MEUNARODNO POSLOVNO PRAVO

1. POJAM I PREDMET MEUNARODNOG POSLOVNOG PRAVA ( MPP )

Meunarodno poslovno pravo predstavlja skup pravnih pravila kojima se reguliu
meunarodni ekonomski odnosi. Predmet meunarodnog poslovnog prava i njegovog
izuavanja su i meunarodne i privredne i ekonomske organizacije, kako one koje su
opteg karaktera, tako i one koje su regionalnog karaktera. Pored toga, predmet
izuavanja su i privredne organizacije jedne drave koje se kao subjekti javljaju u
meunarodnim poslovnim odnosima.
2. IZVORI MEUNARODNOG POSLOVNOG PRAVA
Postoji itava lepeza izvora meunarodnog poslovnog prava.
a) Izvori koji potiu iz meunarodnog javnog prava-u ove izvore spadaju:
-Meunarodni ugovori-radi se o dvostranim ili viestranim ugovorima koji se u pravu
nazivaju i konvencijama. Dvostrane konvencije iz oblasti meunarodnog poslovnog
prava nazivaju se bilateralnim konvencijama i njih najee zakljuuju iz oblasti
meunarodnog poslovnog prava, meunarodnih ekonomskih odnosa, odreena drava
sa drugom dravom, reguliui meusobne ekonomske i privredne odnose. Za MPP
svakako su znaajni multilateralni ili viestrani sporazum i konvencije koje zakljuuju
vie drava meusobno, kao to je to bio opti sporazum o carinama i trgovini ( GATT
).
- Meunarodno obiajno pravo;
- Kodifikovana pravila;
- Opti pravni principi u meunarodnom pravu.
b) Izvori koji potiu iz meunarodnog privatnog prava-MPP regulie odnose pravnih i
fizikih lica, kao odnose sa graansko-pravnim stranim elementom, ali i odnose koji
se odnose na MPP ( privredno ).
c) Izvori domaeg prava-domae pravo, kao i domae zakonodavstvo stvara opte
okvire kojima se reguliu odreeni ekonomski odnosi sa inostranstvom.
d) Izvori prava koji reguliu meunarodne poslovne operacije- u ove izvore prava
mogu se istai oni izvori koji reguliu meunarodni robni promet i usluga, a koji su
vrlo raznoliki.
e) Autonomno meunarodno trgovinsko pravo.
f) Drugi izvori meunarodnog poslovnog prava.
g) Arbitrana praksa i praksa nacionalnih sudova.
3. NAELA MEUNARODNOG POSLOVNOG PRAVA
Mnogi opti principi meunarodnog poslovnog prava primjenjuju se i na meunarodne
privredne odnose jer se esto radi o opte prihvaenim principima. Radi se o sledeim
principima-naelima:
1) nezavisnost drava
2) slobode opstanka drava i njihovog postojanja
3) ravnopravnost drava
4) odgovornost za priinjenu tetu i obaveze naknade te tete
5) dobrovoljnost

6) nemjeanje u unutranje odnose drave

7) teritorijalni integritet
8) uzajamne pogodnosti odnosno reciprocitet

U naela MP mogla bi se istai i naela slobodne trgovine, naelo slobode saobraaja i

naelo slobode transfera dobiti, vrijednosti novca.
-

Naelo slobode trgovine ono oznaava slobodan uvoz i izvoz roba, kao i
otvorenu meunarodnu trgovinu bez mnogih ogranienja i zabrana.
Slobodna trgovina oznaava i slobodno formiranje cijena, bez ikakvih
uplitanja sa strane, ogranienja od strane drave.
Naelo slobode saobraaja i slobode plovidbe ima za cilj da se sloboda
transporta i plovidbe na meunarodnim relacijama odvija slobodno.
Sloboda suvozemnih i vazdunih komunikacija kod vazdune plovidbe,
polazi se od principa da je vazduni prostor slobodan i da je on kao takav
za opte dobro.
Naelo slobode transfera novca, novane vrijednosti i dobiti sloboda
transfera novca odnosno dobiti prati slobodu trgovine.
Principi naelo najpovlaenije nacije pod ovim naelom se
podrazumijeva unoenje u meunarodni ugovor odredbi, da e svaka
strana ugovornica ( drava ) priznati drugoj strani ugovornici ( dravi ) u
odreenoj oblasti uzajamna prava, povlastice i olakice, koje je ona dala
ili e u budunosti dati bilo kojoj treoj dravi.
Naelo reciprociteta odnosno uzajamnosti ponaanje drava
ugovornica, tako to jedna ugovorna strana daje odreenu pogodnost,
povlasticu, da bi od druge ugovorene strane dobila odgovarajuu
pogodnost, povlasticu.
Minimalni sistem minimalna pravila predstavljaju skup pravila, tj.njihov
minimum koji odreena drava mora da obezbijedi stranim privrednim
subjektima.
Naelo nacionalnog tretmana izjednaavanje stranih subjekata sa
domaim privrednim subjektima.

4. PRINCIPI MEUNARODNOG POSLOVANJA

-Princip najpovlaenije nacije- podrazumijeva unoenje u ugovor o meunarodnom
poslovanju odredbe, shodno kojoj e ugovorne strane uzajamno priznati, u ugovorom
odreenoj oblasti prava, povlastice i olakice koje su od bilo koje ugovorne strane date
ili e biti date bilo kojoj treoj strani. Klauzula najpovlaenije nacije, po pravilu, daje
se prilikom regulisanja odnosa izmeu drava, kao subjekata meunarodnog
poslovanja, ali i efektivnih nosioca suverene vlasti na njihovoj teritoriji. Osnovni cilj
odobravanja ovog principa je nastojanje da se sprijei privredna diskriminacija i ima
za tenju uspostavljanje jednakih uslova privreivanja u irim, pa ak i u globalnim

okvirima. Princip najpovlaenije nacije proizilazi iz bilateralnih ugovora i predstavlja

vid slobodno manifestvovanih dobrih privrednih, ali i politikih odnosa koji postoje
izmeu tih drava. Primjena ovog principa je ograniena, odnosno sasvim iskljuena.
U tim sluajevima nije mogue ugovarati primjenu ovog principa. To su sledei
sluajevi: a) pogranini ili malogranini promet; b) postojanje carinske unije; i c)
suprotnost domaem odnosno meunarodnom javnom poretku.
-Princip nacionalnog tretmana-po ovom principu, drava stranim privrednih
subjektima koji posluju u njoj obezbjeuje isti poloaj koji obezbjeuje i domaim
privrednim subjektima. Primjena principa nacionalnog tretmana moe se predvidjeti
ugovorom izmeu dve drave, ali je mogue da ga drava primjenjuje i jednostrano,
bez ugovorne obaveze. Posljedice koje ovaj princip ima za strane uesnike u
privrednom ivotu mogu da budu razliite.
-Princip reciprociteta-odnosno uzajamnosti predstavlja jedan od osnovnih principa
meunarodnih odnosa i u sebi sadri pretpostavku istih prava i pravnog statusa
subjekata koji stupaju u taj odnos. Ovaj princip za svoju sadrinu ima identino
postupanje od strane subjekata meunarodnog poslovanja u njihovim meusobnim
privrednim odnosima. Primjena principa reciprociteta moe biti ugovorena ili
jednostrano utvrena.
-Princip preferencijalnog tretmana-u meunarodnom poslovanju podrazumijeva
uvoenje razliitog tretmana subjekata meunarodnog poslovanja, zavisno od njihove
nacionalne pripadnosti. Na osnovu ovog principa obezbjeuje se povlaeni poloaj
privrednih subjekata iz odreene drave, prilikom poslovanja na teritoriji drave koja
ga je odobrila. Preferencijalni princip ogleda se u nizu pogodnosti, povlaenog
tretmana, snienja stopa carinske tarife, oslobaanja od plaanja carine, manjeg
poreskog i uopte fiskalnog optereenja, povoljnijeg reima spoljnotrgovinske
razmjene dobara i usluga i dr., kojima se omoguavaju povoljniji uslovi poslovanja
privrednim subjektima iz odreene drave u odnosu na ostale strane subjekte
privreivanja.
5. DRAVA KAO SUBJEKT MEUNARODNOG POSLOVNOG PRAVA
Drave su prvi i osnovni subjekti meunarodnog poslovanja. Kada se govori o
dravama, kao osnovnim subjektima meunarodnog poslovanja, potrebno je posebno
istai njihovu osobinu priznanja ex iure proprio ( po sopstvenom pravu ) statusa
subjekta meunarodnog poslovanja, to konkretno znai da one same imaju mo
sopstvenog ustanovljenja kao subjekta meunarodnog poslovanja, kao i da posjeduju
kreativnu sposobnosti stvaranja ostalih subjekata meunarodnog poslovanja. Drave
su subjekti sa najveom mjerom meunarodne pravne i shodno tome poslovne
sposobnosti. Njihovom voljom je stvoren meunarodno pravni poredak, kao okvir
meunarodnog poslovanja, te svi ostali subjekti uzimaju uee u tom poslovanju
srazmjerno mjeri koja odgovara ulozi i funkcijama drave, kao osnovnog subjekta
meunarodnih odnosa.

6. ORGANIZACIJA UJEDINJENIH NACIJA ( OUN )

Organizacija ujedinjenih nacija ( OUN ) ili krae Ujedinjeni nacije ( UN ) je
meunarodna organizacija koja se deklarie kao globalno udruenje vlada koje
sarauju na polju meunarodnog prava, globalne bezbjednosti, ekonomskog razvoja i
socijalne jednakosti . Osnovana je 1945.godine od strane 51 drave, ukinuvi
Drutvo ( Ligu ) naroda. Od 2011.godine, 193 zemlje su lanice UN-a, ukljuujui sve
meunarodno priznate nacije, osim Vatikana ( koji je odbio lanstvo, i ima status
posmatraa ), Kukovih ostrva, Palestine ( koja ima status de facto drave, ali jo nije
pravno priznata ), Nijuea ( ijom spoljnom politikom rukovodi vlada Novog Zelanda ).
Palestina i Vatikan imaju parlamentarne posmatrake misije pri UN. Iz svog sjedita u
Njujorku, zemlje lanice UN i njene specijalizovane agencije upravljaju i odluuju o
administrativnim pitanjima na redovnim sastancima koji se odravaju svake godine.
Organizacija je podjeljena na administrativna tijela, kao to su Generalna skuptina
UN, Savjet bezbjednosti UN, Ekonomski i socijalni savjet UN, Starateljski savjet
Organizacije UN, Sekretarijat UN i Meunarodni sud pravde, kao i tijela koja se bave
upravljanjem svim ostalim agencijama UN, kao to je npr. UNICEF.
Sistem UN se finansira na dva naina:oporezivanjem i dobrovoljnim prilozima
zemalja lanica. Regularni dvogodinji budet UN i njenih agencija finansira se
oporezivanjem. Na Generalnom zasjedanju odreuje se budet i odluuje poret za
svaku lanicu.
7. OPTI SPORAZUM O CARINI I TRGOVINI ( GATT )
GATT je stupio na snagu 1.januara 1948.godine i bilo je predvieno da predstavlja
samo privremeno, prelazno rjeenje za regulisanje meunarodne trgovine na
multilateralnom nivou, sve do stupanja na snagu pravila Meunarodne trgovinske
organizacije. U prvoj rundi pregovora, dakle u procesu formiranja GATT-a, ostvareno
je 45.000 carinskih koncesija, koje su obuhvatale 10 milijardi dolara, odnosno
vrijednost oko jedne petine tadanje svjetske trgovine. Do osnivanja Svjetske
trgovinske organizacije ( World Trade Organisation-WTO ) 1995.godine, GATT je
ostao jedini multilateralni instrument koji regulie meunarodnu trgovinu. GATT je
meudravi ugovor koji regulie oblast meudravne trgovinske saradnje. Formulisani
su ciljevi osnivanja GATT-a. To su: podizanje ivotnog standarda, obezbjeivanje
pune zaposlenosti, obezbjeivanje rastueg realnog dohotka i efektivne tranje,
poveanje upotrebe resursa, proirenje proizvodnje i razmjene dobara. Da bi se to
ostvarilo uloga je GATT-a da olaka smanjenje barijera trgovini i obezbjedi veu
jednakost uz potovanje trinog pristupa za sve ukljuene strane.

8. Svjetska trgovinska organizacija (STO)

1.1.1995. stupio je na snagu Sporazum o osnivanju Svjetske Trgovinske Organizacije
kao multilaterarne trgovinske organizacije. Osnovne funkcije STO, ije je sjediteu
enevi su: nadzor i sprovoenje multilaterarnih i plurilaterarnih trgovinskih sporazuma
koji svi skupa predstavljaju STO, forum za trgovinske pregovore, rjeavanje
trgovinskih sporova, nadzor na nacionalnim trgovinskim politikama i saradnja sa

ostalim meunarodnim institucijama. Osnovni organ STO je ministarska konferencija

koju sainjavaju svi predstavnici zemalja lanica STO. Sistem odluivanja u STO nije
putem glasanja nego se odluke donose koncenzusom. STO rukovodi se odreenim
principima i naelima i to: status najpovlaenije nacije, nacionalnom tretmanuodnosno trgovini bez diskriminacije, promovisanje fer konkurencije u meunarodnoj
trgovini, mogunost otvorene trgovine i rastuem pristupu trita, podsticanju razvoja i
ekonomskih reformi, koncesijama u meunarodnoj trgovini, unifikacija zatite politike,
posebnog tretmana zemalja u razvoju i zemalja u tranziciji.
9. Meunarodni monetarni fond (MMF)
Osnovan je 1955. u Bretton Woodsu na meunarodnoj monetarnoj konferenciji
posveenoj izgradnji finansijskih institucija koje e pomoi ekonomski oporavak i
razvoj nakon velikih razaranja u II svijetskom ratu. Uloga MMFa je regulisanje
meunarodni monetarnih odnosa, imajuu u vidu este poremeaje monetarnog
sistema izmeu dva svjetska rata koji su negativno uticali na razvoj trgovine i
ekonoskog rasta. Danas MMF ima 184 zemlje lanice. Ciljevi osnivanja MMFa su:
- Razvijanje meunarodne monetarne saradnje
- Olakavanje irenja i ravnomjeran ras meunarodne trgovine
- Rad na stabilnosti kurseva
- Pomaganje uspostavljanja multilateralnog sistema plaanja
- Privremeno stavljanje na raspolaganje sredstava Fonda za uspostavljanje ravnotee
u platnom bilansu pojedinih zemalja, kojima je to potrebno.

10. Evropska Unija

Je meuvladina i nad nacionalna unija 27 evropskih drava. EU svoje korijene vodi
od Evropsko ekonomske zajednice osnovane Rimskim ugovorom od strane est
zemalja. Evropska Unija stvara jedinstveno trite putem sistema zakona koji se
primjenjuju u svim dravama lanicama, to garantuje slobodan protok ljudi, roba,
usluga i kapitala. Ona zadrava zajedniku trgovinsku politiku, poljoprivrednu politiku
i politiku u oblasti ribarstva i regionalnog razvoja. 2002. je uvela zajedniku valutu,
evro.
EU se definie kao:
- Federacija u monetarnim odnosima, poljoprivredi, trgovini i zatiti ivotne sredine
- Konfederacija u socijalnoj i ekonomskoj politici, zatiti potroaa, unutranjoj
politici
- Meunarodna oragizacija u spoljnoj politici.
Organi EU su Skuptina, Savjet, Komisija i Sud Pravde.

11. Savjet Evrope

Je reginalna meunarodna organizacija evropskih zemalja, ije je sjedite u Palati
Evrope u Strazburu. Svrha Evrope ogleda se u ostvarenju osnovnih linih i
demokratskih pravs i sloboda u Evropi, a najvaniji akti su donoenje Evropske

konvencije o ljudskim pravima i supostavljanje Evropskog suda za ljudska prava.

Savjet Evrope ima 47 lanica, koje su istovremeno i potpisanice Evropske konvencije
o ljudskim pravima. U okviru Savjet Evrope nadlenost je podjeljena izmeu est
osnovnih institucija u koje spadaju:
- Parlamentarna skuptina
- Kongres lokalnih i regionalnih vlasti
- Komitet ministara
- Generalni sekretar i Sekretarijat
- Komesar za ljudska prava
- Evropski sud za ljudska prava.

12. Srednjovjekovni sporazum o slobodnoj trgovini CEFTA

Je sporazum o ekonomskoj saradnji zemalja Srednje Evrope nastao 1992. sa svrhom
unapreivanja razmjene i otklanjanja carinskih i drugih trgovinskih prepreka stvaranja
trgovinske zone izmeu zemalja lanica. CEFTA je sporazum kojim se danas definie
jedinstvena zona slobodne trgovine u Jugoistonoj Evropi. Sporazum donosi ukidanje
barijera u trgovini na tom podruju, usklaivanje carinskih i drugih administrativnih
propisa sa standardima Svjetske trgovinske organizacije, uvodi arbitrau za rjeavanje
sporova i pravilo dijagonalne kumulacije. Sporazum je rezultat kompromisa, te prema
tome ima svoje prednosti i mane, ali se od njega oekuje snaan uticaj na meusobnou
trgovinu zemalja Jugoistone Evrope i podstie proces integracija u Evropskoj Uniji.

13. Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD)

Osnovanja je 14.12.1960. u cilju podsticanja ekonomske saradnje i razvoja. lanice
OESD su 30 drava privrene pluralistikoj demokratiji i trinim vrijednostima.
Pored drava lanica, Evropska komisija uestvuje u radu OECD. OECD ima aktivne
relacija sa drugih 70 zemalja-od Brazila, Kine i Rusije do najmanje razvijenih zemalja
u Africi. OECD je jedinstveni forum za naliziranje, raspravljanje, razvijanje i
profilisanje ekonomskih i socijalnih politika. Uloga OECD je nezamjenljiva u
podsticnju uspjenog planiranja i upravljanja trinim uslovima, posebno u sektoru
javnih usluga i korporativnih aktivnosti. OECD kreira internacionalno prihvatljive
instrumente, odluke i preporuke u cilju promovisanja pravila igre u oblastima u kojima
je neophodna primjena multilaterarnog sporazuma da bi pojedinane zemlje mogle da
napreduju u globalizovanoj ekonomiji. Sjedite OECD je u Parizu.

14. Meunarodna trgovinska komora (ICC)

Ne nevladina organizacija u ijem lanstvu su hiljade lanva razliitih kategorija:
preduzea, udruenja, kompanije, poslovni ljudi iz preko 130 drava. U dravama
lanicama Komore djeluje nacionalni komitet komore u koje se ulanjuju preuzea,
komore i udruenja, pa i dravni organi koji se bave privredom. Znaajan dio
aktivnosti ICC se odnosi na normativnu djelatnost, u okviru koje Komora priprema i

kodifikuje postojea pravna pravila. Relativno veliki broj kodifikacija je u krilu

Meunarodne trgovinske komore, kao to su: Jednoobrazna pravila za ugovorne
garancije, Arbitraa pravila Komore iz 1988, Pravila za borbu protiv mita i korupcije
iz 1999, Meunarodna pravila Meunarodne trgovinske komore za direktnu prodaju...
15. KONFERENCIJA UN O TRGOVINI I RAZVOJU ( UNCTAD )
Konferencija UN o trgovini i razvoju osnovana je 30.decembra 1964.godine, jedna je
od globalnih mehanizama integrisanja zemalja u razvoju u svjetsku ekonomiju, unutar
Ujedinjenih nacija za integralno tretiranje i forum za raspravljanje i razmatranje
trgovine i razvoja i svih drugih meuzavisnih pitanja u odnosima izmeu vlada drava
lanica te organizacije. Glavni cilj aktivnosti UNCTAD-a je unapreivanje
meunarodne trgovine u cilju breg razvoja zemalja u razvoju, ostvarivanje pravednih
i stabilnih cijena primarnih proizvoda, olakavanje trgovine i podsticanje breg
ekonomskog napretka zemlja u razvoju kroz otvoreniji pristup tritima industrijski
razvijenih zemalja. Glavni organ UNCTAD-a su: Konferencija laica i Odbor za
trgovinu i razvoj. Postoji i vie radnih tijela ( odbori, pododbori, radne grupe ) za
razmatranje konkretnih pitanja i problema, kao to su: privredna saradnja, brodarstvo,
industrijska proizvodnja, sirovine, finansije, transfer tehnologije, preferencijali i dr.
UNCTAD je stalni organ Generalne skuptine OUN kojoj podnosi izvjetaje o svom
radu. lanice UNCTAD su 192 zemlje ( sve lanice UN ). Sjedite UNCTAD je u
enevi.
16. KOMISIJA UJEDINJENIH NACIJA ZA MEUNARODNO TRGOVINSKO
PRAVO ( UNCITRAL )
Komisiju Un za meunarodno trgovinsko pravo je osnovala Generalna skuptina UN,
svojom rezolucijom, 1966.godine. Osnovni cilj stvaranja Komisije je unifikacija prava
koje se odnosi na promet robe, usluga i novca, odnosno postupno usaglaavanje i
unifikacija prva meunarodne trgovine. U komisiji su predstavnici 36 drava, lanica
UN, koje u lanstvu bira Generalna skuptina UN na 6 godina, s tim to se svake tri
godine bira polovina lanstva. Pri izboru lanova vodi se rauna o ravnomjernoj
zastupljenosti geografskih regiona svijeta i osnovnih pravnih sistema. Komisija se
sastaje na redovna zasjedanja jednom godinje, naizmjenino u Njujorku i u enevi, a
sjedite Sekretarijata Komisije je u Beu. Komisija svoju djelatnost ostvaruje
formiranjem radnih grupa u koje ulaze predstavnici svih drava lanica. Drave koje
nisu lanice mogu da uestvuju u radu Komisije i radu radnih grupa kao posmatrai.
Na isti nain u radu mogu da uestvuju i zainteresovane, nevladine organizacije.
Posmatrai imaju pravo da uestvuju u debatama kao i lanice Komisije. Komisija je
ostvarila zapaene rezultate. Rezultati njenog rada su, sa jedne strane, usvojene
meunarodne konvencije koje olakavaju meunarodnu trgovinu i u nju unose
jedinstvene standarde, a sa druge strane su modeli zakona u odreenim oblastima, kao
pomo dravama u usvajanju odreenih standarda u nacionalnom zakonodavstvu,
kojima je takoe cilj unifikacija pravila koja olakava meunarodne ekonomske
odnose.

17. MEUNARODNI INSTITUT ZA UNIFIKACIJU PRIVATNOG PRAVA

( UNIDROIT )
Meunarodni institut za unifikaciju privatnog prava ( UNIDROIT ) je osnovan
multilateralnim sporazumom, zakljuenim 1926.godine u okviru Drutva Naroda.
Poslije transformacije sprovedene 1940.godine. UNIDROIT je uspostavio dananji
oblik i strukturu nezavisne, meunarodne, vladine organizacije. lanice UNIDROIT-a
su drave, a sjedite mu je u Rimu. U skladu sa odredbama Statuta ove organizacije,
Institut je '' meunarodno tijelo odgovorno vladama ( zemalja lanica ) koje u njemu
sudjeluju ''. Najvii organ Instituta je Generalna skuptina sastavljena od diplomatskih
predstavnika svih drava lanica. Pored Generalne skuptine Institut ima i
Predsjednika, Upravni savjet i Sekretarijat. Upravni savjet kontrolie sprovoenje
utvrene politike, potovanje Statuta i relaizaciju programa rada Instituta. Upravni
savjet je sastavljen od razliitih eksperata izabranih od strane Skuptine. Sekretarijat je
izvrni organ Instituta koji sprovodi utvreni program rada. Na elu Sekretarijata
Instituta nalazi se Generalni sekretar. Djelatnost Instituta finansiraju zemlje lanice uz
pomo italijanske vlade. Osnovni zadatak je utvrivanje i razmatranje potreba za
modernizacijom, koordinacijom i unifikacijom privatnog prava, a naroito trgovinskog,
kao njegovo izuzetno vanog dijela.
18. OSTALE ORGANIZACIJE MEUNARODNOG POSLOVNOG PRAVA
1. SJEVERNO-AMERIKI SPORAZUM O SLOBODNOJ TRGOVINSKOJ
RAZMJENI ( NAFTA )
Ovaj sporazum je zakljuen izmeu tri drave Sjeverne Amerike: Kanade, SAD i
Meksika. To je ogromno trite i osnovna ideja je da se ono formira kao otvoreno,
zajedniko trite, sa posebnim naglaskom na slobodnom protoku roba, kapitala i radne
snage. Funkcionisanje sporazuma, u izvjesnoj mjeri, oteavaju razlike u stepenu
privrednog razvoja Meksika u odnosu na druge dve lanice sporazuma, a poseban
problem je proirenje trita radne snage.
2. ORGANIZACIJA ZEMALJA IZVOZNICA NAFTE ( OPEC )
OPEC je specifian oblik interesnog povezivanja drava koje pripadaju razliitim
regionima, a zajedniko im je da su veliki proizvoai nafte. Organizacija je
formirana 1960.godine, sa osnovnim ciljem da ouva zalihe nafte, proizvodnju
zadri na odreenom nivou, koji bi obezbjedio da se rezerve ovog ogranienog
resursa racionalno koriste, utvrivanje cijena nafte na odreeom nivou i zatitu
zajednikih interesa drava proizvoaa i izvoznica nafte. Organizacija utvruje i
politiku proizvodnje i izvoza. Najvii organ je Konferencija OPEC, koju ine
predstavnici svih drava lanica i koja se sastaje dva puta godinje, po pravilu, u
Beu, ali je mogue odravanje konferencija i na drugom mjestu, o emu odluku
donosi sama Konferencija.
3. MAGREB
Magreb ine drave Sjeverne Afrike ( Alir, Maroko, Tunis i Libija ) okupljene u tu
organizaciju prvenstveno na inicijativu Ekonomske komisije UN za Afriku.
Osnovna ideja Komisije je bila da se organizacija formira kao federacija, koja bi

pored navedenih drava, obuhvatila i Egipat, Sudan i Mauritaniju, ali do realizacije

te ideje nije, ili jo nije, dolo. Rad Magreba je optereen i meusobnim sukobima
izmeu drava koje mu pripadaju, ali je posljednjih godina dolo do smirivanja tih
sukoba i sada se odnosi meu njima povoljnije razvijaju i sve su uestaliji. Odluke
u okviru Magreba donosi Savjet ministara koji ine ministri iz svih drava,
ovlaeni da odluuju o privrednim pitanjima. Stalni savjetodavni komitet Magreba
je struni organ koji priprema odluke koje donosi Savjet ministara.
19. Slobodne zone
Slobodne zone predstavljaju prostorno ua podruja, odvojena od ostale dravne i carinske
teritorije u kojima su, vie ili manje, suspendovani nacionalni, carinski, devizni,
spoljnotrgovnski i poreski propisi domicilne zemlje. U slobodnim zonama postoje posebni
reimi poslovanja koje karakteriu brojne poreske i druge olakice kao i slobodan odnos tih
zona prema inostranstvu. Slobodne zone se mogu nalaziti na vie mesta na teritoriji jedne
drave. Najee su to mesta koja se nalaze na glavnim saobraajnim putevima, vanim
renim ili morskim lukama. U slobodnim zonama se obavljaju delatnosti u sferi trgovine,
proizvodne, finansija i usluga. U proizvodnim izvoznim zonama najee dominira po jedna
delatnost, ali ima i zona u kojima se odreuje vie delatnosti. Slobodna zona se moe
definisati sa dva stanovita, sa teritorijalnog i reimskog. Kada je u pitanju teritorijalno
stanovite, slobodna zona predstavlja jasno omeeni prostor za koji vai poseban pravni status
i privredno- sistemski tretman. U drugom sluaju se pogodnosti i status odobravaju
preduzeima koja obavljaju odreene oblike poslovanja potpuno nezavisno od njihove fizike
lokacije. Vrste slobodnih zona:

Obzirom na nain osnivanja

Prema vrsti delatnosti
Prema nainu upotrebe
Obzirom na istorijski karakter
Obzirom na stepen povlaenosti carinskog nadzora i reima
Da li su sastavni dio carinskog podruja zemlje ili su one izvan tog podruja
Podela slobodnih zona prema vrsti delatnosti
Prema geografskom kriterijumu
Obzirom na delatnosti

20. Uslovi za obavljanje spoljno-trgovinskog poslovanja

Za obavljanje spoljno- trgovinskog prometa, preduzee, drutvo i drugo pravno lice, duno je
da ispunjava uslove koji su propisani saveznim zakonom kojim se ureuje njihov pravni
poloaj u zemlji, kao i uslovi propisani saveznima zakonom koji se ureuje njihov pravni
poloaj u zemlji kao i uslovi propisani meunarodnim ugovorima i aktima koji su donjeti radi
njihovg izvrenja. 1. Reim kvota u cilju zatite domae proizvodnje i ostvarivanje
planiranog razvoja, izvoz i izvor roba moe se regulisati odreenjem kvota. 2. Reim dozvola
po sistemu dozvola se moe uvoziti u zemlju: 1. roba za iji je izvoz, odnosno uvoz potrebno
pribaviti dozvolu odnosno odobrenje saveznog ministarstva za rad, odnosno saveznog

ministarstva za privredu 2. Roba koja predstavlja merila za iji je uvoz potrebno pribaviti
potvrdu saveznog zavoda za mere i dragocjene metale, 3. Roba za iji je uvoz potrebno
pribaviti atest o saobraznosti koji izdaje savezni zavod za standardizaciju, 4. roba za iji je
uvoz potrebno pribaviti miljenje saveznog zavoda za standardizaciju. 3. Reim slobodnog
uvoza i izvoza sve robe koje se nalaze na ograniavajuim reimima se mogu uvoziti i izviziti
slobodno i bez ogranienaj.
21. Usluge u spoljnotrgovinskom prometu
Zakon o spoljnotrgovinskom poslovanju ne daje opti pojam usluga ali u svojim odredbama
istie da usluge u spoljnotrgovinskom prometu mogu da obavljaju preduzea i drugo. Pravna
lica koja su upisana u registar za obavljanje investicionih radova stranom licu u zemlji, usluge
meunarodnog transporta roba i putnika, pomorsko-tehnike usluge na moru i podmoriju i dr
usluge koje su u vezi sa meunarodnim transportom (pedicija, skladitenje, aerodromske
usluge, agencijske usluge) ugostiteljske i turistike usluge, posredovanje i zastupanje prometu
robe i usluge, potansko-telefonske-telegrafske usluge, usluge kontrole i kvaliteta, kvantiteta
u izvoz i uvozu robe, nauno-istraivake, istraivako-razvojne i usluge pruanja i korienja
informacija i znanja u privredi i nauci.

22. POJAM SPOLJNOTRGOVINSKOG PREDUZEA I OSNIVANJA

Pod spoljnotrgovinskim preduzeima se smatra pravno lice koje obavlja spoljnotrgovinski
promet i privrednu djelatnost na inostranom tritu radi sticanja dobiti. Takoe je zakonom
predvieno da, preduzetnik kao fiziko lice, moe da obavlja djelatnost u cilju sticanja dobiti.
Pod preduzetnikom podrazumijeva se fiziko lice koje obavlja djelatnost shodno profesiji
ureene posebnim propisima, dok individualni poljoprivrednik se ne smatra preduzetnikom.
Spoljnotrgovinsko preduzee je pravno lice, moe biti vlasnik pokretnih i nepokretnih stvari,
odnosno moe sticati prava i preuzimati obaveze. Stie svojstvo pravnog lica upisom u sudski
registar kod nadlenog organa. U naem pravu, postoji vie naina osnivanja
spoljnotrgovinskih preduzea i to: normativni sistem, sistem dozvole, sistem koncesije i
sistem prijave.
-Osnovni sistem osnivanja spoljnotrgovinskih preduzea je normativni sistem, po kojem se
omoguava osnivanja spoljnotrgovinskih preduzea svim licima- osnivaima, kada ispune
zakonske uslove. Ovaj sistem podrazumijeva i registraciju kod nadlenog registracionog suda.
-U naem pravnom sistemu, postoji potreba da se pri osnivanju spoljnotrgovinskog preduzea,
pored upisa izda i dozvola za obavljanje spoljnotrgovinskog prometa i obavljanja poslovnih
djelatnosti u inostranstvu. Slina situacija je kod davanja saglasnosti za osnivanje slobodne
zone, odnosno podzone.
-Zakonom je predvieno davanje koncesije licima za korienje poslovnih bogatstava i dobara
u optoj upotrebi, odnosno od opteg interesa. Zakonom se utvruju uslovi, nain i postupak
davanja koncesije za korienje prirodnog bogatstva, odnosno odreuje se predmet koncesije,

sadrina ugovora o koncesiji, organi nadleni za davanje koncesije, prava na povlastice,

prekid i prestanak koncesionog odnosa.
23. VRSTE SPOLJNOTRGOVINSKIH PREDUZEA (PRIVREDNA DRUTVA I
JAVNA PREDUZEA)
Zakonom iz 1988.godine o preduzeima, preduzea se dijele sa aspekta vlasnitva sredstva,
odnosno u ijoj se svojini sredstva nalaze, pa je podjela spoljnotrgovinskih preduzea:
spoljnotrgovinsko preduzee u drutvenoj svojini, zadrunoj, mjeovitoj, privatnoj svojini.
Zakonom iz 1996.godine izvrena je druga klasifikacija preduzea, pa i spoljnotrgovinskih
preduzea. Sve drave EU poznaju sledeu klasifikaciju spoljnotrgovinskih preduzea : dva
spoljnotrgovinska drutva lica i dva spoljnotrgovinska drutva kapitala. Na zakon o
preduzeima predvia sledee oblike preduzea: privredno drutvo, drutveno preduzee i
javno preduzee. Privredno drutvo se osniva kao drutva lica ili drutvo kapitala. Kao
drutvo lica, po ovom Zakonu o preduzeima, javljaju se ortaka i komanditna drutva, dok se
kao drutva kapitala javljaju akcionarsko drutvo i drutvo sa ogranienom odgovornou.
Zakon o preduzeima meu vrste preduzea, pa prema tome i spoljnotrgovinskih preduzea,
ubraja posebno drutvena i javna spoljnotrgovinska preduzea. Postoji razgranienje u
Zakonu o preduzeima meu osnivaima, tako to fizika lica mogu da osnivaju drutva lica,
drutva kapitala, a pravna lica mogu osnovati: drutva kapitala i komanditno drutvo, ali samo
u svojstvu komanditora.
24. SPOLJNOTRGOVINSKO JAVNO PREDUZEE
Spoljnotrgovinsko javno preduzee je preduzee koje obavlja djelatnost od opteg javnog
interesa, a koje osniva drava, odnosno jedinica lokalne samouprave. Spoljnotrgovinsko javno
preduzee ima svoju firmu, kojoj pored naziva dodaje i oznaku J.P odnosno S.J.P. Firma i
sjedite se upisuju u sudski registar. Javna spoljnotrgovinska preduzea se organizuju u cilju
da obavljaju djelatnost od opteg interesa, radi ega su i osnovana da djelatnost vre na nain
kojim se obezbjeuje tehniko-tehnoloko i ekonomsko jedinstvo sistema, stabilnost
poslovanja, razvoj i usklaenost sopstvenog razvoja sa ukupnim privrednim razvojem, atita
i unapreenje dobara od opteg interesa i ivotne sredine i dr.
25. POJAM
KAPITALA

KARAKTERISTIKE

SPOLJNOTRGOVINSKOG

DRUTVA

Kada su lica koja se udruuju u odreeno spoljnotrgovinsko drutvo dala prevagu linosti sa
kojom udruuju odreena sredstva i rad- tad se govori o spoljnotrgovinskom drutvu lica, a
kada je prednost dala kapitalu, onda se govori o spoljnotrgovinskom drutvu kapitala. Drutvo
lica i spoljnotrgovinska drutva kapitala. U naem zakonu o preduzeima postoji
razgranienje i meu osnivaima, pa tako fizika lica mogu osnivati: spoljnotrgovinska
drutva lica i spoljnotrgovinska drutva kapitala, dok pravna lica samo za spoljnotrgovinska
drutva kapitala i spoljnotrgovinsko komanditno drutvo, ali u svojstvu komanditora. Za
razliku od spoljnotrgovinskih drutva kapitala, kod kojih je bitno da se za rad drutva
pribavlja kapital iz raznih izvora, bez obzira koja su lica koja ga daju, spoljnotrgovinska
drutva lica koja zasnivaju se prije svega na odnosu persona, tj.na linim odnosima lica koji

ine to spoljnotrgovinsko drutvo, jer takvo spoljnotrgovinsko drutvo lica predstavlja ustvari
zajednicu tih lica.
Karakteristike:
-Ona ima osnovni kapital
-Spoljnotrgovinsko drutvo moe osnovati jedno lice
-lanovi spoljnotrgovinskog drutva ne odgovaraju za njegove obaveze, sem samo u
izuzetnim sluajevima
-lanovi spoljnotrgovinskog drutva snose ogranieni rizik u poslovanju
-Drutvo mora imati svoj statut
-Drutvo ima svoje organe
-Udjeli su lako prenosivi
-lanovi ne odgovaraju treim licima
-Drutvom upravljaju lica koja u momentu odravaju veze spoljnotrgovinskog drutva
podjeduju akcije
26.SPOLJNOTRGOVINSKO AKCIONARSKO DRUTVO
Spoljnotrgovinsko akcionarsko drutvo je drutvo koje osnivaju pravna, odnosno fizika lica
radi obavljanja spoljnotrgovinske djelatnosti ije je osnovni kapital utvren i podjeljen na
akcije odreene nominalne vrijednosti. Zbir nominalnih vrijednowsti svih akcija ini osnovni
kapital spoljnotrgovinskog akcionarskog drutva. Spoljnotrgovinsko akcionarsko drutvo
predstavlja udruivanje kapitala, a ne lica i stoga je ono tipian predstavnik
spoljnotrgovinskog drutva kapitala. Kod ovog spoljnotrgovinskog drutva je bitan uloeni
akcionarski kapital. Ova spoljnotrgovinska drutva su vrlo otvorena prema pristupu za nove
lanove spoljnotrgovinskog akcionarskog drutva, a to i zahvaljujui negocijabilnosti akcije
jer se iste vrlo efikasno mogu prenositi, prodavati, kupovati kao dijelovi osnovnog kapitala.
Ostale osobine su i da akcionar ne odgovara za obaveze prema treim licima: drutvo posluje
pod stvarnom firmom, a izuzetno pod firmom onog akcionara koji ima dominantan kapital;
drutvo ima utvren kapital osnovnu glavnicu koja je podijeljena na akcije; nema odreen
broj akcionara; djelatnost koje obavlja spoljnotrgovinsko akcionarsko drutvo se odnosi na
uvoz i izvoz roba i pruanja usluga u meunarodnom poslovanju. Spoljnotrgovinsko
akcionarsko drutvo osniva se ugovorom o osnivanju, a kada ga osniva samo jedan lanodlukom o osnivanju.
27. SPOLJNOTRGOVINSKO DRUTVO SA OGRANIENOM ODGOVORNOU
Spoljnotrgovinsko drutvo sa ogranienom odgovornou ima elemente spoljnotrgovinskog
drutva lica i spoljnotrgovinskog drutva kapitala, mada je ono drutvo kapitala. Zakon o
preduzeima ovo drutvo definie kao drutvo koje radi obavljanja odreene djelatnosti,

osniva pravna ili fizika lica, koja ne odgovaraju za obaveze drutva, a snose rizik za
poslovanje drutva do visine svog uloga, a iji ulozi ine osnovni kapital drutva.
U tom spoljnotrgovinskom drutvu sa ogranienom odgovornou, svaki lan
spoljnotrgovinskog drutva stie udio u drutvu, srazmjerno vrijednos uloga, tako da svaki
lan spoljnotrgovinskog drutva moe imati samo jedan ulog i jedan udio, a jedan udio moe
imati vie glasova. Ovakvi udjeli ne mogu biti izraeni akcijama. Osobine spoljnotrgovinskog
drutva sa organienom odgovornou su:

Spoljnotrgovinsko drutvo sa ogranienom odgovorou je pravno lice;

Spoljnotrgovinsko drutvo sa ogranienom odgovornou je prije svega
spoljnotrgovinsko drutvo kapitala iako ima odreenih komponenti i primesa
spoljnotrgovinskog drutva lica;
lanovi drutva ne odgovaraju za obaveze drutva,
Spoljnotrgovinsko drutvo sa ogranienom odgovornou moe se javiti u privatnom,
drutvenom, dravnom i meovitom obliku svojine,
Nema ogranienja u pogledu djelatnosti spoljnotrgovinskog drutva sa ogranienom
odgovornou,
Firma sadri oznaku d.o.o, a spoljnotrgovinsko drutvo sa ogranienom
odgovornou sa s.d.o.o.

28. SPOLJNOTRGOVINSKO ORTAKO DRUTVO

Spoljnotrgovinsko ortako drutvo je drutvo lica koje se osniva ogovorom dva fizika lica ili
vie fizikih lica koja se obavezuju da uz sopstvenu neogranienu solidarnu odgovornost ua
obaveze spoljnotrgovinskog drutva, obavlja se spoljnotrgovinska djelatnost pod zajednikom
firmom. Ovo spoljnotrgovinsko drutvo osnivaju najmanje dva ili vie fizikih lica. Ortak ne
moe bez saglasnosti ostalih ortaka raspolagati svojim udjelom u ortakom drutvu, pa ga
zato iz tih razloga ne moe opteretiti raznim teretima.
Cilj osnivanja ortakog spoljnotrgovinskog drutva je da ortaci poslovanjem ostvare dobit.
Spoljnotrgovinsko ortako drutvo mogu da osnivaju samo fizika lica, domaa i strana, dok u
nekim pravima to mogu biti samo ona lica koja imaju svojstva trgovca. Ovo trite nastaje na
bazi ugovora o osnivanju, izmeu najmanje dva lica koja se obavezuju da uz sopstvenu
neogranienu odgovornost obavljaju odreenje djelatnosti pod zajednikom firmom.
Ugovor se zakljuuje u pismenoj formi. Spoljnotrgovinsko ortako drutvo se upisuje u sudski
registar kod nadlenog suda u koji unosi: firmu, djelatnost, sjedite, zastupanje, ulog lana
ortakog spoljnotrgovinskog drutva i osnovni kapital. Zakon o preduzeima predvia da lan
spoljnotrgovinskog ortakog drutva moe u ovo spoljnotrgovinsko drutvo da uloi svoj
novac, prava, stvari, rad ili usluge. Organi spoljnotrgovinskog ortakog drutva su: skuptina,
upravni odbor, direktor i nadzorni odbori.

29.SPOLJNOTRGOVINSKO KOMANDITNO DRUTVO

Pod pojmom spoljnotrgovinsko komanditno drustvo podrazumijeva se organizaciona forma

spoljnotrgovinskog drustva lica koje se osniva ugovorom dva ili vise lica, u cilju obavljanja
spoljnotrgovinske djelatnosti, pod zajednickom firmom,kod kojih je najmanje jedno lice
odgovorno neograniceno,solidarno,za obaveze spoljnotrgovinskog drustva (komplementar),
rizik najmanje jednog lica ogranicen je na iznos ugovorenog uloga (komanditor).
Komplementar moze biti samo fizicko lice,a komanditor moze biti i fizicko i pravno lice.
Komplementari u komandtitnom drustvu imaj status clanova ortackog drustva. Osim firme
spoljnotrgovinsko komanditno drustvo sadrzi i djelatnost, sjediste,ime maker jednog
komplementara, ukupan iznos sredstava osnivaca i iznos svakog pojedinog clana, podjelu
dobiti medju osnivacima,nacin upravljanja
i prestanak drustva. Poslove void
komplementar,odnosno komanditor ne moze voditi poslove spoljnotrgovinskog komanditnog
drustva.
30.TIPOVI I NOVE FORME GRUPACIJE PREDUZEA
Tipovi grupacije preduzeca : Koncern (vertikalni i horizontalni), filijale, holding, venture
preduzeca, trust.
Vertikalni koncern (koncern sa elementima dominacije) postoji kada se dominant preduzece
i jedno ili vise zavisnih preduzeca grupisu pod jedinstvenu upravu dominantnog preduzeca.
Ovakav concern moze nastati na 3 nacina: 1. zakljucivanjem ugovora o dominaciji
2. na osnovu ukljjucivanja (inkorporacija)
3. kao fakticki concern koji se zasniva na faktickoj dominaciji jednog
drustva nad drugim putem ucesca kapitala u obimu koji omogucuje dominaciju.
Horizontalni koncern (koncern sa elementima jednakosti) formiraju ga preduzeca koja nisu
zavisna jedno od drugog i koja se sastavljaju pod jedinstvenom upravom, a da time ne postaju
zavisna jedna od drugog. (koordinirani koncern).
Filijale predstavlja drustvo u kome neko drugo drustvo ima vise od polovine njegovog
kapitala. Filijala je pravni subjekat ali prakticno pod kontrolom dominantnog drustva koje ima
vecinu u skupstini, upravnom i nadzornom odboru.
Holding Prema engleskom prevodu jedno drustvo je fiilijala drugog drustva koje predstavlja
holding kompaniju:
-

Kada je ovo drugo drustvo jegov akcionar (maker is a jednom akcijom pa cak is a akcijom
bez prava glasa) i kontrolise sastav njegovog poslovnog odbora i smenjuje vecinu
direktora.
Kada drugo drustvo cini vise od polovine njegovog kapitala sa izuzetkom onih akcija koje
su ogranicene na specificirani iznos dividend i kapitala (odnosno njime su obuhvacene
akcije i privilegovane akcije koje ucestvuju u dobiti)
Kada je jedno drustvo-ker drustva koje je drustvo-ker nekog treeg drustva.

Polazeci od kriterijuma djelatnosti, holding moze biti isti i mjeoviti. Takozvani cisti holding
(finansijsko preduzece) ima za predmet svog poslovanja samo osnivanje drustva, finansiranje
drustava i upravljanje,ali ne i obavljanje industrijske ili trgovinske djelatnosti. Za razliku od
cistog holdinga,tzv, mjesoviti holding pored djelatnosti cistog holdinga obavlja i neku
industrijsku i poslovnu djelatnost.
Polazeci od kriterijuma upravljanja razlikujemo kontrolne holding i holding za plasmane.
Kontrolni holdinzi na bazi ucesca u drugim drustvima (posjedovanja njihovih akcija)
upravljaju
njima.
Holdinzi za plasmane (investiciona drustva) ne upravljaju drugim drustvima na bazi stecenog
ucesca u kapitalu, vec drze hartije drustava koje ,,patroniraju da bi ih plasirali na trziste u
najpovoljnijem momentu.
,,Venture preduzeca Ovakva drustva se osnivaju za posebno rizicna ulaganja (ulaganje u
istrazivanje i razvoj, ulaganje u nove tehnologije, ulaganje u preduzeca u osnivanjeu i slicno)
sa ciljem da se deonice iz tih ulaganja kasnije prodaju i ostvari dobit na trzistu kapitala.Osniva
ih vise investicionih banaka i poslovanje je veoma rizicno i donosi profit tek na dugi rok,
Trust kao pojam oznacava instituciju u kojoj jedno lice (trustor) povjerava drugom licu
(trustee) neko dobro uz obavezu da je cuva, za racun i u korist trustora kao vlasnika. Duznost
trustee je da upravlja povjerenom imovinom,u skladu sa njenom namjenom id a prenese
stvarnom vlasniku plodove i proizvode koja su predmet trusta.
Nove forme grupacija preduzeca: Poslovne udruzenje, Pul, Grupacija ekonomskog interesa,
Evropska ekonomska interesna grupacija,Evropska kompanije,.
Poslovno udruzenje Ova statusna grupacija nastaje na autonomnoj osnovi, sa ciljem
unapredjivanja privredne djelatnosti. To znaci da je cilj poslovnog udruzenja nije stvaranje
sopstvene obiti, vec ostvarivanje odredjene aktivnosti radi realizacije interesa clanova
udruzenja. U obavljanju poslova iz oblasti cinilaca, poslovno udruzenje moze istupiti kao
zastupnik (u ime i za racun clanica) i kao komisionar ( u svoje ime, a za racun clanica).
Pul predstavlja specificnu zajednicu udruzivanja interesa u kojoj se bez ogranicenja prava i
nezavisnosti clanova, clanovi medjusobnu informisu o prirodi i obimu proizvodnje,
razmjenjuju patente i iskustva, dogovaraju se o proizvodnji novih artikala i kreiraju
organizaciju za zajednicku prodaju cijele ili dijela proizvodnje.
Grupacija ekonomskog interesa predstavlja poseban pravni subject, koji moze nastati i bez
kapitala.Cilj ovakve forme grupacije preduzeca je da ne zalazeci u pravni subjektivitet
clanova, za njih omoguci (uz koordinaciju i udruzivanje resursa) bolje ekonomske rezultate
nego kada bi svaki od njih djelovao sam za sebe. Umjesto realizacije i podjele dobiti, ovakva
grupacija ima za cilj unapredjenje djelatnosti svojih clanova,cime doprinosi uvecanju njihove
dobiti.
Evropska ekonomska interesna grupacija predstavlja ustanovu koju je stvorila Evropska
unija, a koja sluzi za saradnju preduzeca sa sjedistem u razlicitim zemljama clanicama.
Interesna grupacija je pravna forma za transnacionalnu evropsku saradnju, motivisana

iskljucivo ekonomskim interesima clanica,a koja nastaje na osnovu ugovora,kao instrument

ekonomske saradnje clanica.Moze se reci da je ona nastala na osnovu grupacije ekonomskog
interesa.Inace moze nastati i bez kapitala, predstavlja pravni subject i upisuje se usudski
registar.
Evropska kompanija kao ideja potice jos iz 1948 god kada je udruzenje za medjunarodno
pravo predlozilo donosenje Konvencije o regulisanju privatnih i javnih medjunarodnih
kompanija.Ustvari,ideja je tada bila da se stvori pravni okvir za gromiranje posebnog tipa
takozvane transnacionalne ili nadnacionalne kompanije.Iz tog razloga je bilo formirano
negdje oko 50 adhoc eksperimentalni medjunarodnih transnacionalnih kompanija. Cijela ideja
o evropskoj kompaniji se prvenstveno odnosila na to da ona bude u potpunosti regulisana
evropskim pravom.
31. Osnovne karakteristike osnivanja evropske kompanije
Osnivaci evropske kompanije mogu biti: akcionarska drustva, D.O.O, firme i kompanije koje
imaju
svoje
sjediste
i
glavnu
upravu
u
Zajednici.
Svi ovi organizacioni pravni oblici drustva mogu formirati evrpsko drustvo sami ili
medjusobnim povezivanjem na jedan od sledeci nacina:
-

Spajanjem najmanje dva AD iz razliciti zemalja clanica

Osnivanjem drustva kceri evropske kompanije od vec postojece kompanije
Osnivanje zajednickog drustva kceri evropske kompanije od najmanje dvije kompanije iz
drzava clanica, koje ne moraju biti AD.
Osnivanjem
holding
privatnih
kompanija
osnivanjem zajednickog drustva kceri od strane D.O.O
Promjenom pravne forme nacionalnih akcionarskih drustava u evropsko drustvo
Dozvoljavanjem drustvima kceri evropske kompanije da formiraju drugo drustvo kceri od
evropske kompanije.

32. PRAVO EVROPSKE UNIJE-KOMUNITARNO PRAVO

Pravo koje se stvara u okvirima triju zajednica: Evropske zajednice, Evrospke zajednice za
ugalj i celik i Evropske zajednice za atomsku energiju, obicno se naziva pravo evropskih
zajednica ili komunitarno pravo,al ii komunitarni pravni sistem ili pravni poredak.Nakon
stupanja na snagu Ugovora o Evropskoj uniji ovo pravo se naziva i pravom Evropske unije.
Pod pravnim sistemom se podrazumijeva skup svih opstih pravnih normi rasporedjenih s
obziorm na njihovu sadrzinu na niz manjih i vecih cjelina koje su medjusobno povezane tako
da cine jedinstvenu cjelinu. Ukoliko su norme hijerarhijski sredjene po pravnoj snazi,
odnosno sankcijama kojima se stiti i obezbedjuje njihova primjena,onda one cine pravni
poredak.
33.PRESTANAK PREDUZEA I DRUGIH PRIVREDNIH SUBJEKATA
Preduzeca mogu da prestanu da postoje iz vise razloga,kao sto su:
- Prestanak postojanja prirodnih i drugih uslova za obavljanje djelatnosti koja je predmet
poslovanja
preduzeca

- Pravosnaznom odlukom suda utvrdjena nistavost upisa u sudski registar preduzeca

Zabrana
obavljanja
djelatnosti
Spajanje
i
pripajanje
sa
drugim
preduzecem
Istekom
vremena
na
kojem
je
osnovano
Odlukom
skupstine,odnosno
clanova
Kada
se
vroj
njegovih
akcionara
svode
na
jedan
Kada
ne
obavlja
djelatnost
duze
od
2
god
U
slucaju
stecaja
- Kada se smanji capital ispod minimalnog iznosa kapitala.
34.RJEAVANJE SPOROVA U MEUNARODNOM POSLOVNOM PRAVU
Rjesavanje
medjunarodnih
privrednih
sporova
-Osnovni
oblici
rjesavanja
sporova
su
sud
i
arbitraza.
Sudsko i arbitrazno vjestacenje sporova sprovode drzave na svojoj teritoriji, iako je u njima
sadrzan medjunarodni element.Sudovi i arbitraze jedne zemlje mogu zasnovati svoju
nadleznost i rjesavati odredjeni spor izmedju dva preduzca, domaceg i stranog.Stranke
odredjuju nacin rjesavanja medjunarodnih privrednih sporova. Postoje razlike kada stranke
utvrdjuju nadleznost suda, a kada utvrdjuju nadleznost arbitraze. Privredni subjekti iz
razlicitih drzava,cesce ce odrediti nadleznost arbitraze. Dok je sa sudskim odlukama jasnija
situacija u vezi sa njihovom nacionalnoscu,dotle je drugacije kod arbitraza i arbitraznih
odluka.