III miejsce w konkursie

Najlepszy konspekt lekcji o ekonomii

spoecznej w wojewdztwie lskim

Temat:

Spoeczestwo i rzeczywisto po 1863 roku w Lalce B. Prusa

Autor:

Alan Misiewicz

Przedmiot:

jzyk polski

Poziom:

szkoa ponadgimnazjalna

Czas trwania lekcji:

2 lekcje po 45 minut

Motto lekcji:
... pienidze nie stanowi wszystkiego, bo czowiek oprcz kieszeni ma jeszcze i s
(Pamitnik starego subiekta, tom II, rozdzia 9)

Prawa do konspektu:
Konspekt zosta przygotowany przez Pana Alana Misiewicza
na potrzeby konkursu na Najlepszy konspekt lekcji o
ekonomii spoecznej w wojewdztwie lskim
zorganizowanego w ramach projektu Ksztacenie i
doradztwo dla kadr pomocy i integracji spoecznej
wojewdztwa lskiego wspfinansowanego ze rodkw Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego.
Prawo do materiaw posiada Wojewdztwo lskie
Regionalny Orodek Polityki Spoecznej Wojewdztwa
lskiego. Konspekt lekcji moe zosta wykorzystany przez
inne osoby w celach niezarobkowych, pod warunkiem
podania rda pochodzenia, w szczeglnoci przez
nauczycieli szk ponadgimnazjalnych, kuratoria owiaty,
orodki szkolenia nauczycieli oraz moe zosta wczony do
programw edukacyjnych z zakresu ekonomii spoecznej.

Cele edukacyjne:
Cel oglny:
Charakteryzowanie popowstaniowej rzeczywistoci spoecznej.
Cele szczegowe:

charakteryzowanie rodowiska i grup spoecznych przedstawionych w powieci;

rozpoznanie w tekcie propagowanych ideaw: praca organiczna, praca u
podstaw, scjentyzm, filantropia, ludzka bezinteresowno i samowiadomo
obywatelska, zrby spoeczestwa obywatelskiego,
zauwaenie w powieci tworzenia si elementw ekonomii spoecznej,
umiejtno wyjanienia terminu i odnoszenie go do wspczesnoci.

Metody i techniki
pracy:

pogadanka
heureza
metoda podajca

rodki dydaktyczne:
Lalka, B. Prus
karta pracy nr 1
karta pracy nr 2

Przebieg lekcji:
1. Czynnoci wstpne nauczyciela: przywitanie si z grup, sprawdzenie
obecnoci, zapisanie na tablicy tematu zaj i wyjanienie jego znaczenia.
2. Wyjanienie znaczenia daty powstania styczniowego dla historii Polski,
przypomnienie, e w tym roku obchodzimy 150. rocznic jego upadku,
wykazanie, e po jego upadku zacz si dla Polakw nowy okres. Zastanowienie
si wraz ze suchaczami nad innymi wanymi dla narodu wydarzeniami,
bdcymi cezurami w historii.
zakoczenie II wojny wiatowej w 1945 r., powstanie Solidarnoci w 1980 r. i
Okrgy St w 1989 r., katastrofa w Smolesku w 2010 r.
2

3. Prba nakrelenia warstw spoecznych, jakie B. Prus opisa w powieci

rozdanie suchaczom karty pracy nr 1, gdzie na podstawie dyskusji we waciwe
miejsca wpisuj odpowiednie warstwy spoeczne oraz nazwiska wybranych
bohaterw.
Na szczycie trjkta znajduje si arystokracja (ccy, ksi, Ochocki,
Zasawska, Starski, baron), niej jest mieszczastwo (Minclowie, Hopfer,
Szlangbaum, Klejn, Szuman, Stawska, Mraczewski, Lisiecki, Wokulski), podstaw
trjkta stanowi lud miejski (furman Wysocki, Wgieek, prostytutka Maria).

Stosujc rnego rodzaju odsyacze, przypisy, kreski, strzaki uzupeniaj je o

nastpujce informacje (dokonuje si to wskutek dyskusji, w ktrej udzia bior
wszyscy suchacze wraz z prowadzcym).
4. Lapidarna charakterystyka poszczeglnych grup spoecznych i wskazanie ich
stosunku do niszych warstw spoecznych, naley wyranie zaznaczy los
warstwy najniszej oraz to, e podejmowane byy pewne prby pomocy jej.
Charakterystyka arystokracji: podkrelaj megalomani, postawy
narcystyczne, teatralizacj zachowa, oderwanie od rzeczywistoci, anachroniczny
styl ycia, materializm, niemoralno. Nie znaj wiata biedoty.
Tomasz cki: pycha wynikajca z arystokratycznego pochodzenia, poczucie
wyszoci wobec mieszczanina; Izabela cka: pogarda dla kupca, wyrachowanie,
megalomania, pogarda dla kupca, przesdy stanowe; Baron Krzeszowski:
lekcewaenie mieszczan, wysokie mniemanie o sobie; Starski: brak moralnoci,
brak kultury, cynizm.
Charakterystyka mieszczastwa: Deklewski i Wgrowicz: brak chci do pracy,
brak inicjatywy, mobilnoci zawodowej, niech wobec ambitnych i aktywnych
jednostek, zawi. Szprot: podejrzliwo, maostkowo. Szuman: pracowito,
umys analityczny.
Lud: samodestrukcja, brak jednoci, bardzo due rnice spoeczne, popadanie w

charakterystyka Stanisawa Wokulskiego, stworzenie swoistego CV bohatera

3

Edukacja:
Szkoa Gwna w Warszawie
Szkoa Przygotowawcza
Dowiadczenie i stanowiska:
1879: Spka do handlu ze wschodem, jako zarzdca
18761879: Sklep Galanteryjny J. Mincel i S. Wokulski, jako waciciel
18701876: Sklep Minclw, jako pryncypa (zwierzchnik)
18541861: Winiarnia Hopfera, jako subiekt
Znajomo jzykw:
poziom komunikacyjny: jzyk angielski
poziom bardzo dobry: jzyk rosyjski
Umiejtnoci:
umiejtno pomnaania majtku, prowadzenia efektywnych interesw
znajomo rynku wschodniego
dowiadczenie w handlu
energiczny, przedsibiorczy i ambitny czowiek czynu chtnie wemie udzia
w midzynarodowym przedsiwziciu naukowym lub gospodarczym
Zainteresowania:
nauki przyrodnicze
konstruowanie maszyn latajcych
literatura romantyczna

wskazanie ideaw, jakie interesoway Wokulskiego: praca organiczna, praca u

podstaw, scjentyzm, aby wykaza, e byy to zagadnienia rzeczywicie
istniejce

Nowa rzeczywisto popowstaniowa bya taka, e pojawiy si nowe hasa. Wiele z

nich byo Wokulskiemu bliskie. Tutaj warto poda nastpujce informacje: para
kaloszy kosztuje 2 ruble i 50 kopiejek, portmonetka, ktr kupuje Izabela: 3 ruble,
zwycistwo konia w gonitwie: 300 rubli.
W Lalce wyraz mio wystpuje 104 razy, dom 351, praca 94, zoty
17, rubel 407, pienidz 229. Cho jest to tylko sucha statystyka, to przecie
moe ona sugerowa, e wiat, jaki opisuje Prus, jest wiatem, w ktrym dominuje
pienidz, rodzcy si kapitalizm.
Praca organiczna, u podstaw: projekt powoania spki handlowej,
wykorzystania Warszawy jako stacji handlowej midzy zachodni i wschodni
Europ, sprowadzania z Rosji tanich produktw, tym samym stworzenia warunkw
do bogacenia si przedsibiorcw i jednoczesnej poprawy warunkw ycia
najuboszych.
Scjentyzm: studia przyrodnicze, wsppraca z polskim geografami na Syberii,
zainteresowanie pracami Geista i Ochockiego, marzenia o maszynie latajcej i
perpetuum mobile.

5. Rozmowa na temat filantropii i akcji charytatywnych, ktre s wynikiem hase

pozytywistycznych. Zwrcenie uwagi, e ich obecno w powieci (ale rwnie:
kwesty witeczne, domy starcw, ochronki dla dzieci) przyczynia si do
powstania czego, co mona nazwa ekonomi spoeczn. Wytumaczenie
suchaczom specyfiki ekonomii spoecznej, wrczenie im karty pracy nr 2
zawierajcej informacje o niej.
W powieci Prusa pojawiaj si problemy rozwoju ekonomicznego pastwa,
szerzenia owiaty wrd najuboszych i pomocy finansowej. W Zasawku istnieje
ochronka dla dzieci, dom starcw, a chopom yje si dostatnio i wygodnie.
Wokulskiemu udaje si pomc jedynie nielicznym ubogim.
Stanisaw Wokulski bierze udzia w kwecie witecznej (podczas ktrej panny si
nudz, matrony ziewaj, a wszyscy przyszli do kocioa, eby pokaza si w
towarzystwie), ale take wspomaga finansowo modego kamieniarza Wgieka oraz
furmana Wysockiego, pochodzcych z nizin spoecznych, stara si uly w trudnej
sytuacji p. Stawskiej i jej rodzinie. Co wicej, jako filantrop wspomaga ochronki dla
dzieci, daje moliwo uczciwego ycia upadym dziewczynom, ale i tworzenie
6. Powtrzenie wiadomoci omawianych na zajciach. Wskazanie przykadw
dziaa charakterystycznych dla ekonomii spoecznej, z jakimi spotkali si
suchacze.
5

7. Zadanie pracy domowej: zapozna si ze stron:

http://www.ekonomiaspoleczna.pl/
Uwagi dotyczce konspektu:
Konspekt rozpisany jest na 2 godziny lekcyjne. Pomylany jest on tak, aby od ogu
tj. od oglnego rozeznania w problematyce, jak poruszaa epoka pozytywizmu, a
ktr omawiaem ze suchaczami na zajciach wczeniejszych (czas spoecznikw,
praca u podstaw, praca organiczna, emancypacja) przej do szczegu. Takimi
szczegami s dziaania skierowane do warstw najbiedniejszych i wykluczonych.
Wan spraw jest to, aby lekcja mocno koncentrowaa si na dyskusji. Powinna ona
odbywa si midzy suchaczami, ale take midzy suchaczami a prowadzcym.
Naley ich sprowokowa do wyraania swoich opinii dotyczcych skutecznoci dziaa
spoecznych, charytatywnych, odniesienia jej do rzeczywistoci im najbliszej.
Wielu suchaczy szkoy to ludzie, ktrzy albo szukaj pracy, albo chcieliby j zmieni.
Wierz, e lekcja, jak przygotowaem, moe zwrci ich uwag na te dziedziny, ktre
wi si z ekonomi spoeczn.