MOMENTY BEZWADNOCI

FIGUR PASKICH
Przekroje poprzeczne prtw, waw i belek figury paskie,
charakteryzujce si nastpujcymi parametrami:
polem powierzchni przekroju
[mm2, cm2, m2],
pooeniem rodka cikoci przekroju,
momentami statycznymi
[cm3, m3],
momentami bezwadnoci
[cm4, m4].
Definicja momentu statycznego w w
ukadzie osi X i Y:

Sx ydA, Sy xdA
A

W zalenoci od pooenia przekroju wzgldem osi ukadu wsprzdnych mog przyjmowa wartoci
dodatnie i ujemne.

Definicja momentu statycznego

Wykorzystujc znane ze statyki pojcie rodka si, dla rodka

cikoci mona napisa:
Sx yc A,
Sy xc A.
Korzystajc z tych zalenoci, wsprzdne rodka cikoci
figury paskiej mona obliczy ze wzoru:
Sy
S
xc , yc x .
A
A
rodek cikoci przekrojw zoonych podzia przekroju na
figury proste.
n

xc

A i xi
i1
n

Ai
i1

yc

A i yi
i1
n

Ai

i1

Ai pola powierzchni figur prostych, xi, yi wsprzdne rodkw cikoci poszczeglnych figur prostych.
09 Momenty bezwadnoci figur paskich.doc

104

PRZYKAD
Okreli pooenie rodka cikoci figury przedstawionej na rysunku.
Przekrj podzielono na trzy prostokty
o nastpujcych polach powierzchni:
A1 = 1 1 = 1 cm2,
A2 = 2 5 = 10 cm2,
A3 = 2 2 = 4 cm2.
Wsprzdne rodka cikoci caej figury wynosz

A1x1 A 2 x 2 A 3 x 3 1 1,5 10 3 4 5

3,43 cm,
A1 A 2 A 3
1 10 4
A y A 2 y 2 A 3 y 3 1 1,5 10 3,5 4 5
yc 1 1

3,77 cm.
A1 A 2 A 3
1 10 4
xc

Momenty bezwadnoci
Definicja momentw bezwadnoci:
osiowe momenty bezwadnoci

Jx y 2 dA, Jy x 2 dA,
A

biegunowy moment bezwadnoci

J0 2dA x 2 y 2 dA Jx Jy,

moment dewiacyjny (zboczenia, odrodkowy)

Jxy xydA .
A

Momenty osiowe oraz moment biegunowy s

zawsze dodatnie, natomiast
moment dewiacyjny moe by dodatni lub ujemny.
09 Momenty bezwadnoci figur paskich.doc

105

Momenty bezwadnoci figur zoonych s sum momentw

bezwadnoci prostych figur skadowych. Figura zoona moe
skada si z figur penych oraz pustych. Przy sumowaniu
momentw bezwadnoci figury puste uwaa si za figury z
ujemnymi polami powierzchni.
PRZYKAD
Figury zoone przedstawione na rysunku podzieli na figury proste.

Podzia
figury zoonej
na figury proste
(jeden z moliwych
do zastosowania
podziaw figury).

Twierdzenie Steinera
Twierdzenie Steinera umoliwia obliczanie momentw
bezwadnoci figur paskich
wzgldem
osi
rwnolegle
przesunitych w stosunku do
osi centralnych (osi przechodzcych przez rodek cikoci przekroju).
Dla figury paskiej o powierzchni A, obliczy momenty bezwadnoci wzgldem osi XY, rwnolegle przesunitych w stosunku do osi centralnych (rodkowych) X0Y0 o odcinki a i b.
Na podstawie definicji momentu bezwadnoci moment osiowy wzgldem osi X dla y1 = y + a wyraa wzr:
Jx y1dA
A

y a

dA y 2dA 2a ydA a2 dA Jx 0 Aa2.

A

09 Momenty bezwadnoci figur paskich.doc

106

W powyszym rwnaniu caka

ydA opisuje moment statycz-

ny, ktry wzgldem osi centralnych jest rwny zeru. W podobny

sposb okrela si moment wzgldem osi Y oraz moment dewiacyjny

Jy

x b

Jxy

dA Jx 0 Ab2,

x ax bdA Jx 0 y 0

Aab.

Wyprowadzone wyej zalenoci nosz nazw twierdzenia

Steinera.
Osiowy moment bezwadnoci figury paskiej wzgldem osi
rwnolegej odlegej od rodka cikoci o okrelon warto
jest rwny momentowi wzgldem osi rwnolegej przechodzcej przez rodek cikoci figury, powikszonemu o iloczyn
powierzchni figury i kwadratu odlegoci midzy osiami.
Moment dewiacyjny figury paskiej wzgldem osi rwnolegle
przesunitych jest rwny momentowi dewiacyjnemu wzgldem osi centralnych, powikszonemu o iloczyn powierzchni i
obu skadowych rwnolegego przesunicia.
Twierdzenie Steinera ma nastpujca posta matematyczn:

Jx Jx 0 Aa2,
Jy Jy 0 Ab2,
Jxy Jx 0 y 0 Aab.

09 Momenty bezwadnoci figur paskich.doc

107

MOMENTY BEZWADNOCI DLA PRZEKROJU PROSTOKTNEGO

Momenty bezwadnoci wzgldem osi centralnych XCYC

YC

dA = bdy

XC

dy

Osie
centralne

b
IXc y 2dA
A

h
2

2
y b dy

bh3
,
12

IYc

hb3
,
12

IXc Yc 0

Momenty bezwadnoci wzgldem osi XY

dA

dy

X
x

b
h

IX y 2dA y 2 b dy
A

h
h 2
bh3
hb3
b
b2h2
b
, IY
, IXY xydA y b dy y dy
.
3
3
2
2
4
A
0
0

TWIERDZENIE STEINERA

09 Momenty bezwadnoci figur paskich.doc

108

Przykad:
Dla trjkta prostoktnego przedstawionego na rysunku
wyznaczy momenty bezwadnoci wzgldem osi XY oraz
osi centralnych X0Y0.

Osie centralne

Wyznaczy gwne momenty bezwadnoci oraz ich pooenie.

Osiowy moment bezwadnoci wzgldem osi X:
b

Jx y 2dA y 2udy, u
A

3
a
b y y2dy ab .
b
12
0

a
b y ,
b

Jx

Osiowy moment bezwadnoci wzgldem osi Y:

a

Jy x 2dA x 2 tdx, t
A

3
b
a x x 2dx ba .
a
12
0

b
a x ,
a

Jy

Moment dewiacyjny wyznacza si po okreleniu wsprzdnych rodka cikoci powierzchni:

b
b
1
1 a2
a2b2
2
Jxy xydA xyudy, x u,
Jxy 2 b y ydy
.
2
20b
24
A
0

Momenty bezwadnoci wzgldem osi centralnych (twierdzenia Steinera):

2

ab3 ab b2 ab3
ba3 ab a 2 ba3
b
a
Jx 0 J x A

, Jy 0 J y A

,
12
2 9
36
12
2 9
36
3
3
2 2
a 2b2
a 2b2
a b a b
Jx0y0 Jxy A

.
24
18
72
3 3

Gwne momenty bezwadnoci:

J1,2

ab(a 2 b2 ) ab 4

a b4 a 2b2 .
72
72

Osie gwne

Pooenie gwnych centralnych osi bezwadnoci:

tg2o

2Jx0y0
Jx0 Jy0

a 2b2
ab
3 72 2 2 2 0.
ab ba
b a

12 12

Kt o jest dodatni i wskazuje kierunek momentu J1.

09 Momenty bezwadnoci figur paskich.doc

109

Momenty bezwadnoci figur prostych

Figura

Jx

Jy

bh3
J xo
12
bh3
Jx
3

hb 3
J yo
12
hb 3
Jy
3

bh3

36

hb 3

36

J xo

bh3
Jx
12

Jx

J xo

D 4

64
R
4

D4 8

16 8 9

0,00686D 4
0,1098R 4
D 4 R 4
Jx

128
8

J xo

hb 3
Jx
12

Jy

D 4

64
R
4

D 4 R 4
Jx

256
16

D 4
Jy

128

R 4
8

J xo yo 0
b 2h 2

J xy

b 2h 2
72
2 2
b h

24

J xo yo
J xy

Jxy 0

J xy 0
J xo yo 0

J xy

4

J xo R 4

16 9
0,0549R 4

Jxy

Jx

R
16

J xo y0

R4
8

R4

4R 4

0,0165R 4

09 Momenty bezwadnoci figur paskich.doc

110

PRZYKAD
Dla figury paskiej pokazanej wyznaczy wartoci centralnych momentw bezwadnoci.
3t

Y = Ys

Y1

2t

C1

X1

C2

2t

3'

7t

C'3

Y3 C
X3
Y4

X2
Y3

Xs
X3

3"

C"3

ys

5t

Y
2

X4

C4

Figura zoona zostaje podzielona na figury proste. Korzystajc ze

wzorw na wyznaczanie rodka cikoci wzgldem osi X-Y otrzymuje
si

6t 9t 6t 5t 2 1,5t 2 31 t 14t t 105t

6t 6t 2 1,5t 14t
29t
2

ys

3,62t ,

xs 0.
Osiowe momenty bezwadnoci wynosz

Jx s

2
6t 2t 3
2 t 6t
2
2

6t 9t 3,62t
6t 2 5t 3,62t
5,38 t
12 Figura 1
12 Figura 2 1,38 t

2
3
3
3
t

t
1
7t 2t
2
2

2
1,5t 3,62t 2 t
14t 2 3,62t t
36
3 12
2,62 t

Figura 4
1,287 t
Figura 3 i 3

Jy s

175,67t 4 29,43t 4 2 2,57t 4 100,77t 4 311,00t 4 ,

2
3
2t 3t 3 6t t 3

3
t
1

Jy
1,5t 2 0,5t 3t

2
36
3

12 12

1,5 t

Figura 3 i 3
Figura 1
Figura 2

2 t ( 7 t )3
4
4
4
4
4

4,5t 0,5t 2 4,125t 57,17t 70,42t .

12
Figura 4

09 Momenty bezwadnoci figur paskich.doc

111