Chöông 1: CƠ HỌC VẬT RẮN

1/ VẬT RẮN QUAY ĐỀU

Đại lượng Công thức
a. Tốc độ góc Δϕ
• ω= Δt
= const + ω >0 ⇒ vật quay theo chiều dương
+ ω <0 ⇒ vật quay ngược chiều dương
b. Chu kì quay 2π 1
• T= = hằng số ⇒ tần số quay f = (Hz)
ω T

c. Tọa độ góc • ϕ = ϕ0 + ωt φ0: tọa độ góc ban đầu, lúc t = 0

d. Góc quay • ∆ϕ = ϕ − ϕ0 = ωt : góc quay tính từ thời điểm t = 0
• ∆ϕ = ϕ2 − ϕ1 = ω(t 2 − t 1 ) góc quay trong thời gian từ t1 đến t2
• Nếu vật rắn quay ngược chiều dương thì ∆ϕ = ϕ2 − ϕ1
e. Số vòng quay ∆ϕ ∆t
• N= = f .∆t =
2π T
f. Lưu ý Khi vật rắn quay đều: mọi điểm trên vật rắn chđộng tròn đều.
• Tốc độ dài (tiếp tuyến): v = ω.r = • Gia tốc hướng tâm a = v2 = ω2 .r (m/s2)
2π n
r
2πf .r = r (m/s)
T
2/ VẬT RẮN QUAY BIẾN ĐỔI ĐỀU
Đại lượng Công thức
a. Gia tốc góc ω2 − ω1
• γ = t − t = const + ω.γ > 0 ⇒ vật quay nhanh dần đều
2 1

+ ω.γ< 0 ⇒ vật quay chậm dần đều

b. Vận tốc góc • ω = ω0 + γt ; ( ω0 : vận tốc góc lúc t = 0)
c. Tọa độ góc •
1
ϕ = ϕ0 + ω0 t + γt 2 ; ( φ0: tọa độ góc lúc t = 0)
2
d. Góc quay •
1
∆ϕ = ϕ − ϕ0 = ω0 t + γt 2 ; ( góc quay tính từ thời điểm t = 0 )
2
1
• ∆ϕ = ϕ2 − ϕ1 = ω0 (t 2 − t 1 ) + γ (t 22 − t 12 ) (góc quay từ t1 đến t2.)
2
e. Số vòng quay ∆ϕ
• N=
2π
f. Lưu ý • Khi vật rắn quay BĐĐ thì 1 điểm trên vật rắn c.đ tròn BĐĐ.
• tốc độ dài : v = ω.r • gia tốc hướng tâm a n = ω2 .r
(r: khcách từ M đến trục quay.) • gia tốc tiếp tuyến at= γ.R
⇒ v = v0 + att • gia tốc t/phần a = a 2n + a 2t
3/ KHỐI TÂM CỦA VẬT RẮN.
• Khối tâm của các vật rắn đồng chất, có dạng hình học là các tâm đối xúng của nó.
• Công thức tính tọa độ khối tâm của vật rắn:
XG=
∑m x ;
i i
YG=
∑m y i i
(với i= 1;2,3,..)
∑m i ∑m i

1
4/ MÔMEN LỰC – PHƯƠNG TRÌNH ĐỘNG LỰC HỌC VẬT RẮN QUAY.
a. Mômen lực: Gọi d là khoảng cách từ trục quay đến giá của lực (tay đòn).
r
• M Fr = F.d , nếu F có xu hướng làm vật quay theo chiều dương.
r
• M Fr = −F.d , nếu F có xu hướng làm vật quay ngược chiều dương.
r
• MF = 0 , nếu F có giá đi qua trục quay.hoặc có phương s.song với trục quay
b. Phương trình động lực học vật rắn quay : ∑ M Fr = Iγ
(với γ là gia tốc góc của vật rắn. ; I là mômen quán tính của vật rắn đối với trục quay.)
*. Mômen quán tính đối với trục quay đi qua khối tâm G của vật rắn.
1
• Vành tròn bán kính R (hình trụ tròn rỗng):I = mR2 • Thước dẹp: I =ml 2
12
1 2
• Đĩa tròn đặc, mỏng (hình trụ tròn đặc): I = mR 2 • Khối cầu đặc: I = mR 2
2 5
*. Mômen quán tính của vật rắn đối với trục quay ∆ : I∆ = IG + md 2

( với d là khoảng cách giữa khối tâm G và trục quay ∆ )

5/ ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN MÔMEN ĐỘNG LƯỢNG.

a. Mômen động lượng L = I.ω , ( Đơn vị kg.m2/s )
b. Định luật bảo toàn • I không đổi ⇒ vật quay đều ( ω ≠ 0) hoặc đứng yên ( ω = 0)
Mômen động lượng • Nếu hệ chỉ có 1 vật : I1.ω1 = I 2 .ω2
∑ M F = 0 ⇒ L = const • Nếu hệ gồm 2 vật : I1.ω1 + I 2 .ω2 = I'1 .ω '1 + I ' 2 .ω ' 2 = hsố
c. Lưu ý ∑ M F ≠ 0 ⇒ L 2 − L1 = M F.∆t
6/ ĐỘNG NĂNG CỦA VẬT RẮN
1
a. Động năng quay: W = Iω2 (J) b. Định lý động năng
đ
2 1 2 1 2
A ngl = ∆Wd = Iω2 − Iω1 = M.ϕ
+ ω (rad/s): tốc độ góc của vật rắn 2 2
+ I: momen quán tính của vật rắn . + M: momen ngoại lực t/dụng lên vật rắn
+ φ: Góc quay của vật rắn
7/ TẦN SỐ GÓC VÀ CHU KÌ DAO ĐỘNG BÉ CỦA CON LẮC VẬT LÝ:
mg.d I
• ω= • T= 2π mg.d
(với d là k/cách giữa khối tâm G và trục quay ∆ )
I

2
 chöông 2: DAO ĐỘNG CƠ HỌC

1/ CON LẮC LÒ XO
• Taàn soá goùc: ω •Li ñoä: x(t)= A.cos(ωt •Vaän toác: v(t)=–
=√K/ m +φ) ωA.sin(ωt + φ)
• Chu kì : T = 2π/ ω + A= |xmax| : Bieân ñoä ⇒ |Vmax|= ωA
• Taàn soá: f= 1/T = (cm) (cm/s)
N/Δt + (ωt + φ ): Pha dao • Gia toác: a(t)= – ω2.x(t)
⇒ ω = 2πf ñoäng ⇒ |amax|= ω2.A
+ φ : Pha ban ñaàu (cm/s2)
•. Löu yù:
+ Chieàu daøi quyõ ñaïo = 2.A.
+ Löïc hoài phuïc: (hôïp löïc gaây dññh): F= m| a| = K| x|
⇒ Fmax = KA ( vôùi K = mω2 (N/m))

V2
+ Heä thöùc giöõa x,v, ω , A : 2
A =x + 2 ⇔ V = ±ω A2 − x 2
ω2
Theá naêng ñaøn Ñoäng naêng Cô naêng DÑÑH
hoài
• Wt = ½ Kx2 (J ) • Wñ = ½ mv2 (J ) • W = Wt + Wñ (J )
+ Goác theá naêng laø + m (kg) Khoái löôïng ⇒ W= Wtmax = ½ KA2
VTCB con laéc ⇒ W= Wñmax= ½ mω2A2
+ K (N/m) ñoä cöùng + v= –Aω.Sin(ωt + φ) + A (m) bieân ñoä dao
loø xo (m/s) ñoäng
+ x= A.Cos(ωt + φ) + K = m.ω 2
+ ω (rad/s) taàn soá
(m) 2
• Wñ= ½ KA .Sin (ωt 2
goùc
2 2
• Wt= ½ KA .Cos (ωt + φ)
+ φ)
* Con lắc lò xo treo thẳng đứng
Độ biến dạng của lò xo Chiều dài lò xo khi con lắc dao động
• Khi vật ở vị trí cân bằng. • Khi vật ở vị trí có li độ x
P = F0d ⇒ mg = k.Δl 0 l = l 0 + Δl = l 0 + Δl 0 + x
⇒ Δl 0 = mg/k ⇒ l max= l 0 + Δl 0 + A
• Khi vật ở vị trí có li độ x ⇒ l min= l 0 + Δl 0 – A
Δl = Δl 0 + x (với l0 là chiều dài tự nhiên của lò xo)
Ñoä lôùn löïc ñaøn hoài • Fñ= K.|Δℓ| vôùi K (N/m) vaø Δℓ= ℓ – ℓ0 ñoä
bieán daïng
• Ñoä lôùn löïc ñaøn hoài khi vaät ôûù li ñoä x
Fñ= K.|Δℓ0 + x | (neáu truïc ox höôùng
xuoáng)
Fñ= K.|Δℓ0 – x | (neáu truïc ox höôùng
leân)
Giaù trò cöïc ñaïi • Fñmax = K.(Δℓ0 + A)

3
 Giaù trò cöïc tieåu • Fñmin = 0 Khi A ≥ Δℓ0
• Fñmin = K(Δℓ0 – A) Khi A < Δℓ0
Chú ý: Nếu trục ox thẳng đứng hướng lên thì:
• Độ biến dạng: Δl = Δl 0 – x • Chiều dài lò xo: l = l 0 + Δl = l 0 + Δl 0 – x
• Kssong = K1 + K2 • Kn tiếp = K1 .K2/ K1 + K2
• Lò xo có chiều dài ℓ , suất đàn hồi E, tiết diện S thì độ cứng của nó: K= ES/ℓ
2/ CON LẮC ĐƠN
*Chu kì, li độ, vận tốc khi dao động điều hòa (góc lệch α0 ≤ 100):
g • Li độ cong: St = S0cos(ωt + φ)
• Tần số góc: ω=
l ( S0 = lα0: biên độ; α0: góc lệch cực đại)
T = 2π
l • vận tốc: vt = –ωS0sin(ωt + φ)
• Chu kì: g ( với vmax = ωS0 = ωlα0 = α 0 gl )
• Li độ góc: αt = α0cos(ωt + φ)
1 1
*. Cơ năng dao động điều hòa: W = W đ + Wt = mω2S02 = mgl α 02
2 2
1
• Động năng: Wđ = 2 mv2
1 1 g 1
• Thế năng trọng trường: Wt = mω2S2 = m (l α) 2 = mgl α 2
2 2 l 2
mv 2
*. Lực căng dây treo. T = mg.cos α + = mg(3.cosα – 2.cosα0)
l
• giá trị cực đại: Tmax = mg(3 – 2.cosα0); ( khi vật qua vị trí cân bằng α = 0.)
• giá trị cực tiểu: Tmin = mg.cosα0 ; ( khi vật tới vị trí biên α = α0 )
• Vận tốc của vật ( tại điểm có độ cao h) : v = ± 2gl (cos α − cos α0 )
• Khi góc lệch α0 ≤ 100 ⇒ v = ± ω S02 − S2
h
*. Sự thay đổi chu kì theo độ cao h: Th = T ( 1 + R
) , ( với R= 6400 Km )
1
*. Sự thay đổi chu kì theo nhiệt độ: T2 = T1 ( 1 + 2 λ.∆t 0 ) , ( với Δt0= t2 – t1)
*. Sự thay đổi chu kì con lắc đơn khi có

thêm ngoại lực f tác dụng.
g   f
T’= T g'
, (với g' = g + gia tốc trọng lực hiệu dụng )
m

• Khi f hướng xuống ⇒ g’ = g + f /m .
• Khi f hướng lên ⇒ g’ = g - f /m .
• Khi f có phương ngang ⇒ g’ = g + ( f / m) 2 2

3/. TỔNG HỢP DAO ĐỘNG ĐIỀU HÒA

*. Biên độ dao động tổng hợp *. Pha ban đầu của dao động tổng hợp
• A= A1 + A 2 + 2.A 1 .A 2 .cos Δϕ
2 2 A 1sin ϕ1 + A 2 sin ϕ2
• tan φ = A cos ϕ + A cos ϕ = tan α
( với Δ φ = φ1 – φ2 độ lệch pha ) 1 1 2 2

• Δ φ = 0 ( cùng pha ) ⇒ A= A1 + A2. •φ=α , nếu mẫu số có giá trị dương

• Δ φ = π ( ngược pha) ⇒ A= |A1 - A2|. • φ = α ± π , nếu mẫu số có giá trị âm

4
 Chöông 3: SÓNG CƠ HỌC

1/ PHƯƠNG TRÌNH TRUYỀN SÓNG

a. Bước sóng: λ = v.T = v/f (Với v là tốc độ truyền sóng , tốc độ truyền pha dao động).
b. Phương trình truyền sóng:
 2π.x  t x
) = A cos  2π( − ) 
u = A cos(ω t -
λ  T λ 
3. Độ lệch pha giữa hai điểm A, B trên cùng phương truyền sóng
2πd
∆ϕ = , (với d là khoảng cách giữa hai điểm.A, B )
λ
2/ SÓNG DỪNG
Hai đầu dây là 2 nút Một đầu dây là nút, đầu kia là bụng
λ/2 λ/4
A ● ● A B
B
λ/2 • uB phản xạ = uB tới
• Chiều dài sợi dây khi có sóng dừng
• uB phản xạ = - uB tới λ λ
l=k + ( k:∈ Z số bó sóng )
• Chiều dài sợi dây khi có sóng 2 4
dừng • Số điểm nút trên dây: Nnút = k + 1
λ • Số điểm bụng trên dây: Nbụng = k.+ 1
l=k ( k:∈ Z số bó
2
sóng )
• Số điểm nút trên dây: Nnút = k
+1
• Số điểm bụng trên dây: Nbụng
= k.
3/ GIAO THOA SÓNG
2 nguồn kết hợp A, B cùng pha 2 nguồn kết hợp A, B ngược pha
• Độ lệch pha của 2 sóng thành phần tại cùng 1 • Độ lệch pha của 2 sóng thành phần tại cùng
điểm 1 điểm
2 π d 2 − d1 2π d 2 − d1
∆ϕ = ∆ϕ = +π
λ λ
• Số dãy cực đại trên đoạn nối 2 nguồn • Số dãy cực đại trên đoạn nối 2 nguồn
AB AB AB 1 AB
− <k< − <k+ <
λ λ λ 2 λ
• Số dãy cực tiểu trên đoạn nối 2 nguồn • Số dãy cực tiểu trên đoạn nối 2 nguồn
AB 1 AB AB AB
− <k+ < − <k<
λ 2 λ λ λ
• Đường trung trực AB thuộc dãy cực đại • Đường trung trực AB thuộc dãy cực tiểu

*. Lưu ý: Nếu hai nguồn kết hợp S1, S2 dao động cùng pha: u1 = u 2 = acos(2πft)
 π(d 2 − d1 )   π(d 2 + d 1) 
• Phương trình tổng hợp tại M: u M = 2a.cos 
 λ  .cos 2 πft −
  λ 

π(d 2 − d1 )
• Biên độ sóng tổng hợp: Α = 2a cos
λ
5
4/ SÓNG ÂM
a. Soùng - Laø soùng cô hoïc doïc coù taàn soá : 16Hz ≤ f ≤ 20.000Hz
aâm * Cöôøng ñoä aâm : ñôn vò (W/m2)
trong P P
I= = ; (d= khoaûng caùch töø nguoàn aâm ñeán ñieåm khaûo
khoâ S 4πd 2
ng khí saùt)
* Möùc cöôøng ñoä aâm : ñôn vò ñeà xi Ben (dB)
I
L= 10.ℓg I ( I0 laø cöôøng ñoä aâm chuaån)
0

b.Hiệu *.Nguoàn aâm ñöùng yeân, maùy *.Nguoàn aâm laïi gaàn, maùy
ứng thu laïi gaàn thu ñöùng yeân
Dôple V +V 0 V
f = fS (V0 toác ñoä maùy thu) f = fS (VS toác ñoä
V V −V S
nguoàn aâm)
*.Nguoàn aâm ñöùng yeân, maùy *.Nguoàn aâm ñi xa, maùy thu
thu ra xa ñöùng yeân
V −V 0 V
f = f S (V0 toác ñoä maùy thu) f = fS (VS toác ñoä
V V +V S
nguoàn aâm)
c.Nguoàn *.Taàn soá coäng höôûng(ñeå coù *.Taàn soá coäng höôûng(ñeå
nhaïc soùng döøng) cuûa daây ñaøn, coù soùng döøng) cuûa oáng
aâm cuûa oáng saùo 2 ñaàu hôû. saùo 1 ñaàu kín, 1 ñaàu hôû.
n.V m.V
f =
2.
( vôùi n= 1,2,3,4,..… ) f =
4.
( vôùi n= 1,,3,5,7,… )

6
 Chöông 4: DAO ĐỘNG ĐIỆN TỪ & SÓNG ĐIỆN TỪ

1/ Tần số góc riêng, chu kì, tần số dao động riêng:

1 ω 1
• ω= (rad/s) • T = 2π LC (s) • f= = (Hz)
LC 2π 2π LC

q 02 LI02 CU 02
2/ Năng lượng mạch dao động: W1= W 2
đt + Wtt = =
2C
= 2 2
• Năng lượng điện trường: Wđt = 12 C.u , với q = C.u = q 0cos(ωt +φ), q0 = CU0.
, với i = – I0sin(ωt +φ), I0 = q0. ω
2
• Năng lượng từ trường: Wtt = 2 Li

3/ Bước sóng điện từ mạch LC 4/ Góc xoay tụ điện khi điều 5/ Góc xoay tụ điện khi điều
chọn được: chỉnh từ giá trị Cmax về C: chỉnh từ giá trị Cmin về C:
λ= 6π.108 LC C MAX − C C − C min
α= α MAX α= α MAX
C MAX − C min C MAX − C min

Chöông 5: DÒNG ĐIỆN XOAY CHIỀU

1/ BIỂU THỨC DĐĐH, TỔNG TRỞ, ĐỘ LỆCH PHA

7
a. Biểu thức hiệu điện thế xoay chiều: b. Biểu thức cường độ dòng điện:
u(t) = U0cos(ωt + φu) i(t) = I0cos(ωt + φi )
+ u(t): hiệu điện thế tức thời (V) + i(t): cường độ dòng điện tức thời (A)
+ U0: hiệu điện thế cực đại (V) + I0: cường độ dòng điện cực đại (A)
+ φu: pha ban đầu của hiệu điện thế. + φi: pha ban đầu của cường độ dòng điện.
c. Các giá trị hiệu dụng:
U0 I0
• Hiệu điện thế hiệu dụng: U = 2
• Cường độ dòng điện hiệu dụng: I = 2
d. Tổng trở của mạch điện: Z = R + (ZL − ZC ) ,
2
( đơn vị (Ω).)
2

• ZL = ωL (Ω) cảm kháng, L (H) hệ số tự cảm của ống dây.

• ZC = 1/Cω (Ω) dung kháng, C (F) điện dung của tụ điện.
e. Giãn đồ véc tơ quay:

(ZL > ZC) (ZL < ZC)

ZL − Z C
f. Độ lệch pha giữa HĐT và CĐDĐ: tgϕ = , (với: φ = φu – φi )
R
• ZL > ZC: hiệu điện thế u(t) sớm pha so với cường độ dòng điện i(t).
• ZL < ZC: hiệu điện thế u(t) trễ pha so với cường độ dòng điện i(t).
• ZL = ZC: hiệu điện thế u(t) cùng pha với cường độ dòng điện i(t).
• Đoạn mạch chỉ có điện trở thuần: φ = 0 ⇒ uR(t) cùng pha CĐDĐ i(t).
• Đoạn mạch chỉ có cuộn cảm thuần: φ = π/2 ⇒ uL(t) sớm pha CĐDĐ i(t) góc π/2.
• Đoạn mạch chỉ có tụ điện: φ = - π/2 ⇒ uC(t) trễ pha CĐDĐ i(t) góc π/2.

g. Định luật ôm: U = I.Z hay U0 = I0.Z

• Đoạn mạch chỉ có điện trở thuần: UR= I.R
• Đoạn mạch chỉ có cuộn cảm thuần: UL= I.ZL
• Đoạn mạch chỉ có tụ điện: UC = I.ZC
h. Lưu ý:
• Cường độ dòng điện tức thời: iR(t) = iL(t) = iC(t) = i(t)
• Tại thời điểm t uAB(t) = uR(t) + uL(t) + uC(t), còn UAB = U 2R + (U L − U C ) 2

• Cuộn dây có điện trở r ≠ 0 thì coi cuộn dây trên tương đương.
1
• Hiện tượng cộng hưởng điện: ZL = ZC hay ω=
LC

2/ CÔNG SUẤT CỦA DÒNG ĐIỆN XOAY CHIỀU

a. Công suất của dòng điện xoay chiều :: P = UIcosφ
b. Công suất của mạch điện xoay chiều R, L, C:

8
 R U U 2 .R
• Hệ số công suất: cosφ =Z = R ⇒ P=IR 2
= R 2 + (Z − Z ) 2
U L C

• Nếu điều chỉnh L,C,f, để mạch tiêu thụ công suất cực đại thì ta luôn có:
1
+ ZL = ZC hay ω=
LC
+ Tổng trở Z= R , hay hiệu điện thế hai đầu mạch U= UR
U2
+ Công suất cực đại của mạch PMAX= R td
• Nếu điều chỉnh Rtđ để mạch tiêu thụ công suất cực đại thì ta luôn có:
+ R= | ZL - ZC |
+ Tổng trở Z= R 2 , hay hiệu điện thế hai đầu mạch U= UR 2
U2 U2
+ Công suất cực đại của mạch PMAX= = 2. Z
2.R td L −ZC

• Nếu mạch điện có điện trở R và cuộn dây có điện trở hoạt động r thì khi điều chỉnh R để công
suất tiêu thụ trên R cực đại, ta luôn có
+ R= r 2 + (Z L − Z C ) 2
U2 U2
+ Công suất cực đại trên R khi đó PRmax = 2.R td
= 2. ( R + r )
3/ CÁC LOẠI MÁY ĐIỆN
I. Maùy phaùt ñieän xoay chieàu: 2. Máy biến thế
a. Bieåu thöùo SÑÑ caûm öùng: e(t)= a. các công thức biến đổi
E0Ecos(ωt
1 U N
= 1 = +1 φe) • (Boû qua
E
••2 EU0=
2 N2
N.B.S.ω= N. Φ 0ω: SÑÑ cöïc ñaïi ñieän trôû
(V) caù
•• Φ 0= B.S: Töø thoâng cöïc ñaïi qua c cuoän dây
1voøng (Wb) • Boû qua moïi hao phí ñieän
b. Chuù yù: Goïi n (voøng/s) laø toác naêng thì: P1= P2
ñoä quay roâto vaø p laø soá caëp cöïc + U1I1,cosφ1 = U2I2,cosφ2
töø. + Neáu d.ñieän vaø HÑTcuøng
• • Maùy coù Roâto laø phaàn caûm thì pha: U1I1= U2I2
: f= n.p b. Truyền taair điện năng.
• • Maùy co ù Roâto laø phaàn öùng thì • Coâng suaát hao phí treân daây
: f=n taûi ñieän:
c. Máy phát điện xoay chiều 3 pha I 2 .R =
P 2 .R
ΔP= U 2 .Cos 2ϕ
( P,U: laø
• Caùch maéc hình sao: Ud= 3 Up; Id=
Ip coâng suaát vaø HÑT ôû traïm
• Caùch maéc hình Δ: Ud= Up; Id= 3 .Ip phaùt)
• Neáu 3taûi tieâu thuï ñoái xöùng
nhau thì:
( P= 3UpIp,cosφ vaø Itrung hoaø = 0 )

9
 Chöông 6: TÍNH CHẤT SÓNG CỦA ÁNH SÁNG

1/ TÁN SẮC ÁNH SÁNG QUA LĂNG KÍNH

* Lăng kính có góc chiết quang A ≤ 100
• Góc lệch của từng tia đơn sắc : D= (n -1)A
• Góc lệch giữa tia đơn sắc tím và đơn sắc đỏ :
ΔD= (nt – nđ)A
• Khoảng cách giữa tia đơn sắc tím và đỏ trên
màn đặt song song với phân giác của góc A:
TĐ= ℓ (nt – nđ)A (ℓ khoảng cách)
2/ GIAO THOA AÙNH SAÙNG BAÈNG KHE YOUNG
a. VÒ TRÍ VAÂN SAÙNG – VAÂN TOÁI – KHOAÛNG VAÂN:
Khoaûng vaân Vò trí vaân saùng Vò trí vaân toái
D D
i= λ ; vôùi xS = k λ= k.i ;
a a
* Lăng kính có góc chiết quang A> 100
• Góc lệch của từng tia đơn sắc : D= i1 –i2 –A
• khi tia tới vuông góc với mặt bên của lăng
kính ( i1= 0 ) thì góc lệch giữa tia đơn sắc tím
và đơn sắc đỏ :
ΔD= Dt – Dđ= i2t – i2đ
( Với sini2t= nt sinA; sini2đ= nđ sinA )
1
vôùi k ∈ Z xt = (k + 2 )i vôùi k

λ =
c  k = 0 ⇒ x = 0, vaân ∈Z
f saùng TT taïi O  k = 0; -1vaân toái
a: Khoaûng caùch
 k = ± l; ± 2… vaân saùng thöù nhaát
giöõa 2 khe
baäc 1, baäc 2.  k = 1; -2 vaân toái
D: Khoaûng caùch
thöù 2
khe- maøn
 Böôùc soùng aùnh saùng khi truyeàn trong moâi tröôøng coù chieát suaát
n laø
λn λ c
= ( λ laø böôùc soùng aùnh saùng trong khoâng khí, n =
n
(c
v
8
=3.10 m/s) )
b. SOÁ VAÂN SAÙNG - SOÁ VAÂN TOÁI:
*. Soá vaân ñeám ñöôïc treân caû *. Soá vaân GT treân ñoaïn MN
maøn quan saùt: cuûa maøn
 Goïi ℓ laø beà roäng tröôøng gi/thoa + Soá vaân saùng treân ñoaïn MN
treân maøn thoûa maõn:
⇒ Soá khoaûng vaân GT treân ½ XN ≤ k.i ≤ XM
maøn laø: ℓ/ 2i. vôùi k ∈ Z
 ⇒ mỗi giá trị k tìm được là 1 vân
 Ñaët 2i = k + b ( vôùi 0 ≤ b <
sáng
1) + Soá vaân tối treân ñoaïn MN
+ Soá vaân saùng: Ns = (2k+ 1). thoûa maõn:
+ Soá vaân toái: Nt= 2k +2 ;Neáu XN ≤ (k.+ 0,5)i ≤ XM
0,5 ≤ b < 1 vôùi k ∈ Z
Nt = 2k ; Neáu 0 ≤ ⇒ mỗi giá trị k tìm được là 1 vân tối
b < 0,5.
*. Khoaûng caùch giöõa hai vaân giao thoa coù vò trí x1 vaø x2 treân
maøn:
 Tröông hôïp hai vaân ôû cuøng phía vaân saùng trung tâm (TT): ∆x = ‌|‌
x1‌|‌ - ‌|‌x2‌|‌

10
  Tröông hôïp hai vaân ôû khaùc phía vaân saùng trung tâm TT: ∆x = |‌
x1‌|‌ + ‌|‌x2‌|‌
c. SÖÏ TRUØNG VAÂN GIAO THOA- MAØU CUÛA AÙNH SAÙNG ÑÔN
SAÉC.*. Beà roäng quang phoå cuûa aùnh saùng traéng baäc k
x
∆ = xkÑ - xkT = k. (iÑ - iT) xkÑ :Vò trí vaân ñoû baäc
k.
x kT : Vò trí vaân tím baäc k
*. Ñieàu kieän ñeå coù söï truøng vaân laø toïa ñoä cuûa caùc vaân
ñoù phaûi baèng nhau .
+ Vaân saùng baäc k1 cuûa λ 1 truøng vôùi vaân saùng baäc k2 cuûa λ 2
laø:
Xsλ 2k2 = Xsλ 1k1. ⇒ K1λ1= K2λ2
+ Khi giao thoa vôùi aùnh saùng traéng
 Taïi XM coù vaân saùng cuûaa.caùc ñôn saéc λ thì:  Taïi XM coù
 xM
 λ = (k + 0,5). D
vaân toái cuûa caùc ñôn saéc  λ thì:
k .D.λ 0,38 µm ≤ λ ≤ 0,75 µm
 a.x M 
x M = a ⇒ λ = k .D 
k = 0,1,2,..
 
 0,38 µm ≤ λ ≤ 0,75 µm
 k = 0,1,2,...



AS trắng: 0,38µ m ≤ λ Vuøng maøu luïc: 0,50µ m ≤

≤ 0,75 µ m. λ ≤ 0,575 µ m.
Vuøng maøu ñoû : 0,64µ m Vuøng maøu chaøm: 0,45µ m ≤
≤ λ ≤ 0,75 µ m. λ ≤ 0,51 µ m.
Vuøng da cam : 0,59µ m ≤ Vuøng maøu lam : 0,43µ m ≤ λ
λ ≤ 0,65 µ m. ≤ 0,46 µ m.
Vuøng maøu vaøng: 0,57µ m Vuøng maøu tím: 0,38µ m ≤ λ
≤ λ ≤ 0,60 µ m. ≤ 0,44 µ m.

11
 Chöông 7: LÖÔÏNG TÖÛ AÙNH SAÙNG

1/. CAÙC ÑÒNH LUAÄT QUANG e. Coâng suaát böùc xaï cuûa
ÑIEÄN nguoàn saùng.
a. Coâng thoaùt A P = nP ε
hc ( nP laø soá Ephoâtoân as böùc
A = λ (giôùi haïn quang ñieän λ 0
0 xạ / 1s).
.) f. Cöôøng ñoä doøng quang ñieän
b. Naêng löôïng phoâ toân: baõo hoøa.
hc
ε = hf = λ Ibh = ne.e
(ne laø soá electron quang ñieän tôùi
c. Hieäu ñieän theá haõm Uh: anoât/ 1s)
1
E0ñmax.= 2
mv20max. = e .Uh g. Hieäu suaát löôïng töû .
ne I bh .ε
d. Coâng thöùc Anhxtanh. H =n = .
1 2
p P.e
ε=A+ 2
mv 0 max = A + E0ñmax h. Ñieän theá cöïc ñaïi Vmax vật
coâ laäp coù được trong hiện
tượng quang điện
1
eVmax = 2
mv02max = E0ñmax.
k. Chuù yù:  h = 6,625.10-34 (J.s) haèng soá Plaêng.
 1eV = 1,6.10 -19 J.  me= 9,1.10 -31 kg. ;  1e = 1,6.10 -19C
 Ñieàu kieän ñeå trieät tieâu doøng quang ñieän laø: UAK ≤ -Uh
 Ñoäng naêng lôùn nhaát cuûa electron khi tôùi Anoât: Eñmax = E0ñmax +
eUAK
 Böôùc soùng ngaén nhaát cuûa tia x maø oáng Rôn-ghen phaùt ñöôïc:
hc
λ min
= e.UAK
2/. CHUYEÅN ÑOÄNG CUÛA e QUANG ÑIEÄN TRONG E & B
a. Khi e quang điện bay trong điện trường b. Khi e quang điện bay trong từ trường
 Lực điện trường tác dụng lên e: FE= e.E  Lực Lorenxơ t/d lên e: FL= eB.v0max.sinα

 Quảng đường bay xa nhất của e trong ECản  Nếu v omax ⊥ B thì quỹ đạo e là tròn

1 ε−A 2
mv omax mv omax
mv 0max
2
= e.E.S max ⇒ S max = eB.v0max = ⇒ Rmax=
2 e.E R max e.B
c. Khi e quang điện bay theo phương ngang trong miền có cả điện trường và từ trưòng, để e
không bị lệch khỏi phương ban đầu thì FE= FL ⇒ E = B.vomax
3/. THUYEÁT BO VAØ QUANG PHOÅ VAÏCH CUÛA HIÑROÂ

12
 Vaän toác cuûa e khi chuyeån ñoäng treân caùc quyõ ñaïo döøng.
k.e 2 e k
v= = ; (vôùi rn laø baùn kính quyõ ñaïo döøng vaø k= 9.109
rn .m n r0 .m
(Nm2/C2)
 Trong dãy Lay-man: electron nhảy
từ quỹ đạo bên ngoài về quỹ K (E1)
 Trong dãy Ban - me: electron nhảy
từ quỹ đạo bên ngoài về quỹ L (E2).
+ Từ M → L : vạch đỏ Hα
+ Từ N → L : vạch lam Hβ
+ Từ O → L : vạch chàm Hγ
+ Từ P → L : vạch tím Hδ
 Trong dãy Pa - sen: electron nhảy
từ quỹ đạo bên ngoài về quỹ M (E3)
 Năng lượng nguyên tử Hyđrô ở
13,6
trạng thái dừng: E n = − (eV) ;
n2
( với n = 1, 2, 3 . . . ứng với quỹ đạo K, L, M,. . . )
1 EM − E N R R  13 ,6(eV )
⇒ Bước sóng: = = − 2 .(với R= = 1,0948.107m-1)
λ mn hc n
2
m  h.c
 Khi ngguyeen tử Hyđrô ở trạng thái dung có số lượng tử n thì số bức xạ khả dĩ có thể phát ra là
n!/2!.(n-2)!

13
 Chöông 8: THUYẾT TƯƠNG ĐỐI HẸP
v2
 Sự co lại của chiều dài: ℓ = ℓ0 1 − , ( với c= 3.108 m/s)
c2
Δt 0
 Sự chậm lại của đồng hồ chuyển động: Δt = v2
1−
c2
m0
 Khối lượng tương đối tính: m = v2
1−
c2
m 0 .c 2
 Hệ thức Anhxtanh giữa năng lượng và khối lượng: E = mc2 = v2
1−
c2
 Động năng của vật có khối lượng nghỉ m0 chuyển động với vận tốc v: Wđ = mc2 – m0c2
Chöông 9: VẬT LÝ HẠT NHÂN NGUYÊN TỬ

1/ NAÊNG LÖÔÏNG LIEÂN KEÁT:

 Caáu taïo haït nhaân ZA X : ⇒ ( Soá khoái A ; Soá proâton Z ; Soá nôtron
N= A – Z )
 Ñoä huït khoái: ∆m(x) = Z.mp + N.mn – m(X)
 Naêng löôïng lieân keát : Wlk(x) = (Z.mp + N.mn – m(X)).c2
 Khoái löôïng 1mol haït nhaân ZA X tính theo gam coù giaù trò: M(x) ≈ A (g)
m.0 N A
 Soá haït nhaân A
Z X chöùa trong m0 (gam) chaát A
Z X: N0=
A
 Chuù yù: lu= 931,5MeV/c2= 1,66055.10-27kg
2/ HIEÄN TÖÔÏNG PHOÙNG XAÏ:
a. Hieän töôïng phoùng xaï:
ln 2
 Haèng soá phoùng xaï : (ñôn vò s -1
) λ= , (vôùi T(s) laø chu kì
T
baùn raõ)
 Khoái löôïng chaát phoùng xaï ZA X coøn laïi trong maãu taïi thôøi ñieåm t:
m = m0.2 -K ( vôùi K= t /T , soá chu kì baùn raõ. )
 Soá haït nhaân chaát Z X coøn laïi taïi thôøi ñieåm t: N = N0.2 –K = N0.e −λt
A

)
 Soá haït nhaân töøng saûn phaåm taïo thaønh = soá haït nhaân chaát ph.
xaï ñaõ phaân raõ :
∆N= N0 – N= N0( 1 - 2–K )
A sp
 Khoái löôïng haït saûn phaåm taïo thaønh: m sp = (1 − 2 −k )m 0
A
b. Ñoä phoùng xaï:
 Ñôn vò Bq ; 1Ci = 3,7.1010 (Bq)
ln 2 m0
 Ñoä phoùng xaï ban ñaàu: H0= λ N0 = . NA
T A
 Ñoä phoùng xaï taïi thôøi ñieåm t : H= λ N = H0.2 –K
= H0.e −λt
c. Chú ý:
14
  Bản chất các hạt phóng xạ • Haït α = 42 He • Haït β- = −0
1 e • Haït
+
β = 1e
0

 Daïng ph. tr phaûn öùng: X  → Y + haït phoùng xaï ( X: haït

meï;Y:haït con)
 Coâng thöùc tính ñoäng naêng cuûa caùc haït saûn phaåm trong phoùng xaï
mY m hatphongxa
+ Whaït phoùng xaï= m + m hatphoõnga
∆E ; + WY= m + m hatphoõnga
∆E
Y Y

( với ∆E là năng lượng tỏa ra khi hạt nhân mẹ phân rã )

3/ PHAÛN ÖÙNG HAÏT NHAÂN – NAÊNG LÖÔÏNG HAÏT NHAÂN.
A A A A
Xeùt phaûn öùng haït nhaân: Z A + Z B  → 1
1
2
2 Z C
3
3
+ Z D
4
4

a. Caùc ñònh luaät baûo toaøn trong phaûn öùng haït nhaân:
 Ñònh luaät baûo toaøn soá khoái : A1 + A2 = A3 + A4.
 Ñònh luaät baûo toaøn ñieän tích: Z1 + Z2 = Z3 + Z4
. Ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng : PA + PB = PC + PD
. Ñònh luaät baûo toaøn naêng löôïng toaøn phaàn:
m(A)c2 + W(A) + m(B)c2 + W(B) = m(C)c2 + W(C) + m(D)c2 + W(D)
b. Naêng löôïng phaûn öùng haït nhaân- naêng löôïng haït nhaân.
 Goïi M0 = m(A) + m(B) laø toäng khoái löôïng nghæ cuûa caùc haït
töông taùc.
vaø M = m(C) + m(D) laø toång khoái löôïng nghæ cuûa caùc haït
saûn phaåm.
 Naêng löôïng phaûn öùng haït nhaân : ∆E = ( M0 – M ).c2
• Neáu M0 > M ⇒ Phaûn öùng toûa NL: ∆E Neáu M0 < M ⇒ Phaûn
öùng thu NL: ∆E
c. Chú ý:
 Ñònh luaät BTNL coù theå vieát: ∆E + WA + WB = WC + WD
 Naêng löôïng toûa ra khi taïo thaønh 1haït nhaân ZA X töø caùc
nucloân : ∆E= Wlk(X)
 Naêng löôïng phaûn öùng haït nhaân tính theo ñoä huït khoái ∆m
∆E = ( ∆m(C) + ∆m(D) - ∆m(A) - ∆m(B) ).c2
 Naêng löôïng phaûn öùng haït nhaân tính theo naêng löôïng lieân keát
∆E = ( Wlk (C) + Wlk (D) - Wlk (A) - Wlk (B) )
 Naêng löôïng toûa ra khi taïo thaønh n (mol) haït nhaân: W = n.NA.
∆E
 Naêng löôïng toái thieåu (hoặc taàn soá nhoû nhaát cuûa phoâtoân)
caàn cung caáp để phaûn öùng
haït nhaân xảy ra: Wmin =‌ hfmin= │ ∆E │= │( M0 – M ).c2│
4/ SÖÏ PHAÂN HAÏCH – PHAÛN ÖÙNG NHIEÄT HAÏCH
a. Sự phân hạch hạt nhân; 235 0 n → X + Y + k. 0 n + ∆E
1 1
92 U +

 Ñieàu kieän ñeå phaûn öùng daây chuyeàn xaûy ra: Heä soá nhaân
nôtron S ≥ 1
 Nhaø maùy ñieän nguyeân töû S= 1 ⇒ phaûn öùng daây chuyeàn
kieåm soaùt ñöôïc

15
 + Naêng löôïng loø phaûn öùng cung caáp cho nhaø maùy hoaït
ñoäng trong th/gian t
P, t
W= ;( trong ñoù P,H laàn löôït laø coâng suaát vaø hieäu
H
suaát cuûa nhaø maùy)
+ Khoâùi löôïng U235 caàn cung caáp cho nhaø maùy hoaït ñoäng
trong thôøi gian t
P, t
m= H.N A .∆E
235 (g) ; ñôn vò t (s), P (W), ∆E (J)
D + D  → 23 He + 01 n + ∆E
b. Phản ứng nhiệt hạch:
T + D  → α + 01 n + ∆E
 Khoái löôïng than ñaù (xaêng) töông ñöông caàn phaûi ñoát ñeå coù
naêng löôïng W
W n.N A .
m= = ∆E (kg) ; với q (J/kg) là naêng suaát toaû nhieät
q q
cuûa than (xaêng)

16