Phân tâm học nhập môn - Sigmund Freud PDF

Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Cho mng cc bn n c u sch t d n sch cho thit b di ng
Ngun: http://vnthuquan.net/
To ebook: Nguyn Kim V.
MC LC
Li gii thiu
Nhp
Nhng hnh vi sai lc
Nhng hnh vi sai lc(tt)
Nhng kh khn u tin
Nhng iu kin v k thut ca s gii thch
Ni dung r rng l nhng tng tim tng trong gic m
Nhng gic m ca tr con
S kim duyt gic m
Tnh cch tng trng trong gic m
S xy dng gic m
Phn tch mt vi v d v gic m
Nhng im c l, tnh cch u tr trong gic m
S thc ca ham mun
Nhng iu m h v ph bnh
Phn tm hc v thn kinh hc
ngha cc triu chng
To Ebook: Nguyn Kim V
Ngun truyn: vnthuquan.net
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
V thc c th coi nh mt tc ng gy thng tch

Chng i v dn p
i sng v tnh dc ca ngi n ng
S pht trin ca kht dc (libido) v nhng t chc tnh dc
Phng din ca s pht trin v s tt li cn bnh hc
Nhng phng sch thnh lp triu chng
Tinh thn bt an
S lo s php phng
Thuyt kht dc v bnh thn kinh Narcissisme
S hon chuyn
Phng php tr liu phn tm hc
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Dch Gi: Nguyn Xun Hin
Li gii thiu
Sigmund Freud - Tm l gia ca ci v thc

Trong tt c cc ngnh khoa hc, ngi ta thng tha nhn tm l hc l mt mn khoa hc b him
v ti tm nht, v kh c th chng minh bng khoa hc hn bt c b mn no khc. Bn cht ca
nhng s vt y lun lun c s h h thc thc v s bt ng, v nh tm l hc phi nghin cu
v mt hin tng t nhin b mt nht, l cuc sng tm l ca con ngi. Mt l thuyt ha hc
hay vt l c th c chng minh hay bc b nhng phng php k thut trong phng th nghim,
nhng i vi gi tr ca mt l thuyt tm l hc, rt c th khng sao chng minh c mt cch
minh bch, cho nn nhiu cuc tranh lun bo tp ni ln xung quanh Sigmund Freud v khoa
phn tm hc sut su chc nm rng.
Du sao, c th chng minh c hay khng th hc thuyt ca Sigmund Freud cng c mt nh
hng v song i vi t duy hin i. Ngay Einstein cng khng kch thch tr tng tng hay
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thm nhp vo i sng ca ngi ng thi bng Sigmund Freud. Nh tm ti nghin cu nhng
th cha bao gi ai hiu bit v tr no con ngi m Sigmund Freud a ra c nhng tng
v nhng t ng m ngy nay chan ha vo cuc sng thng nht ca chng ta. Thc vy, tt c
mi lnh vc tri thc ca con ngi nh vn chng, ngh thut, tn gio, nhn chng hc, gio dc,
lut php, x hi hc, lut hc, s hc v nhng mn hc v x hi hay c nhn khc u chu nh
hng ca hc thuyt Sigmund Freud.
Tuy nhin, hc thuyt ny li qu kh khan v t sng sa. Mt nh ph bnh kh hi hc nhn
xt rng:
i vi ngi i th do s ph bin hc thuyt ny, Freud ni bt ln nh mt k ph bnh v
i nht trong lch s t tng nhn loi. ng bin i s giu ct v nhng nim vui nh nhng
ca con ngi thnh nhng hin tng dn nn, b him v su thm, tm thy s hn th trong
ngun gc yu thng, c ngay trong lng s u ym, lon lun trong tnh yu thng gia cha m
v con ci, ti li trong thi i lng v trng thi ca s cm ut b dn nn ca mi ngi
cha nh l mt th c lu truyn ca nhn loi.
Tuy nhin nh Freud m ngy nay ngi ta c nhng ngh rt khc nhau v chnh mnh. H
chp nhn cc khi nim ca Freud nh: nh hng ca tim thc i vi thc, ngun gc tnh dc
ca bnh thn kinh, s hin hu v tm quan trng ca tnh dc tr th, tc dng mc cm -ip"
vo cc gic mng, tnh trng "dn nn" Nhng khuyt im ca con ngi nh l li, nh mt
qun tn v qun li ha u mang mt ngha mi xt theo quan im ca Freud. Hin nay kh m
xc nh c ht nhng nh kin m Freud phi chng li truyn b hc thuyt ca ng. Nhng
nh kin ny cn c chp hn c nhng nh kin m Copernicus v Darwin vp phi.
Khi Freud cho i Freiberg thuc min Moravia, tc phm Ngun gc cc chng loi cha xut
hin. Nm l nm 1985. Cng nh Karl Marx, t tin Freud c nhiu ngi l php s o Do
Thi. ng c a ti thnh Vienna th nc o vo nm ln bn tui v sng gn sut c
tui trng thnh ti y. Theo Ernest Jones, ngi vit tiu s chnh ca Freud th ng c tha
hng ca cha ng l mt nh bun len, "tnh hoi nghi su sc v nhng tai bin bt thng ca
cuc i, thi quen dng giai thoi Do Thi chm bim cc quan im o c, khng tn ngng
nhng vn tn gio". B m Freud sng ti nm 59 tui, bn tnh nng ng v nhanh nhn.
Sigmund Freud l a con cng u lng ca b. Sau ny Freud vit "mt ngi tng l con
yu c bit ca mt b m th sut i ngi y c ci cm gic l mt k i chinh phc, v chnh
ci lng tin chin thng y lun em li thnh cng thc s".
Vo nhng nm u ca cuc i, Freud rt tin vo thuyt ca Darwin v ng thy rng "Nhng
thuyt y lm cho ngi ta c th hy vng vo nhng bc tin phi thng trong vic tm hiu th
gii". D nh s tr thnh thy thuc, ng theo hc trng i hc Y khoa thnh Vienna. V ng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
bc s nm 1881. L mt thy thuc tr tui ca bnh vin a khoa, cha tr mi loi bnh,
ng tip tc nghin cu mn thn kinh bnh hc v gii phu thn kinh. t nm sau, s mnh xoay
chiu v bt thn lm tn tui ca ng ni ting khp th gii. Mt bn ng nghip ca ng i
Paris v ng bn i theo sang thnh ph ny. Ti y, ng cng lm vic vi Jean Charcot, lc y
l mt nh bnh l hc v thn kinh hc ngi Php ni ting. y, ln u tin ng c tip xc
vi cng trnh ca Charcot v bnh lon thn kinh v cch dng phng php thi min iu tr
bnh ny. Freud tho mn khi thy Charcot chng minh c "bnh lon thn kinh tht m v
lon thn kinh gi do dng thi min to ra.
Nhng khi tr li thnh Vienna, Freud khng lm th no thuyt phc c cc bc s ng
nghip: h khng tin l phng php cha bnh lon thn kinh bng thi min li c c s khoa hc.
V ngi ta cn trng pht nhng ngh qu to bo ca ng bng cch ui ng ra khi phng th
nghim gii phu thn kinh. T y Freud tch khi mi trng i hc v khng cn tip tc tham
gia nhng bui hp ca gii tr thc Vienne na. Trong lc hnh ngh bc s t, ng tip tc dng
phng php thi min th nghim trong nhiu nm na, nhng dn dn ng b phng php
iu tr ny ch v t ngi hp vi li cha bng thi min v cng v i khi thi min c nhng
hiu qu khng hay vi nhn cch ngi bnh. Thay vo , Freud bt u pht trin mt phng
php mi, ng t tn l "t do lin tng", v sau k thut ny tr thnh mt tiu chun thc
hnh ca khoa hc phn tm hc.
Freud hn l ngi sng lp ra mn thn kinh bnh hc, iu khng cn nghi ng g na. Trc
ng, cc nh thn kinh bnh hc ch quan tm n nhng triu chng ca bnh tm thn phn lit
(schizophrenia) v chng tm thn suy gim (lm cm), cn phi giam li trong bnh vin. Ngay t
khi cha chng dn nn v chng thn kinh tng khc, Freud i ti kt lun l khng phi ch
ring con bnh m c nhng ngi lnh mnh bnh thng cng mang trong mnh nhng
xung khc tm thn tng t. i xa hn na, bnh tm thn khng phi l bnh theo ngha thng
thng c chp nhn m l trng thi tm l ca tr no. Vn quan trng l lm th no iu
tr nhng chng ri lon tm thn ang lan trn rng ri y. Cn c vo nhng quan st, th nghim
v kinh nghim thc hnh khi iu tr cho nhiu ngi bnh Vienna, Freud xy dng c s cho
khoa phn tm hc vo khong cui th k 19.
Freud l mt trong nhng nh khoa hc sng tc nhiu hn ht trong thi i chng ta. S phong
ph v nhng ti mi m cng nhng phn ng gp v tm l do ngi bt ca ng em li khng
th thu gn trong bt c mt cun sch hay t bo no. Theo ng, th chc chn cun sch quan trng
ra i sm nht ca ng m cng c ng yu thch nht l cun on Mng xut bn nm 1900.
Sch ny gm hu ht nhng quan st c bn v nhng suy lun ca ng. Trong cun Nghin cu v
chng lon thn kinh xut bn sm hn (tc l vo nm 1895), ng bc l nim tin rng "yu t
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chnh trong s ri lon v tnh dc l s suy yu gy ra c bnh tm thn (neuros) ln bnh tm thn
suy nhc (psychoneuroses)". l nn tng ca thuyt phn tm. Vi nm sau , Freud hon
chnh c l thuyt ca ng v sc i khng, hin tng chuyn bin tnh dc tui th, mi tng
quan gia nhng k c bt mn v o tng, gia c ch t v (defense mechanism) v s dn nn.
Mt bn tm lc nhng lun chnh s cho ta thy c phn no tnh phc tp ca thuyt phn
tm. Trc ht, thn kinh bnh hc v phn tm hc khng phi l hai t ng ngha. Phn tm hc
c th c coi nh mt ngnh ca thn kinh bnh hc v ch p dng cho nhng trng hp
kh khn nht l ri lon nhn cch. Cho nn, phn tm hc c th c nh ngha nh mt
phng php dng tr nhng bnh ri lon tm l v thn kinh. Theo mt bn tng trnh
mi y th M ch c 300 trn 4.000 cc bc s thn kinh c tn nhim l nhng nh phn tm
hc m thi.
Ha hon lm Freud mi ch ti vic iu tr c nhn. Nhng trng hp c nhn khng bnh
thng ch c coi l nhng triu chng xo trn v kinh t, x hi v vn ho ca th gii ngy
nay. Mc ch ca ng l tr bnh tn gc.
Nhiu nh ph bnh ng l thnh tu m Freud t c da ch yu trn cng trnh
pht gic v kho st v lnh vc v thc ca con ngi.
So snh tm linh con ngi vi mt tng bng, m ti tm chn phn mi tng bng ny chm di
nc bin, Freud cho rng phn chnh tm l con ngi cng c n giu trong ci v thc. Bn
di lp v ngoi, v nhng l do no , nhng cm gic v nhng mc ch m mt c nhn
khng nhng giu kn ngi khc m cn t giu ngay chnh bn thn mnh na. Trong tm l hc
ca Freud, ci v thc l ti thng v mi hot ng thc ch c mt v tr ph thuc. Nu hiu
c ci thm kn b mt su xa ca ci v thc t chng ta hiu c bn cht ni tm ca con
ngi. Freud tuyn b l chng ta thng suy ngh mt cch v thc v ch thnh thong suy t ca
chng ta mi c tnh cht thc. Tm linh v thc chnh l ngun gc gy bnh tm thn, v bnh
nhn thng c gng gt ra ngoi ci thc mi k c kh chu, mi c vng b "dn nn" v hiu,
nhng kt qu l anh ta tch t ngy cng nhiu k c, nhng c vng, dn thnh bnh.
Freud phn loi mi hot ng tinh thn ca mi nhn con ngi c th hin thnh ba cp c
ng gi l T Ng, (Id. Soi); Bn Ng (ego moi) v Siu Ng (superego Surmoi). Quan trng s mt
l ci Id, Freud bo: Phm vi ca Id l phn nhn cch ti tm v khng th i n c ca chng
ta. Bn thn ta ch bit cht t v ci Id qua nghin cu cc gic mng v qua s biu hin cc triu
chng bn ngoi ca bnh tm thn, Id l ni tr ng cc bn nng nguyn thu v cc xc cm i
ngc ln ti ci qu kh xa xa khi m con ngi cn l mt con th, Id c tnh cht th vy v bn
cht ca n l thuc v dc tnh (sexual in nature), n vn v thc. Freud vit tip: Ci Id bao gm
tt c nhng g do di truyn, c ngay t lc sinh ra c kt t li trong s cu thnh. Id m qung v
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
c c. Mc ch c nht ca n l tho mn cc ham mun bn nng v cc khoi cm, khng cn

bit n cc hu qu. Ni theo Thomas Mann th: "N khng bit g n gi tr, thin hay c, v c
o c na".
a b s sinh l Id c nhn cch ha. Dn dn ci Id pht trin ln thnh ci Ego (bn ng Moi).
Khi a b ln ln. Thay v c hon ton dn dt bng nguyn l khoi lc, ci Ego b chi phi bi
nguyn l thch ng vi thc ti. Ego bit c th gii xung quanh, nhn ra rng phi km hm
nhng khuynh hng phm php ca ci Id ngn nga mi xung t vi lut l ca x hi. Nh
Freud vit, ci Ego l vin trng ti gia nhng i hi bt mng ca ci Id v s kim sot ca th
gii bn ngoi. V vy Ego thc s hnh ng nh mt nhn vin kim duyt, ct xn, sa i
nhng thc gic ca ci Id lm cho nhng thc gic ny ph hp vi tnh hnh thc t, bit rng vic
trnh khi b x hi trng pht v c t bo ton hay l ngay c n s bo tn, u phi ty thuc
vo nhng dn nn. Tuy nhin cuc u tranh gia ci Ego v Id c th gy ra nhng bnh tm
thn, nh hng nghim trng ti nhn cch c nhn.
Sau ht, cn mt th yu t th ba trong qu trnh sinh hot tinh thn gi l Superego (Siu ng).
Siu ng ny c th c nh ngha mt cch i khi l lng tm. Hc tr chnh ca Freud
Hoa K l A.A Brill vit:
Ci Superego l s pht trin tinh thn cao hn c m con ngi c th t ti c v bao gm ln
ln mi s cm on, mi quy tc c x do cha m to ra ni a tr. Tri gic lng tm hon ton
ty thuc vo s pht trin ca ci Superego.
Cng nh ci Id, ci Superego cng nm trong v thc v c hai cng lun th tng tranh, trong
khi ci Ego lun hot ng gia nh mt trng ti. L tng o c v quy tc c x u nm
trong Superego. Khi ba ci Id v Superego tng i ha hp th c nhn lc y trng thi iu ha
v hnh phc. Nu ci Ego cho ci Id vi phm cc lut l, ci Superego s gy ra lo lng, cm gic
c ti v mi biu l ca lng tm.
L thuyt tnh dc hay cn gi l nhc dc (Libido) l mt khi nim khc c ghp chung vi Id
v do Freud to ra. ng dy rng tt c nhng xc cm ca Id u l hnh thc th hin ca nng
lng tnh dc (sexual). Thuyt tnh dc tng c gi l ci li ca phn tm hc. Mi sng
to vn ha ca con ngi: ngh thut, lut php, tn gio, vn vn.. u c coi l s pht trin
ca tnh dc. Khi ni nng lc ca tnh dc (sexual energy), th y ch tnh (sexual) c
dng theo ngha rng. a tr bn nng tnh dc bc l qua nhng hnh ng nh mt tay, b sa
chai v bi tit. Nhng nm sau nng lng tnh dc c th c truyn cho ngi khc qua hn
nhn, mang hnh thc mt h hng thuc v tnh hay c th hin qua hot ng sng to ngh
thut, vn chng hay m nhc - l phng php c gi l dch chuyn. Theo Freud th bn
nng tnh dc (sex instinct) l ngun gc ca mi cng trnh sng to v i nht.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Tht vy, Freud tuyn b: Cc bnh tm thn, khng cha mt bnh no, u l nhng ri lon
ca i sng sinh l. Nu lun thm, khng th cho rng bnh tm thn l do nhng cuc hn nhn
tht bi hay nhng mi tnh l lng gy ra; tri li c th tm thy du vt tt c nhng bnh ny
thi k u th vi cc mc cm tnh dc. Freud p dng l thuyt ca ng sang lnh vc nhn
chng hc trong tc phm Vt t v cm k. ng tin rng ngay tn gio cng ch l biu hin ca
mc cm tnh dc. Sau khi phn tch k lng tng chi tit hng trm trng hp bnh nhn n
cha bnh, Freud nng bn nng tnh dc v thm kht nhc dc ln thnh yu t u tin
v mnh m nht trong vic to thnh nhn cch con ngi, ng thi l nguyn nhn su xa
ca mi bnh tm thn. l mt phn on m mt s cc nh phn tm hc ni ting khc
bc b nh s ni sau y.
V x hi buc mi con ngi phi kim ch nhiu ham mun, theo cch ni ca Freud th mi c
nhn v tnh tch tr nhiu dn nn. Bnh thng th thc con ngi vn thnh cng trong
vic ngn tr, khng cho nhng sc mnh v thc en ti b dn nn kia xut hin. Nhng s kim
sot y c th lm cho nhng con bnh tm thn tri qua nhng giai on xc cm b ri lon su xa.
Freud cho cng vic cha bnh ca nh phn tm hc l lm bc l v thay th nhng dn nn bng
nhng hnh ng phn on c th a n, hoc s chp nhn hoc s loi b nhng g b khc
t t trc. V bn cht ca s dn nn l gy ra s au kh, nn ngi bnh thng c tm cch
ngn khng cho nhng dn nn y bc l ra ngoi. S c gng che y y Freud gi l sc i
khng. Nhim v ca thy thuc l loi b sc i khng ny, ngi bnh bc l ra ci dn
nn kia.
K thut do Freud pht minh ra gii ta vi mi dn nn v loi b mi i khng l phng
php gi t do lin tng: Nhng li ni thao thao bt tuyt c thc ca ngi bnh khi nm trn
ci ging ca nh phn tm hc trong cnh n sng m m, nh phn tm hc kch thch, khu gi
ngi bnh khng ngh mt cch c thc v bt c chiu hng no, Freud cho rng phng
php kch thch t do lin tng l phng php duy nht hu hiu cha bnh tm thn. ng
cng ch trng l phng php y hon thnh c iu m ngi ta trng i, ngha l a
nhng mong mun b sc i khng dn nn t xa ta lnh vc thc. Brill m t cch Freud
cha bnh nh sau: ng thuyt phc con bnh gt mi suy ngh c thc, t bung th mnh vo
mt trng thi tp trung bnh thn, t ph mc theo nhng cm xc v suy ngh ny sinh, ri thut li
tt c nhng iu cho ng bit. Nh phng php y, ng a dn bnh nhn ti trng thi t do
lin tng; v nh nghe ngi bnh t do lin tng, m thy thuc c th tm ra c ngun gc
su xa ca cc triu chng. S vic qun ri nay li c ngi bnh ko ra khi ci v thc, c
khi phi sau hng thng tri iu tr bng phng php phn tm. Ngun gc thng l mt s vic
no au n, kh chu, ng s hay ni cch khc ng ght, t trong qu kh ca bnh nhn.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chnh l nhng k nim m ngi bnh hon ton khng mun nh li mt cch c thc.
Trong qu trnh t do lin tng, nhng hi tng lng bng y khng trnh khi to ra mt m ln
xn, ri rm nhng s kin l m khng r, v tng nh v ch. V vy, ngi thy thuc nh nhiu
nh ph bnh cho bit, gn nh c v vn cch gii thch nhng d kin y. V th nh phn tm hc
phi ht sc sng sut v c ti kho lo.
Trong khi cha bnh bng phng php phn tm, Freud pht hin ra ci m ng gi l mt
yu t quan trng kh th no lng c, mt giy lin lc tnh cm nng nhit gia con
bnh v nh phn tm hc. Ci gi l chuyn dch.
Bnh nhn khng tha mn nu ch coi nh phn tm hc nh l ngi gip v c vn cho h..
Ngc li con bnh li nhn thy qua nh phn tm hc mt hnh nh quan trng trong thi th u
hay qu kh ca h hin li. V v th m h sn sng bc l mi tnh cm v phn ng m chc
chn l c dnh cho hnh nh y dch chuyn sang pha nh phn tm hc.
S dch chuyn c th thay i gia hai thi cc, t mt tnh yu hon ton xc tht v cung nhit
ti mt thi nghi ng chua cht v on hn khng km ch c.
Trong tnh trng y, nh phn tm hc nh c t vo a v ca cha m ngi bnh. Freud coi
s kin dch chuyn nh cng c tt hn ht cha bnh theo phng php phn tm nhng ng
cng cho bit tuy nhin vic s dng phng php ny l phn kh khn v quan trng hn ht
trong k thut phn tm. Freud xc nhn l vic ny c thc hin bng cch thuyt phc con
bnh l h ang sng li nhng mi lin h tnh cm pht sinh t thi u th.
Mt phng php hu hiu khc nghin cu nhng xung t v cm xc ni tm c
Freud khai trin thm l phn tch nhng gic mng. Trong lnh vc ny, Freud cng li l
mt nh tin phong. Trc ng, ngi ta coi gic mng l v ngha hoc khng c mc tiu. Tc
phm on mng ca ng l cng trnh khoa hc u tin nghin cu v hin tng nm mng. Ba
mi mt nm sau khi tc phm ny c n hnh, Freud nhn ra rng: Theo nhn xt ca ti ngy
nay th tc phm ny cha ng tt c nhng pht kin gi tr nht m ti may mn tm ra. Theo
Freud th chng ta c l khi cho rng gic mng l s bin dng ca mt c vng khi b
dn nn. Mi mt gic mng u biu hin mt bi kch trong th gii ni tm ca con ngi. Freud
xc nhn rng: Gic mng bao gi cng l sn phm ca mt cuc tranh chp v mng bo v
cho gic ng. Nhim v ca gic mng l tr gip ch khng phi l ph ri gic ng. Gic mng
lm tan i cm gic cng thng do nhng c mong khng t c gy ra.
Theo quan im ca Freud th gic mng thuc phm vi chi phi ca v thc, ca Id v mng rt
quan trng i vi nh phn tm hc v nh n m phn tm hc i c vo ci v thc ca con
bnh. Trong ci v thc c tt c nhng c vng u tin v nhng ham mun thuc cm xc b
hai ci Ego v Superego gt ra khi thc. Nhng ham mun th tnh lun lun nm ngay bn di
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ci v ngoi thc, v t thc y tin vo th gii mng m. Tuy nhin, ngay trong gic mng, Ego
v Superego vn c mt canh chng, kim duyt. V l , ngha ca gic mng khng lun r
rng, nhng ngha ny c biu l bng nhng hin tng v thy thuc cn biu l chng mt
cch lo luyn. V mang tnh k hiu cho nn ngha ca gic mng ta khng th hiu c theo
ngha en, ngoi tr nhng gic mng n gin ca tr th. Trong tc phm on mng c nhiu v
d c Freud dng phng php phn tm phn tch.
c nhm, ni l li v nhng biu hin ng tr lt vt khc u l nhng du hiu cho bit
hot ng ngm ca v thc. Freud vit: bit dng php on mng i vo ci v thc th
phn tm hc cng s dng nhng lm l ca con ngi nhm mc ch . Nhng lm l y nh
phn tm hc gi l triu chng hot ng. Vn ny cn c Freud nghin cu vo nm 1904
trong cun Tm thn bnh l hc ca i sng thng ngy (The psychopathology of everyday life).
Trong tc phm ny, ng vn ch trng nhng hin tng khng phi ngu nhin... chng c
mt ngha v ngha c th din gii ra c. V ngi ta c l khi t nhng hin tng suy
ra s hin hu ca nhng xc ng v mong mun b dn nn, ngn cm. Qun tn ai c th c
ngha l mnh khng a g ngi mang tn y. Mt ngi l tu v nhm ln bng tu chy, c th c
ngha l ngi y khng mun i chuyn tu y. Mt ngi chng nh mt hay qun cha kha nh
c th v ngi y cm thy phi sng kh s trong gia nh v khng mun v nh. Nghin cu
nhng lm ln nh vy c th a nh phn tm hc i vo ci v thc y ri rm ca con ngi.
Ngi ta cn t gii thot c nhng g b dn nn nh bit giu ct. Giu ct c Freud
mnh danh l ci np x hi ti tn v an ton nht m con ngi dn to ra c v
chnh nh giu ct m chng ta tm thi thot ra khi nhng dn nn m ci x hi l gio ny i
hi chng ta phi che giu i.
C th v nhng phn ng chung quanh hoc v cng ngy cng bt mn hay bi quan, khi v gi
Freud t ra lo lng v ci cht (bn nng i n ci cht). C ln ng quan nim bn nng cht ny
quan trng ngang vi bn nng tnh dc. Freud cho rng c mt bn nng i n ci cht thc y
tt c nhng th ang sng tr v trng thi v c (khng sng). Bn nng ny cng lm bin dng
mi vt. Theo quan im y con ngi lun lun b xu x gia nhu cu tc bn nng sinh l v mt
sc mnh i khng, s thi thc ca hy dit, hay l bn nng t vong. L d nhin th cui cng
bn nng t vong chin thng. Bn nng ny gy ra chin tranh v nhng th hn i bi nh
gy tn hi cho dng ging v giai cp, gy ra nim thch th h ng khi xem nhng v x ti
phm, u b rng, v x lng tr tng xo.
Tm li, nhng iu va ni trn l nhng kha cnh ca hc thuyt Freud. Cc nh phn tm
hc ngy nay cng chia ra lm hai hay hn na, phe phi chng i nhau, mt phe chng li v
mt phe ha theo Freud. Alfried Adler, mt trong nhng hc tr i theo Freud ngay t u tch
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ra khi nhm Freud v ng tin rng Freud qu quan trng ha bn nng tnh dc. V y l hc
thuyt ca Adler i li Freud. Theo Adler th nim mong mun t ra mnh hn ng loi l ng lc
chnh li c x ca con ngi. ng m rng tng v mc cm t ti. Mc cm ny thc gic
mi c nhn con ngi c gng c mt hot ng ngi khc tha nhn mnh. Mt nh ly khai
ni danh khc l Karl Jung Zurich cng c gng lm gim bt tm quan trng ca vai tr tnh
dc (sex). Jung chia nhn loi ra lm hai loi tm l: loi hng ngoi v loi hng ni, mc d ng
vn tha nhn rng mi c nhn u l mt hn hp ca hai loi tm l . Khc vi Freud, Jung
nhn mnh vo yu t di truyn trong s pht trin nhn cch.
Ni chung nhng ngi ph phn Freud tch ri khi Freud v nhng bt ng nh: Freud qu
nhn mnh vo ngha khi u ca bnh tm thn th u, Freud tin rng chnh nhng bn nng d
di, ti s gim st con ngi. Cng c mt s ngi khng ng vi Freud tin rng t do
lin tng l mt k thut khng th sai lm trong vic thm him ci v thc ca con ngi. H
c bit nu ra nhng kh khn trong vic gii thch nhng d kin do phng php y em li.
Tuy nhin, mt nh tm thn hc, nhn xt li:
Nhng bin i v pht trin trong su chc nm qua khng h lm gim gi tr tinh thn hay
nh hng ca Freud. ng pht hin ra ci v thc. ng cho bit v thc y gip to thnh
ci ti nh th no v ta phi lm th no t ti n. Cc nh phn tm hc sau thay i
ni dung nhiu tng v khi nim ca Freud di nh sng ca nhng kinh nghim su xa hn.
Qu c gi c th bo rng cc nh phn tm hc ny vit c mt cun Tn c v tm thn
bnh hc, cn Freud th vit cun Cu c. Tc phm ca Freud s vn l tc phm nn mng.
a s thi hin nay ca chng ta i vi bnh in u do Freud m c. Hin nay c khuynh
hng cho rng Bnh nhn tm thn u ging y nh chng ta, ch khc l h ging nhiu hn
m thi. Alexander Reid Martin nhn mnh: D tha nhn hay chi b hc thuyt Freud th hin
nay tt c nhng bnh vin tm thn u s dng nhng yu t v nhng nguyn l c bn trong
khoa tm l hc ca Freud. Ci m trc y c coi nh mt th gii b him, cm ngn, k cc,
khng u vo u, v ngha th qua Freud, tr thnh sng sa y ngha, khng nhng c y
hc m cn c tt c cc khoa hc x hi tha nhn v ch ti.
nh hng ca hc thuyt Freud i vi vn hc v ngh thut cng ng ch khng km. Trong
tiu thuyt, th, kch v cc hnh thc vn chng khc, nhng tng chnh ca Freud c
pht trin trong t nm gn y. Bernard Dana Evans Voto miu t quan nim l cha c mt nh
khoa hc no khc c mt nh hng mnh m v rng ri n vn hc nh Freud. nh hng ca
Freud trong hi ha, iu khc v th gii ngh thut ni chung cng su xa khng km.
Tm tt li, nh gi s ng gp phc tp ca thin ti Freud l vic v cng kh khn v phm vi
ng quan tm qu rng v v tnh cht mu thun trong nhng khm ph ca ng. Mt nh vn Anh,
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Robert Hamilton c gng lm cng vic y, ng nh gi nh sau:

Freud v bn khoa hc tm l hc. ng l mt nh tin phong v i v phn ln nhng
thnh cng ca ng l nh ci mi l cng bt php ca ng. Mc d phng php ny c mt
ng hoi nghi, nhng cha bao gi c mt phng php no l th hn v mi l hn, ngay c v
mt bt php nu khng k loi thun ty vn chng, cng cha bao gi c mt bt php no
quyn r hn ca Freud. ng buc th gii phi suy t theo kiu tm l hc, l mt nhu cu
ct yu ca thi i chng ta. ng cng buc con ngi phi t t cho mnh nhng cu hi lin
quan n hnh phc ca loi ngi. nh lun thuyt tm l kh khan, cu k ca th k mi
chn, Freud a ra phn lun phn tm cha y ri ren.
Mt nh tm thn hc Hoa k ni ting l Frederic Wertham ng trn mt quan im khc
nhn nh v trng hp ca Freud nh sau:
Phi tha nhn rng ngoi mt s ln s kin bnh l ca cc bnh nhn m ng quan st c,
Freud em li ba thay i c bn trn con ng nghin cu v nhn cch v tm thn bnh l.
iu th nht l t ra ng ni v nhng phng php tm l v suy t nhng phng php y
vi cch l lun ca khoa hc t nhin. iu ch thc hin c khi m Freud a ra khi nim
thc t v ci v thc v nhng phng php thc tin kho st n. iu th hai l Freud tm
ra mt kha cnh mi cho mn tm thn bnh l hc. l tui th. Trc Freud, khoa tm thn
bnh hc cha tr theo cch coi mi bnh nhn nh mt Adam, con ngi cha bao gi sng qua
tui th. iu th ba, ng m u s hiu bit v s di truyn ca tnh dc. Pht hin thc s ca
ng y l bn nng tnh dc dng tim n nhiu hn l tr con c i sng tnh dc.
Mt s nh gi tng t c A.G.Tansley din t trong bi k nim Freud vit cho Hi Khoa
hc Hong gia Lun n:
Tnh cch mng trong nhng kt lun ca Freud s tr thnh d hiu nu chng ta nh li rng ng
thm him mt lnh vc hon ton cha ai thm him, lnh vc ca tr no con ngi m trc
ng cha ai bc vo. Nhng hin tng r rt ca lnh vc tr no ny, vn b coi l khng th gii
thch c hay b coi nh l nhng thc lon thn kinh, hoc b b qua v nhng hin tng ny
thuc v nhng cm k nghim khc nht ca con ngi. S tn ti ca lnh vc ny trc kia khng
c tha nhn. Freud buc lng phi khng nh ci v thc ca tr no l c thc ri c gng
thm him, khm ph min t .
Sau , Winfred Overholser nhn nh: C nhiu l do ni rng t mt nm nay Freud c
t ngang hng vi Copernicus v Newton v l mt trong nhng v nhn m ra nhng chn tri
mi cho t tng con ngi. Mt iu chc chn l thi i chng ta cha ai li em nhiu nh
sng di vo s hot ng tr no ca con ngi nhiu bng Freud.
Nhng thng cui cng trong cuc i di dng dc ca Freud din ra trong tnh trng lu y.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Sau khi c quc x chim ng nc o, ng buc phi ri Vienna vo nm 1938. Nc Anh chp
nhn ng c ng, nhng cha c mt nm sau th ng mt v bnh ung th ming, vo khong
thng chn nm 1939.
Theo Jostein Gaarder
(Nhng lun thuyt ni ting th gii - NXB Grasset - Paris)
Bn dch sau y ca Nguyn Xun Hin, Nh xut bn i hc quc gia H Ni, nm 2002.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Nhp
Phn th nht
Nhng hnh vi sai lc
Khng bit bao nhiu ngi trong cc bn c sch hay nghe ni n mn phn tm hc. Nhng
v u ca nhng bi hc ny l Nhp mn phn tm hc nn ti b b buc phi cho rng cc
bn cha h bit g v vn v cn c hng dn trong nhng bc i chp chng lc u.
Nhng chc chn bn cng bit mn phn tm hc l mt phng php y hc cha tr nhng bnh
thn kinh. Nhng ti mun chng t bng mt th d l y s vic khng nhng khng xy ra nh
cc ngnh khc trong y hc m cn xy ra theo mt ng li khc hn. Thng thng mi khi
em mt phng php mi tr cho ngi bnh, chng ta hy c gng giu khng cho ngi bnh bit
nhng bt tin ca phng php v thuyt phc l chng ta c nhiu may mn thnh cng.
Nhng khi em phng php phn tm hc ra iu tr, chng ta phi lm khc hn. Chng ta phi
cho ngi bnh bit nhng ni kh khn, thi gian cha chy lu di, v nhng s c gng v hi sinh
m chng ta i hi h; v kt qu cui cng m chng ta khng th no ha trc vi h l
phng php c kin hiu hay khng mt phn ln nh vo thi , s thng minh, s vng li v
lng kin nhn ca ngi bnh. Tt nhin chng ta c nhiu l do gii thch thi bt thng
m sau ny cc bn s hiu ht tm quan trng ca n.
Chc hn cc bn s khng pht lng vi ti khi ti bt u bng cch coi ngay cc bn l nhng
ngi mc bnh thn kinh. Ti khng khuyn cc bn tr li ging ng ny mt ln th hai na.
Ti s phi lm cho cc bn quen vi nhng iu cn khim khuyt trong vic ging dy mn phn
tm hc, vi nhng kh khn s gp nu mun c mt nim cc nhn v mn hc . Tt c nhng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
iu bn hc c t trc, tt c nhng thi quen suy ngh ca bn s lm cho bn tr thnh

ngi th ch mn phn tm hc. Bn s bit l bn phi lm g vt qua tng chng i t
nhin . Tt nhin ti khng th ni trc rng bn s bit nhng g v mn phn tm hc khi tham
d vo nhng bui din ging ny, nhng c iu chc chn l vic n hc hi khng thi cha
cc bn c th kho cu hay iu tr theo phng php phn tm. Nu trong cc bn c ngi
no khng mun dng li nhng bc u m mun i xa hn na, ti s khuyn h khng nn
lm th. Bi v, trong tnh trng hin thi, ngi no chn mn phn tm hc lm s nghip ca i
mnh th s khng bao gi ni ting trong trng i hc v khi ra trng hnh ngh. Ngi s
gp ngay trong x hi chung quanh mnh nhng ngi v khng hiu m t g v vn , s nhn h
bng con mt nghi ng, th ch, sn sng lm mi iu ph phch h. Ch cn ngh n nhng
iu xy n cng vi nhng cuc chin tranh, bn s hiu s ngi lng ma d qu ng nh
th no.
Nhng d sao cng c nhng ngi b li cun bi nhng tng mi m, bt chp nhng s bt
tin va c trnh by. Nu c nhng bn no thuc dng ngi v mun tr li y mt ln th
hai na bt chp nhng li bo trc ca ti th h s c hoan nghnh. Nhng d sao cc bn
cng cn bit n nhng kh khn l nhng kh khn no v y l nhng iu m ti sp
ni cho cc bn nghe.
Kh khn th nht gn lin ngay vo vic ging dy mn phn tm hc. Trong khi hc y khoa, cc
bn quen c nhn thy, v d nh nhng chun b v c th hc, nhng cht hin ra sau mt
phn ng ha hc, s co rt ca mt bp tht khi gn b kch thch. Sau ny bn s c quan st
ngi bnh, nhng du hiu bnh hon ca ngi ny, v trong nhiu trng hp bn cn c tn
mt nhn thy vi trng bnh na. V mn gii phu, bn s tham d vo nhng ln m x, v c khi
chnh bn cng lm nhng cng vic . V ngay c trong cc bnh v tinh thn cc bn cng ng
trc mt ngi bnh, theo di s thay i trn nt mt ca h, v bn s c dp quan st tht nhiu
iu lm cho bn xc ng v ghi nh mi mi. V th, mt v gio s i hc ch gi a v mt
ngi hng dn, mt thng dch vin theo bn gii thch nh dn bn vo trong vin bo tng
ca ng ta, trong khi bn trc tip vi nhng s vic m bn cho l mi m.
Kh mt iu l trong mn phn tm hc s vic xy ra khc hn. Khi iu tr mt ngi bnh trong
mn ny, ngi thy thuc chng lm g khc hn l tr chuyn vi ngi bnh. Ngi bnh ni, k
cho bn nghe nhng bin c xy ra trong i h, nhng cm tng hin thi, nhng mun, nhng
s cm ng trong i h. Ngi thy thuc hng dn nhng t tng ca ngi bnh, nhc
nh cho anh ta nh li, hng s ch ca anh ta v mt hng no , gii thch cho anh ta nghe,
quan st xem anh ta c hiu hay khng nhng phn ng gy cho anh ta. V nhng ngi bnh thng
thng l v hc, ch quen vi nhng iu mt thy tai nghe, hay s m c, y nh xem chiu bng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nn khng bao gi ngn ngi g m khng t v nghi ng s kin hiu ca mt li tr bnh ch bng
nhng li ni c v nh u Ng mnh S. S nghi ng ch trch ny khng hp l cht no. Khng
phi rng chnh nhng ngi bnh cng bit rng c nhng ngi bnh lc no cng tng rng
mnh c nhng triu chng ny hay triu chng khc ? Trong thi c xa nhng li ni c coi
nh nhng tr ph thy v by gi cng vn cn gi c nhng quyn lc nh ngy xa. Ch cn
ni mt ting l mt ngi c th lm cho mt ngi khc sung sng hay y h vo ch tuyt
vng. V gio s dng ting ni truyn nhng hiu bit cho hc tr, nh nhng ting ni m mt
din gi li cun c thnh gi. Chnh nhng ting ni gy ra nhng xc ng v l nhng
phng sch m loi ngi thng dng gy nh hng vi ng loi. V nhng l chng ta
khng nn tm cch gim bt gi tr ca nhng li ni trong mn tr liu v tinh thn, v chng ta ch
nn tham d vi tnh cch bng thnh vo nhng cuc ni chuyn gia ngi thy thuc v ngi
bnh trong phn tm hc.
Nhng d ch mun tham d vi tnh cch bng thnh thi cng khng c. Cu chuyn gia nhng
ngi bnh v thy thuc khng th cho ngi ngoi nghe v khng th dng biu din. Tt
nhin trong nhng gi ging dy, ngi ta c th a ra trc cc sinh vin mt ngi bnh thn
kinh h ni cho nghe nhng iu ng phn nn v nhng triu chng bnh hon ca h. Nhng
ch c th thi. Ch khi no gia ngi bnh v ngi thy thuc c mt s thng cm c bit th
ngi bnh mi cho ngi thy thuc bit nhng iu ngi ny cn bit. Mi khi thy mt ngi l,
d ch l mt ngi khng t ra t m, ngi bnh cng im ngay khng ni g na. Bi v nhng
iu cn bit l nhng iu thm kn trong i ngi bnh, nhng iu h cn giu khng cho ngi
khc bit v sau l nhng iu m h cng khng th vi chnh h na.
V vy, d ch mun tham d nh mt bng thnh thi vo mt ln tr bnh v phn tm, bn
cng khng lm c. Bn ch c th nghe ni v phng php thi v mun ni cho tht ng
th bn ch c th nghe ngi khc ni li thi. Chnh v ch c nghe qua mt ngi th hai m bn
kh lng phn on c cho chnh xc. Tt c u ph thuc vo ch bn c th tin cy vo ngi
ni cho bn nghe nhng iu ti mc no.
V d: khng phi bn ang ngi nghe mt bi hc v mn phn tm hc m l mt bi hc s k v
i sng v s nghip ca i Alexandre. Bn c nhng l do g tin rng nhng iu gio s
s hc ang ging dy l ng vi s thc? Mi nghe ra th c v nh ng gio s s cn ang
trong mt tnh trng khng ng tin bng ng gio s phn tm hc, bi l ng gio s s hc cha
tng c tham d vo s nghip ca i Alexandre trong khi ng gio s phn tm hc t nht
cng ni cho bn nghe nhng iu do chnh ng ta nhn thy. Nhng c mt s vic lm cho chng
ta c th tin cy ni ng gio s s hc c. ng gio s s hc c th yu cu bn c nhng bi
ca cc nh vn ng thi vi nhng vic xy ra trong lch s hoc cng kh gn vi nhng s vic
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
, ngha l nhng cun sch ca Plutarque, Diodore, Artien... Nh s hc cng c th a cho cc

bn xem nhng bn chp cc ng tin, nhng pho tng cc v vua hay mt bc hnh thi Pope
ha trn nh Issos. Ni thc ra tt c nhng ti liu ch chng t rng c nhiu th h trc
tin tng l c i Alexandre thc v nhng chin cng ca ngi cng c thc lun, v nhng
nhn xt ny c th m ng cho bn trong cng vic ph bnh s liu. Bn c th kt lun l
nhng iu m ngi ta ni v i Alexandre khng ng tin cho lm v nht l khng th c
k li vi mi chi tit cn thit; vy m ti khng tin rng bn c th ri phng din thuyt ra v m
vn nghi ng rng c l i Alexandre khng c thc. S l lun ca bn da trn hai im chnh
sau y: im th nht: din gi khng c l do g khuyn khch bn tin vo nhng iu m chnh
ng ta khng cho l ng tin; im th hai: tt c nhng sch v s hc m chng ta c trong tay u
ging nhau hay gn ging nhau v nhng iu din gi trnh by. Nu bn kho cu n nhng
ngun gc c k hn na, bn cng s n nhng yu t va k ngha l nhng l do thc
y nhng nh s hc v ph hp gia nhng li chng nhn ca h. Trong trng hp i
Alexandre th kt qu lm bn yn tm hn hn trng hp ca Moise hay Nemrod chng hn. Cn
v nhng im nghi ng v t hi xem nhng phc trnh ca mt nh phn tm hc ng tin cy n
mc no th sau y bn s c nhiu dp phn on.
By gi bn c quyn hi ti l nu khng c tiu chun no xt on v gi tr ca mn phn tm
hc, nu chng ta khng c cch no biu din mt trng hp phn tm hc th chng ta lm th
no hc mn c v nht l xc nhn gi tr ca nhng iu m mn ny khng nh. Vic
hc hi tt nhin khng phi l iu d, c rt t ngi theo hc mn ny mt cch c h thng
nhng d sao chng ta vn c nhng ca ng i vo s hc hi . Trc ht chng ta hc mn
phn tm hc bng cch kho cu ngay chnh bn thn mnh. Khng hn rng l mt s t
quan st, nhng nu cn n th chng ta s phi lm vic . C c mt s hin tng tinh thn xy
ra lun lun c nhiu ngi bit n, chng ta c th kho cu ngay trong ngi mnh nu c
ch dn v phng tin chuyn mn. Lm nh th chng ta s tin c ti lng tin tng l s vic
din ra trong mn phn tm hc l ng v nhng iu m mn ny quan nim khng phi l sai. Ti
phi ni rng chng ta khng th ch i phng php t kho cu nhng tin b su xa v mn
hc. Chng ta s tin b mau hn nhiu bng cch cho mt nh chuyn mn v phn tm hc phn
tch mnh, ri li dng c hi thu hiu r rng v phng din chuyn mn. Khi cn phi ni
rng cch hc hon ho ny bao gi cng ch dng cho mt ngi thi ch khng th dng trong
nhng cuc hi hp nhiu ngi.
Ngoi ra, lc mi bc chn vo mn ny, bn cn gp li mt kh khn na, kh khn ny
khng gn lin vo chnh mn hc , chnh bn l ngun gc ca s kh khn do nhng
iu bn hc trong nhng ngy trc khi hc v y khoa. Nhng iu hc t trc ti nay
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
in su vo tr c bn mt chiu hng t tng lm cho bn xa ri mn phn tm hc. Bn

quen li gn cho nhng s hot ng ca c th v nhng s ri lon trong c th ny nhng nguyn
nhn thuc v gii phu, bn quen ng v phng din ha hc hay vt l hc ct ngha, quen
quan nim s vic theo sinh l hc trong khi cha bao gi bn ch ti i sng tinh thn dt do
trong c th c cu to mt cch thc l hon ho. V th cho nn bn xa l hn vi li t tng v
tinh thn, c thi quen nhn nhng t tng ny bng con mt nghi ng, khng chu cho rng nhng
t tng c th c tnh cch khoa hc ch ng dnh ring cho nhng con ngi phm tc khng
hiu bit, nhng nh thi s, nhng trit gia ca thin nhin ca mn thn b hc. Tt c nhng gii
hn chc chn c hi cho s hot ng ca bn trong mn phn tm hc bi v theo l thng
trong tt c nhng s giao thip gia ngi vi ngi, ngi bnh bao gi cng bt u bng cch
trnh by cho bn xem phng din tinh thn ca anh ta. Ti ch s bn s b buc phi b ra mt bn
nhng phng php tr liu vn thng dng cho nhng anh chng phm tc hay thn b.
Ti khng phi l khng bit gi tr ca nhng iu ngi ta a ra bo cha cho nhng thiu st
trong cng vic gio dc bn v phng din y khoa. Chng ta hy cn thiu ci khoa hc c tnh
cch trit hc ph thuc c th dng vo nhng mc tiu do nhng hot ng y khoa t ra. Mn hc
Trit l hc thun ty cng nh mn Tm l m t hay Tm l hc thc nghim lin quan n mn
sinh l hc v cc gic quan. Khng mn no theo li m ngi ta dy cc bn trng c ch v
nhng lin quan gia th xc v tm hn cng nh gip cho bn hiu c bt c mt s ri lon
thn kinh no. Ngay trong khun kh ca y hc, mn cha bnh tinh thn qu cng c m t nhng
s ri lon v tinh thn quan st c v tp trung chng li trong nhng lc d chu nht, cc nh
chuyn mn v tinh thn chc cng t hi khng bit nhng s thu xp ca h qu c xng ng
c gi l c tnh cch khoa hc hay khng? Chng ta khng h bit ngun gc, s din bin cng
nh nhng dy lin lc h tng ca cc triu chng ghi c trong cc bn phn loi v bnh l:
ngi ta cha tng chng minh c rng nhng triu chng vi linh hn c mt s tng ng
no khng, v nu c mt s thay i no trong linh hn th nhng s thay i ny khng ct ngha
c g v nhng triu chng nhn thy. Nhng ri lon thn kinh ny ch c th c tr liu nh
nhng bin chng ph thuc ca mt bnh no trong c th.
S thiu st, mn phn tm hc nht nh san bng. Phn tm hc mun hin cho mt bnh l v
tinh thn ci cn bn m mn ny thiu st, hy vng tm ra c mt mi trng hot ng chung
cho s gp g gia mt s ri lon c th v s ri lon tinh thn v lm cho s gp g ny tr ln
d hiu. Mun t c mc ch , mn phn tm hc phi b ri ht mi tin kin v c th
hc, ha hc hay sinh l hc, m ch chm ch vo nhng khi nim tm l thun ty thi: ti
s rng bn s cho iu ny l k l.
Cn mt kh khn th ba na l k chu trch nhim khng phi l bn cng nh nhiu iu bn hc
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
t trc. Trong nhng iu kin tin quyt ca mn phn tm hc c hai iu lm cho mi ngi
kh chu v b hu ht mi ngi bc b. Mt iu l do thnh kin v tri thc, mt iu l do thnh
kin v lun l v ngh thut. Chng ta ng coi thng nhng thnh kin ; l nhng ci c
nhiu quyn lc lm, nhng ci cn sng st li qua nhng giai on pht trin rt c li, c khi cn
thit na ca nhn loi. Nhng thnh kin ny c bo tn bng nhng sc mnh v tnh cm v rt
kh nh bi.
Theo iu tin thuyt th nht th nhng hot ng tinh thn thng thng l v thc, khi c
mt hot ng no c thc th ch l nhng hot ng l loi, mt phn nh no ca i
sng tinh thn ni chung thi. V im ny, bn hy nh li l chng ta, tri li, coi nhng hot
ng ny l c thc, coi thc nh mt ci g c bit biu th, nh mt nh ngha ca tinh thn
v tm l hc chnh l mn hc v nhng cha ng trong thc. S ng ha gia tinh thn v
thc c v t nhin n ni nu c ngi t v nghi ng l chng ta phn i ngay. Vy m mn
phn tm hc khng th no khng nghi ng v s ng ha ny c. Phn tm hc nh ngha tinh
thn nh mt ci g gm c nhng din bin chung cho c tnh cm, t tng v ch. Phn tm hc
cn khng nh mt t tng v mt ch v thc. Nhng nh ngha v khng nh nh th, mn
hc ny s lm mt cm tnh ca nhng ngi bn, lm cho h nghi ng rng c l ch l mt
khoa hc thn b, qui n, mun xy dng trong bng ti v th cu nh nc c. Tt nhin bn
cha hiu ti sao ti c th coi l thnh kin mt li ni tru tng nh cu khng nh rng: tinh
thn tc l c thc. Nhng bn cng cha th hiu c l s tin trin ca mn hc a ra
quan im rng lm g c v thc (c cho rng v thc c thc i) cng nh bn cha hiu c khi
quan nim nh chng ta c li nhng g. Tho lun v vn tm hiu xem c nn ng tnh ha tinh
thn v thc khng, hay nn m rng tinh thn ra khi gii hn ca thc c v nh ch mun
chi ch, nhng ti c th qu quyt vi bn rng, s cng nhn rng c nhng s hot ng tinh
thn v thc s m cho khoa hc mt hng i mi c tnh cht quyt nh.
Cng th, bn khng th ng rng nhng iu ti va ni trn vi nhng iu ti sp ni li c th c
mt dy lin lc cht ch n th. iu pht minh th hai ca mn phn tm hc l khng nh
rng, nhng ro rc v tnh dc, d hiu theo ngha hp hay ngha rng, cng gi mt a v v
cng quan trng m cho n nay ngi ta vn cha hiu r ng mc trong i sng tinh thn,
chng chnh l nguyn nhn ca nhiu bnh v thn kinh v tinh thn. Hn th na, phn tm hc
cn khng nh rng, nhng ro rc v tnh dc tham d mt phn khng nh vo cng vic sng to
ca tr c loi ngi, v phng din vn ha ngh thut v i sng x hi.
Theo kinh nghim ca ti th s th ght do s pht minh ny ca mn phn tm hc gy nn chnh
l l do quan trng nht lm cho mi ngi khng chu chp nhn mn hc . Bn c mun ti ct
ngha s kin nh th no khng? Chng ti tin rng vn ha c sng to di s thc y
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ca s cn thit trong cuc sng v nhiu khi ln t c cc s i hi ca bn nng, v ri ht i n

n i kia vn ha c c sng to nh th mi v mi c nhn no khi vo i u phi v nhng
li ch chung m hy sinh bn nng ca mnh. Trong nhng bn nng b km hm khng c tha
mn , nhng s ro rc v tnh dc chim mt v tr v cng quan trng: Nhng bn nng tnh dc
khng b ch ng hn hoi v mi c nhn no tham d vo cng vic sng to vn ha cng c th
gp s him nguy l bn nng ca mnh s chng tr li s km hm . Nn vn ha ca mt x hi
khng c s e da no nng n hn l nhn thy s xa a ca vn ha trc s phng tng ca bn
nng mun quay tr v tnh trng bn khai c xa. V th cho nn x hi khng mun nhc nh cho
mnh bit l mnh ang ng da trn nhng nn mng khng c g l vng chc; x hi khng c
li g trong vic phi cng nhn sc mnh ca cc bn nng tnh dc, s quan trng ca i sng tnh
dc: X hi theo mt phng php gio dc c mc ch lm cho mi ngi khng n
nhng vn . V th x hi khng chu ng c nhng kt qu m mn phn tm hc t
c; x hi sn sng xua ui nhng thnh qu v cho rng chng ng kinh tm v mi phng
din. Nhng ngi ta khng th dng nhng li trch mc loi tiu hy mt kt qu khch
quan c tnh khoa hc. Nhng ngi chng i nu mun ngi khc tn thnh mnh th phi ng
v phng din tr thc. Nhng tr c loi ngi thng sn sng coi nhng g mnh khng thch l
bt cng, v th nn h c chng i mnh cng l iu d hiu. Do , x hi bin nhng iu h
khng thch thnh nhng iu bt cng, chng i mn phn tm hc khng phi bng nhng l l
hp l v c th m ton bng nhng l l tnh cm, dng thnh kin ca mnh m bo bo gi nhng
kin chng i khng thm nghe nhng li bin bc.
Nhng ti cn ni rng, khi a ra vn ni trn ti khng mun trnh by mt khuynh hng no
c. Mc ch duy nht ca chng ti l trnh by mt s vic nhn thy sau bao nhiu cng trnh
kho cu y kh khn. Mt ln na chng ti phn i a nhng nhn xt trong i sng thng
ngy vo trong cng vic kho cu khoa hc, khng cn xem xt nhng iu ngi ta lo s c hp l
hay khng.
l mt vi kh khn m bn s gp nu bn theo hc mn phn tm hc. Bt u nh th qu
cng l qu nhiu ri. Nu bn khng thy ngi ngng th chng ta c th tip tc.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Nhng hnh vi sai lc
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Chng ta khng bt u bng nhng gi d m bng mt s tm ti kho cu v nhng s kin c

nhiu ngi bit nhng khng c hiu n ni n chn, nhng s kin khng lin quan g n
tnh trng au m bi l ngi ta c th quan st c ni nhng ngi kho mnh. Nhng hin
tng ny chng ta gi bng mt ci tn l nhng hnh vi sai lc . Nhng hnh vi ny l ca ngi
ni hay ngi vit, d c bit nh th hay khng, mt ch hay mt ting khc hn ting nh dng
(ni l li); ca nhng ngi c sch li c lm ch khc (c sai); ca nhng ngi nghe ngi
khc ni m li nghe lm sang ting khc trong khi cc c quan v thnh gic khng h b trc trc
(nghe sai).
Mt loi hin tng na c lin quan n s qun qu h nh mt s qun ko di, s qun trong
chc lt, v d nh trong trng hp c mt ngi khng th nh c ci tn m ngi ta nh rt
r, m ch t lu sau li nh li ngay, hay trong trng hp qun lm mt iu d nh sn t trc
nhng v sau li nh li, ngha l ch qun trong chc lt thi. Loi hin tng th ba l loi mt ci
iu kin nht thi, v d nh lc ngi ta khng tm ra c mt vt g m ngi ta thng xp sn
mt ch; cng thuc vo loi ny, trng hp b mt tng t nh th. l nhng s qun lng m
ngi ta coi l khc nhng s qun khc, lm cho ngi ta ngc nhin, bc mnh trong khi ng l
phi coi l t nhin mi phi.
Cng c sp xp vo loi ny l nhng s lm ln trong iu kin nht thi li xut hin, v
d nh khi ngi ta tin tng vo mt iu g bit r nhng sau ny mi bit l khng ng nh iu
mnh tng. Cng nhng trng hp ny, ngi ta thm vo rt nhiu iu khc na tng t c
gi bng nhiu tn khc nhau.
l nhng s bt bnh c lin lc cht ch vi nhau, vi c bit l tt c nhng ting hay ch dng
ch nhng hin tng u bt u bng vn ver (trong ting c) (1), nhng s kin xy ra bt
thng chng c ngha g ht, phn ln ch thong qua trong chc lt v cng chng c g quan
trng trong i sng con ngi. Trong rt t trng hp, v d nh mt vt dng, nhng vic ny c
tnh cht quan trng trong thc t. V th cho nn khng ai n, khng ai lm ai xc ng c.
Ti mun ni chuyn vi cc bn v vn nhng ti tng nh cc bn lu nhu: Trong i
sng mnh mng bn ngoi cng nh trong i sng tinh thn cht hp c nhiu iu b n to tt ,
trong i sng tinh thn ri lon cn c bao nhiu s vic k l ang ch gii thch v ng c gii
thch m khng lm, li i lm nhng chuyn chng c ngha g, nh th chng mt thi gi v ch
sao? Nu gio s c th ct ngha cho chng ti nghe ti sao mt ngi c i mt v i tai hon
ho vo ban ngy ban mt li trng thy nhng iu thc ra khng c, ti sao nhng ngi ny t
nhin li c cm tng rng t nhin b nhng ngi thn yu khc hnh h, hay theo ui nhng
m mng m mt a tr cng cho l v l th lc khoa phn tm hc mi ng theo ui. Nhng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nu mn phn tm hc khng th lm g khc hn l tm hiu xem ti sao vo mt hm no , mt

din gi trong mt ba tic li ni mt cu hay mt ch ng l khng nh ni hay ti sao mt b
ch gia nh khng tm thy cha kho, hay nhng iu v tch s tng t th chng ti ngh rng
chng ti cn th gi lm nhng vic khc quan trng hn.
Ti s tr li: Khoan . Bn ch trch sai ri. ng th, mn phn tm hc ch n nhng
trng hp v tch s thi. Nhng thc ra nhng s quan st ca mn ny da trn nhng s kin
khng r rt m cc khoa hc khc coi l v ngha l. Nhng trong khi ch trch bn ng lm s
quan trng ca cc vn vi b ngoi ca cc du hiu. Bn khng thy l c nhiu iu rt quan
trng m ch xut hin di nhng hnh thc hay du hiu rt l m trong mt vi iu kin v trong
mt vi lc sao? Ti c th d dng k cho bn nghe mt vi v d. Hi cc bn thanh nin, c
phi nhiu khi ch bng mt vi du hiu khng nhn thy c r rng m bn d on c mnh
chim c tnh cm ca mt ngi con gi khng? Bn c ch i l c gi s t tnh vi bn
hay nhy x ln m ly c bn khng? C phi l bn ch ch i mt ci nhn rt nhanh, mt c ch
phc ho, mt ci bt tay hi lu mt cht khng? Ri khi lm nhim v thm phn iu tra v mt
v n mng, bn c nn ch tn st nhn li ti ni xy ra v n bc hnh hay a ch ca n
khng? Hay l bn ch mong ch nhng du hiu rt l m nh nhoi tm ra cn cc ca n? Vy
bn ng nn coi thng nhng du hiu nh b. Nhng du hiu tm thng ny thng dn chng
ta n nhng con ng cc k quan trng. Ti cng ngh nh cc bn l cc bn phi n
nhng vn quan trng ca th gii v ca khoa hc. Nhng ch khi mi d nh bt tay vo mt
vic no quan trng v to tt thi th cng chng c ch g v bn cha h bit mnh s phi i v
nhng hng no. Trong cng vic kho cu khoa hc nhiu khi hp l hn nu chng ta bt tay
ngay vo cng vic c trc mt mnh, vo nhng cng vic t nhin n cho chng ta tm ti. Nu
chng ta lm vic vi tinh thn ng n, khng c thnh kin, khng c hy vng ho huyn, v
nu may mn ra nh c s lin quan ca nhng vic ln nh, nhng nh hng h tng, cng vic
lm c th dn chng ta n cng vic to tt hn no .
l nhng iu ti mun ni vi cc bn lm cho cc bn ch n khi ti ni n nhng hnh
vi sai lc, b ngoi thc v ngha l ca nhng con ngi kho mnh bnh thng. By gi chng ta
ni n mt ngi hon ton xa l vi mn phn tm hc v hi xem h ct ngha ra sao vi nhng
s vic trn va k.
Chc chn l th no ng ta cng tr li: Ch cn ct ngha g c bi v l nhng vic chng c
ngha l g. ng ta nh ni g vy? C phi ng ta cho rng c nhng s vic khng ngha l g,
ngoi hn mi sinh hot ca th gii v nu khng xy ra th cng chng sao hay khng? Nhng
ngay c khi ngi ta ph b thuyt tin nh c mi ngi cng nhn d ch mt im thi,
ngi ta cng lm o ln ht quan nim khoa hc v th gii. Chng ta s chng t cho ng ta thy
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
rng mt quan nim tn gio v th gii s hp l vi chnh mnh hn khi cho rng mt con chim s
khng th ri t trn tri xung m khng c s can thip c bit ca ch Thng .
Ti rng ngi bn ca chng ta ng l phi a ra hu qu ca li gii thch th nht ca mnh
s ni li rng ng ta c th d dng tm thy cu tr li. l mt s lch lc trong mt c quan no
, s sai lc hot ng ca mt c quan tinh thn, vic tm ra s lch lc khng c g l kh
khn. Mt ngi lc thng n ni thn trng c th nhm ln khi: 1) ng ta b mt mi; 2) b xc
ng qu mc; 3) qu ch trng n mt vic khc. Nhng li xc nh ny rt d c cng nhn.
Ngi ta thng ni l li khi trong ngi b mt, nhc u hay st nng lnh. Nhng trng hp
qun tn cng th. C nhng ngi mi khi thy mnh qun nh th l bit ngay mnh sp b nhc
u. Cng nh th, khi b xc ng ngi ta thng nhm iu ny vi iu n, ting ny vi ting
n.
Khi ngi ta ng tr, ngha l lc ngi ta tp trung vo nhng iu khc th ngi ta rt d qun
nhng iu ngi ta d nh, hay lm nhng cng vic khng c . Mt trng hp rt quen thuc l
trng hp mt v gio s qun mang v i m ca ngi khc bi v tr c ng ta ang tp trung
vo nhng vn sp c em ra trnh by trong cun sch ca ng ta. Cn nhng th d v nhng
iu d nh hay nhng li ha b qun lng xy ra khi c nhng bin c lm cho ngi ta phi ch
n nhng s vic khc th cc bn c th tm thy ngay ni mnh.
Nhng iu va ni c v nh d hiu v khng th bc b c. C l cng chng hay ho g, hay t
nht cng chng hay ho nh ngi ta tng. Chng ta hy xem xt thc k nhng li gii thch trn
v nhng hnh vi sai lc. Nhng iu kin m ngi ta cho l c tnh cch quyt nh cho nhng
s xy ra khng phi u c tnh cht ging nhau. Nhng s kh chu trong vic tun hon xy ra
l v s ri lon trong mt s hot ng thng thng, nhng s ri lon trong sinh l. Nhng xc
ng qu mc, mt mi ng tr u l nhng yu t c tnh cch khc hn, va v tm l va v
sinh l. Nhng yu t ny ngi ta c th d dng vit thnh nhng l thuyt. S mt mi, ng tr
lm cho ngi ta hoang mang khng cn tp trung t tng c na, nh th c ngha rng c quan
tp trung t tng khng cn nhn c mt s ch dng na nn b ri lon v khng cn hot
ng vi mt mc chnh xc dng na. Mt s kh chu, nhng s thay i trong vic tun
hon din ra trong c quan trung ng v tinh thn cng c nhng kt qu tng t c nh hng
n mt yu t quan trng l s tp trung t tng. Vy tt c nhng trng hp ny u thuc
trng hp theo sau ngay nhng s ri lon trong vic ch , d rng nhng s ri lon ny c th
c nhng nguyn nhn trong c th hay tinh thn.
Tt c nhng iu ni trn cng khng kch thch c s ch ca chng ta v mn phn tm hc
v chng ta vn c th c tng b ri mn hc ny. Tuy nhin khi xem xt mt cch chm ch
hn nhng hin tng hnh vi sai lc, chng ta s thy rng khng phi mi s u ph hp vi ci
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thuyt ni trn v s ch , hay t nht cng khng phi l t m pht sinh ra. Chng ta s thy
nhng hnh vi sai lc ny, nhng s qun lng ny cng xy ra vi nhng ngi khng h mt mi,
ng tr hay b xc ng qu mc cht no, tri li cn t ra bnh thng v mi phng din, v ch
v sau ny khi s vic xy ra xong ri chng ta mi gn cho h nhng s ri lon ni trn m chnh
h cng khng cng nhn. Thc l mt s khng nh qu gin d khi cho rng khi no ngi ta ch
nhiu th mt c quan mi hot ng y , cn khi ngi ta km ch i th c quan hot
ng khng iu ho. C rt nhiu hnh vi m ngi ta lm nh my, hay l ng khng h bt
chnh xc i t no. Ngi i do tuy khng h n con ng mnh i m vn n ni n chn
nh thng. Mt nhc s dng cm d khng n vn nh c nhng nt nhc chnh xc.
Ngi ny cng c khi lm, nhng nu khi cho rng li chi n nh my l li chi hay a n
nhm ln nht th nhng tay danh cm chuyn luyn n ni tr thnh hon ton my mc li l
ngi hay lm ln nht. Tri li chng ta thy rng c rt nhiu hnh vi thnh cng c bit khi
ngi ta khng ch n v chnh lc ngi ta ch n chng nht, ngha l lc s ch c a
n tt th li xy ra nhiu lm l nht. Chng ta c th cho rng s nhm ln chnh l kt qu ca
s no nc. Nhng ti sao s no nc li khng lm gim s ch vi mt hnh vi m ngi ta
chm ch n nh th? Khi trong mt bi din vn hay trong mt cuc ni chuyn thng c
ngi ni l li, ni nhng iu khng nh ni hay ni tri hn mnh th ngi c mt nhm
ln rt kh ct ngha bng thuyt tm sinh l hay thuyt v s ch .
Chnh ngay nhng hnh vi sai lc cng km theo nhng hnh vi ph thuc m khng ai hiu ni d
c ct ngha. V d nh chng ta qun mt ch, chng ta t v kh chu, tm ht cch nh li
v ng ngi khng yn cho ti khi nh li c mi thi. Ti sao con ngi li bc mnh nh th
rt t khi tm li c ch qun, khng lm sao nh li mt ch m anh ta thng cho l ngay trn
u li mnh n ni nu c ngi no khc ni n ch l anh ta nh li lin. Ngoi ra cn
nhng trng hp trong nhng hnh vi sai lc chng cht ln nhau, qun cht vo nhau, thay ch
cho nhau. Ln u tin chng ta qun mt bui hn. Ln sau nht nh chng ta khng qun na,
nhng khng may l chng ta ghi nhm gi hn. Trong khi ngi ta dng mi cch nh li mt
ch b qun th ngi ta li qun lun mt ch th hai trong khi ch ny c th gip mnh nh li
ch kia; ri trong khi ngi ta c tm li ch th hai ny th ngi ta li qun mt ch th ba v c
nh th tip din. Nhng s ri lon ny thng xy ra cho nhng ngi th sp ch c th coi nh
nhng hnh vi sai lc. Mt s nhm ln thuc loi ny c xy i xy li mi trong mt t bo ca
ng x hi dn ch. Trong bo , khi tng thut li bui biu tnh, ngi ta c thy nh sau:
Trong s nhng ngi tham d c c ng Kronrprinz (ng l phi l ng Kronprinz- ng cung
thi t). Hm sau t bo ci chnh, xin li c gi v vit: Chng ti nh vit ng Knorprinz (ch
khng phi l ng Kronrprinz) . Ngi ta ni trong nhng chuyn nh th hnh nh c ma hay c
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
qu trong vic xp ch. D l ma hay l qu th nhng ch ny cng vt qu gii hn ca mt

thuyt tm l sinh l ca nhng s nhm ln trong vic xp ch.
Chc bn cng bit l chng ta c th dng cch m th lm cho ngi ta l li. V iu ny c
cu chuyn nh sau: Mt din vin mi vo ngh mt hm phi ng mt vai trong v Pucelle d
Oclans, anh ta c phn s bo cho vua l ng Conntable a tr li thanh kim (shwert). Nhng
trong lc tp, mt ngi nhc v a anh ta bng cch nhc cho anh ta ni l: ng Confortable tr li
con nga (pferd). V anh chng hay a nghch t c mc ch: anh din vin khn kh ny
ca chng ta qu nhin ni l li ngay theo cu ni nhc sai v ri c nhm nh th mi mc d
c cnh bo bao nhiu ln, c khi li cng lm v nhng li cnh bo .
Tt c nhng im c bit v nhng hnh vi sai lc va c trnh by khng th ct ngha c
bng thuyt cho rng s ch b nh lc. iu khng c ngha l thuyt ny sai. Ni cho
ng ra th thuyt ny phi c b tc. Nhng ngoi ra nhiu khi c nhng hnh vi sai lc cn c
hiu theo mt phng din khc.
V d nh nhng hnh vi sai lc thng c chng ta ch n nht: l nhng s l li (lapsus).
Chng ta c th chn nhng s sai lm v c sch hay vit cng c. Chng ta cn ch nhng
im sau y: l t trc n nay chng ta ch t t mi mt cu hi l chng ta l li trong
nhng iu kin no v khi no. Chng ta mi ch tr li c mt cu hi . Nhng chng ta c th
xt n hnh thc mt s l li v hu qu ca s l li . Chc cc bn on ra rng, mt khi
chng ta cha tr li c cu hi ny, mt khi cha ct ngha c hu qu ca s l li th v
phng din tm l hin tng ny vn ch cn l tai nn bt thng ngay c khi ngi ta ct
ngha c v phng din sinh l. Tt nhin khi ti l li, ti c th l li bng hng ngn cch; ti
c th thay th ting ni ng bng ngn cch khc hay ni mt ting m thay i i bng ngn
cch khc. V khi ti hi ti sao trong bao nhiu ting c th l li c ti li ch l li c bit vi
mt ting thi? Trong trng hp th s l li c nguyn nhn g quyt nh khng hay l ch
l do s tnh c, mt vn khng sao gii p hp l c?
Hai tc gi, ng Maringer v ng Mayer (ngi trn l mt trit gia trong khi ngi di l mt nh
tr bnh tinh thn) nm 1985 kho cu v nhng s l li. Hai ng tp trung c nhiu trng
hp trong hai ng ch ng v phng din m t thi. Hai ng khng tm cch ct ngha nhng
trong thc t m ng cho ngi sau ct ngha. Nhng s l li c xp loi nh sau:
a) ni ln ngc;
b) ni ln ln ch n vi ch kia (Vorlang)
c) ni mt ch di ra m khng c li g c (Nachklang)
d) ni lm ch n vi ch kia (ch n giy ra ch kia);
e) thay ch n vo ch kia.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Ti k cho cc bn nghe nhng th d ca mi loi. C ln ngc khi ngi ta ni Mil V n trong

khi phi ni Thn v n Mil. C ch n ln ch kia khi ni: Es war mir anf der Schwest.. auf
der Brust so scbwer (C ngha l ti thy ci g cng nng ln ngc. Ch Schwer (nng) ln
mt phn ch Brust (ngc). C ni ko di v ch hay nhc li v ch trong cu chc tng sau y:
Ich fordere sie auf, auf das Wohl unseres Chefs aufzustossen (Xin cc ngi hy ln chc mng
ng Ch c thnh vng, trong khi ng nh phi ni ung chc cho ng Ch v.v.. ). Ba hnh
thc l li trn khng thng xy ra. Nhng trng hp l li v mt s lin tng hay mt s rt
ngn li ni th thy d hn. V d nh mt ng gp mt b ngoi ph v ni: Nu c cho php ti
xin tht l vi c. S thc th ng ta mun ni Nu c cho php ti s i cng c nhng ng ta
lm ch begleiten (i cng) vi beleidigen (tht l) ngha l rt ngn ch n thnh ch kia. Ti
cn ni l c l anh chng ny khng c c kia hoan nghnh th phi. V li ni thay ch n vo
ch kia th c th d sau y: Meringer v Mayer ni: Ti cho nhng th thuc ny vo thng th
(Briefkasten) thay v trong l hp (Brutkasten).
Hai nh kho cu trn tm cch ct ngha nhng th d ny, nhng theo ti th nhng cch cn
thiu st nhiu. H cho rng nhng thanh m v nhng vn trong ch c nhng gi tr khc nhau, v
khi ngi ta ngh n mt vn hay mt thanh m no c gi tr cao hn th s suy ngh ny c nh
hng ri lon n nhng vn hay nhng thanh m c gi tr t hn. iu nhn xt ny cng lm ch
c gi tr i vi nhng trng hp t xy ra thuc loi th hai hoc th ba: trong nhng trng hp
d cho rng c nhng yu t ny c gi tr hn yu t khc chng na th s quan trng hn hay km
ca nhng thanh m hay vn khng ng vai tr g c. Nhng s l li hay xy ra hn c l trng
hp thay ch ny bng ch khc hao hao ging v s ging hao hao ny ct ngha ri. V d
nh mt v gio s trong mt bi hc khai mc ni: Ti khng sn sng (geneigt) phn on v gi
tr ca v gio s dy trc ti mt cch ng mc trong khi mun ni : Ti khng dm cho mnh
mt s hiu bit dng phn on v.v.v.. (geeignet). Hay mt v gio s khc: V b phn
sinh dc ca n b mc d nhng s cm d (tentions, versuchungen), xin li nhng mu toan
(tentatives, versuche).
Nhng s l li hay xy ra nht, lm cho ngi ta ch n nhiu nht l trng hp ni ra nhng
iu hon ton tri vi iu nh ni. Tt nhin trong trng hp ny, nhng lin quan v thanh m
cng nh nhng s ging nhau ch ng mt vai tr rt nh; thay vo nhng yu t ny ngi ta
c th cho rng gia nhng ting tri ngc nhau c mt s ph hp rt gn trong s lin tng v
tm l. Chng ta c nhng v d ly trong lch s loi ny. Mt ng ch tch h ngh vin khai
mc bui hp bng cu sau y: Tha cc ngi, ti thy c s hin din ca... ngh s v tuyn b b
mc bui hp .
Bt c mt lin tng no c kh nng xut hin mt cch bt cht nh th cng c th a n kt
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
qu tng t. V d nh ngi ta k li rng trong mt ba tic ci ca hai con nh Helmholtz v

Siemens, nh sinh l hc ni ting kt thc bi din t ca ng bng cu sau y: Hoan h s kt
hp mi m gia Siemens v Halske. Tt nhin khi ni cu ng ta ngh n Halske v s lin
tng gia hai nh Siemens v Halske rt quen thuc vi ngi dn thnh Berlin.
V nhng l ngoi nhng lin quan v thanh m v s ging nhau ca cc ting, chng ta phi
thm vo s lin tng gia cc ting na. Nhng nh th cng cha . C nhiu trng hp m
mun ct ngha mt s l li chng ta phi n nhng li ni hay ngh n t trc. l
nhng trng hp tc dng t xa cng thuc loi do Meringer k li nhng c phm vi rng ln hn.
Nhng n y ti phi th thc vi cc bn l ngay lc ny hn lc no chng ta cng ngy cng
thy cc s lm ln trong vic ni nng cng kh hiu.
Nhng ti c th ni l mnh khng lm khi cho rng cc cng trnh kho cu ni trn gy ra mt
cm gic mi ng cho chng ta ch n. Trc ht chng ta xt ti nhng iu kin pht sinh ra
mt s l li , ri sau xt n nhng nh hng lm cho ting ni b sai lc i. Nhng chng ta
cha ni n nhng hu qu ca nhng s l li. Nu nh xt n vn th chng ta phi c
can m ni rng: Trong tt c nhng s l li , s sai lc ca ting ni c mt ngha. Ta hiu
cu c mt ngha nh th no? Bit u hu qu ca mt s l li li chng c quyn c coi nh
mt hnh vi hon ho ca tinh thn c mc ch nht nh, nh mt pht biu vi mt ni dung v
ngha c bit. T trc ti nay chng ta ni n nhng hnh vi sai lc nhng c v nh nhng hnh
vi sai lc ny li l nhng hnh vi hon ton ng n, ch xut hin ra vi mc ch thay th cho
hnh vi ngi ta mun lm hay ang ch i.
ngha en ca hnh vi sai lc ny trong mt vi trng hp c v nh khng th no chi ci c.
Nu ngay trong nhng ting u tin m ng ch tch ni ngay n hai ch b mc trong khi
ng l mun ni n hai ch khai mc th chng ta l ngi bit r nhng iu kin pht sinh ca
s l li ny, chng ta c th gn cho hnh vi sai lc ny mt ngha. ng ch tch thc ra khng
ch i vin dn biu lm c mt vic g hay ho nn mun cho n b mc lun i. Chng ta c th
d dng tm ra ngha ca s l li ny. Khi mt b, c bit l ngi c nhiu ngh lc, k cho
chng ta nghe rng: Chng ti va i khm bc s cho bc s ch cho phi n ung nh th no
th bc s bo anh chng phi king g c, anh c vic n nhng g ti mun th chng ta thy nghe
rng l mt s l li, nhng cng thy ngay rng b ta ni ra nhng iu b ta d nh s lm,
ngha l bt ng chng n theo kin ca b ta.
Nu chng ta cho rng nhng s l li c mt ngha khng phi l mt ngoi l v tri li, li lun
lun xy ra th ngha ny ca chng ta c th gt b mi th khc vo trong hu trng. By gi
chng ta c th gt b tt c nhng yu t sinh l, hay va tm l va tm sinh l m ch n
nhng yu t tm l thi tm hiu xem nhng hnh vi sai lc c ngha g v ni ln nhng g v
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ngha ca ngi l li. V th cho nn chng ta s xt nhiu trng hp na.

Nhng trc khi i vo con ng , ti mi cc bn i vo mt con ng khc hn. C nhiu nh
thi s tng s dng mt s l li hay hnh vi sai lc no khc din t th ca mnh. S kin
ny t n cng chng t cho chng ta bit rng nh thi s coi nhng hnh vi sai lc v c bit s
l li khng phi l khng c ngha v ng ta c lm nhng hnh vi sai lc . Khng ai tin
rng nh thi s lm ln trong khi vit ri c nguyn khng sa cha s sai lm ca mnh , v s sai
lm ny s tr thnh mt s l li t ming mt ngi no . Bng s l li ny nh thi s mun
din t mt ngha g c v nh ng ta mun bo cho ta bit v con ngi ng tr, mt mi hay
sp b nhc u. Nhng nu nh thi s dng mt s l li nh mt ting c ngha th chng ta tri
li khng nn gn cho s vic mt mc qu ng. S thc, mt s l li c th khng c ngha
g ht, c th ch l mt tai nn bt thn ca tinh thn hay nu c mt ngha g th ch trong trng
hp thc c bit thi. Tuy nhin, chng ta khng th cm nh thi s gn cho chng mt ngha
dng vo tc phm ca ng ta. V th cc bn s khng ngc nhin khi thy ti ni rng cc bn
mun tm hiu v vn ny nn kho cu cc nh thi s hn l cc nh ngn ng hc v cha bnh
thn kinh.
Trong v Wallenstein (Piccolomini, Hi th nht) ta thy c mt loi l li nh th. Trong cnh
trc Piccolomini hng say bnh vc ng qun cng bng cch ca tng nhng li ch ca ho
bnh, nhng li ch m anh ta bit trong cuc du hnh cng c con gi Wallenstein. S bnh vc
ny lm cho cha anh v s gi ca nh vua sng st. Cnh tip din nh sau:
Questenberg - Nguy qu chng ta hin i n u y? Chng ta c nn cho n i vi tng
in r m khng cnh co n v m mt n ra khng?
Octavio (ang suy ngh git mnh): Mt ti m to lm ri v iu ti trng thy khng lm ti vui
thch t no.
Questenberg - iu g vy bn?
Octavio - Cuc du hnh thc bt li qu.
Questenberg - Ti sao? C g vy?
Octavio - i cng ti i, ti phi theo gt n ngay, phi chnh mt ti nhn thy.. No i i.
(Anh mun ko Questenberg i cng)
Questenberg - Bn lm sao th? Bn mun ti i u?
Octavio - n gp nng.
Questenberg -Gp ai?
Octavio (Sc nh li) - Gp qun cng. No ta i...
Octavio mun ni n gp ng qun cng nhng anh l li v ni gp nng, do chng ta hiu
rng anh chng ny hiu r nhng nh hng no lm cho chng chin s tr tui m n
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nhng li ch ca ho bnh.
O. Rank cng tm ra Shakespeare mt th d cng loi. l trong v Ngi li bun thnh
Vnid trong cnh m anh chng si tnh phi chn gia ba hp . Ti mun c cho cc bn nghe
on anh ta vit v im .
Trong v Ngi li bun thnh Vnid ca Shakespeare (Hi III cnh II) c mt s l li rt
ng ch v phng din vn chng v k thut; cng nh th d do Freud k li trong
Wallenstein, iu chng t rng cc nh thi s hiu r v nhng s l li v cho rng khn gi
cng hiu r. B cha bt buc rt thm chn mt ngi chng, nng Portia t trc ti nay vn
thot khi tay nhng anh chng m nng khng thch do mt s ngu nhin may mn. n khi thy
anh chng Bansanio hp mnh, nng ch s anh chng rt phi mt l thm ti thi. Nng mun ni
cho anh nghe l d c rt phi mt l thm ti i chng na, anh cng nn tin chc rng nng yu
anh nhng v trt ha nn khng dm ni ra. Trong khi ang tan nt c ci lng, nng c nh
thi s lm cho ni nhng cu sau y vi ngi yu:
Em xin anh! Anh li i, li mt hai ngy i, trc khi rt thm, bi l nu anh rt khng trng l
thm cn rt th em s khng c gp anh na. Anh hy ch t lu . C mt iu g (iu
khng phi l tnh yu u) lm cho em thy rng em s hi tic nu em mt anh. Em c th hng
dn anh, ch cho anh bit chn nh th no, nhng em s li li th v em khng mun li li th.
Anh c th khng ly c em; anh s lm cho em hi hn v khng chu li li th. Chao i,
nhng nh mt lm em nn nao c ci lng chia em lm hai ngi: mt ngi thuc v anh, mt
thuc v anh.. khng phi th, em mun ni thuc v em. Nhng nu ngi thuc v em th
cng thuc v anh lun, nh th c ngha l c ngi em thuc v anh
iu nng ch mun m ch n thi bi v ng l nng khng c ni ra , ngha l nng mun
cho chng bit l ngay trc khi bc thm nng thuc v anh ri v nng yu anh. Tc gi rt
snh tm l lm cho nng l li ni cho ngi yu bit cho chng yn tm v lun th ct cho
khn gi mt ni lo ngi trong vic d on nng s chn ai.
Chng ta hy vic nng Portia kho lo nh th no dung ho hai li th nhn ca nng
trong s l li bng cch xo b s mu thun gia hai tnh trng, tuy vn gi c li th m
vn ni ln c nhng iu mnh ngh: Nhng nu n thuc v em th n cng thuc v anh, ngha
l c ngi em u thuc v anh.
Ch bng mt nhn xt gin d nh th, mt ngi khng hiu bit g v y khoa, do mt s ngu
nhin may mn tm c ngha ca mt s l li, mt hnh vi sai lc m khng ct ngha g
khc na. Chc cc bn cng bit nh tro phng ti ba Licktenberg (1742-1799) m mi li ni u
cha ng c mt vn (theo li Goethe). Licktenberg k li rng v c nhiu Homere qu nn bt
c ch no c vit ch angenommen (ngha l chp nhn) ng u c thnh Agamemnon.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chnh l thuyt v s l li.

Trong bi hc sau chng ta s xt n vn chng ta c th ng vi cc nh thi s v quan nim
ca h v cc hnh vi sai lc khng?
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Ln trc chng ta xt n hnh vi sai lc khng phi v phng din lin quan gia chng vi c
nng mun, m v phng din vi chnh hnh vi thi. C v nh hnh vi sai lc trong vi
trng hp c mang vi ngha c bit. Chng ta t nh l nu c th khng nh c iu
trn mt quy m rng ln hn th ngha ca nhng hnh vi ny i vi chng ta s c ngha hn
l nhng trng hp pht sinh ra nhng hnh vi .
Mt ln na chng ta phi ng vi nhau v nhng iu chng ta hiu khi ta ni n ngha ca
mt s hot ng tinh thn. i vi chng ta, ngha khng c g khc hn l din t mt
mun v a v ca n trong i sng tinh thn. Trong cc cng trnh kho cu ca chng ta, chng
ta c th thay ch ngha bng ch mun hay khuynh hng. Nay th ta t hi khng bit
ci mun c phi ch l mt b ngoi la di hay mt iu qu ng c tnh cch thi vn hay
khng?
Vy chng ta hy xt nhng trng hp l li v kho cu nhng s quan st lin can n nhng
trng hp . Chng ta s tm ra hng lot nhng s l li c ngha. Thot tin l nhng s l li
trong ngi ta ni ra nhng iu tri hn vi nhng iu mun ni. ng ch tch ni trong din
vn khai mc: Ti tuyn b b mc bui hp. Ch cn c g ngi khc hiu nhm c. Li
ni chng t rng ng ch tch trong thm tm mun b mc bui hp. Th chnh ng ni ra
ming m, chng ta c vic tin li ng ni. n y cc bn ng lm ti lng tng bng cch ci li
rng s thc khng th no nh th c bi v chng ta bit rng ng ta mun khai mc ch khng
phi l b mc, nht l khi hi li th chnh ng ta mun khai mc. Chng ta ng qun rng chng ta
quyt nh l ch kho cu hnh vi sai lc vi tnh cht ca n thi, cn chuyn n c lin quan
th no vi mun m n lm ri lon hay khng th l mt chuyn khc s c ni n sau.
Lm khc i, chng ta s phm mt li lm bt hp l, lm sai lc hn vn ang kho cu.
Trong trng hp khc trong ngi ta khng ni hn nhng iu tri vi mun nhng s l li
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
vn din t mt ngha tri ngc. Ich bin nicht die Verdienste meines Vorgagers zu wurdigen. Ch
Geneigt khng phn ngha vi ch geegnets (sn sng v c quyn); nhng l mt li th nhn
trc cng chng tri hn vi a v ca din gi.
Trong nhng trng hp khc s l li thm mt ngha mi vo ngha nh ni. Mnh xut
hin nh mt s co rt, rt ngn hay dung ho nhiu mnh li. l trng hp ca con ngi
giu ngh lc ni trong nhng dng trn chng ti c th n ung nhng mn g ti mun. C v
nh b ta mun ni: Chng ti mun n g tu anh mun. Nhng anh cn g phi mun. Chnh ti
mun thay anh!. Nhng s l li lun lun cho ngi ta ci cm tng rt ngn thuc loi sau y.
V d: Mt gio s v c th hc sau khi ging xong mt bi v l mi, hi cc sinh vin l h c
hiu khng. Sau khi h tr li l h hiu, gio s hi tip: Ti khng tin nh th v s ngi hiu
c s cu to ca l mi, trong mt thnh ph mt triu ngi c th m trn u mt ngn tay...
cht ni, trn cc u ngn tay. Cu ni rt ngn ny c ngha : gio s mun ni ch c mi mt
ngi hiu c s cu to ca l mi thi.
Cnh nhng trng hp va k, trong ngha ca s l li hin ra r rng, cn c nhng trng
hp l li khng c ngha g c v do tri hn vi nhng iu chng ta ch i. Khi mt ngi
ni sai mt danh t ring hay pht ra nhng m thanh chng c ngha g ht c th tt nhin tt c
nhng hnh vi sai lc ny chng c ngha g ht. Nhng khi xt k ngi ta s thy nhng ting hay
nhng cu ngay c khi s khc bit gia nhng trng hp cn nghi ng vi nhng trng hp thc
r rng khng to tt nh ngi ta tng.
C ngi hi thm sc kho ca con nga ca mt ngi, ngi ny tr li: Jan das draut.. das
dauert.. ng ta mun ni: Bnh n c th ko di mt thng. Hi ng ni draut ngha l g (m
ng sut na dng thay ch dauert) ng tr li l, v cho rng vic con nga m i vi ng l
iu rt bun (traurig) ng dng lm hai ch dauert v traurig v ng l ni ra ch draut.
Mt ngi khc ni v mt vi li lm vic lm cho ng phn n ni: Dann aber dind Tatsachen
zum Vorwwchein gekommen (ngi ta tm ra nhng s vic..) Nhng v trong thm tm ng cho
cc li lm vic nh vy l con heo (cochonneries, Schweinerrein) nn v tnh ln hai ch
Vorschein v Schweinerrein. Do ng ni l li ra Vorschein (Meringer v Mayer).
Bn hn cn nh trng hp anh chng mun i cng vi mt b cha quen bit bng ch begleigtdigen. Chng ta phn ch thnh hai ch begleinten (i cng) v beleidigen (knh trng). Chng
ta cho l cch gii thch nh th l ng lm ri nn chng ta khng thy cn kim li. Cc bn thy
r l ngay c nhng trng hp l li khng c r rng lm cng c th ct ngha c bng s
trng phng ca nhng pht biu ca hai mun. S khc bit c nht gia cc trng hp l
ch i vi mt s trng hp nh trong cc s l li bng s tri ngc th mt mun ny c
thay hn bng mt mun khc, cn trong mt s trng hp na th mt mun ch thay i mt
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
mun khc thi. Do , c mt s ch c hai hay nhiu ngha.

Chng ta tng nh vn c bc mn b mt vi mt s lng ln s l li. V by gi vn
bng li l lun chng ta c th hiu c nhiu loi cn b mt hn nhiu. V d nh trong
trng hp c sai cc tn ring, chng ta khng th cho rng nguyn nhn ca chng l s c mt
ca hai ting va khc nhau li va ging nhau. Nhiu khi s sai lm din ra khng lin can g n
s l li c. Bng cch ngi ta tm cch ni ln mt danh t ku sai hay gn cho n mt thanh
m lm cho ngi ta nh li mt vt g rt tm thng. l mt li chi ra rt quen thuc m
nhng ngi lch s khng dm dng tuy nhiu khi trong thm tm h cng mun dng lm. Li
chi bi ny thng lm cho ngi ta c v thng minh nhng l ci thng minh h cp. Vy chng
ta c th cho rng s d c s l li l v trong thm tm ngi ta mun chi bi bng cch ni
sai ch dng. Ni rng thm ra, chng ta c th dng cch gii thch vi nhng trng hp l li
rt bun ci hay kh hiu: Xin mi cc ngi ln chc th ng ch ca chng ta (trong khi
mun ni: ung mng aufstossen v anstossen). y quang cnh trang nghim b ph ri bng mt
ting gi ln mt cm gic kh chu. Trong trng hp ny qu c mt khuynh hng xut hin tri
hn vi dng iu cung knh b ngoi ca din gi. Thc ra din gi mun ni: cc bn ng tin li
ti, ti khng mun ni nh th u, ti ch mun nho ng ch thi vvv.. cng l trng hp ca
s l li trong nhng ting rt thng bin thnh nhng ting th tc.
Khuynh hng bin i hay c sai ny thng thy c nhng ngi mun a chi hay mun t
ra mnh thng minh. V mi khi gp trng hp ny th chng ta thng phi tm hiu xem c phi
l ngi ni cu mun pha tr hay khng hay chnh l mt s l li thc s.
Nh vy tc l chng ta gii quyt c mt cch tng i d dng nhng iu b mt ca
nhng hnh vi sai lc. khng phi l mt s bt thng m l nhng hnh vi tinh thn ng n,
c ngha pht sinh ra do s trng hp hay ni ng hn s phi tri gia hai mun khc nhau.
Nhng ti on trc rng nhiu bn s nghi ng v s hi nhiu cu m ti s phi tr li trc khi
c th hi lng v kt qu u tin ny. Ti khng h c a bn n ch quyt nh hp tp.Chng
ta hy tho lun tng im theo mt th t mt cch bnh tnh.
Bn s hi g ti? Ti cho rng nhng li gii thch ni trn c gi tr i vi mi trng hp hay ch
i vi mt s trng hp khng thi? Mt quan nim nh th c ng vi mi hnh vi sai lc
khng nh: c sai, vit sai, qun, lm, khng tm li c mt vt m mnh ct.. Trc tnh cht
tinh thn ca nhng hnh vi sai lc ny th s mt nhc, s kch ng, s ng tr, s ri lon trong
s ch gia nhng vai tr no? Ngi ta nhn thy rng trong hai khuynh hng knh ch nhau,
c mt khuynh hng l hin nhin cn khuynh hng kia th khng. Lm th no cho khuynh
hng ny r rt ra v trong trng hp l c th lm sao chng t c khuynh hng sau ny,
d khng xc thc l thi c nht pht sinh ra c? Cc bn cn hi g ti na khng? Nu
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
khng th chnh ti cng cn nhiu cu t ra na. Ti nhc li rng nhng hnh vi sai lc t chng
i vi chng ta chng c li lc g nhng chng ta ch mun da vo tm ra c nhng kt
qu c th p dng vo mn phn tm hc thi. V th nn ti t cu hi nh sau: nhng mun,
nhng khuynh hng c th lm rn nhng mun v khuynh hng khc l th no v gia mt
khuynh hng b gy ri v mt khuynh hng gy ri c lin quan g? Nh th tc l ch sau khi
gii p tt c nhng cu hi ny th cng vic thc s ca chng ta mi bt u.
Vy: s gii thch ca chng ta c gi tr vi mi trng hp l li hay khng? Ti tin l c v mi
ln xt n mt s l li chng ta li quay tr li li gii thch . Nhng khng c g chng t rng
khng c nhng s l li pht sinh t nhng li khc. C th c. Nhng ng v phng din l
thuyt th d c nhng s na th cng chng quan h g my, bi l nhng iu kt lun ca
chng ta trong nhng dng trn vn cn nguyn gi tr ngay c khi nhng s l li ph hp vi quan
nim ca chng ta ch l s t, nhng thc s khng phi nh th. Cn v cu hi sau l chng ta
c nn em nhng kt qu thu lm c v nhng s l li p dng vo nhng hnh vi sai lc khc
khng, cu tr li ca ti l c. Cc bn s thy ti lm th l phi khi chng ta xt n nhng th d
v vit sai, ti ngh cng cc bn hy tm gc vn li cho n khi xt xong vn l li.
V by gi n cc s mt mi, kch ng, ng tr, ri lon trong s ch v tun hon ng nhng
vai tr g trong s hot ng tinh thn? Vn ny cn c xem xt cn thn. Chng ta khng h
ph nhn nhng iu cc mn khc khng nh; thng thng mn ny ch a thm vo nhng
iu khng nh nhng yu t mi, v trong nhiu trng hp nhng iu a thm vo ny li l
nhng iu cn thit. nh hng ca cc s kin sinh l do nhng kh chu, nhng s ri lon trong
b my tun hon, nhng tnh trng c th suy i gy ra i vi s pht sinh cc l li phi c
cng nhn hon ton khng d dt. Nhng kinh nghim bn thn ca bn bn cng nhn nh
hng . Nhng gii thch nh th l gii thch qu t. Trc ht, nhng trng thi va k khng
phi l nhng iu kin cn thit cho nhng hnh vi sai lc. Ngay c nhng ngi kho mnh bnh
thng cng l li. Nhng yu t c th ny ch c gi tr khi chng lm d dng cho s pht sinh
ca nhng s l li.
chng minh s c lin quan , c mt ln ti dng mt s so snh v ngy nay li phi em
dng li v khng cn s g tt hn. V d nh mt hm i chi ban m trong mt ni vng v ti b
k gian chn li trn lt ng h v ti tin, ti n n cnh st trnh rng s vng v v bng ti
trn lt ng h v tin bc ca ti th chc chn ng cnh st s tr li rng: ng khng th ct
ngha mt cch my mc nh th c. Nu ng mun, ti s gii thch nh sau: v c bng ti v
s vng v che ch, mt tn cp v danh cp ca ng nhng vt ng gi. Theo ti iu cn
i vi ng l tm c tn cp; v ch lc chng ta mi c hy vng tm thy nhng mt.
Nhng yu t va tm l va sinh l nh s kch ng, s ng tr, s ri lon trong s ch , tt
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nhin khng c ch g trong vic ct ngha nhng hnh vi sai lc . ch l mt cch ni, nhng bnh
phong khng lm cho chng ta khng nhn c. Ngi ta c th t hi: trong mt trng hp c
bit no , nguyn nhn ca s kch ng, ca s lch lc trong s ch l g? Ngoi ra nhng nh
hng ca thanh m, ging nhau ca li ni, nhng s lin tng quen thuc ca ting ni cng c
mt vi phn quan trng. Tt c nhng yu t lm d dng cho s pht sinh ca s l li bng
cch ch ng cho hu chy. Nhng c phi trc mt ti c sn mt con ng l chc chn ti
phi theo con ng khng? Cn phi c mt l do g, mt ng lc no thc y ti. Vy nhng
lin quan v m thanh, nhng s ging nhau v ch dng, cng nh nhng yu t v c th ch
ph ha vo s pht minh ra cc s l li thi ch khng ct ngha c.
Ngay khi ti ang ni chuyn vi cc bn, trong a s cc trng hp, bi ni chuyn ca ti khng
h b ri lon bi s kin l cc ch ti dng c th ging cc ch khc v m thanh hay lin lc cht
ch vi cc ting phn ngha hay gy ra nhng s lin tng thng dng. Cn n ngi ta c th
ni nh Wundt rng s l li xy ra khi sau mt cn suy i c th, khuynh hng lin tng t hn
cc khuynh hng khc trong vic ni nng. Li gii thch ny s hon ton ng nu khng c
nhng th nghim tri li cho rng nhiu khi trong nhng s l li khng h c bng dng ca nhng
yu t c th hay s lin tng.
Nhng ti thy cu hi ca bn v phng sch ngi ta nhn thy hai khuynh hng c lin quan
n nhau. C l cc bn khng ng rng tu theo cu tr li nh th no m cu hi s a n
nhng kt qu v cng quan trng c th xy ra c.V khuynh hng b ri lon th khng cn
nghi ng g na: ngi no c hnh vi sai lc thng cho rng mnh b ri lon thc. Nhng iu
nghi ng ch c th xy ra i vi nhng khuynh hng gy ra ri lon m thi. Ti trnh by v
hn cc bn cng cha qun: c rt nhiu trng hp trong nhng khuynh hng ny rt r rng.
S c mt ca khuynh hng ny t r vi kt qu ca s l li. ng vin trng ni nhng iu
tri hn vi nhng iu m ng ta mun ni. ng mun khai mc hi ngh, nhng iu r rng l nu
c th b mc c th ng cng khng ly g m kh chu. iu ny qu r rng n ni khng cn
li gii thch no khc na. Nhng trong trng hp khuynh hng gy ra s ri lon ch lm sai lc
i mt cht khuynh hng s khi th chng ta lm th no cho n thot khi s lch lc
c?
Trong mt loi th nht chng ta c th lm cng vic mt cch d dng y nh i vi nhng
khuynh hng b ri lon. V d nh trong trng hp k vi ngi c con nga au sau khi l
li ni li ch ng l c em dng. Khi c hi ti sao li dng ch draut th ngi tr
li: ngi nh ni cu chuyn l cu chuyn bun (trauring) nhng ng ta v tnh lin
tng n nhng ch Traurig v draut, do l li ni ra ch draut. l trng hp m khuynh
hng lm ri lon c chnh ngi l li ni ra. Trng hp ch Voschwein (xem chng 2) cng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
th. Trong trng hp ny chnh khuynh hng gy quan trng chng km g khuynh hng b ri.
Ti em cc trng hp ni trn ra dn chng, tuy rng khng phi do ti hay cc t ca ti tm
ra, khng phi l khng c . Trong c hai trng hp mun gii thch c d dng phi c s can
thp no . Chng ta phi hi nhng ng s ti sao h li l li nh th v kin ca h v
vn ny ra sao? Nu khng hi c l h s b qua khng g n nhng s l li . Khi c
hi h tr li bng kin u tin hin ra trong c h. Cc bn thy cha: s can thip v
kt qu lm c chnh l mn phn tm hc , chnh l mn phn tm hc thu nh.
C phi l ti qu a nghi khng khi cho rng ngay trong lc mn phn tm hc xut hin ra trc
mt cc bn th s chng i ca cc bn li cng tr ln mnh m hn. Bit u cc bn li chng
mun ni rng nhng bng chng do cc ngi ni trn a ra khng c g chc chn. Cc bn ngh
rng nhng ngi c nhin s gii thch theo li mi ca nh phn tm hc v ni ln tng u
tin hin ra trong c h nu h cho rng ct ngha c s l li. iu khng chng t rng
s l li thc s c ngha nh th. C th c ngha nh th nhng c th c ngha khc. H cng
c th c trong u h nhng khc.
Ti ngc nhin khi thy cc bn khng h dnh cho cc s kin tinh thn nhng knh trng cn thit.
Cc bn c tng tng rng c mt ngi lm mt phn tch ha hc v mt cht no ra mt s
lng no nht nh, v d nh my miligam. T mt s lng ngi ta c th a ra mt s kt
lun . C nh ho hc no li dm ph nhn nhng kt lun bng cch ni rng bit u s lng
li khng ng khng? Mi ngi u cng nhn rng s lng ly ra chnh l s lng thc m
ngi ta khng h ngn ng mt giy da vo m a ra nhng kt lun. Vy m ng trc
mt s kin v tinh thn gy nn do mt tng nht nh ca mt ngi c hi n, ngi ta
khng p dng quy lut na v cho rng ngi c hi c th c kin khc. Cc bn c o
tng l mnh t do v khng mun ri b t do . Ti tic l khng th ng vi bn v vn
.
Cng c th l cc bn nhng b v im ny nhng li chng i im khc. Cc bn s ni:
Chng ti hiu rng k thut ca mn phn tm hc l lm sao tm c gii p cho cc vn
bng cch hi ngay nhng ngi em ra th nghim. Nhng ta th xt li trng hp ca ngi din
gi trong ba tic mi mi ngi ln chc mng ng ch. ng cho rng trong trng hp ny
khuynh hng gy ri l mt khuynh hng chi ra, phn i li khuynh hng knh trng. Nhng
ch l li gii thch ring ca ng thi, li gii thch ny da trn nhng du hiu b ngoi ca s
l li. ng hy hi ngi ni ra nhng li l li xem, khng i no ngi li th nhn l
c mun chi bi, tri li ng ta s t chi v chi mt cch cng quyt. Trc nhng l lun
chnh xc nh th ti sao ng ta li c gi mi li gii thch ca mnh khi khng c g chng minh
c.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Ln ny th l l ca bn c v vng chc. Ti hnh dung ra con ngi , bit u anh chng chng
l ph t c qu mn ca ng ch, l mt anh chng tr tui c nhiu ha hn v tng lai. Ti
s hi anh xem anh c kh chu khi ngi ta ni nhng li cung knh i vi ng ch khng? Nhng
tt nhin ti khng c n tip nng hu. Anh s t v kh chu v gin d: Xin ng i i, ng
ng hi li thi na. Ti bt u bc mnh ri, v nhng cu hi ca ng s lm tiu tan s nghip
ca ti. Ti dng ch aufstossen () thay v anstossen (ung) l v trong mt cu ti hai ln
dng tip u ng auf ri. l iu m Meriger gi l Nachklang v khng cn gii thch g hn
na. ng hiu cha? Ti tng nh th l qu ri. Tri i, sao m ng ny li ni gin gh
vy? Ti thy l ch c th khai thc g hn c v anh chng ny c v cng mun cho ngi ta
ng gn cho s l li ca anh mt ngha g c. C l cc bn s ngh rng anh chng ny t ra
th l trc mt s tm hiu l thuyt thun tu nhng chc l anh ta bit mnh nh ni g v khng
mun ni g. ng vy h? l iu cn cn phi xt.
Ln ny chc l bn cho l ti chu thua ri. Ti nh nghe ting bn ni: , k thut ca ng nh
th . Khi mt ngi ni l li, ni mt vi li g hp ng th lp tc ng tuyn b rng s phn
on ca ngi c tnh cch quyt nh, bi v chnh mm ng ni ra m. Nhng nu li ni
khng hp ng th ng bo l cch gii thch ca ngi khng c gi tr g c, khng ng tin t
no.
S vic tt nhin xy ra theo th t . Nhng ti trnh by mt trng hp tng t trong s vic
xy ra cng k l nh th. Khi mt ngi ra trc to th thc ti trng ca mnh, ng quan to tin
ngay, nhng khi anh ta chi ti th ng quan to khng tin. Nu s vic khng xy ra nh th th lm
sao x kin c, cho nn d c nhiu s nhm ln ngi ta vn b b buc phi theo cch .
Nhng bn c phi l ng quan to khng? V ngi ni l li c phi l ngi ra to khng? S l
li c phi l mt ti khng?
C l chng ta khng th khng ni ti s so snh ny c. Nhng bn c thy l ngay khi i su
vo nhng vn c v nh khng c g quan trng ca nhng hnh vi sai lc l lp tc thy ngay s
khc bit gia hai li l lun trn khng, nhng khc bit m chng ta cha khc phc c. Ti
ngh bn hy tm gi nguyn s so snh gia mn phn tm hc v vic x n. Bn phi cng nhn
vi ti rng khi chnh ngi lm mt hnh vi sai lc m ni ra th chng ta khng cn iu g nghi
ng v ngha ca s sai lc na. Tri li ti cng nhn rng, khi ngi lm hnh vi sai lc khng
chu ni chuyn hay khi ngi khng c mt ni chuyn th chng ta khng th c bng chng
trc tip v ngha ca hnh vi c. Chng ta nh phi lm nh trong mt cuc iu tra v v
n, ngha l tm ra cc du hiu lm cho s quyt nh ca chng ta c v st s thc tu theo trng
hp. V l do thc t, mt to n phi tuyn b mt ngi b a ra to l c ti tuy ch c nhng
bng chng d on m thi. Chng ta khng cn phi lm iu , nhng khng phi v th m
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chng ta khng dng cc du hiu. Thc l mt iu sai lm khi cho rng mt khoa hc ch gm ton
nhng lun c chng minh v chng ta sai lm khi bt buc nh th. i hi nh th l s
i hi ca nhng ngi mun c uy quyn, mun thay nhng gio iu tn gio bng nhng gio
iu khc d l gio iu khoa hc. Gio iu khoa hc ch gm c mt s rt t vn c tnh cht
gio iu: phn ln nhng s khng nh ca khoa hc u c tnh cch khng hon ton xc thc
ti mt mc no , im c bit ca khoa hc l hon ton c th tip tc cng cuc tm kim
c d nhiu khi thiu nhng bng chng quyt nh.
Nhng trong trng hp chng ta khng c c nhng li xc nhn ca ngi c hnh vi sai lc th
chng ta da vo u m gii thch v tm u nhng du hiu ny chng minh. Nhng im ta
v nhng du hiu ny n t nhiu ngun lm. Trc ht bng cch so snh vi nhng hin tng
khng lin quan g n cc hnh vi sai lc, v d nh vic ni sai mt danh t trong mt hnh vi sai
lc cng c tnh cht chi bi nh trong vic c ni sai. Sau na bng cch xt tnh trng tinh thn
pht sinh ra hnh vi sai lc, hiu r tnh nt ca ngi lm hnh vi ny, kho st nhng cm tng
ca ngi trc khi hnh vi xy ra v phn ng ca ngi ny sau khi c hnh vi sai lc. Trc
ht chng ta a ra nhng phng thc gii thch hnh vi sai lc bng cch da vo nhng nguyn
tc c tnh cht chung. iu thu lm c trong trng hp ny ch l iu c on, mt d nh
thch hp cn c khng nh bng cch xt tnh trng tinh thn. Nhiu khi chng ta phi ch i
nhng s din bin tip theo ca hnh vi sai lc mi c th khng nh c.
Khng phi l ti c th d dng cung hin cc bn nhng bng chng v nhng iu ni trn nu ti
c tr tr mi trong phm vi nhng s l li, d rng ngay trong phm vi ny cng c nhiu th d rt
tt. Anh chng trai tr ngh vi mt b begleitdigen (lin hp gia hai ch begleiten (i
cng) v belidigen (tht l) b ta, qu l mt anh chng nht nht). Ngi n b mun chng n
ung nhng th mnh mun chnh l mt ngi y ngh lc bit nm quyn cai qun trong nh. Cn
trng hp ny na: mt hi vin tr tui ca hi Concordia c mt bi din vn ging rt mnh
m, trong anh ta gi ban gim c l ban cho vay (Vorschuss) trong khi ng l phi gi l ban
ch huy (Vorstand) hay u ban (ausschuss). Anh chng v tnh lin kt gia hai ch Vor- stand
v Aus- schuss. Ngi ta c th c on rng s phn i ca anh ta l do mt khuynh hng gy
ri c dnh dng ti mt chuyn vay mn. Sau ny chng ti bit rng anh ta cn tin gh lm v
np n xin vay tin. Chng ta c th thy nguyn nhn ca khuynh hng gy ri l ch: my cn
phi thn trng trong vic phn i v my ang ni chuyn vi nhng ngi c th quyt nh cho
my vay tin hay khng?
Ti s hin cho bn nhiu th d v nhng du hiu bng chng ny khi ni n nhng hnh vi sai
lc khc.
Khi mt ngi qun mt ngi no v mc d c gng ht sc cng khng nh li c
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ci tn rt quen, ta c quyn d on rng ngi c iu g kh chu vi ngi c tn cho

nn khng ngh n anh ta. By gi chng ta hy suy ngh v nhng iu di y v mt trng
thi tinh thn trong mt hnh vi sai lc.
ng Y yu mt b nhng khng c yu li. B ny ly ng X. D ng Y rt quen ng X t lu v
giao dch bun bn vi ng ny nhiu ln, vy m khng bao gi ng Y nh c tn ng X, lc
no cn vit th cho ng ny, ng Y vn phi hi cc ngi quen ri mi nh ra.
R rng l ng Y khng mun bit g v ngi thng ng trn phng din i tnh. ng nh
Heine vit trong cu th: Ta hy xo hn i trong tr nh ca chng ta .
Hay trong trng hp ny na: mt b ni chuyn vi mt b bc s v mt ngi bn gi m hai
ngi quen nhng bao gi cng ch gi bn bng tn thi con gi, cn tn chng bn th b qun mt
t lu. Hi b th b tr li rng b ta rt kh chu v chuyn ly chng ca bn v khng chu c
ng chng ca bn.
Chng ta cn nhiu iu mun ni na v s qun tn. iu quan trng i vi chng ta y l
trng thi tinh thn trong lc ngi ta qun.
Thng thng ngi ta hay qun nhng iu d nh v c mt ln sng g tri li lm cho nhng
iu d nh khng thc hin c. khng nhng l kin ca cc nh phn tm hc m l ca
c mi ngi trong i sng thng ngy k c nhng ngi khng cng nhn mn phn tm hc.
Ngi gim h xin li ngi con u ca mnh v qun khng tho mn li yu cu, khng phi
v th m c ngi ny tha th ngay v hn ngh: ng ta ni khng thc u, ng ch khng mun
gi li ha vi mnh thi. V th cho nn trong i sng thng ngy ngi ta khng c php
qun, v v im ny gia quan nim ca mi ngi v quan nim ca cc nh phn tm hc khng
cn khc nhau na. Bn c tng tng xem mt b ch nh ni vi ngi khch mnh mi n n
cm nh sau: Th no, ti mi anh hm nay sao? Ti qun mt l mi anh n xi cm hm
nay. Liu c c khng? Mt th d na: mt anh chng ang yu m qun khng n ch hn vi
ngi yu: anh ta s khng nhn rng mnh qun m s ba t ra hng bao nhiu l do chng t
rng anh ta khng n c v anh ta cng khng c cch no khc bo cho ngi yu bit. Trong
i sng nh binh ngi ta khng c quyn qun v d c qun thc cng vn b pht nh thng:
l iu ai cng bit , v cho l lm th l phi v ai cng nhn l trong i sng nh binh, mt vi
hnh vi sai lc c ngha v trong a s trng hp chng ta bit r ngha l th no. Vy ti
sao ngi ta li khng em p dng li l lun cho mi hnh vi sai lc khc cng nhn cc
hnh vi khng cn d dt g na. Tt nhin v vn ny th ngi ta vn tr li c.
Nu ngha ca s qun cc iu d nh khng cn g ng g ng nghi ng i vi nhng ngi
ngoi ph na th cc bn s cng ngc nhin hn khi thy cc nh th nh vn thng dng nhng
hnh vi sai lc trong th vn ca mnh. Trong cc bn nu c ngi no xem trnh din v kch
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Csar v Cloptre ca B.Shaw chc hn cn nh ci cnh cui cng trong Csar trc khi ra i
b ray rt v mt iu g m ng ta khng nh ra c. Sau chng ta thy d nh ca ng ta l t
bit Cloptre. Bng xo thut nh b kch s mun gn cho Csar mt tm lng cao thng m
ng khng c v khng h mun c. Bn hn bit r l theo cc ti liu lch s th Csar cho a
Cloptre v La M v nng vi con trai Csar cho ti khi Csar b m st, ri sau mi trn
khi thnh ph.
Nhng trng hp qun cc iu d nh r rng n ni chng ta khng th dng vo mc ch ca
chng ta c, ngha l khng th tm ra trong trng thi tinh thn nhng du hiu g c dnh dng
n ngha ca hnh vi sai lc. V th nn chng ta s i tm mt hnh vi khng r rng mt t no,
khng th hiu lm c: l s mt vt, khng th no tm li c nhng vt c sp
xp c th t. iu m bn s khng th no cho l c thc l mun ca chng ta li c th ng
mt vai tr g trong cng vic nh mt mt vt lm cho chng ta bc mnh ht sc. Nhng c rt
nhiu iu c nhn thy thuc loi sau y: mt anh chng tr tui nh mt mt ci bt ch m
anh ta rt thch, ngay chiu hm trc anh ta nhn c bc th ca ngi anh r trong c vit:
Ti khng c th gi v cng chng mun khuyn khch s nh d v s li bing ca cu. Th
m ci bt ch b mt li chnh l ci bt ch do ng anh r biu. Nu khng bit r trng hp ny
tt nhin chng ta khng th cho rng mun vt b mt vt no li c th ng vai tr g
trong vic nh mt . S nh mt loi ny xy ra lun. Chng ta nh mt c khi chng
ta c bt ho vi ngi cho chng ta vt , v khi chng ta khng mun ngh n chng
na. Tt nhin khi chng ta khng thch th chng ta c th c mun vt b, b gy vt i.
V d nh mt cu hc sinh nh mt c ca mnh, hay tm cch hu b chng trc ngy sinh
nht ca mnh, hnh ng ny c phi l ngu nhin khng?
Nhng ngi thy bc mnh ht sc khi nh mt khng tm li c mt mn do chnh tay mnh
ct khng bao gi chu cng nhn l trong cng vic mt mt c mun ca anh ta tham d
vo. Vy m nhng trng hp mt trong mt lc hay mi mi khng phi l him. Ti thut li
vi cc bn mt cu chuyn sau y c coi l trng hp tt p nht t trc ti nay.
Mt hm, c mt anh chng cn tr k cho ti nghe rng cch y vi nm v chng anh ta hiu lm
nhau tai hi: Ti thy v ti lnh lng qu, chng ti sng bn nhau m chng c g nng nn,
nhng iu khng ngn cn ti cng nhn rng nng c nhiu c tnh. Mt hm nng i chi v
a cho ti mt cun sch nng mua cho ti v tng ti rt thch. Ti cm n nng v bo l ti s
c cun sch nhng ri u qun mt. Ti c tm trong nhiu thng nhng khng tm ra
c. Su thng sau, m ti m ti rt qu mn b m, nng ri nh i chm sc m chng. Bnh
ca m ti kh nng v l dp nng chng t rng nng c nhiu c tnh ng qu. Mt hm
ti tr v nh lng rn rng v bit n v nhng iu m nng lm cho m ti. Ti l ng m mt
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ci ngn ko, chng c mc ch g nht nh v iu u tin trng thy trong ngn ko l mt cun
sch b mt t lu.
Khi khng cn l do g na th vt s khng cn l mt th khng tm thy na.
Ti c th k mi khng ht nhng trng hp nh th ny nhng ti khng lm. Trong cun Tm
l i sng thng ngy ca ti, cc bn s tm thy rt nhiu trng hp kho st hnh vi sai
lc. Kt lun chung cho tt c cc trng hp l nh sau: Nhng hnh vi sai lc bao gi cng c
mt ngha g, v ch cho chng ta bit cch da vo ngha tm hiu xem cc hnh vi
xy ra trong trng hp no? Hm nay ti s ni ngn hn v chng ta ch c mun tm
thy trong vic kho st ny nhng yu t sa son a cc bn vo con ng ca phn tm hc.
V th nn ti ch ni cho cc bn nghe v hai loi quan st thi: nhng quan st v hnh vi sai lc
chng cht ln nhau v kt hp vo nhau, v s xc nhn cc iu gii thch ca chng ta bng cc
bin c xy ra sau .
Nhng hnh vi sai lc chng cht v kt qu thc l nhng trng hp di do nht trong loi ny.
Nu ch cn chng t rng nhng hnh vi sai lc c ngha thi th c th t lc u chng ta ch cn
ni n chng ta l ri bi v ngha qu r rng ngay c i vi nhng b c ng ngnh
nht, a ph phn nht, vic c nhiu hnh vi sai lc lin tip xy ra chng t khng phi l
nhng s ngu nhin m chnh l c mun hn hoi. Sau cng s thay th mt hnh vi sai lc
ny bng mt hnh vi sai lc khc chng t rng iu quan trng v cn thit trong cc hnh vi ny
khng phi l hnh thc cng nh nhng phng cch em dng m chnh l trong mun ca
nhng hnh vi ny mun tho mn, v mun ny c th c thc hin bng nhng phng cch
khc nhau.
Ti thut li cho cc bn nghe trng hp qun lin tip: E. Jones k li rng mt hm, v l do g
ng khng bit, li trn bn trong mt vi ngy mt bc th vit xong. Ri mt hm ng gi
bc th i nhng b gi tr li v qun khng vit a ch trn phong b. Vit xong a ch, ng li
gi i nhng ln ny qun khng dn tem. Mi lc ng mi chu th nhn vi mnh l ng khng
h mun gi bc th i.
Trong mt trng hp khc chng ta c s lin kt gia vic cm nhm mt vt ri khng sao tm
ra c na. C mt b i du lch cng ng em chng sang La M, ng ny l mt nh danh ho.
ng ny c cc ngi c La M mi n ung tic tng lun v c biu mt ci huy chng
c bng vng. B bc mnh khi thy em chng khng bit r gi tr ca mn biu . Lc ngi
em gi n thay mnh La M, b ta v nh v lc m rng ra thy ci huy chng nm trong
m chng hiu ti sao. B bo ngay cho ng em v ni rng ngay ngy hm sau s gi tr li ci huy
chng . Nhng hm sau ci huy chng c ct k n ni khng sao tm c v do khng
th gi i c. ng lc b ta mi hiu ti sao b ta li ng tr nh th: th ra b ta mun gi ci
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
huy chng lm ca ring.

Trong nhng dng trn, ti k cho bn nghe trng hp trong c s kt hp gia mt s lm
ln v mt s qun: l mt trng hp ca mt ngi trt l hn mt ln, nht nh khng l
hn ln th hai na, nhng trong ln th hai ny li n sai gi. Mt ngi bn ti va kho cu
khoa hc va vit vn k cho ti nghe v mt trng hp tng t ca chnh bn thn ng. ng k:
Cch y vi nm ti nhn gia nhp hi vn chng v tin rng hi c th gip ti trong vic trnh
din mt v kch ca ti. Th su no ti cng tham d vo cc cuc hi hp ca u ban m chng
ly g lm thch lm. Cch y vi thng ti c ngi ta cho bit l mt v kch ca ti s c
em din v ngay sau ti qun pht khng d cc phin hp na. Nhng khi c cc bi ca anh
vit v vn ti thy xu h t trch rng mnh khng thm i d cc phin hp khi khng
cn n h na, v t nh l th no cng phi quay tr li cuc hp nh trc. Ti suy ngh mi v
vn cho n khi n trc phng hp v ngc nhin thy phng hp ng ca chng c ma no
c. Th ra phin hp khai din t hm qua l th su ngy hp thng l. Ti lm ngy hp v
n vo hm th by.
Nu c thm nhiu quan st na, c l cng hay nhng thi. Ti mun trnh by thm cng cc bn
mt loi trng hp khc trong mun xem mnh gii thch c ng khng, chng ta phi ch n
bin c sau xc nhn.
Khi phi ni l iu kin cn thit ca nhng trng hp ny l chng ta khng h bit n tnh
trng tinh thn trong lc ny hay tnh trng ngoi tm kho st ca chng ta. S gii thch ca
chng ta v th ch c gi tr mt s d on m chng ta khng cho l quan trng. Nhng sau c
mt s vic xy ra chng t rng cch gii thch u tin ca chng ta l ng. Mt hm, trong mt
cuc i thm mt cp v chng, ti c ngi v va ci va k cho nghe rng ngay sau hm i
trng mt v, nng dn ngi em gi i mua sm, ngi em gi ny cha c chng. Trong khi
chng nng i vic ring. Hai ch em ang i t nhin trng thy mt ngi n ng i bn kia
ng, nng bo em gi: Ka ng X.... Nng khng h thy rng ngi n ng chng phi ai
khc hn l chng nng va mi ci chng vi tun. Cu chuyn gy cho ti mt cm gic kh
chu, nhng ti khng mun tin vo iu m mnh ngh v vn . Ch vi nm sau ti mi nh li
cu chuyn v tin rng cuc hn nhn gia hai ngi a n kt qu tai hi.
A.Maeder k chuyn mt b trc hm ci qun khng i th o ci v mi n ti mi nh li.
ng ta cho rng vic ny v s ly d ca hai ngi sau c lin quan n nhau. Ti bit c mt b
tuy c chng nhng vn k nhng ti liu v qun tr ti sn bng tn thi con gi, ri sau ly d
vi chng. Ti bit mt b nh mt nhn ci trong thi k trng mt, nhng bin c sau
chng t l s vic c mt ngha c bit khng sao lm c. Li cn trng hp mt ho hc
gia danh ting ngi c qun c gi c hnh hn l ca mnh v ng l phi ra nh th th li i
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thng vo phng th nghim. Sau ng ta i v cht gi trong cnh c thn.

Chc cc bn cng mun rng, trong tt c cc trng hp nhng hnh vi sai lc thay th cho linh
tnh ngi xa. M ng th, nhiu khi nhng linh tnh ch l nhng hnh vi sai lc, v d nh khi
ngi ta vp ng. Nhiu trng hp khc c tnh cht khch quan ch khng ch quan. Nhng bn
khng th tng tng c rng thc rt kh phn bit xem mt bin c thuc vo loi no. Nhiu
khi hnh vi sai lc li eo ci mt n ca mt bin c c tnh cch tiu dit.
Nhng ngi no trong cc bn c t nhiu kinh nghim dng c l cng t nh l mnh s trnh
cho mnh c nhiu iu tht vng v ngc nhin au n, v nu c can m nhn vo s thc gii
thch nhng hnh vi sai lc trong s giao thip gia loi ngi nh l nhng linh tnh bo trc,
dng nhng linh tnh ny tm hiu nhng mun cn nm trong vng b mt. Nhiu khi ngi ta
khng dm lm iu . Ngi ta s rng mnh quay tr li tin d on, vt qua mt khoa hc.
Khng phi l linh tnh no cng thnh s thc v khi cc bn hiu r nhng thuyt ca chng ta
hn, bn s thy l khng cn g cc linh tnh phi thc hin ht.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Nhng hnh vi sai lc l nhng hnh vi c ngha: l kt qu ca nhng s phn tch ca nhng
dng trn v l iu chng ta dng lm cn bn cho nhng cuc kho st sp ti. Chng ta cn xc
nhn li mt ln na: chng ta khng h khng nh l mt vic lun lun xy ra. Chng ta ch cn
cho rng phn nhiu nhng hnh vi ny c ngha l ri. V li ngay v phng din ny cng c
nhiu s khc bit khi chng ta i t hnh vi ny qua hnh vi khc. Nhng s l li , vit sai v.v..v
u c mt vn bn thun tu sinh l. iu ny khng c chc chn trong cc hnh thc khc nhau
ca s qun lng (qun tn, qun d nh, khng tm c nhng vt m mnh ct..) trong khi
s nh mt c th c l khng c mt mn no dnh dng vo . Chng ta cn thm rng
nhng s nhm ln trong i sng thng ngy cng ch dnh dng vo mn phn tm hc v mt
vi kha cnh no thi. Lc ny cng nn nh lun lun n nhng s gii hn bi v t nay
tr i chng ta bt u t nim cho rng hnh vi sai lc l nhng hnh vi tinh thn, kt qu ca s
lin kt gia hai mun.
l kt qu th nht ca mn phn tm hc. Tm l hc cha bao gi n nhng hin tng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
theo sau . V vy chng ta m rng bin gii ca th gii tinh thn ra rt nhiu v thm vo
mn tm l hc nhiu hin tng trc kia khng c trong .
Chng ta hy dng li mt cht trc s khng nh rng nhng hnh vi sai lc l nhng hnh vi tinh
thn. Khng nh nh th c phi l chng ta cho rng nhng hnh vi tinh thn l nhng hnh vi c
ngha hay khng? Hay chng ta cn ng mt g khc na. Ti khng ngh rng chng ta nn m
rng phm vi ca nhng hnh vi ny ra.
Tt c nhng iu g quan st c trong i sng tinh thn s gi l nhng hin tng tinh thn.
Vn ch l xt xem mt s pht biu tinh thn no c phi l kt qu trc tip ca nhng hnh
nh v c th, ca cc c nng hay c tnh cht th xc v trong trng hp ny chng khng thuc
phm vi mn Tm l hc; hay n l hu qu trc tip ca nhng hot ng tinh thn. Chng ti ngh
n iu sau ny mi khi ni n nhng hot ng tinh thn. V th cho nn chng ta s hp l hn
nu pht biu ngha di hnh thc sau y: hin tng c ngha, ngha l cho ta bit n c mt
mun hay mt khuynh hng v gi mt a v no trong nhng hot ng tinh thn.
Cng c nhng hin tng khc rt gn vi nhng hnh vi sai lc nhng khng th gi nh th
c. Chng ta gi nhng hin tng l nhng hnh vi bt thng hay l triu chng. Tt
c nhng hnh vi ny u c nhng tnh cch ca mt hnh vi khng c l do, v ngha l, khng
quan trng v nht l chng c li ch g. Nhng iu lm cho hnh vi ny khc vi nhng hnh vi
sai lc l trong nhng hnh vi ny khng c s tham d ca mt mun i nghch, lm ri lon tri
vi mun nguyn thu. Nhng hnh vi sai lc ny li thng nhp vo nhng c ch v dng iu
dng din t s cm ng. Thuc vo loi hnh vi sai lc c bit ny l nhng c ch b ngoi
chng c mc ch g nh vn v t o, ly tay s song vo chn tay hay mnh my, hay nhng
vt gn tay mnh; nhng bi ht chng ta ht nho nh, chng ta bt u ht hay thi ht vo nhng
lc bt thn m chng ta khng , chng c l do g r rng c. Vy m ti khng ngn ngi g
khng khng nh rng nhng hnh vi u c ngha, cng c th gii thch nh nhng hnh vi
sai lc khc, l nhng du hiu chng t mt tnh trng tinh thn khc. Quan trng hn l
nhng hnh vi tinh thn y nht. Nhng ti khng c ni nhiu v s m rng phm vi ca
nhng hnh vi tinh thn ny: ti thch tip tc nhng s phn tch cc hnh vi sai lc t ra trc mt
chng ta nhng vn quan trng nht ca mn phn tm hc.
Nhng vn thch th nht m chng ta t ra v cha c tr li l nhng vn sau: chng
ta ni rng nhng hnh vi sai lc l kt qu ca s lin kt gia hai mun khc nhau, mt
mun b ri lon. mun kia gy ri; nhng nu vi cc mun b ri khng c vn g t ra c
th tri li, i vi nhng mun gy ri lon chng ta cn t hi xem nhng mun c th gy rc
ri cc mun khc l nhng mun no v lin quan gia hai loi ni trn ra sao?
Ti xin php dng nhng s l li tr li cu hi th hai trc.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Trc ht gia nhng mun b ri lon, v nhng mun gy ri c mt s lin quan v ni dung.
Trong trng hp ny mun gy ri phn tri vi mun b ri, thay i hay b tc cho n.
Hay l gia hai loi mun khng h c mt s lin quan no v ni dung, trng hp ny tr
thnh tm ti hn nhng cng th v hn.
Nhng trng hp chng ta xt n t trc ti nay v nhng trng hp tng t lm chng ta hiu
d dng lin quan th nht v ni dung. Gn nh trong mi trng hp trong ngi ta ni ra
nhng iu tri li vi iu nh ni th bao gi cng c mt mun gy ri din t mt s chng
i vi kin b ri v hnh vi sai lc l hnh nh ca s xung t gia hai mun ny. Ti tuyn
b khai mc bui hp nhng trong thm tm ti mun b mc bui hp . l ngha ca s l
li ca ng ch tch. Mt t bo chnh tr b t co l tham nhng vit t bo cha nhng dng
sau y: c gi lm chng cho chng ti l bao gi chng ti cng bnh vc li ch chung mt
cch bt v li. Theo ti iu ny vch trn thm kn ca ng ta: Ti b bt buc phi vit
mt iu nhng ti bit rng ti ngha khc. Mt v dn biu nh ni rng chng ta phi ni cho
Hong bit s thc m khng cn d dt g c (ruckhaltlos) t nhin nhn thy mnh qu to bo
thnh ra l li thay ch khng d dt bng ch cng lng xung (ruckgratlos).
Trong nhng trng hp lm cho ngi ta cm tng rng l mt s thu ngn hay vn tt th thc
ra l nhng s sa i, thm tht, hay tip tc, trong mt khuynh hng th hai xut hin bn
cnh khuynh hng th nht. C nhng s vic xy ra ( zum Vorchein gekommen): ti mun ni
nhng tr con heo (Schweinerrein); kt qu: Zum yorschein gekommen Nhng ngi hiu c
iu c th m trn u ngn tay. Nhng khng, thc ra ch c mt ngi c th hiu c thi:
v th nhiu ngi hiu c c th m c trn u mt ngn tay thi. Hay Chng ti c th n
ung nhng g anh ta mun: nhng ti khng th cho anh ta mun bt c mt th g: vy anh ta
phi n, ung nhng th g ti mun. Trong tt c nhng trng hp ny, s l li thot ra t trong
ni dung mun b ri hay b gn lin vo .
Lin quan khc gia hai mun c v l k. Nu gia hai mun khng c mt lin quan g v
ni dung th mun gy ri do u m ra v lm sao c th gy ri ti mt a im rt chnh xc
no ? Ch c quan st mi c th hin cho ta mt cu tr li thi v ngi ta quan st thy rng s
ri lon pht sinh ra t mt dng t tng lm bn tm ng s trong mt khong thi gian trc
, v nu n can thip vo trong li ni mt cch c bit nh th, n cng c th c din t di
mt hnh thc khc (nhng iu ny khng phi l cn thit). l mt ting vang thc s nhng
ting vang khng cn thit phi bt ngun t nhng ting ni ra. y, mt ln na chng ta
c mt s lin tng gia yu t b ri v yu t gy ri nhng s lin tng ny, ng l phi nm
trong ni dung th li ch c tnh cch nhn to thun tu v do cc s lin tng p buc to thnh.
y l mt th d rt gin d do chnh ti quan st thy. Mt hm ti gp hai b ngi thnh Vin
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
(nc o) n mc nh du khch. Ti i cng vi hai b mt on ng v chng ti ni chuyn

v nhng s tin li v bt tin trong i sng du khch. Mt trong hai b th nhn rng, mt ngy
ca ngi du khch khng phi l khng c nhng ci kh chu. B ta ni Thc ra qu l khng
khoi mt cht no khi chng ti sut ngy phi i di nh nng mt tri v b t ht c o trong
o ngoi... Ni n y th b ta ngp ngng ri li ni: Nhng khi v n nh (ng l l ni nh
th : nach Hause- v n nh) b ta li ni nach Hose (ngha l ci qun ) thay qun o.... Chng ta
cha phn tch s l li ny nhng ti cho l khng cn thit lm. Trong cu trc b du khch nh
k mt thi nhng th b t: o trong, o ngoi, qun (hose). Nhng v lch s b khng dm ni
n ci qun. Nhng trong cu sau m ni dung khc hn cu trc, ch Hose khng c ni lc
ny by gi li xut hin nh mt hnh thc bin ho ca ch Hause (v nh).
By gi chng ta mi xt n vn chnh: nhng mun c pht trin ra mt cch k l nh th
l nhng mun no m li c th gy ri nhng mun khc? Tt nhin l nhng mun khc
nhau nhng chng ti mun tm ra nhng c tnh chung. Chng c th c phn thnh ba loi.
Loi th nht gm nhng trng hp trong ngi ni l li bit trc khuynh hng ni sai ca
mnh nhng khng ngn c. Loi th hai gm nhng trng hp trong ngi ni l li tuy bit
mnh thng c khuynh hng ni sai nh th nhng trc khi ni khng bit rng khuynh hng
bt u ni mnh t lu ri. Ngi chp nhn nhng li gii thch ca chng ta nhng khng
th no khng ngc nhin. Nhng th d trong trng hp ny c th tm thy nhng hnh vi sai lc
khc nhng s l li. Loi th ba gm nhng trng hp trong ng s phn i kch lit li
gii thch ca chng ta: khng nhng khng chu nhn l mnh c khuynh hng , ngi ny cn
cho rng mnh khng h bao gi c khuynh hng c. Cc bn hy nh li cu chuyn mi mi
ngi ln chc mng ng ch v thi phn i kch lit ca ngi khi ti ni n khuynh
hng gy ri ca anh ta. Cc bn bit l chng ta cha ng vi nhau v quan nim nhng trng
hp sao? S phn i ca ng s khng h lm ti bi ri v ti gi nguyn kin, nhng cc
bn th khng th: thy anh chng chi bay bin chc cc bn cho rng c l chng ta khng nn tm
cch gii thch th hn, ch nn coi nh mt hnh vi thun tu sinh l theo ngha tin phn tm ca
ch . Ti cng ch i thi ca cc bn. Ti gii thch rng nhiu khi chnh ng s c th
pht hin nhng mun m chnh y cng khng bit nhng ti c th da vo mt vi du hiu
a ra nh sng c. Vy m cc bn ngp ngng khng dm chp nhn s gi d k khi v y
hiu qu nh th. Vy m nu hp l vi chnh mnh v nhng iu bit v hnh vi sai lc, sau khi
c bit bao nhiu trng hp ri ng l cc bn phi chp nhn kin ca ti mi phi ch d
rng cc bn cng thy hi kh chu. Nu bn khng th no chp nhn s gii thch th ch cn
cch thi khng theo hc v nhng hnh vi sai lc na.
By gi chng ta dng li mt cht v ba loi ni trn v xem chng c nhng tnh cch chung no?
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ng lc ny may mn cho chng ta l c mt s kin khng cn ai chi ci c. Trong hai loi,

th nht khuynh hng gy ri c ngay chnh ng s cng nhn; ngoi ra trong loi th nht
khuynh hng ny xut hin ngay sau khi ni l li. Nhng trong loi th nht cng nh trong loi
th hai, khuynh hng gy ri km hm, dn p vo trong. V ng s quyt nh khng cho n xut
hin nn mi l li, ngha l khuynh hng b dn p c xut hin mc du ng s khng mun
bng cch hoc thay i mun c din t hoc chim hn ch mun c din t hoc chim
hn ch ca mun . l cch hot ng ca s l li.
kin ca ti cng gip cho ta gii thch nhng trng hp trong loi th ba. im khc bit duy
nht trong ba loi ny l mc dn p ca khuynh hng thi. Trong loi th nht ng s bit r
mnh c khuynh hng trc khi n xut hin v th nn khuynh hng b dn p nht nh c
xut hin. Trong loi th hai s dn p nng hn v ng s khng h bit mnh c khuynh hng
trc khi n xut hin. iu ngc nhin l d b dn p nh th, khuynh hng cng c xut hin
khng sao ngn c. Tnh trng ny gip cho chng ta rt nhiu ct ngha cc trng hp trong
loi th ba. Ti cn ni rng ngi ta c th tm thy trong hnh vi sai lc s pht hin ca mt
khuynh hng b dn p t lu lm, n ni ng s khng h hay bit g v ph nhn s c mt
ca n. Nhng d c mun tch ring loi th ba ny ra chng na th cc bn cng khng th chp
nhn kt lun pht hin ra sau khi xt cc trng hp khc, rng s dn p mt mun ni mt iu
g chnh l iu kin cn thit cho s pht sinh ca mt s l li.
n by gi chng ta c th ni rng t c nhng tin b mi trong vic tm hiu cc hnh vi
sai lc. Khng nhng chng ta bit rng nhng hnh vi l hnh vi tinh thn, c km theo mt
mun, rng l kt qu ca s lin kt gia hai mun, chng ta cn bit rng mt trong hai
mun trc khi ni b dn p n ni phi pht hin do s ri lon ca mun kia. Chnh
mun ny cng b ri lon trc khi tr thnh k gy ri. Tt nhin l ngay vi nhng kt qu nh
th chng ta cng cha th ct ngha c mt cch hon ho nhng hin tng gi l nhng hnh vi
sai lc. Chng ta t nhin thy nhiu vn khc hin ra v c cm tng rng cng i su vo vn
bao nhiu th chng ta cng thy xut hin nhiu vn mi by nhiu. Chng ta c th t hi, ti
sao s vic li khng n gin hn nh? Khi mt ngi quyt nh dn p mt khuynh hng trong
khi ng l phi cho n pht hin t do th chng ta ng trc hai trng hp: mt l khuynh
hng chu n p v khng c g xy ra c; hai l khuynh hng khng chu dn p v phi xut
hin mt cch hon ton v thnh thc. Nhng hnh vi sai lc gia hai tnh trng do: khuynh
hng b dn p na chng v mun b dn p, nu khng b tiu dit th cng b dn p cho
khng th pht hin ra nguyn hnh m phi thay i t nhiu, tr mt vi trng hp l t. Chng ta
c th cho rng nhng s kin lin hp hay na n na kia cng phi theo mt s iu kin no
c bit, nhng chng ta khng h bit tnh cht ca nhng iu kin nh th no. Ti khng tin
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
rng d c i su n u chng na, chng ta c th tm ra c nhng iu kin cha bit .

Mun n c nhng mc tiu , chng ta cn phi thm him nhng khu vc tm ti khc ca
i sng tinh thn ; ch khi no chng ta tm ra trong nhng hin tng tng t nh ca chng ta
mi c can m a ra nhng gi thuyt ct ngha nhng hnh vi sai lc mt cch trn vn hn.
Nhng cn iu ny na: d chng ta lm vic vi nhng du hiu nh nhoi, chng ta cng c th
gp iu nguy him. C mt cn bnh tinh thn gi l Paraoia combinatoire, trong nhng du hiu
nh nhoi ch c dng mt cch c gii hn thi v ti khng cho rng mi kt lun thot ra t
u ng. trnh nhng s nguy him , chng ta ch c vic m thc rng phm vi quan st ca
chng ta, xt i xt li nhiu ln nhng cm gic nh nhau bt k l khu vc i sng tinh thn no
chng ta kho st.
V th n y chng ta khng phn tch nhng hnh vi sai lc na. Ti ch bit khuyn cc bn iu
ny: cc bn hy nh mi n ng li chng ta theo kho st cc hin tng nh mt ci
mu. Theo ng li cc bn ngay t by gi bit r tm l ca chng ta mun g. Khng
nhng chng ta mun m t v phn loi nhng hin tng , chng ta cn mun quan nim chng
nh nhng du hiu ca s hot ng ca nhng ng lc trong tm hn, s pht hin ca nhng
khuynh hng c mc ch nht nh, hot ng hoc cng chiu vi nhau hoc tri hng. Chng ta
tm cch t to ra mt quan nim linh hot v nhng hin tng tinh thn. Theo quan nim ny th
nhng hin tng tri thc phi nhng ch cho cc khuynh hng v ch cc khuynh hng ny mi
c cng nhn m thi.
Chng ta s khng i xa hn i vi nhng hnh vi sai lc; nhng chng ta c th i vo mt vi con
ng r trong phm vi ny tm thy nhng iu quen thuc v nhng iu mi. Mun th, chng
ta vn gi phn s chia thnh ba loi: a) s l li vi cc tiu mc nh vit sai, c sai, nghe nhm.
b) s qun lng i vi nhng tiu mc i vi nhng vt b qun (tn ngi, ch ngoi quc, nhng
d nh, nhng cm gic) c) s lm ln, mt mt, khng tm li c mt vt ct. Nhng s sai
lm i vi chng ta ch c tc dng khi gn lin vo vi s qun lng, hiu lm v.v.v..
Chng ta ni nhiu n s l li. Tuy vy cn phi ni thm t iu na. C nhiu hin tng nh
v tnh cm khng phi l khng ng c ch gn lin vo s l li. Khng phi l ai cng sn
lng nhn rng mnh l li; nhiu khi mnh l li th khng bit nhng li nghe r s l li ca
ngi khc. Trong mt mc no s l li hay b ly, ngi ta khng th nghe ni lun n s
l li m chnh mnh li khng l li. Nhng s l li v ngha l nht khng cho ta hay bit g, c
bit v i sng tinh thn, tuy nhin cng c nhng l do d hiu. Khi no chng ta b ri lon trong
lc ang ni ln mt ch no , c ln mt nguyn m di, chng ta khng qun ko di ci
nguyn m ngn sau ra, thnh ra li b thm mt s l li na sa cha s l li trc. S vic
cng xy ra nh th khi chng ta ni ln mt nguyn m kp: chng ta s tm cch sa li bng cch
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
c ln mt nguyn m kp khc sau nh li nguyn m trc. Ngi ta c th cho rng ng

s mun chng t l mnh bit r ting m ca mnh v mun c cho thc ng. S lch lc th
hai c mc ch gi s ch ca ngi nghe, t rng chnh mnh cng bit mnh l li. Nhng s l
li hay xy ra nht, v ngha l nht thng thng l nhng li rt ngn hay ni trc nhng iu
nh ni xut hin trong nhng phn khng c g c bit trong din t. Trong mt cu hi di,
ngi ta l li bng cch c ln mt vn ng l cha c n theo th t nhng iu mun ni.
iu cho ngi ta ci cm tng rng ng s mun ni cho thc mau cu nh ni v chng
minh rng ng s khng thch nhng li ni cht no. Nh th chng ta ti trng hp gii
hn, trong s khc bit gia quan nim phn tm hc v quan nim sinh l hc ca s l li b
xo b. Trong nhng trng hp chng ta ch trng cho rng c mt khuynh hng gy ri lon
cho mt khuynh hng cn c din t trong khi ni; nhng khuynh hng ch cho chng ta bit
l n c mt thi ch khng cho ta bit mc ch ca n l g. S ri lon do n gy ra theo mt vi
nh hng ca thanh m v mt vi s lin tng, c th c quan nim nh mc ch lm lch lc
s ch ra khi nhng iu mun ni. Nhng s ri lon s ch cng nh s lin tng khng
cho ta bit c tnh ca s l li. C hai u din t s c mt ca mt mun gy ri, chng ta
ch bit kt qu ca chng nhng khng th da vo nhng kt qu ny bit r tnh cht ca
chng nh chng ta c th lm trong nhng trng hp r rng hn.
Nhng s vit sai ging nhng s l li n ni chng ta vn chng c iu g mi m ni c. D
sao cng nn c gng thu lm mt cht trong phm vi ny. Nhng li lm, nhng s rt ngn, s
vit trc, nhng ch c nh vit xut hin khi cha n lt xut hin, nht l nhng ch ch c
xut hin sau cng thi chng t rng ngi vit khng mun vit v mun xong cng sm chng
no cng hay; nhng kt qu r rt hn ca s vit lm lm l r tnh cht v mun ca khuynh
hng gy ri. Thng thng ngi ta bit rng mi khi tm thy mt s vit sai trong mt bc th,
ngi ta bit ngay rng ngi vit khng trong mt trng thi tinh thn bnh thng; nhng khng
phi bao gi cng hiu c l s g xy ra cho ngi vit. ng s t khi nhn thy nhng iu
vit sai cng nh s l li ca mnh. Ti mun ni n mt s quan st rt th v sau y: c nhiu
ngi thng c li th sau khi vit xong ri mi gi i; c nhiu ngi khc khng c thi quen
nhng mi khi c li u c c hi sa cha nhng iu sai lm. Lm sao ct ngha c s kin
? Ngi ta c th cho rng nhng ngi ny bit rng h vit sai? Chng ta c th chp nhn iu
khng?
C mt vn th v gn lin vo vi s vit sai. Chc cc bn cn nh tn st nhn H.. gi lm nh
vi trng hc, kim c trong cc hc vin khoa hc nhng vi trng rt nguy him st hi
nhng ngi thn cn. Mt hm anh chng gi cho mt hc vin mt bc th trong c phn nn
l nhng vi trng c cy khng c hiu qu g i vi nhng con chut nht v chut bch. ng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
l phi vit th nh th th anh chng li vit : trong cc cuc th nghim ca ti i vi loi ngi
. S nhm ln ny tuy c c cc bc s trong hc vin n nhng h chng lm g c. Cc
bn c thy rng nu cc bc s cho rng s vit nhm ny l li th ti m yu cu m mt cuc
iu tra th tn st nhn c l s khng th lm hi thm ai c na khng? Cc bn c thy rng s
khng bit g n nhng hnh vi sai lc trong trng hp ny a n s tai hi no cha? V
phn ti, chc chn ti s nghi ng. Tuy nhin dng s vit sai lm bng chng s gp nhiu tr
ngi lm. S vic khng n gin nh mnh tng. S vit sai t n l mt du hiu khng th chi
ci c nhng khng phi v th m c th m ngay mt cuc iu tra c. Tt nhin s vit sai
chng t rng ng s c nh dng nhng vi trng cho ng loi nhng khng bit chc l
mt d mu git ngi hay ch l mt ngh ngng cung m thi. ng s c th chi phng ht.
Sau ny khi chng ta xt n s khc bit gia s hin thc trong cuc sng tinh thn v s hin thc
vt cht, cc bn s hiu r vn hn. iu ny khng ngn cm chng ta thy rng l trng
hp m mt hnh vi sai lc v sau c mt tm quan trng lc u khng ai ng.
Trong nhng s c sai chng ta ng trc mt tnh trng tinh thn khc hn s l li v s vit
sai. Mt trong cc khuynh hng trn c thay bng mt s kch ng ny khng dai dng. iu
chng ta phi c khng pht sinh ra i sng tinh thn ca chng ta nh iu chng ta cn vit. V
th cho nn phn ln nhng trng hp c sai ch l nhng trng hp trong c s thay th hon
ton. Ting cn c c thay th bng mt ting khc, gia hai ting khng c s khc bit g v
ni dung c, s thay th xy ra v c s ging nhau gia hai ch. Th d ca Lichtenberg :
Agamemnon thay v angenommen, l mt th d in hnh.
Nu ngi ta mun tm ra khuynh hng gy ri, nguyn nhn ca s lm ln th ngi ta phi gt ra
mt bn nguyn bn c sai v bt u phn tch v t t hai cu hi: tng no hin ln trong
tr c trc nht v s lm ln nht, v s lm ln xy ra trong tnh trng no? Mt khi ch cn
bit tnh trng ny l ct ngha c s lm ln. V d: c ngi i do trong mt thnh ph ngoi
quc v c trn tng lu ca mt ngi nh mt tm bin : Closethaus (cu tiu). Anh ta ngc
nhin t hi khng hiu ti sao tm bin li cao nh th nhng ri li c mi bit mnh c
lm: chnh l Corsethaus (nh bn Corse). S d anh ta c lm nh th v ng lc anh ta ang
mun i tiu. Trong nhng trng hp khc s lm ln, bi v khng lin can n ni dung ca bn
vn, cn phi c phn tch k lng v phng din phn tm. S phn tch ny ch c th thnh
cng khi ngi ta quen vi li phn tch trong phn tm hc v tin cy vo mn ny. Nhng thng
th vic ct ngha mt s c sai khng c g l kh khn. Nh trong trng hp Lichtenberg ni
trn (Agamemnon thay v angenommen) ting thay th chng t mt cch d dng chiu hng t
tng ngun gc ca s ri lon. Trong chin tranh v c nhiu tn thnh ph, tn cc v ch huy
qun s, nhng danh t qun s, thnh ra mi khi gp nhng ting tng t ngi ta hay c nhm.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
iu lm chng ta bn tm thng xut hin thay th nhng iu lm chng ta khng bit v

khng n. Nhng ting vang ca cc kin ca chng ta gy ri cho nhng cm tng mi i
vi chng ta.
Nhng trng hp c sai cho ta thy nhiu khi chnh vn bn m ng cho khuynh hng gy
ri ra mt i bn vn ny thnh mt bn vn khc, c ngha tri hn. Ngi ta ng trc
mt vn bn m ngi ta khng thch, v khi phn tch ra ngi ta thy ngay rng chnh s
khng thch ny lm cho ngi ta c nhm.
Trong nhng trng hp c sai xy ra lun lun ni trong phn trn, hai yu t m chng ta gn
cho mt tnh cht quan trng trong nhng hnh vi sai lc li ch gi mt vai tr th yu: chng ti
mun ni n s mu thun gia hai khuynh hng v s dn p ca mt trong hai khuynh hng
, chnh s dn p ny phn ng v nhng hu qu ca hnh vi sai lc. Khng phi l nhng s c
sai phn tri vi nhng yu t ny nhng s dm chn ln nhau ca nhng dng t tng trong s
c sai mnh hn s dn p trong trng hp nhng hnh vi sai lc. Ch trong nhng hnh thc khc
nhau ca hnh vi sai lc v s qun lng, hai yu t ny mi ni bt ln.
S qun lng cc d nh l mt hin tng rt d gii thch, ngay chnh nhng ngi ngoi ph
cng cng nhn nh vy. Khuynh hng gy ri khng g khc hn l mt mun tri ngc, mt
s khng mun lm m chng ta ch cn t hi ti sao m n li khng din t mt cch khc v
khng giu gim. Nhng s c mt ca s khng mun khng ai chi ci c. Mt vi lc ngi
ta cng tm ra c nhng l do bt buc ngi ta phi giu gim ci mun ny bao gi cng t
c mc ch trong hnh vi sai lc, v nu s giu gim khng c th mc ch th no cng
t c. Trong khong thi gian gia lc iu d tnh ra mt v lc thi hnh nu c mt s thay i
no quan trng, tnh trng tinh thn xut hin, s thay i khng th i i vi s thi hnh iu d
nh th s qun lng d nh khng cn l mt hnh vi sai lc na. S qun lng ny khng c
ngha g na bi v s thi hnh nhng iu d nh trong tnh trng tinh thn mi tr nn v ch. S
qun lng mt iu d nh ch c th c coi nh mt hnh vi sai lc khi chng ta khng tin vo s
thay i trong tnh trng tinh thn.
Nhng trng hp qun cc iu d nh thng thng ng u v r rng n ni chng chng
cn g ng kho cu na. Nhng trong hai im s kho st hnh vi sai lc ny c th cho ta bit
mt vi iu mi m. Chng ta ni rng s qun lng, tc l s khng thi hnh mt iu d nh,
chng t c mt kin khng mun thi hnh d nh . iu ny ng ri nhng cng cuc kho
cu cho bit l s khng mun ny c th trc tip hay gin tip. Mun hiu gin tip ngha l g,
chng ta ch cn nu mt hay hai v d. Khi mt ngi gim h qun khng gii thiu con u
ca mnh cho mt ngi no th mt s lng qun ny chng t ngi gim h khng n
ngi con u mt cch qu ng nn khng tha thit gii thiu. t nht cng l kin ca
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ngi con u v hnh vi qun lng ca ngi gim h. Nhng tnh trng c th rc ri hn. S
ngn ngi khng mun gii thiu c th c mt nguyn c khc v v mt phng din khc. C th
l c con gi khng h lin quan g n s qun lng c v chnh ngi th ba kia mi l nguyn
nhn quyt nh. Cc bn thy l v phng din thc t, s gii thch kh khn nh th no cha?
D kin ca c con gi c ng chng na th c ta vn c th t ra khng tin cy v khng cng
bng vi ngi gim h. Hay trong trng hp ngi c hn nhng qun khng n hn th l do
ca s qun lng ch c th ct ngha ch ngi c hn khng thy khoi ngi kia my. Nhng
ngay trong trng hp ny ngi ta cng c th khng phi l ngi mnh mun gp m cng c th
l ni nh gp nhau, ni m ngi ta khng mun n v c nhng k nim khng tt p. Mt
th d khc: mt ngi qun khng gi mt l th i c th v khng thch ni dung bc th; nhng
cng c th ni dung bc th khng lin can g n s qun lng, v nguyn nhn l ni dung mt
bc th khc vit t lu nhng c ni dung bc th ny gi nh li lm cho khuynh hng gy ri
xut hin: ngi ta c th cho rng s khng mun gi bc th t bc th trc trong n khng
c l do g c. Cc bn thy cha? Chng ta cn phi lm vic ht sc cn thn, d dt ngay c trong
nhng trng hp c th ct ngha c d dng: iu g c gi tr nh nhau trong phng din
tm l c th c nhiu cch gii thch v phng din thc t.
Nhng hin tng m ti va trnh by c th c v k l trc mt cc bn. Cc bn c th t hi
khng bit s khng mun gin tip tnh cch bnh hon khng. Nhng ti dm qu quyt rng
tnh trng ca ng s ht sc bnh thng. Tuy nhin, cc bn cn hiu rng ti khng h cng
nhn tnh cht khng xc thc m ta ch ra ca cc cch gii thch ni trn. Chng ta c th gii thch
s qun lng iu d nh bng nhiu cch khc nhau khi chng ta cha phn tch trng hp cho
r rng v khi cc s gii thch ch da trn cc cn bn c tnh cht chung thi. Mi khi phn tch
ngi lm i tng qun lng, chng ta c c nhng bng c dng l mt s khng mun
c tnh cch trc tip v ngun gc ca n u.
Mt im khc nh sau: sau khi nhn thy rng s qun lng nhng d nh, trong phn ln trng
hp u l do mt mun tri ngc, chng ta c th m rng cch kt lun ny cho nhiu trng
hp khc, trong ngi c phn tch khng nhng khng chu xc nhn l c mun tri ngc
m cn chi pht i na. Cc bn hy nh n nhng trng hp qun lng khng tr li nhng cun
sch mnh mn, hay qun khng tr n, hay qun thanh ton ho n.. Chng ta phi c can m
vch ra cho nhng ngi ny bit rng chnh h khng mun tr nhng cun sch hay nhng mn
n hay thanh ton nhng ho n mc d h khng khng mt mc chi ci v chng ta khng
cn tm ra c l l g khc ct ngha thi ca h. Chng ta s bo h l qu h c thc
nhng khng bit thi, cn v phn chng ta th ngay mt vic h qun khng lm nhng vic ni
trn l cho ta bit h qu c nh khng mun tr nn h khng nh n vic em tr. Cc bn
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thy ngay rng li mt ln na chng ta ri vo tnh trng gp mt ln ri. Bng cch gn cho
nhng li gii thch ca chng ta mt tnh cht ht sc rng ri hp l v nhiu mt trong khi kho
st cc hnh vi sai lc, chng ta b bt buc phi cng nhn rng trong mi ngi chng ta c nhng
khuynh hng hot ng m chng ta khng h hay bit. Nhng khi a ra kin , chng ta
lm tri li hn vi nhng iu thng c cng nhn trong i sng v trong tm l hc.
Chng ta cng cn c th gii thch s qun lng cc tn ring, cc danh t, ting ngoi quc bng
cch ni rng trong nhng trng hp c khuynh hng tri ngc gn lin mt cch trc tip
hay gin tip vo danh t ny hay vo ting ni trn. Nhng trong giai on ny, tnh cht gin tip
thng xy ra lun lun v ch c th tm ra c sau mt cuc phn tch t m. V d trong thi
chin tranh, thi lm cho chng ta phi xa nhng ngi chng ta yu qu, xy ra bit bao nhiu s
lin tng lm yu i rt nhiu tr nh ca chng ta v phng din cc danh t ring. Chnh ti
cng khng vit li c cho ng tn mt thnh ph tm thng Bisens: sau khi phn tch ti thy
rng khng phi v ti c iu g bc mnh vi thnh ph , nhng chnh v tn thnh ph ny ging
tn Bisenzi ca mt to lu i Octavio trong ti qua nhiu ngy thc t khng d chu. n
y, ln u tin chng ta ng trc mt nguyn tc dng khuynh hng ct ngha nhng s
qun lng cc danh t sau ny s c mt tm quan trng hng u trong vic tm cc triu chng ca
bnh thn kinh: l vic tr nh t chi khng chu gi li k nim lin quan n nhng cm gic
au bun, lm cho ngi ta nh li cm gic . Ci khuynh hng trnh s kh chu do cc k nim
hay nhng hnh vi tinh thn khc gy nn, thi trn trnh nhng iu bc mnh chnh l nhng l
do rt kin hiu gii thch khng nhng s qun lng cc danh t m cn ca nhiu hnh vi sai lc
khc nh nhng s nhm ln, nhng s li bing...
Nhng c v nh nhng yu t sinh l tm l c bit thng lm cho ngi ta d qun cc danh t
hn: cho nn chng ta c th quan st thy s lng qun ny ngay c trong nhng trng hp khng
c lin quan g n cm gic kh chu. Nhiu khi c nhng ngi lun lun qun nhng danh t
khng phi v danh t lm cho ngi ta kh chu hay gi li nhng k nim khng p, m chnh
v nhng tn c lin can g n mt vi s lin tng ca anh ta. Ngi ta c th cho rng nhng
danh t gn lin vo vi mt lot cc s lin tng v nht nh khng chu lin can g n cc
lin tng khc c th xy ra tu theo trng hp. Cc bn hy nh li mt vi xo thut trong vic
gip tr nh. Cc bn s khng khi ngc nhin nhn thy rng c nhiu danh t b qun ch bi v
ngi ta c dng mt vi s lin tng vi mc ch lm cho nhng tn khi b qun. Chng
ta c nhiu th d in hnh trong nhng tn ring ca nhiu ngi c gi tr rt khc nhau i vi
tng ngi. V d nh tn Thodore. i vi nhiu ngi trong cc bn, tn chng c ngha g
c: i vi ngi khc c th l tn cha, tn bn hay chnh tn mnh. Bn s thy rng nhng
ngi khng lin can g n Thodore c th t khi qun tn nhng ngi l mang tn , trong
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
khi nhng ngi c dnh dng n Thodore bao gi cng c khuynh hng khng mun cho ngi
khc mang tn Thodore, c v nh tn ch c ban cho b con h hng mnh m thi. V by
gi bn ch cn thm vo tc dng ca s lin tng, tc dng ca nhng cm gic kh chu v tc
dng ca mt s hot ng gin tip l lp tc bn c c mt nim r rng v nhng s phc tp
trong vic tm hiu s qun lng nhng danh t.
Tc dng ca khuynh hng mun y i xa nhng k nim tt c nhng cm gic kh chu cn
mnh hn na trong s qun lng ny ch c th c coi nh mt hnh vi sai lc khi no n lm cho
chng ta ngc nhin v khng c g bo cha c, v d nh khi ngi ta qun nhng cm gic mi
m qu hay quan trng qu, hay khi cm gic nu b qun s gy nn mt l thng trong ton th
k nim. Ti lm sao v nh th no chng ta c th qun c nhng bin c, v d nh trong thi
th u ca chng ta li trong lng chng ta nhng n tng xu xa nht? l mt vn
thuc mt phm vi khc hn m chng ta c th gii thch bng cch cho rng ngi ta mun qun i
nhng cm gic khng p , nhng thc ra li gii thch ny khng ct ngha c ton th vn .
Khng cn ai nghi ng rng nhng k nim kh cha thng d b qun hn. Nhiu nh tm l hc
nhn thy c im c bit ny ni nh bc hc Darwin. ng ny nhn thy rng mi khi c iu
g tri vi thuyt ca ng ta th khng sao ng ta nh ni v mun cho khi qun ng ta phi ghi thc
r rng trn giy trng nhng iu dng trong vic nghin cu.
Nhng ngi ln u tin nghe ni rng nhng k nim khng p thng b qun d dng hn
thng ci li rng theo kinh nghim ring ca h th chnh k nim khng p mi kh qun, nhng
k nim ny lun lun tro li, lm ngi ta au kh ngm ngm mc d ngi ta dng ht cch
qun, v d nh nhng k nim v s khiu khch nhc nh chng hn. ng nh th thc, nhng
nhng li ci li khng ng vng. Chng ta khng nn qun rng i sng tinh thn l mt bi
chin trng, trong nhng khuynh hng tri ngc u tranh vi nhau, hay ni mt cch tru
tng hn i sng tinh thn gm c nhng s mu thun v nhng cp tng phn nhau. Khi chng
minh c rng c mt khuynh hng nht nh no ri, chng ta khng th chng minh lun
rng khng c mt khuynh hng no phn tri vi khuynh hng trn. C ch cho c hai khuynh
hng . Vn l tm hiu xem gia nhng s phn tri nhau c nhng lin quan g, v nhng
tc dng ca chng ta ra sao.
S nh mt v khng tm li c nhng vt ct i vi chng ta c mt tm quan trng c
bit, v hnh vi sai lc ny c th c gii thch bng nhiu cch khc nhau v chu nh hng ca
nhiu khuynh hng khc nhau. Tnh cch chung ca mi trng hp l mun b mt; iu khc
nhau l l do v mc ch ca s b mt mt . Chng ta nh mt mt vt l v n c ri, v chng
ta mun thay n bng mt vt khc, v ta khng thch na, thay v ta c n trong nhng trng
hp m by gi ta khng mun ngh n na. Vic cho vt b b ri, b gy cng c nhng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nguyn nhn nh th. Kinh nghim cho thy nhng a con hoang bao gi cng yu t hn
nhng a con chnh thc. Nh th khng phi v l g khc hn l nhng a con hoang khng
c chm sc cn thn nh nhng a con chnh thc. i vi vt cng th, chng khc g i
vi nhng a con.
Nhng c nhiu khi mnh nh mt nhng vt khng h mt i mt cht gi tr no ch v mun hi
sinh mt vt g cho s mnh v mun trnh khi mt mt vt khc c th xy n. S phn tch
cho thy rng thi hi sinh mt vt g cho s mnh l mt thi quen thuc i vi chng ta v v
l do nhiu khi nhng s mt mt ca chng ta ch l mt s c hi sinh. S mt mt c th biu
l mt s thch thc hay mt s trng pht . Ni tm li nhng l do dng ct ngha ci khuynh
hng mun t b mt th vt g, nhiu v k.
Cng ging nh mi s lm ln khc, s ng nhn cng thng c dng thc hin iu ham
mun ng l ra mnh khng c quyn c. mun lc c che giu di mt n ca mt s
ngu nhin sung sng. Mt ngi bn ti ln tu i thm mt ngi m anh ta khng thch lm, ra
n ga ln lm mt chuyn tu khc ri li quay tr v nh. C khi trong mt cuc du lch mnh
mun dng li mt bi tm khng thch ng vi mt cuc du lch. T nhin mnh l mt chuyn
tu thnh ra c dng li ni mnh mun. Mt ngi bnh ca ti b cm khng c gi dy ni
cho ngi yu, mi khi dng dy ni gi ti, thng gi lm s m s bao gi cng l s ca
ngi yu ng ta. V y l mt s ng nhn rt th v, quan trng c bit trong i sng thc t do
mt ng k s k li. S kin ny quan trng v n gip cho ta bit c ngi ta lm nh th no
gy thit hi cho mt vt.
t lu nay ti v mt vi ngi bn trong mt trng Cao ng, nghin cu mt cng vic rt phc
tp v s co gin. Chng ti lm vic ny khng c th lao g c, nhng chng ti bt u thy rng
vic chim qu nhiu thi gian. Mt hm i cng anh F.. n phng th nghim, anh ny phn nn
rng anh bc mnh v hm nay mt nhiu thi gi y qu trong khi nh cn bao nhiu cng vic
phi lm. Ti tn thnh anh v ni a: Mong rng ln ny cng nh tun trc, my s b h v
chng ta c th ngng vic v ra v sm.
Khi phn cng cng vic anh F.. c phn s coi sc ci s- pp sc p, ngha l m dn dn ci spp ra cho nc chy t t vo trong my. Ngi iu khin cuc th nghim ng gn ci my
v mi khi thy sc p dng ri phi ku to cho mi ngi ngng tay. Nghe ting h thi anh F..
nm ly ci s- pp v ly ht sc quay v pha tri.. (trong khi phi quay v pha phi nh thng l
cng nh i vi mi ci s-pp). Kt qu l v sc p mnh qu nn t mt ci dy cp: iu
chng quan h g nhng my h v chng ti phi b d cng vic v nh. iu ny l l khi ti hi
anh F.. v v th anh ta t v khng nh g ht trong khi ti nh r mn mt.
Nhng trng hp nh th lm cho cc bn nghi ng khi ngi lm ca cc bn coi nhng vt
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
trong nh nh k th v hnh h chng th bn ng cho rng l ngu nhin. Nhng cc bn cng

c th t hi l khi mnh t lm cho mnh au kh hay lm cho lng ngay thng ca mnh b nghi
ng th c phi l mt s ngu nhin khng? l tt c nhng vn bn phi phn tch tm
ra gii php.
Ti cha th ni c ht cc iu c th ni c v hnh vi sai lc. Cn nhiu im phi xem
xt v tho lun. Nhng ti s hi lng lm nu nhng iu trnh by lm lung lay c nhng
kin c ca cc bn v vn ca chng ta v cc bn sn lng tip nhng kin mi. Ngoi ra ti
khng mun i xa hn na. Nhng nguyn tc ca chng ta khng phi ch c chng minh bng
nhng hnh vi sai lc, khng c g bt buc chng ta gii hn cc cuc kho st ca chng ta vo
nhng vt liu do nhng hnh vi cung hin. i vi chng ta, gi tr to ln ca nhng hnh vi sai
lc l ch chng xy ra lun lun, bt c ngi no cng c th quan st thy c v s pht sinh
ca chng khng ph thuc vo tnh trng bnh hon ca mt ngi.
Trc khi kt thc ti mun nhc li mt trong cc cu hi ca cc bn m ti cha tr li: nu qu
thc theo nhng v d ni trn loi ngi hiu r nhng hnh vi sai lc v hot ng nh h hiu
ngha ca cc hnh vi th ti sao cho rng nhng hnh vi ch c tnh cht bt thng, khng c
ngha g c, khng c g quan trng v nht nh khng chu chp nhn s gii thch ca mn phn
tm hc.
Cc bn c l: qu l mt iu ht sc ngc nhin cn gii thch. Nhng ng nh hin cho cc
bn nhng li gii thch sn sng, ti mun ging gii lin tc cch no cho cc bn c th t tm
thy cu tr li khng cn n s tr lc ca ti.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Nhng kh khn u tin
Phn th hai: Gic m
Mt hm loi ngi tm ra rng nhng triu chng bnh hon ca nhng ngi thn kinh khng
vng, chc chn c mt ngha. l im khi u ca phng php tr bnh bng phn tm hc.
Trong lc cha chy ngi ta thy rng cc ngi bnh thng coi nhng gic m nh nhng du
hiu chng bnh hon. V th ngi ta n rng nhng gic m cng c mt ngha g.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ng l phi theo th t lch s trong cng vic kho st, chng ta li bt u bng cch i t di
ln trn, t sau ra trc. chun b cho vic kho st cc bnh thn kinh chng ta tm hiu ngha
ca nhng gic m. S d chng ta c th o ln trt t trc sau nh th l v gic m khng
nhng gip nhiu trong cng vic chun b kho st v bnh thn kinh m gic m cn l mt triu
chng ca bnh thn kinh ny. l mt triu chng rt tt v chng ta c th quan st thy gn nh
khp mi ngi k c nhng ngi sc kho bnh thng. Kho st nhng ngi kho mnh bnh
thng m nm m, chng ta cng thu lm c nhng kt qu nh khi kho st ngi mc bnh
thn kinh.
Chnh v th nn gic m tr thnh i tng kho st ca mn phn tm hc. Gic m l mt hin
tng tm thng, mt hin tng khng c coi l quan trng, b ngoi c v chng c gi tr thc
t g, cng nh nhng ngi kho mnh bnh thng, v th nn gic m khng hin cho chng ta
nhng iu kin kho st c gi tr. Nhng hnh vi sai lc khng c khoa hc n v mi
ngi ch hi n thi; nhng d sao kho st cc hnh vi sai lc ny ch c g ng xu h,
ngi ta c th t nh l nhng hnh vi sai lc cng c th hin cho chng ta nhng d kin kho
st nhng cng trnh quan trng hn. Nhng kho st cc gic m thng c coi nh lm mt
cng vic chng c ch li g trong thc t v ch m cn b coi nh mt tr gii tr ng xu h
na, mt cng vic phn khoa hc chng t ngi mun kho st l mt ngi mun lm mt
chuyn thn b. Lm sao mt bc s li c th kho st v gic m c trong khi mn bnh l thn
kinh hc v mn thn kinh hc hin cho chng ta nhng hin tng ng n hn nhiu: nhng ci
nht bc trong c nng thn kinh h, nhng s xut huyt, nhng chng vim mn v v...khng c!
Gic m l mt th v ngha khng ng cho chng ta kho cu.
Ngoi ra gic m cn l mt th g phn tri hn vi nhng i hi ca khoa hc, m nh kho cu
khng th c mt yu t g chc chn. V d nh mt tng c chp cng c nhng gii hn r
rng. Mt ngi bnh tuyn b rm r: Tao l Hong nc Trung Hoa y. Ch cn gic m!
Nhiu khi ngi ta khng k cho ta nghe gic m na. Khi mt ngi k cho ta nghe gic m ca
h, c g chng t rng nhng iu anh ta k l ng, rng trong khi k anh ta li khng tm cch
phng i ra, c g chng t anh ta li khng thm tht mt vi iu tng tng bi v anh ta khng
nh r. l cha ni n chuyn nhiu khi ngi ta khng nh li c gic m na, ch nh c
mt vi mnh vn ch c ngha l g. Vy m, ngi ta to lp c mt khoa hc tm l v mt
phng php tr bnh trn nhng nn mng mng manh nh th?
Chng ta bao gi cng nn ghi nh nhng l lun hi qu ng. Qu l nhng iu a ra bi bc
gic m c i hi qu xa.. Ngi ta bo rng nhng gic m c mt ngha ch c g. Th chng ta
chng c c hi tr li bi bc tng t nh th ri sau khi kho cu cc hnh vi sai lc sao? Lc
chng ta t nh l nhng vic quan trng nhiu khi cng c pht hin bng nhng du hiu
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
rt tm thng. Cn vic gic m c tnh cch m h th cng ch l mt c tnh nh nhng c

tnh khc; chng ta lm sao c th bt buc s vic phi c nhng c tnh m chng ta mun. V li
cng c nhng gic m r rng v c gii hn nht nh. Ngoi ra chnh nhng nh thn kinh hc
cng kho st nhng hin tng cng c tnh cht m h nh th d nhng trng hp c nhng
tng c chp m nhiu v bc s thn kinh hc ni ting thng kho cu. Ti nh n mt trng
hp gp trong thi k cha bnh. Ngi bnh bt u k chuyn cho ti nghe: Ti c cm tng
mun lm hi mt sinh vt no .. Hi mt a tr con! Khng phi, hnh nh l hi mt con ch
th phi. Ti c cm tng l va vt mt con ch xung sng hay lm g cho n b au n lm.
sa cha tnh cch m h ca nhng gic m, chng ta phi ni ngay l chng ta ch coi l nhng
gic m nhng iu m ngi nm m k li cho chng ta nghe thi ch khng n vic ngi
c th nh khng k hay sa i nhng iu anh ta nh li. Sau cng ngi ta khng c quyn
cho rng gic m l mt hin tng khng quan trng. Ai cng u bit c nhng trng hp trong
cn bnh bt u bng mt gic m v ngi bnh c gi mi mt tng bt ngun trong gic
m. Ngi ta k rng c nhiu nhn vt lch s tm thy trong gic m ng lc thc y mnh
lm nn nhng chuyn to tt. V th chng ta c th t hi xem s coi khinh cc gic m trong gii
khoa hc bt ngun t u?
Ti cho rng n bt ngun ch ngy xa ngi ta li gn cho nhng gic m mt tm quan
trng qu ng. Ai cng bit l chng ta khng th d dng quay tr li qu kh nhng chng ta c
th khng ngn ng g m khng cho rng t tin ca chng ta cch y hai ngn nm hay hn na
cng nm m nh chng ta vy. Theo ch chng ta bit th tt c nhng dn tc c xa u gn cho
cc gic m gi tr rt cao v coi nhng gic m nh mt th g c th dng c vic, v d nh
dng on trc tng lai hay coi l mt im bo trc mt s g. i vi ngi Hi lp ngy
xa cng nh i vi mt s ngi dn tc Phng ng, i nh trn m khng em theo nhng
ngi chuyn mn gii cc gic m l vic khng th c c, cng nh ngy nay chng ta i nh
trn m khng c my bay trinh st. Khi i Alexandre i chinh phc mi ni, bao gi ngi cng
em theo nhng nh chuyn mn gii cc gic m ni ting nht. Trong cuc tn cng thnh Tyr,
trc sc chng gi mnh lit ca thnh ny, nh vua nh khng bao vy na, nhng t nhin nm
m thy mt con qu nhy nht in cung. Ngi thy bi on rng l mt im chin thng.
Vua lin ra lnh tip tc tn cng v h c thnh. Dn tc Etrusques v La M tuy c dng nhng
phng php khc nhau d on tng lai nhng cng dng nhng gic m trong sut thi gian
La Hy. V vn ny chng ta ch cn gi li c mt cun Artmidore Ephes t thi Hong
Adrien.
Ti sao ngh thut on mng li suy sp v nhng gic m khng cn c tin cy na? Ti chu
khng th ni cho cc bn nghe c. Ngi ta c th cho rng hc vn chnh l nguyn nhn ca s
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
suy sp v coi khinh n v Thi trung c hy cn gi li c nhng iu kh hiu gp bi s on

mng. Nhng s thc l gic m dn dn tr thnh mt th m tn d oan ch cn c nhng k v
hc n m thi. Mi tn ngy nay ngi ta vn hay cn tin tng vo gic m mua v s.
Tri li khoa hc ngy nay li cng n nhng gic m, nhng vi nh p dng vo nhng
l thuyt v tm l hc. Cc thy thuc coi gic m khng phi l mt hot ng tinh thn nhng l
mt s pht biu ca cc s kch thch v c th c dnh dng n tinh thn. Nm 1987, Binz tuyn
b rng gic m l mt s hot ng ca th xc, chng c ch li g nhiu khi cn c tnh cch
bnh hon na. i vi linh hn bao qut v s bt t , gic m vo a v ca mt mnh t ct
y c di , di mt ci vc no vi bu khng kh trong xanh trn nn tri cao vt. Maury coi
gic m nh nhng s nhy nht in cung ca v iu Saint Guy, tri vi nhng hnh ng c trt
t ca nhng con ngi bnh thng. Ngy xa ngi ta cn so snh nhng gic m vi nhng
thanh m do mt ngi thng tho v m nhc pht ra trn phm n.
Gii thch tc l tm nhng ngha cha r rt: nhng ngi ta khng th ni n chuyn gii thch
cc gic m khi ngi ta khinh chng nh th. Cc bn hy c trong tc phm ca Wund, Jodt v
cc trit gia khc: tt c u ch lit k nhng im khc nhau gia gic m v tnh trng thc, hay
ch n nhng s phn ho ca cc lin tng, s bin mt ca tr c ph bnh, ca mi tr thc v
nhng du hiu t ra rng gic m khng c gi tr g ht. Khoa hc ch ng gp vo vic tm hiu
gic m bng mi mt im, l vic xt nh hng ca nhng s kch ng v c th trong khi
ng i vi ni dung gic m. Mt tc gi ngi Na uy li cho chng ta hai cun sch v
nhng th nghim v gic m lin quan n cc kt qu ca s chuyn ng chn tay thi. Ngi ta
cho rng nhng cng trnh kho cu l nhng cng trnh c gi tr v gic ng. Nhng khoa hc
s ni th no nu bit rng chng ta ang tm hiu ngha ca nhng gic m? kin ca khoa hc
ra sao th mnh bit ri, nhng ti khng h thy nn lng trc kin . Mt khi cc hnh vi sai
lc cng c mt ngha th chng c g ngn cn cc gic m cng c mt ngha v trong nhiu
gic m chng ta thy l qu thc l chng c mt ngha m khoa hc khng tm ra c. V
vy chng ta hy cng nhn lm ca ring ca chng ta v ci quan nim ca ngi xa v cc gic
m, v chng ta hy i li con ng ca h v cch on mng.
Trc ht, chng ta phi tm hng i cho cng vic ca chng ta v duyt li phm vi ca gic m.
Vy gic m l g? Thc kh tr li cu hi bng mt nh ngha. V th nn chng ta s khng c
gng a ra mt nh ngha trong khi khng ai l ngi khng bit n gic m c. Nhng chng ta
phi a ra nh sng nhng c tnh ca gic m. Nhng tm u ra by gi? Trong phm vi cc gic
m c bit bao nhiu th. Nhng c tnh cn thit chng ta nu ra s l nhng c tnh chung cho
mi gic m.
c tnh chung th nht l chng ta ch nm m khi chng ta ng thi. D nhin nhng gic m ch
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
l mt s hot ng ca tinh thn trong khi ng, v nu i sng tinh thn ny c mt vi im g

ging nh i sng trong trng thi thc tnh th tri li cng c nhng im khc vi i sng ny.
l nh ngha ca Aristote. Gia gic ng v gic m c th c nhng lin quan cht ch. Nhiu
khi chng ta b gic m nh thc dy, nhiu khi ang m chng ta t nhin tnh dy, hay b nh
thc dy mt cch t ngt. Nh vy tc l gic m l mt tnh trng trung gian gia gic ng v
tnh trng thc tnh. Nh th tc l chng ta li quay v vi gic ng. Vy gic ng l g?
Gic ng l mt vn ca sinh l hay ca i sng, n nay ngi ta hy cn bn ci cha dt
khot. Chng ta phi tm nhng c tnh ca gic ng v phng din sinh l.. Gic ng l mt trng
thi m trong ngi ta ng khng mun bit g v i sng bn ngoi na, quyn li ca ngi
ng thot hn ra th gii bn ngoi , mun thot khi s kch ng ca th gii bn ngoi vo. Ti i
ng khi mt mi v i sng bn ngoi v v s kch ng . Khi i ng ti bo i sng bn ngoi
bit nn cho ti yn v ti mun ng. a b con, tri li li ni: ti cha mun i ng, ti khng
mt, ti mun thc na. Vy khuynh hng i sng ca gic ng l s khng thm n i
sng bn ngoi na. i vi th gii m chng ta b bt buc phi bc vo m khng h mun,
chng ta vo mt trng thi lm cho chng ta khng th no chu ng c mt cuc sng
lin tc mi mi khng ngng. V th cho nn thnh thong ta li phi ru mnh vo trng thi
ca chng ta trc khi ra i trong lc cn ang nm trong d con. t nht trong tnh trng
chng ta cng t to cho ta nhng iu kin ca i sng: no nhit , no bng ti, no s vng
mt ca mi s kch ng. Nhiu ngi trong chng ta nm ng co qup nh khi ang cn nm trong
bng m. Ngi ta c th cho rng khi trng thnh chng ta ch sng hai phn ba i ngi
trong trng thi trng thnh thi cn phn ba kia chng ta sng nh cha ra i. Trong nhng iu
kin , mi bui sng khi tnh dy chng ta c cm tng nh va mi sinh ra i vy. Chng ta
chng vn thng ni v trng thi ca chng ta khi tnh dy rng chng ta nh mt a tr s sinh
sao? Ni nh th thc ra chng ta c mt nim rt sai v a b s sinh. S thc l ta phi rng
a b lc mi ra i chng c g l d chu c. Ni v s sinh ra i chng ta chng thng ni l ra
ngoi nh sng sao?
Nu gic ng nh chng ta va ni th gic m khng th l mt thnh phn trong gic ng m li
cn l mt ci g rt kh chu. Chng ta thng cho rng nhng gic ng khng m l nhng gic
ng tt p nht, mi chnh l mt gic ng c nht thc s; khng c mt hot ng tinh thn
no c c trong gic ng. Nu c mt hot ng tinh thn no th tc l chng ta khng thnh
cng trong cng vic quay li trng thi ca bo thai, cha r b li c nhng ci g cn st li
trong i sng bn ngoi. Gic m khng g khc hn l nhng ci g cn st li , v c v nh
nhng gic m khng c ngha g c. Nhng hnh vi sai lc, nhng hot ng ca tnh trng tnh
c tnh cht khc hn. Nhng khi ti ng sau khi thnh cng trong vic chm dt mi hot ng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tinh thn ngoi mt d m cn st li, th nhng d m ny cn g phi c ngha. D rng c

ngha th ti cng chng th dng c vo vic g c, v i sng tinh thn ca ti ngng li khi
ti ng. Gic m c th ch l nhng phn ng xut hin di hnh thc nhng s co qup, nhng
hin tng tinh thn do s kch ng c th gy nn. Nhng gic m c th l nhng ci g cn st
li ca i sng tinh thn lc ang thc, nhng ci cn st li c th lm cho gic ng khng yn; v
nh th chng ta ch cn c vic b ri vn coi nh khng thuc mn phn tm hc.
D cho rng nhng gic m chng c ch li g c, vn l nhng s g c thc m chng ta cn c
gng ct ngha s c thc ny. Ti sao i sng tinh thn li khng ng nh? Chc chn l c mt vi
s g chng li gic ng . C l c nhng s kch ng lm cho i sng tinh thn phn ng li.
Vy gic m chnh l s phn ng ca linh hn chng li nhng s kch ng pht sinh ra
trong gic ng. n y chng ta nhn thy mt con ng b ng trong vic tm kim gic m.
Chng ta c th tm xem c nhng kch ng no lm cho gic ng khng yn v ngi ng phn
ng li . Nh th chng ta s a ra c c tnh chung th nht cho cc gic m.
Ngoi ra cn c tnh chung no na khng? Tt nhin l c nhng kh nm c v m t c. S
hot ng tm l trong lc ng khc hn trong khi thc. Trong lc ng, ngi ta chng kin nhng
bin c m ngi ta tin tng trong khi thc t c th ch l nhng s kch ng c th lm cho
gic ng khng yn. Ngi ta nhn thy cc hnh nh nhiu khi c km theo nhng tnh cm, kin
v cm gic do cc gic quan khc hn l th gic cung cp, nhng d sao th nhng hnh nh bao gi
cng tri hn. Cho nn khi chng ta k li mt gic m, iu kh cho chng ta l lm sao din
t nhng hnh nh thnh li ni. C nhiu khi mt ngi nm m bo l: ti c th v li cho
ng xem gic m ca ti ch ti khng th k li c. khng phi l mt hot ng tinh thn st
km nh trong trng hp nhng ngi km tinh thn bn cnh nhng ngi c ti: hnh nh c mt
s khc bit v phm nhng khng ai bit khc bit ra sao. G.Th.Fisher cho rng sn khu ca gic
m khc hn sn khu ca tnh trng thc tnh. l mt iu chng ta khng hiu, khng bit ngh
ra sao nhng cng bit din t c cm gic l lng khi ta nm m ri thc dy. S so snh nhng
hot ng trong gic m vi nhng thanh m pht ra t cc phm n do tay ca mt ngi khng
hiu bit v m nhc i vi chng ta chng c ch li g ht, v d khng tho v m nhc i chng
na th trng hp khi t tay ln phm n ngi ta cng lm pht ra nhng thanh m, v nhng
thanh m ny khng cn du dng cho lm. l c tnh chung th hai ca cc gic m, d cha
c hiu r.
Cn c nhng c tnh chung no khc na khng? Ti khng tm ra na, ti ch thy nhng s khc
bit v mi im: v im thi gian nm m cng nh v tnh cch r rng hay khng, v vai tr ca
cc s xc ng, v s ko di ra.. Theo ti th s vic xy ra chng khc g ngi ta phi chng li
mt s kch ng d l b b buc, d ch c tnh cht chc lt, ginh git. C nhng gic m rt
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ngn, c khi ch c mt hnh nh, mt ting ni; c nhng gic m rt di, rt di do, ko di nh
mt cun tiu thuyt. C nhng gic m rt r rng chng khc g i thc, r n ni nhiu khi
ngi ta t hi khng bit mnh m hay tnh; c nhng gic m rt yu, m h, m mt, c khi li r
rng li va m mt, c nhng gic m c nhiu ngha, vui v, p ; c nhng gic m tri li
lon x, ng ngn, kh hiu, ly k. C khi chng ta th vi gic m nhng c khi chng ta thy
cm ng, au n, c khi pht khc, xc ng, ngc nhin, thch th... Nhiu gic m b qun ngay
sau khi thc dy v nu c cn c nh li th cng m dn i; tri li c nhng gic m m ngi
ta nh mi, nht l nhng gic m tr con, n ni ba mi nm sau m cn r rng nh va mi
xy ra ngy hm qua. C nhng gic m ch xy ra c mt ln; c nhng gic m xy i xy li cho
mt ngi nhiu ln, hoc y nguyn nh ln trc, hoc c thay i cht t. Ni tm li, s hot
ng ca tinh thn ny thc ra c rt nhiu hnh thc, c kh nng din li nhng g xy ra ban
ngy nhng khng bao gi ging nhau c.
Chng ta c th ct ngha nhng hnh thc khc nhau ny ca nhng gic m bng cch cho rng
chng tng ng vi nhng trng thi trung gian gia gic ng v tnh trng thc tnh, hoc vi
nhng giai on khc nhau ca gic ng khng hon ton. Nhng nu thc nh th th mi khi gic
m cng ngy cng c gi tr hn, r rng hn, c ni dung di do hn, chng ta phi cho rng
khng phi l mt tnh trng na thc na ng m l mt gic m thc s, bi v trong nhng gic
m loi ny, i sng tinh thn cng ngy cng gn vi i sng tinh thn lc thc hn. iu cn l
nhng gic m phi thc r ch khng th c lc r lc m hay c lc hp l ri c lc li ng
ngn v ngha. Nu chng ta chp nhn iu gii thch ni trn tc l chng ta gn cho i sng
tinh thn kh nng thay i tnh cht say sa ca gic ng theo mt tc v mt cch r rng khng
c trong thc t. V vy chng ta c th ni rng cch gii thch khng ng vng c. Thng
thng s vic khng n gin nh th.
By gi cho ti khi c quyt nh mi, chng ta s khng tm hiu ngha ca nhng gic m na,
nhng s tm cch hiu r nhng gic m bng cch da vo nhng c tnh ca n. Ni v lin quan
gia gic m v gic ng, chng ta ni rng gic m l mt phn ng i vi mt s kch ng
trong gic ng, lm cho gic ng khng yn. chnh l im c nht m mn Tm l hc thc
nghim c th gip chng ta bng cch hin cho chng ta bng chng rng nhng s kch ng
xy ra trong gic ng cng xut hin trong gic m. Chng ta c nhiu cng trnh kho st v vn
ny k c cng trnh Maury Vold ni trong nhng dng trn, v mi ngi chng ta c th xc
nhn iu da vo nhng kinh nghim c nhn. Ti n c nhng th nghim chn trong nhng
th nghim c nht. Chnh Maury th nghim ngay trn bn thn mnh. Trong lc ng ta ng c
ngi cho ng ta ngi nc Cologne: ng ta m thy mnh Cario kinh x Ai cp, trong tim
Jean Maria Farina, ri t pht sinh ra bao nhiu chuyn ly k. Ngi ta bm nh vo gy ng: ng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
lun m thy mt ming thuc dn v n ng thy thuc sn sc ng trong lc ng cn nh. Ngi

ta nh ln trn ng mt git nc: ng m thy mnh bn m hi ra nh tm v ung ru vang
Orvieto.
iu ng ch trong nhng gic m do nhng s kch thch gy ra s xut hin r rng hn
trong mt loi gic m khc. l ba gic m gy ra do mt ting ng ca mt chic ng h bo
thc (th nghim ca Hildebrant).
Mt bui sng ma xun, ti i do qua mt cnh ng n mt lng bn cnh, thy dn lng ko
nhau i nh th, qun o p, tay cm cun kinh. Hm l ch nht v c d thnh l bt u ri,
ti quyt nh vo xem l nhng v tri nng qu nn ti ngi ngh trong ngha a chung quanh nh
th. Va chm ch c nhng dng ch trn m ti va nghe ting ngi ko chung nh sp ging
ln bo hiu l bui cu kinh sp bt u. Lc u chung cn ng im, nhng sau nhng
ting chung lanh lnh lm ti tnh gic. Th ra chnh chic ng h bo thc va ku ln.
Mt chuyn na: Hm l mt ngy ma ng trong sng. Tuyt ri y ng, ti nh i xe
trt tuyt nhng phi ch xe. Trc khi ln xe, ti phi sa son li o m, em l si theo. Ri
ti ngi vo xe, li phi ch na cho n khi nga bt u i. Nga bt u i, ting nhc vang ln
nghe rt kh chu lm ti tnh gic. Th ra ln ny cng vn l ci ng h bo thc lanh lnh.
Th d ba: ti nhn c ngi lm mang mt chng a t bp theo hnh lang vo phng n. Chng
a qu cao, ti ch s khng gi thng bng th v ht. Ti bo ch ta nn cn thn. Ln no ch cng
tr li l ch quen ri. Nhng ti vn nhn ch ta bng con mt e ngi. Qu nhin ch vp ng, a ri
xung t ku nghe kinh khng. Nhng ti c cm tng nh khng phi l ting a v, nhng
l mt ting g ko di mi nh ting chung. Lc tnh dy, ti mi thy l ting chung ng h
bo thc.
Nhng gic m ny thc p, y ngha, c mch lc hn hoi. V th nn chng ta ch c g trch
chng c. Chng c c im chung l bao gi cng kt thc bng mt ting chung ng h bo
thc. Th l chng ta thy r mt gic m pht sinh ra nh th no. Nhng chng ta cn bit mt
vi im khc na. Ngi nm m khng nhn ra ting chung ng h bo thc (khng c trong
gic m) nhng mi ln h nghe ting chung l ng ta thay ting chung bng mt th ting khc
v gii thch theo mt li khc. Ti sao? Khng tr li c. Ngi ta c th cho rng l mt ci
g ht sc v on. Nhng tm hiu mt gic m tc l tm hiu xem ti sao ngi nm m li chn
ting ng ny ch khng chn ting khc gii thch s kch ng lm cho bng tnh dy. Ngi
ta c th hi Maury rng nu trong gic m ngi ta thy r rng s kch ng l s no th ngi ta
khng th hiu ti sao s kch ng ny li xut hin di mt hnh thc khng lin can g n tnh
cht s kch ng c? V li trong nhng gic m ca Maury ngi ta thy nhiu bin c k l gn
lin vo s kch ng nh trong trng hp ngi nc Cologne, nhng bin c ny khng th ct
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ngha c.
Cc bn cn rng chnh trong cc gic m c s bng tnh dy di theo m chng ta c th nhn
thy nh hng ca nhng kch ng lm tan gic m. Trong nhiu trng hp khc s vic kh
khn hn nhiu. Khng phi lc no nm m ngi ta cng tnh dy ngay, v khi sng dy nh li
gic m lm sao ngi ta bit c s kch ng no gy ra gic m? C mt ln nh mt trng
hp c bit ti tm ra c mt s kch ng m vang thuc loi ny. Mt bui sng ti Tyrol ti
tnh dy sau khi nm m rng c gio hong va t trn. Ti ang tm hiu ngha ca gic m
th b v ti t nhin hi: Sng nay anh c nghe ting chung khp cc nh th khng?
Khng, ti khng nghe thy g ht, ti ng rt say. Nhng s kch ng lm cho mnh nm m c
tn s no m sau ngi nm m tnh dy khng h hay bit g v s kch ng ? Tn s ny c
th rt cao m cng c th khng cao. Khi khng c cch no bit c c kch ng hay khng
th khng lm sao bit c tn s . V li chng ta chng cn tho lun v gi tr ca cc s kch
ng bn ngoi, bi v nhng s kch ng ny ch c th ct ngha c mt phn no trong gic
m thi ch khng ct ngha ton th gic m.
Nhng khng th v th m chng ta c quyn b ri thuyt ny, mt thuyt c pht trin su rng.
Vn t hi xem nguyn nhn no lm cho gic ng khng yn v lm cho ngi ta nm m khng
phi l vn quan trng. Nu nguyn nhn khng phi l mt s kch ng t bn ngoi th c l l
mt s kch ng t bn trong do gic quan gy nn. Quan nim ny c ngi dn thnh ph tin
tng rt nhiu. Chng ta chng thng nghe ni rng nhng gic m thng do bao t gy nn hay
sao? Nhng kh ni l trong trng hp ny na c th rng c mt s kch ng ni tm xy ra
trong ban m nhng sng ra khng cn li du vt g na v do khng chng minh c. Tuy
vy chng ta khng mun t v l l vi nhng th nghim cho rng nhng gic m thng gn lin
vi nhng s kch ng bn ngoi. Khng ai ph nhn rng trng thi ca cc c quan ni tm c
nh hng n cc gic m. Ngi ta khng th b qua s lin quan gia mt vi gic m vi vic
nc tiu cht y trong bng quang hay s kch ng cc c quan sinh dc ca ph n. T nhng
trng hp r rng ny ngi ta qua nhng trng hp khc chng t rng nhng s kch ng bt
ngun t cc c quan ni th qu c nh hng ti cc gic m v nhng s xy ra trong gic
m chnh l s phc ho, s thnh hnh, s gii thch nhng s kch ng .
Scherner kho cu nhiu v cc gic m, c bit nhn mnh n s lin quan gia nhng
s kch ng ni th ny v nhng gic m. ng cho chng ta nhiu th d rt hay chng
minh kin ca mnh. V d nh khi ng ta nm m thy hai hng em b xinh trai tc nu,
ng trc mt nhau trong thi u tranh, nhy x vo nh nhau, ng ngh rng l hai
hm rng. S gii thch ny c xc nhn sau v khi tnh dy ng phi i nh mt ci
rng di hn nhng ci khc. Khi ngi ta nm m thy mt hnh lang di, ngon ngho cht
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
hp th ngi ta ngh ngay n mt s kch ng trong rut. Cch ct ngha ny khng phi l
khng c l. Chng ta c th chp nhn kin ca Scherner cho rng gic m thng hnh
dung c quan gy ra s kch ng bng nhng vt ging c quan .
V th chng ta khng cng nhn rng nhng s kch ng ni th c th nh hng ti cc
gic m y nh nhng s kch ng t bn ngoi vo. Kh mt iu, s gii thch cng b l
l nh i vi nhng s kch ng bn ngoi bi bc. Trong rt nhiu trng hp s gii thch
bng s kch ng bn trong khng chng minh c v khng chc chn. Ch c mt vi gic
m lm cho ngi ta nghi rng c mt s kch ng bn trong cng nh bn ngoi ch ct
ngha c mt phn no gic m ch khng ct ngha c ton th.
Tuy nhin chng ta cn n mt im c bit ca nhng gic m do s kch ng bn
trong gy nn. Gic m khng gi li s kch ng nguyn vn m thay i i, bng mt s m
ch xp loi di mt hnh thc no , thay th bng mt s kch ng khc. Chng ta phi
n nhng s bin dng trong nhng gic m tip din, bi v lm nh th chng ta c
nhiu hy vng hiu c tnh cht thc s ca cc gic m. Khi chng ta lm mt hnh ng
no trong mt trng hp no , u c phi khi trng hp khng c na th hnh
ng ca chng ta b trit tiu lun. V Macbeth chng hn c vit trong trng hp ng
quang ca mt ng vua u tin quy t trn u mnh ba vng min ca ba nc. Nhng c
phi trng hp trit tiu ht ni dung ca v kch u, c phi trng hp ct ngha
c gi tr cao c ca nhng b n ca v kch khng? C th l s kch ng bn trong v
bn ngoi tc dng n ngi nm ng ch dng m u cho gic m thi ch khng h cho
chng ta bit g v tnh cht thc s ca n.
Tnh cht chung kia ca cc gic m, tnh cht c bit tinh thn ca chng rt kh hiu v
khng a ra mt ch da no cho mt cuc kho st sau . Thng thng nhng bin c
trong gic m hin ra di hnh thc th gic. Nhng s kch ng c th gii thch c s
kin ny khng? C ng l chng ta b kch ng trong m hay khng? Nhng ti sao gic
m li xut hin di hnh thc th gic trong khi nhng s kch ng vo mt li rt t khi gy
nn gic m? Hay l chng ta nm m thy ni chuyn hay nghe din vn lm sao chng minh
c rng trong khi ta ng nhng ting ni chuyn hay ting ng p vo tai ta? Ti
cng quyt gt b gi thuyt ny.
Nu c tnh chung cho mi gic m khng gip g cho chng ta trong vic ct ngha cc gic
m th bit u chng ta li chng may mn hn khi xt n cc s khc bit gia cc gic m.
Thng thng cc gic m ln xn, kh hiu , khng c ngh g; nhng cng c nhng gic
m y ngha, r rng. Chng ta th xem xt nhng gic m ny c ct ngha c gic
m kia khng? Ti k cho cc bn nghe mt gic m hp l do mt thanh nin k li cho ti
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nghe: Trong lc i do ph ti gp ng X v i vi ng mt qung ng, ri sau ti vo

mt tim n cm thy c hai ngi n b v mt ngi n ng n ngi ngay vo bn ti.
Ti bc mnh khng thm nhn h nhng ri sau cng nhn v thy h l nhng ngi rt lch
s. Sau ngi k chuyn ni rng chiu hm anh ta qu c i ph thc v c gp ng
X.. thc. Nhng phn kia gic m khng do nhng iu nh li trc tip nhng gn lin vi
mt bin c xy ra trc t ngy. V y l mt gic m cng loi ca mt b. Chng b ta
hi: Mnh c cn phi cng li dy cho ci n dng cm khng? B ta tr li: V ch, v
cn phi thay c da bc na. Gic m ny gi li mt cu chuyn ca hai v chng bui
chiu hm . Hai gic m ngn ngi cho ta bit nhng g? Chng ta c th tm thy trong gic
m nhng giai on gn lin vo cc bin c . Nu l kt qu ca tt c cc gic m th
l iu ng k lm ri. Nhng s thc khng phi nh th v iu chng ta va ni ch p
dng cho rt t gic m. Trong a s trng hp chng ta khng thy c ngha g lin quan
n bin c xy ra trong khi thc v khng hiu nhng yu t no gy nn nhng gic m kh
hiu v v ngha . Chng ta ch thy rng chng ta li ng trc mt vn mi. Khng
nhng chng ta cn bit gic m c nhng ngha g, chng ta cn cn bit l trong nhng
trng hp no nhng gic m r rng y ngha, ti sao v vi mc ch no m chng ta li
thy trong gic m nhng bin c va xy ra trong ngy.
Chc cc bn cng nh ti thy chn nn trong cng vic kho cu nh th. D chng ta c
ht tm tr vo mt vn cng chng c ch g mt khi chng ta cha bit hng cng cuc
kho cu ca chng ta v pha no. Tm l hc thc nghim ch hin cho chng ta mt s rt t
nhng d kin v vai tr ca cc s kch ng bn ngoi d nhng d kin rt qu bu i
vi chng ta. Trit hc chng c th cung cp cho ci g khc hn l thi khinh thng v
cng vic ca chng ta b coi chng c li ch g cho tri thc ht. Sau ht chng ta khng mun
vay mn g cc khoa hc thn b. Lch s v s khng ngoan ca cc dn tc dy chng ta
rng nhng gic m c ngha, c tnh cht quan trng, bo trc c tng lai nhng l
iu rt kh chp nhn v khng chng minh c. Chnh v th m nhng c gng u tin
ca chng ta khng a li kt qu g, nh nc chy qua cu.
Nhng trong khi khng ch i, chng ta li c gip t mt hng khc n, mt hng
cha bao gi ng ti. Ting ni, mt th ting khng bao gi c tnh cch ngu nhin c, nh
s kt tinh ca tt c nhng iu hiu bit ca loi ngi, ting ni m ngi ta phi dng mt
cch rt thn trng bit c nhng gic m trong khi thc: l kt qu ca tr tng tng,
nhng hin tng rt ph thng, c th xy ra i vi nhng ngi au m m bt c ai cng
kho st c bng chnh bn thn mnh. im c bit y l tuy c gi l nhng gic
m trong khi thc, nhng gic m c bit ny li khng c tnh cht no chung cho nhng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
gic m thc s c. ng nh tn gi, chng khng c lin quan g n gic ng. Nhng gic
m trong khi thc ny khng c mt cht g lin quan n tnh cht chung th hai trong cc
gic m thc s v khng h c nhng bin c, khng h c nhng o tng m ch c nhng
hnh dung thi: ngi ta bit rng mnh tng tng, ngi ta khng h trng thy m ch suy
ngh thi. Nhng gic m ny thng xy ra tui dy th, trong thi nin thiu, bin mt khi
ng tui, ri li xy ra lc tui gi. Ni dung ca nhng gic m, kt qu ca s tng tng
ny thng c nhng l do rt r rng. l nhng khung cnh v uy quyn, nhng ham
mun v tnh i ca ngi m mng c tho mn. i vi nhng ngi tr tui th l
nhng gic m v tham vng; i vi nhng n b thch c nhng thnh cng v tnh i th
l nhng gic m v tnh i. Nhng lun lun ngi ta gp nhng nhu cu v tnh i ng sau
nhng gic m ca n ng: nhng s thnh cng v nhng hnh vi anh hng ca nhng
ngi m mng u tp trung vo nhng s thnh cng v tnh i, c mc ch nhm t c
s thn phc v lng yu ca ngi n b. Ngoi nhng tnh cht ra nhng gic m trong
khi hnh nh c nhiu hnh thc khc nhau v chu nhiu hu qu khc nhau. C nhng cn
mng b b ri v b thay th bng nhng gic m khc; c nhng cn m c gi li, pht
trin mnh m v tr thnh nhng cu chuyn di dng dc v bin i theo nhng bin c
ca cuc i. Ngi ta c th cho rng chng ta i theo cng vi thi gian v in du vt ca
thi gian nh l bng chng ca nhng tnh trng mi. Chng l ti cho cc tc phm thi
vn thng thay i, bin ho cc gic m trong khi thc ny thnh nhng trng thi ri t
vo trong cc tiu thuyt, truyn ngn, hay kch bn. Bao gi ngi m mng cng l nhn vt
chnh trong tc phm d xut hin di hnh thc ca chnh mnh hay di hnh thc ca
mt nhn vt to nn.
Nhng gic m trong khi thc ny s d c gi nh th l v nhng s lin quan vi i thc
chng khng c thc hn g nhng gic m chnh thc. C th rng c hai loi u c gi l
nhng gic m v c hai u c cn bn trn mt tnh cht tinh thn no m chng ta cha
bit v ang tm kim. Cng c th l ci danh t chung ngi ta dng gi chng chng c
g quan trng ng ch . l tt c nhng vn ch c gii p trong nhng phn sau
thi.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Nhng iu kin v k thut ca s gii thch
Phn th hai: Gic m
Nh vy, mun cho cng cuc kho st v gic m tin trin, chng ta phi c mt con ng mi,
mt phng php mi. Ti mun ngh vi cc bn mt iu thc gin d: chng ta hy coi nhng
gic m nh nhng hin tng khng c tnh cht c th m ch c tnh cht tinh thn. Bn bit iu
c ngha g, nhng ci g cho php chng ta lm iu ? Khng c g ht nhng cng chng
c g cm chng ta. S vic nh th ny: nu gic m l hin tng c th th chng ta chng cn
n na, chng ta ch n nhng gic m v l nhng hin tng tinh thn. V vy chng ta
phi gn cho n nhng tnh cht tinh thn xem cng vic kho cu ca chng ta s i n u
trong iu kin . Theo kt qu thu lm chng ta s bit l c nn gi gi thuyt ca chng ta
khng? Bi v chng ta nh i ti u, mc ch ca chng ta l g? Mc ch l mc ch ca
mi khoa hc ni chung: chng ta mun tm hiu cc hin tng, rng buc chng vo vi nhau
ri m rng phm vi quyn hn ca chng ta i vi chng.
Vy chng ta tip tc cng trnh kho cu bng cch coi gic m nh mt hin tng tinh thn.
Nhng trong gi thuyt cc gic m nh l mt cch pht biu ca ngi nm m, mt cch pht
biu khng cho chng ta bit g ht, m chng ta khng hiu. trng hp cc bn th c th lm
vic g khi bn khng hiu g v ti c. Bn s hi ti phi vy khng? Vy ti sao chng ta khng
hi lun ngi nm m? Ti sao chng ta khng hi ngay chnh ngi xem gic m ca anh ta c
ngha g?
Cc bn hy nh rng, c mt ln chng ta trong tnh trng tng t. l trng hp mt
hnh vi sai lc, mt trng hp l li. C mt ngi ni: C nhng vic xy ra ( Vorschwein
gekommen). Chng ta hi anh ta xem anh ta nh ni g trong cu ni v ngha . Anh ta tr li l
anh ta mun ni: l nhng tr con heo (Das waren Schweinrein) nhng kin ny b mt
kin n ha hn chn p: C nhng s vic xy ra (Vorschein). Nhng tng th nht b dn p
lm cho anh ta thay ch Vorchein bng ch Vorschwein, mt ch khng c ngha g nhng din t
c ch bai ca anh ta. Lc ti ging cho cc bn nghe rng, s phn tch ny l in hnh
cho cng cuc kho cu v phn tm hc. V by gi th bn hiu ti sao mn phn tm hc li p
dng k thut gii quyt cc iu b n bng cch hi ngay ng s. V th, cho nn n lt ngi
nm m phi ni cho chng ta bit gic m ca anh ta c ngha g.
Tuy nhin trong gic m khng phi l mi s u gin n nh th. Trong cc hnh vi sai lc chng
ta ng trc nhng trng hp n gin; ri sau chng ta phi gp nhng trng hp bt n
gin, khi m ng s khng mun ni cho chng ta nghe g c, tri li cn gin d trc nhng li
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ngh ca chng ta. V cc gic m bao gi anh ta cng tr li khng bit g ht. Anh ta cng
khng c kin g v cch gii thch ca chng ta v thc s chng ta chng c g ngh vi anh ta
ht. C phi v th m chng ta nh phi b ri li gii thch ca chng ta khng? Ngi nm m
khng bit g ht, chng c ngi th ba no cho chng ta bit thm c iu g, chnh chng ta
cng khng c mt ngun tin tc no bit thm, chng ta chng cn hy vng c bit iu g c.
ng vy, cc bn c vic u hng i theo ti. Ti cho rng c th ngi nm m bit gic m ca
anh ta c ngha g nhng v khng bit rng mnh bit nn cho rng mnh khng bit.
Cc bn s cho rng y l ln th hai ti li dng li s gi d v lm nh th ti gim gi tr ca
phng php i nhiu. iu gi d th hai: Trong con ngi c nhng hot ng tinh thn m anh ta
bit l c nhng khng bit l g... Cc bn s cho rng nhng gi d ny khng th no thnh s
thc c nn nhng kt lun ca ti s khng c gi tr g.
ng th, nhng ti khng mi cc bn n y giu gim hay phi by ci g ht. Ti bo
thc trc rng y ch l bi hc nhp mn, iu khng c ngha rng ti phi hin cho cc bn
cc bi hc tng trnh thc p che giu nhng ci kh khn, lp cc h thiu st lm cho cc
bn c cm tng rng hc c mt cht g ri. Khng, chnh v cc bn l nhng ngi mi bt
u nn ti phi trnh by khoa hc ca chng ta vi nguyn hnh ca n, vi nhng ci g khng
iu ha, cao vng ca n cng nh nhng kh khn. Ti bit khoa hc no cng th nht l nhng
khoa hc mi bt u. Ti cng bit l gio dc thng c thi quen che giu khng cho sinh vin
bit nhng kh khn v nhng iu thiu st ca mn hc. V vy, ti a ra hai iu gi d c
lin quan cht ch n nhau, nu cc bn thy s vic kh nhc qu, khng vng chc v nu cc
bn quen vi nhng s xc thc cao hn, nhng s din dch p th cc bn chng nn i xa hn
na. Ti cn cho rng cc bn nn gt ra mt bn nhng vn tm l th hn. Bi v cc bn s
khng thy con ng chng ta ang theo ui l con ng chc chn ng theo. V li mt khoa
hc c th cho nhn loi iu g m khng cn tm nhng k ng h mnh. Chnh nhng kt qu
s ni nhiu v gi tr ca n, n c th ch cho nhng kt qu lm cho mi ngi ch .
Nhng ti cn bo trc cho nhng ngi mun theo con ng ti i l hai iu gi d ca ti
khng c gi tr bng nhau. i vi iu th nht, chng ta s dng cng cuc kho cu chng ta
chng minh rng gic m l mt hin tng tinh thn. Cn v iu th hai, chng ta dng n
trong mt cng vic khc ri, chng ta ch cn dng n gii nhng bi ton trong vn ny.
u v trong phm vi no ngi ta chng minh rng c mt tri thc m chng ta khng bit g ht,
ng nh trng hp ca anh chng nm m ca chng ta. l mt iu rt ng ch , ng ngc
nhin, c th thay i hn quan nim ca chng ta v i sng tinh thn, khng cn phi lnh mt
lm g. l mt s kin din t mt ci g c thc. Vy m s kin ny khng h lnh mt. Nu
ngi ta khng bit n n u c phi li ti n; chng ta cng khng c li g nu tt c nhng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ngi xa l i vi nhng s quan st v th nghim v vn ny a ra.

Vic chng minh s c mt ca s kin ny c thc hin trong phm vi thi min. Ti c
chng kin th nghim sau y ca Liebault v Bernheim nm 1889 Nancy: Ngi ta ru ng mt
ngi trong mt gic ng mng du, trong ngi b ru ng c gy cho c mt th o gic: lc
tnh dy anh chng c v nh khng hay bit nhng s vic xy ra trong gic ng. Khi Bernheim hi
anh v nhng s vic xy ra, anh tr li l anh khng nh g ht. Nhng Bernheim hi i hi li v
qu quyt l anh ta phi bit v chc chn c bit: th l anh chng ngp ngng, bt u tp trung
tng ri li nh li nh trong gic m mt iu, ri hai iu ri cng ngy cng nhiu hn, cng r
hn ln cho ti khi nh li c ht t u n cui khng cn st mt iu no. V ng s khng
h c ai cho bit nhng iu , chng ta phi kt lun rng ngay trc khi b thc y, bt phi
nh li, anh ta bit c nhng s vic xy ra trong lc ng. Ch c iu l nhng bin c nh
khng bit rng mnh bit, tng rng mnh khng bit. Trng hp hon ton ging nh trng
hp ngi nm m ca chng ta.
Chc hn cc bn ngc nhin khi nghe k li s kin v bn s hi: ti sao ng li khng p dng
phng php cho nhng hnh vi sai lc trong khi chng ta gn cho ngi ni l li nhng mun
m anh ta cho l khng c v nht nh ph nhn. Ngay khi mt ngi cho rng mnh khng hay bit
g v nhng bin c, thc ra c trong tr nh ca mnh th vic anh ta khng bit g v nhng bin c
khc trong s hot ng v tinh thn ch lm ai ngc nhin c. L lun s lm cho chng ta hiu
cc hnh vi sai lc. ng l trong lc ti phi dng cch thc nu ti khng mun dnh
dng trong mt trng hp khc m ti cho l cn dng hn. Mt phn trong cc hnh vi sai lc
khin cho cc bn c nhng gii thch, cn phn kia a cc bn n ch chp nhn s c mt ca
cc s hot ng tinh thn cha c bit n. i vi nhng gic m chng ta buc phi tm cch
gii thch ni khc v ti ngh rng chng ta c th coi nh mt trng hp thi min. Tnh trng
mt ngi khi lm hnh vi sai lc l mt tnh trng thi min. Tri li gia tnh trng thi
min v tnh trng ng c s ging nhau rt r rng. Thc t ngi ta thng ni rng thi
min tc l gic ng nhn to. Chng ta bo ngi ang b thi min: ng i. V nhng li chng
ta gi cho ngi ging nh mt gic m trong gic ng bnh thng. Trng thi tinh thn trong c
hai trng hp ging nhau hon ton. Trong gic ng t nhin chng ta gt b ht nhng dy lin lc
vi i sng bn ngoi; trong gic ng thi min cng th ch khc mt iu l chng ta vn tip tc
n ngi ang thi min ta - v ch ngi thi - v ang lin lc vi ta. V li ci m ngi
ta gi l gic ng ca ngi v trong ngi v tuy ng nhng vn lin lc vi a tr chng khc
g gic ng thi min. V vy s chng c iu g qu to bo nu chng ta gn cho gic ng t nhin
mt im c bit ca gic ng thi min. Do , khi chng ta cho rng ngi nm ng bit r gic
m ca mnh nhng khng bit rng mnh khng bit khng phi l khng c cn bn. n y
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chng ta thy m ra mt con ng th ba trong vic kho st cc gic m: sau nhng gic
m , nhng kch thch bn ngoi gy nn sau nhng gic m trong khi thc, chng ta c
nhng gic m do s thi min gy nn.
V by gi chng ta li c th tip tc cng vic kho st vi mt lng tin tng to ln. Vy tc l
ngi nm m bit r v gic m ca mnh, chng ta ch cn lm sao cho h bit v ni cho ta
nghe. Chng ta s khng yu cu ngi ni ngay cho ta bit gic m c ngha g, chng ta
ch mun lm sao cho anh ta nh li nguyn nhn gic m, gi li nhng kin v li ch ca gic
m . Trong trng hp hnh vi sai lc (chc chn cc bn cn nh) c bit l trong cu chuyn l
li v ch Vorchwein, chng ta hi ng s ti sao y li l li nh th, th tng u tin n
trong u anh ta cho chng ta bit r s vic ri. Chng ta s a vo th d ny, p dng mt k
thut n gin. Chng ta s hi ngi nm m l ti sao ng ta li nm m nh th v coi cu tr li
u tin l mt li gii thch. Chng ta s khng n nhng s khc bit trong trng hp ngi
nm m tng rng mnh bit vi trng hp cho rng mnh khng bit, v chng ta s gii quyt
vn bng cch coi nhng ti liu nh thuc cng mt loi.
K thut ny qu thc rt gin d nhng ti s cc bn li phn i. V cc bn s bo: l mt
iu gi d mi. iu gi d th ba v iu ny cn khng ng tin hn hai iu kia na. Th no?
ng bo ngi nm m ni cho ng nhng iu anh ta nh li v gic m ri ng ta coi lun cu tr
li u tin ca anh ta nh l mt li gii thch sao? Nhng thc s th c th l anh ta khng nh li
ht v ch c tri mi bit anh ta nh li iu g. Chng ti khng hiu ng nh ch g chng ti.
ng l phi vn dng tr c ph bnh th y ng li i hi chng ti tin tng ng qu ng. V
li mt gic m khng th so snh vi s l li v trong gic m c nhiu th lm, mnh phi ch
n nhng iu no trong nhng iu ngi ta nh li.
Cc bn ni ng. Mt gic m khc mt s l li ch c nhiu yu t v chng ta phi coi s
khc bit ny l quan trng khi kho st. V th ti ngh chia gic m ra thnh nhiu yu t v xt
tng yu t ring bit mt, nh th chng ta s c mt s ging nhau vi s l li. Bn cng c l
khi cho rng khi hi v tng yu t mt trong gic m cng c th l ngi nm m s tr li anh ta
khng nh g ht. Sau ny bn s thy l c nhng trng hp mt cu tr li nh th chng ta cng
dng c, v iu k l l li chnh l nhng trng hp gip cho chng ta c c nhng
tng vng chc. Nhng thng thng khi ngi ta nm m tr li l khng nh g c, chng ta s
vn vo anh ta, hi i hi li, bo cho anh ta bit l anh ta phi c mt g v sau cng chng ta s
thnh cng. Anh ta s cho chng ta mt kin bt c kin no cng c, khng quan h g, anh ta
s cho chng ta rt d dng nhng kin m anh ta gi l kin lch s. Anh ta s ni: S vic xy
ra chiu hm qua hay iu ny lm ti nh li vic mi xy ra gn y. Lm nh th dn dn
chng ta s thy l nhng gic m thng gn lin vi nhng cm tng nhn c trong ngy gn
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
v s vic ny xy ra lun lun hn l chng ta tng lc u. Sau cng, i t gic m anh chng
s bt u nh li nhng iu rt xa xi, nhiu khi xa xi lm.
Tuy nhin nu v nhng kin ph bn c l th v im cn thit bn li khng c l. Bn tng
rng ti hnh ng v on khi coi cu tr li u tin ca ngi nm m l mt li gii thch,
mt iu em li cho ti iu ti mun tm hay ch v cho ti con ng phi theo; bn khng c l
khi cho rng cu tr li ca ngi nm m s khng lin quan g n nhng iu ti ang tm v nu
ti ang ch i c mt im g tc l ti ang tin tng qu ng. C ln ti trch cc bn v
im qu tin tng vo s t do v tnh cch t nhin v phng din tm l, ti c dp ni rng
mt s tin tng nh th l phn khoa hc, khng th ng vng c trc s i hi ca thuyt
nh mnh tinh thn. Khi ngi ta c hi a ra mt kin, chng ta ng trc mt s kin m
chng ta phi chp nhn. Ni nh th chng ti khng mun a ra mt kin ny phn i mt
khc. Ngi ta c th chng t c rng kin ngi c hi a ra khng phi l khng
lin quan g n iu chng ta tm. Ti va c tin l mn tm l hc thc nghim cng va cho
chng ta nhng bng chng nh th tuy ti cng khng tin tng qu ng vo s vic .
V l vn quan trng, ti yu cu cc bn ch c bit. Khi i hi mt ngi no cho ti bit
ngh g n trong u c anh ta v mt im nht nh no trong gic m ti yu cu, ngi
c cho kin t nhin lin tng vi nhau khi i t mt kin nguyn thy. iu ny cn mt
s ch c bit, mt chiu hng khc hn chiu hng ca s suy ngh. C nhiu ngi tm thy
chiu hng d dng, nhiu ngi khc li gp phi kh khn trong vn ny. Vy m s t do
lin tng c mt gi tr rt cao: v d khi ti b ri s hnh dung nguyn thy m ch n tnh
cht ca kin thi, v d nh yu cu ng s t do ngh n mt tn ring hay mt con s no
. Mt tng nh th cn v on khng lng c hn l kin dng trong k thut ca chng
ta. Nhng chng ta c th chng t rng, trong trng hp no kin ny cng c quy nh bng
nhng s vic ni th. Nhng s vic ni th ny khi c tc dng, chng ta khng bit g hn l
nhng khuynh hng gy ri trong nhng hnh vi sai lc hay nhng khuynh hng gy ra nhng
hnh vi bt cht.
Ti lm nhiu cuc th nghim nh th v nhng tn ring v nhng con s n t nhin trong c.
Nhiu ngi khc cng lm nh ti, v nhiu cng trnh kho cu c in ln thnh sch. Ngi
ta da vo tn ring va ngh n ngh nhng lin tng c tnh cch lin tc, khng phi l
hon ton t do nhng gn lin n vo kia nh nhng tng c gi ra cho tng yu t mt
trong gic m. Ngi ta c th tip tc cho ti khi khng cn gi c thm mt no na. Khi th
nghim chm dt ngi ta ng trc mt s gii thch cho bit nhng l do ti sao li c
hin ra trong c ngi c hi tn ring gy nn, v cho chng ta hiu r tm quan trng ca ci
tn i vi ngi c hi. Nhng th nghim bao gi cng a n nhng kt qu nh nhau,
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
c lm vi nhiu trng hp khc nhau v cn pht trin thm nhiu trng hp khc na. Nhng
s lin tng do nhng con s gy nn cn c gi tr hn na: nhng lin tng ny tun ra nhanh v
hng v mt mc ch cn c che giu di mt s chc chn kh hiu n ni chng ta m ra
hoang mang khi nhn chng diu qua. Ti k cho cc bn nghe mt th d thi, mt th d c bit c
li v c th c trnh by m khng cn di dng lm.
Mt hm, ni chuyn vi mt thn ch, ti cho ngi ny bit rng, mc du vi tnh cch v on
b ngoi ca n, mi khi ngi ta t do ngh n mt ci tn ring no , tn th no cng chu
nh hng ca nhng chi tit rt gn ngi ang ngh n n, ca nhng im c bit cng tnh
trng hin thi ca nhng ngi chu th nghim. Ngi c v khng tin ti, ngh th ngay.
Bit anh chng rt thch chy quanh n b, ti ngh rng khi bo anh chn tn mt ngi n b th
no anh cng t v lng tng khng bit chn tn no. Anh cng cng nhn iu . Nhng ti cng
nh anh u ngc nhin xit bao khi thy anh ngi im mt lc, ri ni ra mi tn hin ra trong u
anh: Albine. Ti bo: l nh. Trong u anh c g dnh dng n ci tn ? C bao nhiu ngi n
b c tn trong s nhng ngi anh quen bit? Khng, anh khng bit ngi n b no c ci
tn nh th c v trong c anh khng c g dnh dng n ci tn . Th l hng ch g? S thc th
nh th l xong ri, khng cn phi c mt no mi c th ct ngha s vic . Anh chng tr tui
ny tc rt vng v trong khi th nghim ti lun lun gi a anh l albinos (bch tng). V li trong
lc ang th nghim, ti v anh ta ang xt v vic anh ta trng c v con gi qu. Do , ta thy
Albine khng ai khc hn l anh ta, mt ngi con gi m anh ta n nhiu nht.
Cng nh th khi phn tch nhng bn n hin ra trong u chng ta, chng ta thy l s xut hin
ca nhng bn n ty thuc vo mt s kin trong u chng ta m chng ta c quyn n
tuy khng bit chng hot ng ra sao. Chng ta c th d dng chng t rng s d bn n c v
v tnh hin ra nhng thc ra chnh bi v bn vn ca bn n hay ngun gc ca n. Ti khng
ni n nhng nhc s chnh cng v trong trng hp nhng ngi ny, s xut hin ca mt bn
n t n ct ngha nhiu ri. Nhng c mt anh chng trong mt thi gian rt lu lun lun b m
nh bi bn n ca Paris trong v Ngi p Hlne. Sau khi phn tch ngi ta nhn ra rng
trong u anh ta lun lun c s ging co gia hai ngi p Ida v Hlne.
Nu nhng tng t do xut hin, khng b p buc hay b c gng no chn p cng c gii
thch l c lin quan n nhng trng hp sn c trong chng ta th chng ta c th kt lun bng
nhng tng ch gn lin vo mt hnh dung lc u thi cng c th quy nh c. Phn tch cho
thy rng, ngoi nhng lin quan gn lin vi hnh dung nguyn thy, nhng cn ph thuc vo
nhng tng tnh cm, nhng mc cm, ngha l v thc, trong lc pht sinh.
Nhng tng ph thuc cng c em ra th nghim rt hiu qu v gi trong mn phn
tm hc mt vai tr quan. Trng phi Wundt ngh th nghim gi l th nghim v lin tng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
trong ngi chu trch nhim s tr li rt nhanh bng mt phn ng rt nhiu cu hi c coi
nh nhng s kch ng. Ngi ta cng c th kho st khong thi gian gia s kch ng v phn
ng, tnh cht ca cu tr li c coi nh phn ng, nhng s lm ln c coi nh xy ra nu
nhng th nghim c lm i lm li nhiu ln v v...Di quyn iu khin ca Bleuler v Jung,
trng phi Zurich ct ngha c nhng phn ng trong th nghim ni r v nhng phn ng
ca h trong trng hp nhng phn ng ny khng r rt bng cch t cc cu hi ph. Lc y
ngi ta thy rng nhng phn ng t bc l k khi c th c quy nh rt r rng bng nhng
mc cm ca ngi chu th nghim. Bng nhn xt Bleuler v Jung bc c mt cy cu gia
mn Tm l hc thc nghim v mn phn tm hc.
Sau nhng iu trnh by ny cc bn c th bo ti l: Chng ti cng nhn rng nhng tng
c t do suy ngh qu l c chu nh hng no ch khng phi ch l v on nh trc kia
chng ti tng tng. Chng ti cng cng nhn rng nhng c nh hng n cc gic m.
Nhng khng phi l iu chng ti ch n. ng ni rng mt tng pht sinh ra t mt yu
t ca mt gic m c quy nh bng i sng tinh thn tim tng ng sau yu t v i sng
tinh thn cha c tm hiu. Vy m iu chng ti thy l cha h c chng minh. Chng
ti thy trc rng mt tng pht sinh ra so vi mt yu t ca mt gic m th no cng ph
thuc vo nhng phc th ca ngi nm m. Nhng nhn xt ny c li ch g? ng l phi gip
cho chng ta hiu r gic m n ch cho chng ta bit l c nhng phc th thi. M mc cm ny
th c lin lc g vi nhng gic m?
Cc bn ni ng, nhng khng trng thy mt iu v iu chnh l l do ti sao khng ly th
nghim v s lin tng lm im khi u trong cuc kho st ny. Trong cuc th nghim ny
chng ta v on mt trong cc yu t quan trng ca phn ng: l ting c dng lm vt kch
ng. Lc ting ny tr thnh mt ci mc trung gian gia ting kch ng v mc cm do ting
ny gi ra cho ngi chu th nghim. Trong gic m ting kch ng c thay th bng mt iu g
trong i sng tinh thn ca ngi nm m. iu ny bt ngun u khng ai bit v cng c th
kt qu ca mt phc th. V th cho nn qu thc khng phi l mt s qu ng khi cng nhn
rng, nhng tng v sau ny gn lin vo nhng yu t ca mt gic m cng ph thuc vo phc
th ca yu t ny v tt nhin c th gip cho chng ta tm ra phc th .
Cc bn hy cho php ti trnh by mt th d khc chng t rng s vic xy ra ng nh chng
ta mong i. S qun lng cc tn ring cng gm c nhiu din bin ging nh nhng din
bin trong gic m, ch c khc mt iu l trong qun lng mi s din bin u tin hnh
trong mt ngi thi, trong khi vi s gii thch gic m chng ta phi chia i cho hai ngi.
Mi khi ti qun hn mt tin ring, ti d sao cng bit chc rng mnh bit tn . Mun cho
ngi nm m cng c s chc chn ny chng ti phi dng th nghim ca Bernheim. Ch c iu
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
l ti khng lm sao bit c ci tn qun l g. Ti c vic c gng gi li trong c ngi

nm m: chng my lc m ti s thy nhng c gng ny khng i n u c. Tuy nhin ti c th
gi ra thc nhiu tn thay th vo nhng ci tn b qun lng. Mi khi mt ci tn b thay th
hin ra trong c ti th ti vi ngi nm m vo tnh trng hon ton ging nhau. Yu t ca gic
m khng phi l mt ci g c thc: n ch c nhim v thay th mt ci g m ti khng bit v
phn tch s lm cho bit. S khc bit duy nht gia hai tnh trng l ch trong vic qun ti
nhn ra ngay l mt tn no gi ln ch l mt ci tn dng thay th trong khi trng hp yu
t ca mt gic m th chng ta ch c th t c n ch sau bao nhiu cng trnh kho cu
lu di v kh nhc. Nhng ngay trong trng hp qun tn chng ta c cch tm li tn thc khi
tn ny b chm trong v thc. Khi tp trung tt c t tng vo vic tm cc tn thay th, mi khi bt
thn a ra mt ci tn thay th chng ta cng c th sau bao nhiu ln d hi, ngon ngho tin ti
ci tn b qun v nhn thy rng nhng ci tn thay th t nhin hin ra cng nh cc tn do chng
ta gi ln u c lin lc cht ch vi ci tn b qun v ph thuc vo n.
V li y l mt s phn tch thuc loi : mt hm ti thy rng mnh qun tn x Riviera trong
tn Monte- Carlo l mt thnh ph c bit n nhiu nht. Bc qu, nhng s thc l nh th.
Ti duyt li tt c nhng iu mnh bit v x , ngh n ng hong Albert, n ta MatignonGrimaldi, n m ci ca ng hong, n s ham m thm him di bin ca ng ta, n nhiu
lin can n x lm nhng khng n thua g. Ti thi khng tm na v cho nhng tn thay th
hin ra cnh ci tn b qun: no Monte- Carlo, no Pirmant, no Albanie, Montevideo, Colico.
Trong nhng tn tn Albanie c ti ch n nhng c thay bng Montenegro v s phn tr
gia en v trng. Ti nhn thy rng trong nhng tn c bn tn c ch Mon, th l ti nh ra v
ku ln: Monaco. Vy l nhng ting thay th thc s u xut pht t tn b qun, bn tn th nht
c vn u Mon, tn cui cng c nhng vn sau v nht l vn cui. Ti cng tm ra lun l do lm
cho ti qun tn Monaco: chnh ch Munchen tn c ca Monaco l cho ti qun hn ch .
Th d va k chc chn tt p nhng qu n gin. Trong trng hp khc chng ta phi tp trung
nhiu tn hn na mi c th lm cho ging nhng s xy ra trong gic m. Ti lm cc cuc th
nghim nh th. Mt hm c mt ngi l mt mi ti ung ru vang . Nhng khi vo n tim
ru anh ta khng lm sao nh li c ci tn th ru m anh ta rt thch nn mi mi ti ung.
Sau khi a ra rt nhiu tn thay th vo ci tn b qun, ti i n kt lun rng s qun lng ny
l hu qu ca mt s cm on no c dnh dng n ci tn Hedwige. Ti ni cho anh bn mi
nghe, khng nhng anh nhn rng qu c mt ln anh ung th ru ny vi mt ngi n b tn l
Hedwige m anh ta cn nh c ci tn b qun na. Do anh ta c v v ang sng yn m
trong gia nh nn khng mun nh li ci tn Hedwige ca mt thi xa xa.
Tt c nhng g gip cho chng ta tm li c mt ci tn b qun lng chc cng s gip c
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chng ta trong vic gii thch mt gic m: chc chn chng ta tm hiu c nhng yu t cn n
nu, cha c bit n bng cch a ra nhiu s lin tng c on thay th nhng yu t no
m chng ta dng lm khi im. Theo nh th d trong vic qun tn chng ta phi cho rng
nhng lin tng c dnh dng n mt yu t trong gic m cng c th tm ra c nh chnh
yu t v bc bnh phong v thc ng sau. Nu nhng iu gi d ca ti ng th k thut ca
chng ta s c chng minh lun.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Ni dung r rng l nhng tng tim tng trong gic m
Phn th hai: Gic m
Cc bn hn thy s kho st ca chng ta v nhng hnh vi sai lc khng v ch. Nh nhng

c gng trn phng din ny chng ta t c hai kt qu: mt quan nim v yu t ca gic
m v mt k thut gii thch gic m. V yu t ca gic m chng ta bit l n khng xc thc, n
ch dng thay th vo iu m ngi nm m khng bit cng nh chng ta khng bit g v
khuynh hng trong nhng hnh vi sai lc ca chng ta, ch c khc l ngi nm m c sn trong
u mnh yu t nhng khng bit c. Chng ta hy vng c th m rng quan nim ny ra i
vi ton th gic m, ngha l coi gic m nh l nhiu yu t to thnh. K thut ca chng ta l
s lin tng ny ri tm ra xem ni dung v thc ca gic m nh th no.
By gi ti ngh thay i mt cht v nhng danh t ang dng cho s hot ng c t do
hn. ng l ni: n nu, khng bit c, khng xc thc, chng ta s ni: v thc hay khng vo
c trong tri thc ca ngi nm m. Cng ging nh trong nhng trng hp qun tn hay nhng
khuynh hng pht sinh ra mt hnh vi sai lc, trong gic m ch c nhng ci g khng c thc
trong mt thi gian. i lp vi tnh cch v thc gii hn trong thi gian ny nhng yu t ca
nhng gic m v nhng hnh dung dng thay th cho s lin tng t c s gi l hu thc.
Danh t ny thc ra cha ng rng chng ta c mt hnh ng k thut no i vi n. Ngi ta
qu khng th ch trch g chng ta khi chng ta dng ch v thc din t cho thc dng v cho
d hiu.
Nu chng ta m rng quan nim ny t mt yu t n c ca ton th gic m n ton gic m,
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chng ta s thy gic m l mt hnh thc c sa i ca mt bin c v thc v s gii thch

gic m c mc ch tm ra ci v thc ny. T nhn xt ny, chng ta c th rt ra ba nguyn tc m
chng ta phi theo trong cng vic gii thch:
1.Vn tm hiu xem gic m khc c ngha l g i vi chng ta khng c g quan trng. ngha
ny c th r rng hay kh hiu, d hiu hay mp m, cng chng c g quan h bi l ngha
chng hnh dung g c ci v thc m chng ta ang tm (tuy nhin sau ny chng ta s thy l
nguyn tc ny cng l ngoi l).
2.Cng vic ca chng ta l gi nh ra nhng hnh dung c th thay th c chung quanh cc yu t
ca gic m m khng cn suy ngh, khng cn tm hiu xem nhng hnh dung ny c cha ng ci
g ng hay khng, khng cn tm cch hiu xem nhng hnh dung ny c a ta i xa cc yu t
trong gic m hay khng v nu c th trong gii hn no.
3.Chng ta hy ch cho ti khi no v thc ang n nu, ang tm t nhin xut hin ging nh
trong trng hp ch Monaco trn.
By gi hn l chng ta hiu rng chng ta khng h cn bit ngi nm m c th nh li
gic m n gii hn no, ng hay sai ti mc no, bi l gic m m ngi ta nh li khng
phi l iu chng ta cn tm. N ch l mt hnh thc thay th c sa i ca ci m chng ta
ang tm ngha l dng nhng hnh thc thay th khc do chng ta gi ra lm cho ci v thc tr
thnh hu thc, tc l iu nh li b bin dng mt ln na v ln ny tt cng phi c nguyn do.
Cng vic gii thch ny chng ta c th lm i vi chnh cc gic m ca chng ta cng nh i
vi gic m ca ngi khc. Nhng i vi gic m ca chnh chng ta th chng ta s hc c
nhiu hn bi l trong trng hp ny s gii thch d chng minh hn. Ngay khi bt u lm cng
vic ny chng ta gp tr ngi. Chng ta c thc nhiu kin nhng nhng kin ny hin ra
khng r rt. Chng ta phi th thch v la chn. i vi mt tng chng ta bo: khng c,
ny khng ph hp vi gic m, khng dng c; i vi mt khc: kh hiu qu i vi mt
th ba: ch c tnh cch th yu. Ri ta nhn thy rng theo li cc tng hoc s b bp nght
hoc l b sa thi trc khi n c th tr nn r rng. V th cho nn mt ng ngi ta qu
nhiu n s hnh dung u tin, n yu t ca gic m, mt ng ngi ta lm cho kt qu ca s
lin tng ri bung ln v c thnh kin v la chn. Khi ngi ta cho ngi khc gii thch gic
m ca chng ta thay v t lm ly, qu l mt l do mi xut hin trong vic la chn ngi gii
thch. C khi ngi ta t nh: khng, ny kh chu qu, ti khng mun xt n.
Tt nhin nhng s bi bc gy tr ngi cho cng vic ca chng ta. Chng ta phi phng
chng li chng: khi chng ta t gii thch, chng ta phi cng quyt chng li chng, nht nh
khng nhng b: khi gii thch h ngi khc, chng ta bt buc h phi theo mt iu kin thc
cht ch l khng b qua tng no hin ra trong u h m h khng ni ra cho ta bit d rng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ngi kia cho rng khng lin h, kh hiu, khng lin quan g n cc gic m hay kh chu
khng mun ni ra. Ngi kia phi ha l theo ng quy tc , nhng chng ta cng khng nn ni
gin khi h khng gi li ha. C ngi cho rng d lm th no chng ta cng khng th thuyt
phc ng s, rng h phi cho s lin tng c t do tung honh, rng mun thuyt phc
c h chng ta phi ging gii lu di bng cch chng ta cho h c tht nhiu sch v hay tham
d cc bui ni chuyn. Lm nh th chng ta s vp phi mt sai lm nghim trng, v mun trnh
khi sai lm ny ch cn t ch l ngay c khi chng ta hon ton tin tng vo iu chng ta ngh,
chng ta vn thy ny ra nhng tng ph bnh ch trch, v nhng s ph bnh ny ch c gt ra
ngoi mt thi gian sau thi.
Thay v bc tc trc s kh bo ca ng s, chng ta c th li dng nhng cuc th nghim
tm ra nhng bi hc mi. Nhng bi hc ny cng quan trng hn ln khi chng ta cng t ch i
chng. Cng vic gii thch phi tin hnh mc d c nhng tr ngi v s tr ngi ny chnh l
nhng tng chng i ni trn. S chng i ny khng h ph thuc vo quan nim l thuyt
ca ngi nm m. Chng ta cn hc thm c iu ny na, l nhng tng chng i khng
bao gi ng c. Tri li, nhng tng m mnh mun km hm bao gi cng l nhng tng
quan trng nht, c tnh cch quyt nh nht trong cng vic i tm v thc. Mt s chng i loi
chnh l c im ca mt tng i km.
S chng i l iu mi l m chng ta tm ra c nhng gi thuyt a ra khng ph thuc g
vo nhng gi thuyt . Yu t mi ny cho bi ton mt s ngc nhin khng th ni l d chu.
Chng ta c cm tng l n pht hin khng phi lm d dng cng vic ca chng ta, c th lm t
lit nhng c gng ca chng ta gii quyt vn gic m. Kho st mt cng vic rt t quan
trng nh gic m, m li vp phi nhng tr ngi ln lao v k thut n nh th. Nhng tri li
nhng kh khn khuyn khch chng ta v cho ta thy s c gng khng phi l v ch. Bao gi
chng ta cng gp kh khn khi mun t nhng hnh dung thay th cho cc yu t trong gic m
i su vo ci v thc ang n nu. V vy chng ta c quyn cho rng ng sau ci hnh dung thay
th phi c mt ci g quan trng. Vy nhng kh khn ny c li ch g nu chng ta tip tc
giam hm ci iu g ang n nu ? Khi mt a b nht nh khng m bn tay ra xem bn trong
c g th nht nh l bn trong bn tay c ci g m n khng c quyn giu dim.
Ngay lc chng ta a ra ci quan nim v s chng i, chng ta phi bo trc ch l mt yu
t lun lun thay i v s lng. S chng i c th to hay nh, n s lun lun ngn cn cng
vic ca chng ta. Chng ta c th gn lin s kin ny vo nhng th nghim lm trong vic gii
thch gic m. V th c nhiu trng hp chng ta ch cn c mt tng hay mt s t tng l
cng i t mt yu t ca gic m n ci v thc, nhng trong nhiu trng hp khc, chng ta
li phi dng khng bit bao nhiu tng v phi bc b nhng kin chng i. Chng ta c th
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
c l khi cho rng nhng s khc bit ny l do s chng i mnh hay yu. Khi s chng i yu t
th khong cch gia cc yu t gic m v ci v thc l rt t; nhng khi chng i mnh th lp
tc pht sinh ra nhng bin dng ca v thc lm cho khong cch cng xa hn.
C l n lc em k thut ny p dng vo mt gic m xem nhng iu chng ta ch i
vo k thut c ng khng? c lm, nhng dng gic m no by gi? Cc bn khng th
no tng tng rng s la chn i vi ti li kh khn nh th. Tt nhin l th no chng c
nhng gic m khng b bin dng nhiu, c l nn bt u bng nhng gic m th hn. Nhng
nhng gic m t b bin dng nht l nhng gic m no? C phi l nhng gic m hu khng l
m nh trong hai th d ni cho cc bn nghe khng? Khng u. Phn tch ra ngi ta s thy l
nhng gic m bin dng gh gm. Nu by gi ti chn bt c gic m no th cc bn li tht
vng. Bi v c th chng ta s nhn ra nhiu yu t khc nhau khin cho cng vic tr thnh phc
tp qu khng lm c. Nu chp li gic m, ghi li ht nhng iu xut hin dn dn th bao
nhiu pho sch cng ch . V th c l chng ta nn chn gic m ngn. l iu m chng ta
slm tr phi trong lc lm vic chng ta tm c nhng gic m t b bin dng th khng k.
C mt cch khc cng c th lm d dng cng vic ca chng ta. Thay v kho st ton th gic
m, chng ta ch xt tng phn nh xem sau khi p dng k thut ca chng ta vo nhng th d
s a n nhng kt qu g?
a. Mt b k li rng trong thi th u b thng nm m thy l c Cha tri i mt ci m ni
nhn bng giy. Lm sao hiu c gic m ny nu khng c s gip ca ngi nm m? C
phi l thc chng c ngha g khng? Nhng b ta k cho chng ta nghe rng hi nh trong ba cm
b ta thng b bt buc phi i ci m ni nh th khi a mt nhn sang a cc anh ch xem
bn h c c n nhiu hn mnh khng? Nh th l gic m hn khng cn v ngha l na. Vy
ci m ni chnh l dng che mt khi nhn ngang nhn nga. l mt iu ch c tnh cht lch
s c a ra mt cch d dng. Do s gii thch tr nn r rng. V ti tin rng c cha tri
bit ht, nhn thy ht nn gic m ch c ngha rng d i m ni ti vn bit ht nhn thy ht,
ngi ta chng lm sao ngn cn c. Nhng th d ny c l qu n gin.
b. Mt b thn ch bi quan k chuyn li rng b ta nm m thy c mt vi ngi ni chuyn vi b
khng ngt khen ngi cun sch ca ti v Nhng ting nhanh tr (Witz). Ri b ta ni n mt
con sng o c th l mt cun sch ni n sng o hay mt ci g dnh dng n sng o.. b
ta khng bit r .. lon c ln.
C l cc bn cho rng yu t con sng o t trn tri ri xung nh th s rt kh gii thch. Tt
nhin l kh ri nhng khng phi l khng r rng: tri li khng r rng hay khng gii thch c
cng u do mt nguyn nhn c. Ngi nm m khng c nim v con sng o c, tt nhin v
phn ti, ti khng th c iu g ni c. Nhng sau , thc ra l ngy hm sau, b ta c mt
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
c l dnh dng n con sng o. Th ra l mt gch tr khn m ta c nghe. Trn

chuyn tu bin chy ng Calais-Douvres mt nh vn ni ting ni chuyn vi mt ngi Anh,
ngi ny nhc li cu: T ch trc tuyt n ch l bch ch c mt ng thi. Nh vn tr li:
ng ri, l bc Calais. nh vn mun ni l theo ca ng ta th nc Php trc tuyt cn
nc Anh th l bch. Nhng bc Calais l mt con sng o trn b bin Manche. Cc bn sp hi
ti c thy g lin quan n ny v gic m khng? Nht nh ri v chnh ny cho chng ta
gii p bi ton. C khi bn ng rng ci gch tr khn t c t lu trc khi xy ra gic m.
ny chng t s bi quan ca b kia v s bi quan ny li np sau mt s ngc nhin ht sc v
tnh, do ngi ta mi hiu ti sao tng li xut hin chm nh th v ti sao gic m li kh
hiu nh th. Lin quan gia yu t ca gic m v nn tng v thc ca yu t : yu t ch l mt
phn nh v thc, y nh mt o nh thi, chnh v c tch ri ra khi tng v thc m yu t gic
m tr thnh khng th thiu c.
c. Mt ngi bnh nm m mt gic m kh di: nhiu ngi trong gia nh ngi chung quanh mt
ci bn c mt hnh th c bit. V ci bn ny anh ta nh li l c ln trng thy mt ci bn
nh th ti nh mt ngi quen. Ri nhng tng ca anh c ni ui nhau m ra; trong gia nh
c hai cha con khng hp nhau lm; anh thm lun rng chnh anh v ba anh cng khng ho nhau
nh th. Chnh v mun chng t s ging nhau ny m ci bn hnh th c bit xut hin trong
gic m.
Anh chng ny vn quen vi nhng s i hi trong s gii thch gic m. Mt ngi cha quen s
ngc nhin khi thy ngi ta n mt chi tit nh nht nh hnh th mt ci bn. Thc t i vi
chng ta chng c chi tit no l nh nht hay khng quan trng, chnh nh s tm hiu nhng chi
tit nh nht m chng ta tm c gii php cho cc bi ton trong gic m. iu lm cho cc
bn ngc nhin c l l iu ny: Ti sao ngi ta li chn ci bn c hnh th c bit din t
tng: trong nh chng ta s vic cng xy ra ging nh nh kia. Nhng bn s ct ngha c
ngay khi ti cho bn bit rng ci gia nh l gia nh Tisbler (ngha l ci bn). Khi cho cc
ngi thn trong gia nh ngi xung quanh ci bn, ngi nm m x s nh ngi trong chnh
gia nh ny cng tn l Tisbleer. Cc bn nn l trong khi mun gii thch mt vi im trong
gic m nhiu khi mnh cng phi ni n mt vi iu c tnh cch ring t. chnh l s kh
khn la chn. ng l ti phi thay gic m ny bng mt gic m khc nhng bit u trong th d
ny ti li chng gp mt ci ring t hn na.
n y ti phi a ra mt t danh t na m ng l mnh phi dng n t lu ri. Chng ta s gi
l ni dung r rng ca gic m nhng iu ngi ta k cho ta nghe v gic m, v gi li nhng
tng tim tng trong gic m nhng iu ngi ta giu khng ni n hay n nu trong gic m,
nhng tng m ngi ta mun tm hiu khi phn tch nhng tng gp trong . Chng ta hy
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
xt n nhng lin quan gia ni dung v tng tim tng ca gic m. Nhng lin quan c th
c nhiu loi. Trong cc th d a v b ni trn ni dung cng nm trong thnh phn ca nhng
tng tim tng nhng ch t thi. Mt phn ln tinh thn do cc tng v thc trong gic m hp
thnh in su vo trong ni dung gic m vi tnh cch hoc l nhng phn nh, hoc bng cch
m ch, hoc l nhng biu ng c tnh cch tng trng, nhng ch vn tt dng trong in tn.
Cng vic gii thch l b tc nhng mnh nh, nhng m ch nh chng ta thnh cng trong
th d b. Vy s thay th bng mt mnh nh hay mt n ng trong gic m chnh l mt trong cc
hnh thc thay i ca gic m. Ngoi ra trong th d chng ta thy xut hin mt trng hp tm li
c ht sc r rng trong nhng th d sau y.
d. Ngi nm m ko ra sau ging mt b m anh quen bit. tng u tin n trong u lm
cho anh ta hiu ht ngha ca gic m: anh thch ngi hn cc ngi khc (trong ting c
ch ko theo sau hervorziehen vi ch thch hn Vorzug cng mt gc zug v ziehen).
e. Mt ngi khc nm m thy em b nht trong ci rng. tng u tin thay ci rng bng
mt ci t v sau cho bit ngha ca gic m: em anh ta mun gim bt chi tiu (Schranktsich
ein: ngha tng ch l t nht vo trong t).
f. Ngi nm m thy mnh tro ln mt ngn ni v tm ra mt phong cnh rng mnh mng. Ch
cn g t nhin hn, c v nh khng cn gii thch na, ch cn tm xem mt k nim no lin quan
n gic m v l do no lm cho k nim sng li. Sai ri. Gic m ny cng cn c gii
thch nh bt c gic m no khc v thc ra n cng rc ri lm. Ngi nm m khng h nh n
mt cuc tro ni, anh ch ngh n ngi bn cho anh xut bn t tp ch (Revue ting c l
Rundschau: nhn quanh) ni v nhng s lin lc ca chng ta vi nhng min xa xi khc trn tri
t. Vy trong trng hp ny tng tim tng trong gic m chnh l s ng ho ngi nm m
vi ngi nhn chung quanh mnh v duyt li khng gian (Rundschuer).
y chng ta tm ra mt lin quan mi gia ni dung r rng ca gic m v nhng tng tim
tng trong . Ni dung khng phi l mt hnh thc b bin dng ca thc tim tng nhng l mt
hnh dung ca n, hnh dung ni bt ln, c th bt ngun t th gii ca t ng. Thc ra cng l mt
s bin dng v khi chng ta ni ln mt ting no , chng ta qun hn hnh dung c th pht sinh
ra ting , thnh ra khi n c thay th bng mt hnh nh mi th chng ta khng nhn ra na. V
cc gic m thng gm nhng hnh nh th gic l nhng tng hay ting ni nn chng ta phi
dnh cho nhng lin quan mi ny mt vai tr quan trng trong vic gii thch. Cc bn thy ngay
rng trong gic m r rng ta c th to ra mt s hnh nh dng thay th nhng t tng tru
tng, v nhng hnh nh ny khng h phn tri vi nhng tng tim tng trong . l k
thut ca chng ta trong vic tm ra gii p cho cc bi ton v tnh cht b n ca nhng hnh nh.
Nhng do u m c s lin kt gia hnh nh ny? l mt vn khc m chng ta khng cn
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
xt n.
Ti s b qua mt li th t v s lin quan gia ni dung r rng ca gic m v nhng tng
tim tng trong . Ti s ni n khi n t xut hin trong k thut ca chng ta. V th m s k
khai ca chng ta s thiu st nhng trong lc ny chng ta khng cn g hn.
By gi bn c can m tm hiu mt gic m hon ton khng? Chng ta th xem c mi th
cn dng trong cng vic khng? Tt nhin chng ta s chn mt gic m tuy khng n ni tm
ti lm nhng cng s c mi tnh cht ca mt gic m.
Vy, mt b hy cn tr, ly chng t nhiu nm nay, nm m nh sau: b ta cng chng i xem ht,
mt phn rp ht hy cn trng. Chng b ta k l Elise v v hn phu cng mun i xem ht nhng
khng tm c ch ti, ch c nhng ch ti khng nhn c (ba ch gi mt florin v 50 kreuzer).
B ra ngh rng iu cng chng c g ng tic ht.
iu u tin b ta k cho ti nghe chng t rng l do ca gic m ny nm ngay trong ni dung r
rng ri. Chng b ta qu thc c k cho b ta nghe l Elisa L., mt ngi bn cng la tui va mi
nh hn xong. Vy gic m chnh l mt phn ng i vi tin ny. Chng ta bit rng trong
nhiu trng hp ngi ta rt d tm thy trong nhng bin c xy ra trong ngay l do ca gic m,
v l do ny d dng c cc ngi nm m xc nhn. B nm m ny cng hin cho chng ta
nhng tin tc cng loi hiu nhng yu t khc ca gic m. Do u m c chi tit v s rp ht
vng khch? Chi tit ny m ch n mt s vic c thc xy ra tun trc. nh i xem mt v
kch b ta mua v trc rt lu, lu n ni phi tr thm tin gi ch. Nhng khi n rp ht b ta
thy rng mnh mua v trc l mt iu di dt v phn ln rp ht cn trng. Gi c i n tn
ngy trnh chiu mi mua v cng chng thit hi g. ng chng b ta cng ni a vi b v s hp
tp qu lo xa . Th cn u c chi tit v s tin 1fl 50kr? Chi tit ny cng bt ngun mt s
vic c tht xy ra trc ngy nm m tuy khng dnh dng g n vic va k trn. Ngi em gi
chng b va c chng b cho mt mn tin 150 fl, vi vng em ngay ra hiu kim hon mua mt
mn n trang. Th cn chi tit v con s ba (3 ch ngi trong rp ht)? V vn ny b ta khng
bit gii thch ra sao, ch ni rng c l con s 3 l do vic ngi bn b ta ch km b ta c ba thng
m mi nm nay mi nh hn trong khi b ta ly chng mi nm ri. Th ti sao ch c hai
ngi m mua tn ba v? B khch khng ni cho bit v t chi khng chu nh li g thm.
Nhng nhng iu b ta cho chng ta bit cho ta r u l nhng tng tim tng trong gic
m, b khch nhiu ln cho ta bit nhng chi tit c lin quan n nhiu s vic cng mt lc.
Trc ht nhng chi tit ny c tnh cht thi gian. B ta ngh n vic mua v qu sm, mua
v trc qu sm, v do phi tr t hn thng l; ngi em chng qu vi vng trong vic i
mua n trang ch s khng mua c thi. Nu by gi chng ta thm vo nhng s vic qu sm,
qu vi vng, nhng s vic dnh dng n ngi bn gi ch km mnh ba thng va nh hn vi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
mt ngi rt kh, vic trch c em chng qu vi vng, chng ta c th tm ra nhng tng tim
tng sau y trong gic m trong khi ni dung gic m ch l mt s bin dng ca nhng tng
thi.
Ti ly chng vi vng qu l mt iu v tch s. C bn gi va nh hn xong cho ti thy l
gi mnh c ch n tn ngy nay mi ly chng cng chng thit thi g. (S vi v c din t
trong gic m bng s vic mua v qu sm, c em chng qu vi v trong vic i mua n trang.
Cn vic ly chng th c thay bng vic cng chng i xem ht). chnh ca gic m l nh th.
Chng ta c th tip tc nhng khng c chc chn nh trn, bi v nhng iu di y khng
c chnh ming b ta xc nhn v vi cng mt s tin ng l ti phi mua c mt th g ng
gi trm ln hn (150 fl bng mt trm ln s tin 1fl 50). Nu thay ch tin bng ch hi mn ta s
hiu l vi s tin hi mn chng ta c th mua c mt ngi chng: mn n trang v nhng
v xem ht l nhng khi nim thay th khi nim ngi chng. Khng bit c phi l con s 3 v
cng dnh dng n mt ngi n ng no khng? Nhng khng c chi tit no cho php chng ta
i xa nh th. Chng ta ch cn tm thy l gic m chng t rng b khch ny khng yu chng v
hi rng ly chng qu sm.
Theo ti th kt qu ca s gii thch ny lm chng ta ngc nhin bi ri hn l tho mn. C nhiu
iu xut hin ra qu khin chng ta khng bit ng no m m. Ngay t lc ny chng ta thy
l khng th no hiu c ht nhng quy tc . Chng ta hy rt ra nhng d kin m ta cho l
chc chn mi l:
Th nht: iu ngc nhin l tng qu vi vng c trong cc tng tim tng m khng c ni
dung r rng ca gic m. Nu khng phn tch c l chng bao gi ngi ta ng l c yu t .
Tc l c th rng, im chnh trong mt gic m, trung tm im ca cc tng v thc, khng
hin ra trong ni dung r rng ca cc gic m, v iu ny thay i su rng nhng cm gic m
gic m li trong tm tr ta.
Th hai: Trong gic m c im thc kh hiu: ti sao ba v m ch c 1fl 50? Chng ta tm thy
trong nhng ca gic m li gii thch: ly chng qu sm l iu di dt. Chng ta c th ph
nhn rng kin l iu di dt c hnh dung bng cch a ra mt s di dt vo trong gic
m khng?
Th ba: Ch cn nhn s qua chng ta cng thy rng nhng lin quan gia nhng yu t tim tng
v ni dung gic m khng n gin t no: d sao th cng khng phi lc no mt yu t r rng
cng thay th mt yu t tim tng. C th l gia hai th c nhng lin quan v ton th, mt
yu t r rng v c th thay th nhiu yu t r rng.
Chng ta cng c nhiu iu ng ngc nhin v ngha ca gic m v v thi ca ngi nm
m i vi gic m. B khch qu c gip chng ta trong cng vic gii thch nhng khng khi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ngc nhin. B ta khng bit l i vi chng b, b li c tng khng knh trng nh th: b ta
cng khng bit nhng l do lm cho b ta coi thng chng nh th. Cn c nhiu im khng
hiu c. Ti cho rng chng ta cha trang b gii thch cc gic m, chng ta cn cn nhiu
ch dn v cn cn chun b nhiu na.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Nhng gic m ca tr con
Phn th hai: Gic m
Chng ta c cm tng l i qu nhanh. Hy li li ng sau mt cht. Trc khi dng k thut

ca chng ta vt qua c nhng kh khn bt ngun t s thay hnh i dng ca cc yu t trong
gic m, chng ta hy t nh l nn xoay quanh cc kh khn th hn, bng cch hy xt cc gic
m c rt t bin dng hay nu c th nhng s bin dng cng chng c g quan trng. Phng
sch ny tri li vi lch s pht trin ca s kho st ca chng ta, v s thc chnh v p dng k
thut gii thch vo cc gic m b bin dng, chnh v phn tch rt k lng v y nhng
gic m nh th m chng ta mi n s c mt ca nhng gic m khng bin dng.
Nhng gic m chng ta tm trong lc ny l nhng gic m tr con, nhng gic m ngn ngi, r
rng, c u cui, d hiu, khng lm cho hiu lm, nhng gic m thc s. Ngay c trong nhng
gic m ny cng c nhiu iu thay i, ngay c nhng a cn t tui m c nhng gic m
ngi ln. Nhng nu chng ta gii hn vo khong tui mi bt u c nhng hot ng tinh thn
l bn hay nm tui th nhng gic m ca nhng a tr ny c c tnh ca nhng gic m c th
gi l gic m tr con. Nhng gic m ny cng c khi thy nhng a tr ln tui hn v ngay c
nhng ngi ln na.
Phn tch nhng gic m tr con ny, chng ta bit c rt nhiu iu v tnh cht gic m ni
chung mt cch d dng chc chn, c tnh quyt nh v c gi tr ph thng.
1/ hiu nhng gic m ny chng ta khng cn phn tch m cng chng cn k thut g c.
Chng ta khng nn hi tr em trong lc n k li gic m. Nhng chng ta phi b tc nhng iu
n ni bng nhng ti liu c dnh dng n n. Trong gic m bao gi cng c mt bin c trong
ngy can d vo. Gic m chnh l phn ng ca gic ng i vi nhng bin c trong ngy.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
y l vi th d:
a. Mt ch b 22 thng phi em biu mt ngi quen mt gi anh o. Ch b qu thc khng
mun lm nh th cht no tuy rng ngi ta ha s cho ch mt t anh o. Sng hm sau ch k li
l ch nm m thy mnh chn ht nhng qu anh o .
b. Mt em b gi 3 nm 3 thng ln u tin i tu trn bin. Lc n bn em khng mun ln b v
khc nc n. Em c cm tng nh cuc du lch kt thc qu sm. Sng hm sau em k li: m
qua em c i chi trn bin. Chng ta cn b tc cho em thm l cuc i chi ny lu hn em
mun ni.
c. Mt em trai nm tui ri c dn i chi Escherntal gn Hallsalt. Em nghe ni rng
Hallsalt gn chn ni Daschtein m em rt thch. T trong nh em Aussee em c th trng thy
ni Daschtein v dng mt vin knh nhn thy ngn Symonyhutte. Ch b nhiu ln thy vin
knh ra xem nhng khng ai bit kt qu ra sao. Cuc i chi v th i vi ch b rt vui, lng t m
c kch thch. Mt ln nhn thy mt ngn ni ch li hi: C phi Daschtein y khng? . Mt
ln c tr li l khng phi ch cng im lng hn, sau cng ch khng hi na. Mi ngi tng
ch mt nhng sng hm sau ch vui v k li: m qua em nm m thy i chi ni
Simonyhutte. Nh th tc l ch i chi ni ch ct i thm Simonyhutte thi. V cc chi tit ch
ch ni ch c nghe ni n mt ci lu trn ngn ni v mun i ln phi tro ni trong su
gi.
Ba gic m ny cho chng ta nhng chi tit cn dng:
2/ Nh cc bn thy: nhng gic m tr con ny khng phi l khng c ngha: l nhng hot
ng tinh thn, y , d hiu, cc bn hy nh li nhng iu ti ni v nhng kin ca cc v
bc s i vi nhng gic m, v s so snh vi ngn tay m nhc s chy trn nhng phm n. Chc
cc bn cng nhn thy r s phn tri gia nhng gic m tr con vi nhng quan nim ny. Nhng
iu ngc nhin l nhng a b cng c nhng hot ng tinh thn y trong gic ng, trong khi
ngi ln, cng trong nhng iu kin , li c nhng phn ng rt khc nhau. Chng ta c l
do cho rng gic ng tr con ngon hn v say hn.
3/ V nhng gic m tr con khng b bin dng nn khng cn gii thch. Ni dung v nhng
tng tim tng y ch l mt. Vy s bin dng khng phi l tnh cht t nhin ca gic m.
Ti hy vng l iu ny s ct khi ngc bn mt sc nng. Nhng ti phi ni trc l d vy, khi
suy ngh k hn chng ta cng c thy mt s bin dng rt nh, mt s khc bit no gia ni
dung v tng tim tng.
4/ Gic m tr con l phn ng ca mt bin c trong ngy lm cho a b c iu g tic r, bun
ru, khng thoi mi. Gic m em n cho a b s thc hin khng cn giu gim mun khng
c tho mn trong ngy. By gi cc bn hy nh li nhng iu chng ta ni v vai tr ca
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nhng s kch ng bn trong bn ngoi ca thn th c coi nh hay lm ri lon gic ng v gy

gic m. Chng ta hc c nhiu s kin chc chn nhng ch c t s kin c th c gii
thch thi. Trong gic m tr con ny khng c g chng t l c mt s kch ng v c th; v
im ny khng cn g l nghi ng na v nhng gic m ny u d hiu, thot nhn l hiu ngay.
Nhng khng phi l mt l do b ri s gii thch u tin bng nhng cch kch ng.
Chng ta ch cn t hi ti sao ngay t lc u chng ta li qun pht i rng gic ng c th b quy
ri bng nhng s kch ng, khng nhng v c th m cn v tinh thn na. Vy m chng ta bit
r l chnh nhng s kch ng ngn cn khng cho h thc hin c iu kin tinh thn ca
gic ng, ngha l gip h qun c ht th gii bn ngoi. Ngi ln khng i ng v do d
khng mun tm ngng cuc i hot ng ca mnh, hay s lm vic ca mnh vi nhng g
mnh thch. i vi tr con th iu lm cho n ng khng yn chnh l mun cha c tho
mn, v gic m l s biu l phn ng ca n.
5/ i t im , chng ta chn con ng ngn nht i n nhng kt lun v nhim v ca gic
m. Vi tnh cch l s phn ng i vi nhng kch ng v tinh thn, gic m c nhim v gt b
s kch ng ny ra mt bn cho gic ng c tip tc. Gic m lm th no hon thnh
nhim v ? l iu chng ta khng bit: nhng chng ta c th ni rng, t by gi tr i gic
m khng h quy ri gic ng nh ngi ta thng tng, tri li chnh n gi gn cho gic ng
c yn lnh bng cch gt ra mt bn nhng s quy ri gic ng. Khi tng rng nu khng c
gic m th chng ta khng th ng c t no. Chnh nh nhng gic m chng ta ng ngon hn,
chng ta nhm: s thc l nu khng c gic m th chng ta mi ng c cht t. Gic m
khng th no khng lm rn chng ta cht t y nh ngi gc m bt buc phi hi m mt cht
khi mun ui nhng k lm m trong lc mi ngi ang ng.
6/ Lng ham mun chnh l s kch ng ca gic m: s thc hin lng ham mun ny chnh l ni
dung gic m: l mt trong nhng tnh cht c bn ca gic m. Mt tnh cht khc cng bt bin
nh th, lm cho gic m khng nhng ch din t mt t tng khng thi m cn th hin mt s
ham mun c tho mn di hnh thc mt bin c tinh thn thuc v o gic. Ti mun i du
lch trn bin: l lng ham mun kch ng trong gic m. Nh vy, ngay trong gic m tr con
rt gin d cng c s khc bit gia mt gic m tim tng v mt gic m r rng, mt s bin
dng ca t tng tim tng trong gic m: chnh l s bin i ca ngh thnh mt bin c
sng ng. Trong khi gii thch chng ta hy b qua nhng bin dng nh b. Nu thc ra l mt
trong cc tnh cht chung cho cc gic m th trong mt phn gic m k trn, cu ti thy em ti b
nht trong ci rng ng l c gii thch bng cu: em ti gim bt chi tiu th phi c
gii thch bng cu em ti phi gim bt chi tiu hay "ti mun em ti phi gim bt chi tiu".
Trong hai tnh cht chung va k, tnh cht th hai c nhiu hy vng c chp nhn m khng b
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
phn i hn. Ch sau khi kho st su rng vi nhiu ti liu, ta mi c th chng t rng cc k
kch ng gic m bao gi cng l mt mun ch khng phi l mt s lo ngh, mt iu d tnh
hay mt li trch mc. Nhng iu ny vn gi nguyn tnh cht ca cc gic m, tnh cht ny ng
l lp li mt cch n gin s kch ng, li hu b, gt ra mt bn hay tiu dit dn i s kch ng
bng mt s ng ho.
7/ Da vo hai tnh cht ny ca gic m, chng ta c th tip tc so snh gic m v hnh vi sai lc.
Trong hnh vi sai lc chng ta phn bit mt khuynh hng gy ri v mt b gy ri, ri c mt s
dung ho gia hai khuynh hng ny. Trong gic m s vic khuynh hng b gy ri cng l
khuynh hng i ng. Cn khuynh hng b gy ri l s kch ng tinh thn, ngha l mun c
tho mn: thc ra chng ta khng bit c s kch ng no khc c th quy ri gic ng na. Vy
gic m cng l kt qu ca mt s dung ho, s iu nh gia hai khuynh hng. Trong khi ng
chng ta tho mn mt mun: chnh v tho mn mun m chng ta tip tc ng. C mt s
tho mn na vi v mt s hu dit na vi ca hai khuynh hng.
8/ Cc bn hy nh li c ln chng ta hy vng c th dng s kin c nhng gic m trong lc thc
gii thch cc gic m. Thc t, nhng gic m trong khi thc ny ch l g hn s hon thnh
nhng mun v tham vng hay tnh i: nhng c iu nhng ham mun ch l nhng ngh ch
khng xut hin di hnh thc o gic ca i sng tinh thn. V th trong tnh cht ca gic m
chng ta ch gi li tnh cht no khng c chc chn trong khi tnh cht kia bin mt v thuc gic
ng v khng th c thc hin trong khi thc. Ngay trong li ni thng thng, ngi ta cng c
v cho rng tnh cht c bn trong gic m l s thc hin nhng ham mun. Vy, nu nhng bin
c sng ng trong gic m ch l nhng biu ng b bin dng v s d c c l nh c tnh
trng gic ng, ngha l nhng gic m trong khi thc v m, th chng ta hiu rng s hon
thnh gic m a li hu qu l hu b nhng s kch ng ban m v tho mn ham mun,
bi v hot ng ca nhng gic m trong khi thc cng ng mt s tho mn ham mun v s
d xy ra l ch ct tho mn s ham mun ny thi.
Nhng li khc cng din t mt tng tng t. Ai chng bit cu tc ng: Con ln m bo, con
mo m chut v cu hi: Th con g th m g? v cu tr li: Con g m thc . Nh vy, tc l
ngay c khi xung thp mt bc na, ngha l t a b xung n ging vt, ngay chnh cu tc ng
cng thy rng ni dung ca gic m l s tho mn mt nhu cu. Ri cn bit bao nhiu cu ni
cng mt ngha p nh trong m hay ti cha bao gi m th bao gi, hay l l mt
iu ti cha bao gi dm ngh n ngay c khi trong nhng gic m to bo nht. R rng l ngi
ngoi ph ngh v gic m ca mnh nh th no ri. Cng c nhng gic m hi hng, nhng
gic m c ni dung bun ru kh s, nhng qun chng khng chp nhn cho l gic m. Qun
chng cng c ngh n nhng gic m bc mnh nhng trong u c qun chng th gic m ct
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thun ln vn l s tho mn mt ham mun d chu no . Cha h bao gi c nhng gic m trong
nhng ch, ln hay anh ngng m thy mnh b em thc tit c.
C iu kh hiu l ti sao t trc ti nay nhng nh kho cu nhng gic m khng h rng
nhim v chnh ca nhng gic m l thc hin mt ham mun. H qu c n c tnh ny
nhng khng mt ai c ngh cng nhn rng chnh n l mt tnh cch bao qut v dng lm
khi im cho vic gii thch cc gic m. Ti hiu iu g ngn h lm th.
By gi cc bn hy ngh n nhng kt qu qu bu m chng ta t c mt cch d dng
trong khi kho st nhng gic m tr con. Chng ta bit rng nhim v ca cc gic m l trng nom
cho gic ng, rng gic m l kt qu ca s gp nhau gia hai khuynh hng tri ngc: mt
khuynh hng nhu cu ng, khng thay i trong khi khuynh hng kia tm cch tho mn mt s
kch ng tinh thn. Chng ta c bng chng chng t rng gic m l mt hnh vi tinh thn c
ngha, chng ta bit gic m c hai tnh cht chnh: s tho mn mt ham mun v i sng tinh thn
o gic. c bit cc khi nim , hn mt ln chng ta c v nh qun rng mnh ang kho cu
v phn tm hc. Ngoi vic so snh vi nhng hnh vi sai lc, chng ta cha lm c g c bit.
Bt c mt nh tm l hc no, d khng h bit n phn tm hc chng na, cng c th gii thch
cc gic m tr con nh chng ta va lm. Nhng ti sao cha c mt nh tm l hc no lm vic
c?
Nu ch c tr con mi nm m thi th vn c gii quyt ri. Chng ta chng cn g phi
lm na, ch cn phi hi han g ngi nm m, ch cn phi a v thc vo lm g, chng cn phi
a s t do lin tng ra lm g. Chng ta nhiu ln nhn thy rng c nhiu c tnh lc u
tng rng c tnh cht tng qut nhng thc ra ch thuc vo mt loi gic m no thi. Chng
ta cn bit l nhng c tnh chung trong nhng gic m tr con c vng chc hn hay khng, c
lin h g n nhng gic m khng c r rng hn khng v ni dung c dnh dng g n nhng
bin c xy ra ban ngy khng? Theo quan nim ca chng ta th nhng gic m b bin dng
i qu nhiu khin cho chng ta khng th c kin g chc chn v chng ngay c. Chng ta s
thy l mun ct ngha nhng bin dng chng ta cn dng n k thut phn tm m chng ta
khng dng n trong khi tm hiu nhng gic m tr con.
Tuy nhin, cng c c mt lot nhng gic m khng bin dng ging nh nhng gic m tr
con xut hin nh nhng s thc hin ca ham mun. l nhng gic m do nhng nhu cu
v c th gy ra trong cuc i ca mi ngi: i kht, dc tnh. Nhng gic m l s thc
hin nhng ham mun do nhng kch ng bn trong gy nn. Mt em b gi 19 thng m thy mt
thc n trong em thm tn vo (Anna F.. du, qu mm xi, trng trng, canh): gic m ny
l kt qu ca mt ngy nhn i sau khi n khng tiu v n qu nhiu du v qu mm xi. B
em b ny, 70 tui, phi nhn n sut ngy v au thn, nm m thy c mi i n tic nh
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
bn b v n nhng mn rt ngon. Nhng quan st c th nghim i vi nhng ngi t, hay

nhng ngi trong on thm him chu nhiu thiu thn chng t rng nhng gic m ca h u
din t s thc hin cc nhu cu khng c tho mn trong i thc. Trong cun Antarctic (Cun 1,
trang 336, 1904), Otto Nordenskjold ni v nhng ngi trong on thm him nh sau: Nhng
gic m ca chng ti, nhiu hn bao gi, y ngha ch bao gi chng cng cho bit lng ham
mun ca chng ti hng v ci g. Ngay c nhng ngi bn xa nay rt t khi nm m cng k
cho chng ti nghe nhng gic m rt di mi bui sng khi chng ti hp nhau li trao i
nhng kinh nghim mi nht trong vic kho st tr tng tng. Nhng gic m ny u lin quan
n th gii bn ngoi lc xa chng ti hng ngn dm nhng cng lin quan n i sng hin
ti ca chng ti. Nhng gic m lun lun xoay quanh vn n v ung. Mt ngi xa nay
thng m c d mt ba tic to, rt khoan khoi nu sng ra anh c k li cho chng ti nghe
l m qua anh nm m thy mt ba n gm c ba mn, mt ngi khc nm m thy c ht
nhng ni thuc, mt ngi khc nm m thy tu mnh chy bon bon trn nhng dng sng t do.
Mt ngi khc nm m thy rt ngha: anh chng bu tn vin n a th v ct ngha ti sao
anh lu n th, nguyn do l anh a lm a ch thnh ra mi mi tm c nhng l th lm.
Tt nhin l trong khi ng chng ta bn bu v nhiu iu kh lm hn na, nhng trong gic m ca
chnh ti v ca cc bn, ti thy tr tng tng ngho nn n lm mnh ngc nhin. Nu chng ta
ghi li c tt c nhng gic m , chng ta s c nhng ti liu c ch hn cho tm l hc. Nhng
mi ngi u hiu d dng l gic ng ca chng ti c chng ti hoan nghnh gh lm v chng
cho chng ti nhng iu ham mun ca lng mnh . Ti trch li y my dng na ca Du Prel
: Mungo Park, mt trong chuyn du lch qua Phi chu, trong khi b i l vn m mng n nhng
thung lng v vng c xanh ni qu hng. Trenck, b i cng m thy mnh ngi trong nh trc
mt ci bn y mn n ngon. George Back, ngi d vo cuc thm him u tin ca Franklin
lun lun v u n nm m thy mnh c n nhng ba cm linh nh, v sau ny v qu thiu
thn cht i.
Nhng ai bui chiu n nhiu gia v, b kht, thng m thy mnh ang ung nc. Tt nhin khng
th no dng gic m b c ci cm gic i kht, lc tnh dy bao gi ngi ta cng phi n
hay ung thc s. V phng din thc t, gic m trong nhng trng hp ny ch gip g cho
chng ta c, hay gip rt t, nhng thc s gic m gip cho gic ng c tip tc mc du nhng
kch ng lun lun c lm cho ta tnh dy. Khi nhu cu km cng th tc dng ca gic m
cng km i.
B nh hng ca cc s kch ng v tnh dc, gic m hin cho ngi nm m nhng s tho mn
c vi tnh cht c bit cn ch . Nhu cu sinh l khng b ph thuc vo i tng ca n mt
cch cht ch nh i v kht, c th c tho mn thc s bng cch xut tinh. Nhng v mt vi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
s kh khn lin quan n i tng ny, gic m i cng vi s tho mn nhu cu thc s thng
c ni dung m h bin dng. Vic v tnh xut tinh lm cho vic xut tinh rt c ch cho s kho st
cc s bin dng ca gic m. Tt c cc gic m ca ngi ln m i tng l nhng nhu cu,
ngoi s tho mn nhu cu cn c mt ci g thm na bt ngun nhng s kch ng tinh thn cn
c gii thch.
Chng ta khng h khng nh rng, nhng gic m ngi ln rp theo kiu nhng gic m tr con
ch l nhng phn ng i vi nhng nhu cu thc bch k trn. Chng ta bit l c nhng gic
m ngi ln ngn ngi r rng chu s nh hng ca mt vi tnh trng c bit cng bt ngun
nhng s kch ng r rng ca tinh thn. V d nh nhng gic m m trong ngi ta ch i
mt s g: sau khi sa son xong xui i du lch, hay thu xp i d mt bui d hi, hay mt
bui din thuyt hay i chi thm ai, chng ta nm m l t c mc ch, ang d d hi hay
ang ni chuyn vi ngi nh i thm. V d nh nhng gic m m ngi ta c l khi gi l
nhng gic m li bing: nhiu ngi mun ko di thm gic ng, nm m thy mnh bc ra
khi ging, ra mt, nh rng, lm vic ny vic n, trong khi thc s vn tip tc nm ng. iu
chng t h ch thch dy trong m hn l dy thc. Nhu cu ng thng l mt yu t trong s
cu thnh gic m, thng t ra r rng trong loi gic m k trn v c coi l yu t chnh. Nhu
cu ng cng c xp ngang hng vi nhng nhu cu khc ca c th.
Ti a cc bn xem bn sao mt bc tranh ca Shwind hin hnh lang Schack Munich cho
cc bn bit vi mt sc mnh trc gic no nh ha s cho thy ngun gc ca mt gic m l
do mt tnh trng c bit. l bc: Gic m ca ngi t v tt nhin khng c ni dung no
khc hn l s vt ngc. iu m nh ha s din t c mt cch ti tnh l s vt ngc
phi bt ngun t ci ca s, v chnh nh sng ngoi ca s l s kch ng chm dt gic m ca
ngi t. Nhng anh ln ng ln vai nhau tng trng cho nhng v tr lin tip m ngi t cn c
nng mnh n ca s, v nu ti khng lm th anh chng ln trn cao nht ang ca ci chn
song, iu m ngi t mun lm qu, trng rt ging anh ta.
Trong tt c cc gic m, tr nhng gic m tr con hay c tnh cch tr con, s bin dng chnh l
mt s tr lc cho chng ta. Chng ta khng th ni rng chng l nhng s thc hin cc iu ham
mun nh chng ta mun tng: ni dung r rng ca chng khng cho bit g v s kch ng tinh
thn pht sinh ra chng, chng ta cng khng th chng t rng c phi chng mun gt b hay tiu
hu s kch ng ny hay khng. Nhng gic m ny cn c gii thch, phn tch, s bin dng
cn c lp li, ni dung r rng ca chng phi c thay th bng ni dung tim tng: ch lc
chng ta mi c th bit r rng nhng d kin c gi tr i vi gic m tr con c gi tr i vi
mi gic m hay khng?
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
S kim duyt gic m
Phn th hai: Gic m
S kho st cc gic m tr con cho chng ta bit ngun gc, c tnh v nhim v ca gic m.
Gic m l mt phng tin tiu hu nhng s kch ng (tinh thn) quy ri v gic ng, s tiu
hu ny c tin hnh nh s tho mn c tnh cch o gic. V nhng gic m ngi ln, chng ta
ch mi ct ngha c c mt loi, l nhng gic m c tnh cht tr con. Cn v nhng gic m
khc, chng ta khng h bit g v chng, ti c th ni rng chng ta khng hiu chng. Chng ta
t c mt kt qu tm thi m chng ta khng nn coi thng: mi khi cho mt gic m no d
hiu th gic m xut hin nh mt s tho mn mt nhu cu c tnh cch o gic. S trng hp
ny khng th l ngu nhin hay khng ng .
Khi ng trc mt gic m loi , chng ta thng cho rng l mt s bin dng ca mt ni
dung m chng ta cha h bit. Cng vic ca chng ta l phn tch, tm hiu s bin dng ny.
S bin dng ca gic m lm cho gic m c v nh k l v kh hiu. Chng ta mun bit nhiu
iu lm: v ngun gc, tnh cch sng ng ca s bin dng ny, n tin hnh ra sao v c mc
ch g. Chng ta c th ni rng s bin dng ca gic m l kt qu ca cng vic lm trong gic
m. Chng ta m t cng vic v tm xem nhng ng lc no thc y cng vic .
Cc bn hy nghe y, mt gic m do b bc s V.Hug k li m ngi nm m l mt b gi, hc
rng v c mi ngi qu mn. Gic m ny cha tng c mi ngi gii thch. B bc s cho
rng i vi nhng ngi kho cu v phn tm hc th khng cn c s gii thch. Ngay ngi nm
m cng khng gii thch nhng xt on ri kt n lm nh b ta c th gii thch c vy.
Chnh b ta tuyn b: Mt ngi n b 50 tui m m mng k qui, kinh khng nh vy, ti l
mt ngi n b chng cn c iu g lo ngh hn l lo cho con.
V by gi y gic m l nhng cng vic lm trong tnh i: B ta n nh thng qun i, bo
ngi tu phi l mun gp ng y s trng xin vic lm. B nhn mnh n ch cng vic n ni
ngi h s quan cho ngay rng l nhng cng vic v tnh i. Thy ngi c tui, anh ta hi
ngp ngng trc khi cho b ta vo. Nhng thay v i vo phng ng y s trng, b li vo trong
mt phng bn trong c nhiu vin s quan v bc s qun y khc ng hay ngi quanh mt ci bn
di. B ni vi mt ngi trong bn h v ngi ny hiu ngay. B ni nh sau: Ti v nhiu bn
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
gi khc trong thnh ph Vin chng ti sn sng.. cho binh s, s quan khng phn bit... Ni xong
b ta (vn trong gic m) nghe ting x xo.
Nhng v mt nh nhnh, ngng ngng ca cc s quan cho b ta thy l h hiu b mun g. B ta
tip tc : Ti bit l quyt nh ca chng ti c v hi k l nhng chng ti rt ng n. Ngi
ta khng hi nhng ngi lnh xem h c mun cht hay khng? Mt pht yn lng nng n. ng
bc s m b ta ni: Tha b, nu qu nhin chng ta tin n .. (c ting x xo). Ngh rng ng
ny hay ng khc th cng th thi, b g tay ng kia ra v tr li: Ti c tui ri. Ti cha
tng trong tnh th ny bao gi. D sao cng phi c mt iu kin: cn n tui tc, khng
nn cho mt ngi tr tui v mt b gi.. (ting x xo)... V nh th th.. kinh qu... ng bc s tr
li: Ti hiu lm. Vi s quan trong c mt ngi tn tnh b hi b cn tr ph ln ci, b
khch mun c dn n ch ng y s trng cho cng vic c r rng. Nhng b cht nhn
thy rng mnh khng nh tn ng ny. Nhng ng bc s cng knh cn v lch s ch cho b mt
cu thang bng st, cht hp , xoy chn c mi b ln gc hai. Trong lc tro ln b ta nghe thy c
ngi ni: Thc l mt quyt nh gh gm, d gi hay tr cng vy thi. Vi cm gic l mnh
ng lm nhim v, b ta tro mi m khng ht cu thang.
Gic m c thy li hai ln na cch nhau vi tun, ch c thay i cht t v chng cn quan
h g.
Gic m din bin nh mt iu k l ban ngy. Gic m t khi t qung v c nhiu chi tit c
th hiu c nu chu kh tm hiu. Nhng iu th v v quan trng nht i vi chng ta l n c
mt vi khe h khng phi trong nhng iu nh li, nhng trong ni dung. C ba ln ni dung
ny hnh nh ni ht, ln no li ni ca b ta cng b ngt bi li x xo. V khng h c phn
tch v gii thch nn chng ta khng th ni g v ngha ca ting x xo. D sao cng c nhng s
m ch, v d nh nhng ch cng vic i tnh c th a ti mt vi kt lun, hay nhng mu
chuyn ngay trc khi b ting x xo ct qung cn c b tc. Thu xp li chng ta thy l mun
lm mt cng vic yu nc, b khch mun dng bn thn mnh tho mn nhng nhu cu tnh i
ca binh s v s quan. l mt kinh khng nht, mt s pht minh gh gm nht, ch c iu l
khng c din t trong gic m. Trong nhng lc tng c din t th cu ni c thay
bng mt ting x xo khng r rt, b b i hay xo i.
Bn hn bit rng chnh v qu to bo m nhng on b b i. Nhng u mnh nhn thy xy
ra mt cch lm vic tng t nh th? Ngy nay (nh bi hc ca Freud ny c ging khi chin
tranh ang tip din) chng ta chng cn tm u xa. C vic m bt c t bo chnh tr no ra bn s
thy c nhng ch trng ct ngang bi do lch kim duyt. Trn khong trng, tc l c nhng
on khng lm va lng nhng nh chc trch trng nom v kim duyt. Cc bn s tic r, nhng
bi b c trng mi l nhng bi hay, th v nht.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Ngy xa ngi ta thng khng kim duyt c mt on nh th. Tc gi, sau khi c bo l on
no khng lm va lng cc nh kim duyt, thng vit li cho nh hn i, thay i cht t, hay
ni l m m ch n nhng iu nh vit. Trong t bo vn c nhng im trng nhng c nhng
dng ch cn li, nhng on l m m ch, ngi ta cng c th on ra c nhng c gng ca
tc gi thot khi mi ko ca kim duyt.
By gi chng ta xem xt s ging nhau ny. Chng ta cho rng nhng on no b khch khng ni
hay b thay th bng nhng ting x xo l b kim duyt. Chng ta ni n mt s kim duyt no
ca gic m v s kim duyt ny phi gi mt vai tr trong s bin dng ca gic m. Mi khi ni
dung ca gic m c khe h no th chnh l li ca kim duyt. Chng ta c th i xa hn v ni
rng mi khi c mt on no trong gic m m khng r rng, l m trong khi c nhng on khc
r rng th ng l chng ta b kim duyt. Nhng s kim duyt khng lm mt cch qu l liu
v ngy th nh trong gic m ca b khch. Kim duyt lm vic theo li th hai, ngha l c
nhng c gng lm du i, thay i i cht t nhng vn lm cho ngi ta nhn thy c chnh.
Gic m cn kim duyt theo mt li th ba na, nhng ln ny khng ging li kim duyt bo ch.
Chng ta c th phn tch mt gic m c ni trn. Chc cc bn cn nh n gic m trong
ngi ta b 1.50 fl mua ba v ht. Trong tim tng ca gic m ny nhng yu t mua
trc, qu sm gi vai tr quan trng hng u: ly chng sm qu thc l di dt, mua v trc
ngy trnh din cng l di dt, c em chng vi v i mua trang sc nh th qu l l bch.
Khng c mt yu t no xut hin trong ni dung r rng ca gic m. Mi s ch xoay quanh vic
i xem ht v mua v thi. V trng tm ca gic m b y i mt ch khc, v nhng yu t chnh
tp trung li mt ch nn gic m r rng khc hn gic m tim tng n ni ngi ta khng th
da vo cc gic m r rng m tm thy cc gic m tim tng. Chnh trng tm gic m b x dch
nh th nn mi pht sinh ra s bin dng ca gic m; chnh s bin dng ca gic m ny lm
cho chnh nhng ngi nm m cng thy k l khng hiu g v gic m ca mnh.
Thiu st, thay i v tp trung cc yu t, chnh l ba kt qu ca s kim duyt v s bin
dng ca gic m. S kim duyt l duyn c chnh hay mt trong cc duyn c chnh ca s
bin dng trong gic m ca b khch. Cn s thay i v tp trung, chng ta quen gi l s x
dch trng tm.
Sau s kim duyt, chng ta ni n s sng ng trong gic m. Cc bn ng tng tng k
kim duyt nh mt ngi nghim ngh hay mt v thn trong b c lm vic; v ch sng ng
cng vy, ng cho rng l do mt trung tm t trong b c m nh hng c th b mt s ct
b hay mt vt thng no hu i. Ch nn nhn thy ch mt phng tin lin lc c tnh sinh
ng. iu khng ngn chng ta t hi xem s kim duyt ny s hot ng i vi nhng
khuynh hng v do nhng khuynh hng no; chng ta s khng ngc nhin nu thy rng trc
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
y, chng ta gp s kim duyt cc gic m ri m khng bit l ci g.

l iu thc s xy ra. Cc bn hy nh li s nhn xt ly k ca chng ta khi bt u p dng
k thut ca chng ta v s t do lin tng. Lc chng ta cm thy c mt s g chng i li
khi chng ta c gng i t yu t ca gic m sang yu t v thc m n n thay th. S chng i
ny ng nh chng ta ni, c th thay i cng , khi th mnh v cng, khi ch c ngha
l g. Khi s chng i yu, chng ta c rt t cng vic phi lm, nhng khi cng mnh chng
phi i theo mt dy di cc s lin tng lm cho ta cng ngy cng xa yu t ca gic m, trong
khi phi i ph vi bit bao nhiu kh khn xut hin di hnh thc ca nhng tng bi bc ph
bnh chng i li nhng tng t nhin xut hin c dnh dng n gic m. S chng i ny
ch l hu qu cu s kim duyt trong gic m nn chng ta cng phi kho st cn thn. Chng ta
thy ngay rng nhim v ca s kim duyt khng phi l ch gy ra s bin dng trong gic
m m cn lin tc gi cho s bin dng c tn ti. Cng nh s chng i lun lun thay
i cng tu theo yu t trong gic m, s bin dng cng thay i theo tng yu t. Nu so
snh gic m r rng v gic m tim tng ta s thy c nhiu yu t khc li b thay i quan trng
nhiu hay t, nhiu yu t khc li du nhp lun vo ni dung r rng m chng thay i g c, c khi
cn mnh ln.
Nhng chng ta mun bit s kim duyt hot ng bng cch da vo nhng khuynh hng no
v chng li khuynh hng no? tr li cu hi v cng quan trng ny khng nhng i vi s
tm hiu cc gic m m cn i vi c i ngi na, chng ta c th d dng tm thy gii php
nu duyt li nhng gic m c em gii thch t trc ti nay. Nhng khuynh hng m kim
duyt dng l nhng khuynh hng m ngi nm m trong lc cn thc cho l ca ring mnh, hp
mnh. Cc bn c th chc chn rng khi bn t chi khng cng nhn s gii thch ng n v
gic m ca bn, nhng l do ca s t chi ny v nhng l do lm cho s kim duyt hot ng
lm cho gic m bin dng cng nh nhau. Cc bn hy ngh n gic m ca ngi n b 50 tui
ni trn. Mc d khng bit gii thch gic m ca mnh, b ta cng thy l gic m kinh khng qu,
nhng b ta s cn bun hn nu b bc s V. Hug ni cho b ta bit nhng d kin thu lm c
trong s gii thch gic m ca b. Nhng on no tc tu trong gic m thng c thay th
bng ting x xo, s vic chng chng t rng chnh ngi nm m cng kt n nhng
hnh vi sao?
Nhng khi chng ta mun kho cu nhng khuynh hng chu kim duyt, ta phi n s kim
duyt nh l mt s cn thit cp bch. Nhng khuynh hng l nhng khuynh hng ng ch
ci, tc tu v phng din l lun, m thut v x hi,, nhng iu m ngi ta khng dm ngh
n hay ngh n m kinh tm. Nhng s ham mun b kim duyt v b bin dng trong gic m
ch l biu l mt tm lng ch k v b bn v v lim s. V li, khng c gic m no trong
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ci ti ca ngi nm m li khng gi vai tr chnh, d rng ci ti ln trn rt kho lo trong

ni dung r rng. Lng ch k v bin ny chc chn c lin quan cht ch vi lng ham mun gic
ng lm cho chng ta thot khi c nh hng ca i sng hng ngy.
Ci ti trong gic m r b c ht s rng buc v lun l, tho mn mi s i hi ca bn
nng tnh dc, ca bn nng lun b gio dc v ngh thut ca chng ta cm on, nhng bn nng
chng li s km kp ca lun l. S tm kim khoi lc (m chng ta gi l libido) chn i tng
m khng gp sc chng i, v thng chn c nhng qu cm; n khng nhng chn v ngi
khc m chn c nhng iu m nhn loi thng gn cho nhng tnh cch thing ling: ngi n
ng chn m mnh hay ch em mnh, ngi n b chn cha hay em mnh (gic m ca ngi n b
50 tui trn y c tnh cch lon lun v b ta chn chnh con trai mnh). Nhng s ham mun m
chng ta tng chng khng c lin quan n loi ngi t ra mnh m to nn nhng gic
m. Lng th hn tha h tung honh. Nhng mun bo th, mong cho nhng ngi mnh yu nht
trn i cht i, ngi cha ngi m, anh ch em, chng v, con ci, khng phi l t trong cc gic
m. Trc nhng kt qu thu lm c nh th, c ngi s bo l nhng kt qu khng th c
c, v ngha l, khng th tin c v nhng gi thuyt pht sinh ra chng ch l sai lm. Hoc
gic m khng phi l hin tng tinh thn, hoc trong trng thi bnh thng khng c g l v thc
c, hoc k thut ca gio s c s h ch no. Nhng cch kt lun qu l gin n d hiu hn
tt c nhng iu kinh khng do nhng gi thuyt kinh hong m gio s a ra.
Tt nhin nhng kt lun l n gin v lm hi lng mi ngi hn thc nhng khng ng.
Cc bn hy kin tm: vn cha chn mui c th em ra tho lun. Trc khi i vo vn
, chng ta ch cn cch no hn l lm cho nhng li ch trch ph bnh cch gii thch gic m ca
chng ta tr ln mnh m hn. Nhng kt qu thu lm c khng lm cho mi ngi khoan khoi,
thch ni my, khng phi l quan trng. Nhng c mt l l vng chc hn: khi chng ta cho
ngi nm m bit h c nhng ham mun v khuynh hng g tm ra c trong khi gii thch
cc gic m th bao gi h cng phn i kch lit v a ra nhng l l vng chc. C ngi hi:
Th no? ng bo rng ti hi tic khi b tin ra lm ca hi mn cho em gi ti v nui dy
em trai ti sao? iu lm sao c c v ti lm vic l ch ct phng s gia nh, trong i ti
khng cn bn phn no khc hn l lm trn phn s ng nh li ti ha vi m ti trc lc
b lm chung. Ngi khc ni: ng cho l ti mong cho chng ti cht sao? Thc v ngha l v
ng phn n. Ti ni th ng khng tin, nhng thc s l chng ti rt ho thun v nu chng ti
mt i th ti mt ht i nhng g ti c trn tri t ny. Mt ngi khc ni: ng cho l ti ham
mun nhc dc i vi em gi ti sao? Thc l l bch. Hai anh em ti gin nhau t lu v my nm
nay chng ti khng h ni chuyn vi nhau. Nhng ngi ny nu ch t chi khng xc nhn
hoc ph nhn nhng khuynh hng m chng ta gn cho h th cng c i , v c th l h khng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
bit n iu . Nhng iu bc mnh l h c nhng ham mun tri hn vi nhng iu chng ta

gn cho h, v c th chng minh c rng nhng lng ham mun mi chnh l iu h p
trong tm hn. C l l chng ta nn b ri ci li gii thch ny i thi, v n a chng ta n ng
ct.
Cha u, bi l nhng l l ny tuy b ngoi c v nh vng chc nhng thc t ra khng th vng
chc trc nhng l lun ca chng ta. Gi d rng trong i sng tinh thn qu c nhng khuynh
hng v thc, chng ta c bng chng g t ra rng trong i sng hu thc cng c nhng khuynh
hng tri li? C l trong i sng tinh thn c nhng khuynh hng tri ngc tn ti cnh nhau.
C th rng mt khuynh hng qu mnh s ln t khuynh hng kia v dn khuynh hng ny vo
trong v thc. Nhng cn l l cho rng kt qu ca s gii thch gic m khng n gin m cng
chng d chu. Trc ht khng phi s n gin s gip cc bn gii c nhng vn c lin
quan n gic m v vn no cng u gp kh khn phc tp ngay t bui u. Cn bo rng
nhng kt qu ny thc chng ng mong mun t no th cc bn lm khi cho rng trong phng
din khoa hc chng ta mong hay khng mong kt qu ny hay kt qu n. Nhng kt qu thu lm
c, cc bn cho rng chng khng lm cho cc bn d chu m cn lm cho cc bn xu h kinh
tm na th iu c quan h g? Ti nh li li ni ca mt v gio s thy hc ca ti, ng
Charcot, trong khi ti cn l mt thy thuc tr tui v i theo ng trong lc khm bnh: iu
khng ngn vic chng c thc. Nu mun hiu r nhng s thc trong cuc i, chng ta nn b
ra mt bn nhng cm tnh hay s ghen ght. Nu by gi c nh khoa hc no chng minh rng
ngy tn th gn k, bn c bo ng ta rng: Ti khng tin nh th v nh th th th thm cho ti
qu khng? Ti cho rng trong trng hp bn s im lng cho ti khi mt nh khoa hc khc
chng minh rng nhng iu khng nh trn khng da vo nhng bng chng xc thc. B ngoi
tai nhng ci g lm cho bn kh chu, bn lm ng nh gic m lm ch khng phi tm cch
tm hiu v ch ng n.
C l bn s thi khng ni n tnh cch kinh tm ca nhng ham mun b kim duyt trong gic
m bu vu vo l l cho rng, chng ta khng th no tin rng con ngi li c th xu xa nh
th c. Nhng chnh kinh nghim bn thn ca cc bn c cho php bn dng l lun khng?
Ti khng ni n kin ca bn i vi chnh bn; nhng c qu thc l cp trn v nhng ngi
cnh tranh quyn li vi cc bn i vi cc bn c ngh rng bn l ngi tt n th khng? Nhng
k th ca cc bn c cm tnh vi cc bn nhiu nh cc bn tng khng? Vy ti sao bn li phn
i d di khi chng ta ni n cc tnh ch k v bin ca loi ngi. Cc bn h khng bit rng
phn ln nhn loi u khng th ch ng c bn nng tnh dc ca mnh sao? Cc bn khng bit
rng nhng s qu ng, nhng s dm bn m chng ta m mng ban m thng xy ra hng
ngy, c khi a n ch phm ti, i vi nhng ngi thc hn hoi sao? Mn phn tm hc phi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chng chng lm g khc hn l khng nh cu cch ngn ca Platon cho rng nhng ngi tt ch
l nhng ngi lm trong gic m nhng iu m cc ngi xu xa thng lm trong lc thc sao?
V by gi thi khng ngh n c nhn na, cc bn hy ngh n trn i chin th gii va trn
ngp nhn loi, ngh n tt c nhng vn g c c, d man, nhng s di tr lan trn trong th
gii vn minh. Cc bn c tin rng ch mt nhm ngi c tham vng cng lm cho nhng s c
c d man lan trn m khng cn n s ng lo ca hng triu ngi b li ko hay khng?
Trc nhng s kin cc bn c cn can m bnh vc loi ngi na khng?
Cc bn cho rng kin ca ti v chin tranh ch c mt chiu rng chin tranh a ra nh sng
nhng ci g cao p nht ca loi ngi: no ch kh anh hng, lng hy sinh, thc x hi v.v.v..
Cng c i, nhng bn c thy mnh bt cng khi ln n mn phn tm hc v cho rng mn ny
ph nhn mt vi iu trong khi khng nh mt vi iu khc khng? Chng ti khng h c
ph nhn nhng tnh cm cao p ca loi ngi, khng h lm g gim gi tr cao p . Tri li,
ti ni cho cc bn nghe khng nhng v nhng s ham mun xu xa b kim duyt trong cc gic
m m cn c n nhng s kim duyt kim ch nhng ham mun lm cho ta khng nhn ra
chng na. Nu chng ta ni n nhng s xu xa ca loi ngi l ch v c nhng ngi ph nhn
chng, v iu ph nhn ny khng h lm cho n tr ln kh hiu hn thi. Chnh v khng mun l
lun mt chiu m chng ta c hy vng tm li c cng thc din t thc ng nhng lin quan
gia iu tt v iu xu trong loi ngi.
Thi ta hy tm dng li y. Mc d cho rng nhng kt qu thu lm c trong cng vic gii
thch gic m c v k khi chng na nhng cng khng phi v th m ta c quyn b ri chng
khng xt n na. C l sau ny chng ta s tin gn n kt qu hn bng cch theo mt con
ng khc chng? Trong lc ny ta hy tm chp nhn iu ny: s bin dng trong gic m ch
l kt qu ca s kim duyt m ci ti ca chng ta lm i vi nhng khuynh hng hay
ham mun thng xut hin ban m trong gic ng. Ti sao nhng iu ny li xut hin vo
ban m? Chng t u ti nh? l cu hi ang ch i.
Nhng chng ta s t ra bt cng khi khng a ra mt kt qu khc na. Nhng ham mun hin ra
trong gic m, lm cho gic ng khng yn, chng ta khng h bit n trc , nhng ch bit n
sau khi gii thch gic m. Vy chng ta c th tm gi chng l v thc theo ngha gi thng
thng ca ch ny. Nhng chng cn c g hn l tnh cch tm thi v thc ny. Thng thng
ngi nm m ph nhn chng d rng s gii thch chng t r rng s c mt ca chng.
y, chng ta cng gp mt tnh trng tng t nh trong trng hp anh chng nht nh khng
chu nhn l mnh c iu g bt knh vi ng ch mnh. Lc chng ta nghi ng li ni ca anh
ta v cho rng c th anh khng bit n iu . Mi khi gii thch mt gic m b bin dng rt
nhiu, chng ta thng li gp li tnh trng v iu ch tng phn quan trng cho quan im
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ca chng ta thi. V th, nn chng ta chp nhn rng trong i sng tinh thn c nhng g tim
tng m chng ta khng h bit n v c l khng bao gi bit n. Nu nh th th s v thc phi
c thm mt ngha khc: c tnh c bn ca n khng cn l nht thi hay hp thi m l thng
trc. Tt nhin chng ta s quay tr li vn ny vi nhiu chi tit hn trong nhng dng sau.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Tnh cch tng trng trong gic m
Phn th hai: Gic m
Chng ta thy s bin dng ngn cn khng cho chng ta hiu c gic m chnh l kt qu ca
s kim duyt i vi nhng ham mun v thc, hay khng th chp nhn c. Nhng chng ta
khng khng nh rng s kim duyt l yu t duy nht pht sinh ra s bin dng ny v ngoi s
kim duyt ra cn c nhng yu t khc. iu ny ng n ni d cho s kim duyt c b gt b
hon ton i chng na th khng phi v nh th m chng ta s d dng hiu gic m hn, v gic
m r rng khng phi v th m trng hp vi gic m tim tng.
Chng ta tm ra c nhng yu t khc ny nh c mt l hng trong k thut ca chng ta. Ti
ng vi cc bn l mt vi gic m c phn tch c khi nhng yu t c bit ca gic
m khng gi cho ngi nm m mt tng g c. Tt nhin s kin ny t xy ra hn ngi ta
thng khng nh v trong nhiu trng hp nh s kin nhn ngi ta lm cho nhiu kin
phi xut hin. Nhng vn c nhiu trng hp ngi ta khng tm thy c s lin tng v khi gi
ra s lin tng th kt qu mong i li khng c g c. Khi s vic ny xy ra trong mt ln tr
bnh bng phn tm hc n tr nn quan trng c bit, nhng y chng ta cha ni n tm quan
trng ny vi. S kin xy ra khi chng ta gii thch nhng gic m ca chnh chng ta hay ca
nhng ngi bnh thng khc. Trong trng hp ny, sau khi thy r rng d c kin nhn hn
cng chng i n u, chng ta li tm ra rng s kin m chng ta khng mun li xut hin
iu ho i vi mt vi yu t nht nh trong gic m, v khng phi l s bt thng m l
nhng s vic ph thuc vo mt lut nh.
ng trc nhng s kin ny chng ta mun t mnh gii thch nhng yu t thm lng ca gic
m, dng nhng phng tin ring ca mnh tm hiu. Mi khi gii thch nh th th ngi ta c
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
cm tng t c mt vi kt qu m mn, cn nu khng lm nh th th gic m s chng c

ngha g. Khi p dng phng php ny cng ngy cng nhiu vo nhiu trng hp hn, chng ta s
i n nhiu kt qu chc chn hn.
S trnh by ca ti c v nh s si nhng s s si ny thng c dng trong ngnh gio dc
n gin ho vn .
Lm nh va ni, chng ta c th gii thch cc gic m mt cch tho ng ging nh nhng cun
sch on mng rt thnh hnh trong dn gian. Ti tin rng cc bn cha qun vic chng ta cha h
t c kt qu c th no trong vic tm hiu nhng yu t bt bin trong gic m bng k thut
lin tng.
Cc bn s cho rng phng php ny c v khng chc chn, c nhiu iu ng bi bc hn l
phng php dnh cho nhng tng c t do xut hin. Nhng n y ta thy c thm mt chi
tit khc. Sau khi tp hp c nhiu s gii thch nhng yu t bt bin trong gic m nh th bng
cc cuc th nghim lin tc, t nhin ta thy chng ta c th t c nhng kt qu ging nh th
bng cch ch da trn nhng iu mnh bit v khng cn dng n nhng iu m ngi nm m
nh li, chng ta cng c th hiu chng c. Do u m chng ta bit c nh th?
Chng ta gi s lin quan gia yu t ca gic m v s gii thch n bng ci tn l lin quan tng
trng v yu t ny ch tng trng cho mt tng v thc trong gic m. Trc y, khi xt n
cc lin quan gia nhng yu t ca gic m v bn th ca chng, ti trnh by rng yu t ny
chng khc g mt phn i vi ton th, rng tng cng c th l mt s m ch n bn th
hay l mt s biu th ca bn th. Ngoi ba loi lin quan nh th cn mt loi lin quan th t na.
l lin quan tng trng. Trc khi trnh by nhng nhn xt tng trng ny chng ta hy ni
n nhng vn c em tranh lun th v quanh vn . Tnh cch tng trng s l vn
ng ch nht trong thuyt v gic m.
Ta nn ni ngay rng trong mt vi phng din nhng k hiu tng trng thc hin c l
tng c k ca qun chng trong vic gii thch gic m v k thut ca chng ta a chng ta
i rt xa l tng .
Nhng k hiu tng trng ny gip cho ta, l trong mt vi trng hp, gii thch gic m m
khng cn hi g ngi nm m c, v li chnh ngi ny cng chng thm c g vo trong k
hiu . Khi bit c nhng k hiu tng trng thng dng ny, bit r c tnh, v i sng ca
ngi nm m v nhng tnh cm pht sinh ra gic m, chng ta cng c th gii thch gic m
chng kh khn g nh m mt cun sch ra xem. Mt cng trnh tuyt diu nh vy qu tht l mt
khch l ln lao cho ngi gii thch v cng nh cho ngi nm m, trnh cho ngi ta vic kh
chu l phi hi han li thi ngi nm m. Nhng bn ng cho rng cng vic d dng. Chng
ta phi t c ci cng trnh tuyt diu ny. K thut t cn bn trn s tng trng khng th
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thay th k thut da trn cn bn ca s lin tng v khng th so snh vi n c. Tri li, k

thut ny ch b tc k thut trc v hin cho n nhng d kin dng c. V vic hiu r tnh
trng tinh thn ca ngi nm m, cc bn nn bit rng nhng gic m mnh phi gii thch khng
phi l ca nhng ngi m cc bn bit r, thng thng bn khng c bit nhng s vic g
trong ngy pht sinh ra gic m, cc bn ch bit v i sng tinh thn ca ngi nm m qua
nhng tng v nhng iu nh li ca ngi nm m thi.
Thc l mt iu l lng khi thy quan nim v tnh cch tng trng ca gic m lin quan gia
gic m v s v thc li gp nhng s chng i rt gh gm. Ngay c nhng ngi bit suy ngh
v hiu bit khng c iu g bi bc mn phn tm hc cng khng chu i theo con ng .
Thi ny cng t ra k l khi tnh cch tng trng u c phi l mt c tnh ring ca gic m
mi c v s tm ra tnh cch khng phi l cng trnh ca mn phn tm hc, trong khi chnh mn
ny cng tm ra c nhiu iu khc ni ting hn. Cha ca tnh cch tng trng trong cc
gic m chnh l nh trit hc K.A. Scherner (1861). Mn phn tm hc khng nh kin ca
Scherner v cng lm cho kin ny b thay i su rng.
V by gi cc bn mun bit mt vi iu v tnh cch tng trng, bit mt vi trng hp. Ti
sn sng hin cc bn iu nhng cng cn ni trc rng chng ta cha hiu c hon ton
hin tng ny nh mun.
c tnh ca s tng trng nm trong mt s so snh. Nhng mt so snh thi khng . Chc
cng cn phi c mt vi iu kin no khc na nhng nhng iu kin no th hin nay chng ta
cha bit. Nhng ci g c th so snh c vi mt vt g hay mt s din bin no trong gic m
li khng tng trng cho vt hay s din bin . Ngoi ra, gic m li ch chn tng trng
cho mnh mt vi yu t nm trong cc tng tim tng trong gic m thi. V th tnh cch tng
trng b gii hn mi mt. Khi nim v s tng trng cng cha c r rng, khi nim ny
thng hay b lm ln vi khi nim v s thay th , biu din, c khi li tin gn n s m ch na.
Trong nhiu s tng trng, s so snh r rng c dng lm nn tng. Nhng trong nhiu trng
hp, chng ta li t hi nn mng ca s so snh nm ch no? S suy ngh k may ra chng ta
tm c chng? V li nu s tng trng l mt s so snh th thc l mt s l khi s lin tng
li khng gip ta tm ra s so snh , khi chnh ngi nm m cng khng bit n nm u, tuy
c dng n n nhng chng bit m t g c. iu c bit l ngay c khi ngi ta ch cho ngi
nm m r s so snh , anh ta cng chng chu cng nhn. Cc bn hn thy l lin quan tng
trng l mt s so snh thuc loi c bit m chng ta khng bit g ht. C th l sau ny chng ta
s c bit mt vi iu chng.
Nhng i tng c hnh dung tng trng trong gic m rt t. l thn th ngi ta, anh em,
b bn, cha con, s sinh, s t, s trn trung hay mt vi s g na. Chnh cn nh l s biu th duy
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nht in hnh, ngha l iu ho trong con ngi. S kin ny c Scherner cng nhn l c tm
quan trng hng u nhng chng ta cho rng ng lm. Nhiu khi trong gic m, mnh thng
thy mnh tt t trn cao xung ng trc mt nh v c cm gic khi th sung sng khi th lo u.
Nhng cn nh c nhng bc tng trn tut nhn nhi l hnh dung cho nhng ngi n ng cn
nhng cn nh sn si, c bao ln khin cho ngi ta c ch bu vu thng hnh dung cho n b.
Cha m thng tng trng cho c vua v hong hu hay nhng nhn vt quan trng: chnh v th
m nhng gic m trong c hnh cha m thng din ra trong bu khng kh hiu tho. Nhng
gic m, trong nhng ngi anh em, ch em hay nhng a b con thng c tng trng bng
nhng con vt nh, nhng con rp bt u ym hn. S sinh gn nh bao gi cng c hnh dung
bng nhng ng tc trong bao gi nc cng l yu t chnh ngi ta nm m thy mnh ang
ng xung sng hay t di nc i ln, cu mt ngi di nc a ln hay c ngi ta cu,
ngha l gia ngi ny v ngi nm m c c nhng dy lin lc v tnh mu t. S sp cht n
ni c hnh dung bng mt cuc i ra i, mt chuyn du hnh bng xe la, ci cht c hnh
dung bng mt vi im xu, gh s. S trn trung c tng trng bng qun o, nhng b ng
phc. Cc bn thy l chng ta gia hai loi biu th: mt ng l s tng trng mt ng l
nhng s m ch.
Trong nhiu s tng trng, s so snh r rng c dng lm nn tng. Nhng trong nhiu trng
hp chng ta li t hi nn mng ca s so snh nm ch no? S suy ngh k may ra chng ta
tm c chng. V li nu s tng trng l mt s so snh th thc l mt s l khi s lin tng
li khng gip ta tm ra s so snh , khi chnh ngi nm m cng khng bit n nm u, tuy
c dng n n m chng bit m t g c. iu c bit l ngay c khi ngi ta ch cho ngi ngi
nm m r s so snh , anh ta cng chng chu cng nhn. Cc bn hn thy l lin quan tng
trng l mt s so snh thuc loi c bit m chng ta khng bit g ht. C th l sau ny chng ta
s bit c mt vi iu chng.
Ra khi s lit k ngn ngi k trn, chng ta bc vo mt mi trng trong nhng i tng v
ni dung c hnh dung bng mt s tng trng di do, c thin hnh vn trng. l mi
trng ca i sng tnh dc, ca c quan sinh dc, ca nhng hnh vi giao cu. Phn ln nhng k
hiu tng trng trong gic m l nhng k hiu tnh dc. Nhng y chng ta ng trc mt s
khc bit k l. Trong khi ni dung th rt t, nhng k hiu ch nhng ni dung th rt nhiu,
thnh ra mi i tng u c tng trng bng rt nhiu k hiu m k hiu no cng c gi tr
nh nhau. Nhng trong khi gii thch, ngi ta thng gp nhng s ngc nhin kh chu. Tri vi
nhng hot ng ca cc gic m thng c thin hnh vn trng, s gii thch cc k hiu tng
trng u chn nn khng th t. l s kin lm mi ngi bc mnh nhnng lm sao c by
gi?
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
V y l ln u tin chng ta ni n ni dung ca i sng tnh dc, ti phi ni cho bn nghe r

ti mun ni n vn theo cch no. Mn phn tm hc khng c l do g ni mt cch
p m, hay ch ni n bng nhng s m ch. Mn ny khng xu h khi xt vn quan
trng , thy rng vic gi s vic bng chnh tn ca chng l phng sch hay nht
trnh nhng tng xu xa. Vic c mt trong c to i din ca c hai phi nam n cng chng
thay i g. Nu chng ta khng c mt khoa hc dnh ring cho cc ng hong b cha th chng ta
cng khng c khoa hc no dnh ring cho cc c gi ngy th v cc b hin din trong nhng
bui hc ny, chng t rng h mun c i x ngang hng vi cc ng, t nht l cng v phng
din khoa hc.
Vy gic m v c quan sinh dc ca n ng c nhiu s biu th c tnh cch tng trng trong khi
ci g c tnh cch chung dng so snh thng hin ra r rng. C quan ny thng c
tng trng bng con s 3. Phn chnh trong c quan sinh dc ny, ci dng vt thng c c hai
phi nam n ch n mt cch thch th, c tng trng bng nhng vt c hnh thc ging
nh n: ci gy, ci , thn cy, cy ci.. , ri n nhng vt c th i su vo mt vt no khc
gy ra trong nhng vt thng: kh gii nhn loi: nh dao, dao gm, li dao, gm gio, hay
sng, nht l sng lc rt ging ci dng vt nht. Trong nhng cn c mng ca cc c gi, h
thng nm m ngi n ng cm dao hoc l sng lc ui theo. C th l trng hp hay xy
ra nht v tnh cch tng trng ca cc gic m, v gii thch nhng gic m chng c g l kh.
S hnh dung dng vt bng nhng vt phun ra mt th nc cng d hiu chng km: vi nc,
bnh nc, sui nc vt ra ngoi, hay bng nhng vt c ko di ra nh nhng ci n, ci bt
ch... ri nhng ci bt, nhng ci gia mng tay, nhng ci ba cng u c dng tng trng
cho dng vt, iu ny cng chng c g kh hiu.
Vic dng vt c th cng cng ln c, khng chu nh hng ca trng lc c tng trng
bng nhng tri banh khinh kh, nhng my bay, nhng khinh kh cu Zeppenlin. Nhng gic m
cng dng mt phng sch y ngha tng trng cho s cng cng ca dng vt. Gic m
cho dng vt nh ci g cn thit nht trong con ngi v lm cho con ngi bay c ln cao. Cc
bn ng ngc nhin nu ti ni rng nhng gic m m ai cng bit, nhng gic m thc p
trong s bay ln ng mt vai tr v cng quan trng, phi c gii thch nh do s khuynh
hng ca c quan sinh dc, hin tng ca s cng cng dng vt. Trong s nhng nh phn
tm hc c P. Federn da vo nhng bng chng khng th ph nhn c chng minh iu
, v ngay c mt nh th nghim danh ting khng lin can g n phn tm hc cng i n kt
lun tng t bng cch t chn tay ngi ch theo mt chiu hng c bit gy ra nhng gic
m (ng Maury Vold). Cc bn s ci li rng chnh nhng ngi n b cng nm m thy mnh
bay ln. Cc bn hy nh li rng gic m thng c m t li s thc hin nhng iu m mnh
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
mun lm trong ngy v khng thiu g n b mun tr thnh n ng d lng ham mun ny c
thc hay khng. Nhng bn no c hc mn gii phu hc s khng ngc nhin khi thy ngi
n b cng mun thc hin lng dc ca mnh bng nhng cm gic chng khc g cm gic ca
n ng. Trong c quan sinh dc ca n b cng c mt c quan cng cng cng c ln nh
dng vt v trong thi th u cng nh trong tui dy th trc khi giao hp cng gi vai tr chng
khc g dng vt.
Trong nhng k hiu tng trng cho dng vt kh hiu hn chng ta thy c nhng loi b st v
loi c, nht l con rn. Ti sao ci m v ci o ti cng dng trong cng vic tng trng ? Thc
khng th d on cht no nhng qu l s tng trng phi c ngha. Ngoi ra ngi ta t hi
vic dng chn tay thay th cho dng vt c ngha tng trng no khng? Ti tin rng khi xt
ton th gic m, xt n nhng c quan sinh dc ca ngi n b, chng ta phi nhn thc ngha
.
C quan sinh dc ca ngi n b c tng trng bng nhng vt g ging nh mt ci l c kh
nng cha c mt vt khc nh: m, h, hc , chai l, hp, rng, ti.. Tu thu cng th. Mt
vi k hiu khc nh: l, t, phng tng trng cho t cung hn l cho c quan chnh thc. K hiu
phng cng gn lin vi cc nh , ca, cng tng trng cho ca mnh. Mt vi vt khc cng c
ngha tng trng nh g, giy, bn, sch v. V loi vt th nhng con sn, con s cng tng trng
cho c quan sinh dc ca ph n. Cng tng trng cho c quan ny l ci mm, nhng to nh, hay
nhng nh th, nh nguyn. Cc bn hn thy rng khng phi l nhng s tng trng no cng
u d hiu c.
i v cng phi c coi nh c quan tnh dc, cng nh mt vi c quan khc trong ngi n b
c tng trng bng nhng tri o, tri to, hoa qu. Lng b phn sinh dc n ng cng nh
n b c tng trng bng nhng khu rng rm, bi rm. Cch cu to phc tp ca c quan tnh
dc n b thng c tng trng bng mt phong cnh c tng , khu rng, my nc. C
quan ca n ng c tng trng bng cc th my mc kh t.
Mt s tng trng khc cho c quan tnh dc ca n b l nhng hp n trang cng nh kho
tng thng tng trng cho nhng s vut ve ca ngi n ng i vi ngi mnh yu; nhng
ngt nh ko bnh tng trng cho s tho mn tnh dc. S tho mn dc tnh m khng cn n
ngi khc phi c tng trng bng nhng tr chi, v d chi dng cm. S trn trt, tro
xung hay b gy cnh cy tng trng cho s th dm. Cn gy rng hay b rng tng trng cho
s b thin, mt trng pht i vi nhng tho mn tri thin nhin. Nhng k hiu tng trng cho
s giao cu khng nhiu nh ta tng, v d nh nhng hnh ng nhp nhng nh khiu v, ci
nga, tro ni, hay nhng tai nn kinh khng nh b xe hi cht, mt vi c ng bng tay nh do
dm bng kh gii.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
S p dng v gii thch nhng tng trng ny khng n gin nh mnh tng, c hai u c
nhiu chi tit m mnh khng ch i. C mt iu mnh khng tng tng c l nhng k hiu
tng trng ny khng h phn bit nhng s tho mn dc tnh ca n ng hay n b. C nhng
k hiu ch c quan ca n ng cng c, ca n b cng c: v d nh hnh dung ca nhng
a tr con, tr tri hay tr gi. C khi mt k hiu n ng ch mt phn trong c quan tnh dc ca
n b hay tri li. Nhng iu ny thc kh hiu khi ngi ta cha bit n nhng s pht trin ca
nhng s biu th v tnh dc ca con ngi. C mt t trng hp trong khng c s ln ln
trong vic tng trng, v d nh ti, kh gii, hp ch dng ring cho n b thi.
Ti s xt duyt tt c nhng phm vi m nhng s tng trng dng vic hnh dung tnh dc,
nht l nhng trng hp m yu t chung cha c hiu r. V d nh ci m va dng cho n
ng c, m dng cho n b cng c. Ci o ti thng ch mt ngi n ng c khi khng
lin can g n tnh dc c, ch hiu v sao. Ci c vt r xung trc ngc r rng l mt k hiu
ring cho n ng v n b khng eo c vt bao gi. Qun o trng, vi thng tng trng cho
n b; o di, ng phc tng trng cho s trn trung, hnh th; giy da, giy vi tng trng cho
c quan tnh dc n b, cng nh ci bn, g. Ci thang, bc thang, ch vn tay u tng trng
cho s giao hp. Ngh k hn chng ta thy yu t chung cho s nhp nhng khi tro ln cao cho s
kch ng ln ti ch tuyt nh: cng ln cao cng thy kh th.
Phong cnh tng trng cho m h. Ni non, tng tng trng cho dng vt, vn cho m h.
Tri cy ch i v ch khng phi a con. D th ch nhng ngi am m tnh i, ri nhng bn
nng xu xa. Hoa, nhu ch m h , nht l s trinh tit. Nhng o hoa cha nh chnh l c nng
sinh dc ca loi cy trong i thc. T ci phng, nhng ca s, ca ra vo u ch nhng l nh
ca mnh, ch s m to ca ca mnh. Phng ng, phng m, ch ngi n b, cn cha kho ch
ngi n ng.
l nhng vt liu cu thnh nhng gic m tng trng. Thc ra cha y , chng ta c th k
nhiu na v chiu rng cng nh chiu su, nhng nh th cng tm ri. C th bn s ni gin
v bo ti: Nghe gio s ni th chng ta sng trong mt th gii bao quanh bng nhng k hiu
tng trng cho tnh dc. Tt c nhng g quanh ta, o chng ta mc, nhng chng ta cm tay
chng l g khc hn nhng ci tng trng cho tnh dc, khng hn khng km. Ti cng nhn l
qu c nhiu iu kh hiu thc v cu hi u tin n vi cc bn hn l cu sau y: Lm sao
chng ta bit c ngha ca nhng k hiu tng trng khi chnh ngi nm m khng cho ta
bit g ht, hay c cho bit th cng ch l nhng iu thiu st.
Ti tr li: Chng ta bit nhng iu l nh nhiu ngun gc lm, nhng chuyn c tch, huyn
thoi, chuyn vui ci, dn ca ngha l nh s kho st nhng tp qun, phng ngn, tc ng, bi
ht, thi ca, ting ni hng ngy ca cc dn tc trn th gii. bt c u chng ta cng thy nhng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
k hiu nh nhau, d hiu. Kho st cc ngun gc chng ta thy l chng i rt su st vi tnh

cch tng trng trong cc gic m n ni nhng iu va ni c xc nhn hon ton.
Chng ta ni rng theo Sherner th cn nh tng trng cho thn th ngi ta, cng nh ca s,
ca ra vo tng trng cho cc l, b mt cn nh ch nhng ch li lm, ban cng ch nhng ch
da. Chnh trong ting ni thng ngy ca chng ta cng dng nhng k hiu : chng ta chng
thng gi bn thn ca chng ta l: ngi nh c v mi vic u khng c trt t lm trn
tng lu mt ca anh ta sao? (dch tng ch trong ting c).
Thot nghe ngi ta thy thc k khi cha m c tng trng bng vua cha v hong hu. Trong
nhiu chuyn c tch khi c thy: Ngy xa c mt ng vua v mt b hong hu nhng ch ny
thc ra ch l nhng ch thay th cho: Ngy xa c mt ngi cha v mt ngi m. Trong gia
nh, ngi ta thng gi a tr con l nhng ng hong, a ln nht l hong thi t (kronprinz).
Chnh vua thng c gi l cha m dn. Nhng a b thng c gi a l nhng con su,
chng ta chng thng hi gi a chng l Nhng con su nh b ng thng sao? (Das arme
Wurm).
Chng ta hy tr li k hiu cn nh v cc ph thuc. Khi chng ta trong gic m, dng nhng ch
li trong cn nh lm ch bu vu, chng ta hn nh li ngha ca qun chng khi h ni n
nhng cp v s l c th nh u vo c. Nhng ngi ngoi ph cn ni n nhng
ngi c i v to l: b ny c nhiu g trc ca nh mnh nh y nh h mun khng nh ci
gii thch ca chng ta khi ta ni rng g l vt tng trng cho ngi n b.
V rng, chng ta s khng hiu ti sao rng li c dng tng trng cho n b nu chng ta
khng cu cu mn ngn ng hc s snh. Ting c Holz (g) cng cng mt gc r vi ting Hy
lp c ngha l vt cht, nguyn liu. C nhiu khi mt ting chung dng ch mt vt ring. Trong
i ty dng c mt hn o tn Maderia v o ton rng, Maderia ting B o nha c ngha
l rng. Ting Maderia gc t ting La tinh Materiasa thnh Matire ca php. Ch materia gc
ch master ngha l ngi m. Vy matire, vt cht ca mt vt g chnh l m ca vt . Chnh
quan nim c k ny pht sinh ra k hiu tng trng g, rng tr thnh ngi m, ngi n b.
Trong gic m, s sinh sn thng c tng trng bng nhng nc, nhy xung nc hay t
di nc i ln tc l sinh ra hay ra i. Gc ca s tng trng ny l do thuyt tin ho: mt
ng, mi vt trn cn, trong phi k c t tin loi ngi, u bt ngun t nhng vt sng di
nc (quan nim ny qu c), ng khc, bt c mt loi c v, mt ngi no trc khi ra i cng
nm m trong nc ngha l nc trong t cung ngi m, v sinh ra tc l trong nc i ra. Ti
khng ni rng ngi nm m bit nhng iu . Nhng ti cho rng anh ta khng cn bit n
iu . Ngi nm m c th bit nhng iu c k cho nghe hi cn nh, nhng d anh ta c
bit chng na cng chng lin quan g n s hnh thnh ca k hiu tng trng. Ngy xa ngi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ta k cho chng ta nghe rng chnh nhng con c em tr con n. Nhng c th a tr con u,
th di sng di ging, ngha l di nc ch cn u na? Mt thn ch ca ti, hi cn nh
c nghe k cu chuyn bin mt c bui chiu. Mi sau ngi ta mi tm ra ch b ang
ci u xung nc xem c a tr con no trong khng?
Trong nhng huyn thoi v s ra i ca nhng anh hng, m O.Rank kho cu (vic c nht l
s ra i ca Sargon, Agade nm 2800 trc T.C) vic dm trong nc hay t trong nc i ra gi
mt vai tr quan trng hng u. Rank cho rng l nhng hnh nh tng trng cho s sinh sng
nh trong gic m. Khi trong gic m chng t cu c mt ngi no khi cht ui, chng ta
thng coi ngi nh m mnh: trong nhng huyn thoi mt ngi cu c mt a b khi
cht ui chnh l m a b. Trong mt cu chuyn ngi ta k li rng: ngi ta hi mt a b
Do thi thng minh l: Ai l m ca Moise?. Thng b tr li khng ngp ngng: l cng
cha. Nhng ngi ta bo: Khng ng. B Cng cha ch l ngi cu Moise khi cht ui
thi. a b tr li: Th b ta bo th. chng t rng n cng bit ngha ng ca cu chuyn
huyn thoi.
Trong gic m ci cht thng c tng trng bng s ra i. Khi mt a b hi v mt ngi
lu khng gp, thc ra cht, ngi ln thng tr li l ngi i du lch. Ngay y ti cng
cho rng s tng trng ny khng lin can g n s gii thch cho tr con nghe. Nh thi s cng
dng hnh nh ch sui vng nh mt min xa xi m khng mt du khch no n m c
th tr v c. Ngay trong cu chuyn hng ngy chng ta cng ni n nhng chuyn du hnh
cui cng. Tn gio c xa ca x Ai cp cng ni n cuc du hnh qua ci cht. Cn nhiu bn
ca cun sch, v d nh cun Baedekre i theo xc p trong cuc du hnh. T khi ngha a c
tch ri nhng ni c nh , cuc du hnh cui cng v ci cht tr thnh hin thc.
S tng trng cho c quan sinh dc ca n b cng khng phi ch c trong gic m. Trong i
sng hng ngy nhiu khi bn gi mt ph n l mt ci hp c k m khng h bit rng mnh
dng ch tng trng cho c quan n b. Trong Tn c c ni: ngi n b l mt ci bnh
yu. Nhng sch kinh ca ngi Do thi c li hnh vn rt th v, y ry nhng thnh ng mn
ca s tng trng tnh dc, thng khng d hiu t no v gy ra nhiu s hiu lm v d nh trong
cun Thnh ca ca cc thnh ca. Trong sch v Do thi sau lun lun c on ni n ngi n
b nh mt ci nh v ci ca nh ci ca mnh. V d nh ngi chng ly v mt trinh thng
phn nn l mnh thy ca ng. Ngi n b ni v chng mnh nh sau: Ti dn bn sn cho
anh nhng anh lt bn. V ngi chng lt ngc bn nn con ci mi qu qut. Nhng ti liu
ny u trch trong cun S tng trng tnh dc trong kinh thnh Giato v thnh kinh Hi gio, ca
M.L.Levy, Brunn.
Chnh cc nh ng nguyn hc a ra hnh dung ngi n b tng trng bng ci tu thu: danh t
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Schiff (tu thu) lc u dng ch mt ci bnh bng t st bt ngun bng ch Schaff (ci cho).
Ch l tng trng cho ngi n b v ci t cung, l iu c thy trong huyn thoi Hy lp
lin can n Preanderu Corinthe v v l Mlissa. Theo chuyn do Hrodote k li th sau khi git
v mnh v ghe tung, tn hn qun yu cu bng mnh cho bit tin tc v ngi v yu qu, ngi
cht lin cho anh ta bit mnh c mt bng cch nhc cho Preanderu bit l anh ta cho bnh
m trong l lnh ngt, thnh ng ny c mc ch m ch n nhng c ch m khng mt ai bit
ngoi hai v chng. Trong cun Anthropophyteia ca Kraus thng c coi nh mt cun sch rt
di do v i sng tnh dc ca cc dn tc, ngi ta c thy rng trong mt vi min c khi
ni n ngi n b va sinh xong ngi ta thng ni rng ch ta b v l. S t la cng c
ngha tng trng: ngn la v nh c quan sinh dc n ng: cn l la l c quan ca n b.
Nu ngc nhin khng hiu v sao nhng phong cnh li lun lun tng trng cho c quan sinh dc
ca n b, bn hy c nhng sch v thn thoi trong t lnh nui sng con ngi gi mt vai
tr nh th no trong cc dn tc c xa, v quan nim v canh nng nh hng rt nhiu trong
vic tng trng ny. Thng ngy ngi n b c chng hay hnh dung cn phng ca ngi n
b ch chnh ngi n b sao, thay th con ngi bng ch ca n b. Chng ta cng dng
ch Cnh ca thing ling ch c vua v chnh ph. Ch Pharaon dng ch vua Ai cp c
ngha l sn to ( min ng xa gia hai ca thnh thng c sn dng lm ni hp chng khc
nhng ci ch trong thi c). Tuy nhin ti thy ngun gc ny c v hi ht . Ti cho rng s d ci
phng tr thnh tng trng cho ngi n b; thn thoi v thi ca chng nhc lun n nhng ch
dng tng trng cho ngi n b sao? l nhng ch: to lu i , thnh quch , thnh ph.
S d c ngi nghi ng v im ny th ch l v ngi khng bit ting c nn khng hiu
chng ta ni thi. Nhng trong my nm gn y ti c cha cho nhiu ngi ngoi quc v trong
gic m ca h, h cng ni n nhng ci phng ch ngi n b. Cn nhiu l do chng
minh rng s tng trng ny vt qu bin gii ca ngn ng v s kin ny c nh on
mng Schubert cng nhn. D sao cng cn phi cho rng khng mt thn ch no ca ti li khng
bit t g v ting c c, v th ti ch i nhng nh phn tm hc ti cc nc khc trn th gii
hin cho nhng ti liu i vi nhng ngi ni cng mt th ting.
V s tng trng cho c quan sinh dc ca n ng khng c mt k hiu no li khng c trong
cu ni thng ngy di mt hnh thc khi hi, tm thng hay thi v nh trong cc nh thi s thi
c xa. Trong nhng k hiu khng nhng c nhng k hiu thng xut hin trong cc gic m
m cn c nhng k hiu khc v d nh ci cy. V li, s tng trng trong c quan sinh dc ca
n ng c mt phm vi rt rng, c bn ci rt nhiu nn chng ta s khng ni n v khng
ch . Chng ta ch ni n mt k hiu thi: l k hiu v Tam v nht th. Chng ta gt ra mt
bn ngh khng bit c phi con s ba l ngun gc ca s tng trng ny khng. Nhng iu
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chc chn l nu c nhng vt g gm ba phn (v d nh cy vn tho ba l) c dng tng

trng cho nhng binh chng hay biu hin no th chnh l ngha tng trng .
o hoa hu ba cnh ca ngi Php, nhng huy hiu k khi ca hai o cch xa nhau nh o
Sicile v o Man, theo ti ch l tng trng cho c quan sinh dc n ng. Thi c xa, ngi ta
v li dng vt xua ui nhng hnh nh xu, ngy nay ngi ta thng eo ba, nhng ba ny
khng g khc hn l s tng trng cho nhng c quan sinh dc. Cc bn hy quan st nhng ba
thng buc quanh c m xem: no mt o vn tho bn l thay th o vn tho ba l tng trng;
mt con ln: ngy xa tng trng cho s sinh con ci; mt ci nm trng thc s ging dng
vt; mt ci vnh mng nga trng nh m h ; anh chng lau l si mang theo mt ci thang l v
ngy xa hnh nh tng trng cho s giao cu. Chng ta thy ci thang tng trng cho s
giao cu trong gic m; trong ting c anh t tro ln cao c ngha l tnh dc. Ting c
thng ni tro ln ngi n b v thng cha ny l mt thng tro lu i. Trong ting Php,
ngi ta dch ting Stufe ca c bng ch i v ngi ta gi anh chng chi bi ng im bng
ting mt thng i nhiu. C l danh t cng lin can n vic nhiu ging vt trong khi giao cu
thng ci ln con ci.
Vic dng danh t b gy cnh ch s th dm khng nhng ng vi nhng c ch thng
thng trong lc th dm m cn ging nh nhiu thnh ng trong thn thoi. Nhng s tng trng
cho vic th dm hay s thin bng hnh dung rng rng thc c bit: khoa nhn chng hc cho ta
mt th d v iu . Ngy nay s buc bung trng c l bt ngun s thin ngy xa. C nhiu
b lc c xa thng rch c quan sinh dc k nim vic n tui dy th ca con trai trong khi c
nhng b lc li nh mt ci rng trong dp ny.
Ti chm dt bi ny bng nhng th d nh trn. ch l nhng th d: chng ta bit nhiu hn th
na v nhng th d ny nu khng phi l do chng mnh l nhng ngi khng chuyn mn tp
trung li m do nhng nh chuyn mn v khoa nhn chng, thn thoi, ngn ng v nhn loi hc
tp trung th th v hn nhiu. Nhng d nhng iu mnh bit hy cn t i, chng ta vn phi a ra
nhng kt lun v nhng kt lun ny s lm chng ta suy ngh.
Trc ht chng ta c s kin l ngi nm m c mt li din t tng trng m anh ta khng bit
n v cng khng cng nhn khi thc dy. iu ny khng lm chng ta ngc nhin cng nh khi ta
ni rng ch hu gi ca chng ta bit ch Phn d ch ta sinh c v cha bao gi hc ch Phn
c. Chng ta khng th dng quan nim ca chng ta v tm l hc bit r iu . Chng ta ch
c th ni rng nu ngi nm m c bit n nhng s tng trng ny th chnh l v thc, s bit
ny thuc vo i sng tinh thn v thc. iu gii thch ny khng i xa c. Cho ti nay chng ta
ch cn cng nhn l c nhng khuynh hng v thc ngha l khuynh hng m chng ta khng
bit n trong thi gian ngn ngi no thi. Nhng by gi cn c g hn na: l nhng iu
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
hiu bit bng v thc, nhng lin quan v thc gia cc tng , nhng s so snh v thc gia
cc vt, trong mt trong cc vt s thay th cho nhng vt khc mt cch thng trc. Nhng s
so snh ny khng pht sinh ra ch dng mt ln cho mt trng hp no , nhng dng mi
mi trong mi trng hp, v bao gi cng sn sng xut hin. Chng ta c bng c v im ny
v nhn thy chng trong nhng ngi khc nhau hon ton, ni hai th ting khc nhau.
Nhng iu bit tng trng ny t u ra? Ting ni thng ngy ch cung cp c mt phn nh
thi. Nhng s ging nhau trong cc phm vi khc, nhiu khi ngi nm m khng h bit n v
nu chng ta c tp trung c vi v d th cng kh nhc lm.
Th hai, nhng lin quan tng trng ny khng thuc ring v ngi nm m v khng biu th
ring cho cng vic tin hnh trong gic m. Chng ta bit l nhng thn thoi, nhng chuyn c
tch, nhng cu ca dao tc ng, nhng bi dn ca, ting ni hng ngy v nhng nh thi s u dng
s tng trng . Phm vi ca s tng trng rng ln v cng, s tng trng trong gic m ch l
mt khong nh trong phm vi . Chng ta khng nn kho cu ton th vn bng cch i t
nhng gic m. Nhiu k hiu tng trng dng ni khc, khng xut hin trong gic m hay ch
xut hin rt t; ngi ta cng khng lun lun tm thy ngoi i nhng k hiu thng xut hin
trong gic m hay nu c th cng ch l t thi. Ngi ta c cm tng ang ng trc mt li din
t c k nhng mt i ri tr mt vi trng hp cn st li, ri rc khp ni, ch ny mt t ch
kia mt cht thay i trong rt nhiu phm vi. Ti nh n mt anh chng in khng tng trng
ra mt ting ni cn bn trong nhng lin quan tng trng ch l nhng ci g cn st li trong
ting ni .
Th ba, cc bn chc ngc nhin khi thy trong cc phm vi khc nhng lin quan tng trng ny
khng hon ton thuc v tnh dc, trong khi gic m th li hon ton thuc v tnh dc thi. iu
ny cng chng d ct ngha g. C phi l nhng k hiu tng trng c xa c p dng vo
nhng trng hp mi khng, c phi nhng s p dng mi ny dn dn a nhng k hiu ny
n mt ht ngha tng trng khng? Tt nhin l chng ta khng th tr li cc cu hi khi
c i mi trong phm vi gic m. Chng ta ch nn ni rng gia nhng s tng trng v i
sng tnh dc c nhng dy lin lc cht ch.
Gn y chng ta nhn c mt bi rt quan trng v vn ny. Mt nh ngn ng hc, ng M H.
Sperber tuy khng kho cu v phn tm hc cho rng nhng nhu cu tnh dc gi mt vai tr
quan trng trong vic pht sinh v pht trin ngn ng. Nhng m thanh u tin c pht ra c
dng gi nhng ngi khc gii trong cng vic tnh dc; ri s pht trin sau ca ngn ng i
cng vi s t chc cng vic trong thi c xa. Cng vic c tin hnh chung nhp nhng theo
nhng cu h khoan. S quan tm v tnh dc di chuyn n s quan tm v cng vic. Ngi ta
c th cho rng ngi thi c xa ch bng lng chp nhn cng vic nh mt ci g n thay th cho
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tnh dc v cng quan trng nh tnh dc vy. V th nn nhng cu h khoan i theo s lm vic c
hai ngha. mt ngha dnh dng n cng vic, mt ngha dnh dng n tnh dc v ph thuc hn
vo cng vic. Nhng th h sau, sau khi pht minh ra mt ting c ngha tnh dc, dng ting
trong mt loi cng vic mi. Nhiu ting gc sau c thnh lp, ting no cng bt u
c ngha l tnh dc nhng v sau b mt ngha tnh dc. Nu nhng iu va phc ho c coi
l ng th chng ta s c th hiu c tnh cht tng trng trong gic m, hiu r ti sao gic m
trong khi gi li c mt ci g trong nhng iu kin c k , li c nhiu k hiu lin quan n
tnh dc nh th, ti sao nhng binh kh v dng c li dng tng trng cho n ng, nhng vi
v vt dng li tng trng cho n b. Lin quan tng trng hnh nh ci g cn st li ca s
ng ho cc ting trong thi c, nhng vt ngy xa c cng mt tn vi nhng vt c dnh
dng n hnh cu v i sng tnh dc by gi xut hin trong gic m di danh ngha l k hiu
tng trng cho hnh cu v i sng ny.
Nhng s vic ny c gi ra khi ni n cc gic m s gip cho chng ta thy rng mn phn
tm hc chnh l mt mn hc c tnh cht tng qut ch khng phi nh Tm l hc v tm thn
hc. Mn phn tm hc c lin quan n nhiu khoa hc tinh thn khc nh thn thoi hc, ngn ng
hc, nhn chng hc, tm l qun chng hc, khoa hc tn gio. Nhng cng trnh kho cu ca
nhng khoa hc ny cng gip chng ta nhiu d kin qu bu. Cho nn chng ta s khng c
ngc nhin khi thy phong tro phn tm hc a n s xut bn mt t tp ch dnh ring cho
vn kho st cc lin quan gia cc mn hc ny vi mn phn tm hc. l t tp ch Imago
thnh lp nm 1912 do Hans Sachs v Otto Rank. Trong s lin lc vi cc khoa hc khc, mn phn
tm hc cho nhiu hn nhn. Tt nhin nhng kt qu c v k khi m mn phn tm hc thu
lm c s d dng chp nhn hn mt khi cc cng trnh kho cu trong cc khoa hc chp nhn.
Nhng chnh mn phn tm hc cung cp phng php k thut v cc quan im p dng c
trong cc khoa hc khc. Cng trnh kho cu ca phn tm hc tm ra trong i sng tinh thn
nhng s kin gip cho chng ta gii quyt hay a ra nh sng hn mt iu b n ca i sng
cng cng.
Nhng ti cha ni cho cc bn nghe trong trng hp no chng ta c th c c mt tm nhn
su xa nht v vn ngi ta gi l ting ni cn bn v phm vi no gi li c nhiu iu
truyn li t ngy xa nht. Cha bit cc iu , cc bn khng th hiu c ht tm quan trng
ca vn . Phm vi l phm vi ca cc chng lon thn kinh vi nhng triu chng v cch pht
hin m mn phn tm hc c nhim v gii thch v cha chy.
Phng din th t ca vn a chng ta quay li im khi u v hng chng ta theo chiu
hng vch sn. Chng ta ni rng d khng c s kim duyt gic m chng na th gic m
cng khng phi v th m tr nn d hiu hn v chng ta s phi gii quyt vn din t ngn ng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tng trng trong gic m bng ngn ng trong khi thc. Vy tnh cht tng trng trong gic m l
mt yu t khc trong s bin dng ca gic m khng ph thuc vo s kim duyt. Nhng ta c
th cho rng s kim duyt c th li dng tnh cht tng trng tin cho cng vic ca mnh v
c hai u c mt mc ch chung : lm cho gic m tr thnh k khi v kh hiu.
V vy, sau ny chng ta c th tm ra c mt yu t mi cho s bin dng na. Nhng ti khng
mun ri b vn tnh cht tng trng m khng nhc li mt ln na thi kh hiu ca mt s
ngi hc thc i vi vn ny: cht tng trng c chng minh y trong huyn thoi ,
tn gio ngh thut v ngn ng. Khng bit chng ta c nn tm l do ca thi ny trong nhng
lin quan m chng ta tm ra gia tnh cht tng trng v i sng tnh dc hay khng?
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
S xy dng gic m
Phn th hai: Gic m
Nu cc bn bit r s kim duyt v s tng trng hot ng nh th no trong gic m th bn

c th hiu r s hot ng ca cc s bin dng. Mun hiu gic m, cc bn dng hai k thut b
tc cho nhau: trc ht, gi cho ngi nm m nh li nhiu iu cho n khi dn dn tm c thc
cht ca gic m, ri thay th cc k hiu tng trng bng ngha thc ca chng. Th no bn
cng s gp mt vi iu khng c chc chn, nhng l iu chng ta s ni n sau.
n y chng ta c th tip tc cng vic khi u trc y nhng vi phng tin cn thiu
st. Chng ta c nh sp t cc lin quan gia nhng yu t ca gic m v thc cht ca
chng; nhng lin quan ny gm c: lin quan gia mt phn v ton th s phng chng v m ch,
lin quan tng trng v s biu din bng li ni. Chng ta s lm li cng vic ny trong mt
phm vi rng ln hn bng cch so snh ni dung r rng vi gic m tim tng nhng iu tm ra
c trong khi gii thch.
Ti hy vng l cc bn s khng ln ln ni dung r rng v nhng tng tim tng na. Vi s
phn bit ny, cc bn s hiu v gic m hn l nhng c gi ca cun sch on mng ca ti.
Cng vic bin i gic m tim tng thnh ni dung r rng gi l s xy dng gic m. Cng
vic, tri li, bin i ni dung thnh gic m tim tng gi l cng vic gii thch gic m. Cng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
vic gii thch tm cch xo b cng vic xy dng. Nhng gic m thuc loi tr con, nhng s thc
hin cc ham mun c mt phn xy dng, nht l s bin i lng ham mun cng c mt phn xy
dng, nht l s bin i lng ham mun thnh s thc, s bin i nhng tng thnh nhng hnh
nh th gic. i vi cc gic m ny chng ta khng cn gii thch, ch cn xt qua loa v hai s
bin dng thi. Cn trong cc gic m khc, chng ta phi lm cng vic xy dng, v s d phi lm
vic ny v c s bin dng, s bin dng ny ch c th mt i khi chng ta gii thch xong.
V c dp so snh nhiu cch gii thch gic m nn ti c th ct ngha cho cc bn nghe cng
vic xy dng mt gic m li dng c nhng tng tim tng trong nh th no. Ch xin
cc bn khng nn a ra nhng li kt lun qu vi v. Ti yu cu cc bn c bit ch n
nhng iu di y.
Cng vic phi lm trc ht xy dng mt gic m l s c ng li gic m. Ti mun ni l
ni dung gic m r rng nh hn mc ch ca gic m tim tng v ch l mt bn tm tt thi.
Cng c khi khng c s c ng nhng trong thc t s c ng ny bao gi cng c mt v nhiu
khi t ra rt quan trng. Cha bao gi ngi ta thy ni dung ca gic m r rng li rng v di do
hn gic m tim tng. S c ng tin hnh theo ba phng php sau y: 1/ Mt vi yu t
tim tng b gt b d dng. 2/ Gic m r rng ch nhn vi mnh nh ca mt vi phng
din ca gic m tim tng thi. 3/ Nhng yu t trong gic m tim tng v c mt vi im
ng nht c ng ho vi gic m r rng.
Nu mun, bn c th dnh cho phng php th ba ny ci tn c ng. Hu qu ca phng php
ny rt d chng minh. Ch cn nh li gic m ca mnh, bn cng d dng tm thy trng hp c
ng ca nhiu ngi thnh s c ng ca mt ngi. T mt ng A, chng ta c th hiu ng B,
ri ng ny lm cho ta nh li b C, ri vi tt c ta tm ra D. Tt nhin trong bn ngi ny c tnh
cht g chung cho c bn. C nh th chng ta c th thnh lp mt hp th gm nhiu i tng,
vi iu kin l cc i tng ny c mt vi im chung nhau m gic m tim tng nhn mnh c
bit. Gn nh l mt k nim mi m im chung nhau chnh l tm im. em nhiu phn nh
ho vo thnh mt hp th nh th, chng ta s c nhng hnh nh m h ging nh mt tm knh
nh c th c in thnh nhiu tm nh khc. Cng vic xy dng gic m cn n nhng hp
th thng do mnh to ra khi chng khng c mt, v d nh khi chng ta tm mt ch din t
mt . Chng ta gp nhng s c ng v thnh lp loi ny, v d nh trong trng hp l li.
Cc bn hy nh li anh chng tr tui mun begleit digen (do hai ch beglei ten, i cng, v belei
digen, tht l, hp thnh) mt b. C nhng gch tr khn cng c hp thnh bng nhng k thut
loi . Nhng ngoi trng hp ny th phng php c ng c v k l v k khi. S thnh
lp nhng hp th cng ging nhng s vic do tr tng tng di do ca chng ta sng to ra
bng nhng yu t khng h c trong cuc th nghim: v d nh nhng con vt khng l thi tin s
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
trong thn thoi v trong cc bc ho ca Bocklin. V li, tr tng tng sng to ca mnh thc ra
chng sng to c g bao gi, m ch tp trung li mt ni nhng yu t khc bit thi. Nhng
phng php dng trong cng vic xy dng c c bit l nhng vt liu dng xy dng ton l
nhng tng, trong c mt vi th tc khng th c chp nhn nhng tt c u c thnh
lp v din t mt cch ng n. Cng vic xy dng gn cho nhng tng ny mt hnh thc
khc nhng thc l mt iu ng ch v kh hiu khi cng vic ny li dng s dung hp din
t nhng tng ny. Trong khi din dch chng ta c bit ch n nhng im c bit trong
nguyn bn v c trnh khng ln ln nhng ch c ngha ging nhau. Cng vic xy dng tri li c
gng c hai khc nhau tm ra mt ch c th din t c c hai . Chng ta khng nn a ra
nhng kt lun vi v v im c bit ny, v chnh im c th tr thnh quan trng trong khi
nim v cng vic xy dng.
D s c ng li c lm cho gic m ti tm hn i na, ngi ta cng khng cho l kt qu ca
kim duyt. N c th c nhng nguyn nhn c tnh cht c kh hay kinh t nhng d sao s kim
duyt cng c d phn vo .
Nhng hu qu ca s c ng c th ht sc k l. S c ng lm cho chng ta c th tp trung
vo trong gic m r rng hai tng tim tng khc hn nhau, v do gii thch c m khng
cn mt cch gii thch ph no khc na. S c ng cn c hu qu lm cho lin quan gia cc yu
t ca gic m tim tng v ca gic m r rng tr nn phc tp. V th nn mt yu t trong gic
m r rng c th tng ng vi nhiu tng tim tng v tri li: nh vy tc l c mt s trao i
i li. Trong khi gii thch gic m ngi ta cn rng nhng tng xut hin tun t khng
nn em ra dng ngay m phi ch cho chng ra ht ri mi em dng.
Vy cng vic xy dng din t nhng tng trong gic m mt cch khc thng, khng phi
bng cch dch tng ch mt, hay chn la theo mt quy tc no , hay tm cch thay th mt ny
bng mt khc. Cng vic xy dng l mt cng vic khc hn v phc tp hn nhiu.
Mt hu qu khc ca cng vic xy dng l s di chuyn, mt cng vic chng ta c dp c
bit n ri v hon ton l cng vic ca s kim duyt. S di chuyn, din tin theo hai cch: mt
l thay th mt yu t tim tng khng phi bng mt yu t khc cng loi nhng bng mt yu t
khc xa hn, ngha l bng mt s m ch, hai l tnh cht tinh thn c chuyn t mt yu t quan
trng n mt yu t bt quan trng hn lm cho gic m thnh ra c mt ngha khc hn.
S thay th bng mt s m ch cng xy ra trong khi ta thc nhng hi khc. Trong t tng trong
khi thc s m ch cn d hiu, gia s m ch v tng thc s phi c mt lin quan v ni dung.
Gch tr khn thng li dng s m ch nhng khng theo iu kin phi c s lin tng gia cc
ni dung. S lin tng ny c thay th bng mt s lin tng bn ngoi t khi dng n, t cn
bn trn s ging nhau gia cc thanh m, cc ngha khc nhau ca mt ch. v.vNhng gch tr
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
khn li theo thc st iu kin v s d hiu: gch tr khn s khng t c mc ch nu ngi

ta hay mt s ct ngha gng gng. S kim duyt trong gic m ch t c mc ch khi lm cho
ngi ta khng th tm ra c con ng a t s m ch ti thc cht ca n.
S di chuyn yu t tinh thn t mt yu t ny qua mt yu t khc trong gic m l phng sch
tt nht din t t tng. Nhiu khi thc ta cng dng n c mt ngha khi hi. Ti k cc
bn nghe cu chuyn sau y: Trong mt lng c mt anh chng ng mng nga phm mt ti
nng. To n quyt nh rng anh ta phi n ti, nhng v trong lng ngoi anh ta ra khng cn
ngi ng mng no khc, v th anh tr nn cn thit khng th git c, trong khi trong lng
c ti ba anh th may, nn ba anh ny b treo c thay th cho anh ng mng.
Hu qu ca cng vic xy dng, v phng din tm l l hu qu thch th nht. l s bin i
cc tng thnh nhng hnh nh th gic. iu khng c ngha l tt c nhng yu t cu thnh
u b bin i ht; nhiu yu t gi nguyn tnh cch v xut hin nguyn hnh trong gic m r
rng; ngoi ra khng phi cc tng ch xut hin di hnh thc ca hnh nh th gic. D sao th
nhng hnh nh th gic ny cng gi phn chnh yu trong s thnh lp mt gic m. Phn vic ny
ca cng trnh xy dng khng thay i: chng ta bit iu ny ri cng nh chng ta bit n s
biu din bng li ni ca nhng yu t ring bit trong m.
Tt nhin ngi ta khng d dng g t c kt qu . hiu nhng s kh khn bn c
tng tng trong mt bi lun thuyt v chnh tr, ngha l thay nhng ch in bng nhng hnh v.
i vi ngi v vt ni trong bi vic thay th bng hnh nh chng c g l kh, nhng khi
mun thay th nhng tng tru tng hay nhng s lin lc gia ny v n th qu l mt
cng vic i v tri. i vi nhng ch tru tng bn c th dng mi cch, v d nh c
th vit li theo mt li ni c l t c thng dng hn nhng cha ng nhiu hnh nh c th
hn. Cc bn s nh li rng nhng ting tru tng ny chnh l nhng ch c th ngy xa ri bn
s tm mi cch tm li c ngha c th lc u. V d bn s rt thch khi c th din t
c mt vt g (be sizen) bng ngha c th l ngi trn vt (a rua fsizen). Cng vic xy
dng khng lm g khc hn. Chng ta khng nn i hi mt s chnh xc qu ng i vi mt s
biu din tin hnh trong iu kin nh th. Cho nn chng ta khng trnh cng vic xy dng ny
khi n thay th mt yu t rt kh hnh dung nh s ngoi tnh (Ehebruch) bng mt hnh nh c th
nh gy mt cnh tay (Armburch). Bit nhng chi tit bn c th sa cha li nhng s vng v
ca hnh v khi dng thay th li ni.
Nhng nhng phng tin ny thiu thn khi din t nhng dy lin lc gia hai : bi v, v l do,
v.v Nhng yu t ny khng th c din t bng hnh nh. Cng th, cng trnh xy dng trong
gic m rt gn ni dung gic m thnh nhng i tng v hnh ng c th. Cc bn s hi lng
nu c th din t nhng lin quan tru tng bng nhng hnh nh. Cng vic xy dng dng nhng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tnh cht hnh thc trong gic m r rng, nhng mnh nh, nhng mc r rng hay tm ti
din t mt vi phn ni dung nhng tng tim tng trong gic m. Nhng tng tim tng
c phn chia thnh nhiu gic m nh v s nhng gic m ny cng tng ng vi s ch
chnh trong gic m, vi nhng loi tng c trong ; mt gic m nh din ra trc gic m
chnh y nh mt bi m u cho mt cun sch; mt tng ph thuc thm vo chnh c thay
th bng mt vi cnh bao gm cc bin c ca gic m tim tng c din t trong gic m r
rng. S vic c tip tc nh th. Hnh thc ca gic m khng phi l khng quan trng v cng
cn gii thch. Nhiu gic m c th xy ra trong mt m, gic m no cng quan trng nh nhau
chng t rng c mt vi s kch ng cng ngy cng tng cng cn phi b ch ng. Trong
mt gic m, mt yu t c bit c th c biu din bng nhiu k hiu tng trng.
Lm cng vic so snh nhng tng trong gic m v gic m thc s din ra, chng ta bit c
nhng iu khng ch i, v d nh chng ta thy rng ngay nhng iu kh hiu trong gic m
cng c mt ngha c bit. V im ny, s tri ngc gia quan nim y hc v quan nim phn
tm hc v gic m ti mt mc gh gm n ni tr thnh tuyt i khng gii quyt c.
Theo quan nim trn th gic m chng c ngha l g c, v tinh thn m gic m l hu qu mt ht
kh nng ph phn; theo quan nim sau th gic m tr thnh v ngha l mt khi ngay trong gic m
ngi ta ph phn l iu thc v ngha l. V d nh vic mua ba v gi 1 fl.50 m chng ta
thy. S ph phn trong dp ny: ly chng sm qu l mt iu khng hiu c (hay l mt iu
di dt).
Trong cng vic xy dng gic m, chng ta cng bit iu g tng ng vi nhng s nghi ng, bt
nh ca ngi nm m, ngha l c thc mt yu t no c din t trong gic m hay khng,
v yu t ny c ng nh iu m mnh ngh hay khng hay l mt iu khc. Khng c g trong
gic m tim tng cho ta bit v nhng iu nghi ng, bt nh ; chng ch l hu qu ca s kim
duyt thi v phi c coi nh mt mu toan gt b c s dn p.
Mt trong cc nhn xt lm mnh ngc nhin nht l nhn xt lin quan n cc cng vic xy dng
dng gii quyt nhng s tri ngc nhau trong gic m tim tng. Chng ta bit l nhng yu
t tng t trong gic m tim tng c thay th bng nhng s c ng trong gic m r rng.
Nhng nhng s tri ngc cng c gii quyt nh nhng s ging nhau v cng c din t
bng mt yu t nh nhau trong gic m r rng. V th nn mt yu t c im tri ngc trong
gic m r rng cng c th c ngha, chng ta phi tu theo chnh m gii thch. V th cho nn
chng ta mi hiu ti sao trong gic m khng h c hnh dung cu tr li khng bao gi.
Cch lm vic k l ca cng vic xy dng c mt im tng t trong cng vic pht trin ngn
ng. Nhiu nh ngn ng hc nhn thy rng trong ngn ng thi c c nhng s tri ngc nh:
yu kho, r rng tm ti, ln nh u c din t cng mt gc (ngha tri ngc trong
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nhng ting c xa). V d nh trong ting c Ai Cp kho v yu u c din t bng ting

ken. Khi ni ngi ta dng ging cao hay thp phn bit hai ngha; khi vit ngi ta thng v
thm mt hnh nh khng c c ln. Ngi ta vit ch ken kho bng cch v bn cnh mt
ngi ng thng dy; v ken yu bng hnh nh mt ngi ang ngi xm. Mi sau ny ngi ta
mi dn dn thay i v dng nhng ch ring din t hai tri ngc. V th ngi ta chia
ch ken ra thnh hai ch ken kho v ken yu. Mt vi ngn ng tr hn v mt vi sinh ng
ngy nay cn gi li c du vt ca s tri ngc c xa . Xin n c mt vi v d theo C.Abel
(1884).
Ting La Tinh c nhng ting nhiu ngha nh sau:
Altus (cao, su, xa) v sacer (thing ling v s a ngc).
V y l mt vi v d v nhng s thay i trong ch gc :
Clamere (ku); clam (yn lng, du dng, b mt); siccus (kh) v succus (nc, ng).
V ting c:
Stimme (ging ni v stumm (cm).
So snh nhng sinh ng c h hng vi nhau chng ta c nhiu th d cng loi:
- Anh : lock (kho); c: loch (l), lucke (l hng).
- Anh: cleave (b i); c: klenben (dn).
Ting Anh without theo ngha en l vi v khng, by gi ch cn dng mt ngha: khng; ting
with khng nhng ch c dng theo ngha thm vo (vi) m cn dng vi ngha loi tr (sau
straction) th d nh nhng ch withdraw (rt li, rt i) withhold (t chi, ngn cn). Ting c
wieder cng th.
Mt im c bit khc trong cng vic xy dng cng c mt im tng t trong vic pht trin
ngn ng. Trong ting c Ai Cp cng nh trong mt vi th ting tr hn t ngn ng ny sang
ngn ng khc cng mt ting, cng mt ngha c th c din t bng nhng thanh m tri ngc,
v d nh nhng th d sau y ly trong ting c v ting Anh:
Topt (d) pot. Boat (tu thu) tub. Hurry (vi v) Ruhe (ngh) Balken (ko) Kloben (ci);
wait (i) tawen.
So snh ting La Tinh v ting c ta c:
Capere (cm) packen; ren (thn) Niere.
Nhng s tri ngc nh th ny xy ra trong gic m bng nhiu cch khc nhau. Chng ta bit
nhng s tri ngc v ngha, s thay th ngha bng ting phn ngha. Trong gic m c nhng s
o ln tri ngc nhng tnh trng, nhng lin quan hai ngi hnh nh mi s u dic ra
trong mt th gii o ngc. Trong gic m nhiu khi chnh ch th rng li sn ngi th
sn. S tip din ca cc bin c khi u nguyn nhn cho gic m nhiu khi li i sau nhng bin
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
c ng l phi n sau. ng nh trong nhng v cho trong hi ch ngi anh hng ng ln ra

cht trc khi ting sng n trong hu trng. C nhng gic m trong th t cc bin c b o ln
hon ton thnh ra mun hiu ngi ta phi bt u bng bin c xy ra trc mt. Hn cc bn cn
nh nhng iu c trnh by trong chng ni v tnh cht tng trng ca gic m, trong
chng ti trnh by rng nhy xung nc cng ng ngha vi t di nc i ln, ngha l sinh
ra hay cho ra i cng th thi, tro thang hay xung thang cng c ngha nh nhau. Ngi ta nhn
thy d dng u l nhng ci li m s bin dng ca gic m c th c c v s t do biu din
ny.
Nhng im c bit ny ca cng vic xy dng phi c coi nh c l lm. Chng gn lin vo
vi nhng li din t c xa, nhng ngn ng v ch vit thi c, cng gp nhng kh khn m sau
ny chng ta s ni n.
kt lun, chng ta cn a ra mt vi nhn xt ph. Trong cng vic xy dng, tt nhin gic m
phi bin i nhng tng tim tng thnh nhng hnh nh c th, c tnh cch th gic cng tt.
Vy m nhng tng ny li bt u xut hin bng nhng hnh nh c th; nhng vt liu ca
chng, giai on u tin ca chng l nhng cm gic v gic quan hay ni ng hn l nhng hnh
nh k nim ca cc cm gic . Ch mi v sau nhng ting ni mi c gn lin vo cc hnh
nh v ni li thnh nhng . Vy cng vic xy dng lm cho cc tng phi i tht li, v trong
s tht li ny tt c nhng ci g m s pht trin cc hnh nh k nim v s bin i ny thnh
tng em n cho gic m nh nhng ci g mi thu thp c u phi bin mt ht.
Cng vic xy dng trong gic m din tin nh th . S quan tm ca chng ta i vi gic m
r rng phi tht li v sau hu trng. Nhng v gic m r rng l iu m chng ta bit r hn c
mt cch trc tip, nn chng ta s dnh cho n mt t nhn xt na.
Gic m r rng di mt chng ta qu c mt i nhiu phn quan trng, iu ny ht sc t nhin.
Gic m ny c xp t thnh mt khi hay khng b phn chia thnh nhng mnh nh i vi
chng ta khng phi l iu quan h. Ngay c khi gic m c mt ngha g chng na th
ngha cng bt ngun s bin dng ca gic m v khng lin quan g n gic m tim tng
nh l b mt ca mt to nh th bn , lin quan vi s kin trc v bn ca nh th . Trong
mt vi trng hp, b mt ca gic m c th c mt ngha ly t nhng yu t khng bin dng
hay ch hi bin dng mt cht nm trong nhng tng tim tng. Mt khi chng ta cha gii thch
c gic m, cha hiu c mc ca s bin dng th chng ta khng th thy r iu ny
c. C mt im nghi ng khi hai yu t trong gic m c v nh tin li gn nhau n mc ho
c vo vi nhau. T s kin ny ngi ta c th i n kt lun rng, nhng yu t tng ng ca
gic m tim tng cng phi xch li gn nhau hn, nhng trong nhiu trng hp khc nhng yu t
kt hp vi nhau trong gic m tim tng li tch ri nhau ra trong gic m r rng.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Chng ta khng nn gii thch mt phn ca gic m r rng bng mt phn khc, coi gic m nh
mt ci g c mch lc v hp thnh mt s biu din c tnh cch thc t. Trong phn ln cc
trng hp, gic m ging nh hn ng sc c kt hp li bng cht xi mng, do nhng
hnh nh mun mu xut hin trong khng phi l hnh nh xc thc ca nhng ng vng
quanh nhng hn c kt hp li. Thc ra cng c mt s xy dng th hai ph thuc c nhim
v lm cho nhng d kin trc tip c ngay ca gic m tr thnh hi c mch lac, nhng xp t
ln xn khng th no hiu c, khi cn n nhng d kin ny c th c b tc.
ng khc, khng nn gn cho cng vic xy dng ny mt tm quan trng qu ng v chp nhn
n khng d dt. S hot ng ca n bin mt dn dn do nhng hu qu ca chnh n: no s c
ng, s di chuyn, s hnh dung mt cch c th, ri xy dng tt c trong mt cng vic xy dng
th hai, n ch lm c c th thi ch khng lm c g hn. Nhng s phn on, ph bnh,
ngc nhin, nhng kt lun xy ra trong gic m khng bao gi l kt qu ca cng vic xy dng,
rt t khi l hu qu ca mt s suy ngh v gic m: chnh l nhng mnh nh trong gic m tim
tng xm nhp gic m r rng sau khi c thay i cht t. Cng vic xy dng cng khng th
to lp c nhng din t. Tr vi trng hp rt him cn nhng iu nghe thy trong gic m
thng l ting vang ca nhng iu nghe thy hay ni trong ngy, nhng iu ny c a vo
trong gic m tim tng nh nhng vt liu kch ng gic m. Nhng s tnh ton cng khng chu
nh hng ca s xy dng; nhng tnh ton thy trong gic m ch l s xut hin ln xn ca
nhng con s, khng c ngha g hay ch l nhng bn cp li ca nhng s tnh ton trong gic m
tim tng. Trong nhng iu kin , chng ta s khng ngc nhin nu thy ngi ta bt quan tm
n s xy dng ny, dnh s ch cho nhng tng tim tng do gic m r rng pht hin ra
trong mt tnh trng b bin dng nhiu hay t. Nhng ngi ta s lm to nu c theo chiu hng
m cho rng nhng tng tim tng c th c coi nh chnh gic m ri em p dng cho n
nhng s kin thuc v gic m r rng. Thc l k khi khi ngi ta lm dng nhng d kin ca
mn Phn tm hc ln ln nhng s vic ny. Gic m khng l g khc hn l hu qu ca cng
vic xy dng; vy gic m chnh l hnh thc m cng vic xy dng bao quanh nhng tng
tim tng.
Cng vic xy dng l mt s hot ng c tnh cht c bit cha tng thy trong i sng tinh
thn. Nhng s c ng, di chuyn bin ho tht li ca nhng tng tr thnh nhng hnh nh
c th chnh l nhng iu ht sc mi m do cng ca mn phn tm hc tm ra. Ngoi ra da vo
s kin tng t nh cng vic xy dng, chng ta nhn thy c nhng dy lin lc cht ch gia
mn phn tm hc v cc mn hc khc, nh s tin ho ca ngn ng v t tng, Cc bn ch thy
r tm quan trng ca vn ny sau khi bit rng nhng s hot ng ca cng vic xy dng sau
ny s l ngun gc ca s pht sinh ra cc chng bnh thn kinh.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Ti bit l chng ta cha th duyt li nhng iu ch li m mn Tm l hc c th rt ra nhng

nhn xt ny. Ti ch mun cc bn n nhng bng chng mi ca chng ta v s c mt ca
nhng hot ng tinh thn v thc (nhng tng tim tng trong gic m chng khc g hn l
nhng s hot ng tinh thn v thc ny), nhng cnh ca m s gii thch gic m m cho
nhng ngi no mun kho cu v i sng tinh thn v thc ny.
V by gi, ti phn tch cho cc bn xem mt vi th d nh v cc gic m hin cho cc bn
nhng chi tit nhng iu m t trc ti nay ti ch ni v i th sa son trc, hay ch ni
mt cch khi qut v vn tt thi.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Phn tch mt vi v d v gic m
Phn th hai: Gic m
Cc bn ng tht vng nu thay v a cho cc bn xem nhng gic m p to tt, ti li ch a

ra nhng mnh gii thch nho nh thi. Chc cc bn cho rng sau bao nhiu s sa son va qua,
cc bn c quyn c ti tin cy hn v sau khi gii thch bao nhiu gic m ri, chng ta c
th tp trung c nhiu gic m vi y bng chng v nhng iu c trnh by v cng
vic xy dng gic m v nhng tng trong . Cc bn c l lm, nhng thc ra c nhiu l do
khin ti khng lm hi lng cc bn c.
Trc ht cc bn nn bit rng cha c ngi no coi vic gii thch gic m l cng vic chnh ca
mnh. Khi no ngi ta c dp gii thch gic m? Khi ngi ta gii thch mt gic m cho mt vi
ngi bn hay suy ngh v gic m ca chnh mnh t luyn v k thut phn tm hc: nhng
phn ln l ngi ta gii thch gic m ca nhng ngi b bnh thn kinh c em iu tr theo
phng php phn tm hc. Nhng gic m ny l nhng ti liu rt tt v khng h km gi tr so
vi gic m ca nhng ngi khe mnh bnh thng, nhng v bn cha bnh nn nhiu khi chng
ta b b buc phi theo phng php iu tr m b qua rt nhiu gic m khc. C nhiu gic m
xy ra trong lc iu tr khng th em gii thch hon ho c. V chng xut hin trong ton th
nhng vt liu v tinh thn m chng ta cha hiu, chng ta ch hiu c mt khi vic cha chy
xong xui. a nhng gic m ra tc l a ra ht nhng b mt ca mt ngi bnh, iu ny
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
khng hp mun ca chng ta v chng ta mun kho st gic m l ch ct sa son trong vic
tr bnh thn kinh.
Ni n y chc cc bn khng mun xt nhng gic m bnh hon ny na m mun xt n gic
m ca cc bn hay gic m ca nhng ngi bnh thng. Nhng iu khng lm c v ni
dung phc tp ca chng. Chng ta khng th t th vi chng ta hay th vi ngi khc, hay lm
cho h th vi chng ta vi mt tm lng thnh thc m mn phn tm hc i hi bi v nhng gic
m s a ra nh sng nhng iu b n ca chnh i mnh. Ngoi s kh khn v vic thu thp
ti liu cn c mt s kh khn khc. Gic m i vi chnh ngi nm m l mt s k l ri, tt
nhin i vi nhng ngi khng bit g v ngi nm m. N phi c v k l hn na ch. Vn
chng ca chng ta khng h thiu nhng gic m c gii thch hon ho v y . Chnh ti
cng cho in mt s phn tch trong khi tr liu. Th d tt p nht v s gii thch phi l s pht
trin ca Otto Rank. l hai gic m ca mt ngi con gi c dnh dng. Trnh by v ni dung
ca hai gic m ch cn c hai trang nhng khi gii thch li cn ti 76 trang. Mun lm cng vic
cho cc bn xem, ti phi cn ti 6 thng. Khi bt tay vo vic gii thch mt gic m hi di,
b bin dng nhiu hay t, chng ta phi lm nhiu vic n ni s mt rt nhiu cng trnh m
rt cc chng lm ai hi lng c. V th ti yu cu nn tm bng lng vi nhng mnh nh ca
cc gic m nhng ngi b bnh thn kinh, chng ta s c th kho st tng yu t mt. D
chng minh nht l nhng k hiu tng trng ca gic m v mt vi c im ca s biu din
tht li ca gic m. Vi mi gic m c phn tch, ti s cho cc bn r nhng l do no lm
cho ti a chng ra.
1. y l mt gic m ch gm c hai hnh nh vn tt. D hm l th by ng bc ngi nm m
vn ht thuc l. Mt ngi n b hn v vut ve anh nh con.
V hnh nh th nht: ngi nm m cho ta bit anh ta l Do Thi v bc anh ta cng l Do Thi,
mt con ngi ngoan o khng bao gi phm ti nng n ni ht thuc l trong ngy th by. V
hnh nh th hai, anh ta ch ngh n m anh. Gia hai hnh nh ny tt nhin phi c lin quan g.
Nhng l lin quan no? V ng bc khng th no ht thuc l trong ngy th by c, chng ta
ch c th cho rng gia hai hnh nh c mt s lin lc v thi gian. Nu bc ti ht thuc trong
ngy th by th ti mi cho m ti hn ti v vut ve l iu khng th c c cng nh vic
ht thuc l trong ngy th by i vi ngi Do Thi ngoan o. Chc cc bn cn nh l ti ni
rng trong khi xy dng gic m, tt c nhng s lin lc gia nhng tng u b tiu hy, v
nhng tng ny ch cn xut hin di hnh thc ca nhng vt liu nguyn cht, cng vic ca
s gii thch chnh l to lp li nhng dy lin lc .
2. Sau khi cho xut bn nhng cun sch v gic m, ti gn nh tr thnh mt nh chuyn mn
v gic m, c nhiu ngi vit th n hi v k chuyn gic m cho nghe, hi kin. Ti xin
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
cm t nhng ai hin cho ti nhng vt liu dng trong cng vic gii thch hay t ngh
gii thch cho ti nghe. y l mt gic m do mt sinh vin Munich cung cp nm 1910. Ti n
c gic m ny chng minh rng mt gic m kh hiu nu ngi nm m khng chu cho bit
nhng iu cn bit. Ti cng cn ni l cc bn s lm to nu cho rng s gii thch gic m trong
tnh cch tng trng c nhn mnh l cch gii thch l tng v cho cch gii thch bng
nhng s lm tng gia cc xut hin bt thng trong gic m l khng quan trng.
13 thng 7 nm 1910. Vo mt sng ti nm m nh sau: Ti ang i xe p trong thnh ph th c
mt con ch en chy theo xe v cn vo gt chn. Ti i mt qung na ri xung xe, ngi trn mt
bc thm ri tm cch chng li con ch trong lc n vn sa (ti khng b kh chu v ch cn v v
ci cnh sau y). Ngay trc mt ti c hai b n mc rt lch s nhn ti ch nho. ng lc ti
tnh dy v thy gic m thc s r rng.
Nhng k hiu tng trng trong trng hp ny chng gip c g. Nhng ngi nm m cho ta
bit: ti yu mt c gi gp ngoi ph nhng cha c dp ti lm quen vi c ta. Lm quen c
vi c ta th ti s thch gh lm v ring ti rt thch ging vt v c cm tng rng c ta cng
thch. Anh thm rng nhiu ln anh ta can thip khng cho ch cn nhau ngoi ph v iu
thng lm cho nhiu ngi i ng ngc nhin. C gi lun lun i ngoi ph vi mt con ch.
C iu l trong gic m r rng chng ta khng thy c ngi con gi m ch c con ch thi. C
th l hai b ng tui c v ch nho anh chng c gi ra thay th ngi con gi. Nhng iu
anh ta cho bit sau khng gii thch. Vic anh chng i xe p trong gic m c th ct
ngha c ln no gp ngi yu anh ta cng i xe p.
3. Khi mt ngi mt i mt ngi thn, ngi ta thng nm m thy xut hin nhng hnh nh ln
ln v s tin chc l ngi thn cht song vi lng mong mun ngi sng li. C lc ngi
cht, d cht vn tip tc sng v khng bit rng mnh cht, nu bit th chc s cht: c lc anh
ta na cht, na sng, hai trng thi ny c phn bit bng nhng du hiu c bit. Chng ta s
lm to nu cho l nhng gic m ny v l; trong gic m cng nh trong tiu thuyt con ngi sng
li khng phi l chuyn c bit v v l. Nhng gic m ny c th gii thch d dng c v
lng ham mun ngi cht sng li c din t bng nhng phng tin thc k l. Ti phn tch
cho cc bn xem mt gic m loi ny, mt gic m c v k khi, v l nhng sau khi phn
tch xong ta mi thy c nhng chi tit m nhng iu hc t trc c th gip ta on
trc ra c. l gic m ca mt ngi mt cha t nhiu nm.
Ngi cha cht nhng c o ln v trng khng c ti lm. ng ta sng li t khi c
o ln, v ngi nm m d dng mi cch cho ng ta khng bit rng mnh sng. (n y
gic m chuyn qua chuyn khc khng lin can g n s vic trn).
Ngi cha cht: iu chng ta bit, vic ng ta c o ln khng ng vi s thc, cng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
khng ng vi nhng iu din ra sau trong gic m. Nhng ngi nm m k l lc a m

ma v anh ta b au rng. Anh ta mun cha au rng theo l nghi ca gio hi Do Thi: Khi no
anh ta b au rng, anh c vic i nh i. Anh ta lin n phng rng. Nhng nha s bo rng cha
cn nh. Ti cho thuc vo ch au, mai ng tr li ti s nh sau.
Ngi nm m cho rng chnh s nh rng l s o m ngi cha ln.
Ngi nm m c l khng? Khng hon ton ng, v khng phi ci rng s b nh nhng l phn
rng b cht. Nhng iu khng chnh xc ny xy ra lun lun trong gic m. Ngi nm m l
mt s c ng coi vic ngi cha cht cng ging nh ci rng b cht nhng vn cn gi c.
Vy khng c g ng ngc nhin nu trong gic m c iu v l v lm sao p dng vo ngi cha
nhng iu p dng cho ci rng c. Vy im chung gia ci rng v ngi cha nm ni no? V
chnh im chung ny chnh l s c ng trong gic m r rng.
Gia ngi cha v ci rng phi c mt lin quan g v ngi nm m ni rng mi khi nm m thy
gy rng l c mt ngi thn b cht.
iu m tn ny khng ng. V th nn chng ta ly lm l khi thy s m tn ny c mt trong mi
mnh nh ca ni dung gic m.
D khng yu cu, ngi nm m cng ni cho ta nghe cu chuyn v bnh tt v ci cht ca ngi
cha, v thi ca mnh i vi cha. Ngi cha b bnh rt lu, tiu tn nhiu tin, mt nhiu cng
sn sc. Nhng ngi con khng h phn nn, khng h t ra st rut hay mong mun nhng s
chm dt. Anh ta khoe l rt c hiu, lng hiu ca ngi Do Thi v bao gi cng tin theo lut Do
Thi. Cc bn c nhn thy c s mu thun gia nhng tng gn lin vo gic m khng? Gia
ngi cha v ci rng c s ng nht. i vi ci rng anh chng mun tun theo lut Do Thi em
nh ngay khi b au v kh chu. i vi cha th anh ta cng li tun theo lut Do Thi dy anh ta
khng c phn nn v s tin em tiu trong s cha chy v v nhng iu kh chu gy ra, phi
kin nhn chu au kh v khng c th ght i tng gy ra nhng iu kh chu. S ging
nhau gia hai i tng l ci rng v ngi cha ng l s hon ton nu anh ta i vi cha cng c
nhng ngh nh i vi ci rng ngha l em nh ngay, mong mun cho cha cht chm dt
nhng iu au kh, chm dt cuc sng v ch v tn tin i.
Ti tin chc rng mi chnh l tnh cm thc ca anh chng ny i vi ngi cha v nhng li
hiu tho m ca anh ch c mc ch lm anh qun nhng k nim thi. Trong nhng tnh trng
, thng thng ngi ta mun cho cha cht nhng lng mong mun ny eo ci mt n hiu
tho: ci cht nu c n cng ch lm cha thi au kh thi. Cc bn cng nn nhn ra rng y
chng ta vt qu gii hn ca nhng tng tim tng. S can thip ca nhng tng ny ch
c tnh cch v thc trong thi gian ngn, trong thi gian gic m thnh hnh thi; nhng nhng tnh
cm chng i ngi cha c l c t lu trong tnh trng v thc, c th l t ngy cn nh, nhng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ch xut hin trong thc mt cch rt r t khi ngi cha b bnh. Chng ta cng c th ni chc
chn nh th i vi tng tim tng ang gip vo s thnh lp ni dung gic m. Trong gic m
khng c mt du hiu no v s chng i ngi cha. Nhng nu i tm ngun gc ca s chng
i bng cch quay tr li thi th u, chng ta s thy s chng i bt ngun t lng s hi
ngi cha, lng s hi ny km hm lng ham mun tnh dc ca a b, ri vn tip tc cm on
ngay trong tui dy th nhn danh nhng l do v x hi. iu ny ng trong thi ca ngi nm
m i vi cha: lng yu cha b gim rt nhiu bi lng knh trng v s hi bt ngun s km hm
nhng hot ng tnh dc ca ngi cha i vi ngi con.
Nhng chi tit khc trong gic m r rng c th c ct ngha bng s th dm. Cu: ngi cha c
v khng c ti; c th m ch nhng li ni ca nha s rng mt i mt ci rng khng phi l
iu lm cho ngi ta thch th. Nhng cng c th din t v mt khng c ti ca anh chng
tr tui b km hm trong tnh dc trong tui dy th. Ngi nm m th pho khi c th gn ci v
mt khng c ti ca mnh cho ngi cha v s vic ny xy ra nhn danh mt hnh ng o
ngc ca cng vic xy dng gic m ni trn. Ngi cha vn tip tc sng: cu ny c th
va l lng mong c ca ngi con va c th l li ha ca nha s rng ci rng c th khng b
nh. Nhng ngh Ngi nm m dng mi cch cho ngi cha khng bit rng mnh sng
c tnh cch ht sc t nh v cu c mc ch cho chng ta bit l ngi cha cht. Nhng iu
kt lun c ngha nht l do s th dm v thc l d hiu khi ngi nm m mun du khng cho
cha bit v i sng tnh dc ca mnh. Cc bn nn nh rng chng ta nhiu ln dng s th dm
v nhng hnh pht do s th dm gy nn ct ngha nhng gic m trong c s au rng xut
hin. By gi th hn cc bn thy mt gic m kh hiu nh th c thnh hnh trong trng
hp no. C nhiu phng sch c em dng: s c ng k l, gi to, di chuyn tt c
tng ra khi gic m tim tng, to ra nhng s vic dng thay th su xa nht, c k nht trong
thi gian gia nhng tng .
4. Chng ta c dp ni n nhng gic m tm thng, khng c g v l v k l ht, nhng i
vi cc gic m ngi ta t cu hi: Ti sao ngi ta li m nhng s tm thng, v ngha
l nh th?
Ti k cho cc bn nghe nhng gic m loi ny: ba gic m ca ngi con gi trong mt m.
a. C gi i trong phng khch v ng u vo mt ci n treo trn trn nh, gy nn mt vt
thng chy mu.
Khng c mt s vic g xy ra trong ngy c th lm nh li s vic c. Nhng iu c gi cho
chng ta bit li theo mt hng khc: Tc ti rng nhiu qu nn hm qua m bo l nu tc c
rng mi nh th th chng my chc u ti s nhn nhi nh mng t. Ci u xut hin tng
trng cho phn tri li trong thn th. Ci n treo c tnh cch tng trng r rng: tt c nhng th
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
g di u tng trng cho dng vt n ng. Vy vt thng l do mt dng vt gy ra trong

phn trong ca thn th. iu ny c th c nhiu ngha; nhng iu khc do chnh ngi nm m
cho bit chng t rng, nhng c gi cha n tui thng cho rng s d c kinh nguyt l v c
giao hp vi n ng.
b. C ta trng thy trong vn nho mt ci h su do cy b o ln gy ra. C ta cn nhn ra rng
ci cy khng cn . C ta tng l nhn thy ci cy trong gic m nhng thc ra cu ni ca
c ch ct din t mt khc ngha tng trng. Gic m ny gn lin vo vi lng tin tng ca
nhiu c gi b rng lc u c quan sinh dc ca con gi cng ging nh ca con trai, nhng v sau
ny b thin i (ci cy b nh i) nn mi c hnh thc hin thi.
c. C gi ng trc mt ngn ko trong ng nhng dng quen thuc n ni c mt bn tay
khc no s vo l c ta bit ngay. Ci ngn ko giy, cng nh mi ngn ko khc, rng hay hp
l tng trng cho c quan sinh dc ca n b. C gi bit l nhng du vt do s giao cu li
(hay do s s m) u rt d nhn ra v t lu s c s xy ra. Ti cho rng ba gic m ny ng
cho chng ta ch ch c gi hiu bit nhiu: c ta nh li nhng kt lun th u v s b mt ca
i sng tnh dc v nhng kt lun tm ra c thng lm cho c thy t ho.
5. Thm mt cht tng trng na. Nhng ln ny ti phi trnh by vn tt v i sng tinh thn.
Mt ng va qua mt m vi mt b, ni v b ny nh nhng ngi m m tnh i ch da trn cn
bn lng ham mun c mt a con. Nhng trong s giao hp, v tnh trng c bit no , hai
ngi phi tm cch ngn cn s th thai bng cch khng cho tinh kh chy vo trong m h. Sau
khi giao hp xong ri ng, lc thc dy b t k li gic m nh sau:
Mt s quan mc o ti ui theo b ta trn ng ph. B ta b chy, tro bc thang nh mnh
nhng ng kia vn ui. Th khng ra hi, b ta chy vo phng, ri kho ca li. ng kia ng
ngoi ca v nhn vo ca s, b ta thy ng ngi ln mt ci gh di v khc.
Tt nhin s ui nhau trong ph v tro bc thang tng trng cho s giao cu. Vic ngi n b
chy vo phng kho ca li khi b bt hnh dung s o ngc thng thy trong gic m: m
ch s giao cu cha c tho mn. B ta cng di chuyn lng bun ru bng cch gn cho ng kia:
trong gic m b thy ng khc, iu m ch s xut tinh.
Chc cc bn cng ni rng trong mn phn tm hc, mi gic m u c mt ngha v tnh dc.
Nhng by gi cc bn hn thy r l li phn on sai lm. Cc bn bit c nhng gic m l
s thc hin nhng s ham mun, trong c s thc hin nhng nhu cu chnh yu ca con ngi
nh i kht, c t do, c nhng gic m v s tin li, hay s hp tp, nhng gic m v s h
tin, ch k. Nhng nhng gic m u b bin dng nhiu (khng phi l tt c) u din t nhng
s ham mun v tnh dc.
6. Ngoi ra ti cn c mt l do c bit p dng s tng trng trong gic m. Ngay t bui u
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
gp g ti cho cc bn bit trong vic ging dy mn phn tm hc thc kh c th a ra c

nhng bng chng v nhng iu mnh ni gy cho sinh vin nim tin tng. Hn nhiu ln
cc bn thy ti ni ng. Nhng gia nhng lun v nhng iu khng nh trong mn ny c
nhng dy lin lc cht ch n ni mt iu ng mt phn no cng c th ng vi mt phn
khc hay ng vi ton th vn . Ni v mn ny ngi ta thng cho rng ch cn gi mt ngn
tay ra l cho mn nm ly c bn tay. Bn no hiu v chp nhn nhng iu gii thch v
nhng hnh vi sai lc, mun hp l vi chnh mnh phi chp nhn tt c nhng iu gii thch khc.
Vy m tnh cch tng trng cho gic m khin cho chng ta mt im khc cng d lnh hi nh
th. Ti k cho cc bn nghe mt gic m ca mt ngi n b, v mt cnh st vin, chc chn
cha bao gi c nghe ni n mn phn tm hc v tnh cht tng trng trong gic m. Cc bn
s c dp t mnh phn on xem cch gii thch bng nhng k hiu tng trng cho tnh dc c v
on hay gng p hay khng.
C ngi lt vo trong nh, b nm m lo s lin gi cnh st. Nhng cnh st vin ny, hi
cng hai tn trm khc, vo trong mt nh th c mt qu ni bn trn c rng rm bao ph. Cnh
st vin i ci m, eo mt ci c cn v mc mt ci o ti. B ru en ngm. Hai thng trm i
cng vi cnh st vin qun ci tp d theo hnh ci bao. Gia nh th v qu ni c mt con ng.
Hai bn ng c nhiu c v bi rm cng ln cao cng dy v n nh ni th thnh c mt khu
rng.
Cc bn hn nhn thy d dng nhng k hiu tng tng em dng. Ba ngi cng i tng trng
cho c quan sinh dc n ng. Cn phong cnh, nh th qu ni tng trng cho c quan sinh dc
n b. Nhng bc thang tng trng cho s giao cu. Qu ni trong gic m cng mt tn vi tn
trong mn phu c th hc: ni Vnus.
7. Thm mt gic m na cn c gii thch bng tng trng nhng ln ny do chnh ngi nm
m gii thch bng mi k hiu tuy khng bit g v cng vic gii thch gic m ht, y l mt
trng hp c bit khng bit xy ra trong nhng iu kin no.
Anh ta i chi vi cha trong mt ni chc chn l cng vin th c trng thy nh thu t vi mt
tri bng ht hi ng trc ca. Cha anh hi tri bng dng lm g: anh hi ngc nhin v cu
hi nhng cng tr li. Hai ngi i ti mt ci sn to bn trn c tri mt tm tn ln. Ngi cha
mun ly mt ming tn nhng cn nhn xung quanh xem c ai thy khng. Anh bo cha l ch cn
cho ngi gc bit l mun ly bao nhiu tn i cng c. T sn n mt ci h c bc da nh
mt gh bnh, gn c mt ci cu thang. u h c mt nn t rng ri li n mt ci h na.
Chnh ngi nm m gii thch: Nh thu t chnh l c quan sinh dc ca ti. Tri bng b buc
cht trc ca l dng vt ca ti, dng vt ny t lu nay khng cng cng ln nhanh nh trc
na. Ni cho r rng hn: nh Thu t chnh l ci mng t m ch b cho l thuc b phn sinh
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
dc. Ch phng ra trc nh Thu t chnh l hai bu di.

Trong gic m ngi cha hi nhng th dng lm g, ngha l nhng b phn sinh dc dng lm
g. Chng ta c th o ngc li tnh th m khng s b lm ln, ngha l trong gic m chnh a
b hi cha, v trong i thc t khi ngi ln hi nh th. Do chng ta phi coi nh cu hi c
ngha l: Nu ti hi cha ti v b phn sinh dc th Trong nhng dng sau chng ta s ni
tip v gic m ny.
Ci sn c tri tm tn phi c mt ngha tng trng: sn trong nh ngi cha, ni ng dng
lm ch bun bn. Mun kn o hn ti thay hng ho trong cng vic bun bn bng ming tn,
ngoi ra khng thay i g nhng iu ngi nm m ni. Ngi nm m gip cha trong vic
bun bn t ra kh chu v li kim li ca cha. V th nn chng ta phi hiu cu ni trn nh
sau: Nu ti hi cha ti v c quan sinh dc th ng s la i ti nh la di khch hng.
Ngi cha mun ly i mt t tn, iu ny biu hin mt nh bt lng, nhng ngi nm m li
gn cho hnh vi mt ngha khc: l s th dm. iu ny cho bit ri, nhng cch gii thch
ny cng ph hp vi s kin l s th dm thng c din t bng iu tri li (con bo cha l
nu mun ly mt ming tn th phi xin php ng hong ngi gc). Cho nn chng ta khng ngc
nhin khi ngi con gn cho cha nhng hnh vi th dm cng nh gn cho cha nhng cu hi v
c quan sinh dc lc u. Cn ci h th chnh l m h. Cn xung thang cng nh ln thang tng
trng cho s giao cu.
Ngi nm m k li l c mt ci h ri n mt nn rng, ri n mt ci h na: nhng chi tit
ny thuc ring v ngi nm m. Sau khi giao cu nhiu ln anh ta lc ny thy kh chu khi
phi tip tc giao cu v hy vng l c th dng thuc cha chy ly li c sinh lc hi xa.
8. Hai gic m sau y ca mt ngi ngoi quc rt mun theo thuyt a th. Ti li chng t
cc bn l lun lun ci ti ca ngi nm m xut hin trong gic m d c khi c ngu trang.
Nhng chic rng tng trng cho n b.
a. Anh ta i du lch, hnh l em theo trong mt chic xe. Trong hnh l c nhiu rng, c hai
rng v en vo loi rng biu trong vic qung co. Anh ta ni t an i: Nhng chic
rng ny ch i ti ga thi.
Thc t anh ta i du lch vi nhiu hnh l nhng trong khi cha bnh, k li nhiu chuyn n b.
Hai chic rng en chnh l hnh nh ca hai ngi n b tc en gi mt vai tr quan trng trong
i anh. Mt trong hai ngi mun i theo anh ti Vin, ti khuyn anh khng nn cho b ta i.
b. Mt quang cnh khu Thu quan: mt ngi bn ng hnh vi anh ta m rng ra v va ni, va
ht thuc l: Bn trong khng c g ht. Nhn vin Thu quan lm ra v tin anh, nhng vn khm v
tm thy mt th cm. Anh ta lin ni: Ch cn lm g c. Chnh ngi nm m l khch du
lch, ti l nhn vin Thu quan. Tuy thng thng thnh thc trong khi ni chuyn vi ti, ln ny
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
anh khng mun cho ti bit l anh va giao du vi mt b c l v cho rng ti bit b ny. Anh ta
gn cho ngi bn tnh trng kh chu ca mt ngi b bt cht ni di, v chnh l do anh
khng c mt trong gic m.
9. y l mt k hiu tng trng m ti cha ni n:
Anh ta gp c em gi i cng vi hai ngi bn l ch em rut. Anh cha tay bt tay hai c bn nhng
khng bt tay em gi.
Gic m ny khng lin can g n mt bin c no c. Anh ta nh li mt thi xa xa khi hai ngi
bn ca c em gi cha c b ngc s. Vy hai ngi bn ca c em chnh l hai ci v m anh
mun bp qu h khng phi l v ca em anh.
10. y l mt v d v ci cht trong gic m.
Anh ta i trn mt chic cu ao, dc, cng vi hai ngi quen, nhng khi thc dy khng cn nh
tn na. t nhin hai ngi ny bin mt nhng ch cho mt ngi gy nh mt b xng, i
mt ci m, mc b qun o bng vi. Anh hi ngi c phi l in tn vin khng? Khng! C
phi l ngi nh xe khng? Cng khng. Anh tip tc i, trong lng lo s php phng, v ngay khi
thc dy ri anh vn c cm gic l chic cu s sp v anh b lao xung vc.
Nhng ngi m ta cho l khng bit hay qun tn thng l nhng ngi rt thn. Ngi nm m
c mt em trai v mt em gi; nu anh mong cho h cht tt nhin anh lo s php phng. V ngi
mang in tn anh cho rng nhng ngi lun lun mang n nhng tin tc xu. Theo ng phc
th ngi cng c th l ngi i thp n ngoi ph, nhng nhng ngi ny va i thp n va
i tt n y nh t thn tt ngn la ca cuc sng. V ngi nh xe, anh ngh n mt bi th ca
Uhland v cuc du hnh trn mt bin ca vua Charles anh nh li cuc du hnh nguy him trn mt
bin vi hai ngi bn trong anh ng vai vua Charles trong bi th. V cy cu, anh nh li mt
tai nn quan trng xy ra trc , nh li lun cu ngn ng ti ngha: i sng l mt cy cu treo.
11. Mt th d khc v hnh dung tng trng ca ci cht, c mt ngi n thm anh v li mt
tm danh thip c vin en.
12. Gic m sau y c dnh dng n bnh thn kinh, s c cc bn ch n theo nhiu phng
din.
Anh ta du lch bng xe la. Xe dng li gia ng. Anh tng l mt tai nn, phi tm cch t cu, i
khp mi toa tu v git ht nhng ngi mnh gp: ngi li xe, ngi t than, v.v
Gic m ny lin quan n cu chuyn ca mt ngi bn. Trn mt toa xe la bn c mt ngi
in c ch i trong mt toa ring, nhng ngi ta v cho mt ngi khch vo trong toa
. Ngi in git ngi hnh khch. Ngi nm m tng mnh l ngi in v chng minh
hnh vi chnh ng ca mnh bng ngh anh ta phi git tt c nhng nhn chng. Nhng sau
anh ta tm c mt l do khc ct ngha on u gic m. Hm trc, trong rp ht, anh c gp
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
li ngi yu ri b v ghen. V lng ghen ln qu cao nn anh cho l nu ly nng c l anh s tr

thnh in mt. iu c ngha: anh cho rng nng s lng l n ni anh phi git ht nhng
ngi no mnh gp trn ng mnh i v ghen vi ht mi ngi. Chng ta bit l vic i ht
phng ny qua phng khc trong gic m tng trng cho m ci.
V vic toa tu ngng li gia ng, v v ngh s rng c mt tai nn xy ra, anh ta k li l mt
hm i xe la, xe ny qu c dng li gia hai ga thc. Mt b ngi bn cnh bo anh l ngng li
nh th, th no cng xy ra chuyn hai xe m nhau v trong trng hp , mun cho chc ch c
mt vic gi hai chn ln tri. Nhng ci chn gi ln tri ny cng gi mt vai tr trong nhiu cuc
i chi v ng qu vi bn gi trong lc u yu nhau. l mt bng chng khc t rng anh
phi in lm mi lm l thnh hn vi nng. Vy m theo nhng iu ti bit v tnh trng anh ta
th ti c th qu quyt rng ngay trong lc ny nh lm iu in r l thnh hn vi ngi con
gi vn cn ln vn trong u anh.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Nhng im c l, tnh cch u tr trong gic m
Phn th hai: Gic m
Chng ta hy quay tr li kt qu theo di, chu nh hng ca s kim duyt, cng vic xy dng
a cho nhng tng tim tng mt phng sch din t mi. Nhng tng tim tng ch l
nhng tng hu thc ca chng ta khi thc dy, nhng tng m ta bit r. Phng sch din t
mi c nhiu im khng hiu. Chng ta ni rng, phng sch quay tr li nhng tnh trng
c t lu, ngy nay khng cn na, ca s m mang tr thc, ca ting ni biu din, ca nhng lin
quan c tnh cch tng trng, c th ca nhng iu kin c t trc khi ngn ng ca chng ta
c m mang. Chnh v th nn chng ta gi phng sch din t ny l phng sch c l, i tht
li.
T nhn xt ny, cc bn c rt ra kt lun nu chng ta kho st cng vic xy dng ny, chng ta
c th bit c nhng d kin qu bu v nhng bui u ca s m mang tr thc ca con ngi.
Ti cng hy vng th, nhng cng vic ny cha ai lm c. Thi tin s m cng vic xy dng gic
m a chng ta quay v c hai mt: trc ht c thi tin s c nhn, thi th u; sau l thi tin
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
s ca s tin ha ca s m mang cc c quan trong ngi. Bit u mt ngy kia ngi ta li

chng minh nh c r rng xem trong s hot ng ca tinh thn tim tng c nhng phn no
thuc v thi tin s ca s m mang cc c quan trong thn th, l mt iu khng phi l khng
lm c. V d nh chnh v th cho nn chng ta mi c quyn coi s tng trng ha nh mt
gia ti ca mn kho cu v s m mang ca cc c quan trong thn th.
Nhng khng phi l tnh cch c nht c l ca gic m. Kinh nghim hn cho cc bn bit
v chng mt tr nh trong thi th u. Ti mun ni l nhng nm u tin trong i sng, vo
khong nm, su, hay tm tui g thng khng li du vt trong tr nh ca mnh. C nhiu
ngi cho rng mnh nh c ht mi s t u n cui trong i mnh, nhng trng hp khng
nh c g c bao gi cng nhiu hn. S kin ny ng l phi lm cho mnh ngc nhin mi phi.
Nm hai tui a b bit ni; chng my lc n bit hng v trng thi tinh thn phc tp, bit din
t tnh cm bng nhng c ch v li ni m sau ny n s qun i v c ngi ta nhc li cho bit.
Tr nh ca a b trong nhng nm u tin tt nhin nng n, mm mng, bn nhy hn trong
nhng nm sau , v d nh nm th tm chng hn, v do nh nhng cm gic v s vic hn.
V li khng c g cho php ta ngh rng cng vic ca tr nh l mt cng vic cao c v kh khn.
Nhiu khi c nhng ngi c mt trnh tr thc thp nhng li c tr nh rt tt.
Thm mt im c bit na: i sng tr nh trong nhng nm u tin ca thi th u khng y
: c nhng k nim ni bt ln trn, nhng k nim tng ng vi nhng cm gic c th, khng
cn nh li lu. Nhng k nim v nhng bin c sau c la chn trong tr nh: iu g quan
trng c gi li, iu g khng quan trng b b i. i vi nhng k nim trong thi th u th
khng th. Chng khng tng ng vi nhng bin c quan trng trong cuc i, d theo quan nim
ca a tr. Nhng bin c tm thng v ngha l n ni nhiu khi ta t hi ti sao ta li khng
qun i nh? Ti kho cu nhiu v s mt tr nh trong thi th u v s vic ti sao li c nhiu
k nim cn c gi li trong thi , mc du a b qun ht nhng iu khc. Ti i n kt
lun l ngay c i vi tr con, ch nhng k nim quan trng mi khng b mt i thi. Ch c iu
l nhng s hot ng tinh thn nh s c ng, s di chuyn m iu quan trng c thay th bng
nhng yu t km quan trng hn trong tr nh. V s kin ti gi nhng k nim trong thi th
u l nhng k nim bao bc b ngoi, ch cn phn tch k lng l chng ta li c nhng ci g
che giu di ci bao ra.
Trong vic tr bnh bng phn tm hc, chng ta lun lun phi lp nhng ch trng trong cc k
nim v thi th u. Trong nhiu trng hp, chng ta c nhng kt qu kh quan, ngha l gi
li c nhng iu xy ra trong thi th u b qun i. Nhng cm gic gi li c khng
bao gi b qun na, m ch li dn vo trong phm vi ca v thc, lc no cng tim tng trong ,
rt kh nhn bit. Nhng cng c khi chng bt thn t trong v thc hin ra, nht l trong gic m.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Do , i sng gic m tm c cch lt vo trong v thc thy li nhng k nim ca thi th

u. Chng ta c nhiu v d rt hay trong vn chng, chnh ti cng c th hin cho cc bn mt th
d nh th. m n ti nm m thy mt ngi no gip cho ti mt vic g, ti thy ngi r
rng trc mt. l mt ngi thp, bo, mt cht hai vai to, u rt. Ti cho rng l mt ng
thy thuc. Do m ti cn sng, ti hi m ti xem ng bc s trong thnh ph qu hng ca ti
m ti ri b khi mi c ba tui ra sao th m ti cho bit rng ng ta ngi thp, bo, c rt, vai so,
mt cht. M ti cng ni cho ti bit ng thy thuc chm sc cho ti trong trng hp no.
Vic tm li nhng vt liu b qun lng trong nhng nm u tin ca thi th u chnh l mt c
im ca tnh cch c l ca gic m.
Chng ta cng c th gii thch nh trn i vi mt trong cc iu b n khc m t trc ti nay
chng ta cha gii thch c. Ti trnh by cng cc bn rng, gic m thng b kch ng bi
nhng s ham mun tnh dc xu xa, nhiu khi khng th km hm c, n ni gic m phi chu
s kim duyt v bin dng i. Khi chng ta gii thch nhng gic m li cho ngi nm m nghe
th ngi ny m m phn i; ngay c khi h chp nhn s gii thch ca chng ta, h cng t hi
khng hiu sao li c th c s ham mun nh th, thc tri hn vi tnh tnh, khuynh hng v tnh
cm thng ngy ca h. Chng ta phi lp tc cho h bit ngay ngun gc ca nhng s ham mun
. Nhng s ham mun xu xa nh th thng bt ngun t trong d vng, nhiu khi rt gn. Chng
ta c th chng minh c rng ngy xa nhng ham mun c c ngi nm m bit n.
Chng ta ct ngha cho mt b nghe gic m ca b ta c ngha l b mong mun cho c con gi 17
tui ca b cht i, v b cng nhn rng qu c mt thi b mun nh th. a b c sinh ra sau
mt s thnh hn gng p v i n s tan v. Trong lc c mang a b, trong mt cuc ci ln
vi chng, b ta ly tay m thm thp vo bng hy vng l s lm cho ci bo thai b cht. C
bit bao nhiu ngi m by gi yu con nh in, nhng ngy xa c mt thi khng h mong
mun c con, mong cho a con cht trc khi sinh, bit bao nhiu b bt u c nhng hnh
ng ti c nhng may mn khng xy ra s g. V th lng ham mun mt ngi mnh yu qu cht
i thng bt ngun t bui u gp g vi ngi .
Chng ta gii thch cho mt ngi cha bit rng gic m ca ng c ngha l ng mong mun a
con trai c m ng yu qu cht i, ng ta cng nhn l c mt thi qu ng c mong mun nh th
thc. Trong lc a b cn b, ng khng hi lng v cuc hn nhn, thng t nh l nu a b
cht i ng s t do hn v li dng c s t do mt cch d chu hn. Trong nhiu trng hp
th ght ngi ta cng tm thy nguyn do tng t. Nhng k nim ny c lin can n nhng s
kin thuc v d vng, tng gi mt vai tr quan trng trong i sng tinh thn, tng c
thc bi ng s. Cc bn s ni rng, khi thi ca chng ta i vi mt ngi no khng
thay i hay t ra lun tt p th nhng s ham mun v nhng gic m ni trn khng th c c.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Ti chp nhn kin , nhng nhc cc bn rng cc bn cn n ngha ca gic m do s

gii thch a ra ch khng nn n s biu th bng li ni ca ngi nm m. C th trong
gic m r rng ci cht ca mt ngi thn hin ra di mt hnh thc gh s, nhng trong thc t
li c mt ngha khc hn hay ch dng ngi mnh yu qu thay th cho mt ngi khc thi.
Nhng mt trng thi ging nh th cng nu ln mt vn quan trng hn nhiu. Cc bn s ni
ng l d lng mong mun ny c thc chng na v c khng nh bng k nim gi ln chng
na th cng khng th l mt cch gii thch. Lng mong mun ny bin mt t lu, ch cn
trong v thc nh mt k nim tm thng chng c g quan trng, chng c kch thch c ai.
Thc t chng c g chng t rng s kch thch ny c quyn lc mnh m. Th ti sao lng
mong mun ny li xut hin trong gic m? Vn t ra rt ng. Vic tr li cu hi ny s a
ta i rt xa, bt buc chng ta phi c mt thi nht nh i vi nhiu im quan trng trong
thuyt v gic m. Trong lc ny chng ta nn t gii hn trong khung cnh bi hc ny thi, chng
ta chng minh c rng lng ham mun b km hm ng vai tr ca s kch ng trong gic m
v tip tc kho st xem c phi nhng lng ham mun xu xa khc cng bt ngun d vng ca
ng s hay khng?
im cn nht l ngi nm m thng ch k nn lng ham mun lun lun gt b mi tr lc
trn ng pht trin, v chnh lng ham mun ny l nguyn nhn pht sinh ra gic m. Mi khi
c k no ngn tr ta trn con ng ta i, gic m lun lun tm cch tiu hy k d k l
cha, m, anh em, chng v, v.v S c c ny ca loi ngi thng lm cho ta nm m v ta
khng sn sng chp nhn nhng kt qu tm ra rng nhng s ham mun bt ngun trong d
vng, chng ta s tm thy ngay thi gian ca s vic i vi chng ta s khng cn lm chng ta
ngc nhin na. Chnh trong nhng nm u tin ca cuc i m a b ch yu c mnh n thi,
mi sau ny n mi bit yu ngi khc v hy sinh mt phn no ci ti ca n. Nu a b c yu
mt ngi no ngay trong nhng nm u tin ch l v n cn n ngi , ngha l v mc ch
ch k. Trong thc t, chnh lng ch k dy cho n bit yu mn.
Chng ta ch cn so snh thi ca a b i vi anh ch em v i vi cha m l thy ngay. a
b thng khng yu anh em hay ch em, cho anh ch em l ngi cnh tranh vi mnh, thi ny
ko di nhiu nm sau c khi ngoi c tui dy th na. Thnh thong n cng t ra u ym anh em,
ch em nhng thng th lng th ch bao gi cng vn i trc. V d nh thi ca nhng a
b chng hai tui ri n nm tui khi c em mi cho i, thi i vi em thng l khng
thn thin. Lun lun chng ni: "Con khng mun c em, cho chim em n i. Sau n dng
mi cch lm gim gi tr ca em, k c nhng cch c c. Nu gia hai a b khng xa nhau
lm v tui, khi i sng tinh thn di do hn, a b thng sn sng ght em hn. Nhng khi hn
nhau kh nhiu tui th a b c th c cm tnh vi em mt phn no, khng phi v yu em m v
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
em n c ci g hay hay, coi em nh mt con bp b song; khi cch nhau tm tui hay hn th a
b, nht l b gi, thng coi em nh con. Nhng ni thc, mt khi trong gic m ngi ta mong
mun cho anh em hay ch em cht i, lng mong mun ny thng bt ngun trong thi th u, c
khi trong mt thi k chm hn trong cuc sng chng.
Gia tr con vi nhau t khi khng c s va chm mnh m, l do l a no cng mun chim c
quyn tnh yu ca b m, chim gi cc chi v mt ch ngi. Nhng tnh cm th nghch ny
xy ra i vi nhng a ln cng nh a b. Chnh B. Shaw cng ni: nu c mt ngi no m
mt ngi n b Anh ght hn ght m th chnh l ngi ch c. S nhn xt ny lm chng ta
ng ngng. Ch em ght nhau l mt chuyn cn chp nhn c, ti sao m con li c th ght nhau
c.
C nhin l a b bao gi cng c cm tnh vi cha m hn l i vi anh ch em: vic cha m con
ci khng yu nhau tri vi quy lut t nhin l s th ght gia anh ch em. Nhng trong thc t
ngi ta thng thy tnh yu gia cha m v con ci thng khng t ti mc l tng m x hi
i hi, v nu khng b km hm bi lng hiu tho th s th ght c th xut hin c. L do
ca s th ght ny ai cng bit: l ci ng lc thng lm cho nhng ngi cng ging xa
nhau, v d nh con gi xa m, v con trai xa cha. Con gi thng cho m lm nht ch ca mnh v
i din x hi km hm bn nng tnh dc ca mnh. Nhiu khi gia hai m con c c mt s th
ght cnh tranh. Gia cha v con trai s giao thip cn cng thng hn na. Con trai thng coi b
nh tng trng cho nhng s b buc ca x hi m n chu khng ni. Ngi cha thng lm nht
ch ca ngi con, ngn tr khng cho n tha mn tnh dc hay hng th ca ci. V d nh
ngi con mun ni ngi ca cha thng mong cho cha cht cng sm cng hay. Tri li s giao
thip gia cha v con gi hay gia m v con trai thn thin hn nhiu. Nht l gia m v con trai
th lng yu tinh khit hn, bt ch k hn.
Chc cc bn t hi ti sao ti li ni vi cc bn nhng iu tm thng ai cng bit nh? Bi v
lun lun ngi ta khng chp nhn iu v cho rng l tng x hi lun lun c tn trng.
Nh tm l hc cng nh nhng k sng sng u ni s thc c, nhng ngi ta thch cho
nhng nh tm l hc ni hn. Ngi ta c mun cho rng l tng x hi t c trong i sng
thc hng ngy, nhng cc nh thi vn hay kch s li c t do ni n s vi phm ca x hi i
vi l tng .
Cho nn chng ta khng ngc nhin khi thy trong gic m ngi ta thng t mun tiu dit cha
m, nht l ngi cng phi vi mnh. Lng ham mun ny cng c thc trong khi ta thc, c khi tr
thnh c khi c th c che giu di nhng danh t hay nguyn c hp l hn v d nh trng
hp ca gic m 3, trong lng ham mun cho cha cht i c gii thch hp l l nu ngi cha
cn sng chng na th cng ch ko di thi gian au n v ch m thi.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Nhng t khi ch c lng th ght khng thi, nhiu khi lng th ght ny np sau tnh cm u ym
hn v dn p th ght vo trong v thc phi ch gic m mi xut hin, c pht trin n mt
mc qu ng ri li c trong trng hp khng c l do g c trong i sng thc, v ngi nm
m khng bao gi chu cng nhn, chng ta vn thy lng mong i cho ngi thn cht i xut
hin. Ta c th gii thch iu ny bng cch ni rng, lng mong i bt r ngay t nhng
nm u tin ca cuc sng trong thi th u v by gi mi xut hin ra nh sng, nht l i vi
nhng ngi cng phi.
Nguyn do vn nm trong s cnh tranh v i sng tnh dc. Ngay t khi cn nh, i vi m a
b c mt lng yu c bit: cho rng m mnh l ca ring mnh v ngi cha thng b coi nh
mt ngi cnh tranh, lun lun xm phm n ca ring ca n: i vi a con gi cng th, coi
m nh mt ngi tranh ginh tnh yu ca n i vi ngi cha. S quan st s cho chng ta bit r
vo tui no a b s c ci mc cm m ta gi l mc cm Oedipe, bi v trong con ngi Oedipe
c hai s ham mun ging co; mun git cha v ly m. Ti khng khng nh rng mc cm Oedipe
c th ct ngha c ht thi gia cha m v con ci v s thc thi ny phc tp hn nhiu.
V li ngay mc cm Oedipe cng c mc khc nhau, c th b thay i, nhng d sao mc cm
ny cng l mt yu t rt quan trng, lun lun c mt trong i sng tinh thn ca tr con, chng
ta thng khng gn cho n mt gi tr ng mc hn l gn cho n mt nh hng v nhng hu
qu qu ng. Nu a b phn ng li mc cm Oedipe th chnh do cha m gy ra bi v do s
khc ging m ra, mt khi tnh v chng b suy gim th ngi cha bao gi cng yu con gi hn v
ngi m bao gi cng yu con trai hn v tri li cng th.
Loi ngi khng h bit n mn phn tm hc khi mn ny tm ra c mc cm Oedie. Mc cm
ny gp s chng i rt d di ca x hi, mi ngi nhao nhao cho rng mc cm khng c
thc. Ti vn gi nguyn lp trng cho rng chng c g ng ph nhn v phn i c. Mnh phi
tp cho quen dn vi mc cm v ngay chnh ngi Hy Lp cng cng nhn rng l iu khng
th trnh c. iu th v l nu x hi kt ti mc cm Oedipe th x hi li cho cc nh thi vn
mc tnh khai thc n. O. Rank chng minh l mc cm ny hin cho vn chng kch ngh
nhng ti thc cao p, tuy n b thay i gi ghm di hnh thc ny hay hnh thc khc, ging
nh nhng s bin dng m s kim duyt thi hnh i vi gic m. Mc cm ny c c trong
nhng ngi nm m khng c c hi g chng i vi cha m, mc cm ny lin can cht ch
n mt mc cm khc m chng ta gi l mc cm b thin, mt phn ng i vi nhng s b buc
m ngi cha thng a ra ngn cn s pht trin i sng tnh dc ca con trai.
Kho st v i sng tinh thn tr con, chng ta c th dng l lun tng t gii thch ngun gc
ca nhng s ham mun b cm ch khc thng xut hin trong gic m: l nhng khuynh
hng qu ng v tnh dc v chng ta tm ra nhng s kin sau y: ngi ta lm ln khi cho rng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tr con khng c i sng tnh dc v i sng ny ch pht hin sau khi n tui dy th, khi c
quan sinh dc pht trin hon ton. Tri li, a tr c mt i sng tnh dc rt di do khc i
sng tnh dc v sau trn nhiu phng din. iu ta gi l try lc trong i sng ngi ln khc
vi tnh trng bnh thng ch: vt qua gii hn ca s khc bit gia ngi v vt, gii hn ca
s kinh tm, s lon lun, s ng tnh luyn i, s dng cc c quan khc trong ngi thay th vo
c quan tnh dc tha mn dc tnh. Nhng gii hn khng c ngay t u nhng c pht
trin mnh sau theo tin trin ca nhn loi. a tr cha bit n nhng gii hn , khng
bit rng gia ngi v vt c c mt vc thm khng vt qua c, ch mi sau ny n mi bit
ngi ta t ho khi khc vi ging vt. Lc u n chng thy kinh tm g phn ca n, mi sau ny
nh gio dc n mi thy kinh tm. Lc u n cho nhng c quan sinh dc chng c g khc nhau
c. Nhng ham mun tnh dc ca n xut hin i vi nhng ngi gn n nht: cha, m, anh ch
em, nhng ngi sn sc n. Trong a tr thy xut hin mt iu m mi sau ny ngi ln
thng lm khi tnh dc ln n tt : l vic a tr tm cch tha mn tnh dc khng phi
bng c quan sinh dc m bng nhng ch khc trong thn th cng c tc dng lm cho n c cm
gic ging nh c quan sinh dc.
Vy ngay trong a b, chng ta thy c mt s try lc di nhiu hnh thc, nu nhng khuynh
hng ny ch xut hin mt cch rt r l v chng cha t n mt cng mnh nh v sau
khi nhiu tui hn, v cng l v cng v sau, nhng khuynh hng ny cng b gio dc km hm,
dn p khng cho xut hin. S km hm ny t a ht thc t qua a ht l thuyt, ngi ln nhm
mt lm ng trc s pht hin tnh dc ca a b ri tm cch bp nght phng din khc ca s
pht trin khuynh hng tnh dc: sau ph nhn ht mi s l iu tin nht. Chnh nhng k ph
nhn ny li l nhng ngi tm ht mi cch km hm bn nng tnh dc ca a tr nhng li
vn cho rng a tr khng c i sng tnh dc try lc nh th. Mi khi tr c th lng, hay b
nh hng g xu xa l lp tc n c nhng c ch v tnh dc. Nhiu ngi cho rng nhng s
cng chng c hi g v a b chng chu trch nhim g trc ta n tp qun x hi v lut php.
Tuy nhin, nhng s vn c thc, c tm quan trng ring bit, nh nhng triu chng ca i
sng, bo hiu v i sng tnh dc v sau, cho ta bit nhiu iu v i sng tnh dc ca tr con v
lun c nhn loi ni chung. V vy nu chng ta tm thy nhng s ham mun try lc trong cc
gic m b bin dng ca chng ta chnh l v gic m a chng ta li li v thi th u.
Trong nhng ham mun b cm ch ny, chng ta phi c bit ch n nhng s lon lun. Ai
cng bit thi ca x hi i vi s lon lun nh th no ri v x hi lm g km hm n.
Ngi ta tm mi l do ct ngha s chng i s lon lun. C ngi cho rng s cm ch lon
lun ch l hnh dung ca s la chn ca thin nhin, v s giao cu gia nhng ngi cng mu m
lun lun a n s suy gim nhng c tnh ca x hi. C ngi cho rng chnh v sng qu gn
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nhau m ngi cng mu m khng h ngh n s giao cu vi nhau ngay t khi cn nh. Nhng
trong c hai trng hp, s lon lun u b t ng gt b ra ngoi l x hi m khng cn phi cm
on nghim khc g c. Chnh nhng s cm on ny mi chng t s c mt ca s lon lun,
cng cuc kho st ca mn phn tm hc chng t rng, tnh i lon lun chnh l hnh vi u
tin ca tnh i v ch sau ny n mi gp sc chng i gy nn bi tm l ngi i.
By gi ta hy kim im li nhng d kin do s kho st tm l tr con cung cp c th gip
chng ta tm hiu gic m. Khng nhng chng ta thy rng nhng vt liu trong i sng tr con
b qun lng li xut hin trong gic m, chng ta cn thy i sng tinh thn ca a b vi mi c
im nh s ch k, nhng khuynh hng lon lun, v.v. u sng mi trong v thc xut hin
trong gic m, v gic m a chng ta quay li thi th u. Do chng ta khng nh rng ci
v thc trong i sngtinh thn khng g khc hn l giai on u th ca i sng ny. Nhn xt
ny s gim bt cm gic ng ngng ca mi ngi khi thy sao loi ngi li c th xu xa n nh
th. Nhng im xu xa ny ch l nhng yu t u tin, s khi, tr con ca i sng tinh thn,
nhng yu t thng thy trong hot ng ca a b nhng khng c n v chng qu nh,
hay v chng ta cho l khng quan trng nn khng n. Li li ng sau nh th, gic m vch
cho chng ta xem nhng iu xu xa trong bn tnh chng ta. Nhng thc ra iu ny khng ng
hn, chng ta khng n ni xu xa nh nhng iu do s gii thch gic m a ra.
Chnh v nhng khuynh hng trong gic m ch l nhng ci g cn st li ca thi th u, chnh v
gic m bin chng ta thnh nhng a b con v phng din tinh thn v tnh cm nn chng ta
chng c l do g xu h v nhng iu gii thch trong gic m. Nhng s hp l khng phi l tt
c i sng tinh thn ca chng ta, s khng hp l cng chim gi mt phn trong nn chng ta
thng xu h m khng c l do g c. V th nn chng ta mi kim duyt gic m v xu h, kh
chu khi thy nhng s ham mun b cm ch lt vo thc ca chng ta, trong mt vi trng hp
chng ta cn xu h c i vi nhng gic m b bin dng lm nh chng ta hiu chng lm. Cc
bn hy nh li ci b lc trc nm m thy mnh ngh cung cp i tnh. V vy vn khng th
c coi l gii quyt, cng c th l nu c tip tc kho st gic m, bit u chng ta li chng
tm ra mt ng li phn xt bn tnh ca con ngi.
n giai on cui ca cuc kho st, chng ta ng trc hai d kin khi u cho hai iu b n,
nghi ng khc. iu th nht: s tht li do s xy dng gic m gy ra khng ch c tnh cht hnh
thc m cn c tnh cht ni dung na. S tht li ny khng nhng din t nhng tng ca
chng ta mt cch s khai m cn thc dy nhng c tnh ca i sng tinh thn c l, s ni bt c
k ca ci ti, nhng khuynh hng c s ca i sng tnh dc, nhng cn bn c k ca tr thc
nu qu thc chng ta gn cho nhng s vic k trn ci tn k hiu tng trng. iu th hai:tt c
nhng ci g c tnh cch tr con ngy xa quan trng, nhng ngy nay li vo v thc. Ci g ch
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tim tng nht thi khng cn l v thc na: v thc hp thnh mt phm vi tinh thn c bit, c
nhng khuynh hng ring bit, cch din t c bit, v nhng s hot ng v tinh thn ring cho
phm vi ny thi. Nhng nhng tng tim tng do s gii thch gic m tm ra khng thuc phm
vi ny: ngay trong khi thc chng ta cng c th c nhng tng tim tng . Vy m nhng
tng u v thc c. Lm sao gii quyt c s mu thun ? C l chng ta cn phn bit:
mt ci g thot ra t thc ca chng ta - ta c th gi l du vt ca nhng bin c trong ngy chia i nhng c tnh ra, lin kt vi mt ci g thuc phm vi v thc, ri gic m thot ra t s
lin kt . Cng vic xy dng trong gic m din bin gia hai loi tng . nh hng ca v
thc i vi du vt ca nhng bin c trong ngy cung cp iu kin ca s tht li. l iu y
nht m chng ta thu lm c v tnh cht ca gic m trong khi ch i thm him c
nhng phm vi tinh thn khc. Nhng n lc chng ta phi gn cho tnh cht v thc ca nhng
tng tim tng trong gic m mt ci tn khc phn bit vi nhng yu t v thc trong phm
vi tnh cht u tr ca gic m.
Tt nhin chng ta c th t cu hi sau y: ci g lm cho tinh thn tht li nh th trong gic
m? Ti sao tinh thn li khng hy b c nhng s kch ng gy ri trong gic ng m khng
cn n s tht li ny? V nu tinh thn ny v s kim duyt phi thay i b mt ca cc s hnh
dung trong gic m bng cch quay v d vng th vic g n phi lm sng li nhng khuynh hng
tinh thn, nhng s ham mun, nhng c tnh li thi, ngha l thm vo tnh cch hnh thc ca s
tht li mt tnh cch ni dung na. Cu tr li duy nht tha ng l phng tin duy nht
hp thnh mt gic m, v v phng din tc ng th khng th quan nim khc hn v s hy
dit nhng s kch ng gy ri trong gic m. Nhng trong tnh trng hiu bit hin thi ca chng
ta, chng ta cha c quyn tr li nh th.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
S thc ca ham mun
Phn th hai: Gic m
Khng bit ti c phi nhc li cho cc bn bit v con ng m chng ta i qua khng? Khng
bit ti c cn nhc li l v s p dng k thut ca chng ta t chng ta trc s bin dng ca
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
gic m m chng ta c nh tm gc s bin dng sang mt bn tm trong nhng gic m tr

con nhng d kin c tnh quyt nh v tnh cht gic m khng? Ti c cn phi nhc li l sau khi
t c nhng kt qu ny chng ta tn cng s bin dng trong gic m v loi dn tng kh
khn mt i khng? By gi th chng ta b bt buc phi cng nhn rng nhng kt qu t c
theo con ng th nht khng ph hp vi nhng kt qu trong con ng th hai. Do chng ta
phi kim im li hai loi kt qu ny cho ph hp vi nhau.
Trong c hai trng hp chng ta u bit rng cng vic xy dng gic m chnh l mt s bin i
nhng tng thnh nhng bin c o gic. S bin i l c mt iu b mt, nhng l mt
vn thuc phm vi tm l hc tng qut khng lin can g n chng ta. Nhng gic m tr con
cho thy l cng vic xy dng gic m c mc ch dng s thc hin mt ham mun hu dit
mt s kch ng gy ri trong gic m. Chng ta khng th ni nh th i vi s bin dng ca
gic m trc khi c th gii thch c s bin dng . Nhng ngay t lc u chng ta ch i
c th em nhng gic m b bin dng v cng mt phng din vi nhng gic m tr con. Kt
qu th nht ca s ch i l chng ta tm ra rng mi gic m u l nhng gic m tr con,
hot ng vi nhng vt liu tr con, nhng khuynh hng v din bin tr con. V vn bin dng
ca gic m c coi l gii quyt xong, chng ta cn xt n vn xem s thc hin nhng
ham mun c th p dng c cho nhng gic m b bin dng hay khng?
Trong phn trn chng ta em nhiu gic m ra gii thch nhng khng n s thc hin cc
iu ham mun. Ti tin rng hn mt ln cc bn t hi: S thc hin cc iu ham mun i n
u ri, khi gio s cho rng chnh l mc ch ca vic xy dng?. Cu hi c nhiu ngha:
l cu hi ca tt c mi ngi d khng chuyn mn. Nhn loi thng gh s nhng s mi m
trong bnh din tri thc, cho nn s mi m no cng b thu hp li thnh mt cun phim rt nh.
Trong l thuyt v gic m, s thc hin cc iu ham mun chnh l ci phim thu nh . Va nghe
ni gic m l s thc hin cc iu ham mun, ngi ta vi v hi ngay xem s thc hin
ch no? V c ngay khi va mi t vn xong ngi ta tr li bng mt li ph nhn. Sc nh
li nhng kinh nghim ca chnh mnh trong ngi ta gp bao nhiu s kh chu lo u v nhng
gic m, ngi ta tuyn b ngay rng thuyt ca phn tm hc v gic m khng ng s thc.
Chng ta tr li d dng rng trong nhng gic m b bin dng, s thc hin nhng iu ham mun
thng khng r rng, cn phi tm ra cho nn khng th chng minh c trc khi em ra gii
thch gic m. Chng ta cng bit rng nhng iu ham mun trong nhng gic m thng l nhng
s ham mun b cm on, b kim duyt dn p, chnh l nguyn nhn ca s bin dng, l do cho
s can thip ca kim duyt. Nhng kh lm cho nhng ngi khng chuyn mn hiu c l trc
khi gii thch gic m ngi ta khng th i tm s thc hin cc iu ham mun c. H s lun
lun qun iu . Thi ca h i vi vn thc hin cc iu ham mun thc ra ch l kt qu
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ca s kim duyt trong gic m. Thi thay th cho nhng s ham mun b kim duyt v l
hu qu ca s ph nhn s c mt ca nhng iu ham mun ny.
Tt nhin chng ta cn phi gii thch nhng gic m nng n, lo s php phng, nhng c mng.
y l ln u tin chng ta ng trc vn tnh cm trong gic m, mt vn quan trng
nhng cha th em ra phn tch y c. Nu qu gic m l s thc hin cc iu ham mun
th khng th c cc gic m nng n c: nhng nh ph bnh khng chuyn mn c v nh ni
ng. Nhng c ba iu phc tp m h khng ti.
iu th nht: cng vic xy dng c th khng thnh cng hon ton do c mt s cm gic
nng n t nhng tng tim tng i qua gic m r rng. S phn tch s c nhim v chng minh
rng, nhng tng tim tng ny nng n hn nhng tng trong gic m r rng. n lc
chng ta phi cng nhn rng cng vic xy dng cha t c mc ch cng nh ngi ta khng
ht kht khi thy mnh ung trong gic m. Ngi ta tha h m thy mnh ung nc trong gic m
nhng mun cho ht kht phi thc dy mi c. Tuy vy gic m vn l gic m thc tuy s
ham mun khng c thc hin. Chng ta phi ni: D s ham mun cha c thc hin nhng
vn l ng khen. Nhng trng hp khng thnh cng khng him. V nhng tnh cm rt
dai dng nn cng vic xy dng rt kh khn trong vic tm cch thay i ngha ca chng. Chnh
v th m ngay c khi cng vic xy dng thnh cng trong vic bin nhng tng tim tng
thnh nhng s thc hin ham mun, nhng tnh cm nng n vn len li qua gic m r rng. Trong
nhng gic m nh th, c s mu thun gia tnh cm v ni dung m cc nh ph bnh c th cho
rng gic m khng phi l thc hin nhng ham mun l v ni dung khng c g quan trng cng
c th c mt cm tng nng n. bi bc l lun ny chng ta ni rng chnh trong nhng gic
m nhng khuynh hng thc hin s ham mun xut hin r rng hn ht v trong tnh trng
c c. S d c s lm ln l v nhng ngi khng bit g n cc chng bnh thn kinh tng
tng rng gia tnh cm v ni dung gic m c mt dy lin lc cht ch, khng hiu rng ni
dung c th b thay i m tnh cm th vn y nguyn.
Mt iu rc ri na quan trng, su xa hn l nh sau: S thc hin ham mun chc chn l mt
iu khoan khoi. Nhng cho ai? Tt nhin cho k no c s ham mun . Nhng chng ta
thy thi ca ngi nm m i vi s ham mun ny rt c bit. Anh ta gt b, kim
duyt chng, khng mun nghe ni n chng. Vy s thc hin khng th gy cho anh ta mt
s khoan khoi no, tri li na. Kinh nghim cho ta thy l iu mu thun ny xut hin di
hnh thc mt iu lo ngi php phng. Ngi nm m c v nh hai ngi tuy vn b rng buc vo
vi nhau. Ti k cho cc bn nghe mt gic m thuc loi . C mt b tin ha hn thc hin cho
mt cp v chng ba iu c mun u tin ca h. Ngi v mun c mt cp xc xch. Long
mt ci l xc xch c ngay trc mt: mt iu thc hin. Gin d ngi chng mun nhng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chic xc xch treo tong teng trn mi v. Va ni xong l iu c ca ngi chng thc hin
ngay. Tt nhin ngi v chng khoi g tnh trng . Cu chuyn tip tc ra sao khi phi ni. V
v chng tuy hai nhng ch l mt nn iu c th ba ca h l nhng ming xc xch ri khi mi
ngi v. Cu chuyn ny chng t rng iu mong mun ca ngi ny khng phi l iu mong
mun ca ngi khc mi khi c s bt ho gia hai bn.
By gi th chng cn mt kh khn trong vic tm hiu nhng cn c mng na. Nhng cn
c mng thng khng b bin dng, khng b kim duyt. c mng thng l s thc hin ca
mt gic m, nhng s ham mun ny khng c hoan nghnh, m b dn p, xua ui. Ni
lo u php phng thay th cho s kim duyt. Gic m tr con l s thc hin thnh thc mt ham
mun c chp nhn, gic m b bin dng thng thng l s thc hin gi to ca mt ham
mun b dn p, cn c mng l s thc hin thnh thc ca mt s ham mun b xua ui. S lo u
php phng l du hiu chng t rng lng ham mun mnh hn c s kim duyt, c vic thc hin
mc d c s kim duyt. Do i vi chng ta, nhng ngi lun lun ng v phe kim duyt,
s thc hin ny ch gy ra nhng cm gic nng n v l mt c hi cho chng ta phng. S lo
u php phng trong gic m l s lo u trc sc mnh ca lng ham mun m trc y ngi ta
km hm c.
Ci g ng vi nhng cn c mng khng bin dng cng ng vi nhng cn c mng c bin
dng cht t v nhng gic m kh chu khc trong nhng cm gic nng n cng gn nhng ni
lo u php phng. Sau cn c mng ngi ta thng thc dy trc khi lng ham mun b km hm
c thc hin hon ton. Trong trng hp ny, gic m khng lm xong nhim v tuy tnh cht
chng c g thay i. Chng ta so snh gic m nh mt ngi gc m c nhim v bo v cho
gic ng khi b quy ri. Mi khi thy mnh qu yu khng bo v c gic ng, ngi gc m
thng nh thc ngi ang ng dy. Ngay c khi nm m bt u xoay chiu, ng nghi ng, sp
tr thnh ni lo u, chng ta vn tip tc ng, va ng va t nh: Mnh nm m y m.
Lm sao lng ham mun sc mnh c th khng chu s kim duyt? iu c th v lng
ham mun cng nh s kim duyt. V nhng l do cha c bit, lng ham mun c th tng
cng ln rt nhiu: nhng ngi ta vn c cm tng rng chnh s kim duyt gy ra s thay
i trong mi lin quan gia nhng ng lc c trong gic m. Kim duyt thng thay i tu theo
trng hp, mi yu t u c duyt xt tu theo mc nghim trng. Nhiu khi s thay i cn
i xa hn na v khng phi lc no s kim duyt cng t ra nghim khc u u vi mt yu t.
Nu trong mt trng hp no , s kim duyt thy mnh bt lc trc mt lng ham mun no
, s kim duyt ngoi s bin dng ra cn c mt phng sch cui cng l gy ra s lo u.
Chng ta khng hiu ti sao nhng s ham mun b km hm li xut hin ban m quy ri gic
ng? Chng ta ch c th tr li cu hi bng cch ch trng n tnh cht ca gic ng. Ban
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ngy, nhng s ham mun ny b kim duyt gt gao nn khng xut hin c. Nhng ban m s
kim duyt ny b gt ra mt bn hay t nht cng km mnh i cho gic m c d dng. Do
nhng s ham mun b km hm mi c c hi xut hin. C nhng ngi mt ng thng th nhn
rng s mt ng nhiu khi c tnh cch c ngay t u, ngi ta mt ng v s nm m, s s
kim duyt b yu i. S bi b kim duyt khng phi l mt s thiu tin liu th l, iu thc
d nhn ra. Gic ng lm cho tnh c ng ca chng ta b t lit; nhng ngh xu xa chng pht
sinh ra ci g c ngoi gic m, m gic m th chng lm hi ai c, do ngi nm m c th t
nh: D sao ch l gic m. V ch l gic m nn chng ta chng cn quan tm n, c vic
ng kh.
iu th ba, nu cc bn nh li s tng t gia ngi nm m chng li nhng s ham mun ca
mnh v con ngi gi to gm c hai ngi khc bit nhng gn lin vo nhau cht ch, cc bn s
thy c mt l do khc cho s thc hin ham mun c mt hu qu kh chu gh gm, l s
trng pht. Tr li cu chuyn ba iu c mun: nhng ming xc xch trn a l s thc hin iu
c th nht ca ngi n b: xc xch nhy ln mi ngi n b l s thc hin iu c th hai
ca ngi chng, nhng cng l mt s trng pht i vi ngi n b v iu c mun v ngha
l ca ch ta. Trong cc chng bnh thn kinh, chng ta thay l do ct ngha iu c mun th ba
trong cu chuyn. Nhng khuynh hng trng pht nh th c rt nhiu trong i sng tinh thn,
nhng khuynh hng rt mnh v chu trch nhim v phn ln nhng gic m hi hng. Cc bn s
bo l d c cng nhn cc iu ny i na th s thc hin s ham mun chng cn c g c. Nhng
nu xt li thc k cc bn s thy l cc bn ngh lm. Nu cc bn ngh rng gic m c th c
thin hnh vn trng, v tnh cht thc s ca n l g th nh ngha ca chng ta: gic m l
s thc hin s ham mun, mt s s hi, mt s trng pht chnh l mt nh ngha c gii
hn. Ngoi ra li cn s vic l nhng s s hi, s lo u tri ngc hn vi ham mun, v trong s
lin tng nhng iu tri ngc nhau thng rt gn nhau, c khi trng hp vi nhau trong v
thc. Tt nhin s trng pht cng l mt ham mun, ham mun ca mt ngi khc, ngi gi vai
tr kim duyt.
Nh th tc l ti khng nhng b cc bn cht no v thi thin v ca cc bn i vi vic
thc hin s ham mun. Nhng ti c bn phn cho cc bn hay rng gic m bin dng no cng
khng l g khc hn s thc hin iu ham mun. Cc bn hy nh li gic m v 1 fl 50 ly ba v.
Mt b ban ngy va c chng cho bit l bn b ta tn l Elise, ch km b ta c ba thng va
nh hn, ban m nm m thy cng chng i xem ht. Mt phn ln trong rp trng, khng c
khch. Ngi chng ni l Elise cng mun cng v hn phu i xem ht nhng khng i c v ch
ly c ba ch thi vi gi1 fl 50. B ta ngh rng ch c g ng tic r c. Chng ta thy l nhng
tng trong m gn lin vo s khng thch chng mnh. Chng ta phi tm hiu xem nhng ngh
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
bun b thnh hnh nh th no, c bin i thnh s thc hin ham mun nh th no v
chng c du vt g trong gic m r rng khng? Chng ta thy nhng yu t qu sm, qu vi
v b kim duyt gt b. Vic mt phn ln rp ht trng m ch n s kin b kim duyt. iu
b mt v con s 3 (3 ch vi tr gi 1 fl 50) by gi tr nn d hiu, nh c tnh cch tng trng
trong gic m. Con s 3 tng trng cho ngi n ng v gic m r rng c th c gii thch
nh sau: dng tin hi mn mua mt tm chng (vi s hi mn ca mnh, ng l mnh phi mua
c mt tm chng mi ln hn). Hn nhn r rng c thay th bng vic i xem ht. Vic
mua v qu sm ngu trang cho ngh: Mnh ly chng qu sm. Nhng s thay th ny l
hu qu ca s thc hin ham mun. Ngi nm m ch bc mnh v ly chng qu sm khi nghe
ngi bn gi ch km mnh c ba thng va nh hn xong. C mt thi b ta t ho v ly chng v
t cho mnh hn Elise. Nhng ngi con gi ngy th thng t ho v nh hn v cho rng
mnh c quyn lm mi th, i xem mi v tung, tham d mi sinh hot x hi. S t m c
bit ht ny chc chn lc u c tnh tnh dc, hng v pha tnh dc, nht l i sng tnh dc ca
cha m. Sau ny s t m tr thnh mt l do vng chc cho ngi con gi i ly chng sm.
V th nn vic i xem ht thnh mt s thay th m ch tnh trng c chng. Trong lc hi tic v
ly chng qu sm, b ta quay tr li thi xa xa lc vic ly chng l s thc hin mt ham mun v
ly chng xong b ta c th mc sc i xem ht. V th trong gic m nh li s thch ngy xa b ta
mi ly vic i xem ht thay th cho s ly chng.
Chng ta c th cho rng v mun chng minh s c mt ca s thc hin mt ham mun b che du,
chng ta s dng mt th d tin cho chng ta nht. Chng ta cng s lm nh th i vi nhng gic
m bin dng khc. Ti khng lm c cng vic trc cc bn nhng ti on chc rng nu c
lm chng ta s thnh cng hon ton. Tuy nhin ti mun dng li mt cht ni chi tit ny. Kinh
nghim cho thy rng chi tit ny hay b tn cng nht v n chnh l nguyn nhn ca bao nhiu
mu thun, bao nhiu s hiu lm. Ngoi ra cc bn c th c cm tng rng ti rt i mt phn
cc s khng nh khi ni n gic m l mt ham mun c thc hin, hay iu tri li ca n
ngha l mt iu lo u hay mt s trng pht c thc hin, v cc bn c th cho rng l c hi
tt ti phi nhng b hn na. Ngi ta trch ti v li trnh by vn tt qu, hay lm cho
ngi ta tin, nhng iu qu ng i vi ti.
C nhiu bn theo ti trong vic gii thch gic m v chp nhn nhng kt qu ca s gii thch
ny dng li im cht khi ti chng minh xong l gic m chnh l mt ham mun c thc
hin, ri hi: Gic m bao gi cng c ngha v ngha ny k thut phn tm c th tm ra c,
ti sao chng ta li b b trong ci cng thc ca s thc hin mt s ham mun? Ti sao nhng
ngha ban m li khng c nhiu ngha khc nhau nh nhng ngh ban ngy? Ni khc i, ti sao
ln ny gic m tng ng vi mt s ham mun c thc hin, m ln khc li khng tng ng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
vi iu tri li, ngha l mt s lo u c thc hin, ti sao gic m li khng din t mt d nh,
mt s cnh co, mt s suy ngh n o c iu phi iu tri, hay l mt li trch mc, mt li hi
hn, mt mu toan lm mt vic g cn kp, v.v.? Ti sao gic m bao gi cng ch din t mt th
l s ham mun hay t nht iu tri ngc li s ham mun?
Cc bn c th ngh rng mt s bt ng v phng din ny chng c g quan trng, mt khi
ngi ta ng v cc im khc, chng ta ch cn tm hiu ngha ca gic m, tm ra phng sch
gip ta lm c iu , cn vic chng ta c n nh cho ngha mt gii hn no hay khng,
khng phi l iu quan h. Nhnng s thc khng phi th. Mt s hiu lm c th tai hi cho tt c
nhng iu chng ta thu lm c v gic m, gim gi tr nhng iu ny khi chng ta mun
tm hiu nhng cn bnh thn kinh. Trong cng vic thng mi chng ta c th bung tri, nhng
v khoa hc mt thi nh th khng th chp nhn c, c th c hi na.
Vy ti sao gic m li khng g khc hn l s thc hin mt ham mun? Cu tr li ca ti l: ti
chu khng bit ti sao. S vic xy ra nh th qu chng c g bt tin c. Nhng s vic li khng
xy ra nh th v chi tit ny l chi tit duy nht chng i li quan nim rng ri hn v tin hn v
gic m. Cu tr li th hai l gic m cng c th tng ng vi nhng hnh thc t tng v tr
thc khc nhau. Ti k cho cc bn nghe l c mt gic m xut hin lin trong ba m, ti
gii thch l gic m tng ng vi mt d tnh v khi d tnh thnh hin thc th gic m
khng cn l do g ti xut hin na. Sau ti c a ra th d mt gic m m ni dung l mt
s th ti. Vy ti sao ti li t mu thun khi ni rng gic m ch l mt ham mun c thc
hin.
S d phi nh th l mun trnh mt s hiu lm tai hi c th lm cho mi c gng ca chng ta t
trc ti nay v gic m tr thnh nc l ra sng, mt s hiu lm ln ln gic m vi nhng
tng tim tng trong ri em p dng cho ci kia nhng iu ch c th em p dng cho nhng
ci ny thi. ng ra l gic m c th biu th cho tt c nhng g k trn v thay th cho chng:
d tnh, cnh co, suy ngh, sa son, gii quyt mt vn no , v.v. Nhng xt cho k th
nhn xt trn ch ng vi tng tim tng b bin dng thnh gic m m thi. T tng v thc
ca con ngi lun lun ch trng n nhng d tnh, nhng s sa son suy ngh m cng vic xy
dng bin thnh gic m. Nu n mt lc no , bn khng ch trng n cng vic xy dng na
m ch ch trng n vic lm cho v thc tr thnh mt ngh ca con ngi th bn s gt b cng
vic xy dng ri mi ni mt cch hp l l gic m chnh l mt d tnh, mt s cnh
co.v.vTrng hp ny xy ra lun trong hot ng ca phn tm hc: ngi ta tm cch hu dit
hnh thc ca gic m v thay vo bng nhng tng tim tng, nguyn nhn pht sinh ra gic
m.
Do khi ch ch trng vo nhng tng tim tng, chng ta tnh c tm ra rng tt c nhng hnh
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
vi va ni u xy ra ngoi thc ca chng ta: mt kt qu thc huy hong nhng cng lm ta bi

ri khng km.
Nhng ngay c khi cho rng gic m c th c nhiu ngha khc nhau, cc bn ch c quyn ni
n nhng ngha khi bit chc rng mnh ang dng nhng t ng vn tt ch khng th m
rng nhn xt cho ton th tnh cht gic m. Khi ni n gic m bn phi ngh n gic m r
rng, ngha l kt qu cng vic xy dng, hay n chnh cng vic ngha l n s hot ng
tinh thn do gic m r rng v nhng tng tim tng hp thnh. Dng hai ch gic m vo mt
cng vic g khc l ch c th gy ra nhng s hiu lm, ln ln thi. Nu nhng iu khng nh
ca cc bn lin quan n nhng tng tim tng, bn nn ni r ngay ch ng gi ghm n sau
nhng danh t m h thng dng. Nhng tng tim tng, chnh l nguyn liu m cng vic xy
dng bin thnh gic m r rng. Ti sao bn c ln ln nguyn liu vi chnh cng vic nn
nguyn liu ny thnh mt th c hnh thc? Nu c ngi no khng bit n kt qu ca cng vic
, khng th gii thch c kt qu t u m c v thnh hnh nh th no th bn c khc
g k .
Yu t duy nht cn thit ca gic m l cng vic xy dng gic m tc dng trn nguyn liu do
nhng tng hp thnh. V phng din l thuyt, ta khng c quyn khng bit n iu , tuy
v phng din thc t nhiu khi chng ta phi b qua. Cng vic xy dng khng phi ch gn cho
nhng tng ny mt s pht biu c tnh cch c l hay tht li: n cn thm vo mt vi iu tuy
khng thuc nhng tng tim tng trong ngy nhng cng l ng lc pht sinh ra gic m. iu
thm vo rt cn thit ny khng lm g khc hn l ham mun, v ni dung gic m chu mt s
bin dng m mc ch l s thc hin ham mun ny. Mt khi bn coi gic m nh biu th cho
nhng tng gic m c th c bt c ngha no mnh gn cho n: cnh co, d tnh, sa son,
v.v nhng gic m bao gi cng ch l s thc hin mt ham mun v thc v ch l th thi nu
ta coi n nh kt qu ca mt cng trnh xy dng. Vy gic m khng bao gi ch l mt d tnh,
mt cnh co khng thi, nhng bao gi cng l mt d tnh, mt s cnh co nh s c mt ca mt
ham mun v thc, nhn c mt s pht biu c tnh cch c l b bin dng cho s ham
mun c thc hin. Mt trong cc c tnh ca gic m, s thc hin ham mun, l mt c tnh,
bt bin khng thay i, c tnh khc c th thay i, n c th l mt ham mun nhng trong
trng hp ny gic m biu th cho mt s ham mun tim tng trong ngy c thc hin nh s
gip ca mt ham mun v thc.
Ti hiu r nhng iu lm nhng khng bit lm cho bn hiu c cha? Thc kh chng
minh qu. Mun chng minh, khng nhng chng ta phi phn tch thc nhiu gic m m ngoi ra
im gai gc v nhiu ngha nht trong quan nim ca chng ta v gic m khng th c trnh
by gy lng tin cy ca cc bn khng gn lin vo nhng iu sp ni di y. Khi nhiu phn
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
trong mt s g ln quan vi nhau thc cht ch, lm sao chng ta c th tm hiu su rng tnh cht
ca mt phn m khng cn ch trng n nhng phn khc cng c tnh cht ging nh th? V
cha bit g n nhng im gn gic m nht, ngha l nhng triu chng ca cn bnh thn kinh,
chng ta nh phi hi lng vi nhng im thu lm c. Ti k cho cc bn mt th d khc
v a ra mt iu nhn xt mi.
Mt ln na chng ta li quay li gic m v ba v ht vi gi 1 fl 50. Ti on chc rng khi chn
th d ngay t u ti khng c mt hu no c. Bn bit nhng tng tim tng trong gic
m : hi tic v ly chng qu sm, ngh rng mnh c th ly c mt ngi chng kh hn
nu bit ch i. Bn cng bit s ham mun no lm cho nhng tr thnh gic m: lng
ham thch xem ht, bt ngun ch cho rng mnh s bit thm rt nhiu sau khi ly chng. Ngi ta
bit r rng i vi nhng a tr th lng ham bit ny hng v i sng tnh dc ca cha m:
l mt lng ham bit ca tr con v nu sau ny n c tn ti th chnh l mt khuynh hng c
ci r t thu xa xa trong thi th u. Nhng tin nhn c trong ngy khng lin can g n vic
thch i xem ht c: n ch c tnh cht gi ln s hi tic thi. S ham mun ngay lc u khng
thuc hon ton vo nhng tng tim tng v chng ta khng cn bit n n trong s gii thch
gic m. Nhng ngay nhng iu lm tri mnh t n cng khng gy ra gic m. tng:
Mnh ly chng qu sm thc ra l v l ch c th pht sinh ra trong gic m khi lm thc dy s
ham mun bit r nhng g s xy ra sau khi ly chng. S ham mun ny hp thnh ni dung gic
m, thay th cuc hn nhn bng mt cuc i xem ht v gn cho n hnh thc ca mt gic m :
phi ri, ti c th i xem ht v bit tt c mi iu thng b cm ch, trong khi ch khng lm
c nh th. Ti c chng ri, ch cn phi ch. V th m tnh trng hin thi c thay th bng
tnh trng tri ngc ca n v mt s c thng ngy xa thay cho mt s tht vng hin thi. C
mt s hi lng v c i xem ht bn cnh mt s hi lng v thng mt ngi bn v bit nhiu
iu hn bn. Chnh s hi lng sau gy ra gic m r rng, v ni dung gic m l mnh i xem
ht c trong khi bn mnh cha c php i. Gn lin vo s hi lng ny cn c bao nhiu phn
khc ca gic m, nhng phn ny che du nhng tng tim tng. S gii thch gic m cn b
qua nhng tng nng n trong gic m ch bng nhng m ch ni trong phn trn.
Lm nh trn ti ch mun cc bn n nhng tng tim tng gi mt a v quan trng. Xin
cc bn ng qun rng: 1) ngi nm m khng c mt nim g v nhng tng c. 2)
nhng tng rt d hiu, c mch lc hn hoi, nn mi c th c coi nh nhng phn ng t
nhin ca bin c trong ngy pht sinh ra gic m. 3) nhng tng cng c gi tr nh bt c
mt khuynh hng tinh thn v hot ng tri thc no. V th nn ti gi nhng tng ny l
nhng ci g cn st li trong ngy v gn cho danh t ny mt ngha cht ch hn trc. Sau
cn phn bit nhng ci g cn st li trong ngy ny vi nhng tng tim tng l tt c nhng ci
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
g chng ta thu lm c bng cch gii thch gic m, cn nhng ci g cn st li ch l mt phn

trong cc tng tim tng thi. C mt ci g gp phn vo nhng ci g cn st li trong ngy v
ci chnh l mt s ham mun mnh m, nhng b dn p v ch c s ham mun ny mi gy ra
gic m thi. Tc dng ca s ham mun ny lm cho nhiu tng tim tng khc xut hin,
nhng tng ny khng th coi l hp l c th gii thch c bng i sng khi thc.
hiu r lin quan gia nhng ci g cn st li v s ham mun v thc, ti dng mt s so
snh. Doanh nghip no cng cn c mt nh t bn b tin ra chi tiu v mt nh thu khon
thc hin nhng sng kin ca anh ta. S ham mun v thc gi mt vai tr ca nh t bn trong
gic m: chnh anh ta cung cp nhng ngh lc cn thit cho s thnh lp gic m. Ngi thu khon
c hnh dung y bng ci g cn st li trong ngy quyt nh v mi s chi tiu v dng ngh
lc ny. Nhng trong mt vi trng hp chnh nh t bn cng c th c sng kin, v nhng iu
hiu bit cn thit thc hin cng nh ngi thu khon cng c th c t bn cn thit. iu ny
n gin ho kha cnh thc t ca vn nhng khng gip cho s hiu bit v l thuyt c d
dng. Trong kinh t hc, ngi ta chia con ngi duy nht ny thnh hai ngi khc, mt v phng
din nh t bn v mt v phng din ngi thu khon: lm nh th no ngi ta lp li tnh trng
c bn s khi ca s so snh. Trong s thnh lp gic m cng c nhng tng nh th.
Trong lc ny chng ta khng th i xa hn na v c l t lu cc bn thc mc v mt vn
cn c xt n. Cc bn s hi: Nhng ci g cn st li trong ngy c phi cng c tnh cch v
thc nh s ham mun v thc cn thit cho s thnh lp gic m khng? Hi nh th khng cn g
chnh ng hn, bi v l vn chnh trong cu chuyn ny. Nhng ci g cn st li khng v
thc theo ngha ca s ham mun v thc. S ham mun thuc vo mt v thc khc, bt ngun
trong thi th u c s hot ng ring bit. Cn phn bit hai loi v thc , mi loi u c
ngha ring bit. Nhng chng ta hy ch cho ti khi no quen vi hin tng ca cc chng bnh
thn kinh ri s phn bit. Trc kia ngi ta thng trch chng ta ch chng ta ch c mt v
thc thi. By gi chng ta s ni nh th no nu chng ta nhn rng phi c hai v thc mi tho
mn c.
Thi hy dng li . Cc bn ch mi nghe thy nhng iu cha c y , nhng ch l mt
iu khch l sao khi ngh rng nhng iu hiu bit ca chng ta c th pht trin c nh nhng
cng trnh kho cu ca chnh chng ta hay ca nhng ngi s n sau chng ta? V nhng iu
chng ta hc hi c khng phi l nhng iu mi l v k diu ?
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Nhng iu m h v ph bnh
Phn th hai: Gic m
Ti khng mun ri b phm vi gic m m khng ni n nhng im nghi ng v m h chnh

trong nhng quan nim mi va c trnh by. Nhng bn no chm ch theo ti t u hn bit r
nhng im ny.
1. Mc d chng ta p dng ng k thut nh th no chng na, nhng kt qu thu lm c
cng hy cn m h n ni ngi ta khng th i ngc t nhng tng tim tng v gic m r
rng. C bn cho rng trc ht, ngi ta khng bit phi hiu mt yu t no theo ngha thng
thng hay theo ngha tng trng v nhng dng tng trng vn c gi tr thc ca chng.
V khng c mt tiu chun no c nn s gii thch phi tu thuc ngi gii thch. Ngoi ra v
c nhng im tri ngc nhau ln ln trong cng vic xy dng, thnh ra ngi ta khng c hiu
theo ngha m hay ngha dng, theo ngha trc tip hay ngha phn tri: cng l mt im tu
theo ngi gii thch. iu th ba, v trong gic m c nhiu s o ngc, ngi ta c th coi bt c
on no trong gic m nh mt s ln ngc. Sau cng, rt t khi c trng hp m ch c mt s
gii thch thi: v c nhiu li gii thch cho nn kh bit li no ng. Kt lun l gii hn ca s v
on ca ngi gii thch qu rng khng ph hp vi tnh cch thit thc ca nhng kt qu. V cc
bn c th cho rng nhng lm ln khng hn t gic m m ra nhng c th bt ngun ch lm
ln ca chnh nhng quan nim ca chng ta.
L lun rt ng nhng ti ngh l chng ph hp vi nhng iu kt lun ca cc bn, theo
th trong s gii thch c nhiu im c on v nhng im sai ca phng php chng ta em
dng khng th lm cho chng ta tin cy c. Nhng nu thay v ni n nhng s v on va
ngi gii thch, cc bn ni rng s gii thch tu thuc vo s kho lo, kinh nghim v s thng
minh ca ngi gii thch th ti chu ngay. Ngi ta khng th no gt b yu t c nhn t nht
cng trong trng hp ng trc mt s gii thch kh khn nh th ny. Ngi ny gii thch ng
hn, hay hp l hn ngi khc l mt iu khng th trnh c, cng nh trong mi k thut
khc. Trong s gii thch gic m iu g c v nh v on s khng cn l v on na khi ngi
ta c th chn trong nhng cch gii thch c a ra cch no ngi ta coi l tho ng nht, v
vt b nhng cch gii thch khc, a vo nhng dy lin lc gia nhng tng trong gic m,
gia gic m v i sng ngi nm m v vo tnh trng tinh thn ca gic m. S d trong vn
gii thch gic m c nhng im cha c hon ho chnh l v tnh cht ca gic m l mt ci g
v nh v ngi ta c th gn cho gic m bt c ngha no ngi ta mun.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Ti ni l cng vic xy dng trong gic m lm cho nhng tng tim tng pht biu ra di
mt hnh thc c l ging nh li vit tng hnh. Vy mi s biu th theo li c l u bt nh,
thng c hai ngha lm cho ta khng th quyt on nn theo ngha no. S gp g ca cc im
tri nhau trong cng vic xy dng cng ging nh nhng ngha phn tri nhau trong cc ngn ng
c xa. Nh ngn ng hc R.Abel (1884) thng ni rng, khi ta gp trong cc ngn ng c nhng
ch c nhiu ngha, ta ng cho rng trong cu chuyn nhng ting bao gi cng c hai ngha.
Ging ni v c ch ca ngi ni chuyn ch cho ta bit ngi i thoi nh dng ngha no
trong cc ngha . Trong ch vit khng th dng c c ch, ngi ta thng ghp thm vo bn
cnh ch hnh v, khng c ln v d nh hnh mt ngi ngi xm hay mt ngi ng thng bn
cnh ch ken tu theo ch c ngha l yu hay kho. Do ngi ta trnh c nhng s hiu
lm mc d c rt nhiu ngha v du hiu.
Trong nhng ngn ng c xa c nhiu im bt nh khng th c mt trong nhng ngn ng hin
nay ca chng ta. Trong mt vi ngn ng Do Thi chng hn, chng ch c ph m m khng c
nguyn m. Ngi c hay ngi nghe phi chiu theo cu ni hay ch vit m on ra nhng
nguyn m vng mt. Ch vit c Ai Cp cng th v chng ta khng bit ting c Ai Cp c ra sao.
Ch vit thing ling ca Ai Cp cng c nhng iu bt nh nh th. Ngi c c t do xp
nhng hnh nh t phi sang tri hay t tri sang phi tu theo mun. Mun c phi tu theo
nhng hnh nh ca nhng con chim hay sc vt khc. Ngi vit cng c th vit t trn xung
di tu theo quan nim v ngh thut. iu kh chu nht trong ch c Ai Cp l khng h vit ch
ny xa ch n. Nhng du hiu c xut hin theo mt khong cch u u khin cho ngi ta
khng bit r mt ch thuc ch trn hay ch di. Trong ch vit Ba T tri li gia hai ch c
mt ch nghing chng t hai ch khc nhau.
Ch vit v ngn ng Trung Hoa rt c hin nay hy cn dng cho 400 triu ngi. Cc bn ng
cho l ti hiu ting Trung Hoa. Ti ch kho cu vi hy vng tm thy nhng im ging nhau nh
nhng iu va ni, v ti khng b tht vng. Ngn ng Trung Hoa y ry nhng s bt nh
nh th lm chng ta rng mnh. Ngn ng gm c nhiu vn c th c ring bit hay cng
vi nhng vn khc. Mt trong cc th ng Trung Hoa c ti 400 vn. Ng vng gm c 4000 ch
thnh ra c ch c ti 10 ngha, c ch c t hn hay nhiu hn. V ton th khng gip cho ngi
nghe on c ngi ni nh ni g. Ngi ta t ra khng bit bao nhiu l phng sch
trnh s hiu lm. Trong nhng phng sch c phng sch cn phi k vic ghp hai vn thnh
mt ting v c ting theo bn thanh m khc nhau. Ngn ng khng c vn phm. Khng
phn bit c trong mt ng xem ch l danh t hay tnh t hay ng t, ging c hay ging
ci, s nhiu hay s t. Thi gian no hay th no. Ngn ng ch c nhng nguyn liu cng nh
ting ni tru tng ca chng ta phn chia ra thnh nhng nguyn liu bng cch xo b nhng s
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
biu th cc dy lin lc gia nhng ting. Trong ting Trung Hoa mi khi c iu g bt nh, ngi
nghe phi da vo ton th m quyt nh tu theo tr thng minh ca mnh. Ti ghi mt cu tc ng
Trung Hoa ni tng ting mt nh sau: t, nhn, nhiu, iu k diu.
Cu tc ng ny khng c g kh hiu: n c th c ngha l: cng trng t bao nhiu cng thy nhiu
iu k din by nhiu, hay: i vi nhng ngi trng cng t, cng c nhiu iu k diu. Gia hai
bn dch khc nhau ch khc nhau v vn phm nay tt nhin thc kh quyt nh xem nn dng bn
no. Vy m ngi ta thng ni rng ting Trung Hoa l th ting tuyt ho trong cng vic trao
i t tng. Vy s c nhiu ngha khng hn a n s bt nh trong ngn ng.
Tuy nhin i vi s biu th trong gic m, tnh trng khng c chc chn nh trng hp ca
cc ngn ng thi c. Nhng ngn ng ny c dng lm phng tin giao tip, phi c hiu
bng cch ny hay cch khc. trong khi gic m khng cn ai hiu c. Cho nn chng ta s khng
ngc nhin khi thy gic m c nhiu ngha, bt nh, khin cho chng ta khng th quyt nh mt
cch chc chn. Kt qu c nht chc chn thu lm c trong s so snh ny l nhng s bt
nh ni trn lun c mt trong mi cch din t trong thi c.
Ch c kinh nghim lm i lm li nhiu ln mi gip cho ta thc s hiu r gic m. Theo ti, tnh
bt nh ny khng a chng ta i xa c v cng trnh kho cu ca nhiu nh khoa hc khc
chng t rng ti ni ng. Nhng ngi khng chuyn mn thng t v coi thng, bi quan trc
nhng s kh khn v tnh bt nh ca nhng cng trnh khoa hc. Thi thc bt cng. Nhiu
ngi trong cc bn chc khng l g khi thy mt tnh trng bi quan khinh khi nh th khi ngi ta
gp kh khn trong vic c cc tm bia trong thnh Babylone. C mt thi nhng ngi c cc
tm bia ny b coi l nhng tay i bp v cng trnh ca h l c mt s lng gt. Nhng n nm
1857, Hi hong gia kho cu v chu lm mt cuc th nghim c tnh cht quyt nh. Hi
ny yu cu bn nh chuyn mn ni danh nht thi gi n cho mnh bn bn dch ca mt tm
bia. Mi bn u ng trong phong b dn kn, ri sau khi m bn phong b ra Hi c th tuyn
b rng c bn u ph hp vi nhng iu tm ra qu l cng trnh c bia ca h t c
nhng tin b ng k. Nhng li ch giu ca bn ngi a bi bc nh mi du i v cng vic
c bia mi cng ngy cng tin triu c.
2. C nhiu bn cho rng, nhng gii php m chng ta bt buc phi chp nhn thng c tnh cch
gng p, gi to, khng ng ch v nhiu khi khi hi. Ti k cho cc bn nghe mt cu chuyn
mi nht thuc loi ny. Ti Thy S mt ng Gim c mt i chng vin b cch chc v kho
cu Phn tm hc. Tt nhin ng ta phn i d i, mt t bo Berne, kinh Thy S ng
bn n ca cc nh chc trnh hc ng. Ti trch mt vi on dnh dng n mn Phn tm hc:
C nhiu th d ly trong cun sch ca bc s Pfister ng c ch n v tnh cch gi to v
cu k. Qu l mt iu k khi khi thy mt ng Gim c i chng vin chp nhn nhng iu
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
m khng c mt li ph bnh ch trch no. H mun chng ta coi nhng li ph phn ny l

nhng li ca mt v thm phn v t. Chng ta hy xt k li ph phn ny vi hy vng l thm
mt cht suy ngh v mt cht kh nng na cng chng hi g.
Qu thc l mt iu th v khi thy loi ngi ch cn da vo nhng cm ngh u tin ca mnh
thi m cng dm a ra nhng li ph phn rt nhanh chng v qu quyt v mt vn gai gc
nh vn tm l v thc. H cho rng li gii thch ca chng ta c v cu k, gng p, h khng
thch nn cho ngay rng li sai, ch c gi tr g c. Khng mt pht no h ngh rng nu nhng
gii thch ny c v gng p v cu k, tt nhin cng phi c nhng l do g chc chn m mi
ngi cn tm hiu.
Kt qu chnh trong vic gii thch ny l s di chuyn v s di chuyn l mt phng tin mnh
nht gip cho s kim duyt hot ng. S kim duyt dng phng tin ny to ra nhng ci g
dng thay th s vic m chng ta gi l s m ch. Nhng s m ch ny thng gn lin vo mt
thc cht bi mt s cc s lin tng, thc cht ny l th no chng ta cng cha bit c r
rng. Ch c iu rng l tt c nhng iu g ngi ta cn giu gim. Khi c nhng iu cn giu
gim chng ta khng th ch i tm thy chng ni chng phi c mt. Nhng u ban kim sot
ti bin gii ngy nay lu hn nhng nh chc trch hc ng Thu S nhiu. Mun tm cc ti liu
v hnh v ngi ta khng ch lc sot cc ti v cp da m cn phi xt c nhng ni khng ch i
nht nh nhng gt giy hai lp. Nu h tm ra c nhng quc cm bng nhng cch khm xt
t m th s chu kh ca h qu khng phi l v ch.
D gia yu t tim tng v iu thay th n trong gic m r rng c nhng lin quan rt xa vi, k
l, khi th khi hi, khi th kho lo, chng ta cng chng lm g khc hn l lm theo ng nhng
kinh nghim do nhng gic m cung cp m chng ta khng t mnh tm ra c nhng li gii
p. Rt t khi chng ta t mnh tm c cch gii thch mt gic m; khng mt ai c th t
mnh tm ra c lin quan gia mt yu t tim tng v iu thay th cho yu t ny trong
gic m r rng. C khi nh mt kin t nhin ny ra trong u, ngi nm m cho ta bit
d dng lin quan , c khi chng ta c cung cp ti liu gii thch. Nu ngi nm
m khng chu gip th chng ta s khng lm sao hiu c mt vi yu t trong gic m r rng.
Ti k cho cc bn nghe mt cu chuyn mi xy ra. Mt thn ch ca ti b mt cha trong lc ang
iu tr. B ta tm mi cch lm cho cha sng li. Trong mt gic m b ta thy cha hin ra v
bo: By gi l mi mt gi mi lm, mi mt gi ri, mi hai gi km mi lm. B ta
gii thch s kin ny bng cch ni rng thu cn sinh thi ngi cha rt thch cc con v ng gi
n cm. Gia k nim ny v yu t trong gic m tt nhin phi c mt lin quan g d chng ta
khng th da vo k nim ny bit r yu t kia bt ngun t u. Nhng trong khi cha chy,
ti nghi ng rng c mt thi ph bnh ch trch no i vi ngi cha yu qu c dnh dng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
n s pht sinh ra gic m. B nm m k cho chng ta nghe, c mt ln trong cu chuyn v vn

tm l, b ta c nghe mt ngi b con ni: Ngi c s (der Urmensh) sng li trong mi chng
ta. Cu ni ny gip chng ta hiu c thi ca b khch. l mt c hi rt tt cho b ta lm
cho cha sng li. B ta bin cha thnh mt ngi ca thi i (home de Iheure, Urmensch), do
ngi cha mi c mi lm pht li bo gi mt ln.
Trong cu chuyn ny c iu g lm ta ngh n mt li chi ch. Nhiu khi ngi ta cho rng
ngi gii thch gic m mun chi ch trong khi s thc ngi chi ch chnh l ngi nm m.
Trong nhiu th d khc chng ta khng th bit r l mt li chi ch hay mt gic m. Chng ta
gp trng hp tng t nh th trong mt vi s l li. Mt ngi nm m thy mnh ngi cng
ng bc trong mt chic xe hi (xe t ng). Theo ng ta th gic m c ngha l ng ta t
mnh tho mn tnh dc ca mnh khng cn s gip ca ngi khc (do ch antorotisme chi
ch vi autmbile c ngha l xe t ng hay xe hi). C phi ng ny mun ni a v ni rng
mnh nm m trong khi thc s ch mun chi ch khng? Ti khng tin nh th. Theo ti ng ta
qu nm m thc. Nhng do u m c s ging nhau gia vic t tho mn v tnh dc vi chic
xe hi? Cu hi ny lm ti suy ngh rt lu v kho cu thc k cng v s chi ch. Sau cng
ti i n kt lun l c mt lot tng hu thc len li vo trong v thc v ti xut hin di
hnh thc mt s chi ch. Chu nh hng ca v thc, nhng tng hu thc ny chu tc dng
ca s di chuyn v c ng trong cng vic xy dng gic m v s chi ch. Nhng gic m chi
ch khng gy cho ngi ta ci khoi cm nh mt tr chi ch thc s. Ti sao li nh th? Gic
m h t khng lm cho ta ci, tri li ch lm cho ta dng dng.
V im ny chng ta tin n gn li on mng ngy xa. Ti k cho cc bn nghe mt cu
chuyn on mng ny v tnh lch s ca n. Gic m ca i Alexandre c Plutarque v
Artmodore phese k li. Trong lc cng ph thnh Tyr, i Alexandre nm m thy mt con
qu nhy nht trc mt mnh. Thy bi Aristadre on rng th no thnh Tyr cng tht th v phn
tch ch satyros (con qu) ra, ngi ta thy c ngha l: thnh Tyr th no cng thuc v ng. Qu
nhin v sau thnh Tyr b h thc. S gii thch ny c v nh gi to nhng ng t u n cui.
3. Cc bn s ngc nhin khi thy rng ngay c nhng ngi chuyn kho cu v phn tm hc v s
gii thch gic m cng nhm phn i quan nim trn ca chng ta v gic m. S lm ln ny
a n nhiu iu sai lm rt gn quan nim ca y hc v gic m. Mt trong cc iu cho rng
gic m ch l mt mu toan thch ng vo hin ti v gii quyt cc vic trong tng lai, ngha l
gic m c khuynh hng kho cu tng lai t chc hin ti (A.Macder). Chng ta c dp
chng t rng quan nim ny ln ln gic m r rng vi nhng tng tim tng ngha l ch trng
n cng vic xy dng trong gic m. V mun biu th cho i sng tinh thn v thc c cha
ng nhng tng tim tng nn quan nim ny khng mi m m cng khng y , v ngoi s
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
xy dng tng lai ra, s hot ng tinh thn cn lm nhiu vic khc na. V mt s lm ln ng
tic hn na, ngi ta cho rng ng sau gic m bao gi cng c tng cht chc. Ti khng
hiu ngi ta nh ni g trong cng thc ny nhng chc chn l n bt ngun ch ngi ta ln
ln gic m v c tnh ca ngi nm m.
Ti k cho cc bn nghe mt cu chuyn na chng t rng c ngi thng cho rng gic m c
th c gii thch bng hai cch: mt cch c tnh cht phn tm, mt cch theo kinh thnh khng
bit g n s c mt ca cc s ham mun, ch ni n nhng hot ng tinh thn cao cp thi. Tt
nhin cng c nhng gic m loi ny nhng ch l nhng trng hp c bit khng th coi l c
tnh cht chung. Theo iu h ni, chng ta khng th no quan nim rng gic m li c th c tnh
cht tnh dc v l s gp g ca ging c v ging ci c (A.Adler). Tt nhin cng c mt vi
gic m nh th v sau ny bn s bit chng ch l nhng triu chng lon thn kinh. Ti k ra
nhng s tm ti mi v tnh cht gic m ni trn cc bn bit m phng hay t nht cng
bn bit r kin ti v vn .
4. Ngi ta tm cch lm gim gi tr khch quan ca nhng cng trnh ny bng cch cho rng
nhng ngi bnh thng thu xp sao cho gic m ca mnh hp vi kin ca cc bc s: ngi cho
rng mnh c nhng gic m v quyn lc, ngi cho rng mnh c nhng gic m sng li sau khi
d cht thc, (W.Setkel). Nhng l lun ny khng cn mt cht gi tr g khi mi ngi thy rng
trc khi khoa hc phn tm ra i, ngi i nm m ri v ngay c khi khoa hc ra i
th bao gi ngi ta cng nm m ri mi n hi nh phn tm hc v gic m. Nhng s kin do
quan nim ny a ra rt d hiu v khng lm hi g cho thuyt v gic m c. Nhng ci g cn
st li trong ngy pht sinh ra gic m thng bt ngun i sng con ngi khi h thc. Nu
nhng li ni v ngh ca bc s c mt tm quan trng no i vi con bnh, nhng li ny cng
chng khc g nhng ci g cn st li tinh thn, chng khc g nhng ham mun cha c tho
mn, cng c tc dng chng khc g nhng s kch ng c th nh hng n ngi nm m trong
lc ng. Cng nh nhng yu t kch ng gic m khc, nhng tng do thy thuc gi ra cng
c th xut hin trong gic m r rng hay trong nhng tng tim tng. Chng ta bit l chng ta
c th to ra gic m v nhng vt liu gip cho gic m pht hin. Trong trng hp ny ngi
thy thuc cng khng lm g khc hn cng vic ca th nghim vin Maury Vold khi ng ny t
chn tay ca ngi nm ng theo mt chiu hng no gy ra gic m nh mun.
Chng ta c th gi ra cho ngi nm m i tng ca gic m ch khng th nh hng g n
nhng iu ngi sp m. S hot ng ca cng vic xy dng v s ham mun v thc khng
chu nh hng g t bn ngoi vo. Kho st nhng s kch ng c th gic m thng c t r
trong phn ng th xc. Do li bi bc ni trn v gi tr khch quan ca nhng cng trnh kho
cu v gic m bt ngun ch ln ln gic m vi nhng vt liu xy dng gic m.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
l tt c nhng iu ti mun trnh by cng cc bn v gic m. Chc cc bn cng on rng

ti b st rt nhiu iu. S d c s thiu st l v gic m cn lin lc cht ch vi nhng chng
bnh thn kinh. Chng ta kho st gic m vi mc ch sa son cho vic kho st cc chng bnh
thn kinh. iu ny hp l hn l vic chun b cho vic kho st gic m. Gic m c th gip
hiu c cc chng bnh thn kinh. Tri li chng ta ch hiu gic m mt cch hon b hn, chi
tit hn nu chng ta hiu r v chng bnh thn kinh.
Ti khng bit cc bn ngh g v vn nhng phn ti, ti khng h hi tic khi dnh thc
nhiu th gi cho s kho st gic m v yu cu cc bn ch trng c bit v vn gic m.
Khng c mn hc no c th gip cho chng ta mt nim ng hn v mn phn tm hc. Mun
chng t rng nhng triu chng ca bnh thn kinh c ngha, c ch li cho ta trong vic tm hiu
ngi bnh, c th gii thch c khi kho st i sng ngi bnh, cn phi lm vic trong nhiu
thng, c khi nhiu nm. Tri li ch cn lm vic mt s gi thi cng hiu c gic m, nhng
tin ca mn phn tm hc v tnh cch v thc ca cc hot ng tinh thn. Xem chng chu
nhng nh hng khuynh hng no v chng hot ng ra sao. V nu chng ta c th thm vo
tnh cch tng ng gia gic m v bnh thn kinh, mt s bin i nhanh chng khin cho ngi
nm m tr thnh mt ngi thc tnh, bit iu, th chng ta c th chc chn rng cn bnh thn
kinh cng ch l s suy sp ca nhng lin quan thng thng gia nhng ng lc khc nhau trong
i sng tinh thn.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Phn tm hc v thn kinh hc
Phn th ba: Thuyt tng qut v chng bnh thn kinh
Ti sung sng khi li c tip tc cu chuyn vi cc bn. Trc y ti ni cho cc bn nghe

v quan nim phn tm hc ca cc hnh vi sai lc v gic m. Ngy nay ti mun cc bn lm quen
vi nhng hin tng chng bnh thn kinh, nhng hin tng ny c hn mt im tng ng vi
nhng hnh vi sai lc cng yu cu cc bn c mt thi nh i vi cc hin tng trn. Trc
y ti khng h tin thm mt bc no trc khi c s ng ca cc bn; ti tho lun
nhiu v gii ht nhng iu thc mc ca bn; ti tin cy cc bn v l phi ca cc bn
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tin c nhng bc tin quyt nh. Ngy nay s vic khng th xy ra nh th na, bi mt l rt
thng: Hnh vi sai lc v gic m i vi cc bn khng phi l nhng hin tng xa l g, cc bn
c th cng c nhng kinh nghim ging nh ca ti. Nhng phm vi chng bnh thn kinh i vi
cc bn hon ton mi l. Nu khng phi l thy thuc cc bn chng lm sao bit thm c g
ngoi nhng iu ti ni cho cc bn nghe, trong khi s phn on ch c gi tr khi ngi a ra
phn on quen thuc vi cc vt liu c a ra nh sng.
Tuy nhin cc bn ng cho rng ti s ni cho cc bn nghe nhng iu c tnh gio iu, ti cng
khng bt buc cc bn phi ng vi ti v iu kin, nu cc bn tng lm th s xy ra nhiu
iu tai hi lm. Ti khng h c mun bt buc ai cng nhn nhng iu mnh ni, ti ch mun
kch thch cc bn, lm tan nhng thnh kin. Khi no v thiu thn ti liu m bn khng gii quyt
c vn g, bn ng vi tin, hay vt b tng ny hay tng khc. Cc bn ch cn ngi
nghe v lnh hi nhng iu nghe ni. C c vi iu tin tng u phi l chuyn d, nhng iu
no n vi mnh mt cch qu d dng thng l nhng iu chng c gi tr g. Ch c nhng
ngi no dy cng lm vic m ngy trong bao nhiu nm rng r, t mnh lm i lm li bit bao
nhiu th nghim c nhn mi m, k th mi c quyn t cho l mnh bit c nhiu iu. V
phng din tr thc, nhng quan nim hp tp, chp nhong, nhng s phn on vi vng dng
c g? Nhng ting st i tnh ch c trong phng din tnh cm thi. Chng ta khng i hi
thn ch ca chng ta tin tng vo s hiu nghim ca phng php phn tm hc, hay ng v
pha chng ta. Nu h lm nh th chng ta s b nghi ng, chng ta ch yu cu h c mt thi bi
quan khoan ho. Vy cc bn hy th cho thm dn trong lng mnh nhng nim v phn tm
no nhng quan nim khc nhau ny ho hp vi nhau, lin kt vi nhau hp thnh mt quan
nim cui cng c tnh quyt nh.
Ngoi ra cc bn khng nn cho rng iu ti trnh by vi cc bn v phn tm hc c mt tnh cch
v li no. ch l mt s kin bt ngun thc nghim, mt s quan st trc tip hay hu ca
nhng cng trnh quan st hay thc nghim ny. Chnh nhng tin b t c trong lnh vc khoa
hc s gip chng ta bit nhng cng trnh kho cu ca chng ta y cha, c hp l khng.
Ring ti, da vo cuc sng kh di v hai mi lm nm kinh nghim, ti c th cam oan vi cc
bn l ti phi lm vic rt cn c mi c th c c mt m kinh nghim x hi, quan im ca
ti v mn phn tm hc. Ti lun lun c cm tng rng nhng i th ca ti khng nhn ra
nhng iu , v cho rng nhng kin ca ti ch l nhng kin ch quan c th chng i c
d dng. Ti qu thc khng hiu thi ny. C th l cc thy thuc ngi khng mun giao thip
qu thn mt vi nhng thn ch mc bnh thn kinh ca h, khng thm ch n nhng li h ni
nn khng th li dng c nhng iu ny tm ra nhng hiu bit c gi trong vic tr liu,
khng th a ra c nhng iu quan st gip cho h t c nhng kt lun c tnh cch tng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
qut hn. Ti s c trnh khng ng n nhng s ci v v ch trong phm vi nhng bi hc

ny. Ti khng tin l bt chin c th dng c vic g. Bt chin ch l con ca li l lun gio
iu ngy xa ca ngi Hy Lp, s d khng thnh cng v ngi ta qu ch trng n li bin
chng. Ring ti, ti cho rng nhng cuc bt chin trong phm vi khoa hc ch a n kt qu g,
c th nht l chng thng c khuynh hng cao c nhn. T trc ti nay, ti ch c tho lun
gay go vi mt nh bc hc thi, l nh bc hc Lowenfeld Munich v kt qu ca cuc tho
lun lm cho chng ti tr thnh hai ngi bn sau khi l i th ca nhau. V khng tin
rng nhng cuc bt chin sau ny cng a n kt qu kh quan nh th nn ti khng lm li
cuc th nghim.
Cc bn c th cho rng thi ln trnh nhng cuc bt chin nh th chng t l mnh khng
l l bo cha, hay mt thi ngoan c. Ti tr li nghi vn l mt khi ngi ta dy cng
hc hi kho cu a ra mt quan nim khoa hc, ngi ta c can m t bo cha v gi
nguyn quan im ca mnh chng li vi bt c tr lc no. Ti cng cn thm rng, ti nhiu
ln hon b quan im ca ti, nhiu ln thay i kin v ln no cng cng b nhng s thay i
cng khai trc mt mi ngi . Hu qu ca s thnh thc ra sao cc bn c bit khng? C
ngi khng h ch trng n nhng iu thay i v tip tc ch trch ti v nhng quan im
m ti khng cn gi na. Ngi khc li cho rng thay i nh th chng t l ngi ta khng th
tin cy ni ti c, v k no lun lun thay i quan nim ca mnh th khng ng c tin cy v
nhng iu thay i ny cng chng c gi tr g hn nhng iu a ra t trc. Nhng k no c
gi nguyn quan nim ca mnh t u n cui li b chnh nhng ngi cho l ngoan c, cng
u cng c. ng trc hai thi , ti thy chng cn g khc hn l ng ta ta c i. Ti
nht nh c tip tc con ng vch sn, khng c iu g ngn cm ti thay i mt vi quan
im tu theo tin trin ca khoa hc, mc d vn gi nguyn nhng tng cn bn trong mn
phn tm hc.
Ti c bn phn trnh by cho cc bn nghe v quan im ca mn phn tm hc v cc hin
tng no lon thn kinh. Ti s ni n nhng im tng ng v tri ngc gia nhng
hin tng ny v nhng hin tng hc phn trn. Ly th d v mt triu chng thng c
trong s thn ch, chng ta s khng n nhng iu kh no trong phn tm hc khng th bo
thn ch ca h l h chng c bnh tt g ht ri cho h mt liu thuc b. Mt trong cc bn ng
nghip ca ti khi c hi v thi nn c i vi cc thn ch tr li l ti yu cu h tr ti
mt s tin l bao nhiu . V th cho nn nhng bc s hnh ngh phn tm hc thng khng c
nhiu thn ch. Ca phng khm bnh ca ti thng bc bng cao su v c hai ln ca. Lm nh
th khng phi l khng c ngha u. Khch hng vo phng khm bnh thng qun ng ca
phng. Ti lun lun nhc h phi ng ca phng li bt k a v ca h trong x hi ra sao.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
qu l mt iu kh chu v phn ln h l nhng ngi t trc ti nay cha h gi tay ra s vo

qu m ca bao gi, v h lun lun c ngi m ca cho h ra vo. Nhng d sao ti lm th vn
l phi v k no vo phng m khng ng ca thng l nhng k khng c gio dc hn hoi v
chng ta khng c l do g gng nh i vi h. Cc bn ng vi phn on trc khi bit r cu
chuyn. Thn ch ch khng ng ca phng khi trong phng i khng c ai c thi. Nhng khi
trong phng i c ngi l th no h cng ng ca rt k, v h khng mun cho ngi khc
nghe c nhng iu h sp ni vi ng thy thuc.
Nh th tc l vic thn ch khng ng ca phng khm bnh khng phi l vic ngu nhin,
khng phi l khng c ngha, khng phi l khng c mt tm quan trng no . Thn ch
thng l nhng ngi mun ni ting, mun c ngi i sn sc. H thng gi in hi trc
xem c th n vo gi no v tng tng nh c hng dy di ngi ang ng ch trc ca
phng khm bnh. Nhng khi n ni h ch gp mt cn phng trng rng, c rt tm thng.
H bc mnh, t v khinh thng ng thy thuc bng thi khng thm ng ca c v nh mun
bo thng ng thy ny: ng ca lm g khi chng c ma no trong phng i, ri trong lc khm
bnh h thng t v v l ngang bng.
Phn tch thi ny, chng ta khng bit g hn nhng iu bit ri, ngha l thi khng
phi ngu nhin, m c mt ngha, l thuc vo mt ton th tinh thn nht nh, du hiu ca mt
trng thi tinh thn quan trng. Khng mt thn ch no li th nhn rng h c mun t ra v l
vi ng thy thuc, iu chng t rng h khng h c thc v vic mnh lm. C th c ngi
th nhn rng h tht vng khi nhn thy cn phng i vng nh cha b anh, nhng iu chc
chn l h khng thc v thi ca h.
Ti so snh thi ny vi mt iu quan st c ni mt thn ch khc. S quan st ny ht sc
mi m c th c k li mt cch vn tt tuy trong mn phn tm hc nhiu khi kh lng trnh
c nhng li k chuyn di dng.
Mt s quan tr tui yu cu ti cha bnh cho b m v. B ny tuy sng trong mt hon cnh ht
sc sung sng nhng vn u c cuc sng ca mnh v ca ngi khc bng mt thin kin
chng c ngha l g. B ta khong chng 53 tui, cn gi c v p ngy xa, dng iu nim n,
d chu, vui v, gin d. B k cho ti nghe chuyn ca b, b sng rt sung sng bn cnh chng,
mt ng Gim c mt c xng, b ch c iu g phn nn v thi ca chng i vi mnh. Hai
ngi ly nhau v tnh 30 nm nay, khng h xy ra ci c, ghen tung g. Hai ngi con lp
gia nh, ngi chng cha h c nh v hu. Nhng cch y mt nm c mt vic khng tng
tng ni xy ra. B ta nhn c mt bc th nc danh t co chng b dan du vi mt ngi con
gi khc. Hnh phc gia nh bt u tan r t khi . Cuc iu tra cho bit c mt ch bi phng
ca b ght cay ght ng mt ngi bn c tuy cng sinh ra trong hon cnh ngho nn nh mnh
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nhng thnh cng hn mnh, thay v i nh mnh ngi bn ny hc hi v tr thnh mt

ngi th k trong xng ca chng b ch. Tng ng vin thu ht ra mt trn mt s nhn vin
trong xng ngi bn tr nn mt nhn vt quan trng, c n ngay trong xng, giao thip vi
cc ng tai to mt ln c mi ngi trng vng. M hu phng tc bc tm ht cch ni xu ngi
bn c. Mt hm nhn dp mt ng khch ly thn vi v, ang sng chung vi tnh nhn n chi, b
ch ni cho m hu phng nghe l a v b ta chc b ta khng chu ni cnh chng c tnh nhn
nh th. Sng hm sau b ta nhn c bc th nc danh ni trn. B ta chng tc gi bc th
chnh l m hu phng v b bit m ny ght cay ght ng c th k. Nhng b ta vn b ci th
m nh, b ni trn li nh, x v chng rt thm t. ng chng ti ci c trn tnh v, nh hai v
bc s trong gia nh v xng n trn tnh gip mnh. M hu phng b ui, ngi th k vn
gi nguyn a v c. Ngi v lun lun tuyn b rng mnh khng cn nghi ng g v khng
n bc th na. Nhng ch l b ngoi, mi khi nghe ni n tn ngi con gi hay gp ngi
ny ngoi ph l b ta li ni trn li nh ghen tung, bc tc.
Cu chuyn nh th , ch cn phi c nhiu kinh nghim v thn kinh mi thy l b ta lun lun
tm cch giu gim tnh cm thc ca mnh v trong thm tm, b ta khng h rt b c lng tin
ni bc th nc danh kia.
Thi ca nh thn kinh hc ng trc s vic ny ra sao? Thi ny khc hn vi thi i
vi thn ch khng ng ca phng khm bnh. Nh thn kinh hc khng cho thi khng ng
ca l quan trng v phng din tm l, ch l mt s ngu nhin. Nhng ng trc ngi n
b ghen tung ny th khc. Hnh ng ca ngi ny khng quan trng, nhng triu chng ca cn
bnh mi ng . V phng din ch quan, triu chng ny lm cho ngi n b au n kh
s; v phng din khch quan triu chng e do hnh phc ca mt gia nh. Do nh thn
kinh hc khng th khng quan tm n. Nh thn kinh hc trc ht tm cch xc nh hin tng
bng mt trong cc tnh cht thc s ca n. Ngi n b khng phi l khng c l khi nghi ng
ngi chng. V kinh nghim cho thy c nhiu ngi n ng tuy c v m vn c nhng c
nhn tnh tr. Nhng c mt vi iu khc khng tng tng c, nh c v v ngha l. Ngoi
nhng iu ni trong th nc danh, ngi n b khng c l do no khc nghi ng chng. B ta
bit r ngun gc ca bc th v bc th qu thc khng ng tin cht no. Vy ng l b ta phi
cho rng mnh khng c l do g ghen tung c. Chnh b cng t nh nh th. Tuy nhin, b vn
khng th khng au n chng khc g c chng c l chng mnh ngoi tnh thc. Y hc gi
l nhng kin m nh, ngha l nhng kin b ngoi tai mi l l hp l, ng s thc. B khch
ny qu ang b lng ghen m nh. l c tnh thit yu ca trng hp ny.
Sau nhn xt u tin ny, nh thn kinh hc cn quan tm n mt s kin khc na. Nu s m
nh b ngoi tai ht mi s thc th tc l n khng bt ngun s thc. Vy n bt ngun u?
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Nhng trng hp m nh nhiu khng t. Ti sao y li l s ghen tung? Nh thn kinh hc

chng c g ni vi chng ta v im ny c. ng ta ch quan tm n mt trong cc cu hi ca
chng ta thi. ng ta s tm hiu v di truyn ca ngi bnh v c l s tr li rng: S m nh ch
xy ra i vi nhng ngi c tnh cch di truyn. Ngha l c nhng ngi cha, ng b chng
bnh . Ni khc i, nu ngi n b ny b m nh l v b ta c sn trong mu s di truyn.
Li gii thch ny qu rt th v nhng c gii ht nhng iu thc mc khng? C cn nguyn nhn
no khc na khng? Thng thng s m nh hay xy ra i vi s ghen tung hn i vi cc s
khc; iu ny c phi l mt s ngu nhin khng? C tnh cch v on khng? C th gii thch
c khng? V c phi mt khi mt ngi b m nh ri th khng lm sao cho ngi thot
khi s m nh khng? Ti sao nh thn kinh hc khng ging gii r hn cho chng ta bit? Tr
li cu hi ny chng ta c th ni: k no cho hn ci g mnh c l khng lng thin. Nh thn
kinh hc khng c phng tin i su ny, nn chng th lm g hn l a ra mt li on bnh
khng c g chc chn.
Th mn phn tm hc c lm c g hn khng? Tt nhin l c. Ngay c trong trng hp kh
khn ny chng ta cng c th a ra nhng s kin gii thch c. Chng ta cn n chi tit
nh nht c v khng quan trng l chnh ngi n b l nguyn nhn gy ra bc th nc danh
: chnh b ta hm trc phn nn vi m hu phng l mnh s kh s v cng khi bit chng
c nhn tnh. Ni cu chnh b ta gi cho m hu phng gi bc th nc danh. Vy s m
nh khng h dnh dng g n bc th c, n c t trc trong tnh trng mt mi lo u (hay mt
s ham mun). Thm vo mt vi s kin do ti tm ra sau hai gi ng h phn tch. Sau khi
nghe k chuyn xong, ti hi b ta mt vi iu nhng b ta khng sn sng tr li. B ni rng, b
chng c iu g cn ni na v sau hai gi ni chuyn b tuyn b l b khi b m nh ri, thy
trong ngi kho khon d chu. Tt nhin b ni nh th v cuc ni chuyn tip tc. Nhng trong
hai gi b khch l mt vi im gip cho ta hiu r tnh trng ca b. B c cm tnh c
bit vi mt chng tr tui, ngi con r nh n ti sn sc b. B khng h c thc g v cm
tnh , v l m v v chng r nn mi cm tnh bin thnh mt tm lng u ym rt d hiu.
Chng ta kinh nghim i su vo cuc i tinh thn ca ngi n b rt tt ny. Cm tnh ca
b i vi con r kinh khng qu nn khng th c trong thc b ta c, nhng n vn tim tng
trong v thc v thc y mnh m gh gm. B cn c mt ci g thot khi s m nh , chnh
s di chuyn ti gip b gii quyt c vn . B l lun l trong khi mnh c th yu mt
chng tr tui c th khng c l do no khin cho chng mnh li khng yu mt c gi. Do b
khng cn hi hn v tnh yu ca mnh na. Vic chng ph tnh mnh nh mt liu thuc an thn
dn trn mt vt thng nng bng. V khng thc c tnh yu ca mnh nn b b m nh bi
hnh bng ca tnh yu ny, mt bng dng m b cho l rt c li cho mnh. Mi l l a ra u
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
khng c hiu qu g v chng u c nhm ng mc tiu, ch nhm vo ci mu ca mc tiu

thi, chnh ci mc tiu ny np trong v thc truyn cho ci mu bn ngoi sc mnh ca mnh.
Chng ta hy tm tt li nhng d kin thu lm c trong vic phn tch ny ri da vo tm
hiu trng hp ca b khch. D kin th nht: c nh khng phi l mt th g v l, khng
hiu c, c ngha, c l do, l thuc vo mt bin c tnh cm trong i sng ngi bnh.
D kin th hai c nh ny l mt s kin cn thit, phn ng chng li mt s hot ng tinh
thn v thc m chng ta a ra nh sng c nh mt vi du hiu khc. Chnh v c dy lin lc
vi v thc m mi c tnh cch m nh, mi chng li mi l lun hp l, ng vi s thc.
cn l mt nim an i i vi ngi bnh na. D kin th ba: nu hm trc ngi bnh k l
tm tnh vi m hu phng chnh l v b ta b thc y bi tnh yu thm kn i vi con r, tnh
yu ny chnh l bc phng che lp hu trng cn bnh. Trng hp ny ging triu chng c
phn tch trong phn trn nhiu im, v c hai ni chng ta du tm ra c ngha hay mun
ca s biu th tinh thn, nhng lin quan gia chng ta v mt yu t v thc.
Tt nhin chng ta cha gii quyt c mt thc mc trong vn trn. Cn nhiu vn cha tm
ra c gii php. C nhng vn khng gii quyt ni v mt vi iu kin c bit kh khn. Ti
sao ngi n b c chng chiu chung ny li i yu con r? Ti sao nim an i li khng c
mt hnh thc khc hn l bng dng, l s di chuyn v pha ngi chng mt tnh trng c bit
ca ngi bnh? Nhng vn c phi l nhng vn gai gc khng? Chng ta c nhiu ti liu
tr li nhng cu hi . Ngi n b ny c th n tui hi xun v cn c tho mn tnh
dc: ring mt s kin ny c l cng gii thch c nhiu. C th l ng chng khng c sc
cung phng cho b v v phng din sinh l. Nhng ngi chng nh th thng t ra u ym i
vi v v rt khoan dung i vi tnh nt cu knh ca v. Vic ngi bnh yu con r khng phi l
khng c ngha. Chnh v qu yu con gi, yu mt cch say m nh ngi con trai yu con gi.
Nn tnh yu bin th thnh tnh yu ngi con r. Ti tng chng cn nhc li cc bn rng
nhng s giao hp gia m v con r thng b ph phn thc gt gao trong x hi, ngay c trong
thi c nhng s lon lun ny cng b trng tr gh gm. S lon lun ny vt qu mc lun l m
x hi c th chu ng c. V khng th tip tc kho st sau hai gi ni chuyn nn ti khng
th ni r trong ba yu t ni trn, yu t no gi phn quan trng quyt nh, mt trong ba yu t
, hay hai, hay c ba cng mt lc.
l nhng iu m ti cha sa son k cng cho cc bn hiu. Ti ch c so snh gia hai mn
thn kinh hc v phn tm hc thi. Cc bn c thy hai mn ny phn i nhau trong im no
khng? Thn kinh hc khng p dng phng php k thut ca phn tm hc, khng n
tng c nh, ch ct chng minh rng di truyn chnh l nguyn nhn gn hay xa ca cn bnh ch
khng tm nhng nguyn nhn c bit v gn hn. Nhng c phi l iu tri ngc khng? Cc
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
bn khng thy rng hai mn khng h tri ngc nhau m cn b tc cho nhau na sao? Hai yu
t di truyn v bin c tinh thn cng th, khng h xa nhau, tri li, li cng tc vi nhau cht ch
t cng mt mc ch. Thn kinh hc khng th a ra mt l l g phn i phn tm hc
ht. Chnh nh chuyn mn v thn kinh hc ch khng phi mn thn kinh hc chng i vi mn
phn tm hc. i vi thn kinh hc, phn tm hc vo a v ca mn hc i vi gii phu
hc: mt ng kho cu v hnh th bn ngoi ca c quan, mt ng kho cu m v t bo
cu thnh cc c quan. Khng th c mu thun gia hai mn ny c v mn ny tip tc cng
vic ca mn kia. Hin nay gii phu hc l mn cn bn ca khoa hc y khoa nhng c mt thi
ngi ta cm khng cho m x xc cht kho cu v s cu thnh cc c quan bn trong c
th, cng nh by gi ngi ta ang kt n nhng ngi mun kho cu v phn tm hc tm hiu
s hot ng ca tinh thn. Nhng mi s u c v hng v mt tng lai gn y, trong mun
kho cu hu hiu v thn kinh hc chng ta phi bit r v nhng s hot ng bn trong v v
thc ca i sng tinh thn.
Mn phn tm hc thng b ch trch gh gm, c th gy c cm tnh ca mt s cc bn vui
mng nhn thy mt phng php tr bnh. Nhng phng tin hin thi ca mn thn kinh hc
khng c tc dng g i vi nhng c nh. Mn phn tm hc c thnh cng hn v phng din
ny khng? Khng, phn tm hc cng nh mi mn tr liu khc khng c tc dng i vi nhng
kin ny. Hay t nht cng trong tnh trng hin thi chng ta c th dng phn tm hc tm hiu
nhng s g xy ra ngi bnh, nhng khng c tc dng i vi nhng kin ny. Hay t nht
cng trong tnh trng hin thi, chng ta c th dng phn tm hc tm hiu nhng s g xy ra
ngi bnh, nhng khng c phng tin no lm cho ngi bnh hiu c chnh mnh. Trong
trng hp ni trn ti khng th i qu su sau hai gi ni chuyn. C phi l s phn tch v
khng a n kt qu g c th nn phi b i khng? Ti khng ngh th. Chng ta c quyn v c
bn phn tip tc, cng vic d cha t c mc ch g hu ch ngay trc mt. Sau cng chng
ta khng bit khi no v ti u nhng iu hiu bit rt t i ca chng ta bin thnh mt phng
php iu tr. D mn phn tm hc b b tay trc nhng chng bnh thn kinh khc cng nh
trc nhng kin c nh, mn vn t ra khng c g thay th c trong cng cuc kho cu
khoa hc. Chng ta cha c iu kin hot ng. Ngay chnh nhng ngi chng ta ang tm
hiu, nhng ngi cn sng hn hoi v c l do cn gip , chng ta cng t chi khng chu cng
tc. V th cho nn ti khng mun chm dt nhng bi hc ny m khng ni cho cc bn bit rng,
c nhiu loi ri lon thn kinh m chng ta c th tr c sau khi tm hiu r rng hn v mn
phn tm hc, vi mt vi iu kin c th thu lm c nhng kt qu kh quan chng km g
nhng kt qu thu lm c trong cc mn khoa hc khc.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
ngha cc triu chng
Trong chng trn ti chng t rng mn thn kinh hc khng n ni dung v cch pht
biu ra ngoi ca cc triu chng; mn phn tm hc, tri li, ch trng rt nhiu n hai iu trn v
tm ra l mi triu chng u c ngha c lin quan cht ch n i sng tinh thn ngi bnh.
Chnh F.Breuer ni danh v ti lp c mt trng hp no lon thn kinh (1880-1882), l ngi
u tin tm ra nhng triu chng ca bnh thn kinh. P.Fanet cng tm ra nhng triu chng
v cn cng b cng trnh ca mnh trc c Breuer na v ng ny ch cng b mi nm sau
thi (1893-1895) thi k ng cng tc vi ti. Chng ta ch cn bit ai l ngi u tin tm ra v
mt cng trnh no cng c tm i tm li nhiu ln. V d nh chu M l do Colomb tm ra
nhng u c ly tn Colomb. Trc Breuer v Fanet, nh thn kinh hc ni danh Leuret cho bit
l nu bit din gii, ngi ta c th tm thy ngha ca nhng li ni trong lc m man ca nhng
ngi in. T lu ti sn sng cng nhn l P.Fanet c bit ng khen khi ct ngha c nhng
triu chng bnh thn kinh bng cch cho rng l cch pht biu ca nhng tng v thc bn
trong ngi bnh. Nhng sau P.Fanet li d dt cho rng v thc i vi ng ta ch l mt cch
ni thi ch i vi ng v thc chng tng ng vi mt iu g c thc c. T ti chng hiu g
v kin ca ng na, ti tic l ng l ng phi c tn thng hn th na.
Vy nhng triu chng cng c mt ngha, y nh hnh vi sai lc v gic m v cng lin can
n i sng con ngi.Ti n c vi th d gip cho cc bn quen vi vn . Tuy cha chng
minh c, ti ch c th ni l bao gi, nhng triu chng ny cng c ngha v cng lin quan
n i sng con ngi. Cc bn no sau ny lm cc cuc th nghim cng vi ti cng s ngh nh
ti. Nhng v vi l do ti s khng ly th d trong s no lon thn kinh m ly trong mt chng
bnh thn kinh khc, rt gn s no lon, l s m nh, mt chng bnh khng c nhiu ngi
bit n nh s no lon. Bnh ny khng m lm ai kh chu, c v nh l vic ring ca ngi
bnh, khng biu l ra ngoi, khng c du hiu g trong c th, c v nh hon ton thuc tinh thn.
S m nh v s no lon l hai chng bnh thn kinh c dng lm cn bn u tin cho mn
phn tm hc kho cu v mn ny thu lm c nhng kt qu rt kh quan trong vic tr bnh.
Mn phn tm hc lm cho s m nh tr thnh r rng hn, quen thuc hn s no lon, pht
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
hin ra vi nhiu tnh cch chung cho cc bnh thn kinh.

Trong bnh thn kinh m nh, ngi bnh b m nh bi mt tng m anh ta khng ch trng
n, cm thy b mt s g rt k l thc y, lm mt vi c ch m chnh ngi bnh khng ly g
lm thch nhng khng lm sao trnh c. Nhng tng m nh c th khng c ngha g, khng
c gi tr g i vi c nhn ngi bnh nhng lun lun l mt hot ng tri thc lm suy sp ngi
bnh.
Ngi bnh b b buc phi lm vic, phi suy ngh y nh l mt cng vic ht sc quan trng
cho i mnh. Nhng s thc y c th t ra rt tr con v v ngha l, nhng lun lun c mt ni
dung kinh hong thc y ngi bnh phm nhng ti c quan trng thnh ra ngi bnh lun lun
mun r b dc nhng tng i, tm mi cch ln trnh, chng tr d di. Ta nn nh
rng tng v hnh vi xu xa rt t khi c em ra thi hnh, trong nhiu trng hp s ln
trnh chng tr thng c kt qu. Nhng hnh ng c lm thc nhiu khi chng c hi g, v ngha
l, c khi ch nhc li nhng hnh ng thng xuyn trong i sng thng ngy, nhng hu qu l
nhng hnh ng nh vic i ng, n, ung, tm gi, i chi u tr thnh nhng hnh ng lm
cho ngi bnh kh s, kh gii quyt. Nhng yu t cu thnh s m nh khng u nhau, c khi
yu t ny mnh hn cc yu t khc, nhng d xut hin di hnh thc no, di tn g, mi hnh
thc cn bnh u c nhng tnh cht chung ging nhau rt r rt.
qu l mt chng bnh k khi. Nu khng phi ngy no chng ta cng c mt thy tai nghe
nhng chuyn , chng ta khng th no tin l chng li c thc. Cc bn khng th gip g cho
ngi bnh bng cch khuyn h nn gii tr ng c nhng tng , thay th chng bng nhng
tng khc hp l hn. Chnh ngi bnh cng hon ton ng vi bn, lc no cng sng sut,
sn sng lm theo bn, c khi cn ni ra trc nhng iu m bn mun em ra khuyn can. Ch c
iu l d mun anh ta cng khng lm sao khc c: ngi bnh chu tnh trng ca mnh vi mt
ngh lc phi thng kh thy trong nhng ngi bnh thng. Anh ta ch lm c c mt iu:
l thay th tng m nh bng mt khc nh hn, thay th mt iu cm on bng mt iu
khc, lm mt vi l nghi g thay th vic ang lm. C th di chuyn s m nh theo mt chiu
hng khc nhng khng th b i c. Vic di chuyn nhng triu chng l mt trong cc tnh
cht quan trng trong ccbnh: nhng im mu thun trong i sng tinh thn c bit hin ra rt r
rng trong trng hp ny. Ngoi s b buc hay s m nh, ngi ta cn thy xut hin trong phm
vi tri thc mt mi nghi ng i vi nhng ngi bnh thng. Vy m trc khi c bnh, ngi
bnh thng l mt ngi rt nhiu ngh lc, kin nhn cng cc, thng minh hn bnh thng, tinh
thn lun l rt cao, theo ng mi nguyn tc, lch s t thy. Cc bn chc cng thy l cha bnh
trong nhng trng hp rc ri ny qu l kh khn. V th cho nn trong lc ny tham vng ca
chng ta rt t: lm sao tm hiu v gii thch c mt vi triu chng thi.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Thi ca cc nh thn kinh hc i vi chng bnh m nh ny ra sao? Thi ny rt gin d,

nh thn kinh hc ch gn cho mi s m nh mt ci tn, khng hn khng km. Thn kinh hc cn
cho rng nhng ngi c triu chng l nhng ngi thoi ho tinh thn. iu khng nh ny
khng lm ai hi lng khng phi l mt s gii thch, mt s xt on v gi tr, ch l mt li kt
n. Tt nhin nhng ngi b m nh lun c nhng c ch k khi, khc hn nhng ngi bnh
thng. Nhng nhng ngi ny c thoi ho hn nhng ngi bnh khc nh b no lon hay b h
bin tinh thn khng? Danh t thoi ho tt nhin c tnh cch qu tng qut. Ngi ta t hi c g
thoi ho trong nhng ngi tuyt ho, c a v cao trong x hi nhng cng vn mc bnh m nh
khng? Thng thng chng ta bit rt t v i sng ca nhng v tai to mt ln trong x hi:
nhng ngi ny thng t ra rt kn o, cn nhng ngi chuyn vit v i h nhiu khi khng
thnh thc. Tuy nhin cng c ngi nh E.Zola chng hn vch cho chng ta xem s thc hon
ton v i ng, v chng ta thy ng b m nh rt nhiu (trong cun iu tra v tm l v y hc).
i vi nhng ngi c hng ny, thn kinh hc pht minh ra loi ngi c hng thoi ho.
Ch cn g tin hn. Nhng phn tm hc cho ta bit l c th cha khi c bnh m nh
cng nh cha khi nhng chng bnh khc. Chnh ti hn mt ln thnh cng trong lnh
vc ny.
Ti k cho cc bn nghe hai th d, mt ly trong mt cng cuc kho st c, mt mi hn.
Mt b vo khong 30 tui mi ngy lm nhiu ln nhng c ch nh sau: t trong phng ring, b
chy vi vo mt phng bn cnh, ng trc bn gia phng, bm chung gi ch hu phng, ra
cho ch ny mt lnh no , hay c khi ui ch ta i m khng ni g c, ri chy bin v phng
mnh. Triu chng ny khng c g nghim trng, nhng cng gi tnh t m. Khng cn thy thuc
ngi ta cng gii thch c mt cch chc chn, khng ci c. Chnh ti cng khng nhn thy
c ch c ngha g, khng tm ra cch gii thch. Ln no hi ngi bnh: Ti sao b lm th?,
b ta u tr li: Ti cng khng bit na. Nhng mt hm sau, khi thng c mt ni thc mc
trong lng tm nh s can thip ca ti, b ta t nhin hiu ht v k cho ti nghe nhng s kin
lin quan n s m nh ny. Cch mi nm, b ta ly mt ngi chng nhiu tui hn v trong
m tn hn t ra bt lc. ng chng chy t phng mnh sang phng v nhiu ln c giao hp
nhng khng c. Sng ra ng ni: Ti xu h vi m hu phng sp vo dn ging. Ni xong
ng ta ly mt l mc ra ging nhng khng ng ch ng l mu phi chy ra trn ging.
Lc u ti khng hiu gia s vic ny v s m nh c lin quan g. Vic chy t phng ny qua
phng khc, s xut hin ca ngi hu phng l nhng s kin duy nht ng vi s thc. B ta
lin dn ti vo phng th hai, n trc ci bn v ch cho ti xem mt vt mc ngay trn thm.
B gii thch l b ng trc bn trong mt c ch lm cho ngi hu phng khng th no khng
thy vt mc . Th l ti khng nghi ng g na v lin quan gia s vic xy ra trong m tn
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
hn vi s m nh hin thi. Nhng cng cn nhiu iu gii thch khc.

Ngi v t ng ho mnh vi ngi chng, b chy t phng mnh sang phng khc ging y
nh ng chng. B ta thay th ci ging v khn tri ging bng ci bn v tm thm di bn.
iu ny c v nh v on nhng chng ta khng ung cng khi kho st v tnh cch tng
trng trong gic m. Trong gic m ci ging thng c tng trng bng ci bn. Bn v
ging hp li tng trng cho hn nhn. V th ngi ta d dng thay ci ny bng ci kia.
Chng ta c bng c rng nhng hnh vi m nh c ngha. S m nh ny c th l mt hnh
dung, mt s nhc li nhng c ch ca ng chng. Nhng chng ta s khng dng li ; kho st
lin quan gia cnh tng m tn hn vi s m nh bit u chng ta li chng thu lm c
nhng kt qu i vi nhng s kin xa xi hn, c mun trong hnh vi. im chnh trong s vic
ny l vic gi ngi hu phng ln, lm cho ch ta ch n vt tri vi ngi chng t ra xu
h trc mt ngi hu phng. ng vai ngi chng, b ta mun t rng ngi chng chng c g
ng xu h trc mt ngi hu phng v vt c y thi. Vy ngi n b khng ch din li
quang cnh , m thay i lm cho quang cnh thnh cng. Nhng lm th b ta cng thay i
mt tai nn xy ra trong m tn hn: v ngi chng bt lc nn mi phi dng mc . Vy hnh
vi m nh c ngha l: Khng, khng ng u, anh chng c g phi xu h c, anh c bt lc du.
Cng nh trong gic m b cho l s ham mun ny c thc hin trong mt c ch hin thi, chu
theo khuynh hng a ng chng thot khi s tht bi trong m tn hn.
chng minh iu va c trnh by, ti c th ni cho cc bn nghe thm nhng iu ti bit v
ngi n b ny: nhng iu chng ta bit v b ta bt buc chng ta hiu hnh ng ca b, mt
hnh ng t n thc kh hiu. Trong bao nhiu nm, b ta sng xa chng v chng li mun xin
tiu hu hn th. Nhng khng th c: b ta buc mnh phi trung thnh vi chng, sng c c
khi sa ng, tm cch g ti cho chng v mun cao chng trong tm tr mnh. Hn na im
b mt trong v ny l b ta mun dng s m nh che ch cho chng i vi nhng bn tn
c c, mun cho rng vic hai ngi sng xa nhau l c l, mun cho chng tuy sng xa mnh
nhng vn sng mt cuc i d chu. Bng s phn tch mt c ch b m nh b ngoi c v v
ngha l, chng ta i su vo b mt ca mt trng hp bnh hon, a ra nh sng mt phn
khng nh trong b mt ca mt s m nh. Trng hp ny hin cho chng ta nhng ti liu kh
ch i c trong nhng trng hp khc. Chnh ngi bnh t gii thch trng hp ca mnh
khng cn s can thip ca bc s, li gii thch ny ph hp vi mt bin c xy ra khng phi trong
thi th u m trong thi k ngi n b trng thnh, cn nh mi s vic xy ra. Trng hp ny
nh tan ht mi l lun bi bc. Trng hp nh th qu l him c.
Trc khi qua trng hp sau, ti thy cn ni thm vi li. Cc bn c thy trng hp ny a
chng ta vo su trong cuc i thm kn ca ngi bnh khng? Cn g thm kn i vi ngi n
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
b hn l cu chuyn m tn hn? C phi l mt iu ngu nhin khng, mt iu khng quan

trng khng, khi chng ta i su c vo trong i sng tnh dc ca ngi bnh? C th l ti
may mn c bit. Nhng chng ta khng nn kt lun qu hp tp. Th d th hai khc hn th d
trc: l nhng l nghi lm trc khi i ng.
C gi mi 19 tui, xinh p, thng minh, con mt, hc gii. Lc b c t ra kiu ngo man r, trong
nhng nm gn y, chng c l do g r rng, c t ra cu knh v li. i vi m, c t ra gin d,
lc no cng t ra bt bnh, v mt tm ti, tm hn bt nh, lun lun nghi ng, v rt cc th nhn
l khng th mt mnh i ra ph c. Trng thi ny phc tp gm t nht hai cn bnh: s khng
dm ra ph v b m nh. iu chng ta cn trong trng hp ny l nhng l nghi c ta lm
trc khi i ng lm cho c m c au n khng t. Ngi bnh thng trc khi i ng cng hay
c thi quen lm mt vi iu, mt vi l nghi g ri mi i ng v ti no khng lm khng sao
ng c. Nhng nhng l nghi i vi ngi bnh thng c v hp l, ri c khi no v c ny
c khc phi thay i cht t trong l nghi , ngi bnh thng cng khng t v kh chu v c
th thch ng ngay vi tnh th mi. Nhng trong trng trong trng hp bnh hon th nhng l
nghi ny bt buc phi din ra hng ngy, d phi chu nhiu s hy sinh to ln, ch khc nhng l
nghi thng ch qu t m khng hp l. Ngi bnh phn trn l nu khng lm mt ht mi
ting ng i th c ta khng sao ng c: trc ht c ta hm khng cho qu lc chic ng h to
trong phng chy, bt ct ht nhng ng h khc k c ng h eo tay; sau bt mang vo
phng, ln bn nhng bnh hoa lm sao cho chng khng th ri xung t ban m lm cho c ta
khng ng c. C ta bit r nhng s sa son ny thc ra khng cn thit, chic ng h eo tay
trong hp trong phng khng th lm cho c mt ng, ring chng ta th ta thy r l ting tch tc
ca ng h tay khng lm cho ai mt ng c tri li cn gip thm cho gic ng na. C gi cng
bit l chng c l do g trong vic s cc bnh hoa ri xung t lm cho mnh mt ng. Nhng
iu kin khc trong l nghi chng lin quan g n cu chuyn ngh ngi. Tri li na: ngi bnh
i ca phng thng sang phng cha m phi m, mun t c mc ch c ly nhiu vt
chn khng cho ca m ra m vo c. Nhng nhng l nghi quan trng hn thuc v chic
ging. Gi khng c chm vo thnh ging, m nh k trn u phi t thnh hnh qu trm,
lc ng u phi t ng gia ng cho ca hnh ny. m lng di chn phi lc sao cho lng
dn v mt pha, nhng sau khi dn xong ngi bnh li lc li cho u.
Ti khng mun k thm nhiu chi tit na v chng khng cho ta bit g hn, c th a chng ta i
qu xa mc ch ca chng ta. Nhng nhng vic lm trn khng d dng g u: lun lun c gi s
lm khng y , mi c ng u c xem xt k cng, kim im li k lng, ko di hng gi
hay c khi hai gi lin khin cho c gi v cha m khng sao ng c.
Phn tch s vic ny khng d dng nh trong trng hp trn. Ti phi hng dn c gi trong
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
vic gii thch nhng c lun lun gt b ngh ca ti bng nhng ting khng qu quyt, nu
c lm theo li ti, c ch lm mt cch min cng vi mt v nghi ng khinh b. Nhng sau c
t ra ch n nhng ngh a ra, tm cch a ra mt vi tng. Nh li vi k nim, v sau
cng, sau mt cng vic suy tnh k cng, c chp nhn mi li gii thch ca ti. Trong khi cha
chy, c dn dn t ra khng qu k lng trong l nghi na, v khi cha chy xong c b hn khng
lm nhng l nghi na. Cng vic ca chng ta khng ch trng c bit n tng triu chng
mt, thnh thong chng ta phi b mt vi gi thit v chc chn sau ny li phi quay li vn
bng con ng khc. Cho nn nhng iu gii thch v cc triu chng em trnh by cho cc bn
xem l mt tng hp nhng kt qu thu lm c sau bao nhiu tun l, bao nhiu thng lm vic
cn c.
Ngi bnh dn dn hiu rng v chic ng h tng trng cho m h n b nn c ta khng chu
c s c mt ca ng h trong phng. Chic ng h eo tay s d tng trng cho m h l v
ting ku u du, nh k. C nhiu ngi n b thng ni rng k kinh nguyt ca mnh u u
nh mt chic ng h. Nhng ngi bnh s nht l b mt ng v ting tch tc, ting tch tc ny
tng trng cho s php phng ca m hch trong khi b kch ng v dc tnh. Chnh s kch ng
ny lm c gi thc dy ban m, chnh v s m hch cng ln nn c ta khng dm ng h
trong phng. Bnh hoa tng trng cho c quan sinh dc n b. Do s s hi khi thy cc bnh
hoa c th ri xung t v v toang ra khng phi khng c ngha. Cc bn chc cng bit thi
tc ca chng ta, trong l nh hn p v mt vi ci a hay bnh hoa. Mi ngi d l nh hn
u nht ly mt mnh v, coi nh mnh khng c quyn g lin lc vi c du na. C gi c nhiu
tng v k nim v chuyn cho bnh hoa vo phng. Do cn nh c ta b ng trong lc m trong
tay mt ci bnh bng thu tinh hay bng t v chy mu tay rt nhiu. Tr thnh con gi, bit
nhng s vic lin quan n vic giao hp c ta b m nh bi ngha l bit u trong m tn hn,
mnh khng chy mu v s b chng ng l mt trinh. V th, vic gi gn khng cho bnh hoa v
ban m chnh l s phn khng mt trinh l vic chy mu sau khi giao hp ln u, phn khng
lng s hi khng chy mu cng nh c chy mu ban m. Cn vic ngn khng cho xy ra ting
ng khng lin quan g n nhng s vic trn.
Lc c ta t nhin hiu ti sao mnh khng mun cho ci gi chm vo g trn thnh ging, c ta
cho ti bit ngha ca l nghi: ci gi tng trng cho ngi n b, cn thnh ging dng thng
tng trng cho ngi n ng. C ta mun n ng xa n b, ngha l khng mun cho cha m
giao hp vi nhau. V th nn nng gi v s hi bt cha m phi ng ca thng sang phng nng
nng c dp rnh m, chnh s rnh m ny lm nng mt ng trong bao nhiu m. Thnh thong
nng li sang phng cha m nm vo gia hai ngi. Chnh lc l lc ci gi v g trn thnh
ging xa cch nhau thc s. Sau ny ln ln khng th nm trong ging cha m c, nng tip
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tc gi v s hi, bt m nhiu khi sang ng bn ging mnh. Tnh trng ny chc chn m u cho
nhiu iu pht minh c du vt trong l nghi ni trn.
Nu ci gi tng trng cho ngi n b th vic dn cho lng trong m k chn v mt pha
tng trng cho s c thai. Ngi bnh sau khi dn lng vo mt ch tng trng cho s c thai.
Ngay sau li san bng lng trong m l ng khng mun cho m mnh c thai v sinh ra mt
a em c th cnh tranh vi mnh. Nu ci gi to tng trng cho ngi em th ci gi ch k u
tng trng cho ngi con. Ti sao ci gi nh phi theo hnh qu trm. Ti sao u ngi con
gi phi t ng ng cho ca hnh ? Hnh qu trm tng trng cho dng vt chui vo m
h lc m to v u ngi con gi tng trng cho dng vt chui vo m h.
l nhng iu ng bun i vi mt c gi cn trong trng, nhng xin cc bn nh cho l ti
khng h ba ra nhng chuyn , ti ch gii thch thi. L nghi ca c gi qu l mt iu k l,
gia l nghi ny v nhng iu gii thch hn phi c mt s tng ng no. Nhng iu quan
trng l l nghi khng phi ch bt ngun mt tng k khi m nhiu tng tp
trung mt im no . L nghi ny cng hnh dung s ham mun v tnh dc, khi theo
ngha tch cc, c tnh cch thay th, khi c ngha tiu cc, nh mt phng sch t bo v.
S phn tch l nghi ni trn c th da n nhiu kt qu na nu chng ta ch trng n nhng
triu chng khc ca ngi bnh, nhng nhng kt qu ny khng lin can g n mc ch ca
chng ta. Cc bn ch cn bit l c gi i vi cha c mt tnh nhc dc pht sinh ngay t hi cn
nh, v th nn c mi t ra khng thn thin vi m. S phn tch nhng triu chng a chng
ta i su vo i sng tnh dc ca ngi bnh v mt khi hiu r ngha v mun ca cc triu
chng thn kinh ny, chng ta s khng ngc nhin trc nhng iu nhn thy.
Ti trnh by l ging nh hnh vi sai lc v gic m, nhng triu chng bnh thn kinh cng c
ngha v lin quan cht ch n i sng thm kn ca ngi bnh. Tt nhin ti khng i hi cc
bn tin tng vo nhng ngh ca ti sau hai th d ny. Nhng cc bn cng khng th i hi
ti a ra thc nhiu th d khc cho ti khi no cc bn tin tng hon ton. V c nhiu chi tit qu
nn nu chng ta mun hiu r mt trong cc im v l thuyt bnh thn kinh, ti phi dnh mt
lp hc trong su thng mi tun 5 gi mi dy xong c. V th nn ti dng li hai th d ny
thi. Cc bn mun kho cu su rng hn nn c nhng sch v v im ny, v d nh nhng
cng trnh gii thch ci triu chng tr thnh c in ca J.B reuer (chng no lon thn kinh),
cng trnh gii thch nhng triu chng tm ti ca bnh in di tr con ca C.G.Jung v nhng bi
ng trn cc tp ch khc. Nhng cng trnh kho cu ny khng thiu st. S phn tch, gii thch,
dn gii nhng triu chng bnh thn kinh c cc nh phn tm hc ch trng n ni h qun
lun nhng vn khc trong vn ny.
Cc bn no mun tm hiu s ngc nhin khi thy sao nhiu ti liu th, nhng cc bn cng s gp
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
mt vi kh khn. ngha ca mt triu chng nm trong cc lin quan vi i sng thm kn ca

ngi bnh. Triu chng cng c tnh cch c nhn bao nhiu, chng ta cng cn gii thch nhng
lin quan by nhiu. Mi khi ng trc mt tnh trng khng c ngha hay trc mt hnh vi
khng c mc ch r rng, chng ta phi c tm ra ngha v mc ch . Hnh vi m nh ca
ngi bnh chy t phng ny qua phng khc ri bm chung gi ngi hu phngn thc c tnh
in hnh cho nhng triu chng ny. Nhng nhiu khi chng ta cng thy c nhng triu chng c
c tnh khc. Nhng triu chng ny phi c coi nh in hnh cho bnh thn kinh, v ging nhau
trong mi trng hp, s khc bit gia c nhn b xo nho n ni chng ta khng th gn lin
chng vo vi i sng c nhn ca ngi bnh hay t chng trc nhng tnh trng c thc. L
nghi ca ngi bnh th hai c tnh in hnh nhiu hn nhng cng c nhiu tnh c bit lm cho
chng ta c th gii thch c lch s ca trng hp . Nhng tt c nhng ngi b m nh u
c khuynh hng lp i lp li mt c ch, lm cho c ch ny thnh nhp nhng, tm cch tch bch
c ch ra. Phn ln bn h c thi quen ra tay. Nhng ngi bnh s ra ph, khng phi l
nhng s m nh, c th coi nh nhng chng no lon thn kinh, hay s lo u php phng, thng
lp i lp li mi mi mt vi c ch n chn nn: s nhng ni t tng, nhng ni ngoi tri
rng, nhng ng ph di ngong mi khng ht. H c cm tng c che ch khi i cng mt
ngi quen hay nghe ting xe ng sau lng. Nhng ng sau nhng triu chng chung ny, mi
ngi u c nhng tnh c bit nhiu khi hon ton tri ngc nhau. C ngi s ng ph cht
hp, ngi khc s ng ph rng, c ngi ch i ra ngoi khi c t ngi qua li, c ngi ch i
ra ngoi khi c nhiu ngi ngoi ph. S no lon thn kinh cng th tuy c nhiu im c bit
nhng cng c nhiu im in hnh c tnh cch chung lm cho rt kh tm ra ci r khi kho st
lch s ca ngi bnh. Chng ta da vo nhng tnh cch in hnh c th on bnh. Nu trong
mt trng hp no lon thn kinh chng hn, chng ta c th gn cho mt trng hp in hnh mt
bin c c bit no , v d nh mt s nn o vo nhiu s nn o khc, chng ta s b lc hng
khi s phn tch cho thy trong mt trng hp khc s nn o li bt ngun mt bin c c nhn
c tnh cch khc hn. Lc chng ta s phi cng nhn rng nhng s nn o do s no lon thn
kinh gy ra c nhng nguyn nhn m chng ta khng bit, v nhng s kin do s phn tch a ra
ch l nhng duyn c b li dng khi cn n.
V th cho nn chng ta i n kt lun nn lng l nu nh nhng s kin v bin c sng ng i
vi ngi bnh, chng ta i n mt vi s gii thch tho ng v ngha cc triu chng thn
kinh, v phng din c nhn th chng ta khng tm c ngha ca nhng triu chng in
hnh xy ra lun lun. Ngoi ra ti cng cha a ra cho cc bn xem c ht nhng kh khn gp
phi mi khi mun phn tch thc r rng nhng triu chng. Ti s khng ni n nhiu s kh
khn khng phi v mun cho cng cuc ca mnh c v tt p nhng chnh v khng mun lm
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
lon c cc bn trong bui u tip xc ny. Chng ta ch mi i nhng bc u chp chng trong
cng vic tm hiu ngha ca cc triu chng, chng ta phi tm hi lng vi nhng kt qu thu
lm c v ch tin dn v pha nhng iu cha bit. Ti an i cc bn bng mi cch ni rng,
gia nhng triu chng ni trn khng th no c s khc bit dc. Nu nhng triu chng c nhn
chc chn ph thuc vo nhng bin c sng ng ca ngi bnh th nhng triu chng in hnh
cng ph thuc vo nhng bin c in hnh, ngha l chung cho mi ngi. Nhng tnh cht khc
tm thy u u trong cc ngi bnh ch l nhng phn ng tng qut thng xy ra i vi ngi
bnh, v d nh nhng s lp i lp li mt c ch no v lng a nghi trong triu chng b m
nh. Tm li chng ta chng c l do g nn lng trc khi bit c nhng kt qu thu lm
c v sau ny.
Trong thuyt v gic m chng ta cng gp nhng kh khn tng t. Ni dung r rng ca gic m
cng c s khc bit c nhn to ln, chng ta trnh by l s phn tch gip c cho ta nhng g
cha ng trong ni dung . Nhng cnh nhng gic m c nhn c nhng gic m in hnh xy
ra ging nhau hon ton i vi mi ngi. l nhng gic m c ni dung ng nht rt kh gii
thch: v d nh ngi ta nm m thy mnh b ng, bay ln, ln i ln li, bi li, thy mnh b
ngn tr hay trn trung, v nhiu gic m hi hp lo u khc c th gii thch nhiu cch khc nhau
tu theo tng ngi, nhng khng gii thch c ti sao n li c tn cch in hnh v u u chn
nn nh th. Trong nhng gic m ny cng nh trong chng bnh thn kinh in hnh chng ta thy
c nhng chi tit c nhn, thay i lun lun, nu m rng quan nim ny ra chng ta c th a
chng vo khung cnh ca nhng gic m khc m khng cn lm mt iu g mnh m c.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
V thc c th coi nh mt tc ng gy thng tch
Trong nhng dng trn ti ni vi cc bn rng ti khng mun dng lm khi im cho cng
trnh kho st ca chng ta nhng im nghi ng m l nhng d kin chng ta t c. Hai cu
chuyn phn tch trong phn trn c nhng kt qu rt hay m ti cha ni n.
Th nht: c hai ngi bnh u cho ta cm tng l h b rng buc vo mt mnh i qu kh ca
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
h. H khng th tch ri ra khi qu kh cho nn khng g n hin ti cng nh tng lai.

H chm su vo cn bnh ca h cng nh nhng ngi mun vo nh tu kn trn trnh s mnh
khng p . i vi ngi bnh th nht nguyn nhn ca mi iu au kh chnh l s bt lc
ca ng chng trong m tn hn. Chnh trong nhng triu chng ca cn bnh hin r ra ngoi m
ta thy r b lm nh th no trong cng vic phn on thi ca chng: Nhng li g ti cho
chng, tha th cho chng, nng chng ln cao, ri tic r v mt chng. D hy cn tr, hy cn gi
c tui xun, b dng mi cch thc t hay tng tng trung thnh vi chng. B khng
tip ngi l, khng n cch n mc, ngi xung gh ri m khng ng ln c mt cch d
dng, ngp ngng khi phi k tn, khng th tng cho ai mt vt g c, mun chng t rng b ta
khng th cho ngi khc mt th g ca mnh.
i vi ngi bnh th hai, nguyn nhn l mi tnh thm thit i vi ngi cha trong tui dy th
ri ko di mi v sau. C gi i n kt lun l khng th ly chng mt khi cha khi bnh. Nhng
chng ta c l do rng, chnh v mun gn cha v khng mun ly chng nn c ta mi b mc
bnh.
Chng ta phi t hi bng cch no v bng ng li no ngi ta c th c mt thi ht sc k
l v bt li nh th i vi cuc i; gi d nh thi l mt c tnh chung cho mi th bnh
thn kinh ch khng ring cho hai ngi bnh ny. Qu l mt c tnh chung cho mi bnh thn
kinh c mt tm quan trng rt cao trong thc t. Ngi bnh no lon thn kinh ca Breuer b m
nh ngay trong thi k ngi cha b cht v c ta b m nng. D khi bnh c ta cng gn nh
khng cn mun sng na; d sc khe tr li bnh thng c ta cng khng mun sng nh
nhng ngi n b khc. Phn tch k nhng triu chng v nhng hu qu ca trng hp tng
ngi bnh, chng ta thy rng ngi no cng quay v d vng. Trong phn ln trng hp h
thng chn mt thi k rt sm ca i h, nhng nm u tin ca tui u th, c khi ngay c thi
k cn b sa.
Nhng ngi mc bnh thn kinh v b thng trong trn chin va qua cng tng t nh nhng
ngi bnh ca chng ta trong nhng th d trn. Trc chin tranh cng c nhng trng hp tng
t nh th xy ra sau nhng tai nn xe la hay nhng tai nn gh gm khc. Tuy nhin nhng ngi
b bnh thn kinh v b thng cng khng th em so snh vi nhng ngi bnh b thn kinh t
nhin nh nhng ngi ni trn. Chng ta cha th xp h vo loi , ti hy vng l mt ngy kia
s c iu mun ni vi cc bn v h. Nhng hai loi ngi bnh ny ging nhau hon ton im
ny: c hai b bnh v b thng hay v t nhin u tr v thi k tai nn xy ra, lm cho h b
thng. Trong gic m h thng sng li cnh : trong nhng trng hp b ln cn ng kinh
cn no cng lm cho h quay tr li thi k . Ngi ta c th cho rng nhng ngi bnh khng
sao qun c tnh trng b thng v tnh trng ny lc no cng nh ng sng sng trc mt
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
h nh mt cng vic hin thi, cp bch; quan nim ny i vi chng ta quan trng v n m
ng cho mt quan nim kinh t v nhng s hot ng tinh thn. Ngay ch b thng cng chng
c ngha g khc hn l mt ngha kinh t. Chng ta gi bng danh t mt cch bin c trong mt
thi gian ngn em li cho i sng tinh thn mt s kch ng qu nhiu khin cho ta khng th
dng nhng phng sch thng thng gt b c chng, v hu qu ca tnh trng ny l gy ra
nhng s ri lon lu di trong vic s dng ngh lc ca con ngi.
S tng t ny khuyn khch chng ta gi nhng bin c sng ng ca nhng ngi bnh ca
chng ta l nhng bin c gy xc ng. Do chng bnh thn kinh c mt tnh cch rt gin n:
chng bnh thn kinh c th c ng ha vi mt vt thng v gii thch c bng cch cho
rng ngi bnh khng kh nng phn ng vi mt bin c tinh thn c tnh cch tnh cm su
m mt cch bnh thng. chnh l iu Breuer v ti cng b nm 1893 - 1895 trong mt
cng thc u tin tm tt nhng kt qu t c sau nhng cng trnh kho st mi. Trng hp
n b sng xa chng ph hp vi quan nim ny. Vt thng tinh thn do s bt lc ca ng chng
gy ra cha thnh so nn b ta lun lun nh li vt thng ny. Nhng ngay trong trng hp th
hai ngi con gi c cm tnh thm thit vi ngi cha quan nim ca chng ta c iu g khng
d hiu. Trc ht, lng thng ca mt a con gi i vi cha l mt vic rt thng xy ra v l
mt tnh cm rt d b ch ng cho nn danh t b thng c v nh khng c ngha g; sau na, tnh
cm ny lc u chng c tc dng g tai hi v ch xut hin sau khi b bnh thn kinh thi. Do
chng ta phi cho rng s thc phc tp hn chng ta tng nhng d sao cng khng phi v nhng
l m quan nim v vt thng ca chng ta khng c gi tr: n s c mt a v khc v chu
nhng iu kin khc.
V th chng ta ri b con ng chng ta i. Trc ht, con ng ny khng dn chng ta i xa v
chng ta cn phi hc hi nhiu trc khi bit n dn ta i u. V vic quay tr li mt thi k
trong qu kh, chng ta cn mt nhn xt na l s kin ny vt qua gii hn ca bnh thn kinh.
Bnh thn kinh qu c nhng s quay tr v nh th nhng khng phi s quay tr v no cng gy
ra bnh, khng ng ha vi bnh v khng len li vo trong i ngi bnh. Mt th d trong s tr
v ny c th tm thy trong ni bun lm cho ngi ta ri b hn qu kh vo tng lai. Nhng s
bun ru khc hn bnh thn kinh. Nhng tri li cng c nhng bnh thn kinh c coi nh hnh
thc bnh hon ca s bun ru.
Cng c khi sau mt bin c lm rung chuyn c i h, nhiu ngi tht vng n ni khng cn
ngh g n hin ti v tng lai na, ch ch trng n qu kh thi. Nhng khng phi v th m h
l nhng ngi mc bnh thn kinh. Cho nn d vn b thng c quan trng v xut hin lun
lun nh th no chng na chng ta cng s khng dng n biu th bnh thn kinh.
Th hai: kt qu ca cng trnh kho cu khng c gii hn v sau. Ni v ngi bnh th nht
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chng ta trnh by l c ch b m nh ca b ta khng c ngha g v b ta gn lin vo

nhng k nim thm kn ca cuc i. Chng ta nghin cu nhng lin quan gia c ch ny v
nhng k nim kia ri da theo tnh cht ca nhng k nim ny tm ra mun ca c ch kia.
Nhng lc chng ta gt ra ngoi mt chi tit ng c ch . Trong khi ngi bnh lm
nhng c ch m nh nh th, b ta khng h bit g v bin c pht sinh ra c ch . Lin quan gia
nhng iu b ta lm bin c ra sao b ta khng h hay bit, b ni thc khi ni rng b ta khng
r nguyn nhn no thc y mnh lm vic . Th ri b nh hng bi phng php tr bnh,
mt ngy kia b bit r lin quan v ni cho chng ta nghe. Nhng b ta vn khng bit g v
nguyn nhn ca c ch d: i vi b ta ch c vn sa cha mt bin c ng bun trong qu
kh v nng chng ln mt bc cao hn. Ch sau mt s cha chy lu di b mi bit c l do
chnh l l do c nht khin cho b c nhng hnh ng m nh ni trn.
Chng ta da vo quang cnh trong nh sau m tn hn v nhng nguyn nhn thc y ngi
bnh do lng yu chng gy nn tm ra ngha ca c ch m nh. Trong khi lm nhng c ch
, ngi bnh khng h bit n ngha, ngun gc v mc ch ca nhng c ch . Vy c
ngha l trong ngi bnh c c mt s hot ng tinh thn m c ch m nh ch l hu qu. B
cng cm thy hu qu ny nhng khng mt iu kin tinh thn no xm nhp c vo thc
ca b. B ta hnh ng ging nh anh chng b thi min nhn lnh ca Bernheim phi m mt ci
d trong phng trnh din, nm pht sau khi tnh dy, tun lnh m khng bit ti sao mnh lm
th. Khi chng ta ni n nhng hot ng tinh thn v thc, chng ta ngh n tnh trng va
ni. Chng ta thch bt c ai c th kho st tnh trng mt cch ng nguyn tc khoa hc hn
chng ta v nu h lm c chng ta s hy b quan nim v nhng s hot ng tinh thn v thc.
Cho n khi chng ta s b ngoi tai mi li bi bc cho rng v thc khng c thc theo ngha
khoa hc ca ch ny, v ch l mt cch ni cho hay m thi. Li bi bc ny khng c gi tr g
v ci v thc m h cho l khng c thc li c nhng kt qu rt thc v nhn thy c s m
nh.
Tnh trng ca ngi bnh th hai cng ging nh th. C ta to ra mt nguyn tc theo ci gi
khng c chm vo g trn thnh ging ri theo nguyn tc m khng hiu n bt ngun
u, c ngha g v do ng lc no thc y. D c ta c phn khng d di n u chng na, hay
khng thm n nguyn tc , hay tm cch lm tri li, u khng nh hng g n vic phi
c hnh ng theo nguyn tc t ra. C ta b bt buc phi theo v tha h t hi ti sao mnh li
lm nh th. Trong nhng triu chng ca s m nh, trong cch pht biu v thc y t nhin
hin ra khng ai bit t u ti, chng li nh hng ca i sng bnh thng, xut hin nh nhng
ngi khch l y quyn hnh, nh nhng ngi bt t c mt trong cuc i n o ca ngi
thng, lm sao khng nhn ra rng l du vt ca mt vng no c bit trong tinh thn, mt
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
vng sng ring bit i vi cc vng khc, vi mi hot ng v biu th ca i sng bn trong.
Nhng triu chng, biu th v thc y lm cho chng ta chc chn rng c mt v thc tinh
thn, v mn thn kinh hc v ch bit c mt tm l hu thc thi nn khng lm cch no khc hn
l tuyn b rng biu th ni trn ch l kt qu ca s suy nhc. Tt nhin t chng, nhng s biu
th v thc y ny khng c tnh cch v thc, cng nh nhng c ch m nh cng khng thot
khi cm gic hu thc. Nhng s biu th v thc y s khng tr nn nhng triu chng nu
khng xm nhp vo thc. Nhng nhng iu kin tinh thn m nhng biu th v thc y ny
phi chu cng nh cc tp th m s gii thch ca chng ta xp chng vo c tnh cch v thc,
t nht cng cho ti khi chng tr nn c thc nh nhng iu phn tch ca chng ta.
Nhng iu nhn thy trong trng hp hai ngi bnh ni trn cng l nhng iu nhn thy trong
mi trng hp bnh thn kinh khc; trong mi trng hp, ngi bnh khng h hay bit g v
nhng iu c; bao gi s phn tch cng cho thy rng nhng triu chng ny ch l kt qu ca
nhng hot ng tinh thn v thc c th tr thnh hu thc vi mt s iu kin no . Nu cc
bn thm tt c nhng iu ny vo nhng iu va c trnh by trong on trn, cc bn s hiu
d dng ti sao mn phn tm hc khng th b qua gi thuyt v s v thc v ti sao chng ta li
coi s v thc nh mt ci g c th s m thy c. Cc bn cng hiu lun ti sao nhng k
ch hiu bit qua loa v s v thc, cha h phn tch s v thc bao gi, cha h gii thch mt gic
m bao gi, cha h tm hiu ngha ca mt triu chng bnh thn kinh bao gi, nhng k
khng th coi c l nhng chuyn vin. Chng ta cn nhc li mt ln na: ch mt vic c th
dng s gii thch tm hiu ngha ca mt triu chng bnh thn kinh cng l mt bng
chng khng ph nhn c l s v thc qu l mt iu c thc v chng ta cn chp nhn s c
mt ca n.
Nhng nh th cha phi l ht. Mt pht minh khc ca Breuer m ti coi l rt quan trng cho ta
bit nhiu hn na v lin quan gia v thc v nhng triu chng bnh thn kinh. Khng nhng
ngha ca cc triu chng ny c tnh cch v thc m gia v thc ny v s c mt ca cc triu
chng c nhng lin quan c th thay th nhau c. Cc bn s hiu ti ngay, cng vi Breuer ti
khng nh rng: mi khi chng ta ng trc mt triu chng, chng ta phi kt lun rng trong
ngi bnh c mt vi hot ng v thc c cha ng ngha ca triu chng ny. ngha ny
phi v thc th triu chng mi pht hin ra c. Nhng s hot ng tinh thn hu thc khng
pht sinh ra nhng triu chng bnh thn kinh; mt khi nhng hot ng v thc tr thnh hu thc
th nhng triu chng bin mt ngay. Bn thy r cha: l mt phng php tr bnh, lm cho
cc triu chng bin mt. Chnh Breuer dng phng php lm bin mt triu chng cha khi
bnh cho ngi bnh b no lon thn kinh u tin ca ng. ng ta tm ra mt k thut hu thc
ha nhng s hot ng v thc du gim ngha ca nhng triu chng ri t lm cho nhng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
triu chng ny bin mt.

S pht minh ca Breuer l kt qu khng phi ca l lun m ca mt s quan st thnh cng vi s
gip ca ngi bnh. Cc bn ng tm hiu s pht minh ny bng cch ko n v mt s pht
minh khc; cc bn hy chp nhn n nh mt s kin cn bn c th a n s gii thch nhiu s
kin khc. V th nn ti xin php cc bn din t s pht minh ny theo mt hnh thc khc.
Mt triu chng c pht hin thay th mt ci g khng pht hin ra c. Mt vi s hot ng
tinh thn v khng pht trin bnh thng c i ti thc nn phi pht sinh ra mt triu chng.
Vy triu chng bnh thn kinh l kt qu ca mt s hot ng m s pht trin b ngn chn
lm ri lon bi mt nguyn nhn no . Triu chng c pht hin thay th hot ng b ngn
chn ny v nh th c mt s thay bc i ngi; khi phng php tr liu hy b c lin quan
ny tc l phng php t c mc ch.
Pht minh ca Breuer cho n by gi vn l cn bn ca phng php tr bnh bng phn
tm hc. lun: nhng triu chng s bin mt mt khi cc iu kin v thc c hu thc
ha c mi cng trnh kho cu v sau khng nh, mc d gp bit bao nhiu s phc tp k
khi v khng ch i nht trong vic p dng vo thc t. Phng php tr bnh ca chng ta l
lm sao bin v thc thnh hu thc, phng php ch hu hiu khi lm c vic .
Cc bn ng lm tng rng cng vic tr bnh nh th s d p dng. Ngi ta s d mc bnh
thn kinh chnh v khng bit rng bn trong mnh c mt hot ng tinh thn no m ng l
mnh phi bit. lun ny lm ta nh li mt lun khc ca Socrate khi ng cho rng ti li
chnh l kt qu ca mt s ngu dt. Mt v bc s khng kh khn g khng tm ra d dng nhng
hot ng tinh thn m ngi bnh khng thc c. Cho nn v bc s phi gii thot cho ngi
bnh ra khi s ngu dt bng cch ni cho y bit iu mnh tm ra. V bc s phi c kh nng
hy b mt phn no tnh cch v thc ca nhng triu chng, cn v lin quan gia triu chng v
bin c trong i sng ngi bnh th bc s lm sao on ra c v phi ch i ngi bnh cho
mnh bit. Nhng v im ny, bc s c th c c ti liu bng cch hi nhng ngi sng xung
quanh ngi bnh bit v nhng bin c trong i ngi bnh, c v nhng bin c m ngi
bnh khng bit v xy ra trong thi th u. Ha hp hai phng php ny, bc s c th trong mt
khong thi gian ngn t c mc ch nh n, ngha l lm cho nhng hot ng tinh thn v
thc tr thnh hu thc.
Kt qu nh th thc hon ho, chng ta t c nhng kinh nghim khng ch i. Cng nh
theo Molere c th ci ny c th ci n, c th hiu bit ny, cng nh c th hiu bit n, v mi
th hiu bit u khng c gi tr tm l nh nhau. S hiu bit ca bc s khng ging s hiu bit
ca ngi bnh v khng th c cng mt hiu qu. Nu bc s ni cho ngi bnh iu hiu bit ca
mnh, bc s khng th thnh cng. Hay ni cho ng hn, s thnh cng ca bc s khng phi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ch hy b c nhng triu chng, nhng l khi u mt s phn tch m nhng du hiu u

tin thng do chnh nhng iu mu thun do ngi bnh cung cp. Ngi bnh bit mt iu trc
kia khng bit, l ngha ca triu chng cn bnh ca mnh, vy m ngi bnh cng khng bit
g hn trc. Nh th chng ta thy rng c hn mt s khng bit. Mun bit nhng iu khng
bit c khc nhau ra sao, cn c nhng hiu bit su xa v tm l. Nhng khng phi v th m
lun ca chng ta l: nhng triu chng s bin mt mt khi ngha ca chng tr thnh hu thc
tr thnh khng ng. Ch c iu l s hiu bit phi t nn tng trn mt s thay i bn trong
ngi bnh, s thay i ny ch pht hin sau mt cng vic tinh thn theo ui mt mc ch nht
nh. Chng ta ng trc nhng vn m s tp hp li s xut hin nh mt ng lc trong cng
vic cu thnh nhng triu chng.
V by gi ti hi cc bn: iu ti va ni cc bn c cho l qu tm ti v rc ri khng? Cc bn
c b lc hng khi thy ti rt li nhng iu va a ra, bao quanh nhng lun ca ti bng mi
th gii hn, i vo mt chiu hng ny ri li quay theo mt chiu hng khc khng? Ti tic
rng s vic xy ra nh th. Nhng ti qu khng thch n gin ha chn l, khng thy c g tr
ngi khi trnh by cho cc bn bit rng vn ca chng ta c nhiu kha cnh phc tp k l,
khng thy hi g khi a cho cc bn bit nhng iu m bn cha th dng ngay trong lc ny. Ti
bit l mi sinh vin u sp xp nhng tng ca gio s theo tin li ring cho mnh, vn tt ha
bi thuyt trnh, gin d ha v trch ra trong nhng iu mnh mun gi li. Tt nhin cng c
nhiu iu c trnh by bao nhiu th nhng iu c gi li cng nhiu by nhiu. D sao ti
cng hy vng rng trong bao nhiu iu trnh by, cc bn cng c c mt nim kh r rng
v phn chnh trong bi thuyt trnh ca ti, ngha l phn lin quan n ngha ca cc triu chng
n v thc v n lin quan gia v thc v cc ngha ny. C l cc bn s hiu rng sau ny
cng trnh kho cu ca chng ta s hng v hai im sau y: mt ng tm hiu ti sao loi
ngi li b bnh, tr thnh nn nhn ca mt chng bnh thn kinh c th ko di sut i,
v l vn tr bnh; ng khc tm xem triu chng bnh hon pht trin nh th no
vi cc iu kin ca chng bnh thn kinh, v l vn ng lc tinh thn. Th no cng
c nhng ni m hai vn ny tip gio vi nhau.
Ti khng mun i xa hn na nhng v cn mt cht th gi nn ti mun cc bn n mt c
tnh khc trong hai v phn tch ni trn: l nhng l hng trong tr nh hay chng mt tr nh.
Ti ni l cng vic ca phng php tr bnh theo li phn tm l: bin v thc, cn
nguyn ca bnh thnh hu thc. Cc bn s ngc nhin nu thy cng thc ny c th c
thay th bng cng thc sau: lp ht nhng l hng trong tr nh, hy b bnh mt tr nh.
Cng thc sau chng khc g cng thc trc. Vy chng mt tr nh ca ngi bnh thn kinh gi
mt vai tr quan trng trong vic pht sinh cc triu chng. Nhng suy ngh k v trng hp ngi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
bnh th nht, chng ta thy l vai tr gn cho s mt tr nh c l khng ng lm. Ngi bnh
khng h qun quang cnh m tn hn, tri li nh rt k v trong sut cu chuyn khng c mt s
qun lng no khc trong vic pht sinh ra triu chng. Tuy khng r rng hn nhng trng hp
ca ngi con gi trong trng hp th hai cng th. C ny cng nh rt r d nh mt cch ngp
ngng, min cng, thi ca mnh ngy xa lc nht nh i m ca phng mnh thng sang
phng cha m v bt m nhng ch cho mnh trong ging cha. iu duy nht lm chng ta ngc
nhin l ngi bnh th nht, sau khi lm i lm li c ch m nh ca mnh rt nhiu ln, khng h
hay bit g n lin quan gia c ch ny vi bin c trong m tn hn v mc d sau ny chng ta
hng dn b, b cng khng h nh li k nim . Ngi con gi trong trng hp sau cng
th, c ta cho rng cc l nghi v nhng c hi gy ra l nghi bt ngun tnh trng ca c phi
lm i lm li mt s cng vic mi ngy. Trong c hai trng hp khng h c chng mt tr nh
thc s: ch c t mt si dy lin lc cho bin c quay tr li tr nh thi. Nhng nu s ri lon
trong tr nh ny ct ngha s m nh th trong trng hp no lon tinh thn s vic khng
phi th. Trong s no lon tinh thn thng c mt tr nh rt nhiu. Phn tch mi triu chng
trong s no lon tinh thn ngi ta thy c rt nhiu cm tng ca i sng trong qu kh m
ngi bnh cho l mnh qun ht. Mt ng nhng cm tng ny thuc v nhng nm u tin ca
cuc sng, thnh ra s mt tr nh trong s no lon thn kinh ch l s ko di trc tip ca chng
mt tr nh ca tr con v nhng giai on u tin trong cuc sng tinh thn ngay c i vi nhng
ngi bnh thng. ng khc nhng bin c mi nht trong i ngi bnh cng b qun, nht l
nhng c hi gy ra bnh hay lm cho bnh nng hn cng b qun mt phn hay ton th. Lun
lun nhng chi tit quan trng bin mt trong ton th k nim hay b thay th bng nhng k nim
sai lm. Thng thng ch mt t thi gian sau khi c phn tch l nhng k nim v nhng bin
c mi ny tr li, nhng k nim ny thng b dn p li trong tr nh nhng l hng rt ln.
Nhng s ri lon trong tr nh c bit biu th cho bnh no lon thn kinh vi nhng triu chng
l nhng cn ng kinh khng li mt du vt g trong tr nh. Bi v s vic khng xy ra tng
t trong s m nh nn chng ta phi kt lun l nhng s mt tr nh l mt c tnh tm l ca
chng no lon thn kinh ch khng phi l mt triu chng chung cho mi bnh thn kinh khc.
Tm quan trng ca s khc bit ny c gim bt bi nhn xt sau y. ngha ca mt triu
chng c th c quan nim theo hai li: mt v phng din ngn gc mt v phng din mc
ch, ngha l ni mt cch khc, mt v nhng cm gic v bin c pht sinh ra n, mt v mun
m n phc v. Ngun gc ca mt triu chng ch l nhng cm gic t bn ngoi vo, c mt lc
c tnh cch hu thc nhng sau tr thnh v thc v b qun lng. Mc ch ca triu chng,
khuynh hng ca n tri li trong mi trng hp u l mt s hot ng tinh thn c tnh cch
hu thc trong mt lc no , nhng cng c th b vi lp trong v thc mi mi. Vy vic mt tr
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nh lin can n ngun gc, ngha l n nhng bin c lm nn tng cho triu chng, nh trong
trng hp no lon thn kinh khng quan trng; chnh mc ch khuynh hng c th c tnh cch
v thc ngay t u, chnh mc ch v khuynh hng ny mi quy nh s l thuc ca triu chng
vi v thc v trng hp ny xy ra trong s m nh cng nh trong bnh no lon thn kinh.
Chnh v gn cho v thc mt tm quan trng nh th nn chng ta mi b ph bnh ch trch mt
cch gay gt nh th. Cc bn ng cho rng chng i ny bt ngun ch ngi ta khng quan
nim c v thc hay khng lm c nhng cuc th nghim v v thc. Lch s khoa hc hai
ln ci chnh nghim trng i vi tnh ch k ngy ng ca loi ngi. Ln th nht khi khoa hc
chng minh rng tri t khng h l trung tm ca v tr m ch l mt phn nh b, v ngha l
trong h thng v tr m chng ta khng th tng tng c l to ln nh th no. S chng minh
th nht ny l cng ca Copernic d trc khoa hc thi Alexandre loan bo mt vi iu
tng t. Ln th hai l khi khoa hc chng minh rng con ngi khng phi gi mt a v c bit
cao c trong s sng to m cng l thuc vo gii ng vt, cng c tnh cht nh mi ng vt.
Cuc cch mng ny c thc hin sau nhng cng trnh ca Darwin, Wallace v cc ngi i
trc, v gp s chng i kinh khng ca ngi ng thi. Ln ci chnh th ba nh vo tnh
t cao t i ca loi ngi khi cho rng ci ti ca con ngi khng l ch c tn trong nh mnh,
ch c bit mt vi iu l t, him hoi v nhng s xy ra ngoi thc ca mnh trong i sng
tinh thn. Nhng nh phn tm hc khng phi l nhng ngi c nht v u tin ku gi lng
khim tn ca loi ngi nhng h c nhim v ph bin tht rng ri quan nim ny vi tt c tm
lng hng hi v cung cp cho mi ngi nhng vt liu ly t trong cc cuc th nghim ra dng
cho bt c ai. Do ngi ta ti tp ch trch khoa hc ca chng ta, qun ht mi s lch s trong
gii vn hc, phn khng chng ta vi mc ch gi b nhng s rng buc ca mt s hp l v v
t. Thm vo , h cn s nhng thuyt ca chng ta gy ri lon trong ha bnh ca th gii nh
cc bn s c dp nhn thy v sau y.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Chng i v dn p
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Mun c mt nim ng n v chng bnh thn kinh, chng ta cn c nhiu kinh nghim mi v
y l hai cuc th nghim rt ng ch , gy nhiu ting vang trong thi k pht hin.
Th nghim th nht: mi khi chng ta tr bnh cho mt ngi no, ngi thng chng c li rt
d i trong sut thi k iu tr. Cu chuyn kh tin nhng c thc. Nu chng ta khng ni iu
cho gia nh ngi bnh bit, h s cho rng ta mun ko di thi k tr bnh ra. Chnh ngi
bnh chng c li rt d di tuy khng bit l mnh chng c v khi chng ta lm sao ngi bnh
nhn ra l h chng c li chng ta tc l chng ta thnh cng kh ln. Cc bn th ngh xem:
ngi bnh au kh qu nhiu v bnh mnh lm cho ngi chung quanh au kh theo, hy sinh bit
bao nhiu cng ca thi gi c khi bnh, ngi c l do g phn khng li bc s mun
cha cho h khi? H s cho l thi chng i thc v ngha l mi khi bn cho h bit vic
. Vy m chng cn iu g ng hn l s chng i na, cn thiu g nhng ngi au rng
chng i d di li nha s khi thy a nh rng vo gn mm.
S chng i ca ngi bnh xut hin di nhiu hnh thc khc nhau, nhiu khi rt t nh, kh
nhn ra. Ngi ta khng tin cy ng thy thuc, nhiu khi cn phng ng ta na. Tr bnh thn
kinh chng ta cng dng k thut nh trong vic gii thch gic m. Chng ta yu cu ngi bnh t
quan st v ni cho chng ta nghe nhng iu h cm thy theo th t xut hin trong c h: tnh
cm, tng, k nim. Chng ta yu cu h t nhin ni ra nhng iu mnh ngh hay cm thy, ch
ng ngp ngng v nhng iu kh nghe, kh ni, hay cho l khng quan trng hay v ngha.
Chng ta bo h l ng ngp ngng g, ng nghe theo nhng li ch trch bn trong v nu h lm
theo ng li ch dn ca chng ta th bnh h s chng khi hn. Kinh nghim trong vic gii thch
gic m cho ta bit l chnh trong nhng k nim, nhng iu nghi ng li cha ng nhiu vt
liu gip cho chng ta tm c v thc.
Kt qu th nht thu lm c trong quy tc c bn ny l ly ngay s chng i ca ngi bnh
chng li ngi bnh. Ngi bnh dng mi cch khng nghe theo li bc s, s ni rng
khng cm thy g ht, khng c mt tng, mt tnh cm hay mt k nim no, hay nu c cng
chng bit r nh th no. Nhng dn dn ngi bnh nhng b trc nhng ngh ca chng ta,
t t co bng cch lng im tht lu trong khi ang ni chuyn, ri rt cc th nhn rng mnh bit
nhng iu khng th ni ra c lm cho mnh xu h, cho nn khng ni ra c tri vi li
ha. C khi ngi bnh th nhn rng c bit mt vi iu nhng iu lin can n mt ngi
khc nn khng tin ni ra. C khi li cho l nhng iu mnh bit ch c ngha g, ch c tm quan
trng no ng cho mnh n. C th tip tc mi cho ti khi bc s ni cho h bit rng khi yu
cu ngi bnh ni ht th ngi bnh phi ni ht thc s ch khng phi ni chi.
Kh lng tm thy mt ngi bnh no li khng dnh ring cho mnh mt khong no trong tinh
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thn, lm cho vic tr bnh khng len li vo c. Mt thn ch rt thng minh ca ti trong sut
mt tun lin giu khng cho ti bit l anh ta c nhn tnh, khi ti trch anh v iu , anh tr
li l anh tng rng l vic ring ca anh. Tt nhin vic tr bnh bng phn tm hc khng th
chp nhn iu giu gim . V d nh by gi chng ta tuyn b rng, cnh st trong ngy no
s khng bt mt ngi no hai ni trong thnh Vin chng hn, ri i tm bt mt ngi ti
phm ang n nu trong thnh ph. Tn ti phm s trn u nu khng phi l mt trong hai ni
ni trn. Ti tng rng ti c th dnh mt quyn hn nh th cho mt ngi thn ch ca ti khi
cho rng ngi ny c th gi c li ha v khng ni cho ngi khc bit nhng iu cn giu v
l do b mt ngh nghip. Thn ch ny rt hi lng v cng vic tr bnh. Ti khng hi lng nh
anh ta v khng bao gi dm lm li mt th nghim nh th na.
Nhng ngi b m nh thng vin c lng tm v nghi ng gy kh khn trong vic tr bnh,
Nhng ngi b no lon thn kinh thng lm hng cng vic tr bnh bng cch ni ra nhng iu
khng ch li g cho cng vic tr bnh, c khi cn lm sai lc cng vic ny na. Ti khng h mun
a cc bn i su vo nhng chi tit trong k thut tr bnh. Ti ch cn ni rng, mi khi chng ta
thnh cng trong vic p buc ngi bnh lm theo li trong mt phm vi no th s chng i
lp tc c chuyn sang mt a ht khc. Lc s chng i s c tnh cch tri thc dng nhng
ti liu l lun, nhng s kh khn, sai lm m ngi ta tng tm ra trong l thuyt ca chng ta.
T ming ngi bnh chng ta s c nghe li tt c nhng li bi bc m cc nh khoa hc nht
lot a ra phn i chng ta. ng l mt trn bo trong mt ly nc. Nhng ngi bnh chu kh
nghe chng ta ni, hng dn bi bc h, ch cho h nhng ti liu h cn tham kho. H sn sng
tr thnh thn hu ca mn phn tm hc vi iu kin l mn ny ng ng n h, n c nhn
ca h. Trong s chng i c mt mun cho chng ta i xa dn nhim v chnh. V th nn
chng ta phi chng i li thi . Nhng ngi b m nh dng mt phng php c bit trong
vic chng i. Ngi bnh yn cho chng ta phn tch, khng t v phn i khin cho c lc
chng ta c cm tng ang thnh cng, nhng ri cui cng chng t c mt kt qu g. Lc
mi thy s chng i np sau s nghi ng. Ngi bnh t nh: Nhng iu ny tht hay, tht p
ti chng mun g hn l tip tc, nu nhng iu ng ti s khi bnh. Nhng c l khng
ng, m mt khi ti tin l khng ng th bnh ti chng khi c. Tnh trng ny c th ko di
lu cho ti khi chng ta tn cng thng vo so huyt s chng i v lc mi l gi pht quyt
lit.
S chng i c tnh cch tr thc khng ly g lm quan trng, c th chin thng c d dng.
Nhng cn s chng i khc kh chin thng hn. ng l gi li nhng k nim, ngi bnh li
a ra nhng lun iu thi trong cuc sng chng li bc s v phng php tr bnh. Khi
ngi bnh l n ng, anh ta thng da vo nhng s giao thip vi ngi cha m a v b ng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
bc s thay th: a ra nhng lun iu v s ham mun c c lp, lng t i vt c ngi cha,
khng mun t lng bit n ngi cha, ngi bnh dng nhng lun iu ny ph ng bc s
khng cho ng lm c cng vic tr bnh. Ngi ta c cm tng rng ngi bnh thch lm cho
ng bc s tht bi, bc mnh hn l mun khi bnh. Nu ngi bnh l n b th h hay dng
nhng li nng nu u ym xiu lng ng bc s, nhiu khi tnh cm i vi ng bc s c m
mu tnh i. Khi khuynh hng ny t ti mt mc no , ngi bnh khng quan tm g n
tnh th hin ti na, khng cn ngh n bnh trng, qun ht nhng iu cam kt trong khi tr bnh.
Ngoi ra lng ghen tung, s tht vng ca ngi bnh khi thy ng bc s t v lnh lng vi mnh
cng ngn tr cng vic tr bnh tin hnh u u.
Nhng s chng i ny khng ng b kt n hon ton. Chnh s chng i nhiu khi cng cha
ng nhiu ti liu quan trng v i sng ngi bnh v do cng gip nhiu cho bc s nu ng
ny bit hng dn kho lo. Ch c iu l trong lc u bao gi nhng s chng i ny cng c
hi cho s tr bnh. chnh l s pht trin ca ci ti m ngi bnh dng chng li nhng s
thay i do s tr bnh c th gy ra. Nhng c im ca ci ti ny xut hin di nhng iu kin
ca bnh thn kinh v l phn ng i vi cn bnh; chng ta c th cho l chng tim tng trong
ngi bnh v nu khng c bnh th khng bao gi chng xut hin ti mc v vi cng
. S xut hin ca cc chng i ny khng lm hi g n hiu qu ca s tr bnh. Nh phn tm
hc bit trc l th no cng c chng i, th no chng cng xut hin v ch khng hi lng khi
khng lm cho chng xut hin vi mt s r rng mong mun v lm cho ngi bnh hiu c
tnh cht ca s chng i thi. S hy b nhng s chng i chnh l cng vic cn thit
phi lm, nu lm c th chng ta thnh cng mt phn.
Ngi bnh li li dng bt c mt c hi no thi khng c gng na, c hi ny c th l mt
tai nn bt thn xy ra trong lc ang cha, mt bin c bn ngoi lm ngi bnh ch n, mt v
th nghch ca ngi chung quanh i vi bnh, mt bnh khc xy ra lm cho bnh thn kinh nng
thm, hoc mt s tin b kh quan trong vic chy cha. Cc bn c thm vo nhng iu trn,
nhng iu va ni l cc bn c ngay mt bn k khai khng phi l y , nhng kh ng v
mi phng tin chng i xy ra trong lc bnh. Nu ti ni nhiu chi tit v vn nh th li ch
ct chng minh rng nhng kinh nghim ca chng ta trong vic kho cu cc s chng i l
nn tng cho quan nim sng ng ca chng ta v bnh thn kinh. Breuer v ti bt u cha
bnh thn kinh bng thi min: ngi bnh u tin ca Breuer ch c cha chy trong tnh trng
b thi min, ti cng lm theo ng ta. Phi nhn l cha nh th d dng hn, d chu hn, mt t th
gi hn, nhng kt qu t c khng chc chn, khng c lu. V th nn ti b khng dng
thi min na v hiu rng nu c tip tc dng thi min th khng sao hiu c tnh cch sng
ng ca nhng bnh ny. V thi min nn bc s khng thy c s chng i. Dn s chng i i,
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thi min s c mt mi trng hot ng rng ri hn, v s chng i np sau mi trng

khng lm sao tin ti c y nh s nghi ng trong bnh thn kinh b m nh. V th nn ti c th
ni rng mn phn tm hc ch ra i khi ngi ta b khng dng thi min na.
Nhng d c cho s chng i l quan trng chng na, chng ta cng nn dnh ch cho nghi vn v
khng nn qu vi vng trong vic cng nhn s c mt ca cc s chng i. Cng c nhng trng
hp bnh thn kinh m s lin tng chng lm c g; cng c khi nhng li bi bc ca chnh
ngi bnh ng c chng ta , chng ta c th lm khi cho nhng li bi bc ny l nhng
s chng i. Tuy nhin ti phi ni rng l lun c nh th khng phi d dng g. Chng ta
c dp quan st con bnh ca chng ta trc v sau khi nhng s chng i ny xut hin. Cng
ca s chng i lun lun thay i trong thi gian tr bnh; cng ny tng ln khi chng ta ti
mt ch mi, n tt nh khi ch ny n ch xy dng ri sau gim dn khi ch lm
xong. Ngoi ra, tr phi v vng v trong k thut, chng ta cha h gi cho ngi bnh chng i
chng ta ht mnh. Trong sut thi gian tr bnh, ngi bnh thay i nhiu ln thi chng i.
Khi chng ta a h c n mt im no lm cho h thc c mt phn no nhng vt liu
cha ng trong v thc ca h l h chng i mnh nht; nu trc h c hiu hay chp nhn
mt iu g th lc h cng b ht; trong s chng i tt nh ny nhiu khi h t ra ngu xun.
Nhng nu ta gip h thng c s chng i , h s ly li c bnh tnh v li hiu c. Vy
thi ph bnh ch trch ca h khng c tnh cch c lp m ch l mt phng tin ph trong
tnh cm ca h do s chng i hng dn. Nu c iu g khng hp l, ngi bnh s tm mi
cch chng i, nhng nu c iu g hp l, ngi bnh li chp nhn mt cch d dng. Chng ta
cng thng lm nh th, nhng s d trong ngi bnh s l thuc ca ch vo tnh cm ny xut
hin r rng nh th chnh l v chng ta dn chng vo c im cui cng ca chng.
Chng ta lm sao ging c s kin ngi bnh dng mi cch chng li s hy b cc triu
chng bnh v s ti lp tnh trng bnh thng ca mt hot ng tinh thn? Nhng ng lc chng
li s thay i tnh trng ny cng nh l nhng ng lc gy ra tnh trng . Chng ta c th
dng nhng kinh nghim t c trong vic phn tch cc triu chng ti lp s hot ng tinh
thn lc cc triu chng mi xut hin. Sau quan st ca Breuer chng ta bit rng, s d cc triu
chng cn bnh xut hin l v s hot ng tinh thn khng t c mc bnh thng c th
tr thnh hu thc. Triu chng ch xut hin thay th nhng ci g cha hon thnh. Do
chng ta c th xc nh c v tr ca tc dng ca ng lc gy ra triu chng . Chc phi c
mt s chng i mnh m khng c s hot ng tinh thn tin vo c thc: v th cho nn s
hot ng ny phi c tnh cch v thc v vi tnh cch v thc n cn xut hin di hnh thc
mt triu chng. Nhng s c gng bin v thc thnh hu thc cng gp s chng i. Chng
ta gi s hot ng gy ra bnh thn kinh xut hin di hnh thc mt s chng i ny l s
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
dn p.
By gi chng ta phi hnh dung xem s dn p ny ra sao? l iu kin trc nht hp thnh
mt triu chng v t trc ti nay chng ta cha tng thy mt ci g tng t. Ly th d mt s
thc y, mt hot ng tinh thn c th bin thnh mt hnh vi: s thc y ny c th b gt ra mt
bn, b b i hay b ln n. V th nn ngh lc ca n b rt i, n tr thnh bt lc, ch cn st li
trong tinh thn nh mt k nim thi. Mi quyt nh m s thc y l i tng u phi tin hnh
di s kim sot hu thc ca ci ti. Nhng khi s thc y b dn p th s vic xy ra khc
hn. N s gi nguyn ngh lc nhng khng li ng sau mt k nim no c, s dn p s hot
ng m khng chu s kim sot ca thc. S so snh ny khng gip ta tin gn n s hiu r
tnh cht ca s dn p .
Ti mun trnh by cho cc bn xem nhng s biu th l thuyt c ch nht v phng din ny,
ngha l ng nht hnh dung s dn p bng mt hnh nh nht nh. Nhng mun cho r rng
chng ta phi thay ngha dng m t ca ch v thc bng ngha c tnh cch h thng ca ch
ny; ni mt cch khc, chng ta phi chp nhn rng v thc hay hu thc ca mt c im tinh
thn, ch l mt trong cc tnh cht ca s hot ng ny thi. Khi mt s hot ng c tnh cch v
thc, s phn cch ca n i vi hu thc ch l du hiu v s mnh ca n ch khng phi chnh
s mnh . Mun bit r s mnh nh th no, chng ta phi cng nhn rng mi s hot ng
tinh thn trc ht phi vo mt giai on v thc trc khi bin thnh hu thc cng nh mt
hnh chp bng my nh bao gi cng phi qua mt giai on m v ch tr thnh tm hnh sau khi
qua giai on dng. Nhng cng khng phi tm hnh no cng bt buc phi thnh mt hnh
dng, khng phi bt c mt s hot ng v thc no cng phi bin thnh hu thc.
Chng ta ch c th ni rng mi hot ng tinh thn bao gi cng thuc mt h thng tinh
thn v thc ri c th qua h thng hu thc trong mt vi trng hp.
Hnh dung tin li nht cho chng ta l hnh dung gin d nht ca h thng: l hnh dung trong
khng gian. Chng ta coi h thng v thc nh mt ci phng to trong nhng khuynh hng tinh
thn chen chc nhau nh nhng ngi sng trong . Cnh ci phng ny c mt phng nh hn
nh mt phng khch bn trong c thc ta v. Nhng ti ch ca thng cn phng vi phng
khch c mt ngi gc cng ng kim sot mi khuynh hng tinh thn, kim duyt v khng cho
khuynh hng vo nu khuynh hng ny hp anh gc. D ngi gc cng ui mt khuynh
hng khng cho qua ca phng hay cho mt khuynh hng qua ca vo trong phng, s khc
bit gia hai s vic khng c g to ln v kt qu vn nh nhau. Mi vn u ph thuc vo
s tinh mt, tho vt ca anh chng gc cng. Hnh nh ny c li cho chng ta v gip chng ta m
rng kin ca chng ta. Nhng khuynh hng li cn phng ln dnh cho v thc thot khi con
mt dm ng ca thc trong phng khch. Vy nhng khuynh hng bt u c tnh cch v
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thc. Khi i n ngng ca phng khch m b ui, khng c vo phng tc l khuynh hng
khng c kh nng tr thnh hu thc: chng ta ni l chng b dn p. Nhng nhng khuynh
hng c anh gc cng cho php qua ca vo phng khng phi v th m nht thit tr thnh hu
thc: chng ch tr thnh hu thc khi chng c thc mt n. Vy chng ta gi cn phng
th hai ny l: h thng tin thc. Vy vic mt hot ng tr thnh hu thc vn gi nguyn
ngha c tnh cch m t. c tnh ca s dn p l ch mt khuynh hng b anh gc - dan khng
cho bc t v thc sang phng tin thc. Chnh anh gc cng ny chng ta gi l s chng i
khi chng ta dng phng php phn tm chm dt s dn p.
Cc bn s bo l nhng hnh dung va gin d va ngng nghnh khng th khng c ch trong
mt bi thuyt trnh v khoa hc. Cc bn ni ng, ti cng bit l n khng c ng v nu ti
khng lm th chng bao lu na chng ta s c mt ci g hay hn thay vo . Ti khng bit l
sau khi sa i v hon b, hnh dung c cn v ngng nghnh na hay thi. Trong khi ch i
cc bn nn nh rng chng ta c mt hnh dung nh th khi ta thy con ngi ca Ampre bi
trong dng in, v nhng hnh dung nh th khng phi l v ch v sao chng cng gip ta hiu
c mt vi s quan st. Ti c th chc chn rng gi thuyt v hai cn phng, ngi gc trc
ca phng, thc ng trong phng khch cho chng ta mt hnh dung rt st thc. Ti cng mun
cc bn nhn thy rng nhng danh t: v thc, tin thc, thc cng c gi tr chng khc g
nhng danh t vn thng dng nh: tim thc, cnh thc (para - conscient) hay gia thc
(interconscient).
Ti mong cc bn s ni thm rng s t chc ca gung my tinh thn ng ct ngha nhng
triu chng bnh thn kinh mun c gi tr cn phi c tnh tng qut v gip cho ta hiu c
nhng s hot ng bnh thng. Khng cn g ng hn na, trong lc ny ti cha th lm hi
lng cc bn c nhng s quan tm ca chng ta v tm l ca s hp thnh cc triu chng bnh
thn kinh ch c th tng ln nhiu nu, nh s kho st cc iu kin bnh l, chng ta hy vng tm
hiu c v s hot ng ca h thng tinh thn bnh thng m t trc ti nay chng ta cha h
bit g c.
Bi thuyt trnh ca ti v hai h thng v thc v hu thc, v lin quan gia chng v nhng
lin quan gn cht chng vi thc khng nhc nh cc bn nh li g sao? Cc bn suy ngh
i v s thy rng anh chng gc ca ng gia v thc v tin thc chnh l s hin thn
ca s kim duyt cho gic m r rng hnh thc cui cng ca n. Nhng ci g cn st li
ban ngy, nhng s kch ng trong gic m l nhng ti liu tin thc chu nh hng ca nhng
ham mun v thc b dn p, lin kt vi chng, nhn s gip ca chng, nh ngh lc ca chng
hp thnh gic m tim tng. Di quyn ng tr ca h thng v thc, nhng vt liu tin thc
c xy dng bng s c ng v di chuyn rt t khi thy xut hin trong i sng tinh thn bnh
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thng, ngha l trong h thng tin thc. Chng ta biu th hai h thng ny bng phng tin lm
vic ca chng; ty theo mi lin quan ca n vi thc ra sao chng ta c th ni hin tng ny
hay hin tng n thuc vo h thng ny hay h thng khc. Theo quan nim ny th gic m
khng c g chng t l c tnh cch bnh hon, gic m c th n vi bt c ngi no bnh
thng trong nhng iu kin biu th cho gic ng. Gi thuyt v s cu to ca gung my tinh
thn, va ct ngha c s thnh lp gic m, va ct ngha c s thnh lp cc triu chng bnh
thn kinh c th c gi tr i vi bt c i sng tinh thn bnh thng no.
Vy chng ta phi hiu s dn p nh th no? S dn p ch l mt iu kin i trc s thnh lp
mt triu chng. Chng ta thy l triu chng thay th cho mt ci g m s dn p khng cho
biu l ra ngoi. Nhng khi bit s dn p l g ri chng ta cng cha hiu lm sao triu chng c
th thay th c ci g khng biu l ra ngoi. V u kia ca vn , s dn p cng nu ra
nhng cu hi nh sau: Nhng khuynh hng chu nh hng ca s dn p l nhng khuynh hng
no? Nhng ng lc no bt buc phi c s dn p? S dn p c mc ch g? tr li cc
cu hi hin nay chng ta ch c mt yu t duy nht. Kho st s chng i, chng ta thy s
chng i ch l sn phm ca nhng ng lc v nhng tnh cht quy nh s dn p hay t
nht gip cho n xut hin. Cn nhng ci khc chng ta cha bit.
Nhng y chng ta c th da vo nhng th nghim ni trn. S phn tch cho ta bit r nhng
triu chng bnh thn kinh c mc ch g. i vi cc bn iu chng c g mi l. Ti chng
trnh by nh th trong hai trng hp bnh thn kinh ri sao? Nhng hai trng hp c ngha g?
Cc bn c quyn i hi ti chng minh iu ti khng nh hng trm hay nhiu hn na trng
hp khc. Ti tic l khng th chiu c. Ti phi yu cu cc bn da trn kinh nghim ring
ca cc bn hay trng cy vo s tin tng ca cc bn v nhng iu c tt c cc nh phn
tm hc khc khng nh.
Chc hn cc bn cn nh l trong hai trng hp chng ta dng s phn tch i su vo i
sng tnh dc ca ngi bnh. Trong trng hp th nht chng ta thy ht sc r rng mc ch hay
khuynh hng ca cc triu chng c kho st; trong trng hp th hai c th rng mc ch hay
khuynh hng ny b mt ci g che lp mt, chng ta s ni sau n ci ny. Nhng trong nhng
trng hp khc chng ta u nhn thy nhng chi tit ging nh trong hai trng hp trn. Trong
mi trng hp chng ta u i su vo cc bin c tnh dc, u thy r nhng ham mun
tnh dc ca ngi bnh v ln no chng ta cng thy nhng triu chng u c mt mc
ch nh nhau. Mc ch ny khng g khc hn l s tha mn tnh dc; nhng triu chng c
mc ch tha mn tnh dc ca ngi bnh, thay th cho s tha mn khi trong i sng bnh
thng ngi bnh khng c tha mn.
Cc bn hy nh li trng hp b m nh trong ngi bnh th nht. Ngi v phi xa chng,
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ngi chng m mnh yu qu nhng khng th cng sng vi mnh c v nhng s yu km ca

ng ta. Nng phi trung thnh vi chng, khng tm cch thay th chng bng ngi khc. Triu
chng bnh ca nng hin cho nng nhng g nng cu mong, nng cao ngi chng ln, ph nhn,
sa cha s yu km ca chng, nht l s bt lc. Triu chng ny ch l s tha mn mt ham
mun nh gic m nhng khc gic m ch y l s tha mn mt ham mun v tnh i. V
ngi bnh th hai nhng iu nng lm trc khi i ng c mc ch trn tr khng cho cha m
giao hp trnh khi c mt a em. Bng l nghi ny, ngi con gi nh thay th ngi m. Vy
trong trng hp ny cng nh trong trng hp th nht, ngi bnh mun hy b nhng tr ngi
cho vic tha mn tnh dc v ham mun luyn i. Chng ta s ni ngay n nhng s phc tp ni
trong phn trn.
bin minh cho nhng iu d dt cn c trong lun ca ti, ti yu cu cc bn ch n s
kin l tt c nhng iu ti ni v s dn p, s thnh lp v ngha cc triu chng u da trn s
phn tch ba hnh thc ca bnh thn kinh: v ch p dng cho ba hnh thc ny thi: no lon thn
kinh v lo u s hi, no lon thn kinh v quy hi, b m nh. S hot ng ca phn tm hc cng
ch gii hn trong ba chng bnh ny thi, nhng chng bnh m chng ta gi l chng bnh thn
kinh khc. Tuy phn tm hc cng c kho cu nhng khng i su lm. C mt loi chng bnh
khng th tr c bng phn tm hc nn b gt ra mt bn. Cc bn khng nn qun rng phn tm
hc l mt khoa hc hy cn qu tr, mun nghin cu cn phi nhiu thi gian v cng ca, rng
mi cch y khng lu khoa hc ny ch c mi mt nhn vin thi. Tuy nhin ti khp mi ni
ngi ta tm hiu nhng chng bnh thn kinh khng phi l hon chuyn. Ti hy vng s trnh
by cho cc bn bit nhng gi thuyt v kt qu ca chng ta khi em p dng vo nhng chng
bnh mi ny s pht trin nh th no, nhng mn hc mi ny khng ph nhn nhng gi thuyt
v kt qu ny m cn xy dng nhiu iu cao hn na. V nhng vt liu ny ch p dng cho ba
chng bnh hon chuyn thi, ti t cho php nng cao gi tr ca cc triu chng bng cch cho cc
bn bit mt chi tit mi. So snh nguyn nhn gy ra ba chng bnh ny chng ta tin ti mt kt
qu c th tm tt trong cng thc sau y: nhng ngi bnh au kh v mt s thiust, v thc
t ngn khng cho h tha mn c tnh dc. Hai kt qu ny ha hp vi nhau hon
ton. Cch c nht hiu nhng triu chng ny l coi chng nh mt s tha mn xut
hin thay th iu m i sng tinh thn thng ngn khng cho tha tha mn.
Ngi ta c th a ra nhiu lun iu bi bc na i vi lun l nhng triu chng bnh thn
kinh ch l nhng triu chng dng thay th. Ti ni cho cc bn nghe v hai lun iu ny. Cc
bn c th bo: c rt nhiu trng hp m lun ca ng khng bin minh c; trong nhng
trng hp ny nhng triu chng c v nh c mt mc ch tri hn: khng phi l tha mn tnh
dc m tm cch gt ra ngoi hay hy b s tha mn tnh dc. Ti khng mun ph nhn rng l
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
lun ca bn rt ng. Trong phn tm hc nhiu khi s vic phc tp hn mnh tng. Nu s vic
gin d i th u c cn ti phn tm hc din ging cho r rng hn. Trong trng hp ngi
bnh th hai ca chng ta c nhng c ch tm cch gt b s tha mn tnh dc v d nh vic ct
ht cc ting tch tc ng h trnh cho ngi bnh khi ngh n s cng ln ca c quan sinh
dc hay vic trnh cho bnh hoa khi ri xung t, khi v hay vng l vi vic ngi bnh s
gn gi c trinh tit. Trong nhiu trng hp khc, tnh cch tiu cc ny r rng hn nhng hnh
vi c ch u c mc ch trnh nhng k nim v s cm d v tnh dc. Nhng hn mt ln phn
tm hc chng minh rng c s tri ngc khng hn l c mu thun. Chng ta c th m
rng lun: nhng triu chng c mc ch hoc tha mn tnh dc hoc ln trnh n. Tnh cch
tch cc r rng trong s no lon thn kinh, tnh cch tiu cc r rng trong s m nh. Nu nhng
triu chng c th dng tha mn tnh dc hay tri li th tnh cch lng din ny c th c ct
ngha rng s hot ng m chng ta cha c dp ni n. Chng l kt qu ca s dung ha, ca s
lin hp ca hai khuynh hng tri ngc nhau, cng m t nhng iu b dn p cng nh nhng
iu gy ra s dn p v gip cho s lp thnh ca s dn p. S thay th c li hn hay km cho
mt trong hai khuynh hng ch t khi ch c li cho mt khuynh hng thi. Trong bnh no lon
thn kinh, hai mc ch thng pht biu trong mt triu chng; trong s m nh c hai mc ch
khc nhau: triu chng c hai th, phn ra hai ng tc. Mi ng tc thc hin ci n trc ci kia
ri trit tiu nhau.
Cn mt iu nghi vn khc kh gii hn. Chng ta c i hi qu xa khng khi mun gii thch mi
trng hp bng s tha mn tnh dc. Nhng triu chng ny thc ra khng tha mn mt yu t c
thc no c, m ch hm nng li mt cm gic hay biu dng cho mt hnh nh ngng cung ca
mt phc th tnh dc. Ngoi ra s tha mn tnh dc ny thng c tnh cch tr con khng xng
ng nh s th dm hay nhng hnh vi bn thu m ngi ta thng cm tr con khng cho lm.
Cc bn s ngc nhin khi thy ngi ta coi l tha mn tnh dc l nhng hnh ng ng l ch nn
coi nh nhng s tha mn c c, kinh tm c khi tri thin t na. V nhng im ny chng ta
cha th ng vi nhau c mt khi cha kho st su rng i sng tnh dc ca n ng v cht
xc nh xem nh th no th c coi nh c tnh cht tnh dc.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
i sng v tnh dc ca ngi n ng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Chc cc bn u tng tng rng mi ngi u ng v ngha ca hai ch tnh dc. Trc ht
tnh dc chng l mt ci g tc tu m mi ngi u trnh khng mun ni n ? C ngi k
cho ti nghe chuyn mt s hc tr ca mt nh tinh thn hc ni ting, mun cho thy tin rng triu
chng ca bnh no lon thn kinh c tnh cht tnh dc, a thy n trc mt ngi bnh no
lon thn kinh ang qun qui trong nhng dng iu ging nh mt ngi n b ang sinh. ng
thy t v khinh thng v ni: S sinh con khng c g dnh dng n tnh dc c. Tt nhin vic
sinh con khng phi lc no cng c tnh cht tc tu.
C bn s trch ti v a ct trc mt vn nghim trng nh th. Nhng ti khng h mun
ni a. Bi l ni dung ca hai ch tnh dc khng d nh ngha t no. Trc ht ngi ta c th
cho rng tt c nhng ci g c dnh dng n s khc bit gia ging c v ging ci u c tnh
cht tnh dc, nhng nh ngha va m h va qu rng. Xt n cch giao cu cc bn c th
cho rng tt c nhng ci g dnh dng n vic tm khoi lc bng thn th, nht l bng cc c quan
tnh dc ca ngi khc phi, ngha l dnh dng n vic giao hp u c tnh cht tnh dc. nh
ngha nh th cc bn s gn quan im vi nhng ngi no cho tnh dc l mt th g tc tu kh
coi, v nu nh th th s sinh chng c g l tnh dc c. Nhng khi quan nim rng c tnh ca
tnh dc l s sinh con, cc bn s gt b ra ngoi nh ngha rt nhiu hnh ng nh s th dm
hay hn ht, tuy khng c mc ch sinh m vn c tnh cht tnh dc. Chng ta bit rng s c
gng nh ngha u a n nhiu s kh khn, cho nn chng ta ng hy vng rng trong trng
hp ny chng ta s trnh khi nhng kh khn . Trong qu trnh pht trin ca khi nim v tnh
dc chng ta thy c mt ci g m Silberer gi l mt s sai lm v mun giu gim. D sao
chng ta cng khng thiu nhng chiu hng c th a chng ta n iu m loi ngi thng
gi l tnh dc.
Mt nh ngha no c th ni n s khc bit gia phi nam v phi n, s sung sng tha mn
trong vn tnh dc, nhim v sinh con, v lun c tnh cht tc tu kh coi ca tnh dc, ca nhng
hot ng ng phi du gim, c th d dng cho mi nhu cu thc t ca cuc i. Nhng khoa
hc khng tha mn vi mt nh ngha nh th. Sau khi kho st k cng, t m, chng ta thy l c
mt s loi ngi m i sng tnh dc khc hn i sng ca a s ngi khc. Nhiu ngi trong
bn ngi sa a ny khng cn g n s khc bit gia ci v c na. H ch tha mn
c tnh dc i vi ngi cng phi vi h thi; ngi khc phi i vi h chng c ngha g c
v nhiu khi cn lm h gh tm na. Nhng con ngi sa a ny qu l khng h n vic
sinh con. Nhng ngi ny, chng ta gi l ngi ng tnh luyn i. n ng hay n b thuc
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
loi ny c khi l nhng ngi c hc thc, c gio dc, c tinh thn lun l v tr thc rt cao. H
mun da vo nhng i din khoa hc ca ring h, gn cho mnh tnh cch ca mt ging th ba
(ngoi ging c v ging ci) cng c quyn li nh nhng ging kia. Chng ta s c dp xt n
nhng yu sch ca h. H khng h l phi thng lu trong nhn loi nh mun; trong hng
ng ca h cng c nhng k v gi tr v v ch nh trong s ngi thng.
Nhng con ngi sa a ny cng dng nhng i tng tnh dc ca mnh nh ngi thng.
Nhng sau h c nhiu hnh ng khc hn ngi thng. H c th em so snh vi nhng con
qu qui d, th b trong bc ha ca P. Brughl ang tm cch cm d thnh Antoine, hay nhng v
thn v tn m Gustave Flaubert cho diu qua trc mt con ngi ngoan o ca ng ta. H cn
c phn loi, nu khng chng ta s khng bit ng no m ln. H c chia thnh hai loi:
loi ngi ng tnh luyn i khc thng v i tng tnh i ca h, theo ui mc ch luyn i
khc hn ngi thng. Thuc loi th nht ny bao gm nhng ngi no khng giao hp vi
ngi khc phi bng c quan sinh dc nh thng l m thay th c quan ny bng phn khc trong
thn th. Phn thn th ny c tin li hay khng trong vic tha mn tnh dc, c bn thu hay
khng, h bt cn, khng cho l quan trng (v d nh thay m h bng mm hay hu mn). Cng
thuc vo loi ny nhng ngi dng c quan sinh dc khng phi vo vic giao cu m vo vic
khc, v d nh hu mn hay ch bi tit khc. Ri n nhng ngi khng dng n c quan sinh
dc v thay vo bng i v, i chn hay nhng bm tc ca ngi n b. C ngi li khng
thm dng n thn th ca ngi n b na: i vi h c khi mt vt dng no trong phng tm
cng dng c vic nh mt chic giy hay khn tm. l bn thuc v linh vt gio. Cui cng
phi k n bn ngi giao cu nh thng nhng vi nhng i hi kinh khng, nh giao cu vi
mt xc cht v ch tha mn khi lm xong cng vic kinh tm gh ngi . Nhng thi ni n
nhng s kinh tm qu nhiu.
Loi th hai gm c nhng ngi tha mn tnh dc theo li m nhng ngi thng ch coi nh
nhng s sa son, v d nh s m khp mi ni trn mnh ngi khc phi, nhn vo thc su
nhng ni thm kn nht, ph by c quan sinh dc ca mnh ra vi hy vng l ngi khc phi cng
s m nh mnh. Ri n nhng ngi ch tha mn c bng cch lm nhc hay lm au kh
ngi khc phi bng mi hnh ng xu xa. Cng thuc loi ny nhng ngi ch tha mn khi b
hnh h, au n trong lc hnh lc. Nhng ngi khc thuc loi ngi lm nhng hnh ng
bt thng ca c hai loi trn. Mun cho y chng ta cn phn chia hai loi trn thnh nhng
loi nh khc: mt loi tm cch tha mn bng nhng s vic c thc, mt loi khc ch tha mn
bng nhng s vic khng c thc, ch c trong tr tng tng thi.
Tt c nhng s kinh tm ni trn u l nhng hnh vi dc tnh thc s ca bn ngi ny, l
iu khng cn ai nghi ng na. Chnh bn ngi ny cho l s thch ca h. Nhiu khi h cng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thy nhng hnh ng ch l nhng hnh ng thay th nhng s thc i vi h nhng hnh
ng kinh tm, in r ny cng gi tr v s tha mn tnh dc chng khc g i vi ngi thng,
nhiu khi i hi h nhng s hy sinh to ln chng khc g chng ta v khi kho st nhng chi tit
trong i sng tnh dc ca h chng ta s thy h ging v khc chng ta ch no. Tt nhin
nhng hnh ng c tnh cch tc tu kh coi n tr thnh nh nhuc.
By gi ng trc mt hnh vi dc tnh qui g nh th, chng ta phi c thi nh th no?
Tuyn b l chng ta bt bnh, gh tm, khng tn thnh nhng hnh ng , chng i n u c,
chng ch li g. l nhng hin tng m chng ta phi nghin cu nh mi hin tng khc.
Chng ta cng khng th ni rng nhng hin tng ch c tnh cch c bit, him c v khng
ng s thc. Nhng hin tng xy ra lun lun v rt nhiu. Nhng nu c ngi no ni
rng nhng hnh vi qui g ni trn khng nn lm cho chng ta quan nim sai lm v nhng iu
chng ta bnh vc th chng ta phi tr li ngay l: mt khi cha hiu c nhng hnh ng
bnh hon v tnh dc , mt khi cha bit gia chng v i sng tnh dc bnh thng c
nhng lin quan g, chng ta s khng hiu c r rng i sng tnh dc bnh thng trc
mt cng vic khn cp, tm hiu nhng s bt bnh thng xem chng c lin quan g n
i sng tnh dc bnh thng.
Chng ta c mt iu nhn xt v hai cuc th nghim mi. iu nhn xt th nht ca Ivan Bloch:
nhng s bt bnh thng kinh tm in r ny vn c t xa ti nay, trong mi thi i, trong mi
dn tc, d bn khai, hay vn minh nht, nhiu khi cn c x hi tha th v cng nhn na. Hai th
nghim mi c thi hnh trong khi kho st cc ngi mc bnh thn kinh ca mn phn tm hc;
hai th nghim ny s gip chng ta hiu r v nhng s bt bnh thng ny.
Chng ta ni rng nhng triu chng bnh thn kinh ch l s tha mn c tnh cch thay th,
nhng vic dng cch nghin cu nhng triu chng ny khng nh lun ny nhiu kh khn.
lun ny ch c th chng minh c khi ni n s tha mn dc tnh, chng ta phi k c
nhng s tha mn bng nhng phng php bt thng ni trn, v nhng triu chng xy ra
qu nhiu. Khng c mt ngi bnh thn kinh no li khng c khuynh hng ng tnh luyn i,
rt nhiu triu chng bnh thn kinh ch l cch pht biu ca khuynh hng tim tng ny thi: iu
nhn xt ny khin cho bn ngi ng tnh luyn i khng th t cho rng mnh l nhng con ngi
c bit. K no v ngc t xng l ng tnh luyn i ch l ngi thc c bnh ca mnh m
thi, nhng s ngi ny khng thm vo u so vi s ngi m s ng tnh luyn i tim tng
trong tm tr. Chng ta bt buc phi coi s ng tnh luyn i nh mt ci nht trong i sng tnh
i, tm quan trng ca n cng ngy cng to khi ta tin gn n i sng ny. Tt nhin s khc bit
gia ng tnh luyn i v i sng tnh dc bnh thng khng phi v th m mt i; nu gi tr l
thuyt ca s ng tnh luyn i c gim i chng na gi tr thc t ca n vn tn ti. Ngay bnh
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
paranoia (bnh thn kinh c c tnh t cao t i, ch k gh gm, lun lun tinh thn t ra bt trc,
hay nghi ng, cu knh) cng ch l mt mu toan chng li nhng s ng tnh luyn i qu mnh.
Chc cc bn cn nh ti ngi bnh, trong khi b m nh thng bt chc c ch ca chng sng
xa mnh: vic ny xy ra lun lun i vi nhng ngi b bnh thn kinh. Tuy khng phi thc
s l ng tnh luyn i nhng n cng hi t cc iu kin ca s ng tnh luyn i.
Bnh no lon thn kinh thng pht sinh cc triu chng khp cc c quan trong thn th v lm
ri lon s hot ng ca cc c quan ny. Trong chng bnh ny c mi khuynh hng sa a
tm cch thay th c quan sinh dc bng nhng c quan khc, hot ng tng t nh c quan sinh
dc. Chnh nh kho st triu chng ca bnh thn kinh ny, chng ta mi tm ra c quan nim
rng mi c quan trong thn th, ngoi nhim v thng thng ra cn gi mt vai tr ging nh ca
c quan sinh dc, nhiu khi mnh n ni lm ri lon cc s hot ng bnh thng ca c quan .
C rt nhiu cm gic, triu chng ca bnh no lon v thn kinh tp trung ca cc c quan khng
lin quan g n vn sinh dc c v iu ny cho ta bit v tnh cht ca chng: chng l s tha
mn tnh dc sa a bng nhng c quan khng phi l c quan tnh dc nhng hot ng nh nhng
c quan ny. Lun lun chng ta thy nhng c quan thu nhn n v c quan bi tit tr
thnh nhng c quan kch ng tnh dc. Nhn xt ny cng tng t nh nhn xt ca chng ta
v s sa a, ch c iu khc l trong s sa a nhng hnh vi sa a c th nhn c thy mt
cch d dng, khng sao lm c trong khi trong s no lon thn kinh, chng ta phi bt u bng
cch gii thch nhng triu chng, ri cho nhng khuynh hng tnh dc sa a ny vo trong v
thc ch khng cho l chng c trong thc ca ngi bnh.
Trong s cc hnh thc ca bnh thn kinh b m nh, hnh thc quan trng nht l nhng hnh thc
b p lc ca nhng khuynh hng sa a; nhng triu chng ny chnh l nhng phng php
chng li nhng s ham mun hay m t s ging co gia ch tha mn v ch chng li. Nhng
s tha mn thay v dng con ng ngn nht t mc ch li pht hin trong c ch ca ngi
bnh bng nhng con ng quanh co lm cho ngi bnh phi chu bit bao nhiu iu au kh.
Nhng hnh thc khc thng pht hin bng nhng c ch m ngi bnh thng ch lm vi tnh
cch sa son trong vic giao cu: ngi bnh mun nhn, s song, tm ti trong nhng ni thm
kn nht. V th nn chng ta c th ct ngha c ti sao ngi bnh li rt s khi c ngi s m
n mnh. C rt nhiu c ch ca nhng ngi b m nh lp i lp li c ch th dm, v c ch th
dm nh cc bn d bit, thng i km vi nhiu hnh thc khc nhau ca nhng hnh vi tnh dc
i sai chiu hng.
Ti c th d dng ni n nhiu lin quan na gia s sa a v chng bnh thn kinh, nhng
nhng iu va ni dng cho cng vic ca chng ta ri. Nhng chng ta khng nn gn cho
nhng triu chng, s c mt v cng ca khuynh hng sa a ca loi ngi mt tm quan
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
trng qu mc. Chc cc bn c nghe ni rng c ngi mc bnh thn kinh ch v khng c tha
mn v tnh dc. Lc nhu cu v tnh dc s i vo con ng bt thng. V sau cc bn s bit
s vic trong nhng trng hp ny xy ra nh th no, nhng ngay t by gi cc bn hiu rng
nhng khuynh hng sa a sau khi b dn p s ti xut hin mnh m hn l nu chng ta khng
gp tr ngi trong vic tha mn tnh dc mt cch bnh thng. i vi nhng s sa a r rng
ngi ta cng nhn thy mt nh hng tng t. Nhng s sa a ny thng xut hin trong
trng hp s tha mn tnh dc gp nhng s tr ngi khng vt qua c v mt vi nguyn
nhn x hi nht thi hay c tnh cch lu di. C nhng trng hp trong s sa a khng lin
quan g n nhng iu kin k trn v ch l hnh thc bnh thng ca c nhn trong vic tha mn
tnh dc.
Chc cc bn c cm tng rng thay v vch r nhng lin quan gia tnh dc bnh thng v tnh
dc sa a ra, chng ta ch cng lm cho chng ti tm thm ln thi. Cc bn hy ch ngh n
nhng iu sau y nu qu ng l trong nhng ngi khng c tha mn tnh dc bnh thng,
chng ta thy xut hin nhng khuynh hng sa a v nhng khuynh hng ny khng th xut
hin c nu khng c vic ngn tr trong vic tha mn tnh dc th chng ta phi cng nhn l d
sao trong nhng ngi ni trn cng c sn mm mng ca nhng s sa a ri, ngha l
nhng sa a tim tng sn trong ngi h t lu. Cng nhn th xong, chng ta ni n nhng
s vic mi khc m ti bo trc trong nhng dng trn. Phn tm hc phi ch trng n
i sng tnh dc ca tr con v nhn thy rng nhng k nim v tng xut hin trong
nhng ngi b bnh thn kinh bao gi cng a h quay tr li nhng nm u tin ca thi
th u. Kt lun ca chng ta u c chng minh bng nhng iu quan st c trong tr con.
V chng ta thy rng tt c nhng khuynh hng sa a ny u bt ngun trong thi th u, rng
tr con c trong mnh chng nhng mm mng ca cc khuynh hng sa a ny. Ni tm li, tnh
dc sa a khng l g khc hn l tnh dc ca tr con c phng i v phn chia thnh
nhng khuynh hng c bit khc.
By gi hn cc bn nhn nhng s sa a bng con mt khc v khng th khng cng nhn rng
nhng s sa a qa c lin quan cht ch vi i sng tnh dc ca con ngi. Nhng cc bn ch
n c vi bit bao nhiu s ngc nhin v tht vng. Trc ht cc bn c mun ph nhn
ht: no s kin rng tr con cng c mt i sng tnh dc, no tnh cch ng n ca cc s tm
ti ca chng ta, no quyn ca ti c thy gia nhng iu chng ta ln n nh mt s sa a v
thi ca tr con c mt ci g ging nhau. Ti mun ni cho cc bn r v l do no cc bn mun
ph nhn ht ri sau s ni v ton th nhng iu nhn xt ca ti. Ni rng tr con khng c
mt i sng tnh dc - gm mi th nh kch ng tnh dc, nhu cu tha mn tnh dc - v i
sng ny ch t nhin xut hin vo nm chng 12 hay 14 tui, tc l a ra mt nhn xt khng th
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
no c thc v phng din sinh l, chng khc g cho rng tr con khng h c c quan tnh dc v
c quan ny ch xut hin khi chng n tui dy th thi. iu xut hin vo tui dy th ch l c
nng sinh sn dng mt gung my thn th v tinh thn c sn trong a b t mc ch. Chnh
v bn lm ln tnh dc v sinh dc nn bn mi khng hiu c nhng vn tnh dc, sa
a v chng bnh thn kinh. iu lm ln ny rt tai hi. iu ngc nhin l iu lm ln ny li
bt ngun s kin rng cc bn cng l tr con v chu nh hng ca gio dc ngn cm bn c
nhng tng . V phng din gio dc, x hi thng t gn cho mnh nhim v chnh l ngn
cn, km hm bn nng tnh dc khi n xut hin nh mt nhu cu sinh sn, gii hn s hot ng
ca n, p n phi theo ch ca mt c nhn v s nn ca x hi. X hi cng quan tm n
vic ngn chn s pht trin ca bn nng tnh dc cho ti khi a b t ti mt trnh chn mi
no trong x hi v khi n tui ri, gio dc khng cn nh hng g n a b na. Nu
xut hin qu sm, tnh dc s gt b nhng hng ro ngn cn v cun i ht nhng kt qu m gio
dc phi kh nhc lm mi t c. Nhim v ngn chn bn nng tnh dc khng phi l
mt cng vic d dng: c khi chng c thc hin qu sm hoc qu t. Nn tng ca x hi
loi ngi c tnh cch kinh t: v khng phng tin cho mi ngi trong x hi khng lm
m cng sng c, x hi bt buc phi hn ch s ngi sng trong x hi v lm cho h qun
nhng i hi v tnh dc, dng ngh lc v tnh dc cho s lm vic. Chng ta ng trc nhu cu
cn thit sng ca mi thi, pht sinh ra t khi c loi ngi v tn ti mi cho ti by gi.
C l kinh nghim chng t cho cc nh gio dc thy rng cng vic km hm tnh dc ca th
h mi ch lm c khi ngi ta khng ch i tui dy th m bt u ngay t nhng nm u tin
ca thi th u, bt tr con phi chu km hm nhu cu tnh dc sa son cho tui dy th. t
mc ch ngi ta ngn cm khng cho tr con hot ng tnh dc, i hng nhng hot ng
ny vi hy vng lm cho i sng ca chng ta tr thnh v dc, ri dn dn ngi ta tin tng
rng i sng tr con khng c tnh dc thc. Lng tin tng ny c khoa hc xc nhn.
cho nhng iu mnh dy khi mu thun vi iu mnh mun, ngi ta khng g n hot
ng tnh dc ca tr con - v iu ny khng d g thc hin ni - hoc ngi ta lm cho khoa hc
c mt quan im khc v vn . a b c coi nh trong sch, ngy th v k no ni tri li s
b coi l k phm thng, phm n nhng tnh cm thing ling v u ym nht ca nhn loi.
Ch c tr con mi khng b la bi nhng quy c ; chng lun lun i hi quyn li ca chng
v chng t rng, i vi chng, con ng trong sch l con ng di cha i n. C iu l l
ngay c nhng ngi khng chu cng nhn l tr con cng c dc tnh li l nhng ngi nht
n vic gio dc chng v tnh dc v ln n gt gao nhng s pht hin ca dc tnh ni chng.
Ngoi ra, v phng din l thuyt thc th v khi ngha rng nm nm u tin trong thi th u,
vo tui m tr con t c thnh kin hn v tnh dc li l nhng nm b my m ca s mt tr nh
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
che ph nhiu nht, m my m ny ch c phn tm hc mi qut i c. Tuy vy tui ny l tui

c th c mt vi hnh thc gic m.
V by gi, ti mun trnh by cho cc bn nghe mt cch r rng hn v nhng iu kho cu v
i sng tnh dc ca tr con. t mc ch xin php cc bn cho ti ni n khi nim ca s
kht dc (libido). S kht dc ging nh s i n ni chung. Ngi ta i tc l bn nng tiu th
n cn c tha mn, cng nh ngi ta kht dc khi bn nng nhc dc cn c tha mn.
Chng ta khng cn ct ngha nhng khi nim khc nh s kch ng v s tha mn tnh dc. Cc
bn s phn i ti bng cch ni rng, nhng hot ng tnh dc ca tr con m cho chng ta mt
mi trng gii thch rt rng hu nh bt tn. Chng ta tin ti c nhng s gii thch ny bng
cch phn tch tht li. Nhng pht hin u tin ca tnh dc trong a b s sinh cng gn lin vo
nhiu cng vic khc ca i sng. Quan tm chnh ca a b l tiu th n. Mi khi n xong
a b ln ra ng trong lng m, mt l v sung sng tha mn m v sau ny ngi ta thy ging y
nh v sung sng tha mn ca ngi ln sau khi tha mn tnh dc. Nhng ni th cha i
n mt kt lun c. Nhng ngay c khi a b no ri chng ta vn thy n mun n na khng
phi v cn n, m ch v mun tm khoi lc trong cng vic ny thi. Lc a b ch mt ch
khng n. Mt xong li ln ra ng vi v sung sng tha mn trn nt mt cho ta thy l vic
mt v cng a n cho n cm gic khoi lc nh khi b. Ri n lc a b khng th ng c
nu n khng mt v. Chnh mt bc s chuyn mn v nhi khoa Budapest, bc s Lindner l ngi
u tin ni n tnh cht tnh dc v hnh vi ny ca a b. Nhng ngi chuyn sn sc tr
con c v nh cng cng nhn iu ny l ng. H bit r vic mt v chng c mc ch g hn l
gy khoi cm cho a b, ho thy l mt thi quen xu nn tm mi cch cho a b b thi
quen bng cch gn cho thi quen nhng cm gic xu xa, kh chu. Do chng ta c bit
a b c nhiu hnh vi chng c mc ch g khc hn l gy khoi cm cho n. Chng ta tin rng
n bt u c khoi cm khi tiu th n nhng chng bao lu n s khng cn tiu th n
m cng c c khoi cm. Khoi cm pht sinh ra trong mm, chng ta gi ni no trong mm
gy khoi cm l min dc tnh, coi s khoi cm mt v ca a b l mt khoi cm dc tnh.
Sau ny chng ta s c dp tho lun v tnh cch hp l ca nhng danh t .
Nu a b ni c, n s ni rng vic mt v l cng vic quan trng nht trong i n. Ni th
khng phi l khng c l v khi mt v n tha mn hai nhu cu to ln ca i n. Chng ta khng
th khng ngc nhin khi c phn tm hc cho bit hnh vi c mt tm quan trng c bit l
hnh vi ny c tn ti mi mi trong i ngi. Hnh vi mt v m l khi im cho mt i sng
tnh dc, l tng tnh dc m sau ny khng bao gi ta t c trong vic tha mn tnh dc, l
tng m tr tng tng ca chng ta thng gi li mi khi trong i c lc no b nhiu thiu
thn v b nhu cu cp bch thc y. V th m i v ca ngi m tr nn i tng u tin ca
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
bn nng tnh dc; v ti khng th no hin cho bn mt nim thc ng v tm quan trng ca
i tng th nht ny i vi nhng i tng sau , v nh hng su xa ca n trong mi s
bin th v thay th ngay c trong nhng min t xa xi nht trong i sng tinh thn. Nhng ch t
lu sau a b s thi khng mt v na m thay bng mt phn khc trong thn th n nh mt
ngn tay hay li. N t tm thy khoi cm m khng cn g n bn ngoi, ri n s n mt
min khc trong ngi n trong vic gy khoi cm ny. Khng phi bt c min dc tnh no trong
thn th u c hiu qu nh nhau trong vic gy khoi cm: v th cho nn a b coi l mt bin c
quan trng trong i n khi tm ra rng c quan sinh dc ca n gy nhiu khoi cm nht cho n,
ri tm ra con ng a n n s th dm.
Nu ra tm quan trng ca hnh vi mt v ny chng ta nu ra hai tnh cht cn thit ca
tnh dc tr con: tnh dc ny bt ngun nhu cu to ln trong c th, c tnh cch t tha
mn, ngha l tm thy i tng ngay trn thn th mnh. iu r rng trong vic tiu th
n cng r rng chng km vic bi tit. Vic i tin v tiu tin cng gy cho a b s sinh nhng
khoi cm v n s t chc cng vic ny gy cho n thc nhiu khoi cm bng cch kch ng
nhng ni c th kch ng c. Lc th gii bn ngoi i vi n, theo nhn xt t nh ca
Luou Andras, s l mt chng ngi vt, mt sc mnh th nghch chng li s hng th khoi
cm v n d nh phi chng li c bn trong ln bn ngoi. Ngi ta cm n khng c i tin
bt c lc no n mun, ngi ta bt buc n phi theo nhng s ch dn ca ngi khc. Ngi ta
bo l nhng ci g dnh dng n vic i tin v tiu tin u xu xa cn giu gim. N b bt buc
phi t b s hng th khoi cm ch v x hi gi gn t cch. Lc u n khng h thy phn bn
thu, kh ngi, n cho phn l mt phn trong c th n; n min cng gt phn i v dng phn
nh mt mn qu biu nhng ngi n thch. Sau khi gio dc un nn c n ri, a b bt
u di chuyn gi tr m n gn cho phn n cc qu biu v tin bc. N t v rt hnh din v vic
tiu tin.
Ti cm thy l cc bn ang t km hm khi ht ln: Thi i ng i, ng ng ni n nhng
iu kinh tm na. ng cho l phn tr con chnh l mt ngun tha mn dc tnh m ngay a
b s sinh cng bit li dng! Ni rng phn l mt th g qu bu, rng hu mn l mt c quan
tnh dc ! Chng ti khng bao gi tin nh th c. Chng ti hiu ti sao nhng nh chuyn mn v
nhi khoa v tinh thn hc li nht nh khng cng nhn phn tm hc v cc kt qu do phn tm
hc t c. Cc bn hy bnh tnh li i. Cc bn c v nh qun rng nu ti ni n tnh dc
ca tr con l v n gn lin vo s sa a trong tnh dc. Cc bn chc thy nhiu ngi ln thch
dng hu mn thay th m h trong vic giao cu. Cc bn c thy rng c nhiu ngi sut i lc
no cng coi s i tin nh mt ngun khoi cm v tn hay sao? V s quan tm v khoi cm ca
ngi ta khi nhn ngi khc i tin, cc bn ch cn hi tr con khi n bit ni ri l hiu. Tt
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nhin bn khng nn lm cho chng s hi khi hi chng, v lm nh th cng vic ca bn s khng

c kt qu g. V nhng iu khc m cc bn khng mun tin, cc bn c vic xt nhng kt qu
t c trong vic phn tch v quan st trc tip tr con. Nu cc bn khng thy nhng iu ti
ni tc l cc bn khng c thin ch. Cc bn c th ngc nhin khi thy ti ng ha hot ng tnh
dc ca tr con vi nhng s sa a v tnh dc. iu cng chng quan h g, tuy lin quan gia
hai s kin ni trn ht sc t nhin v nu tr con c mt i sng tnh dc th i sng ny tt
nhin phi c tnh cch sa a, v tnh dc ny qu khng lin quan g n vic sinh con c. im
c bit cho mi s sa a v dc tnh l chng khng h bit g n mc ch chnh ca tnh dc v
s sinh sn. Chng ta gi l sa a bt c mt hnh vi tnh dc no khng c mc ch sinh sn
m ch c mc ch tm khoi lc, khng lin quan g n sinh sn. Ch r ca s pht trin tnh
dc phi tm trong mc ch chnh ca tnh dc l s sinh sn. Tt c nhng ci g xy ra trc khi
n ch r , tt c nhng ci g khng i vo ch r , tt c nhng ci g ch c mc ch gy
khoi lc thi u phi c gi bng danh t sa a v b mi ngi khinh b.
Cc bn hy ti tip tc trnh by nhanh chng v tnh dc tr con. Nhng iu ti ni v hai h
thng c quan u c th c b tc bng nhng c quan khc. i sng tnh dc ca tr con gm
nhiu khuynh hng l t hot ng ring bit khng lin quan g n nhau, dng chnh ngay thn
th ca a b hay nhng vt bn ngoi lm ngun khoi cm. Trong nhng c quan m tr con
dng tha mn tnh dc, chng my chc c quan tnh dc chim ch quan trng nht; c nhiu
ngi t s th dm v thc trong nhng nm u tin c tip tc th dm cho n tui dy th hay
sau tui dy th na, khng h bit n g ngoi c quan tnh dc ca chnh mnh trong vic tha mn
dc tnh. S th dm khng phi l mt ti kho st, cn nhiu cng trnh nghin cu.
D ca ti l cng rt ngn bi thuyt trnh ca ti bao nhiu cng hay by nhiu, ti cng khng
th khng ni cho cc bn nghe v s t m c tnh cch dc tnh ca tr con. Tnh t m ny l c
tnh ca tnh dc tr con, c mt tm quan trng to ln trong vic tm cc triu chng thn kinh. Tnh
t m ny bt u rt sm, c khi ngay t nm mi ln ba. N khng bt u s khc bit gia
ging c v ging ci v i vi tr con, nht l con trai th trai v gi chng c g khc nhau c,
chng tin rng con trai v on gi u c c quan tnh dc ging nhau. Khi mt a con trai tm ra
ngi em gi hay ngi bn gi ci m h, n khng th khng cho rng mnh nhn lm v khng
th tng tng c rng mt ngi li c th thiu mt c quan quan trng nh th. Sau ny bit
r n s hi gh lm, nht l khi nh li ngi ln hay da thin n mi khi n lm iu lm li. Mc
cm b thin ny c nh hng su rng i vi n, i vi tnh tnh n khi n khe mnh, i vi
tinh thn n khi n b m, i vi s phn khng ca n khi n c iu tr bng phn tm hc. Cc
em b gi thng cho vic mnh khng c ci dng vt di di l du hiu r rng trong chng bnh
thn kinh bt ngun ch ngi con gi khng lm ht c bn phn ca ngi n b. i vi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
a b gi m hch gi vai tr ca dng vt, v m hch l trung tm ca mt s kch ng c bit,

c quan gip cho n t tha mn v tnh dc. Khi s kch ng ny di chuyn t m hch n ch
ca m h chnh l lc a b tr thnh ngi n b. Trong trng hp dc tnh ca n b b t
lit, m hch vn gi nguyn tnh cch nhy cm.
V phng din tnh dc, a b quan tm nht n vic tm hiu xem tr con u, vn ny l
vn do con qu thnh Thbes t ra v sau ny s d a b quan tm n l v n s c em b ra
i chim ch ca n. Chnh a b cng khng tin tng g lm vo cch gii thch ni rng chnh
nhng con c mang em b n. Chnh ci cm tng b ngi ln la di lm cho a b tr
thnh c c v c lp i vi ngi ln. Nhng tr con khng th t mnh gii quyt c nhng
vn . Vic c quan tnh dc cha pht trin ng mc ngn tr khng cho n bit nhiu. Trc
ht n cho rng s d c tr con l v ngi ln n mt cht g c bit, v n khng bit rng ch
c n b mi sinh con thi. Sau ny khi bit c iu ny, n cho vic n mt cht g c con
nh mt chuyn thn thoi. Ln ln n bit ngi cha gi vai tr quan trng trong vic sinh con,
nhng khng bit vai tr nh th no. Nu tnh c c chng kin mt s giao hp, n cho l
mt s hnh hung, mt trn gip l c c c: n quan nim sai lm vic giao hp. Tuy nhin n
cng cha bit r vic giao hp c lin quan g n vic tr con ra i. Ngay c khi nhn thy vt
mu trn qun o hay trn ngi m, n cng cho l hu qu ca s hnh hung ca cha n i vi
m n. Sau ny n bt u nghi ng l c l dng vt c gi mt vai tr g trong vic sinh con,
nhng cng cha bit cng dng ca dng vt ngoi vic dng di tiu.
Tr con hu ht u cho rng em b ra i bng hu mn. Khi khng cn n hu mn na, n
tin rng a b ra i bng l rn, hay gia i v trn ngc ngi m. C nh th dn dn cng
ngy n cng bit thm v im ny, d dm mi cho n mt ngy no trc tui dy th, t
nhin bng hong, nh b nh bt thn trc nhng cu gii p cho vn thng lm n bn tm,
nhng li gii p tuy khng y nhng cng a n ra khi s ngy th bui u.
Chc th no cc bn cng nghe ni rng, v mun gi nguyn nhng lun ca mnh v nguyn
nhn tnh dc ca nhng chng bnh thn kinh v tm quan trng ca tnh dc trong cc triu chng
bnh ny, phn tm hc b b buc phi gn cho khi nim tnh dc mt phm vi qu ng. By gi
hn cc bn c dp xt xem iu c qu thc ng hay khng. Ti ch m rng khi nim v
tnh dc a c vo i sng tnh dc ca nhng k sa a v tr con. Ni khc i ti ch
tr li cho khi nim tm quan trng n vn c xa nay. Ngoi ngha phn tm hc ra, tnh dc
ch l mt khi nim ht sc cht hp, ch dng vo mi mt mc ch sinh sn, ngha l iu ngi
ta thng gi l i sng tnh dc bnh thng.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
S pht trin ca kht dc (libido) v nhng t chc tnh dc

Ti c cm tng l cha thuyt phc c cc bn v tm quan trng ca s sa a trong quan

nim tnh dc ca chng ta. V th nn ti mun b tc v hon b vn ny trong gii hn c th
c.
Cc bn khng nn cho rng ch v nhng s sa a m chng ta phi thay i quan nim ca chng
ta v khi nim tnh dc v b phn i gh gm nh th. S kho st v tnh dc ca tr con cng
gip vo rt nhiu v nhng kt qu t c trong vic kho cu song song v vn sa a v
vn tnh dc tr con i vi chng ta c tnh cch quyt nh. Nhng nhng s pht biu v tnh
dc tr con, d c chng minh r rng i vi nhng a b kh nhiu tui, c v hy cn m
h bt nh lm. Nhng ngi khng n phn tm hc khng cng nhn l nhng s pht hin
c tnh cht tnh dc v ch gn cho chng tnh cht c lin quan n ging c hay ging ci
thi. Cc bn khng nn qun rng chng ta cha h c mt du hiu no c mi ngi cng nhn
nhn dng tnh cht mt hot ng tnh dc; chng ta ch nghe ni n tnh dc v phng din
sinh sn thi v thy l danh t ny c mt nh ngha qu hp. Nhng tiu chun v sinh l, nh
nhng chu k 23 hay 28 ngy ca W. Fliess khng c mi ngi ng ; ngi ta ang ch
khm ph ra nhng c im ha hc ca hot ng tnh dc. Tri li, nhng s sa a v tnh dc
ca ngi ln l nhng iu ai cng thy c, khng cn nghi ng g na. Nhng s sa a ny
thuc phm vi tnh dc l mt iu khng cn ai ph nhn na. D c gi bng danh t du hiu
ca s suy nhc hay bng tn g na, ngi ta cng khng dm xp chng vo loi no khc hn l
nhng hin tng trong i sng tnh dc. Ngay c khi ch c nhng s sa a thi, chng ta cng
vn c quyn cho rng tnh dc v sinh sn l hai iu khng ging nhau v ai cng bit rng sa a
tc l ph nhn mc ch ca s sinh sn.
y ti thy c mt s song hnh ng ch . Trong khi mi ngi thng ln ln tinh thn v
thc, chng ta phi m rng khi nim tinh thn v cho rng c mt tinh thn v thc. Nhiu
ngi thng ng ha tnh dc v nhng ci g dnh dng n s sinh sn, hay ni vn tt hn c
quan sinh dc hay n s sinh sn. S ng ha ni trn ch c hnh thc v khng c ci r su xa.
Nhng nu s c mt ca cc s sa a tnh dc a ra mt l l c tnh cch quyt nh v vn
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ny, ti sao l l ny khng c mi ngi cng nhn v ti sao vn li cha c gii quyt?
Ti khng th ni cho cc bn nghe c, nhng theo ti th c l v nhng s sa a tnh dc khng
c nhn bng con mt c thin cm v iu ny c nh hng n l thuyt ngn cn khng cho
khoa hc kho st su rng. C l loi ngi coi nhng s sa a ny khng nh nhng ci g ng
gh tm, phi trnh xa, m cn c tnh cht nguy him, kinh khng, s cho chnh mnh cng b cm
d, b bt buc phi km hm mnh ngay t khi mi nghe ni n, y nh lng ghen tung b n trong
v Tannhauser trong thn Cng l th nhn l:
Venusberg, n qun ht danh d v bn phn! Chao i! Khng phi s c th n vi
chng ta c u.
S thc nhng s sa a l nhng con ngi kh s phi tr gi rt t s tha mn m h phi mt
bao nhiu cng trnh mi c c.
Mc d mc ch v i tng ca nhng s sa a c v ht sc l k, iu lm cho nhng s sa
a ny c tnh cht tnh dc chnh l s tha thch tuyt nh v s xut tinh trong nhng hnh ng
ny. tt nhin ch l trng hp ca nhng k sa a ng tui: i vi tr con s tha thch v
s xut tinh khng phi lc no cng xy ra; chng c thay th bng nhng hin tng m ngi
ta khng th gi c l c tnh cht tnh dc.
b tc nhng iu ti va ni v tm quan trng ca nhng s sa a, ti cn thm iu ny. D
ngi ta th ght quan im ny, d ngi ta mun ngn cch nhng s sa a v tnh dc bnh
thng bng ci h su chng no chng na, ngi ta vn phi ci u trc nhn xt cho thy
trong i sng tnh dc bnh thng vn c mt vi iu sa a. Ngay c ci hn cng b coi nh sa
a v ha hp hai min tnh dc ni mm thay v s ha hp ca hai c quan sinh dc khc nhau.
Vy m khng ai cho l sa a ht, ngi ta cn dng n trn sn khu che lp hnh vi giao cu.
Chnh ci hn, khi ln n tt cng c th gy nn mt s tha thch tuyt nh v lm cho xut
tinh, v do d bin thnh sa a. C khi ngi ta phi nhn thc chm ch hay s song vo thn
th mi tha mn c, c ngi trc khi b kch thch n tt li cn cu ngi tnh mi tha
mn c, v i vi ngi tnh ni chung, s kch thch mnh nht khng phi do c quan sinh dc
gy nn m do phn khc trong thn th ngi khc phi. Chng ti c th k thc nhiu th d v
im ny. Chng ta khng th khng coi l s sa a nhng hnh vi nh th. Cng ngy ngi ta
cng nhn r rng c tnh cn thit ca nhng s sa a khng phi l chng vt qua mc ch
tnh dc hoc thay th c quan tnh dc bng nhng c quan khc hoc thay i i tng lun lun,
m chnh v tnh cch bin dng tuyt i v bt bin, mt c tnh khng th i i vi s giao cu,
iu kin ca s sinh sn. Trong trng hp hnh vi sa a ch c mc ch sa son hay gio u
cho hnh vi giao cu th chng ta khng th gi l hnh vi sa a c v tt nhin ci h chia r
nhng hnh vi sa a v s giao cu bnh thng c lp i mt phn ln. T nhng s kin ny
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chng ta c th a ra kt lun rng tnh dc bnh thng ch l sn phm ca mt ci g c

trc n v n ch ginh c trong nhng vt liu c sn t trc gi li nhng ci g cn
dng c trong vic sinh sn.
Trc khi li dng cc iu hiu bit ca chng ta v nhng s sa a kho cu mt cch mi m
v su rng hn v tnh dc tr con, ti phi yu cu cc bn ch n mt s khc bit rt quan
trng gia s sa a v tnh dc tr con. Tnh dc sa a thng c tp trung hon ton vo mt
mc ch duy nht, mt trong cc khuynh hng l t tri hn cc khuynh hng khc nn ng ln
cm u hoc gt b ht mi khuynh hng khc pht hin mt mnh, hay bt cc khuynh hng
kia phi l thuc vo mnh. V phng din ny, gia tnh dc bnh thng v tnh dc sa a chng
c im khc bit no khc hn im khc bit gia nhng khuynh hng l t tri hn cc khuynh
hng khc v tt nhin gia mc ch tnh dc ca chng. Ngi ta c th cho rng c hai ni u
c mt s c ti chuyn ch c t chc hon ho, ch khc nhau ng c ln cm quyn thi.
Tri li trong tnh dc tr con khng h c t chc hay tp trung g c, mi khuynh hng l t u
c quyn nh nhau v u c tm cch hng th ring cho phn mnh. S vng mt ca mi s t
chc v tp trung c th ph hp vi nhau ch c hai li tnh dc bnh thng v sa a u bt
ngun tnh dc tr con. C nhng trng hp tnh dc sa a rt ging tnh dc tr con ch ti c
hai ni nhng khuynh hng l t u theo ui nhng mc ch ring khng lin quan g n nhng
khuynh hng khc. c th l trng hp tnh dc u tr ch khng phi sa a.
Bit r nhng iu chng ta bt u tho lun v mt lun m ngi ta a ra. Ngi ta s ni
ti sao ng c cng u, cng c nht nh gi mt vi hnh vi ca a b s sinh l tnh dc trong
khi chnh ng cng cng nhn rng nhng hnh vi khng th nh ngha c v ch tr thnh
tnh dc trong giai on sau ca cuc i thi? Ti sao ng khng chu ch da vo s kin sinh l
thi cho rng nhng hnh vi ca a b s sinh nh mt v, hay gi phn li ch chng minh rng
a b ch tm nhng khoi cm m mt vi c quan trong thn th c th a li cho n thi. Ni
nh th ng s khng gy kh chu cho thnh gi v c gi ca ng khi cho rng ngay c nhng a
b ra i khi bng m cng c tnh dc ri. Ti khng tm cch bi bc l lun cho rng ngi ta
c th tm thy khoi cm trong c th, ti bit rng khoi cm c cng mnh nht, khoi cm
do s giao hp ch l mt khoi cm km theo s hot ng ca cc c quan tnh dc. Nhng ti sao
v nh th no mt s khoi cm lc u ch tp trung vo mt vi c quan li tr thnh tnh dc
trong nhng giai on sau ca cuc i? Chng ta c bit g hn v s khoi cm ca tng c quan
hay so vi tnh cht tnh dc xut hin ng lc cc c quan sinh dc bt u m nhim vai tr ca
mnh khi tnh dc trng hp vi c quan sinh dc. V d sao th mc ch ca cc s sa a cng l
tm kim s khoi cm tuyt nh bng phng tin khc vic giao hp. Ni nh th bn s tr li
c li bi bc ca ti v s sa a v gt b c lin quan gia tnh dc v s sinh sn trong khi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
lin quan ny khng th i i c vi s sa a. Cc bn s y li s sinh sn vo hu trng

dnh cho s hot ng ca c quan sinh dc mt a v quan trng bc nht. Nhng lc , s khc
bit gia ti v cc bn li khng qu to nh cc bn tng: chng ta xp cho cc c quan sinh
dc ng cnh cc c quan khc. Cc bn s ngh sao v nhng li khng nh t trc l vi tnh
cch gy khoi cm, c quan sinh dc c th c thay th bng cc c quan khc, y nh trong ci
hn, trong vic s dng cc c quan khc trong c th lm nhng hnh vi tnh dc sa a hay
trong triu chng ca nhng k no lon thn kinh. Trong s no lon thn kinh chng hn nhiu khi
nhng s kch ng, cm gic, ngay c s cng dng vt ln c di chuyn t cc c quan sinh
dc n nhng c quan khc nhiu khi rt xa c quan sinh dc (nh u, mt chng hn). Lm nh
th cc bn s khng cn g c th gi l tnh dc na, cc bn s b bt buc phi lm theo ti v
m rng khi nim v tnh dc n nhng hnh vi trong thi th u tm khoi cm m c quan
ny hay c quan n c th gy nn c.
Ti s hon ton c l khi a ra hai lun im na. Cc bn bit ci chng ta gi l tnh dc l
nhng hnh vi khng th nh ngha c trong nhng nm u tin ca thi th u, c mc ch
gy khoi cm, bi v khi phn tch cc triu chng bnh thn kinh, chng ta c c nhng vt
liu c tnh cht tnh dc. Nhng cc bn s tr li l d nhng vt liu c tnh cht tnh dc thc
chng na th cng khng c g chng t rng hnh vi ca tr con hng v s tm khoi cm c tnh
cht tnh dc. ng , nhng hy xt n mt trng hp tng t. Cc bn hy tng tng l
chng ta khng c cch no quan st s pht trin ca hai cy song t dip, nh cy l v cy h
u, bng cch quan st ht ging ca chng, nhng chng ta c th quan st bng tri li c,
ngha l i t ci cy thnh hnh hon ton ri, quay tr li ht ging u tin c hai t dip. Hai
t dip ging nhau nh c, trng chng khc g nhau c. Chng ta c th da vo nhn xt m
kt lun rng gia hai ht ging c s ng nht thc s c khng v s khc bit gia hai cy
l v cy h u ch xut hin sau ny thi khng? V phng din sinh l chng ta chng hp l
hn khi cho rng s khc bit c sn trong hai ht ging ri tuy b ngoi chng c v ng nht
? l iu chng ta lm khi cho rng khoi cm ca a b s sinh l khoi cm ca tnh dc.
Cn vn cho rng phi c mi khoi cm do cc c quan gy nn u c tnh cht tnh dc khng
hay l cnh khoi cm tnh dc cn c nhng khoi cm khc khng, l iu ti khng mun em
ra tho lun y. Ti bit rt t v nhng s khoi cm do cc c quan gy nn v nhng iu kin
ca cc s khoi cm , v chng ta s khng ngc nhin khi thy rng nu chng ta phn tch
ngc tr li chng ta s thy ng cui ng i c nhng yu t no cha nh ngha c.
Thm mt nhn xt na. Ni cho thc cc bn chng c li g khi khng nh tnh cch thun ty
trong sch ca tnh dc tr con, trong khi ng l cc bn phi thuyt phc c ti l chng ta c
nhiu l do rt hay cho rng nhng hnh vi ca tr con khng c tnh cht tnh dc. Ngay t nm
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
th ba tr i th chng ta chng cn g nghi ng v tnh cht tnh dc ca tr con na. Ngay t tui
ny dng vt ca chng c th cng ln c ri v c nhiu khi c xy ra trng hp th dm
tc l c s tha mn tnh dc. S pht hin c tnh cch tinh thn v x hi ca i sng tnh dc
khng cn c iu g khin cho ngi ta nhm ln c: s la chn i tng, c bit thch ngi
ny hn ngi khc, thch phi nam hay phi n, ghen tung, u l nhng s kin c cc nh
quan st v t cng nhn ngoi mn phn tm hc, trc mn ny na, nhng s kin c th c
chng thc bi bt c ngi no c thin ch. Cc bn s tr li l khng bao gi cc bn nghi ng
s c mt ca mt lng u ym xy ra ngay trong thi cn nh nhng khng cho rng l tnh dc.
Tt nhin trong khong t 3 n 8 tui a b bit che y lng u ym ca mnh, nhng cng
quan st k cc bn cng thy r rng lng u ym qu c tnh cht tnh dc. Mc ch tnh dc
ca thi k ny gn lin vo s tm hiu tnh dc ca tr con trong tui , ti k cho cc bn
nghe mt vi v d ri. Tnh cht sa a ca nhng mc ch ny c th ct ngha c v tr con vo
tui cha bit r c mc ch ca s giao hp.
Gia nm ln 6 v ln 8 s pht trin ca tnh dc c mt thi k ngng tr c th c coi l thi k
tim tng. Thi k tim tng ny c th khng c, nhng d c hay khng thoi k cng khng
a n s ngng hn ca mi hnh vi tnh dc. Phn ln cc bin c v khuynh hng tinh thn xy
ra trc thi k tim tng ny u b lng qun ht, ri vo trong s lng qun m chng ta c dp
ni n, lm cho chng ta khng cn nh g v nhng nm u tin trong thi th u na. Nhim v
ca phn tm hc l lm sng li k nim ca thi k nay, v ngi ta khng th khng nghi ng
rng s lng qun ny chnh l hu qu ca s dn p.
T nm th ba tr i, i sng tnh dc ca a b c nhiu im rt ging i sng tnh dc ca
ngi ln, ch khc ch cc c quan sinh dc pht trin cha u, tnh cht tnh dc l tnh cht sa
a r rng v tt nhin ch cng tnh dc khng mnh bng ca ngi ln thi. Nhng
nhng giai on hay ho nht ca s pht trin tnh dc, hay ca s kht dc ny chnh l nhng giai
on trong thi k xy ra trc thi k 3 tui ny. S pht trin ny tin hnh nhanh n ni s quan
st trc tip khng th c c nhng hnh nh c nh r rng. Ch nh vo mn phn tm hc,
chng ta mi c th da vo cc chng bnh thn kinh tm ra nhng giai on xa xi nht ca s
pht trin kht dc (libido). Tt nhin ch l nhng cng trnh xy dng, nhng nh thc hnh
mn phn tm hc cc bn s thy nhng cng trnh xy dng ny thc c ch v cn thit. Cc bn
s hiu ti sao bnh l hc li c th tm ra c nhng s kin m chng ta khng bit c trong
cc iu kin bnh thng.
By gi chng ta c th bit r i sng tnh dc ca tr con trc khi chng ch n c quan sinh
dc, s ch ny c sa son trong thi gian u tin ca a b trc khi thi k tim tng v
bt u c t chc cht ch trong thi k dy th. Trong thi k u tin c mt th t chc lng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
lo hn m chng ta gi l thi k tin sinh dc Nhng trong thi k ny chnh nhng khuynh
hng sa a v dng hu mn chim a v c tn ch khng phi nhng khuynh hng sinh dc
l t. S khc bit gia ging c v ging ci cha gi vai tr g ht, thay vo ch c s khc bit
gia tch cc v tiu cc, s khc bit ny bo trc tnh cch phn cc ca tnh dc. Trong nhng
hot ng ca thi k ny, iu chng ta c th gi l ging c xut hin di hnh thc mt
khuynh hng mun ng tr chng my lc bin thnh c c. Nhng khuynh hng tiu cc gn
lin vo mt min tnh dc chung quanh hu mn v hu mn bt u gi mt a v quan trng.
mun xem v bit c pht hin mnh m; yu t sinh dc ch tham d vo i sng tnh dc vi t
cch l c quan bi tit nc tiu. Nhng i tng tnh dc trong giai on ny khng thiu, nhng
nhng i tng ny khng cn thit phi hp li thnh mt i tng duy nht. Giai on cui
cng ca thi k ny l thi k ch n hu mn i trc thi k ch n cc c quan sinh dc.
Rt nhiu yu t trong giai on u tin ny s t li thnh lp i sng tnh dc cui cng sau
v nhiu khuynh hng u tin s dng mi cch len li vo i sng ny. Trc c giai
on sa a - hu mn trong qu trnh pht trin kht dc chng cn mt thi k t chc s khai na
trong min tnh dc s ni mm. c im ca thi k ny l tnh dc c biu hin bng
hnh vi mt tay, cho nn nhng ngi Ai Cp thi c t ra rt su sc khi hnh dung a b bng
hnh nh cho tay vo mm mt. Nht l ch Horus. Abraham cho ta bit nhng du hiu s
c thy li trong nhng giai on sau ca tnh dc.
Ti s nhng iu va ni ch lm cc bn mt nhc thm ch chng hiu bit g thm. C th ti
i vo qu nhiu chi tit. Nhng cc bn hy kin nhn: sau ny cc bn s hiu ht tm quan trng
ca nhng iu ti va ni. Trong khi ch i, cc bn hy tm chp nhn rng i sng tnh dc,
hay s hot ng ca lng kht dc, khng phi t nhin m thnh, phi tri qua nhiu giai
on k tip nhau, chng giai on no ging giai on no y nh nhng giai on gip cho
mt con ngi tr thnh con bm. Ch r ca s pht trin chnh l lc cc khuynh hng
l t chu l thuc vo c quan sinh dc, ngha l lc tnh dc chu l thuc vo s sinh sn. Vy
lc u chng ta ch c mt i sng tnh dc ri rc, do cc khuynh hng l t hp thnh tm
c khoi cm do cc c quan trong c th gy nn, nhng khuynh hng ny hot ng c lp,
khng l thuc vo nhau. S v trt t ny c gim bt nh nhng t chc tin sinh dc dn n
giai on sa a - hu mn, sau khi qua giai on bng mm, giai on th s nht. Thm vo c
nhiu hot ng khc cha c bit n y lm gch ni gia giai on sau v giai on trc
v cao hn. Sau ny chng ta s hiu r ht tm quan trng ca s pht trin lu di v u n ca
s kht dc trong quan nim v cc chng bnh thn kinh.
Ngy nay chng ta xt n mt kha cnh khc ca s pht trin ny, ngha l nhng lin quan gia
nhng khuynh hng l t v i tng. Hay ni cho ng ra chng ta xt nhanh s pht trin ny
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ri dng li lu hn trc mt trong cc kt qu chm chp t c. Vy mt vi yu t cu thnh

ca bn nng tnh dc c ngay t lc u mt i tng m n cm gi thc cht; l khuynh
hng ng tr, mun bit v xem xt. Nhiu yu t khc lin quan n nhiu min tnh dc trong
thn th, ngay lc u cng ch c mt i tng, mt khi cn bm vo nhng nhim v khng c
tnh cht tnh dc, nhng ri b ri i tng ngay khi ri b nhng nhim v . i tng tnh
dc th nht dng ming l i v ca b m tha mn nhu cu nui n ca a b s sinh. Sau
mt khi a b tha mn c c tnh dc v nhu cu nui n, n s khng cn n v m na,
m thay vo bng ngn tay ngha l mt phn trong thn th n. Khuynh hng dng mm tr
thnh t tha mn cng nh khuynh hng dng hu mn hay dng nhng min tnh dc khc. S
pht trin sau theo ui hai mc ch: 1) thot tin ri b tnh cch t tha mn, thay i tng
ly trong thn th mnh; 2) ng nht ha mi i tng khc nhau ca nhiu khuynh hng khc
nhau, thay chng bng mt i tng duy nht. Kt qu ny khng th y hay ging nh i
tng ly trong thn th c, v ch t c vi iu kin l mt s khuynh hng s b tiu hy
v khng dng c vic g.
S din tin a n vic chn la i tng ny hay i tng khc kh phc tp v cha m t
theo mun. Chng ta ch cn dn chng bng s kin l khi chu k u tr, i trc giai on tim
tng gn hon thnh ri th i tng c chn gn ging nh i tng gy nn khoi cm trong
thi k cn dng mm. i tng ny khng phi l i v ngi m na nhng vn l ngi m.
Vy ngi m chnh l i tng du tin ca tnh yu. Chng ta ni n tnh yu khi nhng khuynh
hng tinh thn ca bn nng ca tnh dc gi a v quan trng nht trong khi nhng s i hi v
thn th hay tnh dc cn bn ca bn nng tnh dc b dn p hay b qun i trong chc lt. Trong
thi k ngi m l i tng u tin ca tnh yu s hot ng ca tinh thn dn p bt u
lm cho a b khng bit g n mt phn trong cc mc ch tnh dc na. S la chn ngi m
lm i tng u tin ca tnh yu ny gn lin vo iu m chng ta gi l mc cm Oedipe, sau
ny s c mt tm quan trng rt ln trong cch gii thch cn bnh thn kinh ca mn phn tm hc,
v c l l mt trong cc nguyn nhn chnh ca s chng i ca x hi i vi phn tm hc.
Cc bn hy nghe mt cu chuyn lt vt xy ra trong thi chin tranh. Mt trong nhng ngi can
m bnh vc phn tm hc c ng vin vi t cch bc s qun y ti mt ni no trong x
Ba Lan v c cc ng nghip ch v nhng quan st ca ng i vi mt bnh nhn. Khi c
hi, ng ta tr li l s d t c kt qu bt ng nh th l v ng dng phn tm hc v sn
sng ch bo cho ng nghip v phng php ny. T chiu no cc bc s trong n v, ng
nghip hay cp trn ca ng ta u t hp nghin cu phn tm hc. Mi vic tri chy nh
thng cho ti hm v bc s ca chng ta ni v mc cm Oedipe: mt cp trn ca bc s ng dy
tuyn b l ng khng tin mt cht no v mc cm ny v ng khng th cho php ni n mc cm
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
i vi nhng ngi c gia nh, nhng ngi rt ng knh trng trong khi h chin u cho
t quc ca h. V ng ra lnh cm khng cho ni n phn tm hc na. V bc s phn tm hc ni
trn khng cn iu g phi lm khc hn l xin i sang mt n v khc. Phn ti, ti cho rng nu
mun chin thng m ngi c phi cn n mt t chc khoa hc nh th th qu l mt i ha
v tt nhin gii khoa hc c khng th no tha th cho mt quan nim li thi nh th lu hn
na.
Mc cm Oedipe l ci g gh gm vy? Ch ci tn Oedipe cho cc bn on ra ri. Ai m chng
bit huyn thoi v c vua Hi Lp Oedipe b s phn bt phi git cha v ly m phi dng
mi cch thot khi s phn c c nhng khng c nn t trng pht bng cch chc m
i mt ca chnh mnh khi bit mnh v tnh phm c hai ti to ln nht l git cha v ly m.
Chc nhiu bn v cng xc ng khi c v kch ca Sophocle v vn . V kch ny trnh
by cho ta bit ti c ca Oedipe dn dn c li ra nh sng nh th no khi cuc iu tra b
nh tr nhiu ln v c tip tc ra sao nh c nhiu du hiu mi xut hin: v kch nh c v
nh din tin trong cuc kho st ca phn tm hc. Ngi m v ngi v au kh Jocasta nhiu
ln ngn cn khng cho cuc iu tra tip din, vin c rng c rt nhiu ngi nm m thy
mnh ng vi m mnh, nhng ch l nhng gic m khng ng . Chng ta khng coi khinh
gic m, nht l nhng gic m in hnh m nhiu ngi c, chng ta tin rng gic m m
Jocasta ni n c lin quan cht ch n cu chuyn kinh hong v k l ca huyn thoi .
C iu ng ngc nhin l v kch ca Sophocle khng h gy xc ng hay gin d cho bt c mt
khn gi no, trong khi nhng l thuyt v hi ca v bc s qun y ni trn li lm cho cp trn ca
ng ta gin d v phn i d di nh th. V bi kch ny thc ra c tnh cch v lun v hy b
trch nhim tinh thn lun l ca con ngi, cho rng chnh cc thn linh c sng kin v ti c,
a ra nh sng s bt lc ca nhng khuynh hng lun l trong con ngi trc s tn cng ca
ti c. Gi nm trong tay mt nh th nh Euripide, v kch c l s l mt dp by t s phn n
i vi thn linh v s mnh. Nhng i vi con ngi ngoan o nh Sophocle th khng lm g c
chuyn phn n, ng ta n trnh kh khn bng cch tuyn b rng tinh thn lun l cao i hi
con ngi tun theo ch ca thn linh ngay c khi thn linh ra lnh phm ti. Ti khng thy ci
lun l ny c th l mt sc mnh ca v kch, nhng thc ra lun l khng h nh hng kt
qua ca v kch. Khn gi khng h chng i li lun l ca v kch nhng phn ng li ngha v
ni dung v kch. Khn gi phn ng y nh chnh h ang c mc cm Oedipe, nh nhn thy trong
ch ca thn linh v trong li tin tri nhng ci g c trong v thc ca h v ang c l tng
ha, y nh chnh h ang c mun gt b ngi cha i v ly m mnh. Ting ni ca thi s nh
bo h: my khng th chng li trch nhim ca my. My c trn tnh rng my lm mi
cch cng li mun phm ti ca my cng v ch. Li ca my vn cn v chnh my
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
khng r b c nhng mun phm ti, nhng vn tim tng trong v thc ca my.
chnh l mt s tm l. Ngay c khi dn p nhng khuynh hng xu xa vo trong v thc ri,
trong ming vn ni l mnh khng c trch nhim g c, nhng trong thm tm con ngi vn cho
rng mnh c trch nhim m khng hiu v sao?
S thc mc cm Oedipe l mt trong cc nguyn nhn gy ra lng hi hn giy v nhng ngi
mc bnh thn kinh. Hn th na: trong cun sch ca ti v nhng bui u ca tn gio v lun l
con ngi, xut bn nm 1913 di nhan : Vt t v king k ti a ra gi thuyt l chnh
mc cm Oedipe lm cho ton th nhn loi trong nhng ngy u tin thc c s phm ti
ca mnh trong khi chnh s phm ti ny l ngun gc cui cng ca mi tn gio v mi lun l.
Ti c th ni nhiu n chuyn nhng thi khi khc. V mt khi ni n, chng ta kh m
thi khng ni c trong khi ti mun quay li vn tm l c nhn.
S quan st a b trong thi k chn la i tng trc khi i vo thi k tim tng cho ta bit
g v mc cm Oedipe. Chng ta thy d dng rng, a b ch mun c chim ngi m, kh chu
v s c mt ca ngi cha, t v gin di mi khi ngi cha t v u ym m v khng giu v hi
lng mi khi cha i xa, c lc ni r cm tnh ca mnh v ha l s ly m. Ngi ta bo ch l
nhng kin tr con khng lin can g n Oedipe, nhng d sao vn l nhng s kin, i din
cho mc cm Oedipe. Ngi ta hi ngc nhin khi thy chnh a b trong mt vi trng hp t
ra u ym i vi cha; nhng nhng tnh cm ny, tuy i lp nhau ngi ln, li c th ha hp
nhau, i cnh nhau rt lu di trong v thc ca a b, Ngi ta cn ni rng nhng tnh cm
tnh cch ch k ca a b gy ra thi ch khng h c tnh cht tnh dc. Chnh ngi m chm sc
a b v a b cng mun ngoi ngi m ra khng ai lm vic c. iu ny rt ng nhng
thc ra trong tnh trng ny cng nh trong bao nhiu tnh trng khc tng t, tnh ch k ch m
ng cho tnh dc sau ny thi. Khi a b t ra t m v phng din sinh l, khi n mun ng
m cnh ngi m, mun xem m tm ra hay dng nhiu hnh thc khc thng lm cho ngi
m ci nh nc n v s ngy th ca con, th tnh cht tnh dc khng cn c iu g ng nghi
ng na. Chng ta khng nn qun rng ngi m cng sn sc a b gi nh th m khng a
n kt qu tng t, v nhiu khi ngi cha cng t v u ym a b trai chng km g ngi m
nhng khng phi v th m c n mn yu nh i vi m n. Ni tm li, ngi ta khng th
no gt b ngh v tnh dc trong tnh trng ni trn. V li, nu a b qu ch k th n s c li
hn nu c c hai cha m cng u ym, n chng c li g nu ch tm tnh yu ngi m thi.
Ti ch ni n thi ca a b trai i vi cha m thi. Thi ca em gi cng tng t. Lng
u ym i vi cha, mun gt b ngi m i, vi nhng dng iu lm m, em b gi nhiu khi
hin cho chng ta mt bc tranh p mt khin cho chng ta qun nhng hu qu quan trng ca tnh
trng ny. Chnh cc bc cha m nhiu khi cng gip vo vic gy cho con mc cm Oedipe ny
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
bng cch chiu theo khuynh hng i vi ngi cng phi, thnh ra trong nhng gia nh ng
con ngi cha t v thch con gi hn, trong khi ngi m li thch con trai. Tuy vy d rt quan
trng, yu t ny cng cha l mt l l chng li thc cht ca mc cm Oedipe i vi a b.
Mc cm ny tr thnh mc cm gia nh khi c nhiu con ln. Nhng k n trc cho nhng k
n sau l mt e da cho quyn li ca mnh, v th nn tr con thng khng n tip cc em mt
cch nng hu my v ch mong cho em mt i thi. Nhng tnh cm th ght ny thng c tr
con ni ra ming. Khi mun xu xa ca a b thc hin, khi a em bt thn b cht th vic
i vi a b l mt bin c quan trng tuy nhin khi chnh n cng chng nh g c. Khi c em
mi sinh, a b thng vo a v ph nn kh lng qun c s vic ; n i vi em c
nhng tnh cm m v sau ny ngi ln thng cho l tnh cm bt mn, nhng tnh cm ny c th
l khi im cho mt tnh cm lnh lng i vi m. Chng ta ni rng nhng cng trnh kho
cu v tnh dc v nhng hu qu ca n gn lin vo kinh nghim v i sng tr con. Khi anh em
ca chng ln ln, thi ca a b thay i mt cch c ngha. N s em tnh yu m i thnh
tnh yu i vi em gi khi thy m i vi mnh c v lnh lng: ngay trong khi cn nh cc anh
quy qun chung quanh em gi v t v ghen tc nhau. a b gi thng em anh ln thay vo
ngi cha m n cho l khng t v u ym n nh ngy xa na, hay em lng yu em gi nh yu
mt a con m n mun c i vi cha nhng khng c.
S thc xy ra nh th . Ti c th da vo s quan st trc tip cc tr con, s gii thch nhng
k nim ca chng k cho cc bn nghe nhiu th d tng t na. Kt qu l a v ca mt a
b trong mt gia nh c nhiu con c mt tm quan trng i vi i sng sau ny ca n v bao
gi ni n tiu s ca n ngi ta khng th b qua s kin ny. Trc nhng s gii thch thu
lm c khng kh nhc g ny, cc bn s ph ci khi ngh n nhng c gng ca khoa hc
ln n s lon lun. Chng ta chng ni rng i sng chung ca thi th u c tnh cht lm cho
a b khng ch n s hp dn tnh dc do nhng ngi trong nh gy nn, rng khuynh hng
sinh l trnh s giao hp ca nhng ngi cng mu m c b tc bng lng kinh tm s lon
lun sao? Ni nh th chng ta qun rng nu qu thc thin nhin t ra nhng ngn
tr khng th vt qua cho s lon lun th vic g chng ta cn phi t ra lut n nghim
cm n na. Chnh iu tri li mi l s thc. i tng th nht v tnh dc ca loi ngi ngi ch hay ngi m - c tnh cch lon lun v loi ngi phi dng nhng lut l thc
nghim khc mi dit tr ni. Nhng dn tc bn khai ngay nay hy cn tn ti cng bi tr s lon
lun rt nghim khc. Th.Reik cn cho rng l nghi ca nhng dn tc mi r trong tui dy th c
mc ch ko a b ra khi tnh trng lon lun bng cch ko n ra xa ngi m gy li cm
tnh ca n i vi ngi cha.
Thn thoi hc chng cho chng ta hay rng loi ngi thng gn cho cc v thn tnh cch lon
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
lun trong khi chnh h li rt s lon lun, v trong nhng dn tc (nh dn Pharaons v dn Incas
Prou) l ci lon lun gia hai ch em hay anh em c coi nh thing ling. Vy s lon lun l
mt c n m ngi thng khng c quyn hng.
Mt trong hai ti ca Oedipe l ti lon lun, ti kia l ti git cha. Hai ti c to ln ny b ch
tn gio v x hi u tin, ch vt t, ln n. By gi t quan st trc tip a b, chng ta hy
qua s phn tch bnh trng ca ngi ln b bnh thn kinh. S phn tch ny gip cho ta hiu thm
nhng g v mc cm Oedipe? S phn tch cho ta thy mc cm ny xut hin ng nh trong
huyn thoi, mi bnh nhn u l mt Oedipe hay l mt Hamlet chng i li mc cm ny, ngha
l cng nh nhau. Mc cm Oedipe trong ngi ln ch l bn c son li ca mc cm trong tr
con thi. S th ght ngi cha, mong mun cho cha cht i khng cn c din t mt cch rt r
na, lng u ym i vi m v lng mong mun c ly m cng c ni ngay ra ming. Chng
ta c quyn gn cho thi th u nhng tnh cm sng sng qu ng khng? Hay chng ta b
sai lm v mt yu t mi? Tm ra c yu t mi ny khng phi l chuyn d dng. Mi khi c
mt ngi ni v d vng ca mnh, d ngi c l mt s gia chng na chng ta c quyn chp
nhn khng suy tnh mi iu ng ta ni v hin ti hay v thi k ngn cch gia d vng v hin ti
hay khng? Trong trng hp ngi bnh thn kinh chng ta c quyn t tin xem s ln ln gia d
vng v hin ti c v tnh hay khng? Sau ny chng ta s bit v duyn c g ngi bnh ln ln
nh th, v chng ta s phi ch trng n vic tr tng tng hot ng nh th no i vi
nhng bin c v s kin xy ra trong mt d vng rt xa. Chng ta s khng kh khn g m khng
thy l lng th ght ngi cha cn tr nn mnh m hn nh nhiu nguyn nhn do cc thi sau
cung cp v nhng ham mun tnh dc i vi ngi m thng xut hin di nhng hnh thc m
a b khng th bit n. Nhng chng ta s c gng v tnh khi tm cch ct ngha mc cm
Oedipe bng s hot ng ca tr tng tng a chng ta quay tr li d vng, a vo trong d
vng nhng yu t ly trong hin thi. Ngi bnh thn kinh cn gi ci nhn ca thi th u ng
nh s quan st trc tip cho ta bit.
Mc cm Oedipe xut hin nh mt s kin trong bnh vin c mt tm quan trng to ln trong thc
t. Chng ta s thy l trong tui dy th, khi bn nng tnh dc xut hin mnh m, ngi bnh li
thy li nhng i tng thi xa khin cho nhng i tng ny c tnh cht tnh dc. S la chn
i tng ca a b ch l mt s gio u rt r, nht nht nhng c tnh cht quyt nh ca s
la chn trong tui dy th. Vo tui s c nhiu s hot ng tinh thn, tnh cm rt mnh, c khi
hng v mc cm, c khi v s phn ng chng li mc cm , nhng nhng bc u ca hot
ng v khng th ni ra c nn u b dn p vo trong v thc. Bt u t tui con ngi
ng trc mt cng vic quan trng l cng vic t tch ri ra khi cha m, ch sau khi s tch ri
ny lm xong, a b mi khng cn l a b na v tr thnh mt ngi trong cng ng x
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
hi. Nhim v ca a con trai l ri khi ngi m, em tnh dc ca mnh t vo mt i tng

khc, lm lnh li vi ngi cha ty theo trng hp. Nhim v tr nn bt buc i vi tt c
mi ngi khng tr ai. Nhim v ny khng bao gi c hon thnh theo l tng c, ngha l
ng vi s i hi ca x hi v tm l. Nhng ngi bnh thn kinh thng khng bao gi lm ni
nhim v ny v h sut i phi chu phc tng di quyn ngi cha v khng th em tnh dc
ca mnh t vo mt i tng no mi c. S phn ca ngi con gi cng chng hn g. Chnh
theo ngha m chng ta c th cho rng mc cm Oedipe chnh l trng tm ca nhng ngi
bnh thn kinh.
Chc cc bn cng on ra rng ti c gt ra ngoi nhiu chi tit quan trng v l thuyt cng
nh thc hnh, lin quan n mc cm Oedipe. Ti khng ni nhiu hn na v nhng bin i ca
mc cm ny cng nh s lt ngc tnh trng ca n. Ti ch ni rng mc cm ny l ngun cm
hng di do cho bao nhiu nh th. Oto Rank cho thy l nhng nh son kch tr danh ca mi
thi khai thc mc cm ny rt nhiu, cng nh mc cm v s lon lun v bin th ca n.
Chng ta cn ghi nhn rng ngay c trc khi phn tm hc ra i, hai ti c ca mc cm Oedipe
c cng nhn nh nhng ham mun c tnh cch tng trng nht cho i sng bn nng khng b
km hm. Trong mt cuc i thoi tr danh ca iderot nhan Ngi chu ca Rameau m
Goethe dch ra ting c, chng ta thy c on sau y: Nu mt a b mi r c mc sc
mun lm g th lm, nu n vn gi nguyn s ti t ca n, nu n dung ha c mt s t l phi
ca a b cn nm trong ni vi s c c ca con ngi ba mi tui th n s vn c cha n v
ng vi m n.
Nhng cn mt chi tit m ti khng th b qua c. Khng phi v tnh m ngi m v v ca
Oedipe lm cho chng ta ngh n gic m. Cc bn hn cn nh l trong khi phn tch gic m
nhng s ham mun cu thnh gic m thng c tnh cch sa a, lon lun hay a ra nh sng
mt lng th ght khng ai ng i vi mt vi ngi thn cn rt c yu mn. Lc chng ta
cha ct ngha ngun gc ca nhng khuynh hng ny. By gi ngun gc hin ra ngay trc
mt chng ta khng cn tm ti na. chnh l sn phm ca s kht dc ca mt vi bin dng ca
nhng i tng mt i t lu nhng lc ny li hin ra trong ban m c th c tc dng c.
Nhng ngay ngi khe mnh bnh thng cng c nhng gic m sa a, lon lun c cnh th,
nhng gic m ny khng phi l c quyn ca nhng ngi bnh thn kinh, cho nn chng ta c
quyn kt lun l ngi pht trin bnh thng cng qua nhng giai on sa a, bin dng y nh
trong mc cm Oedipe, ch l mt tnh trng bnh thng, khng c g c bit, ch c iu i
vi nhng ngi bnh thn kinh th nhng sa a, bin dng c phng i ln thi. chnh l
mt trong cc l do khin cho chng ta phi kho st v gic m trc khi kho st v cc triu
chng bnh thn kinh.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Phng din ca s pht trin v s tt li cn bnh hc
Chng ta va c bit rng s hot ng ca kht dc bin ha rt nhiu trc khi t c n

giai on bnh thng phc v sinh sn. Ti mun ni cho cc bn nghe v vai tr ca s kin ny
trong vic quy nh nhng bnh thn kinh.
Ti ng vi cc nh bnh l hc khi h cho rng s pht trin ca kht dc c hai iu nguy him:
nguy him b ngng li v nguy him phi tht li. iu ny c ngha rng v s hot ng sinh l
thng c khuynh hng thay i lun nn c th nhng giai on sa son u tin khng i ng
hng v b vt qua hon ton, mt vi phn trong s hot ng c th dng li mt vi giai on
u tin v v th s pht trin c th b ngng tr ti mt vi im no .
Chng ta hy i tm mt vi ni khc tnh trng tng t. Khi mt dn tc ri ni mnh ang
tm mt ni mi, - iu thng xy ra i vi nhng b lc trong thi tin s - chc chn dn tc
khng th c mt y ni mi n. Ngoi mt vi nguyn do khc, c th mt ngi no
dng li mt ni no h thch trong khi phn ln b lc vn tip tc ln ng. Mun c mt s
so snh gn hn, cc bn hn bit trong loi vt c v trnh cao, nhng hch sinh dc, lc u
ng di bng, sau ny di chuyn ln ch cui xng chu. Kt qu ca s di chuyn ny l
mt vi loi vt, mt trong hai hch ny vn ng ch di bng nh c, hay dng li ng
trong hng trn con ng m chng phi i ti ch xng chu, hay c mt trong hai ng
hng ny li m trong khi trong trng hp bnh thng c hai ng u phi ng li mt khi hai
hch i qua. Hi cn l sinh vin ti phi kho st v ngun gc ca mt dy thn kinh ca mt
con c thi c. Ti nhn thy l nhng dn thn kinh bt ngun t nhng t bo to ng trong
sng sau. iu ny khng thy trong nhng vt c xng sng khc. Nhng chng bao lu ti tm ra
rng nhng t bo thn kinh cng ng ngoi cht xm v chim c mt con ng a n tit
tu ca r sau; ti kt lun l nhng t bo thn kinh ny di c t tu sng n nh c ti con
ng r cc gn thn kinh. l iu c lch s ca s pht trin xc nhn: nhng trong con c
do ti kho st, nhng t bo dng li dc ng. Suy kt k li cc bn s thy nhc im ca
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
s so snh ny. Cho nn ti ch ni vi cc bn l i vi mi khuynh hng tnh dc c th l

mt trong vi yu t ca khuynh hng ny dng li mt vi giai on no trong qu
trnh pht trin trong khi mt vi yu t khc i ti ch. Tt nhin chng ta phi coi nhng
khuynh hng nh mt dng nc chy lun lun khng ngng ngay t khi cuc i mi bt u
v chng ta dng mt phng sch nhn to phn chng ra thnh nhiu t lin tip. Nhng
iu ti va ni c nhin phi c dn gii r rng hn, nhng cng vic dn gii ny s a chng
ta i qu xa. Ti ch cn bo vi cc bn l ti gi mt khuynh hng dng li mt giai on no
l s nh c.
iu nguy him th hai ca s pht trin tng mc ny l s mt vi yu t no sau khi tin
qu nhanh c th quay tr li mt giai on no trc : chng ta gi s vic ny l s vic tht li.
S tht li xy ra khi mt khuynh hng trong khi hot ng, ngha l trong khi tm cch tha mn
nhu cu gp nhiu tr ngi t bn ngoi vo. S nh c v tht li lin kt vi nhau cht ch. Trong
qu trnh pht trin s nh c cng mnh bao nhiu, s hot ng ca n cng d trnh c nh
hng ca nhng tr ngi bn ngoi do s tht li a vo by nhiu, ri sau s hot ng song
song vi s tht li cng c th chng li c vi nhng nhng nh hng ny by nhiu. Mi khi
trn con ng tin trin, mt dn tc li trn con ng nhng hng ro phng th vng
chc th mi khi nhng phn t tin tin gp tr ngi, ngha l b ngn chn hay b nh bi bi mt
k ch qu mnh, h thng c khuynh hng rt lui v nhng hng ro phng th trn trnh
hay i ch. Nhng phn t tin tin ny cng d dng b nh bi hn nu nhng phn t li sau
nhng hng ro phng cng nhiu hn.
Mun hiu r nhng cn bnh thn kinh, chng ta khng nn qun lin quan gia s nh c v tht
li ny. Lin quan chnh l ch da vng chc tm hiu vn c lin quan n s qui nh cc
bnh thn kinh, tm hiu cn bnh ca chng.
Chng ta cn xt vic tht li trong mt thi gian na. Theo nhng iu m bn vit v s pht
trin v hot ng ca s pht dc, cc bn tt nhin phi cho rng c hai loi tht li quay v nhng
i tng u tin ca s kht dc, c tnh cht lon lun; tht li ca tt c t chc tnh dc quay v
nhng giai on xy ra trc. Chng ta quan st thy c hai loi tht li ny trong nhng chng bnh
thn kinh hon chuyn trong s hot ng ca chng bnh ny. Trong chng bnh ny ngi ta nhn
thy s tht li tin hnh mt cch u u n chn nn. Nht l trong chng bnh thn kinh thng
gi l bnh ca chng Narcisse, mt anh chng say m chnh hnh nh mnh di mt nc. S tht
li c rt nhiu iu ng ni hn na nhng chng ti khng mun ni n nhiu. Nhng bnh nh
th t chng ta ng trc nhng hnh thc khc ca s pht trin v ca s tht li. Ti mun cc
bn ng nn ln s tht li vi s dn p v mun gip cho cc bn c mt tng r rt v lin
quan gia hai s kin ny. S dn p l mt hot ng lm cho mt hnh vi c th tr thnh hu
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thc, ngha l c sn trong tin thc tr thnh v thc. Cng c s dn p khi hnh vi tinh thn v
thc khng c nhn vo trong h thng tin thc bn cnh v b kim duyt ngn tr v ui tr
li. Gia khi nim dn p v khi nim tnh dc khng c lin quan g c. Ti mun cc bn c
bit ch n s kin ny. S dn p ch l mt hot ng c tnh cch tm l thun ty, c th em
p dng cho mi hot ng tng t. Ti mun ni l khi nim v s dn p l mt khi nim c
tnh cch khng gian, ph hp vi gi thuyt l b my tinh thn gm c nhiu h thng khc nhau
ging nh nhiu cn phng khc nhau trong mt ngi nh.
Do s so snh ny chng ta nhn thy l t trc ti nay chng ta dng ch tht li khng phi
theo ngha c mi ngi cng nhn m theo mt ngha ht sc c bit. Nu chng ta gn cho s
tht li mt ngha tng qut nh l mt s quay tr li t mt giai on pht trin cao hn n mt
giai on thp hn th s dn p cng c th c coi nh mt s tht li, mt s quay tr v giai
on trc xa hn trong s pht trin v tinh thn. Ch c iu l khi ni n s dn p chng ta
khng h ngh n s tht li m ch ngh n vic mt hnh vi tinh thn b gi li trong mt giai
on di v thc. S dn p l mt khi nim c tnh cch tng qut v di ng; s tht li ch c
tnh cch m t vi s nh c, chng ta ch mun ni n s quay tr v mt giai on trc
trong pht trin ca s kht dc, ngha l mt iu hon ton khc bit vi s dn p v khng c
lin quan g vi n c. Chng ta cng khng th khng nh rng s tht li ca s kht dc l mt
hot ng c tnh cch tm l thun ty v cng khng th t cho n mt ni c ng no trong
gung my tinh thn. D s tht li c nh hng su xa n i sng tinh thn, yu t c th vn l
yu t quan trng nht ca n.
L lun ny i vi cc bn c v kh khan, nhng bnh vin s hin cho chng ta nhng iu p
dng lm cho nhng l lun tr thnh r rng hn. Cc bn hn bit rng bnh no lon thn kinh
v bnh no b m nh l hai i din chnh ca loi bnh thn kinh hon chuyn. Trong bnh no
lon thn kinh qu c s tht li ca s kht dc tr v vi nhng i tng tnh dc u tin c tnh
cch lon lun, c th nhn thy mi trng hp trong khi ngi ta khng h nhn thy c s tht li
no v nhng giai on u tin ca t chc tnh dc. Tri li, s dn p gi mt vai tr quan trng
hng u trong bnh no lon thn kinh. Nu ti c quyn b tc nhng iu thu lm c t
trc ti nay v bnh no lon thn kinh ti s m t trng thi nh sau: vic cc khuynh hng l
t quy t di s ng tr ca c quan sinh dc hon tt, nhng kt qu ca s quy t li gp s
chng i ca h thng tin thc lin lc cht ch vi thc cho nn mi c mt quang cnh gn
ging nh trng thi trc khi c s ng tr ca c quan sinh dc, nhng s thc li khc hn. Trong
hai tnh trng tht li ca s kht dc, tnh trng quay v mt giai on trc t chc tnh dc ng
ch hn c. V s tht li ny vng mt trong bnh no lon thn kinh u chu nh hng ca s
kho st bnh no lon thn kinh nn mi v sau ny chng ta mi bit r v tm quan trng ca s
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tht li, s kht dc sau tm quan trng ca s dn p. Cc bn c ch i rng chng ta s phi thay
i quan im ca chng ta khi ngoi bnh no lon thn kinh v bnh m nh ra, chng ta cn phi
xt n bnh Narcissisme (ngha l bnh m say hnh bng ca mnh qua hnh nh di nc)
khng?
Trong bnh b m nh, tri li s tht li ca kht dc v giai on u tin ca t chc sa - a - hu
- mn l mt s kin ng ch nht v chnh s tht li ny in du vt mnh trong mi s pht
hin ca cc triu chng. S thc y c tnh cht i tnh lc xut hin di hnh thc ca sa a.
Hnh dung gi ln do cu: ti mun git em, thc ra c ngha: ti mun vui vy vi em. Cc bn ch
cn ngh n nhng s tht li lin can n i tng, ngha l n nhng ngi thn cn nht v
mn yu nht, cc bn s c mt nim v s kinh hong gh tm v nhng hnh dung m nh ny
gi ln trong thc ngi bnh nh mt ci g ht sc xa l. Nhng s dn p trong cc chng bnh
thn kinh ny gi mt vai tr quan trng rt kh nh ngha trong mt bi hc nhp mn nh bi ny.
S tht li ca kht dc khi khng i cng vi s dn p thng ch dn n s sa da ch khng
gy bnh thn kinh bao gi. Vy s dn p tc l mt hot ng c bit dnh cho cc bnh thn
kinh v biu th c bit nht cho cc bnh ny. C l ti s c dp ni chuyn vi cc bn nhiu hn
v s sa a v lc cc bn s thy rng mi vic xy ra mt cch n gin hn mnh tng.
Ti mong rng cc bn s khng kh chu khi thy ti ni qu nhiu n s nh c v tht li ca
kht dc, nu cc bn hay rng nhng li ni ch c mc ch sa son cho cc bn xt n vn
cn bnh ca thn kinh. V im ny ti mi ch a ra c mt d kin: l ngi ta ch mc bnh
thn kinh khi b km hm khng cho tha mn tnh dc, ngha l b thiu thn, v nhng triu chng
xut hin thay th cho s i hi khng c tha mn. Nhng khng phi v th m kt lun
rng mi khi c s km hm tnh dc l c ngay bnh thn kinh; ti ch mun ni l hnh thc thiu
thn xy ra trong mi bnh thn kinh c phn tch, ch khng phi c c thiu thn l c bnh.
lun ca ti khng h a ra nh sng mi b n ca bnh thn kinh m ch ni n mt trong cc
iu kin quan trng v cn thit trong s pht sinh ra cc chng bnh thi.
Chng ta cng cha bit l trong cuc tho lun sau ny v lun ni trn, chng ta s phi ch
n thc cht ca s thiu thn hay n tnh cch c bit ca ngi bnh hn. L do v s thiu
thn khng bao gi y v tuyt i c, mun tr thnh cn bnh, s thiu thn phi t mc tiu
trn s tha mn m con bnh i hi, s tha mn duy nht m anh ta c th i hi c. C nhiu
cch chu ng s thiu thn v tnh dc m khng b bnh. Chng ta bit c nhiu ngi chu ng
c m khng thy c hi g, h khng sung sng nhng cng khng mc bnh. V li nhng
khuynh hng tnh dc thng c tnh cht do dai l lng, c th thay th nhau rt d dng. Mt
khuynh hng ny c th thay th cng ca mt khuynh hng khc; mt khi trong thc t
ngi ta khng tha mn c s i hi ny, ngi ta c th thay th bng s tha mn mt i hi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
khc. Nhng khuynh hng ny nh mt h thng sng o y nc thng vi nhau mc d u

chu s thng tr ca c quan sinh dc: hai c tnh thc kh dung ha. Hn na cc khuynh hng
l t v tnh dc cng nh bn nng tnh dc u c th d dng thay i mc tiu, i ln cho nhau
nhng i tng hp cho mnh hn, v chnh s d dng thay th ny gy nn mt s phn khng rt
mnh i vi tc dng gy bnh ca s thiu thn. Trong nhng yu t chng i ny c mt yu t
c tm quan trng x hi c bit. l vic cc khuynh hng v khng th tha mn c trong
hnh vi tnh dc nn thay th s tha mn ny bng mt mc tiu khc tuy cng ging nh mc
tiu trn nhng khng c tnh tnh dc na m ch cn tnh cht x hi thi. Chng ta gi s hot
ng thay th ny l s hon chuyn v lm nh th chng ta ng v pha nhng ngi dnh cho
nhng mc ch x hi mt gi tr ln hn mc ch tnh dc, mc ch ny ch c tnh cch v k.
S hon chuyn ch l mt trng hp c bit ca vic gn lin nhng khuynh hng tnh dc vo
nhng khuynh hng khc khng tnh dc. Chng ta s c dp quay tr li vn ny trong dp
khc.
Chc cc bn mun tin rng sau khi tm ra c nhng phng sch chu ng s thiu thn th
s thiu thn s mt hn tm quan trng. S thc khng phi th. S thiu thn vn gi nguyn tnh
cch pht bnh ca n. Nhng phng tin chu ng thiu thn thng khng dng. S chu
ng ca kht dc c gii hn. S do dai v linh ng ca kht dc khng hon ton y i vi
mi ngi, s hon chuyn ch hy b c mt phn kht dc no thi, l khng ni n vic
nhiu ngi ch c mt kh nng hon chuyn rt gii hn. C nhiu ngi ch tha mn c vi
mt s i tng v mc tiu rt t. Cc bn nn nh rng, khi kht dc pht trin khng y th
thng hay nh c li ti nhng giai on tin t chc v nhng i tng trong qu kh, c hai loi
giai on v i tng ny u khng c kh nng cung cp s tha mn thc s na. Nh vy tc l
sau s thiu thn, s nh c l yu t mnh nht trong vic pht sinh ra bnh thn kinh. Ngi ta c
th cho rng trong cn bnh thn kinh, s nh c l yu t quyt nh bn trong, trong khi s thiu
thn l yu t quyt nh bn ngoi.
Ti li dng c hi ny yu cu cc bn ng vi t thi trong vic tho lun v ch. Trong th
gii khoa hc, ngi ta hay thch chim ly mt phn s thc ri tuyn b phn ny l tt c s thc
ph nhn gi tr ca phn cn li, trong khi phn cn li ny khng phi l khng ng s thc.
Chnh do phng sch ny, nhiu phe phi ri b mn phn tm hc, c phe phi ch cng nhn
nhng khuynh hng v k m ph nhn nhng khuynh hng tnh dc, c phe phi ch cng nhn
nh hng ca i sng thc s thi ch khng cng nhn nh hng ca qu kh c nhn, v.v
Ngi ta cng c th em s nh c v s thiu thn ra chng i nhau v nu ra mt cuc tho
lun bng cch t cu hi: nhng bnh thn kinh bt ngun t bn trong c th hay t bn ngoi, n
l kt qu ca mt cch cu to c th no hay ch do mt vt thng t bn ngoi vo? Nhng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
bnh c phi do s nh c kht dc gy ra (hay do nhng cch cu to c bit khc ca tnh

dc) hay do p lc ca thiu thn gy ra? Ni thc ra hi th cng chng khc g hi: a b sinh ra
l do ngi cha hay ngi m? Cc bn s tr li ng l c hai iu kin u cn thit. S vic xy
ra nu khng dng hn th cng tng t nh i vi bnh thn kinh. V phng din cn bnh hc,
nhng chng bnh c th c xp thnh mt loi trong hai yu t: cu to tnh dc v nh hng
bn ngoi, hay nu cc bn thch hn, s nh c ca pht dc v s thiu thn c pht hin theo
ng hng lm cho mt trong hai yu t tng ln th yu t kia phi st gim. mt u kia
trong loi xp hng l trng hp ti a: v kht dc pht trin mt cch rt bnh thng nn nhng
ngi ny nht nh phi mc bnh thn kinh du nh hng bn ngoi ra sao mc lng. ng u
i nghch l trng hp nhng ngi chc chn thot c bnh thn kinh nu h khng ri vo
tnh trng ny hay tnh trng khc. Trong nhng trng hp gia hai u th s cu to tnh dc
cng mnh bao nhiu th s nh hng bn ngoi cng t by nhiu, v tri li. Trong trng hp ny
s cu to tnh dc ng l khng pht sinh ra bnh thn kinh nu khng c s can thip tai hi t
bn ngoi vo v nhng nh hng ny s c kt qu g nu kht dc c cu to mt cch khc.
Ti c th cng nhn rng nhng yu t cu to quan trng hn nh hng bn ngoi, nhng iu
cn ty thuc vo nhng gii hn s bt an ca tinh thn.
Ti ngh cc bn gi loi ny l li b tc, chng ta s c dp ni ti nhiu loi khc na.
Vic kht dc c bm vo mt hng no v mt vi i tng no l mt yu t c lp thay i
t ngi ny qua ngi khc m chng ta cha h bit ti sao. Nu chng ta khng nn nh gi qu
thp vai tr ca n trong cn bnh hc th chng ta cng khng nn nh gi qu cao s thn mt ca
n trong s lin quan n cn bnh hc. Tnh cch bm rit ny ca kht dc c nhn thy trong
nhiu trng hp, trong nhng ngi hp thnh mt loi tri hn vi loi ngi tinh thn bt an:
l loi ngi sa a. Trc khi phn tm hc xut hin. Binet tm ra rng, trong tr nh mt i ca
ngi sa o nhiu khi c nhng du vt mt chiu hng no ca bn nng hay mt i tng
no c la chn mt cch bt thng m kht dc ca ngi sa a thng ghi nh sut i.
Nhiu khi chng ta khng th bit ci g lm cho du vt c kh nng li cun c s kht
dc mt cch mnh m nh th. Ti k cho cc bn nghe mt trng hp do chnh ti quan st. C
mt ng ngy nay khng cn n c quan sinh dc cng cc v p khc ca n b nhng mi
khi nhn thy bn chn ca ngi n b i mt i giy kiu no th t nhin thy lng dc ni
ln ng ng, nh li mt bin c xy ra hi ng ta mi ln su gia mt vai tr quyt nh s nh
c ca kht dc. Cu b ngi trn mt ci gh u trc mt ngi nh mu dy cu hc ting Anh.
Ngi nh mu, mt ngi gi xu, mt xanh, mi hch, hm b au chn nn i mt i giy d
v gc chn ln mt ci m. Chn b ta c giu kn rt ng n. Sau ny c mt ci chn gy
guc, y gn xanh ging nh chn ca ngi nh mu tr nn i tng duy nht ca tnh dc
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ca ng ta v mi ln trng thy mt ci chn nh th cng vi nhng c im khc ca ngi nh

mu, ng ta li thy lng dc ni ln. Vic nh c ca kht dc lm cho ng ta tr thnh mt
ngi sa a ch khng phi l mt ngi bnh thn kinh, chng ta gi loi ngi sa a ny l loi
ngi b m nh bi mt ci chn. Cc bn thy khng: s nh c tuy l mt cn nguyn ca bnh
thn kinh, pht sinh ra rt sm, hi cn tr con, nhng cng c tc dng rt xa ngoi bnh thn kinh.
V vy s nh c l mt iu kin khng c tnh cht quyt nh nh s thiu thn ni trong phn
trn.
Do vn quy nh nhng chng bnh thn kinh c v tr thnh rc ri. S thc cng trnh kho
cu phn tm hc a ra nh sng mt yu t mi trc khi khng c trong bn thng k cn bnh
ca chng ta v xut hin r rng trong ngi bnh thng b mc bnh thn kinh. Trong cc ngi
ny ngi ta thng gp nhng s ham mun tri ngc nhau, mt s xung t tinh thn. Mt phn
ca ngi bnh t ham mun mt s ny trong khi mt phn kia chng li. Nu khng c s xung
t ny th lm g c bnh thn kinh. iu ny chng c g khc l. Cc bn hn bit i sng tinh
thn ca chng ta lun lun b rung ng bi nhng s xung t m chng ta phi tm cch gii
thch. Mt s xung t nh th m gy ra bnh thn kinh tt nhin phi c nhng iu kin g c
bit. V th chng ta cn hi xem nhng iu kin l nhng iu kin no, nhng s xung t gy
bnh ny hot ng gia nhng ng lc tinh thn no, lin quan gia s xung t v cc yu t
quyt nh khc ra sao?
Ti hy vng c th a ra nhng cu tr li c th lm cc bn hi lng tuy c hi ngn v vn tt
qu. S xung t do s thiu thn gy ra, kht dc v khng c tha mn tm cch tha
mn bng nhng ng li v i tng khc. Nhng ng li v i tng ny khng c
mt phn no trong ngi chp nhn, do sinh ra mt s cm on lm cho kht dc
khng c tha mn vi phng tin mi. K t lc cc triu chng dn dn xut hin
theo mt con ng m ta s xt sau. Nhng khuynh hng kht dc tm cch pht hin ra bng
ng li quanh co khc tuy vn c gng chng minh s i hi ca mnh bng nhiu s bin dng
v gim thiu khc. Con ng quanh co ny chnh l con ng xut hin ca cc triu chng:
nhng triu chng ny chnh l s tha mn mi m hay dng thay th s tha mn trc khng
t c do s thiu thn gy nn.
Ngi ta c th lm sng t hn tm quan trng ca s xung t tinh thn bng cch ni rng: Mt
s thiu thn bn ngoi mun gy bnh cn phi c mt s thiu thn bn trong. Tt nhin s thiu
thn bn ngoi cng nh bn trong u i theo nhng con ng v nhng i tng khc nhau. S
thiu thn bn ngoi mun gt b mt s tha mn ny trong khi s thiu thn bn trong li mun
gt b mt s tha mn khc, do m c xung t. Ti thch li trnh by ny hn v n c ni
dung r rng. iu ny chng t rng trong nhng thi k s khai ca s pht trin con ngi,
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nhng s thiu st bn trong c quy nh bng nhng chng ngi vt bn ngoi.

Nhng nhng ng lc pht sinh ra s bi bc chng khuynh hng kht dc l nhng ng lc no
v phn kia c s mu thun trong vic gy bnh l th no? l nhng khuynh hng khng c
tnh cch tnh dc. Chng ta gi nhng khuynh hng ny l khuynh hng ca ci ti; v s phn
tch chng bnh chuyn hon khng cung cp cho ta mt phng sch no gip cho ta m x c
chng, nn ta ch bit chng mt phn no bng nhng s chng i ngn tr khng cho ta phn tch
c. S xung t gy bnh chnh l s xung t gia nhng khuynh hng ca ci ti v nhng
khuynh hng kht dc. Trong mt vi trng hp ngi ta c cm tng rng ch l mu thun
gia nhng khuynh hng thun ty tnh dc; nhng ch l b ngoi v trong hai khuynh hng
mu thun nhau, th no cng c mt khuynh hng tha mn ci ti trong khi khuynh hng kia
tm cch bo v ci ti khi s cm d. Vy tc l ch c s xung t gia ci ti v kht dc thi.
Mi khi phn tm hc coi mt bin c no l sn phm ca nhng khuynh hng tnh dc ngi
ta thng ch trch ni rng con ngi khng phi lm bng tnh dc, trong i sng tinh thn cn c
nhng khuynh hng khc ngoi khuynh hng v li ch tnh dc v chng ta khng nn quy t ht
mi s vo tnh dc. Ti khng thy g khoan khoi hn l c ng vi nhng ngi chng i
mnh t ra l mt ln. Phn tm hc khng bao gi qun c rng c nhng khuynh hng phi tnh
dc, chnh phn tm hc c xy dng trn nn tng ca mt s phn bit r rng gia nhng
khuynh hng ca ci ti v lun lun khng nh rng bnh thn kinh khng phi l sn phm ca
tnh dc m l s mu thun gia tnh dc v ci ti. Phn tm hc khng thy l do no vng chc
ph nhn s c mt hay tm quan trng ca nhng khuynh hng ca ci ti trong khi tm cch
pht hin v nh ngha vai tr ca cc khuynh hng tnh dc trong bnh thn kinh v trong cuc
i. Nu phn tm hc ni n cc khuynh hng tnh dc chnh l v nhng bnh thn kinh hon
chuyn lm ni bt nhng khuynh hng ny ln v hin cho phn tm hc mt phm vi nghin
cu m ngi khc khng thm n.
V li, cho rng phn tm hc khng n kha cnh phi tnh dc ca c tnh l mt iu khng
ng. Chnh s phn bit gia ci ti v tnh dc chng t mt cch c bit r rng l nhng
khuynh hng ca ci ti cng pht trin mt cch c ngha v s pht trin ny khng phi l
khng lin quan g n tnh dc v khng c phn ng g i vi tnh dc. S thc l chng ta bit
n s pht trin ca ci ti khng r rng bng s pht trin tnh dc, v l do l chng ta ch bit
c cch cu to ca ci ti sau khi nghin cu chng bnh Narcissisme. D sao chng ta bit c
mt cng trnh rt hay v vn ny. l cng trnh ca M. Ferenczi, ngi tm cch n nh
giai on pht trin ca ci ti v t nht chng ta c hai im ta vng vng c mt nim v s
pht trin ny. Khng phi nhng li ch tnh dc ca mt ngi ngay t lc u bt buc phi xung
t vi nhng li ch t bo v; chng ta c th cho rng ci ti, trong mi giai on pht trin u
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tm cch ha nhp cng t chc tnh dc, thch ng vi t chc ny. Nhng giai on ni tip nhau
ca s pht trin ca kht dc din ra theo mt chng trnh sp sn t trc; nhng chc chn l
s ni tip ny chu nh hng ca ci ti; gia s pht trin ca ci ti v s pht trin ca pht dc
c ha hp no v s ri lon trong s ha hp ny gy ra bnh thn kinh. C mt im chng
ta cho l rt quan trng l t hi mt khi kht dc nh c ti mt giai on no trong s pht trin
th thi ca ci ti ra sao? Ci ti c th cu kt vi s nh c ny v trong trng hp n tr
thnh sa a hay u tr. Nhng ci ti cng c th chng li s nh c v trong trng hp ny
ci ti b dn p trong khi tnh dc b nh c.
Theo con ng ny chng ta thy yu t th ba ca cn bnh thn kinh, ci khuynh hng a n
s xung t cng ty thuc vo s pht trin ca ci ti cng nh ca kht dc. V th nhng kin
ca chng ta v s quy nh bnh thn kinh c b tc. Th nht chng ta c iu kin tng qut
nht, l s thiu thn, ri n s nh c ca tnh dc a thiu thn hng v mt vi hng no
v th ba l s can thip ca khuynh hng mu thun gy ra do s pht trin ca ci ti trong khi
ci ti chng li nhng khuynh hng kht dc. Vy tnh trng cng khng n ni phc tp kh
lnh hi nh cc bn tng. D sao chng ta cng cha ni ht nhng iu phi ni v vn ny.
Chng ta cn ni thm mt vi iu mi na v kho st k cng hn nhng iu ni ri.
chng t r hn nh hng ca ci ti i vi vic pht sinh ra mu thun, ngha l i vi s
quy nh chng bnh thn kinh, ti k cho cc bn nghe mt cu chuyn tuy ch c trong tng
tng nhng khng phi v th m khng c v thc. Th d ny do v kch ca Nestroy gi ra cho
ti: tng di v tng lu mt. Ngi gc cng tng di, ngi ch nh, mt ngi giu c
c mi ngi qu mn tng trn. C hai u c nhiu con, c con gi ca ng ch nh hon ton
t do chi vi con ngi gc cng. C th hai a b chi nhiu tr tc tu, v d chi tr b m, tm
cch nhm ng c quan sinh dc ca nhau, tm cch s song. Con gi ng ch tuy mi c nm hay
su tui nhng c dp quan st mt vi iu v tnh dc ngi ln, nn c th ng vai con ngi
quyn r trai c. D khng ko di bao lu, nhng tr chi cng kch thch mt vi khuynh
hng tnh dc trong lng hai a tr v s kch thch ny pht trin sau vi hnh thc th dm.
Lc u tnh trng chung cho hai a tr, nhng nhng ci g xy ra sau th khc hn nhau. C
con gi ngi gc cng c tip tc th dm nh th cho n khi thy kinh, ri sau b khng th
dm, vi nm sau c th c nhn tnh, c con ci, lm ngh ny ngh n, c th tr thnh mt
ngh s ni danh v chm dt cuc i mnh nh mt nh qu tc. C th i sng ca c ta s
khng huy hong nh th nhng chc chn l c ta s sng trn i mnh khng thy nh hng g
ca nhng tr chi dc tnh thu nh, v khng h b bnh thn kinh. C con gi ca ng ch th
khc. Ngay t lc cn nh c b t ra hi hn rng mnh lm mt vic g xu xa, c gng rt
nhiu khng th dm na nhng vn khng th qun c nhng k nim au bun ca tnh dc
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
hi nh. Ln ln khi trc tip vi nhng vic dnh dng n thng d, c ta s quay mt i v t v
khng h bit g n vic . C th l c ta li mun th dm tr li nhng khng c can m than
th vi ai c. Khi n tui ly chng, c s d dng lm mi cho bnh thn kinh, s cm thy tht
vng no n khi ngh n s ly chng v nhn cuc i bng con mt su thm. Nu em phn tch,
ngi ta s thy l c gi c gio dc, thng minh, y l tng ny hon ton dn p cc khuynh
hng tnh dc ca mnh v cc khuynh hng ny m c khng h bit n, bt ngun t nhng tr
chi trong thi th u.
S khc bit gia hai s mnh ny l ch ci ti ca mt trong hai ngi c mt qu trnh pht
trin m c kia khng c. i vi c con gi ngi gc cng, hot ng tnh dc c tnh cch t
nhin, khng h gy n g c, d trong thi cn nh hay khi ln th cng vy thi. C con gi
ca ng ch tri li chu nh hng ca gio dc v nhng s i hi ca nn gio dc. Nh s gio
dc, c ta t gn cho mnh hnh nh l tng v s trong sch, trinh tit ca ngi n b khng ph
hp vi nhng hot ng tnh dc. Chnh s hc vn lm cho c ta khng quan tm lm v vai tr
ca c ta vi t cch mt ngi n b trong x hi. Chnh v chu mt qu trnh pht trin cao xa
hn c bn gi hi cn nh nn c khng chu p ng vi s i hi ca tnh dc.
Ti mun nhn mnh n mt im khc v s pht trin ca ci ti, v im ny s m rng
phm vi hot ng ca chng ta, gip cho ta tm c kt lun chng minh c s ngn cch r
rng ca nhng khuynh hng ca ci ti v tnh dc. Chng ta phi chp nhn mt nh t trc
ti nay cha h c ch trng ti. C hai s pht trin ca ci ti v tnh dc ch l ca tha k ca
s pht trin chung ca nhn loi t ngn xa. Tnh dc c nhin bt ngun t h thng pht sinh
chng tc. Cc bn ch cn nh rng mt vi ng vt, c quan tnh dc c lin quan cht ch ti
ci mm, mt vi con vt khc th c quan sinh dc li gn lin vo vi c quan bi tit. mt s
con vt khc na c quan sinh dc li gn lin vo mt vi c quan c nng di chuyn, nhng iu
ny u c trnh by trong cun sch qu bu ca W. Belshe. Nh th tc l trong mi ging vt
u c s sa a v t chc tnh dc trong tnh trng khng thay i. Nhng i vi loi ngi th
nh hng ca h thng pht sinh chng tc c che giu di nhng iu kin c bit, na do di
truyn li, na do kinh nghim tch ly t i n n i kia v tnh cch di truyn vn tn ti v
c tc dng i vi nhng c nhn tip tc truyn thng ca con ngi. Nhng iu kin ny ngy
xa ch c tnh cch sng to, th by gi tr thnh tnh cch kch ng. Tt nhin qu trnh pht trin
tin nh ca con ngi cng c th b ri lon v bin i trong mi c nhn bi nhng iu kin
bn ngoi mi nht. Cn ng lc no gy ra qu trnh pht trin v vn tip tc tc dng theo
chiu hng c: l s thiu thn do thc t a ra hay ni cho ng hn, l s cn thit cho
cuc sng. Nhng ngi bnh thn kinh chnh l ngi chu nh hng au n ca s thiu thn
hay cn thit ny v con ngi d c gio dc theo kiu no th cng c th b bnh c. Khi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tuyn co rng s cn thit ca cuc sng l ng c chnh ca s pht trin ny, chng ta khng h
lm gim tm quan trng ca nhng khuynh hng bn trong khi s c mt ca chng c th chng
minh c.
Chng ta cn ghi nhn rng nhng khuynh hng tnh dc v bn nng bo tn khng hot ng
ging nhau trc s cn thit thc s. Nhng bn nng u c mc ch t bo tn nn c th gio
dc c, chng chu un mnh theo s cn thit ca cuc sng v chu theo pht trin theo s ch
dn ca thc t. iu ny rt d hiu v nhng bn nng ny khng tm u ra nhng i tng dnh
cho nhu cu ca chng bng cc tr khc, v khng c chng th loi ngi s b tiu dit. Nhng
khuynh hng tnh dc tri li ngay lc u khng cn c i tng, khng c nhu cu nn kh gio
dc hn. Sng mt cuc i n bm cng vi c quan khc trong c th c th t tha mn c m
khng cn ra khi c th, nhng khuynh hng thot khi nh hng c tnh cch gio dc ca s
cn thit ca cuc sng v trong i sng ca nhiu ngi chng c gi mi ci tnh cch v on,
bt nh cng rn, b n ny. Thm vo , ngay khi n tui m nhu cu tnh dc t n cng
cp bch th ngi thanh nin thng thi khng chu nh hng ca nn gio dc na, nhng ngi
gio dc tha bit iu v hot ng ngay tc khc; nhng c l h cng nhn rng phn
tm hc quan nim ng khi cho rng chnh nn gio dc nhn c ngay t hi cn nh mi
li du vt su xa nht, ch b thng c coi nh hon ton cu to xong vo nm 4 hay 5 tui v
sau ny s hot ng theo ng li nhn c trong tui ny.
Mun lm ni bt ln ngha ca s khc bit gia hai nhm bn nng ny chng ta s phi i quanh
co mt con ng kh di v a ra mt trong cc nhn xt m ta gi l c tnh cch kinh t. Lm
nh vy, chng bt u i vo mt trong cc con ng quan trng nht nhng cng tm ti nht
trong phn tm hc. Chng ta t hi xem c phi bt c mun c bn no cng do gung my tinh
thn pht sinh ra khng v tr li cu hi chng ta ni rng mi hot ng tinh thn ca chng
ta u hng vo mc ch, hng vo mc ch hin cho ta s khoi lc, trnh cho ta nhng s g
khng khoi v nhng s hot ng tinh thn u do nguyn l khoi lc ng tr. Chng ta mun tr
bt c gi no c bit xem nhng iu kin ca khoi lc v khng khoi lc l nhng iu kin
no. iu c nht m chng ta bit c l s khoi lc c lin can n s gim st, gim bt
cng hay s hy dit ca nhng s kch ng tch ly trong gung my tinh thn trong khi s
au kh i i vi s tng gia, bt pht ca nhng s kch ng ny. Kho st khoi cm gy cho
chng ta trong vic giao cu, chng ta khng cn g nghi ng v im ny. Chnh v nhng hnh vi
gy khoi cm quyt nh v s phn ca nhng kch ng v ngh lc tinh thn nn chng ta c
th gn cho chng tnh cht kinh t. Chng ta ghi nhn rng, chng ta c th m t s hot ng ca
gung my tinh thn ny theo mt ng li khng lin can n s khoi lc. Ngi ta c th ni
rng gung my tinh thn dng ch ng nhng s kch ng do bn trong hay bn ngoi gy ra.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
V phn cc khuynh hng tnh dc th t u n cui qu trnh pht trin bao gi cng l mt
phng sch tm kim khoi cm nn bao gi cng hot ng rt u. cng l hot ng ca cc
khuynh hng ca ci ti trong lc u. Nhng di p lc ca s cn thit chng bao lu nhng
khuynh hng ny thay th nguyn l khoi lc bng mt s thay i khc. Chng c nhim v gt
b nhng ci g kh chu chng km nhim v tm kim khoi cm; ci ti s c bit l cn phi
chi b s i hi phi c tha mn ngay tc khc, ri cng vic tm kim khoi cm vo lc
khc, chu ng mt vi s kh nhc, v khng tm kim mt vi ngun khoi cm na. Ci ti
c gio dc nh th s tr thnh bit iu; s khng cho nguyn l khoi lc ch ng na,
nhng s tun theo nguyn l thc t. Nguyn l ny cng c mc ch tm khoi lc nhng l
mt s khoi lc m cng v thi gian tip nhn b gim bt d gy tin cy hn i vi
nhng s i hi ca thc t.
T nguyn l khoi lc qua nguyn l thc t, qu trnh pht trin ca ci ti bc nhng bc
tin rt di, quan trng nht. Chng ta bit rng nhng khuynh hng tnh dc ch tri qua nhng
giai on pht trin ny rt chm v c v nh b bt buc, sau ny chng ta s thy s lin quan
gia tnh dc v tnh trng thc t bn ngoi c nhng hu qu g i vi con ngi. Nu ci ti ca
con ngi cng pht trin v c mt lch s r rng chng khc g tnh dc th cc bn s ngc nhin
khi thy rng chnh ci ti cngtht li, cc bn cng t m mun bit s tht li ca ci ti v
nhng giai on pht trin t trc s gi mt vai tr g trong bnh thn kinh.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Nhng phng sch thnh lp triu chng
i vi nhng ngi thng th triu chng ca bnh thn kinh chnh l nhng iu cn bn trong
chng bnh v khi nhng triu chng ny bin mt chnh l lc khi bnh. Bc s tri li phn bit
triu chng v bnh hon v cho rng s bin mt ca cc triu chng khng chng t l bnh
khi. Nhng iu cn st li trong cn bnh sau khi triu chng bin mt chnh l kh nng xut hin
ca nhng triu chng mi. V th nn tm thi chng ta hy chp nhn quan im ca ngi thng
cho rng phn tch cc triu chng chnh l tm hiu bnh tnh.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Nhng triu chng - tt nhin chng ta ch ni n triu chng c tnh cch tinh thn, n nhng
bnh tinh thn thi - i vi ton th i sng, c coi nh nhng hnh vi c hi hay t nht cng
chng c li g, nhng hnh vi m ngi ta s hi kinh tm m lm, thng km theo s au lng,
kh s. iu tai hi nht l ngi ta phi c nhiu c gng tinh thn mi hnh ng v chng li n
c. Hai s c gng ny thng lm gim nhiu ngh lc khin cho ngi b bnh khng cn
ngh lc lm nhng vic thng trong i. V th ch nn ni n bnh thn kinh l ngi ta ngh
ngay n kha cnh thc t ca n. Tuy nhin, nu ng v phng din l thuyt cc bn ng ch
trng n ngh lc b tiu ph i ny, cc bn s khng ni ngoa khi cho rng mi ngi chng ta u
mc bnh thn kinh ht v nhng iu kin khin cho cc triu chng xut hin cng c nhng
ngi bnh thng.
V triu chng bnh thn kinh, chng ta u bit chng l kt qu ca s xung t do li tha mn
mi ca tnh dc gy nn. Hai ng lc trc kia cch xa nhau, by gi t hp nhau li hp thnh
triu chng. Chnh iu ny ct ngha ti sao triu chng li c sc chng i mnh nh th; bi v
n b ging co hai pha. Chng ta cng bit rng mt trong hai phe trong s xung t i din
cho kht dc khng c tha mn, b gt ra ngoi i thc v phi i tm nhng phng sch tha
mn mi. Nu s thc t ra khng thng hi d l kht dc c t v sn sng chp nhn mt i
tng khc vi i tng b t chi chng na, th kht dc s b bt buc phi i vo con ng
tht li, tm cch tha mn hoc trong nhng t chc li thi hoc trong nhng i tng b b
ri t trc. Ci g li cun kht dc trn con ng tht li, chnh l nhng s nh c m n
li trong qu trnh pht trin ca n.
Vy m con ng tht li li khc hn con ng bnh thn kinh. Khi nhng s tht li khng gp
s chng i ca ci ti th mi vic u tip din nh thng khng xy ra bnh tnh g v tnh dc
c tha mn thc s tuy khng bnh thng. Nhng khi ci ti c nhim v kim sot khng
nhng thc m cn c nhng s xc ng tinh thn, ngha l s thc hin nhng khuynh hng
tinh thn, khi ci ti khng chu chp nhn s tht li th s xung t bng n. Kht dc b bt li,
phi tm cch thot ra bng mt chiu hng no gip cho n tiu c nhng ngh lc tch ly do
s i hi ca nguyn l khoi lc. Kht dc phi tch ri khi ci ti. iu gip cho tnh dc d
dng hn l nhng s nh c m n phi tm trong qu trnh pht trin, nhng s nh c m ci ti
phi tm cch chng li bng s dn p. Bng cch chim li nhng v tr b dn p, kht dc thot
khi ci ti m nhng quy lut ca ci ti v b ri ht nhng s gio dc m n th hng di
nh hng ca ci ti. Mt khi cn hy vng c tha mn kht dc chu cho ci ti dn dt,
nhng khi b p lc ca s thiu thn c bn trong ln bn ngoi, kht dc tr nn kh bo v tic r
ngh n nhng ngy hnh phc qua. chnh l c tnh ca kht dc, c tnh ny khng thay
i. Ngh lc ca kht dc by gi p dng vo nhng s pht hin gn lin vo v thc, chu s
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
kim sot ca s hot ng ca h thng ny, trc ht l s c ng v s di chuyn. Chng ta bit

l gic m c thnh lp nh mt s thc hin ham mun tng tng trong v thc, cng vp phi
mt hot ng no c tnh cch tim thc. thc kim duyt gic m v kt qu ca s kim
duyt l s dung ha gy ra gic m r rng. i vi tnh dc cng vy, tuy trong v thc, n
cng phi tm cch dung ha vi ci ti trong tin thc. S chng i i tng ca tnh dc ngay
trung tm ci ti ging nh mt trn phn cng vo v tr mi ca tnh dc v bt buc n phi tm
mt hnh thc pht hin mi no cho hp vi hnh thc pht hin ca ci ti. Triu chng pht sinh
nh th , sn phm b bin dng rt nhiu ca s tha mn v thc ca mt s ham mun tnh dc,
mt sn phm mp m, rt kho chn c hai cch ngh tri ngc hn. Gia gic m v triu chng
c mt s khc bit, trong gic m mun tim thc c mc ch bo v gic ng khng cho mt ci
g c th quy ri vo trong thc. Tri li, khi c vic giao thip vi gic m, mun tin thc
phi t ra d di hn v tnh trng ca ngi ng t b e da hn, gic ng l mt hng ro ngn cch
khng cho giao thip g vi bn ngoi c.
Cc bn thy l nu kht dc thot khi c cc iu kin do s xung t to nn th l nh cc s
nh c. Quay tr v vi s nh c, tnh dc hy b hu qu ca s dn p, c hng mt li r
cho s tha mn vi iu kin l tn trng tha hip vi ci ti. Bng cch len li trong v thc, nh
cc s nh c c, kht dc c tm mt s tha mn tht s, d rt gii hn v kh nhn ra. V kt
qu cui cng ny ti c hai nhn xt: trc ht, ti yu cu cc bn ch n nhng dy lin lc
cht ch gia kht dc v v thc mt ng, gia thc v thc t ng khc, d rng trong lc u
gia hai cp ny chng c dy lin lc no c; th hai ti mun bo trc cho cc bn bit cc bn
ng qun l tt c nhng iu ti va ni v sp ni ch lin quan n s thnh lp cc triu chng
trong bnh no lon thn kinh thi.
Kht dc tm thy nhng s nh c u tm c mt con ng qua cc s dn p? Th
trong nhng hot ng v bin c ca tnh dc tr con, trong nhng khuynh hng l t v nhng i
tng b b ri t hi nh ch cn u na. Tnh dc tr v vi nhng th . Tm quan trng ca
thi th u c hai kha cnh: mt phn, tr con ln u tin pht hin nhng bn nng v khuynh
hng m n mang n cho th gii nh nhng hot ng ca nhng ci g bm sinh, phn khc, n
chu nh hng bn ngoi ca nhng bin c xy ra trong i lm thc dy hot ng ca nhng bn
nng khc. Ti cho rng chng ta c quyn chp nhn mt s phn chia nh th. S pht biu ca
nhng ci g bm sinh khng gy nn nhng mt s bi bc no c, nhng kinh nghim phn tm
hc bt buc phi chp nhn rng nhng bin c tnh c ca thi th u c kh nng t to nhng
im ta dnh cho s nh c trong kht dc. Ti chng thy im c g kh khn v l thuyt c.
Nhng yu t cu thnh chnh l nhng du vt do tin nhn li trong chng ta; nhng chnh
nhng yu t l nhng c tnh thu lm c v sau ny v nu khng thu lm c th lm
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
sao c di truyn c. Chng ta lm sao chp nhn c quan nim cho rng kh nng thu lm
c nhng c tnh mi c tnh cch di truyn li khng c trong th h ca chng ta. Gi tr ca
nhng bin c trong i sng tin nhn hay trong tui thnh nin ca tng c nhn, nhng s kin
trong i sng tr con tri li phi c ch trng c bit. Chng a n nhng hu qu cng
nghim trng hn khi chng xy ra vo mt thi k m s pht trin ca tr con cha hon tt, v
iu ny lm cho chng d b xc ng do bn ngoi hn. Cng trnh kho cu ca Roux v nhiu
ngi khc cho thy rng, ch cn trch mt mi kim nh vo phi thai trong lc t bo ang phn
chia cng gy nn nhng s ri lon nghim trng trong s pht trin. Mt mi kim nh th trch
vo mt con vt hon tt s pht trin ri, khng c nh hng g ht.
S nh c ca kht dc, c coi nh i din ca yu t cu thnh, c th chia lm hai yu t mi:
yu t di truyn v yu t thu c trong thi th u u tin. Ti bit l mi ngi u thch s vic
c tm tt trong mt bn v phc.
Cn bnh
=
Tnh tnh do s nh c
+
Bin c tnh c
thn kinh
ca kht dc gy nn
bn ngoi
|
___________________________________
||
Cu to kht dc
Bin c trong i sng tr con
(Bin c ca i sng thi tin s)
S cu to kht dc di truyn gm c nhiu tnh tnh, ty theo tnh tnh ny hng v mt khuynh
hng l t ny hay khuynh hng khc, vi mt khuynh hng thi hay vi nhiu khuynh hng
khc kt hp li. Kt hp vi nhng bin c trong i sng tr con, s cu to hp thnh mt loi
"ph thuc" ging ht nh s kt hp gia tnh hnh v nhng bin c tnh c xy ra trong i sng
ngi ln. ni no chng ta cng thy c nhng trng hp cc im v nhng lin can thay th
nh nhau. Ngi ta t hi khng bit c phi s tht li ng ch nht ca kht dc, s tht li v
mt giai on trc trong t chc tnh dc cng b cc iu kin cu to di truyn qui nh khng?
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Nhng chng ta nn gc cu tr li cu hi ny li cho n khi c c nhiu hnh thc bnh thn

kinh hn na.
Tm quan trng v vai tr ny qu l ln lao khi ngi ta ch ch trng n vic tr bnh. Nhng khi
khng n vic bnh na, ngi ta thy ngay rng mnh c th l nn nhn ca mt s hiu lm
v c mt quan nim mt chiu v cuc i, t cn bn qu quan trng trn tnh trng b bnh. S
quan trng ca nhng bin c thi th u b st gim nhiu, khi kht dc trong tnh trng tht li
ch nh c trn cc bin c mt khi b ui khi nhng v tr tin tin hn. Kt lun t nhin ca
s kin ny l nhng bin c trong thi th u khng c quan trng trong thi m ch tr thnh
quan trng khi c s tht li xy ra thi. Cc bn chc chn cng cn nh rng chng ta cng c mt
thi tng t khi tho lun v mc cm ca Oedipe.
Chng ta s khng gp kh khn g trong vic t thi trong trng hp c bit ny. S bin dng
ca tnh dc, ngha l vai tr gy bnh ca nhng bin c trong i sng tr con c tng cng
trong mt vi gii hn no bi s tht li ca kht dc, l mt iu c chng minh nhng
c th a chng ta n ch sai lm nu chng ta chp nhn khng d dt nguyn tc . Cn c
nhiu iu khc phi c ch trng n. im th nht: quan st cho thy rng nhng bin c trong
thi th u c mt tm quan trng ring bit pht hin ra ngay t thi . C nhng bnh thn kinh
tr con trong s tht li ch gi mt vai tr v ngha l hay khng pht hin ra na, v bnh pht
khi ngay khi b mt vt thng trong c th. S nghin cu cc bnh tr con ny gip cho chng
bt c nhng s hiu lm v chng bnh thn kinh ca ngi ln cng nh s nghin cu cc gic
m tr con gip chng ta hiu r v nhng gic m ca ngi ln. Bnh thn kinh tr con xy ra
lun lun, nhiu hn mnh tng. Nhng bnh ny thng khng c bit ti, ch c coi nh
nhng s c c hay gio dc ti, thng b n p ngay t khi cn nh nhng rt d nhn ra khi
c nghin cu. Chng thng pht hin di hnh thc ca mt s no lon lo s s c ni n
sau. Khi mt chng bnh pht ra trong mt giai on no , s nghin cu cho thy l n ch tip
tc mt bnh thn kinh tr con, ch xut hin di hnh thc l m, nh bo trc thi trong thi k
th u. Nhng cng c nhng trng hp bnh thn kinh tr con ko di mi, khng ngng c khi
sut c i. Chng ta quan st c mt vi trng hp bnh thn kinh tr con ngay trn nhng
a b; nhng phn nhiu chng ta ch da vo bnh thn kinh ca ngi ln m kt lun rng a
b trong thi th u c bnh, v th nn quan im ca chng ta cn c mt vi thay i v mt vi
cn trng.
iu th hai, chng ta phi cng nhn rng s tht li u u ca kht dc v thi th u, s lm
cho chng ta ngc nhin nu trong thi th u khng c mt ci g c v li cun c bit i vi
kht dc. S nh c xut hin trong mt vi im trong qu trnh pht trin ca cc kht dc s
khng c ni dung g nu chng ta khng quan nim n l s c ng ca mt s lng ngh lc no
. Ti cn nhc cc bn rng v phng din cng cng nh vai tr gy bnh gia cc bin c
trong thi th u v trong khong i sau c nhng lin quan ging nh nhng lin quan c
nhn thy trong nhng iu hc trn. C nhng trng hp trong yu t gy bnh c nht l
nhng bin c tnh dc trong thi th u, chc chn bt ngun nhng vt thng bn ngoi pht
hin theo nhng iu kin ca s cu to tnh dc trung bnh vi tnh cch cha chn mi ca n.
Nhng tri li cng c nhng trng hp m cn bnh phi tm trong nhng s xung t bn trong,
trong vai tr ca cc cm gic tr con pht hin nh nhng hu qu ca s tht li. V th chng
ta c nhng cc im hai u ca s "ngng pht trin" v s tht li gia hai cc im l s
lin hp ca hai yu t ny.
Tt c nhng s kin ny ng c cc nh s phm quan tm khi h mun ngn cn bnh thn
kinh bng cch kim sot tnh dc tr con ngay trong nhng ngy u ca i sng. Mt khi ngi ta
cn tp trung mi s ch n nhng bin c tnh dc trong thi th u, ngi ta c th tin rng
lm ht mi vic ngn chn bnh thn kinh khi lm chm li s pht trin tnh dc v trnh cho tr
con khi c nhng cm gic tnh dc. Nhng chng ta li bit rng nhng iu kin pht sinh ra bnh
thn kinh li phc tp hn nhiu v khng phi ch chu nh hng ca mt yu t thi. Ngi ta coi
sc tr con k n u chng na cng chng li ch g v ngi ta khng th lm g c i vi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
yu t cu thnh. S coi sc ny rt kh thc hnh v c hai iu nguy him mi khng nn coi

thng: iu th nht ngi ta s i qu xa mc tiu bng cch to iu kin cho mt s dn p thi
qu c th a n nhng hu qu tai hi; iu th hai ngi ta ru tr con vo i m khng cho n
nhng phng tin chng li s trn ngp ca cc khuynh hng tnh dc trong tui dy th. Nhng
li ch ca s d phng tnh dc ca tr con nh th khng chc a n kt qu nh , ngi ta
s phi t khng bit c nn tm ra mt thi mi trong vic d phng bnh thn kinh hay khng?
Nhng ta hy quay tr li nhng triu chng. Nhng triu chng ny to ra mt s thay th ham
mun khng c tha mn, bng cch cho tnh dc tht li v giai on trc ngha l v vi
nhng i tng v t chc biu th c tnh ca nhng giai on ny. Chng ta bit ngi b thn
kinh thng hay bm vo mt khong thi gian no trong d vng, l khong thi gian m anh
ta cm thy sung sng. Anh ta quay tr li d vng, tm ti cho n khi tm thy li s sung sng
, d phi quay tr li thi th u u tin ng nh nhng iu anh nh li theo nhng du hiu
xy ra trong nhng thi k gn hn. Triu chng lp li bng cch ny hay cch khc s tha mn
ca thi th u u tin , mt s tha mn b kim duyt lm cho phi bin dng i, pht sinh t
s xung t, lun lun km theo mt vi cm gic au n lin kt vi cc yu t nh c sn mm
bnh trong ngi. S tha mn nh mt nim au v thng phn nn v im : s thay i
ny ch l hu qu ca s xung t gy p lc lm cho triu chng phi xut hin. iu ngy xa i
vi ng s l mt s tha mn th ngy nay tr thnh mt th g chng i li s tha mn hay
gh s n. Chng ta bit mt th d rt hay v s bin i . a b ngy xa b sa m mt cch
say sa th ch mt vi nm sau khng chu c sa m ri, mt s kinh tm m gio dc rt
kh khn khng th ch ng c. S gh s ny tr thnh kinh tm khi sa m hay ung c pha
sa m n c mt ci vng. Chnh ci vng ny lm cho thng b nh li i v m n lc cn say
m b sa. Chnh trong khong thi gian gia s say m sa m v s kinh tm, ngi ta bt tr phi
cai sa v lm cho n nh b mt vt thng t bn ngoi vo.
Nhng cn mt l do na khin cho ta thy nhng triu chng thc k l v kh hiu vi t cch
mt s tho mn v tnh dc. Nhng triu chng ny ch nhc li cho chng ta iu m thng ch
i mt s tha mn bnh thng. Chng thng khng g n nhng i tng v khng
mun c lin lc g vi th gii bn ngoi. Chng ta bo n l hu qu ca s t b nguyn tc thc
t v quay v nguyn l khoi lc. Nhng trong cng c s tr v vi mt th tnh dc t ng
c m rng hn, th tnh dc hin cho khuynh hng tnh dc nh s tha mn u tin. Triu
chng thay th mt s thay i ca th gii bn ngoi bng mt s thay i ca th gii bn trong,
ngha l mt hnh ng bn ngoi bng mt hnh ng bn trong, mt hnh vi bng mt s thch
ng, v iu ny v phng din phng bnh qu l mt s tht li c nhiu ngha. Chng ta s ch
hiu nhng iu khi no c mt d kin mi do nhng cng trnh nghin cu v sau ny a ra
nh sng, v s thnh lp ca cc triu chng. Chng ta nn nh li rng cc triu chng c thnh
lp l nh s cng tc ca nhng hot ng v thc ging nh nhng hot ng cng tc trong
vic thnh lp gic m, ngha l s c ng v di chuyn. Ging nh gic m, triu chng cng l
hnh dung ca mt ci g c thc hin, mt s tha mn c tnh cch tr con, nhng nu c s c
ng n cc th s tha mn ny c th bin thnh mt cm gic hay mt s kch ng duy nht,
v nu c mt s di chuyn cc , s tha mn c th c gii hn vo mt chi tit duy nht ca
tt c phc th tnh dc. Cho nn s khng c g ngc nhin c nu chng ta cm thy s kh khn
khi mun tm thy trong triu chng s tha mn tnh dc m ngi ta nghi l c nhng bao gi
cng c xc nhn.
Ti va bo co cc bn bit cc bn sp c hc mt iu mi l. l mt ci g khng nhng
mi m cn lm cho chng ta ngc nhin v bi ri na. Cc bn bit rng trong khi phn tch cc
triu chng, chng ta bit r nhng bin c trong thi th u pht sinh ra tnh dc v triu chng.
Vy m iu ngc nhin l nhng bin c tr con ny khng phi bao gi cng c thc. ng th,
trong phn ln trng hp nhng bin c ny khng thc v trong mt vi trng hp chng li cn
tri li hn s thc lch s na. S khm ph ra iu ny, hn ht mi l l c th lm cho ta mt
lng tin cy i vi li k ca ngi bnh m chng ta dng lm cn bn phn tch v tm hiu
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
bnh thn kinh. S khm ph ny lm chng ta bi ri n cc . Nu nhng bin c trong i sng

tr con lc no cng c thc, chng ta cm tng nh ang hot ng trn t rn, nu chng khng
c thc, ch l tr ba t ca ngi bnh, chng ta lp tc phi ri b chng i tm mt con
ng khc. Nhng chng ta khng phi theo con ng no trong hai con ng c: nhng bin
c trong thi th u do phn tch lp li hay gi ra c, khi th sai hon ton, khi li ng hon ton
v trong phn ln trng hp chng va sai va ng. V vy nhng triu chng khi th hnh dung
ng nhng bin c c th xy ra thc v trong trng hp ny chng c nh hng n s nh c
ca kht dc, khi th ch l nhng iu ba t ca ngi bnh khng c mt tnh cht cn bnh g c.
Tnh trng ny lm cho chng ta bi ri gh gm. Nhng ti nhc cc bn nh rng mt vi k
nim trong thi th u m con ngi gi li c trong thc cng c th khng ng s thc hay t
nht cng va ng va sai. Vy m trong nhng trng hp rt t khi chng li khng tm ra
bng chng v s sai lm, thnh ra chng ta cng c th t an i khi ngh rng iu lm cho chng ta
bi ri khng phi do cng trnh phn tch gy ra m chnh do ngi bnh gy ra.
Ch cn ngh ngi mt cht l ta hiu ngay ci g lm cho chng ta bi ri trong tnh trng ny:
chnh l lng khinh ght s thc, khng ch trng n s khc bit gia s thc v tng tng.
Chng ta c v nh kh chu vi ngi bnh v anh ta ba chuyn ra lm cho chng ta bc
mnh. Chng ta c cm tng nh s thc b ngn cch vi tng tng bng mt h su khng th
lp bng c v chng ta mun s thc phi xut hin di hnh thc khc. chnh l kin ca
ngi bnh khi h ngh ngi bnh thng. Khi ngi bnh a cho chng ta nhng vt liu np sau
triu chng h ra cho chng ta bit nhng trng thi c bp nn theo nhng bin c trong i sng
tr con m tm im chnh l mt s ham mun c tha mn, chng ta bao gi cng bt u bng
cch t hi khng bit nhng iu ng s thc hay l nhng tng tng. Sau c mt vi du
hiu gip cho ta tr li c cu hi v chng ta cho ngay ngi bnh bit nhng vic cho ngi
bnh bit khng phi l khng gp kh khn. Nu ngay lc u chng ta bo h l h ang k
chuyn tng tng che giu vic xy ra trong thi th u y nh nhng dn tc ngy xa thng
em huyn thoi thay th lch s ca h th ngi bnh lp tc khng cn mun tip tc cu chuyn
ang k na, m iu khng phi l iu ta mong mun. Chnh ngi bnh cng mun c kinh
nghim v nhng iu thc s xy ra v tuyn b ght cay ght ng nhng g tng tng.
Nhng nu mun t c kt qu, chng ta phi cho ngi bnh cm tng l nhng iu h k
ng vi nhng bin c thc s xy ra trong thi th u th bit u sau ngi bnh chng trch
mc v ci vo mi chng ta v chng ta t ra qu d tin. Ngi bnh kh lng hiu c ti sao
chng ta li coi vic ng hay sai l khng quan trng, khng cn bit xem nhng bin c xy ra
trong thi th u ca h ng hay sai s thc. Vy m thi ca chng ta i vi sn phm ca tinh
thn khng th no khc c. Bi v nhng sn phm ny cng c nhiu iu ng s thc: ch c
iu l chnh ngi bnh ba ra nhng chuyn tng tng; nhng ng v phng din bnh
thn kinh th vic ngi bnh tng tng ra nhng cu chuyn cng khng km phn quan trng so
vi vic chnh ngi bnh sng qua nhng bin c m h k cho ta nghe. Chnh nhng cu
chuyn ba t cng c mt thc th tinh thn tri vi thc th vt cht v dn dn chng ta tm ra
chn l ny: trong th gii ca bnh thn kinh th thc th tinh thn gi vai tr quan trng hn c.
Thc l mt iu sai lm nu cho tt c nhng iu u l tng tng, khng c mt cn bn
thc s no c. Tri li chng ta c th hi b con nhiu tui hn ca ngi bnh bit r nhng
iu c thc hay khng? V d nh mt a b vch chim ra chi m khng bit rng l mt iu
cm, c th b cha m hay ngi ln da s ct chim hay ct bn tay lm by i. Cha m c hi v
vic ny s cng nhn l c ngay v h cho rng lm nh vy l phi; nhiu ngi bnh nh r s e
da ny lm nht l khi s e da xy ra vo lc tr con hi ln. Khi ngi e da l ngi m
hay thuc phi n, h thng ni l nu khng thi h s bo ngi cha hay ngi thy thuc thin.
V bc s chuyn v nhi khoa Franfurt ghi li trong mt cun sch ni ting l khi a b mt tay
ngi ta thng da ngt tay ca n. S thc l trng hp tr con b ngi ln da thin khng
nhiu nh nhng ngi bnh thn kinh thng k cho nh phn tm hc nghe. C th l a b
tng tng ra s e da nh vo mt vi im m ch c nghe, hoc l v n bit ngi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ln khng cho n nghch ngm nh th hoc v nhn thy b phn sinh dc ca con gi. Ngay c
trong nhng gia nh khng ngho nn, rt t khi tr con c chng kin s giao hp ca cha m
hay ngi ln sau ny nh li, chng thng phn ng li vi cm gic nhn c khi chng
kin nhng cnh . Nhng khi tr con t li nhng cuc giao hp m n c th chng kin vi
qu nhiu chi tit c th quan st c, nht l n li t nh chnh n trng thy tn mt cnh tng
giao hp , ngi ta s khng cn nghi ng g na l nhng iu n t l nhng iu n trng thy
trong khi chng kin s giao hp ca ging vt (v d nh ging ch) trong khi chnh a b n
tui dy th cng thy ro rc trong lng khi chng kin cnh tng giao hp. Trng hp c bit
hn c l a b cho rng chnh mt mnh nhn thy r rng cha m ang giao hp vi nhau khi
chnh n cn ang tui cn b m. Vic b ngi ln quyn r cn c quan tm c bit hn v
thng thng n khng phi l trng hp tng tng m chnh l k nim cn gi c ca mt
s vic c xy ra thc. Nhng d c hay khng xy ra chng na th con s nhng s vic ny cng
t hn ngi ta tng khi ngi bnh k li. Vic mt a b gi b nhng tr trai ln hn hay cng
tui quyn r hay xy ra hn trng hp b ngi ln quyn r nht l trong khi chnh a b gi k
li ngi quyn r n chnh l ngi cha, chng ta c th chc chn rng l nhng chuyn tng
tng v chng ta khng cn nghi ng g v l do ti sao chng ta buc ti ngi cha nh th. Tr
con vo tui b tnh dc giy v thng ba ra chuyn b quyn r chng minh vic mnh th dm.
Cc bn cng ng tin rng vic ngi ln tm cch tha mn tnh dc vi nhng a b hon ton
do tr tng tng thu dt ra. Phn ln cc nh phn tm hc u phi cha chy nhng trng
hp nh th ri v lm dng tnh dc ny qu c xy ra nhiu ln khng ai chi ci c: ch c
iu l nhng s lm dng ny thng xy ra chm hn l thi gian m con tr thng k.
Ngi ta c cm tng rng tt c nhng bin c xy ra trong thi th u ny l yu t cn thit ca
mi bnh thn kinh. Nu nhng bin c ny ph hp vi s thc th cng hay, nu khng ng vi s
thc tt nhin l chng c hnh thnh bng mt vi du vt ri c tr tng tng b tc thm
tht vo. Kt qu th vn nh nhau d iu k ra ng s thc hay khng. y chng ta c mt lin
quan b tc c ni n rt nhiu nhng lin quan y l lin quan l lng nht trong cc lin
quan m chng ta bit t trc ti gi. Ti sao tr con li cn phi ba ra nhng chuyn v n
ly ti liu u ba nh th? V l do ti sao chng li ba th chng cn g h nghi na, iu
cn ct ngha l ti sao, bao gi cng ch c tng y chuyn ba xut hin, ni dung ging ht nh
nhau? Ti bit cc bn s cho cu tr li ca ti l qu to bo. Ti ngh rng nhng chuyn ba
u c tnh cch s khai v do mun d phng c ng b truyn li cho. Do nhng chuyn ba
ny, ngi bnh li ngp u trong i sng c s khi thy i mnh hin ang sng c l qu. C
th l nhng iu ba t chuyn b quyn r, chuyn b kch thch khi nhn thy cha m giao hp,
chuyn b e da em thin hay chuyn b thin thc - u l nhng chuyn c thc, xy ra trong
thc s trong nhng giai on s khi ca nhn loi, v khi dng tr tng tng ba t ra nhng
chuyn a b ch dng s thc ca thi tin s lp mt ch trng trong s thc ca ngi
i. Ti lun lun c cm tng rng tm l ca nhng bnh nhn thn kinh c th cho chng ta bit
nhiu iu v nhng giai thoi u tin ca loi ngi ln hn bt c mt ti liu no.
Nhng vn va c nghin cu buc chng ta phi xt n vn ngun gc v vai tr ca s
hot ng tr thc m ngi ta gi l s t tng trong ngng cung ny. Ngi ta ch trng
nhiu n tr tng tng ngng cung ny nhng khng bit r v tr thc s ca n nh th no
trong i sng tinh thn. y l nhng iu ti c th ni vi cc bn v vn . V b s cn thit
ca cuc i thi thc nn con ngi dn dn bit phn on s thc mt cch ng hn, bit dung
ha thi ca mnh vi iu m ngi ta gi l nguyn l thc t v tm thi ri b nhng i
tng v mc ch ca cc khuynh hng hng lc, k c khuynh hng tnh dc. S ri b ny i
vi con ngi l mt iu kh s v con ngi lun lun tm cch n b vo . V th cho nn
con ngi t dnh cho mnh mt s hot ng tinh thn, lm sao cho nhng s hng lc m anh
ta b bt buc phi ri b vn tn ti di mt hnh thc khc khng tri vi s i hi ca thc t
v iu m chng ta gi l s th thch ca cuc i. Lc mi khuynh hng u lp di
hnh thc m n cho c tha mn, con ngi lc cng cm thy c tha mn vi nhng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
iu m tr c tng tng l tha mn v khng thy thc mc g c. V vy con ngi vn tip tc

c t do hot ng trong tr tng tng ca mnh trong khi trong i sng thc t khng cn
c t do na. Con ngi l, c mt iu v cng kh khn l c th va sng nh con vt i
tm khoi lc va sng nh mt con ngi c l tr. Nhng s tha mn t i m anh ta c c
khng chu dng li . Th.Fontane ni: Chng ta khng th no b qua c nhng s xy
dng ph thuc. S sng to ra vng quc tinh thn ca tr tng tng tinh thn ging ht nh
s d tr ti nguyn thin nhin trong nhng ni m i hi ca canh nng, giao thng v k ngh
bin i hn tnh cht s khai ca t mu, n ni ngi ta khng cn nhn ra mt du vt g
ca tnh trng s khi na, m ngi ta b bt buc phi hy sinh v li ch ca thc t. Trong s
d tr , mi iu k c nhng iu v ch nguy hi u c t do pht trin. Vng quc tinh
thn ca tr tng tng ngng cung chnh l s d tr ti nguyn thin nhin nh th v khng
chu s kim sot ca thc t.
Sn phm c bit r nht ca tr tng tng chnh l nhng gic m trong khi thc hin thn
cho nhng s tha mn tng tng ca nhng tham vng to ln, tnh i, cng y , huy hong
bao nhiu khi i sng thc t khim nhng v i hi kin nhn by nhiu. Trong cc gic m
trong khi thc ny ngi ta nhn thy thc cht ca ci hnh phc tng tng lm cho con ngi
c hng mi s khoi lc bt cn nhng thc t ca cuc i. Chng ta bit nhng gic m
trong khi thc chnh l trung tm im v in hnh cho nhng gic m ban m. Mt gic m
ban m chng khc g hn l mt gic m trong khi thc c n gin ha nh cc khuynh hng
c t do hot ng trong m, b bin dng bi s hot ng ban m ca tinh thn. Chng ta
quen vi tng cho rng nhng gic m trong khi thc khng phi lc no cng nm trong thc
v c nhng gic m trong khi thc v thc ny cng c th tr thnh ngun gc ca nhng triu
chng bnh thn kinh chng khc g nhng gic m ban m.
iu chnh l gip cho cc bn hiu r v a v ca tr tng tng ngng cung trong vic
thnh lp triu chng. Ti ni rng trong nhng trng hp b thiu thn, tnh dc thng li v
d vng, chim li nhng v tr vt qua, nhng vn li trong nhng v tr mt ci g ca
chnh mnh. Khng mun thay i mt iu g trong iu khng nh , ti mun a cho cc bn
xem mt mu cht gia ci dy chuyn . Kht dc l cch no tm thy li con ng a n
quay v nhng im nh c? Nhng i tng v chiu hng vn cn tn ti vi mt cng
no trong s pht hin ca tr tng tng ngng cung. Kht dc ch cn tm li nhng s pht
hin tm thy con ng dn mnh v im nh c, b dn p. Nhng s pht hin ny th
lng mt phn no v khng xung t vi ci ti, tuy vn lun lun i ngc ng vi ci ti vi
mt iu kin no , mt iu kin c tnh cht lng hn l phm, v chnh iu kin ny b xo
trn khi kht dc quay tr li vi nhng i tng tng tng. Chnh v c s quay v ny nn
nng lng ca nhng i tng t nhin tng ln v i hi mt s tha mn. Do mi pht
sinh ra s xung t vi ci ti. D trc kia chng c tnh cht thc hay tim thc chng na th
by gi chng b ci ti dn p v hng v v thc. T nhng s tng tng ngng cung v thc
, kht dc quay tr v ngun gc ca chng trong v thc n nhng im nh c ca chnh
mnh.
S tht li ca kht dc v nhng i tng tng tng chnh l mt giai on gia trn con
ng dn ti s pht sinh ra triu chng. V giai on ny ng c gi bng mt tn ring. C.G.
Jung ngh mt ci tn rt hay l mt s ti nhp ni tm. Ta gi s ti nhp ni tm l vic
kht dc xa lnh cc s tha mn thc s quay v vi nhng s tng tng ngng cung m t
trc ti nay ngi ta thng cho l v hi. Mt ngi ti nhp ni tm cha hn l b bnh thn
kinh nhng cng vo mt tnh trng bt nh: mt khi khng tm c li thot cho s tha mn
tnh dc, anh ta s tr thnh ngi bnh. Tri li vi tnh cch khng thc ca s tha mn trong
bnh cng vi s xa b cc s khc bit gia tr tng tng v s thc c mt ngay t giai on
u tin ca s ti nhp ni tm.
Cc bn hn nhn thy rng trong nhng li gii thch gn nht, ti a ra mt yu t mi
trong vic tm cn bnh l nng lng, ln ca ngh lc em dng, mt yu t m chng ta
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
phi coi trng. Phn tch m ch ni n phm cht ca cc iu kin cn bnh thi th khng .
Hay ni cho r hn mt quan nim thun ty di ng ca cc hot ng tinh thn l thiu st: chng
ta cn phi c mt quan nim kinh t na. Chng ta phi t bo l s xung t gia hai khuynh
hng ch bng n khi chng t ti mt cng no thi, d rng nhng iu kin thuc v
ni dung ca cc khuynh hng c t lu ri. Tm quan trng v phng din ca cc yu t cu
to bn cht cng ty thuc sc mnh v lng ca khuynh hng ny hay khuynh hng khc
lin quan n nhng tnh tnh cu to bn cht. Ngi ta c th cho rng nhng cu tnh ca con
ngi u ging nhau v lng m thi. Ngay c cc yu t v lng ca nhng s chng i v cn
bnh thn kinh mi xut hin cng c tnh cht quyt nh khng km. Mi s u ty thuc vo s
lng tnh dc khng c dng n m c mt ngi c th tch ly c v vo ci phn to hay
nh ca tnh dc m ngi c th hng dn ra khi con ng tnh dc v s hon chuyn. V
phng din phm cht mc ch cui cng ca s hot ng tinh thn c m t nh mt khuynh
hng tm khoi lc v trnh s kh nhc, nhng v phng din kinh t, mc ch ny phi c
coi nh mt c gng ch ng c s kch ng trung tm gung my tinh thn v nh mt c
gng trnh s kh nhc xy n v tnh cch t tng ca nhng s kch ng .
l tt c nhng iu ti mun ni vi cc bn v s pht sinh ra triu chng bnh thn kinh
nhng ti cn nht mnh rng ti ch ni n s pht minh ra cc bnh b m nh, tuy nhng s kin
cn bnh no lon thn kinh gi mt a v quan trng bc nht trong bnh m nh vi t cch ca
nhng s thnh lp c tnh cch phn ng. Trong cc bnh thn kinh khc ang c nghin cu,
chng ta cng thy c nhng s khc bit ging y nh th v c khi cn su xa hn.
Trc khi chm dt bi ny ti mun cc bn n mt kha cnh thch th nht trong i sng
tng tng. C mt con ng ngc tr li dn t tr tng tng ngng cung quay v vi thc
t l ngh thut. Ngi ngh s chnh l mt con ngi ti nhp ni tm gn ging nh ngi
bnh thn kinh. B thc y bi nhng khuynh hng v cng mnh m, ngi ngh s mun chim
ot c danh vng, quyn hnh, ca ci, vinh quang v tnh i. Nhng ngh s khng c phng
tin t mc tiu . V th nn, cng nh nhng ngi khng c tha mn khc, ngh s quay
mt i khng nhn thc t na, tp trung ht mi quan tm, tnh dc ca mnh vo nhng s ham
mun m tr tng tng ca mnh to ra v iu c th lm cho anh ta b bnh thn kinh
c. Mun khi i n ch cn c nhiu iu kin thun li khc: v c bit bao nhiu ngh
s kh s v bnh thn kinh nn phi ngng hot ng. C th l bn cht ngh s d a n nhng
s hon chuyn hn v yu t hn trong vic dn p cc khuynh hng gy bnh. V u l li m
nhng ngh s dng thy li con ng ca thc t. Ti khng cn ni cho cc bn bit ngh s
khng phi l nhng ngi duy nht sng mt cuc i tng tng. Phm vi ca tr tng tng
ngng cung l con ng trung dung c mi ngi trong th gii qu mn v tt c nhng ngi
no thiu thn mt ci g thng (phm nhn) ch c tr tng tng ngng cung dnh cho mt
khoi lc gii hn. Nhng s dn p khng thng hi trong h bt buc h phi tm hi lng vi
nhng gic m trong khi thc m nhiu khi hc khng thc c. Ngi ngh s thc s c th lm
hn th. ng ta gn cho nhng gic m trong khi thc ca mnh mt hnh thc my ht tnh cch c
nhn lm cho ngi khc kh chu v tr thnh mt ngun hng th cho ngi khc. Ngh s cng
bit lm cho s vt p ln che giu ngun gc ng nghi. Ngh s cn c quyn lc b n nho
nn cc vt liu tr thnh hnh nh trung thnh ca tr tng tng v thc l cho tr tng
tng ny gy ra mt ngun khoi lc che giu bn hay hy b, d ch l tm thi nhng s
dn p. Thc hin c nhng iu , ngh s c th hin cho ngi khc nim an i trong ngun
hng th ca v thc ca chnh h: ngh s v th c mi ngi cm n v knh phc, bng cch
t c nhng iu trc kia ch c trong tng tng ca mnh thi: l danh vng,
quyn lc v tnh i.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Tinh thn bt an
Trong nhng bi trc chng ta gii quyt nhng vn thc kh khn. By gi ti mun ni
thng vi cc bn.
Ti bit l cc bn bt bnh, v t cho mnh mt quan nim khc hn v phn tm hc nhp mn.
Cc bn ch i ti a n cho cc bn nhng th d ly trong cuc sng ch khng trnh by mt
l thuyt. Cc bn t nh l khi ti ni cho cc bn nghe cu chuyn: tng di v tng lu mt,
cc bn cng bit c mt vi iu v cn bnh thn kinh, nhng tic rng ti a ra mt
chuyn tng tng thay v mt chuyn ly trong cuc sng thc. Hay khi ti ni cho cc bn nghe
v hai triu chng, ln ny c thc ch khng phi tng tng cho cc bn xem chng mt i nh
th no bng cch ni r lin quan ca chng vi ngi bnh, cc bn h nhn thy ngha ca
triu chng v hy vng ti c tip tc ng li mi. Nhng ri ti li a ra trnh by nhng l
thuyt di l th khng bao gi c, lun lun b thm tht iu ny iu n, lm vic vi nhng
khi nim m ti cha h ni cho cc bn nghe bao gi, i t li trnh by c tnh cch m t sang
quan nim di ng, ri quan nim kinh t. Chc cc bn t hi khng bit c phi ti dng nhng
ch cng mt ngha v s d c thay i trong ch dng l v mun trnh nhc i nhc li mi
nguyn l khoi lc, nguyn l thc t, di sn di truyn d phng: v ng l phi a bn i su vo
mt ch thuyt ti li ch a ra nhng iu cng ngy cc bn cng thy i xa dn khi tm mt cc
bn.
Ti sao ti li khng bt u cng vic nhp mn v l thuyt v cn bnh thn kinh bng cch trnh
by nhng iu m chnh cc bn bit v nhng bnh , nhng iu m cc bn quan tm t
lu. Ti sao ti li khng bt u bng cch ni n thc cht c bit ca nhng ngi tinh thn bt
an, v phn ng khng th no hiu c ca h trong s giao thip vi ngi khc v vi nhng
nh hng bn ngoi, v s cu knh ca h v v vic h khng h bit lo xa v thch ng l g? Ti
sao ti li khng a cc bn t s hiu bit nhng hnh thc gin d c quan st hng ngy n s
hiu bit nhng vn dnh dng n s pht trin cc oan v b n trong tinh thn bt an.
Ti khng ph nhn iu hp l ca nhng li i hi . Ti khng h c o tng v ngh thut
trnh by ca ti n ni gn cho c nhng li lm ca mnh mt v g duyn dng. c bit, ti cng
nhn rng trnh by theo li khc li ti thng lm hn c li cho cc bn hn, v qu thc ti cng
c . Nhng thc hin c nhng iu mnh mun d l nhng iu hp l u c phi d dng.
Trong cc vn a ra nghin cu c mt ci g lm cho mnh khng th theo c con ng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
mnh mun lc u. Ngay c cng vic v ngha l nh vic xp t vt liu nhiu khi cng khng
tu thuc mun ca tc gi: cc vt liu t chng xp hng ly v ch mi sau chng ta mi t
hi ti sao nhng vt liu li xp theo th t ny ch khng theo th t khc?
C th l u ca cun sch ny: phn tm hc nhp mn, khng ph hp vi phn ni v nhng
bnh thn kinh. Phn tm hc nhp mn ch gii quyt vn nhng hnh vi sai lc v gic m thi,
cn l thuyt v bnh thn kinh chnh l phn tm hc ri cn nhp mn g na. Ti khng tin rng
trong mt thi gian ngn nh th v di mt hnh thc c ng nh th ti hin cho cc bn
nhng iu hiu bit dng v thuyt bnh thn kinh. Ti ch c cho cc bn bit mt nim
ton th v ngha, v tm quan trng, s hot ng v s thnh lp cc triu chng bnh thn kinh
thi. chnh l iu m phn tm hc c th dy chng ta. C rt nhiu iu cn ni v tnh dc v
s pht trin ca n cng nh v s pht trin ca ci ti. Cn v nhng iu cn bit trc tin v
k thut lm vic v nhng khi nim v v thc v dn nn th cc bn c bit ngay t bui
u ca nhng bi hc ny ri. Trong mt bi sau, cc bn s thy cng vicnghin cu ca phn
tm hc tin n u ri khi ti tr li vi vn . Ti khng giu gim cc bn rng tt c nhng
din dch ca chng ta u tp trung vo mt loi bnh thn kinh; bnh thn kinh hon chuyn. Ngay
c khi nghin cu s thnh lp triu chng ti ch ni n bnh no lon thn kinh. Cho rng cc bn
cha tip thu c mt iu hiu bit g vng chc, khng nh c nhng chi tit chng na th t
nht cc bn cng c mt khi nim v phng tin hot ng ca mn phn tm hc v nhng kt
qu t c.
Ti ngh rng cc bn mun ti bt u bng vic trnh by v bnh thn kinh bng cch m t thi
ca nhng ngi tinh thn bt an v cch h au kh v bnh thn kinh v chnh h cho l khng
b v khng thy kh chu. chnh l vn th v gip cho ta hc hi c nhiu, khng kh
nghin cu nhng nu bt u bng vn th k cng hi nguy him. Bt u bng nhng bnh
thn kinh tm thng, quen thuc, chng ta s khng tm ra c nhng iu kin khng bit. Ph
nhn tm quan trng ca tnh dc, b nh hng bi ng li m nhng bnh ny dng trnh
din trc ci ti ca ngi tinh thn bt an. Tt nhin ci ti ny cn lu mi tr thnh mt v thm
phn v t v chc chn. Trong khi ci ti c quyn ph nhn v thc v dn p n, lm sao chng ta
c th ch i ci ti c th phn on cng bnh v v thc c? Trong cc i tng b dn p,
chng ta phi ni trc tin n nhng s i hi khng c tn thnh ca tnh dc; iu ny c
ngha rng nu da theo li ci ti quan nim v nhng s i hi ny chng ta khng bao gi bit
c ln v tm quan trng ca chng. K t khi chng ta thy xut hin quan im ca s dn
p, chng ta c bo trc l khng th dng mt trong hai i th trong cuc xung t lm
quan to, nht l i th xa nay vn gi phn thng. Chng ta bit rng tt c iu ci ti ni cho
chng ta nghe u ch c mc ch a chng ta vo con ng sai lm. Ngi ta c th trng cy
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
vo ci ti c nu ngi ta bit n tch cc trong cch pht biu ca n, bit rng chnh n pht
sinh v mun pht sinh ra cc triu chng. Nhng trong nhiu trng hp ci ti c v tiu cc v
chnh thi tiu cc l iu m n tm cch giu gim v trnh by di mt hnh thc khng phi
ca n. V li ci ti khng dm lm cuc th nghim v b bt buc phi cng nhn rng trong
triu chng ca bnh b m nh, n phi chng i li mt cch rt kh nhc i vi nhng sc
mnh ngoi lai.
Nhng ngi no khng chu nghe li cnh bo cho nhng iu ch dn sai lm ca ci ti l nhng
iu c thc s thch th gh lm v trnh khi nhng chng ngi vt chng li s gii thch ca
phn tm hc v v thc, v tnh dc v tnh cch tiu cc ca ci ti. Nhng ngi c th cng
vi Alfred Adier khng nh rng chnh tnh cch tinh thn bt an mi l nguyn nhn gy ra bnh
thn kinh, ch khng phi l hu qu ca bnh ny, nhng h s khng th ct ngha bt c mt chi
tit no trong vic thnh lp triu chng v bt c mt gic m no d v ngha l nht.
Cc bn s hi: Vy chng ta khng th no quan tm n phn ng gp ca ci ti trong bnh
thn kinh bt an v trong s thnh lp cc triu chng m khng b qua mt cch qu l liu nhng
yu t m do phn tm hc tm ra sao?. Ti tr li: Vic c th lm c v chc chn s lm
mt ngy no nhng theo chiu hng ca phn tm hc th chng ta c th bit trc lc no
lm vic c: Chng ta c th bit trc lc no phn tm hc s phi nghin cu vn . C
nhng bnh thn kinh trong ci ti pht biu vi mt cng mnh hn trong nhng bnh
chng ta tham gia kho cu t trc ti nay: l bnh Narcissime (chng bnh ca nhng
ngi m chnh mnh). S phn tch chng bnh ny s gip cho chng ta hiu c mt cch v t
v chc chn phn ng gp ca ci ti trong cc bnh thn kinh.
Nhng c mt thi ca ci ti i vi bnh thn kinh ca chnh mnh ng c ch trng n
ng l phi c kho st ngay t u. Thi ny c v nh khng vng mt trong bt c trng
hp no, nhng ni ln c bit trong mt chng bnh m chng ta cha bit: l bnh thn kinh
do vt thng. Cc bn nn bit rng, trong s hot ng ca tt c cc bnh thn kinh bao gi
chng ta cng ch thy s xut hin c chng y yu t vi s khc bit l yu t ny tr nn
quan trng hn yu t khc trong bnh ny hay bnh khc y nh din vin trong mt gnh
ht: ti t no ngoi nhng vai vn ng xa nay vai anh hng, gian tc, qun s, v.vcn
ng nhng vai tr khc na. Khng u tr tng tng ngng cung bin thnh triu chng li
xut hin r rng hn trong bnh no lon thn kinh; tri li trong bnh m nh th nhng s chng
i hay phn ng li ng hng u; ngoi ra iu m trong gic m chng ta gi l cng trnh xy
dng ph, li gi a v quan trng hng u trong bnh vng cung, vi tnh cch sai lm.
V th nn trong bnh thn kinh v vt thng, nht l nhng vt thng do chin tranh gy ra chng
ta th thy mt l do thc y c tnh cch c nhn, ch k, v li, t bo v, t n khng gy ni
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
bnh, nhng s lm cho bnh pht trin mnh v tn ti mi mt khi bnh pht ra ri. Chnh l do
ny che ch cho ci ti chng li nhng him nguy m nhng s e do pht hin chnh l nguyn
nhn gy bnh s lm cho bnh khng th khi c mt khi ngi bnh khng c bo m rng
nhng s him nguy khng ti xut hay khi ngi bnh khng c n b v mc bnh.
Nhng trong nhng trng hp tng t khc, ci ti quan tm nh nhau n lc bt u cng nh
s tn ti ca cc bnh thn kinh. Chng ta bit l ci ti cng ng gp phn mnh vo vic
thnh lp triu chng, bi v chnh triu chng ny cng bin cho khuynh hng ca ci ti ang tm
cch dn p mt s tho mn no . V li cch gii quyt cuc xung t bng s thnh lp triu
chng chnh l cch gii quyt tin li nht v hp vi nguyn l khoi lc nht; khng ai ph nhn
c rng cch khin cho ci ti khi phi lm bn trong mt cng vic kh khn v nng
nhc. C nhng trng hp chnh ng bc s cng phi cng nhn rng bnh thn kinh chnh l cch
gii quyt cuc xung t v hi nht, c li nht v phng din x hi. Cc bn ng ngc nhin
khi thy chnh ng bc s li ng v phe cn bnh m ng ta phi cha chy. ng ta khng mun
thu hp vai tr ca mnh nh mt k cung tn trong vic bo v sc kho, ng ta bit rng i cn
c nhng s kh s khc ngoi nhng s kh s do bnh thn kinh gy nn, cn nhiu s au kh
thc s v kh cha hn; rng nhiu khi v cn thit mt con ngi phi hi sinh sc kho ca mnh
v ch c s hi sinh ny mi trnh cho nhng ngi khc khi b mt s au kh to ln, gh gm.
Bi vy ngi ta c th ni rng, mt ngi bnh mun trnh cuc xung t khng cn cch
no hn l np ngay trong cn bnh ca mnh, th ngi ta cng phi cng nhn rng trong mt
vi trng hp s trn trnh c th t bo cha c v ng bc s sau khi hiu r tnh th ch cn
cch rt lui c trt t khng ni nng g vi tt c mi iu gng nh c th.
Nhng chng ta hy b ra mt bn nhng trng hp c bit . Trong nhng trng hp thng,
vic trn trnh trong cn bnh ca mnh hin cho ci ti mt iu li c tnh cch ni tm v bnh
hon, ri trong mt vi trng thi li c thm mt iu li bn ngoi m gi tr thc s thay i t
trng hp ny sang trng hp khc. Chng ta hy ly mt v d hay xy ra nht trong lot ny.
Mt ngi v b chng i x tn t, khai thc khng thng hi c th trn lnh vo trong cn bnh
ca mnh, khi c hng v do chnh tnh tnh ca mnh, khi v qu hn nht hay qu lng
thin nn khng dm ngao du b mt vi ngi n ng khc. Khi khng sc mnh chng li
nhng quy c x - hi c th xa chng, khi khng c nh gng nh i vi mnh bng
cch tm mt ngi chng khc v trn ht khi chnh bn nng ca mnh vn du mnh v pha ngi
chng c c . Bnh ca ngi tr thnh mt kh gii trong cng vic chng i li ngi
chng m sc mnh lm b ta ng qu, mt kh gii m b ta c th dng t bo v v bo th.
Ngi c th phn nn v bnh tt ca mnh khi khng th phn nn v hn nhn ca mnh.
Tm c ng bc s mt ngi v phe mnh, b ta bt buc ngi chng lc thng khng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chu nhng nhn g phi gng nh i vi mnh, chi tiu cho mnh, cho php mnh vng nh
thot khi trong mt vi gi s chn p ca ngi chng. Trong trng hp s li ch bn ngoi
hay tnh c m bnh hin cho ci ti tr nn to ln n ni khng th c thay th bng mt li ch
g c thc hn th s cha chy c th khng a n kt qu.
Cc bn s ci li rng iu ti k cho cc bn nghe v nhng iu li ch do bnh tt cung cp ch l
mt l l a ra bnh vc quan nim m ti gt b, v theo quan nim , th chnh ci ti
mun to ra bnh thn kinh. Nhng cc bn hy yn tm. Nhng s kin chng t rng nhng ci
ti cng thy thoi mi trong cn bnh v chnh v khng th ngn cn bnh pht sinh c nn ci
ti nh li dng cn bnh trit trong trng hp cn bnh mun c s li dng n. Khi cn bnh
c nhng li ch th ci ti cng li dng chng d dng nhng c my khi li c nhng li ch
. Ngi ta nhn thy rng khi ho mnh vo vi bnh, ci ti lm mt cng vic bt li. N phi
tr mt gi rt t cho s gim bt cng ca s xung t v nhng cm gic au n i lin vi
cc triu chng, nu khng th tng ng vi nhng s day dt ca s xung t m n thay th
khng phi v th m khng lm cho bnh tng ln. Ci ti rt mun gt b nhng ci g kh chu
trong cc triu chng m khng phi b nhng iu li thu lm c trong bnh nhng bt lc, ci
ti thc ra khng tch cc nh n tng tng.
Sau ny khi tr thnh bc s cha bnh cho h, cc bn s nhn thy rng khng phi nhng ngi
bnh phn nn nhiu nht v bnh ca h l nhng ngi mun dc cha chy v t chng i nht.
Tri li na. Nhng cc bn s hiu rng tt c nhng iu li thu lm c trong trng thi bnh
hon s lm tng cng chng i ca s dn p v lm kh khn thm nhiu cho vic cha chy.
Ngoi iu li do trng thi bnh hon gy nn, mt trng thi xut hin cng nhng triu chng,
chng ta cn thm mt iu li na ch xut hin sau thi. Mt khi mt t chc tinh thn nh
bnh thn kinh tn ti c trong mt thi gian th chng bao lu n s tr thnh mt thc th c
lp, t pht sinh ra mt bn nng t v, tho hip vi cc t chc tinh thn khc, ngay c vi nhng
t chc i nghch vi mnh v rt t khi li khng chng t l mnh cng gip ch c v do
c dnh cho mt nhim v mi ph thuc c mc ch lm cho cuc sng ca bnh hon ko di
v tn ti mi. Chng ta ly th d trong bnh l, mt trng hp xy ra thng ngy. C mt ngi
th ang lm vic sng, t nhin b tt nguyn sau mt tai nn ngh nghip v khng lm vic
c na. Anh ta c cp mt mn tin cp dng hng thng, v cng li dng lun tt nguyn
ca mnh i n xin. Tnh trng hin thi ca anh ta tr nn nghim trng hn do s kin u tin
lm i anh tan v. Nu c cch no b c tt nguyn ca anh ta i, cc bn s ct lun ca anh
ta mt phng tin kim n bi v chng ta s t hi anh cn sc lm vic li hay khng. iu m
bnh thn kinh coi nh mt iu li ph thuc thu lm c do tnh trng bnh hon c th coi nh
mt iu li thm vo iu li u tin.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Ti cn cho cc bn bit rng d khng nh gi qu thp tm quan trng thc t ca iu li do

trng thi bnh hon gy nn chng ta khng nn lo mt v s kin v phng din l thuyt.
Ngoi nhng ngoi l c cng nhn trong phn trn, iu li ny lm cho chng ta ngh n s
thng minh ca loi vt ni trong cun Fliegende latter. Mt ngi Rp ci mt con lc i
trong khe ni. n mt ch r anh ta thy trc mt mt con s t sp nhy ln v mnh. Khng c
li thot no: mt bn l ni cao v dc, mt bn l vc thm, khng rt lui v cng khng c cch
no trn thot. Ngi Rp tng mnh sp cht, nhng con lc li khng ngh th, n nhy vi
xung vc su lm cho con s t tr khc. S gip m bnh thn kinh dnh cho ngi bnh cng
ging nh vic lc nhy xung vc. V th cho nn gii php thnh lp triu chng gii quyt
cuc xung t ch l mt cuc din bin my mc v ngi bnh t ra khng kh nng p li s
i hi ca cuc sng v khng chu dng nhng sc mnh cao nht v to ln nht ca mnh. Nu
c quyn chn c l ngi ta s chn s tht bi v vang sau mt cuc gip chin l c vi nh
mnh.
Ti phi cho cc bn r nhng l do khc khin cho ti khng th bt u bi hc v bnh thn
kinh bng cch ni n bnh tinh thn bt an chung cho mi ngi trc. C bn cho rng ti phi
lm th v nu lm khc ti s gp nhiu kh khn khi mun chng minh rng tnh dc chnh l cn
bnh chnh yu ca bnh thn kinh. Cc bn lm, trong nhng bnh thn kinh hon chuyn, mun
t ti quan nim chng ta phi bt u bng cch gii thch tho ng cc triu chng. Trong cc
hnh thc thng thng ca bnh thn kinh gi l hin ti, vai tr gy bnh ca cuc sng tnh dc l
mt s kin hin nhin, rt d nhn thy. Cch y hn hai mi nm, mt hm, sau khi t hi ti
sao trong khi nghin cu nhng ngi tinh thn bt an, ngi ta li khng g n i sng tnh
dc ca h, ti vp phi s kin ny. Lc ti nh phi hy sinh cm tnh ca thn ch nghin
cu r rng hn, nhng cng phi mt bao nhiu cng trnh mi nhn ra rng i sng tnh dc bnh
thng khng gy bnh thn knh (ti mun ni bnh thn kinh hin nay). Tt nhin lun ny coi
r nhng s c bit, gia con ngi c mt ci bt nh thng i lin vi hai ch bnh thng,
nhng v phng din chiu hng ni chung th cho ti ngy nay n vn gi nguyn gi tr. Ngay
t do ti n nh c lin quan c bit gia mt vi hnh thc ca s tinh thn bt an v
mt vi s ri lon trong i sng tnh dc, v ti tin chc rng nu ti c nhng vt liu v thn ch
ging nh ngy xa th c l ngy nay ti cng i n kt lun tng t. Ti c dp nhn thy rng
khi mt ngi dng mt li tho mn tnh dc khng y , nh th dm chng hn, s mc
mt chng bnh thn kinh hin ti v chng bnh ny s i sang mt hnh thc khc khi
ngi ny dng mt li tho mn khc li bnh thng. Do khi thy c thay i trong ngi
bnh l ti on ra ngay ngi thay i phng tin tho mn. Ti vn c thi quen l khng
chu b ri nhng iu d on v nghi ng trc khi lm cho ngi bnh phi b thi khng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thnh thc, bt h phi th nhn nhng iu h lm. V th c nhiu ngi bnh thch thay i bc s
hn l th nhn nhng iu b n v i sng tnh dc.
Ti khng phi l khng nhn thy rng khng phi bt c bnh thn kinh no cng bt
ngun i sng tnh dc. C ngun trc tip mt s ri lon v tnh dc, nhng cng c
bnh ch pht sinh sau khi mt mn tin quan trng hay sau khi b mt bnh nng no trong
c th. Mi sau ny chng ta mi ct ngha c s vic ny khi bt u nhn thy lin quan h
tng gia ci ti v kht dc, ri khi c c nhiu bng chng hn v s lin quan ny th iu ct
ngha trn cng c gi tr hn. Mt ngi ch b bnh thn kinh khi ci ti ca anh ta khng th ch
ng c s kht dc bng cch ny hay cch khc. Ci ti cng kho bao nhiu cng d ch ng
kht dc by nhiu. Mi khi ci ti b yu i, bt c v l g, th lp tc kht dc mnh ln theo v m
ng cho bnh thn kinh pht trin. Gia ci ti v kht dc cn c nhiu lin quan mt thit na,
nhng chng ta khng ni n v khng lin quan g n vn ca chng ta hin nay. iu cn thit
v c ngha l trong mi trng hp, d bnh pht hin ra cch no mc lng, nhng triu chng
bao gi cng do kht dc cung cp, do kht dc phi tiu ph nhiu sinh lc trong trng hp ny.
By gi ti phi yu cu cc bn ch n s khc bit c bn gia bnh thn kinh hin ti v bnh
thn kinh tm l, t trc ti nay chng ta ch mi n loi trn, bnh thn kinh hon chuyn
thi. Trong khi c hai trng hp cc triu chng u bt ngun kht dc. C hai u c s tiu ph
khc thng v sinh lc ca kht dc v trong c hai trng hp u c s tho mn c thay th.
Nhng nhng triu chng trong bnh thn kinh hin ti nh: nhc u, chong vng, cm gic au
n, mt c quan no b kch ng, mt c nng no b yu i hay thi hot ng,v.vu
khng c mt ngha tinh thn no. Nhng triu chng c tnh cch thn th, khng nhng trong
cc pht hin (nh trong bnh no lon thn kinh chng hn) cng nh trong qu trnh pht hin m
khng c s tham d ca mt din bin tinh thn no. Trong tnh trng chng lm sao c th
tng ng vi s hot ng ca s kht dc trong khi s kht dc chnh l mt ng lc tinh thn.
Cu tr li khng th gin d hn. Cc bn cho php ti nhc li mt trong nhng li ch trch mn
phn tm hc. Do ngi ta ni rng mn phn tm hc m mun n nh mt l thuyt tm l
thun tu v bnh thn kinh th mt th gi v ch v l thuyt tm l khng th no hiu c mt
cn bnh. Nhng khi a l l ra ngi ta qun mt rng c nng tnh dc khng phi ch c tnh
cht thun tu tinh thn cng nh c th. Nu chng ta nhn ra trong cc triu chng ca bnh thn
kinh tm l nhng s pht hin tinh thn ca cc s ri lon v tnh dc, chng ta khng ngc nhin
khi thy nhng kt qu trc tip v c th ca chng trong bnh thn kinh hin ti.
Khoa chun bnh cho chng ta mt ch dn qu bu v cch quan nim bnh thn kinh hin ti.
Trong vic pht hin triu chng v trong nh hng ca chng ti cc c nng v hot ng khc
ca c th, bnh thn kinh hin ti rt ging vi trng thi bnh hon do cc cht c t bn ngoi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
vo gy nn hay do s t nhin thiu cc cht trong c th, ngha l do s nhim c cng nh

do s vng mt ca cc cht c. S ging nhau cng mt thit hn na khi cht c khng phi do
t bn ngoi a vo m do s xut hin ngay trong c th, v d nh trong bnh Basedow. Theo
ti s ging nhau a n kt lun l bnh thn kinh bt ngun nhng s ri lon trong vic
thay i cc phn t tnh dc trong c th, hoc v nhng phn t ny pht ra qu nhiu cht c
khin cho ngi bnh khng chu ni, hoc v mt vi iu kin bn trong hay tinh thn lm ri lon
s hot ng ca cc phn t ny. Qun chng khn ngoan pht biu kin v tnh cht ca nhu cu
tnh dc cho rng i tnh l s say sa do mt vi th ung hay nc ngi gy ra. Trong khi
nhng ch nh thay i phn t tnh dc i vi chng ta khng c ngha g r rt, chng ta ni
rng c hai cht m mt l cht c v mt l cht ci hoc ni rng ch c mt cht c tnh dc
l nguyn nhn ca mi s kch ng kht dc. To lu i l thuyt ca phn tm hc m chng ta
sng to ra thc ra ch l mt thng tng kin thit m chng ta phi t trn mt h tng c s ly
trong c th. Nhng iu chng ta cha lm c.
iu biu th cho phn tm hc, v phng din khoa hc, khng phi l vt cht m khoa ny
nghin cu, chnh l k thut em dng. Ngi ta c th em p dng n vo lch s vn minh, khoa
hc tn gio v thn thoi hc cng nh l thuyt bnh thn kinh. Mc tiu v s ng gp duy nht
ca n l s khm ph ra v thc trong i sng tinh thn. Nhng vn lin quan n bnh thn
kinh hin ti vi triu chng bt ngun nhng vt thng lm c trc tip, khng thuc phm vi
phn tm hc. Mn ny v khng th cung cp c mt iu g v vn nh phi trng mong vo
cc cng trnh nghin cu ca khoa sinh l y hc. Nu ti ha vi cc bn l s c nhng bi hc
v thn kinh bnh hc nhp mn ng l ti phi bt u bng nhng hnh thc gin d nht ca
bnh thn kinh hin ti, ri mi ni n thn kinh phc tp hn hu qu ca nhng s ri lon trong
kht dc, v nh th c v t nhin hn. i vi bnh thn kinh hin ti ng l ti phi trnh by tt
c nhng g hc tp c t mi pha hay tt c nhng iu chng ta tng l mnh bit, v mt khi
n bnh thn kinh tm l, ng l ti phi ni v phn tm hc nh mt phng tin k thut ph
thuc quan trng nht trong tt c nhng phng tin c trong tay chng ta hiu r cc trng thi
. Nhng ti ch mun hin cc bn nhng bi hc v phn tm hc nhp mn ti mun cho cc
bn c mt nim v phn tm hc hn l bnh thn kinh v iu ny khng bt buc ti phi bt
u bng bnh thn kinh hin ti, mt ti v tch s i vi phn tm hc. Ti cho rng chn la
nh th c li cho cc bn hn v phn tm hc l mn ng cho mi ngi c hc thc quan tm
n v nhng tin su xa v lin quan mun mt ca n. Cn thuyt v bnh thn kinh ch l mt
chng ca y khoa ging nh cc chng khc.
Vy m cc bn c quyn ch i chng ta quan tm mt phn no n nhng bnh thn kinh hin
ti. Chng ta bt buc phi quan tm n v nhng lin quan cht ch ca bnh ny vi bnh thn
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
kinh tm l. V th nn ti cho cc bn bit l chng ta phn bit ba hnh thc thun tu ca bnh
thn kinh hin ti: thn kinh suy nhc, lo s v u ut. S phn chia ny khng phi l khng b ch
trch. Danh t th ai cng bit ri. C nhng bc s nht nh phn i mi s phn loi trong th gii
hn lon ca bnh thn kinh, mi s ng nht ho trong vic chun bnh, trong mi c nhn bnh
hon, khng cng nhn c s phn chia thnh bnh thn kinh hin i v tm l. Ti cho rng cc v
bc s ny i qu xa, khng theo con ng dn ti mi tin b khoa hc. C khi bnh thn kinh xut
hin di hnh thc thun tu, nhng thng chng lin kt vi mt vi hnh thc khc hay vi mt
bnh thn kinh tm l. Nhng khng phi v th m chng ta c th khng chp nhn s phn chia
ni trn. Cc bn hy ngh n s khc bit gia cc qung v cc sc do khong vt t ra.
Nhng qung thng xut hin di hnh thc c nhn c l v chng do cc tinh th hp thnh v
tinh th no cng tch ring ra mt ch khng lin can g n tinh th bn cnh. tng do cc
khong cht hp thnh, cht khong ny lin kt vi nhau theo mt hnh thc no l thuc vo
cc iu kin ring ca s cu to. Chng ta bit qu t v khi im cng nh v qu trnh pht trin
ca bnh thn kinh c th thit lp mt l thuyt tng t vi l thuyt v tng. Nhng chng
ta ngh ng khi cho rng bnh thn kinh cng do nhng thc th c lp hp li chng khc g tinh
th trong qung.
Gia nhng triu chng ca bnh tinh thn hin i v bnh thn kinh tm l c mt lin quan rt
hay gip cho chng ta hiu c s thnh lp ca cc triu chng trong bnh thn kinh tm l: triu
chng ca bnh thn kinh hin i c th coi nh ht nhn v giai on u tin ca bnh thn kinh
tm l. Lin quan ny cng c gia bnh suy nhc thn kinh v bnh thn kinh hon chuyn, gia
bnh lo s v bnh no lon thn kinh do s lo s gy ra, gia bnh u ut v bnh lon thn kinh tr
con. Chng ta ly th d gia bnh au u v chng au hng trong bnh no lon thn kinh. Phn
tch cho thy rng bng s c ng v di chuyn, nhng s au n ny dc dng nh s tho mn
thay th ca mt s kch ng kht dc. Chng ta khng ch trng rng mi triu chng lon thn
kinh no u c mt ht nhn nh th; d trng hp ny c bit xy ra lun lun, thng c
bnh no lon thn kinh, trong vic thnh lp triu chng, thch dng mi nh hng, d c tnh cch
bnh thng hay bnh hon m s kch ng kht dc c th c c trn c th. Chng gi vai tr
ca nhng ht ct bao trm trn v x c ca cc con c. Bnh thn kinh tm l cng dng nhng
du hiu tm thi ca s kch ng tnh dc, thng i cng vi s giao hp nh nhng vt liu tin
li nht, thch hp nht thnh lp triu chng.
Mt s din tin cng loi cng c mt im ng quan tm c bit trong vic chun bnh v cha
bnh. C nhng ngi tuy khng mc mt bnh thn kinh no r rng c nhng t nhin mc bnh
ny ch v c mt s thay i bnh hon no pht ra trong c th, v d nh mt vt thng hay mt
vt bng, lm cho cng vic hon thnh triu chng b thc tnh lm cho triu chng do thc t cung
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
cp tr thnh i din ca mi tr tng tng ngng cung v thc ch ch bt c mt c hi no

xut hin.Trong trng hp ny bc s cha chy theo li ny hay li khc: hoc tm cch hu b cn
bn c th m khng g n to lu i bnh thn kinh ang honh hnh, hoc tm cch cha
bnh thn kinh va tnh c xut hin m khng g n nguyn nhn do c th gy ra bnh .
Ch cn nhn vo kt qu thu lm c l ngi ta thy ngay phng php no hiu nghim nhng
mun c mt quy tc chung cho nhng s vic qu thc l kh.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
S lo s php phng
Nhng iu ti trnh by trong phn trn v tinh thn bt an chung cho mi ngi c th lm cho bi
trnh by tr thnh khng y . Ti bit th v iu lm bn ngc nhin hn l vic ti sao ti
khng ni mt cu no v vn lo s php phng c trong khi n chnh l mt triu chng m mi
ngi tinh thn bt an u phn nn c, c ngi cn cho l chnh s lo s lm cho h au kh
gh gm nht, c ngi cho rng chnh ni lo s t ti mt cng gh gm nht thc y h
lm nhng hnh vi v l nht. Ti khng h c mun trn trnh vn , tri li ti li mun em
m x vn ti nhng chi tit thc nh.
Ti khng cn gii thiu vi cc bn v s lo s; mi ngi cc bn t nht trong i mnh cng
mt ln cm thy ci cm gic hay ni ng hn trng thi tnh cm . C l cha ai t hi ti
sao chnh nhng ngi tinh thn bt an li l nhng ngi au kh v lo s ngi khc? Ngi ta
thy s ht sc t nhin, ngi ta ch ln ln hai ch bt an v lo s y sao? C v nh
hai th ch l mt. Ngi ta lm v c nhiu ngi lo s m tinh thn khng bt an v nhng ngi
tinh thn bt an c mi triu chng tr triu chng lo s.
D sao th vn lo s cng l ni m mi vn quan trng nht, linh tinh nht u hng v, mt
iu b n nu c gii ra s a li khng bit bao nhiu nh sng soi t i sng tinh thn. Ti
khng bo rng ti s em li cho cc bn mt gii php hon ho, nhng cc bn cng thy trc
rng phn tm hc s nghin cu vn bng nhng phng php khc hn phng php y khoa
c in. Y khoa c in quan tm nht n vn xem ni lo s c cn bn gii phu no trong c
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
th khng? H cho l mt s kch thch tu hnh v ngi bnh c bit h b bnh thn kinh
ca m h. Tu hnh hay tu di l mt vn rt ng n, rt p. Ti nh li l ngy xa ti
tn bao nhiu th gi v kh nhc hc c quan . Nhng ngy nay ti th nhn trong s vic
nghin cu ni lo s ch c g lm cho ti l l hn l s tm hiu con ng m s kch ng thn
kinh i t tu hnh xung theo.
Trc ht chng ta c th ni rt lu n s lo s m khng cn ni n bnh thn kinh bt an ni
chung. Cc bn s hiu m khng cn gii thch g thm khi thy ti gi ni lo s thc s ngc li
vi ni lo trong bnh thn kinh. Ni lo s thc s l mt ci g d hiu v hp l phi. l phn
ng vi ngh l mnh sp gp mt s nguy him t bn ngoi, mt s nguy him m mnh ch i,
bit trc, lin kt vi tng b trng phi c coi nh s pht trin ca bn nng t bo v. Lo
s thng xy ra trc i tng v trong tnh trng no? iu ph thuc vo mc hiu bit v
quyn lc ca mnh i vi th gii bn ngoi. Ngi mi r s mt khu i bc trc mt hay
khi thy c nht thc, trong khi mt ngi da trng bit iu khin i bc v bit trc l c nht
thc s khng s hi g. Nhiu khi chnh v hiu bit qu nhiu m ngi ta lo s v bit trc s
nguy him qu sm. Mt ngi mi r quen sng trong rng trng thy mt con ng mn m ra
trc mt l s ri v bit l ng i ca mt d th, trong khi ngi vn minh khng quen sng
trong rng khng s g c v khng r mnh ang cnh mt con vt nguy him. Mt ngi thy th
y kinh nghim s hi nhn mt ln my nh trn tri v bit rng m my bo trc mt cn
ging t sp ti trong khi ngi i trn tu vn thn nhin v khng bit iu .
Suy ngh k chng ta s thy l chng ta cn xt li kin cho rng ni lo s thc s l iu hp l
phi v thch ng vo mt mc ch no . Thi hp l phi nht khi mnh ng trc mt mi
nguy him no l liu xem sc mnh c th chng li s nguy him khng, ri s quyt nh xem
nn chy trn, nn chng c li hay nn tn cng trc. Nhng trong thi khng c ch cho s
lo s: d c lo s cng khng gii quyt c g, s g n vn n v c khi khng lo s s vic s
tt p hn cha bit chng. Nh vy khi ni lo s ln qu mnh, n s lm t lit mi hot ng
v c khi t lit c mun chy trn na. Thng thng phn ng chng li s nguy him l
s dung ha lng lo s vi hnh vi t v. Khi mt con vt lo s, b chy, ch c thi b chy
mi hp l cn s lo s khng p ng mt mc tiu no c.
V vy, ngi ta c th cho rng s lo s khng bao gi hp l ht. Nhng chng ta nn phn tch
thc k cng tnh trng do s lo s to nn nu chng ta mun c mt nim ng n v iu .
Trc ht ng s sa son n nhn nguy him v th nn mi t lo ngi v tinh thn cng
cm gic mi cng thng. Tnh trng ch i v sa son ny l mt tnh trng tt v nu khng
ng s s gp nhiu mi nguy him to ln. Do tnh trng m c hnh ng c nng: hoc chy
trn hoc t bo v tch cc; ri sau mi c lo ngi. S lo s cng pht trin gii hn bao nhiu,
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
cng t ra l mt du hiu by nhiu, v s din tin bin i tnh trng sa son lo ngi php phng
thnh hnh vi cng xy ra cng nhanh v hp l by nhiu. V th cho nn trong s lo s php phng
ch c s sa son n nhn nguy him mi l yu t c ch, cn s lo s c v nh tri vi mc tiu.
Ti b qua vn xem xt trong ting ni thng ny nhng ch lo u, s hi, kinh hong c ch
dng mt th hay nhiu th khc nhau khng. Ti cho rng s lo s u c lin quan n trng thi
con ngi ch khng lin can n i tng trong khi trong s s hi, ng s thng ch n
i tng gy s hi hn. S kinh hong i vi ti c mt ngha c bit ch mt hnh vi chng
li mt s nguy him m ngi ta khng ch i v khng c bit trc. Ngi ta c th cho rng
ngi ta dng lo s chng li s kinh hong.
D sao cc bn cng thy rng hai ch lo s c rt nhiu ngha thnh ra chng c ngha no thc
ng v do hai ch tr nn m h bt nh. Lun lun ngi ta coi s lo s nh mt trng thi
ch quan do ngha lo s cng ngy cng tng gy nn v ngi ta gi trng thi l trng thi tnh
cm. Nhng trng thi tnh cm l g v phng din ng lc? l mt ci g rt phc tp. Mt
trng thi tnh cm trc ht gm c mt vi tc dng thn kinh hay phng ng ri mi n mt vi
cm gic, v cm gic ny gm hai loi: mt l s ghi nhn nhng hnh vi c nng xy ra ri n
cm gic kh chu hay d chu. Chnh cm gic kh chu hay d chu cho ta bit r v tnh cch c
bn ca trng thi tnh cm ni trn. Ti khng tin rng ni th l ni ht nhng iu cn bit v
trng thi tnh cm. Trong mt s trng thi chng ta c th vt qua nhng yu t ni trn v nhn
ra rng ci nhn ca trng thi ny chnh l s lp i lp li nhiu ln ca mt vi bin c quan trng,
c ngha m ng s sng. Bin c ny c th ch l mt cm gic rt c k, c tnh cch rt
tng qut c khi thuc v thi tin s khng phi ca c nhn m ca ni ging na. Mun cho d
hiu hn, trng thi tnh cm cng c cu to chng khc g bnh no lon thn kinh, ngha l gm
c mt k nim ghi vo trong tm tr ngi bnh t lu. Vy cn no lon thn kinh c th em so
snh vi mt trng thi tnh cm va hp thnh xong v trng thi tnh cm c th c coi
nh s pht biu mt bnh no lon thn kinh tr thnh di truyn.
Cc bn ng cho rng iu ti ni v trng thi tnh cm c cng nhn trong tm l hc bnh
thng. Tri li ch l mm mng do phn tm hc to nn v ch ng trong phm vi trong phn
tm hc thi. iu m tm l hc cho chng ta bit v nhng trng thi tnh cm nh thuyt ca
Fames Lange chng hn, chng lm sao hiu c i vi nhng nh phn tm hc chng ta, v
cng chng th em ra tho lun c. Nhng chng ta cng khng cho rng kin ca chng ta v
trng thi tnh cm ng hon ton; cc bn ch nn coi iu ti sp ni v vn ny nh mt bc
u tin ti mi trng ti tm ny. Ti tip tc. Ti tin rng trng thi tnh cm do s lo s biu th
chnh l cm gic tht li m s lo s sng li sau khi thy i, thy li nhiu ln. c th l mt
s sinh , ngha l mt hnh vi c mt cm gic au bun, mi khuynh hng phng ng, mi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
cm gic trong c th tp trung vo tng s hi i ch mt s him nguy sp ti m chng ta

c bit n nhiu ln ri, ngha l c nhiu kinh nghim ri. Chnh v mu trong huyt qun
c thay th qu nhanh lm tng s kch ng ln nn chng ta mi cm thy lo s php phng.
Vy s lo s u tin c tnh cht nhim c. Nh ch lo s php phng (angoisse gc ting La
Tinh angustiae c ngha l cht hp, ting c l augst) c ngha l ngi ta ngp ngng kh th khi
ng trc mt tnh trng c thc v by gi li sng li trong trng thi tnh cm. Chng ta s thy
l vic trng thi lo s php phng khi ln u tin a con phi sng xa ngi m l mt s vic c
ngha. Chng ti cho rng chnh ni lo u tin ny c sng i sng li nhiu ln trong tm
tng ca con ngi t th h ny qua th h khc in su vo tm tng ca con ngi n ni
khng mt c nhn no c th thot khi trng thi tnh cm ngay c khi ngi ta l Macduff, mt
con ngi ra i mt cch khc hn l t trong bng m chui ra. Chng ta khng bit i vi nhng
ging vt khc khng phi l loi vt c v s lo s xy ra nh th no. V th chng ta khng
bit s lo s c ging s lo s ca chng ta khng?
Chc cc bn t m mun bit ti sao ngi ta li c th t ti ci nim l chnh s sinh l
ngun gc ca trng thi tnh cm m s lo s l biu th. nim ny khng ly trong l thuyt: ti
c sau khi ngh n t tng ngy th ca i chng. Mt hm - t lu lm ri my bc s
chng ti ngi n cm quanh mt ci bn trong mt tim cm. Mt ngi trong bn k cho nghe mt
cu chuyn l th xy ra trong k thi n h sinh va qua. Ngi ta hi mt n th sinh ti sao trong
nc u i li c ct xu, th c ta tr li v a b lo s. Cc gim kho ci m ln v nh trt
c th sinh. Ring ti, ti c cm tng l c th sinh ng thng hi ny c cm gic m h v
lin quan gia hai s vic ni trn v ti ng v pha c ta.
By gi chng ta ni n s lo s ca nhng ngi tinh thn bt an, s pht hin ca chng nh th
no? Chng c lin quan g mi khng? C nhiu iu phi ni lm. Trc ht chng ta c mt trng
thi lo s tng qut, bp bnh lc no cng sn sng bu vu vo bt k mt hnh dung no hin c
cho n mt nguyn c, nh hng ti s phn on, sn sng ch i thc lu gp c mt c
hi chng minh hnh vi ca mn. Trng thi ny chng ta gi l trng thi lo s trong ch i hay
trng thi lo s php phng. Nhng ngi lo s nh th ny thng tin liu thy nhng bin c
thc gh gm, trong bin c tnh c no cng nh nhn thy bo trc mt tai nn, bao gi cng cho
l mnh s gp nhng iu xu xa nht khi thy xy ra mt chuyn g khng r rng. Khuynh hng
ch i tai nn ny l mt c tnh c trong rt nhiu ngi m ngoi li lo s ny ra khng c v g
l b bnh c; ngi ta thng trch h hay bun ru bi quan; nhng s lo s trong ch i ny cng
xy ra vi mt mc mnh hn trong cn bnh m ti gi l bnh thn kinh lo s c xp vo
loi bnh thn kinh hin i.
Mt hnh thc lo s khc tri li c tnh cch tinh thn lin kt vi nhng i tng v trng thi:
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
l chng s. Nh tm l hc M ni ting Stanley Halt a ra c mt l chng s vi nhng

danh t Hy Lp rt ku. Nhng chng s ny ging nh mi vt thng Ai Cp nhng nhiu hn
nhiu. Cc bn hy nghe y tt c ci g c th thnh i tng ca chng s: s bng ti, s ngi
tri, khong khng m rng, s mo, nhn, su, rn, chut, ging t, mi nhn, mu, nhng ch
ng kn, ng ngi, c c, qua cu, du lch trn bin hay bng ng xe la, v.v Cng trnh
nghin cu u tin phn bit ba loi: mt vi i tng hay trng thi c mt v g gh s ngay c
nhng ngi bnh thng, v th nn nhng chng s ny i vi chng ta chng c g kh hiu tuy
rng cng s hi hi qu ng. V d nh s rn, chng s rn l chung cho c nhn loi. Chnh
Ch.Darwin t cho chng ta nghe ng ta s rn nh th no khi trc mt ng ta c c mt chic
a bng thy tinh che ch. Trong loi th hai chng ta xp nhng trng hp c lin quan n mt
vi s nguy him nhng m l s nguy him m chng ta khng n. V d nh i xe la c
th b nguy him hn l nh: b xe m nhau chng hn; i tu c th b m tu v b cht ui;
vy m chng ta vn i xe la v i tu in m khng h lo s, khng ngh n nguy him. i qua
cu cng c th b ri xung sng nu cu b gy, nhng khi qua cu chng ta u c ngh n iu
. S c c cng c th mang li mt vi s nguy him, c khi chng ta tm cch trnh n nhng
khng phi v th m chng ta khng dm chu ng mt vi lc c c. Tt c nhng iu gii thch
trn cng ng vi s s nhng m ng, s ni b ng kn, s ging t, v.v iu lm chng ta
thy l l trong nhng chng s hi ny khng phi l ni dung m l cng ca s s. Ngi ta
s m khng c ci g ngn tr c. C khi chng ta c cm tng rng nhng ngi bnh khng
s nh chng ta cng s trc nhng trng thi hay i tng m h gp.
Loi th ba l nhng chng s m chng ta khng hiu ni. Khi thy mt ngi n ng khe mnh,
ng tui, s hi khi i qua mt con ng ph trong tnh nh m anh ta bit rt r. Hay mt ngi
n b b ngoi trng rt khe mnh m co rm ngi li khi c mt con mo ng nh vo o hay
mt con chut chy qua phng, lm sao chng ta c th bit gia nhng ci s c th c lin quan
no v thy c s nguy him m ch c ngi s mi tin l c thi? V chng s ging vt ta thy
r ch l nhiu ngi qu ght nhng ging vt thi v chng ta c nhng bng c tri li m
c rt nhiu ngi li khng bao gi i qua mt con mo hay mt con ch m khng vut ve chng.
Cn chut m rt nhiu b s c dng gi nhau rt u ym: c c gi ly lm thch th khi
c ngi yu gi l con chut nht ca anh li ht ln gh ngi khi thy mt con chut chy
qua. V nhng ngi s ng ph chng ta chng cn cch no khc ct ngha hn l cho h ch
l nhng a b con. Chnh ngi ln cho a b bit rng nu i vo ch ng ngi hay ra ph
l c th gp him nguy v anh chng b chng s ny ht s khi c ngi i cng.
Hai hnh thc lo s ni trn, hnh thc lo s trong ch i v chng s khng lin quan g n nhau
c. Ngi ta khng th ni rng s s ny l mt giai on tin tin ca s s kia v nu c ngi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
no c c hai chng cng mt lc th ch l tnh c v rt t khi xy ra. Trng thi lo s tng

qut nng nht cng khng thng km theo chng s ni trn; c nhng ngi sut i s ci ny
n ci n nhng li khng mc chng s tng qut, ngun gc ca bi quan. c bng chng ch ra
rng c nhiu chng s nh s khng gian, xe la, ch xy n i vi nhng ngi ng tui, cn
nhng chng khc nh s bng ti, ging t loi vt c v nh xy ra ngay trong nhng nm u
tin ca cuc i. Nhng bnh trn c v tr thnh bnh nng, cn nhng chng di th c tnh
cch c bit thi. Khi mt ngi b nhng chng s loi sau ny, chng ta c l l tin rng h
cn s nhiu s khc na, chng ta xp tt c nhng chng s ny vo loi no lon thn kinh lo s.
Ngha l coi chng nh mt bnh rt gn vi chng no lon thn kinh hon chuyn (hystrie de
conversion).
Loi th ba t chng ta trc mt iu b n v chng ta khng th bit c gia s lo s ny v s
him nguy e da ngi bnh c nhng lin quan g. Trong bnh no lon thn kinh chng hn, s lo
s i lin vi nhng triu chng no lon khc hay xy ra trong bt c iu kin kch ng no;
thnh ra trong khi ch i mt s pht hin tnh cm, chng ta ngc nhin nhiu khi xut hin mt s
lo s m chng ta khng ch i. Sau cng lo s c th xut hin m chng cn iu kin g c, y
nh mt cn s t nhin xut hin chng c mt nguyn nhn g. Trong nhng cn s xut hin t
nhin ny chng ta thy chng c th b phn tch ra c. C cn s c th xut hin bng mt triu
chng duy nht cng rt mnh nh run ly by, chong vng, hi hp, nghn ngo. Chng ta
khng thy trong s lo s ny tnh cm chung cho mi s lo s khc. Nhng trng thi ny phi c
coi nh lo s thc s c v phng din chun b cng nh cn bnh.
n y c hai cu hi t nhin xut hin. Gia s lo s trong bnh thn kinh trong s nguy
him khng gi mt vai tr no c, hay ch gi mt vai tr chng c ngha g v s lo s thc s bao
gi cng l phn ng i vi mt mi nguy thc s c lin quan g khng? Phi hiu s lo s thn
kinh nh th no? Chng ti mun trc ht khng b c nguyn tc: mi khi c s lo s xy
ra tt phi c mt iu g gy ra s lo s .
Quan st trong bnh vin cho thy mt s yu t gip ta hiu c bnh lo s thn kinh. Ti mun
em vn ra tho lun vi cc bn.
A/Chng ta khng kh g khi cho rng s lo s trong ch i hay lo s tng qut l thuc vo mt
vi hot ng ca i sng tnh dc hay ni cho ng hn vo mt vi s p dng tnh kht dc.
Trng hp gin d v b ch nht cho s hc hi l trng hp ca nhng ngi chu kch ng v
b, thy tha mn, nh nhng ngi n ng trong thi k nh hn hay nhng ngi n b c
chng bt lc, hay s c mang nn thng rt dng vt ra ngoi m h trc khi xut tinh. Trong
nhng trng hp ny s kch ng kht dc bin mt nhng ch cho lo s hoc lo s trong ch
i hoc mt cn lo s c mang thng gy bnh thn kinh lo s cho n ng v nht l cho n b
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
v xy ra nhiu n ni mi khi ng trc mt ngi bnh cc bc s thng bo nhau nn ngh n

cn bnh trc nht. Lm nh th chng ta c dp quan st rng bnh bin mt ngay mt khi
ngi chng thi khng ngng giao hp trc khi xut tinh nh th.
Theo ch ti bit th chnh nhng bc s ngoi mn phn tm hc cng cng nhn lin quan gia s
ngng giao hp v bnh thn kinh lo s. Nhng c nhiu ngi s cho rng s d c nhng ngi
ngng giao hp nh th l v h c sn mm mng ca s lo s trong ngi t lu ri. L lun
ny c ci chnh ngay tc khc bng thi ca ngi n b m hot ng tnh dc c tnh cch
tiu cc, ngha l chu theo hng dn ca n ng. Mt ngi n b cng c nhiu kh cht bao
nhiu cng thch giao hp by nhiu, cng c kh nng hng th tnh dc by nhiu v cng c
phn ng bng hin tng lo s i vi s bt lc v s ngng giao hp ca ngi n ng by
nhiu.
S tit dc c nhiu bc s khuyn nn dng tt nhin ch gy ra trng thi lo s trong trng hp
s kht dc khng c tha mn tng ln n mt cng no v khng b hy b v nhng
ci dng thay th. S pht sinh ra trng thi bnh hon bao gi cng l thuc vo nhng yu t
cht lng. Nhng ngay c khi khng ni n chuyn bnh tt na m ch ni n tnh tnh thi,
nhng ngi tit dc thng l nhng ngi tnh nt bt nh, nay lo s, nghi ng, cn nhng ngi
bo dn, lun lun khng bao gi lm ci tr ngng giao hp bao gi. D i sng vn minh thay
i nhng lin quan gia i sng tnh dc v tnh nt con ngi th no chng na th nhng lin
quan cng vn mt thit hn bao gi.
Ti cha ni cho cc bn nghe v nhng quan st xc nh nhng lin quan ny gia kht dc v s
lo s. Chng ta s phi ni n vai tr ca mt vi giai on trong i sng nh tui dy th hay tui
tt kinh chng hn trong vic pht sinh ra bnh lo s, nhng giai on ny l thng lm tng s kht
dc ln rt nhiu. Trong nhiu trng hp khi b kch ng, ngi ta cn quan st thy s dung ha
gia kht dc v bnh lo s v s thay th tnh dc bng s lo s na. T nhng s kin ny, chng
ta a ra hai kt lun: ngi ta c cm tng rng ch l s tch ly ca s kht dc b ngn tr
khng cho hot ng v tt c mi s din bin nhn thy u c tnh cch c th. Ngi ta khng
nhn thy s lo s pht sinh ra nh th no t s kht dc; ngi ta ch nhn thy rng kht dc
vng mt v c thay th bng lo s.
B/Mt im khc c s phn tch bnh thn kinh tm l nht l bnh no lon thn kinh cung
cp. Chng ta bit l trong nhng bnh ny s lo s ch xut hin cng vi cc triu chng nhng
cng c khi c mt s lo s khng lin quan g n triu chng c v xut hin di hnh thc ca
tng cn mt hay trong mt tnh trng thng trc. Ngi bnh khng bit ti sao h li lo s nh
th v thng gn cho chng s ny cho s lo s thng thng nht: s cht, s b in di, s ng
kinh. Khi phn tch s lo s hay triu chng i cng vi s lo s ngi ta thng tm ra nguyn do
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chnh l v dng hot ng ca tinh thn bnh thng khng lu thng v b lo s thay th. Hay
ni r hn chng ta coi s hot ng ca v thc khng chu mt s dn p no, pht trin bnh
thng cho ti khi n thc. S din tin ny thng c mt trng thi tnh cm i theo v chng ta
ngc nhin khi thy rng trng thi tnh cm ny trong mi trng hp u b dn p v thay th
bng s lo s d c tnh ca trng thi y ra sao mc lng. Cho nn khi ng trc mt trng
thi lo s no lon thn kinh, chng ta c quyn cho rng ng bn v thc i cng vi n hoc
l mt tnh cm cng tnh cht - nh lo s, xu h, ngng ngng - hoc l s kch ng kht
dc hoc l mt tnh cm i nghch, hung hng nh s gin d gh gm hay bnh thng. Vy
s lo s tc l mt mn tin thng c dng i ly s kch ng tnh cm ca ni dung ca
chng b s pht biu hy dit v dn p.
C/Mt cuc th nghim th ba ly trong nhng ngi b m nh, nhng ngi hu nh khng b lo s
bao gi. Khi chng ta ngn cn khng cho nhng ngi b m nh lm nhng c ch m nh ca h
hay khi chnh h t thi khng lm nhng c ch na, h thng b lo s xm chim v nhiu
khi phi lm li nhng c ch m nh ny. n chng ta hiu rng lo s lun lun np ng sau
nhng c ch m nh v nhng c ch ny c thc hin ch v ngi bnh mun trnh khi lo s.
V th nn trong bnh thn kinh m nh s lo s khng xut hin ra ngoi v c cc triu chng
thay th; v nu chng ta quay tr li vi bnh no lon thn kinh, chng ta cng thy tnh trng
tng t, kt qu ca s dn p: hoc l mt ni lo s thun ty, hoc mt s lo s i km cc triu
chng hoc l ton th cc triu chng y khng c lo s. Nh th chng ta c th ni rng, nu
nhng triu chng xut hin th ch l v chng mun ngn cn khng cho lo s xut hin v nu
khng c chng th lo s th no cng xut hin. Quan nim ny lm cho s lo s tr thnh trung tm
im ca s quan tm ca chng ta i vi vn c lin quan n bnh thn kinh.
Nhng iu quan st ca chng ta lin quan n bnh lo s thn kinh a n kt lun l chnh s di
chuyn ca kht dc ra ngoi con ngi thng ngy gy ra s lo s chnh l giai on cui
cng ca s din tin ca c th. Phn tch bnh no lon thn kinh v bnh b m nh, chng ta
cng i n kt lun nh th v n cho ta thy r s i sai ng v s lo s u bt ngun s t
chi khng chu can thip ca cc yu t tinh thn. l tt c nhng iu chng ta bit v cch pht
sinh ra bnh lo s trong bnh thn kinh; nu nhng iu ny c th m h th lc ny ti cha tm ra
con ng c th a chng ta i xa hn.
Cn mt vn kh gii quyt na l vn quy nh nhng lin quan v s lo s thn kinh, bt
ngun t mt s hot ng bt bnh thng ca kht dc v s lo s thc hin tng ng vi mt
phn ng chng li mt mi nguy him. Ngi ta tng rng l nhng ci g ri rc, nhng thc
ra chng ta khng c phng tin no phn bit c hai loi lo s ny.
Nhng dy lin lc hin ra ngay khi chng ta xt n s tri ngc gia ci ti v s kht dc.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Nh chng ta bit, lo s s d xut hin nh mt s phn ng ca ci ti v l du hiu bo trc

s chy trn; trong s lo ngi bnh thn kinh chng ta cng c th cho rng ci ti tm cch chy trn
thot khi s i hi kht dc, coi s him nguy bn trong ngy cng khc mi nguy him bn
ngoi. Quan im ny dn ti mt kt lun: mi khi c s lo s l phi c mt s kin gy ra s lo s
. Nhng s ging nhau gia hai loi cn i xa hn na. Cng nh gp mt mi nguy him bn
ngoi no lo s thng tm cch chy trn. Nhng chnh s mu toan chy trn ny li dn n s
dng chn li tm cch chng c, s pht trin ca s lo s cng b ngng li bi s xut hin ca
cc triu chng ri sau cng nhng ch cho chng.
iu kh hiu trong cc lin quan gia s lo s v cc triu chng nm ch khc. Lo s c ngha l
ci ti chy trn trc kht dc, vy m chnh s kht dc li gy ra lo s. S kin ny tuy khng
p vo mt ngi ta, vn l mt s kin c thc; v th nn chng ta ng qun rng kht dc ca
ngi no cng l mt thnh phn trong ngi v khng th chng li ngi nh mt s
kin t bn ngoi vo. iu chng ta cha hiu r l s sng ng chung cho mi ni lo s, l vn
t hi xem trong khi hot ng th nhng ngh lc tinh thn em dng l nhng ngh lc no v ngh
lc ny t nhng h thng tinh thn no n. Ti khng th ha tr li c cc cu hi ni trn,
nhng chng ta s xem xt hai du vt khc nhau v i hi khng ch nghin cu v quan st trc
tip hin cho chng ta mt s khng nh cn thit. Chng ta s xt n vn pht sinh ra s lo s
i vi tr con v vn ngun gc ca s lo s trong bnh thn kinh lin kt vi cc chng s.
Trng thi lo s lun lun xy ra i vi tr con v thc kh bit, s lo s ca tr con c phi l mt
s lo s thc s hay ch l mt s lo s do bnh thn kinh gy ra khng. Chnh thi ca tr con ci
chnh s khc bit m chng ta dnh cho hai loi lo s ny. Mt ng chng ta thy c g l lng khi
thy a tr con t ra lo s khi ng trc ngi l mt, trc nhng tnh th mi v nhng i
tng mi. Chng ta hiu phn ng ny ca chng v chng yu t v khng bit nhiu. V vy
chng ta cho rng tr con lo s thc s v khi ra i chng mang mm mng ca s lo s ny ri
vi tnh cch di truyn. Tr con ch lp li thi ca ngi c s v ngi mi r, v khng bit r
v khng c cch t bo v, nn t ra lo s trc nhng ci g mi, trc nhng s vic i vi
nhng con ngi vn minh th chng c ngha l g, tr thnh quen thuc v khng h lm cho h
lo s. V tt nhin nhng chng s ca tr con cng c th c coi nh tng t vi nhng iu
chng ta thng gn cho nhng giai on c s trong qu trnh pht trin ca ngi ln .
D sao chng ta khng nn b qua s vic l khng phi bt c a tr con no cng by t mt ni
lo s ging nhau, cng mt cng nh nhau v a tr no t ra lo s trc bt c vt g v tnh
th g u l nhng a sau ny s mc bnh thn kinh. Vy mm mng bnh thn kinh c sn trong
ngi a b cng pht hin di hnh thc ca mt tnh nt d dng, lo s thc s, trng thi lo s
xut hin nh mt trng thi u tin, v ngi ta kt lun rng tr con cng nh ngi ln u t ra
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
lo s trc sc mnh ca kht dc chnh l v h s bt c mt ci g. Quan nim s vic nh th

chng khc g ph nhn rng chnh s kht dc sinh ra lo s, v khi xt nhng iu kin ca mt
s lo s thc s, chng ta s t nhin i n kt lun l chnh ci thc rng mnh bt lc, yu t,
khng c gi tr g c m tr con cng nh ngi ln sau ny mc bnh thn kinh, ni khc i, chnh
thc ny l nguyn nhn u tin gy ra bnh thn kinh, khi thc thay v phi chm dt khi ht
tui u th li c tip tc tn ti trong ngi ln.
Li l lun ny c v gin d v quyn r khin cho chng ta ch trng n. Nhng n li a n
hu qu l di chuyn iu b mt v tinh thn bt an sang mt ch khc. V tng rng mnh khng
c gi tr g c c tn ti mi c coi nh mt iu c thc n ni chng ta phi t hi ti sao
nhng ngi c khi li c mt sc khe bnh thng. Nhng trng thi lo s ca tr con cho ta
bit nhng g? a b ch t ra lo s khi ng trc nhng ngi l i km, cn nhng vt mi
gy lo s cho tr ch n sau ngi v tnh th ni trn. Nhng a tr lo s trc mt ngi l ch v
n cho rng ngi ny i vi n c xu, v n cm thy mnh qu yu i vi ngi l, ngi ny
c th mang li cho n mt mi him nguy i vi i sng, an ninh v s sung sng ca n. Thc
ra khng lm g c nhng a b lc no cng nghi ng, lc no cng lo s mnh b tn cng v
nhng s tn cng ny trn ngp c nhn loi. ng hn a b s d lo s khi ng trc mt
ngi l l v t xa ti nay n ch quen nhn mt ngi m n yu mn: l ngi m. S
tht vng v bun ru ca n bin thnh lo s; vy s lo s chnh l s kht dc khng cn
dng c na v s kht dc ny v khng dng c na nn phi bin thnh lo s. V khng
phi l ngu nhin nu chng ta thy trong s lo s ca a tr hnh nh ca s lo s u tin xy ra
trong lc mnh mi sinh, s tch bch a tr ra khi lng ngi m.
Chng s u tin nhn thy a tr con l chng s bng ti v c n; chng u tin cn tn ti
mi trong sut cuc i v c hai chng u c mt nguyn nhn chung nhau, l s vng mt ca
ngi m yu du v chm sc n. Mt a b lo s trong bng ti ht ln ni vi ngi c ngi
trong phng bn: C i, c ni cho con nghe i, con s lm - C ni ln th c li g cho con v
con c trng thy c u. a b tr li: Khi c ting ngi, chu cm thy nh tri sng hn.
Vy s bun ru cm thy trong bng ti bin thnh s lo s bng ti. Vy khi chng ta ni rng s
lo s trong bnh thn kinh l mt hin tng ph thuc v ch l mt trng hp c bit ca s lo
s thc s thi, chng ta ni mt iu khng ng: ngoi ra i vi a tr, trong s lo s thc s
v s lo s thn kinh c mt im chung nhau: l c hai ni u c mt nguyn nhn. S kht
dc khng c em dng. Cn v ni lo s thc s tr con c v nh ch c trong mt mc
khng ly g lm nng lm. Trong tt c nhng tnh th sau ny c th tr nn chng s nh ng
trn ni cao, i cu hp trn mt nc, i xe la hay i trn tu bin, tr em khng t v lo s v n
khng bit. ng l ra tr con phi nhn c bng di truyn nhiu bn nng t v hn v nh th
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nhim v ca nhng gim th trng nom cho chng khi b nguy him s tr nn d dng hn nhiu.
Nhng trong thc t nhiu khi tr khng c t lng sc mnh m lm nhiu iu nguy him, chnh
v n khng bit th no l nguy him. N chy trn b nc, tro ln ca s, chi dao ko, nhn
hay vi la, ngha l tt c nhng th g nguy hi cho n v lm cho mi ngi lo s. Chnh s gio
dc lm cho lo s pht sinh bi v chng ta khng th cho chng t hc ly nhng iu
bng kinh nghim c.
Nu c nhng a tr chu nh hng ca s gio dc pht sinh ra lo s ny ti mt mc
lm cho chng t mnh tm c nhng s nguy him m ngi ln ni n nhng khng
bao gi bit trc l nguy him, chnh l v trong ngi chng c mt nhu cu kht dc mnh
hn hay v chng c thi quen tha mn tnh dc rt sm. Chng ta khng ngc nhin khi thy
nhiu a tr sau ny s tr nn nhng k tinh thn bt an bi l khng c g lm cho bnh thn kinh
d pht ra hn l vic con ngi khng kh nng chu ng trong mt thi gian di hay ngn ca
s dn p kht dc. Cc bn hy nhn thy rng, y chng ta ch trng n yu t cu thnh m
quan trng cha h b chng ta ph nhn. Chng ta ch chng i li ci quan nim, ch ch trng
n yu t cu thnh thi m khng n nhng yu t khc, rng cho yu t cu thnh mt a
v quan trng nht ngay c trong trng hp yu t ny ch gi mt vai tr ph thuc thi hay khng
c lin can g c.
By gi cc bn cho php ti tm tt nhng kt qu lm c trong vic quan st trng thi lo s
trong a tr: s lo s ca a tr con gn nh khng c g chung vi s lo s thc s, tri li rt gn
s lo s bnh thn kinh ca ngi ln. N bt ngun t mt s kht dc khng em dng, ri ch v
khng tm c i tng tp trung tnh i vo thay th kht dc bng mt vt bn ngoi hay
mt tnh th mi.
V by gi cc bn hn khng bc mnh khi nghe ti ni rng chng ta chng cn g hc cc chng
s na. Trong cc chng s ny ging y nhng s lo s ca tr con: kht dc khng c em dng
lun lun bin thnh mt s lo s thc s v do bt c mt s nguy him no t bn ngoi vo
u c th tr thnh mt ci g thay th cho s i hi ca kht dc. S tng ng cc chng s v
s lo s tr con chng c g ng cho ta ngc nhin c v nhng chng s tr con khng nhng ch
in hnh cho nhng chng s ca ngi ln m cn l iu kin pht sinh trc tip ca nhng
chng ny na. Bt c mt chng s no trong bnh no lon thn kinh ca ngi ln bao gi cng
bt ngun mt chng s tr con v ch tip tc chng s ny ngay c khi n c mt ni dung khc
hn v c mt tn khc. Hai chng bnh ni trn ch khc nhau v cch hot ng thi. Trong ngi
ln, mun cho s lo s tr thnh kht dc, s vic kht dc khng c dng n trong mt khong
thi gian no cha . Ngi ln t lu bit tm xp kht dc ra mt bn v dng n mt cch
khc. Nhng khi kht dc l thnh phn ca mt s hot ng tinh thn b dn p th ngi ta li
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thy mt tnh trng ging nh tnh trng ca tr con khi chng khng phn bit c gia v thc v
thc. Chnh nh s tht li v chng s tr con ny m kht dc tm c mt phng sch tin li
bin thnh lo s. Chng ta ni nhiu n s dn p nhng bao gi cng n s phn ca
trng thi tnh cm i lin vi s biu th ca s dn p v mi n tn by gi mi bit c s
phn u tin ca trng thi tnh cm ny l phi bin thnh lo s mc du trong trng thi bnh
thng c tnh ca n ra sao. S bin i ca trng thi tnh cm ny l phn quan trng nht ca s
hot ng ca s dn p. Ni n n khng phi d dng g v chng ta khng th khng nh s c
mt ca nhng trng thi tnh cm v thc nh chng ta khng nh s c mt ca cc s pht
biu v thc. D v thc hay hu thc th bao gi s pht biu cng vn c nhng tnh cht nh
nhau v chng ta rt c th ni n ci g tng ng cho mt s pht biu v thc. Nhng mt
trng thi tnh cm bao gi cng l mt s hot ng phng in v phi c quan nim khc mt
s pht biu; cha tm cch phn tch v vch r nhng tin lin quan n nhng hot ng tinh
thn, chng ta cha th ni trong trng thi tnh cm s v thc tng ng vi ci g. V th nn
chng ta khng lm cng vic y, nhng chng ta mun gi nguyn ci cm tng l s pht
trin ca lo s gn lin vo h thng v thc.
Ti ni rng s bin i ca kht dc thnh lo s hay ni cho ng hn s pht hin ca kht dc
di hnh thc lo s l s phn u tin dnh cho kht dc b dn p. Ti mun ni rng khng
phi l s phn duy nht v cui cng ca kht dc. Trong bnh thn kinh c khi xy ra s din bin
lm ngn tr s pht trin ca lo s v thnh cng vic ny bng nhiu cch khc nhau. Trong cc
chng s, chng hn ngi ta nhn thy c hai giai on trong s din bin bnh thn kinh. Giai
on th nht l giai on trong kht dc b dn p v bin thnh lo s trong khi lo s gn lin
vo mt mi him nguy bn ngoi. Trong giai on th hai mi s phng v bo m c a ra
ngn tr kht dc khng cho tip xc vi mi nguy him bn ngoi ny. S dn p c coi nh
mt mu toan ca ci ti chy trn trc s kht dc m ci ti coi nh mt mi nguy him. Chng
s c th coi nh mt trn trnh chng vi s nguy him bn ngoi lc ny ang thay vo ch
ca kht dc. S yu km ca h thng phng th em dng trong chng s l ch ci thnh
tr rt mnh bn ngoi li khng mnh bn trong. Kht dc khng thnh cng hon ton
trong vic y li s nguy him ra ngoi. V th cho nn trong cc bnh thn kinh khc mi c h
thng phng th khc chng li s pht trin c th xy ra ca s lo s. l mt chng mi rt
hay trong tm l bnh thn kinh, chng ta khng th cp n vn ny ngay c s n s dn
ta i rt xa, nht l mun hiu c chng ta cn c nhng iu hiu bit c bit su xa. Ti ch cn
thm mt vi cu vo nhng iu va ni. Ti ni n s phn cng ca ci ti bo v s dn
p vi mc ch gi cho s dn p c tn ti, ngha l chng li s pht trin ca s lo s
thng km theo s dn p.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Chng ta hy quay tr li cc chng s. Ti trnh by l nu ch tm cch ct ngha ni dung ca

cc chng s hay ch tm xem i tng ny hay i tng n hoc trng thi ny hay trng thi n
s tr thnh i tng ca chng s thi th qu l mt iu thiu st. i vi chng s th ni dung
ca n chng khc g ci mt trc ca gic m r rng i vi chnh gic m. Ngi ta c th cng
nhn rng trong cc ni dung ca chng s, c mt vi i tng, ng nhng li Stanleyfall ni, c
th tr thnh i tng cho s lo s cng vic d phng gy ra. Gi thuyt ny c xc nhn bng
s kin rng rt nhiu i tng lo s ny ch lin quan vi s him nguy mt cch tng trng thi.
Nh th chng ta r a v v cng quan trng ca vn lo s trong tm l ca bnh thn kinh.
Chng ta bit r s lin lc cht ch ca pht trin lo s vi nhng s i thay ca kht dc v h
thng v thc. Quan nim ca chng ta tuy nhin vn cn mt l hng l chng ta cha th xc
nh xem vic mt s lo s thc s phi c coi nh mt s pht biu ca bn nng t bo tn ca
ci ti do u m ra.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Thuyt kht dc v bnh thn kinh Narcissisme
(Bnh ca nhng ngi m say chnh sc p ca mnh)

nhiu ln v ngay mi y thi, chng ta phn bit khuynh hng ca ci ti v nhng khuynh
hng tnh dc. S dn p cho thy l lun lun gia hai khuynh hng ny c s phn i nhau v
trong cuc xung t bao gi nhng khuynh hng tnh dc cng thua v phi tm cch tho mn
bng nhng phng sch tht li khc: trong thc t ngi ta khng th ch ng c nhng khuynh
hng tnh dc, nhng nhng khuynh hng ny tm thy trong tnh cch khng th ch ng c
ny mt s n b cho s tht bi ca mnh. Chng ta thy hai loi khuynh hng ny c hai thi
khc nhau ng trc nhu cu ca i sng thc t v do chng theo hai con ng pht trin
khc nhau v lin lc vi thc t bng hai cch khc nhau. Chng ta tng rng nhng khuynh
hng tnh dc lin lc cht ch vi trng thi tnh cm ca ci ti hn nhng khuynh hng ca
chnh ci ti, nhng iu ny hon ton y i vi mt vn quan trng duy nht. Cho nn
h tr kt qu ny chng ta phi k n s kin ng ch l s khng tho mn ci i v ci kht,
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
hai bn nng t tn ti s ng nht khng bao gi bin nhng khuynh hng thnh nhng
khuynh hng lo s, trong khi vic kht dc khng c tho mn bao gi cng bin thnh khuynh
hng lo s tr thnh mt hin tng lun lun xy ra v c bit n nhiu nht.
V vy chng ta qu c quyn phn bit nhng khuynh hng tnh dc v khuynh hng ca ci ti
v khng ai ph nhn quyn c. Chnh ci quyn phn bit pht sinh ra vic c mt ca
bn nng tnh dc vi tnh cch mt s hot ng ca con ngi. Ch c iu cn hi l chng ta gn
cho s phn bit mt tm quan trng, mt tnh cch su xa nh th no? Chng ta ch c th tr
li cu hi mt khi n nh r rng s khc nhau trong khi hot ng ca nhng khuynh hng
tnh dc trong cch pht hin v phng din c th v tinh thn v nhng khuynh hng khc tri
ngc vi chng, v nht l khi chng ta bit r c tm quan trng ca nhng hu qu do s khc
nhau ny gy ra. Tt nhin chng ta khng c l do g ni rng gia cc khuynh hng ny c s
khc nhau g v thc cht. C hai loi u ch l nhng ngun ngh lc v tm hiu xem c phi thc
ra hai loi ny ch l mt hay khng, hay gia chng c mt s khc nhau v mt thc cht no hay
khng v nu trong thc t chng ch l mt th khi no chng tch bch nhau ra; vn ny phi
c tho lun khng da trn nhng khi nim tru tng m phi da trn cn bn nhng s kin
do sinh l hc cung cp. Nhng s hiu bit ca chng ta v vn ny cn thiu st, nhng d
khng thiu st chng na th vn cng chng thuc phm vi mn phn tm hc.
Chng ta s khng c li g khi chp nhn kin ca Jung v tnh duy nht, cn bn ca mi bn
nng v gn cho nhng ngh lc c pht hin ra trong cc bn nng ci danh d kht dc. V
khng th no gt b c c nng tnh dc ra ngoi i sng tinh thn, chng ta b bt buc phi
ni n mt s kht dc c tnh cht tnh dc v mt s kht dc khng c tnh cht tnh dc. Chng
ta c l do khi ch dng danh t kht dc ch nhng khuynh hng tnh dc thi v t trc ti nay
chng ta bao gi vn cng ch dng danh t kht dc theo ngha thi.
V th nn ti ngh rng vn nn i xa ti mc no trong vic phn bit nhng khuynh hng tnh
dc v cc khuynh hng t bo tn khc khng thnh vn , khng quan trng i vi phn tm
hc. Phn tm hc khng c thm quyn gii quyt vn . Tuy nhin sinh l hc cho ta vi iu
ch dn chng t rng s phn cch c ngha su xa. Tnh dc l c nng c nht trong c th
con ngi vt ra khi c nhn v rng buc con ngi vi dng ging con ngi. S hot ng ca
c nng ny khng c ch cho c nhn nh cc c nng khc, tri li cn gy ra bit bao nhiu nguy
him e da i sng con ngi, nhiu khi cn lm mt i sng ny na, khi c nng t n mc
khoi lc cao. V li c th mt phn no i sng sau vi tnh cch di truyn. Sau cng con ngi
c nhn thng t coi nh yu t cn thit nht v coi tnh dc nh mt cch tho mn nh trm
ngn cch khc, v phng din sinh l ch l mt giai on trong bao nhiu th h, mt ci bu
trong mt nguyn sinh cht bt dit, mt ngi chim lnh tm thi trong mt s giao thc di sn.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Tuy nhin, s gii thch bnh thn kinh v phng din phn tm hc khng cn n nhn xt c tm
quan trng qu cao nh th. S kho st ring bit khuynh hng tnh dc v khuynh hng ca ci
ti cung cp cho ta phng sch tm hiu bnh thn kinh hon chuyn. Bnh ny chnh l kt qu
ca s xung t gia nhng khuynh hng tnh dc v nhng khuynh hng bn nng t bo tn,
hay ni v phng din sinh l bng nhng danh t m h hn, gia ci ti c hiu nh c nhn
con ngi c lp, vi ci ti coi nh mt phn t ca mt th h. Chng ta c l do tin rng ch
loi ngi mi c s phn bit gia hai ci ti c nhn v x hi ny; cho nn trong tt c cc ging
vt trn mt t, con ngi hin cho chng ta mt mi trng tt nht kho st v bnh thn
kinh. S pht trin qu mc ca kht dc ca con ngi, i sng tinh thn di do, hu qu ca s
pht trin kht dc c v nh to iu kin gy ra s xung t . Tt nhin chnh nhng iu
kin ny cng l iu kin pht sinh ra nhng tin b to ln ca loi ngi, nhng iu tin b gip
cho loi ngi b li ng sau tt c nhng ci g c chung vi loi vt, thnh ra tnh di truyn lm
cho con ngi d mc bnh thn kinh chnh l mt tri ca chic m ay, ngha l ca nhng nng
khiu c tnh cht thun tu ca con ngi. Nhng thi chng ta hy tm gc li nhng iu l lun
ch c tc dng a chng ta i xa nhng vn hin i.
T trc ti nay chng ta lm vic trn cn bn nh l c th phn bit c nhng
khuynh hng ca ci ti v nhng khuynh hng tnh dc da theo s pht hin ca c hai.
i vi bnh thn kinh hon chuyn th s phn bit nh th chng gp kh khn g. Chng ta
gi l kht dc nhng s hao ph sinh lc m ci ti dnh cho nhng i tng ca cc khuynh
hng tnh dc v gi l li ch nhng s hao ph sinh lc bt ngun trong cc bn nng t bo
tn; bng cch theo di mi nh c ca kht dc, nhng s bin i v s phn sau cng ca n,
chng ta c c mt khi nim u tin v s hot ng ca cc ng lc tinh thn. V phng
din ny, bnh thn kinh hon chuyn hin cho ta vt liu c vic nht. Nhng v chnh ci ti,
v nhng t chc ca ci ti, cch cu to v hot ng ca nhng t chc ny ta cha bit g ht v
chng ta ch c th chng l bit u s phn tch cc bnh thn kinh khc chng gip cho ta ri
nh sng vo nhng vn .
Chng ta m rng quan im phn tm hc ca chng ta n nhng chng bnh khc ny. Chnh
v th nn nm 1908 sau mt cuc tho lun vi ti, K.Abraham a ra lun l c tnh chnh
ca bnh in sm pht nm trong s vic kht dc khng nh c trn nhng i tng ca cn
bnh ny (gia bnh no lon thn kinh v bnh in sm pht c nhng s khc nhau v tm l tnh
dc). Nhng mt khi kht dc ca nhng ngi in khng nh c trn nhng i tng th n i
u? Abraham tr li l kht dc quay tr li vi ci ti v chnh s quay tr li ny, vic kht dc
nhy vi v vi ci ti chnh l ngun gc ca thi quen k cc thch danh vng cao sang trong bng
in pht sm. Thi quen k cc thch danh vng cao sang c th so snh vi s thi qu v gi tr
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tnh dc ca i tng m ngi ta nhn thy trong i sng tnh i. y l ln u tin chng ta
nhn thy mt c im ca bnh tm l ng trc mt i sng tnh i bnh thng.
Ti phi ni ngay vi cc bn: nhng quan nim u tin ca Abraham vn cn tn ti trong phn
tm hc v tr thnh cn bn trong thi ca chng ta i vi bnh thn kinh. Dn dn ngi ta
quen vi ngh l s kht dc m chng thng thy nh c trn cc i tng, s pht hin ca
mt khuynh hng tm c tho mn bng nhng i tng , s kht dc cng c th b ri cc
i tng v thay th chng bng ci ti. Lc ngi ta mi tm cho s pht hin ny mt hnh
thc hon ho hn bng cch t nhng lin lc cht ch hn gia nhng yu t cu thnh ca n.
Ch narcissisme m chng ta ch s di chuyn ni trn ly mt bnh m P.Nacke m t,
trong ngi ng tui i vi thn th mnh c mt s say m u ym thng thy trong mt i
tng tnh dc bn ngoi.
Ngi ta t nh l nu mt khi kht dc c th nh c ngay trn chnh thn th mnh thay v phi
nh c trn mt i tng khc th s vic khng th c coi l mt s vic c bit v khng
c ngha; m bnh narcissisme chnh l trng thi ni chung v s khi ri t mi pht sinh ra
tnh i i vi mt i tng v s pht sinh ny khng v th m lm mt i bnh narcissisme.
Theo nhng iu chng ta bit v s pht trin ca kht dc i vi i tng, rt nhiu khuynh
hng tnh dc lc u c s tho mn m ngi ta gi l t tho mn ny gii thch ti sao
tnh dc li chm tr trong vic thch ng vi nguyn l thc t do gio dc mang li. Nh vy, tc
l s t tho mn l hot ng tnh dc trong giai on nc st ca s nh c kht dc.
Tm li, chng ta t to ra mt hnh dung v cc lin quan gia kht dc ca ci ti v kht dc
khch quan m ti c th c th ho bng mt s so snh ly trong ng vt hc. Cc bn hn bit
nhng sinh vt s ng gm c mt nguyn sinh cht ch hi khc nhau cht t. Nhng sinh vt ny
phng ra nhng chn gi tiu thot sc sng ca chng. Nhng chng cng c th rt nhng chn
gi li v cun trn mnh li nh mt vin trn. Chng ta v nhng chn gi vi s vn mnh
ca kht dc ti nhng i tng trong khi khi chnh ca n vn nm trong ci ti, chng ta cho
rng trong nhng trng hp bnh thng kht dc ca ci ti c th bin thnh kht dc khch quan
v chnh kht dc khch quan cng c th quay tr li vi ci ti c.
Nh nhng hnh dung ny chng ta c th gii thch, hay ni mt cch khim nhng hn, m t mt
s ln trng thi tinh thn phi c coi nh nm trong i sng bnh thng, thi tinh thn trong
tnh i, trong cc chng bnh c th, trong gic ng. V trng thi gic ng, chng ta ni rng gic
ng chnh l s thot khi nh hng ca i sng bn ngoi ph thuc vo ham mun c ng
ngon. Chng ta ni rng mi hot ng tinh thn ban m trong gic m u lm vic cho s ham
mun ny, chu s quy nh v ch ng ca nhng l do ch k. ng v phng din kht dc
chng ta cho rng gic ng l mt trng thi trong mi sinh lc, kht dc hay ch k, gn lin vo
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
i tng, ri khi cc i tng quay vo ci ti. Cc bn c thy rng quan nim ny ch r

cho ta thy tnh cht s ngh ngi v s mt nhc trong gic ng khng? Quang cnh c thot khi
i sng bn ngoi mt cch sung sng nh th c b tc v phng din tinh thn. Trng thi
phn phi kht dc c xa li tr li trong ngi ng: trong kht dc l li ch ca ci ti sng,
chng rt ho hp, dnh lin vo nhau trong mt ci ti khng cn n bt c mt yu t no khc.
y chng ta cn hai nhn xt: Th nht chng ta lm th no phn bit c nc xt v s
ch k? Theo ti, nc xt chnh l s b tc c tnh cch kht dc cho s ch k. Ni n ch
k chng ta ch ngh n nhiu iu g c ch cho c nhn; nhng ni n nc xt chng ta
ngh n s tho mn kht dc ca c nhn. V phng din thc t, s kht bit gia ch k v
nc xt c th i xa na. Ngi ta c th rt ch k nhng vn khng thi gn cho mt vi i
tng rt nhiu sinh lc kht dc trong khi s tho mn ny tng ng vi nhng s i hi ca ci
ti. S ch k s lm sao cho s theo ui nhng i tng khng lm hi n ci ti c. Ngi ta
c th va ch k m li va c tnh nc xt rt trm trng na. Ngha l c th gt ra ngoi nhng
i tng tnh dc mt cch d dng hoc v phng din ca tho mn tnh dc trc tip hoc v
phng din ca nhng khuynh hng dn xut t nhu cu tnh dc m chng ta thng i lp vi
tnh dc thun tu, iu ny chng ta go l tnh i. Trong tt c cc trng thi phng on nay s ch
k xut hin nh mt yu t t trn ht mi iu phn i, mt yu t bt bin, trong khi nc xt
ch l yu t lun lun thay i. S tri ngc ca ch k, s v tha khng h trng hp vi s ph
thuc ca cc i tng vo s kht dc, khc ch k ch khng theo ui s tho mn tnh dc.
Ch trong trng thi tnh i tuyt i, lng v tha mi trng hp vi s tp trung kht dc vo mt i
tng. i tng tnh dc thu ht vo cho mnh mt phn ca nc xt do chng ta mi c ci
m chng ta gi l s thi qu gi tr tnh dc ca i tng. Nu thm vo chng ta c tnh v
tha ca s ch k truyn vo i tng tnh dc th i tng ny tr nn mnh v cng: ngi ta c
th cho rng i tng thu ht c ci ti.
Sau bi thuyt trnh kh khan v kh nhai ca khoa hc chc cc bn s khoan khoi khi nghe mt
bi ca t s tri ngc gia nc xt v trng thi tnh yu. Ti ly bi ny trong Westostilicher
Divan ca Goth:
SULEIKA
Cc dn tc d l k n l hay k chin thng
Bao gi cng ng vi nhau im ny:
Hnh phc tuyt i ca tr con trong tri t,
Ch thy trong c tnh con ngi thi.
D i sng nh th no chng na, ngi ta cng sng c,
Mt khi ngi ta bit r chnh mnh,
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Ch c g mt i ht,
Mt khi ngi ta vn nguyn nh ngi ta by gi,
HATEM
C th c lm. l d lun thng thng.
Nhng ti theo mt con ng khc.
Tt c hnh phc trn tri t ny,
Ti ch thy tp trung ht trong ngi Suleika thi.
Ch trong trng hp nng ban cho ti nhng c n.
Nu nng khng thm nhn ti,
Ti cho rng,
Ti s mt ht.
S khng cn thng Hatem na.
Nhng ti bit ti s lm g.
Ti s ho mnh vo trong con ngi sung sng.
c nng ban cho nhng ci hn.
Nhn xt th hai ca ti b tc cho thuyt v gic m. Chng ta s khng th ct ngha c s pht
sinh ra gic m nu chng ta khng cng nhn, vi tnh cch b tc, rng v thc b dn p tr nn
c lp vi ci ti trong mt mc no , thnh ra n khng chu s ch ng ca ham mun trong
gic ng v gi vng v tr ca n d rng mi sinh lc khc ph thuc vo ci ti u b thu ht
phc v gic ng trong mc m chng gn lin vo nhng i tng. n lc chng ta mi
hiu ti sao ci v thc c th li dng c s hu b hay gim st ca kim duyt trong m
cp ly nhng ci g cn st li ban ngy cng vi cc vt liu do nhng ci g cn st li
cung cp, hp thnh mt ham mun trong m b cm on. Ngoi ra cng c th l nhng ci g
cn st li ban ngy, do vic n giao tip vi ci v thc b dn p c kh nng chng li kht
dc b gic ng xm chim ht. Trong s kin ny c mt c tnh v cng quan trng c tnh cch
sng ng m chng ta phi a vo trong quan nim ca chng ta lin can n s thnh lp gic
m.
Mt bnh trong c th, mt ci g lm cho mnh au n; mt chng vim c quan no
u to ra mt trng thi m hu qu l s tch ri ca s kht dc ra khi i tng ca n.
Kht dc sau khi ri khi i tng ca mnh tr vo vi ci ti bm cht vo b phn au n
trong thn th. Ngi ta c th khng nh rng trong nhng iu kin ny s tch ri ca kht dc
ra khi i tng ca n cn mnh hn s tch ri ca s ch k i vi th gii bn ngoi. iu ny
nh m ng cho chng ta hiu r bnh ut trong , mt c quan cng lm cho ci ti bn tm rt
nhiu nhng chng ta khng bit rng ci ti lc cng ang bnh. Nhng ti khng mun i su
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
hn vo con ng ny na, hay phn tch nhng trng thi m gi thuyt v s quay tr v trong ci
ti ca s kht dc c th lm thnh d hiu hn hay c th hn: l do l ti mun nhanh chng tr
li hai im m cc bn mun hi. Th nht, cc bn mun bit ti sao khi ni n gic ng, n
bnh tt v cc tnh trng khc, ti li phn bit kht dc v li ch, khuynh hng tnh dc v
khuynh hng ca ci ti trong khi ngi ta c th phn tch cc s bng cch ch ni n mt
sinh lc duy nht, sinh lc ny trong khi hot ng c th hoc bm vo i tng, hoc bm vo ci
ti, phc v cho khuynh hng ny hay khuynh hng khc. Th hai cc bn ngc nhin khi thy ti
coi s tch ri kht dc ra khi i tng nh ngun gc ca mt trng thi bnh hon trong khi s
bin i ca kht dc khch quan thnh kht dc ca ci ti, cng thuc thnh phn cc hot ng
tinh thn bnh thng lp i lp li hng ngy, hng m.
Ti tr li nh sau. Li bi bc th nht ca bn nghe c. Vic xem xt nhng trng thi gic ng,
bnh tt v tnh i c l khng bao gi s dn ti s phn bit gia kht dc khch quan v kht dc
ca ci ti, gia kht dc v li ch. Nhng bn qun mt nhng cng trnh kho cu khi u ca
chng ta, nhng cng trnh ri nh sng vo nhng trng thi tinh thn m chng ta kho cu
t trc ti nay. Ch v chng kin s xung t pht sinh ra bnh thn kinh chuyn hon m gia
nhng bn nng tnh dc v bn nng t bo tn. Chng ta khng th no b c s phn bit .
Vic kht dc ca cc i tng c th bin thnh kht dc ca ci ti, vic phi xt n s c mt
ca kht dc ca ci ti l cch gii thch duy nht c gi tr i vi nhng iu b n ca bnh thn
kinh m chng ta gi l nc xt, v d nh b in sm pht, i vi nhng iu ging nhau v
khc nhau gia bnh ny mt ng v bnh no lon thn kinh cng bnh m nh ng khc. Hin
nay chng ta p dng cho gic ng, bnh tt v trng thi tnh i nhng iu m chng ta thy khng
th chi ci c ti ni khc. Chng ta cn tip tc s p dng xem chng s a chng ta ti
u. lun duy nht khng c rt ra mt cch trc tip t s nghin cu phn tm hc l nh
sau: kht dc vn l kht dc, d em p dng cho cc i tng hay cho ci ti ca ng s v
khng bao gi n bin thnh li ch, ch k c; i vi li ch cng vy, n khng bao gi bin thnh
kht dc c. Nhng lun ny cng ging nh s phn bit gia khuynh hng tnh dc v khuynh
hng ca ci ti, s phn bit m chng ta phi gi li cho ti khi n b ph nhn v l do ch li
ca s pht minh.
Li bi bc th hai ca bn cng ng nhng i sai ng hng. Tt nhin s quay tr v vi ci
ti ca kht dc sau khi tch ri khi i tng khng phi l nguyn nhn trc tip gy bnh; chng
ta chng thy hin tng ny xy ra trc khi bt u gic ng ri li tht li tr li sau khi
thc dy sao? Ging vt li ti trong nguyn sinh cht tht chn gi vo ri li th ra khi gp c hi.
Nhng s vic xy ra khc hn khi c mt s din tin no rt cng quyt bt buc kht dc
phi tch ri khi i tng. Kht dc sau khi tr thnh nc xt khng tm li c con ng tr
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
v i tng na v chnh s gim st ca tnh di ng ca kht dc mi l nguyn nhn gy bnh.

Ngi ta c th ni rng trong mt vi gii hn no s tch lu ca kht dc khng chu ng
c. Nu kht dc phi bm vo mt i tng no chnh l v ci ti gy nn. Nu chng ta
nh i vo chi tit ca bnh in sm pht, ti s cho cc bn hay rng s din tin lm cho kht dc
sau khi tch ri khi i tng khng tm c quay v vi nhng i tng na - s din tin
cng gn s dn p hay mt s g ging th. Nu ti ni cho bn hay rng nhng iu kin ca s
dn p th cc bn s c cm tng nh ang i trn con ng quen thuc. S xung t c v nh
ch l mt, v din ra bng nhng sc mnh ging nhau. Nu kt qu ca cuc xung t c khc
nhau nh trong bnh no lon thn kinh chng hn th ch l do s khc nhau v bn cht. Trong
ngi bnh ca chng ta, phn yu trong qu trnh pht trin ca kht dc, phn gy ra triu chng,
li ch khc. C l tng ng vi giai on s khai ca nc xt m bnh in sm pht quay tr
li trong giai on cui cng ca n. iu ng ch l chng ta b bt buc phi cng nhn trong
kht dc ca tt c cc bnh thn kinh nc xit nhng im nh c tng ng vi nhng giai on
pht trin sm hn trong cc bnh no lon thn kinh v m nh nhiu. Nhng cc bn bit rng
nhng khi nim chng ta thu lm c trong khi kho st bnh thn kinh chuyn hon cng gip
cho chng ta tm c ng hng phi theo trong bnh thn kinh nc xt kh tm hn nhiu v
phng din thc t. Nhng im ging nhau rt nhiu v thc ra ch c mt hin tng thi. V th
cho nn bn hiu r nhng s kh khn, nu khng ni l khng th c i vi nhng mun da
vo thn kinh hc ct ngha nhng bnh ny m khng bit g v bnh thn kinh hon chuyn
phn tm hc.
Bnh in sm pht khng phi ch c nhng triu chng thot ra t s tch bch ca kht dc khi
cc i tng ri tch lu li bn trong ci ti, vi tnh cht ca mt kht dc nc xt. Ngi ta phi
dnh ch ln cho nhng hin tng khc gn lin vo nhng c gng ca kht dc i vi cc i
tng, ngha l tng ng vi mt mu toan tr li hay khi bnh. Nhng triu chng sau ny cn
m ng ch hn na. Chng c nhiu im ging nhau vi triu chng ca bnh no lon thn
kinh, t im ging nhau hn vi bnh m nh, tuy nhin vn khc c hai bnh ny v nhng im
khc. C v nh trong s c gng quay tr li vi i tng bnh trong thn kinh sm pht,
kht dc thnh cng trong vic bm vo cc i tng nhng thc s ch bm vo c
bng ca cc i tng thi, ngha l vo s pht biu thnh li ni ca cc i tng .
Ti khng th ni nhiu hn na nhng cho rng thi ca kht dc trong khi c gng quay v vi
cc i tng gip cho ta hiu r c s khc bit thc s gia mt s khc bit hu thc v
mt s pht biu v thc.
Ti a cc bn vo mt vng t trong mn phn tm hc s t c nhiu tin b. K t
khi chng ta quen vi danh t kht dc ca ci ti chng ta tm hiu c bnh thn kinh nc
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
xt; cng vic ca chng ta cn l tm c cch gii thch sinh ng v cc bnh ny v lun th b
tc nhng iu hiu bit ca chng ta v i sng tinh thn bng cch o su nhng iu bit v
ci ti. Tm l ca ci ti m chng ta nh xy dng, khng th da trn cn bn ca nhng d kin
ca s quan st ni tm, m phi da trn cn bn ca s phn tch nhng iu ri lon v phn tn
ca ci ti nh trong s kht dc. C th sau khi xong cng vic th gi tr ca nhng iu hiu
bit v bnh thn kinh hon chuyn v lin quan n kht dc s gim i. Nhng cng vic ny cha
tin c bao nhiu. Chng ta khng th dng ht k thut ca chng ta trong vic tm hiu bnh
thn kinh nc xt nh trong bnh thn kinh hon chuyn. Ti ni cho cc bn nghe ti sao. Mt khi
tin ln mt bc trong bnh thn kinh nc xt, chng ta nh cm thy mt bc tng bt chng ta
dng li trong mt lc. Trong cc bnh thn kinh hon chuyn tuy c gp nhng im chng i
nhng chng ta ph b c tng chng ngi vt mt. Trong bnh thn kinh nc xt, s khng
c v nh khng th no vt qua c. Chng ta ch c th king chn nhn qua bc tng rnh
xem ng sau c g khng. V vy chng ta phi thay th k thut hin thi bng k thut khc,
chng ta cha bit s thay th nh th no. Tt nhin vt liu v cc bnh ny khng h thiu. Bnh
pht hin bng nhiu cch, d khng phi bng nhng cch hp chng ta v trong lc ny chng ta
nh phi gii thch nhng pht hin thi bng cch dng nhng iu thu nhn c trong khi
nghin cu bnh thn kinh hon chuyn. Hai loi bnh ny kh ging nhau gt hi c nhng
kt qu xc thc trong bc u, d rng chng ta khng th ni chc l k thut c th a
chng ta i xa hn.
Cn nhiu kh khn na xut hin lm ngn tr bc tin ca chng ta. Bnh thn kinh nc xt v
tm l ch h m nhng b n ca chng cho nhng ngi hc qua trng phn tm hc v
bnh thn kinh hon chuyn thi. Vy m nhng nh thn kinh hc khng h bit n phn
tm hc trong khi nhng nh phn tm hc li khng thy c nhiu trng hp thn kinh hc.
Chng ta cn mt th h nhng nh thn kinh hc qua mt trng phn tm hc nh mt khoa hc
sa son. Hin nay M c hai c gng loi ny, trong nhng nh thn kinh hc ni ting dy
sinh vin v phn tm hc v cc nh gim c nh thng in cng hay t cng dng phn tm
hc quan st bnh nhn ca h. Chng ta cng nhn qua tng thy mt vi iu v bnh thn
kinh nc xt di y.
Hnh thc bnh hon ca bnh vng tng v bnh in kinh nin gia mt a v m h trong vic
phn loi ca bnh thn kinh hc ti tn. Vy m nhng chng bnh ny rt gn vi chng bnh in
sm pht di danh t paraphrenie theo ni dung th bnh vng tng c th c m t nh
thi quen k cc thch danh vng cao sang, c cm tng nh mnh b hnh h, cung dc,
ghen tung Chng ta khng ch i thn kinh hc a ra nhng li gii thch. Ti ly mt v d
(xy ra t lu lm ri v c th mt i mt phn gi tr) l s c gng da vo mt triu chng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tm ra mt triu chng khc bng cch da vo l lun tri thc ca ngi bnh: ngi bnh c cm
tng rng mnh b hnh h chnh l v mnh l ngi quan trng, do mi pht sinh ra chng bnh
k cc thch danh vng cao sang l hu qu ngay tc khc ca s tch lu sc dc qu nhiu trong ci
ti lm cho ci ti tr thnh quan trng; l bnh nc xt ph thuc, xut hin nh hu qu ca
bnh nc xt s khai, ngha l ca nhng ngy u tin ca tui th u. Nhng mt quan st ca ti
trong bnh b hnh h a ti n mt du vt khc. Ti nhn thy rng trong phn ln cc trng
hp ngi ta b hnh h cng nh k hnh h u cng thuc mt phi (nam hay n). Ngi ta c th
ct ngha s kin ny bng nhiu cch, nhng trong mt vi trng hp c nghin cu k ngi ta
nhn thy rng chnh ngi cng phi m mnh yu mn nht trc khi mc bnh tr thnh ngi
hnh h mnh trong khi b bnh. Tnh trng c th pht trin bng s thay th ngi mnh yu mn
bng mt ngi khc, v d nh thay th ngi cha bng ngi gia s, hay ngi cao hn. T nhng
kinh nghim ti a ra nhn xt rng bnh b hnh h ch l hnh thc bnh hon trong ngi
bnh chng li mt khuynh hng ng tnh luyn i qu mnh. S bin i ca lng yu thnh th
hn, mt s bin i c th tr thnh mt s e do cho s sng ca con ngi va c yu, va b
th ght, trong nhng trng hp ny tng ng vi s bin i ca nhng khuynh hng kht dc
thnh lo s, hu qu ca s dn p. Cc bn hy nghe iu quan st mi nht ca ti v vn .
Mt v bc s tr tui b bt buc phi ri b thnh ph ni sinh ca mnh v e do git cht con
trai mt v gio s i hc trong thnh ph , anh con trai ny trc y l bn thn ca anh ta. V
bc s ny cho rng ngi bn c ca mnh c nhng tng tht kinh khng, mt sc mnh ca qu
s, cho rng chnh anh gy ra mt ni kh s xy n cho gia nh mnh trong my nm qua, gy
ra mi iu khng may v gia nh cng nh x hi. Nhng nh th vn cha , anh con trai bn c
v cha anh ta, ng gio s i hc cn phi chu trch nhim v chin tranh xy ra v gi qun
Nga n xm lng T quc ca mnh. Bnh nhn ca chng ta cho rng anh ta nhiu ln sut cht
v ng bn qu v cho rng ch c ci cht anh ny mi lm cho anh ta ht mi ni au n thi. Vy
m lng yu i vi ngi bn c cn mnh n ni mt hm khi c dp dng sng lc bn cht anh
ny, ngi bnh thy tay mnh nh t lit. Trong cuc ni chuyn vi ngi bnh ti bit l tnh bn
gia hai ngi khi u t nhng nm u tin hc trung hc. t nht c mt ln tnh bn vt
qu gii hn ca tnh bn. Mt m cng ng vi nhau mt ging h giao cu vi nhau hon
ton. Ngi bnh khng bao gi cm thy mt tnh cm i vi n b nh nhng ngi cng tui
v cng phi. Anh ta nh hn vi mt c gi p, nhng c ny thy anh chng t cm tnh u
ym g nn dt tnh lun. Nhiu nm sau bnh ca anh ta c pht hin sau khi tho mn hon
ton mt ngi n b. Ngi ny va hn anh xong th t nhin anh thy au n k l, nh c
ngi ly dao b c ra lm i. Sau anh cho rng, anh c cm tng nh ngi ta b i c anh ta
li xng s ra nh trong phng gii phu hay trong vic m s; th ri v ngi bn thn li
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chuyn mn v gii phu s nn anh cho rng chnh ngi bn gi ngi n b n cm d anh
ta. n lc anh mi m mt ra v hiu rng mi s hnh h khc u do anh bn c m ra c.
Ti c dp quan st mt trng hp nh th v khng nh quan nim ca ti mc d b ngoi c
v mu thun. Ngi con gi tng tng rng mnh b mt ngi n ng n ch hn vi nng
hai ln ri hnh h, thc ra l nng bt u th ght mt ngi n b m nng coi l thay th
m nng. Mi sau khi n ch hn ln th hai vi ngi n ng, nng mi chuyn s th ght ngi
n b sang ngi n ng. Vy iu kin ngi cng phi c thc hin trong trng hp th
hai ny cng nh trong trng hp th nht. Trong li phn nn ca nng i vi v lut s v v bc
s ca mnh, ngi bnh khng ng g n giai on u tin v chnh iu ny c v nh
ci chnh quan nim ca chng ta v vn ngi cng phi.
Trong giai on s khai, s ng tnh luyn i trong vic chn la i tng ging bnh nc
xt nhiu im hn l ging bnh luyn i thng tnh. V th cho nn khi mun trnh mt
khuynh hng ng tnh luyn i qu mnh, ngi ta thng quay v bnh nc xt mt cch d
dng hn. Cho ti nay ti cha c dp ni cho cc bn nghe v nn mng ca i sng i tnh nhng
ngay by gi ti cng cha th lp ch trng c. Tt c nhng iu c th ni cho cc bn nghe
l s la chn i tng, s tin b trong s pht trin kht dc sau giai on nc xt c th tin hnh
theo hai giai on khc nhau: hoc theo loi nc xt, ci ti ca ng s c thay th bng mt ci
ti no ging n nht; hoc theo loi m rng, nhng ngi c chn lm i tng cho kht
dc l nhng ngi tr nn cn thit v gip vo vic tha mn nhng nhu cu khc ca i sng.
Khi no kht dc chn i tng theo loi nc xt, ti cho rng kht dc thuc thnh phn nhng k
hng v ng tnh luyn i nhiu hn.
Trong mt bi hc trc y ti c ni chuyn cho cc bn nghe v trng hp ca ngi n b c
thi ghen tung. By gi sp n lc bi hc chm dt chc cc bn t m mun bit ti gii thch
mt thi quen nh th no ng v phng din phn tm hc. Ti tic l ch c th ni cho cc bn
nghe v im ny t hn nhng iu bn ch i ti. S d chng ta khng th dng l lun v kinh
nghim ct ngha nhng hnh nh tng t trong bnh m nh l v c nhng lin quan ca n vi
v thc m chnh tng m nh v ci thi quen k cc ny li i din cho v thc v ch ng n.
Hai bnh ny ch khc nhau v mt ngoi v tnh cch sng ng thi.
Cng nh trong bnh vng tng chng ta cng tm thy trong bnh bun ru u ut mt vt rn gip
cho ta li trch mc khng thng hi m nhng k bun ru u ut thng a ra t gn cho mnh
thc ra p dng cho mt ngi khc, i tng tnh dc m h mt hay khng cn knh phc nh
trc na. Chng ta i n kt lun l nu ngi bun ru u ut nh ri i tng ca kht
dc th i tng s tr vo trong ci ti sau mt din bin m ngi ta gi l mt s ng nht
ha c tnh cch nc xt. Ti ch c th hin cho cc bn mt hnh nh ca s thi ch khng th
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
cho mt s m t v bn ngoi cng nh v tnh cch sng ng. Lc ci ti c i x nh mt

i tng b b ri, chu mi s tn cng v th hn m n gn cho i tng. Da vo quan nim
ny chng ta c th d dng ct ngha mu toan t t thng thy con ngi u ut v ngi bnh
nht nh hu b cng mt lc chnh mnh v i tng va yu va ght. Trong bnh u ut cng
nh cc bnh nc xt khc, thng pht hin ra mt c tnh ca i sng tnh cm m chng ta gi
l song ng. l s c mt ca nhng tnh cm thn thin v th nghch i vi mt ngi khc.
Khng may l ti li khng c c hi ni chuyn cho cc bn nghe v s song ng ny.
Cnh s ng nht nc xt cn c mt s ng nht trong no lon thn kinh m chng ta bit r t
lu. Ti mun ch r cho cc bn xem gia hai s ng nht ny c nhng khc bit nh vo my th
d c la chn cn thn. V hnh thc nh k v chu k ca bnh u ut, ti c th ni cho cc bn
nghe mt iu m chc cc bn rt thch. Nu c iu kin thun li chng ta c th dng li ni
cha chy theo phn tm hc trong nhng thi gian gia khi ni cn ngn cn khng cho tnh trng u
ut tr li d di kha cnh tnh cm no. Ngi ta s nhn ra rng trong bnh u ut cng nhng
trong thi quen k cc u c cch gii quyt mt cuc xung t c tnh cch c bit m cc yu t
u ging y nh trong cc bnh thn kinh khc. Cc bn thy ngay l tm l hc cn c nhiu d kin
phi thu lm c trong phm vi ny.
Ti cng ni cho cc bn bit rng, chng ta c th nh phn tm hc thu lm c nhiu iu
hiu bit lin quan n ci ti, n nhng yu t cu thnh ca n. Chng ta cng bt u nhn
thy s cu thnh ny, nhng yu t ny. Khi phn tch thi quen k cc quan st, chng ta tng
c th kt lun c rng trong ci ti qu c mt ci g quan st ch trch, so snh mi khng bit
mt v chng i li nhng phn khc ca ci ti. V th cho nn ti cho rng ngi bnh ni
s thc mt s thc m chng ta khng quan tm n mt cch xng ng khi phn nn
rng mi bc i ca anh ta u b quan st rnh m, mi ngh u b vn mn b mt v ch
trch. iu lm c nht ca ngi bnh l t ci ng lc kh chu bn ngoi. Ngi
bnh thy trong mnh c mt ci g ang o lng ci ti hin thi ca mnh v mi s pht biu ca
ci ti theo mt ci ti l tng m anh ta t to ra trong qu trnh pht trin. Ti ngh rng s t
to c thc hin vi mun lp li s t bng lng mnh, mt s t bng lng mnh i lin vi
tnh cch nc xt lc s khai thi th u b bit au bit bao nhiu ri lon v au bun. Ci g
ang rnh m , chng ta bit r: chnh l con ngi kim duyt ca ci ti: thc con ngi.
Chnh thc ny kim duyt cc gic m, chnh l ni xut pht ca nhng s dn p cc ham
mun khng th chp nhn c. Chu nh hng ca thi quen hay quan st, thc b tan r v cho
ngi ta bit r ngun gc ca n: l nhng nh hng ca cha m, nhng nh gio dc, bu
khng kh gio dc xung quanh; ng ho vi mt vi ngi m ta chu nh hng.
l mt vi kt qu thu lm c nh s p dng phn tm hc cho cc bnh thn kinh nc xt.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Ti cng nhn nhng kt qu ny khng nhiu lm, khng c r rng lm tuy s r rng ny ch
c th c c khi chng ta quen dn vi phm vi mi ny. S d t c nhng kt qu l nh
chng ta dng n khi nim v s kht dc nc xt v chnh khi nim ny gip cho chng ta
m rng n cc bnh nc xt nhng iu kho st c trong bnh thn kinh hon chuyn. V
by gi chc cc bn t hi khng bit chng ta c th t c mt kt qu theo th tt c mi s
ri lon nc xt v cc chng bnh v tm l u bt ngun kht dc c khng, v khng bit c
phi yu t kht dc trong i sng tinh thn chu trch nhim v s pht trin sinh ra bnh thn kinh
m khng c mt s thay i no trong s hot ng ca cc bn nng t bo tn khng? Ti cho
rng lc ny cha cn tr li cu hi v n cng chn chng ta a ra. Chng ta hy ch i
cho khoa hc tin trin thm na. Mt ngy kia ti s khng ngc nhin nu thy nhng khuynh
hng kht dc chim c quyn trong vic pht sinh ra bnh thn kinh v thy thuyt v kht dc
ton thng trong mi lnh vc t nhng bnh thn kinh hin ti n gin nht cho ti bnh in
khng nng nht i vi con ngi. Chng ta chng thy rng iu biu th cho s kht dc chnh
l s t chi khng chu khut phc thc t trong cuc i ca n sao? Nhng ti c cm tng rng
nhng khuynh hng ca ci ti, b cc s thc y ca kht dc li cun, cng cm thy nhng bi
ri trong khi hot ng, V nu mt ngy kia ti c tin rng trong cc bnh tm l nng nhng
khuynh hng ca ci ti c th c nhng cng trnh kho cu ca phn tm hc i lc hng.
Nhng ch l vn trong tng lai, t nht cng i vi cc bn. Cc bn hy cho php ti quay
tr li s lo s mt cht r b mt im cha c r rng. Chng ta ni rng v nhng lin
quan r rng gia s lo s v kht dc, chng ta khng th chp nhn c rng s lo s khi
ng trc mt mi nguy him li l s pht biu ca nhng bn nng t bo tn vy m
iu li khng th no chi ci c. C th no trng thi tnh cm do s biu th li khng bt
ngun nhng bn nng ch k ca ci ti m bt ngun s kht dc ca ci ti khng? S thc l
trng thi lo s khng hp l mt cht no v tnh bt hp l xut hin cng r hn khi n t ti
mc cao hn. Lo s lc lm ri lon hnh vi ca con ngi, hnh vi chy trn hay hnh vi t
bo v, hnh vi c nht hp l t bo tn. V th cho nn khi chng ta gn ci phn tnh cm
trong s lo s thc s cho s kht dc ca ci ti, v gn hnh vi pht hin trong dp cho bn nng
t bao tn, chng ta gt b c nhng kh khn v l thuyt. Cc bn khng tin mt cch ng
n rng ti hy vng nh th ngi ta lo s v chy trn ch v ngi ta lo s ch? Khng, ngi
ta lo s v chy trn v mt nguyn c: l v ngi ta thy mi nguy him hin ra. Nhng ngi
gp nhiu s nguy him gh ghm k li rng h khng h lo s m ch hnh ng bng cch cha
kh gii v pha con vt. Chng hn, qu thc l mt phn ng khng g hp l hn c.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
S hon chuyn
V nhng bi hc ny sp n thi k chm dt nn chc cc bn ang ch i mt s g m n

khng c php tr thnh mt mi tht vng. Cc bn s t nh l nu ti hng dn cc bn i vo
mt chi tit ln nh trong phn tm hc, chc khng phi t bit cc bn m khng ni g n
cch tr liu lm nn tng cho mi hot ng ca phn tm hc. Ti khng th ln trnh vn
bi l lm nh th tc l khng cho cc bn bit v mt s kin mi gip cho cc bn b tc nhng
iu hc.
Tt nhin cc bn khng ch i ti hin cho cc bn cch p dng k thut, cch phn tch vi mc
ch tr liu. Cc bn ch mun bit mt cch tng qut v phng sch hot ng ca mn tinh thn
tr liu trong phn tm hc thi v kt qu ca n ra sao. Cc bn c quyn , khng ai ph nhn
c nhng ti khng mun ni cho cc bn bit g ht, mun cc bn t tm ra phng sch
v kt qu ca n bng phng tin ring ca cc bn.
Cc bn th ngh xem cc bn bit ht nhng iu cn bit ca chng bnh, nhng yu t p dng
phng sch i vi ngi bnh. C v nh mt phng php tr liu chng cn c mt lm g na.
Trc ht y l s di truyn, chng ta khng ni n s vic ny lun, ngi khc ni n mt
cch cng quyt ri v chng ta khng c g mi thm vo nhng iu h ni. Cc bn ng cho
rng ti ph nhn tm quan trng ca n! Chng ta s d bit n sc mnh ca tnh di truyn chnh
l vi t cch ca mt ngi chuyn tr liu. Chng ta chng thay i c g vo c: bao gi s
di truyn ny i vi chng ta cng nh mt iu c sn, nh mt ng lc a ra nhng gii hn
cho s c gng ca chng ta. Ri nhng nh hng ca nhng bin c trong thi th u u tin m
chng ta quen dnh cho mt ch ngi tt nht cho vic phn tch; chng thuc v qu kh v
chng ta khng th coi nh khng c chng c. Sau cng chng ta c tt c nhng ci g m
chng ta gi chung l mt s t b thc s mi s au kh trn ng i bt buc con
ngi phi t b tnh i, gy ra bit bao iu au n, bao s bt ho trong gia nh, bao cuc
hn nhn khng cn xng l cha ni n nhng iu kin kh khn trong x hi v nhng
s i hi kht khe v lun l m ai cng phi chu p lc. Tt nhin cng l con ng m
rng a li mt s tr liu hu hiu, nhng l tr liu theo li ca hong Joseph, theo nh mt
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
huyn thoi thnh Vienne; mt s can thip ca mt con ngi c uy quyn cc mnh bt mi
ngi khut phc trc ch ca mnh v san bng mi kh khn. Nhng chng ta l ngi nh th
no c th a ra mt phng php tr liu nh th? Chng ta l nhng ngi ngho khng c
mt uy quyn g trong x hi, phi hnh ngh m sng, chng ta khng th khng cha chy khng
cng cho nhng ngi ngho trong khi nhng bc s khc theo li cha chy khc li phng tin
gip ngi ngho trong khi chng ta khng lm c. Li tr liu ca chng ta l mt li tr
liu lu di, phi mt nhiu th gi lm mi c hiu qu. C th khi duyt li nhng yu t k cc
bn c th c bit ch trng n mt yu t no v cho rng yu t c th dng lm a im
p dng phng php tr liu ca chng ta. Nu x hi bt buc con ngi phi trc mt gii
hn no v lun l v chnh ci gii hn lm cho ngi bnh au kh, th ti sao chng ta
li khng cha chy bng cch khuyn khch h r b nhng s gii hn ny, tm cch tho
mn v ly li sc kho m khng thm g n s theo ui mt l tng m x hi t ra
trong khi chnh x hi cng khng theo. iu c ngha l ngi bnh s khi bnh nu sng
hon ton t u n cui i tnh dc ca mnh. Nu s cha chy phi i n ch thc th ngi
ta s trch l n i tri li con ng lun l tng qut ca x hi v n cho c nhn con ngi
ci m n ly i ca tp th.
Nhng cc bn lm. Vic khuyn ngi ta sng hon ton y cuc i tnh dc ca mnh
khng lin can g ht s tr liu trong phn tm hc v d rng ti c ln ni rng trong
ngi bnh lun lun c xung t gia khuynh hng kht dc v s dn p tnh dc, gia
kha cnh tnh dc v kha cnh lun l ca ngi bnh. Chng ta khng gii quyt cuc xung
t bng cch gip cho bn n thng bn kia. i vi nhng ngi tinh thn bt an th l lun l
thng vi hu qu l khuynh hng tnh dc s c n b bng s xut hin triu chng bnh
thn kinh. Tri li, nu kha cnh tnh dc ca con ngi thng trn th kha cnh lun l s b dn p
v cng s tm cch t n b bng s xut hin ca cc triu chng. Hai gii php ny u khng
th chm dt cuc xung t v th no cng c mt bn khng tho mn. Nhng trng hp trong
cuc xung t yu n ni ch cn c s cam thip ca bc s l gii quyt c ngay rt him, v ni
thc ra nhng trng hp nh th th khng cn n s cha chy ca phn tm hc. Nhng ngi
c th d dng chu nh hng nh th ca bc s c th t c kt qu m khng cn n bc s.
Khi mt ngi b thiu st tnh dc i tm s tho mn bng mi cch, h u c cn xin php
ng bc s hay nh phn tm hc.
Ngi ta thng khng ch trng n mt im quan trng cn thit trong vn ny, l
mt xung t gy bnh thn kinh khng th em so snh vi s xung t thng c gia cc
khuynh hng tinh thn, i vi nhng ngi bnh thn kinh th s xung t xy ra gia
nhng ng lc trong mt vi ng lc tin n giai on tin thc v thc trong khi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
nhng ng lc khc cha ra khi giai on v thc. Chnh v th nn cuc xung t khng th
tip xc bng mt gii php c. Hai bn i th khng dn mt nhau nh con gu trng v con c
voi trong th d m tt c cc bn u bit. Mt gii php thc s ch c th t c khi c hai bn
i th u ra mt trn. Ti cho rng phng php tr liu duy nht l lm sao cho h dn mt ra vi
nhau gp mt nhau.
Cc bn s lm na nu tin rng phn tm hc c th thnh cng c bng cch khuyn bo v
hng dn. Tri li chng ta ch mun c mt iu l lm sao cho ngi bnh t quyt nh ly. V
th cho nn chng ta khuyn ngi bnh hy ch n khi khi bnh hy quyt nh v nhng vn
quan trng nh chn ngh bun bn, lm n ci xin hay ly d. Cc bn phi cng nhn rng cc bn
hn khng ngh n iu . Ch khi no ngi bnh rt tr, khng bit t bo v, cha chc chn,
chng ta mi ng vai tr ca ng bc s hay nh gio dc. Nhng lc chng ta v thc c
trch nhim ca mnh nn cng phi cn trng hn nhiu.
Khi thy ti, trong vic tr liu, khng mun thc y ngi bnh sng y cuc i tnh dc ca
h, cc bn ng cho rng ti bnh vc lun l x hi. Cng vic ny cng nh cng vic trn,
chng ta khng h mun lm. Thc ra chng ta khng phi l nhng ngi mun ci cch m ch l
nhng ngi bit quan st thi. Nhng cng khng th ch quan st m khng ph bnh ch trch: v
th nn chng ta khng th bnh vc nn lun l ca x hi v tnh dc, tn thnh phng cch m
x hi a ra gii quyt vn i sng tnh dc. iu x hi gi l lun l ca x hi i hi
nhiu s hy sinh khng a li nhng kt qu cn xng, x hi thiu c khng ngoan ln thnh thc.
Chng ta khng ngn ngi g m khng ni cho ngi bnh nghe nhng iu va ni, lm cho h
quen dn vi s suy ngh v nhng s kin tnh dc m khng c thnh kin cng nh i vi mi s
kin khc, ri sau khi cha chy xong, nu h tr nn c lp v chn mt gii php dung ho
gia mt i sng tnh dc bung th v mt i sng kh hnh tuyt i th chng ta chng c g
ng h thn trong lng tm. K no, sau khi chng li chnh mnh, tin n s thc ca
cuc i, k s trnh c ht mi him nguy ca mi s v lun v hin cho mnh mt bc
thang gi tr v lun l khc vi bc thang thng p dng vai tr ca s km hm tnh dc
trong vic pht sinh ra bnh thn kinh. Ch trong rt t trng hp l chng ta c th chm dt
tnh trng bnh hon do s thiu thn tnh dc v tch lu kht dc gy nn bng cch tho mn
nhng i hi tnh dc bng giao cu.
Vy cc bn khng th ct ngha tc dng tr liu ca phn tm hc bng cch ni rng phng php
ny cho php ngi ta sng hon ton v y i sng tnh dc. Cc bn hy tm mt cch ct
ngha khc. Bit u khi gii cc iu sai lm ca cc bn ti li chng t cc bn ln mt con
ng tt. Cc bn ngh rng phn tm hc s d c ch bi v tm cch thay th v thc bng hu
thc, din t v thc bng hu thc ng n. a v thc vo hu thc chng ta hu b c s
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
dn p, b c nhng iu kin pht sinh ra triu chng, bin cuc xung t gy bnh thnh mt
cuc xung t bnh thng d sao cng c th gii quyt c bng cch ny hay cch khc, chng
ta khng lm g hn l lm cho ngi bnh c s thay i trong tinh thn m khi t c kt qu
th ngi bnh s khi. Khi khng hu b c s dn p hay nhng din bin tinh thn cng loi th
phng php tr liu ca chng ta tht bi.
Chng ta c th din t mc tiu ca chng ta di nhiu hnh thc: chng ta c th ni chng ta
mun lm cho v thc thnh hu thc, hay hu b s dn p hay lp ch trng trong bnh mt tr
nh, tt c mi hnh thc ny u c gi tr nh nhau. Nhng li xc nhn ny khng lm cho cc
bn hi lng. Cc bn hiu ngi bnh theo mt khc, c bn mun ni rng sau khi khi bnh h
tr thnh mt ngi khc hn; vy m ti li bo rng h s d khi bnh ch v h c thm mt vi
thc, mt i mt vi v thc hn trc thi. Cc bn cho rng thay i nh th chng c li g.
Ngi bnh sau khi khi bnh tr thnh mt ngi khc, c nhin, nhng thc ra anh ta vn
nh trc, ngha l trc khi b bnh vi nhng iu kin kh quan hn thi. Th l nhiu lm
ri. Cc bn cho rng thay i cht t th th n thua g nhng cc bn s khng cn nghi ng v tm
quan trng ca s khc nhau cht t trong tinh thn ngi bnh mt khi thy chng ta phi mt
bao nhiu c gng, lm bit bao nhiu chuyn mi t c kt qu .
Ti mun hi cc bn c bit g v mt phng php m ngi ta gi l tr liu bng cch hu cc
nguyn nhn gy bnh khng. Phng php ny khng nh thng vo cch pht sinh ca bnh m
tm cch hu b nhng nguyn nhn gy ra bnh. Phng php tr liu trong phn tm hc c tm
cch hu b nguyn nhn gy ra bnh hay khng? Cu tr li khng gin n t no nhng s gip
chng ta thy cu hi t ra thc khng ng lc. Khi phng php tr liu phn tm hc khng
t cho mnh mc tiu gn nht l phi hu b ngay tc khc nhng triu chng th phng php ny
qu c tm cch hu b nguyn nhn gy bnh nhng di mt kha cnh khc phng php ny li
khng c tnh cch . T lu chng ta theo di s lin tc ca cc nguyn nhn t s dn p n
nhng tnh di truyn v bn nng, t nhng cng tng i ca chng trong ngi bnh n
nhng ng i sai lc ca chng trong qu trnh pht trin bnh thng. By gi gi d nh chng
ta c th dng mt cht ho hc g can thip vo cu to con ngi, lm tng ln hay gim i cht
lng kht dc trong mt lc no , tng cng mt bn nng ny lm yu i mt bn nng khc:
chnh l mt mn tr liu tn gc, i t cc nguyn nhn theo ngha en ca nhng ch ny, mt
phng php m phn tm hc dng trong giai on tm hiu u tin cn thit. Vy m cc bn
hn bit rng lc ny khng phi l lc mnh tm cch nh hng ti s hot ng ca kht dc;
phng php ca chng ta nh vo mt vng nh trong xu chui nguyn nhn ; nu ci vng
nh ny khng phi l thnh phn ca nhng ci r ca cc hin tng m chng ta c th nhn thy
c, khng phi v th m khng rt xa vi i vi cc triu chng v s d chng ta bit c
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chnh l nh nhng trng hp ht sc thun tin.

iu chng ta bit v v thc khng trng hp vi iu m ngi bnh bit v v thc khi ta cho
ngi bnh bit nhng iu ta bit, ngi bnh khng h thay th v thc bng nhng iu va c
cho bit m ch t nhng iu va bit cnh v thc thi v nh th l khng c thay i g c.
Chng ta phi gn cho ci v thc ny mt hnh nh c th bn ngoi, tm v thc trong nhng
iu n nh li trong khi n c thnh lp sau khi xy ra mt s dn p. Chng ta ch cn
hu dit s dn p l v thc lp tc c thay th bng hu thc. Nhng lm th no hu
dit c s dn p? Giai on th hai trong cng vic ca chng ta bt u. Trc ht phi tm xem
c s dn p khng ri sau mi tm cch hu dit s khng gip cho s dn p c tn ti.
Lm th no hu dit c s khng? Cng bng cch vn mn b mt t n trc mt ngi
bnh, ngha l s khng cng bt ngun mt s dn p, hoc s dn p m ta ang tm hoc mt
s dn p xut hin t ngt trc . S khng pht sinh ra mt hot ng phn cng c mc
ch dn p khuynh hng tc tu. Vy trong lc ny chng ta li lm cng vic lc u: gii thch,
khm ph, cho ngi bnh bit r nhng iu khm ph ny nhng ln ny lm ng ch hn ln
trc. S phn cng hay s khng khng thuc v thc m thuc ci ti, ngay c khi s khng
khng c trong th. y thc ra hai ch v thc c hai ngha: v thc nh mt hin tng, v
v thc nh mt h thng. iu ny c v kh hiu, khng r rng, nhng thc ra n khng phi l
hai th ging nhau sao? Chng ta chun b t lu ri. Chng ta hi vng rng ngay khi t trc
mt ngi bnh s khng, s phn cng ny th lp tc c hai phi bin mt ngay. Trong nhng
trng hp chng ta lm vic vi nhng ng lc no? Chng ta trng mong vo ch chnh ngi
bnh cng mun khi bnh v v mun th nn mi nh chng ta cha; chng ta trng mong vo tr
thng minh ca anh ta trong khi chng ta can thip nng tr thng minh . Nu c chng ta
gip vo tt nhin tr thng minh ca ngi bn s nhn ra ngay s khng v tm c xem ci g
b dn p. Nu ti bo cc bn: Hy nhn ln tri s thy mt ci phi c, tt nhin bn s tm
thy r rng phi c hn l nu ti ch bo bn nhn ln tri khng thi m khng ni r phi tm
thy g. Ngi sinh vin ln u tin nhn vo knh hin vi s khng thy g c nu khng c ng
thy cho bit phi nhn g.
Ri chng ta li c nhng s kin trong nhiu bnh nh bnh no lon thn kinh, bnh lo s, bnh b
m nh, nhng tin ca chng ta c chng nghim. Bng cch kho cu v s dn p, khm
ph ra s khng, tm ra ci g b dn p, chng ta gii quyt c vn , thng c s
khng, hu dit c s dn p, bin v thc thnh hu thc, chng ta thy r rng mi khi cn
thng mt khng, trong tm hn ngi bnh thng din ra mt s tranh u gh gm, mt
s u tranh v tinh thn bnh thng, trn phng din tm l gia nhng ng lc tri
ngc, mt ng mun gi cho s phn cng c tn ti, mt ng mun hu dit n. Nhng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ng lc trn l nhng ng lc c k gy ra s dn p; nhng ng lc di l nhng ng lc t

nhin xut hin mi y c v nh phi quyt nh cuc xung t theo chng ta mun v th chng
ta thnh cng trong vic nh thc dy cuc xung t c gy ra s dn p v xt li mt vn
tranh chp c v nh gii quyt xong t lu. Nhng s kin mi xut hin bnh vc s xt li
ny l chng ta nhc cho ngi bnh bit rng trc khi c mt quyt nh no lm cho bnh
pht ra, mun khi bnh cn c mt quyt nh khc v t khi bnh pht ra cho ti by gi, cc iu
kin thay i rt nhiu. Vo thi k bnh pht ra ci ti m yu, u tr v c l do t
khc nhng i hi ca kht dc v s xy ra nguy him. Ngy nay ci ti kho hn, c kinh
nghim hn v nht l c bc s h tr mt cch trung thnh v tn tm. V th cho nn chng ta
c quyn ch i cuc xung t ngy xa c t li trn bn m s c gii quyt tho ng hn
ngy xa lc mi pht sinh v gy ra s dn p, nhng s thnh cng ca chng ta trong lnh vc
bnh no lon thn kinh, bnh lo s v bnh b m nh chng minh s ch i ca chng ta.
Tuy nhin c nhng bnh tuy cng c iu kin ging nh bnh trn m chng ta cha bao gi thnh
cng c. Vy m trong cng c mt s xung t s khai gia ci ti v kht dc, cng a n
mt s dn p, mc d b ngoi ra sao chng na; chng ta cng tm thy trong i ngi bnh
nhng im pht khi s dn p y nh trong bnh khc; chng ta cng dng phng php nh nhau,
cng ha hn ngi bnh nhng ha hn , cng gip h nh th, ngha l cng hng dn h
bng nhng hnh dung ch i, v gia lc s dn p pht khi v lc ny c mt thi gian thun
tin cho vic gt ra ngoi mt s khng cng nh hu dit c s dn p. Nhng ngi bnh
ny, hoc vng tng, hoc ut, hoc in sm pht u t ra tr nh vng nh ng trc li
cha chy ca phn tm hc. L do ti sao nh? Tt nhin khng phi v ngi bnh km thng
minh. Chng ta thng cho rng ngi bnh c mt trnh tr thc no v trnh ny khng
phi l khng c trong ngi bnh vng tng l nhng ngi rt kho lo trong vic xp t s
vic. Cng khng phi l thiu mt yu t no . Tri li vi nhng ngi vng tng, bn
ngi ut thng bit rng mnh b bnh v au n rt nhiu, nhng khng phi v th m h
c th khi bnh bng phn tm hc c. Chng ta ng trc mt s kin m chng ta khng
hiu ni, thnh ra nhiu khi chng ta t hi khng bit chng ta bit r nhng iu kin thnh
cng trong nhng bnh khc khng?
Nu ch k n nhng bnh no lon thn kinh v lo s thi, chng ta cng thy hin ra mt s kin
mi m chng ta khng h bit trc chun b. Ch mt t lu l chng ta thy nhng ngi bnh
ny c thi rt k l i vi chng ta. Chng ta tng duyt li ht mi yu t cn thit cho
vic cha chy, tng lm cho lp trng ca chng ta i vi ngi bnh thc r rng nh mt
con tnh; nhng khng ng trong con tnh n len li vo mt yu t m ta khng n. Yu t
bt ng ny xut hin di nhiu hnh thc khc nhau nn ti ch m t cho cc bn xem nhng hnh
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thc hiu nht v xy ra nhiu nht.

Trc ht ngi bnh thng l mun chng khi bnh, tt nhin quan tm mt cch c bit n
ng bc s. Tt c nhng iu g lin quan n ng ny i vi anh ta tr thnh quan trng hn chnh
bnh ca anh ta v anh ta khng n bnh tt na. V th nn trong lc u giao thip gia
ngi bnh v bc s rt d chu; ngi bnh lun lun t ra bit n bc s, t lng bit n bt c
lc no c c hi, a ra nh sng nhng im t nh v nhng c tnh m chng ta khng ng n.
Rt cc ngi bnh lm cho ng bc s c cm tng tt i vi mnh, v ng ny cm n s tnh c
a n mt c hi gip mt con ngi c bit d chu. Ri b con ca ngi bnh s cho
ng bc s bit rng ngi bnh mn ng thy thuc lm, lun lun ni n ng ta v cng ngy cng
tm ra nhng c tnh qu bu khc ni ng thy thuc. Chu n ch ngh n ng thi, tin tng
ni ng mt cch m qung, mi li ng ni n u coi nh trch trong Thnh kinh. N ni n ng
nhiu qu lm chng ti nghe mi chn c tai.
Ngi thy thuc tt nhin cng khim tn thy rng nhng li khen ngi ch l s pht
biu s tho mn ca ngi bnh trc nhng hy vng khi bnh m ng thy thuc by ra trc
mt ngi bnh. V th nn cng vic cha chy tin hnh trong nhng iu kin c bit tt p;
ngi bnh hiu nhng iu ch dn, o su nhng vn mi xut hin, tng v k nim hin
ra di do, nhng li phn on ca ngi bnh rt chnh xc v chc chn n ni lm ng thy
thuc ngc nhin, ng ny khoan khoi khi thy ngi bnh chp nhn nhng iu tm l mi l
thng gp nhiu chng i ca nhng ngi kho mnh bnh thng. Km theo vi thi d chu
ca ngi bnh, ngi ta cng cm nhn thy c s tin b khch quan ca trng thi bnh hon.
Nhng ngy ti p nh th thng khng ko di, v n mt ngy no tnh th s xu i.
Nhiu kh khn xut hin, ngi bnh cho rng mnh khng nh g na ht, khng quan tm n
cng vic cha chy na v khng cn g n ngh phi ni ht nhng iu g hin ra trong
u, khng thm g n nhng li khuyn rn hay ph bnh. Ngi bnh hnh ng nh khng
h c bnh g phi cha chy c, v cha tng k kt g vi ng thy thuc ht; r rng l anh ta
ang bn tm v mt iu g m khng mun ni ra. l mt tnh th nguy him cho vic cha
chy. C xy ra mt s khng mnh m, c s g xy ra?
Nguyn nhn phi tm trong tm lng u ym qu mc ca ngi bnh i vi ng bc s,
trong khi khng c g chng minh c tnh cm . Hnh thc v mc ch ca lng u ym
tt nhin ph thuc vo s giao thip gia hai ngi. Nu ng bc s l mt ngi cn tr v
ngi bnh l mt thiu n th ngi bnh c yu ng bc s cng l mt s t nhin v ngi con
gi thng yu ngi lun lun bn cnh mnh nghe c ni lng mnh, li c v cao qu hn
mnh, v l ngi cu mnh ra khi bnh tt; ngi ta qun rng i vi mt ngi bnh thn kinh th
mt tnh cm nh th hn l do mt s ri lon no ca bn nng kht dc. S giao tip gia
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ngi bnh v ng thy thuc cng i xa gi thuyt bao nhiu th chng ta cng ngc nhin by nhiu
khi thy ln no cng vy, s vic cng din li ng tm tp. Khng ni n trng hp mt
ngi n b v au kh trong gia nh nn m ra yu ng thy thuc, b ta tuyn b sn sng ly d
ly ng ta, v nu c gp g tr ngi trong vic thc hin nh ny th cng khng ngp ngng g
m khng tr thnh tnh nhn ca ng ta. S vic xy ra m khng cn c s can thip ca phn
tm hc. Nhng trong nhng trng hp ang nghin cu, ngi n b hay c thiu n tuyn b
nhng iu lin can n cch cha chy: h cho rng bao gi h cng bit ch c i tnh mi cha
khi bnh h thi v ngay trong nhng bui u cha chy h bit rng s giao tip vi ng bc s
s a li cho h iu m cuc i lun lun t chi khng a cho h. Chnh v hy vng nh th
nn h t ra c gng v vt qua c nhng kh khn trong vic gii by tm s. Ti thm rng
chnh v hy vng nh th nn h mi hiu c d dng nhng iu m ngi khc hiu mt cch
kh khn, Li th nhn nh th lm chng ta cht ng v ngc nhin v ph b mi s tnh ton. C
th no l chng ta b qua mt yu t quan trng nht khng?
Cng nhiu kinh nghim bao nhiu th chng ta cng thy kh khn m chng li mt nhn xt nhc
nh cho nhng tng khoa hc ca chng ta. Lc u ai cng cho rng ch l mt kh khn nht
thi khng lin can g n vic cha chy c. Nhng khi thy ln no s vic cng xy ra u u
nh th ngay c khi khng c nhng iu kin thun tin, ngay c khi s khc bit gia thy thuc v
ngi bnh tr nn k cc, v d nh ngi bnh l mt ng gi, v ng thy thuc l mt ngi ru
tc bc ph, ngha l trong nhng trng hp khng th c chuyn g hp dn th ngi ta bt buc
phi gt b kin cho rng s vic xy ra ch v ngu nhin v phi cng nhn rng l mt hin
tng c lin lc cht ch vi thc cht ca trng thi bnh hon.
S kin mi ny chng l g khc hn l s hon chuyn. ch l mt s hon chuyn tnh
cm t ngi bnh sang ng thy thuc v chng ta khng tin rng cng vic cha chy lm
tnh cm ny n ra. S xy ra nhanh chng ny hn phi c mt nguyn nhn khc, v phi c
sn trong ngi bnh di trng thi tim tng v chuyn qua ngi thy thuc trong lc chy
cha. S chuyn hon c th pht hin hoc di hnh thc ca mt s i hi tnh i m , hoc
di nhng hnh thc nh nhng hn. ng trc ng thy thuc c tui, ngi thiu n b bnh c
th ny ra mun khng phi tr thnh tnh nhn ca ng ta, nhng tr thnh con gi ca ng ta m
ng ta yu qu hn v mun tr thnh mt tnh bn lu di. C mt vi ngi n b bit gn cho s
hon chuyn mt hnh thc khc, nho nn lm cho n tr thnh sng c; ngi khc, tri li,
cho n pht hin di hnh thc nguyn trng, phi thai v khng th chu ni. Nhng c hai hnh
thc u do mt hin tng cng mt ngun gc.
Trc khi chng ta t hi nn t s kin mi ny vo ni no, cc bn hy cho php ti hon tt s
m t. S vic xy ra nh th no nu ngi bnh l n ng? Ngi n ng c th thot khi ci
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tnh th kh chu bt ngun s khc phi ca ng thy thuc khng? Khng, h cng khng thot.
H cng yu mn ng thy nh th, cng c tng qu ng v c tnh ca ng ta, cng n
nhng ci g dnh dng n ng ta v cng ghen vi nhng ngi n gn ng ta chng khc g bnh
nhn n b. Nhng hnh thc thay th s hon chuyn xy ra lun lun nhng s i hi v tnh dc
trc tip t hn mt khi s ng tnh luyn i gi mt vai tr khng quan trng bng cc yu t cu
thnh bn nng. Trong ngi bnh n ng, thy thuc thng nhn thy c mt s hon chuyn m
thot nhn ngi ta c cm tng tri ngc hn vi tt c nhng ci g c m t t trc ti
nay: l s hon chuyn th nghch hay tiu cc.
Trc ht chng ta ngh rng s hon chuyn pht hin ra ngay t lc bt u i vo cha chy v
trong mt thi gian thnh mt i tng chc chn nht trong cng vic . Ngi ta khng thy
n v khng ch trng mt khi cng vic cha chy tri chy u u. Nhng khi n bin thnh mt
s khng th ngi ta phi ch trng n v s lin quan ca n i vi cch cha chy c th
thay i hai im khc nhau tri ngc nhau: th nht lng u ym tr nn mnh m, s i hi
tnh dc tr nn r rng n ni pht sinh ra mt s khng bn trong; th hai, nhng tnh cm u
ym c th bin thnh tnh cm th nghch. Ni chung th nhng tnh cm th nghch bao gi cng
np sau tnh cm u ym v xut hin sau nhiu; s c mt ca hai loi tnh cm tri ngc nh th
trong phn ln s giao thip ca chng ta vi ngi khc. Cng nh nhng tnh cm u ym, nhng
tnh cm th nghch cng l du hiu ca mt tnh cm yu du y nh s thch thc v s vng li
cng din t mt tnh cm l thuc d vi du hiu tri nhau. Tnh cm th nghch i vi ng
thy thuc cng l mt hon chuyn v tnh th do s cha chy gy nn khng th lm ny
n c mt tnh cm nh th; do chng ta phi chp nhn s c mt ca s hon chuyn
tiu cc, iu ny chng t rng chng ta khng lm khi ni n s hon chuyn tch cc
hay nhng tnh cm yu du.
S hon chuyn t u m ra? N a cho chng ta nhng kh khn g? Chng ta lm sao
vt qua nhng kh khn ? Chng ta c li g v nhng kh khn khng? Tt c nhng vn
ny ch c th c nghin cu vo chi tit trong mt bi v k thut phn tm hc. y ti ni
qua cho cc bn nghe thi. Tt nhin chng ta s khng nhng b trc s i hi ca ngi bnh
do s hon chuyn gy nn; nhng gin d gt b chng i l mt iu khng hp l. Chng ta vt
qua c s hon chuyn bng cch ni cho ngi bnh bit l nhng tnh cm ca anh ta khng
phi do s giao thip vi ng bc s gy ra, m chnh l do mt tnh trng xy ra t lu nay li sng
li trong ngi anh ta thi. Chng ta buc ngi bnh phi i ngc tr li t lc tnh cm ny pht
sinh ra n lc khi thu cn ghi li k nim trong ngi bnh. Khi t c kt qu ny ri th s
hon chuyn, d u ym hay th nghch cng t vo tay chng ta ci cha kho m c tt c
cc ca thm kn nht trong i sng tinh thn. Ti mun ni mt vi iu lm tan s ngc nhin
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ca cc bn v hin tng bt ng ny. Cc bn ng qun rng cn bnh ang nghin cu ny

khng phi l hin tng hon tt, cng rn m l hin tng lun lun pht trin v ln mnh
nh mt sinh vt vy. Lc u vic cha chy khng chm dt c s pht trin , nhng mt khi
ngi bnh tm hiu th nhng c im cu thnh mi ca cn bnh c tp trung li mt im
duy nht: s giao thip gia ngi bnh v ng thy thuc. S hon chuyn c th c em so
snh vi nhng lp gia thn cy v v cy, khi im cho s cu thnh mi ca nhng m
mi lm cho thn cy ngy cng dy hn. Khi s hon chuyn tr nn kh quan trng ri th cng
vic nghin cu cc k nim ca ngi bnh b chm tr rt nhiu. Ngi ta c th ni rng, ngi ta
khng phi ang cha mt cn bnh xy ra t trc m ang cha mt cn bnh hon ton mi, bin
dng hn, thay th cn bnh trc. Lp mi n thm vo lp c ny chng ta theo di ngay t
lc u, trng thy n pht sinh ra v pht trin, v chng ta ng trung tm im nn chng ta
c th tm ra chiu hng d dng. Tt c nhng triu chng u my ht ngha lc s khi, c mt
ngha mi c lin quan vi s hon chuyn. Hay ch cn nhng triu chng c chu bin i vi s
xut hin ca hon chuyn l cn li thi. Ch ng c cn bnh thn kinh nhn to ny tc l hu
b c cn bnh do s cha chy gy nn. Hai kt qu ny i lin vi nhau v khi t c th cng
vic cha chy ca chng ta chm dt. Con ngi trong s giao thip vi ng thy thuc tr thnh
bnh thng, thot khi c cc khuynh hng b dn p, cng s vn gi c mc bnh thng
mt khi ng thy thuc khng c mt na.
Chnh trong bnh no lon thn kinh, bnh lo s c bnh m nh m s hon chuyn c tm
quan trng c bit k l . V th nn ngi ta c l khi gi nhng bnh ny l bnh thn
kinh hon chuyn. Ngi no kho cu v phn tm hc c mt khi nim khc ng v thc
cht ca s hon chuyn hn bit r khng cn g h nghi na, rng nhng khuynh hng b dn p
v xut hin di hnh thc triu chng bnh thn kinh c c tnh g ri, s khng cn i hi bng
chng g na v tnh cht kht dc ca cc khuynh hng . Chng ta c th ni rng lng tin
tng ca chng v tm quan trng ca cc triu chng bt ngun s tho mn kht dc bng cch
thay th chng bng cch khc ch c khng nh hon ton sau khi nghin cu v s hon chuyn
ny.
V by gi chng ta c hn mt l do hon b ho quan nim trc y ca chng ta v cch cha
khi bnh, lm cho quan nim ny n khp vi quan nim mi. Khi ngi bnh bt u chng li s
khng m chng ta cho anh ta bit r, anh ta cn mt s thc y thc mnh m cho s
quyt nh nghing v pha chng ta mun, ngha l v pha khi bnh. Nu khng, s quyt nh c
th nghing v pha lp li tnh trng trc v dn p tr li nhng ci g m chng ta c n
gn thc. iu quyt nh trong s vic ny khng phi s thng minh ca ngi bnh - tr
thng minh ny khng mnh, khng t do lm vic m chnh l thi ca
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
ngi bnh i vi ng thy thuc. Nu s hon chuyn c tnh cht tch cc th ngi thy thuc
tr nn c uy tn thc tt p, bin i s thng cm thnh lng tin tng. Nu khng c s hon
chuyn , hay s hon chuyn ch c tnh cch tiu cc th ngi bnh s khng thm g n
li thy thuc. Lng tin tng trong dp ny lp li chnh lch s pht sinh ca mnh: n l con ca
tnh i v khng cn n l l no khc lc ban u. Ch mi v sau ny n mi b gn cho ci l l
mt tm quan trng em ra nghin cu khi nhng l l do cc ngi yu du a ra, khng
c v khng bao gi c mt tc dng g trong i sng ca phn ln mi ngi. V th cho nn
chng ta ch c th nh vo kha cnh tr thc ca con ngi mt khi con ngi c kh nng tch
lu c nhiu i tng kht dc, chng ta c nhiu l do cho rng phn tm hc ch c nh
hng ti mt mc no i vi ngi bnh v mc tu thuc vo mc ca bnh nc
xt ca ngi bnh.
Ngi bnh thng no cng c kh nng tch lu trong ngi mnh mt s sinh lc kht dc.
Khuynh hng hon chuyn ni trn ch l s qu k l ca kh nng tch lu ny thi. C
iu k l l mt c tnh quan trng v xy ra rt nhiu nh th m khng c ch trng cho ng
gi tr ca n. V th nn n khng lt qua mt nhng nh quan st k lng. V th nn Bernheim
t ra rt su sc khi thnh lp thuyt v hin tng thi min da trn lun l tt c mi ngi u
c th d b m th. Tnh cch d b m th ny chng l g khc hn khuynh hng hon chuyn,
hiu theo ngha hp ngha l c hon chuyn tiu cc. Tuy nhin Bernheim chng minh cho chng ta
bit s m th l mt s kin c bn khng cn bit r ngun gc. ng ta khng nhn r dy lin lc
gia s d b m th v tnh dc hay s hot ng ca kht dc. Chng ta cn bit rng nu trong
k thut ca chng ta, chng ta b ri thi min chnh l li tm thy s m th di hnh thc
ca s hon chuyn.
Nhng ti dng li y v nhng li cho cc bn. Ti cht thy rng cc bn c mt li bi bc
mnh n ni nu khng cho cc bn ni ra cc bn s khng th no tip tc theo di bi trnh by
ca ti c. Cc bn s ni: Vy tc l rt cc gio s cng cng nhn rng gio s lm vic
vi s tr gip ca s m th chng khc g cc nh thi min hc. Chng ti ch i iu t lu
ri. Nu ch c s m th mi l yu t duy nht c hiu qu th tt c nhng iu lm nh gi l
k nim ca d vng, khm ph ra v thc, gii thch nhng s bin dng, mt bao nhiu c gng,
bao nhiu cng ca thi gi dng c vo vic g y? Ti sao ng li khng trc tip hon v cc
triu chng cng nh nhng nh thi min hc lng thin khc. Nu bo cha vic i loanh
quanh mi, ng cho rng ng khm ph ra nhiu iu v phng din tm l quan trng th c ci
g m bo gi tr cng nh s khm ph ? Nhng s khm ph khng phi l kt qu ca s
m th sao, nhng s m th khng c ? ng khng th dng phng php ca ng bt buc ngi
bnh phi theo nhng iu ng mun v cho l ng sao?
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
iu cc bn ni thc hay v cn c tr li. Nhng v khng c th gi nn ti khng th tr li

ngay c. Ti s ch chm dt nhng iu bt u. Ti ha vi cc bn l cho cc bn bit ti
sao chng ta li tht bi trong vic cha chy bnh thn kinh nc xt.
Ti ch cn ni vi iu thi v cc bn s thy l nhng iu thc gin d v ph hp vi mi
iu khc. Quan st cho thy rng nhng ngi bnh nc xt khng c kh nng chuyn hon
hay nu c th ch c rt t, chng c ngha l g. H y ng thy thuc ra khng phi v th
nghch m v l l. V th nn chng ta khng nh hng n h c: nhng iu ng thy thuc
ni chng n thua g vi h c, h t v lnh lng; v th cho nn cng vic cha chy da trn vic
lm sng li s xung t gy bnh, vt qua c s khng ca s dn p, t ra rt hiu qu
trong cc bnh khc li t ra chng n thua g trong bnh ny. Ngi bnh vn nh c. Chnh h
cng c gng ly li tnh th nhng nhng c gng ny ch a n nhng hu qu bnh hon
m thi. Chng ta chng lm g thay i tnh trng c.
Da vo nhng d kin bnh l chng ta khng nh rng i vi ngi bnh ny kht dc tch ri
khi cc i tng v bin thnh kht dc ca ci ti. Chng ta tng c th dng c tnh ny
phn bit bnh thn kinh ny vi loi bnh thn kinh u tin (no lon thn kinh, lo s, m nh).
Vy m thi ca bnh ny trong vic cha chy xc nhn quan im ca chng ta. V khng c
hin tng chuyn ho nn nhng ngi bnh ny thot khi nh hng ca chng ta v khng th
khi bnh bng nhng phng sch hin c ca chng ta.
Sigmund Freud
Phn tm hc nhp mn
Phng php tr liu phn tm hc
Cc bn hn bit ti ca cuc ni chuyn hm nay l g. Cc bn hi ti sao trong tr liu trong

phm tm hc chng ta li khng dng li m th trc tip, mt khi chng ta cng nhn rng nh
hng ca chng ta ch da trn s hon chuyn ngha l s m th? Trc s c mt ca s m th
cc bn h nghi v gi tr cc khm ph ca chng ta v phng din tm l. Ti ha l s tr li
bn tng chi tit mt.
S m th trc tip l s m th cha mi di vo s pht hin triu chng, l cuc u tranh gia uy
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
quyn ca cc bn v nhng l do ca trng thi bnh hon. Dng s m th l cc bn khng

n cc l do ny, cc bn ch buc ngi bnh khng c din t nhng l do ny bng cc triu
chng. Vic bn c t ngi bnh trong trng thi thi min khng, khng phi l iu quan h.
Chnh Bernheim nhn xt rng s m th l s kin cn thit trong thi min, m thi min li
ch l hu qu ca s m th trong trng thi thc v cho rng trng thi thc cng a n kt
qu nh trong s m th thi min.
Vy trong vn ny cc bn ch trng n vn no hn: nhng d kin ca th nghim hay
nhng nhn xt v l thuyt? Chng ta bt u bng nhng d kin ca th nghim. Ti l hc tr
ca Bernheim Nancy nm 1899 v dch cun sch ca ng v s m th ra ting c. Trong
nhiu nm ti dng thi min cha bnh i km vi s m th t bo v, v vi s kho st
ngi bnh theo phng php ca Bernheim. Vy ti c kinh nghim ni v thi min hay m
th. Nu ng nh mt cu phng ngn v y khoa, phng php tr liu l tng l phng php c
tc dng nhanh, ng v khng lm ngi bnh kh chu th phng php ca Bernheim t nht c
c hai trong ba iu kin ny. Phng php ny c th em p dng rt nhanh cho ngi bnh,
nhanh hn phng php phn tm hc nhiu, khng lm mt ngi bnh, khng a li mt s kh
chu no. i vi mt ng thy thuc m c p dng mi mt phng php, lm mi mt vi cng
vic lm mt i triu chng rt khc nhau m khng h bit g v ngha v tm quan trng ca
nhng triu chng ny, qu l mt iu chn nn. l cng vic ca mt anh lao cng, ch c g l
khoa hc, c v nh lm ph thu, o thut; tuy vy ngi ta vn tip tc lm cng vic v li ch
ca ngi bnh. Nhng phng php ny thiu iu kin th ba, ngha l khng chc chn nt. Ch
trong t lu l bnh li ti pht hay c thay th bng bnh khc. Ngi ta li dng thi min, nhng
dng thi min mi u c c: theo li nhng ngi c thm quyn th dng thi min mi,
ngi b thi min s mt hn tnh c lp, dn dn quen vi thi min nh quen vi thuc
ng vy. Ngay c trong nhng trng hp rt him, ngi ta thu lm c mt vi kt qu y
v lu di ngi ta cng khng bit ti sao, theo iu kin no, kt qu c tip tc. C mt ln
ti thy mt bnh rt nng m ti cha khi sau khi dng thi min, ti pht ng vo thi k
ngi bnh bt u ght ti. Ti li cha khi, kh nng hn ln trc v ngi bnh li tr li c
cm tnh vi ti. Nhng bnh li pht li ln th ba khi ngi bnh li ght ti. Mt n bnh nhn
khc c ti dng thi min cha khi nhiu ln t nhin nhy ln m ly c ti trong khi ti ang
cha cho nng ng vo lc ang ln cn thn kinh. D mun d khng, ng trc s vic ,
chng ta cng phi t li vn v thc cht v ngun gc ca s m th.
l th nghim. Nhng cuc th nghim ny cho ta thy khi b ri s m th chng ta khng phi
b ri mt iu g ti cn thit. By gi ti xin php ni vi iu na v vn ny. Li tr liu
bng thi min ch i hi ngi bnh mt c gng gn nh v ngha l. Trong y gii li cha
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
bnh ny c rt nhiu ngi bnh thch. Ngi thy thuc ni vi ngi bnh: Bn khng thiu
g c. Thc cht ca chng bnh ca bn l thc cht tinh thn. Ti c th dng vi li ni v trong
vi pht lm cho mi rc ri mt i. Nhng chng ta cho rng, ngi ta khng th huy ng mt
khi ln sinh lc trong ngi bng cch nh thng vo n m khng dng mt dng c c bit
no. Kinh nghim cho thy l li lm vic ny khng thnh cng trong bnh thn kinh cng nh
trong c kh. Tuy nhin ti bit l lun ny khng phi l khng th b bi bc, ngha l cng c s
h.
Nhng iu hiu bit thu lm c trong khi nghin cu phn tm hc gip cho ta nhn thy r
rng nhng s khc bit gia s m th thi min v s m th phn tm. Phng php thi min
tm cch bao trm giu gim mt ci g trong i sng tinh thn: phng php phn tm tri
li a ci ra nh sng v gt b ra mt bn. Phng php trn tc dng bn ngoi, trong khi
phng php di tc dng nh mt cuc gii phu. Phng php thi min s m th ngn chn
triu chng khng pht ra c, tng cng s dn p nhng khng ng n nhng s hot ng
a n s pht sinh ra triu chng. Tri li phng php phn tm khi ng trc nhng cuc xung
t pht sinh ra triu chng, tm cch tr v tn ngun gc ri dng s m th bin i theo
mun kt qu ca cc cuc xung t ny. Phng php thi min lm cho ngi bnh th ng,
khng thay i g c v nh th tc l khng c phn ng g trc mt nguyn nhn mi pht sinh ra
bnh mi. Phng php phn tm buc ngi bnh cng nh ngi thy thuc c nhng c gng
kh nhc ch ng c nhng s khng bn trong. Khi nhng s khng tht bi, i
sng tinh thn ca ngi bnh s thay i lu di, c nng ln mt trnh cao hn v vn c
bo v chng li nhng cn bnh mi c th xy ra. Cng vic chng li mi s khng l cng
vic chnh yu ca phn tm hc v chnh ngi bnh phi lm cng vic ny, ng thy thuc ch
dng s m th gip ngi bnh bng cch gio dc anh ta thi. Cho nn ngi ta c l khi cho
rng vic cha bnh theo phn tm hc chnh l mt li gio dc.
Ti tng lm cho cc bn hiu c s khc bit gia hai phng php ni trn trong vic dng
s m th. Da vo s bin i t m th sang chuyn hon, hn cc bn hiu ti sao li cha chy
theo phng php thi min li khng chc chn trong khi li phn tm li c th gip cho ta theo
di tng kt qu mt. Khi p dng thi min hc chng ta l thuc vo kh nng hon chuyn
ca ngi bnh m khng c cch no tc dng c i vi kh nng ny. S hon chuyn ca
ngi b thi min c th c tnh cch tiu cc hay song ng: ngi bnh c th dng vi thi
c bit t bo v i vi s hon chuyn: chng ta tc dng trc tip n s hon chuyn, gt b
nhng ci g chng i li n v cha mi di theo chiu hng ta mun. Chng ta c th li dng
sc mnh ca s m th v s m th tr nn d bo hn trong mc no m anh ta chu nhn s
hng dn .
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Nhng cc bn s ni l mnh mun gi ci ng lc ni trn l hon chuyn hay m th cng c

khng c g quan h. Khng phi v th m nh hng m ngi bnh phi chu khng lm cho
chng ta h nghi gi tr khch quan ca nhng iu ta a ra. iu g c ch cho phng php tr liu
li c hi cho nghin cu. Li bi bc ny lun c a ra chng li phn tm hc, nhng d c
sai lm i na th ngi ta cng khng th gt b n c nh mt iu g v ngha l. Nhng nu
li bc b ny ng th tt c nhng lun ca phn tm hc lin can n nhng nh hng ca i
sng, s sng ng tinh thn, n v thc u coi nh nc l ra sng ht, ch cn li mt pht hin
tr liu dng m th c bit cng hiu thi. Nhng ngi i nghch vi chng ta ngh nh th .
H cho rng nhng lun ca chng ta v i sng tnh dc, v tm quan trng ca i sng ny
ch l sn phm ca tr tng tng lch lc ca chng ta v chnh chng ta thc y ngi bnh
ni nhng iu h ni. Chng ta d dng bc nhng lun iu ny bng th nghim hn l bng l
thuyt. Ngi no p dng phn tm hc s hiu rng ngi ta khng th no m th ngi bnh
n mc c. Tt nhin mun cho ngi bnh theo mt l thuyt no, tin theo iu sai lm no
ca ngi thy thuc khng khi l mt iu kh. Ngi bnh trong trng hp cng chng khc
g ngi thng, nh mt ngi hc tr chng hn; ch c iu trong mt trng hp ny ngi ta
dng nh hng tc dng khng phi trn cn bnh m l trn tr thng minh ca ngi bnh. Ngi
ta ch c th gii quyt cuc xung t v tiu hu s khng bng cch gy ra cho ngi bnh
nhng biu tng i ch trng hp vi s thc. iu g trong s m th ca ngi thy thuc khng
ph hp vi s thc phi c gt b ngay v thay th bng nhng lun ng hn. Ngi ta dng
mt k thut thch hp v chm ch ngn khng cho s m th c nhng hiu qu nht thi,
nhng d sao nhng hiu qu ny c xut hin chng na th cng chng sao v khng bao gi chng
ta ngng li mt kt qu u tin. S phn tch s khng chm dt mt khi nhng im ti tm
cha c a ra nh sng, nhng l hng trong tr nh cha c san bng, mi trng hp dn
dp cha c iu chnh li. Nhng kt qu qu nhanh chng s thnh nhng tr lc hn l nhng
iu kin thun tin cho cng vic phn tch v khi ngi ta hu b s hon chuyn i, ngi ta s
hu b lun s thnh cng ni trn. Chnh c im ny chng t s khc bit vi li cha chy
thun tu m th, gia nhng kt qu do phn tm hc v do s m th thu lm c. Trong li
cha bng s m th, khc li phn tm hc, s hon chuyn c nng niu, gng nh khng
ai dm ng n: phn tm hc tri li tm cch tc ng hn vo s hon chuyn, lt mt n
ca n v phn ho n mc d n c th xut hin di bt c hnh thc no. Sau khi cha xong
bng phn tm hc, s hon chuyn phi b tiu dit, hu qu s lu di, s thnh cng khng da
trn s m th gin d v thun tu m trn cc kt qu thu lm c do s p dng m th: hu dit
s khng bn trong, thay i cc iu kin ni tm ngi bnh.
S m th cng theo nhau xut hin bao nhiu chng ta cng phi chng li nhng s khng lun
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
lun e do bin thnh hon chuyn tiu cc (ngha l i nghch) by nhiu. Nhng kt qu do phn
tm hc thu lm c, m ngi ta cho l sn phm ca s m th thc ra bt ngun mt ni
trn ht mi iu nghi ng. Nhng ngi m bo cho chng ta chnh l nhng ngi in v vng
tng: nhng ngi ny khng ai c th ni l chu nh hng ca s m th c. iu h k ra
cho ta nghe ph hp vi kt qu do cng trnh nghin cu v v thc trong bnh thn kinh hon
chuyn cung cp v xc nhn tnh ng n v khch quan v cc iu gii thch ca chng ta. Cc
bn s khng sai lm khi tin tng vo phng php phn tm.
By gi chng ta b tc s trnh by v phng php tr liu v phng din l thuyt. Ngi bnh
thn kinh khng c kh nng hng th v hnh ng: khng hng th c v kht dc ca
anh ta khng hng v mt i tng no c thc; khng hnh ng c v anh ta buc phi
tiu ph nhiu sinh lc gi gn kht dc trong tnh trng dn p v chng vi s tn cng
ca kht dc. Bnh anh ta ch khi khi khng cn xung t gia ci ti v s kht dc na, khi ci
ti ch ng c kht dc. Nhim v ca phng php tr liu l lm cho kht dc thot khi
nhng s rng buc hin thi khng do ci ti kim sot v t kht dc tr li v tr phng s
ci ti nh trc. Kht dc ca ngi bnh thn kinh np u? Cu tr li rt d: n b tri buc
vo nhng triu chng v ch c triu chng mi cung cp cho n s tho mn thay th duy nht.
Vy phi tm ly cc triu chng, tiu hu chng i, ngha l lm cng vic m ngi bnh i hi.
Mun tiu hu triu chng phi quay tr v ngun gc ca chng, lm sng li s xung t gy ra
cc triu chng , hng cuc xung t ny v mt hng khc, li dng nhng yu t khng thuc
quyn s dng ca ngi bnh trong thi k pht sinh ra triu chng. S xt li din bin ca s dn
p ch c th lm tng phn bng cch theo di nhng du vt m n li. iu ti yu trong cng
vic chy cha l i t thi i vi ng thy thuc, t s hon chuyn to ra mt n bn mi ca
nhng cuc xung t c lm cho ngi bnh ging nh thi k pht sinh ra bnh, nhng ln ny phi
huy ng ng lc tinh thn sn sng c tm ra mt gii php khc. S hon chuyn v vy tr nn
mt bi chin trng trong mi ng lc u tranh vi nhau u phi nhp cuc.
Tt c kht dc v s khng vi kht dc u tp trung trong thi ngi bnh i vi ng thy
thuc; vo dp nht dnh s c s tch bch gia nhng triu chng v kht dc, nhng triu
chng s khng cn du vt g ca kht dc na. Thay th vo bnh, chng ta s cn mt s hon
chuyn do chng ta to ra v nu bn thch hn, c mt bnh v s hon chuyn thay vo ch ca
nhng i tng va phc tp va khng thc ca kht dc, chng ta c mt i tng duy nht
cng ly k khng km: l ng thy thuc. Nhng s m th do ng thy thuc a ra s lm cho
s tranh u chung quanh i tng ny tin n giai on tinh thn cao nht, thnh ra chng ta ch
cn ng trc mt cuc xung t tinh thn bnh thng. Chng li mt s dn p mi khng cho n
xut hin ra, chng ta chm dt s tch i ci ti v kht dc, ti lp tnh cch duy nht ca tinh
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
thn. Khi kht dc ri khi i tng nht thi l ng thy thuc, n khng th quay tr li vi cc
i tng ngy xa na; n sn sng phc v ci ti li. Nhng sc mnh m ngi ta phi chng
li trong cng vic tr liu ny l: mt ng l s chng i li mt vi chiu hng ca kht
dc, pht hin di hnh thc khuynh hng dn p; mt ng s dai dng bm rit ca kht
dc vo nhng i tng ca n m n khng sn lng ri b.
Cng cuc tr liu v th chia lm hai giai on: trong giai on th nht kht dc tch ri khi cc
triu chng nh c trn s hon chuyn, trong giai on th hai s tranh u din tin chung
quanh i tng mi sau cng lm cho kht dc thot khi i tng ny. Kt qu thun li ny
ch c th c c khi trong cuc xung t mi ny, ngi ta thnh cng trong vic ngn cn s xut
hin ca mt s dn p mi, nu khng kht dc s lp vo trong v thc v li thot khi s kim
sot ca ci ti. Nh c nh hng ca s m th ci ti s bin i i v s bin i ny s gip
chng ta t c kt qu thun li ni trn. Nh phn tm hc bin v thc thnh hu thc nn ci
ti mi ln mnh hn, nh nhng li khuyn bo ca thy thuc, ci ti s t ra khoan dung hn i
vi kht dc dnh cho kht dc mt vi s tho mn v do ngi bnh s bt e d kht dc hn,
v ngi bnh c th thot khi c kht dc nh s hon chuyn. S din tin nh trn cng n
gn tnh trng l tng va c m t bao nhiu th s thnh cng trong cng vic cha chy cng
chc chn by nhiu. iu lm cho s thnh cng b hn ch l mt ng s kht dc khng mm
mng c th ri khi d dng nhng i tng m n bm vo; ng khc l s cng rn ca bnh
nc xt ch chu s hon chuyn t i tng ny sang i tng khc trong mt gii hn no thi.
iu lm cho cc bn hiu r tnh cch sng ng ca li cha bnh, hn na l vic chng ta c th
nm trong tay tt c s kht dc ang tm cch thot khi ci ti bng cch ko mt phn s kht dc
v vi chng ta bng s hon chuyn.
S nh c ca kht dc trong lc cha chy v sau khi cha xong, khng h cho ta bit g v
im nh c ca n trong thi k bnh nng. Gi d nh trong khi cha bnh, chng ta nhn thy
c s hon chuyn kht dc n ngi cha v chng ta tch ri c n ra khi ngi cha
hng dn v ng thy thuc chng hn: chng ta s lm ln nu cho rng ngi bnh au kh v
kht dc ca mnh nh c trn ngi cha mt cch v thc. S hon chuyn ca ngi cha ch l
bi chin trng trn chng ta tm c kht dc, nhng khng phi kht dc c mt trn chin
trng ngay t lc u, ngun gc ca n ch khc. Bi chin trng cha hn l mt v tr
quan trng ca ch qun. S bo v kinh ca ch qun khng nht thit phi c t chc ngay
ca ng kinh ch sau khi hu dit c s hon chuyn cui cng, chng ta mi bit c kht
dc nh c u trong thi k cha bnh.
ng v phng din l thuyt ca kht dc, chng ta c th thm mt vi iu lin quan n gic
m. Gic m ca ngi bnh thn kinh cng nh nhng hnh vi sai lc v nhng k nim ca h
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
gip cho chng ta bit r c ngha ca cc triu chng v tm c ni nh c ca kht dc.

Di hnh thc tho mn mong mun vo nhng i tng no m kht dc bm vo thot
khi s kim sot ca ci ti. V th cho nn s gii thch gic m gi mt vai tr quan trng trong
phn tm hc v trong nhiu trng hp tr thnh phng sch chnh trong vic nghin cu. Chng
ta bit rng gic ng c kt qu l th lng mt phn no cho s dn p. V s km hm nh hn nn
s ham mun trong gic m c th c mt hnh thc r rng hn s ham mun xut hin di hnh
thc triu chng trong khi thc. V th cho nn vic nghin cu gic m m ng cho chng ta
hiu r v thc b dn p m trong v thc li c mt s kht dc thot khi c s kim ch
ca ci ti.
Gic m ca nhng ngi bnh thn kinh khng khc gic m ca ngi thng mt im
no c; khng nhng th chng ta kh m phn bit c r rng hai loi gic m . Chng ta
s v l khi vic tm trong gic m ca ngi bnh thn kinh mt s gii thch khng c gi tr i
vi gic m ca ngi thng. V th nn chng ta phi ni rng s khc bit gia tnh trng ca
trng thi b bnh thn kinh v trng thi bnh thng ch c trong tnh trng thc ca hai trng thi
v s khc bit ny bin mt trong gic m ban m. Chng ta bt buc phi p dng cho ngi
bnh thng mt s cc d kin dn xut t nhng lin quan gia gic m v triu chng ca bnh
thn kinh. Chng ta phi tha nhn rng ngi bnh thng trong i sng tinh thn cng c mt ci
g khin cho gic m v triu chng c th pht sinh ra c v ngi bnh thng cng phi tranh
u vi s dn p, cng phi em sinh lc ra ngn chn nhng dn p . H thng v thc ca
ngi bnh thng cng cha ng nhng s ham mun b ch ng v mt phn ca s kht dc
cng thot khi s kim ch ca ci ti. Vy ngi bnh thng cng l ngi bnh thn kinh tin
tin nhng hnh nh ch c gic m l triu chng duy nht c th thnh lp c. Nhng ch l
b ngoi v khi em i sng trong khi thc ca mt ngi bnh thng ra nghin cu thc k,
chng ta cng thy l i sng m ta tng bnh thng ny cng cha ng rt nhiu triu chng
thc ra khng c ngha l g v khng quan trng g trong thc t.
Vy s khc bit gia sc kho bnh thng v bnh thn kinh ch l mt s khc bit v i
sng thc t v ph thuc vo mc hng th v hot ng m ngi cn lm c. S
khc bit ny rt li ch l khc bit gia nhng s lng sinh lc cn c t do v s lng sinh
lc b ngng hot ng v s c mt ca dn p. Vy s khc bit khng phi v phm m v
lng. Ti khng cn nhc li l quan im trn y hin cho ta mt cn bn tin tng bnh thn
kinh c th cha khi d chng c tnh di truyn.
l iu m s ng nht gia gic m ca ngi bnh thng v gic m ca ngi bnh thn
kinh gip cho ta kt lun v c tnh ca sc kho bnh thng. Nhng v phng din gic m,
chng ta cn rt t s ng nht ny ra mt kt lun na l vic chng ta khng c tch ri
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
gic m ra khi nhng lin quan ca n i vi nhng triu chng bnh thn kinh, rng ta khng nn
tin rng chng ta m t c thc cht ca gic m khi ni rng n chng l g khc hn s pht
biu s khai c l ca mt vi tng hay t tng, rng chng ta phi chp nhn gic m c th
cho chng ta bit nhng ni to lc v nh c ca kht dc c thc.
Ti sp chm dt nhng bi hc ny. Cc bn c l tht vng khi thy ti ch ni n vn v l
thuyt trong chng ni v cch cha bnh trong phn tm hc, m khng ni g n nhng iu
kin phi c khi bt u dng phng php tr liu v nhng hiu qu cn phi t dc. Ti ch
ni n l thuyt v khng h c hin cc bn mt kim ch nam thc hnh phn tm hc, ti c l
do khng ni n nhng cch lm vic v kt qu ca phn tm hc. Ti ni ngay trong nhng
bui u l nu gp iu kin thun tin chng ta thu lm thc s thnh cng rc r trong cng
vic cha chy khng km g nhng s thnh cng huy hong nht ca mn ni thng trong y hc,
ti c th thm rng, nhng s thnh cng m phn tm hc thu lm c, khng mt mn
no khc c th t c. Nu ni nhiu na s cc bn nghi ng l ti mun em qung co m
che lp nhng ting reo h ca nhng k th nghch phn tm hc. C nhiu bn ng nghip e
do cc nh phn tm hc trong nhng bui hp cng cng l h s m mt cho cng chng xem s
ngho nn ca li cha ca chng ta bng cch cng b danh sch nhng tht bi tai hi m phn
tm hc phm phi. Khng ni g n tnh cht b i ca mt hnh ng nh th, mt hnh ng
ch c tnh cht th hn, cho d ngi ta c cng b thc nhng iu ni trn chng na th s cng
b ny cng chng gip g cho cng vic phn on ng n v hiu qu ca cng vic cha chy
thay li phn tm. Phng php tr liu phn tm mi ra i y thi, cn c nhiu thi gian
mi n nh c k thut m cng vic ny li ch lm c trong khi nghin cu v nh
phn ng i vi kinh nghim trc tip. V gp nhiu kh khn trong vic ging dy phn tm hc
nn ngi thy thuc tr tui bt u vo ngh phn tm thng phi t mnh trng cy vo mnh
hon b ngh thut, thnh ra nhng kt qu thu lm c khng th ni l c li hay c hi cho
cng vic chng t l li cha chy ca phn tm hc c hiu qu hay khng.
Nhiu cng vic cha chy tht bi trong bui u ca phn tm hc v c thc hin trong
nhng trng hp khng thuc phm vi mn hc v hin nay chng ta gt b rt nhiu iu ch dn
ca nhng trng hp . Nhng chnh v c nhng cuc cha th nn ngy nay chng ta mi
tin c. Trc kia ngi ta u c bit bnh in sm pht v bnh vng tng khng th cha
c bng phn tm hc, vy m ngi ta vn c quyn dng phng php cha nhiu bnh
khc nhau na. Tuy nhin ta phi cng bng m ni rng, nu trong nhng nm u tin phn tm
hc gp nhiu tht bi th khng phi do thy thuc thiu kinh nghim m chnh v nhng iu
kin khng thun tin. T trc n nay chng ta ch ni n nhng s khng bn trong; nhng
s khng ny do ngi bnh a ra rt cn thit v khng th khc phc c. Nhng cn nhng
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
chng ngi vt bn ngoi, xung quanh ngi bnh, do ngi xung quanh to ra, tuy khng c li
ch g v l thuyt, nhng li rt quan trng trong thc t. Phng php tr liu phn tm hc ging
nh mt cuc gii phu, ngha l phi c thc hin trong nhng iu kin khin cho nhng c hi
tht bi phi c rt n mc ti thiu. Cc bn hn bit ngi gii phu phi cn trng nh th
no: c phng thch hp, nh sng y , ngi ph t c kinh nghim ngh nghip, cm ngi thn
bnh nhn c mt trong phngC bao nhiu cuc gii phu thnh cng nu c din ra trc mt
ng ngi thn ca bnh nhn ku la rn xit mi khi thy li dao lt qua ngi bnh. Trong
cng cuc cha chy ca phn tm hc, s c mt ca ngi thn ngi bnh l mt iu nguy him,
nhng lm sao cho h khng c mt by gi? Chng ta cch phng chng li nhng s
khng bn trong, chng ta li bit rng nhng s khng rt cn thit; nhng lm sao chng li
nhng s khng t bn ngoi? Khng c cch no thuyt phc ngi thn bnh nhn ng ngoi
cuc cha chy; ngoi ra khng bao gi nn t v ho ng vi ngi thn bnh nhn v ngi bnh
s khng cn tin tng ng thy thuc na, v ngi bnh bt buc rng ngi m anh ta tin cy
n ni cho nghe ht nhng iu b n ca lng mnh phi ng v pha mnh trong mi trng
hp. Ngi no quen vi nhng s ci c trong gia nh thng hiu rng nhiu khi mt ngi trong
gia nh ngi bnh c li khi cho ngi bnh c tip tc b bnh mi ch khng mun cho ngi
bnh khi. Trong nhng trng hp lun lun xy ra khi c bnh thn kinh chnh l hu qu ca
quyn li tng phn gia nhng ngi trong gia nh th ngi thn ca bnh nhn thng khng
c g phi chn la gia quyn li ca chnh mnh v s khi bnh ca ngi bnh. Cho nn chng
ta s khng ngc nhin khi thy mt ngi chng khng thch cho thy thuc bit ti li ca mnh.
V th nn nhng nh phn tm hc chng ti khng ngc nhin v chng ti khng chp nhn
nhng iu trch mc khi cng cuc cha chy tht bi hay phi dng lng chng v c s khng
ca ngi chng n ph lc cho s khng ca ngi bnh. Chng ta lm mt cng vic khng
th thnh cng c trong nhng iu kin nh th. Ti ch k cho cc bn nghe trong mt trng
hp thi trong ti tr thnh nn nhn m khng dm ni ra ch v nhng iu nhn xt thun tu y
hc. Cch y vi nm, ti cha bnh cho mt thiu n b bnh thn kinh lo s n ni khng dm i
ra ngoi hay nh mt mnh. Dn dn c ta cho ti bit s d nh th l v chnh mt c c
chng kin cuc giao du tnh i gia m c v mt ngi bn giu c ca gia nh. C ta vng v
hay qu t nh cho m bit nhng vic g xy ra trong nhng bui cha bnh bng phn tm
hc: trnh khi phi ngi mt mnh c bm cht ly m, khng cho m i u ht. Ngi m
trc kia cng b bnh thn kinh v c cha khi trong mt bnh vin cha bng nc. Trong
thi k nm vin, b ta quen bit mt ng sau giao du thn mt vi b ta v lm cho b ta rt
hi lng v mi phng din. Thy con i hi mnh m nh th, b t nhin hiu r ti sao con gi
mnh li lo s nh th, rng con gi mnh lm ra v b bnh ngn cm khng cho m i ra ngoi
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
v c c hi gp li ngi yu. B bt thn chm dt mi s cha chy. Ngi con gi c a vo

mt bnh vin thn kinh v trong bao nhiu nm ngi ta ru rao l c ta l mt nn nhn ng
thng ca mn phn tm hc. Ngi ta trch mc ti nhiu v kt qu thm hi ca vic cha
chy. Ti phi gi im lng v b mt ngh nghip. Mi nhiu nm v sau, mt ngi bn thng i
li trong bnh vin ca c gi cho ti bit rng cuc giao du tnh i gia b m v ngi bn giu,
vi s ng lo ca ngi chng v l khin cho ai cng bit. Vy ngi ta nhn danh iu b
mt ny chm dt s cha chy bng phn tm.
Trong nhng nm trc khi xy ra chin tranh (i chin ln th nht (1914), v c nhiu ngi
ngoi quc nn ti khng n s hoan nghnh hay khng ca thnh ph qu hng ti na, ti
t t cho mnh quy tc l khng cha cho bt c ngi no nu ngi khng c lp vi
ngi thn. l mt quy tc m khng phi bt c mt nh phn tm hc no cng theo c.
Nhng v ti bo cc bn nn phng vi thn nhn ca ngi bnh, cc bn s cho rng nhng
ngi bnh c cha bng phn tm hc phi sng xa gia nh v ngi quen bit v li cha chy
ny ch c th p dng cho nhng ngi nm trong bnh vin thn kinh. Khng phi th u: nu
khng b bnh qu nng, ngi bnh s c li v cng nu c cha chy trong bu khng kh quen
thuc, trong h c th gii quyt c nhng vn ca h. B con ca h ch cn ng c thi
th nghch vi ng thy thuc v can thip vo s cha chy ca ng ta thi. Nhng nhng iu
sao m kh lm th! Tt nhin bn s d dng nhn thy rng cha bnh c thnh cng hay
khng l tu thuc vo bu khng kh x hi chung quanh ngi bnh v trnh hc thc ca
gia nh ngi bnh.
Tt c nhng iu khng cho ta c mt nim cao c v s cng hiu ca phng php tr liu
phn tm hc, d rng phn ln nhng s tht bi ca chng ta l do nhng iu kin bn ngoi.
Nhiu bn ca phn tm hc thc gic ti cng b danh sch nhng s thnh cng ca mn ny
p li danh sch ca nhng s tht bi. Ti khng chp nhn li khuyn ny. bnh vc kin
ny, ti cho rng mt s thng k chng c gi tr g khi nhng con s a ra khng ging nhau, m
nhng bnh do phn tm hc cha chy li khc nhau rt nhiu v rt xa. V li thi gian cha
khng nh rng ngi bnh khi hon ton, c nhiu trng hp cha ly g lm chc chn.
Nhng trng hp ny l trng hp ca nhng ngi giu khng mun cho ngi khc bit mnh
b bnh v c cha khi. Nhng trn tt c cc iu khc, iu ti a ra bnh vc quan
im ca ti trong vn ny l thi khng hp l ca mi ngi i vi mi phng php tr
liu, khng th dng nhng l l hp l a vo th nghim cng nh thuyt phc h. Mt iu
mi l trong phng php tr liu thng c n tip hoc bng mt thi hoan nghnh m nh
c t lao u tin ca Koch chng hn, hoc b nghi ng mt cch lm nn lng ngi nh phng
php phng nga ca Jenner chng hn m cho mi tn by gi vn cn nhiu ngi ch trch. Phn
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
tm hc vp phi mt thi thin v r rng. Khi ni v mt s thnh cng ca phn tm hc, ngi
ta thng ni: iu chng ni ln g c, v gi d nh khng c ng cha th ngy nay ngi
bnh vn khi nh thng. Ri mt khi ngi bnh sau bn chu k bun ru v c thi quen k
cc, c cha chy trong mt khong thi gian tm khi, ba tun sau li thy bnh ti pht l mi
ngi trong gia nh c c mt y s thng thng ku la ln rng s ti pht ny l hu qu tt
nhin ca li cha hy trong phn tm. i vi nhng thnh kin , chng ta ch c vic khoanh
tay. Cn cho thi gian qua i mi xo nho c nhng thnh kin . Mt ngy kia nhng ngi
ny s ngh li, khc vi nhng iu h ngh trc kia. Nhng ti sao hm trc h khng ngh nh
hm nay? l mt iu b mt i vi h cng nh i vi chng ta.
Cng c th l nhng thnh kin ny i tht li v ngy nay phn tm hc c ph bin v
nhiu y s tr tui cng dng phn tm hc cha bnh. Khi cn l mt thy thuc tr tui ti
c chng kin ngi ta la gin d ra sao trong gii y hc tip phng php tr liu bng
thi min y nh ngy nay ngi ta la trc phng php tr liu bng phn tm hc. Nhng v tnh
cht tr liu thi min hc khng gi c li ha trong bui u; nhng nh phn tm hc
nh chng ta, chng ta bit chu n thi min hc nh th no v coi mnh nh nhng ngi
tha k ca mn ny. Nhng iu ngi ta ch trch phn tm hc bt ngun ch c nhng hin
tng nht thi gy nn bi mt vi s p dng vng v v b ngng li bt thn ca mt vi cuc
cha chy. By gi vo lc cc bn bit thi ca chng ta i vi ngi bnh ra sao ri th bn
hn bit thi c gy cho ngi bnh iu thit hi g lu di hay khng. Tt nhin phn tm
hc c th a n nhiu s lm dng v s hon chuyn c bit l mt phng sch nguy him
trong tay mt nh phn tm hc khng tn tm. Nhng c phng php tr liu no m khng b lm
dng? Mun cha khi bnh, li dao gii phu phi ct ch lm sao by gi?
Ti chm dt nhng bi hc ny v tic rng trong nhng bi hc ny cn c nhng thiu st v
l hng. Ti tic l ha vi cc bn quay tr li mt vi vn nhng ri li ch ni pht qua thi
v khng th gi li ha v chiu hng ca nhng bi hc ny. Ti lm cng vic m ng
cho cc bn i vo mt mn hc ang pht trin, cn thiu st nhiu v v mun tm tt li ti a
ra mt bi trnh by cn thiu st. Hn mt ln ti tp trung nhng vt liu a ra mt kt lun
m ri sau ti khng a ra. Ti khng c tham vng lm cho cc bn tr thnh nhng nh chuyn
mn. Ti ch mun m ng cho cc bn v thc y cc bn thi.
Ht
Li cui: Cm n bn theo di ht cun truyn.
Ngun: http://vnthuquan.net
Pht hnh: Nguyn Kim V.
Phn tm hc nhp mn
Sigmund Freud
Ngun: VnExpress
c bn: Thnh Vin VNthuquan a ln
vo ngy: 27 thng 12 nm 2003

Phân tâm học nhập môn - Sigmund Freud PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Phân tâm học nhập môn - Sigmund Freud PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Phn tm hc nhp mn

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

V thc c th coi nh mt tc ng gy thng tch

Sigmund Freud - Tm l gia ca ci v thc

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

c c. Mc ch c nht ca n l tho mn cc ham mun bn nng v cc khoi cm, khng cn

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Robert Hamilton c gng lm cng vic y, ng nh gi nh sau:

Ngun truyn: vnthuquan.net

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

iu bn hc c t trc, tt c nhng thi quen suy ngh ca bn s lm cho bn tr thnh

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

, ngha l nhng cun sch ca Plutarque, Diodore, Artien... Nh s hc cng c th a cho cc

Ngun truyn: vnthuquan.net

in su vo tr c bn mt chiu hng t tng lm cho bn xa ri mn phn tm hc. Bn

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

ca s cn thit trong cuc sng v nhiu khi ln t c cc s i hi ca bn nng, v ri ht i n

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chng ta khng bt u bng nhng gi d m bng mt s tm ti kho cu v nhng s kin c

Ngun truyn: vnthuquan.net

nu mn phn tm hc khng th lm g khc hn l tm hiu xem ti sao vo mt hm no , mt

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

qu trong vic xp ch. D l ma hay l qu th nhng ch ny cng vt qu gii hn ca mt

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ti k cho cc bn nghe nhng th d ca mi loi. C ln ngc khi ngi ta ni Mil V n trong

Ngun truyn: vnthuquan.net

qu tng t. V d nh ngi ta k li rng trong mt ba tic ci ca hai con nh Helmholtz v

Ngun truyn: vnthuquan.net

ngha ca ngi l li. V th cho nn chng ta s xt nhiu trng hp na.

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

chnh l thuyt v s l li.

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

mun khc thi. Do , c mt s ch c hai hay nhiu ngha.

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

ci tn rt quen, ta c quyn d on rng ngi c iu g kh chu vi ngi c tn cho

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

huy chng lm ca ring.

Ngun truyn: vnthuquan.net