OTPADNE VODE

Definicija
Ne postoji opte prihvaena definicija otpadne vode.
Jedna od moguih je:
Voda oneiena na bilo koji nain tokom upotrebe
predstavlja otpadnu vodu.
Tom prilikom u njen sastav ulazi manja ili vea koliina
razliitih primesa zagaivaa, odnosno njene fizike,
hemijske i bioloke karakteristike se u toku upotrebe
toliko menjaju da ona postaje nepodobna za onu
upotrebu pri kojoj je i nastala.

Po svom nastanku one se mogu podeliti

na:
- komunalne otpadne vode,
- industrijske otpadne vode,
- otpadne vode agro-kompleksa,
- atmosferske.

Komunalne otpadne vode nastaju na sanitarnim vorovima stambenih, javnih,

industrijskih i drugih objekata gde ive i rade ljudi, koji u fiziolokom procesu produkuju
zagaenja u tenom i vrstom obliku. Slino je i sa domaim ivotinjama koje se
uzgajaju na farmama i drugim pojedinanim mestima.
U ove vode ubrajamo i otpadne vode od ienja prostorija, spremanja hrane, pranja
sudova i vea, odravanja line higijene i slino. Koliina sanitarnih otpadnih voda zavisi
od specifine potronje vode.

Industrijske otpadne vode

Industrijske otpadne vode nastaju u fabrikama i industrijskim pogonima nakon
upotrebe vode u procesu proizvodnje, kao i prilikom pranja aparata i ureaja.

Kod hemijske i metalopreraivake industrije preovladavaju zagaenja mineralnog

porekla. Kod tekstilne, prehrambene, koarske, industrije papira zagaenja su preteno
organskog porekla. Koliina i kvalitet otpadnih voda industrije zavisni su od
tehnolokog procesa proizvodnje i menjaju se tokom dana, to je manje izraeno kod
sanitarnih voda.

Atmosferske otpadne vode

Ove vode nastaju od padavina i otopljenog snega sa urbanog podruja. U ove vode
se ubrajaju i otpadne vode od pranja ulinih povrina, trotoara i slino.
Koliina i kvalitet ovih voda zavisi od intenziteta i uestalosti padavina, od naina
odravanja javne higijene, od broja i intenziteta motornog saobraaja, vrste
povrinske obrade terena i saobraajnih povrina, zagaenja atmosfere ili od
klimatskih uticaja.
Po ukupnoj bakteriolokoj zagaenosti, atmosferske otpadne vode su sline
sanitarnim.

* Podaci su iz 2006 god.

Kljuni izvori zagaenja reka u Srbiji su nepreiene

industrijske i komunalne otpadne vode. Oko 50% zagaenja
isputenog u reke dolazi od industrijskih postrojenja. Beograd
svu otpadnu vodu kroz 20 izliva isputa direktno u Dunav i
Savu bez ikakvog preiavanja. Samo 13 % komunalnih
otpadnih voda tretira se pre isputanja.
8

U Srbiji je danas samo 35 % domainstava

prikljueno na kanalizacionu mreu. Cilj je da
do 2019. godine ta cifra bude oko 65%. Za
postizanje tog cilja bie neophodna ulaganja
od oko 890 miliona .
9

Sinia Andri, pomonik generalnog

direktora "Beogradskog vodovoda i
kanalizacije" kae da se kroz
kanalizacioni sistem u Savu i Dunav
godinje kroz 15 ispusta izlije 140
miliona m3 fekalnih, a kroz 11 ispusta
63 miliona m3 atmosferskih voda.
Sistemom za odvoenje fekalnih i
atmosferskih voda, Beograd je
pokriven od 65 do 75 %.

Izgradnjom Pogona za preiavanje

otpadnih voda u pivari Kompanije
"Karlsberg Srbija" u elarevu
otpadna voda iz pivare izlazi istija od
Dunava.
14. oktobar 2009.
10

Dunav

Na Dunavu je deset puta manji vodeni saobraaj i promet

tereta nego na Rajni, ali je tri puta zagaeniji od Rajne.
Procenjuje se da je Srbiji godinje potrebno oko 500 miliona
evra za odravanje Dunava i jo skoro toliko za investiranje u
tu reku.

U najzagaenije reke spadaju Stari plovni Begej, Toplica,

Veliki Lug, Lugomir, Crni Timok i Bor, kao i kanal Vrbas Beej, dok je ista voda prava retkost i moe se jo nai u
planinskim podrujima, du Studenice, Moravice, Mlave i
reka u centralnoj Srbiji.
11

Zakonska regulativa

Zakon o zatiti ivotne sredine (Slubeni glasnik RS br. 135/04)

Zakon o integrisanom spreavanju i kontroli zagaivanja
ivotne sredine (Slubeni glasnik RS br. 135/04)
Zakon o proceni uticaja na ivotnu sredinu (Slubeni glasnik RS
br. 135/04)
Zakon o vodama (Slubeni glasnik RS, br.46/91, 53/93,
67/93, 48/94, 54/96, 30/2010)
Zakon o reimu voda (Slubeni glasnik RS br. 101/2005)
Pravilnik o opasnim materijama u vodama (Slubeni glasnik
RS, br. 31/82)
Uredba o klasifikaciji voda (Slubeni glasnik SRS, br. 5/68)
Uredba o kategorizaciji vodotoka (Slubeni glasnik SRS, br.
6/78)
12

Pravilnik o uslovima koje moraju da ispunjavaju preduzea i druga

pravna lica koja vre odreenu vrstu ispitivanja kvaliteta
povrinskih i podzemnih voda, kao i ispitivanje kvaliteta otpadnih
voda (Slubeni glasnik RS, br.41/94 i 47/94)
Pravilnik o nainu i minimalnom broju ispitivanja kvaliteta
otpadnih voda (Slubeni glasnik RS, br.47/83, 13/84)
Pravilnik o tehnikim i sanitarnim uslovima za uputanje otpadnih
voda u gradsku kanalizaciju (Slubeni list grada Beograda br.
5/89)
Odluka o odvoenju i preiavanju atmosferskih i otpadnih voda
(Slubeni list optina Srema br.13/97, 9/05).

13

(*Zakon o vodama je objavljen u Slubenom glasniku Republike Srbije, broj 30/10

OD 7.5.2010.)

14

Prema Zakonu o komunalnim delatnostima, a prema

Nacionalnom programu zatite ivotne sredine, do
2014. godine potrebno je izgraditi 1.000 kilometara
kanalizacije za otpadne vode naselja, 700 kilometara
atmosferske kanalizacije, 200 kilometara opte
kanalizacije, kao i postrojenja za primarno i
sekundarno preiavanje otpadnih voda u najveim
naseljima i najugroenijim lokacijama.
15

Integralni katastar zagaivaa ivotne sredine je javna knjiga u

kojoj se registruju sve vrste zagaivaa sa relevantnim
podacima neophodnim za:

Praenje stanja
Planiranje
Projektovanje
Preduzimanje mera za
zatitu ivotne sredine

16

katastar zagaivaa
voda

Integralni katastar zagaivaa

ivotne sredine

katastar zagaivaa
vazduha

katastar zagaivaa
zemljita

17

Izvori zagaenja voda

Koncentrisani zagaivai:
Industrijski i komunalni
kanalizacioni sistemi,
Procedne vode sa deponija otpada.

Rasuti zagaivai:
Spirane poljoprivredne povrine
sa primenom agrotehnikih mera,
Saobraajnice i drumski saobraaj,
Plovni saobraaj,
Naselja bez sistema kanalizacije.
18

Evakuacija industrijskih
otpadnih voda

Republika
Srbija

Uputanje u rene tokove,

Uputanje u gradske
kanalizacione sisteme,
Uputanje u septike jame,
Korienje za poljoprivredne
potrebe.

19

Uee grana industrije u Srbiji

0,11%
0,02%

Recycling

0,76%

Furnitutre

3,10%

Production of other Means of Transportation

0,22%

Motor Industry

0,31%

Production of Precision and Optical Instruments

Production of Radio, TV and Communications Equipment

2,41%
2,41%

Production of Electrical Devices

Production of Office Supplies and Equipment

3,11%

Production of Machines and Devices, excl. Electrical

3,20%

Metal-manufactoring Industry, excl. Machines

5,74%

Basic Metals

5,49%

Non-metal Minerals

3,63%

Plastics and Rubber

9,50%

Chemicals

1,14%
0,97%

Production of Coke and Oil Derivates

Printing and Reproduction

2,68%

Pulp and Paper

Timber and Wood Industry, excl. Furnituere

0,84%
1,23%

Tanning
Garment Industry and Fur Production

3,00%

Textiles

4,11%

Tabacco

1,61%

Food and Beverages

19,97%

0,00%

2,00%

4,00%

6,00%

8,00%

10,00%

12,00%

14,00%

16,00%

18,00%

20,00%

20

Fiziko - hemijske karakteristike otpadnih

voda
Fizike karakteristike:

Suva materija (ostatak nakon suenja uzorka na 103

- 105 oC),
Miris (potie od gasova koji nastaju u procesu
raspada organske materije)
Temperatura (utie na biosvet vodotokova u koje se
isputaju otpadne vode),
Boja (svee otpadne vode su obino sive boje, a
kod odlealih otpadnih voda boja prelazi u crnu.
21

Hemijske karakteristike:
Biohemijska potronja kiseonika (BPK) - karakterie bioloku
aktivnost otpadnih voda. Stepen zagaenosti vode
organskim jedinjenjima definisan je koliinom kiseonika koji
je potreban za oksidaciju koju vre aerobni mikroorganizmi.
Najee se odreuje BPK5 koji pokazuje potronju kiseonika
u prvih pet dana.
Hemijski potrebna koliina kiseonika (HPK) je koliina
kiseonika za oksidaciju organskih komponenata i
neorganskih soli i predstavlja pokazatelj zagaenosti
otpadnih voda. Najee se izraava potronjom O2 u mg/L.
22

BOD-biochemical oxygen demand, DO -dissolved oxygen concentrations

23

BPK se moe matematiki izraziti ako se odredi brzina reakcije

razgradnje organske materije. Utvreno je da se BPK odigrava prema
zakonu reakcije prvog reda.
Brzina reakcije proporcionalna je preostaloj organskoj materiji.

- Preostala koncentracija organske materije

- konstanta brzine razgradnje organske materije

Koliina kiseonika koja je u toku
vremena upotrebljena na
oksidaciju organske materije

24

Prikaz bilansa kiseonika u vodi

BPK se izraava u mg/L, g/m3, g/(stdan), g/dan.

25

- Nedostatak kiseonika u vodi u trenutku t

- konstanta brzine reaeracije, zavisi od
temperature vode
- Bilans kiseonika

- taka u kojoj je koncentracija kiseonika najmanja

je tzv. taka kritinog deficita
- vreme pojave kritinog
deficita kiseonika
26

Ukupan organski ugljenik (TOC)

Ukupan organski ugljenik je mera sadraja organski

vezanog ugljenika u otpadnoj vodi. Odreuje se
merenjem koliine CO2 nastalog oksidacijom
organskog ugljenika. TOC bolji pokazatelj sadraja
organskih materija u otpadnoj vodi od BPK i HPK, ali
kako TOC ne daje istu vrstu informacija to se njime ne
zamenjuje odreivanje BPK i HPK.

27

Teki metali, toksine supstance

U pojedinim industrijskim otpadnim vodama, nalaze se

nedozvoljeno velike koncentracije tekih metala
(olovo, kadmijum, hrom, iva, itd) koji su toksini i
ijim dospevanjem u recipijent se upotreba tako
kontaminirane vode dovodi u pitanje. U otpadnim
vodama u zavisnosti od porekla, sree se itav niz
toksinih supstanci kao to su: cijanidi, hlorovana
organska jedinjenja, itd.

28

Zagaenje po ES komunalnih otpadnih

voda

Usvaja se da svaki stanovnik prikljuen na kanalizacionu mreu

unosi za jedan dan 60 g BPK5 u otpadnu vodu.
DEFINICIJA STEPENA PREIAVANJA (SP):

SP

ci
1
cu

100

ci- koncentracija neke supstance na izlazu iz postrojenja

cu-koncentracija neke supstance na ulazu u postrojenje

29

30

SITUACIJA U SRBIJI

31

Srbija je 2002. godine imala 37 sanitarnih postrojenja za

tretman otpadnih voda:
- 7 za primarni tretman
- 30 za sekundarne i bioloke tretmane (7 starih vie
od 30 godina).
U 2007. god, u Srbiji je bilo 20 optina (16% stanovnitva)
sa postrojenjima za tretman otpadnih voda. 15 postrojenja
vri bioloki i 5 mehaniki tretman. Beograd, Novi Sad i Ni
isputaju vode u recipijente bez prerade.
Procenjuje se da je samo 13% svih fabrika za tretman voda
zadovoljavajui.
Globalno, samo 12% komunalnih otpadnih voda se tretira u
Srbiji.
32

Ukupna koliina otpadne vode proizvedena na dnevnom

nivou u industriji :

6,5 miliona m3 - 2000. god.

9 miliona m3 - 2004. god.

U 10 od 250 postojeih industrijskih postrojenja u Srbiji,

proizvede se 75% neorganske otpadne vode. Meu ovim su:
U.S. Steel Smederevo, termoelektrane N. Tesla A i B, Zorka u
apcu, termoelektrana Kostolac, Fabrika el. kablova u
Jagodini, rudnici u Boru, Sjenici i kop Kolubara.

33

*PPOV- postrojenje za
preiavanje otpadnih
voda

34

35

Kragujevac

Na osnovu podataka Instituta za zatitu zdravlja iz 2009, koji je

zaduen da kontrolie stanje njenih voda do ulaska u predgraa
Kragujevca, voda Lepenice je druge kategorije, ali ubrzo prelazi u
etvrtu kategoriju. To znai da takva voda ne moe da se koristi ni
za ta, ni za zalivanje bata ni za kupanje, a kamoli za spremanje
hrane ili pie. U njoj su detektovani teki metali i otrovi raznih
vrsta.
36

U sklopu sistema Zastava ima 11 postrojenja za preradu otpadnih

voda, ali nijedno od njih ne radi jer nema novca za njihovu
popravku. Zbog pranja filtera iz lakirnice u fabrici automobila,
decenijama je boja vode u reci Lepenici menjana od bele, preko
zelene, do crvene.

Zagaivai Lepenice su i proizvoai boja, raznih hemijskih

preparata, tamparije, mlekare, klanice, perionice, koji otrove
isputaju u otvorene vodotokove, koji se potom preko pritoka
ulivaju u Lepenicu.
Individualni preduzetnici esto nakon proizvodnje boja i
hemijskih preparata peru svoje maine ili kante pune otrova
izlivaju u otvoreni vodotok, a perionice otpadne vode
oplemenjene raznim deterdentima isputaju u kanalizaciju,
iako bi svaka perionica morala da ima ugraeni talonik i
separator - kau strunjaci i napominju da su zagaivai i
metani iz nekoliko naselja koji su kanalizaciju na divlje
prikljuili u vodotokove Lepenice ili direktno u reku.
37

38