1. ISTORIJA IDEJE EVROPSKOG JEDINSTVA?

Ideja o ujedinjenoj Evropi je jako stara i potie iz perioda Rimskog carstva. Poslije njegovog
raspada, bilo je vie pokuaja ujedinjenja Evrope na principima nacionalne drave (Franaka
drava, Sveto rimsko carstvo, Poljsko-litvanska unija, Prvo francusko carstvo i Nacistika
Njemaka). Meutim, svi ti pokuaji su propali, zato to su bili zasnovani na prinudnom
ujedinjenju drava, a ne na njihovoj meusobnoj saradnji. Po zavretku Prvog svjetskog rata,
reeno da ne dozvole da se uasi rata ikada ponove, mnoge drave poinju da razmiljaju o
politiki ujedinjenoj Evropi. Austrijski grof Rihard Koudenhove-Kalergi (nem. Richard
Coudenhove-Kalergi) je 1923. osnovao Panevropski pokret i 1926. je na prvom Panevropskom
kongresu odranom u Beu okupio brojne linosti iz svijeta politike. Francuski premijer Aristid
Brijan je na sjednici Drutva naroda 1929. predloio formiranje federacije evropskih drava u
cilju ekonomskog napretka i politiko-socijalne saradnje. Brojni politiari i ekonomisti su dobro
prihvatili Brijanov prijedlog, tako da mu je Drutvo naroda dalo zadatak da napie memorandum
sa konkretnim projektom. Meutim to je prekinuto usponom nacizma u Njemakoj i pocetkom
Drugog svjetskog rata. Nakon zavretka Drugog svjetskog rata i zahvaljujui erilovom
govoru, u Hagu je 1948. odrana konferencija na kojoj su prisustvovali brojni politiari i
predstavnici vlada, ali i predstavnici raznih graanskih udruenja. Cilj konferencije bilo je
osnivanje Savjeta Evrope, a na njenom kraju je donijet Statut Savjeta Evrope. Statut je 5. maja
1949. u Londonu je potpisalo 10 evropskih zemalja Belgija, Danska, Francuska, Irska, Italija,
Luksemburg, Holandija, Norveka, vedska i Ujedinjeno Kraljevstvo. Ovim dogaajem, koji je
poznatiji kao Londonski sporazum, osnovan je Savjet Evrope. Iako je u samom poetku Savjet
pokuao da utie na produbljivanje politike saradnje izmeu zemalja lanica, njegova osnovna
funkcija svodila se na jaanje demokratije i potovanja ljudskih prava u njima.

2. FORMIRANJE EVROPSKIH ZAJEDNICA: EVROPSKE ZAJEDNICE ZA UGALJ I

ELIK, EVROPSKE EKONOMSKE ZAJEDNICE I EVROPSKE ZAJEDNICE ZA
ATOMSKU ENERGIJU?

Istorija Evropske unije predstavlja vremenski period koji poinje 1952. osnivanjem prve velike
evropske nadnacionalne ekonomske zajednice Evropske zajednice za ugalj i elik. U Evropi
su osnovane jo dve nadnacionalne zajednice Evropska ekonomska zajednica i Evropska
zajednica za atomsku energiju, koje su se zajedno sa Evropskom zajednicom za ugalj i elik
ujedinile u Evropske zajednice. Obrazovane su zajednike institucije u okviru Evropske
zajednice za ugalj i elik: Visoko tijelo, Specijalni Savjet Ministara (Savjet), Zajednika
Skuptina i Sud pravde. Funkcija Visokog tijela je bila da nadgleda proizvodnju i distribuciju
uglja i elika. Imala je nadlenost donoenja 'odluka' i 'preporuka', koje su bile direktno
1

primjenjive u Dravama lanicama. Savjet je imao nadlenost da nadgleda rad Visokog tijela.
Savjet je bio sastavljen od predstavnika drava lanica i zastupao je interese Drava lanica.
Zajedniku skuptinu inili su delegati drava lanica, a imala je samo nadzornu i savjetodavnu
funkciju. Sud pravde je bio odgovoran za tumaenje i primjenu Ugovora.
Godine 1993. Evropska ekonomska zajednica je, postavi jedan od tri stuba Evropske unije, ula
u njen sastav kao Evropska zajednica, a deset godina kasnije, istekom Ugovora iz Pariza, i
funkcije Evropske zajednice za ugalj i elik su postale dio nadlenosti Evropske zajednice, a
samim tim i EU. Evropska zajednica za atomsku energiju je nastavila da postoji kao samostalna
nadnacionalna organizacija. Od svog nastanka, pa do dananjih dana, Evropska unija je rasla i
razvijala se. Predvieno je usvajanje zajednikih politika:
o Politika konkurencije
o Zajednika trgovinska politika
o Zajednika poljoprivredna politika
o Zajednika politika transporta

Ograniena socijalna politika Evropski socijalni fond u smislu podizanja ivotnog

standarda i poboljanja zapoljavanja radnika
Evropska investiciona banka u cilju olakavanja ekononskog irenja
Zajednice otvaranjem svjeih izvora

Institucije:

Skuptina se sastoji od predstavnika naroda drava lanica, i ima savjetodavna i nadzorna

ovlaenja
Savjet vri koordinaciju opte ekonomske politike drava lanica i donosi odluke
Komisija
Sud pravde

3. POKUAJ POLITIKE INTEGRACIJE: EVROPSKA ODBRAMBENA ZAJEDNICA

I EVROPSKA POLITIKA ZAJEDNICA?
Evropska sigurnosna i obrambena politika dio je zajednike vanjske i sigurnosne politike
Evropske unije. Njen cilj je jaanje sposobnosti Evropske unije za vanjsko djelovanje kroz razvoj
vlastitih civilnih i vojnih resursa za prevenciju sukoba i upravljanje kriznim situacijama na
meunarodnom nivou te podrke miru i meunarodnoj sigurnosti u skladu s Poveljom UN-a.
Istorijski, prvi korak u stvaranju zajednike sigurnosne i odbrambene politike Evropske unije bio
je pokuaj da se uspostavi Evropska odbrambena zajednica, te uspostavljanje Evropske politike
2

saradnje. Meutim, pravni okvir za uspostavljanje evropske sigurnosne i odbrambene politike dat
je tek Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) koji uvodi zajedniku vanjsku i sigurnosnu
politiku EU i daje Evropskoj uniji odgovornosti za sva pitanja koja se odnose na njenu sigurnost
te mogunost uspostavljanja zajednike odbrambene politike. Ugovorom iz Amsterdama
(1997./1999.) osiguran je pravni osnov za operativni razvoj evropske sigurnosne i odbrambene
politike. Ovim ugovorom omogueno je Evropskoj uniji da, u okviru evropske sigurnosne i
odbrambene politike, pokree humanitarne i operacije spaavanja, operacije ouvanja mira, te da
koristi vojne snage prilikom upravljanja kriznim situacijama, ukljuujui i operacije
uspostavljanja mira (Petersburki zadaci Zapadnoevropske unije). Takoer, Evropskoj uniji je, u
okviru evropske sigurnosne i odbrambene politike, omogueno i pokretanje preventivih
operacija.
4. JEDINSTVENI EVROPSKI AKT?
Predsjednik Evropske komisije, ak Delor je u junu 1985. godine predstavio dokument koji je
predviao uvrivanje zajednikog trita unutar Evropskih zajednica. Iste godine, Delorova
komisija donela je dokument koji predvia prve velike dopune i izmene Ugovora o spajanju
Jedinstveni evropski akt (JEA). Najvei broj odredbi ovog dokumenta odnosio se na institucione
i ekonomske reforme EZ i pregovori o njegovom konanom tekstu su ubrzo otpoeli. Po
zavretku pregovora, u decembru 1985. godine ministri spoljnih poslova 10 zemalja lanica EZ
usaglasili su se oko sadraja Jedinstvenog evropskog akta, dok su Danska i Italija morale da
preispitaju da li njihovi ustavi dozvoljavaju potpisivanje ovakvog sporazuma. Reforme koje je
Jedinstveni evropski akt previao imale su veliki uticaj na Savet Evropske unije i Evropski
parlament, ija su ovlaenja znaajno poveana. Korienje prava veta je pretrpjelo odreene
sankcije, to je umanjilo mogunost blokiranja daljeg procesa integracije od strane neke zemlje
lanice. Predvieno je stvaranje zajednikog trita koje bi omoguilo slobodno kretanje ljudi,
roba, usluga i kapitala, a kao rok za to odreena je 1992. godina. Put ka stvaranju monetarnog
jedinstva utrla je odredba JEA koja je uvela odreene mere za kontrolisanje monetarne politike
zemalja lanica.
5. NASTANAK EVROPSKE UNIJE I UGOVOR IZ MASTRIHTA?
Prvi prijedlozi o osnivanju EU kao posebnog oblika politike saradnje javljaju se poetkom
sedamdesetih godina i vezuju se za tadanjeg predsjednika Francuske De Gola, da bi poslije
deset godina bili obnovljeni Tindemansovom izvjetaju iz 1972. god. U izvjetaju je bilo
predvieno da se EU kao nezavisni politiki identitet uspostavi do kraja osamdesetih godina
prolog vijeka. Meutim, ova ideja iako je dopunjavana na razliite naine, institucinalo
realizovana tek u sporazumu iz Mastrihta, od 1992. u kome je posebnim ugovorom o osnivanju
pored postojee tri zajednice uspostavljena i Evropska unija. Ugovor iz Mastrihta je otvorio novu
epohu u razvoju Evropske unije. To je bio politiki projekat ija je potreba istaknuta u cilju
daljeg ekonomskog i monetarnog udruivanja. Utvreno je da se Unija sastoji od tri stuba. Prvi
stub - Evropske zajednice (Evropska zajednica, Evropska zajednica za ugalj i elik i Evroatom).
3

Drugi stub - zajednika inostrana politika i politika bezbjednosti. Dravama lanicama je

omogueno da preduzmu zajedniku akciju u polju spoljne politike. Trei stub - pravda i
unutranji poslovi. Obezbjeena je saradnja u ovim oblastima, kako bi se evropskim graanima
pruila adekvatna zatita u podruju slobode, sigurnosti i pravde. Pitanje pravnog statusa nije
bilo do kraja rijeeno. Evropska zajednica je imala status pravnog lica od 1957. godine i zadrala
ga je. Cilj je bio da se Evropska unija pripremi za Evropsku monetarnu uniju, te da unese
elemente politike unije. Ciljevi EU:

da unapreuje mir, svoje vrijednosti i blagostanje svojih naroda

da svojim graanima obezbijedi podruje slobode, bezbjednosti i pravde, bez unutranjih
granica
da uspostavlja unutranje trite i da se angauje na trajnom razvoju Unije zasnovanom
na uravnoteenom ekonomskom rastu i stabilnim cijenama
da se bori protiv diskriminacije i da unapreuje socijalnu pravdu i socijalnu zatitu,
jednakost izmeu ena i mularaca, solidarnost izmeu generacija i zatitu prava djece
da unapreuje ekonomsko, drutveno i teritorijalno jedinstvo i solidarnost izmeu drava
lanica
da potuje svoju bogatu kulturnu i jeziku raznolikost i da obezbjedi zatitu i unaprijedi
evropsko nasljee

6. REFORME PREDVIENE UGOVOROM IZ AMSTERDAMA I UGOVOROM IZ

NICE?
Osnovni cilj Ugovora iz Amsterdama bilo je stvaranje jedinstva izmeu zemalja lanica u oblasti
zatite osnovnih ljudskih prava, svake vrste slobode i bezbjednosti evropskih graana. U okviru
zajednike socijalne politike, donijet je niz zakona protiv diskriminacije radnika.
Zapadnoevropska unija je proglaena sastavnim delom drugog stuba EU Zajednike spoljne i
bezebednosne politike. Evropol je dobio vea ovlaenja i omogueno je sprovoenje
zajednikih akcija za suzbijanje organizovanog kriminala, zbog ega je trei stub EU, koji ine
Pravna i unutranja pitanja, dobio novo ime Policijska i pravosudna saradnja u krivinim
predmetima.
U sklopu institucijalnih reformi, zakoni Evropske unije su stavljeni iznad zakon zemalja lanica
i korienje prava veta je jo vie ogranieno. Organ koji je imao najvie koristi od Ugovora iz
Amsterdama, bio je Evropski parlament, koji je dobio pravo da uloi veto na odluku Savjeta
Evropske unije, ukoliko je ta odluka donijeta bez zajednikog dogovora ove dve institucije.
Evropski savet je dobio pravo da poniti glas zemlje lanice za koju se dokae da je prekrila
neki od osnovnih principa EU.
Sporazum potpisan u Nici 2001, a stupio na snagu 2003. godine je imao za cilj da obradi
odreena pitanja efikasnijeg funkcionisanja institucija Evropske unije kako bi bila spremna za
proirenje prema dravama Istone Evrope.
4

Osnovne izmjene su se odnosile na ogranienje veliine Komisije, efikasnije glasanje u Savjetu,

Izmeu ostalog, predvidio je poveanje broja predstavnika u Evropskom parlamentu na 732.
Sporazumom je razgranata pravosudna funkcija Unije, tako to je oformljen Prvostepeni sud, i
omogueno formiranje specijalizovanih sudova. Deklaracija o budunosti Unije (Deklaracija iz
Lakena) koja je usvojena nakon Sporazuma iz Nice, je otvorila pitanje daljeg razvoja Evropske
unije, smatrajui da je dotadanji razvoj bio uspjena pria. Istaknuta je potreba ujedinjenja
Evrope. Takoe je istaknuta potreba objedinjenja ustavnog prava Evropske unije jer EU je tada
poivala na etiri velika Sporazuma. Pojednostavljenje ove ustavne materije je trailo sljedee
promjene. Otvorena su pitanja koja su dovela 2004. godine do prijedloga Ustava za Evropu.
7. NEUSPJELI POKUAJ USVAJANJA UGOVORA O USPOSTAVLJANJU USTAVA ZA
EVROPU EVROPSKOG USTAVA?
Nakon stupanja na snagu Ugovora iz Nice, iskazala se potreba graana Evropske unije za
pojednostavljenjem njene veoma sloene strukture zakona, koju je sainjavalo 8 ugovora i preko
50 protokola i aneksa. Deklaracija o budunosti Evropske unije, koja je pripojena Ugovoru iz
Nice, otvorila je mogunost konsolidovanja svih ovih dokumenata unutar jednog Ustava EU.
Sadraj novog ugovora je bio podijeljen u 4 jednake cjeline. Prva se odnosila na osnovne
principe i ciljeve Evropske unije, dok je druga obuhvatala Podglavlje osnovnih prava EU. Trea
celina se odnosila na politike EU i na njeno funkcionisanje uopte. Nain stupanja na snagu
Ustava, naini njegovog menjanja i objava prestanka vaenja svih prethodnih ugovora su
smjeteni u etvrtu cjelinu ugovora. Stubovna struktura EU bi prestala da postoji i EU bi postala
jedinstvena pravna cjelina. Drave lanice su potpisale Ustavni Sporazum na ceremoniji u Rimu,
oktobra 2004. godine. Da bi dale na znaaju Ustava, i da bi podrale demokratski duh Evrope,
deset drava lanica se odluilo na odravanje referenduma kako bi se odluilo da li Ustav treba
da se ratifikuje ili ne. Prema tome, referendum nije bio obavezan prilikom ratifikacije Ustava.
Bio je to izbor datih drava. Prvi referendum je odran u paniji, i ustav je podran od strane
72% glasaa. Meutim u Francuskoj (29. Maja 2009.) pa zatim u Holandiji (1. juna 2005.) Ustav
je odbaen.18 Analize su pokazale da Ustav nije bio u dovoljnoj mjeri predstavljen javnosti.
Ukupno osamnaest drava je ratifikovalo Ustav, a od preostalih sedam, est je imao zakazane
referendume. Meutim postojala je velika vjerovatnoa da Ustav nee proi referendume, tako
da je ideja o Ustavu Evrope, u takvoj formi bila neuspjena. Ustav je izmeu ostalog sadravao
odredbe o zajednikoj himni (Oda radosti-Betoven), zastavi sa 12 zvjezdica, ukljuivao funkciju
Ministra inostranih poslova i sline ustavne aranmane.

8. REFORME IZ LISABONSKOG UGOVORA?

1. Postojei Ugovor o Evropskoj zajednici je preimenovan u Ugovor o funkcionisanju EU,
dok je Ugovor o Evropskoj Uniji zadrao svoj naziv. Uniji je priznat jedinstveni pravni

subjektivitet, dok ga je ranija Evropska zajednica izgubila jer je utopljena u Uniju i

prestala je da postoji u ranijem statusu;
2. Predvieno je postojanje stalnog Predsjednika Evropskog Savjeta koga e postavljati
nacionalne vlade na period od dve i po godine, a koji e zamijeniti postojei sistem u
kome se predsjednik Evropskog savjeta rotirao svakih 6 mjeseci;
3. Uvedeni su funkcija i mjesto Visokog predstavnika Unije za spoljnje poslove i
bezbjednosnu politiku koga postavlja Evropski savjet sporazumno sa Predsjednikom
Komisije, ali sadrinu ovih politika i dalje e odreivati drave lanice;
4. Nacionalnim parlamentima su data vea ovlaenja u procesu usvajanja komunitarnih
propisa. Tako su organi Unije obavezani da ih obavjetavaju o nacrtima propisa, a oni e
procijenjivati d ali su u skladu sa princpiom supsidijarnosti;
5. Smanjen je broj komesara u Komisiji kako bi se omoguio efikasniji rad Komisije tako
da e od 2014. god. samo dvije treine drava lanica imati svoje predstavnike u ovom
tijelu;
6. Povean je broj pitanja o kome e se odluke donositi kvalifikovanom veinom;
7. Uveden je novi sistem veinskog glasanja u Savjetu ministara. Pored postojeeg sistema
kvalifikovane veine, uveden je novi sistem duple veine u oblastima gdje se za
odluke trai 55% od ukupnog broja drava lanica, ali koje predstavljaju najmanje 65%
stanovnika od ukupnog broja stanovnika u dravama lanicama;
8. Povean je broj oblasti i politika Unije u kojima se za donoenje zakonodavnih akata
zahtjeva saglasnost Evropskog parlamenta, pored saglasnosti Savjeta (koodluivanje);
9. Pojednostavljena su pravila o pojaanoj saradnji na osnovu kojih pojedine grupe drava
lanica EU mogu izmeu sebe da uspostave vre ekonomske i politike odnose unutar
Unije, kao to je npr. Evrozona, uz istvoremeno puno potovanje prava onih drava
lanica koje su ostale van toga;
10. Novi reformski ugovor je ukljuio Povelju o ljudskim pravima u kojoj su na jednom
mjestu sabrana prava koja imaju graani Unije. Ujedinjeno Kraljevstvo je napravilo
izuzetak tako da se Povelja nee primjenjivati pred njihovim sudovima.
9. POJAM I STRUKTURA PRAVA EVROPSKE UNIJE?
Pravo Evropske unije, naziva se jo i evropsko pravo, ini ukupnost svih propisa vaeih u
okviru Europske unije. Primarno pravo ine osnivaki ugovori i opta naela prava. Tu su
ukljueni i svi dodaci, protokoli, konvencije i izjave uz pojedine ugovore. Sekundarno pravo ine
pravni akti institucije EU i meunarodni sporazumi kojima se ureuju meusobni odnosi EU i
drugih meunarodnih organizacija ili treih drava. Ukupnost pravnih propisa Evropske unije
skupno se naziva acquis communautaire (pravna steevina EU), a podjeljen je na 35 poglavlja za
potrebe pregovora o pristupanju (u pregovorima za peto proirenje EU bio je podjeljen na 31
poglavlje).
Osnivaki ugovori

Kada se govori o ugovorima o osnivanju (osnivaki ugovori) misli se na sve meunarodne

ugovore kojima su osnovane Evropske zajednice i Evropska unija i na kojima se temelje njihove
oblasti. Tim pojmom obuhvaeni su i sporazumi, odnosno ugovori kojma se mijenjaju i/ili
dopunjuju osnivaki ugovori. Tu spadaju jo i svi ugovori o pristupanju. Iako se o ugovorima
govori u mnoini, formalnopravno postoji samo jedan Ugovor - Ugovor o Evropskoj uniji
(poznatiji kao Ugovor iz Mastrihta), iji su sastavni dijelovi Ugovor o Evropskoj zajednici i
Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju (tzv. Rimski ugovori) te odredbe kojima se
reguliraju nadlenosti iz drugog i treeg stupa EU.
10. PRAVNA PRIRODA EVROPSKE UNIJE?
Uzevi u obzir njegovu superiornost, te postojanje konstitutivnih akata, kao primarnih izvora
prava, moemo preznati ustavnopravna obiljeja prava EU. Ipak projekat Ustava EU nije bio
uspjean, mada su mnoga ustavna rjeenja zadrana u Lisabonskom sporazumu. Meunarodno
pravo podrazumijeva dogovor izmeu drava kao subjekata meunarodnog prava i obaveznost je
zavisna od takvog dogovora. Meunarodno pravo nije direktno izvrivo. Meunarodno pravo je
iskaz volja vie drava, a ne jedna supranacionalna nova volja. Meunarodno pravo pak ima
uticaja na pravo Evropske unije, mada pravo EU ima svoju autonomiju. Ipak Ugovor o EU
navodi 'razvoj meunarodnog prava' kao jednu od vrijednosti koje Unija podrava i titi,
ukljuujui i principe Povelje Ujedinjenih nacija. Ugovor dalje navodi da e postupanje Unije na
meunarodnoj sceni biti voeno principima koji su uneseni tokom stvaranja Unije kao to su
demokratija, vladavina prava, univerzalnost i nedjeljivost ljudskih prava i osnovnih sloboda,
potovanje ljudskog dostojanstva, principa jednakosti i solidarnosti te potovanja principa
Povelje Ujedinjenih nacija i meunarodnog prava. Dakle Unija smatra potovanje meunarodnog
prava kao jedan od svojih vodeih principa djelovanja. Na osnovu svih razmatranja moemo rei
da pravo Evropske unije ima elemente i konstitutivnog karaktera odnosno ustavnog prava, te je
blisko meunarodnom pravu mada zadrava i svoju autonomnost. Ali prije svega pravo Evropske
unije je supranacionalno, nadnacionalno pravo, odnosno poseban sistem evropskog prava koji je
jedinstven i koji kreira posebno pravo EU kao sui generis pravo i sui generis pravni poredak.
11. NAELO DODIJELJENIH NADLENOSTI?
Nakon stupanja na snagu Sporazuma iz Lisabona, drave lanice ova ovlaenja prenose
direktno na Uniju, tako da ona kao ni EZ ne raspolae sopstvenim ili originernim legislativnim
ovlaenjima, ve jedino ovlaenjima ili nadlenostima koja potiu od drava lanica. Iako je
Uvgorom o EU iz Mastrihta dravljanima draca lanica priznato istovremeno i svojstvo
evropskih graana, jo uvijek im nije dato pravo da kao jedinstveni politiki entitet raspolau
suverenim ovlaenjima nezavisnim od onih koja imaju po osnovu dravljanstva, ve to i dalje
ine kao dravljani drava lanica i preko drava lanica. Tako EU kao i ranije Evropske
zajednice dobijaju ovlaenja od drava lanica. Obim ovlaenja koje su drave lanice dune
da prenesu na organe Unijeodreuje Ugovor o osnivanju. Zato EU ne raspolae optim i
neogranienim ovlaenjima, niti je ovlaena da ih sama siri, ve samo onim ovlaenjima koja
7

su neophodna za ostvarivanje ciljeva koji su Ugovorm o osnivanju postavljeni pred nju. Nain
vrenja dobijenih ovlaenja je definisan principima supsidijarnosti i srazmjernosti. Prema
principu supsidijarnosti Unija moe da intervenie u oblastima koje ne spadaju njenu iskljuivu
nadlenost, smao ukoliko drave lanice ne mogu na odgovaraajui nain da ostvare
naamjeravane ciljeve sopstvenim akcijama, niti na centralnom, ni na regionalnom, ni na
lokalnom nivou, ali koji mogu iz razloga obimnosti ili dejstva predloenih akcija biti bolje
ostvareni na nivou Unije. Prema principu srazmjernosti ili proporcionalnosti, sadrina i oblik
preuzete akcijeUnije ne smijuprekoraiti onu mjeru koja je neophodna za ostvarenje ciljeva
Unije.

12. KATALOG NADLENOSTI EVROPSKE UNIJE: ISKLJUIVE, PODIJELJENE,

DOPUNSKE I KOORDINACIONE NADLENOSTI?
Iskljuive nadlenosti ovu vrstu nadlenosti karakterie iskljuivo pravo Unije da ih jedino i
samo ona moe koristiti za donoenje legislativnih akata. Mada ipak drave lanice mogu u
oblasti iskljuivih nadlenosti da interveniu samo u ssluaju tzv. klauzula o opstanku koje
obuhvataju zatitu bitnih interesa svoje bezbijednosti ili ozbiljnih tekoa koje ugroavaju javni
poredak u sluaju rata ili ozbiljne meunarodne zategnutosti koja predstavlja ratnu opasnost.
Unija ima iskljuive nadlenosti u sledeim oblastima: carinske unije, uspostavljanja pravila
konkurencije koja su neophodna za funkcionisanje unutranjeg trita, monetarne politike za
drave lanice ija je valuta evro, ouvanje biolokih resursa u okviru zajednike politike u
oblasti ribarstva, zajednike trgovinske politike.
Unija takoe raspolae iskljuivim
nadlenostima za zakljuivanje meunarodnih sporazuma kada je to predvieno nekim
zakonodavnim aktom Unije, kada je to neophodno za vrenje njene unutranje nadlenosti.
Podijeljenje nadlenosti su one nadlenosti koje mogu vriti i organi Unije i drave lanice.
Unija dijeli nadlenosti sa dravama lanicama kada joj Ugovori povjeravaju nadlenosti koje se
odnose na pitanja koja spadaju u iskljuivu nadlenost EU i koja nisu obuhvaena
komplementarnim nadlenostima EU. Ove nadlenosti izmeu Unije i ostalih drava lanica se
primjenjuju u sledeim oblastima: unutranje trite, socijalna politika, ekonomska, socijlna i
teritorijalna kohezija: poljoprivreda i ribarstvo, ivotna sredina, zatita poroaa, transport,
energija, podruje slobode, bezbijednosti i pravde itd. Unija je nadlena i na odreene aktivnosti
u oblasti istraivanja , tehnolokog razvoja i svemira, kao i da vodi zajedniku politiku u oblasti
saradnje za razvoj i humanitarne pomoi.
Dopunske (komplementarne) nadlenosti nova vrsta nadlenosti, uvedena je Ugovorm o
ustavu za Evropu, a preuzeta iz Lisabonskog sporazuma. Pod ovom nadlenou podarumijevaju
se ovlaenja ijim korienjem Unija podrava, usklauje, ili dopunjuje akcije drava lanica.
Ona raspolae u oblastima zatite i unapreenja ljudskog zdravlja, industrije, kulture, turizma,

obrazovanja, omladine, sporta i profesionalnog osposobljavanja, javnog zdravlja i u oblasti

administrativne saradnje.
Koordinacione nadlenosti - Koordinacija podrazumijeva usklaivanje ekonomskih politika
drava lanica i Unije. Unija, odnosno Savjet moe da donese smjernice koje e pomoi
dravama u tom smislu. Koordinacija aktivnosti i smjernice Unije e biti donesene posebno za
oblast zapoljavanja, i socijalne politike. Podravanje, koordinacija ili dopuna djelovanja drava
lanica podrazumijeva da Unija, u ovim podrujima nee zauzeti mjesto drava lanica. Pravno
obavezujui akti koje Unija donese u ovim podrujima ne podrazumijevaju harmonizaciju
zakonodavstva u dravama lanicama. Dakle, u ovim podrujima dravama lanicama je
ostavljena vea sloboda djelovanja.

13. ZAJEDNIKA SPOLJNA I BEZBIJEDNOSNA POLITIKA?

Spoljna politika -ideje i mjere koje su odredili kreatori politika radi rjeavanja nekog problema
ili promovisanja neke promjene u politici, stavovima ili djelovanju neke drave ili drava ili
nedravnih aktera, u meunarodnoj ekonomiji ili u fizikom okruenju u svijetu.
Voenje spoljne politike jedno od obiljeja suvereniteta
Postepen razvoj ZSBP
Neuspjeli pokuaji: Evropska odbrambena zajednica i Evropska politika zajednica
Rapport Davignon(1970.) potrebno je da se drave lanice EEZ meusobno konsultuju o
glavnim spoljnopolitikim pitanjima
Evropska politika saradnja ukljuena u JEA
Ugovor iz Mastrihta ZSBP postaje II stub EU
Lisabonski ugovor Unija ima nadlenost, u skladu sa odredbama UEU, za utvrivanje i
provoenje ZSBP, ukljuujui i postepeno uspostavljanje zajednike odbrambene politike (lan
2(4) UFEU)
Princip saglasnosti svih drava lanica
Paralelna nadlenost nije ni iskljuiva i podijeljena
EU nije dravnopravni entitet, a spoljna politika je u domenu suverenih interesa drava lanica.
Dominira princip meuvladine saradnje i jednoglasnog odluivanja. Ogranieno odluivanje
kvalifikovanom veinom (npr. Imenovanje specijalnog predstavinak, usvajanje odluka na
prijedlog visokog predstvanika). Oteano definisanje i utvrivanje zajednikih interesa i pozicija
za spoljnopolitiko djelovanje. Razliit meunarodni i vojni kapacitet drava lanica.
9

Osnovni ciljevi ZSBP:

Ouvanje zajednikih vrijednosti, osnovnih interesa i nezavisnosti EU

Podrka bezbjednosti EU i drava lanica
Ouvanje mira i podrka meunarodnoj bezbjednosti
Promovisanje meunarodne saradnje
Konsolidacija i podrka demokratije i pravne drave, kao potovanja ljudskih prava i
osnovnih sloboda
Uspostavljanje zajednike odbrane

Paralelizam u provoenju ZSBP lan 26(3) UEU predvia koritenje resursa EU i drava
lanica. ZSBP ne utie na nadlenosti drava lanica, one su ouvale svoju spoljnu politiku.
Drave lanice ne smiju naruiti konzistentnost spoljnog djelovanja EU. lan 25(1) UEU
predvia da se u okviru ZSBP usvajaju opte smjernice za provoenje ove politike, kao i odluke
kojima se definiu mjere koje EU preduzima, odluke o pozicijama koje EU treba zauzeti i
mehanizmi za provoenje ovih mjera i pozicija. Odluke iz domena ZSBP ne podlijeu sudskoj
kontroli Suda pravde EU (lan 275(1) UFEU). Odluke iz domena ZSBP su obavezujue za
drave lanice u duhu lojalne saradnje. Mogunost konstruktivne suzdranosti drave koja ne
glasa za odluku ne mora provoditi odluku koju nije podrala, ali se mora suzdrati od
onemoguavanja njenog provoenja. Kljuna je uloga Savjeta EU i Evropskog savjeta.
Ograniena je uloga Evropske komisije. Visoki predstavnik predlae mjere i provodi ZSBP.
14. SPECIFINOST EKONOMSKE I MONETARNE UNIJE?
Evropski monetarni sistem (1979) prethodio je uspostavljanju EMU njegov cilj je bio
stabilizovanje valutnog kursa, spreavanje inflacije i nadzor nad valutno fluktuacijom meu
lanicama EEZ-a
Ugovor iz Mastrihta je bio prvi korak u uspostavljanju Ekonomske i monetarne unije
1999. godina uspostavljena Eurozona
2002. godina -u opticaju
18 drava lanica Eurozona
Opt-out: Velika Britanija i Danska
Ciljevi ekonomske i monetarne unije su utvreni u lanu 119. UFEU:
1.Stabilnost cijena
2.Usklaene javne finansije i monetarne prilike
3.Odriv platni bilans
10

Principi trine privrede i otvorene konkurencije (lan 120. UFEU)

lan 3(3) UEU unutranje trite, odriv razvoj i balansiran ekonomski rast i stabilnost cijena.
Smjernice Savjeta EU, prema preporukama Evropske komisije, o ekonomskoj politici drava
lanica
Izvjetavanje Evropskom savjetu (lan 121(2) UFEU)
Drave lanice informiu Evropsku komisiju o mjerama preduzetim u domenu ekonomske
politike
Multilateralni nadzor /Savjet, Evropska komisija/ -nekonzistentnost ekonomske politike drave
lanice sa smjerincama.
Segmenti EMU

Monetarna politika uspostavljanje stabilnosti cijena i kamatne stope

Evropska centralna banka kreira monetarnu politiku za drave ija je valuta evro
Glavni cilj odravanje stope inflacije ispod 2% i ouvati stabilnost cijena
Ekonomska politika pitanje privrednog rasta drava lanica
Djelimino utie i na fiskalnu politiku ograniavanje dravnog deficita i javnog duga
Fiskalna politika je u nadlenosti drava lanica
Ipak, zakljuen je Pakt za stabilnost i rast 1999.
Godinji budetski deficit ne smije prelaziti 3% GDP-a
Javni dug ne smije prelaziti nivo od 60% GDP-a
Usaglaavanje ekonomskih politika drava lanica EU u okviru European
Semester(Evropski semestar).
Evropski semestar (2010) godinji ciklus koordinacije ekonomskih politika drava
lanica EU
Samit drava lanica eurozone koordinacija upravljanja eurom
Euro Group sastanak ministara finansija drava eurozone
Svjetska ekonomska kriza i kriza suverenog duga pokazali da nije dovoljno da EU ima
nadlenost u monetarnoj politici
Potrebno je ostvaiti i nadlenost u kreiranju ekonomske politike
Fiscal Treaty Ugovor o stabilnosti, koordinaciji i upravljanju u Ekonomskoj i
monetarnoj uniji meudravni ugovor
Evropski stanilizacioni instrument 500 mlrd eur eurozona
Nadlenost EU u pogledu ekonomske politike znaajno fragmentisana
EU ima jedino nadlenost koordinacije u domenu ekonomske politike
Nadlenost u pogledu monetarne politike drava eurozone ulazi u kategoriju iskljuivih
nadlenosti /lan 3(1)c) UFEU/

Mogui pravci razvoja EMU

11

 Bankarska unija kontrola bankarskog sektora

Osnaena ekonomska unije jae usklaivanje ekonomskih politika radi poveanja
zaposlenosti, konkurentnosti i rasta GDP-a
Fiskalna unija uspostavljanje zdravih javnih finansija drava lanica

15. NAELO SUPSIDIJARNOSTI I NAELO PROPORCIONALNOSTI?

Princip supsidijarnosti podrazumijeva da u podrujima koja ne spadaju u njenu izriitu
nadlenost, Unija moe djelovati samo onda kada se odreeni ciljevi ne mogu postii od strane
drava lanica, bilo na dravnom, regionalnom ili lokalnom nivou. Dakle, dravama lanicama
se daje prednost kod nadlenosti koje ili dijele sa EU po principu podijeljenih nadlenosti ili koje
EU moe da podrava, koordinie ili dopunjava.Tek ukoliko drave ne mogu da postignu date
ciljeve ni na centralnom, ni na regionalnom niti na lokalnom nivou vlasti, odnosno ukoliko se
ciljevi mogu bolje postii na nivou Unije, tada e Unija biti ovlaena da djeluje. Dakle u svim
podrujima izuzev njene izriite nadlenosti, prednost se daje domaem pravu dava lanica, a
tek ukoliko se ono pokae neefikasnim, moe da se primijeni pravo EU. Pravo EU je u tom
sluaju supsidijarno u odnosu na pravo drava lanica. Ovaj princip se primjenjuje na sva
podruja osim onih koja pripadaju iskljuivoj nadlenosti EU.
Prema principu proporcionalnosti sadrina i forma djelovanja Unije nee prei granicu koja je
neophodna kako bi se postigli ciljevi iz Ugovora. Proporcionalnost ili ravnotea u postupanju je
princip svojstven meunarodnom pravu uopte, i preuzet je u pravu EU. Kod proporcionalnosti
na jednu stranu vage se stavlja akcija ili radnja EU, a na drugu stranu vage se stavlja cilj koji se
tom akcijom eli postii. Sredstva koja upotrijebi EU moraju da odgovaraju cilju. Ukoliko su
upotrijebljena sredstva prejaka u odnosu na cilj, moe doi do povrede ljudskih prava lica na
koje se odnosi takva akcija. Tako po principu proporcionalnosti, sadraj i forma akcije Unije ne
smije da pree prag onog to je neophodno kako bi se postigli ciljevi iz osnivakih ugovora.
16. IMPLICITNA OVLAENJA?
Odredbama pojedinih lanova Ugovora o osnivanju na Evropsku uniju nisu na izriit nain
prenijete nadlenosti ve su navedeni ciljevi i zadaci za ije je ostvarenje odgovorna Unija. U
takvim sluajevima Sud pravde je u dosadanoj praksi zauzeo stav da se takve formulacije
moraju tumaiti tako kao da se podrazumijeva kao da su i njima prenijeta ovlaenja koja su
neophodna za ostvarivanje njima navedenih ciljeva. Takva ovlaenja su u teoriji prihvaena kao
imlicitna ili podrazumijevajua ovlaenja. Prema shvatnjima Suda, da bi Unija mogla da se
pozove na implicitna ovlaenja u nekoj oblasti potrebno je da su joj Ugovorom o osnivanju u toj
sferi na izriit nain prenijeta ovlaenja da preduzem odgovarajue mjere, akcije ili da donese
propise na unutranjem planu. Sama injenica postojanja izriitog ovlaenja podrazumijeva
12

takoe i postojanje svakog drugog ovlaenja koje je razumno i neophodno da bi se izvrilo ovo
prvo.
17. OSNAENA SARADNJA?
Princip blie ili pojaane saradnje omoguuje dravama lanicama da meusobno blie sarauju
u onim podrujima koja ne spadaju u iskljuivu nadlenost Unije. Unija ovdje daje mogunost
dravama lanicama da se povezuju i sarauju, ali postavlja neke uslove koji moraju pri tome biti
ispunjeni. Ukoliko se radi o pitanjima koja nisu iskljuiva nadlenost niti zajednika vanjska i
sigurnosna politika, drave moraju podnijeti zahtjev Komisiji u kojem e navesti obim i ciljeve
takve blie saradnje. Komisija dalje proslijeuje zahtjev Savjetu, koji takoe mora pribaviti i
saglasnost Evropskog Parlamenta da bi donio pozitivnu odluku.Ako drave ele da sarauju u
pogledu vanjske i sigurnosne politike, tada se obraaju Savjetu, koji e proslijediti zahtjev
Visokom predstavniku Unije za vanjske poslove i sigurnosnu politiku koji se mora sloiti sa
zahtjevom kako bi Savjet usvoji zahtjev. Evropskom parlamentu se zahtjev proslijeuje samo
radi informacije. U ovom sluaju Savjet mora odluku donijeti jednoglasno.
Ukupno moemo izdvojiti sljedee uslove za pojaanu saradnju kako su navedeni Ugovorima:

Mora se raditi o najmanje devet drava lanica

Ne smije se raditi o podruju iskljuive nadlenosti Unije
Savjet donosi odluku o dozvoli pojaane saradnje tek kao zadnju opciju (kada se ciljevi
ne mogu postii na nivou cijele Unije)
Pojaana saradnja mora biti u skladu sa pravom EU
Ne smije da ugroava unutranje trite ili ekonomsku ili socijalnu koheziju.
Ne smije predstavljati prepreku ili diskriminaciju u trgovini izmeu drava lanica, niti
naruiti pravila konkurencije meu njima
Moraju se potovati prava, nadlenosti i obaveze drugih drava lanica

18. NAELO LOJALNE SARADNJE?

Drave lanice moraju preduzimati sve prikladne mjere, ope ili posebne, kako bi osigurale
ostvarivanje obveza koje proizlaze iz Ugovora ili akata institucija Unije. Drave lanice moraju
potpomagati ostvarivanje zadaa Unije i suzdravati se od svih mjera koje bi mogle ugroziti
postizanje ciljeva Unije. lanak 4. st. 3. Ugovora o EU naelo lojalne saradnje.
19. EVROPSKI PARLAMENT?
Evropski parlament vodi porijeklo iz zajednike skuptine kao organa Evropske zajednice za
ugalj i elik. Evropski Parlament je sastavljen od poslanika koji predstavljaju narode iz drava
lanica, koji se biraju na optim neposrednim izborima na period od 5 godina prema
jedinstvenom postupku u svim dravama lanicama. Prema odredbama vaeeg Ugovora iz
13

Lisabona, ukupan broj lanova Parlamenta ne moe biti vei od 750, plus predsjednik, pri emu
nijedna drava lanica ne moe imati vie od 96 predstavnik, ni manje od 6 poslanika. Za lana
Parlamenta ne moe se birati lice koje obavlja odreene funkcije u Uniji ili u dravama
lanicama, kao npr. lan Komisije, sudija Suda pravde, opti pravobranilac ili sekretar Suda.
Nain rada unutranja organizacija Parlamenta zasniva se na duploj strukturi: politikim
partijama i parlamentarnim odborima. Radom Parlamenta rukovodi Predsjednik i kome pomae
predsjednitvo, iji lanovi ine biro, kao izvrno tijelo. Biro i predsjednici politikih grupa ine
knferenciju predsedavajuih. Parlament ima i svoju administraciju, sekretarijat i generalnog
sekretara. Rad Parlamenta se odvija kroz zasjedanja. Pored redovnih sjednica, na zahtjev veine
svojih lanova ili Komisije, mogu se odrati i vanredne sjednice. Obino parlament zasjeda
svake etvrte sedmice d oktobra do jula. Osim sjednica, Parlament svoju aktivnost ispoljava i u
okviru Konferencije odbora za evropske poslove. Predsjednik radi nepristrasno i nezavisno.
Nadlenosti:
1.
2.
3.
4.

da uestvuje u zakonodavnom postpupku

da osniva privremene odbore za istragu
da prima peticije i imenuje Ombudsmana
da postavlja pitanja Savjetu, Komisiji i Predsjednitvu za zajedniku spoljnu i
bezbjednosnu politiku
5. da usvaja Poslovnik o radu
6. da raspravlja o godinjem izvjetaju koji podnosi Komisija
7. da glasa o prijedlogu za ostavkom kada nije zadovoljan aktivnostima Komisije
8. da odobrava imenovanje predsjednika i lanova Komisije
9. da uestvuje u postupku usvajanja budeta
10. da pokree postupke pred Sudom pravde protiv Savjeta ili Komisije, da intervenie u
drugim sluajevima
11. da uestvuje u drugim aktivnostima Komisije
Ove nadlenosti se mogu oznaiti kao: zakonodavne, budetske, politiko-nadzorne i
savjetodavne.
20. EVROPSKI SAVJET?
ine ga efovi drava ili vlada drava lanica i predsjednik Komisije koji se sastaju najmanje
dva puta godinje. Njih prate ministri zadueni za spoljne poslove drava lanica i lan Komisije.
Evropski savjet presudno utie na kreiranje mira i spoljne politike Unije i uprlavlja Unijom, ali
ne obavlja zakonodavnu funkciju. Evropski savjet odluuje jednoglasno, osim ako Ugovorima
nije predvieno drugaije. Sastaje se najmanje dva puta godinje pod rukovodstvom
predsjednika, koga bira Evropski savjet kvalifikovanom veinom na dve i po godine sa
mogunou jednog reizbora. Predsjednik Evropskog savjeta obezbjeuje predstavljanje Unije
na spoljnom planu u poslovima zajednike spoljne i bezbjednosne politike, presjedava i rukovodi
radom Savjeta, obezbjeuje pripremu i kontonuirani rad Evropskog Savjeta, obezbjeuje
14

usklaivanje stavova i postizanje konsenzusa i podnosi izvjetaj Evropskom parlamentu poslije

svakog sastanka Evropskog savjeta.
21. SAVJET (SAVJET MINISTARA)?
Savjet ministara je predtavniki organ drava lanica sastavljen od po jednog predstavnika svake
lanice. Po pravilu to su ministri spoljnih poslova, tzv. opti Savjet, ali zavisno od pitanja o
kojima raspravljaju, to mogu biti i resorni ministri: za poljoprivredu, industriju, transport, zatitu
ivotne sredine, koji ine tzv. specijalni Savjet. Radu Savjeta pomae generalni sekretarijat
sastavljen iz generalnih direktorata na elu sa generalnim sekretarom koji je istovremeno i visoki
predstavnik za spoljnu i bezbjednosnu politiku. Nadlenost:
1. obavlja zakonodavnu i budetsku funkciju pravo Savjeta da donosi legislativne akte i
prava da usvaja budet
2. utvruje politiku Unije Savjet je ovlaten da u vezi razliitih pitanja ekonomske politike
iji sadraj nije jasno definisan Ugovorom, kao to su politika razvoja, platni bilans ili
politika zapojavanja, koordinira akcije drava lanica usvajanjem mjera kao to su
rezolucije, zajedniki stavovi, preporuke, programi, opte smjernice, deklaracije, opti
akcioni programi.
3. usklauje aktivnosti iz Ugovora ovlaenja da utvruje i vodi zajedniku spoljnu i
bezbjednosnu politiku i d au tom cilju donosi odgovarajue akte, mjere i instrumente i da
zakljuuje odgovarajue meunarodne sporazume.
Nain rada Savjet nije tijelo koje stalno radi, niti ima stalan sastav, ve se saziva za konkretno
pitanje, od ije prirode zavisi njen stav. Kada su u pitanju legislativna ovlaenja najee Savjet
radi zajedno sa Evropskim parlamentom u redovnom postupku. O odreenim pitanjima Savjet
odluuje sam u posebnom zakonodavnom postupku, ali i u ovim sluajevima mora zatraiti
miljenje Evropskog parlamenta kao i Komiteta za ekonomska i socijalna pitanja i Komiteta
regiona. Zavisno od pitanja o kome se raspravlja odluke se mogu donositi JEDNOGLASNO,
KVALIFIKOVANO I PROSTOM VEINOM. Jednoglasnost je potrebna samo kod odluivanja
o fundamentalnim pitanjima, kao npr. prijem novih drava, izmjene Ugovora o osnivanju ili
uvoenje nove zajednike politike. Po onim pitanjima o kojima nije propisana posebna veina,
odluke se donose prostom veinom glasova, pri emu svaka drava lanica raspolae sa po
jednim glasom. Radu Savjeta pomae posebno tijelo Komitet stalnih predstavnika COREPER,
dk administrativne poslove obavlja sekretarijat sa sjeditem u Brislu. Savjetom ministara
predsjedava Predsjednik koji se svakih est mjeseci rotira izmeu drava lanica u trajanju od 6
mjeseci prema abecednom redu.
22. KOMISIJA?
Do posljednjeg proirenja Unije na 27 drava lanica, Komisiju su inili po jedan predstavnik iz
svake drave lanice. Ali od prvog novembra 2014. Komisiju ini odreeni broj lanova,
ukljuujui i njenog Predsjednika i Visokog predstavnika za spoljne poslove i bezbjednosnu
15

politiku. Komesari se biraju na osnovu strunosti i linih kvaliteta. Mandat im traje 5 godna i
moe se obnavljati. Radom Komisije rukovodi predsjednik Komisije koga predlae Evropski
savjet Evropskom parlamentu, odluujui kvalifikovanom veinom. Evropski parlament bira
ovog kandidata veinom od ukupnog broja svojih lanova. Nakon toga Savjet u dogovoru sa
izabranim predsjednikom Komisije utvruje listu drugih lica sa koje namjerava da imenuje
lanove Komisije. Komisija radi u 25 generalnih direktorata, koji su podijeljeni na one koji se
odnose na politike i na one iz oblasti spoljnih odnosa. Nadlenost:
1.
2.
3.
4.
5.
6.

unapreuje opte interese Unije, u tom cilju preduzima potrebne inicijative

obeybjeuje primjenu Ugovora i mjera koje u skladu sa njima donose institucije
nadgleda prijmenu prava Unije
izvrava budet i rukovodi programima
koordinira upravne i izvrne funkcije
obezbjeuje predstavljanje Unije u spoljnom svijetu

Legislativna ovlaenja Komisija raspolae iskljuivim i optim pravom legislativne

inicijative, to znai da zakonodavni akt moe biti usvojen samo na njen prijedlog. Komisija
raspolae i direktnim legislativnim ovlaenjima za donoenje propisa sekunadarnog karaktera.
Administrativna ovlaenja ovlaenje i dunost da se brine o primjeni prava EU, tako to
prati primjenu propisa od strane svih komunitarnih subjekata.
Izvrna ovlaenja predlae budet, neposredno se stara o sporovoenju prava konkurencije,
vodi pregovore u spoljnim odnosima Unijei izvrava zatitne klauzule iz meunarodnih ugovora
i sekunardnog zakonodavstva.
Nain rada Komisija je tijelo koje zasjeda jednom sedmino, obino srijedom u Brislu, a
ostalo vrijeme radi preko direktorata i slubi. Direktorati imaju ulogu ministarstava na ijem elu
se nalaze komesari (ministri) iz drava lanica. Komisija odrava sastanke u Brislu, dok su
brojne slube koje joj pomau smjetene u Brislu i Luksemburgu.

23. EVROPSKA SLUBA ZA SPOLJNE POSLOVE?

Evropska sluba za spoljne poslova (skraenica EEAS od engleskog: European External Action
Service) funkcionalno je autonomno telo Evropske unije (telo sui generis) pod nadlenou
Visokog predstavnika Unije za spoljne poslove i politiku bezbednosti. EEAS je jedinstvena i
nezavisna od drugih institucija EU, formirana spajanjem dela za spoljne odnose Saveta EU i
Evropske komisije, odvojena je od Generalnog Sekretariata Saveta i Evropske komisije, ima
pravnu sposobnost potrebnu za obavljanje svojih zadataka postignue svojih ciljeva, kao i vlastiti
proraun.

16

Osnivanje Evropska sluba za spoljne poslova omoguio je Lisabonski ugovor koji je stupio na
snagu 1. decembra 2009. godine. Cilj EEAS je uiniti zajedniku spoljnu politiku EU-a
doslednijom i efikasnijom, ime bi se pojaao uticaj EU u svetu. EEAS e pomoi Visokoj
predstavnici za spoljne poslove i bezbednost u izvravanju njenog mandata. Sluba e raditi u
saradnji sa diplomatskim slubama drava lanica, a inie je dunosnici iz odgovarajuih
sektora Generalnog Sekretariata Saveta i Evropske Komisije, te osoblje dodeljeno iz nacionalnih
diplomatskih slubi drava lanica.
Pravna osnova[uredi - ]
lan 3. Ugovora o Evropskoj uniji predstavlja pravnu osnovu za donoenje odluke o organizaciji
i delovanju EEAS: U ispunjavanju svog mandata, Visokom predstavniku pomae Evropska
sluba za spoljne poslove (...). Savet deluje na predlog Visokog predstavnika nakon savetovanja s
Evropskim parlamentom i nakon dobijanja pristanka Komisije.

24. SUD PRAVDE EVROPSKE UNIJE?

Sud pravde i osnovni sud ine po jedan sudija iz svake drave lanice kojima u radu pomau
opti pravobranioci, izabrani sporazumom izmeu drava lanica na period od 6 godina sa
pravom da budu ponovo birani.O podobnostima kandidata svoje miljenje daje posebni komitet
prije nego to vlade drava lanica pristupe njihovom imenovanju. Sudije izmeu sebe biraju
Predsjednika suda na period od 3 godine koji rukovodi radom Suda i predsjedava sjednicama
velikog vijeca ili plenuma. Opti pravobranioci ne zastupaju interese stranaka, ve pomau Sudu
na taj nain to pripremaju sluaj i daju obrazloeno miljenje o tome kako bi trebalo rijeiti
sporni predmet. Ovo miljenje ne obavezuje Sud. Nadlenosti i postupak pred sudom:
1. odluuje o tubama koje podnose drave lanice, institucije, pravna ili fizika lica
2. odluuje u toku prethodnog postupa na zahtjev nacionalnih sudova o tumaenju prava
Unije ili o vanosti akata koje su usvojili organi Unije
3. odluuje o drugim sluajevima predvienim Ugovorm o osnivanju
Ove nadlenosti se mogu podijeliti na:
1. nadlenost da odluuje o sporovima koji poinju i koji se okonavaju pred njim direkta
2. nadlenost po sporovima koji se pokreu pred nacionalnim sudovima, ali se od njega trai
prethodno miljenje indirektna
U direktnu spadaju:
1. tube zbog neispunjena obaveza iz Ugovora
2. tube za ocjenu zakonitosti zakonodavnih akata, akata Savjeta, Komisije, Evropske
centralne banke, Evropskog parlamenta i Evropskog savjeta, kao i kada tijela Unije
proizvode pravna dejstva prema treim licima
17

3. tube protiv organa i tijela Unije zobg uzdravanja od djelovanja u sluaju povrede
Ugovora ako je odnosni organ prethodno bio pozvan da neto preduzme
4. tube u sporovima izmeu Unije i njenih slubenika
5. tube za naknadu tete, kao i iz sporova iz arbitranih klauzula
U indirektnu spadaju:
1. tumaenje sporne odredbe propisa EU ili
2. radi utvrivanja valjanosti (punovanosti) akata koje su donijeli organi ili tijela Unije
Kada se takvo pitanje postavi pred nekim sudom drave lanice, taj sud ili tribunal mogu, ako
smatraju da je odluka o tome potrebna za donoenje njegove presude, da zatrae od Suda pravde
da odlui o tom pitanju. Ali, ako se isto pitanje postavi u predmetu pred nacionalnim sudom ije
odluke ne poslijeu pravnom lijeku unutranjeg prava, taj sud je obavezan da zatrai prethodno
miljenje Suda oravde. Kao stranke pred sudom pravde mogu biti: Unija kao pravno lice, njegovi
organi, drave lanikce, nacionalni sudovi drava lanica, preduzea udruenja i ostala pravna i
fizika lica i slubenici Unije. Stranke pred Sudom zastupaju agenti ( punomonici), savjetnici i
advokati.
25. EVROPSKA CENTRALNA BANKA?
Ona je samostalno pravno ovlaena da odobrava emitovanje evra i da zajedno sa nacionalnim
centralnim bankama ini Evropski sistem centralnih banaka (ESCB), vodi monetarnu politiku
Unije. Njen osnovni cilj je da odri stabilnost cijena i podravanje opte ekonomske politike koja
se vodi u Uniji. Ona takoe ima legislativna ovlaenja: da bude konsultovana o prijedlozima
svih pravnih akata Unije, kao i o prijedlozima svih pravnih akata na nacionalnom nivou iz oblasti
njene nadlenosti i da o tome daje miljenja. Evropska centralna banka je takoe ovlaena da u
cilju obavljanja zadataka koji su povjereni ESCB dosnosi uredbe u Ugovorom predvienim
pitanjima i odlukama koje su neophodne za obavljanje zadataka koji su povjereni ESCB, kao i da
upuije preporuke i miljenja.
26. REVIZORSKI (FINANSIJSKI) SUD?
On vrsi raunovodstvenu kontrolu i sastoji se od po jednog sudije iz svake drave lanice
postavljenih na period od 6 godinasporazumom izmeu drava lanica, a nakon konsultacija sa
Evropskim parlamentom. lanovi suda se biraju meu linostima koje pripadaju ili su u svojim
zemljama pripadale, spoljnim ustanovama raunovodstvene kontrole. U obavljanu ove funkcije
potpuno su samostalni i duni da rade u optem interesu Unije. zadatak i nadlenost Suda je da
kontrolie sve prihode i rashode unije, kao i prihode i rashode svih organa i tijela Unije, iji je
osniva unija. Finansijska kontrola se vri raunovodstvenom kontrolom i provjeravanje
regularnosti i zakonitosti naina sticanja prihoda i rashoda Unije i ispravnosti finansijskog
poslovanja. Na osnovu izvrene kontrole sastavlja godinji izvjetaj i izjavu o tanosti rauna i o

18

zakonitosti i regularnosti obavljenih poslova koji se dostavlja Evropskom parlamentu i Savjetu i

koji se objavljuje u Slubenom listu EU.
27. EVROPSKA INVESTICIONA BANKA?
Evropska investiciona banka (EIB) je finansijska institucija Evropske unije. Osnovana je u Rimu
1958. godine ugovorom o osnivanju Evropske zajednice. Finansira investicione projekte koji
doprinose balansiranom razvoju Unije. Akcionari EIB su zemlje lanice Evropske unije. Prema
tom vlasnitvu EIB kao kreditni institut ima mogunosti da na kapitalnom tritu nabavi novac
po veoma povoljnim uslovima poto ima klasifikaciju. EIB nema klijente koju ulau novac nego
iskljuivo kreditno finansira projekte koji na drugi nain ne bi mogli da se finansiraju ili bi po
veoma skupoj ceni nabavili kredite. Projekti koje banka finansira moraju da imaju ciljeve razvoja
Evropske unije:

razvoj evropskih industrija,

razvoj malih preduzea,
stvaranje prekoevropskih mrea (transport, telekomunikacije, energija),
podrka informacionim tehnologijama,
zatita prirodne okoline,
poboljanje zdravlja i obrazovanja.

Takoe od tih projekta moraju da profitiraju najnerazvijene regije. Projekti moraju da privuku
dalje izvore investicija. EIB je glavni akcionar u Evropskom investicionom fondu (EIF). EIF je
stvoren 1994. kako bi omoguio razvoj malih i srednjih preduzea. Finansijska sredstva se daju
putem posrednika i dravnih istitucija. EIF deluje osim na teritoriji Evropske unije na teritoriji
Evropske slobodne trgovinske zone (eng. EFTA) Lihtentajn, Islandu i Norvekoj. EIB je
autonomna institucija. Ona radi prema mogunostima kapitalnih trita. Pored toga sarauje sa
svim institucijama Evropske unije. lanovi EIB imaju mogunosti da prisustvuju sednicama i
sastancima svih institucija Unije.
-
/ 309. /

, 8

28. KONSULTATIVNA TIJELA EVROPSKE UNIJE?

13(4)
19

 ( 301. )
, , , .
350 ,
: , .
.

( 305. )

350

29. REDOVNI ZAKONODAVNI POSTUPAK?

Redovni legislativni postupak ravnopravnost Savjeta EU i Evropskog parlamenta
Posebni legislativni postupci odluuje Savjet EU, konsultacija EP
Redovni legislativni postupak je pravilo, a posebni legislativni postupak je izuzetan i
primjenjuje se u posebno predvienim sluajevima
Legislativni akti su oni u ijem usvajanju uestvuje EP (lan 289(3) UFEU)
Ostali su nelegislativni akti, ali nema sutinske razlike
Redovni:
Redovni legislativni postupak - raniji postupak saodluivanja uveden Ugovorom iz Mastrihta.
Demokratizacija odluivanja na nivou EU, graani EU uestvuju u odluivanju posredstvom
svojih predstavnika u EP. Lisabonski ugovor saodluivanje pretvara u redovni legislativni
postupak najvei broj pravnih akata se usvaja u ovoj proceduri (lan 294. UFEU). Prijedlog
legislativnog akta upuuje Evropska komisija, izuzetno ECB i Sud pravde EU. Postupak moe
imati tri faze tri itanja.
Prvo itanje EP prvi usvaja svoj stav o prijedlogu EK i dostavlja ga Savjetu EU
Ako ne bude identian stav Savjeta EU i EP, ide se u drugo itanje
Drugo itanje EP moe da:
20

-Prihvati stav Savjeta EU,

-Odbije stav Savjeta EU ili
-Predloi amandmane na stav Savjeta EU dostavlja se na miljenje Savjetu i Komisiji
KoncilijacijaOdbor za mirenje ine predstavnici Savjeta EU i EP, postizanje sporazuma o
stavovima iz drugog itanja, rok est sedmica.
Tree itanje rok od est sedmica za usvajanje sporazuma postignutog u koncilijaciji
U toku RLP Savjet EU odluuje kvalifikovanom veinom, EP odluuje natpolovinom veinom,
osim u treem itanju kada odluuje veinom od broja lanova EP koji su glasali.

30. POSEBNI ZAKONODAVNI POSTUPCI?

Postupak savjetovanja (konsultacije)

II.Postupak saglasnosti (ranije postupak davanja pristanka)

SAVJETOVANJE(KONSULTACIJA)
Postupak uveden Rimskim ugovorima. Savjetovanje (konsultacija) je poseban legislativni
postupak u kojem se trai miljenje EP o prijedlogu pravnog akta prije nego to ga Savjet EU
usvoji. Miljenje EP je savjetodavnog karaktera i ne obavezuje Savjet. Jedina obaveza Savjeta
EU je pribavljanje miljenja, bez obzira na njegovu sadrinuu odnosu na prijedlog propisa. U
miljenju EP moe prihvatiti prijedlog propisa, odbiti prijedlog propisa ili predloiti amandmane
na prijedlog propisa. Osporava se demokratinost ovog postupka. Primjenjuje se u oblasti
konkurencije, harmonizacije propisa o unutranjem tritu, zakljuivanja veeg broja
meunarodnih ugovora (ZSBP).
SAGLASNOST
Savjet EU na prijedlog EK moe usvojiti akt nakon pribavljene saglasnostiEP, uveden u JEA
1986. godine. EP ima pravo veta, nepribavljanje saglasnostiEP povlai za sobom nitavost akta.
EP formalno ne moe uticati na tekst akta, ali indirektno upozorava Savjet EU da nee dati
suglasnost na prijedlog akta. Suglasnost se primjenjuje u sljedeim oblastima: proirenje EU,
istupanje drave lanice iz EU. Rezervna nadlenost, antidiskriminacija, zakljuivanje
meunarodnih ugovora (pridruivanje, institucionalni okvir, )
31. POSTUPCI IZMJENE OSNIVAKIH UGOVORA?
Vrste postupaka izmjene osnivakih ugovora
1. Redovni postupak
21

2. Pojednostavljeni postupak
3. Izmjena usljed pristupanja nove drave lanice
4. Passerelle samostalna izmjena osnivakih ugovora
Redovni postupak izmjene
Utvren u lanu 48(2) (5) UEU. Pokree ga Evropska komisija, Evropski parlament ili vlada
drave lanice podnoenjem prijedloga Savjetu EU. ECB se konsultuje ukoliko se izmjene tiu
monetarne politike. Savjet EU dostavlja prijedlog Evropskom savjetu i obavjetava nacionalne
parlamente. Ukoliko Evropski savjet nakon konsultovanja sa EP i EK usvoji prostom veinom
odluku kojom podrava prijedlog izmjene, saziva se Konvencija. Konvenciju ine predstvanici
nacionalnih parlamenata, efova drava ili vlada, EP i EK. Konvencija ispituje prijedlog izmjena
i konsenzusom usvaja preporuku za meuvladin konferenciju. Evropski savjet moe, nakon
pribavljanja saglasnosti EP, prostom veinom odluiti da ne saziva Konvenciju ako to nije
opravdano obimom predloenih izmjena. Evropski savjet u tom sluaju utvruje opis poslova za
meuvladinu konferenciju. Predsjednik Savjeta EU saziva meuvladinu konferenciju koja treba
da zajednikim dogovorom utvrdi izmjene osnivakih ugovora. Izmjene stupaju na snagu nakon
to ih ratifikuju sve drave lanice u skladu sa njihovim ustavnim pravilima.
Pojednostavljeni postupak izmjene
Ovim postupkom se jedino mogu mijenjati odredbe iz Treeg dijela UFEU unutranje politike
Unije. Prijedlog izmjena moe dati vlada drave lanice, EP ili EK podnoenjem prijedloga
Evropskom savjetu. Evropski savjet, nakon konsultovanja EP i EK, odnosno ECB za izmjene
koje se odnose na monetarnu politiku, jednoglasno moe usvojiti prijedlog. Izmjene stupaju na
snagu nakon to ih potvrde drave lanice u skladu sa njihovim ustavnim odredbama. Ove
izmjene ne smiju proiriti podruje nadlenosti EU.
Izmjene usljed pristupanja
lan 49. UEU regulie postupak prijema nove drave lanice. Prijem nove drave lanice,
odnosno proirenje EU, pravno se ureuje u pristupnom ugovoru. Ovaj ugovor utvruje uslove
prijema i prilagoavanja osnivakih ugovora. Njega zakluuju drave lanice EU, sa jedne
strane, i drava pristupnica, sa druge strane. Stupa na snagu nakon to ga sve strane ratifikuju u
skladu sa svojim ustavnim odredbama.
Passerelle
Izmjene na osnovu passerelle odredbi samostalno vre institucije EU bez saglasnosti drava
lanica. lan 48(7) UEU predvia da Evropski savjet uz saglasnost EP moe jednoglasno
odluiti da u odreenoj oblasti ili sluaju, koji ulazi u okvir UFEU ili ZSBP, Savjet EU odluuje
kvalifikovanom veinom umjesto jednoglasno. ES moe uz saglasnost EP jednoglasno odluiti
22

da promjeni postupak usvajanja akata u Savjetu EU tako to e ovaj odluivati u redovnom

legislativnom postupku umjesto u posebnom zakonodavnom postupku prilikom usvajanja tih
akata. Parlamenti drava lanica se mogu usprotiviti ovoj odluci u roku od 6 mjeseci.

32. PRIMARNI IZVORI PRAVA EU?

Primarne uzvore prava EU strvaraju drave lanice prilikom ureivianja meusobnih odnosa na
osnovu ustavnih ovlaenja. Tu spadaju ugovori o osnivanju sa svim kasnijim izmjenama i
dopunama, aneksima i protokolima, odluke i ugovori o prijemu novih drava lanica. Takoe
spadaju i ljudska prava i opti principi prava. Opta karakteristika svih primarnih izvora je da
sadre norme kojima su regulisana osnovna pitanja i kao takvi zajedno sa optim pravnim
naelima ine ,,ustavno pravo Zajednice,,. U okviru njih, najviu pravnu snagu ima Ugovor o
osnivanju, koji je Sud pravde okvalifikovao kao ustavnu povelju Zajednice. U odnosu na
sekundarne izvore, primarni izvori slue kao osnov za njihovo donoenje i imaju jau pravnu
snagu. Sud pravde nije ovlaen da cijeni njihovu pravnu valjanost, ve samo da ih tumai.
Posebnu kategoriju izvora, koji se nalaze izmeu primarnih i sekundarnih ine konvencije
izmeu drava lanica i sporazumi koje je Zajednica zakljuila sa treim dravama i
meunarodnim organizacijama.

33. UREDBA?
Uredbe kao zakonodavne akte Unije u redovnom zakonodavnom postupku usvaja Evropski
parlament i Savjet, na prijedlog Komisije. Samo u posebnim sluajevima, koji su predvieni
UFEU uredbe moe usvojiti Evropski parlament uz uee Savjeta, ili Savjet uz uee
Parlamenta, po posebnom zakonodavnom postupku. Uredbe imaju karakter propisa opte
primjene i direktno se primjenjuju u svim dravama lanicama. To znai da sadre norme kojima
se na apstraktni nain reguliu pravni odnosi neodreenog definisanog ili nedefinisanog broja
subjekata. To znai da nakon stupanja na snagu, na nain i u roku koji je odreen u samim
uredbama, obavezuju adresate bez bilo kakve intervencije ili posredovanjadrava lanica ili
njihovih legislativnih i izvrnih organa. Potpuna obaveznost uredbi znai da drave lanicenisu
ovlaenje da primjenjuju uredbe djelimino, ili da biraju koji e njen dio primijeniti, akoji ne.
Sa druge strane, potpuna obaveznost znai i da u sluaju njihovog nepotovanja komunitarni
subjekti mogu pokrenuti odgovarajui postupak pred nacionalnim sudovima za naknadu tete i
protiv drave i protiv pojedinaca koji su odgovorni za povredu. Uredbe imaju tzv.
ispranjavajue dejstvo. To znai da je usvajanjem uredbi ispranjen legislativni kapacitet
dravnih legislativnih organa tako da im je nakon toga zabranjeno ne samo da donose
odgovarajue zakonske propise, nego i da preduzimaju bilo kakve druge mjere koje bi bile u
suprotnosti sa njihovim ciljem i predmetom. Uredbe se objavljuju u Slubenom listu Evropske
23

unije i stupaju na snagu dvadesetog dana nakon objavljivanja, osim ako u njima samim nije
drugaije odreeno.

34. DIREKTIVA?
Direktive ili upustva ili smjernice zadaju rezultat koji drave lanice treba da ostvare, ali
ostavljaju odrijeene ruke dravama da izaberu formu i metod ostvarenja datog rezultata. Na
primjer 1993. godine Savjet je donio direktivu o organizaciji radnog vremena. Izmijenjena je
2000. od strane Evropskog parlamenta i Savjeta. Uvedeno je minimalno vrijeme odmora od 11
sati u toku 24 sata, zatim minimalan odmor od jednog dana sedmino. Predvieno je najmanje
etiri sedmice plaenog godinjeg odmora i prosjeno sedmino radno vrijeme od 48 sati
ukljuujui prekovremeni rad. Dravama je u ovoj Direktivi ostavljeno da pronau najbolji nain
usklaivanja svog zakonodavstva i kolektivnih ugovora. Zbog toga je neophodna forma ovog
akta EU bila Direktiva, jer se sadrina Direktive odnosi na pravna pitanja koja su obino rijeena
unutranjim pravom jedne drave, u ovom sluaju radno pravnim zakonodavstvom.

35. ODLUKA?
Odluke su pojedinani administrativni akti koji obavezuju samo one adresate koji su u njima
naznaeni, nakon to su im saoptene. Adresati mogu biti drave, pravna lica i fizika lica kao
pojedinci. Najvei broj odluka je adresiran na drave lanice, a samo manji broj na pojedince,
najee u vezi prava konkurencije. Odlukama moe biti obuhvaen i odreeni krug adresata i u
tom sluaju djeluju erga omnes. Budui da u potpunosti obavezuju, odluke mogu proizvoditi
direktno dejstvo za adresate koji su unaprijed poznati i odreeni ili mogu biti odreeni. Ako su
odluke upuene dravama, onda se pravna i fizika lica na njih mogu pozivati tek kad ih drave
svojim mjerama uvedu u nacionalno zakonodavstvo. Prema pravnom dejstvu, mogu se
poddijeliti na izvrne, administrativne i kvazi sudske.

36. PREPORUKA I MILJENJE?

Preporuke i miljenja spadaju u grupu pravno neobavezujuih akata i po tome se sutinski
razlikuju od prethodnih. Zato ne predstavljaju pravne akte u uem smislu, ve prije ,,korisne
instrumente usmjeravanja ponaanja i nacionalnih zakonodavstava,,. Meutim u sluajevima
kada razjanjavaju znaenje nacionalnih propisa koji su donijeti u cilju njihovog sprovoenja ili
sa ciljem da dopune mjere Zajednice, nacionalni sudovi ih moraju uzeti u obzir u postupku
tumaenja i primjene nacionalnog prava. Osim toga, u postupku donoenja obaveznih akata
24

sekundarnog zakonodavstva, propisana je obaveza dobijanja i navoenja obaveznih miljenja.

Isto tako, miljenja i preporuke Komisije i Savjeta vre, zavisno od predmeta, odreeni politiki
uticaj na one kojima su upueni.

37. MEUNARODNI UGOVORI KAO IZVORI PRAVA?

Evropska unija moe u okviru svog podruja nadlenosti sklapati meunarodne ugovore s treim
dravama ili meunarodnim organizacijama (lanak 216. stavak 1. UFEU-a) koji su obvezujui
za Uniju i drave lanice. Ti sporazumi obvezuju Uniju i drave lanice te su sastavni dio
pravnog poretka Unije. Kada se govori o ugovorima o osnivanju (osnivaki ugovori) misli se na
sve meunarodne ugovore kojima su osnovane Evropske zajednice i Evropska unija i na kojima
se temelje njihove ovlasti. Tim pojmom obuhvaeni su i sporazumi, odnosno ugovori kojma se
mijenjaju i/ili dopunjuju osnivaki ugovori. Tu spadaju jo i svi ugovori o pristupanju. Iako se o
ugovorima govori u mnoini, formalnopravno postoji samo jedan Ugovor - Ugovor o Evropskoj
uniji (poznatiji kao Ugovor iz Maastrichta), iji su sastavni dijelovi Ugovor o Evropskoj
zajednici i Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju (tzv. Rimski ugovori) te odredbe
kojima se reguliraju nadlenosti iz drugog i treeg stupa EU.
U ovu grupu spadaju sporazumi (konvencije ili ugovori) koje Evropska unija zakljuuje sa
treim dravama i meunarodnim organizacijama. Prema predmetu i prema stepenu preuzetih
prava i obaveza, meunarodni sporazumi mogu biti vrlo razliiti, od trgovinskih od sporazuma o
pridruivanju i sporazuma o punopravnom lanstvu. Najznaajnije su sljedee vrste sporazuma:

Trgovinski sporazumi,

Sporazumi o saradnji i

Sporazumi o pridruivanju.

38. OPTA PRAVNA NAELA?

Opta pravna naela EU su pravne norme koje ujedno predstavljaju i dio Osnivakog ugovora
shvaenog kao ustavna povelja. Evropski sud i njegova praksa odreuju opta pravna naela.
Njihova praktina funkcija je omoguavanje rjeavanja sporova za koje ne postoji konkretno
pisano pravno pravilo. U tom sluaju suci su voeni odreenim vrijednostima koje se smatraju
inherentnim odreenom pravnom poretku, nazivaju se opta pravna naela. Evropski sud je do
sada identifikovao vci broj optih naela, meu kojima se izdvajaju: zatita osnovnih ljudskih
sredstava, pravna sigurnost i zatita legitimnih oekivanja (npr. zabrana retroaktivnosti), zabrana
diskriminacije naelo proporcijalnosti itd. Pri razvoju optih pravnih naela Evropski sud se vodi
25

pravnim porecima drava lanica i medjunarodnim konvencijama za zastitu osnovnih ljudskih

prava i sloboda koja je sklopljena 1950. god. u sklopu Savjeta Evrope. Zatita osnovnih prava
kao temeljno naelo EU ce najvaniju potvrdu dobiti uvrstavanjem neobavezujue povelje
ljudskih prava EU u Ustavni ugovor.

39. TUMAENJE PRAVA EU?

Ciljevi EU normi moraju bti zagarantovani nacionalnim propisima, ali i ostvareni kroz konkretne
odluke. Drzava clanica preuzece bilo koju prikladnu mjeru, opste ili pojedinacne prirode, kako bi
osigurala izvrsenje obaveza koje proizlaze iz ugovora ili iz akata institucija Unije. Dominantna
metoda sudske harmonizacije nacionalnih propisa i EU prava je pomirujuce tj.prijateljsko
tumacenje direktnog ucinka. Nacionalni sudovi su duzni tumaciti svoje nacionalno pravo u cilju
ostvarenja svrhe direktive EU kako bi ostvarili njen rezultat. Bez obzira, nacelo da nacionalno
pravo mora biti tumaceno u skladu sa pravom Zajednice zahtjeva od nacionalnih sudova da ucine
sve sto je u njihovom ovlastenju, uzimajuci u obzir sveukupno domace pravo i primjenjujuci
metode tumacenja kako bi osigurali da je konkretna direktiva potpuno ucinkovita te postigli
rezultat koji je uskladu sa ciljevima koje zeli ostvariti. Ako cilj koji je propisan direktivom ne
moze biti ostvaren tumacenjem, treba imati na umu da pravo zajednice zahtjeva od drzave
clanice da nadoknadi stetu osobama koj im je nastala zbog neprovodjenja direktive.
40. SUDSKA PRAKSA?
Sudska praksa spada u dodatne izvore prava Evropske unije. Sudska praksa Suda pravde
Evropske unije je znaajan izvor prava EU i pomae u tumaenju prava EU koje je neophodno
radi njegove primjene u Uniji odnosno u dravama lanicama. Treba imati u vidu da Sud pravde
EU prema Ugovoru o EU obuvata Sud pravde, Opti sud i specijalizovane sudove. Bez obzira na
bogate primarne i sekundarne izvore prava EU, uvijek je mogue da neka oblast ostane
nepokrivena pravom odnosno da ostane pravna praznina. Ovo je posebno mogue kad se uzme u
obzir brz razvoj drutva i tehnologije, posebno u sferi inerneta, odnosno kad potrebe drutva
prevaziu postojee akte. Tada mjesto Suda dolazi do izraaja koji bude pozvan, esto i od strane
nacionalnih sudova da tumai odreen dio prava EU ili pak postavi pravni princip ili standard,
kao to emo vidjeti u sljedeim razmatranjima. Njegova uloga u razvoju prava Unije je
neprocjenjiva.
41. DOKTRINA DIREKTNOG DEJSTVA?
Naelo direktnog dejstva podrazumijeva da se pojedinci mogu pozivati na pravo Evropske unije
pred domaim sudovima. Ovo naelo je veoma bitno jer ne trai od drave da svojim internim
aktom 'ubaci' pravo EU u svoj sistem, kad se radi o zatiti pojedinanih prava. To znai da se
pojedinci mogu pozivati direktno na pravo EU pred svojim, domaim sudovima ak i onda kada
su na snazi domae pravne odredbe koje su moda u suprotnosti sa datim pravom EU. Postoje
26

dvije vrste direktnog dejstva. Vertikalno direktno dejstvo- lice se moe pozvati na
zakonodavstvo EU protiv drave lanice. Horizontalno direktno dejstvo - lice se moe pozvati
na zakonodavstvo EU protiv drugog pojedinca. Vertikalno dejstvo je veoma bitno sa aspekta
potovanja ljudskih prava jer titi pojedinca u postupku protiv drave. Horizontalno dejstvo nam
govori o irini domaaja prava EU, koje se prema ovome, moe koristiti i u postupcima privatno
pravnog karaktera, kada se pred sudovima rjeavaju pravni odnosi meu pojedincima.
42. DOKTRINA INDIREKTNOG DEJSTVA?
43. DOKTRINA PRIMATA (SUPERIORNOSTI)?
Naelo direktne primjenjivosti i naelo direktnog dejstva nas zajedno vode do naela
superiornosi ili suprematije prava Evropske unije prema domaem pravu. Mogunost direktne
primjene prava EU bez potrebe za ratifikacijom ili bilo kakvim instrumentom drave kojim bi se
pravo EU uvelo u domai pravni sistem nam govori o nadmoi prava EU. Takoe mogunost
direktnog pozivanja lica na pravo EU pred domaim sudovima, ide u prilog superiornosti prava
EU, koje ima prednost u primjeni. Ovo omoguava da se pokriju pravne praznine domaeg
pravnog sistema, ili pak da se u sluaju nekonzistentnosti domaeg prava sa pravom EU,
primijeni pravo EU, to je vrlo bitno kada se uzme u obzir unifikacija prava EU u svim dravama
lanicama. Dakle, naelo superiornosti nam govori da drave ne mogu da kreiraju pravni sistem
suprotan sistemu Evropske unije. ak i ako se desi da neka odredba drave, nije u skladu sa
pravom EU, primijenie se pravo EU. Ovo se odnosi i na rad nacionalnih sudova, koji su duni
da primijene odredbu Evropske unije. Naelo superiornosti nam govori da je pravo EU kreira
jedan pravni sistem koji je vii u odnosu na pravni sistem drava lanica, na taj nain to upravo
postaje sastavni dio pravnih sistema drava lanica koje ga direktno primjenjuju.
44. DOKTRINA ODGOVORNOSTI DRAVE?
Naelo odgovornosti drava lanica zbog povrede komunitarnog prava (prava EU) je izvedeno iz
prakse Suda pravde koji je u poetku sankcionisao samo neimplementiranje uputstava u
unutranji pravni poredak, da bi u kasnijoj praksi zauzeo generalni stav o odgovornosti drava
lanica zbog povrede i ostaloh izvora. Za nastanak odgovornosti moraju biti ispunjena 3 uslova:
1. da je postojala namjera da se povrijeenim pravilom dodjele prava pojedincima;
2. da je povreda dovoljno ozbiljna;
3. da postoji direktna uzrona veza izmeu povrede obaveze od strane drave i tete koju
su pretrpjele oteene strane.
U kasnijoj praksi Sud pravde je odgovornost drave proirio ne samo na sluajeve nesprovoenja
ili nepotpunog sprovoenja uputstava, ve i zbog postojanja legislativnih akata unutranjeg prava
koji su bili suprotni komunitarnom pravu i na presude vrhovnih sudova u dravama lanicama u
kojima je povrijeeno komunitarno pravo.
45. AUTONOMIJA PRAVA EU?
27

46.INSTITUT GRAANSTVA EVROPSKE UNIJE?

Gradjanstvo EU uvedeno je zakljuenjem MASTRIHTSKOG SPORAZUMA 1992. Gradjanin
unije je svako lice koje ima drzavljanstvo jedne od drzava clanica EU. Ima suplementarni
karakter, tj.ono dopunjuje, a ne zamjenjuje nacionalno dravljanstvo. Prava i obaveze graana
unije ne obuhvataju sva prava i obaveze koja su svojstvena dravljanima drava lanica, pa se
zato ne smije poistovjeivati graanstvo unije i dravljanstvo drava lanica unije.
Revizorski Sud - oformljen 22. jula 1975.a poceo sa radom 1997.god.u Luksemburgu. Sastoji se
od 27.clanova ,njih na 6 godina imenuje Savjet. Zadatak Suda je da ispita da li su svi prihodi i
rashodi ostvareni na zakoniti nacin,kao i da li je finansijsko upravljanje kvalitetno.
47. PRAVA NA OSNOVU GRAANSTVA EVROPSKE UNIJE?
1.
2.
3.
4.
5.

Pravo slobodnog kretanja i prebivalita na teritoriji EU;

Aktivno i pasivno birako pravo, tj.da biraju i da budu birani;
Pravo na diplomatsku i konzularnu zatitu u drugoj drzavi izvan EU;
Pravo pisanja peticija i pritubi pred Evropskim parlamentom;
Pravo na obracanje ombudsmanu ili pravo pisati drugom oraganu Unije na jednom od
slubenih jezika;
6. Pravo pristupa dokumentima Evropskog parlamenta, Evropske komisije ili Evropskog
Savjeta pod odreenim uslovima;
7. Sloboda pojedinaca na od imigracione kontole;
8. Pravo da se prijave za rad u bilo kom sektoru (ukljuujui i dravne).
48. ZATITA LJUDSKIH PRAVA U PRAKSI EVROPSKE UNIJE?
Ljudska prava u EU univerzalna su i nedjeljiva. Politikom ljudskih prava EU aktivno promie i
titi temeljna ljudska prava kako unutar svojih granica, tako i u odnosima s treim zemljama.
Pritom se prvenstveno tite socijalna, ekonomska, graanska, politika i kulturna prava. to se
tie zatite ljudskih prava u odnosima prema treim dravama, poseban naglasak je stavljen na
ukidanje smrte kazne, borbu protiv torture i loeg postupanja, borbu protiv rasizma i ksenofobije,
nadgledanje izbora, kao i borbu protiv ratnog zloina i genocida. Ugovorom iz Mastrichta 1992
god.osnovana je institucija Evropskog ombudsmana. Njegova uloga je zatita gradjana u sluaju
nepravilnosti u postupanju institucija i tijela EU, osim Europskog suda pravde i Opteg suda.

49. POVELJA EU O OSNOVNIM PRAVIMA?

Povelja Evropske unije o temeljnim pravima garantuje odreena politika, socijalna i ekonomska
prava dravljana i stanovnika Evropske unije na razini nadnacionalnog propisa vaeeg na
cijelom prostoru Europske unije. Povelja je izraena na osnovi Evropske konvencije o ljudskim
28

pravima, a sveano je objelodanjena od strane Evropskog parlamenta, Vjea ministara i

Evropske komisije 07. decembra 2000. Meutim, njezin pravni status nakon toga nije bio posve
stabilan te zbog toga nije imala ni puni zakonski efekt sve do stupanja Lisabonskog sporazuma
na snagu 01. decembra 2009.
Prema povelji, Europska unija mora djelovati i donositi zakone u skladu sa poveljom dok e se
sudovi Europske unije usprotiviti primjenjivati propise koji ju budu krili. Povelja se odnosi
samo na zemlje koje su lanice Evropske unije i ne proiruje ovlasti EU izvan domena
usuglaenih kroz ugovore Europske unije.
50. PRISTUPANJE EVROPSKE UNIJE EVROPSKOJ KONVENCIJI O ZATITI
LJUDSKIH PRAVA I OSNOVNIH SLOBODA?
Trenutno su pravo Evropske unije i Evropska konvencija za ljudska prava usko povezani. Sve su
drave lanice EU-a pristupile Konvenciji. Kao to je ve reeno, Evropski sud pravde se pri
utvrivanju opsega zatite ljudskih prava u okviru prava Evropske unije oslanja na Konvenciju.
Povelja o temeljnim pravima takoe sadri (uz ostala) niz prava iz Konvencije. Skladno tome,
pravo Europske unije, uprkos tome to Unija zapravo nije potpisnik Konvencije, uvelike je s
njome usklaeno. Ali, eli li se pojedinac aliti na EU, odnosno na propust EU-a u jgarantovanju
ljudskih prava, ne moe dovesti Uniju kao takvu pred Evropski sud za ljudska prava. Umjesto
toga, moe pokrenuti postupak pred domaim sudom koji zatim predmet u prethodnom postupku
prosljeuje Evropskom sudu pravde, ili se pak moe u postupku pred Evropskim sudom za
ljudska prava, podnoenjem tube protiv drave lanice, neizravno aliti na Europsku uniju.
Lisabonski sporazum sadri odredbu koja Uniji nalae da pristupi Konvenciji kao
samostalna stranka, a Protokol br. 14 uz Konvenciju mijenja je i dopunjuje kako bi to omoguio.
Jo nije jasno kakav e to uinak imati u praksi, niti kakav e biti budui odnos Europskog suda
pravde i Evropskog suda za ljudska prava, jer pregovori za pristup Unije mogu potrajati nekoliko
godina. Ali, pojedincima e to u najmanju ruku omoguiti da zbog krenja Konvencije dovedu
EU izravno pred Europski sud za ljudska prava.
51. ORGANIZACIJA SUDA
SPECIJALIZOVANI SUDOVI)

PRAVDE

EU

(SUD

PRAVDE,

OPTI

SUD

Sud pravde Evropske unije koji se sastoji od Suda pravde, Osnovnog ili Opteg suda i
specijalizovanih sudova. U generalnom smislu Sud pravde Evropske unije kao vrhovni ili
ustavni sud Unije ima zadatak da ,,obezbjedi potovanje prava u tumacenju i primjeni Ugovora,
tj.cijelokupnog prava EU, odgovoran je za zakonitost prava EU i da pravo EU bude na
jednoobrazan nacin tumaceno i primjenjeno u cijeloj Uniji. Sudu pravde EU je dodjeljena
nadleznost da:
1) odlucuje o tuzbama koje podnose drzave clanice,institucije,pravna ili fizicka lica,
2) odlucuje o toku prethodnog postupka na zahtjev nacionalnih sudova o tumacenju
prava Unije ili vaznosti akata koje su usvojili organi Unije, i
29

3) odlucuje o drugim slucajevima predvidjenim Ugovorima o osnivanju.

Sud pravde i Osnovi sud cine po jedan sudija iz svake drzave clanice kojima u radu pomazu opsti
pravobranioci, izabrani sporazumom izmedju drzava clanica na period od 6 god., sa pravom da
budu ponovo birani.Sudije izmedju sebe biraju Predsjednika suda na period od 3 god. koji
rukovodi radom Suda i predsedava sednicama velikog veca ili plenuma. Nadleznost Suda pravde
je Lisabonskim sporazumom prosirena na cijelokupno pravo EU, a ne samo na akte iz ranijeg
prvog stuba, tako da obuhvata i ocjenu zakonitosti akata Evropskog Savjeta ili Savjeta, kao i dr.
tjela EU koja nemaju svojstvo organa Unije, kao sto su akti Europola, Evropskog javnog tuzioca
ili regulatornih agencija.
Osnovni (opsti) sud
Osnovni (opsti) sud ima 27 sudija koji se biraju po istim kriterijumima kao i sudije u Sudu
pravde, a u radu mu mogu pomagati opsti pravobranioci, ali ih Osnovni sud nema kao stalne. U
pocetku ,Prvostepeni sud je kao preteca Osnovnog suda bio nadlezan samo za tuzbe fizickih i
pravnih lica protiv organa Zajednice/Unije. Kasnije je njegova nadleznost mjenjana i dopunjena.
Nadlezan je za:
1. tuzbe drzava clanica protiv akata Komisije,
2. tuzbe drzava clanica protiv akata Savjeta iz oblasti drzavne pomoci,dampinga i akata
kojima se vrse prenijeta ovlascenja,
3. tuzbe protiv akata Savjeta donijetih na osnovu uredbe Savjeta o mjerama za zastitu
trgovine u smislu clana 207 UFEU,
4. akata Savjeta kojia Savjet izvrsava implementirajuca ovlascenja u skladu sa clanom
291(2)UFEU,
5. tuzba za naknadu stete
6. tuzba koja se odnosi na zig Unije,
7. tuzba na osnovu arbitrazne klauzule.
Specijalizovani sudovi
Specijalizovani sudovi ili sudovi posebne nadleznosti (specijalni sudovi) osnivaju Evropski
parlament i Savjet odlucujuci u redovnom zakonodavnom postupku. Nakon osnivanja se
pridruzuju Osnovnom sudu i zaduzeni su za vodjenje prvostepenog postupka kod nekih vrsta
tuzbi u posebnim oblastima. Za sudije ovih sudova se mogu birati lica cija je nezavisnost izvan
vake sumnje i koji poseduju sposobnosti koje se traze za obavljanje sudske funkcije, a imenuje ih
Savjet jednoglasnom odlukom. Buduci da sude kao prvostepeni sudovi,protiv njihovih odluka je
dozvoljeno pravo zalbe Osnovnom sudu.
52. POSTUPAK ZBOG POVREDE BIRAKIH UGOVORA?
Ako prepozna moguu povredu prava EU-a ili za nju sazna iz pritube, Komisija u okviru
strukturiranog dijaloga (EU Pilot) pokuava brzo rijeiti temeljni problem s dotinom dravom
30

lanicom. Drave lanice mogu dostaviti dodatne injenine ili pravne informacije o moguem
sluaju povrede prava Unije, a cilj je pronai brzo rjeenje u skladu s pravom EU-a i tako izbjei
slubeni postupak zbog povrede prava. Ako se drava lanica ne slae s Komisijom ili ne
primijeni rjeenje za ispravak mogueg sluaja povrede prava EU-a, Komisija moe zapoeti
slubeni postupak zbog povrede prava. Taj se postupak sastoji od niza koraka predvienih
osnivakim Ugovorima, a svaki od njih iznosi se u slubenoj odluci:
1. Slubena opomena - Komisija od nacionalne vlade trai da se oituje o pitanju neusklaenosti
u roku od najvie 2 mjeseca. Nema odgovora? Nezadovoljavajui odgovor? Komisija iznosi
razloge zbog kojih smatra da je drava lanica prekrila pravo EU-a. Nacionalna vlada ima
najvie dva mjeseca da ispuni svoje obveze.
2. Obrazloeno miljenje - Nema odgovora? Nezadovoljavajui odgovor? Komisija trai od Suda
da pokrene sudski postupak. To se rijetko dogaa. U proteklih nekoliko godina vie od 85 %
sluajeva rijeeno je prije nego to doe do sudskog postupka.
3. Predavanje predmeta Sudu Europske unije - Ako drava lanica ne obavijesti o mjerama za
provedbu direktive, Komisija u toj fazi moe od Suda Europske unije zatraiti da odredi paualni
iznos i/ili novanu kaznu. Nakon prosjeno dvije godine Sud donosi odluku o tome je li drava
lanica prekrila pravo EU-a.
4. Presuda Suda Europske unije - Nacionalna vlada nadlena je za prilagodbu zakona ili praksi te
za rjeavanje prvobitnog spora to je prije mogue. Drava lanica jo nije ispunila svoje
obveze? Komisija alje jo jednu slubenu opomenu.
5. Predmet se vraa Sudu Europske unije - Nema odgovora? Nezadovoljavajui odgovor?
Komisija moe ponovno pokrenuti sudski postupak i predloiti paualni iznos i/ili novanu
kaznu.
53. TUBA ZA PONITENJE?
U ovom postupku radi se o nadlenosti Suda da ocjenjuje zakonitost zakonodavnih akata koje
donesu institucije, tijela, slube ili agencije Evropske unije. Tube mogu podnijeti institucije EUSavjet, Parlament, Komisija i u odreenim sluajevima Evropska Centralna banka, drave
lanice ali i pojedinci-fizike i pravne osobe iz drava lanica, ako mogu dokazati postojanje
pravnog interesa za traenje ponitenja akata. U ovoj vrsti postupaka Sud pravde ima iskljuivu
nadlenost nad tubama koju podnesu drave lanice protiv Evropskog parlamenta, i/ili protiv
Savjeta i u pogledu postupaka koje pokreu institucije EU jedne protiv drugih. Opti sud ima
prvostepenu nadlenost, za ostale vrste tubi, a posebno kada se radi o tubama koje pokreu
pojedinci.
54. TUBA ZA PROPUTANJE?

31

Ovlaenje za pokretanje postupka zbog propusta neke od institucija EU da donese akt, koji je
osnovu neke postojece pravne norme obavezna donijeti imaju: Savjet, Parlament, Komisija i u
odreenim sluajevima Evropska Centralna banka, drave lanice ali i pojedinci-fizike i pravne
osobe iz drava lanica.
Tube zbog propusta da se ispune obaveze
Tube zbog propusta da se ispune obaveze mogu podnijeti Komisija ili drava lanica, mada
najee to ini Komisija. Kada Komisija smatra da odreena drava lanica nije ispunila svoju
obavezu koju ima prema pravu Evropske unije prvo e voditi preliminarni postupak u kojem e
pozvati dravu lanicu da rijei svoj propust. Ako drava to ne uini, tuba radi povrede prava
EU se moe podnijeti Sudu pravde. Ako s druge strane, jedna drava lanica smatra da druga
drava lanica nije ispunila svoje obaveze, ona prvo obavjetava Komisiju o tome. Komisija
donosi obrazloeno miljenje nakon to obje drave (ili vie njih ako su ukljuene) pozove da
obrazloe svoj stav. Ako Komisija ne donese svoje miljenje u roku od tri mjeseca od dana kada
je obavijetena o predmetu, drava moe podnijeti tubu direktno Sudu.
Ako Sud utvrdi da je drava propustila da ispuni svoje obaveze, drava mora ispraviti svoj
propust bez odlaganja. Ako po ponovnom obraanju Komisije Sud ponovo utvrdi da drava nije
postupila po presudi, Sud moe nametnuti dravi fiksnu ili periodinu novanu kaznu. Meutim
ako se radi o propustu drave da postupi po odreenoj direktivi, Sud moe utvrditi novanu
kaznu ve kod prve presude kojom utvruje neispunjenje obaveza.
Tube zbog propusta djelovanja
Ako Evropski parlament, Evropski savjet, savjet, Komisija ili Evropska centralna banka propuste
da djeluju, tada drave lanice i druge institucije Unije mogu podnijeti tubu Sudu pravde EU.
Nadlenost izmeu Suda pravde i Opteg suda je podijeljena kao i kod tubi radi ponitenja.
Prihvatljivost tubi zbog propusta djelovanja
Tuba je prihvatljva samo ako se podnosilac tube prvo obrati odgovornoj instituciji, tijelu, ili
agenciji kako bi rijeila problem. Ako dati organ ne reaguje u roku od dva mjeseca, tuba se
moe podnijeti u daljem roku od dva mjeseca. Ovaj uslov prihvatljivosti tubi je est u
meunarodnom pravu i jo se zove pravilo o iscrpljivanju domaih pravnih sredstava. To znai
da se prvo mora pozvati organ koji je potencijalno 'kriv' za povredu neke odredbe da se izjasni o
povredi odnosno da je ispravi. Tek ukoliko organ propusti da reaguje u roku od dva mjeseca,
moe se podnijeti tuba Sudu.
55. TUBA ZA NAKNADU TETE?
Institucije, drave lanice te fizike i pravne osobe ovlatene su pred Evropskim sudom
zahtjevati da im institucija EU nadoknadi tetu koju je prouzrokovala protivpravnim (ne)
djelovanjem. Nabrojane su najvanije vrste nadleznosti Evropskog suda. Sud je nadlean i u
32

nekim drugim pitanjima, npr.u sporovima izmeu zaposlenih u institucijama EU. Nadlenost
Suda, drave lanice mogu uspostaviti i meusobnim dogovorima da rjeavanje nekog
meusobnog spora povjere Sudu. Pojedinci imaju ogranien pristup Evropskom sudu. U
situacijama kad se za zatitu svojih prava, koja im dodjeljuje novi Evropski pravni poredak, ne
mogu obratiti Evropskom sudu, ovlateni su zatitu potrazti pred nadlenim nacionalnim
sudom.
56. PREDUCIJALNI ZAHTJEV PRETHODNO PITANJE?
Sud EU donosi odluke u postupcima koji su pokrenuti pred njime. Jedna od najeih vrsta
postupaka odnosi se na prethodna pitanja: kada nacionalni sudovi od Suda zatrae tumaenje
odreenog pitanja vezanog uz pravo EU. Nacionalni sudovi u dravama lanicama obavezni su
osigurati pravilnu primjenu prava EU u njima. Meutim, postoji opasnost da sudovi u razliitim
dravama pravo EU tumae na razliite naine. Kako bi se to sprijeilo postoji odluivanje o
prethodnom pitanju. Ako nacionalni sud ima nedoumice u vezi s tumaenjem ili valjanou
propisa EU on se moze, a katkad i mora obratiti Sudu za savjet. Taj se savjet naziva odluka o
prethodnom pitanju. Evropski sud je nadlean odluivati o prethodnim pitanjima koja se ticu:
tumaenja Ugovora,v aljanosti i tumaenja akata, institucija, tijela, ureda ili agencija Unije. Ako
se takvo pitanje pojavi pred bilo kojim sudom drave lanice, taj sud moe, ako smatra da je
odluka o tom pitanju potrebna da bi mogao donijeti presudu, zatraiti od Suda da o tome odlui.
Ako se takvo pitanje pojavi u predmetu koji je u tijeku pred sudom neke drave lanice, protiv
ijih odluka prema nacionalnom pravu nema pravnog lijeka taj je sud duan uputiti to pitanje
sudu.
58. KRITERIJI ZA LANSTVO U EVROPSKOJ UNIJI?
Drava koja eli da pristupi Uniji upuuje svoj zahtjev Savjetu, koji poslije konsultovanja
Komisije i nakon dobijanja saglasnosti Evropskog parlamenta, jednoglasno donosi odluku.
Evropski parlament usvaja odluku apsolutnom veinom koji ga ine. Uslovi prijema i izmjene
koje ovaj prijem prouzrokuje u Ugovvorima na kojima se zasniva Unija, predmet su sporazuma
izmeu drava lanica i drave podnosioca zahtjeva. Taj sporazum se podnosi na ratifikaciju od
strane svih Drava Ugovornica, u skladu sa njihovim ustavnim pravilima. U praksi se navedeni
uslovi oznaavaju kao kopenhagenki uslovi i grupiu se u politike, pravne i ekonomske.
Acquis Communautaire kao elemenat politike prijema
Moe se oznaiti kao skup obaveza koje je potrebno da ispuni trea drava za prijem i za
lanstvo u Evropskoj uniji. Kao opti pojam, acquis communautaire obuhvata sve ono to su
Evropske zajednice postigle na pravnom, politikom, ekonomskom i administrativnom planu
radi ostvarivanja ciljeva koji su postavljeni pred Evropsku zajednicu, a kasnije i pred Evropsku
uniju. U srpskom jeziku se acquis communautaire prevodi kao pravne tekovine ili
komunitarne tekovine. On upuuje na ukupnost pravnih pravila, politikih principa i sudske
odluke koje nove drave lanice moraju da prihvate u potpunosti i od poetka, nakon to postanu
33

punopravne lanice Evropske unije. Tako se pod pravnom dimenzijom podrazumjeva sve ono to
obuhvata pojam komunitarnog prava. U okviru pranog acquis ukljuen je i sudski acquis kroz
ovabezu nacionalnih sudova da se obraaju Sudu pravde za odluke o prethodnim pitanjima.
Politiki dio acquis communautaire obuhvata ne samo politike principe iz Osnivakih ugovora
Zajednica i Evropske unije, ve i deklaracije, rezolucije, vodie, principe i uopte sve pozicije
koje je zauzeo Evropski savjet, Savjet ministara, kao i zajednike sporazume drava lanica koji
su zakljueni u cilju jaanja zajednice. U ekonomskom smislu acquis communautaire
podrazumjeva sve one obaveze koje je potrebno izvriti u domaoj privredi kako bi se postigla
odgovarajua dostignua koja su uopteno oznaena kao trina privreda koja je sposobna da
izdri konkurenciju na unutranjem tritu Evropske unije.
59. POSTUPAK PROIRENJA EVROPSKE UNIJE?
Proirenje Evropske unije je proces koji ima za cilj da ujedini drave Evrope u okvirima
Evropske unije. Drave koje ele da pristupe organizaciji moraju da ispune odreene uslove koji
su odreeni 1993. od strane Evropskog saveta kao Kopenhagenki kriterijumi. Pod njima se
podrazumevaju:

Stabilne institucije koje garantuju demokratiju, vladavinu prava, potovanje ljudskih

prava i zatitu manjina.
Postojanje funkcionalne trine ekonomije i sposobnost da se nosi sa pritiscima
slobodnog trita u okviru Unije.
Sposobnost da preuzme obaveze koje proizilaze iz lanstva, kao i posveenost ciljevima
politike, ekonomske i monetarne unije.

Ovim kriterijumima je 1995. godine dodata i obaveza da se institucije i zakonodavstvo usaglase

sa propisima Evropske unije. U ispunjavanju ovih uslova drave imaju strunu i finansijsku
pomo koja se ostvaruje kroz predpristupne fondove.

34

35