BAB

Pengenalan Ilmu
Ketamadunan
Hasil Pembelajaran
Setelah mengikuti bab ini, pelajar dapat:
Menjelaskan konsep dan ciri-ciri sebuah tamadun.
Menerangkan hubungan tamadun dengan agama, budaya dan bangsa.
Menganalisis faktor kekuatan dan kelemahan sesebuah tamadun.

1.0 Pengenalan
Bab ini membincangkan konsep dan ciri-ciri tamadun dari sudut etimologi
pelbagai bahasa. Seterusnya, bab ini menerangkan hubungan tamadun dengan
agama, budaya dan bangsa. Di samping itu, bab ini juga menganalisis faktor
kekuatan dan kelemahan sesebuah tamadun.

1.1 Konsep Tamadun

1.1.1 Definisi
1 Peristilahan tamadun
Bahasa Melayukebudayaan, peradaban, kemajuan, tatasusila, pembangunan
Bahasa Inggeriscivilization, culture, renaissance, urbanization
Bahasa Arabumran, hadharah, madinah, madaniyyah, tamaddun
2 Latar belakang istilah dari aspek sejarah dan perkembangan
Kesimpulan daripada pelbagai definisi
1.1.2 Ciri-ciri Tamadun
1 Ciri-ciri tamadun yang dikemukakan oleh sarjana Barat dan sarjana Islam.
2 Sarjana Barat seperti Darcy Riberio menyenaraikan ciri tamadun:

01Workbk_Bab1_1-10_F.indd 1

3/21/12 11:46:08 AM

PENGENALAN ILMU KETAMADUNAN

2 Masyarakat yang berbudaya tinggi sudah pasti mempunyai kehalusan

budi dan kesempurnaan moral yang juga merupakan ciri-ciri kehidupan
bertamadun.
1.2.2 Hubungan Tamadun dengan Bangsa
1 Tidak begitu ketara meskipun terdapat beberapa tamadun yang sering dikaitkan dengan sesebuah bangsa seperti tamadun China dan tamadun India.
2 Mempunyai pertalian yang rapat dengan sejarah, tradisi, budaya dan
kawasan geografi tertentu.
3 Tamadun dan bangsa sebenarnya tidak mempunyai kaitan yang jelas kerana
selalunya tamadun melampaui batasan kebangsaan.

1.3 Kelahiran dan Perkembangan Tamadun

1 Tamadun awal bermula di lembah-lembah sungai kerana manusia berhijrah
dan membina petempatan serta menjalankan aktiviti pertanian.
2 Faktor-faktor yang mendorong kepada kemunculan tamadun-tamadun
dunia ialah:
Kedudukannya yang strategik
Rangsangan keagamaan dan kerohanian
Penghayatan yang tinggi terhadap moral dan nilai yang terpuji
Kesengsaraan hidup
Toleransi yang tinggi terhadap sumbangan tamadun-tamadun yang lain
Perilaku dan budaya masyarakat yang tinggi dalam kegiatan kehidupan
mereka
Politik yang kukuh (faktor utama yang menentukan jangka hayat sesebuah
tamadun)
Ekonomi
Interaksi antara tamadun
3 Faktor-faktor kelemahan dan kejatuhan tamadun ialah:
Wujudnya jurang perbezaan yang begitu ketara antara golongan kaya
dengan golongan miskin
Berleluasanya penindasan dan kezaliman
Wujud sikap tertutup
Berlakunya malapetaka atau bencana alam yang menyebabkan kerosakan
secara besar-besaran
Keruntuhan akhlak

1.4 Interaksi Tamadun

1 Interaksi merupakan hubungan aktif dan saling bertindak balas atau saling
mempengaruhi antara satu sama lain.

01Workbk_Bab1_1-10_F.indd 3

3/21/12 11:46:09 AM

PENGENALAN ILMU KETAMADUNAN

1.6 Persamaan dan Perbezaan antara Tamadun

1 Banyak perbezaan antara satu tamadun dengan tamadun yang lain.
2 Ciri-ciri perbezaan dan persamaan antara tamadun dapat dilihat, terutamanya
dalam konteks teologi dan etika.
3 Dalam konteks perbezaan dan persamaan antara tamadun, tujuh persoalan
etika berikut dikemukakan:
Alam sekitar
Keluarga
Komuniti
Kerajaan
Kegiatan ekonomi
Pendidikan
Kesihatan

Contoh Soalan Peperiksaan

BAHAGIAN A: SOALAN OBJEKTIF

Jawab semua soalan.
1 Pilih pernyataan yang merujuk
kepada ciri-ciri masyarakat
bertamadun.
I Masyarakat yang mempunyai
kehalusan budi dan tatasusila.
II Suatu keadaan kehidupan yang
serba mewah.
III Menguasai bidang sains dan
teknologi.
IV Revolusi perbandaran.
A I, II dan III
C I, III dan IV
B I, II dan IV
D Semua di atas
2 Manakah antara berikut merujuk
kepada pengertian civilization?
I Masyarakat yang mempunyai
kehalusan budi.
II Mempunyai perkaitan dengan
civitas.
III Suatu keadaan hidup barbarik.
IV Revolusi perbandaran.

01Workbk_Bab1_1-10_F.indd 5

A
B
C
D

I, II dan III
I, II dan IV
I, III dan IV
Semua di atas

3 Apakah bukti yang menunjukkan

aspek agama dan kepercayaan
memainkan peranan penting dalam
pembentukan sesebuah tamadun?
A Semua tamadun dunia
berteraskan doktrin agama dan
kepercayaan tertentu.
B Budi pekerti yang tinggi hanya
datang daripada ajaran agama
semata-mata.
C Wujudnya sistem pengelasan
masyarakat ialah hasil daripada
ajaran agama.
D Kesan peninggalan tamadun silam
tidak menunjukkan wujudnya
kehidupan beragama.

3/21/12 11:46:09 AM

PENGENALAN ILMU KETAMADUNAN

BAHAGIAN B: SOALAN STRUKTUR

Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul.
1 Persamaan dan perbezaan sesebuah tamadun terletak kepada kriteria dan ciri-ciri
yang dimiliki. Berdasarkan pernyataan di atas, nyatakan:
(a) EMPAT (4) kriteria masyarakat bertamadun mengikut pandangan sarjana
Islam dan Barat.
(i)
(ii)
(iii)
(iv)
(b) DUA (2) ciri persamaan antara tamadun dalam aspek institusi keagamaan.
(i)
(ii)
(c) DUA (2) ciri perbezaan antara tamadun India dengan tamadun Islam dalam
aspek sosial.
Kedudukan Manusia
Perspektif Islam

Kedudukan Wanita
Perspektif Islam

(i)

(i)

(ii)

(ii)

Perspektif India

Perspektif India

(i)

(i)

(ii)

(ii)

2 Kebangkitan dan keruntuhan sesebuah tamadun banyak bergantung kepada

masyarakat.
Berdasarkan pernyataan di atas, senaraikan LIMA (5) faktor yang
mempengaruhi kemunculan dan keruntuhan tamadun.
(i)
(ii)

01Workbk_Bab1_1-10_F.indd 9

3/21/12 11:46:10 AM

10

BUKU REVISI TAMADUN ISLAM DAN TAMADUN ASIA 2E

(iii)
(iv)
(v)

BAHAGIAN C: SOALAN ESEI

Jawab satu soalan sahaja.
1 Bincangkan faktor pembentukan dan perkembangan sesebuah tamadun dan
relevansinya dengan pembinaan tamadun Malaysia.
2 Bincangkan peranan agama dan kepercayaan dalam pembentukan sesebuah
tamadun.
3 Bincangkan ciri-ciri asas yang membezakan antara sesuatu masyarakat
bertamadun dengan masyarakat tidak bertamadun.

01Workbk_Bab1_1-10_F.indd 10

3/21/12 11:46:10 AM