ESEJ

IZ PREDMETA OSNOVE EKONOMIJE

ADAM SMITH

STUDENT

NEDAD ALTUMBABI

BRKO, MAJ 2014. GODINE

Uvod
U ovom esejskom radu emo pokuati dati odgovore, tj. Definisati djelo Adama
Smitha. Prije svega trebamo se upoznati i sa njegovom biografijom. Smith je roen u
malom kotskom selu Kirkaldi. Njegov otac Adam bio je carinski kontrolor, a majka
Margareta kerka lokalnog zemljoposednika. Budui da je otac Adam umro par
meseci prije njegovog roenja, malog Adama podizala je samohrana majka sve dok
se nije upisao na Univerzitet u Glazgovu sa 14 godina. Tu je uio latinski i grki jezik,
matematiku i moralnu filozofiju, zatim je preao na Oksford, gde je proveo est
godina itajui i uei iz raznih disciplina.
Po povratku u kotsku, pokuao je da se zaposli kao tutor mladog lorda, to je u to
vrijeme bilo uobiajeno i dobro plaeno zanimanje, ali nije uspijo. Potom je odrao
niz zapaenih javnih predavanja, to mu je donijelo profesuru na Univerzitetu u
Glazgovu iz logike 1751 godine i moralne filozofije 1752. Predavao je jo i teologiju,
pravo i politiku ekonomiju. 1759. godine objavio je Teoriju moralnih oseanja, dijelo
iz etike koje je popravljao sve do smrti. Treba spomenuti da je narednih deset godina
radio uloio mnogo truda u svoje glavno dijelo Bogatstvo naroda (Istrivanje o
prirodi i uzrocima bogatstva naroda), koje je objavljeno 1776. godine. Slijedee dvije
godine proveo je u Londonu, druei se sa tada ve poznatim Gibonom, Berkom,
doktorom Donsonom i drugima. 1778. godine postavljen je za efa kotske carine,
to je tada bio ugodan posao. Umro je 1790. godine u Edinburgu, gdje je i sahranjen.
Osnovna Smithova ideja, koja ga je uinila slavnim, jeste da rad pojedinca u
racionalnom vlastitom interesu u slobodnoj ekonomiji vodi poveanju blagostanja
svih. Ta ideja predstavlja temelj trine privrede, odnosno pokazuje kako naizgled
haotian trini sistem posjeduje unutranju logiku, i pokorava se regulaciji tzv.
nevidljive ruke trita. Da bi neko zaradio novac u sopstvenom interesu, on mora da
na

konkurentskom

tritu

prui

drugima

neto

to

oni

cijene

smatraju

odgovarajuom protivvredniu, ime i nesvjesno i nevoljno potpomae njihove

interese. Kako je Smith rekao: Ne oekujemo mi veeru od dobrodunosti mesara,
pivara i pekara, ve od njihovog uvanja vlastitog interesa. Znai, ukoliko se
potuju tui ivot, imovina ugovori na osnovu kojih ljudi trguju dobrima, obezbjeen
je osnovni nain usklaivanja razliitih interesa - trite. Polazei od svog interesa,
pojedinci e sami znati ta se moe prodati i to e proizvoditi, prema tome nema
potrebe da se bilo ko sa strane mijea u trinu razmijenu i odreuje pojedicima ta
da proizvode, u kojim koliinama i po kojim cijenama.

Sredisnji dio
Ideje Osnovna Smithova ideja, koja ga je uinila slavnim, jeste da rad pojedinca u
racionalnom vlastitom interesu u slobodnoj ekonomiji vodi poveanju blagostanja
svih. Ta ideja predstavlja temelj trine privrede, odnosno pokazuje kako naizgled
haotian trini sistem poseduje unutranju logiku i pokorava se regulaciji tzv.
''nevidljive ruke'' trita. Da bi neko zaradio novac u sopstvenom interesu, on mora
da na konkurentskom tritu prui drugima neto to oni cene i smatraju
odgovarajuom protivvredniu, ime i nesvesno i nevoljno potpomae njihove
interese. Kako je Smith rekao: Ne oekujemo mi veeru od dobrodunosti mesara,
pivara i pekara, ve od njihovog uvanja vlastitog interesa. Znai, ukoliko se
potuju tui ivot, imovina ugovori na osnovu kojih ljudi trguju dobrima, obezbeen
je osnovni nain usklaivanja razliitih interesa - trite. Polazei od svog interesa,
pojedinci e sami znati ta se moe prodati i to e proizvoditi, te stoga nema potrebe
da se bilo ko sa strane mea u trinu razmenu i odreuje pojedicima ta da
proizvode, u kojim koliinama i po kojim cenama.
U skladu s tim, Smith je bio uverljivi zagovornik slobodne trgovine kako unutar
zemlje, tako i u meunarodnoj trgovini. Njegovo delo predstavlja snaan napad na
tada preovlaujui koncept merkantilizma, po kome je najvanija stvar za jednu
zemlju koliina zlata u trezorima i po kome je drava duna da popravlja trgovinski
bilans irokim intervencionizmom. A Smith je dokazivao da je slobodna trgovina
izmeu zemalja korisna za sve, tj. da ona poveava dohodak i jedne i druge zemlje.
Rairena je zabluda da Smith, kao pobornik trinog sistema, negira svaku ulogu
drave. Smith veruje da drava moe doneti veliku korist ekonomskom ivotu ukoliko
ini prave stvari, kao to su zatita ugovora i patenata, dravno obrazovanje za
siromane i infrastrukturni projekti (putevi, mostovi itd). Kako je rekao: Malo toga je
potrebno da se od najgoreg varvarizma stigne do najvieg blagostanja osim mira,
niskih poreza i valjanog deljenja pravde; sve ostalo donosi prirodan poredak stvari.
Glavnog pokretaa ekonomskog prosperiteta svake zemlje Smith je video u podeli
rada i njenom sve veem irenju. Podela rada donosi sve veu specijalizaciju znanja i
vetina radnika, sa kojom ide sve vea efikasnost proizvodnje.
Teorija apsolutnih prednosti Godine 1776. Adam Smith

u knjizi Istraivanje

prirode i uzroka bogatstva naroda upuuje na kritiku merkantilistikom pogledu na

trgovinu koji se zalagao za stimulisanje izvoza i ograniavanje uvoza, i predstavlja
slobodnu trgovinu, smatrajui da nevidljiva ruka trinog mehanizma sama
regulie ekonomska kretanja i obezbjeuje ravnoteu. Smatra jo da se vanjskom
trgovinom iz zemlje izvozi viak njene proizvodnje za koju ne postoji domaa tranja.
Bogatstvo naroda je regulisano nacionalnom produktivnou, a ona podjelom rada i

specijalizacijom. Njegov

zakljuak je da ako nas neka druga zemlja moe

snadbjevati proizvodima jeftinije nego to bi nas kotalo da to sami proizvedemo,

onda je bolje da ih kupujemo za dio proizvoda naeg posla, u kojoj postiemo neku
prednost. Ako se zemlje specijalizuju na osnovu apsolutnih prednosti, trgovina nosi
koristi za obje zemlje. Smatramo da apsolutne prednosti ima zemlja koja koristi
manju koliinu rada da proizvede neki proizvod od druge zemlje. To

ocjenjivanje

proizvoda prema koliini rada utroenog za njihovu proizvodnju zove se radnom

teorijom vrijednosti.

Zemlja e izvoziti one proizvode koje moe sama proizvoditi

efikasnije a uvoziti one koje ne moe

Teorija Vrijednosti i cijene Vrijednost obuhvt dv rzliit znenj:Vrijednost
izrv korisnost neke stvri i predstvlj njenu upotrebnu vrijednost, i Vrujednost
predstvlj kupovnu mo neke stvri u odnosu n neku druge stvri, to je
prometn Vrijednost.Ekonomski prdoks (vod i dijmnt) ikzuje n odnos izmeu
upotrebne i prometne Vrijednosti, i ukzuje d korisnost nije determinnt
Vrijednosti ko ni njen uslov.Smit dje dve teorije Vrijednosti:Teoriju rdne
Vrijednosti z uslove proste robne proizvodnje, i Teoriju trokov proizvodnje z
uslove kpitlizm. Rd, prem Smitu, predstvlj osnovnu determinntu stvrne
cjene, koj ukoliko je izren u novcu predstvlj nominlnu cjenu. Smit se poziv
n koliinu utroenog rd ko osnovu Vrijednosti neke robe. Iko istie d je rd
stvrno merilo prometne Vrijednosti svke robe, ipk postoji problem u svoenju
rzliitih rdov n iste jednisice, jer je rd korien u proizvodnji rzliitih rob
rzliitog kvlitet. Meutim, proces svoenj kvlitet rd n kvntitet se vri
posredstvom trit.
Teorija privrednog rasta
Teorij privrednog rst je zsnovn n mikroekonomskoj nlizi. Polzne tke
nlize bogtstv su podel rd, koj pokree proces rst, i kumulcij kpitl,
koj g odrv u kretnju.Povenje ncionlnog dohotk je rezultt proizvodnog
rd (rd koji povev vrednost predmet, odnosno rd koji donosi profit). To je
rd koji se mterijlizuje u nekoj robi, svi ostli rdovi (usluge) su neproizvodni.U
nlizi kpitl on polzi od zlih, pri emu se jedn deo zlih troi, drugi se
dlje upotrebljv u proizvodnji. Ovj drugi dio predstvlj kpitl i djeli se n: stlni
i opticjni. Privredni rast je opisn sledeim procesom: podel rd rst

produktivnosti rst proizvod rst ndnic rst per capita dohodk vee
bogtstvo ve kumulcij kpitl

Zakljuak
Adam Smit se smatra ocem savremene ekonomske nauke i rodonaelnikom
liberalne kole u ekonomskoj nauci. Mnoge od vanih ideja postojale su i pre
Smita, ali ih je on iskoristio na dobar nain stvorivi sveobuhvatno i uverljivo
delo. Smitovo ''Bogatstvo naroda'' predstavlja osnovno delo klasine politike
ekonomije i pripada grupi knjiga sa najveim uticajem u istoriji. Ta knjiga je
izvrila prevrat u ekonomskim idejama s kraja 19. stoljea, odbacujui
merkantilizam, i intelektualno utemeljila savremeni kapitalistiki ekonomski
poredak. Tokom jednog dela 20. stoljeaa, u vreme irenja dravnog
intervencionizma i komunizma, Smitova slava bila je pomraena, ali je
obnovljena tokom 1980-tih godina i kasnije, sa irenjem liberalnih ideja
na zapadu i padom komunizma na istoku.Zalagao se z visoke njmnine, jer
nijedno drutvo ne moe npredovti i biti sreno ukoliko je njvei deo
njegovih lnov siromn. Smit kritikuje pohlepu, eksplotciju,
monopolsku rentu, monopol, drutvene konflikte, nervnomernu
rsporeenost politike moi izmeu rzliitih kls i nepravilan pravni
sistem.

Literatura:
http://en.wikipedia.org/wiki/Adam_Smith

www.econlib.org/library/Enc/bios/ Smith.html
http://www.scribd.com/doc/130574258/Adam-Smith
http://www.scribd.com/doc/142782957/Adam-Smith