Elektronowa struktura atomu

Model atomu Bohra oparty na teorii klasycznych oddziaywa elektrostatycznych

Elektrony mog przebywa tylko w okrelonych stanach, zwanych stacjonarnymi, o

okrelonej energii
1. Elektron w stanie stacjonarnym nie promieniuje, natomiast elektron w stanie
wzbudzonym, podczas przejcia do stanu o niszej energii, emituje kwant (h) energii
rwny rnicy pomidzy tymi stanami. (staa Plancka h = 6,62 10-34 J s)
2. Stanami dozwolonymi dla ruchu elektronw s stany, w ktrych moment pdu
elektronu jest wielkoci sta
Wykad 2

wiato jest fal elektromagnetyczn, ktr

charakteryzuje dugo fali i powizana z
ni czstotliwo . Prdko wiata c w
prni jest staa.
c =
Im wiksza czstotliwo tym krtsza
fala i odwrotnie, im dusza fala
Tym mniejsza czstotliwo.
wiato biae po przejciu przez
pryzmat ulega rozszczepieniu na
skadowe o rnych czstotliwociach.
Daje to tzw. widmo.

Wykad 2

wiato widzialne jest tylko

fragmentem widma promieniowania
elektromagnetycznego, rozcigajcego
si od promieniowania kosmicznego do
prdu elektrycznego.

Efekt fotoelektryczny
Fala elektromagnetyczna jest kwantowana. Najmniejsza moliwa porcja wypromieniowanej
energii nosi nazw fotonu.
Energia fotonu jest zalena od czstotliwoci promieniowania. Im wiksza czstotliwo, a
wic im krtsza fala, tym wiksza energia fotonw:
E = h
Fotony promieniowania nadfioletowego maj
energi wystarczajc do wybijania elektronw z
atomw, lub do zrywania wiza chemicznych.
Jeszcze bardziej destruktywne s fotony
rentgenowskie.
Obecno fotonw mona udowodni efektem
fotoelektrycznym. Metal nawietlany pod
pewnym ktem promieniowaniem o odpowiedniej
czstoci, emituje elektrony i staje si rdem
prdu. Energia fotonw musi by wiksza o
wartoci progowej, potrzebnej do oderwania
elektronu. Nadmiar energii jest zamieniany na
prdko elektronu.
Wykad 2

Widmo atomu wodoru

Wykad 2

Dualizm korpuskularno-falowy
Elektrony uwizione z atomie mog przyjmowa tylko
okrelone wartoci energii, tak jak struny mog drga
tylko z dokadnoci do powek fali.

Hipoteza de Brogliea z kad czstk materii o

masie m i prdkoci v zwizana jest fala o dugoci ,
okrelona wzorem:
h

mc

Dowiadczenie Thomsona dyfrakcja wizki elektronw

przez cienk foli metalu - potwierdzenie falowego
charakteru elektronw.
Rwnanie falowe de Brogliea dla elektronw

h
e =
m eu
c >> u i me > m
Wykad 2

to > e
5

Zasada nieoznaczonoci Heisenberga

Czstki o maych masach i duych prdkociach uwidaczniaj w
wikszym stopniu swj charakter falowy. Poniewa nie da si
okreli pooenia fali fala rozciga si w caej przestrzeni,
rwnie dla czstek subatomowych nie mona ustali jednoczenie
pooenia i prdkoci (pdu).
Dla elektronw mona poda jedynie obszar w ktrym
prawdopodobiestwo jego znalezienia jest najwiksze.
Obszar ten mona wyznaczy rozwizujc odpowiednie rwnanie
funkcji falowej. Funkcj falow opisujc pooenie elektronu
nazywamy orbitalem.
Rwnanie Schrdingera rwnanie falowe umoliwiajce
obliczenie ksztatu fali zwizanej z dowoln czstk.
Wykad 2

Orbitale atomowe obrazowo przedstawiaj chmur wok jdra atomu, ktrej gstsze
obszary wskazuj wiksze prawdopodobiestwo znalezienia elektronu.
Poniewa gsto chmury elektronowej nigdy nie maleje do zera, orbitale przedstawia si
jako powierzchnie graniczne.
Poniej przedstawiono orbital typu s, oraz jak zmienia si prawdopodobiestwo znalezienia
elektronu w zalenoci od odlegoci od jdra dla kolejnych poziomw energetycznych.
Symetria orbitali typu s jest kulista prawdopodobiestwo zmienia si w taki sam sposb,
niezalenie od kierunku oddalania si od jdra.

Wykad 2

Innym typem orbitali s orbitale typu p. S moliwe trzy orientacje orbitali typu p, dla
ktrych gsto elektronowa rozkada si wok osi ukadu wsprzdnych, czyli dla
pojedynczego elektronu prawdopodobiestwo znalezienia na orbitalu p jest zalene od
kierunku. Orbitale typu p posiadaj rwnie paszczyzn wzow, na ktrej
prawdopodobiestwo znalezienia elektronu jest zerowe.

Bardziej skomplikowane ksztaty maj orbitale typu d i f. Dla orbitali typu d istniej po
dwie paszczyzny wzowe.

Wykad 2

Kady orbital jest okrelony przez trzy liczby zwane liczbami kwantowymi, ktre
wychodz w rozwizaniu rwnania Schrdingera :
1. Gwna liczba kwantowa, ktra
przyjmuje wartoci liczb naturalnych:
n = 1, 2, 3, ... Okrela powok
(energi danego poziomu) i podaje
wielko orbitalu. Im elektron jest
dalej od jdra, tym jego energia jest
wiksza. Cay atom natomiast dy
do minimalizacji energii.
2. Poboczna (orbitalna) liczba
kwantowa, przyjmuje wartoci: l =
0, 1, 2, ..., n-1. Okrela podpowok i
jest odpowiedzialna za ksztat
orbitalu.
3. Magnetyczna liczba kwantowa,
przyjmuje wartoci m = l, ...0...+l i
okrela orbitale podpowoki, a
zarazem
Wykad 2 kierunek najwikszej
gstoci elektronw.

Niewielkie odchylenia linii spektralnych na widmie atomowym wodoru doprowadziy do

odkrycia spinu elektronu.
Najblisz klasyczn analogi dla spinu jest rotacja wok osi elektronu. S moliwe dwa
rne spiny, a wic obroty w prawo lub w lewo. Dla opisu stanu elektronu naley wic
poda oprcz gwnej, pobocznej i magnetycznej liczby kwantowej, rwnie jego spin,
ktry przyjmuje wartoci: -1/2 i +1/2.
W atomie nie mog istnie dwa elektrony o takim samym zestawie liczb kwantowych,
musz rni si co najmniej spinem. Oznacza to, e kady orbital moe pomieci najwyej
dwa elektrony.

Wykad 2

10

Poziomy energetyczne dla atomu wodoru

Wykad 2

11

Rozkad poziomw energetycznych i kolejno obsadzania orbitali

dla atomw wieloelektronowych

W atomach wieloelektronowych, elektrony znajduj si nie tylko w

przycigajcym polu jdra, ale rwnie odpychaj si midzy sob. Dlatego na
kady elektron dziaa mniejszy efektywny adunek dodatni, pochodzcy od
jdra. Poziomy energetyczne ulegaj zrnicowaniu energetycznemu.
Elektrony na rnych typach orbitali s w rnym stopniu ekranowane.
Sferyczny orbital typu s atwiej wnika w gb atomu ni ukierunkowany orbital
p lub d.
Wykad 2

12

Zasady obsadzania orbitali elektronami.

1. Orbitale s obsadzane elektronami wg wzrastajcej energii: najpierw najmniej
energetyczne orbitale 1s, potem orbitale drugiej powoki 2s i 2p itd.
2. Elektrony musz spenia zasad zwan zakazem Pauliego: dowolny orbital
moe by obsadzony przez najwyej dwa elektrony. Gdy dwa elektrony zajmuj
ten sam orbital, ich spiny musz by sparowane (o przeciwnych znakach).
3. Wszystkie orbitale tej samej podpowoki maj jednakow energi, ale jeli w
danej podpowoce jest dostpnych kilka orbitali, najpierw zajmowane s wolne
orbitale, a dopiero pniej nastpuje parowanie elektronw regua Hunda.
4. Po wypenieniu wszystkich orbitali danej powoki, powoka zostaje zamknita i
nastpny elektron musi zaj miejsce na najniszym orbitalu powoki bardziej
zewntrznej.
5. Elektrony zewntrznej powoki nazywa si elektronami walencyjnymi.
Wykad 2

13

Obsadzenie orbitali elektronami dla pierwszych dziesiciu pierwiastkw

Wykad 2

14

Zmodyfikowany ukad okresowy pierwiastkw wedug kolejnoci zapeniania orbitali

Wykad 2

15

Ukad okresowy pierwiastkw

Wykad 2

16

Okresowo promieni atomowych i jonowych pierwiastkw

Wykad 2

17

Wartoci energii jonizacji pierwszego stopnia dla pierwiastkw

Wykad 2

18

Skala elektroujemnoci pierwiastkw wg Paulinga

Wykad 2

19

Wodorki i tlenki pierwiastkw grup gwnych

IA

IIA

IIIB

IVB

VB

VIB

VIIB

LiH
NaH
KH
RbH
CsH

BeH2
MgH2
CaH2
SrH2
BaH2

B2H6
AlH3
Ga2H6
InH3
TlH3

CH4
SiH4
GeH4
SnH4
PbH4

NH3
PH3
AsH3
SbH3
BiH3

H2O
H2S
H2Se
H2Te
H2Po

HF
HCl
HBr
HI
HAt

IA

IIA

IIIB

IVB

VB

VIB

VIIB

Li2O
Na2O
K2O
Rb2O
Cs2O

BeO
MgO
CaO
SrO
BaO

B2O3
Al2O3
Ga2O3
In2O3
Tl2O3

CO2
SiO2
GeO2
SnO2
PbO2

N2O5
P4O10
As2O5
Sb2O5
Bi2O5

SO3
SeO3
TeO3
PoO3

OF2
Cl2O7
Br2O7
I2O7
At2O7

Wykad 2

20

Rodzaje wiza chemicznych

H

H
Cl

Na

Na

Cl

H H

H N H
H

+
H
O

H
H

Wizanie jonowe
(rnica elektroujemnoci >1,7)
Wykad 2

Wizanie atomowe
(rnica elektroujemnoci 0)

Wizanie kowalencyjne
spolaryzowane (rnica
elektroujemnoci 0-1,7)

N
H

Wizanie
koordynacyjne
21

Wizanie jonowe

[11Na+]: 1s22s22p6 = [Ne]

[17Cl-]: 1s22s22p63s23p6 = [Ar]
Wykad 2

22

Wizania atomowe
H

H H

1s2: konfiguracja helu

1s22s22p6: konfiguracja neonu

1s22s22p6: konfiguracja neonu

Cl

Cl

Cl Cl

1s22s22p63s23p6:
konfiguracja argonu

Wykad 2

23

Wizanie kowalencyjne spolaryzowane moment dipolowy

H

H N H
H

H H H

O C O

moment dipolowy = 0

+
Wykad 2

24

Wizania koordynacyjne
H+

H N H
H

H
H N H
H

Wykad 2

O H

O H

O H

O H

N O H

S
O

N O H

25

Nakadanie si orbitali atomowych tworzenie si wiza

Nakadanie si orbitali typu s-s, p-p i s-p na osi wizania tworzenie

si wiza

akadanie boczne orbitali typu p-p tworzenie si wiza

Wykad 2

26

Orbitale molekularne typy i wice i antywice

Wykad 2

27

Tworzenie wiza dla wodoru i helu

H
Wykad 2

H2

He

He2

He
28

Tworzenie wiza dla azotu, tlenu i fluoru

Wykad 2

29

Tworzenie wiza heterojdrowych

Wykad 2

30

Czsteczki wieloatomowe hybrydyzacja

Ksztat orbitalu shybrydyzowanego

Wykad 2

geometria hybrydyzacji sp3

31

Przestrzenne rozmieszczenie wiza chemicznych dla rnych

typw hybrydyzacji

Wykad 2

32

Geometria czsteczek amoniaku i wody

Wykad 2

33

Nakadanie si orbitali typu p dla etenu i etinu wizania

H
C

H
Wykad 2

C
H

H C C H
34

Wizania wodorowe
H

H
H

H
H

H
H

Wykad 2

35