, suo demu,:. sanguine irrigarunl.
a u s n e v " ? C " e l e f " u r a s l i o r u m , q u a e vobis enixe a d p r e c a m u r ,
dir^n m
s p e c i a l i s s i m i in V o s a m o r i s p i g n u s s i i A p o s t o l i c a b e n e 9o quam ex intimi* visceribus Vobis, Yen. F r a t r c s , Vestro Clero
et u n i v e r s o Italiae p o p u l o i m p e r t i m u s .
M D r r r T v v ^ . " 8
pl"' Sd"Ct' 1 M r u m
U L C C L X X X . X . Ponlificolus nostri XIII.

l d i i u s

^obris

LEO PAPA.

XIII,

Encclicas.3.

anno

EPSTOLA ENCICLICA
SOBRE E L ESTADO A C T U A L D E LOS OBREROS

Leo?* p.
Venerables

Hermanos:

Salud

xm.
y bendicin

apostlica.

KA vez despertado el afn de novedades, que


hace tanto tiempo agita los Estados, necesariamente habla de suceder que el deseo de hacer
.mudanzas en el orden poltico se extendiese al econmico,
' que tiene con aqul tanto parentesco.Efectivamente; los
aumentos recientes de la industria y los nuevos caminos
porque van las artes, el camino obrado en las relaciones
mutuas de amos y jornaleros, el haberse acumulado las
riquezas en unos pocos y empobrecido la multitud, y en los
obreros la mayor opinin que de su propio valer y poder
han concedido, y.la unin ms estrecha con que unos otros
se han juntado; y,finalmente,la corrupcin de las costumbres, han hecho estallar la guerra. La cul guerra, cunta
gravedad entrae se colige de la viva expectacin que tiene
los nimos suspensos,y de lo que ejercita los ingenios dlos
doctos, las juntas de los prudentes, las asambleas populares,
el juicio de los legisladores, los consejos dlos principes; de
tal manera, queno.se halla ya cuestin ninguna, por grande
que sea, que cou ms fuerza que sta preocupe los nimos
delos hombres.-Por esto, proponindonos comofiniadefensa de la Iglesia y el bien comn, y como otras veces os
hemos escrito sobro el gobierno de los pueblos, la libertad
humana, la constitucin cristiana de los Estados y otras
cosas semejantes, cuanto pareca propsito para refutar
las opiniones engaosas, asi ahora y por las mismas causas
creemos deber escribiros algo del estado y condicin de los

obreros.Materia es esta que ya otras veces, cuando so ha


ofrecido la ocasin, liemos tocado; mas en esta Encclica
amonstanos la conciencia de Nuestro deber apostlico que
tratemos la cuestin de propsito y por completo, y do manera que se vean bien los principios que han de dar esta
- contienda la solucin que demandan la verdad y la justieia
Pero es difcil de resolver y no carece de peligro. Porqu
difcil es dar la medida justa de los derechos y deberes en
quericosy proletarios, capitalistas y operarios deben encerrarse. Y peligrosa es una contienda que por hombres turbulentos y maliciosos frecuentemente se tuerespara pervertir el juicio de la verdad y mover sediciones la multitud
Como quiera que sea, vemos claramente, y en esto convienen todos, que es preciso dar pronto y op'ortuno auxilio
los hombres de la nfima clase, puesto caso que sin merecerlo se hallan la mayor parto de ellos en una condicin
desgraciada y calamitosa. Pues destruidos en el pasado siglo los antiguos gremios de obreros, y no habindoseles dado
- en su lugar defensa ninguna, por haberse apartado las instituciones y leyes pblicas de la Religin de nuestros padres
poco poco ha sucedido hallarse los obreros entregados'
solos indefensos, por la condicin de los tiempos" la'
inhumanidad de sus amos y la desenfrenada codicia de
sus competidores. A aumentar el mal vino la voraz usura
la cual, aunque ms de una vez condenada por sentencia
, de ta Iglesia, sigue siempre, bajo diversas formas, la misma
en su sr, ejercitada por hombres a varos y codiciosos. Jntase esto que los contratos de las obras v el coniercio de
todas las cosas est casi todo en manos de pocos de tal suerte, que unos cuantos opulentos hombres y riqusimos han
puesto sobre los hombros de la multitud innumerable de
prlctarios un yugo que difiere poco del de los esclavos.
Para remedio de este mal, los socialistas,
despus de excitar en los pobres el odio los ricos, pretenden que os preciso acabar con la propiedad privada y substituirla cou
la colectiva, en que los bienes do cada uno sean comunes todos, atendiendo su conservacin y distribucin los
que rigen el Municipio tienen el gobierno general del Estado. Con este pasar los bienes de las manos do los particulares las de la comunidad y repartir luego esos mismos
bienes y sus utilidades con igualdad perfecta entre los ciudadanos, creen que podrn curar la enfermedad presente.
Pero tan lejos est este procedimiento suyo de poder dirimir

la cuestin, que antes perjudicar los obreros mismos; y es


adems grandemente injusto, porque hace fuerza los que
legtimamente poseen, pervierte los deberes del Estado
iiHrafuce una completa confusin ntrelos ciudadanos.
A la verdad, todos fcilmente entienden que la causa
principal de emplear su trabajo los que se ocupan en algn
arte lucrativo, y el fin que prximamente mira el operario son stos: procurarse alguna cosa y poseerla como propia suya con derecho propio y personal. Porque si el obrero
presta otro sus fuerzas y su industria, las presta con el fin
de alcanzar lo necesario para vivir y sustentarse; y por esto
con el trabajo que de su parte pone adquiere un derecho
verdadero y perfecto, no solo para exigir su salario, sino
para iiacer de ste el uso que quisiere. Luego, si gastando
poco de esc salario ahorra algo, y para tener ms seguro
este ahorro, fruto de su parsimonia, lo emplea cu una finca,
sigese que la tal finca no es ms que aquel salario bajo otra
forma; y, por lo tanto, la finca que el obrero asi compr
debe ser tan suya propia como lo era el salario que con su
trabajo gan. Ahora bien: en esto precisamente consiste,
como fcilmente se deja entender, el dominio de bienes
muebles inmuebles. Luego al empearse los socialistas
en
que los bienes de los particulares pasen la comunidad,
empeoran la condicin de los obreros, porque quitndoles la
libertad de hacer de su salario el uso que quisieren, los quitan la esperanza y aun el poder de aumentar sus bienes
propios y sacar de ellos otras utilidades.
Pero, y esto es an ms grave, el remedio que proponen
pugna abiertamente con la justicia; porque poseer algo
como propio y con exclusin de los dems, es un derecho
que di la naturaleza todo hombre.Y la verdad, aun
en esto hay grandsima diferencia entre el hombre y los
dems animales. Porque stos no son dueos de sus actos,
sino que se gobiernan por un doble instinto natural que mantiene en ellos despierta la facultad de obrar y 'su tiempo
les desenvuelve las fuerzas y excita y determina cada uno
de sus movimientos. Muveles el uno de estos instintos 4
defender su vida, y el otro conservar su especie. Y entrambas cosas fcilmente las alcanzan con solo usar de lo
que tienen presente; ni pueden en manera alguna pasar ms
adeknte, porque los muevo slo el sentido y las cosas singulares que con los sentidos perciben.Pero muy distinta
es la naturaleza del hombre. Existe en el toda entera y per-

feeta la naturaleza animal, y por eso, no menos que los


otros animales, se ha concedido al hombre por razn de sta
su naturaleza animal, la facultad de gozar del bien que hay
en las cosas corpreas. Pero esta naturaleza animal aunque
sea en el hombre perfecta, dista tanto de ser ella sola toda
la naturaleza humana, que es muy inferior sta y de su
condicin nacida sujetarse ella y obedecerla, i.o'que en
nosotros campea y sobresale, lo que al hombre da el sr de
hombre y por lo que se diferencian especficamente de las
bestias, es el entendimiento la razn. Y por esto, por ser
el hombre el solo animal dotado de razn, hay que conceder
necesariamente al hombre la facultad, 110 slo de usar, como
los dems animales, sino de poseer con derecho estable y
perpetuo, asi las cosas que con el uso se consumen, como
las que, aunque usemos de ellas, no se acaban.
Lo cual se v an ms claro si se estudia en s y ms intimamente la naturaleza del hombre.Este, porque con la
inteligencia abarca cosas innumerables y las presentes
junta y enlaza las futuras, y porque adems es dueo de sus
acciones, por esto, sujeto la ley eterna y la potestad de
Dios que todo lo gobierna con providencia infinita, l si
mismo se gobierna con la providencia de que es eapaz su
razn, y por esto tambin tiene la libertad de elegir aquellas cosas que juzgue ms propsito para su propio bien,
110 slo en el tiempo presente, sino aun en el que est por
venir. De donde se sigue quedebe el hombre tener dominio,
no slo de los frutos de la tierra sino adems la tierra misma, porque de la tierra v que se producen para ponerse
su servicio las cosas de que l ha de necesitar en lo porvenir. Dan en cierto modo las necesidades de todo hombre
perpetuas vueltas, y as, satisfechas hoy, vuelven maana
ejerccrsuimperio.Debe, pues, la naturaleza haber dado
al hombre algo estable y que perpetuamente duro, para
que de ella perpetuamente pueda esperar el alivio de sus
necesidades. Y esta perpetuidad nadie sino la tierra con
sus frutos puede darla.
Ni hay para qu se entrometa el cuidado y providencia
del Estado, porque ms antiguo que el Estado es el hombre,
y por esto, antes que se formato Estado, ninguno, debi recibir
el hombre dla naturaleza el derecho de cuidar.de su vida y
desu cuerpo.Masel haber dadoDios la tierra todoel linaje
humano, para que use de ella y la disfrute, no se opone en
manera alguna la existencia de propiedades particulares.

Poi que decir que Dios lia dado la tierra en comn todo el
linaje humano, no es decir que todos los hombres, indistintamente, sean seores de toda ella, sino que 110 seal Dios
ninguno en particular la parte que haba de poseer, dejando la industria del hombre, y las leyes de los pueblos
la determinacin de lo que cada uno en particular haba de
poseer. Por lo dems, aun despus de repartida entre personas particulares, no cesa la tierra de servir la utilidad
comn, pues no hay mortal ninguno que no se sustente de
lo que produce la tierra. Los que carecen de capital lo suplen con su trabajo, do suerte que con verdad se puede afirmar que todo el arte de adquirir lo necesario para la vida
y mantenimiento se funda en el trabajo que, se emplea en
una finca, en una industria lucrativa, cuyo salario, en
ltimo trmino, dlos frutos do la tierra se saca con ellos
se permuta.
Dedcese de aqu tambin que la propiedad privada es
claramente conforme la naturaleza. Porque las cosas que
para conservar la vida, y ms an, las que para perfeccionarla son necesarias, prodcelas la tierra, es verdad, eon
grande abundancia, mas sin el cultivo y cuidado de los hombres no las podra producir. Ahora bien; cuando en preparar estos bienes naturales gasta el hombre la industria de
su inteligencia y las fuerzas de su cuerpo, por el mismo hecho se aplica s aquella parte de la naturaleza material
que cultiv, y en la que dej impresa una eomo huella
figura do su propia persona; de modo que no puede menos
de ser conforme la razn que aquella parte la posea el
hombre como suya y nadie en manera alguna le sea lcito
violar su derecho.
Tan clara es la fuerza de estos argumentos, que causa
admiracin ver que hay algunos que piensan de otro modo
resucitando envejecidas opiniones; los cuales conceden, es
verdad, al hombre, aun como particular, el uso do la tierra
y de los frutos varios que de ella, cuando se cultiva, se producen; pero abiertamente le niegan el derecho de poseer
como seor y dueo el solar sobre que levant un edificio,
la hacienda que cultiv. Y no ven que al negar este derecho al hombre le quitan cosas que con su trabajo adquiri.
Pues un campo cuaudo lo cultiva la mano y lo trabaja la
industria del hombre, cambia muchsimo de condicin; heese de silvestre fructuoso y de infecundo feraz. Y aquellas
cosas que lo han as mejorado, de tal modo se adhieren y

tan intimamente se mezclan con el terreno, que muchas de


ellas no se pueden ya en manera alguna separar. Ahora
bien: que venga alguien apoderarse y disfrutar del pedazo
de tierra en que deposit otro su propio sudor; permitirlo
la justicia? Como los efectos siguen la causa de que son efectos, asi el fruto del trabajo es justo que pertenezca los que
trabajaron. Con razn, pues, la totalidad del gnero humano,
haciendo poco caso de las opiniones discordes de unos pocos,
y estudiando diligentemente la naturaleza, en la misma ley
natural halla el fundamento de la divisin de bienes y la
propiedad privada, tanto que, como muy conformes y convenientes la paz y tranquilidad de la vida, las lia consagrado con el uso do todos los siglos.Este derecho de que
hablamos lo confirman, y hasta con la fuerza lo defienden,
las leyes civiles, que, cuando son jlisias, la misma ley natural derivan su eficacia.Y este mismo derecho sancionaron con su autoridad las divinas leyes, que aun el desear
lo ajeno gravisimamen te prohiben. No codiciars
la mujer
de
tu prjimo,
ni

cosa

ni su
alguna

de

casa,
las

ni campo,
que.

son

ni siena,
suyas

ni

buey,

ni

asno,

(1).

Estos derechos, que los hombres aun separados competen, se r que son aun ms fuertes si se les considera trabados
y unidos con los deberes que los mismos hombres tienen
cuando viven en familia. - Cuanto al elegir el gnero de
vida, 110 hay duda que,puede cada imo su arbitrio escoger
una de dos cosas: seguir el consejo de Jesucristo guardando
virginidad, ligarse con los vnculos del matrimonio. Ninguna ley humana puede quitar al hombre el derecho natural y primario que tiene contraer matrimonio, ni puede
tampoco ley ninguna humana poner en modo alguno limites
la causa principal del matriniouio, ual la estableci la
autoridad de Dios 0.11 el principio. Creced y multiplicaos
(2).
He aqu la familia sociedad domstica, pequea la verdad. pero verdadera sociedad y anterior todo Estado, y
que por lo tanto, debe tener derechos y deberes suyos propios, y que de ninguna manera dependan del Estado. Menester es, pues, traspasar al hombre eomo cabeza de familia, aquel derecho de propiedad que hemos demostrado que
la naturaleza di cada uno en particular; ms an, el derecho ste es tanto mayor y ms fuerte, cuanto son ms las
cosas que en la sociedad domstica abarca la persona del

(1) Oent.. T. 81.(2) G n . I , J

hombre Ley es santsima de la naturaleza que deba el padre de familia defender, alimentar, y, con todo gnero de
cuidados, atender los hijos que engendr; y de la misma
naturaleza se deduce que los hijos, los cuales, en cierto
niocto, reproducen y perpetan la persona del padre, debe
ste querer adquirirles y prepararles los medios con que
honradamente puedan en la peligrosa carrera de la vida
detenderse de la desgracia. Y esto no lo puede hacer sino
poseyendo bienes tiles que pueda en herencia transmitir
sus hijos.-Lo mismo que el Estado es lafamilia, como antes

tica en que fueron engendrados, entran formar parte de


la sociedad civil. Y por esta misma razn, porque loJhos
son naturalmente
algo del padre...
antes de 9e
f eiier
1 ,
"n
V 8 ; l 0 S S 0 C i a l t a s ' d a d a la providencia de los padres introducen en su lugar la del E tado,
la trabazn del
Y fuera de esja injusticia, vse demasiado claro cul
sena en todas las clases el trastorno y perturbacin que
se seguira: uadura y odiosa esclavitud de los ciudadanos.
Abnnase la puerta a mutuos odios, murmuraciones v discordias; quitado al ingenio y diligenciado cada uno todo
estimulo, secarianse necesariamente las fuentes mismas de
la riqueza, y esa igualdad que en su pensamiento se forjan
no sena en hecho de verdad, otra cosa que un estado tan
triste como innoble de todos los hombres sin distincin alguna. De todo lo cual so v (pie aquel dictamen de los
socialistas, saber, que toda propiedad iia de ser comn, debe absolutamente rechazarse, porque daa los mismos quienes se trata de socorrer; pugna con los derechos naturales
dlos individuos y perturba los deberes del Estado y la
tranquilidad comn. Q.uede, pues, sentado que cuando se
busca el modo de aliviar los pueblos, lo que principalmente y como fundamento de tollo se ha de tener, es esto: que
se debe guardar intacta la propiedad privada. Esto probado, vamos declarar dnde hay que ir buscar el remedio
que se desea.

hemos dicho, una verdadera sociedad regida por un poder


que le es propio, saber: el paterno. Foresto, dentro dlos
I mites que su Iin prximo le prescribe, tiene la ramilla en
el procurar y aplicar los medios que para su bienestar v
justa libertad son necesarios, derechos iguales, por lo mnos a los de la sociedad civil. Iguales, por lo menos, hemos
dicho, porque como la familia sociedad domstica se concibe y de hecho existe, antes que la sociedad civil, sigese
que los derechos y deberes de aqulla son anteriores y ms
inmediatamente naturales que los de sta. Y si los ciudadanos, si las familias al formar parte de una comunidad v
sociedad humanas hallasen en vez de auxilio estorbo y c'n
vez de oefensa disminucin de su derecho, seria ms bin de
aborrecer que de desear la sociedad.
'
Querer, pues, q u c st , entrometa el poder civil hasta lo
intimo del hogar, es un grande y pernicioso error. Cierto
que si alguna familia se hallase en extrema necesidad v no
pudiese valerse ni salir por s de ella en manera alguna,
jus o sena que la autoridad pblica remediase esta necesidad extrema, por ser cada una de las familias una parte de
ta sociedad, i del mismo modo, si dentro del hogar domstico surgiere una perturbacin grave de los.derechos mutuos, interpngase la autoridad pblica para dar cadaimo
el suyo, pues no es esto usurpar los derechos de los ciudadanos, sino protegerlos y asegurarlos con una justa v debida
tutela. Pero es menester que aqu so detenga n los que tienen
el cargo de a cosa publica; pasar estos lmites no lo permite la naturales. Porque es tal la patria potestad, que no
puede ser ni extinguida ni absorbida por el Estado, puesto
que su principio es igual idntico al de la vida misma de
los hombres Los hijos son algo del padre, y como una amplificacin de la persona del padre; y si queremos hablar con
propiedad, no por s mismos, sino por la comunidad .domes-

Animosos y con derecho claramente nuestro, entramos


tratar de esta materia, porque cuestin es sta la cual no
se hallar solucin ninguna aceptable, si no se acude la
Religin y la Iglesia, Y como ia guarda de la Religin.y
l administracin de la potestad de la Iglesia Nos princlpalsimamente incumbe, con razn, si callramos se juzgara que faltbamos nuestro deber. -Verdad es que cuestin tau grave demanda la cooperacin y esfuerzos de otros,
es saber: do los principes y cabezas de los Estados, de los
amos y de I03 ricos, y hasta de los mismos proletarios de
cuya suerte se trata; pero, sin duda alguna, afirmamos que
sern vanos cuantos esfuerzos llagan los hombres, si desatienden la Iglesia. Porque la Iglesia es la que del Event o S. Tliom.. II. II, (Imsi,

X, a r t . 12.

gelio saca doctrinas tales, que bastan dirimir completamente esta contienda, por lo menos, quitarle toda aspereza y hacerla as ms suave: ella es la que trabaja, no slo
en instruir el entendimiento, sino en regir con sus preceptos
la vida y las costumbres de todos y cada uno de los hombres; ella, la que con muchas tilsimas instituciones promueve el mejoramiento dla situacin de los proletarios;
ella, la que quiere y pide que se aunen los pensamientos y
las fuerzas de todas las clases, para poner remedio, el mejor que sea posible, las necesidades de los obreros; y para
conseguirlo, cree que se deben emplear, aunque con poso y
medida, las leyes mismas y la autoridad del Estado.
Sea, pues, el primer principio, y como la base de todo,
que no hay ms remedio que acomodarse la condicin
humana, que en la sociedad civil no pueden todos ser iguales, los altos y los bajos. Afnanse, es verdad, por ello los
socialistas,
pero es eii vano y contra la naturaleza misma
dlas cosas ese afn.Porque ha puesto en los hombres la
naturaleza misma grandsimas y muchsimas desigualdades. No son iguales los talentos de todos, ni igual el ingenio,
ni la salud, ni las fuerzas; y la necesaria desigualdad de
estas cosas sigese espontneamente desigualdad en la fortuna. Lo cual es claramente conveniente la utilidad, as
de los particulares como de la comunidad; porque necesita
para su gobierno la vida comn de facultades diversas y
oficios diversos principalsimamente mueve los hombres,
es la diversidad de la fortuna de cada uno. Y por lo que al
trabajo corporal toca, ni an en el estado de la inocencia
haba de estarc hombre completamente ocioso; mas lo que
para esparcimiento del nimo habra entonces libremente
buscado la. voluntad, eso mismo despus por necesidad, y no
sin fatiga, tuvo que hacer en expiacin de su pecado. Maldita
ser

la tierra

en tu obra;

con afanes

comers

de ella

todos

los

das

i . Y del mismo modo no han do tener.fin en esto


mundo las otras penalidades, porque los males que al pecado siguieron son speros de sufrir, duros y difciles, y de
necesidad han do acompaar al hombre hasta lo ltimo de
su vida. Asi que sufrir y padecer es la suerte del hombre,
y por ms experiencias y tentativas que el hombre haga,
con ninguna fuerza, con ninguna industria podr arrancar
enteramente de la vida humana estas incomodidades. Los
de tu vida

(1) Gn. Ili, li.

que dicen que lo pueden hacer, losque al desgraciado pueblo


prometen una vida exenta de toda fatiga y dolor y regalada con holganza incesantes placeres, lo inducen error,
lo engaan con fraude de que brotarn algn dia males
mayores que los presentes. Lo mejor es mirar las cosas humanas como son en si, y al mismo tiempo buscar en otra
parte, conio ya hemos dicho, el remedio conveniente estas
incomodidades.
Hay en la cuestin que tratamos un mal capital, y es el
figurarse y pensar que son unas clases de la soeiedadporsu
naturaleza enemigas de otras, como si los reos y los
proletarios los hubiera hecho la naturaleza para estar peleando los unos con los otros en perpetua guerra. Lo cuales
tan opuesto la razn y la verdad, que, por el contrario,
es.ciertsimo que as como en el cuerpo se unen miembros
entre s diversos, y de su unin resulta esa disposicin de
todo el sr, que bien podramos llamar simetra, asi en la
sociedad civil ha ordenado la Naturaleza que aquellas dos
clases se junten concordes entre s y se adapten la una la
otra de modo que se equilibren. Necesita la una de la otra
enteramente; porque sin trabajo no puede haber capital, ni
sin capital trabajo. La concordia engendra en las cosas hermosura y orden; y al contrario, de una perpetua lucha no
puede menos de resultar la confusin junta con una salvaje
ferocidad. Ahora bien: para acabar con esa lucha y hasta
para cortar las raices mismas de ella, tiene la Religin cristiana una fuerza admirable y mltiple. Y en primer lugar,
el conjunto de las enseanzas de la Religin, de que es intrprete y depositaria la Iglesia, puede mucho para componer entre si y unir los ricos v los proletarios, porque
ambos ensea sus mutuos deberes y en especial los que
dimanan de la justicia. De estos deberes, los que tocan al
proletario y obrero son: poner de su parte ntegra y fielmente el trabajo que libre y equitativamente se ha Contratado: no perjudicar en manera alguna al capital, ni hacer
violencia personal sus amos; al defender sus propios derechos abstenerse de la fuerza, y nunca armar sediciones
ni hacer juntas con hombros malvados que maosamente
les ponen delante desmedidas esperanzas y grandsimas
promesas, que se sigue casi siempre un arrepentimiento
intil y la ruina de sus fortunas. A los reos y losamos
toca: que no deben tener los obreros por esclavos, que deben en ellos respetar la dignidad en la persona y la nobleza

que esa persona aade lo que se llama carcter de cristiano. Que si se tiene en cuenta la razn natural y la filosofa cristiana, no es vergonzoso para el hombre ni le rebaja
el ejercer un oficio por salario, pues le habilita el tal oficio
para poder honradamente sustentar su vida. Que lo que
verdaderamente es vergonzoso inhumano es abusar de los
hombres, como si no fuesen ms que cosas, para sacar provecho de ellos, y no estimarlos en ms que lo que dan de si sus
msculos y sus fuerzas. Ordnase asimismo que en los proletarios so tenga cuenta con la Religin y con el bien de sus
almas. T por esto, deber es de sus amos hacer que sus
tiempos se dedique el obrero la piedad; 110 exponerlo los
atractivos de la corrupcin ni los peligros de pecar, ni en
manera alguna estorbarle el que atienda su familia y el
cuidado de ahorrar. Asimismo, no imponerle ms trabajo
del que sus fuerzas pueden soportar ni tal clase de trabajo
que no lo sufran su sexo y su edad. Pero entre los principales deberes de los amos, el principal es dar cada uno lo
que es justo. Sabido es que para fijar conforme justicia el
lmite del salario, muchas cosas se han de tener en consideracin; pero en general deben acordarse los ricos y los amos
que oprimen en provecho propio ios indigentes y menesterosos, y de la pobreza ajena tomar ocasin para mayores
lucros, es contra todo derecho divino y humauo. Y el defraudar uno del salario que se le debe es un gran crimen
que clama al ciclo por venganza. Mirad, que el jornal
que
defraudasteis

los

trabajadores

clama;

el

clamor

de

ellos

(1). Finalmente,
con extremo cuidado deben guardarse los amos de perjudicar en lo ms mnimo los ahorros de los proletarios, ni con
violencia, ni con engallo, ni con los artificios de la usura y
esto aun con mayor razn, porque no estn ellos suficientemente protegidos contra quien les quite sus derechos les
incapacite para trabajar, y porque sus haberes, cuanto ms
pequeos son, tanto deben ser ms respetados.
suena

en los

odos

del

Seor

de

los

ejrcitos

La obediencia estas leyes, no os verdad que bastara


ella sola quitar la fuerza y acabar con las causas de esta
contienda? Pero la Iglesia, enseada y guiada por Jesucristo, aspira algo ms grande; es decir, ordena algo que es
ms perfecto, y pretende con ello juntar en unin intima y
amistad una clase con otra. Entender lo que en verdad son

y apreciar en lo que de veras valen las cosas perecederas,


es imposible, si no se ponen los ojos del aima en la otra vida
que no ha de tener fin; la cual vida si se quita, perecer
inmediatamente el concepto y verdadera nocin del bien, y
hasta se convertir este universo en un misterio inexplicable toda investigacin humana. Asi, pues, lo que del magisterio de la naturaleza misma aprendimos, es tambin
dogma de la fe cristiana, cu que como en principal fundamento estriba la razn y el ser todo de la Religin, saber,
que cuando salgamos de esta vida, entonces hemos de comenzar de veras vivir. Porque 110 cri Dios al hombre
para estas cosas quebradizas y caducas, sino para las celestiales y eternas; ni nos di la tierra por habitacin perpetua, sino por lugar de destierro. Abundar carecer de
riquezas y de las otras cosas que se llaman bienes, nada
importa para la bienaventuranza eterna; lo que importa
ms que todo es el uso que de esos bienes hagamos. Las varias penalidades de que est como tejida la vida mortal, 110
las quit Jesucristo con su copiosa redencin,
sino las troc
en incentivos de virtudes y materia de merecer, de tal suerte, que ninguno de los mortales puede alcanzar los bienes
sempiternos, si no e3 caminando sobre las ensangrentadas
h u e l l a s de J e s u c r i s t o . Si sufriremos,

reinaremos

tambin

con

l ;.i;. Tomando l do su voluntad trabajos y tormentos, por


admirable modo templ la fuerza de esos mismos trabajos y
tormentos, y no solo con su ejemplo, sino cou su gracia y
con la esperanza que delante nos pone de un premio eterno,
hizo ms fcil el sufrir dolores: porque lo que aqu es
para
nosotros
nosotros
gloria

de
de

una
un

tribulacin
modo

momentnea
muy

maracilloso

y ligera,
un

peso

engendra

en

eterno

de

(2).

Advirtese, por lo tanto, los que tienen riquezas, que


no libran ellas de dolor, ni en nada aprovechan para la
eterna Bienaventuranza, sino que antes daan (3); que deben
los ricos infundir terror las extraordinarias amenazas
que les hace Jesucristo ( 1), y que ha de llegar un da en que
darn en el tribunal de Dios seversima cuenta del uso que
hicieron de sus riquezas. Acerca del uso que se debe hacer
de las riquezas, hay una doctrina excelente importantsima que la filosofa vislumbr, pero que la Iglesia perfeccion
y ensea y trabaja porque no sea slo conocida, sino obser-

(1) J a c . v . i.
(1) 2 a d T i m . , ,1, 2.<3) 2 Cor., 1V, 17..3) Mattli. i I X , 23- J . - ( 4 ) L u c , Vi, 2-23.

vada aplicada las costumbres. El principio fundamental


de esta doctrina es el siguiente: que se debe distinguir entre
la justa posesin del dinero y el uso justo del mismo dinero.
Poseer algunos bienes en particular, es, como poco antes
liemos visto, derecho natural al hombre; y usar de ese derecho, mayormente, cuando se vive en sociedad, no solo es
licito, sino absolutamente necesario. Licito es que el
hombre
posea

algo

como

propio.

Es

adems,

para

la vida

humana

ne-

,1.1. Has si se pregunta qu usse debe hacer de esos


bienes, la Iglesia, sin titubear, responde: Cuanto esto,
no
cesario

debe

tener

el

hombre

las

como

comunes:

es decir,

nique

con

otros

cuando

manda

los

Apstol:

cosas

de tal
stos
ricos

externas

suerte,

las
de

como

que

este

Por

siglo...

propias,

fcilmente

necesiten.

que

den

sino

las
lo cual

comudice

y que

el

repar-

francamente.
Verdad es que nadie se manda socorrer
otros con lo que para s para los suyos necesita, ni
siquiera dar otros lo que para el debido decoro de su propia persona lia menester; pues nadie, est obligado vivir de
que su estado
no convenga
(2). Pero satisfecha la neun modo
cesidad y el decoro, deber nuestro es, de lo que sobra, socorrer los indigentes. Lo que sobra dadlo delimosna
(3). No
son stos, excepto en casos de extrema necesidad, deberes
de justicia, sino de caridad cristiana, la cual no tienen
derecho de contradecir las leyes. Porque anterior las leves
y juicios de los hombres es la ley y juicio de Jesucristo, que
de muchas maneras aconseja que nos acostumbremos i dar
limosna: cosa ms bienaventurada
es dar que recibir
l-, y que
tendr por hecha negada si propio la caridad que hiciremos negremos los pobres: en cuanto lo hicisteis
uno
tan

de estos

mis

hermanos

pequefiitos.

mi lo hicisteis

( 5;. E n s u m a ;

los que mayor abundancia de bienes han recibido de Dios,


ya sean esos bienes corporales y externos espirituales
internos, para esto los lian recibido, para que con ellos
atiendan su perfeccin propia, y al mismo tiempo, como
ministros de la divina Providencia, al provecho de los dem s . Asi,
'que

hiciere

pues,

la largueza

dla

manejarse,

ponga

pante

utilidad

de su

el que

abundancia

tuviere
de

misericordia;
grande

talento,

bienes,

el que
empeo

y provecho

cuide

vele

supiere

en hacer

de

no se

no callar;

entorpezca
un

oficio

al prjimo

el
en

con

l
que

partici-

(g).

l) II,-11, ( J o u s t . I.OVI, a . 2. ()'ll, U, Qtyeat. x x x l l , a . 6 . - < 3 > L a c . X l . 4 1 . - )


A d o r , XX, a . - G ) H a i t . , X X V , 10.-6) S. O r e g . M a g a - , I n Kvanif., Uom. I X , n . 7.

A los que carecen de bienes de fortuna ensales la Iglesia no tener deshonra, como no la tiene Dios, la pobreza
y no avergonzarse de tener que ganar el sustento trabajando. Todo lo cual lo confirm con sus obras y hechos Cristo Nuestro Seor, que para salvar los hombres se hizo pobre siendo
rico (1); y aunque era Dios hijo do Dios, quiso,
sin embargo, mostrarse y ser tenido por hijo de un artesano'
y aun no rehus gastar una gran parte de su vida trabajando como artesano. No es este el artesano
hijo
de
Mara?
Quien este divino ejemplo tuviere ante los ojos, entender
ms fcilmente lo que sigue, saber, que la verdadera dignidad y excelencia del hombre en las costumbres, es decir
en la virtud consiste: que la virtud es patrimonio comn
todos los mortales, y que igualmente lo pueden alcanzar los
altos y los
los ricos y los proletarios; y que solo las
virtudes y al mrito, en quien quiera que se hallen, se ha
de dar el premio de la eterna bienaventuranza, Y no slo
esto, sino que los afligidos por alguna calamidad se v
ms inclinada la voluntad del mismo Dios; pues bienaventurados llama Jesucristo los pobres; amantsimamente llama si, para consolarlos, ios que estn en algn trabajo
afliccin; y los ms abatidos, y los que injustamente son
oprimidos, abraza con especial amor. Cuando estas verdades se conocen, fcilmente se reprime la hinchazn de nimo de los ricos y se levanta el abatimiento de los pobres, v
se doblegan los unos ser benignos y los otros ser humildes. Y de esta suerte, la distancia que entre unos y otros
quisiera poner la soberbia, se acorta, y 110 habr liificultad
en conseguir que se uuan con estrecho vnculo de amistad la
una y la otra clase.
Las cuales dos clases, si los preceptos de Cristo obedecieren, no slo en amistad, sino en amor verdaderamente
de hermanos se unirn. Porque sentirn y entendern que
todos los hombros sin distincin alguna han sido criados por
Dios, Padre comn de todos; que todos tienden al mismo
bien, como fin, que es Dios mismo, nico que puede dar
bienaventuranza perfecta los hombres y los ngeles;
que todos y cada uno han sidopo favor do Jesucristo igualmente redimidos y levantados la dignidad dehijos de Dios,
de tal manera que, no solo entre si, sino aun con Cristo
Seor Nuestro, primognito
entre
muchos
hermanos,
los enlato

11, Coriilt, V I I I , 0.

za un parentesco verdaderamente de hermanos. Y asimismo, que los bienes de naturaleza y los dones dla gracia
divina pertenecen en comn y sin diferencia alguna todo
linaje humano, y que nadie, como no se haga indigno, ser
desheredado de los bienes celestiales. Si hijos, tambin
henderos
t/VlStO

herederos

verdaderamente

de Dios

'coherederos

con

',1).

Tai es la naturaleza de los deberes y derechos que la


filosofa cristiana ensea No es verdad que en brevsimo
tiempo parece que se acabara toda contienda, donde en la
sociedad civil prevaleciese esta doctrina?
Finalmente, no se contenta la Iglesia con mostrar los medios conque este mal se ha de curar; ella, con sus propias
manos, aplica las medicinas. Porque todo su afn es educar
y formar los hombres conforme sus enseanzas y doctrina; y con el auxilio de los Obispos y del Clero, procura extender cuanto ms puede los saludabilsimos raudales de su
doctrina. Esfurzase, adems, en penetrar hasta lo intimo
del alma y doblegar las voluntades para que se dejen regir
y gobernar cu conformidad conlos divinos preceptos. Y en
paparle, que es la principal y ms importante, por dccnnmlL?,

P r o v e c h o s y la solucin
T f 1rUfiSt'1' sola 1 Iglesia es la que tiene el
majoi poder. Porque los instrumentos de que para mover
os nimos se sirve, para esefinprecisamente se los puso en
las .nanos Jesucristo, y del mismo Dios reciben su eficacia,
semejantes instrumentos son los nicos que pueden convoS U m a

t0<l:l

d e

l o s

h
S h haSta l0S Se,,0S nditos del corazn y
hacer al hombre obediente y pronto cumplir con su deber,
i que gobierne los movimientos de su apetito, y ame Dios
L S 3 U n C0" Susul,lr suma caridad, y se abra animode avktuTm a 'mVS (le cual|lo le eslorbe la carrera
de

mmt0

rrssftvT

brevemente la memoria
* mayore's"Las cosas y los hechos

t:ics'que u d e j a n iugar
^
nlaS ",ximas oristianas se renov de
aDa 3
ciedadcivil; que por virtud de esta
Sner
<Mms
resucit
hubo m
'.y,adqmrt tan STande perfeccin, que ni
hubo antes m habr en las venideras edades otra mayor

r^ov,;

,\ h
t

U) ltyui. . II, 7.

Y, porfin,que de todos estos beneficios es J esueristo el principio y es el trmino, porque nacidos de El, El todos se
deben referir. Efectivamente, cuando recibi el mundo la
ley Evanglica; cuando aprendi el grande misterio de la
Encarnacin del Verbo y Redencin del gnero humano, la
vida ie Jesucristo, Dios y hombre, penetr en las entraas
de la sociedad civil, y toda la impregn de su fe, de sus
preceptos y de sus leyes. Por esto, si remedio ha de tener el
mal que ahora padece la sociedad humana, este remedio no
puede ser otro que la restauracin de la vida instituciones
cristianas. Cuando las sociedades se desmoronan, exige de
rectitud que, si se quieren restaurar, vuelvan los principios que les dieron el sr. Porque en esto consiste la perfeccin de todas las asociaciones, en trabajar por conseguir el
fin para que fueron establecidas, de manera que los movimientos y actos de la sociedad no los produzca otra causa
que la que produjo la misma sociedad. Por lo cual desviarse
de sufines enfermar; volver l es sanar. Y lo que decimos de todo el cuerpo de la sociedad civil, del mismo modo
y con perfectisma verdad lo decimos de aquella clase de
ciudadanos, la ms numerosa, que sustenta su vida con su
trabajo.
Y no se vaya creer que la Iglesia de tal manera tiene
empleada toda su solicitud en cultivar las almas, que descuide lo que pertenece la vida mortal y terrena.De los
proletarios quiere, y con todas sus f ucrzas procura que salgan de su tristsimo estado y alcancen suerte mejor. Y
esto no poco ayuda an con atraer los hombres y formarlos la virtud. Porque las costumbres cristianas cuando se
guardan en toda su integridad, du espontneamente alguna
prosperidad las cosas exteriores, porque hacen benvolo
Dios, principio yfinde todos los bienes; reprimen esas dos
pestilencias de la vida, que con harta frecuencia hacen al
hombre desgraciado aun en la abundancia, el apetito desordenado de riquezas y la sed de placeres (1); y hacen que
los hombres, contentos con un trato y sustento frugal, suplan
la escasez de las rentas con la economa, lejos de los vicios,
destructores, no solo de pequeas fortunas, sino de grandsimos caudales, y dilapidadores de riqusimos patrimonios.
Pero fuera de esto, provee la Iglesia lo que v convenir al
bienestar de los proletarios, instituyendo y fomentando

cuantas cosas entiende que pueden contribuir aliviar su


pobreza. Y sobresali siempre tanto en este gnero de beneficios, que la colman de elogios hasta sus mismos enemigos.
Tanta era entre los cristianos do la antigedad ms remota la fuerza de la caridad, que muchas veces se despojaban do sus bienes los ricos para socorrer los pobres, y
asi no haba ningn necesitado
entre
ellos
(2). A los Diconos,
orden instituida precisamente para esto, dieron los Apstoles el cargo de ejercitar cada da los oficios de la caridad; y
el Apstol San Pablo, aunque oprimido bajo el peso del cuidado do todas las Iglesias, no dud sin embargo, emprender
trabajosos viajes para llevar l en persona una limosna
los cristianos ms pobres. Los dineros que los cristianos,
cuantas vecesse reunan, voluntariamente daban, los llama
Tertuliano depsitos
de la piedad,
porque se empleaban en
alimentar
los

nios

en

vida

y nias

y enterrar
pobres

en

muerte

y hurfanos,

l.s

necesitados,

loS ancianos

que

tenan

(3). De aqui poco


poco se fu formando aquel patrimonio que, con religioso
esmero, guard la Iglesia como propiedad de familia de los
pobres. Y no solo esto, sino que hall el modo de socorrer
la multitud de desgraciados, quitndoles el empacho del
mendigar. Porque como Madre comn de ricos y pobres,
promoviendo en. todas partes la caridad hasta un grado sublimo, estableci Comunidades de religiosos hizo otras
muchsimas tiles fundaciones, para qu distribuyndose
por ellas los socorros, apenas hubiese gnero alguno dmales que careciese de consuelo. Hoy, en verdad, hllanse
muchos que, como los gentiles de otros tiempos, hacen captulo de acusacin contraa Iglesia de esta misma excelentsima caridad, y en su lugar les parece que puedeu poner
la beneficencia establecida y regulada por leyes del Estado.
Pero la caridad cristiana, de la cual os propio darse toda al
bien del prjimo, no hay ni habr artificio humano quo la
supla. Do sola la Iglesia es esta virtud, porque si no se va
buscar en el Sacratsimo Corazn de Jesucristo, no ae
halla en parte alguna; y muy lejos de Cristo van los que de
la Iglesia se apartan.
en sus

casas

tambin

los

nufragos

No puede, sin embargo, dudarse, que para conseguir el


fin propuesto se requieren tambin medios humanos. Todos,
sin excepcin alguna, todos aquellos quienes atae eat
(

Actor I V , M . - ( 8 ) A p 0 l . , u , l

cuestin, es menester que conspiren al mismo fin y en l i


medida que les corresponden trabajen por alcanzarlo:
semejanza de la Providencia divina reguladora del mundo,
en el cual vemos que resultan los efectos de la concorde
operacin de las causas todas do que depende.
Bueno es, pues, que examinemos que parte del remedio
que se busca so ha de exigir al Estado.-EntendemoB hablar
aqu del Estado, 110 como existe en este pueblo en el otro
sino tal cual lo demanda la recta razn conforme con la
naturaleza, y cual demuestran que debe serlos documentos
de la divina sabidura que Nos particularmente expusimos
en la Carta Encclica en que tratamos de la constitucin
cristiana de los Estados. Esto supuesto, los que gobiernan
un pueblo debeu primero ayudar cu general, y como englobo, con todo el complejo de leyes instituciones, es decir,
haciendo que de la misma conformacin y administracin
do la cosa pblica espontneamente brote la prosperidad,
as de la comunidad como dlos particulares.*Porque este'
es el oieio de la prudencia cvica, este es el deber de I03 que
gobiernan. Ahora bien; lo quo ms eficazmente contribuye
la prosperidad do un pueblo, es la probidad de las costumbres, la rectitud y orden en la constitucin de la familia
la observancia de la Religin y de la justicia, lamoderaein
en imponer y la equidad en repartir las cargas pblicas el
fomento de las artes y del comercio, una floreciente agricultura, y si hay otras cosas semejantes, que cuanto con
maj^r empeo se promueven, tanto ser mejor y ms feliz
la vida de los ciudadanos.- Con el auxilio, pues, de todas
stas, as como puedeu los que gobiernan aprovechar
todas las clases, asi pueden tambin aliviar muchsimo la
suerte de los proletarios; y esto en uso de su mejor derecho
y sin que pueda nadie tenerlos por entrometidos, porque
debe el Estado, por razn de su oficio, atender al bien comn. Y cuanto mayor sea la suma de provechos que do esta
general providencia dimanare, tanto ser menos necesario
tentar nuevas vas para el bienestar de los obreros.
Pero debe adems tenerse en cuenta otra cosa que va
ms al fondo do la cuestin, y es esta: que en la sociedad
civil una es igual la condicin de la3 clases altas y la de
las nfimas. Porque son los proletarios, con el mismo derecho que los ricos y por su naturaleza, ciudadanos, es decir,
partes verdaderas y vtvas de qu6, mediante las familias, se
compono el cuerpo social, por no aadir que en toda ciudad

es la suya la clase sin comparacin ms numerosa. Pues


como sea absurdsimo cuidar de una parte de los ciudadanos
y descuidar otra, sigese que debe la autoridad pblica
tenor cuidado conveniente del bienestar y provechos de la
clase proletaria: de lo contrario, violar la justicia, que
manda dar cada uno su derecho. A este propsito dice
s a b i a m e n t e S a n t o Toms: Como las partes
cierta

manera

una

misma

cosa,

asi

lo

que

y el todo son en
es

del

todo

es

en

I). De lo cual se sigue que entre


los deberes no pocos ni ligeros de los principes, quienes
toca mirar por el bien del pueblo, el principal de todos es
proteger todas las clases de ciudadanos, por igual, es decir,
guardando inviolablemente la justicia llamada
distributiva.
Mas aunque todo3os ciudadanos, sin excepcin ninguna,
deban contribuir algo la suma de los bienes comunes, de
I03 cuales espontneamente toca cada uno una parte
proporcionada, sin embargo, no pueden todos contribuir lo
mismo y por igual. Cualesquiera que sean los cambios que
se hagan en las formas de gobierno, existirn siempre enia
sociedad civil esas diferencias, sin las cuales ni puede ser ni
concebirse sociedad alguna. De necesidad habrn de hallarse unos que gobiernen, otros que hagan leyes, otros que
administren justicia, y otros en Un, que con su consejo y
autoridad manejen los negocios del Municipio las cosas de
la guerra. Y que estos hombres, asi como sus deberes son los
ms graves; asi deben .ser en todo el pueblo los primeros,
nadie hay que no lo vea; porque ellos inmediatamente, y
por excelente manera, trabajan para el bien de la comunidad. Por el contrario, distinto del de stos es el modo y
distintos los servicios conque aprovechan la sociedad I03
que se ejercitan en algn arte oficio, si bien estos ltimos,
aunque menos directamente, sirven tambin muchsimo
la pblica utilidad. Verdaderamente el bien social, puesto
que debe ser tal que con l se hagan mejores los hombres,
en la virtud es en lo que principalmente se ha de poner.
Sin embargo, una bien constituida sociedad toea tambin
suministrar los bienes corporales y externos, cuyo uso es
necesario
pa ra el ejercicio
de la virtud
(2). Ahora bien; para
la produccin de estos bienes no hay nada ms eficaz ni ms
necesario que el trabajo de los proletarios, ya empleen stos
su habilidad y sus manos en los campos, ya los empleen en
cierta

manera

de

las partes

(1) 11,11. Quesi. J . X I , a l , a i l 2 . - ffi) S . T h o m . , DtReg. Prndp., 1, c . l.

los talleres. Aun ms: es en esta parte su fuerza y su eficacia tanta, que con grandsima verdad se puede decir que no
de otra cosa sino del trabajo do los obreros, salen las riquezas de los Estados. Exige, pues, la equidad que la autoridad
pblica tenga cuidado del proletario, haciendo que le toque
algo de lo que aporta l la comn utilidad, que con casa
en que morar, vestido con que cubrirse y proteccin con
que defenderse de quien atente su bien, pueda con menos
dificultades soportar la vida. De donde se sigue que se ha de
tener cuidado do fomentar todas aquellas cosas que se vea
que en algo pueden aprovechar la clase obrera. El cual
cuidado, tan lejos est de perjudicar nadie, que antes
aprovechar todos, porque importa muchsimo al Estado
que no sean de todo punto desgraciados aquellos de quienes
provienen esos bienes de que el Estado tanto necesita.
Bien es, como hemos dicho, que no absorba el Estado, ni
al ciudadano, ni la familia; justo es que al ciudadano y
la familia se les deje la facultad de obrar con libertad en
todo aquello que, salvo el bien comn y sin perjuicio de
nadie, se puede hacer. Deben, sin embargo, los que gobiernan, proteger la comunidad y los individuos que la forman. Deben proteger la comunidad, porque los que gobiernan les ha confiado la naturaleza la conservacin de la
comunidad de tal manera, que esta proteccin custodia
del pblico bienestar es, 110 solo la ley suprema, sino el fin
nico, la razn total de la soberana que ejercen; y deben
proteger los individuos partes de la sociedad, porque la
filosofa, igualmente que la fe cristiana, convienen en que
la administracin de la cosa pblica es por su naturaleza
ordenada, no la utilidad de los que la ejercen, sino la de
aquellos sobre quienes se ejerce. Como el poder de mandar
proviene de Dios, y es una comunicacin de la divina soberana, debe ejercerse imitacin del mismo poder de Dios,
el cual, con solicitud de padre, 110 menos atiende las cosas
individuales que las universales. Si, pues, se hubiera
hecho amenazara hacerse algn dao al bien de la comunidad ai de alguna de las clases sociales, y si tal dao no
pudiera de otro modo remediarse evitarse, menester es
que le salga al encuentro la pblica autoridad.Pues bien;
importa al bienestar del publico y al de los particulares
que haya paz y orden; que todo el ser de la sociedad domstica se gobierne por los mandamientos de Dios y los
principios de ley natural; que se guarde y se fomento la Re-

ligin; que florezcan en la vida privada y en la pblica


costumbres puras; que se mantenga ilesa la justicia, ni se
deje impuno al que viola el derecho de otro; que se formen
robustos ciudadanos, capaces de ayudar, y si el caso lo
pidiere, defender la sociedad. Por esto, si acaeciere alguna
vez que amenazasen trastornos, 6 por amotinarse ios obreros por declararse en huelga; que se relajasen entre los
proletarios los lazos naturales de la familia; que se hiciese
violencia la Religin de los obreros no dndoles comodidad
suficiente para los ejercicios de piedad; si en los talleres
peligrase la integridad de las costumbres, por la mezcla
do los dos sexos por otros perniciosos incentivos de pecar;
oprimieren los amos ios pobreros con cargas injustas
condiciones incompatibles con la persona y dignidad humanas; si se hiciera dao la salud con un trabajo desmedido
no proporcionado al sexo ni la edad, en todos estos casos
claro es que se debe aplicar, aunque dentro de ciertos lmites, la fuerza y autoridad de las leyes. Los lmites los determina el fin mismo por que se apela al auxilio de las leyes;
es decir, que no debcu stas abarcar ms ni extendersems
do lo que demanda el remedio de estos males la necesidad
de evitarlos.
Deben, adems, religiosamente guardarse los derechos
de todos en quien quiera que los tenga; y debe, la autoridad
pblica proveer que cada uno se le guarde el suyo, evitando y castigando toda violacin de la justicia. Aunque en
el proteger los derechos de los particulares, dbese tenor
cuenta principalmente con los de la clase nfima y pobre.
Porque la raza de los ricos, como que se puede amurallar
con sus recursos propios, necesita menos del amparo de la
pblica autoridad; el pobre pueblo, como carece de medios
propios con que defenderse, tiene que apoyarse grandemente en el patrocinio del Estado. Por esto, los jornaleros,
que forman parte de la multitud indigente, debe eon singular cuidado y providencia cobijar el Estado.
Pero ser* bien tocar en .particular algunas cosas an de
ms importancia. Es la principal que con el imperio y valladar de las leyes se ha de poner en salvo la propiedad privada, Y sobre todo, ahora, que tan grande iueendio han
levantado todas las codicias, debe tratarse de contener al
pueblo dentro de su deber; porque si bien es permitido
esforzarse, sin mengua de la justicia, en mejorar la suerte,
quitar otro lo que es suyo, y su color de una absurda

igualdad apoderarse do la fortuna ajena, es cosa que prohibe la justicia, y que la naturaleza misma del bien comn
rechaza. Es cierto que la mayor parte de los obreros quieren mejorar de suerte fuerza do trabajar honradamente
y sin hacer nadie injuria; pero tambin es verdad que
hay, y no pocos, imbuidos de torcidas opiniones y deseosos
de novedades, que de todas maneras procuran trastornar
las cosas y arrastrar los dems la violencia. Intervenga, pues, la autoridad del Estado, y poniendo un freno
los agitadores, aleje de los obreros los artificios corruptores
dess costumbres y de los que legtimamente poseen el
peligro de ser robados.
Una mayor duracin una mayor dificultad del trabajo,
y la idea de que el jornal es corto, dan no pocas veces los
obreros pretexto para alzarse en huelga y entregarse de su
voluntad al ocio. A este mal frecuente y grave debe poner
remedio la autoridad pblica, porque semejante cesacin
del trabajo, no solo daa los amos y aun los mismos obroros, sino que perjudica al comercio y las utilidades del
Estado; y como suele no andar muy lejos de la violencia y
sedicin, pone muchas veces en peligro la pblica tranquilidad. Y en esto lo ms eficaz y ms provechoso es prevenir
con la antoridad de las leyes impedir que pueda brotar el
mal, apartando tiempo las causas que se han de producir
un conflicto entre los amos y los obreros.
Asimismo hay en el obrero muchas cosas que demandan
que el Estado con su proteccin las asegure. Las primeras
son los bienes del alma. Porque esta vida mortal, aunque
buena y apetecible, no es lo ltimo para que hemos nacido,
sino camino solamente instrumento para llega r aquella
vida del alma que ser completa con la vista de la verdad
y el amor del sumo bien. El alma es la que lleva impresa
en s la imagen y semejanza de Dios, y donde reside elsefiorio que se orden al hombre ejerciese sobre las naturalezas inferiores 61, obligando las tierras todas y al mar
que para provecho del hombre se le sujetasen. Henchid
lo,
tierra

tened

aves del cielo,

seoro
y sobr

sobre
todos

los

peces

los animales

de

la mar,

y sobre

que se mueven

sobre

las
la

: t), En esto son todos los hombres iguales; ni hay distincin alguna entre ricos y pobres, amos y criados, prncipes y particulares, puesto
que
uno mismo
es el Sellar
de.
tierra

(1). Nadie puedo impunemente hacer injuria la dignidad del hombre, de la que el mismo Dios dispone con gran
reverenda,
ni impedirle que tienda aquella perfeccin,
que esa propsito para la vida sempiterna que en el cielo
le aguarda.
Ms an; ni el hombre mismo, aunque quiera, puede en
esta parte permitir que se le trate de un modo distinto del
que su naturaleza conviene ni querer que su alma sea
esclava; pues no se trata aqui de derechos de que libremente pueda disponer el hombre, sino de deberes que le obligan
para con Dios y que tiene que cumplir religiosamente.
Sigese de aqu la necesidad de descansar de las obras
trabajos en los dias festivos. Lo cual no se ha de entender
de una mayor facultad que al hombre se conceda de vagar
ociosamente, y mucho menos de esa vacacin, que muchos
desean, fautora de vicios y promotora del derramamiento
del dinero, sino del descanso completo de toda operacin
laboriosa consagrado por la Religin. Cuando al descansse
junta la Religin, aparta al hombre de los trabajos y negocios de la vida cotidiana para levantarle pensar en los
bienes celestiales y dar el culto que de justicia debe la
eterna Divinidad. En esto principalmente consiste, y ste
es el fin primario del descanso que en los dias do fiesta so ha
de tomar; lo cual Dios sancion con una ley especial en el
Antiguo Testamento: acurdate
de santificar
el da de
sbado (2;; y con su mismo ejemplo lo ense, con aquel descanso misterioso que tom cuando hubo fabricado el hombre:
todas

descans

el da

sptimo

de toda

la

obra

que

haba

hecho

{3).

Por lo que toca la defensa de los bienes corporales y


externos, lo primero que hay que hacer es librar los pobres obreros de la crueldad de hombres codiciosos que, fin
de aumentar sus propias ganancias, abusan sin moderacin
alguna de las personas, como si no fueran personas, sino
cosas. Exigir tan gran tarca que con el excesivo trabajo
se embote el alma y sucumba al mismo tiempo el cuerpo
la fatiga, ni la justicia ni la humanidad lo consienten. En el
hombre toda su naturaleza, y consiguientemente la fuerza
que tiene para trabajar, est circunscrita con limites fijos,
de los cuales no puede pasar. Aumntase, es verdad, aquella fuerza con el uso y ejercicio, pero condicin de que de
cundo en cundo deje do trabajar y descanse. Dbese,
(1)

Rom., X, 12.(4) Esoii., X X , 3 , - ( 3 ) GiSu., U 2

pues, procurar que el traba jo de cada dia no se extienda


ms horas de las que permiten las fuerzas. Cunto tiempo
haya de durar este descanso se deber determinar, teniendo
en cuenta las distintas especies de trabajo, las circunstancias del tiempo y del lugar, y la salud de los obreros mismos.
Los que se ocupan en cortar piedra de las canteras en
sacar de las profundidades de la tierra hierro, cobre y cosas
semejantes, como su trabajo es mayor y nocivo la salud,
asi proporcin debe ser ms corto el tiempo que trabajen.
Dbese tambin atender la estacin del ao, porque no
pocas veces sucede que una clase de trabajo se puede fcilmente soportar en una estacin, y en otra, absolutamente
no se puede, no sin mucha dificultad.
Finalmente, lo que puede hacer y lo que puede abalanzarse un hombre de edad adulta y bien robusto, es inicuo
exigirlo un nio una mujer. Ms an; respecto de los
nios hay que tener grandsimo euidado que no los coja la
fbrica el taller antes que la edad haya suBcienteiriente
fortalecido su cuerpo, sus facultades intelectuales y toda su
alma. Como la hierba tierna y verde, as las fuerzas que en
los nios comienzan brotar, una sacudida prematura las
agosta: y cuando esto sucede, ya no es posible dar al nio
la educacin que les es debida. Del mismo modo hay ciertos
trabajos que no estn bien la mujer, nacida para las atenciones domsticas; las cuales atenciones son una grande
salvaguardia del decoro propio de la mujer, y se ordenan
naturalmente la educacin de la niez y prosperidad de la
familia. En general debe quedar establecido que los obreros se ha dedar tanto descanso cuanto compense las fuerzas
empleadas en el trabajo, porque debe el descanso ser tal
que renueve las fuerzas que con el ejercicio se consumieron. En todo contrato que entre si hagan los amos y los
obreros, haya siempre expresa tcita esta condicin, que
so ha provisto convenientemente al uno y al otro descanso;
pues contrato que 110 tuviera esta condicin seria inicuo,
porque nadie es permitido ni exigir ni prometer que
descuidar los deberes que con Dios y consigo mismo le
ligan.
Vamos ahora apuntar una cosa de bastante importancia, y que es preciso se entienda muy bien para que no se
yerre por ninguno de dos extremos. Dcese que la cantidad
de jornal salario la determina el consentimiento libre de
los contratantes, es decir, del amo y del obrero; y que, por

lo tanto, cuando el amo lia pagado el salario que prometi,


queda libre y nada ms tiene que hacer; y que solo entonces
se viola la justicia, cuando, rehusa el amo dar el salario
entero el obrero entregar completa la tarea que se oblig; y que en estos casos, para que cada uuo se guarde su
derecho puede la autoridad pblica intervenir, pero fuera
de stos en ninguno. A esto modo de argumentar asentir
difcilmente, y no del todo, quien sepa juzgar de las cosas
con equidad, porque no es cabal en todas partes; fltale
una razn do muchsimo peso. Esta es que el trabajo no es
otra cosa que el ejercicio de la propia actividad, enderezado
la adquisicin de aquellas cosas que sen necesarias para
los varios usos do la vida, y principalmente para la propia
conservacin. Con l sudor de fu rostro comers el pan (1).
Tiene, pues, el trabajo humano dos cualidades que en l
puso la naturaleza misma: la primera es que es
personal,
porque la fuerza con que se trabaja es inherente la persona, y enteramente propia do aquel que con olla trabaja, y
para utilidad de l se la di la naturaleza; la segunda es que
es necesario, porque del fruto de su trabajo necesita el hombre para sustentar la vida, y sustentar la vida es deber primario natural que uo hay ms remedio que cumplir. Ahora,
pues, si se considera el trabajo solamente en cuanto es personal, no hay duda que est en libertad el obrero de pactar por
su trabajo un salario ms corto, porque como de su voluntad
pone el trabajo, de su voluntad puede contentarse con un
salario ms corto, y aun con ninguno. Pero de muy distinto
modo se habr de juzgar si la cualidad de personal se junta
la de necesario,
cualidad que podr con el entendimiento
separarse de la personalidad,
pero que, en realidad de verdad, nunca est deella separada. Efectivamente; sustentar
la vida es deber comn todos y cada uno, y faltar
este deber es un crimen. De aqu necesariamente nace el
derecho de procurarse aquellas cosas que son menester para
sustentar la vida, y estas cosas no las hallan los pobres sino
ganando un jornal con su trabajo. Luego, aun concedido
que el obrero y su amo libremento convienen en algo, y
particularmente enlacantidad delsalario, queda,sin embargo, siempre una cosa que dimana de la justicia natural, y
que es de ms peso y anterior la libre voluntad de los que
hacen el contrato, y es sta que el salario no debe ser insu-

fieiente para la sustentacin de un obrero, que sea frugal y


de buenas costumbres. Y si acaeciere alguna vez que el
obrero, obligado de la necesidad movido del miedo de un
mal mayor, aceptase una condicin ms dura que, aunque
no quisiera, tuviere que aceptar por imponrsela absolutamente el amo ol contratista, saria eso hacerlo violencia,
y contra esta violencia reclama la justicia.Pero en estos
y semejantes casos, como es cuando se trata de determinar
cuntas horas habr de durar el trabajo en cada una de las
iudustrias oficios, qu medios se habrn de emplear para
mirar por la salud, especialmente en los talleres fbricas,
para que no se entrometa en esto demasiado la autoridad,
lo mejor ser reservar la decisin de esas cuestiones las
corporaciones de que hablaremos ms abajo, tentar otro
camino para poner en salvo, como es justo, los derechos de
los jornaleros, acudiendo el Estado, si la cesa lo demandare,
con su amparo y auxilio.
Si el obrero recibe un jornal suficiente para sustentarse
si, su mujer y sus hijos, ser fcil, si tiene juicio, que
procure ahorrar y hacer, como la misma naturaleza parece
que aconseja, que despus de gastar lo necesario, sobre
algo, conque pueda irse formando un pequeo capital. Porque ya hemos visto que no hay solucin capaz de dirimir
esta contienda de que tratamos si no se acepta y establece
antes este principio que hay que respetar la propiedad privada. Por lo cual, la propiedad privada deben las leyes
favorecer y, en cuanto fuere posible, procurar sean muchsimos en el pueblo los propietarios. De esto, si se hace, re-'
sultarn notables provechos; y en primer lugar ser ms
conforme equidad la distribucin de bienes. Porque la violencia de las revoluciones ha dividido los pueblos en dos
clases de ciudadanos, poniendo entre ellas una distancia
inmensa. Una poderossima, porque es riqusima, que como
tiene en su inano ella sola todas las empresas productoras
y todo el comercio, atrae s para su propia utilidad y provecho todos los manantiales de riqueza y tiene no escaso
poder an en la misma administracin de las cosas pblicas.
La otra es la muchedumbre pobre y dbil, con el nimo llagado y pronto siempre amotinarse. Ahora bien; si se fomenta la industria de esta muchedumbre con la esperanza
de poseer algo estable, poco poco se acercar una clase
otra y desaparecer el vacio que hay entre los que ahora
son riqusimos y los que son pobrsimos. Adems se har

producir la fierra mayor copia de frutos. Porque el hombre, cuando trabaja en terreno que sabe que es suyo, lo
hace con un afn y un esmero mucho mayores; y aun llega
cobrar un grande amor la tierra que con sus manos cultiva, prometindose sacar de ella, no slo el alimento, sino
aun cierta holgura comodidad para si y para los suyos. T
este afn de la voluntad nadie hay que no vea cunto contribuya la abundancia de las cosechas y al aumento de la
riqueza de los pueblos. Do donde se seguir en tercer lugar
este otro provecho: que se mantendrn fcilmente los hombres en la nacin que I03 di luz y los recibi en su seno;
porque nadie trocara su patria con uua regin extraa si
en su patria hallara medios para pasar la vida tolerablemente. Mas estas ventajas no se pueden obtener sino con
est condicin: que no se abrume la propiedad privada con
enormes tributos impuestos. No es la ley humana, sino la
naturaleza la que lia dado los particulares el derecho de
propiedad, y por lo tanto, no puede la autoridad pblica
abolirlo, sino solamente moderar su ejercicio y combinarlo
con el bien comn. Obrar, pues, injusta inhumanamente,
si de los bienes de los particulares, extrajera, titulo de
tributo, ms de lo justo.
Por ltimo, los amos y los mismos obreros pueden hacer
mucho para la solucin de esta contienda, estableciendo
medios de socorrer convenientemente los necesitados y
acortar las distancias entre unos y otros. Entre estos medios
deben contarse las Asociaciones de socorros mutuos, y esa
variedad de cosas que la previsin de los particulares ha
establecido para atender las necesidades del obrero y la
viudedad de su esposa y orfandad de sus hijos, y en caso de
repentinas desgracias de enfermedad, y para los otros
accidentes que est expuesta la vida humana, y la fundacin de patronatos para nios y nias, jvenes y ancianos.
Mas corresponde el primer lugar las Asociaciones de
obreros, que abarcan ordinariamente casi todas las cosas
dichas. Muchos aos duraron entre nuestros mayores los
beneficios que resultaban do los gremios de artesanos. Los
cuales, cu hecho dla verdad, no solo fueron excelentemente provechosos los artesanos, sino las artes mismas,
dndoles el aumento y explendor de que son testimonio muchsimos documentos. Como ste nuestro siglo es ms culto,
sus costumbres distintas, y mayores las exigencias de la
vida cotidiana, preciso es que los tales gremios Asociacio-

nes de obreros se acomoden las necesidades del tiempo


presente. Con gusto vemos que en muchas partes se forman
Asociaciones de esta clase, unas de solos obreros, otras do
obreros y capitalistas; pero es de desear que crezca su nmero y su actividad. Y aunque de ellas ms de una vez hemos hablado, queramos, sin embargo, aqu hacer ver que
son ahora muy del caso, y que hay derecho de formarlas, y
al mismo tiempo cul debe sor su organizacin y en qu
se ha de emplear su actividad.
La experiencia de la poquedad de las propias fuerzas
mueve al hombre y le impele juntar las propias las
ajenas. Las Sagradas Escrituras dicen: Mejor es que
estn
dos juntos
a.

Si

cuando
hermano,

que

uno

uno

cayere,

cayere

no

ayudado

soto;

porque
le

tienen

sostendr

tiene

quien

del

hermano,

la ventaja

de

otro.

del

el

Ay

su

compasolo

(1). Y tambin:

le. levante!
es como

una

ciudad

fuerte

que
El
(2).

Esta propensin natural en la que mueve al hombre juntarse con otros y formar la sociedad civil, y la que del mismo modo le hace desear formar con algunos de sus conciudadanos otras sociedades pequeas, es verdad, imperfectas, pero verdaderas sociedades. .Mucho difieren estas sociedades de aquella grande sociedad (la civil;:, porque difieren sus linos prximos. El fin de la sociedad civil es universal, porque no es otro que el bien comn, de que todos y cada uno tienen derecho participar jiroporcionadamente. Y
por esto se llama pblica,
porque por ella se juntan
entre
si
los hombres
formando
un Estado
(3). Mas al contrario, las
otras sociedades que en el seno, por decirlo asi, de la sociedad civil se adunan, limause y en verdad son
privadas,
porque aquello que prximamente se enderezan es al
provecho utilidad privada que solo los asociados pertenece. Es, pues, sociedad privada
la que se forma
para
llevar
cabo
sociedad

algn
para

negocio
negociar

privado,
de

cono

cuando

dos

tres

hacen

consumo(ij.

Ahora bien: atmque estas sociedades privadas existen


dentro de la sociedad civil, y son de ella como otras tantas
partes, sin embargo, de suyo y en general no tiene el Estado autoridad pblica poder para prohibir que existan.
Porque el derecho de formar tales sociedades privadas es
derecho natural al hombre, y la sociedad civil ha sido insti(1) Kccl., IV, ' J - 1 0 - t ' i l'rov., XVlBj 19.-18, S. Tohm., Contra i mptignarttes Di
CHltvm trelifflonm,cap.
l l . - U J S . Tliom. 1, c.

luida para defender, no para aniquilar, el derecho natural;


y si prohibiera los ciudadanos hacer cutre si estas Asociaciones, se-contradiria si propia, porque lo mismo ella
que las sociedades privadas nacen de este nico principio,
saber: que son los hombres por naturaleza sociables.
Hay algunas circunstancias en que es justo que se opongan
las leyes esta clase de Asociaciones, como es, por ejemplo, cuando de propsito pretenden algo que la probidad,
la justicia, al bien del Estado claramente contradiga. Y
en semejantes casos est en su derecho la autoridad pblica
si impide que so formen; usa de su derecho si disuelve las
y a formadas; pero debe tener sumo cuidado de no violarlos
derechos de los ciudadanos, ni so pretexto de pblica utilidad establecer algo que sea contra razn. Porque las leyes, en tanto hay obligacin de obedecer en cuanto convienen con la recta razn, y consiguientemente con la sempiterna ley do Dios (1).
Y aqu traemos la mente las varias Asociaciones, Comunidades y Ordenes religiosas que la autoridad de la Iglesia y la piadosa voluutad de los cristianos produjeron, las
cuales cuanto hayan contribuido al bienestar del gnero
humano, la historia aun de nuestros das, lo est diciendo.
Semejantes sociedades, si eon la luz sola de la razn so examinan, se v claro que, como fu honesta la causa por que
se fundarou, fu natural el derecho con que se fundaron.
Pero por lo que tienen de religiosas, slo la Iglesia estn
en rigor de justicia sujetas. No pueden, pues, sobre ellas
arrogarse derecho ninguno, ni tomar sobre si la administracin de ellas los poderos pblicos del Estado; ' ste ms
bien toca respetarlas, conservarlas, y cuando el caso lo domandare, impedir que so violen sus derechos. Lo cual, sin
embargo, vemos que se hace, sobre todo en nuestros tiempos, muy al contrario. En muchos lugares ha hecho el Estado violencia estas Comunidades, y se le ha hecho violando
mltiples derechos, porque las ha aprisionado en una red
do leyes ciTiies, las ha desnudado del legtimo derecho de
persona moral y las ha despojado de sus bienes. Sobre los
cuales bienes tena au derecho la Iglesia, tenian el suyo cada
uno do los individuos de aquellas Comunidades y lo tenan

a ) Uley >"aut, a lano lilac ra:,, ie ley a cumio ti conforma coa h recia nen
l lefio tel, et mrljtal,
june derlit ,<e la en eterna. Hat a, aa,,lo e aparta te la rain h llama h-j un, > 1 no lene ,er ie ley,
t,..o
u i , ceria
uolemi,.S. Tiiom., Strnto,
I I I , Q a a n t . X1U, a. s.

tambin los que un fia determinado dedicaron aquellos


bienes, y aquellos cuya utilidad y consuelo se dedicaron.
Por lo cual, no Nos sufre el nimo que no Nos quejemos de
semejantes despojos tan injustos y perjudiciales, tanto ms,
cuando vemos que estas Asociaciones de hombres catlicos, pacificas do veras y de todas maneras tiles se les
cierra completamente el paso, y al mismo tiempo so establece por l e y la libertad de asociacin, y de hecho se concede esa libertad con largueza los hombres que meditan
planes perniciosos la Religin lo mismo que al Estado.
Cierto e3 que hay ahora un nmero mayor que jams
hubo de asociaciones diverssimas, especialmente de obreros. De muchas de ellas no es esto lugar de examinar de
dnde nacen, qu quieren y por qu caminos van. Crese,
sin embargo, y son muchas las cosas que confirman esta
creencia, que l a s gobiernan, por lo comn, ocultos jefes que
las dan una organizacin que no dice bien con el nombro
cristiano y el bienestar de los Estados, y que acaparando
todas las industrias, obligan loa que con ellos no se quieren asociar pagar su resistencia con la miseria. Siendo
esto as, preciso es que los obreros cristianos elijan una de
dos cosas: dar su nombre Sociedades cu que se ponga
riesgo su Religin, formar ellos entre si sus propias Asociaciones y juntar sus fuerzas de modo que puedan animosamente libertarse de aquella- injusta intolerable opresin.
Y que esto ltimo se deba absolutamente escoger, quin
habr que lo dude, sino os el que quiera poner en inminentsimo peligro e l sumo bien del hombre?
Muy de alabar son algunos dlos nuestros, quo conociendo bien lo que de ellos exigen los tiempos, hacen experiencias y prueban cmo podrn con honrados medios mejorar
la suerte do l o s proletarios, y hacindose sus protector--.--,
aumentar el bienestar, as de sus familias como de los
ividuos, y asimismo suavizar con la equidad los vnculos que
unen entre s los amos y los obreros, vivificar y robustecer en l o s unos y en los otros la memoria de sus deberes y la observancia de los preceptos evanglicos, los
cuales preceptos, apartando al hombre de todo exceso,
le impiden traspasar los debidos limites, y por muy desemejante que sea la condicin de las personas y de las
cosas, mantienen ia harmona en la sociedad civil, A este
fin, vemos que se renen .en un lugar hombros excelentes
par* comunicarse unos otros 6us pensamientos, adunar

S8

ENCCLICAS

sus fuerzas y discutir sobre lo que ms conviene. Esfurzanse otros en congregar en convenientes Asociaciones las diversas clases de obreros, los ayudan con su consejo y con
sus bienes, y proveen que no les falte trabajo honrado y
provechoso" Dnles nimo y extienden ellos su proteccin
los Obispos, y bajo su autoridad y auspicios muchos individuos del clero secular y del regular tienen cuidado de suministrar los asociados cuanto la cultura del alma pertenece. Finalmente, no faltan catlicos muy ricos que, hacindose, en cierto modo, compaeros de los obreros, se esfuerzan, costa de mucho dinero, por establecer y propagaren
muchas partes estas Asociaciones, con la ayuda de las Cuales, y eon su trabajo, puedan fcilmente los obreros procurarse, no solo algunas comodidades en lo presente, sino
tambin la eiperanza de un honesto descanso en lo porvenir. El bien que tan mltiple y tan activa industria ha trado todos, es demasiado conocido para que debamos decirlo. De aqui que concibamos buenas esperanzas para lo
futuro, si semejantes Asociaciones van constantemente en
aumento y se constituyen con una prudente organizacin.
Proteja el Estado estas Asociaciones que en uso de su derecho forman los ciudadanos; pero no se entremeta en su ser
intimo y en las operaciones de su vida, porque la accin
vital, de un principio interno procede, y con un impulso externo fcilmente se destruye.
Para que en las operaciones haya unidad y cu las voluntades unin, son de cierto necesarios una organizacin y
un reglamento prudentes. Por lo tanto, si los ciudadanos
tienen libre facultad de asociarse, como, en verdad, la tienen menester es que tengan tambin derecho para elegir
libremente aquel reglamento y aquellas leyes que se juzga
les ayudarn mejor conseguir el fin que se proponen. Cul
haya de ser en cada una de sus partes esta organizacin y
reglamento de las Asociaciones de que hablamos, creemos
que no se puedo determinar con reglas ciertas y definidas,
puesto que depende esta determinacin de la ndole de cada
pueblo, de los ensayos que acaso se han hecho, y de la
experiencia, de la naturaleza del trabajo y de la cantidad
de provechos que deja, de la amplitud del trfico y de otras
circunstancias, asi de las cosas como de los tiempos, que se
han de pesar prudentemente. Pero en cuanto la substancia de ia cosa, lo que como ley general y perpetua debe
establecerse es, que en tal forma se han de constituir y de

R g. S. LEN XIII

2!

tal manera gobernarse las Asociaciones de obreros, que les


proporcionen medios aptsimos y los ms desembarazados
para el fin que se : roponen, el cual consiste en que cousiga
cada uno de los asociados, en cuanto sea posible, un aumento de los bienes de su cuerpo, de su alma y de su fortuna.
Mas es clarsimo que la perfeccin de ia piedad y de las
costumbres hay que atender como fin principal, y que l
debe ser ante todo, el que rija intimamente el organismo
social. Pues, de lo contrario, degeneraran en otra suerte
de sociedades, y valdran poco ms que las Asociaciones en
en que ninguna cuenta se suele tener con la Religin. Por
lo dems, qu importa al obrero haberse hecho rico con
ayuda de la asociacin, si por falta de su alimento propio
corre peligro de perderse su alma? iQu aproe echa al
hombre
si ganare
lodo el mundo
y perdiere
su alma?
I). Esto dice
Jesucristo que se debe tener por nota distintiva entre el cristiano y el gentil; porque los gentiles se afanan por todas
estas
cosas...

buscad

primeramente

el reino

de

Dios

y su justicia,

(2).Comenzando, pues, de
Dios, dse muchsimo lugar la instruccin religiosa; que
cada uno conozca los deberes que tiene para con Dios; que
sepa bien lo que ha de creer, lo que ha de esperar y lo que
ha de hacer para conseguir su salvacin eterna y con especial cuidado se los arme contra las opiniones erradas y los
varios peligros de corrupcin. Exctese al obrero dar
Dios el culto que le es debido, y al amor de la piedad, y,
en particular, guardar religiosamente los dias festivos.
Aprenda respetar y amar la Iglesia, Madre comn de
todos, y asimismo obedecer sus preceptos y frecuentar
sus Sacramentos, que son los instrumentos que nos ha
dado Dios para lavar las manchas.del alma y adquirir la
santidad.
todas

estas

cosas

sern

aadidas

Puesto en la Religin el fundamento de las ley es sociales,


llano est ya el camino para establecer las relaciones mutuas de los asociados, de modo que se siga la paz de la sociedad y su prosperidad. Distribuyanse las cargas sociales de
un modo conveniente los intereses comunes, y de tal suerte
que la diversidad no disminuya la concordia. Repartir los
oficioscon inteligencia y definirlos eon claridad, es importantsimo para que no se lastime el derecho de ninguno.
Adminstrense los bienes comunes con integridad, de modo
| l ) Mailli., X V | , 2 i ; . H 2 ) J I a - t h , VI.3-33.

que la necesidad de cada uno sea la medida del socorro que


se le d; y harmoncense convenientemente los derechos y
deberes de los obreros. Para el caso en que alguno de la
una de la otra clase (de amos y de obreros; creyese que
se le liabia faltado en algo, lo que seria ms de desear es
que hubiese en la misma Corporacin varones prudentes
ntegros, cuyo arbitrio tocase, por virtud de las mismas
leyes sociales, dirimir la cuestin. Dbese, tambin con
gran diligencia proveer que al obrero en ningn tiempo le
falte abundancia de trabajo, y que haya subsidios suficientes para socorrer la necesidad de cada uno, no solo en los
accidentes repentinos y fortuitos de la industria, sino tambin cuando la enfermedad la vejez, otra desgracia pesase sobre alguno.
Con estas leyes, si se quieren aceptar, bastar para proveer la utilidad y bienestar de los pobres; mas las Asociaciones de los catlicos influirn no poco en la prosperidad
de la sociedad civil. No es temerario de los sucesos pasados
sacar el pronstico do los futuros. Sucdense los tiempos
unos otros; pero hay en los acontecimientos extraas semejanzas, porque los rige la providencia de Dios, el cual gobierna y encamina la continuacin y serie do las cosas al
fin que se propuso al crear el gnero humano. A ios cristianos. en la primera edad de la naciente Iglesia, sabemos
que se les echaba en cara que en su mayor parte vivan
de pedir limosna de trabajar. Pero destituidos de riquezas
y de poder, lograron, sin embargo, ganarse el favor de los
ricos y el patrocinio de los poderosos. Veiaseles activos,
laboriosos, pacficos, guardadores ejemplares de la justicia,
y sobre todo de la caridad. A la vista de tal vida y tales
costumbres, se desvaneci toda preocupacin, enmudeci la
maledicencia de los malvolos, y lasficcionesde una supersticin inveterada cedieron poco poco la verdad
cristiana.
Disptase ahora del estado de los obreros; y cualquiera
que sea la solucin que so d de esta disputa, buena mala,
importa muchsimo al Estado. La soluciu buena la darn
los obreros cristianos si, unidos en sociedad y valindose de
prudentes consejeros, entran por el camino que, con singular provecho suyo y pblico, siguieron sus padres y antepasados. Pues por grande que en el hombre sea la fuerza
dlas preocupaciones y la de las pasiones, sin embargo, si
una depravada voluntad no ha embotado por completo el

sentimiento del bien, espontneamente se inclinar ms la


benevolencia de los ciudadanos los que vieren laboriosos
y modestos, los que se sepa que anteponen la equidad
a ganancia y el cumplimiento religioso del deber todas
las cosas. De donde se seguir tambin esta ventaja: que se
dar no pequea esperanza, y auu posibilidad de remedio,
aquellos obreros que viven, despreciada por completla fe
cristiana, o con costumbres ajenas de quien la profesa. A la
verdad, entienden 6, tos muchas veces que los han engaado
con falsas esperanzas y vanas ilusiones, porque sienten que
son muy inhumanamente tratados por amos codiciosos que
no les estiman sino medida del lucro que con su trabajo
les producen; que en las sociedades en que se han metido,
cu vez de caridad y amor, hay intestinas discordias, compaeras perpetuas de la pobreza, cuando sta le aitau el
pudor y la fe. Quebrantados de nimo y extenuados de
cuerpo, cunto quisieran muchos de ellos verse libres de
tan humillante servidumbre! pero no se atreven, porque se
lo estorba, el respeto humano, el temor de caer en la
indigencia. Ahora bien: para salvar todos stos, no es
decible cunto pueden aprovechar las Asociaciones de los
obreros catlicos, si los que vacilan los invitan su seno,
allanndoles las dificultades, y los arrepentidos los admite
su confianza y proteccin.
Aqui teneis, Venerables Hermanos, quines y de qu
manera deben trabajar en esta dificilsima cuestin-Apliqese cada uno la parte que le toca, y prontisimamente;
no sea que con el retraso do la medicina se haga incurable
el mal, que es ya tan grande. Den leyes y ordenanzas previsoras los que gobiernan los Estados; tengan preseutes.sus
deberes los ricos y los amos; esfurcense, como es razn, los
proletarios, cuya es la causa, y puesto que la Religin, corno
al principio digimys, es la nica que puede arrancar de raiz
el mal, pongan todos la mira principalmente en restaurar
las costumbres cristianas, sin las cuales esas mismas armas
do la prudencia, que se piensa son muy idneas, valdrn
muy poco para alcanzar el bien deseado.
La Iglesia, por lo que ella toca, en ningn tiempo y en
ninguna manera consent ir que se eche de menos su accin;
y ser la ayuda que preste tanto mayor, cuanto mayor sea
la libertad de accin que se le deje: y esto entindanlo particularmente aquellos cuyo deber es mirar por el bien pblico. Apliquen todas las fuerzas de su nimo y toda su in-

c ^ g

dustria los sagrados ministros; y precedindolos vosotros,


Venerables Hermanos, eon la autoridad y con el ejemplo,
no cesen de inculcar los hombres de todas las clases las
enseanzas de vida tomadas del Evangelio; con cuantos
medios puedan, trabajen en bien de los pueblos, y especialisiinamente procuren conservar ensi y excitar en los otros,
lo mismo en los de las ciases ms altas qu; en los de las
ms bajas, la caridad, seora y reina de todas las virtudes.
Porque la salud que se desea, principalmente se lia de esperar de una grande efusin de caridad; es decir, de caridad cristiana, en que se compendia la ley de todo el Evangelio, y que dispuesta siempre sacrificarse s propia por
el bien de los dems, es ai hombre, contra la arrogancia del
siglo y el desmedido amor de si, antdoto ciertsimo, virtud
cuyos oficios y divinos caraetres describi el Apstol Pablo
con estas palabras: ha caridad
es paciente,
es benigna;
no
busca

sus provechos;

todo

lo sobrellava;

lodo lo soporta

(l).

En prenda de los divinos dones y 011 testimonio de nuestra benevolencia, cada uno de vosotros, Venerables Hermanos, y vuestro clero y pueblo, damos amantsimamentc
en el Seor la apostlica bendicin.
Dado en liorna, en San Pedro, el tlia 15 de Mayo de 1891,
de nuestro Pontificado dcimo cuarto.
LEOX PAPA XIII.
1) C o r l l h . , XIII, 4-1.

c ^ o

EPISTOLA ENCICLICA
DEGONDITIONE
L E O

OPIFICUM

r>DP. X I I

VENERABILES FRATRES
SALTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

KRUM n v a r u m s e m e l e x c i t a t a c u p i d i n e q u a e d i u q u i d e m c o r s movet c i v i t a t e s , illud o r a l c o n s c c u f u r u m u l c o m m u t a l i o n u m


studia a r a t i o n i b u s politicis in o e c o n o m i c u r u m c o g n a l u m g e n u s
aliquando defluerent.Revera nova i n d u s t r i e incrementa no\isque
e u n t e s i l i n e r i b u s a r l e s : m u t a t a e d o m i n o i - u i n el m e r c e n a r i o r u m r a t i o n e s m u t u a e d i v i l i a r u m in e x i g u o u u m e i o affluenti 1 , in m u l l i ' . u d i n e
i n o p i a : o p ; f i c u m c u m d e s e c o n f i d e n z a m a i o r , turn i n t e r s o n e c e s s i
ludo c o n i u n c t i o r , p r a c t e r o a v e r s i in d e t e r i o r a m o r e s , effecerr*, u l
c e r t a m e n e r u m p e r e t In q u o q u a n l r e r u m m o m e n t a \ e r l a n l u r , ex
hoc p p p a r e t , q u o d n i m o s h a b e l a c r i e x p e c t a t i o n e s u s p e n s o s : i d e m q u e i n g e n i a e x e r c e l d o c t i r u r n , c o n 'ita p r u d e n l u m , c o n c i o n e s p o p u l i ,
l e g u m l a t o r u m i u d i c i u m Consilia p r i n c i p u m , u t i a m c a u s s a n u l l a r e peHatur tanta, quae teneat h o m i n u m studia vehemenlius
Itaque,
p r o p o s i t a X bis E c c l e s i a e c a u s a e t s o l u t e c o m r r u i, q u o d a l l ' s c o n s u e v i m u s . V e n e r a b i l e s F r l r e s , d a t i s ad v o s L i t t e r i s d e i m p e r i o p o litico, de l i b e r i a t e h u m a n a , d e c i v U a t u m c o n s t i l u l i o n e c h r i s t i a n s ,
a l i i s q u e non dissimili g e n e r e , q u a e ad r e f u t a n d a s o p i n i o n u m f a l l a c i a s
o p p o r t u n a v i d e b i n t u r , idrm" n u n c freien'ium de condlionc
opificum
iisdem de c a u s i s d u x i m u s . G e n u s h o c a r ^ u m e n l i n o n s e m e l ir-m
per o c c a s i o n e m * l l i g i m u s : in h i s t a m e n l i l t c r i s t o t a m d i t a o p e r a
t r e c t r e q u a e s t i o n e m apostolici m u n e r i s c o n ^ c i e n l i a m o n e t , ut p r i n cipia e m i n e a n t , q u o r u m ope, u l v e r i l a s o t q u e s e q u i l a s p o s t u l a n t
dimicatio d i r i n : a t u r . C a u s a est ad p x p e d i e n d u m difficilis, n e c v a c u a
p e r i c u l o . A r d u u m s i q u i i e m m e t i r i i u r a e t officia q u i b u s l o c u p l e t e s e'
p r o l e t a r i o s , e o s qui r e m , et eos q u i o p e r a ni c o n l e r a n t , ir, t e r s e o p o r tel c o n t i n e r i . P e r i c u l o s * v e r o c o n t e n l i o , q u i p p e q u a e a b h o i n i n i b u s
t u r b u l e n t i s e t c a l i d i s ad p - r v e r l e n d u m i u d i c i u m veri c o n c i t a n d a m
quesediliose multiludinem passim d e t o r q u e t u r . Utcurnque sit, plane
videmus, quod consentiunt universi, i n f m a e sortis hominibus cele-

c ^ g

dustria los sagrados ministros; y precedindolos vosotros,


Venerables Hermanos, con la autoridad y cou el ejemplo,
no cesen de inculcar los hombros de todas las clases las
enseanzas de vida tomadas del Evangelio; con cuantos
medios puedan, trabajen en bien de los pueblos, y especialisinamente procuren conservar ensi y excitar en los oros,
lo mismo en los de las ciases ms altas qu en los de-las
ms bajas, la caridad, seora y reina de todas las virtudes.
Porque la salud que se desea, principalmente se ha de esperar de una grande efusin de caridad; es decir, de caridad cristiana, en que se compendia la ley de todo el Evangelio, y que dispuesta siempre sacrificarse s propia por
el bien de los dems, es ai hombre, contra la arrogancia del
siglo y el desmedido amor de si, antdoto cicrtsimo, virtud
cuyos oficios y divinos caraetres describi el Apstol Pablo
cot estas palabras: ha caridad
es paciente,
es benigna;
no
busca

sus provechos;todo

lo sobrelleva;

lodo

lo soporta

c ^ o

EPISTOLA ENCICLICA
DEGONDITIONE
L E O

OPIFICUM

r>DP. X I I

VENERABILES FRATRES
SALTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

(l).
krum n varum semel excitata cupidine quae diuquidem

En prenda de los divinos dones y en testimonio de nuestra benevolencia, cada uno de vosotros, Venerables Hermanos, y vuestro clero y pueblo, damos amaulsimamentc
en el Seor la apostlica bendicin.
Dado en liorna, en San Pedro, el ilia 15 de Mayo de 1891,
de nuestro Pontificado dcimo cuarto.
LEOX PAPA XIII.

com-

m o v e t civitates, illud o r a i c o n s c c u f u r u m ut c o m m u t a l i o n u m
studia a rationibus politicis

in o e c o n o m i c u r u m

cognalum

aliquando defluerent.Revera nova i n d u s t r i e incrementa


euntes ilineribus arles:

mutatae

dominoi-uin

genus

no\isque

etmercenariorum

ra-

t i o n e s m u t u a e d i v i l i a r u m in e x i g u o u u m e i o affluenti1, i n m u l l i ' . u d i n e
;

inopia: op ficum c u m d e s e c o n f i d e n z a m a i o r , turn i n t e r s e n e c e s s i


ludo coniunctior, practeroa
certamen e r u m p e ret

versi

In q u o q u a n l

in deteriora
rerum

mores, effecerf, ul

momenta

hoc ppparet, quod nimos h a b e l acri e x p e c t a t i o n e

\erlanlur, ex

suspensos:

idem-

q u e i n g e n i a e x e r c e l d o c t irurn, c o n 'ita p r u d e n l u m , c o n c i o n e s p o p u l i ,
1)

Corilh.,XUI,4-I.

l e g u m l a t o r u m i u d i c i u m Consilia p r i n c i p u m , u t i a m c a u s s a
peHatur tanta, quae

teneat h o m i n u m

studia

nulla r e -

vehemenlius

proposita X bis Ecclesiae causa et solute c o m r r u

Itaque,

i, quod ali.'s

con-

suevimus. Venerabiles Frlres, detis ad vos Litteris d e imperio politico, d e l i b e r i a t e h u m a n a ,

d e civilatum

constilulione

chrislisu8,

aliisque non di-simili genere, q u a e ad r e f u tandas opinionum fallacias


o p p o r t u n a v i d e b i n t u r , idrm" n u n c
iisdem de causis d u x i m u s . G e n u s
per

occasionem

frcien'lum

de condlionc

hoc ar^umenli

*lligimus: in h i st a m e n

opificu.rn

non

semel

liltcris totam dita

ir-m
opera

tre e t ' r e q u a e s t i o n e m a p o s t o l i c i m u n e r i s c o n ^ c i e n l i a m o n e l , u t p r i n cipia e m i n e a n t , q u o r u m o p e ,

uliverilas

otque

sequilas

postulant

dimicatio dirin:atur. Causa est ad p x p e d i e n d u m difficilis, n e c

vacua

periculo. A r d u u m s i q u i i e m m e t i r i iura e t officia q u i b u s locupletes e'


p r o l e t a r i o s , e o s q u i r e m , e t e o s q u i o p e r a n i c o n l e r a n t , ir, t e r s e o p o r tel c o n t i n e r i . P e r i c u l o s * v e r o c o n t e n l i o , q u i p p e
t u r b u l e n t i s e t c a l i d i s ad p - r v e r l e n d u m i u d i c i u m

quae a b hoininibus
veri

concitandam

quesediliose multiludinem passim d e t o r q u e t u r . Utcurnque sit, plane


videmus, quod consentiunt universi, n f m a e sortis hominibus

cele-

riler e s s e a t q u e o p p o r t u n e c o n s u l e n d u m , c u m p a r s m a x i m a in m i s e ra c a l a m i t o s a q u e f o r t u n a i n d i g n e v e r s e n t u r . N a m v e t e r i b u s a r t i f i c u m
collegiis s u p e r i o r e sa c o u lo d e i e t i s , n u l l o q u e in e o r u m locum s u f f e c l o
praesidio, cum ipsa instituta legesque pub'ieae avitam religionem
e x u i s s e n t , s e n s i m f a c t u m est ut o p i f i c e s i n b u m a n i t a t i d o m i n o r u m
e f i r e n a t a e q u e c o m p e t i t o r u m cupidilati s o l i t a r i o s a t q u e i n d e l e n s o s
t e m p u s t r a d i d e r i t M a l u m a u x i l u s u r a v o r a x ; quite n o n s e m e l E c c l e s i e iudicio daronata. l a m e n ab h o m i n i b u avidis et q u a e s t u o s ' s
p e r aliara e s p e c i e m e x e r c e t u r c a d c m : h u e a e c e d u n t e t c o n d u c i l o
operum el rerum omnia commercia fere io paucorum redact* potes l a l e m , ita u t o p u l e n t i a c p r a e d i v i l e s r e r p a u c i p r o p e s e r v i l e i u g u m
infinitae p r o l e t a r i o r u m m u l t ' l u d i n i impo&uerint.
Ad h u i u s s a n a t i c n e m m a l i Socialisia
q u i d e m sollicitais e g e n t i u m
in l o c u p l e l e s i n v i d i a , e v e r t e r e p r i v a t e s b o n o r u m p o s s e s s i o n e s c o n l e n d u n t o p o r l e r e , e a r u m q u e loco c o m m u n i a u n i v r s i s s i n g u l o r u m
bona tacere, p r o c u r a n t i b u s viris qui a u t municipio praesint, a u t
totam reropublicam g e r a n i . Eiusmodi Iranslatione b o n o r u m a privatis
ad c o m m u n e , m e d e r i s e p o s s e p r a e s e n t i malo a r b i t r a n t u r , r e s e t
c o m m o d a i n t e r c i v e s n e q u a b i l i t e r p a r t i c n d o . S e d est a d e o e o r u m
r a t i o ad c o n t e n l i o n e m d i r i m e n d a m i n e p t a , u l i p s u m o p i l i c u m g e n u s
aficiat i n c o m m o d o ; c a d e m q u e p r a e t c r e a e s t valde i n i u s t a , q u i a vim
p o s s e s s o r i b u s l e g i t i m i s a f f e r t , p e r v e r t i i officia r e i p u b l i c a e , p e n i t u s que miscet civitates.
S a n e , q u o d f a c i l e est p e r v i d e r e , i p s i u s o p e r a e , q u a m s u s c i p i u n l
q u i in a r t e a l i q u a q u a e s t u o s o v e r s a n t u r , h a e e p e r s e c a u s a e s t , a t q u e
lic finis q u o p r o x i m o s p e c i a l a r t i f e x , r e m s i b ' q u a e r e r e p r i v a t o q u e
i u r e p o s s i d e r c uti s u im a c p r o p r i a m . Is utiim si v i r e s , si i n d u s t r i a l i )
suam alteri commodat, h a n c ob causam commodat ut resadispicatur
ad v i c t u m c u l l u m q u e n e c e s s a r i e s : i d c o q u e e x o p e r a dota i u s v e r u m
p c r f o c t u m q u e s i b i q u a e : - i l n o n m o d o e x i g e n i a o m e r c e d i s , sod et e o l l o c a n d a e uti velit. E r g o s i t e n u i t a t e s u m p t u u m q u i d q u a m i p s e c o m p a r s i ! , f r u c t u m q u e p a r s i m o n i a e s u a e , q u o l u t i o r e s s e custodia p o s s i t , in p r a e d i o c o l l o c a v i ! , p r o f c c t o p r a e d i u m i s l i u s m o d i nihil e s t
aliud, quam merces ipsa aliam induta specicm: proplereaquecoeropl u s s i c opifici f u n d u s Ulm e s t in e i u s p o t e s l a t e f u t u r u s , q u a m p a r t a
l a b o r e m e r c e s . S e d in h o c p i a n e , u t facile i n l e l l i g i t u r , r e r u m d o m i n i u m vel raovenlium vel s o l i d a r u m c o n s i s t i ! , in e o - g i l u r q u o d b o n a
p r i v a t o r u m t r a n s f e r r e Socialista!
ad c o m m u n e n i l u n t u r , o m n i u m
m c r c c n a r i o r u m laciunt conditionem deteriorem, quippe quos colloc a n d a e m e r c e d i s l i b e r i a t e s u b l a l a , h o c ipso a u g e n d a c rei f a m i l i a r i s
u t i l i t a t u m q u e sibi c o m p a r a u d a r u m s p e e t f a c u l t a t e d e s p o l i a n l .
\ ' e r u m ] q u o m a i u s e s t , r e m e d i u r a p r o p o n u n t c u m iustilia a p e r t e
p u g n a n s , quia p o s s i d e r e r e s p r i v a t i m u l s u a s , j u s e s ! b o m i n i a n a t u r a
d a l u m . - R e v c r a h a c e t i a m in r e m a x i m e i n t e r h o m i n e m e t g e n u s i n t e r e s t a n i m a n t i u m c e t e r o r u m . Non enim se ipsae r e g u n t belluae, sed
r e g u n l u r g n b o r n a n t u r q u e duplici n a t u r a e i n s l i n c l u : q u i tum c u s t o d i r l i e x p e r r e c t a m in e i s f a c u l l a t e m a g e n d i , v i r e s q u e o p p o r t u n e

e v o l v u n t , tura e t i a m s i n g u l o s e a r u m m o t u s e x s u s c i t a n t i i d e m e t d e t e r m i n a n t . A l t e r o i n s t i n c t u ad s e v i l u m q u e t u e n d a m , a l t e r o a d c o n scrvationem g e n e r i s d u c u n t u r sui. U l r u m q u e vero comraode assequuntur c a r u m r e r u m usu quae adsunt, quoeque praesentes sunl:
n e c s a n e p r o g r e d i l o n g i u i p o s s e n l , quia soio s e u s u m o v e n t u r r e b u s q u e s i n g u l a r i b u s s e n s u p e r c e p t i s . - L o n g e alia h o m i n i s n a t u r a . I n e s t
in e o loia s i m u l a c p e r f e c t a v i s n a t u r a e a n i m a n t i s , i d e o q u e t r i b u t i m i
e x h a c p a r t e h o m i n i e s t , c o r t e n a n rnitius q u a m g e n e r i a n i m a n t i u m
omni, u l r e r u m c o r p o r e a r u m f r u a t u r bonis. Sed nature a n i m a n s
q u a n t u m v i s c u m u l a t e p o s s e s s a , t a n t u m a b e s t ut n a t u r a l a c i r c u m s cribat h u m a n a m , u t m u ' t o sii h u m a u a n a t u r a inferior, et a d p a r e n d u m h u i c o b e d i e n d u m q u e n 3 t a . Q u o d e m i n e l a l q u e excellit in n o b i s
q u o d h o m i n i t r i b u i t ut h o m o h o m o s i t , et a b e l l u i s d i f f e r a t g e n e r e
toto, m e n s seu r e t i o e s t . E t o b h a n b c a u s a m quod solum h o c animai
est r a t i o n i s p a r t i c e p s , b o n a h o m i n i t r i b u e r e n e c e s s e est n o n uter,da
s o l u m , q u o d e s t o m n i u m a n i m a n t i u m c o m m u n e , sed s t a b i l i p e r p e t u o q u e j u r e p o s s i d e n d a , n c q u e ea d u m l a x a t q u a e , usu c o n s u m u n t u r , s e d
ctiam quae, nobis utentibus, p e r m a n e n t .
Quod m a g i s e t i a m a p p a r e t , si h o m i n u m in se n a t u r a a l l i u s s p e c tetur.Uomo e n i m c u m innuccerabilia ratione comprehendat, rebusque praesentibus adiungat atque annectat futuras, cumque actionum
s u a r u m sit i p s e d o m i n u * . p r o p t e r c a s u b . l e g e s e t e r n a , s u b p o t e s t a t e
o m n i a p r o v i d e n t i s s i r a e g u b e r n a n t i s Dei, se i p s e g u b e r n a l p r o v i d e n t i a
consilii s u i : q u a m o b r e m in e i u s e s t p o t e s l a t e r e s e l i g e r e q u a s a d
c o n s u l e n d u m s i b i n o n m o d o in p r a e s e n s , sed etiam in r e l i q u u m
t e m p u s , m a x i m e i u d i c e l i d o n e a s . E x q u o c o n s e q u i t u r , ut in h o m i n e
esse non modo t e r r e n a r u m fructuum, se ipsius terrac dominalum
e p o r t e a t , quia c t c r r a e f o e t u sibi r c s s u p p e d i t a r i videi ad f u l u r u m
tempus n e c c s s a r i a s . I l a b e n l cuiusquo hominis necessitates velut
p e r p e i u o s r e d i l u s , ita u l h o d e e x p l e t a e , i n craslinum nova iraperent.
l g i t u r r e m qu m d a m d e b e l homini n a t u r a dedisse stabilem p e r p e l u o q u e m a n s u r a m , u n d e p e r e n n i t a s subsidii expectari posset. Atqui
i s t i u s m o d i p e r e n n i t l e m n u l l a r e s p r a e s l a r e , nisi c u m u b e r t a t i b u s
suis terra, potest.
N e q u e e s t , c u r p r o v i d e n t i a i n t r o d u c a t u r r e i p u b l i c a e : est e n i m
h o m o , q u a m r e s p u b l i c a , s e n i o r : q u o c i r c a ius ille s u u m ad v i t a m c o r p u s q u e t u e n d u m h a b e r e n a t u r a a n t e d e b u i t q u a m c i v i l a s Ila c o i s s e t .
Quod vero t e r r a m D e u s uuiverso generi hominum utendam. f r u e n d a m , d e d e r i t . i d q u i d e m non p o t e s t u l l o p a c t o p r i v a t i s p o s s e s s i o n i h u s
o b e s s e . D e u s e n i m g e n e r i h o m i n u m d o n a v i s s e l e r r a m in c o m m u n e
dicilur, non quod e i u s promiscuum apud o m n e s dominatum vo!ueril,
sed quia parlem n u l l a m cuique assiguavil possidendam, industriae
hominum instilutisque populorum permissa privatarum possessionuin
descriptione. C c l e r u m u t e u m q u e inter privatos distributa, inservire
c o m m u n i o m n i u m m i l i t a t i t e r r a n o n c e s s a i , q u o n i a m n e m o est m o r talium, quin a l a t u r e o , quod agri efferunl. Q u i r e careni, supplent
o p e r a : i t a ut v e r e a f f r m a r i p o s s i t ; u n i v e r s a m c o m p a r a n d i v i c t u s c u i -

t u s q u e r a l i o n e m in l a b o i e c o n s i s t e r e , q u e m q u i s vel i n l u n d o i n s u m a t

Crescite

suo, vel in arte aliqua operosa, cuius m e r c e s tandam

s t i c a , p e r p a r v a illa q u i d e m , s e i v e r o s o c i e t a s e a d e m q u e o m n i c i g l i a t e

non

aliunde,

q u a m a mulllplici t c r r a e foetu d u c i t u r , c u m e o q u c p e r m u t a l u r .

ci mulliplkamini

(1). E n i g i l u r f a m i l i a . ' s c u s o c i e t a s d o m e -

anliquior; cui propterea sua q u a e d a m

Q u a ex re rursus efBcitur, privates possessiones plane esse

se-

iura offciaque esse

necesse

est. q u a e m i n i m e p e n d e n n U r e p u b l i c s . Q u i d igitur d e m o n s t r a v i m u s ,

c u n d u m n a t u r a m . R e . e n i m e a s , q u a e a d c o n a e r v a n d a m vi Lam m a x i -

i u s d o m i n i i p e r s o n i s s i n g u l a r i l u s n a t u r a t r i b u t u m , id t r a n s f e r r i

m e q u e ad perficiendam r c q u i r u n l u r . (erra, quidem c u m m a g n a larg -

h o m i n e m , q u a c a p u t e s t f - m i l i a o , o p p o r l e ! : i m m o t a n t o i u s est, illud

t a t e f u n d i ! , s e d f u n d e r e e x s e s i n e h o m i n u m c u l l u et c u r a t i o n c

validius, q u a n t o persona

posset, i a m v e r o c u m i n

parandis

naturae bonis induslriam

v i r e s q u e c o r p o r i s h o m o i n s u m a t , h o c Ipso a p p l i c a i

non

mentis

ad s e s e

fcumana

in

in c o n v i c t u d o m e s t i c o p l u r a

com-

plectitur. S a n c t i s s i m a n&lurae lex e s t , u t victu o m n i q u e cultu

pater-

earn

f a m i l i a s t u e s l u r , q u o s i p s e p r o c r e a r i t ; i d e m q u e ili,ic a n a t u r a i p s a

n a t u r a e c o r p o r e a e p a r t o m , q u a m i p s e p e r c o l i l i ! , in q u a v e l u t f o r m a m

d e d u c i l u r , u t v e il l i b e r i s s u i s , q u i p p e q u i p a l e r n a m r e f e r , i n t e t q u o -

q u a m d a m personae suae impressam reliquit; ut o m n i n o rectum esse

d a m m o d o p r o d u c i m i p e r s o n a m , a c q u i r e r e et p a r e r e . u n d e s e h o n e s t e

o p o r l e a t , e a r n p a r t e m a b e o p o s s i , c r i u l i s u a , , n e c u l l o m o d o i u s ip-

p c s s i n t in ancipiti vitae c u r s u

sius violare cuiquam licere.

e l ' f i c e r e n o n alia r a t i o n e p o t e s t , n i s i f r u c t u o s a r u m p o s s e s s i o n e r T u m ,

H o r u m tam p e r s p i c u a vis e s l a r g u m e n l o r u m , u t m i r a b i l e videantur, dissentire quosdam

esoleta rum

opinionum

restitutores:

qui

q u a s ad liberos

a misera

lneredit-to

f o r t u n a d e f e n d e r e , ld

transmittal Quemadmodum

e o d e m m o d o fami'ia, ut m o m o r a v i m u s , veri

vero

civitas,

nominis societas

est,

u s u m q u i d e m soli, v a r i o s q u e p r a d i o r u m f r u c t u s t o m i n i p r i v a l o c o n -

q u a e po e t a t e propria, hoc e s l p a t e r n a ,

c s d u n t : at possidori al. co u t d o m i n o vel s o l u m , in q u o aediScavit.

vntis iltiquo

vol p r a e d i u m q u o d e x e o l u i t , p l a n e i u s e s s e n e g a n l . Q u o d c u m B e g a n t,

deiigendis o d h i l e n d i s q u e r e b u s i n c o l u m i tati a c usine libertal* s u a e

f r a u d a l u m i n partis s u o labore rebus h o m i n e m ,

necessariis, familia q u i d e m

quippe cultoris manu atque arie subaclus

non

habitum

videnl.

longe

Ager

mutai, e

s i l v e s t r i f r u g i t e r , ex i n f o e c u n d , f e r a x e f f i c i t u r . Q u i b u s a u t e m

rebus

est m e l i o r faclus, iliac sic solo i n h a e r e n t m i s c e n t u r q u e p e n i t u s


mi xtmam

e1-

p a r t e m n u l l o p a c l o s i n t s e p a r a b i l e * a s o l o . A l q u i id q u m -

q u a m p o t i n i l l o q u e p e r i r a i , in q u o a l i u s d o s u d a v i t , u l r u m n e
patiatur;

Quo modo efleclac res c a u s a m

stilla

s e q u u n t u r a qua effectae

s u n t , sit o p e r a e f r u c t e m ad eos ipsos qui o p e r a m dederiiit, rectum


est p o r t m e r e . M o n t o igitur universitas g e n e r i s h u m a n i ,

dissentien-

tibus p a u c o r u m o 9 m i o n i b u s nihil a d m o d u m mota, s t u d i o s e q u e


r a m i n l u e n s , m i p t i u s lege n a t u r a o f u n d a m e n t u o r e p e r i i

nalu-

partitions

h o n o r u m , p o s s e s s i c n e s q u e privates, ut q u a e c u m h o i m u u m

natura

p a c a t o q u e et t r a n q u i l l o o o n v i c t u m a x i m e c o n g r u a n l . o m n i u m

saecu-

l o r u m u s u c o n s a c r a v i i . - Leges a u t e m civiles. quae, c u m iuslae s u n t ,


v i r t u t e m s u a m a b i p s a n a t u r a l i l e g e d u c u u t . id i u s , d j q u o l c q u i r a u r
c o n f i r m n n t a c vi elioni a d h i b e n d a t u e f i t u r . - I d e m d l v i h a r u m

legum

s a n x . t o u c t o r i t a s , q u a e vel a p p e l e r a l i e n , g r a v i s s i m e v - t a n t

iVon

concupisca

anrit-

lam,

uxorempraxind

non. bourn,

non asinum,

lui: non domani,


ci uniaersa

non agrum,

quae. iltiussunt

non
l

multo

in c o n v i c t u d o -

mestico apla et connexa s p e c t e n l u r . - J n deligendo g e n e r e vitee no i


est dubium

q u m in p a l e s i a t e sit a r b i l r i o q u e

s i n g u l o r u m altc-rutrum

m a l i e , a n i l e s a C h n s l i s e c t a r i d e v l r g i n i u i t e c o n s i l i u m , ut

maritai

s e vinculo obhgare. Ius coniugi! naturale ac

I,omini

ad,mero,

causamvc

nupUarum

praeopuam,

primigenum
Dei d o r i t e l e

initio

c o n s t i t u t a m , q u o q u o m o d o c i r c u m s ^ r i b e r e lex l . o m i n u m n u l l a p o t e s t
(1) De lit. V,S1.

quos proxima

eius

causa

ser-

praescripserit,

in

p a r i a s a l t e r n c u m s o c i e t a t e civili i u r a

Patria sa'iem diximus, quia

cogitalione sii et r e

cum convictus domest cus et

prior, q u a m civilis coniunctio, priora

quoque

esse m a g i s q u e naturali-i iura e i u s ofliciaque c o n s e q u i t u r . Q u o d


c i v e s , si f a m i l i a , c o n v i c t u s I m m a n i s o c i e t a t i s q u S p a r t i c i p e s
pro aduimento

oifeusionem, pro tutela deminutionem

si

f-ictae,

i u r i s sui in

republica reperirenl. faslidienda cilius, q u a m optnda societas essel.


Ve'le igitur ut p e r v a d a ! civile i m p e r i u m a r b i t r a t o s u o u s q u e ad
intima d o m o r u m ,

magnus ne p c r n i c i o s u s est e r r o r . C o r t e s i

f o r t e f a m i l i a in s u m r a a r e r u m d i t ' l u - u - t i t e cori .si li i q u " i n o p i a

qua

verselur,

ut i n d e se ipsa t x p e d i r e nullo p a c t o possi!, r o c l u m e s l silbveniri p u blico r e b u s e x t r e m i s : s u n t e u i m f i m i l i a e s i n g u l a e p a r s q u a d a m


talis. A c p a r i m o d o s:cut-i i n t r a d o m e s l i os p s r i e t e s g r a v i s
pertiirbatio iutium

mutuorum,

suum

ci vi -

exliterit

cuique ius potestas

pliblic

viiidicato: n c q u e e n i m h o c e s l a d s o r a p e r e iura r i v i u m , sod

muoir

atque

necesse

firmare

insta debitaque

tutela. Hic tamen

consislant

e s l , q u i p r o e t i r . t r e b u s p u b l i c i s : h o s e x c e d e r e fines n a t u r a n o n
t u r . Patria p o t e s t i s est eiusmodi, u t n e c exlingui
republica possil, quia idem

l u r a v e r o .Uusmodi, q u a e in h o m i n i b u s i n s u n t singulis,
validiora i i i l e l l . g u n t u r e s s e si c u m officiis h o m i u u m

ob'inel.

finibiis

regitur. Q u a m o b r e m ,

vite p r i n c i p i u m

Filiisunt

et c o m m u n e
aliquid

pati-

ncque absorber!

li&bet c u m i p s i

hominum

/ l a i r ' s , et velut paternae amplifi-

c a lia q u a e d a m p e r s o n o e : p r o p r i c q u e : l o q u i si v o l u m u s , n o n i p s i

pef

s e , s e d p , r e o m m o n i l a l e m d o m o s l i c a m , i n q u a g e n e r a l i s u n l , c i -ilem
I n e U B t , a c p a r t i c i p a n t s o c i o t a l e m . A t q u e h a e l p s a d e c a u s a , q u o d lilii
s u n t naturaliter
beanl

contir.enlur

aliquid
sub

potris
paremum

... antequam
cura

posthabila providentiam reipublicae,


ralem,

usum

(2:. Q u o d
f a c i l i n i contra

ac domorum cotepaginem dissolvunt.

fi) Gen. 1,28-(i;-S. Thoiu.tl-11 Quacst. X, art. XII.

liberi

arbitrii

ieitur
justiliam

ha

Sociulistae
natu-

A c praelcr iniustrtiam,
ordinum

nimis etiam appare! qualis esset omnium

commutai, p e r t u r b a t a n e ,

qua,n dura etodi-sa

servi,us

visset voluntas, idem

postea in

expiationem culpae s u b i r e non

c,v,um consecutura. Adilus ad invidentiam m u t u a m , ad obtreclatio-

molcstiae sensu coegit necessilas:

r e s et d.scord,as patefierel: ademptis ingenio

labori-bus

singulorum

soliertiae-

q u a e stimulis, ,ps, d , v i l l a n i f o n l e s n e c e s s a r i o e x a r e s c e r e n l :
quam

fingunt

cogitatione, acquabilitas, aliud revera

eaque

non cssel

mi

ex

comedes

ea cunctis

ignobilis,

conditio.-Ex q u i b u s o m n i b u s

nullo

discrimine,

p e r s p i c i l u r , i l l u d Socialismi

placitum

d e p o s s e s s t o n i b u s ,n c o m m u n e r e ' d i g e n d i s o m n i n o r e p u d i a r e
ere

oppor

q u i a n s ,ps,s, q u , b u s est o p i t u l a n d u m , nocet; naturalibus singu-

orum .bus

r e p u g n a t , officia reipublicae tranquillitatem

nem per urbat

commi-

M a n e a t e r g o , cum plebi subleva,io quoeri.ur,

hoc

io

diebus

m o d o finis a c e r b i t a t u m r e u q u a r u m

terra

citae

tuae

pati et p e r p e t i

ultimum

Confidenter

ad

argumenlum

a g g r e d i r n e ac piane iure

Nostro-

(i) -

humanum

est. et

c a l a

-ehgione
01

fccclesiaque.
r C r U m

"

a e

reperietur. C u m vero et relieio


E c c l 6 8 i 8 e

"

potatale sunt

penes

in

Similique

est necesse.

Itaque

ut h o m i n e s e x p e r i a n l u r ac

omnia, istiusmodi i n c o m m o d a evellere

ab liumano

to^tent

convictu penitus

n u l l a vi, n u l l a a r t e p o t e r u n t .

S i q u i id s e p r o f i t e a n t u r p o s s e , s i

r a e plebi

omni dolore molslisque

vitam polliceanlur

rcfertam quiete ac perpetuis

voluptatibus. naeilli

mise-

vacantem,

populo

que

opportunum

incomtnodis

levamentum

uti

maiora

et

imponunt
praesenti-

b u s . O p t i m u m f a c t u r e s h u m a n a s , ut s e h a b e n t , ita c o n t u e r i ,

simul-

diximus,

aliunde

petere.
Est illud in c a u s a , de qua dicimus; capitale m a l u m ,

sine

tuo:

in l e r r i s n u l l u s e s t f u t u r u s , q u i a

vitae comitari

f r u d c m q u c struunt i n mala aliquando erupturam


Z Z l l t
l ' T " " , S t a r 0 p 0 r l e r e - l'^tas4possessiones inv o l a i e s e r v a n d o . Quo posilo, r e m e d i u m , quod exquiritur
unde
p e t e n d u m sii, e x p j i c a b i m u s .
4"ur, unae

in opere

mala peccati c o n s e c t n r i a a s p e r a ad t o l e r a n d u m s u n t , d u r 8 , diffcilia:


eaque horaini usque od

condili

Maledicta

opinione fin-

g e r e a l t e r u m o r d i n e m s u a s p o n t e i n f e n s u m alteri, q u a s i l o c u p l e t e s et
prolet8rios ad d i g l a d i a n d u m inter so pertinaci duello natura
raverit. Quod adeo a

compa-

r a i i o n e a b h o r r e t et a v c r i t a t e , u t c o n t r a

vcris-

s i m u m sii, quo m o d o in c o r p o r c diversa inter se m e m b r a c o n v e n i u n t


h

d / , t

acbcuoletium

il

?
8

quoque operam
P n n C

'

P U m

rei|,UDl,;3e

e, contcntionem

i n l e l l i

lama

Sim"S, doninorS

io u m
I
; ! e m q u e , p / r m ' p r 0 ,|uil)u5 00Dlelio
ProleCarioruto, illud tanien sino d u b i , a l i e n e a f f i r m a m u s , i n a n i a c o n s t a h o
~
p r o m i t ex

E
P 0 S l h 8 b i l a
f T
E c c l e s i a esl^
quae
Evangeho doctrinas, q u a r u m virlule aut piane cmnon!

er r a u t rie

fieri>

q u e est, q u a e non m s l r u e r e

Z *Z7*
el m o r e s

EE:

T!iora proraovet p,urihus


suis

contendi!; quae

s C

mal,-l'ir

symmetriam

in civitate praecepisse

ut g e m i -

n a e illae c l a s s e s c o n g r u a n t i n t e r s e c o n c o r d i t e r , sibique c c n v e n i e n t e r
ad aequilibritatem r e s p o n d e a n t . O m n i n o altera altcrius indigel:
p u l c r i t u d i n e m r e r u m a t q u e o r d i n e m : c o n t r a ex p e r p e t u i t e l e

non
gigni1

res sine opera, n e c s i n e re potest opera consistere. Concordia

certamivero
mira

ilum

vis

" S

c e r t n m e n , ipsasque eius radices ampulandas,

est i n s t i l u l o r u m

christianorum, eaque

multiplex. - Ac

primum

tola d i s c i p l i n a r e l i g i o n i s . c u i u s et i n t e r p r e s et c u s t o * Ecclesia,

m^g-

n o p e r e p o t e s t l o c u p l e t e s e t p r o l e t a r i o s c o m p o n e r e i n v i c e m et c o n i u n g e r e s c i l i c e t u t r o q u e o r d i n e ad officia m u t u a r e v o c a n d o , i n p r i m i s q u e
ad

ea q u a e a

iustitia

ducuntur.

Quibus

e x o f f i c i i s illa

proletarium

atque opificem a t l i n g u n t ; quod libere et c u m aequitate pactum operac

l0C
' f e r e n d a m e s 6 e condtionem h u m a n . , m a s u m m , s p a n a fieri i n c i v i l i s o d a t a l e n o n p o s s e
Asitan.

quam

ad dirimendurn

S a Ua,Ur P

''

recto dixeris, eodem m o d o n a t u r a m

habitudinis,

nis oriatur necesse est c u m agresti immanitate confusio. N u n c

q u a e v u l t a t q u e p e t i t o m n i u m o r d i n u m C o n s i l i a v i r e s q u e i n id c o n
c a n , ut o p i f i c u m r a . i o n i b u s , q a m c o m m o d i s s i m i p o t e s , " o s u
t u r ad e a m q u e rem adhiberi leges ipsas auc.orilatemque reipublicae
ulique r a u o n e ac modo, putal oportere
reipum.cae

conte'nU

temperamentum

vitam

m e n t e m l a n t u m m o d o , sed r e g e r e

singulorum pracceplis

u n d e illud existil

h
W t a d i W
r " '
mn,US mSmae
natur
v 2 n , t
m m u m paria inSenia
n o n SO l e n i , o n
aletudo, non vires: quarum rerum necessarium
discrimen sua
sponte sequ,tur fortuna dispar
u.scrimen sua

d a t d S " e i ' USUS ' T p r i v a l 0 r u m


a i e , i n o i g e t e n i m v a r i a a d r e s m>n>n<In

c o m m u
nitalis
f a , . , j -

s i t , id i n t e g r e e t f i d e l i t e r r e d d e r e : n o n u l l o m o d o n o c e r e , n o n

acommo-

hominibus

fagiliosis, i n m e d i c a s s p e s et promissa ingentiaartifioiose jactantibus


q u o d f e r e h a b e t p o e n i t e n l i a m i n u l i l e m et f o r l u n s r u m
quentes.Ista

vero

ad divites spectant ac

ruinas

dominosi non

conse-

habendos

inancipiorum loco opifices: v e r e r i i n eis a e q u u m osse dignitatem personae,

utique nobilitalam ab eo

character chrislianus

Q u a e s t u o s a s a r l e s , s i n a t u r a e r a l i o , si C h r i s t i a n a
tur, con

S p i

perso-

n a m v i o l a r e d o m i n o r u m : in ipsis luendis rationibus suis abstinere a


vi, ncc sedilionem i n d u e r e u n q u a m ; nec commisceri cum

pudori

(1; Gen. 111,17.

h o m i n i esse,

sed

decori,

qui

dicitur.

philosophia audia-

quia vitae

sustentandae

praebent

honestam

potestatem.

Illud

vere

turpe et

inhumamum,

etcruciatibus

s p o n t e s u s c e p t i s , c r u c i a t u u m et l a b o r u m

abuli h o m i n i b u s pr r e b u s o d q u a e s t u m , n e c facere eos pluris, q u a m

elenivil

quantum nervis polleant viribusque. Similiter praecipitur,

spe

proposita,

Quare

quod

inpraesenti

pietati

supra

modum

corruplelarum

coelis

(1;.

et h o n o r u m

animi haberi r a t i o n e m

dominorum

partes esse,

vacet

opifex: non

illecebrisque

in p r o l e t a r i i s

effimere ut

hominem

idoneo temporis

dare obvium

peceandi: n e q u e

ullo pacto

maximis

id g e n u s , q u o d c u r a

autem

officiis d o m i n o r u m

spatio

lenociniis

cura domestica

niaeque studio abducere. Item non p l u s i m p


ferre queant, r e e

religionis

oportere.

illud e m i n e t ,

iusta

in

unicuique

Profecto ut m e r c e d i s s t a t u a t u r
considerante

plures: sed

nerint, premere e m o l u m e n t i
naque ex

inopia c a p t a r e

sinere. Fraudare vero

ex aequitate modus, causae

generatim

locupletes atque

sui causa i n d i g e n t e s

quaestum,

aures

quae

Domini

plelibus

fraudata

Sabaot

ne

ac miseros, alie-

non divina, non

humnna

q u a m q u a m mercede debita grande

est, quod i r a s e coelo u l t r i c c s c l a m o r e


riorum,...

est

a vobis,

introioil

d e v o c a t . Ecce
clamai:

et

culum

merces

clamor

opera-

corum

quidquam

noceanl

nec dolo, n c fer.ebribus artibus: dque eo vel m#gis quod


il'i s u n l c o n t r a

jurs

pi

in

(I) P o s t r e m o religiose c a v e d u m locucomp3ndiis

proletariorum

memi-

iniurias atqiie impotentiam

nec

vi,

non

satis

muniti, eorurrque

res,

q u o exilior, hoc s a n c l i o r h s b e n d a .
His obtemperatio
vel sola
et

legibiis

no^ne

Sed

Ecclesia

restinguere?
p

duce, pers quitur maiora:


alteri

vim

causasque

dissidii

tamen, Iesu Christo

videlicel

piendo, iliud speelai, t a l t e r u m


tiaque

posset

perfectius

ordinem

coniungat.Inteligere

magistro

quiddam

praci-

vicinitate proxima amici-

alque

aestimare

morta'ia

ex

in

dolorum

rnomentineum

sublimit

effecit
et

te aeternum

tributa

gloriae

m o n e n t u r , non
sempil>r.ii

lene

t a s m i n a s (3): r 8 t i o n e m

de

usu

enim
nostrae,

operatur

in

doloris pffer-e, nec

prodesse

foriuoarum

id

tionis

pondus

vacu;tatem

quidquam

mercedis

faciliorem:

divilias, sed po-

tius o b e s s e (2): t e r r o r i s l o c u p ' e t i b u s esse d e b e r e I e s u


Deo

Christi

insue-

ludici s e v e r i s s i m e

reddendam.

De ipsis opibus u t n d i s

sunt

heri

est

a d feU' i ' a l e m a e v i

aliquando

praebere.

perpession^m

Itaque fortunati

parsimc-

nere operis, quam vires

aetate sexuque dissideat.

mirifice vim

n c solum e x e m p l o , sed gratia sua perpetuaeque

e;?,quam

si p h i l o s o p l i i a

exellens se maximi

in-.hiatam, at

piane, e a d e m q u e eflcil ut non

momenti

Ecclesia

doctrina

tradidit

perfeclam

cognitione tantum, sed moribus

te-

n e a l u r . C u i u s d o c t r i n a e i n eo est f u r . d i m e n t u m p o s i t u r a , q u o d

iusla

possessio p e c u n i a r u m

Bona

juslo

p^cuniarum

usu

dislinguitur.

privatim p o s s i d e r e , q u o d p a u ' o a n t e vidimus, ius est homini


le: e o q u e uti i u r e , m a x i m e in s o c i e t a t e
p i a n e n e c e s s a r l u m Licitum
edam

necessarium

od

retur, qualeni

esse

est quod

hunanam

usum

homo

vitam

bonorum

r e s p o n d e i : quantum

habere

ut proprias

res exteriores
eas

diciU

dioitibus

care

communicet

in

hujus

saeculi

sed

suos

tum

quo ipse e g e a t ad

facile

quidem

r<on debet

homo

ut scilicet

facile

Vnde

A posto

tribuere,

las

communi-

eo j u b e t u r , q u o d ad u s u s p e r -

necessarios: i m m o n e c tredere aliis

id s e r v a n d u m quod p e r s o r a e

d e c e 8 l : nullus

immortalerh: qua

tati satis et d e c o r o d a t u m , ofGcium e s t d e e o q u o d s u p e r a t g r a t i f i c a r !

lionesti

intriret: immO

8biret nulli

liominum

ipsa a d m o n c n t e

dempta,
tota

haec rerum
dogma

religionis U m q u a m

c u m ex h a c

vita e X c e s s e r i m u s , t u r a

enim

hominem

Deus

atqiie aeterna
ut sedera

ad

generavit,

forma

ac vera

universitas

invesligationi pervium.

didicimiis, idetn

etconstitiitio tota

continua

fondamento principe

vere nos
nObis

natura

esse victuros.

nilitur,
Xeque

ad c o e b stia

ut exulandi locum,

hab'tandi dedit. Divitiis ccterisque

tur bona, affluas, c a r e a s , ad a e t e r n a m


q u e m a d r a o d u r a u t a r e , id v e r o

arcanum

Ijntur, quod

est c h r i s t i a n u m , quo rMio

h a e c fragilia et c a d u c a , s e d
terramque

in

notio

rebus, quae

appellih-

beatitudinem nihii

maxime interest. Accrbitates

interest:
varias,

q u i b u s v i t a m o r t a l i s f e r e c o n t e x ! t u r , I e s u s - l h r i s l u s copiosa
ptione

sua

nequaqtiam

non

redem-

s u s t u l i t s e d in v i r t u t u t u m i n c i t a m e n t a ,

ma-

t e r i a m q e b e n e m e r e n d i t r a d u x i t : ita p i a n e ut n e m o m o r t a l i u m q u e a t
praemia

sempiterna

i n g r e d i a t u r : Si

cpessere,

sustinebimus

(!) Jac. V, 4 . - ( 2 ) Il ad T i m . II, 12.

et

nisi c r u e t i t i s I e s u - C h r i s t i
conregnabimus

ind genlibus.

inconoenienter

Quod

supercst,

zizere
date

debet

conveniat, quodque

veritate noti p o s s u m u s , nisi d i s p e x e r i t a n i m u s v i t a m a l t e r a m e a m q u *


quid<m

enim

est

quaere-

ad hoc,

praecipe...

Et

si illud
Ecclesia

ut communes,
aliorum.

suorum

possideat.

sit,

necessitale

(5). N e m o c e r t e o p i t u l a l i a i i i s d e

lineat cum

propria

{4 A t v e r o
necesse

sii:e ulla d u b i U t i o n c
uliqu'S

natura-

vitae, n o n fas modo est, sed

eleemosynam

(7). N o m

ex e p t o in r e b u s e x t r e m i s , c fficia i s l a s u n t , s e d
q u a m p r o f e c t o l e g e a g e n d o p e t e r e ius n o n
que

hominum
(8);

lex

et

antecedit

co'latam

riodo est as sibi


uni ex hn

collatam

fratribus

hsec s u m m a

meis

c a r i t lis

est. S i d

iudiciumque

Christi

m o d i s s u a d e t c o n s u e t u J i n e m l a r g i e n d i ; beatius
accipere

(6;. S e d u b i

est,

negalamve pauperibus

Dei,
magis

divioae,

lentimi

curet

minimis,

et externa

ne

multis
quam

mihi

fecistis

sui

laccai:

pefecistg

l9).- Quarum

rerum

Dei

munere

sint, siye a n i m i , ob liane

causam

pariterque, \elut

minister

a d u t i l i t a t e s a d h i b e a t c e t e r o r u m . Halene

omnino

qui
dare

beneficcntiam

n f g a t a i n v e i u d i c a t u r u s . Quamdiu

eccepisse, u t a d perfectioncm
dentiae

iuslitiae,
christianae

legibu? iudiciis-

est, quicumque mtiorem cop:am bonorum

accepit, sive corporis

necessi-

habtns

rerum

afftuentiam,

provi-

ergo

tacigilet

vestigiis

(2). L a b o r i b u s ille

(l) Il Cor I V , 1 7 . - 2 ) M " t t h - XIX, 23, 24..3) L u e . Y 24, 2 5 . - ( l ) l l - H Quaest.


LXVl a. II."-(5) II" 1 1 Q " a e s i - LXV, a. I ' . - t ) 11-11 Quaest. ^.XXII, a. V1.-C7) L u e .
X, 41.(8) A c t o r . X X , :i. - (9) Matth. XXY, 40.

ne a miiericordiae
largitale
torpescat;
Mens
magnopere 'studeant
ut usun
atque utilitatem
partiatur
(I).

arlem qua
illius cum

regitur,
proximo

B o n i s a u t e m i'ortunae q u i c a r e a n t , ii a b Ecclesia p e r d o c e n l u r ,
n o n p r o b r o b a b e r i , Deo i u d i c e , p a u p e r t a t e m , n e c e o p u d e n d u m , quod'
v i c l u s l a b o r e q u a e r a t u r . I d q u e c o n f i r m a v i l r e et f a c t o C h r i s l u s D o m i n u s , q u i p r o s a l u t e h o m i n u m egenus facias est, cum esset dices r>
c u m q u c e s s e t fiiius Dei o c D e u s i p s e m e t , v i d e r i l a m c n a c pta'r
fabri tittus v o i u i ' : q u i n c t i a m m a g n a n i v i t a e p a r t e m in o p e r e fabriii
c o n s u m e r e n o n r e c u s a v i t . Nonne
hie csl faber, fiiius Mariae'
3)
Iluius divinittem exempli i n t u e n t i b u s , ea facilius intelligunlur
v e r a n , lioroinis d i g n i t a t e m a t q u e e x c e l l c n t i a m in m o r i b u s , e s s e hoc
est m v i r t u t e p o s i t a m v i r t u t e m v e r o c o m m u n e m o r t a l i b u s p a t r i m o n i u m , i m i s e t s u m m i s d i v i t i b u s et p r o l e t a r i ! a e q u e p a r a b i l e : n e c a l i u d
q u i p p t a m q u a m v i r t u t e s e t m e r i t a , in q u o c u m q u c r e p e r i a n t u r m c r c e d e m b e a t i t u d i n i a e t e r n a e s e q u u t u r a m . I m m o v e r o in calnmitosor u m g e n u s p r o p e n s i o r D e i i p s i u s v i d e t u r v o l u n t a s : betos enim
l e s u s - C h n s t u s n u n c u p a t p a u p e r e s (4): i n v i t a i p e r a m a n l e r ad se
solati c a u s a , q u i c u m q u e i n l a b o r e s i n t a c l u e t u i 5 : : i n f i m o s et i n i u r i a
vexatos complectitur o r l i a t e praccipua. Q u a r u m c o g l i o n e rerum
facile m l o r t u n a t i s d e p r i m i t u r t u m e n s a n i m u s , in a e r u m u o s i s dem i s s u s e x t o l l i t u r : a l t e r i ad facilitate, a i t e r i ad m o d e s t i a m Hectuntur. S i c c u p , t u r n s u p e r b i a e i n t e r v a l l u m e f f i c i t u r b r e v i u s . n e c diffid i t e r i m p e t r a b i l e u l o r d i n i s u l r i u s q u e , i u n c t i s m i c e d e x l r i s copulenlur voluntates.
Q u o s l a m e n , si c h r i s l i a n i s p r a e c e p l i s p a r u e r i n l , p a r u m est a m i c i , a a m o r eltam f r a t e r n u s i n t e r s e c o n i u g a b i t . S e n t i e n t e n i m et
i n t e l l i g e n t , o m n e s p l a n e h o m i n e s a c o m m u n i p a r e n t e lieo p r o c r e a t e s : o m n e s ad e u m d e m S n e m h o n o r u m t e n d e r e , qui D e u s est ipse
q u i a l l , c e r e b e a t i t u d i n e p e r f e c l a a t q u e a b s o h i l a et h o m i n e s et A n g e o s u n u s p o t e s t : s m g u l o s i t e m p a r i t e r , e s s o l e s u - C h r i s l i beneficio
S n U , l e m
fi]i r ra
Dci
s l e Z T . f '
"
<>tos, ut plane necess i t u d i n e f r a t e r n a c u m i n t e r s e tun, e t i a m c u m CI,risto D o m i n o , primogenito
,n multis
fratribus,
c o n U n e a n t u r . I t e m n a t u r a e bona
m u n e r a g r a t i a e i . v i n a e p e r l i n e r e c o m m u n i i e r el p r o m i s c e a d g e n u s
ominurn u n i v e r s u m , n e c q u e m q u a m , n W d i , n u m , h o n o r u m coeles-

2
coheredes

Te
autem
for a

rT-1'
Christi

(6).

o f f i c i

Ct

''

C n d

"

4'lidem

Dei,

m a c

J
E
*
?
r
W ^ q u a m
Christiana p h i i o s o S Z f
r ^ D n e ? U , , U r U m P r L r C V i t e m p o r e ccrtamen omne
v i d e a t u r , ubi ilia in civili e o n v i c t u v a l e r c i ?
o J n T T / a U S h 8 b e l E C C , e S i a V i a m "veniendac curationis
o s t e n d e r e ^ s e d a d m o v e t s u a m a n u m e d i c i n e . N a m lota in e o est ut

Marc. VI. 3-

ad d i s c i p l i n a m d o c t r i n a m q u e s u a m excolat h o m i n e s a t q u e i n s t i t u t :
c u i u s d o c t r i n a e s a l u b r r i m o s viros, E p i s c c p o r u m e t C l e r i o p e r a ,
q u a m l a t i s s i m e p o t e s t , c u r a t d e d u c e n d o s . D e i n d e p e r v a d e r e in n i m o s n i t i t u r fleclereque v o l u n t a t e s , ut d i v i n o r u m d i s c i p l i n a p r s e c e p t o r u m regi s e g u b e r n a r i q u e p a t i a n t u r . A t q u e in h&c p a r t e , q u a e
p r i n c e p s est a c p e r m a g n i m o m e n t i , quia s u m i n a u t i l i t a t u m c a u s a q u e
tota in i p s a c o n s i s t i t . E c c l e s i a q u i d e m u n a p o t e s t m a x i m e . Q u i b u s
e n i m i n s t r u m e lis ad p e r m o v e n d o s n i m o s u t i t u r , ea s i b i l i a n e i p s a m
ob causam tradita a Iesu Christo sunt, virtutemquo habent divinitus
i n s i t a m . I s t i u s m o d i i n s t r u m e n t a sola s u n t , q u a e c o r d i s a t t i n g e r e
penetrales sinus apte queant hominemque adducere ut obedientem
s e p r a e b e a t officio, m o t u s a n i m i a p p e t e n t i s r e g a t , D e u m et p r o x i m o s
c a r i t a t e diligat s i n g u l a n ac s u m m a , o m n i a q u e a n i m o s o p e r r u m p a l ,
quae virtulis impediunt cursum.
S a t i s est in h o c g e n e r e e x e m p l a v e t e r u m p a u l i s p c r c o g i t a t i o n e
repetere. R e s et facta c o m m e m o r a m u s , quae dubitationem nullam
h a b e n t : s c i l i c e t civilem h o m i n u m c o m r a u n i t a U m f u n d i t u s e s s e i n s t i t u a s c h r i s t i a n i s r e n o v a t a m : h u i u s c e v i r t u t e r e n o v a t i o n i s ad m e l i o r a
p r o m o t u m g e n u s h u m a n u u i , i m m o r e v o c a t u m a b iiiteritu ad v i t a m ,
a u c t u m q u e p e r f e c l i o n e t a n t a , ut n e c e x t i t e r i t ulla a n t e a , n e c sit in
omnes consquentes aetales futura maior. Denique Iesum-Christum
h o r u m e s s e b e n e f i c i o r u i n p r i n c i p i u m e u m d e m et finem: ut b eo
p r o f e c a , s i c ad e u m o m n i a r e f e r e n d a . N i m i r u m a c c e p t a E v a n g e l i i
luce, c u m i n c a r n a t i o n i s Verbi l i o m i n u m q u e r e d e m p t i o n i s g r a n d e
m y s t e r i u m o r b i s t e r r a r u m didicisset, vita l e s u - C h r i s t i D e i e t h o m i n i s
p e r v a s i t civiu>tes, e i u s q u e fide et p r a e c e p t i s et l e g i b u s t o t a s i m b u i t .
Q u a r e si s o c i c t a t i g e n e r i s h u m a n i m e d e n d u m e s t , r e v o c a t i o v i t a e
i n s t i t o r u m q u e c h r i s t 8 n o r u m s o l a m e d e b i l u r . De s o c i e t a t i b u s e n i m
dilabentibus illud reclissime praecipilur, revocari a d orgenes s u a s ,
cum reslilui volunt, oporlere. H a e c enim omnium consociationum
perfectio est, de eo laborare idque assequi, cuius gratia iustilutae
s u n t : i t a ut raotu* a c t u s q u e s o c i a l e s e a d e m c a u s a p a r i a t , q u a e
peperit societatem. Q u a m o b r e m declinari ab instituto, corruptio
esl: ad i n s l i t u l u m , r e d i r e , s a n a t i o . V e r i s s i m e q u e id q u e m a d m o d u m d e loto r c i p u b l i c a e c o r p o r e , e o d e m m o d o d e ilio o r d i n e
civium dicimus, qui v i t a m s u s t e n t a n t opere, quae est longe maxima
multitudo.
N e c Lamen p u t a n d u m . i n c o l e n d i s u n i m i s l o t a s e s s e E c c l e s i a e
c u r a s ita d e t x a s , u t e a n e g l i g a t q u a e ad v i t a m p e r t i n e n t m o r t a l e m
ac t e r r e n a m . D e p r o l e t a r i i s n o m i n a t i m v u l t e t c o n t e n d i t u t e m e r g a n t
e m i s e r r i m o s t a t u f o r l u n a m q u e m e l i o r e m e d i p i s c a n t u r . A t q u e in id
coi f e r t h o c ipso o p e r a m n o n m e d i o c r e m , q u o d v o c a l et i n s l i t u i t hom i n e s ad v i r l u l e m . M o r e s e n i m c h r i s t i a n ! , ubi s e r v e n t u r i n t e g r i ,
partem aliquam prosperitatis sua sponte pariunl rebus externis quia
conciliant principium ac fontem omnium honorum Deum: coercent
g e m i n a s v i t a e p e s t e s , q u a e n i m i u m s a e p e h o m i n e m e f c i u n t in ipsa
opum abundantia m i s e r u m , r e r u m 8ppetentiam nimiam et voluptatum

s i t i m ;i): c o n t e n t i d c n i q u e c u l t v i c t u q u e f r u g i , v e c t i g s p a r s i m o n i a
s u p p l a n t , p r o c u l a vitiis, q u a e n o n modo c x i g u a s p e c u n i a s , sed m a x i m a s e l i a m c o p i e s e x h a u r i u n t , e t l'-utn p a t r i m o n i a d i s s i p a n e b e d
p r a e t e r e a . ut b e n e h a b e a n t p r o l e t o r i i , r e e t a p r o v i d e t i e s t i t u e n d i s
f o v e n d i s q u e ret>us q u a s a d s n b l e v a n d a m e o r u m inopiaro i n t e l l i g a l
c o n d u c i b i l e s . Quin in h o c e t i a m g e n e r e b e n e f i c i o r u m ita s e m p e r e x ce luit. ut a b ipsis i n i m i c i s p r a c d i c n t i c n e e f t ' e r a l u r . E a vis e r a t a p d
v e t u s t i s s i m o s c h r i s t i a n o s c a r i t a t i s m u t u a e . u t pe<-saepe s u a se r e
p r i v a r e n t , o p i l u l a n d i c a u s a , d i v i t i o r e s : q u a m o b - e m neqw..
qtiisqtirtm.
egens erat inter illos i l ) . D i a c o n i s , in id n o m i n a t i m o r d i n e i n s t i t u t o ,
d a t u m a b A p o s t o l i s n e g o t i u m , u t q u o t i , l i a n a e b e n e f i c a r tiae e x e r c e r c n t m u n i a : >-c P a u l u s A p o s t o l u s , etsi s - , l l i i : i t u d i n e d i s ' . r i - t u s o m n i u m
E c c l e s i a r u m , n i b i l o m i n u s d a r e s e i n laboriosa i t i n e r a u o u d u b i t a v i t ,
q u o ad t e n u i o r e s c h r i s t i a n o s s t i p e m p r a e s e n s fifferret. C u i u s g e n e r i s
p e c u n i a s . a c h r i s t i a n i s in u n o q u o q u e c o n v e u l u u ' t r o c o l l a t e s , deposita pietatis
r i u n c u p a t T e r t u l l i a n u s , q u o d si licet j n s u m e r e n t u r
egenis atendis
hamandisque,
et pueris ae puettis re ac
parentibus
deslutis,
inque domesticis
senibus,
item naufrogts
(2).
H i n c s e n s i m illud extit t P a t r i m o n i u m , quod r e l i g i o s a c u r a t o m q u a m rem familirem i i i d i g n t i u m Ecclsia custodivi!. Immo vero
s u b s i d i a m i s e r a e plebi, r e m i s s s r o g a n d i v e r e c u n d i a , c o m p a r a v i ! .
N a m e! locuplelium e t ' i n d i g e n t i u m c o m m u n i s p a r e n s , excilal ubique
t d e x c e l l o n t e m m a g n i t u d i n e m c a r i i a t e , collegia c o n d i d i t s o d a l i u m
r e l i g i o s o r u m , a l i a q u e u t i l i l e r p e r m u l t a i n s t i t u i t , q u i b u s o p e m I' r e n libus, g e n u s m i s e r i n r u m p r o p e n u l l u m e s s e ! , quod solatio c a r e r e i .
H o d i e q u i d e m m u l t i , q u o d e o d e m m o d e l'acero olim e t h n i c i , a l a r " u e n d a m t r a s g r e d i u n i u r E c c l e s i o m h u i u s e l i s m lam e g r e g i a e c a r i l a lis: c u i u s in l o c u m s u b r o g a r e v i s u m est c o n s t i t u t a m l e g i b u s p u b ! i c i s
beneficcntiam, Sed q u a e c h r i s t i a n a m caritatem suppleant. totam se
ad a l i e n a s p o r r i g e n t e m u t i l i t a l e s , a r t e s h u m a n a e n u b a e r e p e r i e n t u r .
E c c l e s i a e s o l i u s e s t ilia v i r t u s , q u i a Disi a s a c r a t i s s i m o lesu C h r i s t i
Corde ducitur, nulla est u s p i a m : vngntur a u l e m a C h r i s t o longiu-,
quicuinque ab Ecclesia d i s c e s s o r i ' .
A t v e r o n o n p o t e s t e s s e d n b i u m q u i n , ad id q u o d e s t p r o p o s i t u m ,
ea q u o q u e , q u a e in h o m i r . u m p o t e s t a t e s u n t , a d i u m e n t a r e q u i r a n t u r .
O m n i n o o m n e s , ad q u o s c a u s a p e r l i u e t , e o d e m i n t e n d a u l i d e m q u e
l a b o r e n t p r o r a t a p a r t e u e c e s s e est. Quod lisbel q u a m d a m c u m
moderatrice mundi Providentia similitudinem: fere enim videmus
r e r u m e x i t u s a q u i b u s c a u s i s p e n d e n t , ex e a r u m c m n i u m e o n s p i r a tione procedere.
l a m v e r o quota pars r e m e d i i a republica expectanda sit, praestat
e x q u i r e r c . R e m p r . b l i c a m l i c e l o c o i n t o l l i g i n m s n o n quali p o p u l u s
u t i t u r u u u s v e l a l t e r , s e d q u a l c m et vu i r e c t a r a t i o n a t u r a e c o n g r u e n s , et p r o b a n l d i v i n a e d o c u m e n t a s a p i e n t i a c , q u a e N o s ipsi

(1)
,1, XXXIX

mtorumest

c.ipklitas. I Tira. VI, !0.-(2| Act. IV. a - Apol.

n o m i n a t i m in litteris E u c y c l i c i s d o e l v i t a t u m c o n s t i t u t i o n e c u n s t i a n n
explicavimus. Iteque per quos civitas regitur, prircum conterr operara g e n e r a t i m a t q u e u n i v e r s e d e b e l l i t o l a r a t i o n e l e g u m a t q u e i n s l i t u l o r u m , scilicet e f l i c i e n d o u t e x i p s a c o n f o r m a t i o n a t q u e a d m i n i stratione reipublicae ullro p r o s p r i t s tam commui.itatis q u a m
p r i v a t o r u m e f f l o r c s c a l . Id e s t e n i m c i v i l i s p r u d e n l i a e m u n u s , p r o p r i u m q u e e o r u m q u i p r a e s u n l , o f f i c i u m . N'unc v e r o illa m - . x i m e
efBciunt prosperas civilates, m o r u m probitaa, recle atque ordino
c o n s l i l u t s e f a m i l i a e , c u s t o d i a religioni a c i u s t i t i a e , o n e r u m p u b l i corum cum moderala irrogatio, tum aequa partitio.iucrenientiurliiim
e t m e r c a t u r a e . florens a g r o r u m c u l t u r a , e l si q u a s u n t alia g e n e r i s
e i u s d e m , q u a e q u o m a i o r e s t u d i o p r o v e l . u n t u r , c o m e l i u s su> t v i c t u r i
c i v e s e t b e d i u s . - H a r u m i g i t u r v j r t u t e r e r u m in p o t e s t o t c r e c l o r u i n
civitatis est, ul c l e r i s p r o d e s s e o r d i n i b u s , s i c el proletariorum c o n d i t i o n e m i u v a r e p l u r i m u m : i d q u e i u r e s u o o p t i m o , n e q u e ul'a cura
i m p o r t u n i t a t i s s u s p i c i o n e : d e b e t e n i m r e s p u ! lica e x lege m u n e r i s
sui in c o m m u n e consumere. Q u o m i e r a c o m m o d o r u m copia p r o v e n e z
rit e x h a c g e n e r a l i P r o v i d e n t i a m a i o r , o m i n u s o p o r t e b i t a l i a s ad
o p i G c u m s a l u t e m e x p e r i r i vias.
S e d illud p r a e t e r e a c o n s i d e r a r i d u m , q u o d r e m a l t i u s a t t i n g i t ,
u n a m civitatis e s s e r a t i o n e m , c o m r a u n e r a s u m m o r u m a t q u e i n f i morum. S u n t n i m i r u m proletarti pari iure cum locupletibus natura
c i v e s , h o c e s t p o r t e s v e r a e vi ta m q u e v i v e n t e s , u n d e c o n s t a t , i n t e r i e c tis f a m i l i i s , c o r p u s r e i p u b l i c a e : u t n e i l l u d a d i u n g a t u r , io o m n i u r b e
e o s e s s e n u m e r o l o n g e m x i m o C u m i g i t u r illud s i t p e r a b s u r d u m ,
parti civium c o n s u l e r e , p a r t e m n e g l i g e r e , c o n s e q u i l . u r , in s a l u t e
c o m m o d . s q u e o r d i n i p r o l e t a r i o r u m tue.ndis c u r a s d e b i t a s c o l l o c a r i
p u b l i c e p o r t e r e , n i fi.t, vio! i t u m i ri iustili i m , s u u m c u i q u e t r i b u e r e
p r a e c i p i e n t e m . Q u a d e r e s a p i e n t e ! ' S . T h o m a s : S c t t f pars et
,tolum
quodammodo
sunt idem, ila id, quod est lolius. quodammodo
est
partis (1). P r o i n d e i n offieiis n o n p e u c i s e q u e l e v i b u s p o p u l o b e n e
c o n s u l e n t i u r a p r i n c i p u r a . i l l u d i n p r i m i s e u i i u e t , ut u n u m q u e m q u e
c i v i u m o r d i n e m s e q u a b i l i t e r t u e a o t u r , ea n i m i r u m , qu*tc
distributica
appell&tur, i u s t i t i a i n v i o l a t e s e r v a n d a .
Q u a m v i s a u t e m c i v e s u n i v e r s o s , n e m i n e e x c e p t o / c o n f e r r o aliquid,
m s u m m a m b o n o r u m c o m r a u n i u m neces^e sit, quorum aliqua pars
v j r i l i s s p o n t e r e c i d i t i n s i n g u l o s , t a m e n i d e m e t ex a e q u o c o n f e r r e
n e q u q u a m p o s s u n t . Q u u l c s o u m q u e s i n t in i m p e r i i g e n e r i b u s vii'iss i t u d i n e s , p e r p e t u a f u t u r a s u n t e a in c i v i u m s t a t u d i s c r i m i n a , s i n e
q u i b u s n e c e s s e , d e e c o g i t a ri s o c i t n s ulla p o s - e t . O m n i n o n e c a s s e
e s t q u o s d a m r e p e r i r i , q u i s e r e i p u b l i c a o d e d a n t , q u i lego.s c o n d a n l ,
qui i u s d i c a n t , d e n i q u e q u o r u m Consilio a t q u e a u c t o r i t a t e n e g o t i a u r b a n a , r e s belJicae a d m i n i s l r e u t u r . Q u o r u m v i r o r u m p r i o r e s e s s e p a r t e s , e o s q u e h a b e n d o s in o m n i p o p u l o p r i m a r i o s , n e m o n o n vdet,
propterea q u o d t o m m u n i bono d a n t operara proxime atque exceU) II-II Quaest. LXf. a. 1 a-1 2.
fcm-ii'licas.3T>.

DB S . S . L E N S I L I
llcnti ratione. Contra vero q u i in a r t e aliqua e x e r c e n t u r , non ea,
qua il l, r a t i o n e nee dem m u n e r i b u s p r o s u n t eivitoti: sed t a m e n
p l u r i m u m e l ipai, q u a m q u a m m i n u s directo, ulilitati reipublicae i n s e r v i u n t . S a n e sociale b o n u m cum debeai e s s e ciusmodi, ut h o m i n e s
eius Cant a d e m p t i o n s meliores, est profecto i n v i r t u t e praecipue
collocsndum. Nihiiominus ad bene constituan) civitatem s u p p e d i t a tio q u o q u e p e r t i n e t honorum c o r p o r i s a l q u e e x t e r n o r u m ,
quorum
usus est necessariut ad actum virtulis t !. l a m v e r o h i s pariendis b o n i s est proletariorum maxime eltica.v a c n e c e s s a r i u s labor, sive in
agris a r t e m atque m o n u m sive in officinis a x e r c e a n t . I m m o eorum
in h o c g e n e r e vis est atque e f f i c i e n t tanta, u t illud verissimum sit,
non aliunde q u a m ex opifieum labore, gigni divitias civitatuin. Iubet
igitur aequitas c u r a m de proletario publice geri, ut ex eo, quod in
comcnur,em a f f e r l utilitatem percipiat ipse 'liquid, ut tectus, ut vesti tus, u t salvua vitam t o l e r a r e m i n u s a e g r e possit. U u d e c o n s e q u i l u r ,
f a v e n d u m r e b u s omnibus esse q u a e conditioni opifieum q u o q u o
modo videantur p r o f u t u r a e . Q u a e c u r a tantum a b e s t u t noeeat c u i q u a m , ut potius p r o f u t u r a sit universis, qui n o n e s s e o m n i b u s modis
eos miseros, a q u i b u s tam necessaria bona p r o c i s c u n t u r , p r o r s u s
i n t e r e s t reipublicae.
N o n civem, ut diximus, non familiom a b s o r b e r i a reipubiica r e c tum est; s u a m u t r i q u e facultatem s g e n d i cum l i b e r i a t e p e r m i t i e r e
a e q u u m est, q u a n t u m incolumi bono c o m m u n i ' et s i n e c u i u s q u a m
iniuria potest: N i h i i o m i n u s eis, qui i m p e r a n l , v i d e n d u m u t c o m m u n i t a t e m eiusque p a r t e s t u c a n t u r . C o m m u n i l a t e m quidem, quippe
q u a m s u m m a e potestali c o n s e r v a n d a m n a t u r a c o m m i s i ! usque eo, u t
publicac custodia salulis non modo s u p r e m a lex, s e d tota causa sit
r a t i o q u e principatus; p a r l e s vero, quia p r o c u r a t i o n e m reipublicae
non ad utilitatem c o r u m , q u i commissi s u n l , n a t u r a p e r t i n e r e , philosophic p a r i t e r et fides Christiana c o u s e n t i u n t . C u m q u e imperandi
facultas proficiseotur a Dee, e i u s q u e sit c o m m u u i c a t i o quaedam
s u m m i p r i n c i p a l u s , g c r c n d a ad exemplar es! polcstatis divinae, n o n
m i n u s rebus singulis quam universis c u r a p a t e r n a consulenlis. Si
quid igitur detrimenti oliatura sii a u t i m p e n d e a l r e b u s c o m m u n i h u s ,
aut singulorum o r d i n u m ralionibus, quod s a n a r a u t prohiberi alia
ra Lione n o n possit, obviam iri a u c ' o r i l a l e publica necesse e s t . Atqui i n t e r e s t saluti cum publicae, turn privatac p a c a t a s e s s e r e s et
composilas: item dirigi ad D i i iussa n a t u r a e q u e principia o m n c c o n v i c l u s domestici disciplinen): o b s e r u a r i *t coli r e l i g i o n e m : florero
privatim a c publice m o r e s ntegros: s a n c t a m r e t i n e r i iustitiam, nec
alteros ab olteris i m p u n e violari: validos a d o l e s c e r e c i n e s , i u v a a d a e
t u l a n d a e q u e , si r e s p o a t u l e t , civitati i d n e o s . Q u a m o b r c m si q u e n d o
fiat, u t q u i p p i a m t u r b a r u m i m p e n d e a l ob s e c c e s i o n e m opifieum, out
quippiam t a r b a r u m i m p e n d e a t ob secessionem opifieum, out i n l e r m i s s a s e x composita operes: ul naluralia (amilioe n ? x a a p u d p r o l e l o 1) . T l M S , D e r e g , f r i n e i p I , c XV.

rios r e l a x e n t u r : ul religio in opificibus violeiur non sa lis i m p e r t i e n d o


commodi ad officia pieiatis: si periculum in officinis integritati m o rum i n g r u a l a sexu promiscuo, aiiisve perniciosis invilamentis
p e c c a n d i : aut opifieum ordinem herilis ordo iniquis p r e m a t o n e r i h u s
vel a l i e n i s a p e r s o n a a c dignitate h u m a n a conditionibus affligat: si
valetudini n o c e a t u r o p e r e immodico, ncc a d s e x u m a e l a t e m r e accommodalo, h ' s in c a u s s i s p i a n e , adhibende, cerlos inira fines, vis et
a u c l o r i l a s l e g u m . Q u o s tines eadem, q u a e legum poscit opem, caussa d e t e r m i n a l : videlicet non plura suscipienda legibus, n e c ultra
p r o g r e d i e ' i d u m 1 q u a m i n c o m m o d o r u m sanatio, vel periculi dapulsio
requirot.
l u r a q u i d e m , in q u o c u m q u sin!, s n e l e s e r v a n d o s u n l : alque ul
suum s m g u l i l e n e a n t , d e b e t poteslas publica providere, p r o p u : s a n d i s
o t q u e ulciscendis i n i u r i i s . Nisi quod in ipsis protegendis privatorum
u r i b u s , p r a e c i p u e e s t i n f i r m o r u m alque ino. um habenda ratio S i quidem natio divitum, s u i s sepia praesidiis, m i n u s eget tutela publica:
m s e r u m vulgus, n u l l i s opii>us s u i s lutum, in patrocinio r e i p u b a c a e ,
maxime, n i t i t u r . Q u o c i r c a m e r c e n a r i o s , cum in 'multitudino agoni)
n u m e r e n t u r , d e b e t c u r a providentiaquo singulari complecti r e s p u blice.
S e d q u a e d a m m o i o r i s momenti p r a e s t a ! nominatim p e r s t r i n g e r e .
C a p u l alcm est, i m p e r i o a c m u n i m e n t o legum tutori privatas pors e s s i o n e s o p o r t e r e . l ' o t i s s i m u m q u e , in lano iam cupiditaium a r d o r e
c o n t i h e n d a in officio p l e b s : n a m s i ad meliora c o n t e n d e r e concessum
est n o n r e p u g n a n t e i u s t i t i a : at alteri, quod suum est, d e t r a h o r e , a c
per speeiem a b s u r d o e cuiusdam aequabilitalis in f o r t u n a s alienas
involare, iustitia vetot n e c i p s a c o m m u n i s utilitatis ratio sinit. Ulique
p a r s opifieum l o n g o m a x i m a res meliores honesto labore c o m p a r a r e
sino c u i u s q u a m iniuria m a l u n t : v e r u m t a m e n n o n pauci n u m e r a n l u r
p r a v i s imbuti o p i n i o n i b u s r e r u m q u e novorum cupidi, qui id o g u n t
omui r a t i o n e u t t u r b a s m o v e a n t , a c c e t e r o s ad vim impellant. I n l e r sil i g i t u r r e i p u b l i c a e a u c t o r i l a s , iniectoque concilatoribus freno, a h
opifieum m o r i b u s c o r r u p l r i c e s a r l e s , a l e g i l i m i s d o m i u i s periculum
rapinarum coerceat.
L o n g i n q u i o r vel o p e r o s i o r labos, alque opinaiio c u r i a e mercedis
causara n o n r a r o da u t arlilcibus quamobri'm o p e r e se solvant ex
Composilo, c t i o q u e d e d a n t voluntario. Cui quidem i n c o m m o d o usitelo
et gravi m o d e n d u m p u b l i c e , quia g e n u s islud, cessatiodis n o n heros
d u m t a x a l , a l q u e o p i f i c e s ipsoa affici! darono, sed m e r c a l u r i s obesi
reique p u b l i c a e u t i l i l a t i b u s : c u m q u e houd procul esso a vi t u r b i s q u e
soleat, s a e p e n u m e r o tranquiilitatem publicam in discrimen a d duci!. Qua in r e illud m a g i s efficax a e salubre, a n t e v e r l e r e a u c l o r i laie legum, m a l u m q u e n e e r u m p e r e possit prohibere, omotis m a t u r e
causis, u u d e d o m i n o r u m a l q u e o p e r 8 r i o r u m conllictus videalur e x titurus.
Similique m o d o p l u r a s u n t in opifice, praesidio m u p i e n d a r e i p u blicae; a c p r i m u m a n i m i bona, Siquidem vita m o r t a l i s q u a m l u m v i s

b o n a et oplabilis, n o n i p s a t a m c n i l l u l est u l t i m u m , ad ijuod nati s u m u s r a e d via t a n t u m n o d o a t q u e i n s t r u m e n t u m a d a n i m i v i t a m p e r s p i c i e n t i a v e r i e t S m o r e ' b o n i c o t n p l e n d a m . A n i m u s est, q u i e x p r e s s u m


g e r i i i m a g i n e m s i m i l i t u d i n c m q u c d i y i n a m , e t in q u o p r i n c i p a t u s illc
r e c i d e i , per q u e m d o m i n a r e i u s s u s e s t h o m o in i n t e r i o r e s n a t u r a s ,
a t q u e e f t i c e r e u l i h t a t i s u a e t e r r a s o m n s et m a r i a p a r e n t i a .
Heplcte
terram et subiicite earn: et do mina mini pisclbus
maris et
volatilibus
coeii et unicersis animantibus,
quae mooenlur super terram. (1) S u n t
o m n e s h o m i n e s h a c i n r e p r e s , n e c q u i p p i a m est q u o d i n t e r d i v i t e s
a l q u e i n o p e s d o r a i n o s e t f a m u l o s , i n t e r p r i n c i p e s p r i v a l o s q u e dil'er a i : nam idem domimi* omnium
(2). X e m i n i iicet h o m i n i s d i g n i t a t e m
de q u a D e u s i p s e disponit cwn magna
recerentia,
i m p u n e violare,
n c q u e ad earn p e r f e c t i o n e m i m p e d i r e c u r s u m , q u a e s t v i t a e i n c o e l i s
s e m p i t e r n a e c o n s e n t a n e a . Q u i n etiam in h o c g e n e r e t r a c t a r i s e n o n
convenienter n a t u r a e suae, 8 n i inique servitutem servire velie, n e
s u a q u i d e r n s p o n t e h o m o p o t e s t : n e q u e e u i m de i u r i b u s a g i l u r , c e q u i b u s it i n t e g r u m h o m i n i , v e r u n i d e officii* a d v e r s u s D e u m q u a e n e c e s s e est s o n d e s e r v a r ! .
Hinc consegui tur requies o p e r u m et laborum por festos d k s n e c e s s a r i a . id la men n e m o i u t e l l i g - t d e m a i o r e q u a d a m i n e r t i s olii
u s u r a , m u l t o q u e mio us d e c e s s a ti e. ne, q u a lem militi i x p e l u n t . l a u t r i c e v i i o r u m et ad e f f u s i o n e p e c u n i a r u m adiu'.rice, s e d o m n i n o do
r e q u i r e operum per religionem consacrata. Coniuncta c u m religion e q u e s s e v o c a i h o m i a e m a l a b o r i o u s n e g j t i i s q u e vitue q u o l i - i i a n u e
ut ad c o g i t a n d a r e v o c e t b o n a c o e l e s t i i , t r i b u e n d u m q u o c u l t u m u u mini a e t e r n o i u s t u m a c d e b i t u m . I l a e c m a x i m e n a t u r a a l q u e l i a e c
caussa quiaiis o s t i a dies festos capiendae: quod Deus e t i a tcstum e n t o ve ieri p r a e c i p u a lege s t t a x i l : Me/nento ut diemsubbaU
sanccifiees (3); et facto ipso s u o d o c u i t , a r e i n a r e q u i e t e s t a l i m p o s t e a q u a r a
f a b r i c a t u s h o m i n e m e r a t s u m p l a : llvquwvit
die sepiimo ab
unicerso
opere quod pairarat
;4L.
Quod ad l u t e l j i n h o n o r u m , c o r p o r i s e l e x t e r n o r u i n p n m u m o m n i u m eiipeTe m i s e r o s opifces e s a e v i l i a o p o r i e t h o m i u m c u p i d o r u i r i
p e r s o n i s p r o r e b u s ad q u o e s t u m i i l e m p e r a n t c r a b u t e n l i u m
bcilicet
t a n t u m exigi o p e r i * , u h e b irc-H a n i m u s l a b o r e ni m i o , u n a q u e c o r p u s
d e f a t i g a l i o n i s u c c u m b a t , n o n i u s l i l i a , n o n l i u m a n i t a s p a l i ' . u r . lu
h o m i n e , s i c u t o m r i i s n a t u r a s u a , i t i et vis e f h e i e n s c e r l i s e s t c i r c u m s c r i p t a fiuibus, e x t r a q u o s e g r e d i n o n p o t e s t . A c u i t u r illa q u i d e r n
e x e r c i t a t i o n e a l q u e u.u, s e d h a c t a m c n * lege ut a g o r e in l e r m i l l a t
i d e m i i ' i e m e t a c q u i e s c a t . D e q u o t i d i a n o igi u r o p e r e v i d e n d u m n e iu
p l u r e s e x t r a h a t u r h o r a s . ' q u a i u v i r e s sinar 4 t. I n t e r v a l l a v e r o u - i i e s c e n d i q u a n t a e s s e o p o r t e d , e x v a r i o g e n e r e o p e r i s , ex d i i i n i t i s leraporurn et l o c o r u m , e x i p s a o p i l i c u m v a l e t u d i n e i u d i c a n d u m . Q u o r u m
e s t o p u s l a p i d e m e t e r r a e x c i u d e r e , a u t f e r r u m . a e s . a l i u q a e id g e n u s
r ifodere penitus abdita, e c r u m labor, quia multo maior est i d e i que
tf) Oa. 1, .-(2. Rum X, 12.-ay Exid. XX

v a l e t u d i n i g r a v i ? , c a m b r e v i t o t e t e m p o r i s est c o m p e n s a n d u s . A n u f
quoque dispicienda tempora: quia non r a r o idem oprae g e n u s elio
t e m p o r e facile est ad l o l e r a n d u m , a ' i o a u t t o l e r e r i nulla r e t t o n e
potest, aut sine s u m m a difficult-te non potest.
D e n i q u e quod t a c e r e e n i l i q u e v i r a d u l t a o p t a t e b e n e q u e v a l i d u s
p o t e s t , id a f e m i n a p n e r o v e n o n est a e q u u m p o s t u l a r e . I m m o d e p u e r i s . v a l d e c a v e n d u m j n o p r i u s officina c a p i a t , q u a m c o r o u s , i n g e n i u m ,
a n m u m sali* f i n m a v e r i t etns. E r u m p e n t e s e n i m in puerizia v i r e s ,
v e l u t h e r b e s c e n t e m v i r i d i i a t e m , a g i t a l i p r a e c o x elidil: q u a e x r e
o m n i s est i n s l i l u t i ^ p u e r i l i s m i e t i t u r a . S i c c e r t a q u a e d a m a r t i f i c i a
m i n u s a p t e c o n veni u n i in f e m i n a s ad o p e r a d o m e s t i c a n a l a s : q u a e
q u i d e r n o p e r a et l u e n h i r m a g n e p e r e in m u l i e b r i g e n e r e d c u s , et l i b e r o r u m i n s t i tu t i o n i p r o s p e r ilatique f a m i l i a e n a l u r a r e s p o n d e n t .
U n i v e r s e a u t e m s t o t u a t u r , t a n t u m e s s e o p i f i c i b u s I r i b u e n d u m olii,
q u a n t u m c u m v i r i b u s c o m p e n s e t u r l a b o r e c o n s u m p t i s ; quia d e t r i t a s
u s a v i r e s d e b e t c e s s a li 0. r e s l i ' u e r e I n o m n i o b l i g a t i o n s ; q u a e d o m i nis alque artifirib'is ioviccm contraila tur, h a e c s e m p e r a u t a d s c r i p l a
aut. t a r i l a conditio i n P s t . n t r i q u e g e n e r i q u i e s r e n d i ut c a u t u m sit:
n e q u e enirn h o n o s t u m e s s e l c o n v e n i r e s e c u e , quia n e c p o s t u l a r e
cuiquam fas e s t , neque spondere n e g l c c t u m oficiorum, quae v e
Deo vel sibimetips h o m i n e m o b s ' . r i n g r i h t .
Rem h o c loco atlingimus sai magni m o m e n t i : q u a e recte intellig a t u r n o c e s s e e s t , in a l l e r u t r a m p a r t e m n e p e c c e t u r Videlicet s larii d e f i n i t u r l i b e r o c o n s e n s u m o d u s : i l f q u e d o m i n u s r e i , p a c t a
mercede persoluta, liberavisse fidem, n e c ullra debcre qufdquam
v i d e ^ t u r T u n c s o l u m fieri i n i u s t e , si v e l p r e t i u m d o m i n u s s o l i d u m ,
voi o b l i g ^ l a s a n i fex o p e r a s r e d d e r e l o t u s r e c u s a r t ; b i s c a u s i s r c l u m
e s s e p o t e s t a t e m politicam i n t e r c e d e r e , u t s u u m c u i q u e ius i n c o l u m e
sii, s e d p r a e t e r a r.ullis. C u i a r g u m e n t i l i o n i a e q u u s r e r u m i u d e s n o n
f a c i l e , n e q u e in t o t u m a s s e r . t i ' i t u r , q u i a n o n e s l a b s o l u t a o m n i b u s
partibus: m o m e n t u m q u o d d a m rolionis a b e s l maximi ponderis. Hoc
est e n i m o p e r a r i , e x e r c e r c s e r e r u m c o m p a r a n d a r u m c a u s a , q u a e
sint ad v a r i e s v i t a e u s u s , p M i s s i m u m q u e a d t u i t i o n e m s u i n e c e s 1).
s a r i a c . In sudore cu litis (ai eesecr is pane
Jlnque d u a s v e l u t n o t a s habet. in h o m i n e l a b o r n a t u r a i n s i t a s , n i m i r u m ut personalis
s i t , q u i a vis a g e n s a d b a e r e t p e r s o n a e , a t q u e
e i u 3 o m n i n o est p r o p r i a , a q u o e x e r c e l u r , e t c u i u s est ulililfile n e t a t
d e i n d e ut s i i neecssarus,
oh h a n c c a u s s a m , q u o d f r u c t u s l a b o r u m e s i
h o m i n i o p a s ed vil-ra t u e n d a r o : v i t a m ' e u t e m l u c r i ipsa r e r u m , c u :
m a x i m e p a r e n d u m , n a t u r o i u b e i . I s m v o r o si e x ea d u m l a x a t p a r t e
s p e c t e t u r quod p e r s o n a l i s e s t , n o n est d u b i u m q u i n i n t e g r u m opiGei
sit p a c t a e m e r c e d i s a n g u s t i l i finire m o d u m : q u e m o d m o d u m e n i m
o p e r a s d a l iMe v l u n t a t ? , s i c e t o p e r o r u m m e r c e d e vel t e n u i vel
piane nulla c o n l e n l u s esse v o l u n t a t e potest. S e d longe al.ler iudicand u m si c u m r a t i o n e personalit^
r a t i o c o n i u n g . ' u r necessitatis,
co-

Geo. i %
fi) Oea III. 19.

g i t a t i o n e q u i d e m n o n r e a b ilia s e p a r a b i l i ^ . R e a p s e m a n e r a in vita,
c o m m u a e s i n g u l i s Officium est, cui s c e l u s est d e e s s e . I l i n e i u s r e p e r i e n d a r u m r e r u m , q u i b u s vila sustentalur, necessario nascitur: q u a r u m r e r u m facultatem infimo cuique non nisiquaesita labore merces
s u p p e d i l a t . E s t o i g i t u r , ut opifex a l q u e h e r u s ibore in i d e m p l a c i t u m ,
a c n o m i n a t i m in s a l a r i i m o d u m c o n s e n t i a n t : subeat l a m e n s e m p e r
a l i q u i d e x iustitia n a t u r a l i , i d q u e l i b a r a p a c i s c e n t i u m voi u n la te m a i u s
e t a n t i q u i u s , s c i l i c e t a l e n d o opifici, f r u g i q u i d e m et b e n e m o r a t o ,
h a u d i m p a r e m e s s e m e r c e d e m o p o r t e r e . Q u o d si n e c e s s i t a t e opifex
c o a c l u s , a u t mali p e i o r i s m e t u p e r m o t u s d u r i o r e m c o n d i t i o n e m a c c i p i a t , q u a e , e l i a m s i nolit a c c i p i e n d a m sii, q u o d a d o m i n o vel a r e d e m p t o r e o p e r u m i m p o n i t u r , i s t u d q u i d e m e s t s u b i r e v i m , cui i u s t i t i a
reclamat.
V e r u m t a m e m i n h i s s i m i l i b u s q u e c a u s s i s , q u a l e s ilio s u n t in u n o
quoque g e n e r e artificii quota sii e l a b o r a n d u m hora, quibus praesidiis
valetudini maxime in officinis c a v e n d u m , ne magistratus inferat s e s e
i m p o r l u n i u s , p r a e s e r t i m c u m a d i u n c t a tam v a r i a s i n t r e r u m , t e m p o r u m , locorura satius e r i t eas res iudic:o reservare collegiorum, de
quibus infra dicturi s u m u s , a u t sliam i n i r e viam, qua rationes m e r c o n a r i o r u m , uti p a r s e s t , s a l v a o s i n t a c c e d e n t e , si r e s p o s t u l a v e r i t
tutela praesidioque reipublicao.
M e r c e d e m si f e r a t o p i f e x s a t i s a m p l a m ut ea s e u x o r e m q u e e t
libero t u e r i c o m m o d u m q u e a t , focile s t u d e b i t p a r s i m o n i a e si s a p i t ,
efficietque, qud ipsa v i d e t u r n a t u r a m o n e r e , ul dctractis sumptibus,
a l i q u i d e t i a m r e d u n d e t , q u o sibi i c e a l ad m o d i c u m c e n s u m p e r v e n i re. Neque enim efficaci, raiione dirimi caussam, d e q u a a g i t u r , posse
v i d i m u s , nisi h o c s u m p t o e t c o n s l i t u l o , ius p r i v a t o r u m b o n o r u m s a n c t u m e s s o o p o r t e r e . Q u a m o b r o m f a v o r e b u i e uri l e g e s d e b e n t , fct
q u o a d p o t e s t , p r o v i d o r e ut q u a m p l u r i m i ex m u ' t i t u d i n e r e m h a b e r e
malint. Quo facto, p r a e c l s r a o utililates consecuturae sunt; ac p r i mura certe aequior partilio bonorum. Vis enim commulalionum
civilium in d u a s c i v i u m c l a s s e s divisiL u r b e s , i n m e n s o i t e r u t r a m q u e
d i s c r i m i n e int"eriect-r E s u n a p a r t e f a c t i o p r a e p o t e n s , quia p r a e v i d e s :
q u a e cum o p e r u m et m e r c a t u r a e u n i v e r s u m g e n u s sola potiatur
f a c u l t a t e m o m n e m c o p i a r u m e f f c c t r i c e m ad sua c o m m o d a a c r a t i o n e s
t r a b i t , a t q u e in i p s a a d m i n i s t r a t i o n s r e i p u b l i c a e n o n p a r u r n p o t e s t .
E x a l t e r a i n o p s a t q u e i n f i r m a m u l t i t u d o . e x u l c e r a t o a n i m o et e d
t u r b a s s e m p e r p a r a t o . I a m v o r o si p l e b i s e x c i t e t u r i n d u s t r i a in s p e m
a d i p i s c e n d i q u i p p i a m , q u o d solo c o n t i n e a t u r , s e n s i m fiel u l a l t e r o r d o
e v a d a t finitimus a l t e r i , s u b l a t o i n l e r s u m m s s diviiias s u m m a m q u e
e g o s t a t a r a d i s c r i m i n e . P r a e t e r e a r e r u m , q u a s t e r r a g i g n i t , m a i o r est
a b u n d a n t i a f u t u r a . H o m i n e s e n i m , c u m s e e l a b o r a r e s c i u n t in s u o ,
alacritalem adhibent studiumque longe maius: immo prorsus adamare terram instituunt sua manu percullam, unde non alimenta,
t a n t u m , s e d etiam q u a m d a m c o p i a m e t sibi et s u i s e x p e c t a n t Isla
"voluntatis a l a c r i t a s , n e m o n o n v i d e t q u a m valde c o n f e r a t ad u b e r t a tem f r u c t u u m , a u g e n d a s q u e divitias c i v i t a t i s . E x q u o i l l u d t e r t i o l o c o

m a n a b i t c o m m o d i , ut q u a in c i v i t a t e h o m i n e s editi s u s c e p t i q u e in
l u c e m s i n t , a d earn facile r e t i n e a n l u r : n c q u e e n i m p a t r i a m cum e x t e r n a r e g i o n e c o m m u t a r e n t , si v i l a e d e g e n d a o t o l o r a b i l e m d a r e t
p a t r i n f a c u l t a t e m . N o n t a m e n ad h a e c c o m m o d a p e r v e n i r i n i s i e a
conditione potest, ut privatus census ne exhauriatur, immanitati
t r i b u t o r u m ot v e c t i g a ' . i u m . l u s e n i m p o s s i d e n d i p r i v a t i m b o n a c u m
n o n sit l e g e h o m i n u m s e d n a t u r a d a t u m , n o n i p s u m a b o l e r e , s e d
t a n t u m m o d o i p s i u s u s u m t e m p e r a r e et c u m c o m m u n i b o n o c o m p o n e r e auctoritas publica potesl. Facial igilur iniuste s t q u e i n h u m a n e ,
si d e b o n i s p r i v a t o r u m p l u s a e q u o , t r i b u t o r u m n o m i n e , d e t r a x e r i t .
P o s t r e m o d o m i n i i p s i q u e o p i f i c e s raultum h a c in c a u s s a p o s s u m ,
iis v i d e l i c e t i n s t i t u t i s , q u o r u m o p e et o p p o r t u n e s u b v e n i a n ' u r i n d i g e n t i b u s , e t o r d o a l t e r p r o p r i u s a c c e d a t ad a l t e r u m . X u m e r a n d a in
h o c g e n e r o s o d a li tia ad s u p p e t i a s m u t u o f e r e n d a s : r e s v a r i a s , p r i v a t o r u m p r o v i d s n t i o c o n s t i t u a s , ad c a v e n d u m opifici, i t e m q u e o r l i t a t i
u x o r i a e t l i b e r o r u m , si q u i d s u b i t u m i n g r u a t , si d e b i l i t a s affiixerit, si
q u i d h u m a n i t u s accidat: instituti p a t r o n a t u s p u e r i s , puellis, adolescentibui n a t u q u e maioribus tutandis. Sed principem locum obtinent
sodalitia arlificum, q u o r u m complexu fere cetera continentur. F a b r u m c o r p o r a t o r u m a p u d m a i o r e s n o s t r o s diu b e n e f a c t a c o n s l i t u e r e .
R e v e r a n o n m o d o u l l i t a t e s p r a e c l a r a s a r t i f i e i b u s , sed a r t i b u s ipsis,
q u o d p e r p l u r a m o n u m e n t a testanlur, decus atque incrementum p e p e r e r e . E r u d i t i o r e n u n c aetate, m o r i b u s novis, auclis e t i a m r e b u s
q u a s v i t a q u o t i d i a n a d e s i d e r a i , p r o f e c t o s o d a l i t i a o p i f i c u m flecli ad
p r a c s e n t e m u s u m n e c e s s e e s t . V u l g o coir! e i u s g e n e r i s s o c i e t a t e s ,
si ve t o t a s e x o p i f i c i b u s CGnflatas, si ve ex u t r o q u e o r d i n e m i x t a s ,
g r a t u m e s t : o p t a n d u m v e r o ut n u m e r o et a c t u o s a v i r t u t e c r e s c a n t .
E t s i v e r o d e i i s n o n s e m e l v e r b a f e c i m u s , placet t a m e n h o c loco
e s t e n d e r e , e a s e s s e v a l d e o p p o r t u n a s . et i u r e s u o c o s l e s c e r e : i t e m
qua illas disciplina uti, o t q u i d a g e r e oporteat.
V i r i u m - s u a r u m explorata exiguilas impellit hominem atque h o r t a t u r , u t opera s i b r a l i e n a m vclit a d i u n g e r e . S a c r a r u m l i t t e r a r u m est
ilia s e n t e n t i a : melius est duos esse simul, quam unum: habent
enim
emolumentum
societal is suae. Si unus cecrferit
ab altero fu/eie tur.
Vae toli: quia cum ceciderit,
non iuxbet sublecantem
se (1). A t q u e illa
q u o q u e : frater
qui adiuoatur
a fratre,
quasi cieitas firma (2). H a c
h o m o p r o p e n s i o n e n a t u r a l i s i c u t ad c o n i u n c l i o L e m d u c i t u r c o n g r e g a t i o n e m q u e ci v i l e m , s i c et a l i a s c u m c i v i b u s i n i r e s o c i e t a t e s e x p e r i t ,
e x i g u a s illas q u i d e m n e c p e r f e c t a s , s e d s o c i e t a t e s t a m e n . I n t e r h a s et
m a g n a m illam societatem ob diferentes caussas prximas interost
p l u r i m u m . F i n i s e n i m societaii civili p r o p o s i t u s p e r l i n e t ad u n i v e r s o s q u o n i a m c o m m u n i c o n t i n e t u r b o n o : c u i u s h o m n e s et s i n g u l o s
p r o p o r t i o n o c o m p o t e s e s s e i u s e s t . Q u a r e a p p e l l a t u r publica
quia

p e r e a r n homines
tuenda

sib i invicem

communient

in

una

repblica

consti-

C o n t r a v e r o , q u a e in e i u s v e l u t s i n u i u n g u n t u r s o c i e t a t e s , p r i v a t a e
l i a b e n t u r el s u u t quia videlicet illud, quo p r o x i m e
uli'itas est, ad s o l o s p e r l i n e n s c o n s o c i s l c s .
est,

quae

sicut

ad

quod

modi (am

niutas ne perniciosas

soeielatibus catholicorum

(i).

al/uod

duo

vel

nego tin m orizalum


tres sccietatem

speclant, privata

Privata

autem

societas

excrcendum

ineiint,

ut

coniunyilur,

simili

(2;.

negOtientur

c o n q u e r a i t i o r , e o ve] m a g s

v i r o r u m . p a c a t i s iis q u i d e m e t in

quod
omnes

partes ulilibus, iter praecludi vidrmus, quo t e m r o r e edicitur utique


c o i r e in s o c i e t n t c m

p e r leges licere: e a q u t facultas large ravera

minibus permittitur

Consilia a g i t a n t i b u s religioni simul ad

Ilo-

reipu-

blicae perniciosa.
Prot'ecto c o n s o c i a l i o n u m d i v e r s r s s i m a r u m , m a x i m e ex opitcibus,

N u n c vero q u a m q u a m societates privat e e x i s t u n t i n civitate, e i u s q u e

longe nunc maior, quam aliasfrequentia. Pluresunde orlum ducanl

suol velut partes toidem, tamen universae ac per se non

q u i d velini, q u a g r a s s e n t u r v i a , n o n est h u i u s loci q u a e r e r e . O p i n i o

tentate reipublicae n e existant prohibere.


i aire c o n c e s s u m est horaini i u r e naturae,

est in p o -

Privates enim
est nutem

8d

societates
praesidium

i u r i s n a t u r a l i s i n s t i t u a c i v i t a s : n o n s d i n t e r i t u m ; e a q u e si

civium

tnmen

est, mullis confi mala

tiores auctores,
nomini,

coetus sociari vetuerit, piane s e c u m p u g n a n l i a agni, p r o p t e r e a

quod

dorum operum

quod

sarint, luere poenas sgestate

sit l e g e s o b s i s l e r e : s c i l i c e t si q u i d q u a m e x i n s l i l u l o

persequantur,

non

occul-

Gli r i s t i a n o

consentaneum; occupataque efficien-

u n i v e r s i t a t e , id a g e r e u t ( | u i s e c u m

consrciari

cogantur Hoc rerum sUto,

trum malint artifices christian!

coegregabiles.

I n c i d u n t a U q u a u d o t e m p o r a c u m ei g e n e r i c o m m u n i t a l u m r e c t u m

p r a e s s e ut p l u r i m u m

disciplinsm. adhibsre

Civita tutu

lam i p s a q u a m cofctus p r i v a l i u n o h o c e p r i n c i p i o n a s c u n l u r ,
homines sunt natura

rebus,

eosdemque

non saluti

oportet, aut

nomen

recu-

alteru-

coilegiis

u n d c pericuI11m r e l i g i o n i e x t i m e s c e n d u m : a u t s u a i n t e r se

dare,

sodalitia

c o n d e r e , v i r e s q u e h o c p a c t o c o n i i i n g c r e . q u o s e auiir-ose

queautab

q u o d c u m p p b i ta te, c u m iuslitin, c u m r e i p u b l i c a e s a l u t e a p e r t e d i s -

Illa i n i u s t a a c n o n f e r e n d a o p p r e s s i o n e r e d i m e r e . O m m n o o p t a r i

sideat. Q u i b u s in caus&is i u r e q u i d e m

alterum necesse esse, q u a m

i l l a o c o a l e s c a i l, i m p e d i e t : i u r e
tamen

adbibest

cautionem

etiam

necesse

potestes publica quo


disolvet

est,

coalilas:

n e iura

minus

summam

civium

migrare

videatur, n e u q u i d q u a m p e r s p e c i e m utilitatis publicae slatust,

quod

rati* non probel. E a l e n u s eniu- o b t e m p e r a n d u m legibus, quoad

cum

Sodlilatos varias

hic r e p u t a m u s

animo

et collegia

vero cum salute gentis h u n a n a e ,

hoc

habere,

discrimen

Valdo q u i d e m

laudar.di

e.ompluresex

n o s t r i s . qui p r o b e

pers-

pecto quid a se t e m p o r a postulenl, e x p e r i u n l u r ac lenian! qua


meliora

adducare

honeslis artibus

ra-

possint.

ordines

Q u o r u m patrocinio susceplo, prosperitatem nugere cum domesticato

voluntas

t u m s i n g u l o r n m s t u d e n t , i t e m m e d e r e r i c u m a e q u i t a t e viDCula, q u i -

et

r e l i g i o s o s , q u o s E c c l c s i a e a u c ' . o r i l a s e t pia c h r i s l i a n o r u m
genuerant: quanta

in p r a e s e n l i s . i r o u m

coniieere?

tior.e p r c l e t a r i o s a d

r e e t a r a t i o n c a d e c q u e c u m l e g e D e i s e m p i t e r n a c o n s e n t i e n t <3j,

poto1! dubitationem apud eos

qui noli ni s u m m u m h o m i n i s h o n u m

usquead

nos-

S o c i e t a t i s e i u s m e d i , si r a t i o

sola

b u s i n v i c e m a r l i f i e i i s e t d o m i n i c o n t i o e n t u i : a l e r e e t c o n f i r m a r c in
custodian

prae-

diiudicet cum initaehonesta caussa sint. j u r e naturali initas apparet

ceptorum; quae quidem praecepta hominem ab intemperant'a

revo-

fuisse. Q u a

cui

c a n d o , e x c e d e r e m o d u m v e t a n t , p e r s o n a r u m q u e et r e r u m dissimillimo

nec

s t a t u h a r m o n i a m in c i v i t a l e t u e i i t u r

tram meinoriam historia loquitur.


vero parto reiigionem

uste parcant.

Nou

altingunt, sola e s t Ecclesia

igilur in e e s quicquam sibi a r r o g a r e iuris

ulrisque

m e m o r i a m officii, a t q u e

evangelicoram

H a c d a c a u s s a u n u m in l o c u m

ecirum ad se t r a d u c e r c ndminislralionem r e c l e possimi qui p r a e s i n t

saepe convenire videmusviros egregios, quo communicent

ci v i t a t i : c a s p o l i u s

i n v i c e m , v i r e s q u e i u n g a n t , et q u i d

officium est reipublicae

vereri, conservare

ubi r e s p o s t u l a v e r i n t , i n j u r i a p r o h i b e r e . Quod tameri


fieri

hoc praeserlim

tempore

vidimus.

Muitis locis

h u i u s g e n e r i s r e s p u b l i c a viola vit, ac multiplici q u i d e m

longe

el

aliter

communitaes
iniuria: cum

s u l t e d . Alii v a r i u m

g e n u s artificum opportuna copulare

s t u d e n t ; Consilio a c r e i u v a n t , o p u s n e desit h o n e s t u m
sum,

provident.

A aerilatem

Consilia

maxime expedire videatur, c o n -

addunt

ac

societate

ac f r u c l u o

patrocinium

impcrtiunt

e t c i v i l i u m l e g u m n e x o d e v i r . x e r i t , el l e g i t i m o i u r e p e r s o n n e

moralis

Episcopi: q u o r u m auctoritale auspiciisque plures ex utroque

e x u e r i l , et

habebst

Cleri, quae ad excolendum animimi

fortunis

s u i s d e s p o l i a r i t . Q u i b u s in f o r t u n i s s u u m

Ecclesia us, s u u m singuli s o d c l e s , item qui e a s c e r t a c q u i d a m


sae

addixeranl,

et q u o r u m

essent

commodo

a c solatio

caus-

addictae.

Quamobrem temperare animo non possumusquin spoliationes eius-

curaut. Denique catholici non


nsriorum

d e s u a t c o p i o s i s divitiis, sed

velul eOnsortes voluntarii, qui

constituere

m o d o c o m m o d a p r a e s e n t i a , sd e t i a m

tamque alacris industria quantum attulerit rebus

fun-

tdiuvantibus

n e s t a e quielis f u t u r a e f i d u c i a m sibi l a b o r e q u a e r e r e . Tarn


(1) S . Tbom. Contra k/ipyg nantis Dei atllum et religione!. cap. 11 () Ib.(3) Lex
humana in tantum habei tjfywn
legis,in (muto. rxt seemdmi ruionm rectum et
sCii.ir.n /eie mft$te>a
<p.wi a Qjt aetmu drklur, In quantici < ero a ratioat
reesdit,iidciiarjexiniqua,
et sic wn halet r-V.^.telegit,
sedmgistiolntiac
m ' faii. S. Tiotn. Summ. Theol. 1-11, Quaest. X l . a l l l .

mcrco-

lateque

dere grandi pecunia consocialiones .dnitantur: quibus


facile opifici liceat n o n

ordine

p e r t i r e n t , in c o n s o c i a t i s e d u l o

ho-

multiplex

communibus boni

p l u s e s t c o g n i t u m , q u a m ut a l l i n e a i d i c e r e . H i n c iam b e n e de r c l i q u o
tempore

sperandi

constanter

auspicia

incrementa

suminus,

capiant,

modo

societates

istiusmodi

ac prudenti J e m p e r a t i o n e

consti-

tuanlur. T u l e l u r h o s repblica civium caelus iure socialos: n e I r u d a l


l a m e n s e s e in e o r u m i n l i m a m r a t i o n e m o r d i n e m q u e vile: Vitalis
e n i m m o t u s c i e l u r a b i n t e r i o r e p r i n c i p i o , a : f a c i l i m e s a n e p u l s u eli ditur extemo.
Est p r o l e c t o t e m p e r a t o a c d i s c i p l i n a p r u d e n s r d e s r a r e m n e c e s s a r i a u t c o n s e n s u s in a g e n d o lial c o n s p i r a t i o q u e v o l u n l a t u m .
P r o i n d e si l i b e r a c i v i b u s c o e u n d i f a c u l t a s e s t , u t p r o f e c t o e s t , j u s
q u o q u e e s s e o p o r t e t earn l i b e r e o p t a r e d i s c i p l i n a m e a s q u e legos,
q u a e m a x i m e c o n d u c e r e ad i d , q u o d p r o p o s i l u m e s t , i u d i c e n t u r .
Earn, quae m e m o r a t a est temperationem discip'inamque collegior u m q u a l e m e s s e in p a r t i b u s s u i u s s i n g u l i s o p o r t e a t , d e c o r n i c e r t i s
d e f i u i t i s q u e r e g u l i s n o n c e n s c m u s p o s s e , c u m id p o l i u s s t a t u e n d u m
s i t e x i n g e n i o c u i u s q u e g e n t i s , e x p e r i c l i t n t ' o n e el u s u , e x g e n e r e
a t q u e efllcicntia o p e r u m , e x a m p l i t u d i n e c o m m e r c i o i u m , a l i i s q u e
r e r u m a c l e m p o r u m a d i u n c l i s , q u a e s u n t p r u H e n l e r p o n d e r a n d a . Ad
s u m m a m r e m q u o d s p e c i a l , b a e c temquam lex g e n e r a l i s a c p e r p e t u a
s a n c i a l u r , i t a c o n s t i t u i t a q u e g u b e r n a r i opificum collegia o p o r t e r e ,
u t i n s t r u m e n t a suppeditent aplissima m a x i m e q e e expedita a d id,
q u o d e s l p r o p o s i l u m , q u o d q u e in e o c o n s i s l i t u t s i n g u l i e s o c i e t a t e
incremental bonorum corporis, animi rei familioris, quoad potest,
assequanlur.
P e r s p c u u m v e r o est ad p e r f e c t i o n e m p i e t a t i s e t m o r u m t a m q u a m
ad c a u s s a m p r a e c i p u a m s p e e l a r i o p o r t e r e : c a q u e p o l i s s i m u m c a u s s a
disciplinam socialem penitus dirigendam. Secus enim d e g e n e r a r e n t
in aliam f o r m a r a , i q u o g e n e r i c o l l e g i o r u m , in q u i b u s n u l l a r a t i o
r e l i g i o n i s liaberi s o l e t , h a u d s a n e m u l t u m p r a e s t a r e n t . C e t e r u m
q u i d p r c s i l opifici r e r u m c o p i a m s o c i e t a t e q u a e s i s s e , si ob i n o p i a m
cibi s u i d e s a l u t e p c r i c i t e t u r a n i m a ? Quid prodest
homini, si mandimi universum
tucretur, ananae nera suae delrimcntum
patiaturl
(1)
H a n c quidem docet C h r i s l u s D o m i n u s veiut notam h a b e n d a m , qua
a b e t h n i c o d i s t i n g u a t u r h o m o c h r i s t i a n u s : hae omnia entes
inquirunt... quaeriteprimula
ret/num Dei, eijustitiam
ejus, et Iwet: omnia adjieientur
nobis &,. S u m p l i s i g i l u r a l i e o p r i u c i p i i s , p l u r i m u m
e r u d i t i o n i r e l i g i o s a e I r i b u a t u r loci, u t s u a s i n g u l i a d v e r s u s I l e u m
officia c o g n o s ; a n t : q u i d c r e d e r e o p o r t e a t , q u i d s p e r a r e a l q u e a g e r e
salutis sempilernae caussa, probe sciant: eursque praecipuo a d v e r s u s o p i n i o n u m e r r o r e s v a r i a s q u e c o r r u p t e l a s m u n i a n l u r . Ad D e i
culliim s t u d i u m q u e p i c t a t i s e x c i l e t u r o p i f e x , n o m i n a l i m ad r e l i g i o nem dierum lestorum colendam. Vereri diligereque c o m m u n e m
omnium pareulem Ecclesiam condiscati itemque e j u s et o b t e m p e r a r e p r a e c e p l i s et s o c r a m c n l a f r e q u e n t a r e , q u a e s u n t ad e x p i a n d a s
animi labes sanctilamque c o m p a r a u d a m i n s t r u m e n t a divina.
Socia'lium l e g u m p o s i t o in r e l i g i o n e f u n d a m e n t o , p r o n u m e s t i t e r
ad s t a b i l i e n d a s s o c i o r u m r a t i o n e s m u t u a s , u t c o n v i c u s q u i e t u s a c

ai Mtth, x v i , K , - ( s y K i t n , vi.sj-as.

r e s florentes c o n s e q u a n t u r . M u n i a s e d a l i t a l u m d i s p a r l i e n d a s u n t
a d c o m u n e s r a l i o n e s a c c o m o d a t e , a l q u e ita q u i d e m ut c o j i s e n s u m
n e m i n u a t d i s s i m i l i l u d o . Officia p a r t i r i i n t e l l i g e n l e r , p c r s p i c u e q u e
d e f i n i r i , p l u r i m u m o h l u n e c a u s s a m i n t e r e s t , n e cui fiat i n j u r i a .
C o m m u n e a d m i n i s l r e t u r i n l e g r e , ut e x i n d i g e n t i a s i n g u ' o r u m p r e ficiatur o p i t u l a n d i m o d u s : i u r a o f f i c i a q u e d o m i n o r u m c u m i u r i b u s
o l f i c i i s q u e o p i f i c u m a p t e c o n v e n i a n t . S i q u i ex a l t e m t r o o r d i n e v i o l a t u m se u l l a r e p u l a r i l , n i h i l o p t a n d u m m a g i s , q u a m a d e s s e j u s d e m
c o r p o r i s v i r o s p r u d e n t e s a l q u e i n t e g r o s , q u o r u m a r b i t r i o litem d i r i mi l e g e s i p s a e s o c i a l e s i u b e a n t . lUud q u o q u e m i g n o p e r e p r o v i d e m d u m ut copia o p e r i s n u l l o t e m p o r e d e t c i a t o p i f i c e m , u t q u e vectiga
s u p p e d i t e t , u n d e n e c e s s i t a t i s i n g u l o r u m s u b v e n i a l u r n e c s o l u m in
s u b i l i s a c f o i ' t u i t i s i n d u s t r i a e c a s i b u s , sod etiam c u m v a i e l u d o , a u t
seneclus, s u l i n f o r t u n i u m q u e m q u a m oppressi!.
H i s l e g i b u s , si m o d o v o l u n l a i e a c c i p i a n t u r , s a t i s e r i l l e n u i o r u m
c o m m o d i s ac saluti c o n s u l t u m : consociationes a u l e m calholicorum
n o n m i n i m u m ad p r o s p e r i l a l e m m o m e n t i in c i v i ! 8 t e s u n ! h a b U u r a e .
Ex evenlis praeteritis n o n temer providemus fulura. Trudilur enim
aelas aetaie, sed r e r u m , geslarum mirae sunt similitudines, quia r e g u n l u r providenlia Dei, qui continuationem s e r i e m q u e r e r u m ad
6 a m c a u s s a m m o d e r a t u r a c flectit, q u a m sibi in p r o c r e a l i o n e g e n e r i s
h u m a n i p r a e s l i l n i t . C h r i s l i a n i s in p r i s c a E c c l e s i a e a d o l e s c e n l i s
a e l a t e p r o v o d a l u m a c c e irnus, q u o d m a x i m a p a r s stipe p r e c a r i a a u t
o p e r a f a c i e n d o v i c l i f a r e n l . S e d d e s t i t u i i ad o p i b u s p o t e n t i a q u e , p e r v i c e r e I m e n ut g r a l i a r a sibi l o c u p l e t i u m , a c p a i r o c i n i u m p o l e n l i u m
a d i u n g e r e n t . C e r n e r e l i c e b a t i m p i g r o s , l a b o r i o s c s , pacificos, i u s i t l i a e m a x i m e q u e c a r i U t i s in e x e m p l u m r e t i n e n l c s . Ad e i u s m o d i
vitae m o r u m q u e spect'eculum, evanuit o m n i s praeiudicata opinio,
ohstrectalio a b m u t u i t melevolorum, alque inveteratse superslitiones
c o m m e n t a v e n t a t i cliristiauae paullalim cessero.
D e s l a l u o p i f i c u m c e r t a t u r in p r a e s e n s : q u a e c o r l a t i o r a i i o n e d i r i m a l u r an s e c u s , p l u r i m u m i n t e r e s t r e i p u b l i c a e in u t r a m q u e p a r t e m . R a t i o n e a u t e m f a c i l e d i r i m e l u r ad o r t i f i c i b u s c h r i s l i a n i s , si
societate coniuncti oc p r u d e n t i b u s auctoribns usi, viam iuierint,
eamdem, q u a m p a t r e s ac maiores singular! cum salute et sua et
p u b l i c a t e n u e r u a t , E t e n i m q u a n l u m v i s m a g n a in l i o m i n e v i s o p i n i o tium p r * e i u d i c a t a r u m cupiditatumque sit. Urnen nisi s e n s u m lionesti
p r a v a v o l u n t a s o b s l u p e f e c e r i t , f u t u r a e s t h e n e v o l e n t i a c i v i u m in e o s
sponte propensior, quos industrios ac modastos, cognoverint, quos
ac-quilalem l u c r o , r e l i i o n e m officii r e b u s o m n i b u s c o n s t i t e r i t a n t e p o n e r e . E x q u e i l l u d e t i a m c o n s e q u e t u r c o m m o d i , q n o d s p e s et f a c u l t a s s a n i t a t i s n o n m i n i m a s u p p e d i t a b i l u r o p i f i c i b u s is, q u i vol o m n i n o d e s p e c t a fide c h r i s t i a n s , vel a i i e n i s a p r o f e s s i o n e m o r i b u s v i v a n t . lti q u i d e m s e p l c r u m q u e i n t e l l i g u n t , falsa s p e s i m u l a l a q u e
r e r u m specie d e c e p t o s . S e u t i u n t enim, sese spud cupidos domino
v a l d e i n h u m a n e t r a c l a r i , n e c fieri f e r e p l u r i s q u a m q u a n t u m p a r i a n t
o p e r a n d o l u c r i : q u i b u s a u t e m s o d a l i l a t i h u s i m p l i c a t i s u n t , in iis p r o

maritate a t q u e a m o r e i n t e s t i n a s d i s c o r d i a e x i s t e r e p e t u l a n t i s a t q u e
i n c r e d u l e paupertatis p e r p e t u a s comites. Fraclo animo, exienuato
c o r p o r a , q u a m valde s e m u l t i vcMent e S e r v i t u t e tarn burniti v i n d i e a r e : n e c turnen a u d e n t , s e u q u o d h n m i n u m p u d o r , s e u m e t u s i n o p i a e p r o h i b e a t I a m v e r o h i s o m n i b u s m i r u m q u a n t u m p r o d e s s e ad
s a l u t e m collegia e a t h o l i e o r u m p o s s u n t , s i ha esita n i e s a d s i n u m
s u u m , e x p e d e n d i s d i f f i c u l t a l i b u s . i n v i t a r i n t , si r e s i p i s c e u t e s i n fidem t u t e l a m q u e s u a m a c c e p e r i n t .
H a b e t i s V e n e r a b i l e s F r a l r e s , q u o s e t q u a r a t i o n e e l a b o r a r e in
c a u s s a perdifficili n e c e s s e s i t . A c c i g e n d u m ad s u e s c u i q u e p a r t e s ,
e t m 8 t u r r i m e q u i d e m , n e t a n t a e i e m m o i i s i n c o m m o d u m fiat i n s a u a b i l i u s c u n c t a l i o n e m e d i c i ri a e , A d b i b e s n t l e g u m i n s t i t u t o r u m q u e
p r o v i d e n l i a m , q u i g e r u n t r e s p u b l i c a s : s u a m e m i n e r i n t oificia l o c u pletes e t domini: e n i l a n t u r r a t i o n e , q u o r u m res agitur, proletarii:
c u m q u e r e l i g i o , ut i n i t i o d i x i m u s , m a l l u m p e l l e r e f u n d i t u s solla
possit, illud r e p u t e n t u n i v e r s i , in p r i m i s i n s l a u r a r i m o r e s c h r i s t i a n o s o p o r t e r e , s i n e q u i b u s es i p s a rroa p r u d f ntiee. q u a e m a x : m e
p u t a n t u r i d o n e a , p a r u m s u n t a d s a l u t e m v a l i t u r a . A d F.eclesiam
q u o i spoetai, d e s i d e r a r ! o p e r a m suam nullo t e m p o r e n u l l o q u e m o do s i n e t , l 8 n t o p l u s a l l a l u r a s d i u m e n t i , q u a n t o sibi m a i o r ii i a g e n d o
b e r l a s contigerit; idque n o m i n a t i m intel i g a n t q u o r u m m u n u s est
saluti p u b l i c a e c o n s u l e r a . I n t e n d a n t o m n e s a n i m i i n d u s t r i a e q u e
vires minatri s a c r o r u m : v o b i s q u e , Venerabiles F r a t r e s , auctoritate
p r a e u n t i b u s , e t e s e m p l o a u m p t e e x e v a n g e l i o d o c u m e n t a v i la e h o minibus ex omni ordine i n c u l c a r e n e desinanti omni qua possunt
ope pro salutem populorum contendnt, polissimumque sludeant et
t u e r i in ae, e t e x c i l a r i i n a l i i a . s u m i s iuxla a d q u e i n f i m i s o m n i u m
d o m i n a m ac r e g i n a m v i r l u l u m , c a r i t a t e m . O p t a t a q u i p p e s a l u s e x p e c t a n d a p r a e c i p u e e s t ex m p g n a e f f u s i n e c a r i t a t i s : c h r i a t i a n a e c a r i t a t i s i n t e l l i g i m u s , q u a e to ti u s Kvangclli c o m p e n d i a r i a l e x est,
quaeque semetipsam pro a l i o r u m commodis s e m p e r devorere par a t a , c o n l r a s a e c u l i i n s o l e n t i a m elque i m m o d e r a l u m s m o r e m s u i
c e r l i s s i ^ a est h o m i n i a n t i d o l u s : c u i u s viriti l i s p a r i e s a c l i n e a m e n t a
d i v i n a P a u l u s A p o s t o l u s iis v e r b i s e x p r e s s i l : Cfintas
patiins
est,
benigna 6it: non quaerit
quae sua sunt; omnia suffert:
omnia
s.uslinet (1).
Divi n o r u m m u n e r u m a u s p l c e m ac b e n e v o l e n t i a e N o s t r s e t e s t e m
vobis s i n g u l i s , V e n e r a b i l e s F r a Ires, et c ' e r o p o p u l o q u e v e s l r o a p o s tolica m b o n o d i c t i o n e m p a r a m a n t e r in D o m i n o i m p e r t i m u s .
D a t u m R o m a e a p u d S . P e l r u m die X V Maii A n n o M D C C C X C I ,
Pontilicatus Nostri D e c i m o q u a r t o .
I.F.O P P . X I I I .
(I) l Corinth. Xlll, 4-7.

E P S T O L A
SOBRE L ADEVOCIN

Leo]M
Venerables

Hermanns:

E N C C L I C A
DEL

SANTO

ROSARIO

p . XXII.
Salud

y bendicin

apostlica.

i. llegar el mes de Octubre, que est consagrado


y dedicado la Santsima Virgen del Rosario,
gratsimaroente recordamo.3 con cunto cmpcfio
os hemos recomendado, Venerables Hermanos, cu aos anteriores, que excitaseis eu todas partes con vuestra autoridad y prudencia el rebao dlosfielespara que ejercitasen
y aumentasen su piedad hacia la gran Madre de Dios, podei-osa auxiliadora del pueblo cristiano, acudiesen ella suplicantes y la invocasen por medio de la devocin del Santsimo
Rosario, que la Iglesia acostumbr practicar y celebrar,
especialmente en las circunstancias dudosas jfditciles, y
siempre con el xito deseado. Y tenemos cuidado enmanifestaros do uuevo este ao ese mismo deseo nuestro, y enviaros
y repetiros las mismas exhortaciones, lo cual aconseja y necesita la caridad de la Iglesia, cuyos trabajos, lejos de haber
recibido algn alivio., crecen de dia endia en acerbidad y en
nmero. Deploramos malea conocidos por todos; los dogmas
sacrosantos que la Iglesia custodia y ensea, combatidos son
y menospreciados; objeto de burla la integridad de las virtudes cristianas que protege; de muchas maneras se mquina
por medio de la envidia el ataque al sagrado orden de losObispos. v principalmente al Romano Pontfice, y hasta contra
el mismo Cristo Dios se ha hecho violencia con desvergonzadsima audacia y maldad abominable, cual si intentasen
borrar y destruir completamente la obra divina de su redencin que jams borrar ni destruir fuerza alguna. Estas
cosas que no son ciertamente nuevas, ocurren la Iglesia
militante, la cual segn profetiz Jess sus Apstoles, ha
de estar siempre en lucha y pelea continua para ensear
los hombres la verdad y conducirlos la salud sempiterna,
v la cual realmente combate valerosa hasta el martirio por
todas las vicisitudes de los siglos, sin que se alegre ni glorie
nada ms que de poder consagrar el suyo con la sangre de
su autor, en la que se contiene la conocidsima esperanza do
la victoria que se le ha prometido.
No se puede negar, sin embargo, curi grande tristeza
acarrea todo lo mejor esta continua actitud de pelea. Por-

maritate a t q u e a m o r e i n t e s t i n a s d i s c o r d i a e x i s t e r e p e t u l a n t i * a t q u e
i n c r e d u l e paupertatis p e r p e t u a s comites. Fraclo animo, exienuato
c o r p o r a , q u a m valde s e m u l t i vcMent e S e r v i t u t e tarn burniti v i n d i e a r e : n e c turnen a u d e n t , s e u q u o d h n m i n u m p u d o r , s e u m e t u s i n o p i a e p r o h i b e a t I a m v e r o b i s o m n i b u s m i r u m q u a n t u m p r o d e s s e ad
s a l u t e m collegia e a t h o l i c o r u m p o s s u n t , s i h a o s i t a n l e s a d s i n u m
s u u m , e x p e d e n d i s d i f f i c u l t a l i b u s . i n v i t a r i n t , si r e s i p i s c e u t e s i n fidem t u t e l a m q u e s u a m e e e e p e r i n t .
H a b e t i s V e n e r a b i l e s F r a t r e s , q u o s e t q u a r a t i o n e e l a b o r a r e in
c a u s s a perdifficili n e c e s s e s i t . A c c i g e n d u m ad s s s c u i q u e p a r t e s ,
et m8turrime quidem, ne t a n t a e i a m moiis incommodum
fiatinsau a b i l i u s c u n c t a t i o n e m e d i c i ri a e , A d b i b e 8 n t l e g u m i n s t i t u t o r u m q u e
p r o v i d e n t i a m , q u i g c r u n t r e s p u b l i c e s : s u a m e m i n r i n t oificia l o c u pleto e t d o m i n i ; e n i t a n t u r r a t i o n e , q u o r u m r e s a g i t u r , p r o l e t a r i i :
c u m q u e r e l i g i o , ut i n i t i o d i x i m u s , roallum p e l l e r e f u n d i t u s solla
possit, illud r e p u t e n t u n i v e r s i , in p r i m i s i i i s t a u r a r i m o r e s c h r i s t i a n o s o p o r t e r e , s i n e q u i b u s es i p s a 8rmE p r u d f ntipe. q u a e m x : m e
p u t a n t u r i d o n e a , p s r u m s u n t a d s a l u t e m v a l i t u r a . A d F.eclesiam
q u o i spoetai, desiderari o p e r a m suam nullo t e m p o r e n u l l o q u e m o do s i n e t , t 8 n t o p l u s a l l s t u r a s d i u m e n t i , q u a n t o sibi m a i o r ii i a g e n o
b e r l a s contigerit; idque n o m i n s t i m intel i g a n t q u o r u m m u n u s est
saluti p u b l i c a e c o n s u l e r . I n t e n d a n t o m n e s a n i m i i n d u s t r i a e q u e
vires mintlri sscrorum: vobisque, Venerabiles Fratres, auclorilate
praeuntibus, et exemplo t u m p t s e x evangelio documenta vitac b o minibus ex omni ordine i n c u l c a r e n e dsinsnt: omni qua possimi
ope pro salutem populorum contendnt, polissimumque sludeant et
t u e r i in ae, e t e x c i t a r i i n o l i i s . s u m i s iuxla s d q u e i n f i m i s o m n i u m
d o m i n a m ac r e g i n a m v i r l u t u m , c a r i t a t e m . O p t a t a q u i p p e s a l u s e x p e c t a n d a p r a e c i p u e e s t ex m p g n a e l f u s i o n e c a r i t a t i s : c h r i s t i a n a e c a r i t a t i s i n t e l l i g i m u s , q u a e t o t i u s Kvangelli c o m p e n d i a r i a l e x est,
quaeque semetipsam pro a l i o r u m commodis s e m p e r devorere par a t a , c o n t r a s a e c u l i i n s o l e n t i a m atque i m m o d e r a l u m s m o r e m s u i
c e r l i s s i ^ a est h o m i n i a n t i d o t u s : c u i u s v i r t u t i s p s r t e s a c l i n e a m e n t a
d i v i n a P a u l u s A p o s t o l u s iis v e r b i s e x p r e s s i I: Coritas
patitns
est,
benigna 6it: non quacrit
quae sua stmt; omnia suffert:
omnia suslinet U).
D i v i n o r u m m u n e r u m a u s p i c e m ac b e n e v o l e n t i a e N o s t r 8 e t e s t e m
v o b i s s i n g u l i s , V e n e r a b i l e s F r a Ires, et c ' e r o p o p u l o q u e v e s l r o a p o s tolicam b o n o d i c t i o n e m p a r a r a a n t e r in D o m i n o i m p e r t i m u s .
D a t u m R o m a e a p u d S . P e t r u m die X V Maii A n n o M D C C C X C I ,
Pontilicatus Nostri D e c i m o q u a r t o .
I.EO P P . X I I I .
fi) 1 Corinth. Xlll, 4-7.

E P S T O L A
SOBRE L ADEVOCIN

Leo]M
Venerables

Hermanos:

E N C C L I C A
DEL

SANTO

ROSARIO

p . XXII.
Salud

y bendicin

apostlica.

i. llegar el mes de Octubre, que est consagrado


y dedicado la Santsima Virgen del Rosario,
gratsiitiamente recordamos con cunto empello
os liemos recomendado, Venerables Hermanos, en anos anteriores. que excitaseis en todas partes con vuestra autoridad y prudencia el rebao de iosfielespara que ejercitasen
y aumentasen su piedad hacia la gran Madre de Dios, poderosa auxiliadora del pueblo cristiano, acudiesen ella suplicantes y la invocasen por medio de la devocin del Santsimo
Rosario, que la Iglesia acostumbr practicar y celebrar,
especialmente en las circunstancias dudosas y ilif.cilcs, y
siempre con el xito deseado. Y tenemos cuidado enmnifestaros do nuevo este ao ese mismo deseo nuestro, y enviaros
y repetiros las mismas exhortaciones, lo cual aconseja y necesita la caridad de la Iglesia, cuyos trabajos, lejos de haber
recibido algn alivio., crecen de da en da en acerbidad y en
nmero. Deploramos males conocidos por todos; los dogmas
sacrosantos que la Iglesia custodia y ensea, combatidos son
y menospreciados; objeto de burla la integridad de las virtudes cristianas que protege; de muchas maneras se mquina
por medio de la envidia el ataque al sagrado orden de iosObispos. v principalmente al Romano Pontfice, y hasta contra
el mismo Cristo Dios se ha hecho violencia con desvergonzadsima audacia y maldad abominable, cual si intentasen
borrar y destruir completamente la obra divina de su redencin que jams borrar ni destruir fuerza alguna. Estas
cosas que no son ciertamente nuevas, ocurren la Iglesia
militante, la cual segn profetiz Jess sus Apstoles, ha
de estar siempre en lucha y pelea continua para ensear
los hombres ta verdad y conducirlos la salud sempiterna,
v la cual realmente combate valerosa hasta el martirio por
todas las vicisitudes de los siglos,sin que se alegre ni glore
nada ms que de poder consagrar el suyo con la sangre de
su autor, en la que se condene la conocidsima esperanza do
la victoria que se le ha prometido.
No se puede negar, sin embargo, cun grande tristeza
acarrea todo lo mejor esta continua actitud de pelea. Por-

que es, en verdad, causa de no pequea tristeza el ver que


hay por una parte muchos quienes la perversidad de sus
errores y su rebelda contra Dios los extravan muy lejos y
los conducen al precipicio, y por otra muchos que, llamndose indiferente hacia cualquier forma de religin, parece
que se han desnudado de ia fe divina-, y, finalmente, no pocos
catlicos que apenas conservan la leligin en el nombre,
pero no la guardan en realidad ni cumplen con las obligaciones debidas. Y adems, lo que angustia y atormenta con
mas gravedad nuestra alma, es pensar que tan lamentable
perversidad de los malos ha nac-ido principalmente de que
en el gobierno de las ciudades, no se le concede lugar
alguno la Iglesia, se rechaza el auxilio debido su virtud
salvadora, en lo euai aparece grande y jusla la ira de Dios
vengador, que permite que caigan en una miserable ceguera de entendimiento las naciones que se apartan de l.
Por lo cual esto mismo clama, y clama con ms vehemencia cada da, que es enteramente necesario que los catlicos dirijan Dios, confiados perseverantes sin
intermisin (i), splicas y oraciones, y esto no solamente cada uno
en pariicular, sino que conviene lo hagan con la mayor publicidad, congregados en los sagrados templos, para que
Dios providentsimo libre la Iglesia dlos hombres malos
y
perversos
:.2), y traiga las naciones pervertidas la salud
y sabidura por medio de la luz de. la caridad de Jesucristo
Cosa en verdad admirable y sobre la fe de los hombres!
El siglo sigue su camino de trabajo, confiado en sus riquezas,
fuerza, armas ingenio; la Iglesia recorre I03 tiempos con
paso firme y seguro, confiada nicamente en Dios, hacia
quien lev anta noche y da los ojos y las manos suplicantes.
Porque ella, aun cuando prudentemente no desprecia ios
dems auxilios humanos que con ia providencia de Dios le
depara el tiempo, no pone su principal esperanza en ellos,
sino ms bien en sus oraciones, splicas v plegaras Dios.
De aqui alcanza el medio de alimentar y robustecer su ? p i rita de vida, porque felizmente, por su constancia en orar,
consigue admirar y asimilarse tranquila y plcidamente',
libre de las vicisitudes de las cosas humanas, Y en perpetua
unin con la divina inteligencia, la misma vida do Cristo
Nuestro Seor casi semejanza del mismo Cristo, al cual
en manera alguna disminuye y quita un pice de su beatsima luz y propia bienaventuranza la crueldad de lo suplicios que padeci para nuestro bien comn.
Estos grandes documentos de la sabidura cristiana los
conservaron y veneraron siempre religiosamente cuanto's
profesaron con digno valor el nombre cristiano, v las splicas de estos Dios oran mayores y ms frecuentes cuando
por virtud dlos amaos y violencia de hombres perverssimos, sobrevena alguna calamidad la Iglesia su supremo Jerarca. Ejemplo insigne de esto dieron los fieles de la
(1)

1. Tliras. v. 17.(2) Tlis>. 111,

primitiva Iglesia,y muy digno de que se proponga para sor


imitado por todos los que habian de sueederles en adelante
Pedro, \ icario de Cristo Nuestro Seor, Soberano Pontfice
de la Iglesia, hallbase, por orden del malvado Uerodes'
en la crcel y destinado una muerte cierta, y en ninguna
parte tenia socorro ni auxilio para escapar. Pero no le faltaba aquel genero de auxilio que- de Dios alcanza la sania oracin puesto que, segn se refiere en la divina Historia, la iglesia hacia por 61 fervientes splicas:
Oratio
autem

lebat

stne

intermissione

ab Ecclesia

ad Deumpro

eo i i i

y con tanto ms ardor se dedicaban todos la oracin cuanto mas duramente les angustiaba el cuidado de tanto mal
Sabido es e, xito que tuvieron ios votos de los que oraban, y el pueblo cristiano celebra siempre con a l c r e recuerdo la milagrosa libertad de Pedro.
Cristo, pues, di un ejemplo ms insigne v divino u
Iglesia para instruirla y formarla en ia santidad, no solamente por sus preceptos, sino tambin por su conducta,
i orque El mismo, que toda su vida haba orado tan renetida y largamente, al llegar sus ltimas horas, cuando Uena
su alma de inmensa amargura en el huerto de Jetseman
desfalleci ante la muerte, entonces no solamente oraba
su Padre, sino que.prolixius
orabat
(2). Y no lo hizo eso para
si, que siendo Dios nada temia ni necesitaba nada, sino que
lo. hizo para nosotros, lo hizo para su Iglesia, cu vas futuras
preces y lgrimas ya desde entonces las hacia fecundas
en gracia, recibindolas en s con agrado y bene volencia
1 cuando por el Misterio de la Cruz se consum la redencin de nuestro linaje, y fu fundada y constituida formalmente en ia tierra la Iglesia despus del triunfo de Cristo
desde ese tiempo, comenz y prevaleci para el nuevo pueblo un nuevo orden de providencia.
Conveniente os escrutar loa consejos divinos con gran
piedad. Queriendo el Hijo de Dios eterno tomar la naturaleza humana para redencin y gloria del hombre, y habiendo
de establecer cierto lazo mstico con lodo el gnero humano
no hizo esto sin haber explorado antes el librrimo consentimiento de la designada para Madre suya, la cual representaba en cierto modo la personalidad del mismo gnero
humano, segn aquella ilustre y verdadera sentencia de
Santo Toms de Aquiuo: Per anuntiationem
spectabatur
consensos
Viryinis
loco tot/us
humante
natura.
De lo cual verdadera y propiamente se puede afirmar que "de aquel grandsimo tesoro de todas las gracias que trajo el Seor, puesto
que gratiaet
neritas
per Jesum
Ghristum
fcta
est, nada, absolutamente, nada se nos concede, segn la voluntad de Dios
sino por Mara; de suerte que la manera que nadie puede llegar al Padre Supremo sino por el Hijo, casi del mismo
modo nadie puede llegar Cristo sino por la Madre.-iCun
grande sabidura y misericordia resplandece en'este consejo
O) L n c e . X x l l , 4 3 . - ( 2 ) Act. XII, D.

de Dios! Cunta conveniencia para la flaqueza y debilidad


del hombre! Porque infttcreemos y venerrnosla ju-ticia
de Aqul cuya bondad oreemos y alabamos como infinita, v
tenemos como juez inexorable Aqul quien amamos
como conservador aniantisimo, prdigo de su sangre y de su
vida; por 1o cual do estos hechos se desprende que es enteramente necesario para los afligidos un intercesor y patrono que
disfrute d tanto favor para con Dios y sea de tanta bondad
de nimo que no rechace el patrocinio de nadie por desesperado que estuviera, y que levante los afligidos v caldos
con la esperanza de la clemencia divina. Y esta misma es la
esclarecidsima Mara, poderosa en verdad como Madre de
Dios Omnipotente; pero lo que es todava ms preferible, ella
es afable, benigna y muy compasiva. Tal nos la ha dado Dios,
pues por lo mismo que la eligi para Madre de su Hijo Unignito, la doto completamente de sentimientos maternales,
que 110 respiran sino amor y perdn: tal la anunci desde la
truz cuanto en la persona de Juan, su discpulo, le cometi
el cuidado v el amparo de todo el gnero humano: tal finalmente, se ofrecio ella misma, que habiendo recibido Con gran
valor aquella herencia de inmenso trabajo, legada p r el
lijo moribundo, inmediatamente comenz ejercitar todos
sus deberes maternales.
Ya desde el principio conocieron con grande alegra los
bantos A postoles y los primitivos fieles ste consejo de la
misericordia tan querida, instituido divinamente en Mara y
ratificado en el testamento de Cristo, conocironlo tambin
y lo ensenronlos Venerables Padres de la Iglesia, v todos
los miembros de la grey cristiana lo confirmaron unnimes
en todo tiempo, y esto aun cuando falcasen acerca de ello
toda clase de recuerdos y escritos, puesto que habla con
mucha perfeccin cierta voz que nace del pecho de' todos
los hombres cristianos. Porque no de otra parte quedla fe
divina, nace el que nosotros seamos conducidos y arrebatados placidisnnameiiteras
por cieno prepotente impulso hacia
;
!
(!'''- ,
tfiio
' ms deseado, que el
cobijamos bajo la tutela y el amparo de Aquella quien
confia nos plenamente nuestros pensamientos y obras. Suesy Penitencia,
nuestras angustias y gozos,
, v o t o s das nuestras cosas; quevedos
fete^f8
esperanza y confianza en que cuana a P 0 r n o s o t r o 8 di ,0S
" S .'
m,sl0as

erLaSA
como menos
P - S
h F. T kL ' >
se tornarn sumamente agradables y bien acogidas, encomendndolas su Santsima M v 'u-.vkKd'deHln.P*k
o * v e d
L
1 1 estas cosas, motivo de tristeza son para ella,
tertt110
la
fe
divina,
no
reconocen
ni tienen
fflfc
J n S ; f a u n ^ de
es la miseria
v l ^P w r W h n 0 | , a n u ; i r <le i i l S a n [ a t. se atreven
l h , ? , ' \'t
"nos por el repetido y prolijo cuito que
tributan a Mana, con i 0 cual ofenden en gran'^manera la
piedad que es propia de los hijos.

Por esta tempestad de males con que la Iglesia es tan


cruelmente combatida, todos sus piadosos hijos ven el santo
deber en que se hallan de suplicar con ms vehemencia
Dios y la razn por que principalmente se han de esforzar
en que las mismas splicas obtengan la mayor eficacia. Siguiendo el ejemplo de nuestros religiossimos padres v antepasados, acojmonos Hara, Nuestra Santa Soberana,
Mara Madre de Jesucristo y nuestra, y todos juntos supliq u e m o s : Monstra
nobis natas,tula

te esu matrem,
mmatper
te preces
qui
pro
esse tuu-s. Ahora bien: como enere is varas

frmulas y medios de honrar la Divina Madre han de ser


prcoptadas aquellas que conociremos sor ms poderosas
por si mismas y ms agradables la misma Seora. os
place indicar el Rosario inculcarlo, con especial cuidado.
Comunmente se ha dado esta formula de rezar el nombre
do corona, por lo mismo que presenta entretejidos con fei.ees lazos ios grandes misterios de Jess y de su .Madre, los
gozos, dolores y triunfos. Los cuales augustos misterios, si
los fieles los meditan y Contemplan ordenadamente con piadosa consideracin, cuantos maravillosos auxps pueden
. obtener, ora para fomentar la fe y defenderla do la ignorancia de la peste de los errores, ora tambin para relevar
y sostener la fortaleza de nimo! De esto modo el pensa. miento y la memoria del que ora, brillando la luz de la fe, son
arrebatados con gratsimo anhelo aquellos misterios, y
fijos y contemplativos en los mismos no se cansan de admirar la obra inenarrable de la salud humana restituida, consumada tan grande precio y por una serie de cosas tan
excelentes; luego el nimo se.enciende en amor y gracia
acerca de estas seales d la caridad divina,- confirma y
aumenta la esperanza, vido y excitado de ios premios
celestiales, preparados por Jesucristo para-aquellos que se
unan al mismo, siguiendo su ejemplo y participando de sus
dolores. Esta deprecacin, trasmitida por la Iglesia, consta
de palabras dictadas por l mismo Diosa! Arcngel ti abrie!,
la cual, llena de alabanzas y de saludables votos continua.da y repelida eoii determinado y variado orden, impetra
tambin nuevos y dulces frutos de piedad.
Y hay que creer que la misma Reina celestial aadi
gran virtud esta deprecacin, fundada y propagada por
el nclito Patriarca Domingo, por inspiracin impulso dla
Seora, como blico instrument- y muy poderoso para dominar los enemigos de la fe en un periodo muy contrario
al nombre catlico y muy semejante ste ^ue estamos
atravesando. Pues la secta de los herejes Albigenses, ya
Clandestina, ya manifiesta, liabia invadido muchas regiones: la infecta generacin do los M aniqueos, cuyos crueles
errores reproduca, diriga contra la Iglesia sus artificios,
sus .violencias v un odio extremado. Apenas poda ya eofiarse en el apoyo de los hombres contra tal perniciosa
insolente turba,hasta que vino Dios con el au\din oportuno,
con la ayuda del Rosario de liara. De este modo, con el

favor de la Virgen, vencedora gloriosa de todas las herejas,


las fuerzas de los impos quedaron extenuadas y aniquiladas, y la fe salva inclume. La historia antigua, lo mismo
que la moderna, conmemora con clarsimos documentos,
muchos hechos semejantes perpetrados en todas las naciones y bien divulgados, ora sobre peligros ahuyentados, ora
sobre beneficios obtenidos. Hay que aadir tambin esto
el claro argumento de que, tan luego fu instituida la oracin del Rosario, la costumbre de recitarla fu adoptada y
frecuentada por lodos los ciudadanos indistintamente. Efectivamente, la Religin del pueblo cristiano honra con insignes ttulos, y de varias maneras por cierto, la Madre
de Dios, que aunque saludada con lautas y tan augustas
alabanzas; brilla una que aventaja todas; siempre tuvo
carino singular este titulo del Rosario, este modo de
orar, en el que parece que est la contrasea de la fe
y el' compendio del culto debido la Seora; y con preferencia lo ha practicado privada y publicamente en el
hogar y en la familia, instituyendo Congregaciones, dedicando altares y celebrando magnificas procesiones, juzgando que es el mejor medio de celebrar sus solemnidades sagradas de merecer su patrocinio y sus gracias.
Ni hay que pasar en silencio aquello que en este asunto
pone en claro cierta providencia singular de Nuestra Seora. A saber: que cuando por larga duracin de tiempo el
amor la piedad se ha entibiado en algn pueblo y se ha
vuelto algn tanto remiso en esta misma costumbre "de orar,
se lia visto despus con admiracin que, ya al sobrevenir
un peligro formidable las naciones, ya al apremiar alguna
necesidad, la prctica del Rosario, con preferencia los
dems auxilios de la Religin, ha sido renovado por los votos
de todos y restituida su honroso lugar, y que, saludable,
se ha extendido con nuevo vigor. No hay necesidad de buscar ejemplos do ello en las edades pasadas, teniendo mano
en la presente uno muy excelente. Porque en esta poca
que, como al principio advertimos, en tanto grado es amarga para la Iglesia, y amargusima para Nos que por disposicin divina estamos sentados su timn, se puede mirar y
admirar con qu valerosas y ardientes voluntades es reverenciado y celebrado el Rosario de Mara en todos los lugares y pueblos catcos; y como esto hay que atribuirlo rectamente Dios, que modera y dirige los hombres, ms
bien que la prudencia y ayuda de ningn hombre, nuestro
nimo se conforta y se repara extraordinariamente, y se
llena de gran confianza en que se han de repetir y amplificar los triunfos de la Iglesia en el favor de Mara."
Mas hay algunos que estas mismas cosas que Nos hemos
expresado', las sienten verdaderamente; y porque nada do
lo esperado se ha conseguido, especialmente la paz y tranquilidad de la Iglesia, antes l contrario, ven quizs que ios
tiempos han empeorado, interrumpen por lo mismo, como
fatigados y desconfiados, la solicitud inclinacin orar.

Tales hombres adviertan ante todo v esfurcense para que


las preces que dirijan Dios sean adornadas de convenientes virtudes, segn el mandato de Nuestro Seor Jesucristo;
y aunque asi fueren estas preces, consideren por ltimo,
que les es indigno ilcito fijar tiempo y modo para proveer
Dios, que nada absolutamente nos "debe; de suerte que
cuando oye los que oran et coronal merita nostra,
nihilaliud
coronat quam muera

sua, y q u e cuando m e n o s condesciende

nuestros votos, obra eomo buen padre con sus hijos, compadecindose de su ignorancia y mirando su utilidad.
Pero las oraciones que ofrecemos humildemente Dios en
unin con los sufragios de los santos del cielo para hacerlos
propicios la Iglesia; el mismo Dios nuncadeja de admitirlas y cumplirlas benignisimamente, ora se refieran los
bienes mximos inmortales de la Iglesia, ora los menores y temporales. Porque estas preces, con verdad,aade
valor y abundancia de gracia con sus preces v sus mritos
Jesucristo Seor Nuestro, que dilexit
Ecclesiam
et
septum
tradidit
gloriosam

pro

ea,

que'Dios

omnipotente

ut illam

santi/icaret...

ut

exhiberet

ipsi

soli

Ecclesiam,
El que es el Pontfice Soberano de ella,
santo inocente, semper vivens ad interpellandum
pro
nobis,
cuyos ruegos y splicas creemos por la fe divina que lian
de tener cumplimiento.
En lo que concierne los bienes externos y temporales
de la Iglesia, sta tiene que habrselas muchas veces, como
es sabido, con terribles adversarios por su malevolencia y
poder que la usurpan sus bienes, restringen y oprimen su
libertad, atacan y desprecian su autoridad,.la causan, en
una palabra, toda clase de daos y malos tratamientos. Pero
si se investiga por qu su maldad 110 va hasta el lmite de
las inquietudes que intentan y se esfuerzan en procurarlas,
fcil es conocerlo; pero al contrario la Iglesia, en medio de
tantas vicisitudes, se muestra siempre con la misma grandeva y la misma gloria, aunque de una manera distinta, y no
ccsa de aumentar. La verdadera y principal razn de este
contraste os ciertamente la intervencin de Dios solicitada
por la Iglesia. Y110 comprende bien la razn humana cmo
la maldad imperante se circunscribe limites tan estrechos,
mientras que la Iglesia, pesar de su opresin, alcanza tan
magnfico triunfo. Y lo mismo se v, an con ms claridad,en aquella especie de bienes con los que la Iglesia conduce
prximamente los hombres la consecucin del bien ltimo. Pues habiendo nacido para este ministerio, por fuerza
debe pdder mucho con sus plegarias para que tenga eficacia
perfecta en ellos el orden de la Providencia y misericordia
divinas; y de esta manera los hombres que oran con la Iglesia y porla Iglesia, a lcanzan, por fin, y obtienen las
gracias
dispuso

conceder

desde

la eternidad

(1).

Lamente humana languidece ante los altos consejos 'eDios


providente, pero llegar algn da en que se ver elaramen-

PF. S. S. L
E

N XIH
ce, cuando Dios por su benignidad quiera manifestar las
uau-as y donaciones hechas por l mismo, cunta fuerza y
Uilidadtcni i para conseguir este gnero de cosas ia prctica de orar.
Severa tambin que de alli proeeiieel que tantos hombres, en medio de la corrupcin de uu mundo depravado, se
hayan mostrado puros indemnes de todas las manchas
du
la carne
y del
temor
de Dios

espritu,

trabajando

por su santificacin

en el

..1 ; que otros que estaban pumo do dejarse


arrastrar por el mal, se han detenido inmediatamente y han
recibido del peligro mismo y de la tentacin un feliz alimento de virtud; que otros, en tin, qtie hablan cado, han sentido
en si el impulso que los ha levantado y les ha echado en
los brazos de la misericordia de Dios.
Habidas en cuenta estas consideraciones, conjuramos,
pues, ; olicitamenie los cristianos que no se dejen sorprender por lasastucias del antiguo enemigo y a que no desitian por ningn motivo del celo de la oracin; antes bien
que perseveren y pers..tn sine. inermissioe.
Que su primera solicitud sea la del supremo bien y la de pedir por la
salud eterna de todos y la conservacin de ia lgiesia. Pueden, despus, pedir 'Dios los dems bienes, necesarios
tiles para l vida, con tal que se sometan de antemano
su voluntad, siempre justa, y le den asimismo gracias como
Padre beneficentsimo, ya conceda ya niegue lo que le
pidan; que tengan,filialmente,aquella Religin y piedad
para con Dios, que tan necesaria c* y que los Santos tuvieron, y el mismo ltedenlor y Maestro cum clamare
calido
et
lacrimis

(2).

Y ahora nuestro ministerio y nuestra pastoral caridad


desean que Nos imploremos de Dios soberano dispensador
de bienes para todos ios hij. .- de la Iglesia, no solo el espritu de la oracin, sino tambin el de la penitencia. Hacindolo con todo nuestro corazn, os', exhortamos igualmente
todos y cada uno para que practiquen ambas virtudes;
estrechamente uidas cutre si. La oracin tiene por efecto
sostener el alma,.darle-valor, elevarla hacia las cosas divinas; la penitencia tiene pr.r resultado darnos el i nperio sobre nosotros mismos, especialmente sobre nuestro cuerpo,
lleno del peso de la aniigua falta y enemigo de la razn y
de la ley evanglica. Esas virtudes, como es fcil ver, se
sostienen mutuamente la una la otra, -y concurren igualmente substraer y arrancar de las cosas perecederas al
hombre nacido para el cielo, y elevarlo una especie de
comercio celestial con Dios. Sucede, por el contrari, que:
aquel en cuya alma bullen las pasiones, eac en la malicia
por las ambiciones, halla inspidas las dulzuras de las cosas
celestiales, y no tiene por toda oracin ms qne una palabra
fra y lnguida, indigna de ser escuchada por Dios.

( I j CoiiJit.j v i l , 1.

roemos ante los. ojos los ejemplos de penitencia de los


Santos cuyas oijincs v splicas, como sabemos por los
anales 'gados, han si lo, por esta caiisa, extremadamente
agradables a Dios y han obrado prodigios. Kilos arreglaban
y domaban incesantemente su espritu y su corazn; se Aplicaba sujetarse con plena aquiescencia v completa sumisin a la doctrina de Jesucristo v las enseanzas y preceptos de +u Iglesia: no tener voluntad propia en cosa
alguna, smo desp.ues do haber consultado Dios: no encaminar todas sus acciones ms que al aumento de la gloria
del Seor; comprimir y quebrar enrgicamente sus pasiones: a tratar con implacable dureza tu cuerpo: abstenerse
por virtud de todo placer, por nocente que fuera. De esa
manera podrn, con toda verdad, aplicarse si mismos
estas palabras de San Pablo: Nuestra
conr rsacin
est en
los cielos
l : y por lo misuio, sus oraciones eran tari eficaces
para tener Dios propicio y amoroso. Claro es que. no todos
pueden ni deben llegar ah: pero las razones de la justicia
divina, para la que se ha de hacer estrictamente una penitencia proporcionada las culpas cometidas', exigen que
cada uno, en espritu de. voluntaria mortificacin, castigue
su vida y sus costumbres; y conviene mucho imponerse
penas voluntarias en vida, para merecer mayor recompensa de la virtud.
Por otra parte, como en el cuerpo mstico de Jesucristo,
que es la Iglesia, estamos todos unidos y vivimos como
miembros suyos, resulta segn la palabra de San Pablo, que
la manera que todos los miembros so regocijan de lo que
acontece dichosamente uno do ellos, y s entristecen e.-n
el que sufre, as tambin losfielescristianos deben sentir los
sufrimientos espirituales corporales, los unos de los otros
y ayudarse entre s todo lo posible: Que todos los
miembros
conspiren
igualmente
al bien los unos de los otros,
/ls,
cuando
vil miembro
s u f r e , todos
los dems
sufren
con l. y si un
miembro
recibe
honor,
todos
los dems
gozan
con l. Y
vosotros
sois
el cuerpo
de Jesucristo,
y miembros
los unos
de los
otros;!)..

En este modelo de caridad para el que quiere imitar el


ejemplo de Jesucristo, que ia derramado con inmenso amor
su vida para la sal i. faccin por nuestros pecados, hay una
exhortacin tomar sobre cada uno de nosotros las faltas
de los dems, hay tambin un gran lazo de perfeccin <ue
permite los fieles estar unidos entre s, y muy estrechamente tambin con los ca latanos del cielo y con Dios. En
una palabra: la accin de la santa, penitencia es tan variada ingeniosa y se extiende tanto, que cada uno, segn su
piadosa manera y con buena voluntad, puede hacer de ella
un uso frecuente y poco difcil.
En conclusin, Venerables Hermanos, Nos nos prometemos con vuestra avuda un feliz resultado de nuestras ad-

2) IUb:*., V, 7.
(1)

Phll., U l , i - 1 2 l , C o r - , X I I , .

vcrteneias y exhortaciones, tanto en razn de vuestra insigne y particular piedad hacia la madre de Dios, como por
vuestra caridad y celo por la grey cristiana; y estos frutos
que la devocin, tantas veces manifestada con esplendor de
los catlicos Mara, ha producido, se goza nuestra alma
en cogerlos y a anticipadamente en gran abundancia.
Llamados por vosotros, en virtud de vuestras exhortaciones y siguindoos, deseamos que los eles principalmente
en el prximo venidero mes, se apien en derredor de los
solemnes altares de la augusta Reina, y de la Madre llena
de bondad, y fin de tejerle y ofrecerle como buenos hijos
con la oracin del Rosario, que tanto la agrada, una corona
mstica. Adems, Nos mantenemos y Nos confirmamos las
prescripciones y los favores de la, santa indulgencia acordada, precedentemente con este motivo (l;.
Qu hermoso imponente espectculo ser en las ciudades, eu los pueblos, en las aldeas, en tierra y en mar, en
todas partes por donde se extiende el mundo catlico, que
esos centenares de millares de fieles asociando sus alabanzas y juntando sus oraciones, con un solo corazn, con una
voz unnime, se renan para saludar Mara, implorar
Mara y esperarlo todo de Mara!
Que por su mediacin pidan confiadamente todos los
fieles despus de haber rogado su divino Hijo, que vuelvan
las naciones extraviadas los preceptos instituciones
cristianas en las que consiste el fundamento de la salud pblica, y de donde dimana la abundancia de la deseada paz
y felicidad verdadera. Que por su mediacin se esfuercen en
obtener, tanto ms cuanto que ste es el mayor de todos los
bienes, que nuestra Madre la Iglesia recobre la posesin do
su libertad y pueda disfrutarla en paz; libertad que, como
es sabido, no tiene otro objeto para la Iglesia que el de poder
procurar los hombres los supremos bienes. Lejos de haber
causado jams hasta ahora el menor perjuicio los particulares ni los pueblos, la Iglesia, en todo tiempo, les ha
procurado numerosos insignes beneficios.
Que por la intercesin de la Reina del Santsimo Rosario,
os conceda Dios, Venerables Hermanos, los bienes celestiales, con los cuales aumenta y acrecienta de da en dalas
fuerzas y los auxilios que necesitis para llenar las obligaciones do vuestro ministerio pastoral: que os sirva de augurio y prenda la bendicin apostlica que Nos os damos amantsimamente vosotros, al clero y los pueblos condados
vuestro cuidado.
Dado en Roma, junto San Pedro, el 22 de Septiembre
de 1891, dcimocuarto ao do Nuestro Pontificado.
LEON XIII, PAPA.
( I ) C f r . l p - l c y c l . Supreme dpostototns,
d i e I Sep;., an. MDCCCLXXXtU; Ep.
E n c y c i . Snperioreamo,
d i o X X X a n g . , a n . M D C C C L X X X I V ; Do.crel. S . R . C . Inter
plerimos, d i s X X a u g . , an. M D C C C L X X X V ; K p . E n c y w l . Unamgaam piura, d i e X V
aug an. MDCCCLXXXIX.

EPISTOLA ENCYLICA
DE

MARIALI
L E O

JPP.

ROSARIO
X.TII

VENERABILES FRATRES
SALUTEM ET A P O S T O L I C A ! ! BENEDICTIONEM

I TRA JFCTOBBI m e n s e a d v e n t a n t e , q u i s a c e r V i r g i o i b o a t i s s i m a e a R o i&fci&i? s a r i o d i c a t u s q u e h a b e t u r , g r a i i s s i m a N o b i s r e c o r d a t i o n e


succurrit, q u a n l o p e r e hoc vobis, Venerabiles Fratres, srperioribus
annis, commendaverimus, u l fdelium u b ' q u e grges, auctoritate
sollertiaque veslra excitati, pietatem intenderent e t augerent suam
e r g a m a g n a m Dei M a t r e m , p o t e n t e m c h r i s t i a n i p o p u l i a d i u t r i c e m ,
ad earn toto i p s o m e n s o a d i r e n t s u p p l i c i t e r , c a m q u e i n v o c a r e n t s a n ctissimo Rossarii ritu, quem Ecclesia, in dubiis praesertim rebus
difficillimisque temporibus, a d h i b e r e et celebrare, optato s e m p e r
exitu, c o n s u e v i t . E a m d e m v o l u n t a t o m N o s t r a m , h o c r u r s u s a n n o ,
curae estpatefacere, e a s d e m q u e a d vosmiitereatquoetiam duplicare
h o r t a t i o n e s ; id q u o d s u a d e t u r g e t q u e E c c l e s i a e c a r i t a s , c u i u s l a b o r e s ,
p o t i u s q u a m l e v a m e n t u r a a c c e p e r i n t , et n u m r o in d i e s et a e e r b i t a t e
i n g r a v e s c u n t . Mala o m n i b u s c o g n i t a d e p l o r a m u s : q u a e c u s t o d i t tcclesia tradit d o g m a t a s a c r o s a n c t a , oppugnata confixa; integritas
q u a m t u e t u r c h r i s t i a n a o v i r t u t i s , d e r i s u i h a b i t a ; in s a c r o r u m a n t i s t i t u m o r d i n e m , m a x i m e a u t e m in r o m a n u m P o n t i f i c e m , m u l t i s m o d i s
o b t r e c t a t i o i n s t r u c t a , i n v i d i a c o n i l a t a ; in i p s u m q u e C h r i s t u m D e u m ,
p e r i m p u d e n t i s s s i m a m a u d a c i a m et n e f a r i u m s c e l u s , i m p e t u s
fectus,
quasi conantium redemplionis eius divinum opus, quod n u m q u s m
vis ulla t o l l a t e t d e l e a t , l o l l e r e f a n d i l u s e t d e l e r e . I s t a q u i d e m h a u d
nova acciduni militant! Ecclesise: quae, praemonenteapostoloslesu,
ut h o m i n e s veritatem edoceat atque a d salutem provehat sempitern a m , in aciem quotidie dimicationemque venire debet; quaeque
reapse per saeculorum tractus animosa ad martyrium depugnat,
n u l l r c l a e t a l a et g l o r i a t a m a g i s , q u a m q u o d s u u m p o s s i t c u m A u c t o r i s s u i s a n g u i n e c o n s e c r a r e , i n q u o sibi p r o m i s s a e v i c t o r i a e s p f s
exporatissima c o n t i n e t u r . N e q u e t a m e n diffitendum, quam gravi
tristitia o p t i m u m q u e m q u e afficiat h a e c assidua dimicandi contcntio.

vcrteneias y exhortaciones, tanto en razn de vuestra insigne y particular piedad hacia la madre de Dios, como por
vuestra caridad y celo por la grey cristiana; y estos frutos
que la devocin, tantas veces manifestada con esplendor de
los catlicos Mara, ha producido, se goza nuestra alma
en cogerlos y a anticipadamente en gran abundancia.
Llamados por vosotros, en virtud de vuestras exhortaciones y siguindoos, deseamos que los eles principalmente
en el prximo venidero mes, se apien en derredor de los
solemnes altares de la augusta Reina, y de la Madre llena
de bondad, y fin de tejerle y ofrecerle como buenos hijos
con la oracin del Rosario, que tanto la agrada, una corona
mstica. Adems, Nos mantenemos y Nos confirmamos las
prescripciones y los favores de la, santa indulgencia acordada, precedentemente con este motivo (l;.
Qu hermoso imponente espectculo ser en las ciudades, eu los pueblos, en las aldeas, en tierra y en mar, en
todas partes por donde se extiende el mundo catlico, que
esos centenares de millares de fieles asociando sus alabanzas y juntando sus oraciones, con un solo corazn, con una
voz unnime, se renan para saludar Mara, implorar
Mara y esperarlo todo de Mara!
Que por su mediacin pidan confiadamente todos los
fieles despus de haber rogado su divino Hijo, que vuelvan
las naciones extraviadas los preceptos instituciones
cristianas en las que consiste el fundamento de la salud pblica, y de donde dimana la abundancia de la deseada paz
y felicidad verdadera. Que por su mediacin se esfuercen en
obtener, tanto ms cuanto que ste es el mayor de todos los
bienes, que nuestra Madre la Iglesia recobre la posesin do
su libertad y pueda disfrutarla en paz; libertad que, como
es sabido, no tiene otro objeto para la Iglesia que el de poder
procurar los hombres los supremos bienes. Lejos de haber
causado jams hasta ahora el menor perjuicio los particulares ni los pueblos, la Iglesia, en todo tiempo, les ha
procurado numerosos insignes beneficios.
Que por la intercesin de la Reina del Santsimo Rosario,
os conceda Dios, Venerables Hermanos, los bienes celestiales, con los cuales aumenta y acrecienta de da en dalas
fuerzas y los auxilios que necesitis para llenar las obligaciones do vuestro ministerio pastoral: que os sirva de augurio y prenda la bendicin apostlica que Nos os damos amantsimamente vosotros, al clero y los pueblos condados
vuestro cuidado.
Dado en Roma, junto San Pedro, el 22 de Septiembre
de 1891, dcimocuarto ao do Nuestro Pontificado.
LEON XIII, PAPA.
( I ) C f r . l p - l c y c l . Supreme dpostototns,
d i e I Sep;., an. MDCCCLXXXllh Ep.
E n c y c i . Snperioreamo,
d i o X X X a n g . , a n . M D C C C L X X X I V ; Do.crel. S . R . C . Inter
plerimos, d i s X X a u g . , a n . M D C C C L X X X V ; K p . E n c y w l . Unamgaam pieria, d i e X V
aug an. MDCCCLXXXtX.

EPISTOLA ENOYOLICA
DE

MARIALI
L

J P P .

ROSARIO
X . T I I

VENERABILES FRATRES
SALUTEM ET A P O S T O L I C A ! ! BENEDICTIONEM

I TRA JFCTOBBI m e n s e a d v e n t a n t e , q u i s a c e r V i r g i o i b o a t i s s i m a e a R o i&fci&i? s a r i o d i c a t u s q u e h a b e t u r , g r a i i s s i m a N o b i s r e c o r d a t i o n e


succurrit, q u a n l o p e r e hoc vobis, Venerabiles Fratres, srperioribus
annis, commendaverimus, u l fdelium u b ' q u e grges, auctoritate
sollertiaque veslra excitati, pietatem intenderent e t augerent suam
e r g a m a g n a m Dei M a t r e m , p o t e n t e m c h r i s t i a n i p o p u l i a d i u t r i c e m ,
ad earn toto i p s o m e n s o a d i r e n t s u p p l i c i t e r , c a m q u e i n v o c a r e n t s a n ctissimo Rossarii ritu, quem Ecclesia, in dubiis praesertim rebus
difficillimisque temporibus, a d h i b e r e et celebrare, optato s e m p e r
exitu, c o n s u e v i t . E a m d e m v o l u n t a t o m N o s t r a m , h o c r u r s u s a n n o ,
curae estpatefacere, e a s d e m q u e a d vosmiitereatquoetiam duplicare
h o r t a t i o n e s ; id q u o d s u a d e t u r g e t q u e E c c l e s i a e c a r i t a s , c u i u s l a b o r e s ,
p o t i u s q u a m l e v a m e n t u r a a c c e p e r i n t , et n u m r o in d i e s et a e e r b i t a t e
i n g r a v e s c u n t . Mala o m n i b u s c o g n i t a d e p l o r a m u s : q u a e c u s t o d i t E c clesia tradit d o g m a t a s a c r o s a n c t a , oppugnata confixa; integritas
q u a m t u e t u r c h r i s t i a n a o v i r t u t i s , d e r i s u i h a b i t a ; in s a c r o r u m a n t i s t i t u m o r d i n e m , m a x i m e a u t e m in r o m a n u m P o n t i f i c e m , m u l t i s m o d i s
o b t r e c t a t i o i n s t r u c t a , i n v i d i a c o n f l a t a ; in i p s u m q u e C h r i s t u m D e u m ,
p e r i m p u d e n t i s s s i m a m a u d a c i a m et n e f a r i u m s c e l u s , i m p e t u s
feclus,
quasi conantium redemplionis eius divinum opus, quod n u m q u s m
vis ulla t o l l a t e t d e l e a t , t o l l e r e f a n d i l u s e t d e l e r e . I s t a q u i d e m h a u d
nova acciduni militant! Ecclesise: quae, praemonenteapostoloslesu,
ut h o m i n e s veritatem edoceat atque a d salutem provehat sempitern a m , in aciem quotidie dimicationemque venire debet; quaeque
reapse per saeculorurn tractus animosa ad martyrium depugnat,
n u l l r c l a e t a t a et g l o r i a t a m a g i s , q u a m q u o d s u u m p o s s i t c u m A u c t o r i s s u i s a n g u i n e c o n s e c r a r e , i n q u o sibi p r o m i s s a e v i c t o r i a e s p f s
exporatissima c o n t i n e t u r . N e q u e t a m e n diftitendum, quam gravi
tristitia o p t i m u m q u e m q u e afficiat h a e c assidua dimicandi contcntio.

568

RNCOLTCAS

M a g n a e n i m r u r a t r i s i t i ? e c a u s a , !am o s s e m n U o s , q u o s p r a v i t a t e s
e r r < r u m e t i n D e u m p r o t e r v i a l c n g e a b d u c e n t a g a n t q u e p r a e c i p i t s;
t a m m u l t o s , q u i ad i j u s n v i h e t r e l i g i o n i s formnra s e a e q u e h a b e r t e s ,
d i v i n a m i a m i a m c x u e r e f i d r m v i d e a n t u r ; n c q u e ila p e u c o s e s s e h o m i n e s Chtholicos. q u i religioriem r e m i n e l e n u s r e l i n e a n t , n o n ro
d e b i l i r q u e ; C o l a n t r f t e i i I d p r a e l e r e a m u l ' o g r s v i u s a n g i t et v e x a t
ariimum reputare, tam luctuosnm m o ' ^ r u m perniciem inde polissim u m o r t 8 m , q u o d in t e m p r r a t i o n e ci v; t a l u n i vel n u l l o iam loco
E c c l e s i a c e n s e t u r , vel s a l u b e r - i m r e vii tuli e i u s d e f i l a o p e r a r e p u g n a t u r ; q u a in r<: a p p a r e t magra* q u i d e m et i u s t a v i n d i c i s D e i a n i m a d v e r s i o , q u i r r c e d e r - l e s a se n a t i o n c s m i s e r r i m a rocrtium c a e c i t a t e
sinbt l i e b e s c e r e .
Q u a p r o p t c r r e s i p s a clr.mat, v e h e m e n t i u s e t e r n a i in dies, n ^ c e s s e
o r a r i r o c a t h o l i " o s h o m i n e s p r e c i b u s f d D e u m et o b s c c r s t i o n i b u s liti
a i n c r c s p e r s e v e r a - l ' s , sire interni, /siore:
1) i d q u e n o n pud s e q u o q u e t a n t u m , f e d e o m r g i s p u b ' i c e f a r i ^ n t o p ^ r t e t , s a c r i s in a e d i b u s
n
C o n g r e g a t i , e r i x e flagilo- t s , ni Ecclesia rn previden.lissim.us D e u s
(2) l i b e r e i , p e r t u r b 1 1 s q u e g e n t e s
ah im por funis et /nolis homnibus
ad saniU lem et meriter l u c e e t cori tata C h r i s t i r e d o c a t
He e n i m v e r o s u p r a h o m i n u m Bdera n r ' r a b i l i s ! V i a m s u a m l a b o r i s p l e r a m
saecu.Uim q u i d e m i n s i s t i t f r e t u m o p i b u s , vi, s r m i s ' n g e n i o : s e c u r o
E c c l e s i a p l n n o q u e g r a d u etotes d e c u r r i t , coi fixa u n i c e D e o , ad q u e m
d i u r n a et n o c t u r n a p r e c e o c u l o s e t m a h i i s i t o l l i t . I p s a eniin, q u a m quam r e t e r , q u a e c u m q u e ex Dei cura t e m r u s affert b u m a n a prnes d i a , p r u d r n s n o n n^gligil, n c u in iis l a m e n s e d p o t i u s in o r a n d o ,
c o m p r e c r n d o , o b s e c r i n d e q u e D e o , p r a r c p u r m sui s p e m r e p o n i t .
I n d e h a b i t q u o vitale m s p i r i t u m a l a i e t r o b ^ r e t . q u i a sibi a s i d u i t a t e
p r e n a n d i c n t i : g i t f e l i c i t e r , ut, a b h u m a n n r u r a r e r u m v i c i s s i t u d i n e
I n t a c t a et in p e r p e t u a divini N u m i n i s c o n i u n e l i o n e ; v i t a m i p s a m
C h r i s t i D o m i n i h a u r i a t ne t r a n q u i l l o p i a c i d c q u e t r a d u e n t ; f e r e s d
C h r i s t i i p s ? u c s i m i l i l u ' l i n e m , cui c r u c i . i t u u m diritas, q u o s in c o m m u n e
est b o n u m p e r p e s ^ u s , nihil a d m o d u m d e p r o p r i o sibi b e a t i s s i m o
lumine e t gaudio n c q u e minuit ne que ademit.
Qu.'^e q u i d e m m-'-gna Christiana s a p i e n t i a e d o c u m e n t a t e n u c r o
s e m p ' r religi s ' q u e c o h i e r u n t q u Iqiiot c h r i s t i a n u m n o m ^ n d i g n a
s u n t v i r t u t e p r o f e s s i : q u o r u m a d D e u m p r e c e s mio, r e s c r e h r i o r e - q u e
esse s o l e b a ' t , s ' q u a Kcclesi-c snnclae ve! >ummoeus r r c t o r i calam i t a s a b n e q u i i s i m ' r u m l i o m i n u m f r a u d i b u s et v i o l e n t a i n c i d i s s e t .
- E x t a t h u i u s rei < x o m p ' u m i n s i g n e in fidelibus c x o r i e n t i s F c c l e s i a e ,
d i g n u m p i a n e quod o m n i b u s d i n c e p s f u t u r i s ad imita u d i i m p r p o neretur. Petrus, vicarius Christi D o m i n i , ^ t ^ m u s E^c'esiae antistes
in v i n c o l a , H ; r o d i s s c e l e s l i ius>u, t r a d i l u s c r a i c e r t a r q u e d e s l i n a t u s
m o r t i ; illiuc ut e v a d e r e n i h i l in q u ^ q u a m e r a t opis, n i h i l a u x i l i i . A t
ijlud v e r o a x i ' i i n o e d e e r a t q u o d :recatio sar.cla a Deo c o n c i l i a i :
scilicet E c c l e s i a , q u o d divina r e f e r t h i s t o r i a , i m p e n s i s s i m a s p r o ilio
(1) 1 Thes. v, 17.-(2) \\ The*. I,2.

560
p r e c e s f u n d e b a l : Oratio autem fiebat sine intermissione
ab
Ecclesia
ad Deum pro e o ( l : a g e b a t q u e o m n e s e o a r d e n t i u s p r e c - n d i h t u d i u m ,
quo acrior a e r u m n a e lantae sollicitudo mordebat. Ut vero orantibus
vota s u c c e s s e r i n t , c o m p e r l a r e s e s t : P e t r u m m i r i c e l i b e r a l u m c h r i s t i a n u s p o p u l u s m e m o r i s e m p e r laelitia c o m c e l e b r a l I n s i g n i u s
a u t e m e x e m p l u m d i v i n u m q u e e d i d i t C h r i s t u s , quo E c c l e s - a m s u a m ,
n o n s o l u m p r a e c e p t i s , v e r u m e t i a m d e s e i p s e ud o m n a m e r u d i r e i e t
f o r m e r e i s a n c t i t a t e m . Qui n a m q u e in o m n i vita tnm f r e q u e n l e m e t
effusam predando operara d e i e r a t , ipsemet sub h o r a s exlremas,
q u u m in ( e t h e s e m a n i h o r t o , p ^ r f u s o i m m e n s a a m a r i t i e a n i m o ,
o b l a n g u e r e t ad m o r t e m , t u m v e r o P a t r e r a , n o n o r a b a t m o d o , s*d
frolixius
orabat <2). N e q u e sibi profecto id f e c i t , n i h i l t i m e n l i n i h i l
e g e n t i , Deo; sed fecit n o b i s , fecit E c c l e s i a e s u a e , c u i u s f u t u r a s p r e c e s et l a c r i m a s i a m t u i a l i b e n s v o l e n s q u e in so r e c i p i e n s f e c u n d a s
g r a t i a e efficiebat.
Ubi v e r o p e r m v s t e r i u m C r u c i s g e n e r i s n o s t r i s a l u s p e r a c t a , a t que eiusdem administra salulis, Ecclesia, Iriumphante Christo,
condita in t e r r i s r i t e q u e c o n s i i t u t a est, n o v u s e x e o t e m p o r e io p o p u lum n o v u m o r d o p r o v i d e n l i s Dei i n c e p i t v a l u i t q u e . D i v i n a Consilia
a d d e c e t m a g n a c u m r e l i g i o n e i n t u e r i . F i l i u s Dei Heter.,us, q u u m , ad
h o m i n i s n ^ t u r a m vellet s u s c i p e r e , e a q u e r e m y s t i c u m q u o i d a m c u m
u n i v e r s o h u m a n o g e n e r e i n i l u r u s e s s e t c o n n u b i u m , non id a n t e p e r fecil<fuam liberrim^ Jconsensio accessissel designatae Malris, q u a e
i p s i u s g e n e r i s h u m a n i p e r s o n a m q u o d a m m o d o a g e b a t , ad earn i l l u s i
t r e m v e r i s s i m a m q u e A q u i n a l i s s e u t e n t i a m : Per annuntiationem
cxpectabatur
consensus
Virgini-,
loco totius humanac rudurae. i3> E x
q u o n o n m i n u s v e r e p r o p ^ i e q u e a f r i r m n r e i ;et, n i h i l p<-orsus d e p e r m a g n o ilio o m n i * g r a t i a e I h e s a u r o , q u e m a t t u t i i D o m i n u s , s i q u i d e m
grutia et ceritas per lesurn Christum
(acta est
, nihil n o b i s n i s i
p e r M a r i a m , Deo s i c vi-lente. i m p e r t i r i : u t , q u o m o d o ad s u m r a u m
P a t r e m , n i s i p e r F i l i u m , n e m o p o t e s t a c c e d e r e , ita f e r e , n i s i p e r M a t r e m a c c e d e r e n e m o possil ad C h r i s t u m . Q u a n t u m in h o c Dei Consilio e t s a p i e n t i a e et m i s e r i c o r d i a e e l u c e i ! q u a n t a ad i m b e c i l l i t a t e l a
frag litatemque hominis convenientia! Cuius namque bonitatem credimus et u e r e m u r iustitiam; et quem amantissimum Servatorem,
sanguinis animaeque prodigura, redamamus, eumdem non e x h o r a bilem iudicem pertimeseimus: q u a r e tactorum con*cientia irepidis
o p u s o m n i n o d e p r e c a t o r e a c p a t r o n o qui e t m a g n a ad D e u m p o leat
g r a t i a , et b e n i g n i t a t e sit a n i m i t a n t a , n u l l i u s ut r e c u s e t d e s p e r a l i s simi p a t r o c i n i u m , a f i l i c t o s q u e i a c e n t e s q u in s p e m e r i g a t c l e m e n t i a e
d i v i n a e . I p s a p r a e ' l a r i s s i m a M a r i a : p o t e n s ea q u i d e m , Dei p a r e n s
o m n i p o t e n t h , sed, q u o d s pit d u l c i u s , facilis, p ^ r b e n i g n a , i n d u l g e n lissima T a l e m n o b i s p r a e s l i l i t D e u s , c u i , h o c ipso q u o d U n i g e u a e
sui m a l r e m elegit, mat-rno p l a n e i n d i d i t s e u s u s , a l i u d n i h i l s p i r a n t e s nisi a m o r e m e t v e n i a m ; t a l e m f a c t o s u o I e s u s C h r i s t u s o s t e n d i t ,
11) Act., xm,5.-(8) Luc. XXII, 43.[Si III. q. XXX. a. 1.4) loan. 1.17.

ENCICLIOAS

570
quum

Mariao subease el o M e m p e r a r a ul mairi

filius

sponte

voluit:

talem de c r u c e p r a e d i c a v i t , q u u m u n i v e r s i t a t e m h u m a n i g e m ris

in

l o a n n e d i s c i p u l o , c u r a n d a m ei f o v e n d a m q u e c o m m i s i t ; t a l e m d e n i q u e
se dedit ipsa, q u a e earn
Filio r e h c l a m . m a g n o

inmensi

labores haereditatem, a

complexa

animo, materna

confestim coepit i m p e n d e r e . - T a r n c a r a e
in

initio sancii apoosloli p r i s c i q u e

fidelas

in o m n e s

roisericordiaa

Maria divinitus institutum ct Christi

moriente
ofKcia

consilium.

testamento ratum. inde

ab

s u m m a c u m laetitia s e n s e r u n t

e i s q u e o t d e f i x a e et d i s c u r r e n t e s , s a t i s a d m i r a r i n o n q u e u n t r e s l i t u t a e
h u m a n a e salutis inenarrabile o p u s , tam
tarum serie ccnlectum: tum vero
argumentis

a m o r e et gralia

exewpli et

communione

Haec interfunditurverbis precatio, ab ipac


chaogelo, ab Ecclesia tradita: q u a e ,

in omni aelate christianae g e n t e s u n a n i m a e c o n s e n s e r e : idquo ipsum

torum, corto varioque ordine iterata

vol

dulcesque

lilterisque silentilius, vox quaedam

e h r i s t i a ni h o m i n i s p e c t o r e

erumpens,

aliunde est s a n e q u a m ex divina

fide,

loquitur dissertissina.

m u s , cui Consilia e t o p e r a , i n t e g r i t a t e m

cxhiSercntur

fiducia

fidemque

ea,

Matri

est

recipia-

et poenitentiam, a n g o r e s

piene credamus;

quod

sanctissimae

et

omnes

t e n e t , f o r e ut, q u a e D e o m i n u s g r a t a a

indignis,

Non

quodam

ad M a r i a n i : q u o d n i h i l

a n l - q u i u s vel o p t a t i u s , q u a m ut n o s in e i u s tutelarli

ucunda spes et

cuiusque

quod nos praepolenti

impulsu agimur blandissimtique rapimur

gaudia, prcces et vota, nostra omnia

nobis

commendata,

g r a t a q u u m m a x i m e el a c c e p l a . Q u a r u m v a n t a l e et s u a v i t a t e

sint

rerum,

Magnani autem huiusmodi

uget,

dolorum

ndiunxerint.

Domino a Gabriele

Ar-

piena laudnm etsalularium

vo-

coatinuala, novos usque

habet

precalioni coelestis ipsa Regina


quod suo numine

adie-

etirutinctu

indilo patreDominico invecla sii et propagala per actalem

ab

eaiholico

nomini adversissimam, e a m d e m q u e h u i c nostrae p a r u m ] dissimiler,


quasi

bellicum instrumentum

ad hostes

fidei

debellando

d u m . - S e c t a enim Albigcnsium liaerelicorum,


m a n i f i e s t a , in r e g i o n e s
progenie,

quorum

invaserai

inmanes excitabat

praevali-

qua clandestina,

multas; teterrimo,

qua

Manichaeorum

errores, simulotionesque

c s e d e s et c a p i t a l e in E c c l e s i a m o d i u m n i m i s m u l t u m r e t e r e b a t .
minum

d i v i n a fide c a r e n t e s ,

iam erat

matrem:

Um-

et

fructuspielatis.

cisse .virtutem ideo credenda est.

q u a n t u m a n i m u s c a p i i c o n s o l a t i o n e m . t a n t a e o s a e g r i t u d i n e d o l e ! qui'
Mariam ncque salutant neque habent

confirmat

cupidus a r r e c t u s q u e ad coeloslia p r a e m i a , iis a Christo parata qui se


ad ipsum imitatione

s e n s e r u n t i t e m et d o c u e r u d l v e n e r a b i l e s E c c l e s i a e P a t r e s , o m n e s q u e
memoria omni

largo pretio rerumque

a n i m u s s u p e r bis carilatis divinae

axardescit, spem

et

Ho-

p r a e s i d i i s c o n t r a p e r n i c i o s i s s i m a m t u r b a m e t i n s o l e n t e m vix
fidendum,

quum p r a e s e n s a Deo venit, Rosari! marialis ope

e o r u m q u e a m p l i u s j c o l e t m i s e r i a m q u i , fidei s a n c t a e q u u m s i n t p a r t i c i -

subsidium. Sic, favente Virgine, gloriosa h a e r a s u m o m n i u m victrice

pes, bonos t a m e n nimii in M a r i a m p r o f u s i q u e c u l l u s a u d e n t

vires

arguere:

q u a re pietatem, q u a e liberorum est, m a g n o p e r e l.iedunt.

Per kanc

igitur, qua

proeellam, omnes

filii

Ecclesia

asperrime

e i u s pii f a c i l e v i d e n t

stringantur supplicandi

ir.columis

conflictatur,

malorum

q u a m s a n c t o officio a d -

v e h c m o n l i u s Deo, el qua praccipue

niti d e b e a n l , u t e a e d e m

suplicationes

maximam

impiorum

ratione

efficacilatem

sint

fides.

labcfactatae et

perfraclae,

Similia multa a p u d

ricula

vel

beneficia

irapelrata,

aeque

recensquehistoria

pervagata

luculentissimis lestimonns

inslilula

Rosari,

prece, eius passim

aput

uerpata

si! e t frequentala c o n s u e t u d o .

q u a e tot tantisque laudibus una

Ma-

ligio chrisliani populi

trem Christi et n o s t r a m a p p e l l e m u s c o n c o r d e s q u e obtestemur;

Mon-

be! honorem: hunc tamen Rosarii titulum,

stre. te esse matrem,

tutit

q u o t a m q u a m fidei t e s s e r a e t

esse tuus

sumat

per te prcces,

Mariam

qui pro nobis not us,

( t ) . - I s r a v e r o , da variis divinae

et r.tiombus, quum eae sint praeoptandae

Malris colendae
quas et per se

l i o r e s e l illi g r a t i o r e s e s s e n o v e r i m u s , R o s a r i u m i d c i r c o
i n d i c a r e "place! i m p e n s e q u e
coronue

communi

formulis
ipsas

sermone adhaesit, hac elinm causa

po-

nominatim

inculcare. Huic precandi ritui

nomen

quod

ex o r d i n e

recolant

fideles

m y s t e r i a a u g u s t a si pia

et contemplentur,

t r a h e r e sita p o s s u n t turn a d

fidem

mirum

suslincndam . H o c eteniro m o d o

commentatione

quantum

adiument-

a l e n d a m et a b i g n o r a n z a

r o r u m p e s t e t u t a n d a m , turn e t i a m ad v i r t u t e m

aul eri

animi relevandam

o r a n t i s c o g i t a t i o et m o m o r i a ,

lumino praelucente, ad ea m y s t e r i a i u c u n d i s s i m o sludio

familia

liturp.

omnium

slatini ab
ordiues

divinae

Mairi,

praecellentissima miei re-

q u i d a m insignibus modisque m u l i

esl, rala

ha-

hunc modum orandi,

s u r o m a d e b i t i ei c u l t u s

sodalltalibus constilutis,

pompis, usa praecipue

allaribus

iues.c v.detur,

ded.catis,

domo

et

circumduclis

n u l l o so p o s s e meliore paclo

vel s a c r a s o l l e m n i a o r n a r e vel p a l r o c i n i u m e ! g r a t i a s

et
fidei

f e r u n t u r , in

N c q u e illud silenlio
dam

Dominac

nostrae

ipsiua

demeren.

praelermillendum , quod smgularem


providentiam

quum, diuturnitalo temporis, S t u d i u m


fcrbui=se visum est et nonnihil

de

in h a c

re

illustrai.

pietalis in q u a p i a m

hac ipsa

precandi

quamNempe,

gente

de-

consuetudine

esse remissum, quam miro postea, sivc re publica

in f o r m i d o l o s u m

d i s c r i m e m ad lucta, sive qua n e c e s s i t a t e p r e m e n t e .

Rosari!

institu-

tum prae cetcris religionisauxiliis, c o m m u n i b u s votis revoratum


suum

salutari.
'x sacr.

commcmorat.

c e m p e r a d a m a v i t s i n g u l a r i t e r , e o f j u e p r i v a t i m et p u b l i c e , m

q u e in
(1)

titulis

vetus

magna

losu ct M a t r i s mvsteria, g a u d i a , dolores, t r i u m p h o s , felicibus r e d d a serliseonnexa. Quae

quae

civium

Enimvero

ad Mariam

Dominano n o s t r a m perfugiamus;

omnes

et

depulsa pe-

sunt,

_ I d quoque illustre a r g u m e n t u m accedit, q u e m a d m o d u m ,

habiturae. Religiosissimorum patrum et maiorum persecuti exemplasanclam

salva q u a m p l u n m i s

quasque gentes vel

satis

honoris locum

Eius rei exempla

p r a e c l a r u m h a c nostra in

reslitulum

nihil

opus

est

late q u o r u r s u s

praelerita

et-

viguit

aelate

petisse.

promptu habantibus. Hac n a m q u .

aetate,

q u a e , uti p r i n c i p i o m o m n m u s . a c e r b a a d e o E c c l e s i a e e s t , N o b i s n u t e m , ad g u b e r n a c u l a eiuR d i v i n o Consilio s e d e n t i b u s , acerbissimi,


s p e c t a r e e t a d m i r n r i li^et q u a m e r e c t i s i n - ^ n s i s q u e s t u d i i s , in e n i n
loco et ff^nte c a t h o l i c i n o m n i s , n r r i a l e R o s a r i u m ^ o l ^ t u r e t c e l e b r e t u r : q u o d facti q u u m .Deo v e r i n s , m o d e r a n t i ag<*nique h o m i n e s
q u a m uHi h o m i n u m p r u d e n t i a ? et n a vitati r e o t sit t r i h u o n d u m , a n i raura N o s t r u m a d m o d u m s o l a t u r e t roficit, n m g n a q u e c n m p l e t fiducia d e r e n o v a n d i s E c c l e s i a e a m ; . ! i f i c a n d i s q u e , a u s p i c e M a r i a ,
triumphis.
S u n l a u t e m q u i Imec i p s a a N o b i s c o m m e m o r a t a p r o b e ii q u i d e m
s e n t i a o t , s e d q u i a nihil a d h u c d e s p e r a t i s r e b u s . d e pace in p r i m i s
et t r a u q n i l l i t a t e E c c l e s i a e , i m p e t r a t u m , i r r m o f o r t a s s e t e m p o r a d e t e r i u s m i s c e r i v i d e n l , e a m i d c i r e o 'Wigpntifim et a f f e e t i o n e m p r e c a n di v e l u t d e f a t i g a t i etdiffis i n t e r m i t t a n t . H o m i n e s "stiueroodi v i d e a n t
i p s i a n t e e t l a b o r e n t , u t , qufts Deo a d h i b e a n t p r e c e s , a p t s v i r f u t i b u s ,
ex C h r i s t i Domi i p r a e c e p t i o n e , o r n e n t u r : q u n e si t a , e s f u e r i n t ,
c o n s i d e r e n t p o r r o , i n d i g n u m e s s e e t n fas, velie se t e m p u s s u b v e n i e n d i m o d u m q u e c o n s t i t u p r e D e o n o b i s nihil q u H q u a m d c b e n t i , ita
u t q u u m a u d i t o r a n t e s et coronai merita vostra, nihil alud
coronet
quam mw era sua ( 1), et q u u m m i n u s s e n l e n t i a e n o s t r a e o b s e c u n d a l , p r o v i d e n t e r a g a t cum filiis p-'itcr b o n u s , e o r n m m i s e r x n s i n s i p i e n t i a m , c o n s u l e n s utilitti. Q u a s v e r o p r e c e s , ut p r o p i t i e m u s
E c c l e s i a e D e u m , cura s u l f r a g i i s c o n i u r i c t a s C o e l i t u m s a n c t o r u m
supplices deferimus, eas ipse nu">quam non benicmissime admittit
et explet D e u s , lum q u a e b o n a E c c l e s i a e a t t i n g u n l m a x i m a e t i m m o r t a l 8 , tum q u a e a U i n g u n t m i n o r a et h u i u s t e m p o r i , o p p o r t u n a
t a m e n ad illa. Q u i p p e i s t i s p r e c i b u s p o r d u s et g r a t i a m . s a n e p l u r i m a m , precibus addit m e r i t i s q u e suis C h m t u s Dominus, qui
dtexit
Ecclesiam.
et seipsurn Iradidii pr ea, titillarti
conctiftearet
.. u
1
ex/liberei
ipse sibi jloriosam
Ecclesiam
2 , idem sumrous eiusdem
P o n t i f c x , s a n c t u s , i n n o c e n s , semper
cicens od inierpdlffiim
pr
nobis, c u j u s d e p r e c a t i o n e m s u p p l i c a t i o n i m q u e s e m p e r v e n i r e d i vina fide t e n e m u s . - Q u o d enira s p e c t a t ad b o n a E c c l e s i a e ' x t e r n a et
h u i u s v i t a e , p a l n m , e s t , r e m ipsi s a e p i u s e s s e c u m ad v e r s a r i i s m a ' e v o l e n t i a e t p o t e n t i a a c e r r i m i s ; * b e i s n i m i u m sibi d o l e n d u m f a c u ' t a t e s d i r e p t - s , libert&tem d e m i n u t a m et o p p r e s s a m , Incessilam e t
d e s p e c t a m a u c t o r i t a t e m , d a m n a p o s t r e m o et hostilia o m n e g e n u s
m u l t a . Q u o r u m i m p r o n t a s si q u a e r i l u r c u r n o n e o u ? q u e i t i i u r i a ,
q u o d e b b e r a t u m h a b e n t et c o n n i tur. t u r , r e land m p i e n a p r o c e d a t ;
E c c l e s i a c o n t r o , tot i n t e r r e r u m c a s u s , e a d e m illa s u a a m p l i t u d i n e
e t g l o r i a , v a r i o q u a m q u a m modo, e m i n e a t s e m p e r a t q u e a d e o i n c r e s c a t ; u t r i u s q u e rei p r a e e i p u ' ' m c a u s b m r e c i u m e s t a v i r l u t e
arcessere comprecantis Deum Ecclesiae: noe enim satis asspquitur
h u m a n a r a t i o q u o m c d o r e s t r i c l i s ita finibus i m p e r i o s a nequitia c o n s i s l a t , E c c l e s i a v e r o , in a n g u s t u m c o m p u l s a , n i h i l o m i n u s tara m<I> S. Auffust. Kp. cxcnr al. 106 ad Sixtum, cvn. 11.(2) Ephes. v, 25-57.

m h c o v m c a t . I d e m eo r e c t i u s e x i s t i t in e o h o n o r u m g e n e r e , q u i b u s
E c c l e s i a h o m i n e s ad ultimi b o n i a d e p t i o n e m p r o x i m e a d d u c i t . Ad
h o c e n i m m u n u s q u u m n a t a sit, p r e c i b u s s u i s p o s s e m u l t u m d e b e t
u t d i v i n a e i n illos p r o v i d e n t ' a e m i s e r i c o r d i a e q u e o r d o e x i t u m h s b e a t
e t p e r f ' i C t i o n e r o , a t q u e i t a h o m i n e s cum E c c ' e s i a e t p e r E c c l e s i a m
o r a n t e s , ea d e m u m i m p e t r a o t a t q u e o l t i n e n t q u a e Deus
omnipotcns
aule sae-ul'i
dUposu't
donare ( i ) Ad alta p r o v i d e n l i s D - i Consilia
m e n t i s . h u m a n a * a c i e s in p r a e e n t i a d e f i c i t : s e d e l i q u a p d o crit, q u u m
c a u s e s consecutionesque r e r u m Deo ipso ap*r.es p r o benigoit-ite
s u a m o n s t r a n t e , d i l u c i d u m }>atebit, o r a n d i m u n u s q u n n t o m in h o c
r e r u m g e n e r e vim h a b u a r i t u t i l i t a t e m q u e i m p e t r a n d i . i n d e e f f e c t u m
p s t e b i t , q u o d s e s e multi, in lan a d e p r a v a t i speculi c o r r u p t e l a , a inquinamento
carnis et
t e g r o s p r a e s t i t e r i n t a t q u e i n v i o l a t o s obomni
spi ritus, per fide Ues sanctificationem
U timore Dei (2 y, quod alii, in
eo c u m e s s e n t ut t b g i t i o i n d u J g e r e n t . illieo sibi t e m p e r a v e r i n t , e x
i p s o q u e p r i c u ' o et t n t a m i n b o n o s c c p c r i n i a c t u s virtulis; q u o d
p ro I a p s i s 8liis i m p u l s i o q u a e d a m p a r m o v e r i l a n i m u s u t e r i g e r e n t s e
et in c o m p l e x u m D i m i s e r e n t i s o c c u r r e r e n t . U s e e i g i t u r o m n e s
apud se perpendentes, fallaciis antiqui hostis etiam atque tliain o b s e c r a m u s n e c e d a n t , n e v e ulla o m n i n o c a u s a a s t u d i o c e s s e n t o r a n di; v e r u m in eo p e r s e v c r a n t e r c o n s i s t a n t , sine inter missione
consist a n e Prima sitillis cura de sumrao bono, aeterna o m n i u m salute,
d e q u e i n c o l u m i t a l e E c c l e s i a e e x p o s c e n d a : tum lioet c e t e r a b o n a ad
u s u m c o m m o d i t a t ' m q u e vitoe petanL a D e o , m o d o v o l u n t a t i s e i u s
a e q u i s s i m a e a c q u i c s c a n l , e i d e m p a r i t o r , o p t a t a vel c o n c e s s e r i l vei
a b n u e r i t , a g c n t e s g r a t i a s , b e n e f i c e n t i s s i m o p a t r i : ea d e n i q u e r e l i gione et petate cum Deo v e r s c n t u r , qua d e c i l maxima et oporlet,
q u a viri s a n c i i C o i i s u e v e r u n t e l i p s e e g i t s 8 n c t i s s i m u s R e d e r a p t o r et
M a g i s t e r n o s t e r , cuoi clamore ealido et lacrimis
|3,.
H i c o f f i c i u m el p a t e r n a c a r i t a s p o s t u l a i , ut in u n i v e r s o s E c c l e s i a e
filios n o n p r e c u m modo, s"d e t i a m p o e n i t e n t i a e s a n c t a e a l a r g i t o r e
h o n o r u m D e o s p i r i t u m i m p l o r e m u s : q u o d d u m loto a n i m o f a c i m u s ,
o m n e s e l s i n g u ' o s ad b a n c i p s a r o v i r t u t e m , c u m a l t e r a c o n j u n c t i s s i m a m , pari s t u d i o a d h o r t a m u ' * . S c i l i c e t f a c i t p r e c a t i o ut a n i m u s
s u s t e n t e t u r , i n s t r u a t u r ad f o r t i a , a d divina c o n s c e n d a t : facit p o e n i t e n l i a ut n o b i s m e t i p s i s i m p e r e m u s , c o r p o r i m a x i m e , g r a v i s s i m o , e x
v o l e r i r.oxa, r a t i o n i s l e g i s q u e e v a n g e l i c a e i n i m eo. Q u a e v i r l u t e s ,
p e r s p i c u u m est, a p t i s s i m e i n t e r s e c o h o e r e n t , i n t e r s e a d i u v a n t ,
c o d e m q u e u n a c o n s p i r a n t , ut h o m i n e m , coe!o i : a t u m , a r ^ b u s c a d u c i s a b s t r a h a n t e v e h a n ' q u e p r o p e m o d u m ad c e a l c s t e m cura Deo
c o n s u e t u d i n e m : fit c o n t r a , ut c u i u s a n i m u s c u p i d i t a t i b u s a e s t u e t
i l l e c e b r i s q u e sit e m o : I i t u s , i e i u n u s ille f a s t i d i a i s u a v i t a t e s rf r u m
c o e U s t i u m , n c q u e alia s i ' p r e c a t i o e i u s n i s i f r i g i d a vox e t l a n g u i d a ,
i n d i g n a sane q u a m Deus e x c i p i a t . S u n t a n t e oculos exerapla p o e nitsnliae hominum sanctorum, q u o r u m preces et obsecrationes, ea
(1) S. Th. IMI, q. LXXXil, a. 2, es

Cmg. J/.() Corinth. VII, I.-(3) Hebr. v, 1.

i p s a c a u s a , m a g n o p e r e Deo p l a c u i s s e a l q u e e l i o m ad p r o d i g i a v a l e s s e s a c r i s l a s t i s d o c e m u r . M c n t e m Ili ci a n i m u m l i b i d i n e s q u e
assidue regebant doraabanl: doctrinae Chrisii Eeclsiaeque eius
d o c u m e u t i s a c p r a e c e p t i s s u m m a s o l e b a n t c o n s e n s i o n e el e m i s s i o n e a d h a e r e s c e r e ; v e l i e n o l l e n i h i l , nisi Dei n u r a i n e e s p l o r a l o ,
nihil q u i d q u a m a g e n d o s p o e t a r e , nisi c i u s g l o r i a e i n c r e m e n t i ; c u p i d i t a t e s a c r i l e r c o e r c e r e el f r a n g e r e , c o r p u s d u r e i n c l e m c n l e r q u e
h a b e r e , i u c u n d i s r e b u s n e q u e iis noxiis virlutis gratia abstinere.
Q u a r e m e r i t o p o l e r a n t . q u o d P a u l u s A p o s t o l u s d e s e , i d e m ipsi u s u r p a r e : nostra autem concersalio
in coelis est ( l i : e a m d e m q u e o b e a u s s a m t a n t u m i - i o r - t i n - e o r u m o b s e c r a t i o n i b u s ad p r o p i t i a n d u m
c x o r a n d u m q u e D c u r a e f f i c a c i t a t i s N o n o m n e s o m n i n o p o s s e odoo
n e e d e b e r e a p p a r e l : a l l a m e n u t c o n s e n t a n e a sibi a f f l i c l a t i o n e v i t a m
m o r e s q u e s u o s u n u s q u i s q u e c a s t i g e t , r a t i o n e s id e x i g u n t i u s t i t i a e
d i m i s e , cui s s l i s d e c o r o m i s i s f a c i e n d u m r e s l r i c t c e s t : p r a c s t a l
a u l e m v o l u u t a r i i s , d n m vita s i t . id f e c i s s e poer.is, u n d e v i r l u t i s p r o e m i u m a c c e d a ! . - A d h a e c , q u a n d o in m y s t i c o C h r i s t i c o r p o r e , q u a e
est E c c l e s i a , o m n e s t a m q u a m m e m b r a c o a l e s c i m u s e t v i g e m u s , h o c ,
Paulo auctore, consequitur, ut, q u e m a d m o d u m laetanti qua de r e
m e m b r o m e m b r a cetera c o l l a e t a n t u r , ita p a r i t e r dolenti condoleant,
h o c e s t c h r i s t i a n i s f r a t r i b u s , vel a n i m o a e g r s voi c o r p o r e , f r a l r e s
u l t r o s u b v e n i n n l , e t , q u a n t u m in ipsis e s t , c u r a l i o n e m a d h i b e a n t :
Pro inoicem sollicita sint membra.
Et ai quid pattur
unum
membrum, compatiuntur
omnia membra; sceglonotur
unum
membrum,
congauder.l omnia membra.
Vos antera cstis corpus Christi et
membra de membro (2 . In h o c a u l e m c a r i t a t i s s p e c i m i n e . u t q u i s C h r i s t i
e s e m p l o i n s i s t e n s , q u i v i t a m ad o m n i u m n o s t r u m r e d i m e n d a p e c c a t a
i m m e n s o a m o r e p r o f u d i t , l u e n d a s i b i s l i o r u m a d m i s s a t u s c i p i a t , in
h o c d e m u m illud c o n t i n e t u r m a g n u m vinculum perfectionis, quo
lideles i n t e r sese et cum coelestibuscivibus arclissimeque cum Deo
i u n g u n t u r . A d s u r a m a m , s a n c t a e p o e n i t e n t i a e a c t i o lam v a r i a
atque industria est t a m q u e lale pertinet, ut eam quisque, pia modo
et alacri voluntate, p e r f r e q u e n t i possi! n c c laboriosa facultate excrcere.
R e s t a i , V c n e r a b i l e s F r a t r e s , u t , q u a e v e s l r a est g i u g u l a r i ! e t
e x i m i a q u u r a in s a n c l i s s i m a m Dei M a t r e m p i e t a s t u m in c h r i s l i a n u m gregem caritas el sollertia, commonilionis hortationisque Nostras exitum, opera veslra, p e r q u a m optimum, Nobis pollieeamur;
geslitquo animus fruclus eos, quos pluries splendide declarala c a Iholic'orum in M a r i a m r e l i g i o t u l i t , iam n u n c l a e t i s s i m o s u h c r r i m o s q u e praecipere. Vobis igitur et v o c a n t i h u s et excilantibus et
p r a e e u n t i b u s , lideles, h o c p r a e s e r t i m p r o x i m o m e n s e , a d a r . i s s o l lemnes augustae Reginae et bonignissimae Matris conveniant conc u r r a u l , a t q u c m y s i i c a ei s e r t a , a c c e p l i s s i m o R o s a r i i r i t u , i l i o r i m
m o r e c o n t e x a n t et p r a e b e a n l i n t e g is p o r N o s a l q u e r a t i s , q u a e
a ) PHilIp III, 20.-12) I Corinth, XII, 25-27.

a n t c h s c in h a c r e a N o b i s m e t i p s i s p r a e s c r i p t a e d i t s e t d o n a i n d u l g e n c e s a c r a e c o n c e s s a ( l ) . - Q u a m p r a e c l a r u m e t q u a n l i e r i l , in
u r b i b u s , in p a g i s , in villis, t e r r a m a r i q u e , q u a c u m q u e p a t e t c a l h o orlj s
' ' m u l l a P i o r u i c e n t e n a millia, sociatis l a u d i b u s f o e d c r a lisque precious, una m e n t o e t v o c e singulis horis Mariam c o n s a l u l a r e , M a r i a m i m p l o r a r e , p e r M a r i a m s p e r a r e o m n i a ! A b ipsa
o m n e s fidenles c o n t e n n a r , t ut. e x o r a t o F i l i o , a b e r r a n t e s n a l i o n e s
ad Christiana r e d e a n t i n s t i l u t a e t p r e c e p t s , in q u i b u s s o l u t i s p u b l i c a e h r m a m e n t u m c o n s i s t . ! , u n d e et c x p e l i t a c p a c i s c t v e r a e b c a t i 13,13 C0 18
P
e f f l o r e s c i l . Ah i p s a co i m p e n s i u s c o n l e n d a n t , q u o d bonis
o m n i b u s e x o p t a s i s s i m u m e s s e d e b e t , ut Eeciesia m a t e r l i b e r t a t e
p o t i a t u r t r a n q u i l l e q u e f r u a l u r s u a ; q u a m n o n alio ilia r e f e r l nisi ad
s u m m a s h o m i n u m p r o c u r a n d a s r a t i o n e s , a q u a singulll et c i v i t a t e s
n u l l a u s q u a m d a m n a , p l u r i m a o m n i t e m p o r e e t m a x i m a beneticia
senscrunt.
l a m vobis, Venerabiles Fratres, a d p r e c a n l e sacratissimi Rosarii
R e g i n a , l a r g i a t u r D e u s m u n e r a b o n o r u m c o e l e s t i u m , u n d e ad p a r t e s
p a s l o r a l i s officii s a n c l e c b c u n d a s auxilia et v i r e s s u p p e t a n t , in d i e s
a m p l i o r a : c u i u s rei e s t o a u s p i c i u m ct p i g n u s Apostolica I i e n c d i c t i o ,
qu-.ro vobis ipsis et c l e r a et p o p u l i s c u i u s q u c v e s t r u m c u r a e c o n c r e dilis p e r a r o a n t e r i m p e r t i m u s .
D a t u m R o m a e a p u d S . P e t r u m die x x n S e p t e m b r i s annoMDCccxci,
Pontificatus Nostri Decimoquarto.
LEO PAPA. XIII.

(1) Ofr. Up. Encycl. Seprcm Apostohltit, Hie 1 sept. an. SinCCCLXXXIll: Ep. Encyel. Superiore anno, die XXX aub-. aa. MDOOOLXXXIV, Deere:. B. H. C. Iniir plurimi*, ilieXXaog an. MDCCCLXXXV: Ep. Eccycl. ( ^ ^ r f t i t j die XV atan. MDCCCLXXXIX.

You might also like