Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven

Bron: Didactisch model van Gelder

Student(e)
Klas
Stageschool
Plaats

Kezban Yilmaz
P14EhvE
Basisschool de Boschuil
Eindhoven

Mentor
Datum
Groep
Aantal lln

Lieke Bartels
22 maart 2015
7
25

Vak- vormingsgebied: Natuur Voortplanting bij planten

Speelwerkthema / onderwerp: Voortplanting bij planten, waarbij dieren een rol hebben. Hoe helpen dieren bij het maken van nieuwe planten?
Persoonlijk leerdoel: Gedurende deze les wil ik beginnen met een korte coperatieve werkvorm. Ik wil ervoor zorgen dat de instructie niet
uitloopt, waardoor de les ook niet zal uitlopen. Dit wil ik doen door de werkvorm ongeveer binnen de aangegeven tijd uit te voeren, zodat de
instructie niet te lang duurt en dat we vlot kunnen doorschakelen naar het lezen van de tekst. De stukjes tekst die worden gelezen wil ik
regelmatig kort samenvatten en/of een korte uitleg bij de afbeeldingen laten zien op het bord.
Lesdoel(en): Aan het eind van de les kennen de leerlingen de
Evaluatie van lesdoelen:
voortplantingsstrategie bij planten. Welke taak hebben dieren
De vragen die bij de lesdoelen staan, worden tijdens de les beantwoord en
hierbij? En kan het ook zonder hulp van de dieren?
eventueel herhaald. Dit, met behulp van de tekst, een filmpje en de
Op deze vragen halen zij antwoorden uit de stukjes tekst.
opdrachten die zij in tweetallen gaan maken. Er is achteraf dus geen klassikale
Ook oefenen deze leerlingen een andere manier van
evaluatie, maar de lesdoelen worden tijdens de les al gecontroleerd doordat
samenwerken. Zij zijn het gewend om in tweetallen te werken of in bijvoorbeeld de voortplantingsstrategie regelmatig wordt herhaald door de
een klein groepje, maar tijdens deze gaan zij voor het eerst
leerlingen en/of de leerkracht. Ook wordt meteen na het samenwerken
oefenen met een placematwerkvorm van het coperatief leren.
gevraagd wat de leerlingen van deze vorm van samenwerken vinden. Hoe
hebben zij dit ervaren?
Kerndoel 41: Bouw en voortplanting van planten
verschillende manieren van voortplanting van
planten
bloemvormen passen bij de manier van bestuiven
functie van andere plantendelen (ranken van klimplanten,
doornen)

Beginsituatie: De leerlingen hebben het de vorige les gehad over dieren die helpen bij de voortplanting van planten. Dit was hun eerste les over
voortplanting. In die les hebben zij geleerd dat dieren hierbij een rol kunnen hebben, maar zij weten niet wat die rol dan is. Gedurende deze les
gaan zij lezen en een beeld krijgen van de manier waarop dieren helpen bij de voorplanting van planten.
Ook gaan zij opdrachten maken waarbij zij de leerstof nogmaals herhalen. Dit doen zij in tweetallen die door de leerkracht worden gemaakt. Zij
werken regelmatig in verschillende tweetallen en kunnen dit redelijk goed. Leerlingen in deze groep helpen anderen heel graag, ook andere
tweetallen.
Deze groep bestaat uit ongeveer even veel meisjes als jongens. Het is een groep die goed kan werken. Ook samenwerken kunnen zij prima. De
meeste leerlingen zijn niet snel afgeleid en kunnen hun langdurig concentreren. De leerlingen in deze groep vinden het heel leuk om elkaar te
helpen. Ook zijn zij gewend om iedere keer te werken met een ander tweetal of in een ander groepje.

Lesverloop
Tijd

Leerinhou Didactische handelingen

d
Leraar
5 minuten Inleiding
De les wordt gestart. Er wordt
aangegeven dat we het vandaag gaan
hebben over hoe dieren helpen bij het
voortplanten van plantjes. Ook wordt
aangegeven dat de vorige les ging over
dat dieren hierbij helpen en dat we het
vandaag gaan hebben over hoe dieren
hierbij helpen.

Leeractiviteit
leergedrag leerling(en)
De leerlingen luisteren naar de start van de les.

Materialen /
Organisatie
- Prowise - Hoe
helpen dieren bij
het maken van
plantjes?

10
minuten

Coperatie De leerlingen starten met een

ve
coperatieve werkvorm: de placemat. Er
werkvorm zijn groepjes gemaakt van 4 of 5
leerlingen. De namen worden per groepje
opgelezen en deze leerlingen gaan bij
elkaar zitten bij een aangewezen
placemat. Er wordt uitgelegd hoe het
werken met een placemat gaat. De
vraagstelling wordt op het bord gezet en
opgelezen.
De antwoorden worden per groepje op het
bord geschreven, zodat zij aan het eind
van de les kunnen zien welk groepje het
juiste antwoord had op de gestelde vraag
Hoe helpen dieren bij het maken van
plantjes? Uiteindelijk wordt er gesproken
over de werkvorm. Hoe hebben de
leerlingen deze werkvorm ervaren?
Zouden ze dit vaker willen doen?

De leerlingen gaan in de groepjes bij een placemat

zitten. Zij luisteren en kijken naar de vraagstelling
die op het bord te zien is. Vervolgens gaan zij zelf
een antwoord geven op deze vraag. Iedere leerling
schrijft zijn/haar antwoord in een vak in de cirkel.
Daarna gaan zij met elkaar overleggen en komen tot
een gezamenlijk antwoord. Dit antwoord schrijven zij
in het midden van de cirkel. De leerlingen mogen
vertellen wat zij van deze manier van samenwerken
vinden en wat hun ervaringen zijn.

15 20
minuten

Tekst lezen De tekst in het boek wordt gezamenlijk

gelezen. Leerlingen in de groep krijgen
een stukje tekst aangewezen. Na ieder
stukje tekst wordt er even stilgestaan bij
wat er is gelezen. Dit stukje tekst wordt
eventueel samengevat en/of er worden
afbeeldingen laten zien van de
plantennamen die in de tekst voorkomen.
Dit wordt gedaan zodat de leerlingen een
duidelijker beeld krijgen bij wat zij lezen.

Een aantal leerlingen lezen de aangegeven stukjes

tekst. Bij onduidelijkheden mogen zij vragen stellen.

Placemats per
groepje
Pennen
Vraagstelling in
Prowise

Tekstboek
Afbeeldingen in
Prowise

5 minuten Filmpje

Er wordt een kort filmpje laten zien waarin De leerlingen kijken naar het filmpje.
wordt verteld over de manier waarop
planten zich voortplanten, met behulp
van dieren.
(minuut 6:14 tot 8:14)

20-25
minuten

Er worden tweetallen gemaakt met

behulp van de naamkaartjes van de
leerlingen. Deze leerlingen mogen samen
werken aan de opdrachten in het
werkboek.
Tot slot kan er eventueel teruggekeken
worden naar de antwoorden van de
groepjes, die in het begin van de les zijn
opgeschreven.

Opdrachte
n

De leerlingen gaan in tweetallen bij elkaar zitten en

in fluistertoon werken aan de opdrachten in het
werkboek.

Filmpje
http://www.scho
oltv.nl/video/nieu
ws-uit-de-natuurvoortplanting/#q
=voortplanting
Kaartjes met
namen
Werkboeken

Persoonlijke reflectie
Deze natuurles heb ik als prettig ervaren. Ik vond het heel fijn om deze manier van lesgeven te ervaren. De leerlingen
deden goed mee en over het algemeen verliep de les soepel. Ik had me goed voorbereid door de tekst van tevoren al
doorgenomen te hebben, afbeeldingen in Prowise te zetten, de placemats voor iedere groep gemaakt te hebben en de
groepjes van tevoren al verdeeld te hebben. Dit zorgde voor extra rust en vlotheid in de les. Ook heb ik veel geleerd
tijdens deze les: zodra ik accepteer dat ik zelf ook fouten kan maken en hier spontaan mee omga, gaat alles een stuk
gemakkelijker. Gelukkig is het een groep die hier geen moeite mee heeft, dus hier kan ik goed mee oefenen in deze groep.
Ook heb ik weer een andere manier van lesgeven geprobeerd en ervaren. Deze manier beviel me goed. In het begin van
de les liep ik een beetje vast omdat ik niet precies wist waar de vorige les over ging, maar wel ongeveer. Ik had ervoor
gekozen om zelf aan te geven waar de vorige les over ging, maar vanuit de leerlingen kwamen weinig reacties. Mijn
mentor stelde voor om de volgende keer aan de leerlingen te vragen waar de vorige les over ging.
Ik vond het een prettige les waarbij ik een goed gevoel had.

Feedback mentor
Datum: 24 maart 2015
-

Groepjes goed voorbereid

Uitleg placemat was duidelijk, nieuwe dingen mag herhaald worden (had je gedaan)
Inleiding; je kan beter aan de kinderen vragen waar ze het de vorige les over hebben gehad, i.p.v. zeggen jullie
hebben het de vorige les gehad over..
Placemats: leuk dat je de uitkomsten opschrijft om straks te bespreken
Goed dat je een tekening maakt van hoe de bloem eruit ziet

Kinderen rustig aan het werk: goed dat je fluisterkoning en fluisterkoningin deed
Kinderen worden aangesproken
Nabespreking: goed dat je alle groepen langsloopt van de placemat
Lesdoelen bij de les staan in de handleiding, dus gebruik deze de volgende keer

Groepjes voor de placematopdracht:

Groep 1
Bas
Valeri
Nienke
Tim

Groep 2
Evi
Jop
Nina
Isa

Groep 3
Esmee
Nick
Aran
Fabian

Groep 4
Merel
Nevin
Maud
Romee

Groep 5
Joris
Joel
Meara
Shannon

Groep 6
Mike
Ivo
Stephanie
Niels
Stella

Placemat voor groepjes van 4

leerlingen

Placemat voor het groepje van 5 leerlingen

Verantwoording:
Coperatief leren
Coperatief leren heet ook wel samenwerkend leren. Bij coperatief leren gaat het om de samenwerking tussen sterkere
en zwakkere leerlingen. Dit wordt gestimuleerd door coperatieve werkvormen, waarbij kinderen in heterogene tweetallen
of groepjes werken. De kinderen discussiren samen over de leerstof, ze geven elkaar uitleg en informatie en vullen elkaar
aan. Ze informeren elkaar regelmatig over hun eigen ideen, vorderingen en resultaten. Zij zoeken samen naar een
oplossing en helpen elkaar. (Hendriksen, 2011) Ook wordt er onderhandeld over een taakverdeling en
verantwoordelijkheden en het eindresultaat wordt als een groepsproduct ervaren.
De gedachte achter samenwerkend leren is dat zowel de zwakke als de sterke kinderen hiervan leren. De zwakke
leerlingen, doordat ze uitleg krijgen en aangemoedigd worden. De sterke leerlingen, omdat zij de stof op een hoger niveau
leren beheersen als ze het aan anderen uitleggen.
Bij coperatief leren is dus niet alleen de lesstof belangrijk, maar ook de samenwerking. Er is dus sprake van een cognitief
en een sociaal doel. De achterliggende gedachte van coperatief leren is dat kinderen niet alleen leren van de interactie
met de leerkracht, maar ook van de interactie met elkaar. (http://wij-leren.nl/cooperatief-leren-artikel.php)

Placemat
Elk groepje van vier leerlingen krijgt een vel papier, met in het midden een rechthoek. Omdat er in deze klas een groepje
van vijf leerlingen zat, is deze placemat aangepast (zie bijlagen).Vanuit de hoeken van de rechthoek (in dit geval: cirkel)
trekken de kinderen lijnen naar de hoeken van het papier. Op die manier ontstaan er nog vier vakken, voor elk groepslid
een.. De leerkracht geeft een opdracht en elke leerling schrijft in zijn eigen vak zijn ideen en antwoorden op. Daarna gaan
de leerlingen overleggen en formuleren ze een gemeenschappelijk antwoord. Dat schrijven ze op in de
gemeenschappelijke rechthoek. Daarop volgt de klassikale uitwisseling. De placemat is een vorm van zelfstandige
verwerking. Deze werkvorm is in te zetten van groep 3 tot en met 8. De samenwerkingsvaardigheden die aan bod komen,
zijn: luisteren, overleggen en overeenstemming bereiken. De tijdsduur is tien tot vijftien minuten. (http://wijleren.nl/cooperatieve-werkvormen-artikel.php)

Gedurende deze natuurles zijn niet alle stappen van het vijfstappenplan gezet, maar er komen wel een aantal stappen aan
bod (Vaan, 2012). Zoals bijvoorbeeld de introductie. Het onderwerp werd aangegeven (stap 1) en hier werd een
vraagstelling bij vermeld. Op deze vraagstelling werden antwoorden gegeven met behulp van de placemat (coperatieve
werkvorm). De leerlingen hebben eerst zelfstandig, waarna zij gezamenlijk antwoord hebben gegeven op de vraagstelling.
Deze antwoorden hebben zij gepresenteerd (4) en werden op het bord genoteerd. Deze antwoorden zijn, aan het eind van
de les, nogmaals besproken (stap 4). Welke leerlingen wisten het antwoord al vr de les? En welke leerlingen wisten het
niet vr de les, maar hebben het in deze les geleerd? Vervolgens is er pas informatie gegeven over het onderwerp (stap
1) doordat de tekst in het handboek gezamenlijk is gelezen. Omdat deze groep zich moet houden aan de methode en alle
opdrachten hiervan moeten maken, zijn er kleine werkvormen toegevoegd aan deze les. Toch was het niet mogelijk om
veel te veranderen aan de lessen van deze leerlingen. Ik heb de werkvormen veranderd door de opdracht met de placemat
uit te laten voeren en door een filmpje over het onderwerp te laten zien. In dit filmpje werd de leerstof en vooral de
voortplantingsstrategie nogmaals herhaald en visueel gemaakt. Hier heb ik voor gekozen om de leerlingen die visueel zijn
ingesteld ook te ondersteunen.
Tijdens de volgende natuurles wil ik graag proberen om me precies aan de vijfstappenplan te houden. ik ben benieuwd hoe
zon les eruit gaat zien en hoe de leerlingen hierop gaan reageren. Ik heb nog niet eerder een les gezien in deze groep
waarin de leerlingen bijvoorbeeld kunnen aanrommelen. Ik verwacht dat zij dit als prettig en leuk zullen ervaren. Hier ga ik
de volgende natuurles meer aandacht aan proberen te besteden.
Vijfstappenplan:
Stap 1
Introductie
Stap 2
Vrije exploratie
Stap 3
Onderzoek
Stap 4
De rapportage
Stap 5
Extra informatie

De leerkracht bepaalt het onderwerp en geeft er informatie

over.
Aanrommelen (leerlingen proberen zelf wat met het
materiaal).
Gestructureerd ontdekken, bijvoorbeeld een vraag
bedenken over het materiaal.
De leerkracht controleert de resultaten en geeft conclusies
en toepassingen. Leerlingen bedenken hoe zij hun
bevindingen aan hun klasgenoten kunnen vertellen. Zij
presenteren de resultaten.
De leerlingen zoeken of vragen meer informatie over het
onderwerp.

Bronnen:
Arja Kerpel (2015). Coperatief leren. Geraadpleegd op http://wij-leren.nl/cooperatief-leren-artikel.php.
Arja Kerpel (2015). Coperatief leren. Geraadpleegd op http://wij-leren.nl/cooperatieve-werkvormen-artikel.php.
Hendriksen, J., & Dijkstra, H. (2011). Het verhaal van het kind. Amersfoort: Thieme Meulenhoff.
Vaan, de E. en Marell, J. (2012). Praktische didactiek voor natuuronderwijs. Bussum: Coutinho.

Bijlage 4

Sterkte-/zwakte analyse

Vak: Natuur
Naam student: Kezban Yilmaz

Vakdocent: Huub van der Haagen

Groep: P14EhvE
-/ +- / + inclusief
toelichting

B.1. Leerdoelen stellen

3.4 passende leerinhouden
vanuit leerlijnen
3.11 leerprocessen
observeren en registreren

B.3. leeractiviteiten
begeleiden
Samenwerking,
zelfredzaamheid

De student kiest in zijn lesontwerp

voor passende leerdoelen (proces en
product) die 1. Aansluiten bij
leerlijnen n 2. Aansluiten bij het
bestaande onderwijsprogramma van
de stagegroep.

De student toont aan dat hij

leerlingen

1. Hulp biedt bij het leerproces,

2. Rekening houdend met de
kenmerken van de groep
3. De student laat ook zien dat hij
de samenwerking tussen
leerlingen bevordert en
4. De redzaamheid van individuele
leerlingen bevordert.

Mijn lesdoelen sluiten aan

bij de beginsituatie en bij
de voorkennis van de
leerlingen. Het is een goed
vervolg van de vorige
natuurles die werd
aangeboden.

Ik kies voor een

coperatieve werkvorm
waardoor samenwerking
wordt gestimuleerd. Ook
vindt het werken in
tweetallen plaats in deze
les en het klassikaal lezen
van de tekst.

A.3. leiding geven aan het

groepsproces
1.1 zicht op groepjes
leerlingen
1.3 effectieve
leraarcommunicatie

A.4. interactie aangaan met

de groep
3.12 feedback aan
leerlingen

B.2. leeractiviteiten
ontwerpen
3.6 werkvormen en
groeperingsvormen
4.6 leeromgeving inrichten

De student toont aan dat hij

1. Samenwerkend / coperatief
leren tijdens de
onderwijsactiviteiten bevordert
en dat hij
2. De kinderen aanspreekt op
gedrag, hen positief stimuleert
en zicht houdt op alle groepjes
leerlingen.
De student
1. Evalueert de
onderwijsactiviteiten met
kinderen en
2. Geeft feedback aan leerlingen op
het samenwerkingsproces en/of
op de gestelde leerdoelen
(proces en product)

De student maakt zichtbaar dat hij

voor aanvang van de lesactiviteiten
benodigde materialen en
leermiddelen klaarzet.

+/Doordat de leerlingen
werken met een
coperatieve werkvorm,
wordt het samenwerken
gestimuleerd.

+/De opdrachten worden niet

gevalueerd maar achteraf
nagekeken. Ik geef de
leerlingen feedback op hun
samenwerking. Dit doe ik
tijdens het rondlopen en
het kort kijken bij ieder
groepje en ieder tweetal
naar de samenwerking.
+
Voordat ik deze les geef,
heb ik het juiste
programma en het filmpje
op het bord geopend. Ook
de placemat en boeken
liggen klaar.