KONFLIKTI NA RADU-Postoje razliite vrste drutvenih konflikata:

ekonomski,politiki, ideoloki , klasni, rasni, radni i dr. Konfliktnu situaciju

predstavlja stanje u kome postoji sukob interesa dvije ili vise individua
odnosno drutvenih grupa. Takvo stanje nastaje onda kada individua ili
grupa tei ostvarenju odreenog cilja odnosno pridobijanju neke
vrijednosti koju predstavlja taj cilj, a istovremeno druga individua
suprostavlja se tome. Takva situacija naziva se konfliktnom situaciom.
Objektivni uzroci su: klasni, rasni, nacionalni i meunarodni konflikti. S
druge strane subjektivni inioci kao sto je ljudska psiha, proces stvaranje
drutvene svijesti, nacin na koji ljudi percipiraju, shvataju i tumae
odreenu drutvenu stvarnost, takoer moe biti izvor odreenih
konflikata. Sociolozi smatraju da su konflikti poeljni ukoliko su, u pravom
smislu proizvod ivota i rada.
Konflikti na radu su vrsta drutvenih
konflikata. Sa sociolokog aspekta stanovita pod konfliktima na radu
podrazumijevaju se takvi drutveni procesi, povezani sa radom, gdje se
ponaaju odreene grupe ili individue suprostavlja druga drutvena
grupa odnosno individua. Konflikti na radu nastaju zbog postojanja
razliitih interesa i ogranienih mogunosti za njihovo ostvarivanje.
Ovakvo shvatanje konflikata podrazumijeva i konfliktnu situaciju i
konfliktnu akciju. Konflikti nastaju onda kada se ugroavaju materijalni ili
socijalni status grupe odnosno linosti njihov socijalni presti, moralno
dostojanstvo, idejni interesi i sl. U sluaju konflikata bude se i odreene
emocije kao to su stid, gnev, prezir, negodovanje, strah i sl. Konflikti
nastaju postepeno i u poetku se nalaze u inkubacionom, prikrivenom
stanju. Po obimu konflikti se dele na globalne i parcijalne. Globalni
konflikti obuhvataju gotovo sve zaposlene u odreenom kolektivu.
Parcijalni konflikti je uzajamni konflikt izmeu rukovodioca i radnika ili
izmeu samih radnika odnosno izmeu samih rukovodioca. Takvi konflikti
se najee razrjeavaju unutranjim snagama. Po duini trajanja
konflikti se dele na kratkrotrajne i dugotrajne. Kratkotrajni konflikti
nastaju kaorezultat meusobnog nesporazuma. Dugotrajni konflikti su
uslovljeni dubokim nervnim traumama ili objektivnim tekoama. Konflikti
se mogu podijeliti na sitne i krupne. Po posljedicama koje ostavljaju na
funkcionisanje kolektiva, konflikti se mogu podijeliti naa one koji ne
ostavljaju posljedice i na one koji ostavljaju posljedice. Sociolozi konflikte
na radu najee dijele na vidljive i nevidljive, racionalne i iracionalne,
stvaralake i ruilak. Pozitivno na konflikte gledaju zastupnici

pluraristikog koncepta. Oni konflikte shvataju kao neizbjean, pa ak i

poeljan fenomen. Drugo, suprotno gledalite dato je sa stanovita
meuljudskih odnosa. Prva grupa uzroka konflikata najznaajnija je sa
ekonomskom aspekta odnosno sistema raspodjele. Druga grupa uzroka
konflikata odnosi se na tehniku sferu, na tehniku opremljenost rada i
na fizike uslove radne sredine. Trea grupa odnosi se na drutvenu
sferu a prije svega na meuljudske odnose i na sistem informisanja.
etvrtu grupu izvora konflikata ine oni koji proizilaze iz loe
organizacije rada. Peta grupa uzroka konflikata odnosi se na propise koji
reguliu rad. Konflikti se mogu sprijeciti ako se znaju njihovi izvori,
uzroci i putevi preventivnog djelovanja. Sprijeavanje konflikata moze se
sprijeciti razvojem sistema upravljanja i rukovoenja, pravilnim voenjem
kadrovske politike, unaprijeenjem sistema organizacije rada,
poboljanjem fizikih uslova radne sredine. Nastale konflikte treba to
prije i to efikasnije, bezbolnije rijeiti.. Postoje dva osnovna pristupa
razrjeavanju konflikata: pozitivan i negativan. Kod prvog se uklanjaju
uzroci konflikta a kod drugog se uklanja jedna od strana u konfliktu.
POJAM TRAJKA trajk je organizovana i privremena suspenzija
funkcije, usmjerena na to da izvri pritisak na druge unutar iste socijalne
jedinice. Kao oblik radnog konflikta trajk predstavlja organizovano,
zajedniko i istovremeno obustavljanje procesa rada ili usporenje radnih
aktivnosti ili na drugi nain onemoguavanje normalnog funkcionisanja
procesa rada u jednoj ili vie organizacija od strane zaposlenih.
Osnovna podjela trajkova je na zakonite i nezakonite. S obzirom na
irinu dijele se na opte i parcijalne. Ako se uzme u obzir nain odvijanja
onda na trajkove upozorenja, trajkove iznenaenja, krune trajkove,
trajkove s prekidima, neorganizovane, trombozne. Zakonitim
trajkovima se nazivaju oni koji svojom najavom, pripremom, odvijanjem,
korienim sredstvima kao i ciljevima kojim tee nisu u suprotnosti sa
zvaninim popisima. Nasuprot tome, tajkovi koji su u sukobu sa
zvanino utvrenim normama smatraju se nezakonitim.

RAD I VRIJEME, VRIJEME KAO FILOZOFSKA I DRUTVENA

KATEGORIJA- U savremenom drutvu vrijeme je sve vie predmet
ovjekovog interesovanja i naunog prouavanja. U savremenom
drutvu, vrijeme postaje u sve veoj mjeri predmet dubljih naunih
razmatranja, ne kao apstrakcija, ve kao bitna dimenzija ivota. Vrijeme
je filozofska kategorija. Shvatanja vremena kreu se od njegovog
poimanja kao transcedentnog oblika koji se, pored prostora,jedino mogu
shvatiti stvari po sebi. Na poimanje vremena u filozofiji utiu i osnovni
filizofski pravci: materijalizam i idealizam, svijet je u svojoj osnovi
materijalan i jedinstven, a materija se nalazi u neprestanom kretanju, tj.
Kretanje predstavlja oblik postojanja materije. Vrijeme je ekonomska
kategorija. Rad, upotreba sredstava za rad vri se u vremenu. Vrijeme,
nazvano radno vrijeme, javlja se kao mjera rada (konkretnog i
drutvenog). Razmatranje vremena kao ekonomske kategorije, njegova
podjela na vrijeme koje se provodi u radu i ono koje ostaje nakon rada,
posebno slobodno vrijeme,i povezanost ovih dijelova vremena relativno
je novijeg vremena. RADNO I VANRADNO VRIJEME- Vrijeme kojim
ovjek raspolae dijeli se u osnovi na dva dijela: radno i vanradno
vrijeme. Radno vrijeme ispunjeno je radnim aktivnostima iji je
ciljobezbjeivanje materijalne egzistencije. Vanradno vrijeme je vrijeme
koje ovjek ne provodi u vremenu radne aktivnosti. Duina i raspored
radnog vremena, vremena ya pojedine radne operacije u toku radnog
vremena bili su razliiti tokom historije. Tako jetokom historije radni dan
iznosio ak 18 sati, pa je skraivan postepeno u kapitalizmu na 16, 14,
12, 10 da bi na radnika klasa postavila zahtjev za osmosatnim radnim
danom. Vrijeme koje ostaje poslije radnog vremena, ovjek moe samo
dijelom koristiti osloboen od svake prinude da se bavi odreenim
djelatnostima, tj. Vrenja nekioh aktivnosti za zadovoljavanje neke svoje
potrebe. U buet vanradnog vremena razlikuju etiri njegova djela. Prvo,
to je dio vanradnog vremena u kome se vre aktivnosti koje su
povezane sa raznom djelatnou u radnom vremenu. Drugo, dio
vanradnog vremena koji se koristi za domae poslove i samousluivanje,
kako u sopstvenom domainstvu, tako i u koritenju usluga komunalnih i
drugih ustanova i preduzea. Tree, vrijeme za zadovoljavanje fiziolokih
potreba. etvrto, slobodno vrijeme koje u sebe ukljuuje i vrijeme za
uenje i poveavanje kvalifikacija, samoobrazovanja i vaspitanje djece.

SLOBODNO VRIJEME I HUMANIZACIJA RADA-. Mnogi ga tretiraju kao

mogucnost razrjeenja niza niza nagomilanih problema savremenog
drutva. Odreivanje pojma najprije je slobodno vrijeme odreivano kao
ono vrijeme koje ostaje radnicima poslije redovnog radnog vremena. Pod
slobodnim vremenom se podrazumijeva ono vrijeme koje ostaje ljudima
na njihovom potpunom i samostalnom raspolaganju. Webera razlikuje da
aspekta slobodnog vremena: slobodno od neega i slobodno za neto.
Marks definie kao prostor za ljudski razvitak. Glavni sadraj slobodnog
vremena je odmor, zabava i razvoj linosti. Pod vremenom se
podrazumijeva onaj segmenat elementarnog budeta vremena-vrijeme
od 24 asa koji ostaje po odbitku 1.radnog vremena,2.vrijeme psihofiziolokih potreba,3.vrijeme obavljanja kunih poslova,4.vrijeme ostalih
obaveza. Radno vrijeme ostaje uvijek supstanca koja stvara bogastvo i
mjera trokova koje zahtjeva njegova proizvodnja. Ali i slobodno vrijeme,
vrijeme kojim se raspolae djelom za troenje proizvoda, djelom za
slobodno djelanje je pravo bogastvo. Ukoliko ovjek ima vie slobodnog
radnog vremena, utoliko se bre razvija kao radna snaga. Radni ovjek
je duan da odreeni fond vremena troi na razne drutvene obaveze:
sastanci raznih organizacija i institucija. Izvori slobodnog vremena su
objektivne i subjektivne prirode. Jedni imaju naglaen socioloki, a drugi
ekonomski aspekt. ovjek nastoji da afirmie svoju linost esto na
veoma brutalan nain, upotrebom raznih sredstava koja uzbuuju.
Nekada ni slobodno vrijeme ne moe da rijei probleme koji se stvaraju u
procesu rada i u toku radnog vremena. Da bi mogao da odgovori svim
obavezama ovjek mora sve vie da se obogauje raznovrsnim
sadrajima.