Tong Quan Nha May

môc lôc
phÇn thø nhÊt

giíi thiÖu tæng quan nhµ m¸y ®iÖn ph¶ l¹i
I . giíi thiÖu tæng nhµ m¸y
1. më ®Çu
2. chu tr×nh chÝnh cña h¬i vµ níc
3. chu tr×nh nhiªn liÖu (than).
phÇn thø nhÊt

giíi thiÖu tæng quan nhµ m¸y ®iÖn ph¶ l¹i
I . giíi thiÖu tæng nhµ m¸y
1. më ®Çu
1. Më ®Çu
D©y chuyÒn 2 nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i ®îc thiÕt kÕ víi c«ng suÊt
600MW hÖ thèng ®iÒu khiÓn gi¸m s¸t hiÖn ®¹i nhÊt cña níc ta hiÖn nay ngang
tÇm víi çc nhµ m¸y ®iÖn trªn thÕ giíi, ®ã lµ hÖ thèng ®iÒu khiÓn DCS
(Distributed Control System) cña Yokogawa. HÖ thèng ®iÒu khiÓn Turbine -
MARK V do h·ng GE cña Mü chÕ t¹o vµ l¾p ®Æt.
2. chu tr×nh chÝnh cña h¬i vµ níc
turbine
bé qu¸ m¸y ph¸t
nhiÖt
lß
b×nh ngng
b¬m ngng
bé h©m
2 van cÊp níc gia nhiÖt h¹

b¬m cÊp
gia nhiÖt cao
khö
khÝ
h×nh vÏ tæng quan chu tr×nh nhiÖt chÝnh nhµ m¸y

1
2
h×nh tæng quan chu tr×nh nhiÖt chÝnh cña nhµ m¸y
Chu tr×nh nhiÖt chÝnh cña nhµ m¸y ( ë ®©y nãi ®Õn chu tr×nh nhiÖt cña h¬i
vµ níc cßn chi tiÕt çc thiÕt bÞ vµ hÖ thèng khãi, giã, nhiªn liÖu…. giíi thiÖu ë
phÇn sau).
Chu tr×nh nhiÖt ë nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn lµ mét chu tr×nh khÐp kÝn cña h¬i vµ
níc.
H¬i níc sau khi ®îc sinh c«ng xong ë tÇng çnh cuèi Turbine h¹ ¸p ®îc ®i xuèng
b×nh ngng. H¬i ®i vµo trong b×nh ngng nhê hÖ thèng níc tuÇn hoµn ®i trong çc
èng (h×nh ch÷ U) gia nhiÖt bÒ mÆt lµm cho h¬i trong b×nh ngng tô l¹i thµnh níc.
h¬i tõ turbine xuèng
níc tuÇn hoµn vµo níc ra kªnh th¶i
b×nh ngng
Níc sau khi ra khái b×nh ngng sÏ vµo ®Çu hót b¬m ngng vµ b¬m ngng b¬m lªn
khö khÝ qua gia nhiÖt h¹ ¸p 1,2,3.
Khi níc ngng ®i trong ®êng èng cña b×nh gia nhiÖt h¹ ¸p níc sÏ ®îc gia nhiÖt
b»ng h¬i cöa trÝch Turbine h¹ ¸p. Níc sau khi qua çc b×nh gia nhiÖt h¹ ¸p ®· ®îc
t¨ng nhiÖt ®é lªn cao.
h¬i cöa trÝch h¬i h¬i cöa trÝch h¬i h¬i cöa trÝch h¬i
h2o vµo gnh 1 h2o vµo gnh 2 h2o vµo gnh 3
h2o ra gnh1 h2o ra gnh 2 h2o ®Õn khö khÝ
3
Níc sau khi qua çc b×nh gia nhiÖt h¹ ¸p sÏ ®Õn b×nh khö khÝ. ë b×nh khö khÝ
níc sÏ ®îc khö ®i çc khÝ hoµ tan cã ¶nh hëng ®Õn sù ph¸ huû vµ ¨n mßn kim
lo¹i….
Sau khi níc qua b×nh khö khÝ sÏ ®Õn ®Çu hót b¬m cÊp, khi níc ra khái b¬m
cÊp sÏ ®i qua hai van ®iÒu chØnh nã sÏ ®iÒu chØnh lu lîng níc sao cho phï hîp víi
t¶i cña lß.
Níc sau khi qua van ®iÒu chØnh sÏ ®i qua gia nhiÖt cao ¸p 5,6,7 ë ®©y níc l¹i
®îc gia nhiÖt mét lÇn n÷a ®Ó t¨ng nhiÖt ®é. VÒ cÊu tróc cña gia nhiÖt cao ¸p
gÇn gièng nh gia nhiÖt h¹ ¸p, h¬i cöa trÝch ®Õn gia nhiÖt cao ¸p lÊy tõ ®Çu ra
cña Turbine trung ¸p.
h¬i cöa trÝch h¬i h¬i cöa trÝch h¬i h¬i cöa trÝch h¬i
h2o vµo gnc 5 h2o vµo gnc 6 h2o vµo gnc 7
h2o ra gnc5 h2o ra gnc 6 h2o ®Õn bé h©m
Sau khi ®i qua gia nhiÖt cao ¸p níc ®îc ®i ®Õn bé h©m t¹i ®©y ngêi ta tËn
dông nhiÖt lîng cña khãi tho¸t ®Ó t¨ng nhiÖt ®é níc lªn mét cÊp n÷a ®Ó ®a vµo
bao h¬i.
Níc vµo trong bao h¬i ( h¬i trªn níc díi) níc l¹i tiÕp tôc ®îc ®a xuèng çc ®êng
èng sinh h¬i (§Æt ë têng lß) ®Ó nhËn nhiÖt tõ buång ®èt chuyÓn tõ níc sang h¬i,
tiÕp tôc ®a lªn bao h¬i t¹o thµnh h¬i b·o hoµ.
H¬i b·o hoµ nµy l¹i tiÕp tôc ®îc ®a sang bé qu¸ nhiÖt t¹o thµnh h¬i qu¸ nhiÖt
®a sang Turbine ®Ó sinh c«ng quay Turbine.
Turbine ®îc nèi ®ång trôc víi m¸y ph¸t ®iÖn khi Turbine quay m¸y ph¸t còng
quay theo vµ t¹o ra ®iÖn n¨ng.
2. chu tr×nh nhiªn liÖu (than)
HÖ thèng than cã chøc n¨ng bèc dì than tõ ®êng s«ng, ®êng s¾t vµ trén than
lÊy tõ çc má kh¸c nhau theo tû lÖ nhÊt ®Þnh ®Ó ®îc than hçn hîp cã chÊt lîng phï
hîp cung cÊp cho lß h¬i.
4
Than dïng cho nhµ m¸y ®îc cÊp tõ çc vïng má Hßn gai - CÈm ph¶. M¹o khª,
Vµng danh, Trµng b¹ch. Dù kiÕn than trén cã tû lÖ 40% Hßn gai - CÈm ph¶, trong
khi M¹o khª, Vµng danh, Trµng b¹ch mçi lo¹i 20%. Lîng than sö dông hµng n¨m
theo tÝnh to¸n vµo kho¶ng 1,6 triÖu tÊn, trong ®ã kho¶ng 2/3 ®îc bèc dì tõ ®êng
s«ng vµ 1/3 ®îc bèc dì tõ ®êng s¾t.
Thµnh phÇn chñ yÕu cña hÖ thèng bao gåm:
 C¶ng than cã 4 cÇu trôc bèc than n¨ng suÊt trung b×nh 170 tÊn/h , n¨ng suÊt
lín nhÊt lµ 340 tÊn/h .
 Tr¹m bèc dì than ®êng s¾t .
 HÖ thèng kho b·i chøa than.
 HÖ thèng b¨ng t¶i cã gåm 26 b¨ng tæng chiÒu dµi lµ 7893,7 mÐt (kho¶ng
çch çc b¨ng).
1. C¶ng than
N¨ng suÊt bèc dì lín nhÊt: 1,72 triÖu tÊn / n¨m.
C¶ng than cã chiÒu dµi 400 m cã thÓ bèc dì ®ång thêi 4 xµ lan, ®îc trang bÞ 4
cÇu trôc víi n¨ng suÊt bèc dì trung b×nh 170 tÊn/h/cÇu trôc. CÇu trôc di chuyÓn
trªn 2 ®êng ray ®Æt däc theo c¶ng, mçi mét cÇu trôc ®îc ph©n c«ng mét vïng lµm
viÖc cô thÓ, khi vËn hµnh b×nh thêng th× chØ 3 cÇu trôc lµm viÖc cßn mét chiÕc
dù phßng.
CÇu trôc bèc dì than tõ xµ lan b»ng gÇu ngo¹m ®æ vµo phÔu nhËn than. Bªn
díi phÔu nhËn than cã m¸y cÊp than ®a than xuèng b¨ng t¶i ®Ó chuyÓn th¼ng
vµo trén trong kho than kh« hoÆc ®a vµo dù tr÷ trong b·i chøa ngoµi trêi.
2. Tr¹m bèc dì than ®êng s¾t( Quang lËt toa )
Quang lËt toa ®îc trang bÞ c¬ cÊu lËt toa , cã kh¶ n¨ng bèc dì mét ®oµn tµu
than 20 toa x 50 tÊn/ toa trong thêi gian 2 giê. VËn tèc lËt 0,86V/ phót, 1 chu tr×nh
lËt 300 gi©y. N¨ng suÊt 600 tÊn/h, gåm 3 m¸y cÊp 200 tÊn/h, träng lîng QLT =
190.900 kg. N¨ng suÊt bèc dì lín nhÊt: 1 triÖu tÊn/ n¨m.
5
6
h×nh m« pháng hÖ thèng vËn chuyÓn nhiªn liÖu (than)
Quang lËt toa ho¹t ®éng nh sau: tõng toa tµu mét ®îc c¬ cÊu ®Þnh vÞ n¹p vµo c¬
cÊu lËt toa, c¬ cÊu nµy quay toa tµu mét gãc gÇn 160 0 ®Ó ®æ than xuèng phÔu
nhËn than ®Æt ë cèt ©m. §¸y phÔu cã m¸y cÊp ®Ó ®a than xuèng b¨ng t¶i
chuyÓn vµo trong kho than.
Toa rçng sau ®ã ®îc ®a ra khái thiÕt bÞ lËt toa b»ng thiÕt bÞ chuyÓn toa råi
®îc ®a sang ®uêng toa rçng.
3. HÖ thèng kho chøa than
Tæng søc chøa theo thiÕt kÕ 340.000 tÊn, bao gåm çc kho sau:
 Kho chøa than ngoµi trêi: 170.000T gåm 4 ®èng 60.000/ 40.000/ 40.000/
30.000 tÊn ( t¬ng øng lµ Hßn gai + CÈm ph¶/ M¹o khª / Vµng danh/Trµng
b¹ch ).
 Çc kho than kh«: 4 ®èng x 34.000 tÊn / mçi ®èng = 136. 000 tÊn.
 Kho chøa than dù phßng: ph©n cÊp 2 ®èng, mçi ®èng 17.000 tÊn.
 Kho chøa than ngoµi trêi.
Tæng søc chøa thiÕt kÕ lµ 170.000 tÊn.
Dïng ®Ó chøa than cha trén theo çc ®èng riªng cho tõng má.
§èng than Hßn gai - CÈm ph¶: 60.000 tÊn.
§èng than M¹o khª: 40.000 tÊn.
§èng than Vµng danh: 40.000 tÊn.
§èng than Trµng b¹ch: 30.000 tÊn.
Than bèc dì tõ c¶ng than vµ tõ quang lËt toa nÕu kh«ng ®a th¼ng vµo trén
trong kho than kh« sÏ ®îc ®a vµo dù tr÷ trong kho than nµy.
ViÖc ®a than vµo/ lÊy than ra khái kho ®îc thùc hiÖn nhê m¸y ®¸nh ®èng/ ph¸
®èng vµ m¸y ®¸nh ph¸ ®èng liªn hîp. Than lÊy ra tõ m¸y liªn hîp cã thÓ ®a th¼ng
7
vµo lß h¬i ®Ó ®èt hoÆc ®a sang trén ë kho than kh« råi sau ®ã míi ®îc cÊp vµo
lß.
 Çc kho than kh«
Gåm 4 kho 1A, 1 B, 2A, 2B, søc chøa mçi kho 34.000 tÊn, lµ kho than cã m¸i
che dïng ®Ó chøa than trén.
ViÖc ®a than vµo trén trong çc kho than kh« ®îc thùc hiÖn b»ng çc m¸y ®¸nh
®èng. ViÖc lÊy than ra khái kho ®Ó cÊp vµo lß h¬i ®îc thùc hiÖn b»ng çc m¸y
ph¸ ®èng.
ViÖc trén than ®îc tiÕn hµnh nh sau: than Hßn gai, CÈm ph¶i, M¹o khª, Vµng
danh, Trµng b¹ch ®a ®Õn tõ c¶ng than/ quang lËt toa hoÆc tõ b·i chøa than ngoµi
trêi lÇn lît ®îc r¶i ®Òu b»ng m¸y ®¸nh ®èng theo çc líp máng xen kÏ nhau. Khi
m¸y ph¸ ®èng lÊy than ra ®Ó cÊp vµo lß h¬i, lìi cµo cña m¸y lµm x¸o trén çc líp,
v× vËy than ®îc trén t¬ng ®èi ®ång ®Òu.
 Kho chøa than trén dù phßng khÈn cÊp.
Gåm 2 ®èng than trén, mçi ®èng 17.000 tÊn.
ViÖc ®a than vµo/ lÊy than ra khái çc ®èng ®îc thùc hiÖn bëi çc m¸y ®¸nh
®èng vµ ph¸ ®èng chung víi çc kho than kh«.
 M¸y ®o ®é Èm cña than: trang bÞ cho çc b¨ng t¶i 2A/B (tuyÕn b¨ng t¶i cÊp
than tõ kho vµo lß h¬i), b¨ng t¶i 13A/B (tuyÕn b¨ng t¶i tiÕp nhËn than tõ
c¶ng), b¨ng t¶i 18 (tuyÕn b¨ng t¶i tiÕp nhËn than tõ quang lËt toa).
 C©n than ®iÖn tö ®é chÝnh x¸c cao  0,25%: trang bÞ cho çc b¨ng t¶i
tuyÕn 4A/B (tuyÕn b¨ng t¶i cÊp than tõ kho vµo lß h¬i) vµ b¨ng t¶i 13A/B,
18.
 C©n than ®iÖn tö ®é chÝnh x¸c trung b×nh  1%: trang bÞ cho çc b¨ng t¶i
trªn cÇn cña m¸y ®¸nh ®èng vµ m¸y ®¸nh/ ph¸ ®èng liªn hîp.
 HÖ thèng lÊy mÉu than tù ®éng: trang bÞ cho b¨ng t¶i 3A/B (trªn tuyÕn b¨ng
t¶i cÊp than tõ kho vµo lß h¬i)
- Çc b¨ng t¶i ®îc nèi tiÕp víi nhau qua çc th¸p chuyÓn tiÕp cã çc c¬ cÊu
chuyÓn t¶i, vµ çc thiÕt bÞ phô trî ®Ó gióp cho b¨ng t¶i vËn hµnh æn ®Þnh, an
toµn trong hÖ thèng.
- HÖ thèng b¨ng t¶i ®îc trang bÞ tù ®éng ho¸ cao, gi¶m tèi thiÓu sè ngêi yªu cÇu
vËn hµnh. ChÕ ®é ch¹y tù ®éng lµ chÕ ®é vËn hµnh ®îc sö dông thêng xuyªn.
8
Trong chÕ ®é nµy, ngêi vËn hµnh chän chÕ ®é vËn hµnh ®· ®îc yªu cÇu khi
vËn chuyÓn than.
- ViÖc gi¸m s¸t sè lîng vµ chÊt lîng cña than trong hÖ thèng b¨ng t¶i ®îc thùc
hiÖn qua thiÕt bÞ c©n than, gi¸m s¸t ®é Èm, hÖ thèng lÊy mÉu than. H¬n n÷a,
hÖ thèng ®îc trang bÞ thiÕt bÞ nhÆt s¾t (t¸ch s¾t) vµ thiÕt bÞ ph¸t hiÖn kim
lo¹i. Çc m¸y cÊp kiÓu rung ®îc ®Æt ë vÞ trÝ thÝch hîp trong hÖ thèng vËn
chuyÓn than.
- Mét hÖ thèng níc vÖ sinh còng ®îc trang bÞ ®Ó lµm s¹ch çc b¨ng t¶i, níc sau
khi vÖ sinh ®îc th¶i vµo hÖ thèng níc th¶i bÈn.
- Nh÷ng ph¬ng tiÖn sö dông cho b¶o dìng, söa ch÷a b¨ng t¶i còng ®îc trang bÞ
nh têi (pa l¨ng), cÇu trôc vµ ®îc l¾p ®Æt ë mçi th¸p chuyÓn tiÕp.
- Çc b¨ng t¶i trong nhµ ®îc l¾p ®Æt theo tuyÕn ®¬n hoÆc kÐp.
B¨ng t¶i cã chiÒu réng B = 800 mm vµ 1000mm
- ViÖc vËn hµnh çc b¨ng t¶i ®îc thùc hiÖn tuÇn tù theo çc tuyÕn vËn chuyÓn
than, cã 3 chÕ ®é vËn hµnh cho b¨ng t¶i.
+ ChÕ ®é vËn hµnh t¹i chç.
+ ChÕ ®é vËn hµnh ®¬n lÎ.
+ ChÕ ®é vËn hµnh tù ®éng, theo tuÇn tù.
4 . TÝnh n¨ng-t¸c dông cña çc thiÕt bÞ l¾p ®Æt trong tuyÕn b¨ng t¶i
+ Çc b¨ng t¶i trong nhµ m¸y dïng ®Ó vËn chuyÓn than vµo kho dù tr÷ vµ çc
bunke cña lß h¬i, mçi b¨ng t¶i lµ mét thiÕt bÞ vËn t¶i ho¹t ®éng liªn tôc, b¨ng nä
kÕ tiÕp b¨ng kia qua èng chuyÓn t¶i ®Æt trong th¸p chuyÓn tiÕp.
+ D©y b¨ng ®îc chÕ t¹o b»ng çc líp v¶i ni lon ®an l¹i víi nhau, ®îc gäi lµ çc
líp m¹ng cèt. Tuú theo lo¹i b¨ng cã søc kÐo kh¸c nhau sÏ cã líp m¹ng cèt kh¸c nhau;
gi÷a çc líp m¹ng cèt cã çc líp cao su ®Ó dÝnh l¹i víi nhau; bÒ mÆt cña b¨ng ®îc
bäc b»ng mét líp cao su chÝn hoÆc cao su nh©n t¹o, ®Ó b¶o vÖ cho b¨ng gi¶m sù
mµi mßn vµ kh«ng bÞ h¬i níc x©m nhËp vµo bªn trong líp m¹ng cèt, ®Ó t¨ng tuæi
thä cho d©y b¨ng trong khi vËn hµnh, çc b¨ng t¶i hiÖn nay sö dông cho d©y
chuyÒn 2 nhµ m¸y Ph¶ L¹i lµ çc lo¹i b¨ng cã ký hiÖu 4PN150. D©y b¨ng dïng ®Ó
vËn chuyÓn hµng ho¸ (Trong nhµ m¸y dïng ®Ó vËn chuyÓn than). MÆt b¨ng mét
phÝa bao tang dÉn ®éng cßn phÝa kia bao tang c¨ng b¨ng.
+ Khung b¨ng ®îc l¾p ®Æt b»ng kÕt cÊu thÐp dïng ®Ó ®ì çc chi tiÕt trong
tuyÕn b¨ng.
9
+ ThiÕt bÞ c¨ng b¨ng ®îc l¾p ®Æt theo kiÓu c¬ cÊu c¨ng b¨ng b»ng ®èi träng
hoÆc theo c¬ c©ó c¨ng b¨ng b»ng trôc vÝt. ThiÕt bÞ c¨ng b¨ng sÏ t¹o nªn lùc c¨ng
ban ®Çu cho d©y b¨ng ®Ó gióp cho b¨ng t¶i vËn hµnh ®îc nhê lùc ma s¸t gi÷a
mÆt b¨ng vµ mÆt tang chñ ®éng vµ nã chèng ®îc sù trît cña b¨ng t¶i.
+ Bé phËn dÉn ®éng:
C¬ cÊu dÉn ®éng cña b¨ng t¶i bao gåm: §éng c¬ ®iÖn ®îc nèi víi hép gi¶m tèc
vµ tang chñ ®éng qua çc khíp nèi ®Ó thùc hiÖn viÖc dÉn ®éng b¨ng t¶i. §éng c¬
dïng ®Ó dÉn ®éng cho chuyÓn ®éng quay, hép gi¶m tèc dïng ®Ó gi¶m tèc ®é cña
®éng c¬ vµ t¨ng m« men kÐo, khíp nèi lµ bé phËn ®Ó truyÒn m« men quay tõ
®éng c¬ sang hép gi¶m tèc vµ tang chñ ®éng.
+ Phanh h·m: çc b¨ng t¶i ®îc trang bÞ phanh h·m dïng ®Ó phanh b¨ng t¶i ë
chÕ ®é b×nh thêng, dõng sù cè khi çc thiÕt bÞ b¶o vÖ t¸c ®éng ®Ó tr¸nh trêng
hîp b¨ng tr«i ngîc g©y sù cè trµn than, nhÊt lµ çc b¨ng t¶i nghiªng. Ngoµi ra nã cã
thÓ ngõng b¨ng ë bÊt kú vÞ trÝ nµo theo yªu cÇu cña c«ng t¸c söa ch÷a.
+ Tang ®æi híng:
§Ó t¨ng gãc «m cña mÆt b¨ng lªn tang dÉn ®éng lµm t¨ng lùc ma s¸t gi÷a b¨ng
víi mÆt tang, còng nh ®Ó gi¶m kho¶ng çch gi÷a hai nh¸nh b¨ng trªn vµ díi, ngêi ta
l¾p ®Æt çc tang ®æi híng.
Tang ®æi híng lµm nhiÖm vô ®æi híng chuyÓn ®éng cho d©y b¨ng khi vËn
hµnh.
Tang ®îc chÕ t¹o b»ng thÐp, trôc tang ®îc l¾p hai vßng bi ë hai ®Çu.
+ Con l¨n: Nh¸nh b¨ng trªn lµ nh¸nh c«ng t¸c (nh¸nh mang t¶i) nh¸nh b¨ng díi lµ
nh¸nh kh«ng t¶i, çc nh¸nh b¨ng ®îc ®ì b»ng çc con l¨n cã ®êng kÝnh lµ 127mm.
Çc con l¨n ®îc l¾p ®Æt trªn gi¸ ®ì vµ ®Æt trªn khung b¨ng; con l¨n nh¸nh trªn ®îc
l¾p ®Æt theo d¹ng h×nh lßng m¸ng, môc ®Ých ®Ó t¨ng n¨ng suÊt vËn chuyÓn
cña b¨ng vµ tr¸nh v·i than trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn. Gãc nghiªng cña con l¨n
c¹nh lµ 350. Con l¨n nh¸nh díi còng ®îc l¾p theo h×nh lßng m¸ng ®Ó ®ì d©y b¨ng
víi gãc nghiªng lµ 100.
ë çc vÞ trÝ ®u«i b¨ng (chç hép chÊt t¶i) con l¨n nh¸nh trªn ®îc sö dông lo¹i
con l¨n cã vá bäc cao su, môc ®Ých ®Ó gi¶m chÊn ®éng vµ t¨ng tuæi thä cña d©y
b¨ng vµ con l¨n nh¸nh díi ®îc l¾p ®Æt theo d¹ng ph¼ng, môc ®Ých ®Ó cho thanh
g¹t d¹ng ch÷ "A" n¹o hÕt ®îc than b¸m vµ t¹p vËt trªn mÆt b¨ng.
§Ó h¹n chÕ hiÖn tîng lÖch b¨ng khi vËn hµnh, ë bªn c¹nh cña nh¸nh b¨ng ®îc
l¾p con l¨n dÉn híng.
10
+ Thanh g¹t lµm s¹ch mÆt b¨ng:
- §Ó lµm s¹ch than b¸m trªn bÒ mÆt c«ng t¸c cña mÆt b¨ng (mÆt phÝa trªn)
ngêi ta cã l¾p hai c¬ cÊu lµm s¹ch mÆt b¨ng ë phÝa ®Çu b¨ng ®ã lµ thanh g¹t
d¹ng ch÷ "H" dïng ®Ó lµm s¹ch th« bÒ mÆt b¨ng, vµ thanh g¹t h×nh ch÷ "U" ®Ó
lµm s¹ch tinh bÒ mÆt b¨ng, vÞ trÝ cña thanh g¹t h×nh ch÷ "U" ®îc lµm s¹ch b»ng
hÖ thèng níc phun tù ®éng khi cã than b¸m ë bÒ mÆt, cã mét thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn
phun níc cho c¬ cÊu nµy.
- §Ó lµm s¹ch than b¸m hoÆc çc t¹p vËt trªn bÒ mÆt cña nh¸nh kh«ng t¶i, ngêi
ta l¾p 2 thanh g¹t d¹ng ch÷ "A" ®Æt ë phÝa ®u«i b¨ng .
 Lu ý: Çc lìi g¹t cña thanh g¹t ph¶i lu«n tú s¸t vµo mÆt b¨ng.
-§Ó lµm s¹ch bÒ mÆt cña çc tang dÉn ®éng ngêi ta cã l¾p çc bé n¹o b»ng kim
lo¹i.
+ Hép dì t¶i - èng chuyÓn t¶i - hép chÊt t¶i.
-Hép dì t¶i ®îc l¾p ®Æt b»ng kÕt cÊu thÐp, ®Æt ë vÞ trÝ ®Çu b¨ng, bªn trong
cã l¾p tÊm ch¾n chèng va ®Ëp vµ chèng mµi mßn. T¸c dông cña hép ®Ó dì t¶i tõ
mÆt tang chñ ®éng, chèng than r¬i v·i ra ngoµi vµ ng¨n bôi trong qu¸ tr×nh dì
hµng (than).
- èng chuyÓn t¶i ®îc l¾p ®Æt b»ng kÕt cÊu thÐp, èng cã tiÕt diÖn lµ h×nh
vu«ng hoÆc h×nh ch÷ nhËt; èng chuyÓn t¶i ®îc nèi tõ b¨ng nä sang b¨ng kia, t¹i
çc vÞ trÝ cã than ®æ xuèng, ë bªn trong èng ®ùoc lãt mét líp chèng mµi mßn. T¸c
dông cña èng chuyÓn t¶i ®Ó chuyÓn than tõ b¨ng nµy sang b¨ng kh¸c vµ ng¨n bôi
trong qu¸ tr×nh chuyÓn than.
- Hép chÊt t¶i ®îc l¾p ®Æt b»ng kÕt cÊu thÐp vµ ®Æt ë vÞ trÝ ®u«i b¨ng, ë
hai bªn vµ phÝa tríc cña hép ®îc l¾p ®Æt diÒm ch¾n b»ng cao su ®Ó tr¸nh r¬i v·i
than lµm kÝn hép ®ång thêi ng¨n chÆn bôi trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn than. T¸c
dông cña hép chÊt t¶i ®Ó nhËn than tõ b¨ng t¶i phÝa tríc, chèng r¬i v·i vµ ng¨n
bôi.
+ ThiÕt bÞ c¨ng b¨ng: bao gåm tang c¨ng b¨ng vµ ®èi träng hoÆc trôc vÝt c¨ng
b¨ng
VÞ trÝ l¾p ®Æt ë gÇn ®Çu hoÆc ®u«i b¨ng. T¸c dông ®Ó lµm c¨ng çc
nh¸nh b¨ng t¶i vµ lùc ma s¸t gi÷a mÆt b¨ng vµ tang chñ ®éng; Chèng trît cho b¨ng.
+ ThiÕt bÞ chia than:
- ThiÕt bÞ chia than ®îc chia lµm hai lo¹i:
+ ThiÕt bÞ chia than kiÓu con thoi ®îc l¾p ®Æt ë ®Çu b¨ng.
11
+ ThiÕt bÞ chia than kiÓu çnh lËt ®îc l¾p ®Æt ë vÞ trÝ trung gian gi÷a
b¨ng t¶i nµy víi b¨ng t¶i kh¸c.
- ThiÕt bÞ chia than dïng ®Ó chia than sang tuyÕn nµy hoÆc sang tuyÕn kh¸c
tuú theo ph¬ng thøc cÊp than.
+ ThiÕt bÞ dì than xuèng bunke cña lß h¬i. ThiÕt bÞ nµy ®îc l¾p ®Æt trªn
b¨ng t¶i 1A vµ 1B, thiÕt bÞ ®îc di chuyÓn trªn ®êng ray vµ däc çc bunke cña lß
h¬i. Nã nhËn than tõ b¨ng t¶i 1A hoÆc 1B, sau ®ã than ®îc ®æ xuèng 1 çi m¸ng
qua èng rãt vµ cÊp cho çc bun ke chøa than cña lß h¬i.
+ Sµng rung:
§îc l¾p ®Æt ë b¨ng t¶i 14A, 14B, 18 khi vËn hµnh sÏ ®îc rung ®Ó chuyÓn than
xuèng b¨ng t¶i phÝa díi, vµ t¸ch çc t¹p chÊt lín cã kÝch thíc lín h¬n 100mm ®a ra
ngoµi çc phÔu rãt.
+ ThiÕt bÞ c©n than:
- C©n than ®îc l¾p ®Æt trªn çc b¨ng t¶i 13A, 13B, 4A, 4B, 18 vµ b¨ng t¶i trªn
m¸y ®¸nh ®èng, m¸y ®¸nh -ph¸ ®èng liªn hîp.
- C©n than ®îc ho¹t ®éng cïng víi b¨ng t¶i, nã sÏ c©n liªn tôc lîng than trªn mÆt
b¨ng khi than ®a vµo kho dù tr÷ hoÆc than ®a lªn çc bun ke lß h¬i.
+ ThiÕt bÞ t¸ch s¾t: ThiÕt bÞ t¸ch s¾t ®îc l¾p ®Æt ë ®Çu çc b¨ng t¶i sè 18,
14A, 14B. ThiÕt bÞ nµy cã nhiÖm vô hót tÊt c¶ çc s¾t nhiÔm tõ tÝnh cã lÉn
trong than, ®Ó h¹n chÕ g©y sù cè cho çc b¨ng t¶i vµ m¸y nghiÒn than. S¾t trªn
bÒ mÆt nam ch©m sÏ ®îc ®a ra vÞ trÝ quy ®Þnh.
+ ThiÕt bÞ ph¸t hiÖn kim lo¹i:
ThiÕt bÞ ph¸t hiÖn kim lo¹i ®îc l¾p ®Æt trªn b¨ng t¶i sè 5, 6, 7. ThiÕt bÞ nµy
cã nhiÖm vô dß tÊt c¶ çc kim lo¹i (kÓ c¶ nh÷ng kim lo¹i kh«ng nhiÔm tõ tÝnh) cã
lÉn trong than, ®Ó h¹n chÕ g©y sù cè cho çc b¨ng t¶i. Khi trªn b¨ng cã kim lo¹i
lÉn ë trong than thiÕt bÞ sÏ ®¸nh dÊu vÞ trÝ cã kim lo¹i vµ t¸c ®éng dõng b¨ng ,
kim lo¹i sÏ ®îc nhÆt ra b»ng tay.
+ ThiÕt bÞ gi¸m s¸t ®é Èm ®îc l¾p dÆt ë b¨ng t¶i. ThiÕt bÞ nµy vËn hµnh cïng
víi b¨ng t¶i vµ cã nhiÖm vô theo dâi ®é Èm cña than khi vËn chuyÓn vµo kho vµ
®é Èm cña than tõ kho lªn bun ke than nguyªn cña lß.
+ ThiÕt bÞ lÊy mÉu than: §îc l¾p ®Æt trªn b¨ng t¶i, nã gåm cã thiÕt bÞ lÊy
mÉu s¬ cÊp vµ thiÕt bÞ lÊy mÉu thø cÊp, sau ®ã ®a vµo thïng chøa.
12
ThiÕt bÞ lÊy mÉu ®îc vËn hµnh cïng b¨ng t¶i nã thùc hiÖn lÊy mÉu than thêng
xuyªn theo chu kú. Khi than ®îc lÊy mÉu xong sÏ ®îc ®em vÒ ph©n tÝch chÊt l-
îng cña than.
+ Çc tiÕp ®iÓm chèng t¾c ®îc bè trÝ ë cuèi b¨ng t¶i vµ ®Æt trong èng
chuyÓn t¶i; khi cã than bÞ ø ®äng ë hép chÊt t¶i tiÕp ®iÓm sÏ t¸c ®éng lµm dõng
b¨ng t¶i, ®Ó kh«ng g©y sù cè trµn than.
+ Çc tiÕp ®iÓm giíi h¹n b¶o vÖ mÆt b¨ng khái bÞ lÖch t¬ng ®èi so víi ®êng
t©m däc cña b¨ng t¶i, nã kh«ng vît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp lµ 30mm (trÞ sè nµy
®îc x¸c ®Þnh trong qu¸ tr×nh ch¹y thö vµ hiÖu chØnh). Khi b¨ng t¶i ch¹y lÖch t¸c
®éng vµo tiÕp ®iÓm nµy th× b¨ng sÏ tù ®éng dõng. TiÕp ®iÓm chèng lÖch b¨ng
®îc l¾p ®Æt ë vÞ trÝ ®Çu vµ ®u«i b¨ng.
Ngoµi ra trong b¨ng t¶i cßn ®îc l¾p ®Æt çc bé c¶m biÕn b¶o vÖ tèc ®é, b¶o
vÖ qu¸ t¶i, b¶o vÖ nhiÖt cña ®éng c¬, hép gi¶m tèc vµ khíp nèi thuû lùc, tiÕp
®iÓm giíi h¹n hµnh tr×nh cña c¬ cÊu c¨ng b¨ng, bé c¶m biÕn b¶o vÖ ®é song
song cña mÆt tang, bé c¶m biÕn b¸o møc dÇu cña hép gi¶m tèc, çc c«ng t¾c giíi
h¹n hµnh tr×nh cña thiÕt bÞ chia than, thiÕt bÞ dì than xuèng bun ke, cßi b¸o tÝn
hiÖu tríc khi ch¹y b¨ng..v..v..
- Çc liªn ®éng:Liªn ®éng ®îc l¾p ®Æt trong çc chÕ ®é vËn hµnh cña b¨ng t¶i
bao gåm: çc kho¸ liªn ®éng dÉn ®éng, çc kho¸ liªn ®éng qu¸ tr×nh, çc kho¸ liªn
®éng tuÇn tù.
+ Hép khëi ®éng vµ dõng:
Çc b¨ng t¶i thêng cã 2 hép, 1 hép khëi ®éng vµ hép dõng ë ®Çu b¨ng, 1 hép dõng
ë cuèi b¨ng, nh÷ng b¨ng t¶i cã chiÒu dµi lín ®îc l¾p thªm mét hép dõng ë gi÷a.
+ Çc hÖ thèng kh¸c:
Çc b¨ng t¶i ®Òu ®îc l¾p ®Æt lan can b¶o vÖ, cÇu thang ®i l¹i, hÖ thèng
chiÕu s¸ng, hÖ thèng níc cøu ho¶, hÖ thèng níc vÖ sinh, çc pa l¨ng phôc vô b¶o d-
ìng vµ söa ch÷a....
iii. tæng quan vÒ turbine

iii.1. turbine
M« t¶ chung vµ ®Æc tÝnh kü thuËt cña tuarbine270T 422/423.
1. Tua bin- m¸y ph¸t lµ mét tæ m¸y hîp bé cã qu¸ nhiÖt trung gian víi phÇn h¹ ¸p
dßng ch¶y kÐp, ®îc ®Æt trªn cïng mét trôc do h·ng GE cña Mü chÕ t¹o.
13
2. Tua bin h¬i níc kiÓu 270T 422/423 víi c«ng suÊt ®Þnh møc 300 MW dïng ®Ó
trùc tiÕp quay m¸y ph¸t ®iÖn kiÓu 290T 422/423 ®îc lµm m¸t b»ng hydro víi thiÕt bÞ
kÝch thÝch tÜnh.
3. CÊu t¹o tua bin gåm 3 phÇn: cao ¸p, trung ¸p vµ h¹ ¸p. PhÇn cao ¸p gåm 8 tÇng
çnh, trung ¸p: 7 tÇng çnh vµ h¹ ¸p: 12 tÇng çnh ®èi xøng vÒ 2 phÝa (mçi phÝa 6
tÇng). PhÇn cao ¸p vµ trung ¸p ®îc chÕ t¹o chung mét th©n, r« to cao ¸p vµ trung ¸p
®îc thiÕt kÕ chung mét trôc. R« to vµ th©n tua bin phÇn h¹ ¸p ®îc chÕ t¹o riªng. R« to
phÇn trung ¸p vµ h¹ ¸p ®îc nèi víi nhau b»ng khíp nèi cøng.
4. Çc tÇng cao ¸p ®îc ®Æt ë vïng cã kÕt cÊu th©n kÐp mµ øng lùc vµ øng suÊt
nhiÖt trong vïng nµy lµ nhá nhÊt. PhÇn th©n bªn ngoµi tua bin cao-trung ¸p ®îc ®óc
liÒn khèi b»ng thÐp hîp kim chÞu nhiÖt. Th©n tua bin ®îc ®ì t¹i ®êng t©m n»m
ngang cña nã ®Ó tr¸nh sù lÖch t©m gi÷a th©n vµ r« to khi th©n tua bin ®îc sÊy nãng
vµ gi·n në. Th©n tua bin ®îc chèt t¹i 2 ®Çu theo ®êng t©m th¼ng ®øng ®Ó ®Þnh
t©m theo ph¬ng híng kÝnh.
Th©n phÝa trong phÇn cao- trung ¸p ®îc ®ì trong phÇn th©n ngoµi trªn 4 tÊm
®Öm vµ ®îc ®Þnh vÞ däc trôc b»ng çch l¾p méng. Çc nªm chÌn ®îc sö dông trªn çc
tÊm ®Öm ®ì ®Ó ®¶m b¶o sù c¨n chØnh chÝnh x¸c theo ph¬ng th¼ng ®øng vµ cã bÒ
mÆt cøng ®Ó lo¹i trõ sù mµi mßn g©y ra do sù di chuyÓn t¬ng ®èi cña th©n bªn
trong khi nã gi·n në. Th©n bªn trong ®îc chèt víi th©n bªn ngoµi theo çc ®êng t©m
th¼ng ®øng phÝa trªn vµ phÝa díi ®Ó ®Þnh vÞ nã theo ph¬ng híng kÝnh.
5. Vá bäc h¬i tho¸t phÇn h¹ ¸p ®îc chÕ t¹o b»ng thÐp kÕt cÊu dïng ph¬ng ph¸p
hµn. Vá h¬i tho¸t bªn trong t¸ch riªng víi vá bªn ngoµi vµ ®îc ®ì trong vá bäc bªn ngoµi
b»ng 4 tÊm ®Öm ®ì. Vá bªn trong ®îc chèt víi vá bäc bªn ngoµi ®Ó ®Þnh vÞ híng
trôc vµ híng t©m. Tuy nhiªn nã cã thÓ gi·n në tù do khi cã sù thay ®æi nhiÖt. Vá bäc
phÇn h¬i tho¸t ®îc ®Þnh vÞ víi nÒn gÇn t©m cöa tho¸t ®Ó tr¸nh di chuyÓn däc trôc
vµ híng kÝnh.
Vá bäc phÇn h¬i tho¸t gåm gèi ®ì 2,3,4, nèi gi÷a r« to cao vµ h¹ ¸p, nèi gi÷a r« to
h¹ ¸p vµ m¸y ph¸t cã kÌm theo thiÕt bÞ quay trôc. èng liªn th«ng gi÷a phÇn trung ¸p vµ
h¹ ¸p gåm çc mèi nèi gi·n në ®Ó hÊp thô sù gi·n në nhiÖt cña ®êng èng, tr¸nh g©y ra
çc øng lùc trªn çc bé phËn cña tua bin.
6. Tua bin cã 2 r« to (cao-trung ¸p vµ h¹ ¸p), mçi r« to ®îc ®ì bëi 2 æ ®ì cæ trôc
riªng. Hai r« to ®îc nèi víi nhau b»ng khíp nèi cøng b¾t b»ng bu l«ng vµ ®îc ®Þnh vÞ
däc trôc bëi æ ®ì chÆn ®Æt ë bÖ ®ì tríc cña tua bin (gèi 1).
14
BÖ ®ì tríc ®îc dÉn híng theo ®êng t©m trªn tÊm bÖ cña nã sao cho nã ®îc cè
®Þnh theo ph¬ng híng kÝnh nhng cã thÓ trît tù do theo híng däc trôc.Th©n r« to ®îc
chÕ t¹o b»ng thÐp hîp kim dïng ph¬ng ph¸p rÌn. Nã ®îc gia c«ng ®Ó t¹o thµnh mét
khèi gåm trôc, ®Üa ®éng, cæ trôc vµ bÝch khíp nèi.
7. Çc çnh ®éng tua bin ®îc chÕ t¹o tõ thÐp çn (hîp kim s¾t-cr«m) ®Ó chèng l¹i sù
¨n mßn vµ mµi mßn cña dßng h¬i. Çc çnh ®éng ®îc l¾p chÆt b»ng méng ®u«i Ðn ®-
îc gia c«ng trªn ®Üa ®éng. §ai b¶o vÖ b»ng kim lo¹i ®îc sö dông ®Ó nèi gi»ng çc ®Çu
çnh víi nhau b»ng çch ghÐp méng trªn ®Ønh çnh.
Trªn çc çnh tÇng cuèi cïng, çc çnh ®éng ®îc trang bÞ líp b¶o vÖ cøng ®Ó chèng
mµi mßn do h¬i Èm. Çc v¸ch ng¨n vßi phun ®îc chÕ t¹o tõ thÐp hîp kim s¾t - cr«m vµ
®îc l¾p r¸p thµnh çnh tÜnh b»ng çch hµn hoÆc ®óc.
8. Tua bin cã hÖ thèng ph©n phèi h¬i gåm 4 côm vßi phun, 4 van ®iÒu khiÓn phÇn
cao ¸p. Hai van ®Æt ë nöa trªn vµ hai van ®Æt ë nöa díi th©n ngoµi tua bin cao ¸p. Çch
bè trÝ nµy t¹o ra viÖc sÊy th©n tua bin ®îc ®ång ®Òu h¬n vµ gi¶m thiÓu sù biÕn d¹ng
nhiÖt.
15
§Çu vµo van ®iÒu khiÓn ®îc trang bÞ çc mèi nèi gi·n në kiÓu vßng trît ®Ó cho
phÐp chuyÓn ®éng t¬ng ®èi theo bÊt kú híng nµo mµ vÉn duy tr× ®îc ®é kÝn khÝt.
§Çu vµo phÇn trung ¸p cã 2 van t¸i nhiÖt kÕt hîp ®îc ®Æt ë phÇn th©n phÝa díi tua
bin trung ¸p (van stop vµ van chÆn chung mét th©n van).
9. H¬i ¸p suÊt cao tõ lß ®i qua 2 van stop chÝnh vµ 4 van ®iÒu khiÓn vµo tua bin
cao ¸p vµ ch¶y däc vÒ phÝa ®Çu tua bin cña tæ m¸y. Sau khi sinh c«ng ë phÇn ço ¸p,
dßng h¬i ®îc ®a qua hÖ thèng t¸i nhiÖt l¹nh tíi bé qu¸ nhiÖt trung gian cña lß h¬i. H¬i
®îc qu¸ nhiÖt trung gian qua hÖ thèng t¸i nhiÖt nãng vµ 2 van t¸i nhiÖt tæ hîp ®i vµo
phÇn tua bin trung ¸p vµ ch¶y däc híng vÒ phÝa m¸y ph¸t. Sau khi qua tua bin trung
¸p, dßng h¬i ®i qua èng chuyÓn tiÕp ®¬n tíi tua bin h¹ ¸p, ë ®©y dßng h¬i ®îc chia
lµm hai phÇn: mét nöa ch¶y däc vÒ phÝa m¸y ph¸t vµ nöa cßn l¹i ch¶y däc vÒ phÝa
®Çu tua bin cña tæ m¸y, sau ®ã ®i vµo b×nh ngng kiÓu bÒ mÆt ®îc ®Æt ë ngay díi
tua bin h¹ ¸p.
ViÖc bè trÝ híng cña dßng h¬i trong tua bin ®i ngîc chiÒu nhau môc ®Ých lµ ®Ó
khö lùc däc trôc r« to do dßng h¬i g©y ra.
10. Tua bin ®îc tÝnh to¸n ®Ó lµm viÖc víi çc th«ng sè ®Þnh møc sau:
- ¸p suÊt h¬i míi tríc van stop chÝnh: 169 kg/cm2.
- NhiÖt ®é h¬i míi tríc van stop chÝnh: 5380C.
- Lu lîng h¬i míi: 921.763 kg/h.
- ¸p suÊt h¬i tríc van stop t¸i nhiÖt: 43 kg/cm2.
- NhiÖt ®é h¬i tríc van stop t¸i nhiÖt: 5380C.
- Lu lîng h¬i t¸i nhiÖt: 817.543 kg/h.
- Ch©n kh«ng b×nh ngng: 51 mmHg.
11. Mçi tæ m¸y cã mét hÖ thèng h¬i chÝnh t¬ng tù nh nhau ®Ó cung cÊp h¬i cho
tua bin. HÖ thèng h¬i chÝnh ®a h¬i qu¸ nhiÖt tõ lß h¬i tíi 2 van stop chÝnh, sau ®ã
qua çc van ®iÒu chØnh vµo tua bin cao ¸p.
HÖ thèng h¬i chÝnh cßn cho phÐp ®i t¾t tíi 60% lu lîng h¬i chÝnh (hÖ thèng
®i t¾t cao ¸p cã kÌm theo thiÕt bÞ gi¶m «n) tíi hÖ thèng t¸i nhiÖt l¹nh ë ®iÒu kiÖn më
hÕt çc van tua bin (van stop vµ van ®iÒu chØnh) khi sa th¶i phô t¶i, ngõng sù cè tua
bin hoÆc khëi ®éng vµ dõng tæ m¸y.
Ngoµi ra, hÖ thèng h¬i chÝnh cßn cung cÊp h¬i dù phßng cho hÖ thèng h¬i tù dïng.
Çc th«ng sè cña hÖ thèng h¬i chÝnh:
- ¸p suÊt: 169 kg/cm2.
- NhiÖt ®é: 5380C.
16
- Lu lîng: 921.763 kg/h.
Çc th«ng sè cña hÖ thèng h¬i ®i t¾t cao ¸p:
- NhiÖt ®é: 5380C.
- Lu lîng: 553.058 kg/h.
12. Mçi tæ m¸y cã mét hÖ thèng t¸i nhiÖt l¹nh t¬ng tù nh nhau ®Ó cung cÊp h¬i
cho bé qu¸ nhiÖt trung gian cña lß h¬i. HÖ thèng t¸i nhiÖt l¹nh dÉn h¬i trùc tiÕp tõ
®Çu ra cña tua bin cao ¸p tíi ®Çu vµo bé qu¸ nhiÖt trung gian. Nã còng trùc tiÕp ®a
h¬i cao ¸p ®i t¾t tõ hÖ thèng h¬i chÝnh tíi bé qu¸ nhiÖt trung gian. HÖ thèng t¸i
nhiÖt l¹nh cã bè trÝ thiÕt bÞ gi¶m «n h¬i ®Ó ®iÓu chØnh nhiÖt ®é h¬i ®Çu ra bé
qu¸ nhiÖt trung gian. HÖ thèng t¸i nhiÖt l¹nh cßn cung cÊp h¬i cho cho b×nh gia
nhiÖt cao sè 6 vµ hÖ thèng h¬i tù dïng.
Çc th«ng sè cña hÖ thèng t¸i nhiÖt l¹nh:
- NhiÖt ®é: 3470C.
- Lu lîng: 817.543 kg/h.
13. Mçi tæ m¸y cã mét hÖ thèng t¸i nhiÖt nãng t¬ng tù nhau ®Ó cung cÊp h¬i cho
phÇn tua bin trung ¸p. HÖ thèng t¸i nhiÖt nãng dÉn h¬i tõ ®Çu ra bé qu¸ nhiÖt trung
gian qua 2 van t¸i nhiÖt kÕt hîp tíi tua bin trung ¸p.
HÖ thèng t¸i nhiÖt nãng cßn cho phÐp h¬i ®i t¾t 60% lu lîng h¬i t¸i nhiÖt (hÖ
thèng ®i t¾t h¹ ¸p cã kÌm theo thiÕt bÞ gi¶m «n) qua tua bin trung ¸p tíi b×nh ngng ë
®iÒu kiÖn më hÕt çc van tua bin khi sa th¶i phô t¶i, ngõng sù cè tua bin hoÆc khëi
®éng vµ dõng tæ m¸y.
Çc th«ng sè cña hÖ thèng t¸i nhiÖt nãng:
- NhiÖt ®é: 5380C.
- Lu lîng: 817.543 kg/h.
14. Mçi tæ m¸y cã mét hÖ thèng h¬i trÝch t¬ng tù nh nhau ®Ó cung cÊp h¬i trÝch
tõ tua bin cho çc b×nh gia nhiÖt. HÖ thèng h¬i trÝch cung cÊp h¬i tõ çc cöa trÝch
tua bin vµ tõ hÖ thèng t¸i nhiÖt l¹nh cho çc b×nh gia nhiÖt ®Ó lµm t¨ng nhiÖt ®é
níc cÊp cho lß h¬i, lµm t¨ng hiÖu suÊt chu tr×nh nhiÖt.
- Cöa trÝch sè 1 lÊy h¬i tõ ®êng t¸i nhiÖt l¹nh (®Çu ra tua cña bin cao ¸p) cÊp
cho b×nh gia nhiÖt cao sè 6.
17
- Cöa trÝch sè 2 tõ tÇng 11 tua bin trung ¸p cÊp h¬i cho b×nh gia nhiÖt cao sè 7
(h¬i trÝch nµy tiÕp tôc cÊp cho b×nh gia nhiÖt cao sè 5 sau khi ra khái b×nh gia
nhiÖt sè 7) vµ cÊp cho hÖ thèng h¬i tù dïng.
- Cöa trÝch sè 3 tõ tÇng 15 tua bin trung ¸p cÊp h¬i cho b×nh khö khÝ.
- Cöa trÝch sè 4 tõ tÇng 16 tua bin h¹ ¸p (cöa trÝch kÐp) cÊp h¬i cho b×nh gia
nhiÖt h¹ 3.
- Cöa trÝch sè 5 tõ tÇng 18 tua bin h¹ ¸p (cöa trÝch kÐp) cÊp h¬i cho b×nh
gia nhiÖt h¹ 2.
- Cöa trÝch sè 6 tõ tÇng 19 tua bin h¹ ¸p (gåm 4 cöa trÝch riªng rÏ kh«ng cã
van chÆn) cÊp h¬i cho b×nh gia nhiÖt h¹ 1.
Çc th«ng sè cöa trÝch tua bin:
- Cöa trÝch sè 1: 48,7 kg/cm2, 3490C.
- Cöa trÝch sè 2: 22,7 kg/cm2, 4380C, 71.952 kg/h.
- Cöa trÝch sè 3: 7,8 kg/cm2, 3060C, 33.938 kg/h.
- Cöa trÝch sè 4: 4,1 kg/cm2, 2450C, 31.058 x2 kg/h.
- Cöa trÝch sè 5: 0,5 kg/cm2, 1240C, 15.797 x2 kg/h.
- Cöa trÝch sè 6: - 0,323 kg/cm2, 900C, 18.365 x 4 kg/h.
15. Tua bin ®îc trang bÞ hÖ thèng dÇu b«i tr¬n/dÇu chÌn vµ dÇu thuû lùc (cã
quy tr×nh riªng). HÖ thèng dÇu b«i tr¬n/dÇu chÌn ®Ó cung cÊp dÇu b«i tr¬n
cho çc gèi ®ì tua bin-m¸y ph¸t vµ ®Ó chÌn khÝ hydro trong th©n m¸y ph¸t
khái ph× ra ngoµi. HÖ thèng dÇu thuû lùc cung cÊp dÇu ¸p suÊt cao kÕt hîp víi
hÖ thèng ®iÒu khiÓn ®iÖn-thuû lùc ®Ó ®iÒu khiÓn sù vËn hµnh cña tua bin.
16. R« to cña tua bin quay theo chiÒu ngîc kim ®ång hå nÕu nh×n tõ phÝa
bÖ ®ì tríc (gèi 1).
17. Tua bin ®îc trang bÞ thiÕt bÞ quay trôc dïng ®Ó quay chËm r« to tua bin
3-4 vßng/phót khi sÊy hoÆc lµm nguéi tua bin trong qu¸ tr×nh khëi ®éng hoÆc
ngõng m¸y, ®Ó tr¸nh cong trôc r« to tua bin.
ThiÕt bÞ quay trôc ®îc bè trÝ t¹i gèi 4 cña tua bin, bao gåm hép gi¶m tèc, c¬
cÊu cµi khíp ®iÖn- khÝ nÐn, mét m« t¬ dÉn ®éng chÝnh ®Æt th¼ng ®øng
vµ mét m« t¬ cµi khíp ®Æt trªn ®Ønh m« t¬ chÝnh vµ ®îc nèi ®ång trôc. DÇu
b«i tr¬n cho thiÕt bÞ quay trôc ®îc cÊp tõ hÖ thèng dÇu b«i tr¬n tua bin.
ThiÕt bÞ quay trôc cã thÓ ®îc cµi khíp b»ng tay hoÆc th«ng qua c¬ cÊu cµi
khíp tõ xa b»ng ®iÖn- khÝ nÐn. ThiÕt bÞ quay trôc lu«n vËn hµnh ë chÕ ®é
18
®îc cµi khíp hoµn toµn tríc khi m« t¬ chÝnh lµm viÖc (m« t¬ cµi khíp ch¹y tr-
íc, sau 10 gi©y m« t¬ chÝnh sÏ ch¹y vµ ngõng m« t¬ cµi khíp).
18. Tua bin ®îc thiÕt kÕ çc hép h¬i chÌn trôc r« to víi vá tua bin. Môc ®Ých cña
nã lµ ®Ó h¹n chÕ dßng h¬i lät qua khe hë gi÷a trôc vµ vá tua bin, vµ ®Ó chÌn
çc khe hë nµy ng¨n ngõa sù rß rØ h¬i tõ phÇn cao ¸p ra khÝ quyÓn vµ tr¸nh
kh«ng khÝ lät vµo phÇn h¹ ¸p tua bin.
Hép chÌn lµ thiÕt bÞ tiÕt lu h¬i bao gåm çc r¨ng tÜnh vµ ®éng ®îc bè trÝ
®ång t©m víi çc khe hë híng kÝnh nhá. Hép chÌn lµm viÖc b»ng nguån h¬i
chÌn lÊy tõ hÖ thèng h¬i tù dïng cña tæ m¸y. Çc th«ng sè cña h¬i chÌn nh sau:
¸p suÊt 0,25 kg/cm2, nhiÖt ®é:150-2600C.
H¬i sau khi chÌn trôc ®îc ®a vÒ hÖ thèng hót h¬i chÌn nhê çc qu¹t hót. HÖ
thèng chÌn trôc tua bin ®îc thiÕt kÕ cã kh¶ n¨ng tù chÌn ë t¶i 50%.
19. PhÝa díi tua bin h¹ ¸p cã bè trÝ b×nh ngng h¬i kiÓu bÒ mÆt. Môc ®Ých
chÝnh cña nã lµ ®Ó t¹o ¸p suÊt thÊp tÇng cuèi tua bin, lµm t¨ng hiÖu suÊt chu
tr×nh nhiÖt vµ ngng ®äng lîng h¬i tho¸t t¹o ra níc ngng s¹ch cung cÊp cho lß
h¬i, t¹o thµnh chu tr×nh kÝn.
20. Ngoµi ra, ®Ó phôc vô cho vËn hµnh tua bin cßn cã çc hÖ thèng thiÕt bÞ
phô kh¸c mµ kh«ng ®Ò cËp ë quy tr×nh nµy. H·y tham kh¶o çc Quy tr×nh vÒ
thiÕt bÞ phô tua bin (cã quy tr×nh riªng).
iii.2. hÖ thèng níc ngng

Ch¬ng 1 : M« t¶ hÖ thèng vµ th«ng sè kü thuËt.
ThiÕt bÞ ngng tô gåm çc thiÕt bÞ sau :

 B×nh ngng.
 Hai b¬m ngng .
 Ejec t¬.
19
hÖ thèng níc ngng
B×nh ngng, do h·ng Holtec chÕ t¹o, lµ thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt kiÓu bÒ mÆt,
môc ®Ých lµ ®Ó t¹o ra ¸p suÊt thÊp sau tÇng cuèi cïng cña tua bin vµ ®Ó ngng
®äng lîng h¬i tho¸t t¹o ra níc ngng s¹ch cÊp cho lß h¬i. Ngoµi ra trong b×nh ngng
cßn x¶y ra qu¸ tr×nh khö khÝ b»ng nhiÖt cho níc ngng. B×nh ngng còng lµ thiÕt
bÞ trao ®æi nhiÖt ®Ó tËn dông lîng nhiÖt cña h¬i tho¸t.
B×nh ngng thu lîng níc khi ngõng khèi vµ khi míi khëi ®éng vµ bæ xung níc ng-
ng hoÆc níc ngng s¹ch vµo b×nh ngng. ë b×nh ngng tËn dông nguån x¶ cã nhiÖt
hµm thÊp. B×nh ngng ®îc chia lµm 2 nöa riªng rÏ vÒ phÇn níc lµm m¸t gäi lµ b×nh
ngng Avµ B (thùc chÊt lµ nöa A vµ nöa B).
Çc b×nh ngng cã 2 tuyÕn ®i cña níc tuÇn hoµn. Çc ®êng èng dÉn vµo ra ®îc
bè trÝ phÝa díi çc khoang chøa níc. Mçi b×nh ngng cã hÖ thèng dÉn níc lµm m¸t
vµo ra riªng biÖt.
20
Khoang níc lµm m¸t cã cã n¾p ®Ëy th¸o ra ®îc, trªn n¾p ®Ëy cã bè trÝ çc cöa
ngêi chui ®Ó vµo trong khoang níc. Trªn phÇn cæ tho¸t (th©n b×nh) cã lç ngêi chui
®Ó quan s¸t bÒ mÆt b×nh ngng. Çc b×nh ngng th«ng nhau vÒ phÇn h¬i tho¸t,
trong phÇn tho¸t h¬i cña b×nh ngng cã ®Æt b×nh gia nhiÖt h¹ 1.
HÖ thèng èng ®ång b×nh ngng ®îc vÖ sinh liªn tôc b»ng hÖ thèng vÖ sinh b»ng
bi (theo qui tr×nh vËn hµnh vÖ sinh b»ng bi).
Th«ng sè kü thuËt cña b×nh ngng :
1- B×nh ngng cã diÖn tÝch trao ®æi nhiÖt hiÖu dông : 12.089m2.
2- N¨ng suÊt trao ®æi nhiÖt : 1.280.106 kj/h.
3- Tèc ®é trao ®æi nhiÖt : 10.098,48 Kj/h.m2.Oc.
4- ¸p suÊt h¬i tho¸t 51,3 mmHg .
5- Lu lîng h¬i tho¸t : 583.43 kg/h.
6- Lu lîng níc tuÇn hoµn : 34.074 kg/h .
7- NhiÖt ®é h¬i tho¸t : 38,6 Oc.
8- NhiÖt ®é níc tuÇn hoµn vµo ra : 23/32 Oc.
9 - Tèc ®é níc tuÇn hoµn : 2 m/s.
10 - Hµm lîng O2 tù do Max trong níc ngng : 7 PPB ( 7/109 ).
11- ¸p suÊt thiÕt kÕ /thö phÇn èng : 6,33/9,5 kg/cm2.
12- Dung tÝch rèn b×nh ngng : 35,4 m3.
13- Tæng sè lîng èng trong b×nh ngng : 16.252 èng .
* Vïng ngng h¬i : 14.667 èng.
* Vïng kh«ng khÝ l¹nh : 812 èng.
* Vïng ngo¹i vi : 773 èng .
14- KÝch thíc èng cña b×nh ngng:
§êng kÝnh èng : 28,6 mm.
ChiÒu dµi èng: 8382mm
§é dµy : 0,7 mm.
15- ThÓ tÝch rèn b×nh ngng : 35,4 m3.
16- Vá b×nh cã ®é dµy : 19,05 mm .
Hai b¬m ngng lµ b¬m li t©m trôc ®øng truyÒn ®éng b»ng ®éng c¬ ®iÖn. Mçi
b¬m ®¶m b¶o vËn hµnh víi c«ng suÊt 100% c«ng suÊt yªu cÇu cña tæ m¸y. Do
vËy trong vËn hµnh b×nh thêng 1 b¬m lµm viÖc 1 b¬m dù phßng liªn ®éng. §Çu
hót cña b¬m ngng ®îc ®Êu vµo rèn b×nh ngng .
21
B¬m ngng ®îc dïng ®Ó b¬m níc ngng tõ b×nh ngng ra vµ cÊp cho bé lµm m¸t
Ejec t¬, lµm m¸t h¬i chÌn, lµm m¸t níc ®äng vµ ®a níc ngng qua çc b×nh gia
nhiÖt h¹ 1,2,3 ®Ó vµo khö khÝ.
Ngoµi ra nã cßn cung cÊp níc cho hÖ thèng gi¶m «n ®êng ®i t¾t h¹ ¸p, hÖ
thèng lµm m¸t h¬i tho¸t vµo tua bin h¹ ¸p, gi¶m «n h¬i tù dïng....
Çc b¬m ngng tô cã çc th«ng sè kü thuËt sau :
Nhµ chÕ t¹o: Weir Pumps Ltd.
KiÓu trôc ®øng, khíp nèi cøng.
Sè tÇng: 5.
NhiÖt ®é ®Çu hót: 20-600C.
N¨ng suÊt : 820 m3/h (min 250 m3/h).
¸p suÊt ®Çu ®Èy : ( Max) 30 bar.
§é chªnh cét ¸p: 220mH2O.
HiÖu suÊt: 80%.
Sè vßng quay : 1486 v/p.
§éng c¬ b¬m ngng:
Nhµ chÕ t¹o: Siemens.
KiÓu c¶m øng lång sãc.
CÊp çch ®iÖn F.
C«ng suÊt : 700 Kw ,
§iÖn ¸p: 6000v , dßng ®iÖn 75A.
Sè cùc tõ: 4.
Sè vßng quay: 1490 vßng/phót.
HiÖu suÊt: 96,4%.
HÖ sè c«ng suÊt: 0,85.
Lµm m¸t b»ng kh«ng khÝ.
Bé sÊy ®éng c¬: c«ng suÊt: 288-343 W, ®iÖn ¸p: 220-240 V.
B¬m cã 5 tÇng çnh, çc bé phËn chÝnh cña b¬m lµ : th©n trong, th©n ngoµi
cña r« to vµ çc gèi ®ì. R« to cña b¬m gåm trôc, trªn trôc cã l¾p 5 b¸nh c«ng
t¸c, çc vßng lãt b¶o vÖ, then vµ ªcu ®Ó kÐo c¨ng vµ b¾t chÆt çc chi tiÕt trªn
r« to. §Ó ®ì r« to ngêi ta dïng 2 gèi ®ì, gèi ®ì trªn lµ gèi ®ì chÆn dïng ®Ó
®Þnh vÞ vÞ trÝ cña r« to vµ chÞu lùc di trôc. DÇu b«i tr¬n ®îc rãt vµo khoang
dÇu, møc dÇu ®îc kiÓm tra qua v¹ch trªn thíc ®o .
22
NhiÖt ®é gèi ®ì ®îc ®îc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t b»ng çc sen s¬, tõ ®ã hiÓn thÞ
vµo trong mµn h×nh giao diÖn ngêi m¸y HIS. Gèi ®ì díi lµ gèi ®ì trît ®îc b«i
tr¬n b»ng níc ngng .
Çc Eject¬ : §¶m b¶o hót kh«ng khÝ vµ nh÷ng chÊt khÝ kh«ng ngng kh¸c ra khái
b×nh ngng vµ ®¶m b¶o qu¸ tr×nh trao ®æi nhiÖt b×nh thêng trong b×nh ngng.
Nguån cÊp h¬i cho Ejec t¬ lÊy tõ hÖ thèng h¬i tù dïng cña khèi .
C«ng suÊt cña Eject¬ chÝnh lµ :.........
Lu lîng h¬i khi ¸p suÊt b×nh thêng ( thiÕt kÕ ) lµ :.........
Níc ngng chÝnh cña tua bin dïng lµm m«i chÊt lµm s¹ch cho çc bé lµm m¸t
Eject¬ . §êng x¶ ®äng cña Eject¬ ®îc ®a vÒ b×nh x¶ ®äng .
Ngoµi Eject¬ chÝnh ngêi ta cßn dïng Eject¬ khëi ®éng lo¹i :.....
Ejec t¬ khëi ®éng ®ãng vai trß khëi ®éng dïng ®Ó nhanh chãng hót mét lîng
kh«ng khÝ lín ra khái khoang h¬i cña b×nh ngng t¹o ch©n kh«ng cho b×nh ng-
ng khi khëi ®éng Tua bin .
Eject¬ khëi ®éng ®îc tÝnh to¸n ®Ó t¹o ra ®é ch©n kh«ng ®Õn 500 640
mmHg vµ chØ dïng ®Ó lµm viÖc trong thêi gian ng¾n phôc vô cho qu¸ tr×nh
khëi ®éng.
§éng c¬ qu¹t hót h¬i chÌn :
U = 400v
I = 6,2 A
n = 2900 v/p.
iii.3. hÖ thèng níc cÊp
Mçi m¸y cã mét hÖ thèng níc cÊp gièng nhau ®Ó cÊp níc cho lß h¬i.
HÖ thèng níc cÊp nhËn níc ngng ®îc gia nhiÖt tõ b×nh khö khÝ. Çc b¬m vËn
chuyÓn níc cÊp ®i qua çc b×nh gia nhiÖt cao ¸p ®Ó gia nhiÖt cho níc cÊp, sau
®ã cÊp níc cho lß h¬i.
HÖ thèng níc cÊp ®iÒu khiÓn tù ®éng møc níc trong bao h¬i khi v¹n hµnh
b×nh thêng.
HÖ thèng níc cÊp còng cung cÊp níc cho bé gi¶m «n ®Ó ®iÒu chØnh nhiÖt ®é
h¬i qu¸ nhiÖt vµ qu¸ nhiÖt trung gian, mÆt kh¸c nã cßn cung cÊp cho çc bé gi¶m
«n hÖ thèng h¬i thæi bôi.
Trong mçi tæ m¸y, hÖ thèng níc cÊp cã 3 tæ b¬m cÊp A,B,C mçi tæ b¬m cÊp cã 2
b¬m ( b¬m t¨ng ¸p vµ b¬m cÊp níc chÝnh ) ®îc l¾p trªn cïng mét trôc.
23
H×nh vÏ cÊu t¹o b¬m cÊp
24
hÖ thèng níc cÊp
cÊu t¹o cña b¬m cÊp
§Çu hót cña b¬m t¨ng ¸p ®Êu vµo bÓ dù tr÷ níc khö khÝ, ®Çu ®Èy cña b¬m
t¨ng ¸p ®Êu vµo ®Çu hót b¬m cÊp chÝnh.
25
Khi khèi lµm viÖc b×nh thêng th× ph¬ng thøc vËn hµnh lµ : Hai b¬m lµm
viÖc, mét b¬m dù phßng liªn ®éng. Mçi b¬m cÊp ®¸p øng ®îc 50% c«ng suÊt
céng víi ®é dù phßng.
Trªn ®êng ®Çu ®Èy cã bè trÝ l¾p ®Æt van mét chiÒu ®Ó ng¨n ngõa dßng
ngîc qua b¬m dù phßng khi van ®Çu ®Èy b¬m më.
Dßng níc cÊp tõ èng gãp ®Çu ®Èy cña çc b¬m cÊp qua côm çc van ®iÒu
chØnh ( Van cÊp níc ) cÊp tíi çc b×nh gia nhiÖt cao 5,6,7 vµ tíi bé h©m níc.
iii.4. tæng quan vÒ hÖ thèng níc tuÇn hoµn
Mçi tæ m¸y cã mét hÖ thèng níc tuÇn hoµn t¬ng tù nhau.
Chøc n¨ng cña hÖ thèng lµ cung cÊp níc lµm m¸t cho b×nh ngng chÝnh kiÓu
bÒ mÆt vµ x¶ níc ra s«ng ( 34.074 m3/h ).
Ngoµi ra hÖ thèng cßn cung cÊp níc cho cho çc hÖ thèng sau:
- CÊp níc lµm m¸t cho çc b×nh trao ®æi nhiÖt níc lµm m¸t çc thiÕt bÞ.
- CÊp níc cho hÖ thèng níc th« vµ xö lý níc.
- CÊp níc cho hÖ thèng Clo ho¸.
- CÊp níc cho çc bé lµm m¸t dÇu b«i tr¬n vµ thuû lùc b¬m tuÇn hoµn.
- CÊp níc cho hÖ thèng röa líi.
HÖ thèng tuÇn hoµn cã çc thiÕt bÞ sau: Çc b¬m tuÇn hoµn, çc van çch ly ®-
êng èng, kªnh th¶i hë, çc çnh phai ®Çu hót, khung ch¾n r¸c, líi ch¾n r¸c kiÓu
quay vµ hÖ thèng röa líi, hÖ thèng dÇu b«i tr¬n vµ thuû lùc, hÖ thèng Clo ho¸, hÖ
thèng lµm s¹ch èng b×nh ngng b»ng bi, hÖ thèng måi ch©n kh«ng, çc thiÕt bÞ ®o
lêng ®iÒu khiÓn kh¸c…
Mçi tæ m¸y cã ®êng èng riªng dÉn níc tõ tr¹m tuÇn hoµn tíi gian Turbine ( ф
2226mm dµi xÊp xØ 1260m) t¹i ®©y mçi ®êng èng tuÇn hoµn l¹i chia thµnh hai
nh¸nh vµo çc b×nh ngng cña tæ m¸y vµ níc nãng ®îc x¶ ra kªnh th¶i.
26hoµn
hÖ thèng níc tuÇn
Ngay t¹i ®Çu ®Èy cña mçi b¬m cã ®êng trÝch ®Ó cÊp níc cho hÖ thèng Clo
ho¸ vµ hÖ thèng röa líi. T¹i çc ®êng nh¸nh vµo mçi b×nh ngng cã çc ®êng èng
trÝch cÊp níc cho çc b¬m t¨ng ¸p níc s«ng ®Ó lµm m¸t níc lµm m¸t h¬i tù dïng vµ
b¬m cÊp níc th« cho hÖ thèng níc th« vµ xö lý níc.
HÖ thèng Clo ho¸ ®îc thiÕt kÕ ®Ó dïng chung cho c¶ hai tæ m¸y, hÖ thèng
phun Clo vµo dßng níc ®Çu vµo b¬m tuÇn hoµn ®Ó khèng chÕ sù ph¸t triÓn cña
çc vi sinh vËt trong hÖ thèng níc tuµn hoµn mµ chóng cã thÓ g©y ra b¸m bÈn
hoÆc t¾c hÖ thèng.
Mçi hÖ thèng cã hai hÖ thèng vÖ sinh èng b×nh ngng b»ng bi gièng nhau, lµm
viÖc song song phôc vô cho hép níc b×nh ngng vµ t¸i sö dông chóng. HÖ thèng ®îc
n¹p bi víi tèc ®é trung b×nh kho¶ng mét bi qua mçi èng trong 5 phót.
iii.4. hÖ thèng dÇu thñy lùc
27
HÖ thèng dÇu thuû lùc ( HPU) dïng ®Ó cung cÊp dÇu cã ¸p suÊt cao cho hÖ thèng
®iÒu khiÓn ®iÖn/thuû lùc ( EHC ) ®Ó ®iÒu khiÓn sù vËn hµnh cña turbine.
1. HÖ thèng HPU kÕt hîp hai hÖ thèng b¬m gièng nhau A vµ B bè trÝ ®èi xøng,
A dïng cho hÖ thèng b¬m phÝa tr¸i, B dïng cho hÖ thèng b¬m phÝa ph¶i. Nh
vËy çc phÇn tö chÝnh cña phÝa tr¸i cña HPU cã ch÷ A vµ bªn ph¶i cã ch÷ B.
2. MÆc dï hai hÖ thèng b¬m ®éc lËp ®îc m« t¶, chØ mét hÖ thèng b¬m b×nh th-
êng lµ ®îc dïng khi vËn hµnh tuabin. Nhng hÖ thèng cÊp dÇu thuû lùc ®îc
thiÕt kÕ ®Ó hai hÖ thèng b¬m ch¹y xen kÏ víi chu kú thêi gian nh nhau. ViÖc
sö dông hÖ thèng b¬m theo çch nµy ®¶m b¶o ®é tin cËy, thiÕt bÞ dù phßng
®îc kiÓm tra. NÕu hÖ thèng b¬m ®ang ch¹y bÞ sai sãt trong khi vËn hµnh, th×
c«ng t¾c ®iÒu khiÓn b»ng ¸p suÊt sÏ tù ®éng khëi ®éng hÖ thèng b¬m dù
phßng.
3. Hai hÖ thèng b¬m ®îc ®iÒu khiÓn ®éc lËp vµ song song ®îc l¾p trªn cïng
mét ®Õ vµ ®îc cÊp tõ mét bÓ trung t©m (1). Mçi mét hÖ thèng b¬m ®éc lËp
bao gåm mét bé läc ®Çu hót(2A hoÆc B) 10 mesh(10 lç/Cm 2 ®îc ®Æt phÝa
trong bÓ) cung cÊp tíi b¬m phÝt t«ng híng trôc.
4. B¬m phitt«ng híng trôc (7A hoÆc B) duy tr× mét ¸p suÊt ®Æt tríc trong suèt
ph¹m vi lu chuyÓn dÇu cña nã. Khi yªu cÇu cña hÖ thèng thay ®æi, b¬m tù
®éng ®iÒu chØnh ®Çu ra cña nã ®Ó ®¸p øng yªu cÇu vÒ lu lîng vµ ¸p suÊt
cña hÖ thèng.
5. èng gãp cung cÊp (15) ®îc ®Æt phÝa tríc cña bÓ, trªn ®ã l¾p ®Æt çc ®êng
èng thuû lùc bao gåm çc phÇn tö vµ çc cña cÇn thiÕt ®Ó cÊp dÇu tíi hÖ
thèng ®iÖn/thuû lùc.
6. §Çu ra cña hai b¬m ®îc nèi víi èng gãp cung cÊp, ®êng ¸p suÊt qua m¹ch ®iÒu
khiÓn b¬m bao gåm van x¶ khÝ tù ®éng, mét van an toµn qu¸ ¸p bé läc ¸p suÊt
cao 6 micro vµ van mét chiÒu cña b¬m. M¹ch ®iÒu khiÓn b¬m còng bao gåm
nh÷ng ®ång hå ¸p suÊt cña b¬m vµ çc cöa ®Æt c«ng t¾c ¸p suÊt ch¹y vµ liªn
®éng khëi ®éng b¬m dù phßng.
7. Van x¶ khÝ tù ®éng (17A hoÆc B) cho phÐp b¬m ®¹t tíi tèc ®é díi mét t¶i
nhá, viÖc lµm s¹ch hÖ thèng b»ng khÝ tríc khi nã ®ãng kÝn vµ x¸c lËp ¸p suÊt
®Çy ®ñ. Van an toµn qu¸ ¸p (16A hoÆc B) sö lý ¸p suÊt tøc thêi trong chu
tr×nh vµ quy ®Þnh ¸p suÊt lín nhÊt cho bé bï ¸p suÊt. Çc ®ång hå ¸p suÊt (26A
hoÆc B) chØ thÞ ¸p suÊt hÖ thèng trong m¹ch b¬m ®ang sö dông (®ang ch¹y).
28
8. Mçi mét ®Çu ra ¸p suÊt cña hÖ thèng ®éc lËp tõ m¹ch ®iÒu khiÓn b¬m trùc
tiÕp qua bé läc ¸p suÊt cao 6 micro (19A hoÆc B). Mçi mét bé läc ®îc trang bÞ
víi mét c«ng t¾c chªnh ¸p. Khi ®é chªnh ¸p cao, c«ng t¾c chªnh ¸p t¸c ®éng vµ
g©y ra b¸o ®éng. Nh÷ng phÇn tö cña bé läc lµ lo¹i èng dïng xong vøt ®i. Lu l-
îng dÇu ra tõ çc bé läc ¸p suÊt cÊp tíi èng gãp cung cÊp qua çc van mét chiÒu
(18A hoÆc B).
9. §êng èng dÉn lu lîng hÖ thèng tíi bé ®iÒu ¸p (22). Vµ tíi çc cöa ®Çu ra cña hÖ
thèng ®iÖn / thuû lùc.
10. Bé ®iÒu ¸p cung cÊp nguån dÇu ¸p suÊt cao ngay tøc thêi ®Ó tho¶ m·n bÊt kú
nh÷ng yªu cÇu ®ét biÕn cña çc bé t¸c ®éng van vµ duy tr× ¸p suÊt hÖ thèng
khi khëi ®éng khÈn cÊp hÖ thèng b¬m dù phßng. Çc van çch ly (23) cña bé
®iÒu ¸p, phôc vô cho viÖc çch ly vïng phôc vô cho phÐp cña bé ®iÒu ¸p mµ
kh«ng cÇn c¾t nguån ®iÖn. ViÖc më çc van x¶ (24) cña bé ®iÒu ¸p, khi bé
®iÒu ¸p ®îc çch ly, cho phÐp bÊt kú ¸p suÊt dÇu d cña bé ®iÒu ¸p lµ ®îc x¶
vÒ bÓ chøa dÇu.
11. Van ®i t¾t hÖ thèng (20) nèi hép ¸p lùc trùc tiÕp tíi bÓ ®Ó dÔ dµng cho khëi
®éng ban ®Çu vµ cung cÊp sù trî gióp khi hiÖu chØnh hoÆc tiÕn hµnh b¶o d-
ìng.
12. Van ®iÖn tõ
iii.5. hÖ thèng dÇu b«i tr¬n, dÇu chÌn
1.1 HÖ thèng dÇu b«i tr¬n vµ dÇu chÒn ®îc thiÕt kÕ ®Ó ®¸p øng víi mäi chÕ
®é vËn hµnh cña tæ m¸y tua bin m¸y ph¸t, hÖ thèng cung cÊp dÇu tíi çc æ ®ì
cña tua bin vµ x¶ dÇu tõ æ ®ì quay vÒ m¸ng dÇu b«i tr¬n tua bin. HÖ thèng
còng cung cÊp dÇu chÌn trôc m¸y ph¸t ®Ó b¶o ®¶m khÝ H2 ®îc chÌn bªn
trong m¸y ph¸t.
1.2 HÖ thèng cung cÊp dÇu b«i tr¬n tíi çc æ ®ì tua bin - m¸y ph¸t vµ thu gom
dÇu vÒ bÓ chøa dÇu b«i tr¬n trong çc chÕ ®é vËn hµnh. HÖ thèng còng cÊp
dÇu b«i tr¬n cho bé vÇn trôc vµ dÇu håi còng quay vÒ bÓ chøa dÇu b«i tr¬n.
HÖ thèng còng göi dÇu tíi bÓ chøa dÇu bÈn, tíi bé läc dÇu vµ dÇu chÌn H2 tõ
m¸ng dÇu b«i tr¬n tua bin. HÖ thèng còng cung cÊp dÇu b«i tr¬n tua bin tõ bé
läc dÇu. HÖ thèng nµy lµ hÖ thèng ¸p suÊt thÊp.
1.3 HÖ thèng dÇu b«i tr¬n vµ dÇu chÌn vµ hÖ thèng läc dÇu ®îc gi¸m s¸t b»ng bé
diÒu khiÓn MarkV. Nh÷ng m« t¬ cña hÖ thèng dÇu b«i tr¬n ®îc ®iÒu khiÓn
tõ DCS, cßn m« t¬ cña bé läc dÇu / t¸ch níc ®îc ®iÒu khiÓn t¹i chç.
29
1.4 Çc b¬m dÇu chÌn vµ dÇu b«i tr¬n xoay chiÒu (AC) BPM-1 vµ BPM-2
( TML-P1/P2) ®îc ®iÒu khiÓn b»ng DCS vµ ®îc gi¸m s¸t b»ng MarkV. Çc
c«ng t¾c ¸p suÊt (TML-PS 265A/B) ®îc ®Æt ®Ó b¸o ®éng vµ khëi ®éng
b¬m dù phßng khi ¸p suÊt èng gãp ®Çu ®Èy thÊp. C«ng t¾c ¸p suÊt ( TML-
PS226) ®îc ®Æt phÝa sau bé lµm m¸t dÇu, bé läc vµ ®îc ®Æt ®Ó b¸o ®éng
khi ¸p suÊt thÊp vµ khëi ®éng b¬m dÇu b«i tr¬n khÈn cÊp víi lîng dÇu ®i t¾t
bé lµm m¸t vµ bé läc cña nã. B¬m dÇu b«i tr¬n khÈn cÊp 1 chiÒu (DC)
EBPM (TML-P3) ®îc gi¸m s¸t b»ng DCS qua Modbus cña GE, tuy nhiªn viÖc
®iÒu khiÓn Start/Stop ®îc th«ng qua bé khëi ®éng m« t¬ DC ®îc cung cÊp
bëi GE.
HÖ thèng dÇu b¬i tr¬n vµ dÇu chÌn ®îc yªu cÇu ®Ó phôc vô mäi thêi ®iÓm.
Khi vËn hµnh b×nh thêng, nã cung cÊp dÇu b«i tr¬n tíi çc æ ®ì cña m¸y ph¸t -tua
bin vµ quay vÒ bÓ dÇu b«i tr¬n. DÇu còng ®îc göi tíi ®êng dÇu chÌn H2, tíi bé
läc dÇu/t¸ch níc, tíi bÓ dÇu bÈn dùa trªn c¬ së nh÷ng yªu cÇu vËn hµnh cña hÖ
thèng ®îc trang bÞ. HÖ thèng dÇu b«i tr¬n còng ®a dÇu tíi bÓ dÇu b«i tr¬n tõ bé
läc dÇu/t¸ch níc. Çc æ ®ì cña bé vÇn trôc còng ®îc b«i tr¬n bëi hÖ thèng dÇu b«i
tr¬n tua bin vµ dÇu ®îc quay vÒ bÓ dÇu b«i tr¬n sau khi ®· sö dông. HÖ thèng
dÇu b«i tr¬n còng t¸c ®éng nh lµ nguån dù phßng cho hÖ thèng dÇu chÌn ®Ó b¶o
®¶m ch¾c ch¾n khi H2 ®îc chÌn kÝn bªn trong m¸y ph¸t.
iii.6. tæng quan vÒ hÖ thèng khÝ phôc vô, khÝ ®o lêng.

HÖ thèng khÝ phôc vô “SAS” bao gåm 2 m¸y nÐn khÝ kiÓu quay ®îc b«i tr¬n
b»ng dÇu, ®¸p øng 100% c«ng suÊt cña tæ m¸y trªn mét m¸y víi kh¶ n¨ng cung cÊp
500 l/s, khÝ nÐn cã ¸p suÊt lµ 8,2 kg/cm2, mét m¸y lµm viÖc vµ mét dù phßng.
* HÖ thèng khÝ phôc vô “SAS” bao gåm m¸y nÐn khÝ sè 1vµ sè 2, mçi m¸y bao
gåm:
+ Bé gi¶m ©m.
+ PhÇn tö nÐn thø nhÊt cña m¸y nÐn khÝ.
+ PhÇn tö nÐn thø hai cña m¸y nÐn khÝ .
+ Bé lµm m¸t khÝ ®Çu ra.
+ Bé t¸ch Èm.
*. Ngoµi ra cã mét sè thiÕt bÞ chung cho m¸y nÐn khÝ sè 1 vµ 2.
30
+ B×nh chøa khÝ OSAS - TK1 ®îc trang bÞ víi hÖ thèng x¶.
+ Mét èng gãp chung cho 2 tæ m¸y ®îc trang bÞ víi:
1. Van mét chiÒu.
2. §ång hå ®o lu lîng khÝ víi bé chØ thÞ trªn phßng ®iÒu khiÓn.
3. §ång hå ®o ¸p suÊt khÝ.
4. §ång hå chØ thÞ ¸p suÊt t¹i chç.
 §êng cung cÊp khÝ nÐn tõ b×nh cña hÖ thèng khÝ phôc vô”SAS ’’tíi
b×nh cña hÖ thèng khÝ ®o lêng IAS.
 Nh÷ng ®êng èng tíi n¬i tiªu thô cña 2 tæ m¸y.
*Chøc n¨ng cña hÖ thèng khÝ phôc vô SAS lµ cung cÊp khÝ nÐn theo çc ®êng
èng cña SAS tíi çc tæ m¸y 1 vµ 2 ®Ó phôc vô yªu cÇu cho viÖc thæi bôi …
nh sau :
Tæ m¸y 1 Tæ m¸y 2
- Sµn sè 1 cña gian lß. - Sµn sè 1 cña gian lß.
- HÖ thèng khö lu huúnh. - HÖ thèng khö lu huúnh.
- HÖ thèng läc bôi tÜnh ®iÖn. - HÖ thèng läc bôi tÜnh ®iÖn.
- Bé gia nhiÖt kh«ng khÝ. - Bé gia nhiÖt kh«ng khÝ.
- TÇng trÖt cña gian m¸y. - TÇng trÖt cña gian m¸y.
- Sµn löng cña gian m¸y. - Sµn löng cña gian m¸y.
- Sµn thao t¸c cña gian m¸y. - Sµn thao t¸c cña gian m¸y.
- Sµn khö khÝ cña gian m¸y. - Sµn khö khÝ cña gian m¸y.
- Ph©n xëng xö lý níc cho Ph¶ l¹i 2. - Ph©n xëng xö lý níc cho Ph¶ l¹i 2.
31 phôc vô,®o l
hÖ thèng khÝ
êng
HÖ thèng khÝ phôc vô “SAS” bao gåm 2 m¸y nÐn khÝ gièng nhau cã mét
b×nh chøa khÝ nÐn chung. Mét m¸y nÐn lµm viÖc vµ mét m¸y nÐn dù phßng ®îc
lùa chän, ®îc khëi ®éng, vµ ®îc dõng bëi ngêi vËn hµnh trong phßng ®iÒu khiÓn.
HÖ thèng “SAS” ®îc trang bÞ hÖ thèng ®iÒu khiÓn tù ®éng b»ng bé ®iÒu
chØnh Electronikon mµ viÖc ®iÒu khiÓn bao hµm chøc n¨ng sau ®©y:
1. T¨ng/ gi¶m t¶i liªn tôc khi ®îc yªu cÇu dùa trªn ®iÓm ®Æt ¸p suÊt.
2. Khëi ®éng m¸y nÐn khÝ dù phßng khi tÝn hiÖu ¸p suÊt gi¶m xuèng nhá h¬n
hoÆc b»ng 7 kg/cm2 .
3. ViÖc ngõng ®îc lËp tr×nh víi ®é trÔ thêi gian lµ 30 gi©y.
4. ViÖc ngõng khÈn cÊp dùa trªn ®iÓm ®Æt ¸p suÊt cao.
HÖ thèng khÝ phôc vô “SAS” còng cung cÊp khÝ nÐn tíi hÖ thèng khÝ ®o
lêng “IAS” qua van ®iÒu khiÓn b»ng ¸p suÊt tù t¸c ®éng (PCV- 117) khi
hÖ thèng “IAS “bÞ gi¶m ¸p suÊt xuèng cßn 6 kg/ cm2 .
M¸y nÐn khÝ dù phßng cña hÖ thèng SAS sÏ tiÕp tôc ®îc vËn hµnh cho
®Õn khi dõng b»ng tay.
¸p suÊt vµ lu lîng khÝ ®îc gi¸m s¸t b»ng çc bé chØ thÞ trªn phßng ®iÒu
khiÓn.
32
HÖ thèng DCS trùc tiÕp gi¸m s¸t ¸p suÊt vµ lu lîng t¹i ®Çu ra b×nh chøa khÝ vµ
cho b¸o ®éng trong phßng ®iÒu khiÓn.
phÇn thø hai

lý thuyÕt ®o lêng
i. më ®Çu
1.1 kh¸i niÖm
Trong çc hÖ thèng tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, mäi qu¸ tr×nh c«ng nghÖ
®Òu ®îc x¸c ®Þnh bëi çc ®¹i lîng vËt lý nh nhiÖt ®é, ¸p suÊt, lu lîng, møc...Çc
®¹i lîng nµy thêng lµ çc ®¹i lîng kh«ng ®iÖn. §Ó ®iÒu khiÓn çc qu¸ tr×nh, ta
cÇn thu thËp th«ng tin, ®o ®¹c theo dâi sù biÕn thiªn cña çc th«ng sè cña çc qu¸
tr×nh ®ã. Trong c«ng nghiÖp, çc thiÕt bÞ ®o ( c¶m biÕn ) sÏ thùc hiÖn chøc n¨ng
nµy.
1.2 c¬ cÊu chÊp hµnh
C¬ cÊu chÊp hµnh ®îc ®Þnh nghÜa lµ thiÕt bÞ biÕn nhËn tÝn hiÖu ®Çu ra
cña bé ®iÒu khiÓn lµm thay ®æi gi¸ trÞ cña biÕn qu¸ tr×nh cÇn ®iÒu khiÓn.
Do tÝnh chÊt cña çc thiÕt bÞ ®o hay chÊp hµnh thêng ph¶i n»m gÇn kÒ qu¸
tr×nh c«ng nghÖ( hay hiÖn trêng) nªn çc thiÕt bÞ nµy cßn ®îc gäi lµ thiÕt bÞ tr-
êng. Çc thiÕt bÞ trêng ®ãng vai trß quan träng trong hÖ thèng tù ®éng ho¸.
ii. ®o nhiÖt ®é
ii.1giíi thiÖu chung
33
ViÖc ®o lêng vµ ®iÒu khiÓn nhiÖt ®é lµ mét trong nh÷ng qu¸ tr×nh ®iÒu
khiÓn quan träng.Trong tÊt c¶ çc ®¹i lîng vËt lý, nhiÖt ®é ®îc quan t©m nhiÒu
nhÊt v× nhiÖt ®é ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn nhiÒu tÝnh chÊt cña vËt chÊt.
Dông cô ®o nhiÖt ®é ®¬n gi¶n nhÊt lµ nhiÖt kÕ sö dông hiÖn tîng gi·n në nhiÖt.
§Ó ®o ®îc nhiÖt ®é, ta cÇn ph¶i ®Þnh nghÜa mét thang ®o nhiÖt ®é. §¬n vÞ
®o nhiÖt ®é tuú thuéc theo thang ®o nhiÖt ®é, cã thÓ lµ K theo thang Kelvin, 0C
theo thang Celsius, 0F theo thang Fahrenheit. Thang Fahrenheit vµ Celsius dïng
®iÓm ®«ng l¹nh vµ ®iÓm s«i cña níc lµm hai ®iÓm tham kh¶o.
Fahrenhiet Celsius
§iÓm ®«ng 32 0
§iÓm s«i 212 100
Trong ®ã mèi liªn quan gi÷a hai thang ®o nµy ®îc thÓ hiÖn qua c«ng thøc:
o
F = 9/5 oC + 32 vµ oC = 5/9 ( oF – 32 )
§¬n vÞ SI cña nhiÖt ®é lµ thang Kelvin ( lu ý kÝ hiÖu 0 kh«ng ®îc dïng trong
thang Kelvin ). §iÓm nhiÖt ®é thÊp nhÊt trong thang Kelvin lµ ®iÓm kh«ng tuyÖt
®èi. §©y lµ ®iÓm nhiÖt ®é thÊp nhÊt trªn lý thuyÕt vµ ®îc ®Þnh nghÜa lµ 0
Kelvin. §Ó so s¸nh, 0 Kelvin = - 273,16 0C . §iÓm nhiÖt ®é thø hai ®îc ®Þnh
nghÜa trong thang Kelvin lµ 273,16 K t¬ng ®¬ng víi 0,01 0C.
K = 0 C + 273,15
Trong nh÷ng øng dông c«ng nghiÖp, thang Celsius ®îc sö dông réng r·i nhÊt.
§Ó ®o trÞ sè chÝnh x¸c cña nhiÖt ®é lµ mét vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n. §a sè çc
®¹i lîng vËt lý ®Òu cã thÓ x¸c ®Þnh trùc tiÕp nhê so s¸nh chóng víi mét ®¹i lîng
cïng b¶n chÊt. NhiÖt ®é lµ ®¹i lîng chØ cã thÓ ®o gi¸n tiÕp trªn c¬ së tÝnh chÊt
cña vËt phô thuéc vµo nhiÖt ®é.
Cã 4 ph¬ng ph¸p ®o nhiÖt ®é dùa trªn çc ®Æc ®iÓm vËt lý sau:
- Sù gi·n në cña çc vËt liÖu theo nhiÖt ®é t¹o ra sù thay ®æi vÒ ®é dµi,
thÓ tÝch hay ¸p suÊt, ®îc øng dông trong çc nhiÖt kÕ thuû ng©n...
- Sù thay ®æi ®iÖn trë theo nhiÖt ®é, ®îc sö dông trong çc nhiÖt ®iÖn trë.
- Sù thay ®æi nhiÖt ®é ë ®iÓm tiÕp xóc gi÷a hai thanh kim lo¹i kh¸c nhau,
®îc dïng trong cÆp nhiÖt ®iÖn.
- Sù thay ®æi n¨ng lîng ph¸t ra do nhiÖt ®é, ®îc øng dông trong c¶m biÕn
quang.
II.2 çc ph¬ng ph¸p ®o nhiÖt ®é vµ øng dông.
2.1. Ph¬ng ph¸p ®o nhiÖt ®é b»ng nhiÖt ®iÖn trë víi Platin vµ Nikel
34
Sù chuyÓn ®éng cña çc h¹t mang ®iÖn tÝch theo mét híng h×nh thµnh mét
dßng ®iÖn trong kim lo¹i. Sù chuyÓn ®éng nµy cã thÓ do mét lùc c¬ häc hay
®iÖn trêng g©y nªn vµ ®iÖn tÝch cã thÓ ©m hay d¬ng dÞch chuyÓn víi chiÒu
ngîc nhau. Sù dÉn ®iÖn cña kim lo¹i dùa trªn sù di ®éng cña çc electron tù do cßn
gäi lµ m©y electron chø kh«ng ph¶i do çc ion. Mét sè kim lo¹i cã sù dÉn ®iÖn rÊt
tèt vµ qua thÝ nghiÖm cho thÊy sù dÉn ®iÖn cña kim lo¹i kh«ng ®i ®«i víi sù
dÞch chuyÓn vËt chÊt. Ngêi ta cßn nhËn thÊy r»ng çc electron ngoµi biªn cña çc
nguyªn tö kim lo¹i ®îc kÕt nèi rÊt láng lÎo ®Ó dÔ dµng biÕn thµnh çc electron tù
do. §iÒu nµy t¹o nªn sù dÉn ®iÖn rÊt tèt cña kim lo¹i còng nh çc hiÖu øng vËt lý
kh¸c : HiÖu øng quang ®iÖn, hiÖu øng ph¸t x¹ electron do ®iÖn trêng hay nhiÖt.
Trong çc kim lo¹i dÉn ®iÖn tèt nh b¹c, ®ång trung b×nh mçi nguyªn tö ®ãng gãp
mét electron tù do cho sù dÉn ®iÖn.
§é dÉn ®iÖn cña kim lo¹i cã thÓ ®îc diÔn t¶ bëi c«ng thøc sau:
 = ( ne2l/6kT )vth
Ph¬ng tr×nh trªn chøng tá ®é dÉn ®iÖn cña kim lo¹i tû lÖ nghÞch víi nhiÖt ®é
hay ®iÖn trë cña kim lo¹i cã hÖ sè nhiÖt ®é d¬ng. Sè lîng n electron trong kim lo¹i
kh«ng thay ®æi theo nhiÖt ®é . Khi nhiÖt ®é t¨ng, biªn ®é dao ®éng cña m¹ng
tinh thÓ lín h¬n vµ lµm cho sè lÇn va ch¹m gi÷a çc electron vµ nguyªn tö còng gia
t¨ng. Nh vËy ®o¹n ®êng dÞch chuyÓn tù do l cña çc electron bÞ thu nhá l¹i. Trong
khi ®ã vËn tèc nhiÖt vth gia t¨ng víi T
H×nh díi ®©y tr×nh bµy ®Æc tuyÕn ®iÖn trë cña kim lo¹i theo nhiÖt ®é.
 Niken Vonfram
§ång
500
§iÖn trë 400 Platin
300
200
0
C
200 400 600 800
Nhiªt ®é
§Ó hiÖu øng nµy cã thÓ sö dông ®îc trong viÖc ®o nhiÖt ®é, hÖ sè nhiÖt ®é
cÇn ph¶i lín. §iÒu ®ã cã nghÜa cã sù thay ®æi ®iÖn trë kh¸ lín ®èi víi nhiÖt ®é.
35
Ngoµi ra çc tÝnh chÊt kim lo¹i kh«ng ®îc thay ®æi nhiÒu trong mét thêi gian dµi.
HÖ sè nhiÖt ®é kh«ng ®îc phô thuéc vµo nhiÖt ®é, ¸p suÊt, khbÞ ¶nh hëng cña
ho¸ chÊt. Gi÷a nhiÖt ®é vµ ®iÖn trë kh«ng cã sù liªn hÖ tuyÕn tÝnh. Nã ®îc diÔn
t¶ bëi mét ®a thøc cÊp cao:
R (t) = R0 ( 1+At+Bt2 +Ct3 +….)
Trong ®ã: t lµ nhiÖt ®é
R0 ®îc x¸c ®Þnh ë mét nhiÖt ®é quy chuÈn.
t2 ,t3 lµ çc phÇn tö ®îc chó ý nhiÒu hay Ýt tuú theo ®ßi hái vÒ sù
chÝnh x¸c cña phÐp ®o.
A,B lµ çc hÖ sè tuú theo vËt liÖu kim lo¹i vµ diÔn t¶ sù liªn hÖ gi÷a
®iÖn trë vµ nhiÖt ®é mét çch râ rµng.
2.1.1 NhiÖt ®iÖn trë Platin
NhiÖt ®iÖn trë Platin theo DIN vµ IEC
Platin lµ vËt liÖu cho nhiÖt ®iÖn trë ®îc dïng réng r·i trong c«ng nghiÖp. Çc
tÝnh chÊt cña lo¹i nhiÖt ®iÖn trë nµy ®îc quy ®Þnh theo tiªu chuÈn quèc tÕ DIN
IEC 751. Theo tiªu chuÈn nµy d¶i ®o nhiÖt ®é cña nhiÖt ®iÖn trë Platin trong
kho¶ng tõ –200 ®Õn 8500C.
36
2.1.2 NhiÖt ®iÖn trë Nikel
NhiÖt ®iÖn trë Nikel so víi Platin rÎ h¬n vµ cã hÖ sè nhiÖt ®é lín h¬n gÊp hai
lÇn tuy nhiªn d¶i ®o chØ tõ – 60 ®Õn 2500C.
2.1.3. Çc cÊu tróc cña c¶m biÕn nhiÖt ®é Platin vµ Nikel
- NhiÖt ®iÖn trë víi vá gèm: Sîi Platin ®îc gi÷ chÆt bªn trong èng sø víi bét oxit
nh«m. D¶i ®o tõ – 200 ®Õn 8000C.
- NhiÖt ®iÖn trë víi vá thuû tinh: Lo¹i nµy cã ®é bÒn c¬ häc vµ ®é nh¹y cao.
D¶i ®o tõ – 200 ®Õn 4000C ®îc dïng trong m«i trêng ho¸ chÊt cã ®é ¨n mßn cao.
- NhiÖt ®iÖn trë víi vá nhùa: Gi÷a hai líp nhùa polyamid d©y Platin cã ®êng
kÝnh kho¶ng 30m ®îc d¸n kÝn. Víi cÊu tróc mµng, c¶m biÕn lo¹i nµy ®îc dïng
®Ó ®o nhiÖt ®é bÒ mÆt çc èng hay bÒ mÆt cuén d©y biÐn thÕ. D¶i ®o tõ –
80 ®Õn 2300C.
37
- NhiÖt ®iÖn trë víi kü thuËt mµng máng: Trªn mét nÒn oxit nh«m mét líp
Platin dµy kho¶ng 1m ®îc phñ lªn b»ng ph¬ng ph¸p phun ion hay bèc h¬i ch©n
kh«ng. Sau ®ã víi ph¬ng ph¸p quang kh¾c hay víi tia laser, líp Platin cã h×nh mét
®êng gÊp khóc vµ ®îc chuÈn ho¸ còng b»ng tia laser. Sau ®ã líp Platin còng ®îc
phñ b»ng mét líp thuû tinh. D¶i ®o nhiÖt ®é tõ –50 ®Õn 600 0C. Çc nhiÖt ®iÖn
trë víi kü thuËt mµng máng ®Òu cã thêi gian ph¶n håi rÊt nhá. Víi kü thuËt mµng
máng, nhiÖt ®iÖn trë cã ®é æm ®Þnh l©u dµi, dÔ thay thÕ, d¶i ®o réng vµ cã
thÓ s¶n xuÊt hµng lo¹t.
2.2 ph¬ng ph¸p ®o nhiÖt ®é b»ng cÆp nhiÖt
HiÖu øng nhiÖt ®iÖn vµ m« h×nh cÆp nhiÖt ®iÖn
HiÖu øng nhiÖt ®iÖn ®îc m« t¶ nh sau: Hai kim lo¹i kh«ng gièng nhau ®îc nèi
víi nhau t¹i hai ®iÓm nh h×nh vÏ.
A B
t2
t1 I ThÊ
Cao Va Vb p
NÕu ta ®èt nãng mét ®iÓm ®Õn nhiÖt ®é t 1 vµ ®Çu cßn l¹i ®îc gi÷ ë nhiÖt
®é thÊp h¬n t2 sÏ xuÊt hiÖn mét dßng trong m¹ch. Dßng ®iÖn nµy sÏ phô thuéc
vµo kim lo¹i vµ nhiÖt ®é t1 ,t2 . HiÖu øng nµy ®îc nhµ khoa häc Seeback t×m ra µ
®îc gäi lµ hiÖu øng nhiÖt ®iÖn vµ cã thÓ ®îc dïng nh mét ph¬ng ph¸p ®o chÝnh
x¸c nhiÖt ®é . Çc thiÕt bÞ øng dông hiÖu øng nµy gäi lµ çc cÆp nhiÖt ®iÖn.
HiÖu øng nhiÖt ®iÖn xuÊt hiÖn do sù xuÊt hiÖn cña mét ®iÖn thÕ qua ®iÓm
tiÕp xóc cña hai kim lo¹i kh¸c nhau. §iÖn thÕ nµy phô thuéc vµo nhiÖt ®é ë ®iÓm
tiÕp xóc vµ xuÊt hiÖn do sù kh¸c biÖt vÒ tÝnh chÊt ®iÖn vµ nhiÖt cña kim lo¹i.
Çc electron ë ®iÓm cã nhiÖt ®é cao t 1 cã nhiÒu n¨ng lîng nhiÖt h¬n electron ë
®iÓm cã nhiÖt ®é thÊp t2 . Sù kh¸c biÖt vÒ dÞch chuyÓn gi÷a hai kim lo¹i kh¸c
38
nhau sÏ t¹o ra ®iÖn ¸p. §iÖn ¸p nµy rÊt nhá, thêng chØ vµo kho¶ng vµi chôc
milivon.
ë ®iÓm tiÕp xóc A cã ®iÖn ¸p V a lµ hµm cña t1, t¬ng tù t¹i ®iÓm B cã ®iÖn ¸p
Vb lµ hµm t2 Dßng ®iÖn xuÊt hiÖn do Va kh¸c víi Vb . HiÓn nhiªn nÕu t1 = t2 sÏ
kh«ng cã dßng ch¶y qua. Do ®ã cã thÓ gäi cÆp nhiÖt ®iÖn lµ mét thiÕt bÞ ®o
chªnh nhiÖt.
* §Ó t×m hiÓu chi tiÕt h¬n, ta xÐt mét vÝ dô:
Mét thanh ®ång ®îc ®èt nãng mét ®Çu ®Õn 998 0C . §Çu kia ®îc gi÷ ë nhiÖt
®é 20 0C . Víi n¨ng lîng nhiÖt kh¸ lín çc ion ®ång bÞ rung ®éng rÊt m¹nh. §Õn
nhiÖt ®é 1084,5 0C cÊu tróc m¹ng cña ®ång bÞ ph¸ vì ®ång ®¹t ®Õn nhiÖt ®é
nãng ch¶y. ë nhiÖt ®é 9980C çc electron tù do cã vËn tèc lín h¬n ë 20 0C .
9980C 200C
hiÖu øng nhiÖt ®iÖn

ChØ cßn mét sè Ýt electron ë l¹i nhiÖt ®é 9980C ®a sè dån vÒ phÇn nguéi cña
d©y ®ång. Nh vËy víi hiÖu øng nhiÖt ®iÖn , mËt dé electron ë phÇn nãng cña
d©y ®ång bÞ lµm nghÌo ®i vµ phÇn l¹nh mËt ®é electron ®îc gia t¨ng.
Do ®ã phÇn nãng cña d©y ®ång cã ®iÖn tÝch d¬ng vµ phÇn l¹nh cã ®iÖn tÝch
©m.
Do ®ã phÇn nãng cña d©y ®ång cã ®iÖn tÝch d¬ng vµ phÇn l¹nh cã ®iÖn
tÝch ©m. Víi m« h×nh trªn, mét d©y dÉn ®iÖn ®îc xem nh mét nguån ®iÖn ¸p
khi hai ®Çu cña nã cã sù chªnh lÖch vÒ nhiÖt ®é. B©y giê víi mét m¸y ®o ®iÖn
®îc gi÷ ®óng ë 20 0C, ®Çu d©y ®ång cã nhiÖt ®é 20 0C ®îc nèi vµo mét cùc cña
m¸y ®o, cßn gi÷a cùc kia cña m¸y ®o vµ ®Çu d©y ®ång cã nhiÖt ®é 998 0C ®îc
nèi bëi mét d©y ®o ®iÖn còng b»ng ®ång
§ång
0.00 mV
9980C
39
200C
§ång
cÆp nhiÖt ®iÖn ®ång - ®ång
M¸y ®o ®iÖn chØ thÞ mét ®iÖn ¸p 0 V. Ta cã thÓ gi¶i thÝch kÕt qu¶ nµy
nh sau. Khi d©y ®o ®iÖn b»ng ®ång bÞ ®un nãng ë 998 0C cã cïng sè lîng
electron bÞ ®Èy ®i nh trong trêng hîp d©y ®ång mµ ta ®· biÕt. §Çu d©y ®o
®iÖn ë 20 0C còng ®îc chøa ®Çy sè lîng electron nh trong trêng hîp d©y ®ång.
Nh vËy khi mµ ë hai ®Çu “nguéi” cña d©y ®ång cã cïng sè electron ®îc n¹p ®iÖn
thÕ gi÷a hai cùc cña thiÕt bÞ ®o lµ 0V. Dï vËy ta vÉn ph¶i biÕt r»ng gi÷a hai
®Çu thanh ®ång cã nhiÖt ®é kh¸c nhau, ta cã mét ®iÖn thÕ dï kh«ng ®o ®îc.
B©y giê ta quan s¸t mét thÝ nghiÖm kh¸c víi mét d©y NiAl vµ mét d©y NiCr ®îc
nèi chung víi nhau mét ®Çu vµ hai ®Çu kia ®îc nèi víi hai cùc cña thiÕt bÞ ®o.
D©y nickel ®îc pha tõ 1.3-2.5% Al ®Ó chÞu nhiÖt tèt h¬n. §Çu nèi chung ®îc
nung ®Õn 998 0C vµ hai ®Çu kia ®îc gi÷ ë 20 0C. Víi nhiÖt ®é 998 0C ta cã hai
hiÖu qu¶: electron bÞ ®Èy ®i khái ®Çu ®îc nung nãng vµ sè lîng electron ë ®Çu
nguéi cña d©y nickel ®îc tÝch tô nhiÒu h¬n so víi ®Çu nguéi cña d©y
nickelchrom. V× electron trong nickel dÞch chuyÓn dÔ dµng h¬n gÊp 4 lÇn so víi
electron ë trong d©y nickelchrom. ThiÕt bÞ ®o ®iÖn chØ thÞ 40mV, ®ã lµ hiÖu
sè hai ®iÖn thÕ nhiÖt c ña NiAl vµ NiCr. Ta cã ®iÖn thÕ ©m cùc cña m¸y ®o nèi
víi NiAl, n¬i tÝch tô nhiÒu electron h¬n vµ ®iÖn thÕ d¬ng ë cùc cña m¸y ®o nèi
víi NiCr. NÕu ®iÖn trë cña c¶ hai d©y NiAl, NiCr vµ c¶ thiÕt bÞ ®o lµ 10, ta
cã dßng ®iÖn 4mA.
NiCr
+
9980C 40.0 mV
-
NiAl 0
20 C
hiÖu øng nhiÖt ®iÖn cã thÓ ®o ®îc víi hai thanh kim lo¹i kh¸c nhau
40
Trong thùc tÕ, mét cÆp nhiÖt ®iÖn lµ hai d©y kim lo¹i kh¸c nhau ®îc nèi
chung víi nhau ë hai ®Çu. Do sù kh¸c nhau gi÷a n¨ng lîng liªn kÕt cña electron vµ
çc nguyªn tö kim lo¹i kh¸c nhau mµ ta cã mét ®iÖn ¸p nhiÖt. §Ó ®iÖn ¸p nhiÖt
nµy cã thÓ t¹o nªn mét dßng ®iÖn, hai ®Çu cßn l¹i cña d©y kim lo¹i cÇn ®îc nèi
víi nhau. Trong m¹ch ®iÖn khÐp kÝn nµy ta cã mét dßng ®iÖn g©y nªn bëi hiÖu
øng Seebeck. Do ®Çu nèi thø hai cña cÆp nhiÖt ®iÖn mét ®iÖn ¸p nhiÖt còng
ph¸t sinh. NÕu hai ®Çu cã nhiÖt ®é gièng nhau, dßng ®iÖn b»ng kh«ng. Nh vËy,
mét cÆp nhiÖt ®iÖn chØ cã thÓ cho ta mét ®iÖn thÕ khi sù chªn lÖch vÒ nhiÖt
®é.
Fe
2000C 00C
t1 t2
CuNi
M¹ch ®iÖn víi thiÕt bÞ ®o
Víi h×nh vÏ trªn, mét ®Çu cña cÆp nhiÖt ®iÖn ®îc nhóng vµo níc ®¸ 0 0C vµ
®Çu kia ®Æt díi mét nhiÖt ®é muèn ®o. 0 0C ®îc coi nh mét nhiÖt ®é so s¸nh.
NÕu ta t¨ng nhiÖt ®é so s¸nh lªn 20 0C ®ã lµ trêng hîp ®Çu cÆp nhiÖt ®iÖn ®îc
®Æt ë nhiÖt ®é phßng chø kh«ng cßn nhóng trong níc ®¸, nh vËy ®iÖn ¸p nhiÖt
toµn phÇn bÞ gi¶m ®i mét trÞ sè t¬ng ®¬ng víi 20 0C. §Çu cÆp nhiÖt ®iÖn ®Æt
ë n¬i cÇn ®o nhiÖt ®é cßn gäi lµ ®iÓm ®o cßn ®Çu kia n¬i cã nhiÖt ®é ®· biÕt
gäi lµ ®iÓm so s¸nh.
§iÖn thÕ do hiÖu øng nhiÖt ®iÖn rÊt bÐ, chØ vµo kho¶ng vµi V/Kelvin.
Trong thùc tÕ ta kh«ng cã ®iÖn ¸p nhiÖt tuyÖt ®èi mµ chØ cã ®iÖn ¸p nhiÖt do
sù kh¸c biÖt gi÷a hai nhiÖt ®é. Nh vËy trong b¶ng tr cøu ®iÖn ¸p cña cÆp nhiÖt
®iÖn th× “ §iÖn ¸p nhiÖt ë 200 0C …” cã nghÜa lµ “ §iÖn ¸p nhiÖt ë 200 0C trong
sù kh¸c biÖt víi ®iÖn ¸p nhiÖt ë 0 0C”.
t(200 0)=t1(200 0C)-t2(0 0C)
Nh vËy ®iÖn ¸p nhiÖt tuyÖt ®èi cao h¬n nhiÒu nhng kh«ng thÓ ®o trùc tiÕp ®îc.
41
Fe
t1 t2
CuNi
m¹ch ®iÖn víi thiÕt bÞ ®o

Mét cÆp nhiÖt ®iÖn h×nh thµnh khi hai thanh kim lo¹i kh¸c nhau ®îc nèi víi
nhau. Nh vËy trong h×nh trªn, khi cÆp nhiÖt ®iÖn ®îc nèi víi d©y ®ång ®Ó ®a
®iÖn ¸p nhiÖt ®Õn m¹ch ®o ®iÖn, hai cÆp nhiÖt ®iÖn kh¸c ®îc h×nh thµnh. Tõ
®iÓm nèi cña cÆp nhiÖt ®iÖn, d©y ®ång ( d©y ®o) vµ m¹ch ®o diÖn… ta
kh«ng cã sù thay ®æi vÒ nhiÖt ®é, ®iÖn ¸p nhiÖt cña çc cÆp nhiÖt ®iÖn ë ®©y
coi nh kh«ng cã. Quan träng vÉn lµ nhiÖt ®é t¹i ®iÓm nèi, vÝ dô nhiÖt ®é t¹i
®iÓm ®o lµ 200 0C, t¹i ®iÓm nèi lµ 20 0C vµ ®iÖn ¸p nhiÖt ®o ®îc lµ 9mV.
§iÖn ¸p nhiÖt nµy t¬ng øng víi sô chªnh lÖch nhiÖt ®é lµ 180 0C. Trong khi ®ã
nhiÖt ®é lu«n ®îc so s¸nh víi 0 0C. Nh vËy ®iÖn ¸p nhiÖt thùc tÕ cÇn ph¶i hiÖu
chØnh b»ng çch céng thªm ®iÖn ¸p nhiÖt ë 20 0C.
V=V(t)+V(20 0C)
§iÖn ¸p nhiÖt so s¸nh víi 0 0C ®o ®îc cña mèi nèi. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy,
trong thùc tÕ mét m¹ch ®o nhiÖt ®é víi cÆp nhiÖt ®iÖn ®îc gi¶i quyÕt nh sau:
Tõ cÆp nhiÖt ®iÖn, ®êng d©y ®iÖn nèi tiÕp ®Õn m¸y ®o kh«ng ph¶i d©y ®ång
mµ lµ mét lo¹i d©y dÉn ®iÖn cã cïng vËt liÖu nh cÆp nhiÖt ®iÖn. HoÆc v× lÝ
do tèn kÐm ngêi ta dïng d©y víi vËt liÖu kh¸c nhng cã cïng tÝnh chÊt nhiÖt ®iÖn,
d©y nµy ®îc gäi lµ d©y thay thÕ hay d©y bï.
42
Fe
t1 t2
CuNi
CÆp nhiÖt ®iÖn víi d©y bï
ë ®iÓm nèi víi cÆp nhiÖt ®iÖn kh«ng cã ®iÖn ¸p nhiÖt ®iÖn. §iÖn ¸p nhiÖt
®iÖn nµy ®îc h×nh thµnh ë ®iÓm nèi víi d©y ®ång cña thiÕt bÞ ®o. §©y chÝnh
lµ n¬i gäi lµ ®iÓm so s¸nh. ë ®©y ngêi ta ®Æt mét ®Çu ®o nhiÖt ®é, nhiÖt ®é
vµ sù thay ®æi nhiÖt ®é ë ®iÓm so s¸nh ®îc ®o vµ trÞ sè nµy ®a vµo m¹ch ®iÖn
tö ®Ó so s¸nh, tÝnh to¸n vµ bï trõ.
§êng kÝnh cña sîi d©y trong cÆp nhiÖt ®iÖn kh«ng ¶nh hëng ®Õn trÞ sè ®iÖn ¸p
nhiÖt. VÝ dôn víi d©y NiAl vµ NiCr dï ®êng kÝnh cña chóng lµ 3 mm hay 0.55
mm, ë nhiÖt ®é 998 0C ta lu«n cã ®iÖn ¸p nhiÖt ®iÖn lµ 40 mV. Tuy nhiªn, ®êng
kÝnh sîi d©y trong cÆp nhiÖt ®iÖn cµng nhá th× kÕt qua ®o cµng chÝnh x¸c vµ
cµng nhanh, ®Æc biÖt khi cÇn ph¶i ®o nhiÖt ®é bÒ mÆt. Khi ®o nhiÖt ®é kh¸c
cao gÇn víi ranh giíi cña nhiÖt ®é sîi d©y cña cÆp nhiÖt ®iÖn cßn chÞu ®ùng ®-
îc, ®êng kÝnh l¹i cÇn kh¸ lín ®Ó kh«ng bÞ ®øt. ë nhiÖt ®é cao vµ theo thêi gian,
cÆp nhiÖt ®iÖn sÏ trë nªn gißn h¬n, dÔ g·y do sù t¸i kÕt tinh, cÊu tróc cña kim
lo¹i trë nªn th« h¬n. Çc m¹ch ®o víi nhiÖt ®iÖn thêng ph¶i cã m¹ch b¸o ®éng khi
cÆp nhiÖt ®iÖn bÞ ®øt.
Çc luËt cña cÆp nhiÖt ®iÖn
Dßng xuÊt hiÖn trong m¹ch kh«ng thÝch hîp cho viÖc hiÓn thÞ nhiÖt ®é do nã
phô thuéc vµo kÝch cì vµ chiÒu dµi cña d©y dÉn. §iÖn thÕ qua çc ®iÓm kÕt nèi
kh«ng phô thuéc vµo kÝch cì còng nh chiÒu dµi cña d©y mµ chØ ®îc quyÕt
®Þnh bëi vËt liÖu kim lo¹i vµ nhiÖt ®é. ViÖc thªm mét ®iÖn kÕ vµo trong m¹ch
cã thÓ g©y ra çc lçi do nã ®îc coi nh mét ®iÓm nèi víi kim lo¹i míi trong m¹ch.
Çc ¶nh hëng cña viÖc thªm mét thiÕt bÞ ®o vµo trong m¹ch ®îc m« t¶ bëi 5
luËt cña cÆp nhiÖt ®iÖn vµ ®îc minh ho¹ ë h×nh díi.
LuËt 1 chØ ra r»ng hiÖu øng nhiÖt ®iÖn chØ phô thuéc vµo nhiÖt ®é cña
çc ®iÓm kÕt nèi vµ kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi nhiÖt ®é tøc thêi däc theo d©y dÉn.
43
ë h×nh (a), d©y dÉn cña cÆp nhiÖt ®iÖn ®i qua mét vïng diÖn tÝch cã nhiÖt ®é
t3. Tuy nhiªn hiÖu øng nhiÖt ®iÖn trong m¹ch vÉn chØ phô thuéc vµo t1 vµ t2.
LuËt 2 cho phÐp g¾n thªm çc kim lo¹i vµ trong m¹ch mµ kh«ng ¶nh hëng
®Õn ®iÖn thÕ víi ®iÒu kiÖn lµ çc ®iÓm tiÕp xóc cña mçi kim lo¹i cã cïng
nhiÖt ®é. ë h×nh (b), çc kim lo¹i míi ®îc g¾n thªm vµo víi ®iÓm tiÕp xóc CD vµ
EF. M¹ch sÏ kh«ng bÞ ¶nh hëng nÕu tc=td vµ te=tf. ë mçi ®iÓm tiÕp xóc sÏ tån t¹i
mét ®iªn thÕ tiÕp xóc nhng sÏ c©n b»ng vµ ®èi nhau ( vµ do ®ã ®îc lo¹i trõ) nÕu
nhiÖt ®é t¹i çc ®iÓm nµy b»ng nhau. Çc d©y çp cña cÆp nhiÖt ®é cã thÓ ®i
qua çc ®Çu nèi cña çc thiÕt bÞ mµ kh«ng g©y ra lçi víi ®iÒu kiÖn lµ kh«ng x¶y
ra sù chªnh lÖch nhiÖt ®é qua thiÕt bÞ.
LuËt 3 lµ sù më réng luËt 2, chØ ra r»ng mét kim lo¹i thø ba cã thÓ ®îc g¾n
thªm vµo mét trong hai ®iÓm tiÕp xóc nh h×nh (c) mµ kh«ng bÞ ¶nh hëng víi
®iÒu kiÖn lµ c¶ hai ®iÓm tiÕp xóc cña kim lo¹i thø ba (tc vµ td) ph¶i b»ng nhau.
§iÒu nµy cho phÐp çc kÕt nèi c¬ häc v÷ng ch¾c ®îc t¹o ra b»ng çch sö dông çc
mèi nèi b»ng ®ång hay hîp kim. H×nh (c) còng minh ho¹ mét trong nh÷ng c«ng
nghÖ ®o ®¬n gi¶n nhÊt víi d©y kim lo¹i thø ba lµ mét milivon kÕ.
LuËt 4- minh ho¹ ë h×nh (d) ®îc gäi lµ luËt cña çc kim lo¹i trung gian vµ cã
thÓ ®îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh ®iÖn ¸p cña mét cÆp nhiÖt ®iÖn vÝ dô nh s¾t/ ®ång
44
trªn c¬ së çc b¶ng tra cøu cho tríc tõ çc cÆp nhiÖt ®iÖn constantan/ ®ång vµ
s¾t/ constatan.
LuËt 5 cuèi cïng cña cÆp nhiÖt ®iÖn – luËt thø 5 ®îc gäi lµ luËt cña nhiÖt
®é trung gian. LuËt nµy ®Æc biÖt quan träng khi sö dông çc b¶ng néi suy cÆp
nhiÖt ®iÖn.
Sù thay ®æi tÝnh chÊt cña cÆp nhiÖt ®iÖn theo thêi gian.
ë nhiÖt ®é kh¸ cao, çc nguyªn tè bªn ngoµi vÝ dô nh N, S, O2 sÏ khuyÕch t¸n
vµo cÆp nhiÖt ®iÖn. Qua m« h×nh cÆp nhiÖt ®iÖn, ta cã thÓ hiÓu r»ng khi cã
sù khuyÕch t¸n çc nguyªn tè l¹, lùc hót cña çc ion kim lo¹i bÞ thay ®æi ®i vµ do
®ã ®iÖn ¸p nhiÖt còng bÞ thay ®æi theo. Ngêi ta gäi ®ã lµ sù “l·o ho¸” hay sù “tr-
ît” cña kÕt qu¶ ®o ®¹c cÆp nhiÖt ®iÖn. Víi sù khuyÕch t¸n nµy, sau mét n¨m
nhiÖt ®é chØ thÞ thay v× 900 0C cã thÓ lµ 906 0C hay 600 0C mÆc dï thiÕt bÞ ®o
kh«ng hÒ bÞ h háng.
Nguyªn nh©n g©y ra sai sè trong phÐp ®o víi cÆp nhiÖt ®iÖn.
Trong trêng hîp ®o ë nhiÖt ®é cao, kho¶ng 2000 ®Õn 3100 0C, hai d©y cña
cÆp nhiÖt ®iÖn Wolfram-Rhenium chØ cÇn xo¾n chÆt víi nhau. Víi çch nµy
ngêi ta tr¸nh ®îc sù c¨ng c¬ häc cña cÆp nhiÖt ®iÖn, dÔ dµng lµm ®øt g·y cÆp
nhiÖt ®iÖn. Víi cÆp nhiÖt ®iÖn lo¹i NiCr-NiAl tríc khi hµn ch¶y láng ë ®Çu, ng-
êi ta quÊn xo¾n chÆt l¹i mét khóc. Nh vËy lùc c¨ng c¬ häc v× sù thay ®æi nhiÖt
45
®é kh«ng lµm ¶nh hëng ®Õn mèi hµn ë ®Çu. Ta cã nh÷ng sai sè kh¸c nhau do
nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau khi dïng cÆp nhiÖt ®iÖn ®Ó ®o nhiÖt ®é. §Çu
tiªn ta cã sai sè 100% khi cã sù ®øt ®o¹n ë ®Çu ®o, sù hë m¹ch ë ®o¹n nµo ®ã tõ
cÆp nhiÖt ®iÖn ®Õn thiÕt bÞ ®o. Khi ®Çu cÆp nhiÖt ®iÖn nèi víi ®Êt (mass)
hay ®iÖn líi 220 V, sai sè cã thÓ ®Õn 10%. Khi ®Çu ®o nèi víi ®Êt vµ ë nhiÖt
®é kh¸ cao, vÝ dô 1600 0C cã sù bøc x¹ electron, sai sè cã thÓ ®Õn 20%. ¶nh hëng
cña tù c¶m tõ çc ®êng d©y hay cuén d©y víi dßng ®iÖn cã cêng ®é l¬n t¹on nªn
®iÖn ¸p xoay chiÒu trªn cÆp nhiÖt ®iÖn cã thÓ g©y sai sè ®Õn 100%.
Trêng hîp hai d©y cña cÆp nhiÖt ®iÖn bÞ Èm ít, mét “pin ®iÖn” ®îc h×nh
thµnh vµ ®iÖn ¸p cã thÓ lªn ®Õn 0.5V. Sai sè do bÞ Èm ít cã thÓ lªn ®Õn 20%.
Trêng hîp gÇn cÆp nhiÖt ®iÖn lµ mét ®êng d©y cao thÕ vµ cÆp nhiÖt ®iÖn
kh«ng cã vá bäc chèng nhiÔu, nhiÔu ®iÖn dung cã thÓ cho sai sè ®Õn 2%.
Khi thiÕt bÞ ®o ®iÖn ®uîc nèi ®Êt hay víi ®iÖn líi 220V trùc tiÕp hay gi¸n
tiÕp, sai sè cã thÓ lªn ®Õn 90%.
Th«ng thêng, nhiÒu ngêi nghÜ r»ng khi ®o nhiÖt ®é, chØ cÇn cho ®Çu ®o
cña cÆp nhiÖt ®iÖn (thêng ®îc hµn ch¶y láng thµnh mét côc h×nh cÇu) tiÕp xóc
víi m«i trêng, víi bÒ mÆt cÇn ®o. §iÒu nµy sÏ dÉn ®Õn mét kÕt qu¶ ®o hoµn
toµn sai lÖch. NÕu cÆp nhiÖt ®iÖn n»m kh«ng ®ñ sau vµo m«i trêng cÇn ®o
hay chØ cho ®Çu cÆp nhiÖt ®iÖn tiÔp xóc víi m«i trêng cÇn ®o, sai sè cã thÓ lªn
®Õn tõ –10 ®Õn –200 K. Theo kinh nghiÖm thùc tiÔn, cÆp nhiÖt ®iÖn cÇn ®ót
s©u vµo m«i trêng cho ®Õn khi nµo nhiÖt ®é kh«ng cßn t¨ng hay Ýt nhÊt chiÒu
s©u ®a cÆp nhiÖt ®iÖn vµo cÇn lín gÊp 5 ®Õn 10 lÇn ®êng kÝnh cña cÆp
nhiÖt ®iÖn.
§iÓm ®o nhiÖt ®é cã thÓ bÞ chÝnh cÆp nhiÖt ®iÖn lµm gi¶m nhiÖt ®é
®i. Do ®ã cÆp nhiÖt ®iÖn sÏ cho mét nhiÖt ®é ë mét ®iÓm çch xa ®iÓm ®o
kho¶ng 1cm vÒ híng
0 nhiÖt ®é thÊp h¬n0 nh h×nh vÏ. NÕu cÆp nhiÖt ®iÖn lµm
778 C 10mm 748 C 10mm
0
718 C
®iÓm ®o nãng lªn, ta cã trêng hîp ngîc l¹i.
5mm
M
7480C
V
7780C 7480C
46 7180C
§Ó kh¾c phôc ®iÒu nµy, tõ mèi hµn cña cÆp nhiÖt ®iÖn, hai d©y cña cÆp
nhiÖt ®iÖn cßn ®îc kÐo dµi kho¶ng 2-5 cm. Nh vËy cÆp nhiÖt ®iÖn cho ta
chÝnh x¸c nhiÖt ®é ë ®iÓm cÇn ®o, n¬i mµ ®Çu cÆp nhiÖt ®iÖn ( ®iÓm hµn )
chiÕm vÞ trÝ.
H×nh trªn cho ta hai lo¹i ®Çu ®o: ®çi xøng vµ kh«ng ®çi xøng. Lo¹i ®Çu ®o
kh«ng ®èi xøng, cÆp nhiÖt ®iÖn cho trÞ sè nhiÖt ®é ®o ®îc kh«ng ph¶i ë ®Çu
®o M mµ ë mét ®iÓm ¶o V, víi ®Çu ®o lo¹i ®èi xøng ®iÓm ¶o V vµ ®Çu ®o M
trïng nhau. Khi cÇn tiÕn hµnh phÐp ®o chÝnh x¸c, ®Æc biÖt ®o nhiÖt ®é ë
nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau cña mét cÊu tróc ®Ó biÕt ®îc sù ph©n bè nhiÖt, ta nªn
dïng lo¹i ®Çu ®o ®çi xøng. Çch ®o nµy chØ ®îc ¸p dông trong m«i trêng nhiÖt
kh«ng ®ång nhÊt nhng tuyÕn tÝnh. Mét trong nh÷ng lçi thêng gÆp khi dïng cÆp
nhiÖt ®iÖn trong c«ng nghiÖp ®ã lµ quªn hay chän d©y bï sai.
HiÖn nay mçi n¨m cã hµng chôc triÖu cÆp nhiÖt ®iÖn ®îc s¶n xuÊt trªn thÕ
giíi, mét sè lín ®îc chÕ t¹o ra chØ ®îc dïng mét lÇn, ®ã lµ trêng hîp dïng ®Ó ®o
nhiÖt ®é nãng ch¶y vµ thµnh phÇn dêng khÝ O2 trong kim lo¹i nãng ch¶y. Cßn
trong nh÷ng trêng häp kh¸c, cÆp nhiÖt ®iÖn thêng ®îc dïng ®Ó ®o nhiÖt ®é
trong çc lß cã nhiÖt ®é tõ 250 0C ®Õn kho¶ng 2500 0C.
Mét sè lçi thêng gÆp ph¶i.
ChØ thÞ nhiÖt ®é phßng : cÆp nhiÖt ®iªn hay d©y dÉn bÞ ®øt.
ChØ thÞ ®óng trÞ sè nhng dÊu ©m : ®iÖn cù bÞ ®æi.
ChØ thÞ nhiÖt ®é qu¸ cao hay bÞ tr«i: §iÖn cùc cña d©y thay thÕ bÞ nèi
nhÇm cùc víi cÆp nhiÖt ®iÖn ( nh vËy sÏ t¹o thªm 2 cÆp nhiÖt ®iÖn)
Sö dông d©y thay thÕ, d©y bï sai.
ChØ thÞ nhiÖt ®é qu¸ cao hay qu¸ thÊp: nhiÖt ®é ë ®iÓm so s¸nh sai.
ChØ thÞ ®óng nhng tr«i dÇn ®i : nhiÖt ®é ë ®iÓm so s¸nh kh«ng æn ®Þnh
hay kh«ng ®îc ®o.
Khi ®Ó hë mét nh¸nh cña cÆp nhiÖt ®iÖn vÉn chØ thÞ mét trÞ sè nµo ®ã.
47
NhiÔu ®iÖn tõ ë ®Çu vµo thiÕt bÞ ®o.
Sù çch ®iÖn trong lß tåi.
PhÇn çch ®iÖn cña d©y thay thÕ bÞ Èm.
Lçi th«ng thêng nhÊt ë níc ta, do viÖc dïng d©y dÉn ®iÖn b×nh thêng b»ng
®ång ®Ó nèi gi÷a cÆp nhiÖt ®iÖn vµ thiÕt bÞ ®o. Sai sè sÏ rÊt lín vµ thay ®æi
liªn tôc.
Çc lo¹i cÆp nhiÖt ®iÖn theo tiªu chuÈn quèc tÕ.
Cã rÊt nhiÒu hçn hîp kim lo¹i ®îc chän lùa ®Ó chÕ t¹o cÆp nhiÖt ®iÖn nh-
ng chØ cã mét sè Ýt ®îc lùa chän vµ ®îc tiªu chuÈn ho¸. ViÖc tiªu chuÈn ho¸ ®îc
®Þnh híng theo çc ®Æc trng kÜ thuËt, ®Æc biÖt lµ d¶i ®iÖn ¸p vµ sai sè cho
phÐp. B¶ng díi ®©y cho ta çc lo¹i cÆp nhiÖt ®iÖn theo tiªu chuÈn quèc tÕ IEC
584-3.
Thµnh phÇn KiÓu Dïng liªn tôc Dïng ng¾n D©y+ D©y-
h¹n
0
PtRh10%- S 1400 C 1772 0C Cam Tr¾ng
Pt13%
PtRh30%- B 1500 0C 1810 0C X¸m Tr¾ng
PtRh6%
NiCr-Ni K 1260 0C 1350 0C Xanh l¸ c©y Tr¾ng
Cu-CuNi T 300 0C 371 0C N©u Tr¾ng
Fe-CuNi J 760 0C 1200 0C §en Tr¾ng
NiCr-CuNi E 871 0C 1000 0C TÝm Tr¾ng
NiCrSi-NiSi N 1200 0C 1300 0C Hång Tr¾ng
Dung sai
Theo DIN IEC 584, çc cÆp nhiÖt ®iÖn cã ®êng kÝnh tõ 0.25 ®Õn 3 mm cã ba
cÊp dung sai ®îc x¸c ®Þnh khi cßn míi.
B¶ng díi tr×nh bµy çc lo¹i cÆp nhiÖt ®iÖn víi çc cÊp dung sai:
Lo¹i CÊp dung sai
1 -40 ...+750 0C: 0,004.t 1,5 0C
J 2 -40 ...+750 0C: 0,0075.t 2,5 0C
3
1 -40 ...+350 0C: 0,004.t 0,5 0C
T 2 -40 ...+350 0C: 0,0075.t 1,0 0C
3 -200 ...+40 0C: 0,015.t 1,0 0C
K 1 -40 ...+1000 0C: 0,004.t 1,5 0C
N 2 -40 ...+1200 0C: 0,0075.t 2,5 0C
48
3 -200 ...+40 0C: 0,015.t 2,5 0C
1 -40 ...+800 0C: 0,004.t 1,5 0C
2 -40 ...+900 0C: 0,0075.t 2,5 0C
E
3 -200 ...+40 0C: 0,015.t 2,5 0C
1 -600 ...+1700 0
C: 1,5 0C
2 0,0025.t 4,0 0C
D
3 -600 ...+1700 0C: 0,005.t
øng dông trong c«ng nghiÖp: cÆp nhiÖt ®iªn CM vµ CH cña Yokogawa
CÆp nhiÖt ®iÖn model CM vµ CH bao gåm mét thµnh phÇn cÆp nhiÖt ®iÖn
( kiÓu K, E, J hay T) víi líp çch ly b»ng thuû tinh, chøa trong mét èng vá bäc b¶o
vÖ b»ng kim lo¹i. Lo¹i CM dïng cho çc øng dông nãi chung, lo¹i CH dïng trong
viÖc ®o nhiÖt ®é ë n¬i cã ¸p suÊt cao.
VËt liÖu
KiÓu cÆp nhiÖt ®iÖn
Ch©n d¬ng (+) Ch©n ©m (-)
K Niken-Crom Niken-Nh«m
E Niken-Crom §ång-Niken
J S¾t §ång-Niken
T §ång §ång-Niken
B¶ng dung sai nhiÖt ®é
KiÓu Dung sai cÊp 1 Dung sai cÊp 2 Dung sai cÊp 3
KiÓu T
D¶i nhiÖt ®é -40 ®Õn 125 0C -40 ®Õn 133 0C -67 ®Õn 40 0C
Gi¸ trÞ dung sai 0,5 0C 1 0C 1 0C
D¶i nhiÖt ®é 125 ®Õn 350 0C 133 ®Õn 350 0C -200 ®Õn 67 0C
Gi¸ trÞ dung sai 0,004.t 0,0075.t 0,0015.t
KiÓu E
Gi¸ trÞ dung sai 1,5 0C 2,5 0C 2,5 0C
KiÓu J
D¶i nhiÖt ®é -40 ®Õn 375 0C -40 ®Õn 333 0C
Gi¸ trÞ dung sai 1,5 0C 2,5 0C
D¶i nhiÖt ®é 375 ®Õn 750 0C 333 ®Õn 750 0C
Gi¸ trÞ dung sai 0,004.t 0,0075.t
KiÓu K
Gi¸ trÞ dung sai 1,5 0C 2,5 0C 2,5 0C
49
B¶ng giíi h¹n cña nhiÖt ®é vËn hµnh trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng vµ trong ®iÒu
kiÖn vît møc.
KiÓu cÆp nhiÖt §êng kÝnh d©y NhiÖt ®é giíi h¹n NhiÖt ®é giíi h¹n
®iÖn trong ®iÒu kiÖn trong trêng hîp vît
lµm viÖc b×nh th- møc
êng
0,65 650 850
1,00 750 950
K 1,60 850 1050
2,30 900 1100
3,20 1000 1200
0,65 450 500
1,00 500 550
E 1,60 550 650
2,30 600 750
3,20 700 800
0,65 400 500
1,00 450 550
J 1,60 500 650
2,30 550 750
3,20 600 750
0,32 200 250
0,65 200 250
T
1,00 250 300
1,60 300 350
iii. ®o ¸p suÊt vµ møc

Mét sè lín c¶m biÕn ¸p suÊt hiÖn nay ®îc chÕ t¹o tõ vËt liÖu silic víi hiÖu øng
®iÖn trë ¸p ®iÖn. Kh¸c víi thiÕt bÞ ®o ¸p suÊt c¬ häc dïng lß xo vµ chØ thÞ trùc
tiÕp qua mét hÖ thèng truyÒn ®éng c¬ häc, çc lo¹i c¶m biÕn ¸p suÊt b¸n dÉn
biÕn ®¹i lîng vËt lý " ¸p suÊt " thµnh tÝn hiÖu ®iÖn. Trong hÇu hÕt çc c¶m
biÕn ¸p suÊt ®Òu cã mét phÇn tö biÕn ®æi trÞ sè ®o tõ n¨ng lîng c¬ häc thµnh
n¨ng lîng ®iÖn g¾n trªn mét mµng ®µn håi. Mµng ®µn håi nµy cã thÓ chÕ t¹o víi
vËt liÖu kim lo¹i, silic hay gèm… H×nh vÏ díi cho ta cÊu tróc nguyªn t¾c cña mét
c¶m biÕn ®o ¸p suÊt:
50
cÊu tróc cña mét c¶m biÕn ®o ¸p suÊt
Sù lùa chän vËt liÖu cho mµng ®µn håi ph¶i dùa theo mét sè yÕu tè sau:
+ Sù ®µn håi cao nhÊt
Trong khi ranh giíi ®µn håi cña mµng kim lo¹i cao nhÊt ®îc x¸c ®Þnh bëi vïng
"Hooke" xa nhÊt th× mµng tinh thÓ silic ®îc x¸c ®Þnh bëi ranh giíi g·y vôn.
+ §Þnh luËt Hooke: Gi÷a ®é biÕn d¹ng ɛ vµ øng suÊt  trong mét c¬ thÓ ®µn
håi ta cã mét liªn hÖ tuyÕn tÝnh.
ɛ=/E
E ®îc gäi lµ tû suÊt ®µn håi hay modun ®µn håi. §Þnh luËt nµy ®îc Robert
Hooke t×m ra tõ kinh nghiÖm thùc tÕ vµ ®óng víi çc biÕn d¹ng nhá.
- Tû suÊt ®µn håi: E quyÕt ®Þnh kÝch thíc cña mµng ®µn håi, tû suÊt cµng
nhá, diÖn tÝch cµng lín.
+ NhiÖt ®é lµm viÖc tèi ®a.
Ranh giíi cña nhiÖt ®é lµm viÖc thêng bÞ h¹n chÕ do çc vËt liÖu ®· trë lªn
"dÎo" (sù biÕn d¹ng kh«ng trë vÒ h×nh th¸i cò) tríc khi nhiÖt ®é ®¹t ®Õn ®é ch¶y
láng.
+Sù "mái" cña vËt liÖu.
Sù mái cña vËt liÖu lµm nã ®µn håi nhiÒu h¬n vµ ®Æc biÖt sau khi bÞ biÕn
d¹ng, nã trë vÒ tr¹ng th¸i cò rÊt chËm ch¹p.
+ Sù chÞu ®ùng víi çc ho¸ chÊt ¨n mßn
Ngµy nay ngêi ta sö dông nhiÒu vËt liÖu kh¸c nhau ®Ó lµm mµng kim lo¹i
®µn håi nh thÐp kh«ng rØ, hîp kim titan, nh«m… Ngµy nay lo¹i mµng ®µn håi víi
vËt liÖu b¸n dÉn dÇn dÇn chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong viÖc s¶n suÊt çc
c¶m biÕn ¸p suÊt. V× víi kü thuËt b¸n dÉn mµng ®µn håi, phÇn tö biÕn ®æi ¸p
51
suÊt thµnh tÝn hiÖu ®iÖn vµ c¶ m¹ch khuyÕch ®¹i co thÓ cïng chÕ t¹o trªn cïng
mét chÝp. VËt liÖu ®Çu tiªn ®Ó chÕ t¹o mµng ®µn håi b¸n dÉn lµ çc phiÕn silic
dµy tõ 0,3 ®Õn 0,5 mm. Çc phiÕn silic nµy cã thÓ ®îc ¨n mßn b»ng ph¬ng ph¸p
ho¸ häc hay ®iÖn ho¸ ®Ó cã bÒ dµy tõ 1 ®Õn 2 m. §é dµy cña mµng ®µn håi ®-
îc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c nhê çc líp chÊm døt sù ¨n mßn.
1.2. §Þnh nghÜa vµ ®¬n vÞ ¸p suÊt
§Þnh nghÜa: ¸p suÊt ®îc ®Þnh nghÜa lµ lùc t¸c ®éng lªn mét ®¬n vÞ diÖn
tÝch,theo çch viÕt vi ph©n p = dF/dA trong ®ã :
p : ¸p suÊt
A: diÖn tÝch
F: lùc
§Ó do ¸p suÊt ngêi ta sö dông mét nguyªn t¾c gièng nhau, ¸p suÊt ®îc cho t¸c
dông lªn mét bÒ mÆt x¸c ®Þnh, nh thÓ ®Çu tiªn ¸p suÊt ®îc biÕn thµnh lùc. ViÖc
®o ¸p suÊt ®a vÒ viÖc ®o lùc. TÊt c¶ lùc t¸c dông lªn mét mÆt ph¼ng x¸c ®Þnh
lµ thíc ®o ¸p suÊt. Ta ®o ¸p suÊt ®îc hiÓu lµ ®o ¸p suÊt víi mét ¸p suÊt tiªu
chuÈn, ¸p suÊt tiªu chuÈn cã thÓ lµ:
- ¸p suÊt khÝ quyÓn: ¸p suÊt ®îc ghi nhËn cho biÕt lµ ¸p suÊt trªn hay díi ¸p
suÊt khÝ quyÓn.
- ¸p suÊt ch©n kh«ng: ¸p suÊt ®îc ghi nhËn lµ ¸p suÊt tuyÖt ®èi.
- ¸p suÊt kh¸c: ¸p suÊt ®îc ghi nhËn cho biÕt hiÖu sè ¸p suÊt gi÷a hai ¸p suÊt
gäi lµ hiÖu ¸p.
bar bar ¸p suÊt trªn

¸p suÊt
(¸p suÊt khÝ HiÖu ¸p
tuyÖt ®èi
3 2 quyÓn)
p = p2-p1
2 1 p1
¸p suÊt
1 khÝ quyÓn 0
¸p suÊt díi
0 (¸p suÊt khÝ
Ch©n kh«ng quyÓn)
Çc thang ¸p suÊt
52
* §¬n vÞ ¸p suÊt
Cã mét d¶i rÊt réng vµ kh¸ phøc t¹p çc ®¬n vÞ ®o ¸p suÊt hiÖn nay. Theo lý
thuyÕt,¸p suÊt lµ mét lùc t¸c dông lªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch vµ ®îc m« t¶ trong
hÖ SI lµ Newton/m2 ( N/m2) vµ ®îc gäi lµ Pascal. §¬n vÞ nµy kh«ng ®îc sö dông
réng r·i trong thùc tÕ, ®¬n vÞ Kilopascal ( kPa = N/cm2) ®îc dïng nhiÒu h¬n. ë liªn
hiÖp Anh ®¬n vÞ P.S.I ( pounds per square inch ) ®îc sö dông réng r·i h¬n. Trong
nhiÒu øng dông thùc tÕ,®¬n vÞ atmosphere ( 14,7 p.s.i ) hay 100 kPa xÊp xØ mét
atmosphere còng ®îc sö dông.
Ngoµi ra cßn mét sè ®¬n vÞ cò vÉn ®îc dïng cho viÖc ®o ¸p suÊt tríc ®©y nh-
ng nay kh«ng ®îc dïng chÝnh thõc nh inchs WG, Torr…B¶ng díi ®©y cho ta mèi
liªn hÖ gi÷a çc ®¬n vÞ nµy.
1 p.s.i ( 1bf/in2) = 6,895 kPa

= 27,7 inch WG
2
1 lgf/ft = 47,88Pa
1 inch WG = 249 Pa
= 5,2 lbf/ft2
= 0,036 p.s.i
1 foot WG = 2,989 kPa
= 62,43 lbf/ft2
= 0,433 p.s.i
1 torr ( mmHg) = 133,3 Pa
1 bar = 100 kPa
= 14,5 p.s.i
= 750 nnHg
= 401,8 inch WG
= 1,0197 kgf/cm2
1 atmosphere = 1,013 bar
= 14,7 p.s.i
1 kPa = 0,145 p.s.i
= 20,89 lbf/ft2
= 4,141 inch WG
= 7,502 torr ( mmHg)
= 0,01 bar
= 9,872x10-2 atm
53
1.3. §o møc
Víi çc chÊt láng, ®Ó lu tr÷ cung nh vËn chuyÓn ®ßi hái viÖc hiÓn thÞ møc
chÊt láng. Cã nhiÒu c«ng nghÖ ®îc dïng ®Ó ®o møc trong ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh
vµ viÖc chän lùa lo¹i c¶m biÕn thÝch hîp lµ nhu cÇu thiÕt yÕu.
Møc thêng liªn quan ®Õn thÓ tÝch. ViÖc ®o møc sÏ kh«ng phøc t¹p khi thùc
hiÖn víi thïng chøa cã mÆt c¾t ngang ®ång d¹ng víi thïng chøa trong h×nh vÏ díi
®©y, víi thÓ tÝch ®îc tÝnh bëi c«ng thøc:
V = h.A
Quan hÖ g÷a thÓ tÝch vµ møc sÏ phøc t¹p h¬n vµ kh«ng tuyÕn tÝnh trong tr-
êng hîp thïng chøa trong h×nh b,c.
Trong rÊt nhiÒu øng dông, khi cÇn ®o thÓ tÝch vµ khèi lîng, gi¶i ph¸p ®¬n
gi¶n nhÊt thêng lµ ®o träng lîng cña thïng chøa,vËt chøa b»ng çch treo lªn çc
loadcell hay g¾n lªn çc c©n ®o träng lîng tuy nhiªn ph¶i rÊt thËn träng ®Ó tr¸nh
va ch¹m víi çc kÕt nèi ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña ®êng èng. ViÖc c©n ®o cã thÓ
tÝch ®îc ®îc thÓ tÝch vµ khèi lîng mµ kh«ng cÇn quan t©m ®Õn h×nh d¹ng cña
vËt chøa.
Çc ®iÒu kiÖn bªn trong cña vËt chøa khi ®o møc còng cÇn ph¶i ®îc quan
t©m ®Õn. NhiÖt ®é, ¸p suÊt vµ sù ¨n mßn còng cã su híng lµm ¶nh hëng ®Õn çc
c¶m biÕn ®o møc h¬n lµ ®Õn çc nhiÖt ®iÖn trë vµ cÆp nhiÖt ®iÖn. Çc ®Æc
tÝnh cña chÊt láng ( hay chÊt r¾n) còng cÇn hiÓn thÞ sai gi¸ tri qu¸ tr×nh. ViÖc
®o møc còng cã thÓ bÞ ¶nh hëng cã h¹i bëi sù chuyÓn ®éng kh«ng ®Òu hay sù
næi bät trªn bÒ mÆt. V× vËy cÇn thiÕt ph¶i cã vá bäc cho c¶m biÕn ®o møc.
54
Mét thïng chøa chÊt láng còng cã thÓ bÞ céng hëng. Mét thïng chøa víi ®êng
kÝnh L sÏ dao ®éng víi chu kú
L
T  2
2g
Nãi chung cã bèn lo¹i bÒ mÆt cÇn quan t©m trong ®iÒu khiÓn møc:
- ChÊt láng / khÝ
- ChÊt r¾n / khÝ
- ChÊt láng 1/ chÊt láng 2( Hai chÊt láng kh«ng hoµ tan vÝ dô nh níc,
dÇu )
- ChÊt r¾n / chÊt láng ( hiÕm gÆp vÝ dô nh ®o ®é s©u cña cÆn d©ï
trong thïng chøa dÇu )
Trong hÇu hÕt çc øng dông ta chØ dïng ®Õn lo¹i 1 vµ 2. Çc c¶m biÕn ®o
møc nh×n chung lµm viÖc theo çch nhËn d¹ng vÞ trÝ cña bÓ läc.
II. çc ph¬ng ph¸p ®o ¸p suÊt, møc øng dông trong c«ng nghiÖp
2.1 c¶m biÕn ®o ¸p suÊt
2.1.1 C¶m biÕn ¸p suÊt ®iÖn trë ¸p ®iÖn
Ngµy nay lo¹i c¶m biÕn ¸p suÊt víi m¹ch tæ hîp ®iÖn trë ¸p ®iÖn b¸n dÉn ®îc
s¶n xuÊt nhiÒu cho viÖc ®o ¸p suÊt vµ hiÖu ¸p. Víi kü thuËt b¸n dÉn ta cã thÓ
chÕ t¹o mµng ®o ¸p suÊt hoµn toµn b»ng vËt liÖu silic. §iÒu nµy ®a tíi viÖc toµn
bé kü thuËt ®îc chÕ t¹o ra mét c¶m biÕn ¸p suÊt cã thÓ thùc hiÖn trªn cïng mét
chÝp silic.
a - HiÖu øng ®iÖn trë ¸p ®iÖn trong b¸n dÉn
Díi t¸c dông cña mét lùc c¬ häc lªn tinh thÓ çc nguyªn tö bÞ ®Èy lÖch ®i ®èi
víi nhau. ®iÒu nµy lµm thay ®æi çc h»ng sè m¹ng vµ c¶ cÊu tróc vïng n¨ng l îng,
vïng dÉn vµ vïng ho¸ trÞ.
Çc øng suÊt nÐn vµ kÐo lµm thay ®æi ®iÖn trë suÊt cña b¸n dÉn silic p nh
sau:
+ øng suÊt nÐn sÏ h¹ thÊp çc ®iÓm cùc ®¹i cña n¨ng lîng vïng ho¸ trÞ v× thÕ
ta cã sù gia t¨ng çc ®iÖn tÝch theo híng nÐn trong tinh thÓ.
+ Ngîc l¹i , øng suÊt kÐo sÏ t¸c ®éng sù n©ng lªn çc ®iÓm cùc ®¹i cña n¨ng l-
îng theo híng cña nã, do ®ã lµm gi¶m ®i çc ®iÖn tÝch, ®iÖn trë gia t¨ng.
Trong mét c¶m biÕn ¸p suÊt víi m¹ch tæ hîp ®iÖn trë, ®iÖn ¸p sù thay ®æi
®iÖn trë do sù thay ®æi kÝch thíc h×nh häc díi t¸c dông cña ¸p suÊt chØ ®ãng vai
trß thø cÊp. HiÖu øng ®îc dïng ë ®©y lµ sù thay ®æi ®iÖn trë suÊt theo çc øng
55
suÊt c¬ häc rong tinh thÓ. HiÖu øng nµy ®îc gäi lµ hiÖu øng ®iÖn trë ¸p ®iÖn ®-
îc m« t¶ nh trªn vµ ®îc viÕt víi ph¬ng tr×nh nh sau:
∆p/p = λ
Trong ®ã:  lµ øng suÊt c¬ häc
λ lµ hÖ sè diÖn trë ¸p ®iÖn
p lµ ®iÖn trë suÊt
HÖ sè ®iÖn trë ¸p ®iÖn phô thuéc vµo híng tinh thÓ vµ ®iÒu kiÖn ®o ®¹c
Mµng h×nh trßn Mµng h×nh

kh¨n
ɛt
ɛr ɛr
ɛt
ɛ
ɛr
ɛt
0
r
VÞ trÝ mµng säc co gi·n
56
a - CÇu ®iÖn trë vµ biÖn ph¸p hiÖu chØnh çc th«ng sè
TÕ bµo ®o ¸p suÊt cña c¶m biÕn ®o ¸p suÊt lo¹i ®iÖn trë ¸p ®iÖn lµ mét chip
silic vu«ng kho¶ng 6mm2 vµ cã bÒ dµy khi ®îc ¨n mßn vµo kho¶ng vµi m.
- ChÝp silic víi ®iÖn trë R1….R4

- MÆt c¾t ngang khi kh«ng t¶i
- MÆt c¾t ngang khi cã t¶i víi vïng gi·n ( + ) vïng co ( - )
- M¹ng ®iÖn trë
- MÆt c¾t c¶m biÕn
Mµng silic cã t¸c dông nh mét mÆt ph¼ng ®îc c¨ng ra, khi bÞ uèn cong, trªn
bÒ mÆt nã suÊt hiÖn nh÷ng n¬i bÞ c¨ng vµ nh÷ng chç bÞ co vµo. ë nh÷ng n¬i
nµy,qua c«ng nghÖ khuyÕch t¸n hay cÊy ion, çc ®iÖn trë ®îc cÊy vµo.Çc ®iÖn
trë nµy còng sÏ bÞ c¨ng ra hay co vµo mét çch t¬ng øng.Ngoµi ra çc ®iÖn trë ®Ó
bï trõ nhiÖt ®é còng ®îc h×nh thµnh trªn cïng mét chip. Çc ®iÖn trë nµy nèi víi
nhau thµnh mét cÇu ®iÖn trë. Cã mét sè m¹ch c¶m bÝªn,m¹ch khuyÕch ®¹i ®îc tæ
hîp trªn cïng mét chip hay trªn mét m¹ch
R1 hçn hîp Nhê R4 víi cÇu ®iÖn trë. Nhê ®ã
®iÖn thÕ cu¨ cÇu ®iÖn trë ®îc khuyÕc ®¹i p ngay trªn
p c¶m biÕn
UCC
p p
R2 R3
U2
57
cÇu ®iÖn trë
2.2. §o møc chÊt láng.
2.2.1.§o møc chÊt láng b»ng çch ®o ¸p suÊt vµ hiÖu ¸p.
ChÊt láng trong mét b×nh chøa kh«ng chÞu t¸c dông díi mét ¸p suÊt cho ta ¸p suÊt
díi ®¸y b×nh:
Ph  gh
Trong ®ã :  lµ tû träng.
g lµ gia tèc trängtrêng.
h lµ chiÒu cao cña mùc níc chÊt láng.
Nh vËy ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc møc chÊt láng b»ng çc ®o ¸p suÊt. Mét cét níc
cao 10m víi tû träng 1000kg/m3 cã ¸p suÊt ë ®¸y :
kg m kgm 1
Ph  1000 3
.9,81 2 .10m  105 2 . 2  105 Pa  1bar.
m s s m
B×nh chøa chÞu t¸c dông mét ¸p suÊt p0, ®Ó x¸c ®Þnh møc chÊt láng, ta cÇm ®o
hiÖu ¸p: ¸p suÊt ph+p0 vµ ¸p suÊt p0. ChØ thÞ cho ta hiÖu ¸p tû lÖ víi møc chÊt
láng. Ta cÇn mét van kho¸ chÊt láng ®Ó trong trêng hîp cÇn kiÓm so¸t sù chÝnh
x¸c cña ®ång hå ®Ó ®o ¸p suÊt víi mét ®ång hå chuÈn, Trong trêng hîp ®o hiÖu
¸p, ta cÇn 3 van kho¸ chÊt láng. Hai van cho hai cét chÊt láng vµ 2
van ®Ó nèi t¾t hai cét chÊt láng nh»m kiÓm so¸t ®iÓm kh«ng cña ®ång hå ®o ¸p
lùc.
2.2.2.§o møc b»ng ph¬ng ph¸p ®o ®iÖn dung.
Møc chÊt láng kh«ng dÉn ®iÖn hay møc chÊt r¾n cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng
ph¸p ®o ®iÖn dung. Hai b¶n cùc cña mét tô ®iÖn ®îc cho vµo m«i trêng ®o nh
h×nh vÏ. §iÖn dung ®îc tÝnh víi ph¬ng tr×nh:
C C  C0 l0  l  r l  l
   l  r l
C C0 l0 l0 l0
Víi r lµ h»ng sè ®iÖn m«i cña m«i trêng.
58
2.2.3.§o møc chÊt láng b»ng sãng siªu ©m.
Ph¬ng ph¸p ® b¾ng sãng siªu ©m dùa trªn sãng ©m thanh tÇn sè cao. TÊn sè 50
kHz lµ tÊn sè ®iÓn h×nh trong nh÷ng øng dông c«ng nghiÖp (tÇn sè cao h¬n cã
thÓ dïng trong nh÷ng øng dông vÒ y tÕ nh m¸y quÐt siªu ©m). TÊn sè lµm viÖc
®îc chän t¬ng øng víi tÊn sè céng hëng cña bé ph¸t vµ bé thu.
Nguyªn lý ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ ®o møc b»ng sãng siªu ©m ®îc m« t¶ ë hÝnh
díi. Mét bé ph¸t vµ thu sãng siªu ©m ®îc ®Æt trªn ®Ønh cña thïng chøa vµ mét
chïm tia sãng siªu ©m tõ bé ph¸t chiÕu xuèng bÒ mÆt cña chÊt láng (hay chÊt
r¾n) ®îc ®o/ Møc trong thïng chøa ®îc tÝnh ra tõ çc tÝn hiÖu ph¶n x¹ l¹i trªn bé
thu.
nguyªn lý ®o møc b»ng siªu ©m

TÝn hiÖu ph¶n x¹ lµ mét d¹ng tÝn hiÖu trÔ cña tÝn hiÖu ph¸t ®i tõ bé ph¸t víi
®é trÔ b»ng 2d/v trong ®ã d là kho¶ng çch tõ bÒ mÆt chÊt ®îc ®o vµ v lµ vËn
tèc sãng ©m thanh trong m«i trêng phÝa trªn bÒ mÆt ®ã.
VÝ dô v©n tèc sãng ©m trong kh«ng khÝ lµ kho¶ng 300m/s, víi mét møc tõ 0
®Õn 10 mÐt, thêi gian trÔ tõ 0 ®Õn 70 ms. Cã hai çch ®Ó ®o thêi gian trÔ, viÖc
lùa chän sÏ ®îc quyÕt ®Þnh tuú theo gi¶i ®o so s¸nh víi ®é dµi sãng ©m. NÕu d
lín (d thêng lín trong çc øng dông ®o møc), mét xung ©m thanh hÑp ®îc truyÒn
Bé ph¸t
®i tõ bé ph¸t. Bé thu sÏ nhËn ®îc hai xung: mét tõ bé ph¸t vµ mét ph¶n x¹ l¹i tõ bÒ
mÆt cÇn ®o. Thêi gian trÔ cã thÓ ®îc ®o nh h×nh díi vµ vÞ trÝ cña bÒ mÆt
ThêisÏgian
chÊt cÇn ®o hay møc ®îc trÔ
tÝnh to¸n trùc tiÕp.
Bé thu
Trùc tiÕp Ph¶n x¹ l¹i tõ Çc ph¶n tõ

qua kh«ng bÒ mÆt ®o59 ®¸y vµ bªn
khÝ trong
2.2. øng dông trong c«ng nghiÖp. ThiÕt bÞ ®o ¸p suÊt vµ møc EJA cña
Yokogawa.
2.3.1 Chøc n¨ng

§Ó ®o ¸p suÊt, møc còng nh lu lîng cña çc chÊt láng vµ chÊt khÝ, Yokogawa
cung cÊp thiÕt bÞ ®o vµ chuyÓn ®æi ¸p suÊt vi sai dùa trªn çc c¶m biÕn céng h -
ëng ®o ®îc sù chªnh ¸p ®Çu vµo.
2.3.2.CÊu t¹o cña c¶m biÕn céng hëng
60
110
90
KHz
70
0
20 40
inWC
cÊu t¹o cña c¶m biÕn céng hëng
1)TÊm vËt liÖu silicon

2)CÇu céng hëng h×nh ch÷ H ®Æt trªn tÊm silicon
3) CÇu céng hëng dao ®éng víi tÇn sè 90 KHz khi kh«ng cã ¸p suÊt ®a vµo.
4)¸p suÊt ®a vµo lµm biÕn d¹ng bÒ mÆt tÊm silicon
5)Sù biÕn d¹ng cña tÊm silicon g©y ra mét sù thay ®æi tÇn sè ®Çu vµo cña cÇu
céng hëng tû lÖ víi ¸p suÊt ®a vµo.
2.3.3 Nguyªn lý ho¹t ®éng cña c¶m biÕn
nguyªn lý ho¹t ®éng cña c¶m biÕn céng hëng
61
Nguyªn lý ho¹t ®éng cña c¶m biÕn c«ng hëng ®îc m« t¶ nh sau: hai cÇu céng
hëng h×nh ch÷ H dao ®éng víi tÇn sè 90 kHz ®îc ®¹t trªn mét tÊm silicon. khi ¸p
suÊt ®îc ®a vµo, tÊm silicon bÞ biÕn d¹ng. Do vÞ trÝ vµ ®é s©u chÝnh x¸c cña
hai cÇu céng hëng, mét cÇu ë tr¹ng th¸i c¨ng cßn mét cÇu ë tr¹ng th¸i bÞ nÐn. lóc
nµy tÇn sè cña cÇu bÞ c¨ng sÏ thay ®æi tõ 90 kHz ®Õn 1110 kHz vµ cÇu bÞ nÐn
sÏ thay ®æi tõ 90 kHz ®Õn 70 kHz. §Ó nhËn ®îc hiÖu ¸p ®Çu ra, bé vi xö lý sÏ
tÝnh to¸n sù thay ®æi tÇn sè c¶u 2 cÇu vµ cho ra tÝn hiÖu ¸p suÊt ®Çu ra t¬ng
øng.
sù thay ®æi tÇn sè céng hëng
iv. ®o lu lîng
I. Giíi thiÖu chung
Mét trong çc tham sè quan träng cña qu¸ tr×nh c«ng nghÖ lµ lu lîng çc chÊt ch¶y
qua èng dÉn. Lu lîng vËt chÊt lµ sè lîng chÊt Êy ch¶y qua tiÕt diÖn ngang cña èng
dÉn trong mét ®¬n vÞ thêi gian. muèn n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm vµ hiÖu qu¶
cña hÖ thèng ®iÒu khiÓn tù ®éng çc qu¸ tr×nh c«ng nghÖ cÇn ph¶i ®o ®îc
chÝnh x¸c lu lîng vµ thÓ tÝch çc chÊt.
ViÖc ®o lu lîng lµ mét phÇn thiÕt yÕu trong mäi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp vµ
trong çc ngµnh c«ng nghÖ. §o lu lîng ®ãng mét vai trß v« cïng quan träng còng
62
nh viÖc ®o nhiÖt ®é, ¸p suÊt, møc chÊt láng..Trong viÖc ®o lu lîng, ta cÇn ph©n
biÖt:
-Lu lîng ®îc tÝnh b»ng thÓ tÝch trªn mét ®¬n vÞ thêi gian:
Qv  V / t (m3/s)
-Lu lîng ®îc tÝnh b»ng träng khèi trªn mét ®¬n vÞ thêi gian:
Qm  m / t (kg/s)
khi ta biÕt tØ träng  cña m«i trêng cÇn ®o, 2 lo¹i lu lîng trªn ®îc tÝnh b»ng ph-
¬ng tr×nh:
Qm  Qv .
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña çc ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ chÊt, chÕ biÕn,
®iªn...lu lîng tÝnh b»ng träng khèi cÇn biÕt nhng còng khã ®o ®¹c h¬n. Trong mét
hÖ thèng kÐp kÝn, lu lîng tÝnh b»ng träng khèi, lu lîng cè ®Þnh trong khi ®ã lu l-
îng tÝnh b»ng thÓ tÝch thay ®æi theo nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt. Çc ph¬ng tr×nh quan
träng cña dßng ch¶y lµ:
Ph¬ng tr×nh Bernoulli cho dßng ch¶y kh«ng bÞ ma s¸t vµ æn ®Þnh
 / 2v 2  gh  p  cons
Qv  vA
Ph¬ng tr×nh liªn tôc:

v1. A1  v2 . A2
Trong ®ã g= gia tèc träng trêng

 = tû träng
h = ®é cao
p = ¸p suÊt
v=vËn tèc
Qv = lu lîng b»ng thÓ tÝch trªn ®¬n vÞ thêi gian
A = diÖn tÝch
M«i trêng ®o kh¸c nhau ®îc ®Æc trng b»ng tÝnh chÊt ho¸ lý vµ çc yªu cÇu
c«ng nghÖ, do ®ã mµ ta cã nhiÒu ph¬ng ph¸p ®o lu lîng dùa trªn nh÷ng nguyªn lý
kh¸c nhau. §Ó thÝch øng víi çc nhu cÇu kh¸c nhau trong c«ng nghiÖp, ngêi ta ®·
ph¸t triÓn rÊt nhiÒu ph¬ng ph¸p ®o lu lîng chÊt láng, h¬i níc, khÝ…
II Çc ph¬ng ph¸p ®o lu lîng vµ øng dông trong c«ng nghiÖp
2.1. Ph¬ng ph¸p ®o lu lîng b»ng tÇn sè dßng xo¸y.
2.1.1. Nguyªn lý ®o.
63
Ph¬ng ph¸p ®o lu lîng b»ng tÇn sè dßng xo¸y dùa trªn hiÖu øng ph¸t sinh dßng
xo¸y khi mét vËt c¶n n»m trong lu chÊt. Çc dßng xo¸y xuÊt hiÖn tuÇn tù vµ bÞ
dßng ch¶y cuèn tr«i ®i. HiÖn tîng nµy ®îc Leonardo da Vinci ghi nhËn vµ
Strouhal trong n¨m 1878 ®· cè g¾ng gi¶i thÝch lÇn ®Çu tiªn. ¤ng nhËn thÊy r»ng
mét sîi d©y n»m trong dßng ch¶y cã sù dung ®éng nh mét sîi d©y ®µn. Sù dao
®éng nµy tØ lÖ víi vËn tèc dßng ch¶y vµ tØ lÖ nghÞch víi ®êng kÝnh sîi d©y.
k
v 2 4
1 3
b
Theodor von Karman ®· t×m ra nguyªn nh©n g©y ra sù dao ®éng nµy: ®ã lµ sù
dßng xo¸y xuÊt hiÖn sau vËt c¶n
sinh ra vµ biÕn mÊt cña çc dßng xo¸y bªn c¹nh vËt c¶n. Mét con ®êng dßng xo¸y
h×nh thµnh phÝa sau vËt c¶n khi mét vËt ®îc ®Æt trong mét dßng ch¶y, phÝa sau
nã (phÝa khuÊt) çc dßng xo¸y kh«ng liªn tôc ®îc t¹o ra.
Çc dßng xo¸y nµy rêi bá vËt c¶n tuÇn tù vµ tr«i theo dßng ch¶y. PhÝa sau vËt
c¶n h×nh thµnh con ®êng cña dßng xo¸y ®îc ®Æt tªn lµ con ®êng dßng xo¸y
Karman. Çc dßng xo¸y ë 2 c¹nh bªn cña vËt c¶n cã chiÒu xo¸y nghîc nhau. Nh thÕ
víi sù suÊt hiÖn cña dßng xo¸y, n¨ng lîng quay sÏ bÞ “chuyªn chë” ®i mÊt.
Ph¬ng ph¸p ®o lu lîng b»ng dßng xo¸y
Cuèi cïng, lùc t¸c ®éng vµo vËt c¶n ®îc h×nh thµnh. Díi nh÷ng ®iÒu kiÖn
cÇn thiÕt, mét dao ®éng ph¸t sing: çc dßng xo¸y m¹nh mÏ ®îc sinh ra råi l¹i lÇn lît
mÊt ®i theo dßng ch¶y. TÇn sè sù biÕn mÊt cña dßng xo¸y (vµ c¶ sù xuÊt hiÖn) lµ
mét hiÖu øng dïng ®Ó ®o lu lîng tÝnh b»ng thÓ tÝch.
Lord Rayleigh ®· t×m thÊy sù liªn hÖ gi÷a kÝch thíc h×nh häc vËt c¶n , vËn
tèc lu chÊt v vµ tÇn sè biÕn mÊt cña dßng xo¸y f . Sù liªn hÖ nµy ®îc
64
diÔn t¶ trong trÞ sè Strouhal :
f .b
S
v
Trong ®ã b=®êng kÝnh cña vËt c¶n

F=tÊn sè dßng xo¸y
V= vËn tèc dßng xo¸y
Karman ®· t×m thÊy r»ng, cho chÊt láng vµ khÝ víi nh÷ng ®iÒu kiÖn dßng ch¶y
vµ kÝch thíc cña vËt c¶n ®Ó cho trong mét kho¶ng trÞ sè Reynold kh¸ réng mµ trÞ
sè Strouhal vÉn gi÷a ®îc cè ®Þnh, ta cã ®îc sù liªn hÖ tuyÕn tÝnh gi÷a tÇn sè
dßng xo¸y vµ vËn tèc lu chÊt. tÝnh chÊt nµy kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi çc tÝnh chÊt
vËt lý cña lu chÊt nh khÝ hay chÊt láng, tû träng, ®é nhít.
Con ®êng dongd xo¸y Karman cho mét tÝnh chÊt v« cïng quan träng trong kü
thuËt ®o lêng: kho¶ng çch vµ nh thÕ thÓ tÝch côc bé cña dßng ch¶y gi÷a hai
dßng xo¸y lu«n lµ mét h»ng sè. Sù h×nh thµnh çc dßng xo¸y mét çch chÝnh x¸c
lµ ®iÒu khiÖn tiªn quyÕt ®Ó cã thÓ ®o nhiÖt ®éµn bé thÓ tÝch b»ng çch ®Õm
çc thÓ tÝch côc bé. HÖ sè ®Õm cho chÊt láng vµ chÊt khÝ gièng nhau. Víi ®iÒu
kiÖn h»ng sè Strouhal S kh«ng tuú thuéc vµo trÞ sè Reynold ta cã thÓ tÝnh lu lîng
theo thÓ tÝch trªn mét ®¬n vÞ thêi gian. Víi A lµ diÖn tÝch c¾t ngang cña dßng
ch¶y ta cã:
1
Qv= b. A. f
S
§Ó h×nh thµnh mét con ®êng dßng xo¸y cã tÝnh x¸c ®Þnh vµ lËp l¹i thËt tèt, vËt
c¶n ph¶i ®¸p øng ®ñ m«t sè ®iÒu kiÖn. H×nh d¸ng mét sè vËt c¶n ®îc tr×nh bµy
díi ®©y:
h×nh d¸ng mét sè vËt c¶n
65
H×nh d¸ng cña mét sè vËt c¶n ph¶i ®îc cÊu t¹o sao cho trong mét kho¶ng trÞ
sè Reynold kh¸ réng mµ trÞ sè Strouhal vÉn lµ h»ng sè. H×nh díi cho ta sù liªn hÖ
gi÷a trÞ sè Strouhal vµ trÞ sè Reynold víi hai vËt kh¸c nhau. Víi h×nh d¹ng l¨ng
kÝnh, ta cã trÞ sè S kh¸ æn ®Þnh trong suèt mét gi¶i trÞ sè Re kh¸ réng.
TrÞ sè Strouhal lµ hµm cña trÞ sè Reynol

Víi sù biÕn mÊt vµ suÊt hiÖn cña dßng xo¸y vËn tèc dßng ch¶y ë hai bªn vËt
c¶n vµ trªn ®êng dßng xo¸y thay ®æi mét çch côc bé. tÊn sè dao ®éng cña vËn tèc
cã thÓ ®îc ®o víi nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau. NhiÖt ®iÖn trë dun nãng ®îc dïng
®Õn. Nã cã thÓ g¾n phÝa tríc, ë gi÷a hay phÝa sau vËt c¶n. Sù tho¸t nhiÖt cña
nhiÖt ®iÖn trë thay ®æi theo híng cña lu chÊt. ngêi ta còng cã thÓ ®o sù dao
®éng ¸p suÊt víi mµng säc co gi·n hoÆc ®o çc dßng xo¸y víi sãng siªu ©m.
Trong çc thiÕt bÞ ®o ®îc b¸n trªn thÞ trêng, vËt c¶n ®îc dïng cã h×nh l¨ng kÝnh.
Lùc t¸c dông lªn vËt c¶n cã híng th¼ng gãc víi dßng ch¶y vµ trôc cña vËt c¶n. Lùc
nµy cã thÓ ®îc ®o mét çch ®¬n gi¶n nh sau; Víi sù biÕn mÊt tuÇn tù cña dßng
xo¸y hai bªn c¹nh vËt c¶n, ta cã mét dao ®éng h×nh con l¾c. tÊn sè cña “lùc qu¶
l¾c” nµy t¬ng øng víi tÇn sè biÕn mÊt cña dßng xo¸y. ngêi ta cã thÓ ®o nã dÔ
dµng víi çc c¶m øng ¸p ®iÖn. Ph¬ng ph¸p ®o lu lîng víi tÇn sè dßng xo¸y rÊt kinh
tÕ vµ cã ®é tin cËy cao. tÇn sè dßng xo¸y kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi sù d¬ bÈn hay h
háng nhÑ cña vËt c¶n. §êng biÓu diÔn cña nã tuyÕn tÝnh vµ kh«ng thay ®æi theo
thêi gian sö dông. Sai sè cho phÐp rÊt bÐ. Kho¶ng ®o lu lîng tÝnh b»ng thÓ tÝch
tõ 3 ®Õn 100%. Mét tÝnh chÊt rÊt ®Æc biÖ n÷a cña phÐp ®o b»ng dßng xo¸y lµ
nã ®éc lËp víi tÝnh chÊt vËt lý cña m«i trêng dßng ch¶y. Sau mét lÇn chØnh
®Þnh, sau ®ã ta kh«ng cÇn chØnh ®Þnh l¹i víi tõng lo¹i lu chÊt. Çc thiÕt bÞ ®o
lo¹i nµy phï hîp víi chÊt láng vµ chÊt khÝ. mét u ®iÓm n÷a lµ çc thiÕt bÞ ®o lu
66
lîng b»ng dßng xo¸y kh«ng cã bé phËn c¬ häc chuyÓn ®éng vµ sù ®ßi hái vÒ cÊu
tróc kh¸ ®¬n gi¶n. Nh ®· nãi, víi nh÷ng vËt c¶n thÝch hîp tÇn sè sù biÕn mÊt cña
dßng xo¸y tû lÖ víi vËn tèc dßng ch¶y. Lu chÊt kh«ng cÇn cã tÝnh dÉn ®iÖn nh
trong phÐp ®o lu lîng b»ng c¶m øng ®iÖn tõ.
2.1.1 øng dông trong c«ng nghiÖp: lu lîng kÕ kiÓu xo¸y- Vortex Flow Metter
YEWFLO cña Yokogawa.
a. Nguyªn lý lµm viÖc.

Lu lîng kÕ kiÓu xo¸y YEWFLO
Lu lîng kÕ xo¸y YEWFLO ho¹t ®éng dùa trªn hiÖn tîng t¹o xo¸y ®îc biÕt ®Õn
nh hiÖu øng Von Karman. Khi mét thanh ch¾n t¹o xo¸y (vortex sheder) ®îc ®Æt
trong lßng mét èng dÉn chÊt láng, çc xo¸y kiÓu Karman sÏ xuÊt hiÖn theo thanh
ch¾n nh h×nh vÏ.
Nguyªn lý lµm viÖc.
Gi¶ sö tÇn sè çc xo¸y ®îc t¹o ra bëi thanh ch¾n lµ f, vËn tèc dßng ch¶y lµ v vµ
®é réng cña thanh t¹o xo¸y lµ d, ta thu ®îc c«ng thøc sau:
V
f  St .
d
C«ng thøc nµy còng ®îc ¸p dông cho lu lîng kÕ YEWFLO ®îc l¾p trªn mét ®êng
èng.
67
Q
V 
D 2
 dD
4
Q = lu lîng tØ lÖ
D = ®êng kÝnh bªn trong cña YEWFLO
St= trÞ sè Strouhal
=3,1415
Tõ ®ã ta tÝnh ®îc lu lîng tØ lÖ:
D 2
f .(  dD)d
Q 4
St
TrÞ sè Strouhal (St) lµ mét sè kh«ng thø nguyªn phô thuéc vµo h×nh d¹ng vµ
kÝch cì cña thanh t¹o xo¸y. Do vËy b»ng çch lùa chän mét h×nh d¹ng thÝch hîp,
trÞ sè Strouhal co¸ thÓ ®îc gi÷ kh«ng ®æi trªn mét gi¶i ®o réng cña trÞ sè
Reynolds.
h×nh díi minh ho¹ mèi quan hÖ gi÷a trÞ sè Reynolds vµ trÞ sè Strouhal.
Quan hÖ gi÷a trÞ sè Reynolds vµ trÞ sè Strouhal
Do vËy khi biÕt trÞ sè Strouhal, cã thÓ tÝnh ®îc lu lîng tØ lÖ b»ng çch ®o tÇn
sè xo¸y.
b.CÊu tróc.
1. Bé chuyÓn ®æi
2. MiÕng ®Öm
3. Thµnh phÇn c¶m biÕn
4. Thanh t¹o xo¸y
5. mµn h×nh hiÓn thÞ tÝn hiÖu ®Çu ra.
68 lu lîng kÕ xo¸y

cÊu tróc cña
6. D©y tÝn hiÖu c¶m biÕn.
Thanh t¹o xo¸y lµ mét thanh thÐp kh«ng rØ ®îc nhÊc lªn lÇn lît mçi khi cã
xo¸y ®îc t¹o ra. øng suÊt t¹o ra bëi chuyÓn ®éng nµy ®îc ph¸t hiÖn bëi çc c¶m
biÕn ( thµnh phÇn ¸p ®iÖn ) dÆt bªn trong thanh t¹o xo¸y.
Cã hai thµnh phÇn ¸p ®iÖn ®Ó ph©n biÖt çc lùc t¹o ra bëi xo¸y vµ çc lùc t¹o
ra bëi xo¸y vµ çc lùc ®îc t¹o ra do çc yÕu tè kh¸c.
CÊu t¹o cña c¶m biÕn
Lu lîng dßng ch¶y do ®ã sÏ ®îc tÝnh to¸n b»ng çch xö lý tÝn hiÖu t¬ng øng
víi sè dßng xo¸y ®îc t¹o ra.
d. NhiÔu vµ chèng nhiÔu

(1) TÝn hiÖu øng suÊt vµ nhiÔu øng suÊt.
Mét c¶m biÕn ¸p ®iÖn rÊt nh¹y c¶m víi nhiÔu, ®Æc biÖt lµ do sù rung trªn çc
®êng èng, YEWFLO ®îc thiÕt kÕ ®Ó h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a t¸c ®éng cña
nhiÔu kÓ c¶ víi phÇn cøng vµ phÇn mÒm.
69
çc nhiÔu t¸c ®éng
*CÊu tróc cña bé dß

Hai c¶m biÕn ¸p ®iÖn ®îc g¾n cè ®Þnh ë phÇn trªn cña thanh t¹o xo¸y víi
mét kho¶ng çch chÝnh x¸c cã t¸c dông ph¸t hiÖn chÝnh x¸c tÝn hiÖu øng suÊt ®-
îc t¹o ra ®ång thêi cã kh¶ n¨ng lo¹i trõ çc ¶nh hëng cña nhiÔu do ®é rung cña ®-
êng èng.
Trôc x cña tinh thÓ ¸p ®iÖn kh«ng cã kh¶ n¨ng lo¹i trõ nhiÔu do cã cïng
chiÒu víi chiÒu tÝn hiÖu lùc n©ng chøc n¨ng c©n b»ng nhiÔu.
Trôc y vµ trôc z trªn mçi tinh thÓ ¸p ®iÖn cã kh¶ n¨ng lo¹i trõ tÝn hiÖu
nhiÔu.
§iÒu chØnh ®Ó t¹o ra cïng mét gi¸ trÞ tÝnh hiÖu nhiÔu ë mÆt tríc vµ mÆt
sau cña tinh thÓ ¸p ®iÖn.
(2) Chøc n¨ng t¸ch nhiÔu
Khi kh«ng cã lu chÊt ch¶y qua, ®«i khi kh«ng thÓ cã ®îc mét ®iÓm kh«ng
æn ®Þnh do sù rung cña ®êng èng. YEWFLO bao gåm mét m¹ch cã chøc n¨ng t¸ch
nhiÔu ®Ó cã ®îc mét ®iÓm kh«ng æn ®Þnh.
CÊu tróc cña m¹ch. H×nh vÏ
TÇn sè xo¸y tØ lÖ víi vËn tèc dßng ch¶y V vµ lu lîng tØ lÖ Q. §é lín cña tÝn
hiÖu tØ lÖ víi V 2 nh ph¬ng tr×nh díi ®©y:
   
§é lín cña tÝn hiÖu  q L  L FL C L V 2 (7)
Trong ®ã : qL : ®iÖn tÝch ®an xen.
L : øng suÊt dan xen.
70
FL : lùc ®Èy ®an xen.
CL : hÖ sè lùc ®Èy ®an xen.
M¹ch ®îc thiÕt kÕ sao cho bé vi xö lÝ nhËn ®îc tÇn sè ®Çu ra f1 cña trig¬
Schmidt vµ tÇn sè f2 víi ®Çu ra cña bé céng ®îc biÕt ®æi bëi bé chuyÓn ®æi V/F
( biªn ®é- tÇn sè). Vµo thêi ®iÓm nµy, cã thÓ thu ®îc ®Çu ra nh mét tÝn hiÖu
chØ khi f2 lín h¬n f3 b»ng çch ®Æt møc t¸ch nhiÔu ë møc cè ®Þnh (f 3) cña tÝn
hiÖu. V× f2 tØ lÖ víi biªn ®é ®Çu vµo cña tÇn sè sßng xo¸y f 1 trong khi biªn ®é
cña nhiÔu do ®é rung ®éng cña ®êng èng hay do çc nguyªn nh©n kh¸c l¹i nhá
h¬n. Do biªn ®é thay ®æi theo mËt ®é cña lu chÊt nªn møc t¸ch nhiÔu còng thay
®æi theo mËt ®é.
(3) Chøc n¨ng suy gi¶m nhiÔu tÇn sè cao.
Khi ®o lu chÊt lµ h¬i, nÕu mËt ®é cao, thanh t¹o xo¸y sÏ bÞ céng hëng do ®é
rung cña çc van hay çc ©m nhiÔu tÇn sè cao. §iÒu nµy cã thÓ lµm cho ®Çu ra
bÞ nhiÔu. Chøc n¨ng suy gi¶m nhiÔu sÏ kh¾c phôc ®îc nhiÔu tÇn sè cao nµy.
Nh h×nh díi, m¹ch ®îc thiÕt kÕ sao cho tÇn sè giíi h¹n cã thÓ ®îc ng¾t lµm
bèn møc ë bé läc low-pass thø cÊp, mét phÇn cña bé läc tÝch cùc, bëi tÝn
hiÖu(mËt ®é vµ vËn tèc dßng ch¶y) tõ bé vi xö lý.
h×nh 2.1.2d2 – M¹ch lµm suy gi¶m nhiÔu tÇn sè cao
e. CÊu h×nh phÇn cøng cña çc bé biÕn ®æi.
H×nh díi ®ay tr×nh bµy cÊu h×nh phÇn cøng cña çc bé biÕn ®æi.
H×nh 2.1.2e – CÊu h×nh phÇn cøng

§iÖn tÝch thay ®æi ®îc t¹o ra ë çc thµnh phÇn ¸p ®iÖn do çc dßng xo¸y ®îc
biÕn ®æi thµnh tÝn hiÖu ®iÖn ¸p xoay chiÒu bëi hai bé biÕn ®æi ®iÖn tÝch.
NhiÔu ®îc lo¹i trõ bëi bé céng vµ bé läc tÝch cùc cña tr¹ng th¸i tiÕp theo, sau ®ã
tÝn hiÖu ®îc ®a vµo trig¬ Schmidt vµ sÏ cho ra mét d·y xung t¬ng øng víi mçi tÇn
sè dßng xo¸y.
71
Bé vi xö lý sÏ lÊy tÝn hiÖu lµ d·y xung nµy, thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n. Trong khi
®ã, biªn ®é tÝn hiÖu ®îc biÕn ®æi thµnh ®iªn ¸p mét chiÒu t¹i m¹ch chØnh lu
qua mét bé céng vµ bé läc ®Çu tiªn. TÝn hiÖu ®iÖn ¸p mét chiÒu nµy ®îc biÕn
®æi thµnh tÝn hiÖu tÇn sè bëi bé biÕn ®æi V/F vµ ®îc ®a qua bé vi xö lý ®Ó
t¸ch nhiÔu. D·y xung sau khi ®· qua bé vi xö lý, ®îc biÕn ®æi thµnh ®iÖn ¸p t¬ng
tù lµm ®Çu ra t¬ng tù bëi bé biÕn ®æi F/V qua mét m¹ch çch ly vµ sau ®ã ®îc
biÕn ®æi thµnh tÝn hiÖu tõ 4 ®Õn 20 mA qua bé biÕn ®æi V/I.
f. Çc ®Æc tÝnh
 Çc quy dÞnh vÒ l¾p ®Æt
1- §êng èng
ViÖc l¾p ®Æt lu lîng kÕ xo¸y ph¶i tu©n thñ çc quy t¾c sau:
72
ViÖc l¾p ®Æt çc ®iÓm ®o ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é trªn cïng mét ®êng èng víi lu
lîng kÕ cã quy dÞnh vÒ kho¶ng çch nh sau:
Kh«ng ®o nh÷ng chÊt láng cã chøa c¶ çc chÊt r¾n nh çt, sái….lo¹i bá ®Þnh
kú çc vËt r¾n b¸m vµo
73
Çch tèt nhÊt lµ lu lîng kÕ vµ ®êng èng ph¶i cã cïng ®êng kÝnh. Trong trêng
hîp kh«ng tr¸nh khái ph¶i kh¸c nhau, ph¶i ®¶m b¶o r»ng ®êng kÝnh cña lu lîng kÕ
ph¶i nhá h¬n ®êng kÝnh èng.
§Ó ®o ®îc chÝnh x¸c lu lîng cña lu chÊt ph¶i ®o víi ®êng èng lu«n ®Çy. Çc
h×nh vÏ díi ®©y minh ho¹ çc trêng hîp nµy:
Çc lu chÊt chøa c¶ chÊt láng vµ chÊt khÝ sÏ g©y ra lçi trong qu¸ tr×nh ®o.
Ph¶i tr¸nh çc bät khÝ t¹o ra trong chÊt láng v× vËy çc ®êng èng l¾p ®Æt sao cho
tr¸nh ®îc sù t¹o thµnh çc bät khÝ. Nªn l¾p ®Æt van theo chiÒu xu«i dßng ch¶y v×
sù gi¶m ¸p suÊt khi dßng ch¶y qua van sÏ lµm cho çc bät khÝ tho¸t ®i.
74
Lu ý: tr¸nh l¾p ®Æt YEWFLO trong trêng hîp cã møc chÊt láng trong èng
gi÷ nguyªn ë mét tr¹ng th¸i kh«ng ®æi.
2. M«i trêng
- Kh«ng l¾p ®Æt lu lîng kÕ trong m«i trêng cã nhiÖt ®é thay ®æi ®ét ngét
-Trong trêng hîp m«i trêng cã çc thiÕt bÞ ph¸t nãng, l¾p ®Æt lu lîng kÕ ë chç
cã th«ng giã. Kh«ng l¾p ®Æt lu lîng kÕ trong m«i trêng rÔ bÞ ¨n mßn.
- Kh«ng ®îc cho lu lîng kÕ vµo trong bÊt kú mét chÊt láng nµo.
- YEWFLO ®îc thiÕt kÕ ®Ó cã thÓ chÞu ®îc va ch¹m vµ dung ®éng nhÊt
®Þnh. Tuy nhiªn, nªn l¾p ®Æt lu lîng kÕ ë m«i trêng h¹n chÕ thÊp nhÊt møc va
ch¹m vµ chÊn ®éng.
- Lu lîng kÕ dïng ®Ó ®o çc lu chÊt lµ chÊt láng, khÝ, h¬i víi ®é chÝnh
x¸c t¬ng ®èi cao
75
Lu chÊt §é chÝnh x¸c
ChÊt láng  1%
KhÝ  1%
H¬i  1,5%
Ph¬ng ph¸p ®o b»ng sãng siªu ©m

2.2.1. nguyªn lý ®o.
a. C¶m biÕn vµ nguån ph¸t siªu ©m b»ng vËt liÖu ¸p ®iÖn.
TÇn sè cña siªu ©m cao h¬n tÇn sè mµ thÝnh gi¸c cña con ngêi cã thÓ c¶m nhËn
®îc. Trong kü thuËt, tÇn sè h÷u Ých cña siªu ©m tr¶i dµi tõ 20 kHz ®Õn 10 MHz.
TÇn sè, ®é dµi sãng vµ vËn tèc truyÒn sãng ®îc liªn kÕt víi nhau.
C0  f .
VËn tèc truyÒn sãng phô thuéc vµo ®¹c tÝnh cña m«i trêng vµ ®Æc biÖt voµ
nhiÖt ®é cña m«i trêng.ë nhiÖt ®é b×nh thêng, sãng ©m thanh truyÒn víi vËn tèc
344 m/s trong kh«ng khÝ vµ 1483 m/s trong níc. Nh thÕ víi sãng siªu ©m 100 kHz
cã ®é dµi sãng lµ 15 mm trong níc. H×nh díi tr×nh bµy cÊu tróc cña mét c¶m biÕn
siªu ©m ¸p ®iÖn.
H×nh 2.2.1a- CÊu tróc nguån ph¸t siªu ©m

Sãng siªu ©m ®îc t¹o nªn bëi çc vËt liÖu ¸p ®iÖn. Trêng hîp ®ãng vai trß ph¸t
sãng n¨ng lîng ®iÖn ®îc biÕn thµnh n¨ng lîng c¬ häc. Díi mét ®iÖn ¸p xoay chiÒu
phiÕn ¸p ®iÖn rung víi tÇn sè riªng vµ sãng siªu ©m ®îc ph¸t ra th¼ng gãc víi bÒ
mÆt. Víi nh÷ng cÊy tróc ®Æc biÖt, ngêi ta cã thÓ t¹o nªn nh÷ng mÆt sãng n»m
nghiªng.
§Ó thu nhËn sãng siªu ©m, ngêi ta dïng linh kiÖn cã cÊu tróc nh nguån ph¸t trêng
hîp nµy n¨ng lîng c¬ häc ®îc biÕn thµnh n¨ng lîng ®iÖn. Çc sãng siªu ©m lµm
rung phiÕn ¸p ®iÖn. Víi hiÖu øng ¸p ®iÖn ngîc l¹i nµy, ta cã tÝn hiÖu ®iÖn tõ
çc sãng ©m thanh. Trong thùc tÕ thêng cïng mét linh kiÖn võa ®ãng vai trß “ph¸t”
vµ “thu”.
b. Ph¬ng ph¸p hiÑu sè thêi gian truyÒn sãng.
h×nh díi tr×nh bµy mét cÊu tróc dïng ®Ó ®o lu lîng. Çc c¶m biÕn siªu ©m n»m
çch nhau mét kho¶ng L trong èng dÉn cã lu chÊt dÞch chuyÓn víi mét vËn tèc v.
C¶m biÕn 1 ph¸t sãng vµ c¶m biÕn 2 thu sãng, vËn tèc truyÒn sãng ®îc gia t¨ng
thªm thµnh phÇn vcos. Víi ph¬ng ph¸p ®o sãng siªu ©m ta ®îc vËn tèc cña dßng
76
ch¶y vµ sau khi nh©n v víi diÖn tÝch mÆt c¾t ngang cña èng, ta thu ®îc lu lîng
tÝnh b»ng thÓ tÝch.
S1. E1
t1 S1. E1 S2. E2
v  R
t2
v
R R
S2. E2
cÊu tróc èng ®o lu lîng b»ng siªu ©m
NÕu t1 lµ thêi gian truyÒn sãng tõ 1 ®Õn 2 vµ t2 rõ 2 ®Õn 1 :

L L
t1  t2 
C0  v cos C0  v cos
ta cã hiÖu thêi gian truyÒn sãng t2-t1:
v cos 
t2  t1  2 L
C  v 2 cos 2 
2
0
NÕu vËn tèc dßng chayr trong chÊt láng trong ko¶ng m/s, thµnh phÇn vcos cã
thÓ coi nh bÐ víi C0 trong chÊt láng vµ cã thÓ bá ®i trong mÉu sè cña ph¬ng tr×nh
trªn. VËn tèc cña dßng ch¶y v cã thÓ tÝnh gÇn ®óng:
C02
v (t2  t1 )
2 L cos
KÕt qu¶ trªn cho ta thÊy kÕt qu¶ ®o vÉn cßn lÖ thuéc vµo C 0. Sù thay ®æi vËn
tèc truyÒn sãng cã thÓ lµm ¶nh hëng ®Õn ®é chÝnh x¸c cña phÐp ®o. §Ó cã thÓ
®éc lËp víi C0, t1 vµ t2 cã thÓ ®o riªng lÓ vµ nh©n víi nahu.
L2
t1t 2 
C02  v 2 cos 2 
Thay ph¬ng tr×nh trªn vµo ph¬ng tr×nh (t2-t1) ta ®îc :
v cos 
t2  t1  2 L t1t2
L2
Tõ ®ã ta cã ®îc vËn tèc dßng ch¶y v mµ kh«ng cÇn sù tÝnh to¸n gÇn ®óng:
L t t
v . 2 1
2 cos t1t2
§Ó ®o ®îc thêi gian truyÒn sãng mét çch chÝnh x¸c, çc c¶m biÕn siªu ©m ph¶i
ho¹t ®éng nhanh. Çc c¶m biÕn nµy cÇn ph¶i ph¸t ®îc ccs sãng cã sên dèc th¼ng
®øng. C¶ 2 c¶m biÕn ®èi diÖn nhau ph¸t cïng lóc mét sãng siªu ©m. c¶ 2 ho¹t
®éng ®Çu tiªn nh nguån ph¸t vµ sau ®ã ho¹t ®éng nh hai c¶m biÕn thu sãng siªu
©m cña nhau. VËn tèc dßng ch¶y ®îc x¸c ®Þnh rÊt nhanh chãng víi ph¬ng ph¸p
nµy.
c. Ph¬ng ph¸p hiÖu tÇn sè.
Çc c¶m biÕn ®îc s¾p ®Æt nh trong h×nh vÏ trªn tuy nhirn chóng ®îc vËn hµnh
kh¸c ®i. C¶m biÕn 1 göi xung cho c¶m biÕn 2. C¶m biÕn 2 tr¶ lêi b»ng mét xung
cho c¶m biÕn 1 vµ lµm cho c¶m biÕn 1 ph¸t ®i mét xung. TÇn sè f 1 cña c¶m biÕn
1 vµ tÇn sè f2 cña c¶m biÕn 2 ®îc ®o lÇn lît.
77
1 C0  v cos 
f1  
t1 L
1 C  v cos
f2   0
t2 L
Tõ hiÖu sè :
2v cos
f1  f 2 
L
Ta ®îc vËn tèc dßng ch¶y v ®éc lËp víi vËn tèc truyÒn sãng C0.
L
v ( f1  f 2 )
2 cos
t2  t1 1 1
Vµ v×:    f1  f 2
t1t2 t1 t 2
Ta cã cïng kÕt qu¶ nh phÐp ®o trªn. V× tÇn sè ®îc ®o tõ mét chuçi xung, do ®ã
phÐp ®o mÊt thêi gian h¬n vµ h¬n n÷a do sù ph¶n håi sãng siªu ©m tõ çc bät níc,
vËt r¾n trong chÊt láng ..phÐp ®o nµy bÞ nhiÔu nhiÒu h¬n víi phÐp ®o hiÖu sè
thêi gian.
d. ph¬ng ph¸p hiÖu chØnh ®é dµi sãng (hiÖu chØnh pha).
Víi sù liªn hÖ C0  f , khi vËn tèc truyÒn sãng thay ®æi, víi tÇn sè kh«ng ®æi,
®é dµi sãng ph¶i thay ®æi. H×nh minh ho¹ díi ®©y tr×nh bµy râ vÊn ®Ò nµy.
Ta chän tÇn sè f0 sao cho víi vËn tèc dßng ch¶y v=0, kho¶ng çch gi÷a hai c¶m
biÕn b»ng n0. khi vËn tèc dßng ch¶y kh¸c kh«ng ta cã C1  C0  v cos vµ
C2  C0  v cos víi tÇn sè kh«ng thay ®æi ta cã ®é dµi sãng:
C1 C2
1  2 
f0 f0
Víi ph¬ng ph¸p hiÖu chØnh pha, tÇn sè siªu ©m ®îc thay ®æi sao cho dï víi vËn
tèc dßng ch¶y nµo ta lu«n cã n0 lµ kho¶ng çch L gi÷a hai c¶m biÕn. §é dµi sãng
0 ®îc gi÷ cè ®Þnh ®o ®ã víi hai híng truyÒn sãng kh¸c nhau ta cã:
C1 C2
f1  f2 
0 0
Tõ hiÖu sè:
f1  f 2 
1
  C0  v cos    C0  v cos    2v cos
0 0
Cho ta vËn tèc dßng ch¶y ®éc lËp víi vËn tèc sãng siªu ©m C0:
0
v ( f1  f 2 )
2 cos
Ph¬ng ph¸p nµy cho ta kÕt qu¶ chÝnh x¸c nhÊt trong 3 ph¬ng ph¸p ®o lu lîng
b»ng siªu ©m. H×nh díi ®©y lµ mÆt c¾t däc theo mét c¶m biÕn ®o lu lîng b»ng
sãng siªu ©m trong c«ng nghiÖp.
H×nh 2.2.1d – èng ®o lu lîng víi siªu ©m trong c«ng nghiÖp
2.2.2 øng dông trong c«ng nghiÖp: Lu lîng kÕ siªu ©m SITRAN F US cña
Siemens.
78 cña siemens.
lu lîng kÕ F US
a. Nguyªn lý lµm viÖc
Nguyªn lý lµm viÖc cña lu lîng kÕ sãng siªu ©m.
H×nh vÏ trªn m« t¶ nguyªn lý lµm viÖc cña lu lîng kÕ sãng siªu ©m.Trong ®ã:
A, B : 2 bé chuyÓn ®æi sãng siªu ©m.
R : vËt ph¶n x¹
L: kho¶ng çch gi÷a 2 bé chuyÓn ®æi.
VM: vËn tèc cña dßng ch¶y.
tAB/VAB : tØ sè gi÷a thêi gian vµ vËn tèc truyÒn sãng ©m tõ A ®Õn B.
tBA/VBA : tØ sè gi÷a thêi gian vµ vËn tèc truyÒn sãng ©m tõ B ®Õn A.
Tèc ®é truyÕn ©m thanh v cña sãng siªu ©m trong m«i trêng phô thuéc vµo vËn
tèc ©m thanh CM trong m«i trêng ®ã vµ vËn tèc dßng ch¶y VM (hiÖu øng mang).
VAB  CM  VM
VBA  CM  VM
HiÖu øng nµy ®îc siemens øng dông trong lu lîng kÕ siªu ©m vµ ®o ®îc 2 ®¹i l-
îng thêi gian thùc tAB vµ tBA qua l¹i gi÷a çc tÝn hiÖu nµy.
t AB  L /(CM  VM )
t BA  L /(CM  VM )
NÕu cã dßng ch¶y vµo, thêi gian qua l¹i gi÷a çc tÝn hiÖu sÏ nhanh h¬n víi chiÒu
xu«i vµ chËm h¬n víi chiÒu ngîc dßng ch¶y. Sù chªnh lÖc vÒ thêi gian nµy chÝnh
lµ gi¸ trÞ vËn tèc cña dßng ch¶y VM.
L(t AB  t BA )
VM 
2.t ABt BA
KÕt qu¶ nµy kh«ng phô thuéc vµo tèc ®é ©m thanh trong m«i trêng vµ do ®ã
kh«ng phô thuéc vµo m«i trêng ®o.
b.L¾p ®Æt
ViÖc l¾p ®Æt lu lîng kÕ sãng siªu ©m hä SITRANS F US ph¶i tu©n theo nh÷ng
quy t¾c sau:
+ Lu lîng kÕ cã thÓ l¾p trªn ®êng èng n»m ngang hay däc.
79
l¾p ®Æt lu lîng kÕ n»m ngang hay däc
+ Kho¶ng çch gi÷a lu lîng kÕ víi çc thiÕt bÞ l¾p trªn cïng ®êng èng
Ta chØ thu ®îc gi¸ trÞ ®o chÝnh x¸c khi ®êng èng lu«n ®Çy, nÕu ®êng èng
®îc ®Æt dèc, nªn ®Æt thªm mét èng xi ph«ng
Víi ®êng èng cã ®Çu më ra, kh«ng nªn l¾p lu lîng kÕ ë ngay ®Çu ra, ph¶i
®¶m b¶o ®êng èng lu«n ®Çy
80
Tr¸nh l¾p ®Æt ë nh÷ng ®iÓm cao nhÊt do çc bät khÝ cã thÓ ¶nh hëng tíi ®é
chÝnh x¸c cña thiÕt bÞ ®o.
Lu lîng kÕ sãng siªu ©m ®îc dïng ®Ó ®o çc lu chÊt vµ chÊt láng cã ®é

chÝnh x¸c  0,5% - 2%
2.3. ph¬ng ph¸p ®o lu lîng b»ng c¶m øng ®iªn tõ

2.3.1.Nguyªn lý ®o.
Theo ®Þnh luËt c¶m øng ®iÖn tõ cña Faraday, mét d©y dÉn ®iÖn ph¸t sing mét
®iÖn thÕ khi nã di chuyÓn trong mét tõ trêng. §iÖn thÕ nµy tû lÖ víi vËn tèc di
chuyÓn cña d©y dÉn vµ cêng ®é cña tõ trêng.
HiÖu øng nµy ®îc dïng trong ph¬ng ph¸p ®o lu lîng çc chÊt láng dÉn ®iÖn cã
chøa çc ion mang ®iÖn tÝch.
Nh thÕ theo ®Þnh luËt Faraday, khi çc ion mang ®iÖn tÝch q dÞch chuyÓn cïng
víi lu chÊt víi vËn tèc v cã híng th¼ng gãc víi tõ trêng B, çc ion nµy bÞ kÐo lÖch
vÒ mét bªn víi lùc Fe  q.v.B . Do sù ph©n bè çc ion ta cã mét ®iÖn trêng E ph¸t
sinh vµ t¹o lªn mét lùc Fe=qE t¸c dông lªn ion. Víi ®iÖn trêng E ta cã mét ®iÖn thÕ
U ®o ®îc ë hai ®iÖn cùc n»m trªn èng lu chÊt cã ®êng kÝnh D
q  vB  qE  q.U / D
U  DvB (1)
81
b) M¹ch ®iÖn thay thÕ.
Víi vËn tèc v, ta cã lu lîng tÝnh theo thÓ tÝch khi ®iÖn tÝch mÆt c¾t ngang èng
lµ :
 2
Qv  D v
4
 D
Qv  U
4 B
Nh thÕ ®iÖn thÕ ®o ®îc lµ thíc ®o cña lu lîng chÊt láng ®îc tÝnh b»ng thÓ
tÝch trªn ®¬n vÞ thêi gian.
- Trong ph¬ng tr×nh (1) ta thÊy kh«ng cã thµnh phÇn ®é dÉn ®iÖn . Nã
kh«ng ®ãng vai trß nµo cho trÞ sè hiÖu ®iÖn thÕ U, tuy nhiªn nã l¹i x¸c ®Þnh
trÞ sè ®iÖn trë trong Rq cña nguån ®iÖn. §ã lµ ®iÖn trë cña cét chÊt láng
gi÷a hai ®iÖn cùc. Víi D lµ ®êng kÝnh cña èng dÉn lu chÊt, A lµ ®iÖn tÝch
cña ®iÖn cù ta cã:
1 D
- Rq 
 a
- ThiÕt bÞ ®o lu lîng víi c¶m øng ®iÖn tõ lµ mét nguån ®iÖn cã ®iÖn trë
trong rÊt lín . §Ó ®o ®îc ®iÖn thÕ cña nã ta cÇn mét m¹ch khuyÕc ®¹i cã
®iÖn trë vµo còng kh¸ lín.
- Tõ trêng mét chiÒu .
- Víi ph¬ng ph¸p ®o lu lîng b»ng c¶m øng ®iÖn tõ, ta cã tÝn hiÖu h÷u Ých ®o
®îc kho¶ng vµi mV. TÝn hiÖu nµy bÞ mét ®iÖn thÕ mét chiÒu bÊt ®èi xøng
che lÊp. Nguyªn nh©n cña ®iÖn thÕ nhiÔu nµy lµ ®o sù kh¸c nhau cña çc
®iÖn thÕ ho¸ tõ:
VËt liÖu cña ®iÖn cùc kh¸c nhau do nhiÔm bÈn hay sù kÐo lÖch çc m¹ng tinh
thÓ.
BÒ mÆt cã sù kh¸c nhau do bÞ oxy ho¸ hay bÞ b¸m bëi mét líp bÈn.
Sù kh¸c nhau cña sù ph©n bè sè bät khÝ vµ çc vËt thÓ kh«ng gian.
cßn nhiÒu
2.4.ph¬ng ph¸p ®o lu lîng b»ng nghÏn tiªu chuÈn
a Nguyªn lý c¬ b¶n
Mét trong nh÷ng nguyªn t¾c phæ biÕn ®Ó ®o lu lîng chÊt láng, khÝ vµ h¬i
lµ nguyªn t¾c thay dæi ®é gi¶m ¸p suÊt qua èng thu hÑp. Ta cã thÓ thÊy trong
h×nh vÏ díi ®©y, nÕu mét thiÕt bÞ thu hÑp ®îc dÆt trong lßng ®êng èng cã lu
chÊt ch¶y qua, khi cã lu chÊt ch¶y qua sÏ cã sù chªnh ¸p tríc vµ sau lç hÑp. §é chªnh
¸p nµy phô thuéc vµo lu lîng ch¶y qua èng. Nguyªn lý ®¬n gi¶n nµy ®îc øng dông
82
réng r·i trong c«ng nghiÖp ®Ó ®o lu lîng dùa trªn çc thiÕt bÞ nh ttÊm nghÏn
( blende ) hay çc èng venturi.
- §Ó ®îc dïng nh mét thiÕt bÞ ®o lu lîng, ta cÇn tÝnh to¸n lu lîng dùa trªn
®é chªnh ¸p suÊt. §iÒu nµy ®îc thùc hiÖn b»ng çch quan t©m ®Õn n¨ng lîng cu¨
lu chÊt. N¨ng lîng cña mét ®¬n vÞ khèi lîng cña lu chÊt gåm 3 thµnh phÇn:
- §éng n¨ng do chuyÓn ®éng, ®îc tÝnh bëi v2/2 víi v lµ vËn tèc.
- ThÕ n¨ng gh víi g lµ gia tèc träng trêng, h lµ chiÒu cao theo mét sè mèc ®o.
- N¨ng lîng ¸p suÊt cña lu chÊt, t¬ng tù nh thÕ n¨ng vµ ®îc tÝnh b»ng P/ víi P
lµ ¸p suÊt vµ  lµ tû träng ë nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt cña lu chÊt.
- N¨ng lîng cña mét ®¬n vÞ khèi lîng lu chÊt t¹i bÊt kú ®iÓm nµo còng b»ng
tæng cña çc thµnh phÇn sau:
2 2
v1 P v P
 gh1  1  2  gh2  2
2 p1 2 p2
§©y lµ ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña lu lîng kÕ chªnh ¸p.
TÊm nghÏn
83
TÊm nghÏn ®îc dïng ®Ó t¹o ra mét sù thay ®æi ®ét ngét trong ®êng èng, ®¬n
gi¶n chØ lµ mét tÊm khim lo¹i h×nh trßn ®îc trÌn thªm vµo mÆt bÝch cña ®êng
èng. TÊm nghÏn sÏ cã t¸c dông t¹o ra mét sù chªnh ¸p ®o ®îc t¹i D vµ D/2 lµ ®êng
kÝnh cña èng.
Ta cã thÓ thÊy ¸p suÊt sau tÊm nghÏn thÊp h¬n ¸p suÊt tríc khi ®i qua tÊm
nghÏn. §ã lµ do tÊm nghÏn ®· g©y ra mét tæn hao gäi lµ tæn hao ®Çu. Tæn hao
nµy cã thÓ lªn ®Õn 50% ¸p suÊt phÝa thÊp.
Çc nhµ s¶n xuÊt tÊm nghÏn thêng khoan mét lç nhá trªn tÊm kim lo¹i h×nh
trßn. Khi lu chÊt ch¶y qua tÊm nghÏn,sÐ cã mét lù ®¸ng kÓ t¸c dông lªn bÒ mÆt ,
do vËy tÊm ph¶i ®ñ cøng ®Ó chèng l¹i lùc nµy.
+ Khi sö dông tÊm nghÏn ®o lu lîng khÝ kÕt hîp víi van ®iÒu khiÓn lu lîng ,
tÊm nghÏn ph¶i ®îc ®Æt tríc van ®iÒu khiÓn. NÕu ®Æt tÊm nghÏn sau van
®iÒu khiÓn, ¸p suÊt cña lu chÊt sÏ thay ®æi ®¸ng kÓ g©y ra çc lçi do thay ®æi
tû träng.
84 ®iÒu khiÓn
sö dông tÊm nghÏn trong mét vßng
§o ®é chªnh ¸p
ViÖc chuyÓn ®æi tÝn hiÖu chªnh ¸p thµnh tÝn hiÖu ®iÖn ®ßi hái ph¶i cã mét
bé biÕn ®æi ¸p suÊt vi sai (p) . Bé biÕn ®æi p ®îc kÕt nèi qua mét khèi èng
ph©n phèi nh h×nh vÏ. Khãi nµy cho phÐp bé biÕn ®æi ®îc çch ly ®Î th¸o l¾p
hay b¶o dìng th«ng qua çc van B,C. Van A lµ van c©n b»ng vµ ®îc sö dông
trong qu¸ tr×nh hiÖu chØnh ®áªm kh«ng khi van B,C ®ãng van A më. Trong qu¸
tr×nh vËn hµnh b×nh thêng van A lu«n ®ãng. Khi vËn hµnh çc van nµy ph¶i
®¶m b¶o ¸p suÊt kh«ng thÓ ®i qua trong toµn bé ®êng èng cã thÓ dÉn ®Õn h
háng bé biÕn ®æi.
85

Tong Quan Nha May

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tong Quan Nha May

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

môc lôc

phÇn thø nhÊt

phÇn thø nhÊt

2 van cÊp n­íc gia nhiÖt h¹

h×nh vÏ tæng quan chu tr×nh nhiÖt chÝnh nhµ m¸y

n­íc tuÇn hoµn vµo n­íc ra kªnh th¶i

h2o vµo gnh 1 h2o vµo gnh 2 h2o vµo gnh 3

h2o ra gnh1 h2o ra gnh 2 h2o ®Õn khö khÝ

h2o vµo gnc 5 h2o vµo gnc 6 h2o vµo gnc 7

h2o ra gnc5 h2o ra gnc 6 h2o ®Õn bé h©m

iii. tæng quan vÒ turbine

iii.2. hÖ thèng níc ngng

ThiÕt bÞ ngng tô gåm c¸c thiÕt bÞ sau :

iii.6. tæng quan vÒ hÖ thèng khÝ phôc vô, khÝ ®o lêng.

phÇn thø hai

§iÖn trë 400 Platin

hiÖu øng nhiÖt ®iÖn

cÆp nhiÖt ®iÖn ®ång - ®ång

M¹ch ®iÖn víi thiÕt bÞ ®o

m¹ch ®iÖn víi thiÕt bÞ ®o

CÆp nhiÖt ®iÖn víi d©y bï

iii. ®o ¸p suÊt vµ møc

bar bar ¸p suÊt trªn

C¸c thang ¸p suÊt

1 p.s.i ( 1bf/in2) = 6,895 kPa

Mµng h×nh trßn Mµng h×nh

VÞ trÝ mµng säc co gi·n

- ChÝp silic víi ®iÖn trë R1….R4

Víi r lµ h»ng sè ®iÖn m«i cña m«i trêng.

nguyªn lý ®o møc b»ng siªu ©m

Trùc tiÕp Ph¶n x¹ l¹i tõ C¸c ph¶n tõ

2.3.1 Chøc n¨ng

2.3.2.CÊu t¹o cña c¶m biÕn céng hëng

1)TÊm vËt liÖu silicon

nguyªn lý ho¹t ®éng cña c¶m biÕn céng h­ëng

sù thay ®æi tÇn sè céng h­ëng

Ph¬ng tr×nh liªn tôc:

Trong ®ã g= gia tèc träng trêng

Ph­¬ng ph¸p ®o l­u l­îng b»ng dßng xo¸y

Trong ®ã b=®êng kÝnh cña vËt c¶n

h×nh d¸ng mét sè vËt c¶n

TrÞ sè Strouhal lµ hµm cña trÞ sè Reynol

a. Nguyªn lý lµm viÖc.

Nguyªn lý lµm viÖc.

Quan hÖ gi÷a trÞ sè Reynolds vµ trÞ sè Strouhal

68 l­u l­îng kÕ xo¸y

CÊu t¹o cña c¶m biÕn

d. NhiÔu vµ chèng nhiÔu

*CÊu tróc cña bé dß

H×nh 2.1.2e – CÊu h×nh phÇn cøng

Ph¬ng ph¸p ®o b»ng sãng siªu ©m

H×nh 2.2.1a- CÊu tróc nguån ph¸t siªu ©m

NÕu t1 lµ thêi gian truyÒn sãng tõ 1 ®Õn 2 vµ t2 rõ 2 ®Õn 1 :

Nguyªn lý lµm viÖc cña l­u l­îng kÕ sãng siªu ©m.

Lu lîng kÕ sãng siªu ©m ®îc dïng ®Ó ®o c¸c lu chÊt vµ chÊt láng cã ®é

2.3. ph¬ng ph¸p ®o lu lîng b»ng c¶m øng ®iªn tõ

§©y lµ ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña lu lîng kÕ chªnh ¸p.

You might also like

2 van cÊp níc gia nhiÖt h¹

níc tuÇn hoµn vµo níc ra kªnh th¶i

nguyªn lý ho¹t ®éng cña c¶m biÕn céng hëng

sù thay ®æi tÇn sè céng hëng

Ph¬ng ph¸p ®o lu lîng b»ng dßng xo¸y

68 lu lîng kÕ xo¸y

Nguyªn lý lµm viÖc cña lu lîng kÕ sãng siªu ©m.