Bazy Danych

Model relacyjny bazy danych

Przygotowa: mgr in. Maciej Lasota

Bazy Danych

1)

Model relacyjny bazy danych

Relacyjny model bazy danych pojawi si po raz pierwszy w artykule naukowym

Edgara Codda w 1970 roku. W terminologii matematycznej baza danych jest zbiorem relacji.
Std historyczne pochodzenie nazwy relacyjny model danych i relacyjna baza danych. W
matematyce definiuj si relacj jako:
podzbir iloczynu kartezjaskiego zbirw wartoci
Reprezentacj relacji jest dwuwymiarowa tabela zoona z kolumn (atrybutw) i
wierszy (krotek). W modelu relacyjnym przyjmuje si nastpujce zaoenia o tabeli:

Liczba kolumn (atrybutw) jest z gry ustalona.

Z kad kolumn (atrybutem) jest zwizana jej nazwa oraz dziedzina,
okrelajca zbir wartoci, jakie mog wystpowa w danej kolumnie.

Na przeciciu wiersza i kolumny znajduje si pojedyncza (atomowa) warto
naleca do dziedziny kolumny.

Wiersz (krotka) reprezentuje jeden rekord informacji.

W modelu relacyjnym kolejno wierszy (krotek) moe si zmienia.
Przykad : Dwuwymiarowa Tabela

Imi
Maciej
Zosia
Katarzyna
Micha
Micha
Anna

2)

Nazwisko
Lasota
Kowalska
Lipiska
Pisarski
Nowak
Kowalska

Miasto
Kielce
Radom
Kielce
Warszawa
Warszawa
Krakw

Kod pocztowy
12-123
34-333
12-123
25-431
25-431
34-555

Ulica
Paderewskiego
Sienkiewicza
eromskiego
Jagielloska
elazna
Kielecka

Nr_m
35
3
21
1
123
2

Klucz relacji (klucz gwny, pomocniczy, obcy)

Dla kadej tabeli w modelu relacyjnym musi by okrelony jednoznaczny

identyfikator, nazywany kluczem gwnym (podstawowym). Klucz gwny skada si z

jednej lub ze zbioru kolumn (atrybutw), w ktrych wartoci w jednoznaczny sposb
identyfikuj cay wiersz (krotk). Oznacza to, e wartoci znajdujce si w kolumnie bdcej
kluczem gwnym nie mog si powtarza i musz by unikatowe.

Bazy Danych

Klucz pomocniczy (alternatywny) ma t sam wasno co klucz gwny, przy czym

klucz gwny jest tylko jeden, kluczy pomocniczych w tabeli moe by wicej ni jeden.
Klucz obcy jest to zbir zoony z jednej kolumny lub wicej kolumn, w ktrych
wartoci wystpuj jako wartoci ustalonego klucza gwnego lub jednoznacznego w tej
samej lub innej tabeli i s interpretowane jako wskaniki do wierszy w tej drugiej tabeli.
Przykad : Klucz gwny

Nr
10
11
12
13
14
15

Imi
Maciej
Zosia
Katarzyna
Micha
Micha
Anna

Nazwisko
Lasota
Kowalska
Lipiska
Pisarski
Nowak
Kowalska

Miasto
Kielce
Radom
Kielce
Warszawa
Warszawa
Krakw

Kod pocztowy
12-123
34-333
12-123
25-431
25-431
34-555

Ulica
Paderewskiego
Sienkiewicza
eromskiego
Jagielloska
elazna
Kielecka

Przykad : Klucz obcy

Tabela A (Dane osobowe)
Nr
10
11
12
13
14
15

Imi
Maciej
Zosia
Katarzyna
Micha
Micha
Anna

Nazwisko
Lasota
Kowalska
Lipiska
Pisarski
Nowak
Kowalska

Adres
100
101
102
103
104
105

Tabela B ( Adresy)
Nr
100
101
102
103
104
105

Miasto
1
2
1
3
3
4

Kod pocztowy
12-123
34-333
12-123
25-431
25-431
34-555

Tabela C (Miasta)
Nr
1
2
3
4

Miasto
Kielce
Radom
Warszawa
Krakw

Kod pocztowy
12-123
34-333
25-431
34-555

Ulica
Paderewskiego
Sienkiewicza
eromskiego
Jagielloska
elazna
Kielecka

Nr_m
35
3
21
1
123
2

Nr_m
35
3
21
1
123
2

Bazy Danych

3)

Relacje midzy tabelami i wizy integralnoci

W relacyjnej bazie danych relacje midzy tabelami pozwalaj zapobiec wystpowaniu

powtarzajcych (nadmiarowych) danych. Wyrnia si trzy typy relacji midzy tabelami.

1. Jedne do Wielu

(1 )

2. Wiele do Wielu

( )

3. Jeden do Jednego

(1 1)

Jeden do wielu
Najbardziej powszechny typ relacji. W przypadku tego typu relacji wierszowi (krotce)
w tabeli A moe odpowiada wiele zgodnych wierszy (krotek) w tabeli B, ale wierszowi w
tabeli B moe odpowiada tylko jeden zgodny wiersz w tabeli A.
Przykad :
Tabela wydawnictwa, tytuy ksiek. Wydawnictwa publikuj wiele tytuw ksiek,
ale kady tytu ksizki pochodzi od jednego wydawcy.
Tabela A (Wydawnictwa)
ID
1
2
3
4
5

Nazwa wydawnictwa
WNT
Helion
PWN
Oreilly
Mikom

Miasto
Warszawa
Gliwice
Warszawa
Cambridge
Warszawa

Tabela B( Tytuy ksiek)

ID
1
2
3
4
5

Tytu ksizki
Oracle Essentials , Fourth Edition
Oracle PL/SQL Language Pocket Reference , Fourth Edition
Algorytmy genetyczne. Kompendium. T. 1
Linux. Biblia. Edycja 2007
Photoshop CS3 PL. Ilustrowany przewodnik

IDWydaw
4
4
5
2
2

Bazy Danych

Wiele do wielu
W przypadku relacji wiele-do-wielu, wierszowi (krotce) w tabeli A moe odpowiada
wiele zgodnych wierszy (krotek) w tabeli B i na odwrt. Relacj tak tworzy si definiujc
trzeci tabel, zwan tabel skrzyowa, ktrej klucz podstawowy zawiera zarwno klucz
obcy z tabeli A, jak i z tabeli B.
Przykad :
Tabele autorzy i tytuy ksiek s powizane relacj wiele-do-wielu, zdefiniowan
przez relacj jeden-do-wielu midzy kad z tych tabel a tabel autortytu. Klucz
podstawowy tabeli autortytu stanowi kombinacj kolumny klucza podstawowego tabeli
autorzy i kolumny klucza podstawowego tabeli tytuy ksiek.
Tabela A (Autorzy)
IDA
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Imi
Rick
Robert
Jonathan
Steven
Bill
Chip
Christopher
Anna
Tomasz

Nazwisko
Greenwald
Stackowiak
Stern
Feuerstein
Pribyl
Dawes
Negus
Owczarz-Dadan
Gwiazda

Tabela B (Tytuy ksiek)

IDT
1
2
3
4
5

Tytu ksizki
Oracle Essentials , Fourth Edition
Oracle PL/SQL Language Pocket Reference , Fourth Edition
Algorytmy genetyczne. Kompendium. T. 1
Linux. Biblia. Edycja 2007
Photoshop CS3 PL. Ilustrowany przewodnik

Tabela C (AutorTytu)
IDA

IDT

1
2
3
4
5
6
7
8
9

1
1
1
2
2
2
4
5
3

Bazy Danych

Jeden do Jednego
W przypadku relacji jeden-do-jednego wierszowi (krotce) w tabeli A moe
odpowiada nie wicej ni jeden zgodny wiersz (krotka) w tabeli B i na odwrt. Relacja
jeden-do-jednego jest tworzona, jeli obie powizane kolumny s kluczami podstawowymi
lub maj ograniczenia UNIQUE.
Ten typ relacji spotyka si rzadko, poniewa wikszo informacji powizanych w ten
sposb umieszczana jest w jednej tabeli. Relacji jeden-do-jednego mona uy, aby:

Podzieli tabel zawierajc wiele kolumn.

Wydzieli cz tabeli ze wzgldw bezpieczestwa.

Przechowywa dane, ktre s uywane przez krtki czas i powinny by atwo
usuwalne przez usunicie tabeli.

Przechowywa informacje, ktre maj zastosowanie tylko do podzbioru
gwnej tabeli.
Wizy integralnoci to system regu gwarantujcych, e relacje midzy wierszami
(krotkami) w pokrewnych tabelach pozostaj poprawne, oraz e dane powizane relacj nie
zostan przypadkowo usunite lub zmienione. Wizy integralnoci narzucaj nastpujce
reguy postpowania:

Nie mona wprowadzi wartoci w kolumnie klucza obcego tabeli powizanej
relacj, jeli warto ta nie istnieje w kluczu podstawowym tabeli pokrewnej.
W kolumnie klucza obcego mona jednak wprowadzi warto NULL. Na
przykad, nie mona przypisa stanowiska pracownikowi, ktrego nie ma w
tabeli pracownicy, ale mona wskaza, e pracownik nie ma przypisanego
stanowiska, wprowadzajc warto NULL.

Nie mona usun wiersza z tabeli klucza gwnego, jeli istniej
odpowiadajce mu wiersze w tabeli pokrewnej. Na przykad, nie mona
usun wiersza z tabeli stanowiska, jeli w tabeli pracownicy istniej
pracownicy przypisani do stanowiska reprezentowanego przez ten wiersz.

Nie mona zmieni wartoci klucza podstawowego w tabeli klucza
podstawowego, jeli z danym wierszem s powizane relacj inne wiersze.
Na przykad, nie mona usun pracownika z tabeli pracownicy, jeli
pracownik ten jest przypisany do stanowiska w tabeli stanowiska.

Bazy Danych

Wizy integralnoci wymagaj spenienia poniszych warunkw:

Zgodna kolumna z tabeli podstawowej musi by kluczem podstawowym lub
mie ograniczenie UNIQUE.

Pokrewne kolumny musz mie ten sam typ danych i rozmiar.

Obie tabele musz nalee do tej samej bazy danych.

Bibliografia:
[1] Systemy baz danych; Paul Beynon-Davies; Wydawnictwa NaukowoTechniczne, Warszawa 1998.
[2] Systemy Zarzdzania Bazami Danych; Lech Banachowski, Krzysztof Stencel;
Wydawnictwo PJWSTK, Warszawa 2007
[3] Systemy baz danych peny wykad; Hector Garcia-Molina, Jeffrey D. Ullman,
Jennifer Widom; Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2006.
[4] SQL dl kadego; Rafe Coburg; Wydawnictwa Helion, Gliwice 2000.
[5] Dokumentacja Microsoft Access 2007; Microsoft Corp.