Misiuk A. - Administracja Porządku I Bezpieczeństwa Publicznego. Zagadnienia Prawno-Ustrojowe

A. Misiuk, Administracja porzdku i bezpieczestwa publicznego.
Zagadnienia prawno-ustrojowe, Warszawa 2008

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Wydawca
Boenna towska
Redaktor
Barbara Guch
Projekt okadki, stron tytuowych
i opracowanie typograficzne
Wojciech Stukonis
Indeks
Zdzisawa Ziembiska
ISBN 978-83-60501-88-7
Copyright by Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne

Warszawa 2008
Wydanie pierwsze
Arkuszy drukarskich: 16.25
Skad i amanie: Wojciech Stukonis, Studio NRD
Druk i oprawa: Zakad Poligraficzno-Wydawniczy Pozkal
Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne Spka z o.o.

Grupa Kapitaowa WSiP SA
00-696 Warszawa, ul. J. Pankiewicza 3
tel. + 48 22 21 32702, fax + 48 22 21 32 876
www.waip.com.pl

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Spis treci
Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Rozdzia 1
Charakterystyka podstawowych poj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
Rozdzia 2
Geneza administracji porzdku i bezpieczestwa publicznego
w Polsce. Oglna charakterystyka dziejw instytucji policyjnych
na ziemiach polskich od X w. do koca XX w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
Rozdzia 3
Systemy policyjne w wybranych krajach europejskich
i w Stanach Zjednoczonych Ameryki Pnocnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
Rozdzia 4
Organy pastwowe o charakterze oglnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
4.1. Prezydent RP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
4.2. Rada Ministrw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Spis treci
4.3. Minister spraw wewntrznych i administracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
4.4. Terenowe organy administracji rzdowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
4.5. Organy samorzdu terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
4.5.1. Zakres dziaania i zadania jednostek samorzdu terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
4.5.2. Wpyw jednostek samorzdu terytorialnego na dziaalno Policji . . . . . . . . . . . . . . 71
4.5.3. Zasady tworzenia i funkcjonowanie rewirw dzielnicowych
i posterunkw Policji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
4.5.4. Finansowanie Policji przez jednostki samorzdu terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
4.5.5. Wsppraca Policji, jednostek samorzdu terytorialnego i organizacji
pozarzdowych w ksztatowaniu lokalnej polityki bezpieczestwa . . . . . . . . . . . . 77
4.5.6. Starosta jako zwierzchnik powiatowych sub, inspekcji i stray . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.5.7. Przepisy porzdkowe stanowione przez organy gmin i powiatw . . . . . . . . . . . . . . 84
Rozdzia 5
Wyspecjalizowane organy pastwowe podlege MSWiA . . . . . . . . . . . . . .
88
5.1. Policja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
5.2. Stra Graniczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
5.3. Biuro Ochrony Rzdu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
5.4. Pastwowa Stra Poarna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Rozdzia 6
Wyspecjalizowane organy pastwowe podlege
prezesowi Rady Ministrw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

6.1. Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
6.2. Centralne Biuro Antykorupcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
6.3. Agencja Wywiadu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Rozdzia 7
Wyspecjalizowane organy pastwowe podlege
innym centralnym organom administracji rzdowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158

7.1. Suba Kontrwywiadu Wojskowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
7.2. Suba Wywiadu Wojskowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
7.3. andarmeria wojskowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
spis treci
7.4. Suba celna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
7.5. Inspekcja kontroli skarbowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
7. 6. Suba Wizienna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
7.7. Stra Ochrony Kolei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
7.8. Stra Lena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
7.9. Pastwowa Stra Rybacka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
7.10. Pastwowa Stra owiecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
7.11. Stra Parkw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
7.12. Suba Ochrony Zabytkw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
7.13. Inspekcja Transportu Drogowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
Rozdzia 8
Samorzdowe formacje porzdkowe - strae gminne
. . . . . . . . . . . . . . . . . 206
Rozdzia 9
Organy kontroli i inspekcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215

9.1. Inspekcja Ochrony rodowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
9.2. Inspekcja Sanitarna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
9.3. Inspekcja Handlowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
9.4. Inspekcja Farmaceutyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
9.5. Pastwowa Inspekcja Pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
9.6. Inspekcja Weterynaryjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Rozdzia 10
Zarzdzanie sprywatyzowan czci zada
z dziedziny bezpieczestwa i porzdku publicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

10.1. Firmy ochrony osb i mienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
10.2. Firmy detektywistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
Akty prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

Literatura przedmiotu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Wstp
Wstp
Przekazywany do rk czytelnikw podrcznik stanowi prb ukazania przemian organizacyjnych oraz ewolucji zakresu dziaania administracji porzdku ibezpieczestwa publicznego wPolsce.
Wspczesny wiat nie jest pozbawiony odczuwanych irealnych zagroe, ktrych genezy naley upatrywa wnapiciach politycznych, ekonomicznych, nacjonalizmie, antagonizmach etnicznych ireligijnych. Sprzeczno izrnicowanie interesw generuje niebezpieczestwa owielorakim charakterze: od konfliktw zbrojnych
izamachw terrorystycznych do przestpczoci pospolitej izorganizowanej, ekscesw chuligaskich, infekowania systemw informatycznych czy korupcji. Oprcz
niebezpieczestw wywoywanych postaw idziaalnoci czowieka, niebagatelnego
znaczenia dla bezpieczestwa nabieraj te kataklizmy naturalne. Proces globalizacji
powoduje, e rwnie zagroenia ocharakterze midzynarodowym szybko staj si
czynnikiem destabilizujcym bezpieczestwo krajowe bd lokalne.
Wzwizku ztym wyspecjalizowane instytucje pastwowe powinny by przygotowane, aby zapobiega tego rodzaju zagroeniom, awrazie ich zaistnienia podj
dziaania prewencyjne irepresyjne. Jedn zpodstawowych potrzeb ludzkich jest poczucie bezpieczestwa osobistego, dlatego te pierwotn funkcj administracji pastwowej bya funkcja reglamentacyjno-policyjna. Ju uzarania instytucji pastwa
mona odnale pierwowzory wspczesnej administracji, zajmujcej si ochron porzdku iadu publicznego. Suby porzdkowe przeszy dug drog ewolucji od podmiotw obardzo szerokim zakresie dziaania do bardzo wyspecjalizowanych. Wspczesne pastwa dysponuj rozbudowan administracj publiczn, ktra wduej czci

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
10
Wstp
wykonuje zadania zzakresu ochrony porzdku ibezpieczestwa obywateli, ale rwnie chroni obowizujcy porzdek prawny ikonstytucyjny oraz zabezpiecza przed
zagroeniami zewntrznymi. Nie naley zapomina, i Polska, bdc od 1 maja 2004 r.
penoprawnym czonkiem Unii Europejskiej, bierze udzia wpracach struktur europejskich odpowiedzialnych za wewntrzne bezpieczestwo wEuropie. Polska Policja
jest m.in. czonkiem Europolu.
Zgodnie zustaw odziaach administracji rzdowej, wdziale spraw wewntrznych znalaza si ochrona bezpieczestwa iporzdku publicznego. Dziaem tym
kieruje minister spraw wewntrznych iadministracji. Wikszo podmiotw zajmujcych si t problematyk umieszczono wresorcie spraw wewntrznych. Jednak, rozszerzajc rozumienie poj: bezpieczestwo publiczne, porzdek publiczny,
bezpieczestwo pastwa, bezpieczestwo wewntrzne, ustawodawca powierzy
wiele zada zwymienionych dziedzin innym podmiotom, bdcym poza MSWiA.
Ponadto wraz zprocesem decentralizacji pastwa cz kompetencji wdziedzinie
bezpieczestwa obywateli uzyska samorzd terytorialny. Innym zjawiskiem, ktre
pojawio si wPolsce po zmianach spoeczno-ekonomicznych w1989 r., jest prywatyzacja czci obszaru ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego jako
efekt wprowadzania zasad wolnego rynku. Ostatnio ten sektor publiczny sta si
przedmiotem zainteresowania ekip rzdzcych. Skutkiem kolejnych reform jest
tworzenie nowych podmiotw, ktre do czsto powielaj zadania innych instytucji, przede wszystkim Policji. Czasy, gdy Policja bya swoistym monopolist na rynku
ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego, stay si zamierzch przeszoci.
Odwoujc si do dowiadcze innych krajw, mona powiedzie, i jest to pewna
prawidowo. Wielo irnorodno podmiotw odpowiedzialnych za ochron
bezpieczestwa iporzdku publicznego powoduje potrzeb ich systematyki. Przyjty
wpracy ukad jest propozycj takiej systematyki. Podziaem ocharakterze zasadniczym jest wydzielenie segmentu zarzdzajcego bezpieczestwem wewntrznym
wpastwie. Do niego nale na szczeblu centralnym: Prezydent RP, Rada Ministrw,
premier, minister spraw wewntrznych iadministracji, ana szczeblu terytorialnym
wojewoda oraz organy samorzdu gminnego, powiatowego iwojewdzkiego. Waciwy system podmiotw realizujcych zadania zzakresu bezpieczestwa wewntrznego tworz instytucjonalnie wyodrbnione podsystemy 1:
1
instytucje rzdowe, wtym podlege:

a ministrowi spraw wewntrznych iadministracji,
b bezporednio prezesowi Rady Ministrw,
c innym ministrom resortowym;
1
M. Lisiecki, Bezpieczestwo publiczne wujciu systemowym, [w:] Bezpieczny obywatel bezpieczne
pastwo, red. J. Widacki iJ. Czapska, Lublin 1998, s. 94.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Wstp
instytucje samorzdu terytorialnego;

3 podmioty komercyjne.
Podrcznik niniejszy jest skierowany do studentw studiw administracyjnych
iprawniczych, zwaszcza specjalnoci suby porzdku publicznego. Jednake
przede wszystkim jest skierowany do adeptw studiw wyszych nowego kierunku
bezpieczestwo wewntrzne, ktry w2006 r. znalaz si wrd 118 kierunkw
zatwierdzonych przez ministra waciwego do spraw szkolnictwa wyszego. Wyzwaniem czasw wspczesnych jest jak najwiksza kompatybilno wiedzy iumiejtnoci uzyskiwanych na uczelniach zpotrzebami nowoczesnej gospodarki ipastwa. Kierunek bezpieczestwo wewntrzne pod tym wzgldem jest wyjtkowy.
Dziedzina bezpieczestwa wewntrznego to obecnie wPolsce olbrzymi sektor
instytucji pastwowych ipodmiotw prywatnych, gdzie jest zatrudnionych okoo
300 tysicy osb, od ktrych wymaga si wysokich kwalifikacji iwyksztacenia na
poziomie wyszym. Perspektywy uzyskania zatrudnienia nie ograniczaj si tylko
do naszego kraju. Wejcie Polski do Unii Europejskiej otworzyo drog do nowych
rynkw pracy. Ju obecnie wAnglii, Szkocji, Walii, Irlandii iHolandii kieruje si
oferty zatrudnienia wmiejscowych subach policyjnych dla polskich policjantw
oraz osb majcych specjalistyczne wyksztacenie ispecjalne kwalifikacje. Oprcz
wysokich zarobkw, proponuje si atrakcyjny system emerytur mundurowych,
stabilizacj zawodow iszeroko zakrojon pomoc socjaln. Bez kozery naley
stwierdzi, i takie atrakcyjne perspektywy proponuje niewiele kierunkw studiw.
Absolwent bezpieczestwa wewntrznego bdzie mia prac atrakcyjn idobrze
patn, ado tego gwarantujc stabilizacj spoeczn izawodow.
11

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
12
1.1. Wyjanienie pojcia przestpczoci zorganizowanej
Rozdzia 1
Charakterystyka podstawowych poj
Prb zdefiniowania wymienionych we Wstpie terminw dokonywano ju wielokrotnie zarwno wliteraturze dawniejszej, jak iwspczesnej. Wokresie midzywojennym t problematyk zajmowali si W. Czapiski iW. Kawka.
W. Czapiski dokona rozlegej analizy bezpieczestwa publicznego iporzdku
publicznego wujciu przepisw prawa administracyjnego oraz prawa karnego,
atake analizy porwnawczej zsystemami prawnymi innych pastw 1, jednak nie
sformuowa jednoznacznej definicji bezpieczestwa publicznego. Podkreli jedynie,
e ochrona bd zapewnienie bezpieczestwa publicznego to oznaczenie rodkw
lub dziaalnoci zapobiegajcej czynom zej woli ludzkiej, skierowanym wpr ost
przeciwko temu bezpieczestwu: wten sposb do zakresu ochrony bezpieczestwa
naleaoby odnie tylko prewencj zbrodni iwystpkw bd skierowanych przeciwko yciu, mieniu, wolnoci osb, bd stanowicych zamach na organizacj spoeczn lub pastwow; natomiast nie mona by tu zalicza zapobiegania wykroczeniom przeciwko licznym przepisom administracyjnym, chociaby majcym na celu
uniknicie rnych niebezpieczestw, ktre wpewnych warunkach s moliwe 2.
Zob. A. Misiuk, K. Rajchel, M. Pomykaa, Zarzdzanie ochron porzdku i bezpieczestwa, Rzeszw 2005.
Por. W. Czapiski, Bezpieczestwo, spokj iporzdek publiczny wnaszem prawie administracyjnem,
Gazeta Administracji iPolicji Pastwowej 1929, nr 9, s. 317-323; idem, Bezpieczestwo, spokj iporzdek
publiczny wustawach karnych, Gazeta Administracji iPolicji Pastwowej 1929, nr 18, s. 633-638; idem,
Bezpieczestwo, spokj iporzdek publiczny prba konstrukcji teoretycznej, Gazeta Administracji iPolicji
Pastwowej 1929, nr 19, s. 673-679, cyt. s. 667 i 678.
1

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Przez porzdek publiczny W. Czapiski rozumia stan zewntrzny, polegajcy

na przestrzeganiu przez ludno wswym postpowaniu pewnych zasad, form
inakazw, ktrych nieprzestrzeganie wwarunkach zbiorowego wspycia ludzi
naraaoby ich na niebezpieczestwa iuciliwoci pomimo braku zych zamiarw
uosb, ktre by tych zasad, form inakazw nie przestrzegay. Wzwizku ztym
zapewnienie porzdku publicznego polega nie na ochronie przed z wol ludzk,
lecz przed ludzk nieostronoci, brakiem przewidywania itp. 2.
Peniejsze wyjanienie samych poj bezpieczestwa iporzdku publicznego
przedstawi W. Kawka 3. Stwierdza on, e s to pewne stany dodatnie, panujce
worganizacji spoecznej, ktrych zachowanie gwarantuje uniknicie okrelonych
szkd, tak przez cao organizacji, jak iprzez poszczeglnych jej czonkw. Bezpieczestwo publiczne jest to stan, wktrym og spoeczestwa ijego interesy,
atake pastwo wraz ze swymi celami, maj zapewnion ochron od szkd zagraajcych im zjakiegokolwiek rda. Podkrela dalej, e ustalenie co jest zgodne,
aco niezgodne zbezpieczestwem publicznym naley do organw pastwa, realizujcych ochron tego bezpieczestwa.
W. Kawka uwaa, e sformuowanie penej definicji bezpieczestwa publicznego jest niemoliwe, poniewa materia skadajcy si na jego tre jest rozlegy
irnorodny. Mona je tylko okreli za pomoc szerszego opisu przez wskazanie
niebezpieczestw zagraajcych interesowi publicznemu. Przytacza wiele stanw
faktycznych, wskazujc kiedy mona, kiedy za nie mona mwi ozagroeniu dla
bezpieczestwa publicznego, konkludujc, e niebezpieczestwem publicznym
bdzie fakt, stan lub zjawisko dotykajce interes publiczny, chociaby szkoda swym
ciarem mocniej godzia wdobro prywatne4. Ochrona policyjna polega wic na
odwracaniu niebezpieczestw zagraajcych pastwu jako takiemu, wikszej lub
mniejszej grupie obywateli iposzczeglnym jednostkom.
Natomiast przez porzdek publiczny W. Kawka rozumia cao form umoliwiajcych normalny rozwj ycia worganizacji pastwowej, zesp norm (zwaszcza prawnych, lecz nie tylko), ktrych przestrzeganie warunkuje normalne wspycie jednostek ludzkich. Ochrona porzdku publicznego to utrzymywanie stanu,
wymaganego zjednej strony przez cise przepisy prawne, gdzie wstpne zadania Policji sprowadza si do oceny sytuacji faktycznie zaistniaej zsytuacj przewidzian wcisej normie prawnej, zdrugiej za przez powszechne pogldy spoeczne,
gdzie rol Policji jest wykrycie opinii publicznej odnonie do pewnego zjawiska,
spowodowanego dziaaniem natury lub zachowaniem czowieka 5.

5

3
4
Por. W. Kawka, Policja wujciu historycznym iwspczesnym, Wilno 1939.

Ibidem, s. 52.
Ibidem, s. 73.
13

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
14
Wliteraturze naukowej PRL take podejmowano prb sprecyzowania poj

bezpieczestwo publiczne iporzdek publiczny oraz pokrewnych, wystpujcych cznie wrnych przepisach prawnych. Na przytoczenie zasuguj pogldy
S. Bolesty, J. Zaborowskiego iE. Ury.
S. Bolesta dokona prby wyczerpujcego przedstawienia zakresu treciowego
omawianych poj 6. Porzdek publiczny traktowa on jako system urzdze
prawnopublicznych istosunkw spoecznych, powstajcych lub ksztatujcych
si wmiejscach publicznych, oraz stosunkw spoecznych, powstajcych lub
rozwijajcych si wmiejscach niepublicznych, azapewniajcych wszczeglnoci
ochron ycia, zdrowia imienia obywateli oraz mienia spoecznego 7. Zkolei bezpieczestwem publicznym mia by system urzdze istosunkw spoecznych,
uregulowanych przez prawo oraz normy moralne ireguy wspycia spoecznego,
zapewniajcy ochron spoeczestwa ijednostki przed grocymi niebezpieczestwami ze strony gwatownych dziaa ludzi, jak rwnie si przyrody 8. Podkrela
on, e ani ustawodawstwo karne, ani administracyjne nie wyjania bliej tych
poj, aczsto nawet nie rozrnia, posugujc si nimi zamiennie. Jako klauzule
generalne maj one charakter instrumentalny, stanowi te ogln norm interpretacyjn wzakresie stosowania prawa.
Zkolei J. Zaborowski opowiada si za materialnym ujciem bezpieczestwa
iporzdku publicznego 9. Bezpieczestwem publicznym nazywa wic stan faktyczny wewntrz pastwa, ktry umoliwia bez naraenia na szkody (wywoane
zarwno zachowaniem ludzi, jak idziaaniem si natury, techniki itp.) normalne
funkcjonowanie organizacji pastwowej irealizacj jej interesw, zachowanie ycia,
zdrowia imienia jednostek yjcych wtej organizacji oraz korzystanie przez te jednostki zpraw iswobd zagwarantowanych Konstytucj oraz innymi przepisami
prawa 10. Chodzi tu zatem opewien stan podany, stan idealny. Porzdek publiczny okrela rwnie jako pewien stan faktyczny wewntrz pastwa, regulowany
normami prawnymi ipozaprawnymi (moralnymi, religijnymi, obyczajowymi, zasadami wspycia spoecznego itp.), ktrych przestrzeganie umoliwia normalne
wspycie jednostek worganizacji pastwowej wokrelonym miejscu iczasie 10.
Por. S. Bolesta, Pozycja prawna MO wsystemie organw PRL, Warszawa 1973; idem, Pojcie porzdku
publicznego wprawie administracyjnym, Studia Prawnicze 1983, nr 1; idem, Prawnoadministracyjne zagadnienia porzdku publicznego, Warszawa 1997.
7
Por. idem, Pozycja prawna MO, s. 118; idem, Prawnoadministracyjne zagadnienia..., s. 21.
8
idem, Pozycja prawna MO, s. 121.
9
Por. J. Zaborowski, Prawne rodki zapewnienia bezpieczestwa iporzdku publicznego, Warszawa 1977;
idem, Administracyjnoprawne ujcie poj bezpieczestwo publiczne iporzdek publiczny (niektre uwagi
wwietle unormowa prawnych) 1983-1984, Zesz. Nauk. ASW, nr 41.
10
Ibidem, s. 129-130.
6

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Podobnie bezpieczestwo publiczne iporzdek publiczny definiowa E. Ura 11.

Twierdzi on, e bezpieczestwo publiczne oznacza stan, wktrym ogowi obywateli indywidualnie nieoznaczonych, yjcemu wpastwie ispoeczestwie, nie
grozi adne niebezpieczestwo ito niezalenie od tego, jakie byyby jego rda.
Autor ten nie definiuje natomiast dokadniej porzdku publicznego, wskazujc
jedynie, e odnosi si on do tych zada organw spraw wewntrznych iinnych
organw administracji pastwowej oraz niektrych organizacji spoecznych, ktre
bezporednio wi si zutrzymaniem porzdku umoliwiajcego normalny rozwj ycia wpastwie 12. Ujmujc bezpieczestwo iporzdek publiczny od strony
formalnej, E. Ura susznie podnosi, e kategorii tych nie mona traktowa jako czego staego, niezmiennego. Tak jak ycie spoeczne ulega cigym zmianom, tak te
zmienia si zakres bezpieczestwa iporzdku publicznego, pojawiaj si bowiem
nowe niebezpieczestwa, zmieniaj si moralno, zwyczaje, prawo, etyka itp.13
Wliteraturze na temat bezpieczestwa iporzdku publicznego, mimo trudnoci
ze zdefiniowaniem samych poj, znajdujemy rwnie prby klasyfikacji wszelkich
aspektw znimi zwizanych. Wyrnia si tutaj ujcie wskie iszerokie oraz materialne, formalne iinstytucjonalne14.
Dokonujc prby zdefiniowania poj: bezpieczestwo ludzi, bezpieczestwo
publiczne iporzdek publiczny naley, zdaniem autora, wyj od potocznego
ich znaczenia, skoro jak zostao to ju niejednokrotnie podkrelone ustawa nie
wprowadza tu wasnej, odmiennej definicji.
Uwzgldniajc zatem reguy jzyka polskiego, termin bezpieczestwo naley
rozumie jako stan niezagroenia, spokoju, pewnoci, natomiast bezpieczestwo
ludzi jeden ze szczeglnych aspektw bezpieczestwa mona okreli jako
stan niezagroenia dla jakiegokolwiek dobra prawnego czowieka 15. Chodzi tu
bdzie gwnie owszelkie dobra osobiste imajtkowe, przynalene kademu czowiekowi, jak: ycie, zdrowie, godno osobista, cze, nietykalno, swoboda sumienia, twrczo artystyczna, wynalazcza iracjonalizatorska, wasno iinne prawa
majtkowe, jak rwnie posiadanie. Bezpieczestwo ludzi naley rozumie zatem
wujciu najbardziej oglnym jako bezpieczestwo kadego czowieka, niezalenie
od jego narodowoci, wyznania, pogldw politycznych16.
Por. E. Ura, Pojcie ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego, Pastwo iPrawo 1974, nr 2, s. 76-85;
idem, Milicja Obywatelska. Pozycja prawna izakres dziaania, Warszawa 1975; idem, Prawne zagadnienia bezpieczestwa pastwa, Rzeszw 1988.
12
Ibidem, s. 124.
13
Ibidem, s. 126.
14
Z. Kijak, Pojcie ochrony porzdku publicznego wujciu systemowym, Zesz. Nauk. ASW 1987, nr 47,
s. 31-34.
15
Sownik jzyka polskiego PWN, red. M. Szymczak, t. 1, Warszawa 1995, s. 139.
16
Por. T. Hanausek, Ustawa oPolicji. Komentarz, Krakw 1996, s. 16.
11
15

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
16
Wmyl regu jzyka polskiego bezpieczestwo publiczne nie ma tylko jednego,

cisego znaczenia, lecz tumaczone jest albo wujciu szerszym jako cao porzdku iurzdze spoecznych, chronicych pastwo iobywateli przed zjawiskami gronymi dla adu prawnego, albo wujciu wszym jako ochrona ustroju przed zamachami na podstawowe instytucje polityczne pastwa17. Zauway jednak naley,
e jedynie pierwsze ujcie jest przydatne prawu policyjnemu. Szczeglnie rozwaajc
pojcie bezpieczestwa wzestawieniu zjego ochron jako podstawowym zadaniem
policji, naley oglniej ijak najpeniej ujmowa to zagadnienie. Bezpieczestwo publiczne wrozumieniu wszym take wystpuje wprzepisach prawnych, lecz jest wyraane raczej za pomoc precyzyjniejszego okrelenia bezpieczestwo pastwa18.
Natomiast termin porzdek znale mona wustawie oPolicji tylko wtym
jednym zestawieniu porzdek publiczny. Wjzyku polskim wyraeniu porzdek publiczny nadaje si znaczenie adu, spokoju, ycia zgodnego zprawami obowizujcymi wspoeczestwie 19.
Na podstawie tych wywodw naley zauway, e reguy jzykowe nie s zbyt
pomocne wustalaniu znaczenia poj bezpieczestwo ludzi, bezpieczestwo
publiczne iporzdek publiczny, skoro wcelu wyjanienia jednego znich posuguj si drugim albo te innymi, ale rwnie niedookrelonymi, jak ad, spokj.
Wypada wic stwierdzi, e s to pojcia bliskoznaczne, trudne do dokadnego
sprecyzowania, pokrywajce si, przynajmniej na niektrych obszarach. Jednak
prba ich zdefiniowania jest niezbdna wcelu bliszego ustalenia, co waciwie ma
by przedmiotem ochrony organw pastwowych, wtym zwaszcza Policji.
Sumujc wszystkie dotychczasowe rozwaania, mona stwierdzi, e na gruncie
obecnie obowizujcych przepisw ustawy oPolicji
przez bezpieczestwo ludzi naley rozumie taki stan braku zagroenia dla jakiegokolwiek dobra prawnego czowieka, ktry umoliwia normalne funkcjonowanie jednostki wspoeczestwie, awszczeglnoci zachowanie ycia, zdrowia,
mienia, swobod korzystania zwszelkich przysugujcych jednostce praw podmiotowych, ktry jest zagwarantowany konstytucj iinnymi przepisami prawa,
nad ktrego utrzymaniem izachowaniem czuwaj organy pastwa wyposaone
we waciwe kompetencje.
Pojcie bezpieczestwa publicznego, jako e wjego skad rwnie wchodzi

wyraz bezpieczestwo, jest okreleniem bardzo bliskim treciowo, lecz oznacznie
szerszym ioglniejszym zakresie.
Sownik jzyka polskiego, s. 139.
Zob. np. art. 1 ust. 1 ustawy z6 kwietnia 1990 r. oUrzdzie Ochrony Pastwa (DzU nr 30, poz. 180).
19
Sownik jzyka polskiego ... , t. 2, s. 795.
17
18

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Bezpieczestwo publiczne jest to stan braku zagroenia dla funkcjonowania

organizacji pastwowej irealizacji jej interesw, umoliwiajcy normalny, swobodny jej rozwj.
Formaln gwarancj utrzymania tego stanu s, tak jak poprzednio, waciwe normy prawne, gwarancj za instytucjonaln kompetentne organy pastwa. Pojcie
to obejmuje zatem szeroko rozumiane bezpieczestwo ogu obywateli pastwa
zarwno bezpieczestwo kadego czowieka, jego ycia, zdrowia, mienia, realizacji praw podmiotowych, jak iwszelkich form ycia zbiorowego worganizacji pastwowej, wktrej wspyj ludzie, czyli take bezpieczestwo wszelkich instytucji
publicznych iorganizacji spoecznych, prywatnych itp.
Wtakim razie mona by twierdzi, i na okrelenie zakresu dziaania policji
zpowodzeniem wystarczyoby uycie tylko jednego pojcia bezpieczestwo
publiczne, poniewa mieci ono wsobie znacznie wicej treci. Swoim zakresem
obejmuje wszystkie te dobra, do ktrych odnosi si rwnie bezpieczestwo ludzi,
adodatkowo te pewne kategorie dbr niemieszczce si ju wnim. Ustawa, okrelajc cel izadania policji, wprzepisie tego samego artykuu uywa jednak obok
siebie obydwu tych poj pokrewnych. Nie wydaje si zatem, aby byo to przypadkowe przeoczenie, lecz logiczna konsekwencja podkrelenia suebnej roli
policji wobec spoeczestwa. Naley zauway, e przez to niejako na pierwszym
planie jest stawiana ochrona bezpieczestwa jednostek, poniewa bezpieczestwo
poszczeglnych czonkw spoeczestwa warunkuje wanie spokj, ad spoeczny,
daje gwarancj bezpieczestwa caej organizacji pastwowej20.
Ponadto warto zauway, e bezpieczestwo publiczne oznacza wszelkie przejawy braku jakichkolwiek niebezpieczestw wyciu pewnej wsplnoty ludzi. Obejmuje bezpieczestwo wkomunikacji, bezpieczestwo wruchu drogowym, kolejowym, wodnym oraz powietrznym, take brak zagroe zwizanych zkatastrofami,
klskami ywioowymi, epidemiami, awreszcie brak zagroe spowodowanych
przestpnym dziaaniem czowieka, skierowanym przeciwko yciu, zdrowiu jednostki czy te przeciwko mieniu.
Podkreli rwnie trzeba, e nie da si wyliczy wszystkich zagroe bezpieczestwa, ktre mog wystpi wyciu. Na skutek rozwoju cywilizacyjnego pojawiaj si coraz to nowe stosunki spoeczne, niosce nowe, nieznane dotychczas
stany zagroenia, czy to dla poszczeglnych jednostek, czy te dla caego spoeczestwa. Oglne sformuowanie bezpieczestwo odnosi si zatem do wszelkich
stanw braku zagroenia itych, ktre dzisiaj potrafimy szczegowo wymieni,
itych, ktre dopiero si pojawi wbliszej lub dalszej przyszoci.
20
Por. T. Hanausek, op. cit., s. 17; S. Powucha, Zagadnienia prawne organizacji ifunkcjonowania Policji,
Szczytno 1995, s. 17.
17

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
18
Zkolei porzdek publiczny oznacza bdzie faktycznie istniejcy ukad stosunkw spoecznych, uregulowany przez zesp norm prawnych iinnych norm
spoecznie akceptowanych, gwarantujcy niezakcone ibezkonfliktowe funkcjonowanie jednostek wspoeczestwie.
Porzdek publiczny obejmuje wszystkie te stosunki spoeczne, regulowane przez

prawo inormy innych systemw, ktre ksztatuj si przede wszystkim wmiejscach
publicznych. Dotyczy to moe take stosunkw powstajcych wmiejscach niepublicznych, lecz tylko wwczas, gdy naruszenie ich powoduje zakcenie normalnej dziaalnoci instytucji pastwowych, spoecznych iprywatnych albo jeeli
obraa moralno spoeczn, gdy taka obraza moralnoci jest kwalifikowana przez
prawo jako przestpstwo lub wykroczenie21. Wzwizku ztym wanym elementem
porzdku publicznego pozostaje zachowanie ludzi zgodne znormami zapewniajcymi porzdek publiczny. Przyczynia si ono bowiem wznacznym stopniu do
umocnienia ipowszechnej akceptacji stosunkw spoecznych, nalecych do porzdku publicznego oraz do tworzenia si podanych stanw faktycznych, polegajcych na braku sprzecznoci, chaosu, konfliktw.
Porzdek publiczny jest zagwarantowany nie tylko normami prawnymi, jest to
bowiem jedynie jeden zwielu systemw normatywnych, ktre funkcjonuj wkadej
spoecznoci. Bd to take inne normy powszechnie akceptowane wdanym spoeczestwie, jak normy moralne, religijne, obyczajowe oraz zasady wspycia spoecznego. Ich wspln cech jest to, e podobnie jak normy prawne, umoliwiaj zachowanie harmonijnoci wyciu zbiorowym. Szczeglnie istotnym zasadom postpowania,
uregulowanym normami pozaprawnymi, pastwo nadaje wkocu rang norm prawnych. Jednake ciga dynamika zmian wzakresie moralnoci iobyczajowoci sprawia, e zawsze pewna cz tych norm pozostaje poza sfer porzdku prawnego22.
Celem istnienia porzdku publicznego jest zapewnienie adu ispokoju publicznego, zapewnienie normalnego zharmonizowanego irytmicznego wspycia
ludzi wspoeczestwie, aprzez to porednio zapewnienie bezpieczestwa ludzi
ibezpieczestwa publicznego. Szczegowymi celami bd zatem ochrona ycia,
zdrowia, dbr osobistych, mienia, zapewnienie normalnych warunkw dziaania
organw pastwowych, organizacji spoecznych iprywatnych, atake stworzenie
odpowiednich warunkw wspycia midzy ludmi na rnych paszczyznach,
wtym zwaszcza zapewnienie waciwych warunkw pracy iwypoczynku 23.
Mimo e pojcia bezpieczestwo publiczne iporzdek publiczny zwykle
wystpuj cznie, nie mona absolutnie utosamia ich ze sob. Zpewnoci
Tak samo: S. Bolesta, Prawnoadministracyjne zagadnienia , s. 22.
Por. J. Zaborowski, Prawne rodki, s. 12.
23
Por. S. Bolesta, Prawnoadministracyjne zagadnienia , s. 26.
21
22

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
istnieje pewna paszczyzna, na ktrej terminy te nakadaj si na siebie, czsto bowiem utrzymanie porzdku publicznego bdzie warunkowao zarazem zapewnienie bezpieczestwa publicznego, zwaszcza wsytuacji, kiedy utrzymanie porzdku
publicznego jest zwizane zpodjciem okrelonych dziaa przez czowieka. Natomiast tam, gdzie wystpuj ywioy przyrody, gdzie stan zagroenia bezpieczestwa powstaje niezalenie od woli czowieka, taka wspzaleno moe po prostu
nie wystpowa. Dlatego wanie obowizujce przepisy administracyjne traktuj
obydwie te kategorie jako samodzielne instytucje24.
Stan bezpieczestwa (obojtne, czy chodzi obezpieczestwo ludzi, czy te
obezpieczestwo publiczne) iporzdku publicznego nie jest czym staym iniezmiennym. Tak jak ycie spoeczne ulega cigym zmianom, tak te zmienia si
zakres treciowy bezpieczestwa iporzdku publicznego. Pojawiaj si nowe
niebezpieczestwa, zmieniaj si moralno, zwyczaje, prawo, etyka itp.
Okrelenia ustawowe: bezpieczestwo ludzi oraz bezpieczestwo iporzdek
publiczny obejmuj zgry stany wszelkich zagroe, rwnie te, ktre dopiero
mog si pojawi, bez potrzeby cigego dostosowywania przepisw prawnych do
zmieniajcej si rzeczywistoci. Maj wic te pojcia charakter klasycznych klauzul
generalnych, ktre s oglnymi wymaganiami interpretacyjnymi wprocesie stosowania iwykonywania prawa, aprzez to pozwalaj ustrzec si przed nadmiern
kazuistyk waktach prawnych.
Pojcie bezpieczestwa pastwa ma pokrewny charakter, jednak owiele
wszy zakres przedmiotowy, gdy dotyczy sytuacji odnoszcej si do waciwego
ibezpiecznego funkcjonowania najwaniejszych instytucji oraz urzdze pastwowych iporzdku konstytucyjnego. Tak rozumiane bezpieczestwo moe si
odnosi do zagroe ocharakterze zarwno zewntrznym, jak iwewntrznym.
Ich rdem mog by inne pastwa oraz zjawiska ocharakterze midzynarodowym, jak terroryzm midzynarodowy, ale rwnie wydarzenia spoeczne (masowe
strajki) zagraajce stabilnoci ekonomicznej kraju oraz dziaania skierowane przeciwko porzdkowi konstytucyjnemu.
Ostatnio do czsto jest uywane pojcie bezpieczestwa wewntrznego.
Wdokumentach Unii Europejskiej uywa si go na okrelenie caoci problematyki
stabilnoci stosunkw wewntrznych wramach struktur unijnych.
Zt problematyk wie si sprawa formuy organizacyjnej podmiotw realizujcych zadania zzakresu bezpieczestwa wewntrznego pastwa. Cz znich
okrela si mianem suby specjalne. Czym si one rni od innych podmiotw
realizujcych zadania ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego? Mona
wymieni kilka takich cech charakterystycznych:
Zob. te: ibidem, s. 31 oraz J. Zaborowski, Prawne rodki, s. 12-13.
24
19

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
20
przedmiotem ich dziaania s sprawy bezpieczestwa wewntrznego

izewntrznego pastwa oraz ochrona obowizujcego porzdku
konstytucyjnego;
2 podstawow form dziaania jest dziaalno informacyjna ukierunkowana na
niejawne pozyskiwanie, gromadzenie, przetwarzanie iweryfikowanie informacji
istotnych dla bezpieczestwa pastwa;
3 na dziaalno informacyjn sub specjalnych skadaj si czynnoci
operacyjno-rozpoznawcze ianalityczne;
4 uzupeniajc funkcj sub specjalnych, zwaszcza wdziedzinie
kontrwywiadowczej, jest dziaalno dochodzeniowo-ledcza.
n! Blok kontrolny
Sowa kluczowe
porzdek publiczny bezpieczestwo publiczne bezpieczestwo pastwa
bezpieczestwo wewntrzne suby specjalne administracja porzdku
ibezpieczestwa publicznego
Pytania
1
Porwnaj pojcia bezpieczestwa publicznego ibezpieczestwa wewntrznego.

Czym charakteryzuj si podmioty okrelane subami specjalnymi?
3 Wyjanij pojcie bezpieczestwa wewntrznego.
4 Wyjanij pojcie administracji publicznej.
2

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
2.4. Cele czynnoci operacyjno-rozpoznawczych
Rozdzia 2
Geneza administracji porzdku
ibezpieczestwa publicznego wPolsce.
Oglna charakterystyka dziejw
instytucji policyjnych na ziemiach polskich
od X w. do koca XX w.
Pocztkw wyodrbnienia si administracji spraw wewntrznych naley poszukiwa na takim etapie rozwoju administracji publicznej, gdy zarzdzanie pastwem
wymagao coraz wikszej specjalizacji. Na przeomie XVII iXVIII wieku we Francji
wyksztaci si model administracji centralnej oparty na podziale resortowym.
Polega on na podziale organizacyjnym caego obszaru dziaania wczesnej administracji publicznej na niezalene resorty. Na ich czele pocztkowo stay organy
kolegialne, apniej, wXIX w., zaczy przewaa organy monokratyczne. Wrd
pierwotnie wyodrbnionych resortw (tzw. klasycznych) znalazy si sprawy:
zagraniczne, wojskowe, skarbowo iwymiar sprawiedliwoci. Dopiero wczasie
Rewolucji Francuskiej uformowa si resort spraw wewntrznych. Trafiy do niego
wszystkie te sprawy, dla ktrych zabrako miejsca winnych resortach, wtym problematyka porzdku ibezpieczestwa publicznego.
Pierwotn funkcj administracji pastwowej jest funkcja reglamentacyjno-policyjna. WIpoowie XX wieku wydzielia si funkcja socjalna, anastpnie organizatorsko-gospodarcza. Wikszo zada administracji spraw wewntrznych mieci si
wramach funkcji reglamentacyjno-policyjnej. Dlatego te dzia spraw wewntrznych
pocztkowo mia najbardziej obszerny zakres dziaania. Mieciy si wnim sprawy
ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego, owiata, administracja wyznaniowa, ale rwnie oglne zarzdzanie administracyjne pastwa, wtym problematyka
nadzoru nad administracj lokaln oraz zagadnienia ycia gospodarczego ispoecznego, ktre nie mieciy si wpozostaych resortach. Dlatego te kierownika resortu
spraw wewntrznych do czsto okrelano pierwszym ministrem lub gospodarzem
21

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
22
Geneza administracji porzdku ibezpieczestwa publicznego wPolsce
kraju1. Zbiegiem czasu wraz zpostpujc specjalizacj administracja spraw wewntrznych podlegaa staemu odchudzaniu. Innym zjawiskiem wdziedzinie organizacji administracji bya potrzeba koordynowania dziaa poszczeglnych resortw
na szczeblu lokalnym. Wzwizku ztym uksztatoway si dwa typy: administracja
zespolona ispecjalna (niezespolona). Terenowi zwierzchnicy administracji zespolonej przewanie podlegali subowo szefowi resortu spraw wewntrznych.
Wedug monteskiuszowskiej teorii pastwa wgestii wadzy wykonawczej mieciy si nastpujce zadania: prowadzenie wojny, uprawianie dyplomacji, organizacja obrony pastwa, atake dbanie obezpieczestwo wewntrzne kraju. To ostatnie zadanie stanowio gwny obszar dziaania administracji spraw wewntrznych.
Zakres pojcia policja zmienia si wraz zpanujcymi pogldami na istot
pastwa oraz jego stosunek do obywatela iobejmowa najpierw og dziaalnoci
pastwowej iwszystkie dziedziny ycia religijnego, politycznego iprywatnego. A
do XVIII w. miecia si wnim nie tylko dziaalno wzakresie utrzymywania bezpieczestwa, lecz take finanse, wymiar sprawiedliwoci iwojsko; wten sposb do
kompetencji policji naleay wszystkie zadania publiczne. Oile wRzeszy Niemieckiej XV iXVI wieku chodzio jeszcze opastwo, ktre swoje zadania upatrywao
gwnie wzapewnieniu pokoju, prawa iporzdku, otyle wXVII iXVIII wieku,
wokresie absolutyzmu, rozwino si waciwe pastwo policyjne. Dysponowao
ono biurokratycznym aparatem administracyjnym, ktry zastrzega sobie prawo
do nieograniczonej ingerencji wsfer prywatnoci poddanych, przede wszystkim
wzakresie wasnoci iwolnoci, wcelu ochrony porzdku publicznego. Wten
sposb byo ono rozumiane jako pastwo dobrej policji. Jednoczenie dopiero
rozwj instytucji pastwa, ktry nastpi wokresie absolutyzmu, pozwoli na
powstanie policji wjej waciwym sensie, gdy policja rozumiana jako suwerenny
organ przymusu do realizacji funkcji publicznych uwarunkowaa istnienie pastwa.
WXVIII wieku pojcie policji ulego ograniczeniu. Pocztkowo obok innych treci zakorzenio si instytucjonalne pojmowanie policji: rozumiano j jak to zreszt
ma miejsce obecnie jako okrelon wadz zjej funkcjonariuszami. Zatrudniono
funkcjonariuszy, ktrzy mieli tytuy subowe, takie jak dyrektor policji, komisarz
policji czy policjant liniowy, iktrzy wadnym wypadku nie obejmowali caoci
administracji spraw wewntrznych, lecz mieli zajmowa si wycznie sprawami
bezpieczestwa. Po raz pierwszy nastpio wic rozrnienie midzy policj
wsensie materialnym (policja jako cao administracji spraw wewntrznych)
apolicj wsensie instytucjonalnym (jako specyficzny organ wadzy). Inne obszary
administracji wewntrznej, awic np. dobroczynno, finanse igospodarka, zostay
przejte przez miejscowe magistraty lub te przez rne izby (urzdy).
1
Za H. Izdebskim, Historia administracji, Warszawa 2000, wyd. V, s. 119. Zob. te J. D. Malcowie, Historia administracji nowoytnej, Krakw 1996, s. 15.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Po pewnym czasie odpady sprawy zwizane zdziedzin religijn, potem sprawy

zewntrzne (polityka zagraniczna), sdowe, majtkowe iskarbowe. Pozostaa jednak dla policji caa rozlega dziedzina stosunkw wewntrznych oraz regulowanie
wszelkich przejaww ycia spoeczestwa ipopieranie jego interesw. Wmiar
uniezaleniania si obywatela od pastwa wokresie liberalizmu zawao si pojcie policja, sprowadzajc si do instytucji zapobiegajcej wszelkim niebezpieczestwom wynikajcym ze wspycia ludzi iograniczajcej sfer naturalnej swobody
dziaania obywatela ze wzgldu na dobro pastwa. Wpastwie liberalnym dziaalno policyjna bya zapobiegawcza, tzw. negatywna. Dawna szeroka dziaalno na
polu popierania interesw spoeczestwa, tzw. policja dobrobytu (wohlfartpolizei)
przy uyciu przymusu zesza na dalszy plan. Do tego wramach ksztatujcego si
pastwa prawnego, kade dziaanie policyjne przestao by swobodne, ale musiao
mie specjalne upowanienie ustawowe.
Po uksztatowaniu si instytucjonalnego pojcia policji, rozwino si stopniowo
wXIX w. wsze, materialne pojmowanie policji jako podmiotu do zwalczania zagroe. Zawenie to byo skutkiem powstajcego liberalnego pastwa konstytucyjnego
iprawnego, wktrym caa wadza pastwowa jest podporzdkowana wicej mocy
prawa. Ustawy reguloway rnorodne kompetencje administracyjne, policji pozostao zwalczanie zagroe, co ograniczao jej zakres wadzy wpastwie. Odbiciem
takiego pojmowania zakresu dziaania policji bya pruska ustawa oadministracji
policyjnej z1 lipca 1931 r., ktra stanowia: Wadze policyjne maj obowizek dokonywania wustanowionym dla nich zakresie niezbdnych przedsiwzi wramach
obowizujcych ustaw wcelu zapobiegania zagroeniom zarwno powszechnym,
jak te jednostkowym, ktre naruszaj bezpieczestwo lub porzdek publiczny.
WII poowie XX w. dziaalno administracji spraw wewntrznych nabraa specyficznego charakteru wpastwach totalitarnych: faszystowskich ikomunistycznych. Ograniczono jej funkcj do ochrony hegemonistycznej pozycji wpastwie
ispoeczestwie rzdzcej partii politycznej. Rola administracji ogromnie wzrosa,
gdy staa si ona gwn podpor systemu polityczno-ustrojowego.
WRzeczypospolitej model administracji na pocztku XVIII w. mocno tkwi korzeniami wmonarchii stanowej. By silnie zdecentralizowany izdominowany przez
anachroniczny samorzd szlachecki, ktry mia decydujcy wpyw na ksztat lokalnej administracji. Jeeli dodamy do tego pozbawionego realnej wadzy krla oraz
monopolistyczn pozycj sejmu wdziedzinie zarzdzania pastwem, to bdziemy
mieli peny obraz katastrofalnego poziomu rodzimej administracji centralnej.
Nowym etapem tworzenia wpolskich warunkach podstaw nowoytnej administracji byo ustanowienie w1775 r. Rady Nieustajcej instytucji, ktra miaa spenia funkcj centralnego organu rzdowego. Ustawa z1775 r. pomimo wielu brakw
wprowadzaa wrodzimych warunkach prawno-ustrojowych nowoczesne rozwizania zarzdzania pastwem na szczeblu centralnym. Wramach Rady utworzono
23

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
24
Departament Policji, wktrego zakresie dziaania mieciy si nie tylko sprawy

ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego, ale rwnie caa miejscowa administracja gospodarczo-spoeczna. Tak wic zajmowano si napraw drg imostw,
finansami miast oraz warunkami zdrowotnymi mieszkacw. Wustawie z1776 r.
opisano te zadania nastpujco: bdzie mia moc egzaminowania rachunkw
wszystkich miast krlewskich, podug praw danych iobracania dochodw na rozrzdzenie Policji najpoyteczniejsze Bdzie mg zawiera kontrakty zkompaniami co do miasta Warszawy tylko do zamysw potrzebnych wmaterii Policji za
zdaniem Rady in pleno bez wycigania nowych podatkw inie przeszkadzajc handlom wkraju przez obywatelw prowadzonym2 . Tak szerokie pojmowanie spraw
policyjnych czy te administracji spraw wewntrznych utrzymywao si jeszcze na
pocztku XX w.
Po utracie niepodlegoci wanektowanych dzielnicach byego pastwa polskiego
wprowadzono system administracji mocarstw zaborczych. Stopie unifikacji wposzczeglnych zaborach by rny. Prusy iAustria cakowicie narzuciy wasny ustrj
administracyjny, natomiast Rosja pozwolia na zachowanie pewnych odrbnoci
ipozostawia niektre instytucje zczasw Rzeczypospolitej. Nadal zakres dziaania
sub policyjnych by bardzo szeroki. Uzarania istnienia Ksistwa Warszawskiego
utworzono Dyrekcj Policji, ktra zajmowaa si takimi sprawami jak 3:
1
zapobieganie izwalczanie przestpstw pospolitych, buntw irozruchw

miejscowej ludnoci,
2 nadzr nad przestrzeganiem obyczajw,
3 nadzr nad miastami,
4 kontrola ruchu osobowego, wystawianie paszportw,
5 zapobieganie poarom iinnych klskom ywioowym,
6 cenzura prasy ipublikacji,
7 kontrola miar iwag,
8 opieka nad teatrami iinnymi instytucjami zabaw publicznych,
9 nadzr nad wiziennictwem,
10 ocena zabudowy architektonicznej wmiastach,
11 sdownictwo wsprawach policyjnych wpierwszej instancji.
Wokresie konstytucyjnym Krlestwa Polskiego (1815-1830) nastpia rozbudowa instytucji policyjnych izaangaowanie wochron porzdku ibezpieczestwa
publicznego instytucji wojskowych. Szczegln wag wadze carskie przywizyway
2
Za A. Czaja, Midzy tronem, buaw idworem petersburskim. Zdziejw Rady Nieustajcej 1786-1789,
Warszawa 1988, s. 72.
3
Ibidem, s. 132.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
do dziaania sub policyjnych realizujcych funkcj kontrwywiadu politycznego,

ktre skupiay cay wysiek na inwigilacji niepodlegociowych inicjatyw dziaaczy
polskich wKrlestwie. Utworzono wiele jednostek policji politycznej, niezalenych
od siebie, majcych rnych zwierzchnikw oraz orodki dyspozycyjne wydajce
polecenia, aprzede wszystkim silnie konkurujcych midzy sob. Dziaay one poza
obowizujcym wKrlestwie porzdkiem prawnym. Wwczas do metod pracy policji politycznej wesza prowokacja iinspiracja. Genera Aleksander Roniecki, twrca
andarmerii Krlestwa Polskiego, starajc si podnie jej znaczenie woczach ks.
Konstantego, poleci tworzy fikcyjne spiski antyrosyjskie irozgasza wWarszawie
prowokacyjne informacje oprzygotowaniach do zbrojnego powstania. Jednoczenie
przykady korumpowania kierownikw tych sub oraz ich podwadnych doprowadzay do wielu skandali. Po dwch nieudanych zrywach niepodlegociowych wadze
carskie zjednej strony rozbudoway suby policyjne, azdrugiej dostosoway je do
systemu obowizujcego wCesarstwie oraz cakowicie zrusyfikoway ich kadry.
WPrusach natomiast w1806 r. wmiejsce zarzdu centralnego opartego na zasadzie prowincjonalnoci uformowa si model resortowego podziau aparatu rzdowego. Wrd utworzonych wwczas piciu ministerstw znalaz si resort spraw
wewntrznych. Do jego kompetencji naleao kierowanie administracj publiczn
wcaym pastwie, wtym ochron porzdku ibezpieczestwa publicznego. Wwyniku reformy administracji terytorialnej wlatach 1808-1815 pastwo pruskie zostao
podzielone na prowincje (jedn znich byo Wielkie Ksistwo Poznaskie). Prowincje dzielono na rejencje, powiaty oraz gminy wiejskie imiejskie. Pocztkowo na czele
prowincji sta mianowany przez monarch naczelny prezes, pniej zastpi go nadprezydent. Stanowi on ogniwo porednie midzy ministrami awadzami niszego
szczebla. Zarzdza wszystkimi sprawami publicznymi prowincji (rozstrzyga spory
kompetencyjne), wtym miecia si problematyka policyjna. W1879 r. wprowadzono dualizm wadministracji prowincji. Polega on na koegzystencji podmiotw
administracji rzdowej zorganami administracji samorzdowej.
Wzaborze austriackim funkcje policyjne peniy dyrekcje policji oraz oddziay
andarmerii, utworzone w1849 r. Na szczegln uwag zasuguj dyrekcje policji
we Lwowie iwKrakowie. T pierwsz utworzono w1775 r. Gwnym jej zadaniem
miao by zapewnienie bezpieczestwa ycia izdrowia mieszkacw Lwowa, cenzura teatralna iprasowa oraz czynnoci sdownicze wsprawach drobnych wykrocze. Po wprowadzeniu autonomii politycznej wGalicji (zaborze austriackim)
organy policyjne ulegy polonizacji. Pomimo duej biurokratyzacji pracy wpolicji
austriackiej pod koniec XIX wieku, powszechnie uwaano j za najlepiej zorganizowany inajlepiej funkcjonujcy aparat bezpieczestwa publicznego wEuropie.
Wybuch Iwojny wiatowej wysun na aren midzynarodow spraw Polski.
Dao to sygna do rozpoczcia rozmaitych dziaa, zmierzajcych do odzyskania
niepodlegoci lub uzyskania szerokiej autonomii politycznej dla narodu polskiego.
25

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
26
Byy one prowadzone rnymi sposobami, wzalenoci od prezentowanej przez dane

stronnictwo lub ugrupowanie orientacji politycznej. Efektem tych stara byo tworzenie rnych organizacji spoecznych iobywatelskich majcych charakter czysto polski. Do nich naleay m.in. organizacje zajmujce si problematyk ochrony porzdku
publicznego wszerokim rozumieniu tego okrelenia. Jedne znich stanowiy po prostu organizacje paramilitarne, bdce na usugach poszczeglnych rodzimych partii
politycznych dziaajcych na ziemiach polskich ichronice ich interesy. Drugi rodzaj
tych formacji to organizacje obywatelskie, tworzone spontanicznie za przyzwoleniem
wadz okupacyjnych, zbiegiem czasu stajce si porzdkowymi organami wykonawczymi rodzcego si samorzdu terytorialnego. Pod okupacj wojsk pastw centralnych na terenie Krlestwa Polskiego udao si stworzy podwaliny instytucjonalne
dla odrodzonego pastwa polskiego, wtym resort spraw wewntrznych. Zajmowa
on szczegln pozycj wramach administracji rzdowej. Zjednej strony zarzd spraw
wewntrznych obejmowa bardzo szeroki zakres dziedzin administracji publicznej,
azdrugiej minister spraw wewntrznych odgrywa nadrzdn rol wzarzdzaniu
terenow administracj rzdow. Wzwizku ztym peni funkcj zwierzchnika caej
administracji zespolonej, bdc przeoonym wojewodw istarostw szefw wojewdzkiej ipowiatowej administracji oglnej. Naley przypomnie, i ju dekretem
Rady Regencyjnej z3 stycznia 1918 r. m.in. zostao powoane Ministerstwo Spraw
Wewntrznych.4 We wspomnianym dokumencie ustalono dla administracji spraw
wewntrznych najszerszy zakres kompetencji. Wychodzc zzaoenia, e wszystko
co zapewnia rozwj ycia spoeczestwa, nadaje kierunek temu yciu inormuje jego
warunki winteresie dobra powszechnego5 znajduje si wgestii administracji spraw
wewntrznych. Wnowoczesnych pastwach ta szeroka problematyka zwykle jest
rozdzielona pomidzy kilka resortw. We wspomnianym dekrecie oparto kompetencje MSW na klauzuli generalnej, gdy obok szczegowych zada wymienia sprawy
natury wewntrznej dla innych ministerstw niezastrzeone. 4 Wokresie midzywojennym zakres dziaania MSW ulega cigym zmianom, jednake pewne zagadnienia zawsze stanowiy gwn tre zainteresowa resortu spraw wewntrznych.
Do nich naleay oglny zarzd krajowy, dozr samorzdu terytorialnego, nadzr
nad pras iwszelkimi stowarzyszeniami, problemy statystyki oglnej isprawy policji
wszelkiego rodzaju. Wtym ostatnim stwierdzeniu jest zawarty ogromny baga treci. Okrelenie wart. 24 dekretu z3 stycznia 1918 r. do kompetencji ministra spraw
wewntrznych naley policja wszelkiego rodzaju powodowao, e by on odpowiedzialny za zapobieganie izwalczanie zakce porzdku publicznego wynikajcych
zdziaalnoci poszczeglnych ludzi lub niezalenych od dziaania ludzkiego (policja
4
Dekret Rady Regencyjnej z3 stycznia 1918 r. otymczasowej organizacji wadz naczelnych wKrlestwie
Polskim, DPPP, 1918, nr 1.
5
R. Hausner, Pierwsze dwudziestolecie administracji spraw wewntrznych, Warszawa 1939, s. 11.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
sanitarna, weterynaryjna, komunikacyjna, polowa, lena, miar iwag, targowa itd.).

Resort spraw wewntrznych oprcz spraw porzdkowych zajmowa si przestpczoci kryminaln ipolityczn. Minister spraw wewntrznych by odpowiedzialny
za bezpieczestwo ispokj publiczny wcaym pastwie. Poza sprawami policji
porzdkowej, bezpieczestwa, politycznej, administracyjnej imiejscowej nalea te
do MSW zakres dziaania tzw. policji dobrobytu, czyli wspieranie wszechstronnego
rozwoju spoeczestwa. Wdziedzinie ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego znajdoway si nastpujce sprawy:
1
dbanie ostan bezpieczestwa wewntrznego izapobieganie naruszeniom

porzdku publicznego,
2 nadzr nad ruchem ludnoci miejscowej icudzoziemcw (sprawy meldunkowe
ipaszportowe),
3 sprawy zgromadze,
4 kontrola ruchu granicznego iochrona granic pastwa,
5 prowadzenie aresztw policyjnych,
6 sprawy ruchu publicznego,
7 organizacja policji ikierowanie ni,
8 nadzr nad obrotem niebezpiecznymi materiaami, koncesjonowanie dostpu
do broni iamunicji,
9 nadzr nad stowarzyszeniami (legalizacja, rejestracja),
10 nadzr nad pras, drukarniami iskadami drukw,
11 nadzr ikoncesjonowanie dziaalnoci teatrw, kin iwidowisk,
12 udzielanie koncesji na dziaalno komisw ilombardw.
Wzalenoci od interpretacji czynnikw rzdowych, kompetencje MSW mogy
obejmowa wszelkie dziedziny ycia pastwowego ispoecznego. wiadczyo to osile
iznaczeniu tego resortu ijego zwierzchnika. Ztych powodw politycy opozycyjni
czsto okrelali MSW jako ministerium policji iprawdopodobnie nie rozmijali si
zprawd. Cz zada ocharakterze spoecznym ipolitycznym realizowaa terenowa administracja oglna (wojewoda wwojewdztwie istarosta wpowiecie), natomiast walk zprzestpczoci, ochron porzdku ibezpieczestwa publicznego oraz
kontrol ruchu granicznego iochron granic pastwa zajmoway si wyspecjalizowane suby pastwowe podlege ministrowi spraw wewntrznych. Jedn znich bya
Policja Pastwowa utworzona 24 lipca 1919 r. jako jednolita, pastwowa organizacja
suby bezpieczestwa, ktrej gwne zadanie stanowia ochrona bezpieczestwa,
spokoju iporzdku publicznego, awic policja spenia miaa wtej dziedzinie rol
organw wykonawczych wadz pastwowych (administracyjnych starostw iwojewodw) isamorzdowych. Zkolei suby graniczne wokresie midzywojennym
przechodziy cige zmiany organizacyjne. Ich podlego resortowa te ulegaa
27

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
28
czstym zmianom. Wdwudziestoleciu midzywojennym szefowie formacji granicznych podlegali ministrom: spraw wewntrznych, spraw wojskowych iskarbu.
Po zakoczeniu II wojny wiatowej nastpia ideologiczna iustrojowa polaryzacja wczesnego wiata. Sukcesy militarne Armii Czerwonej uzmysowiy Stalinowi
szans stworzenia bloku pastw komunistycznych wEuropie iAzji. Opanowywanie wadzy wposzczeglnych krajach przez rodzimych komunistw odbywao si
przy wydatnej pomocy sowietw oraz wedug sowieckich wzorcw. Wsystemie
wadzy komunistycznej szczegln rol odgryway instytucje bezpieczestwa iporzdku publicznego. Ich zadania, tak jak wdemokratycznych krajach, nie skupiay
si jedynie na zwalczaniu przestpczoci kryminalnej oraz ochronie ycia izdrowia
obywateli, ale obejmoway sfer oddziaywania ideologicznego ipolitycznego na
spoeczestwo. Na podobnych zasadach funkcjonoway organy bezpieczestwa
iporzdku publicznego wPolsce po 1944 r. Urzeczywistnieniem koncepcji dziaania sub porzdkowych obozu rzdzcego zawartej wManifecie PKWN z22 lipca
1944 r. by dekret z7 padziernika 1944 r., wktrym ostatecznie okrelono status
prawny nowej suby porzdkowej. Wartykule 1 znalazo si stwierdzenie: Milicja
Obywatelska jest prawno-publiczn formacj suby bezpieczestwa publicznego,
ktre jasno sytuowao nowo tworzon instytucj wramach resortu bezpieczestwa
publicznego. Kierownikowi tego resortu bezporednio podlega komendant gwny
MO, ktry sta na czele caej formacji milicyjnej.
Istotne znaczenie dla ustalenia miejsca tej formacji milicyjnej wsystemie wadzy
ludowej, aszczeglnie wresorcie bezpieczestwa publicznego miao przydzielenie
obszaru dziaania tej instytucji. Wartykule 2 wspomnianego dekretu wymieniono
enumeratywnie nastpujce zadania:
1
ochrona bezpieczestwa, spokoju iporzdku publicznego,

dochodzenie iciganie przestpstw,
3 wykonywanie zlece wadz administracyjnych, sdw iprokuratury wzakresie
przewidzianym prawem.
2
Jak wida, zakres dziaania by okrelony bardzo szeroko ioglnie, tak aby mg
otwiera due moliwoci wykorzystywania milicji do celw politycznych, do walki
zprzeciwnikami obozu rzdzcego wkraju po 1944 r.
Okres 1944-1949 to przede wszystkim walka zopozycj antykomunistyczn,
czuwanie nad wydarzeniami politycznymi takimi jak referendum w1946 r. iwybory parlamentarne w1947 r., awmniejszym zakresie dbanie oporzdek publiczny
izwalczanie przestpczoci kryminalnej.
W pierwszej poowie lat pidziesitych rozpocz si nowy etap wfunkcjonowaniu sub porzdkowych ibezpieczestwa. Przestaa ju istnie zarwno legalna,
jak ipodziemna opozycja, tak wic zgodnie ze stwierdzeniem wczesnego ministra

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
bezpieczestwa publicznego: dzi wroga trzeba szuka bardzo gboko. Korzystano

do wiernie zdowiadcze radzieckich wlatach trzydziestych, gdy rozptano
na ogromn skal represje, aby sterroryzowa cae spoeczestwo poprzez wprowadzenie atmosfery strachu, podejrzliwoci iszpiegomanii wyciu publicznym,
gospodarczym oraz prywatnym obywateli. Resort bezpieczestwa oraz organy
Milicji Obywatelskiej zostay wczone wrealizacj tej polityki.
Odwil wyciu publicznym, atake powolne ograniczanie wszechwadnej roli
organw bezpieczestwa rozpoczo si ju po mierci Stalina w1953 r.
Pocztkowo zmiany prawno-ustrojowe byy powolne. Przekazywano pojedyncze kompetencje ijednostki organizacyjne zresortu bezpieczestwa publicznego
do suby milicyjnej. Nastpnym krokiem byo wydanie dekretu 20 lipca 1954 r.
oMilicji Obywatelskiej, zmieniajcego akt z7 padziernika 1944 r. Przyjte wtym
dekrecie rozwizania byy pierwszym krokiem ku oswobodzeniu milicji zzada
ocharakterze policji politycznej. Jednake nadal zachowano zasad, i milicja jest
czci suby bezpieczestwa publicznego. Kilka miesicy pniej, na podstawie
dekretu z7 grudnia 1954 r., zlikwidowano Ministerstwo Bezpieczestwa Publicznego, azamiast niego utworzono dwie odrbne instytucje: Ministerstwo Spraw
Wewntrznych oraz Komitet do Spraw Bezpieczestwa Publicznego przy Radzie
Ministrw. Milicja Obywatelska wnowej sytuacji znalaza si wramach MSW. Tego
samego dnia Rada Ministrw powrcia do odoonej w1944 r. sprawy kontroli
dziaania milicji przez wojewdzkie ipowiatowe rady narodowe. Zakres tej kontroli
ogranicza si do realizacji funkcji wsferze ochrony adu iporzdku publicznego
oraz zasadnoci skarg obywateli na dziaalno funkcjonariuszy MO. Ponadto milicja bya zobowizana do wykonywania uchwa wojewdzkich ipowiatowych rad
narodowych wdziedzinie ochrony porzdku publicznego.
Po rocznym okresie oddzielenia spraw porzdkowych od problematyki bezpieczestwa na mocy ustawy z13 listopada 1956 r. ozmianie organizacji naczelnych
organw administracji publicznej wzakresie bezpieczestwa publicznego zlikwidowano Komitet do Spraw Bezpieczestwa Publicznego przy RM. Sprawy bezpieczestwa zostay wczone wzakres kompetencji ministra spraw wewntrznych ijego
organw terenowych komend wojewdzkich ipowiatowych Milicji Obywatelskiej.
Tak wic wodmiennej ni stalinowska rzeczywistoci ponownie powizano organizacyjnie Milicj iorgany policji politycznej, wwczas funkcjonujcej pod mianem
Suby Bezpieczestwa. Wzasadzie przyjty w1956 r. model organizacyjno-kompetencyjny przetrwa zdrobnymi zmianami a do upadku systemu realnego komunizmu wPolsce. Jak podaje P. Majer 6, rol dominujc wresorcie spraw wewntrznych
stale odgrywaa suba bezpieczestwa. Przedstawiciele tego pionu przewanie
6
P. Majer, Milicja Obywatelska wsystemie organw wadzy PRL, Toru 2003.
29

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
30
Geneza administracji porzdku i bezpieczestwa publicznego w Polsce
okupowali najwysze stanowiska wMSW iwjednostkach terenowych. W1957 r.,

czyli rok po reorganizacji, wSB byo zatrudnionych przeszo 11 tysicy pracownikw,
awMilicji Obywatelskiej prawie 59 tysicy funkcjonariuszy. Trzydzieci lat pniej
liczba etatw wSB podwoia si, natomiast wMO wzrosa do 75 tysicy.
Wykres nr 1 Stan osobowy MO i SB w latach 1957 i 1987
8000
6000
SUBA BEZPIECZESTWA
4000
MILICJA OBYWATELSKA
2000
0
1957
1987
Pomimo tych pozorowanych reform nadal formacji resortu spraw wewntrznych

uywano do akcji ocharakterze politycznym. Wczasie wydarze poznaskich Milicja
Obywatelska, cho nie wtakim stopniu, jak wojsko, bya zaangaowana do rozprawienia si zprotestem robotniczym. Dowiadczenia poznaskie spowodoway, i 4 grudnia 1956 r. decyzj Rady Ministrw powoano Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej (ZOMO). Byy one czsto wykorzystywane do dziaa specjalnych, np. do
rozpraszania manifestacji ulicznych. Wykorzystano je na szerok skal wczasie wydarze marcowych w1968 r. wWarszawie, ajeszcze wikszy by ich udzia wkrwawym rozprawieniu si zprotestem robotniczym na Wybrzeu wgrudniu 1970 r.
Wwczas zginy 44 osoby cywilne oraz dwch milicjantw ijeden onierz.
Strajki robotnicze na wybrzeu wsierpniu 1980 r. ipowstanie pierwszego niezalenego od wadzy zwizku zawodowego Solidarno stanowiy powane ostrzeenie
dla wadzy. Jednake podobnie jak poprzednio, ekipy rzdowe nie szukay narzdzi
do rozwizania konfliktw itrudnoci wrd instrumentw ekonomicznych ipolitycznych, ale wykorzystay argumenty siowe, czyli wojsko, policj, sub bezpieczestwa iinne suby podlege MSW. Po wprowadzeniu wkraju 13 grudnia 1981 r. stanu
wojennego, wydatnie rozszerzono zadania iuprawnienia tych sub iformacji zjednoczesnym ograniczeniem lub zawieszeniem niektrych praw iwolnoci obywatelskich.
Wmyl art. 24 dekretu ostanie wojennym zapewnienie bezpieczestwa publicznego
wwypadkach nadzwyczajnych naleao do zakresu dziaania Milicji Obywatelskiej
(DzU 1981, nr 29, poz. 154). Takimi nadzwyczajnymi wypadkami byy: zagroenie
dla ycia izdrowia obywateli, mienia spoecznego, bezpieczestwa obiektw wanych

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
dla obronnoci ibezpieczestwa pastwa, atake budynkw administracji pastwowej, organizacji politycznych ispoecznych. Pomimo wzgldnego sukcesu wadzy, ktrej udao si, stosujc szczeglne rodki, azwaszcza przemoc, sprowadzi
do podziemia legaln opozycj iruch solidarnociowy, kierownictwo resortu spraw
wewntrznych miao wiadomo, i niezbdne s zmiany organizacyjne, umoliwiajce sprawn iskuteczn realizacj polece wadz partyjnych irzdowych.
Te przesanki stanowiy faktyczn genez ustawy z14 lipca 1983 r. ourzdzie Ministra Spraw Wewntrznych izakresie dziaania podlegych mu organw (DzU 1983, nr 38,
poz. 172). Mona powiedzie, i nowe uregulowania prawne pozwalay subom
podlegym MSW wyj zcienia ijednoczenie pokaza spoeczestwu si irol, jak
odgrywa resort spraw wewntrznych wpastwie. Nie naley jednak zapomina, i
wtym akcie wreszcie uporzdkowano iwyjaniono wiele aspektw dziaania resortu.
Rozporzdzenie wykonawcze Rady Ministrw z18 sierpnia 1983 r. do wspomnianej ustawy przynioso szczegowe zdefiniowanie treci dwch podstawowych
itradycyjnych funkcji resortu spraw wewntrznych: bezpieczestwa publicznego
iporzdku publicznego, zgodne zwczenie obowizujc doktryn. Dziedzina
bezpieczestwa publicznego obejmowaa (DzU 1983, nr 48, poz. 216):
1
2
3
4
5
6
7
8
ujawnianie izwalczanie szpiegostwa, dywersji iinnej dziaalnoci prowadzonej

przez suby wywiadowcze obcych pastw na szkod PRL;
zwalczanie dziaalnoci antypastwowej skierowanej przeciwko interesom
(gospodarczym, politycznym) pastwa ikrajw sojuszniczych;
ochron organw iinstytucji pastwowych, naukowo-badawczych, organizacji
politycznych izwizkowych oraz obiektw gospodarczych iuytecznoci
publicznej przed dziaalnoci terrorystyczn, sabotaow iterrorystyczn;
realizacj zada wzakresie polityki paszportowej iwizowej;
kontrol midzynarodowego ruchu osobowego na granicach PRL;
ochron kontrwywiadowcz personelu isiedzib przedstawicielstw
dyplomatycznych iurzdw konsularnych usytuowanych wnaszym kraju;
koordynowanie organizacji ochrony tajemnicy pastwowej;
przygotowania mobilizacyjno-ochronne si irodkw resortu spraw
wewntrznych wrazie zagroenia bezpieczestwa pastwa.
Zkolei zakres przedmiotowy ochrony porzdku publicznego wwczas obejmowa (DzU 1983, nr 48, poz. 216):
1
zapobieganie zakceniom porzdku publicznego;

przywracanie zakconego porzdku publicznego;
3 wspudzia wzapewnieniu porzdku publicznego podczas wiecw, pochodw
imanifestacji;
2
31

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
32
zapewnienie adu ispokoju wmiejscach publicznych;

5 wspudzia wzapewnieniu bezpieczestwa wruchu na drogach publicznych,
wkomunikacji lotniczej, kolejowej iwodnej;
6 wspudzia wprowadzeniu dziaa porzdkowo-ochronnych wrazie klsk
ywioowych.
Dla resortu spraw wewntrznych okresu Polski Ludowej cezury nie stanowi
wybory parlamentarne 4 czerwca 1989 r. ani utworzenie rzdu Tadeusza Mazowieckiego. Jest ni 21 czerwca 1990 r. data ustpienia Czesawa Kiszczaka ze stanowiska ministra spraw wewntrznych ipowierzenie tej funkcji przedstawicielowi
niedawnej opozycji, Krzysztofowi Kozowskiemu.
n! Blok kontrolny
Sowa kluczowe
Policja Milicja intendent policji andarmeria konfident agent policyjny
policja miejska policja ledcza policja rogatkowa policmajster
oberpolicmajster stra ziemska Stra Ludowa Milicja Polska
Policja Pastwowa Policja Polska oddziay rezerwy policyjnej NKWD
rehabilitacja Milicja Obywatelska rady narodowe organy bezpieczestwa
publicznego suba zewntrzna spekulacja policja drogowa
rodki przymusu bezporedniego ZOMO suba operacyjna
technika kryminalistyczna prewencja
Pytania
1
Omw organizacj izadania Departamentu Policji Rady Nieustajcej.

2 Podaj reformy ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego wczasie Sejmu
Czteroletniego.
3 Jaki by stosunek spoeczestwa iwadz Powstania Listopadowego do sub
policyjnych Krlestwa Polskiego?
4 Przedstaw proces unifikacji sub policyjnych Krlestwa po 1831 r. zrosyjskimi
subami porzdkowymi.
5 Wyjanij genez Policji Pastwowej.
6 Przedstaw organizacj Policji Pastwowej.
7 Przedstaw udzia policjantw wwalkach zsowieckim najedc we wrzeniu
1939 r.
8 Wktrym sowieckim obozie przebywao najwicej polskich policjantw?
9 Kiedy utworzono Milicj Obywatelsk?
10 Wktrym resorcie znajdowaa si MO wlatach 1944-1954?

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
3.4. Sytuacje szczeglne prowadzenia kontroli operacyjnej
Rozdzia 3
Systemy policyjne wwybranych krajach europejskich
iwStanach Zjednoczonych Ameryki Pnocnej
Sposb zarzdzania sprawami ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego,

przyjmujc wiadomie pewne uproszczenie metodologiczne, sprowadza si do
dwch podstawowych rozwiza:
1
2
centralistycznego,
zdecentralizowanego.
Ten podzia jednak to jedynie punkt wyjciowy do dalszych rozwaa, gdy caa
wspczesna rzeczywisto policyjna mieci si midzy tymi dwoma modelowymi rozwizaniami organizacyjno-prawnymi, stanowicymi skrajne bieguny. Jest to rzeczywisto, bdca wstanie cigych zmian iprzeksztace pod wpywem niej podanych czynnikw. Moim zamierzeniem jest okrelenie istniejcych obiektywnych isubiektywnych
tendencji wrozwoju systemw ochrony porzdku publicznego wwybranych krajach.
Czynniki majce wpyw na charakter izmiany modelu policyjnego wdanym kraju to:
1
ustrj pastwowo-prawny (demokratyczny lub totalitarny);

spoeczna kontrola dziaalnoci policji; rola samorzdu wochronie porzdku
publicznego;
3 rozwj ilociowy ijakociowy przestpczoci;
4 zmiany zakresu zada sub policyjnych wefekcie rozwoju technologicznego
ispoecznego;
5 uwarunkowania historyczne.
2
33

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
34
Systemy policyjne wwybranych krajach europejskich iwStanach Zjednoczonych Ameryki Pnocnej
Upadek systemu komunistycznego wEuropie Wschodniej spowodowa rwnie

wiele skutkw natury spoecznej, ktrych nie przewidziano. Naturalne byy zmiany
strukturalne iorganizacyjne wsystemach ochrony porzdku publicznego wkrajach
tej czci Europy. Swoboda poruszania si, nadzieja na oglny dobrobyt podobny do
tego, jaki sobie wyobraano wkrajach spoza elaznej kurtyny, oraz wprowadzenie wycie gospodarcze zasad wolnego rynku spowodoway gwatowny wzrost
przestpczoci oraz pojawienie si nowych form izjawisk patologii spoecznej.
Jednoczenie ten swobodny przepyw wiata przestpczego spowodowa powane
konsekwencje dla sub policyjnych wkrajach Europy Zachodniej iAmeryki Pnocnej, ktre wielokrotnie nie mogy sobie da rady znowymi formami przestpczoci, przede wszystkim zorganizowanej. To rodzi potrzeb zmian strukturalnych
wsystemach ochrony porzdku publicznego wtych krajach, dostosowania si do
zmieniajcych si warunkw spoecznych.
Kraje Europy rodkowowschodniej po 1989 r. stany przed historyczn szans
znalezienia waciwego miejsca wrd rozwinitych spoeczestw demokracji zachodnich. Ta szansa to rozwizanie wielu dylematw politycznych, gospodarczych
oraz prawno-ustrojowych, zktrymi borykaj si te pastwa. Jednym znich jest
wybr najodpowiedniejszego modelu ochrony porzdku publicznego oraz narzdzi do walki zprzestpczoci wokresie przejciowym odchodzenia od systemu
totalitarnego ipniej, wczasie penego zdemokratyzowania wszystkich struktur
pastwowych ispoecznych. Tym dziaaniom zawsze przywiecaj dwie pozornie
sprzeczne idee: denie do penej efektywnoci iskutecznoci dziaania oraz zapewnienie wpywu obywateli na instytucje porzdkowe. Te dylematy nie byy obce demokracjom zachodnim, gdy tworzono tam wXIX w. nowoczesne suby policyjne.
Zwaszcza na przeomie wiekw XIX iXX problematyka udziau czynnika obywatelskiego wformie wadz lokalnych na rnych szczeblach wdziaaniu sub policyjnych odgrywaa istotn rol wfunkcjonowaniu sprawnego ijednoczenie praworzdnego systemu ochrony porzdku publicznego iwalki zprzestpczoci oraz stanowia
najlepsze wiadectwo stopnia rozwoju demokracji ispoeczestwa obywatelskiego
wdanym kraju. Wniektrych pastwach przyjto nawet do radykalne rozwizania ustrojowo-organizacyjne. Samorzd spenia rol hegemona wsprawach ochrony
porzdku ibezpieczestwa publicznego przy ograniczonym udziale pastwa, aprzyjty system by cakowicie zdecentralizowany. Stanowio to zjednej strony odzwierciedlenie dominacji pogldw liberalnych na funkcjonowanie spoeczestwa oraz
ycia publicznego (teorii tzw. wolnej gminy), zdrugiej za byo odbiciem specyfiki
rozwoju poszczeglnych krajw europejskich. Rozwj cywilizacyjny, postp technologiczny igospodarczy, ajednoczenie antagonizowanie si stosunkw spoecznych oraz
wzrost przestpczoci pospolitej spowodoway, e ochrona porzdku publicznego
wymagaa od sub policyjnych coraz wikszego profesjonalizmu. Dlatego te zbiegiem czasu dominacja policji samorzdowej staa si anachronizmem. Rozpocz si

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
powolny proces upastwawiania spraw policyjnych. Odbywa si on wrozmaity

sposb, wzalenoci od tradycji, obowizujcego wdanym kraju ustroju polityczno-prawnego oraz roli samorzdu terytorialnego wsprawowaniu lokalnej wadzy administracyjnej. Wyksztaciy si wtym zakresie dwa rodzaje systemw, ktre miay
powane implikacje wzakresie organizacji sub policyjnych. Pierwszy typ samorzdu
rozwija si wkrajach anglosaskich ipolega na tym, e obywatele mogli administrowa sprawami publicznymi bezporednio przez wybrane przez siebie organy. Drugi
typ mia zastosowanie wkrajach kontynentalnych, gdzie mieszkacy mieli wpyw na
sprawy publiczne przez wspdziaanie wtym zakresie zurzdnikami pastwowymi.
WXX wieku wwyniku kryzysu wartoci oraz burzliwych zmian gospodarczych,
spoecznych inarodowociowych pojawia si nowa forma pastwa pastwo totalitarne. Pocztkowo wpostaci porewolucyjnej Rosji sowieckiej, pniej pastw faszystowskich (Niemiec hitlerowskich iWoch B. Mussoliniego), a wreszcie po II wojnie
wiatowej wpostaci bloku pastw komunistycznych na czele zZSRR. Wwarunkach
pastwa totalitarnego, niewane czy faszystowskiego, czy te komunistycznego,
istnia skrajnie scentralizowany izbiurokratyzowany system policyjny, gdy tylko
wtaki sposb mona byo kontrolowa ycie publiczne iogranicza swobody obywatelskie. Walka zprzestpczoci bya oceniana wkategoriach politycznych.
Jednoczenie od poowy XX wieku wraz zpostpem cywilizacyjnym oraz burzliwym rozwojem nowych form zagroe iprzestpstw stao si nieodzowne tworzenie specjalistycznych sub policyjnych. Zdrugiej strony wramach poszczeglnych pionw tworzono scentralizowane struktury, ktre miay zapewni szybki
przepyw informacji, sprawn organizacj do walki zprzestpczoci oraz zawodow skuteczno.
Wzwizku ztym moemy przedstawi pewn propozycj klasyfikacji modeli
systemw ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego:
1
jednopodmiotowy, obejmujcy systemy:

a pastwowy (wzalenoci od specyfiki danego kraju mniej lub bardziej
zdecentralizowany czy te scentralizowany system zokrelonym
wspudziaem wadz lokalnych oraz czynnika spoecznego),
b samorzdowy (forma historyczna),
c totalitarny (skrajnie scentralizowany, wystpujcy przede wszystkim
wkrajach rzdzonych niedemokratycznie);
2 wielopodmiotowy, obejmujcy systemy:
a centralistyczny zakadajcy istnienie wielu rodzajw sub policyjnych
rnicych si pod wzgldem pochodzenia (wtym take samorzdowe),
podlegoci, zakresu terytorialnego dziaania, kompetencji oraz
funkcjonalnoci,
b decentralistyczny.
35

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
36
Rozwj ekonomiczny, postp technologiczny oraz kulturowy, ajednoczenie dua

specyfika spoeczna, polityczna oraz ustrojowo-prawna poszczeglnych pastw powoduje, e przedstawione wzorcowe modele systemowe wpraktyce rzadko wystpuj
wczystej formie. Czciej mamy do czynienia wposzczeglnych krajach ze zjawiskiem
cigej ewolucji funkcjonujcych tam systemw policyjnych, polegajcej na procesie
centralizacji lub postpujcej decentralizacji zagadnie zwizanych zochron porzdku ibezpieczestwa publicznego. Suby zajmujce si walk zprzestpczoci pospolit igospodarcz stale doskonal swoje metody dziaania iorganizacj pracy, ktra
przyjmuje coraz czciej formy scentralizowanych struktur. Jeszcze wiksze rozmiary
przyjmuje to zjawisko wprzypadku formacji policyjnych zajmujcych si zwalczaniem
tzw. cikiej przestpczoci, tzn. midzynarodowej przestpczoci zorganizowanej,
terroryzmu, handlu narkotykami. Zkolei wsferze prewencyjnej, gdzie coraz bardziej
oczekuje si aktywniejszego udziau spoeczestwa wzapobieganiu przestpczoci,
mamy do czynienia zpostpujc decentralizacj dziaania sub porzdkowych.
Jak ju wczeniej stwierdzono, wwikszoci wspczesnych krajw klasyczna
forma policji samorzdowej jest zjawiskiem historycznym. Czciej wystpuje obecnie rnego charakteru oddziaywanie spoeczne na praktyk policyjn wpostaci
kontroli oraz rozmaitych form niesformalizowanej aktywnoci obywatelskiej na
niwie ochrony porzdku publicznego. Nie mona pomin rwnie implikacji zwizanych ze wzrostem zagroenia bezpieczestwa osobistego obywateli, lawinowym
pojawianiem si nowych form przestpczoci, np. zorganizowanej, midzynarodowej, mafijnej. Te nowe zjawiska wymuszaj zwikszenie wymaga od policjantw
oraz profesjonalizacj organizacji isposobw dziaania policji jako instytucji. Powoli
upowszechnia si wiadomo, nawet wkrajach mniej rozwinitych, e na kadej
paszczynie dziaania organw porzdkowych nie moe by obecnie miejsca na
amatorstwo. Aby policja dziaaa efektywnie iskutecznie, niezbdne jest spenienie
wielu warunkw natury organizacyjnej, merytorycznej oraz finansowej.
Analizujc systemy policyjne wystpujce wposzczeglnych krajach, naley
uwzgldni uwarunkowania spoeczne, tradycje historyczne oraz warunki polityczne iprawno-ustrojowe obowizujce wdanym pastwie.
Reasumujc, naley zwrci uwag na pewne tendencje rozwojowe wsystemach
ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego, wystpujce wwikszoci krajw
Europy Zachodniej iAmeryki Pnocnej. Zobiektywnych wzgldw samorzd zrezygnowa zbezporedniego udziau wochronie porzdku ibezpieczestwa publicznego (specjalizacja, profesjonalizacja dziaania, coraz wiksze koszty walki zprzestpczoci), natomiast ksztatuj si nowe formy nadzoru ikontroli spoecznej
dziaalnoci pastwowych sub policyjnych.
Model policji skrajnie zdecentralizowanej, odominujcym udziale samorzdu
wochronie porzdku ibezpieczestwa publicznego we wspczesnym wiecie ju
nie wystpuje, zwyjtkiem szczeglnego przypadku Szwajcarii.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Ze wzgldu na charakter ustroju polityczno-prawnego Szwajcarii pastwa

federacyjnego, wktrego skad wchodzi 26 kantonw, zczego sze to pkantony
zastosowanie ma tam szczeglny system organizacji sub policyjnych. Nie ma
wSzwajcarii scentralizowanego ijednolitego korpusu policji pastwowej. Wielko
instytucji porzdkowych oraz zasady ich funkcjonowania okrelaj poszczeglne
wadze lokalne kantonalne. Dlatego te midzy poszczeglnymi okrgami kantonalnymi wystpuj due rnice worganizacji sub policyjnych. cznie wSzwajcarii jest 26 kantonalnych korpusw policji oraz ponad 100 gminnych jednostek
policji. Mimo tej posunitej do skrajnych rozmiarw decentralizacji wypracowano
do sprawne formy cznoci izasady wsppracy regionalnej na paszczynie policyjnej wpostaci Konfederacji Kantonalnych Komendantw Policji Szwajcarii oraz
Szwajcarskiego Zjednoczenia Szefw Policji Miejskiej. Te instytucje umoliwiaj
rozwizywanie powaniejszych problemw wzakresie zwalczania przestpczoci.
Na podstawie wynikw bada sondaowych mona skonstatowa, e spoeczestwo Szwajcarii darzy duym zaufaniem swoj policj. Do tego penienie kierowniczych stanowisk wjednostkach policji opiera si na zasadzie demokratycznego
wyboru na okrelony czas (4 lata).
Monopol pastwa moe si przejawia, wzalenoci od ustroju pastwa, wdwch
formach: scentralizowanej (taki model powszechnie wystpowa wkrajach komunistycznych, rzdzonych wsposb totalitarny) oraz zdecentralizowanej, np. wRepublice Federalnej Niemiec, jednak oograniczonym wpywie iudziale spoecznym
wsprawach ochrony porzdku publicznego.
Niemcy Zachodnie od momentu powstania w1949 r. byy republik zwizkow,
co ma decydujcy wpyw na ksztat niemieckiej policji. WNiemczech wyrnia si
organy policji federalnej oraz suby poszczeglnych krajw zwizkowych (landw).
Do organw policji federalnej nale:
1
3
4
5
Federalny Urzd Kryminalny (BKA), ktry stanowi swoiste centrum informacji

kryminalnej oraz peni funkcj koordynatora zwalczania przestpczoci wskali
caego kraju iztych wzgldw cile wsppracuje zInterpolem;
Federalna Policja Graniczna (BGS) ochrona granic bya traktowana
priorytetowo, ze wzgldu na istniejcy do niedawna podzia polityczny Europy
na dwa wrogie sobie bloki polityczno-militarne;
inspektorat policji pogotowia krajowego;
policja kolejowa;
ochrona federalnego parlamentu.
Wszystkie wymienione instytucje podlegaj bezporednio federalnemu ministrowi spraw wewntrznych. Dla usprawnienia systemu ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego wNiemczech stworzono szczebel poredni, speniajcy
37

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
38
funkcje cznikowe pomidzy urzdami federalnymi adziaajcymi wgranicach

poszczeglnych landw. Tworz go centralna szkoa ksztacca kadry kierownicze
dla niemieckiej policji (Polizei Fhrungsakademie wMunster-Hiltrup), staa konferencja zwizkowych ministrw spraw wewntrznych, zesp roboczy przedstawicieli poszczeglnych zwizkowych urzdw kryminalnych oraz BKA.
Zwizkowe suby policyjne s podzielone na specjalistyczne korpusy:
1
2
3
4
5
policj porzdku publicznego (Schutzpolizei),

policj kryminaln (Kriminalpolizei),
policj wodn (Wasserschutzpolizei),
policj pogotowia (Bereitschaftspolizei),
administracj policji (Polizeiverwaltung).
Organizacja tych korpusw jest odmienna wposzczeglnych landach. Wpyw

na to maj rozmaite przesanki: tradycje, warunki historyczne, moliwoci finansowe, sytuacja spoeczna.
Do gwatowny, jak na warunki niemieckie, wzrost przestpczoci pospolitej (szczeglnie dziaalno mafii rosyjskiej we wschodnich landach), brutalizacja
ycia spoecznego oraz co si ztym cile wie poczucie zagroenia osobistego mieszkacw Niemiec powoduj, e pojawiy si ostatnio gosy krytyki dotychczasowego systemu organizacji policji niemieckiej. Policjant niemiecki zajmuje si
sprawami zpogranicza biurokracji, np. prowadzeniem dochodze wsprawie pracujcych na czarno, odprowadzaniem le zaparkowanych samochodw, towarzyszeniem komornikowi przy zajmowaniu mienia. Tymczasem coraz czciej dochodzi
do kompromitacji policji, gdy wgr wchodzi walka zprzestpczoci zorganizowan (wwydaniu wschodnim) imafijn. Okazuje si, e policjanci niemieccy nie s
przygotowani iodpowiednio wyszkoleni. Wzrost liczby niewyjanionych napadw
rabunkowych, gwatw imorderstw budzi wspoeczestwie niepokj ispadek autorytetu policji. Funkcjonujcy od czasw pruskich model niemieckiego policjanta jako przyjaciela iopiekuna spoecznego sprawia, i spoeczestwo niemieckie
nie przejawiao wikszej aktywnoci, jeli chodzi oochron porzdku publicznego. Jednak obecnie coraz czciej wprasie iwrd politykw pojawiaj si propozycje zwikszenia realnego udziau spoeczestwa wochronie porzdku publicznego, np. wpostaci samoobrony obywatelskiej. Wypowiedzi przedstawicieli wadzy,
m.in. ministra spraw wewntrznych wSaksonii Heinza Eggerta stanowi dowd, i
rzd pomimo oznak oglnego niezadowolenia jest nadal zwolennikiem zachowania
monopolu pastwa na stosowanie przymusu wcelu zapewnienia bezpieczestwa
wewntrznego. Jedynie niektre wadze krajowe zaakceptoway tworzenie czego wrodzaju komunalnych forw bezpieczestwa, wktrych wsplnie obywatele
zprzedstawicielami instytucji zajmujcych si ochron porzdku bd mogli radzi

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
na temat poszukiwania odpowiednich rozwiza irodkw stosowanych wwalce

zprzestpczoci pospolit.
Taki sposb wykonywania funkcji policyjnych, gdzie istniej jedynie organy
policyjne oproweniencji samorzdowej, wystpowa do powszechnie a do
poowy XX wieku wkrajach skandynawskich. WDanii do 1911 r. dziaaa tylko
policja komunalna, pniej dopiero upastwowiono sub kryminaln, anastpnie mundurow. Obecnie system policyjny Danii opiera si na jednej, pastwowej
instytucji policyjnej, ktra jednak wprzeciwiestwie do Norwegii iSzwecji podlega
ministrowi sprawiedliwoci. Wtym kraju wystpuje do uproszczona terenowa
struktura organizacji policji. Podstawowe funkcje wykonuj rejonowe prezydia policji. Wkadym rejonie dziaa lokalny komitet, ktry rozpatruje sprawy mieszkacw dotyczce dziaania policji, np. zaalenia. Wskad tych komitetw wchodz:
burmistrz, prezydent policji wrejonie oraz czonkowie rady gminnej.
Zkolei wSzwecji w1931 r. po incydencie wAdalenie, gdy policja komunalna
nieudolnie interweniowaa wtrakcie strajkw robotniczych, zdecydowano si na
utworzenie oprcz tradycyjnej policji komunalnej pocztkowo jako jej rezerwy
policji pastwowej. Ostatecznie w1965 r. policja szwedzka zostaa cakowicie
upastwowiona, mimo to zachowano do rozbudowan struktur podstawowych
jednostek terenowych policji. W1964 r. Szwecja bya podzielona na 554 okrgi
policyjne, zktrych 70% zatrudniao mniej ni 10 funkcjonariuszy. Dopiero po
kilku latach rozpocz si powolny proces centralizacji szwedzkiej policji (poziom
policji regionalnej). Jednak nadal zachowano duy wpyw wadz komunalnych
ispoeczestwa na dziaalno policji, tworzc wkadym okrgu spoeczne komisje policyjne. WSzwecji policja obecnie podlega cakowicie ministrowi spraw
wewntrznych. Na jej czele stoi centralny Urzd Policji Pastwowej, ktrym kieruje
inspektor, wyznaczony na szecioletni kadencj. Jest to organ majcy kompetencje kontrolno-doradcze, tworzony przez parlamentarzystw oraz przedstawicieli
poszczeglnych partii politycznych. Wtaki sposb zagwarantowano wpyw wadzy ustawodawczej oraz czynnika spoecznego na dziaalno tego rodzaju sub
specjalnych. Struktur terenow policji wSzwecji stanowi rejonowe urzdy policji
(119). Na tym poziomie te istniej organy nadzorczo-kontrolne, skadajce si
zmiejscowych przedstawicieli wadz administracyjnych oraz lokalnych.
Natomiast wFinlandii dopiero w1977 r. pastwo przejo od samorzdu finansowanie sub policyjnych. Rwnie tym kraju skandynawskim policja podlega
ministrowi spraw wewntrznych. WMSW istnieje Departament Policji, ktry
zarzdza centralnie dziaalnoci wyodrbnionych (samodzielnych) pionw policji,
takich jak:
1
2
Centralny Urzd Policji Kryminalnej,

Policja Bezpieczestwa (SUPO),
39

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
40
policja ruchoma (drogowa iprewencyjna),

4 policja lokalna, podlega miejscowym zarzdom prowincji.
WMinisterstwie Spraw Wewntrznych ijednostkach terenowych policji fiskiej funkcjonuj komitety irady policyjne, ktre speniaj funkcje doradcze oraz
porednicz wrelacjach policja spoeczestwo. Czonkami tych gremiw s
przede wszystkim mieszkacy, przedstawiciele rnych grup zawodowych.
Podobnie wNorwegii do 1937 r. istniaa jedynie policja miejska. Koszty jej utrzymania pokryway zarzdy miast lub okrgw. Po upastwowieniu zostaa ona podporzdkowana Ministerstwu Sprawiedliwoci iPolicji. Norwegia jest podzielona
na 53 okrgi policyjne. Kady okrg obejmuje jedno lub wicej miast ihrabstw.
Tylko najwiksze miasta, jak Oslo, Bergen, Trondheim, stanowi wydzielone okrgi.
Wkadym okrgu na czele Departamentu Policji stoi szef policji, ktry musi by
prawnikiem izawodowym policjantem. Szefowie policji podlegaj zarwno ministrowi sprawiedliwoci ipolicji, jak te prokuratorowi generalnemu. Wmao zaludnionych rejonach wiejskich wadz sprawuj szeryfowie.
Tak wic obecnie we wszystkich krajach skandynawskich mamy do czynienia
zmonopolem pastwa wsprawach policyjnych. Jednake wprzeciwiestwie do
Niemiec dziaaj tam jedynie jednolite scentralizowane suby porzdkowe, wduym stopniu kontrolowane przez wadze komunalne ispoeczestwo. Jest to efekt
wieloletniego procesu ewolucji systemw policyjnych wkrajach skandynawskich,
polegajcego na przechodzeniu od modelu dominacji sub komunalnych poprzez
okres koegzystencji policji samorzdowej ipastwowej, a do stanu obecnego.
Pomimo to zachoway si pewne formy spoecznej kontroli dziaalnoci pastwowych sub porzdkowych.
Nie brakuje tych dowiadcze wWielkiej Brytanii, uchodzcej za kolebk
nowoczesnej policji. Wieloletnia praktyka uksztatowaa odpowiednie mechanizmy
zapewniajce wpyw obywateli na sposb funkcjonowania instytucji porzdkowych. Pomimo istnienia jednej pastwowej formacji wytworzy si wWielkiej Brytanii zdecentralizowany model organizacji policji. Minister spraw wewntrznych
odpowiedzialny formalnie za ochron porzdku ibezpieczestwa wewntrznego
wkrlestwie nie ma wkompetencjach bezporedniego kierowania dziaalnoci
policji. Naley doda, i ustawa z1964 r. rozpocza proces powolnej centralizacji
zarzdzania sprawami policyjnymi poprzez nadanie ministrowi spraw wewntrznych uprawnienia nadzorowania policyjnych wadz lokalnych oraz usuwania nieodpowiednich chief constabli. Jednak nadal wsystemie organizacyjnym angielskiej
policji brak jest odpowiednika komendy gwnej policji. Zramienia ministra nadzr nad policj sprawuje 7-osobowy zesp inspektorw JKM. Ponadto na szczeblu
centralnym istnieje specjalne ciao doradcze ministra spraw wewntrznych ds. policji Policyjna Rada Negocjacyjna.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Jednostk organizacyjn policji najwyszego szczebla jest na obszarze Anglii

iWalii Constabulary, na czele zchief constableem, ktra obejmuje swoim dziaaniem obszar od 1 do 3 hrabstw (najwikszy to Metropolitan Police). Dodatkowo
wkadym hrabstwie istnieje tzw. wadza policyjna rada, bdca organem kolegialnym istanowicym cz struktury miejscowych wadz lokalnych. Pochodzi ona
zwyborw (2/3 to przedstawiciele wadz lokalnych i1/3 to sdziowie). Do uprawnie
tej rady naley okrelanie budetu policji hrabstwa, struktury etatw, kierunkw
dziaania oraz przedstawianie kandydatw na stanowisko chief constablea. Jednoczenie bardzo prnie dziaaj spoeczne komitety doradcze, skadajce si zprzedstawicieli rnych rodowisk spoecznych izawodowych. Speniaj one funkcj uzupeniajc, polegajc na rozpoznawaniu potrzeb spoecznych wzakresie ochrony
porzdku publicznego. Istotnym potwierdzeniem wpywu wadz lokalnych na policj jest fakt, e 49% budetu policji stanowi rodki uzyskane od tych wadz.
Dziaalno policji brytyjskiej od lat wzbudza kontrowersje. Jedni uwaaj, e nadal
jest najlepiej na wiecie zorganizowan sub bronic prawa iporzdku, inni twierdz, i trzeba j zreformowa, bo jest mao skuteczna iprzeywa kryzys tosamoci.
Rzdzcy konserwatyci, ktrzy sprywatyzowali niemal wszystkie dziedziny gospodarki iycia spoecznego, przystpili do reformowania struktur policyjnych. Wroku
1994 minister spraw wewntrznych Michael Howard przedstawi projekt ustawy
opolicji isdach magistrackich. Zaproponowano m.in. zredukowanie liczby szczebli
policyjnych z9 do 6, nowy system wynagrodze oraz zamknite okresy zatrudnienia
do 10 lat, odnawiane nastpnie co 5 lat. Ta ostatnia propozycja ma wymiar na wskro
rewolucyjny. Brutalizacja ycia oraz gwatowny wzrost przestpczoci na wyspach
spowodoway potrzeb powszechnego stosowania rodkw przymusu bezporedniego. Policjanci londyscy ostatnio wcigu roku uywali 200 250 razy broni palnej. Dlatego te spoeczestwo brytyjskie, mimo e nadal ceni tradycyjny wizerunek
nieuzbrojonego policjanta przyjacielskiego iagodnego bobyego, coraz bardziej
jest skonne zaakceptowa fakt, e policja sama wymaga dzi zwikszonej ochrony.
Wszystko wskazuje na to, e stopniowa amerykanizacja brytyjskiej policji jest zjawiskiem nie do uniknicia. Ju teraz komisarz Metropolitan Police wLondynie, Paul
Condon, podj decyzj owyposaeniu czci funkcjonariuszy wbro paln.
Wielopodmiotowy model ochrony porzdku wewntrznego ma zastosowanie
do powszechne wwielu krajach Europy poudniowej ipoudniowo-zachodniej (strefa romaska). Polega on zjednej strony na zaangaowaniu wielu dziaw
administracji rzdowej wszeroko pojte sprawy policyjne, azdrugiej na instytucjonalnym udziale samorzdu, przejawiajcym si wistnieniu komunalnych
sub policyjnych. Kolejn cech tego systemu jest zmilitaryzowanie pod wzgldem
formalnym oraz subowym (andarmeria) niektrych formacji policyjnych wtych
krajach. Mona przyj, i wtej kategorii wzorcowym przykadem jest Francja,
gdzie funkcje policyjne wykonuj nastpujce instytucje:
41

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
42
policja narodowa, podlega ministrowi spraw wewntrznych idziaajca

wmiastach powyej 10 tysicy mieszkacw;
2 andarmeria, podlega ministrowi obrony idziaajca wgminach do 10 tysicy
mieszkacw;
3 policja miejska, podlega wadzom komunalnym (burmistrzom), dziaajca
wmiastach do 10 tysicy mieszkacw (7 tysicy jednostek), przy czym
stopniowo jej funkcje przejmuje andarmeria;
4 Pastwowe Centrum Informacji oRuchu Drogowym.
Pod wzgldem liczby policjantw Francja znajduje si na jednym zpierwszych
miejsc wEuropie (271 mieszkacw na 1 policjanta, wBelgii 303, wNiemczech
332, wHolandii 385, wSzwecji 400, wWielkiej Brytanii 454; dane z1991 r.).
We Francji liczba funkcjonariuszy zwikszya si z95 tys. w1975 r. do 140 tys.
w1994 r. (bez andarmerii ipolicji miejskiej). Jednoczenie wokresie 1989-1993
liczba przestpstw, wtym przede wszystkim zuyciem broni palnej, wzrosa o25%.
Obecnie wskanik przestpczoci we Francji wynosi 6900 na 100 tys. mieszkacw.
Za taki stan rzeczy obcia si socjalistw, ktrzy sprawowali wadz wykonawcz
wlatach osiemdziesitych. Kadziono wtedy nacisk na funkcje prewencyjne wdziaalnoci policji francuskiej. Francja staa si wwczas na kontynencie niechlubnym
prekursorem tworzenia na przedmieciach wielkich aglomeracji tzw. stref bezprawia, gdzie policja wogle si nie pojawiaa.
Policja francuska, jak wiadomo, uchodzi za jedn znajbardziej scentralizowanych sub porzdkowych wEuropie. Obecnie podejmuje si prby reformy, polegajce na decentralizacji niektrych jej funkcji. Dotyczy to m.in. spraw zwizanych
zorganizacj idziaaniem sub zwalczajcych bandytyzm. Jednoczenie planuje
si tworzenie specjalnych komrek, ktre miayby koordynowa prac policji wdepartamentach onajwyszej przestpczoci.
Podobne rozwizania organizacyjne iustrojowe istniej wBelgii, Portugalii,
Hiszpanii iwe Woszech. Zreszt te wszystkie kraje maj wsplne korzenie, sigajce okresu napoleoskiego. WBelgii dziaaj nastpujce formacje policyjne:
1
policja gminna (wiejska imiejska), podlega MSW, ale poszczeglne jednostki s

tworzone na wniosek rad gminnych;
2 andarmeria;
3 policja sdowa (kryminalna).
Organy policji komunalnej wBelgii wykonuj wszelkie zadania dotyczce ochrony porzdku, natomiast wzakresie dziaalnoci ledczej przeprowadzaj wstpne
czynnoci dochodzeniowe. Wzwizku ztym wodniesieniu do zada prewencyjnych jednostki policji komunalnej podlegaj terenowym organom administracyjnym

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
(guwernerowi), aprzy realizacji dziaa zwizanych ze ciganiem przestpstw prokuratorom iministrowi sprawiedliwoci. Zkolei andarmeria belgijska wprzeciwiestwie do francuskiej zajmuje si zwalczaniem najciszych form przestpczoci (bandytyzmu, terroryzmu oraz handlu narkotykami), ajednoczenie tradycyjnie wspiera
dziaania policji gminnej isdowej.
Jeszcze bardziej jest rozbudowany system policyjny we Woszech. Tworz go
nastpujce suby:
1
2
3
4
5
6
policja pastwowa,
karabinierzy,
stra finansowa,
policja portowa,
policja polna ilena,
policja municypalna.
Przyjty we Woszech podzia ma charakter funkcjonalny ipodmiotowy. Szefowie nastpujcych resortw: spraw wewntrznych, obrony, finansw, sprawiedliwoci, nawet rolnictwa ilenictwa s wjakim zakresie odpowiedzialni za porzdek
ibezpieczestwo publiczne pastwa. Najbardziej rozlege kompetencje maj karabinierzy, ktrzy kumuluj funkcje prewencyjne, administracyjne, walki zprzestpczoci zorganizowan oraz speniaj funkcj tzw. wojska policyjnego.
Policja municypalna istnieje jedynie wduych gminach miejskich, ktre sta na
utrzymanie policji (50 tys.). Wykonuje ona przede wszystkim funkcje porzdkowe.
Jej dziaalno jest centralnie koordynowana przez ministra spraw wewntrznych,
awterenie przez kwestora policji pastwowej.
We Woszech ze wzgldu na rnorodno sub policyjnych powoano do ycia
na szczeblu prowincji organ koordynacyjny wpostaci komitetu prowincji do spraw
bezpieczestwa publicznego.
Podobny model ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego wystpuje
zarwno wHiszpanii, jak iwPortugalii. WHiszpanii dziaaj: Policja Pastwowa,
Gwardia Obywatelska iPolicja Municypalna oraz zuwagi na specyfik podziau
administracyjnego pastwa autonomiczne korpusy policyjne. Zkolei wPortugalii
funkcjonuje Policja Bezpieczestwa Publicznego, Gwardia Narodowa, Policja Kryminalna iGwardia Skarbowa. Nie istniej tutaj formacje pochodzenia samorzdowego.
Na szczegln uwag zasuguje policja holenderska. Po wojnie, w1945 r. wHolandii
utworzono dwa rodzaje sub porzdkowych: policj pastwow imunicypaln,
ponadto reaktywowano Krlewsk Policj Wojskow, powsta w1814 r. iwywodzc
si zandarmerii francuskiej. Zgodnie zustaw z1957 r., policja municypalna, formacja zdecentralizowana, funkcjonujca wgminach powyej 25 tysicy mieszkacw,
wykonywaa zarwno czynnoci prewencyjne, jak irepresyjne, dlatego te podlegaa
43

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
44
ministrom spraw wewntrznych isprawiedliwoci. Natomiast policja pastwowa dziaaa tylko wtych gminach, ktre nie rozporzdzay policj municypaln ipodlegaa
cakowicie ministrowi sprawiedliwoci, awzakresie czynnoci porzdkowych wykonywaa zadania wadz lokalnych. Wtakich warunkach speniaa ona rol uzupeniajc
wholenderskim systemie ochrony porzdku publicznego.
W1994 r. zakoczono gruntown reorganizacj policji holenderskiej. Postanowiono poczy policj municypaln zpastwow wjeden zintegrowany organizm
instytucjonalny. Zreformowana policja zostaa podzielona na 25 regionalnych
korpusw, ktre zkolei dzieliy si na okrgi lub obwody. Korpusem regionalnym
zarzdza burmistrz najwikszego okrgu miejskiego oraz prokurator. Praktyczne
kierowanie spoczywa wrkach regionalnego komendanta. Tak przeksztacona policja podlega ministrom spraw wewntrznych isprawiedliwoci ijest utrzymywana
zbudetu pastwa. Naley zwrci uwag na du samodzielno regionalnych
korpusw policji. Wjednolitej formacji policyjnej zachowano wiele cech charakterystycznych dla systemw zdecentralizowanych. Mona stwierdzi, i pomimo wielu
rnic ustrojowych ipolityczno-prawnych holenderska policja ewoluuje wkierunku
rozwiza, ktre maj zastosowanie unajbliszego ssiada wNiemczech.
Wartykule 2 prawa opolicji stwierdza si, e policja holenderska podlega kompetentnym wadzom. Wzalenoci od charakteru zadania, decyzje spoczywaj
wgestii burmistrza danej gminy, prokuratora lub komisarza krlowej. Tak wic ma
miejsce pluralizm zwierzchnictwa, ktry zapewnia wielu podmiotom, wtym take
samorzdowi, wpyw na sprawy zwizane zochron porzdku publicznego.
Podobne zjawisko wystpio wGrecji. WXIX wieku zadania policyjne powierzono
andarmerii. Po II wojnie wiatowej powstaa policja municypalna. Jednak ostatecznie, podobnie jak wHolandii, tyle e dziesi lat wczeniej, w1984 r., stworzono ztych
dwch formacji jednolit policj pastwow podporzdkowan ministrowi porzdku
publicznego (wGrecji istnieje jeszcze nieliczna policja portowa). Organizacja tej nowej
suby policyjnej charakteryzowaa si cakowit centralizacj. Wstrukturze Ministerstwa Porzdku Publicznego znajduje si urzd szefa Policji Pastwowej. Podlegaj
mu dwie inspekcje generalne (wAtenach iSalonikach), ktre koordynuj ikontroluj
prac policji wpodlegych 55 dyrekcjach. Mimo upastwowienia zachowano pewne
formy kontroli spoecznej dziaania organw porzdkowych. Wkadym miecie rejonowym istnieje komitet, wktrego skad wchodz: przedstawiciel terenowych wadz
administracji, dyrektor miejscowej policji, sdzia oraz reprezentant wadz gminnych.
Komitet ten ma uprawnienia do nadzorowania ikontroli organw policyjnych.
Na oddzielne omwienie zasuguje system policyjny funkcjonujcy wStanach
Zjednoczonych Ameryki Pnocnej. Jest to republika zwizkowa, ktrej federacj
tworzy 50 stanw idystrykt Kolumbia. Poszczeglne stany maj szerok autonomi
wewntrzn, wasne konstytucje, wadze wykonawcze iustawodawcze. Rozbudowany jest rwnie system wadz lokalnych.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Model policji wUSA radykalnie odbiega od wzorcw iwyobrae europejskich.

Przede wszystkim jest on wduym stopniu zdecentralizowany. Ponadto ochrona
porzdku ibezpieczestwo publiczne s inaczej rozumiane ni wEuropie. Zakres tego
pojcia jest owiele szerszy. Wefekcie wStanach Zjednoczonych dziaa okoo 20 tysicy
agend, ktre mona uzna za suby policyjne. Zatrudniaj one okoo 840 tysicy osb.
Mona wyrni kilka zasadniczych kategorii sub policyjnych:
1
komunalne, dziaajce na terenie miast ihrabstw,

2 stanowe,
3 federalne,
4 detektywistyczne (prywatne).
USA nie maj narodowych si zbrojnych, istnieje natomiast wielowarstwowa sie
instytucji policyjnych.
Suby komunalne tworz szeryfowie whrabstwach oraz policje municypalne
wmiastach. Szeryfowie dziaaj przede wszystkim na terenie wiejskim, apolicja
municypalna chroni porzdek publiczny wmiastach (wXIX w. jako stra nocna,
np. wBostonie). Pocztkowo szeryfowie ipolicja miejska mieli podobne uprawnienia, jednak burzliwy proces urbanizacji wStanach Zjednoczonych po II wojnie wiatowej oraz wzrost przestpczoci tzw. miejskiej doprowadziy do zmian
worganizacji izarzdzaniu tymi subami, polegajcych na tworzeniu nowych
podmiotw wpostaci policji hrabstw. Ta formacja przejmowaa wikszo zada od
szeryfw, wktrych kompetencji pozostawiono sprawy zwizane zochron sdw
iwizie. Jednoczenie mamy do czynienia zpostpujc decentralizacj funkcjonaln (policja portowa, tunelowa, mostowa).
Druga kategoria sub porzdkowych to policje stanowe, podlege gubernatorom (przestrzeganie prawa stanowego). Kompetencje tych sub zale od specyfiki
poszczeglnych stanw.
Kolejn grup stanowi policje federalne (50). Zajmuj si one zwalczaniem
przestpczoci tzw. federalnej (okrelonej zgodnie zkonstytucj przez Kongres). Ich
dziaalno kontroluje administracja rzdowa.
1
2
3
4
5
6
7
FBI zajmuje si zwalczaniem przestpczoci zorganizowanej, terroryzmu

oraz prowadzi kontrwywiad wewntrzny,
DEA jest agencj do zwalczania handlu narkotykami,
Suba celna zwalcza przemyt,
ATF to biuro do spraw alkoholu, tytoniu ibroni palnej,
Suba wewntrzna spraw skarbowych,
Suba bezpieczestwa chroni amerykaski system monetarny,
INS jest sub do spraw imigracji inaturalizacji.
45

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
46
Ponadto szeroko rozpowszechniona jest wStanach praca policji wwymiarze

czstkowym (tzw. rezerwowi policjanci, ochotnicy, hobbici policyjni).
Obecnie zauwaa si wUSA coraz wikszy udzia sub federalnych wzwalczaniu
przestpczoci, co byo dotychczas domen instytucji stanowych. Jest to odbiciem pogldu, e wspczesna przestpczo zmusza do bardziej scentralizowanego systemu
jej zwalczania. Zkolei po 11 wrzenia 2001 r. globalne zagroenie atakami terrorystycznymi stao si gwnym przedmiotem zainteresowania sub federalnych.
n! Blok kontrolny
Sowa kluczowe
FBI DEA INS ATF szeryf policja municypalna korpus regionalny
karabinierzy Policja Bezpieczestwa Publicznego Gwardia Narodowa
Policja Kryminalna Gwardia Skarbowa andarmeria Narodowa
Pytania
1
2
3
4
5
6
Wktrym roku powstao FBI?

Czym zajmuje si amerykaska agencja federalna DEA?
Na ile regionalnych korpusw jest podzielona policja wHolandii?
Przedstaw organizacj ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego
wAnglii.
Przedstaw organizacj ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego we
Francji.
Wymie specjalistyczne korpusy policyjne wNiemczech.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Blok kontrolny
Rozdzia 4
Organy pastwowe ocharakterze oglnym
4.1. Prezydent RP
Zgodnie zart. 126 ust. 2 Konstytucji RP z2 kwietnia 1997 r. Prezydent RP czuwa
nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stray suwerennoci ibezpieczestwa
pastwa oraz nienaruszalnoci iniepodzielnoci jego terytorium. Jest on najwyszym przedstawicielem pastwa, na ktrym spoczywa odpowiedzialno za stabilno polityczn, konstytucyjn imidzynarodow pastwa polskiego. Prezydent
jest czci dualistycznej wadzy wykonawczej (zRad Ministrw), ale jednoczenie, zgodnie zfilozofi Konstytucji, spenia rol podmiotu rwnowacego wstrukturze wadzy pastwowej. Te dwie funkcje wzajemnie si na siebie nakadaj.
Waciwym konstytucyjnym podmiotem wadzy wykonawczej jest rzd, ktremu
przysuguje prawo domniemania kompetencji wdziedzinie polityki zagranicznej iwewntrznej, jednak prezydent jako gowa pastwa ma pewne kompetencje
wzakresie stosunkw midzynarodowych oraz na wypadek szczeglnego zagroenia suwerennoci ibezpieczestwa pastwa, wynikajce zpozycji gwaranta suwerennoci ibezpieczestwa pastwa (tzw. wadza rezerwowa szefa pastwa) 1. Ma
konstytucyjnie nadany cile okrelony zakres uprawnie, dotyczcy stanw nadzwyczajnych wpastwie: stanu wojennego iwyjtkowego. Decyzje podejmuje
wporozumieniu zrzdem.

Polskie prawo konstytucyjne, red. W. Skrzydo, Lublin 2006, s. 316.
47

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
48
Zgodnie zart. 2 ustawy ostanie wyjtkowym z21 czerwca 2002 r. wsytuacji szczeglnego zagroenia konstytucyjnego ustroju pastwa, bezpieczestwa obywateli
lub porzdku publicznego, wtym spowodowanego dziaaniami terrorystycznymi,
ktre nie moe by usunite poprzez uycie zwykych rodkw konstytucyjnych,
Rada Ministrw moe podj uchwa oskierowaniu do prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wniosku owprowadzenie stanu wyjtkowego. We wniosku Rada Ministrw okrela przyczyny wprowadzenia iniezbdny czas trwania stanu wyjtkowego oraz obszar, na ktrym stan wyjtkowy powinien by wprowadzony, atake
odpowiednie do stopnia icharakteru zagroenia, wzakresie dopuszczonym ustaw,
rodzaje ogranicze wolnoci ipraw czowieka iobywatela. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej ma prawo przychyli si do wniosku rzdu iwyda rozporzdzenie owprowadzeniu stanu wyjtkowego na czas oznaczony nie duszy ni 90 dni
lub odmwi wydania takiego rozporzdzenia. Wrozporzdzeniu owprowadzeniu
stanu wyjtkowego prezydent okrela przyczyny wprowadzenia, czas trwania iobszar, na ktrym wprowadza si stan wyjtkowy, oraz wzakresie dopuszczonym rodzaje ogranicze wolnoci ipraw czowieka iobywatela. Zgodnie zustaw wczasie
stanu wyjtkowego mog by zawieszone prawa do:
1
2
3
4
5
6
organizowania iprzeprowadzania wszelkiego rodzaju zgromadze;

organizowania iprzeprowadzania imprez masowych oraz prowadzonych
wramach dziaalnoci kulturalnej imprez artystycznych irozrywkowych,
niebdcych imprezami masowymi;
strajkw pracowniczych iinnych form protestu wodniesieniu do okrelonych
kategorii pracownikw lub wokrelonych dziedzinach;
strajkw iinnych ni strajki form akcji protestacyjnych rolnikw;
akcji protestacyjnych studentw organizowanych przez studenckie samorzdy,
stowarzyszenia lub organizacje;
zrzeszania si, poprzez:
a ustanowienie zakazu tworzenia irejestracji nowych stowarzysze, partii
politycznych, zwizkw zawodowych, organizacji spoeczno-zawodowych
rolnikw, organizacji pracodawcw, ruchw obywatelskich oraz innych
dobrowolnych zrzesze ifundacji,
b nakazanie okresowego zaniechania dziaalnoci zarejestrowanych
stowarzysze, partii politycznych, zwizkw zawodowych, organizacji
spoeczno-zawodowych rolnikw, organizacji pracodawcw, ruchw
obywatelskich oraz innych dobrowolnych zrzesze ifundacji, ktrych
dziaalno moe zwikszy zagroenie konstytucyjnego ustroju pastwa,
bezpieczestwa obywateli lub porzdku publicznego.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
4.1. Prezydent RP
Ponadto mog by wprowadzone ograniczenia wolnoci ipraw czowieka iobywatela wzakresie:

1
dostpu do towarw konsumpcyjnych, poprzez cakowit lub czciow

reglamentacj zaopatrzenia ludnoci;
2 wolnoci dziaalnoci gospodarczej, poprzez nakazanie okresowego zaniechania
prowadzenia dziaalnoci gospodarczej okrelonego rodzaju albo ustanowienie
obowizku uzyskania zezwolenia na rozpoczcie dziaalnoci gospodarczej
okrelonego rodzaju;
3 dziaalnoci edukacyjnej, poprzez okresowe zawieszenie zaj dydaktycznych
wszkoach wcznie ze szkoami wyszymi, zwyjtkiem szk duchownych
iseminariw duchownych;
4 obrotu krajowymi rodkami patniczymi, obrotu dewizowego oraz dziaalnoci
kantorowej;
5 transportu drogowego, kolejowego ilotniczego oraz ruchu jednostek
pywajcych na morskich wodach wewntrznych ina morzu terytorialnym,
atake na rdldowych drogach wodnych;
6 funkcjonowania systemw cznoci oraz dziaalnoci telekomunikacyjnej
ipocztowej, poprzez nakazanie wyczenia urzdze cznoci lub zawieszenia
wiadczenia usug;
7 prawa posiadania broni palnej, amunicji imateriaw wybuchowych oraz
innych rodzajw broni lub okrelonych przedmiotw, poprzez nakazanie
niezwocznego zoenia do depozytu waciwego organu administracji rzdowej
albo zakazanie noszenia;
8 dostpu do informacji publicznej;
9 cenzury prewencyjnej rodkw spoecznego przekazu;
10 kontroli zawartoci przesyek, listw, paczek iprzekazw przekazywanych
wramach usug pocztowych ocharakterze powszechnym lub usug kurierskich;
11 kontroli treci korespondencji telekomunikacyjnej irozmw telefonicznych
lub sygnaw przesyanych wsieciach telekomunikacyjnych;
12 emisji sygnaw uniemoliwiajcych nadawanie lub odbir przekazw
radiowych, telewizyjnych lub dokonywanych poprzez urzdzenia
isieci telekomunikacyjne, ktrych tre moe zwikszy zagroenie
konstytucyjnego ustroju pastwa, bezpieczestwa obywateli lub porzdku
publicznego.
Wczasie stanu wyjtkowego prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek
prezesa Rady Ministrw, moe postanowi ouyciu oddziaw ipododdziaw Si
Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do przywrcenia normalnego funkcjonowania
pastwa, jeeli dotychczas zastosowane siy irodki zostay wyczerpane.
49

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
50
Organy pastwowe o charakterze oglnym
WKonstytucji przewidziano kontrol parlamentarn szczeglnych uprawnie

gowy pastwa.
Prezydent RP ma te klasyczne uprawnienia gowy pastwa, wsposb poredni
lub bezporedni majce odniesienia do szeroko pojtej problematyki porzdku ibezpieczestwa publicznego. Do nich zalicza si prawo:
1
2
3
aski,
nadawania odznacze iorderw pastwowych pracownikom
ifunkcjonariuszom sektora porzdku ibezpieczestwa publicznego,
nadawania pierwszego stopnia oficerskiego istopni generalskich wsubach
mundurowych iodpowiedzialnych za porzdek ibezpieczestwo publiczne.
Do realizacji zada zzakresu bezpieczestwa wewntrznego izewntrznego
pastwa prezydent RP dysponuje aparatem doradczym ipomocniczym. Konstytucyjnym organem doradczym wtym zakresie jest Rada Bezpieczestwa
Narodowego, ktrej skad ustala gowa pastwa. Do jej zada naley wyraanie
stanowiska irozpatrywanie oglnych zaoe polityki bezpieczestwa pastwa.
Rol prezydenckiego aparatu pomocniczego wtej dziedzinie peni Biuro Bezpieczestwa Narodowego (rys. 2), ktre stanowi merytoryczno-organizacyjne zaplecze
Rady Bezpieczestwa Narodowego. Jest ono urzdem pastwowym, utworzonym
na podstawie art. 11 ustawy opowszechnym obowizku obrony Rzeczypospolitej
Polskiej z21 listopada 1967 r., ktrej tekst jednolity zosta ogoszony wDzienniku
Ustaw z2002 r., pod poz. 205, zpniejszymi zmianami. Do kompetencji BBN
urzdu pastwowego dziaajcego wsferze bezpieczestwa wewntrznego
Wykres nr 2 Organizacja Biura Bezpieczestwa Narodowego
SZEF BIURA
BEZPIECZESTWA
NARODOWEGO
GABINET SZEFA
BIURA BEZPIECZESTWA
NARODOWEGO
DEPARTAMENT
SYSTEMU OBRONNEGO
DEPARTAMENT
BEZPIECZESTWA
MIDZYNARODOWEGO
DEPARTAMENT
BEZPIECZESTWA
WEWNTRZNEGO
PENOMOCNIK DS.
OCHRONY INFORMACJI
NIEJAWNYCH

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
4.1. Prezydent RP
izewntrznego pastwa naley realizowanie powierzonych przez prezydenta RP

zada wzakresie bezpieczestwa narodowego, wynikajcych zjego konstytucyjnej
roli najwyszego przedstawiciela pastwa igwaranta cigoci wadzy oraz obowizku czuwania nad przestrzeganiem Konstytucji, stania na stray suwerennoci
ibezpieczestwa pastwa, atake nienaruszalnoci, niepodzielnoci jego terytorium isprawowania zwierzchnictwa nad Siami Zbrojnymi. Szef Biura Bezpieczestwa Narodowego odpowiada za jego dziaalno przed prezydentem RP.
Do zakresu dziaania Departamentu Bezpieczestwa Wewntrznego naley:
1
definiowanie zagroe bezpieczestwa wewntrznego oraz opracowywanie

propozycji sposobw ich usuwania lub minimalizacji;
2 gromadzenie ianalizowanie informacji ostanie bezpieczestwa wewntrznego;
3 przygotowywanie projektw dokumentw definiujcych cele polityczne
wzakresie bezpieczestwa wewntrznego;
4 inicjowanie, uczestnictwo oraz monitorowanie prac dotyczcych strategii
bezpieczestwa narodowego, stosownie do polece szefa Biura;
5 opiniowanie iprzedstawianie wnioskw wsprawach dotyczcych dziaa
planistycznych, organizacyjnych oraz legislacyjnych wzakresie bezpieczestwa
wewntrznego pastwa;
6 prowadzenie analiz iocen dotyczcych zagroenia terroryzmem;
7 prowadzenie analiz iocen dotyczcych stanu przygotowania struktur pastwa
do zwalczania terroryzmu;
8 opiniowanie zamierze wzakresie realizacji inwestycji wobszarze
infrastruktury krytycznej;
9 opiniowanie projektw aktw prawnych dotyczcych bezpieczestwa
wewntrznego pastwa oraz planw iprogramw przeciwdziaania zagroeniom;
10 monitorowanie dziaa prowadzonych wramach przyjtych strategii, planw
iprogramw wzakresie bezpieczestwa wewntrznego pastwa;
11 inicjowanie iopiniowanie programw naukowo-badawczych iwdroeniowych
wzakresie bezpieczestwa wewntrznego;
12 wsppraca zorganami parlamentu irzdu oraz organami terenowej
administracji rzdowej isamorzdowej wsprawach objtych waciwoci
Departamentu;
13 uczestniczenie, po otrzymaniu zaproszenia, wpracach tych podmiotw,
wzakresie przedsiwzi podejmowanych wsprawach objtych waciwoci
Departamentu;
14 przygotowywanie materiaw idokumentw na zlecenie Rady Bezpieczestwa
Narodowego;
15 opiniowanie wnioskw ouycie Si Zbrojnych RP na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej;
51

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
52
16 opiniowanie wnioskw wsprawach mianowania na pierwszy stopie oficerski
ina stopnie generalskie funkcjonariuszy: Policji, ABW, AW, SKW, SWW, Stray
Granicznej, Suby Wiziennej, awodniesieniu do Pastwowej Stray Poarnej
na stopnie generalskie.
4.2. Rada Ministrw

Zgodnie zKonstytucjRada Ministrw jako jeden zpodstawowych organw wadzy
wykonawczej wpastwie prowadzi polityk wewntrzn Rzeczypospolitej Polskiej.
Wtym zakresie przyjto zasad domniemania kompetencji rzdu. Polega ona na powierzeniu rzdowi wszystkich spraw polityki Pastwa poza tymi, ktre zastrzeone
zostay dla innych organw pastwowych isamorzdu terytorialnego. Waciwo
innych organw wadzy wykonawczej istnieje wic na zasadzie pewnego wyjtku. Powinna ona wynika niedwuznacznie zprzepisw prawnych, awrazie wtpliwoci co
do podmiotu, uprawnionego do podejmowania spraw polityki pastwa, naley je
rozwizywa poprzez uznawanie waciwoci rzdu. Omawiane domniemanie kompetencji jest jednak, naturalnie, rozwizaniem umiejscowionym wobrbie wadzy
wykonawczej inie suy rozgraniczaniu kompetencji pomidzy t wadz adwoma
pozostaymi, gwnymi wadzami Pastwa. 2 Nie oznacza to bynajmniej monopolu
rzdu, gdy wzakresie tej polityki maj swe zadania do spenienia iprezydent, iparlament, ale prowadzenie jej, ustalanie kierunkw jej rozwoju ikontrola jej biecej realizacji to domena Rady Ministrw. Konstytucja przy tym nie ogranicza si do tego oglnego stwierdzenia, ale wust. 4 art. 146 okrela konkretne zadania wtym zakresie.
Z treci art. 146 wynikaj nastpujce funkcje Rady Ministrw. Na czoo wysuwa si funkcja wykonawcza polegajca na wykonywaniu ustaw jako aktw prawnych parlamentu. Kolejno naley wymieni funkcj administrowania pastwem,
zktr powizana zostaa funkcja kierowania, rozumiana szeroko, gdy obejmujca
take kierowanie caoci administracji rzdowej. Rada Ministrw przed Sejmem
ponosi odpowiedzialno za dziaania wasne, ale take iza dziaania caej administracji, ktra obejmuje szeroko rozbudowany aparat. Std wynika funkcja kierowniczo-koordynacyjna, ktrej celem jest zabezpieczenie jednolitoci polityki pastwa
wdziedzinie wewntrznej, sprawno dziaania tego aparatu. Nastpn jest funkcja rzdzenia, najpeniej podkrelajca rol ustrojow, samodzielno, ale iodpowiedzialno Rady Ministrw. Funkcja ta polega na wytyczaniu kierunkowych zasad
polityki pastwa wdziedzinie wewntrznej izewntrznej, wpodejmowaniu decyzji
oznaczeniu strategicznym. Na odrbne podkrelenie zasuguje rola Rady Ministrw

P. Sarnecki, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz do przepisw, Zakamycze 2000.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
4.2. Rada Ministrw
wzakresie zapewnienia zewntrznego iwewntrznego bezpieczestwa pastwa. Na

tym odcinku stykaj si kompetencje Prezydenta, Rady Ministrw iwaciwych ministrw, ktrzy dziaaj wmyl polityki wytyczonej przez rzd. 3 Wrd kompetencji
rzdu, ktre wymienia Konstytucja, wart. 146 znajduje si zapewnienie bezpieczestwa wewntrznego pastwa oraz porzdku publicznego.
Mona przyj, i Rada Ministrw jest gwnym, konstytucyjnym podmiotem

odpowiedzialnym za stan bezpieczestwa iporzdku publicznego wpastwie.
Rada Ministrw ma uprawnienia wzakresie zapobiegania skutkom katastrof
naturalnych lub awarii technicznych, majcych znamiona klski ywioowej,
poprzez wprowadzanie na terytorium caego kraju lub jego czci stanu klski
ywioowej (ustawa z18 kwietnia 2002 r. ostanie klski ywioowej).
Ponadto jest uprawniona do przedstawienia prezydentowi RP inicjatywy wprowadzenia stanu wyjtkowego wsytuacji szczeglnego zagroenia konstytucyjnego
ustroju pastwa, bezpieczestwa obywateli lub porzdku publicznego, wtym spowodowanego dziaaniami terrorystycznymi (ustawa z21 czerwca 2002 r. ostanie
wyjtkowym). Wprzypadku wprowadzenia stanu wyjtkowego na obszarze wikszym ni obszar jednego wojewdztwa, prezes Rady Ministrw podejmuje dziaania
przywracajce konstytucyjny ustrj pastwa, bezpieczestwo obywateli lub porzdek publiczny, awszczeglnoci zapewnia koordynacj ikontrol funkcjonowania
administracji rzdowej isamorzdowej. Jeeli organy samorzdu terytorialnego
nie s wstanie wykonywa zada publicznych lub podejmowa dziaa wynikajcych zprzepisw owprowadzeniu stanu wyjtkowego, prezes Rady Ministrw, na
wniosek waciwego wojewody, moe zawiesi te organy iustanowi wich miejsce
zarzd komisaryczny sprawowany przez komisarza rzdowego.
Ustawa oRadzie Ministrw z8 sierpnia 1996 r. przewiduje tworzenie jej organw wewntrznych. Prezes Rady Ministrw, zwasnej inicjatywy lub na wniosek
czonka Rady Ministrw, moe, wdrodze zarzdzenia, tworzy organy pomocnicze
Rady Ministrw lub prezesa Rady Ministrw, awszczeglnoci:
1
stay komitet lub komitety Rady Ministrw wcelu inicjowania, przygotowania

iuzgadniania rozstrzygni albo stanowisk Rady Ministrw lub prezesa Rady
Ministrw wsprawach nalecych do zada ikompetencji tych organw;
2 komitety do rozpatrywania okrelonych kategorii spraw lub okrelonej sprawy;
3 rady izespoy opiniodawcze lub doradcze wsprawach nalecych do zada
ikompetencji Rady Ministrw lub prezesa Rady Ministrw.

W. Skrzydo, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. IV, Zakamycze 2002.
53

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
54
Jednym ztakich podmiotw jest Kolegium do Spraw Sub Specjalnych, ktre

dziaa przy RM jako organ opiniodawczo-doradczy wsprawach programowania,
nadzorowania ikoordynowania dziaalnoci ABW, AW, Suby Kontrwywiadu
Wojskowego, Suby Wywiadu Wojskowego iCentralnego Biura Antykorupcyjnego, zwanych dalej subami specjalnymi, oraz podejmowanych dla ochrony bezpieczestwa pastwa dziaa Policji, Stray Granicznej, andarmerii Wojskowej,
Suby Wiziennej, Biura Ochrony Rzdu, Suby Celnej, urzdw skarbowych,
izb skarbowych, organw kontroli skarbowej, organw informacji finansowej oraz
sub rozpoznania Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Tak wic przedmiotem
dziaania Kolegium jest problematyka sub specjalnych dotyczca bezpieczestwa
zewntrznego iwewntrznego, poszerzona ozadania zzakresu bezpieczestwa
pastwa realizowane przez inne wyspecjalizowane suby pastwowe.
Podstaw prawn dziaania Kolegium jest ustawa z24 maja 2002 r. oAgencji
Bezpieczestwa Wewntrznego iAgencji Wywiadu.
Do zada Kolegium naley formuowanie ocen lub wyraanie opinii wsprawach:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
powoywania iodwoywania szefw ABW, AW, Suby Kontrwywiadu

Wojskowego, Suby Wywiadu Wojskowego oraz Centralnego Biura
Antykorupcyjnego;
kierunkw iplanw dziaania sub specjalnych;
szczegowych projektw budetw sub specjalnych;
projektw aktw normatywnych iinnych dokumentw rzdowych dotyczcych
dziaalnoci sub specjalnych;
wykonywania przez suby specjalne powierzonych im zada zgodnie
zkierunkami iplanami dziaania tych sub;
rocznych sprawozda przedstawianych przez szefw zdziaalnoci podlegych
im sub specjalnych;
koordynowania dziaalnoci ABW, AW, Suby Kontrwywiadu Wojskowego,
Suby Wywiadu Wojskowego iCentralnego Biura Antykorupcyjnego,
atake dziaalnoci sub specjalnych zPolicj, Stra Graniczn,
andarmeri Wojskow, Biurem Ochrony Rzdu, Sub Celn, urzdami
skarbowymi, izbami skarbowymi, organami kontroli skarbowej, organami
informacji finansowej isubami rozpoznania Si Zbrojnych Rzeczypospolitej
Polskiej oraz ich wspdziaania wdziedzinie ochrony bezpieczestwa
pastwa;
wspdziaania sub specjalnych zwaciwymi organami isubami innych
pastw;
organizacji wymiany informacji istotnych dla bezpieczestwa
imidzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej pomidzy organami
administracji rzdowej.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
4.2. Rada Ministrw
Wskad Kolegium wchodz:

1
prezes Rady Ministrw jako przewodniczcy,

sekretarz Kolegium,
3 czonkowie (ministrowie waciwi: do spraw wewntrznych, do spraw
zagranicznych, obrony narodowej, do spraw finansw publicznych orazszef
Biura Bezpieczestwa Narodowego),
4 minister czonek Rady Ministrw waciwy do spraw koordynowania dziaalnoci
sub specjalnych, jeeli zosta wyznaczony przez prezesa Rady Ministrw.
2
Ponadtowposiedzeniach Kolegium uczestnicz take szefowie sub specjalnych (ABW, AW, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Suby Kontrwywiadu
Wojskowego, Suby Wywiadu Wojskowego) oraz przewodniczcy Sejmowej Komisji do Spraw Sub Specjalnych. Jednoczenie premier jako przewodniczcy moe
zaprasza do udziau wposiedzeniach Kolegium przewodniczcych waciwych
komisji sejmowych, przedstawicieli organw pastwowych oraz inne osoby, ktrych uczestnictwo jest niezbdne ze wzgldu na tematyk obrad.
Istotn rol wrealizacji przez rzd funkcji zapewnienia bezpieczestwa wewntrznego izewntrznego pastwa odgrywa prezes Rady Ministrw, ktry
ma okrelone kompetencje. Przyznanie premierowi odrbnych, szeroko zakrelonych kompetencji pozwala go traktowa jako samodzielny, naczelny organ
administracji.
Zgodnie zart. 148 Konstytucji RP premier:
1
2
3
4
5
6
7
reprezentuje Rad Ministrw,

kieruje pracami Rady Ministrw,
wydaje rozporzdzenia,
zapewnia realizacj polityki Rady Ministrw iokrela sposoby tej realizacji,
koordynuje ikontroluje prac ministrw,
sprawuje nadzr nad samorzdem terytorialnym wgranicach iformach
okrelonych wKonstytucji iustawach,
jest zwierzchnikiem subowym pracownikw administracji rzdowej.
Wysoka ranga ustrojowa prezesa Rady Ministrw jest take konsekwencj faktu,
e zgodnie zKonstytucj jest on zwierzchnikiem subowym wszystkich pracownikw administracji rzdowej. Premier reprezentuje Rad Ministrw na zewntrz,
na wniosek ministrw powouje iodwouje sekretarzy stanu ipodsekretarzy stanu
wministerstwach.
55

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
56
Prezes Rady Ministrw powouje iodwouje wszystkich szefw urzdw centralnych dziaajcych wobszarze bezpieczestwa wewntrznego pastwa. Ponadto
szefowie sub specjalnych podlegaj bezporednio premierowi.
Prezes Rady Ministrw wcelu koordynacji dziaa wdziedzinie ochrony bezpieczestwa iobronnoci pastwa wydaje wice wytyczne oraz da informacji
iopinii od:
1
2
3
4
5
6
ministra waciwego do spraw wewntrznych wodniesieniu do dziaalnoci

Policji, Stray Granicznej, Biura Ochrony Rzdu;
ministra sprawiedliwoci wodniesieniu do dziaalnoci Suby Wiziennej;
ministra obrony narodowej wodniesieniu do dziaalnoci Suby
Kontrwywiadu Wojskowego, Suby Wywiadu Wojskowego iandarmerii
Wojskowej;
szefw Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego iAgencji Wywiadu;
szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego;
ministra waciwego do spraw finansw publicznych wodniesieniu do
dziaalnoci Suby Celnej, urzdw iizb skarbowych, organw kontroli
skarbowej oraz organw informacji finansowej.
Wprzypadku powoania ministra wcelu koordynowania dziaalnoci sub specjalnych, wytyczne wodniesieniu do dziaalnoci Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, Agencji Wywiadu, Suby Kontrwywiadu Wojskowego iSuby Wywiadu
Wojskowego, prezes Rady Ministrw wydaje na wniosek tego ministra.Wspomniane
wytyczne opiniuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej oraz Kolegium do Spraw
Sub Specjalnych.
Do realizacji zada zzakresu koordynacji dziaania sub specjalnych premier

moe wyznaczy ministra Koordynatora Sub Specjalnych4.
Do zakresu dziaania tego ministra naley:
wykonywanie czynnoci wynikajcych zbezporedniej podlegoci szefw

Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego oraz Agencji Wywiadu prezesowi Rady
Ministrw;
2 wykonywanie czynnoci wynikajcych ze sprawowanej przez prezesa Rady
Ministrw funkcji nadzoru nad dziaalnoci Agencji Bezpieczestwa
Wewntrznego, Agencji Wywiadu oraz Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
4
Rozporzdzenie Prezesa Rady Ministrw z3 sierpnia 2006 r. wsprawie szczegowego zakresu dziaania ministra czonka Rady Ministrw Koordynatora Sub Specjalnych.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
4.2. Rada Ministrw
4
5
zwyczeniem nadzoru procesowego okrelonego wodrbnych przepisach,

oraz wykonywanie, za porednictwem ministra obrony narodowej, funkcji
kontrolnych wobec Suby Kontrwywiadu Wojskowego iSuby Wywiadu
Wojskowego oraz innych czynnoci zwizanych zodpowiedzialnoci prezesa
Rady Ministrw za dziaalno sub specjalnych;
koordynowanie ikontrolowanie dziaalnoci sub specjalnych oraz ich
wspdziaania zPolicj, Stra Graniczn, andarmeri Wojskow, Sub
Wizienn, Sub Celn, organami: celnymi, skarbowymi, kontroli skarbowej,
informacji finansowej isubami rozpoznania Si Zbrojnych Rzeczypospolitej
Polskiej wdziedzinie ochrony bezpieczestwa pastwa;
koordynowanie wspdziaania sub specjalnych zwaciwymi organami
isubami innych pastw;
wykonywanie inadzorowanie innych wyznaczonych przez prezesa Rady
Ministrw zada wdziedzinie bezpieczestwa pastwa, wtym misji
specjalnych;
wykonywanie zada ministra Koordynatora Sub Specjalnych przewidzianych
wustawie z9 czerwca 2006 r. oSubie Kontrwywiadu Wojskowego oraz
Subie Wywiadu Wojskowego.
Wykonywanie wymienionych zada umoliwia ministrowi Koordynatorowi

Sub Specjalnych upowanienie go przez premiera m.in. do:
1
przygotowywania projektw zaoe polityki wzakresie bezpieczestwa

pastwa iochrony jego porzdku konstytucyjnego,projektw ustaw,
rozporzdze iinnych aktw prawnych dotyczcych bezpieczestwa pastwa,
opinii wsprawie projektw aktw prawnych iinnych dokumentw rzdowych
wzakresie zwizanym zbezpieczestwem pastwa,ocen stanu bezpieczestwa
pastwa,projektw planw ikierunkw dziaania sub specjalnych,projektw
dziaa zmierzajcych do stworzenia zintegrowanego systemu sub
specjalnych oraz innych jednostek organizacyjnych wykonujcych zadania na
rzecz bezpieczestwa pastwa,projektw wytycznych prezesa Rady Ministrw
wsprawie dziaalnoci sub specjalnych oraz oceny stanu ich realizacji;
2 dania informacji iopinii, dotyczcych dziaalnoci Agencji Bezpieczestwa
Wewntrznego oraz Agencji Wywiadu;
3 dania od szefw Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, Agencji Wywiadu
oraz Centralnego Biura Antykorupcyjnego informacji, dokumentw
isprawozda dotyczcych poszczeglnej sprawy albo rodzaju spraw;
4 dania od szefw Suby Kontrwywiadu Wojskowego iSuby Wywiadu
Wojskowego dokumentw isprawozda dotyczcych poszczeglnej sprawy
albo rodzaju spraw;
57

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
58
opracowywania iprzedstawiania prezesowi Rady Ministrw projektw

wytycznych dla ministra obrony narodowej wodniesieniu do dziaalnoci Suby
Kontrwywiadu Wojskowego, Suby Wywiadu Wojskowego iandarmerii
Wojskowej, wcelu zapewnienia wymaganego wspdziaania sub specjalnych;
6 przygotowywania opinii okandydatach na stanowiska szefa Agencji
Bezpieczestwa Wewntrznego, szefa Agencji Wywiadu, szefa Centralnego
Biura Antykorupcyjnego, szefa Suby Kontrwywiadu Wojskowego, szefa Suby
Wywiadu Wojskowego oraz ich zastpcw;
7 rozpatrywania wimieniu prezesa Rady Ministrw skarg na dziaalno sub
specjalnych;
8 reprezentowania prezesa Rady Ministrw wkontaktach midzynarodowych
zwizanych zdziaalnoci sub specjalnych.
4.3. Minister spraw wewntrznych iadministracji

Przemiany spoeczno-ustrojowe wPolsce, zapocztkowane w1989 r. rozmowami
opozycji solidarnociowej zwadzami PRL wramach okrgego stou, wduym
stopniu dotyczyy problemw demokratyzacji rnych obszarw ycia publicznego,
spoecznego igospodarczego. Nie wnikajc wintencje izamierzenia obydwu stron,
ktre przystpiy do rozmw, mona stwierdzi, e na pewno przedmiotem dyskusji nie moga by pozycja resortu spraw wewntrznych wpastwie, tym bardziej
e inicjatorem tych rozmw by szef Ministerstwa Spraw Wewntrznych, Czesaw
Kiszczak. Zaskakujcym zjawiskiem byo inicjowanie prb porozumienia zopozycj nie przez reformatorskie skrzydo partii, lecz przez kierownictwo tzw. resortw
siowych. Podobny mechanizm mia miejsce wNRD, gdzie szef suby wywiadu
Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego Marcus Wolf podj podobne dziaania.
Uczestnicy rozmw okrgego stou mieli wiadomo, e wszelkie ustalenia polityczne stan si bezprzedmiotowe, jeli nie uzyskaj przyzwolenia kierownictwa resortu spraw wewntrznych. Ztego chyba wynikaa zgoda przedstawicieli
opozycji na rol ministra Kiszczaka wrozmowach wMagdalence iwtrakcie okrgego stou. Jeszcze po zaskakujcych, zarwno opozycj, jak irodowiska zwizane zwadz, wynikach wyborw do parlamentu 4 czerwca 1989 r. nawet nie prbowano zachwia pozycji resortu. Potwierdzeniem tej atmosfery bya misja tworzenia
gabinetu rzdowego pod przewodnictwem Cz. Kiszczaka. Nawet po utworzeniu
rzdu Tadeusza Mazowieckiego 24 sierpnia 1989 r. zachowano status quo wresortach siowych. Ministrem spraw wewntrznych pozosta Czesaw Kiszczak. Dopiero wydarzenia winnych krajach bloku wschodniego, okrelane jako jesie ludw
Europy rodkowowschodniej, oraz oznaki biernoci ZSRR wobec rozpadu systemu
komunistycznego wtej czci Europy spowodoway przyspieszenie zmian wPolsce.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Najwicej emocji wzbudzaa dziaalno resortu spraw wewntrznych, traktowanego jako gwaranta pozycji PZPR wpastwie iodpowiedzialnego za amanie
zasad praworzdnoci ipraw obywatelskich. Jedn zpierwszych decyzji sejmu kontraktowego byo powoanie nadzwyczajnej komisji sejmowej pod kierownictwem
posa OKP Jana Marii Rokity, ktra miaa si zaj ujawnieniem iupublicznieniem wszystkich przewinie funkcjonariuszy peerelowskiego MSW. Jednoczenie
wswoim expos sejmowym T. Mazowiecki, pierwszy niekomunistyczny premier
rzdu polskiego od ustale jataskich, zadeklarowa wpolityce wewntrznej zasad grubej kreski, ktr wrozmaity sposb interpretowano. Jej autor uwaa, i stanowia ona skuteczn metod neutralizacji si poprzedniego systemu, zkolei krytycy polityki Mazowieckiego byli przekonani, i gruba kreska stanowia swoisty akt
zapomnienia krzywd izbrodni systemu komunistycznego. Pocztkowo mielimy
do czynienia zsytuacj jakby wyjt zutworw Mroka. Zjednej strony coraz bardziej s widoczne lady demontau starego systemu, azdrugiej przykady, i wysi
funkcjonariusze resortu nadal wykonuj czynnoci, ktre wdanej sytuacji nie maj
istotnego znaczenia.
Po wyborach czerwcowych na polecenie wiceministra spraw wewntrznych
gen. Henryka Dankowskiego wterenowych jednostkach rozpoczto rozpracowywanie wybranych posw isenatorw, ponadto uaktualniano listy wsprawie
internowania osb zwizanych zopozycj, aobejmujcych najwysze stanowiska
wpastwie. Jeszcze 22 sierpnia 1989 r. Rada Ministrw, dwa dni przed powoaniem
rzdu T. Mazowieckiego, przyja uchwa nr 128, upowaniajc ministra spraw
wewntrznych do dziaa pozostajcych poza kontrol premiera.
Zdrugiej strony podjto prby zmian organizacyjnych ikadrowych wsubach
podlegych ministrowi spraw wewntrznych, aby ograniczy wpywy si komunistycznych wtym resorcie. Pierwszym etapem tych dziaa byo powierzenie
7 marca 1990 r. stanowiska wiceministra spraw wewntrznych Krzysztofowi
Kozowskiemu, zwizanemu zrodowiskiem skupionym wok Tygodnika Powszechnego. Ostatecznie wlipcu tego roku odeszli zrzdu T. Mazowieckiego
Cz. Kiszczak iF. Siwicki ostatni gwaranci wpyww partii. Ministrem spraw
wewntrznych zosta K. Kozowski, ajego zastpcami zwizani zopozycj Jan
Widacki iJerzy Zimowski. Sejm uchwali 6 kwietnia reformujce imperium
resortu spraw wewntrznych ustawy o:
1
urzdzie ministra spraw wewntrznych,

Policji,
3 Urzdzie Ochrony Pastwa.
2
Wwyniku tych ustaw nastpia gruntowna reorganizacja MSW oraz likwidacja

Suby Bezpieczestwa iprzeksztacenie Milicji Obywatelskiej wPolicj.
59

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
60
Zgodnie zart. 1 ustawy ourzdzie ministra spraw wewntrznych jego zakres

dziaania jako naczelnego organu administracji pastwowej obejmowa polityk
pastwa wdziedzinie ochrony bezpieczestwa pastwa oraz bezpieczestwa
iporzdku publicznego, atake ochrony przed bezprawnymi zamachami na ycie
izdrowie ludzkie oraz dorobek kulturalny imaterialny spoeczestwa iposzczeglnych obywateli, jak rwnie wdziedzinie ochrony granicy pastwa ikontroli ruchu
granicznego, ochrony przeciwpoarowej oraz administracji spraw wewntrznych
(DzU z1990 r., nr 30, poz. 181). Wzwizku ztym do jego obowizkw naleay:
1
2
3
4
6
7
nadzr nad dziaalnoci Policji, Urzdu Ochrony Pastwa, Pastwowej Stray

Poarnej iStray Granicznej wzakresie ustalonym odrbnymi ustawami;
podejmowanie rozstrzygni wzakresie powierzania Policji, Urzdowi Ochrony
Pastwa iStray Granicznej zada wdziedzinie ochrony bezpieczestwa
pastwa oraz bezpieczestwa iporzdku publicznego okrelonych wodrbnych
ustawach wrazie wtpliwoci dotyczcych ich waciwoci rzeczowej,
zwyjtkiem czynnoci dochodzeniowo-ledczych;
sprawy spoeczno-administracyjne, okrelone odrbnymi ustawami;
czynnoci organizacyjno-mobilizacyjne iobronne resortu spraw wewntrznych
oraz inne zadania zzakresu obronnoci, wynikajce zprzepisw
opowszechnym obowizku obrony;
koordynacja dziaa porzdkowo-ochronnych oraz czynnoci ratowniczych
wrazie klsk ywioowych iinnych podobnych zdarze zagraajcych
bezpieczestwu powszechnemu;
wspieranie dziaalnoci naukowej ispoecznej, podejmowanej na rzecz
przeciwdziaania przestpczoci izjawiskom kryminogennym;
okrelanie idoskonalenie metod dziaa rozpoznawczych, zapobiegawczych
iwykrywczych wcelu zwalczania przestpstw iwykrocze, wgranicach
zakrelonych przepisami prawa;
oglna koordynacja dziaa wzakresie ochrony tajemnicy pastwowej
isubowej.
Rozwizania organizacyjno-prawne wprowadzone aktami prawnymi w1990 r.

staray si zerwa zdotychczasowym charakterem resortu spraw wewntrznych.
Swoistym, politycznym gwarantem tych reform mia by powoywany przez Rad
Ministrw Polityczny Komitet Doradczy przy ministrze spraw wewntrznych,
wktrym byy reprezentowane wszystkie wiksze partie polityczne.
Naley przyzna, i nastpia gruntowna zmiana charakteru dziaania resortu
spraw wewntrznych, jednak zakres jego dziaania nie uleg wikszym zmianom.
Ministrowi spraw wewntrznych podlegay nastpujce centralne organy administracji pastwowej:

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
komendant gwny Policji,

2 szef Urzdu Ochrony Pastwa,
3 komendant gwny Stray Granicznej,
4 komendant gwny Pastwowej Stray Poarnej.
Ponadto minister nadzorowa dziaanie nastpujcych jednostek organizacyjnych:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Zakadu Emerytalno-Rentowego,
Centralnego Zarzdu Suby Zdrowia Ministerstwa Spraw Wewntrznych,
Dowdztwa Nadwilaskich Jednostek Wojskowych ministra spraw
wewntrznych,
Jednostki Wojskowej Nr 1004 Biura Ochrony Rzdu,
orodka dla uchodcw wNadarzynie,
naczelnego inspektora Nadzoru Budowlanego,
kierownika Inspektoratu Nadzoru Budowlanego
oraz dwch resortowych szk wyszych:
Szkoy Gwnej Suby Poarniczej,
Wyszej Szkoy Policji wSzczytnie.
Organizacja Ministerstwa Spraw Wewntrznych wwyniku zmian przedstawiaa

si nastpujco (Rozporzdzenie Rady Ministrw z16 lipca, DzU, nr 49, poz. 288):
1
Gabinet Ministra, sprawujcy bezporedni obsug ministra ipodsekretarzy

stanu, prowadzcy sprawy zagraniczne oraz problematyk prasow;
2 Zesp Doradcw Ministra, opracowujcy analizy stanu bezpieczestwa
pastwa oraz bezpieczestwa iporzdku publicznego, oceny stopnia
wystpujcych zagroe zewntrznych iwewntrznych oraz sucy ministrowi
doradztwem ibezporedni konsultacj;
3 Inspektorat Nadzoru iKontroli, do ktrego zada naleaa okrelona przepisami
prawa dziaalno wstosunku do jednostek iorganw nadzorowanych przez
ministra oraz prowadzenie spraw skarg iwnioskw,
4 Departament Spraw Obywatelskich, zajmujcy si rejestracj stanu cywilnego,
ewidencj ludnoci idokumentw stwierdzajcych tosamo, nadawaniem
izmianami obywatelstwa polskiego, zmianami imion inazwisk, sprawami
paszportw, fundacji, mandatw, stowarzysze, zgromadze, zbirek
publicznych, odznak imundurw, poboru do wojska, atake sprawowaniem
nadzoru nad wykonywaniem zada wtym zakresie przez terenowe organy
rzdowej administracji oglnej isamorzd terytorialny;
61

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
62
Biuro Prawne, do ktrego naleaa obsuga prawna ilegislacyjna urzdu ministra,

6 Biuro Spraw Obronnych, realizujce zadania mobilizacyjno-organizacyjne
oraz koordynujce inne zadania zzakresu obronnoci, naoone na ministra
przepisami opowszechnym obowizku obrony;
7 Departament Finansw, do ktrego naleao planowanie irealizacja budetu
wskali caego resortu spraw wewntrznych;
8 Biuro Administracyjno-Gospodarcze, zajmujce si obsug administracyjno-biurow, techniczn ifinansow oraz ochron obiektw urzdu ministra,
atake planowaniem zaopatrzenia wrodki isprzt specjalistyczny, jego
typizacj, zagadnieniami inwestycji ikapitalnych remontw obiektw resortu
spraw wewntrznych;
9 Departament Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludnoci,
majcy wswej gestii projektowanie, wdroenie irozwj Powszechnego
Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludnoci oraz jego podsystemw
tematycznych na potrzeby organw administracji pastwowej isamorzdu
terytorialnego;
10 Biuro Kadr, ktrego przedmiotem bya problematyka organizacyjno-kadrowa
wodniesieniu do pracownikw urzdu ministra oraz do funkcjonariuszy,
wstosunku do ktrych uprawnienia personalne nale do kompetencji ministra;
11 Centralne Archiwum, ktrego zadaniem byo prowadzenie wyodrbnionego
archiwum pastwowego przewidzianego wodrbnych przepisach;
12 Biuro do Spraw Migracji iUchodstwa, do ktrego naleay, wzakresie
powierzonym ministrowi spraw wewntrznych wodrbnych ustawach
iprzepisach wydanych na ich podstawie, sprawy zwizane zmigracj,
nadawaniem statusu uchodcy iudzielaniem azylu, atake sprawowanie
nadzoru nad wykonywaniem zada wtym zakresie przez terenowe organy
rzdowej administracji oglnej isamorzd terytorialny;
13 Departament Administracyjny, zajmujcy si sprawami koncesji na
prowadzenie dziaalnoci gospodarczej ijej kontroli wzakresie kompetencji
ministra spraw wewntrznych oraz sprawami zezwole na nabycie
nieruchomoci przez cudzoziemcw, atake koordynujcy dziaania
isprawujcy nadzr wzakresie ochrony tajemnicy pastwowej isubowej.
Dopiero ustaw z21 lipca 1995 r. rozpoczto proces zmiany charakteru resortu
spraw wewntrznych ijego miejsca wadministracji publicznej.Minister spraw
wewntrznych uzyska uprawnienia naczelnego organu administracji pastwowej wstosunku do waciwych terenowych organw rzdowej administracji oglnej wdziedzinie spraw spoeczno-administracyjnych okrelonych wodrbnych
ustawach oraz wstosunku do organw samorzdu terytorialnego wzakresie zleconych im zada ztej dziedziny.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
W1996 r. przeprowadzono gruntown reform administracji centralnej pastwa. Wjej wyniku na mocy ustawy z21 czerwca 1996 r. (DzU z30 czerwca 1996 r.)
zagadnienia resortu spraw wewntrznych znalazy si wzakresie dziaania ministra
spraw wewntrznych iadministracji. Kolejne dwa akty prawne: ustawa z8 sierpnia
1996 r. oorganizacji itrybie pracy Rady Ministrw oraz zakresie dziaania ministrw iustawa z4 wrzenia 1997 r. odziaach administracji rzdowej usystematyzoway pod wzgldem merytorycznym iorganizacyjnym funkcjonowanie centrum
rzdowego. Cay obszar administracji rzdowej podzielono na dwadziecia osiem
dziaw. Ministrowi spraw wewntrznych iadministracji powierzono kierowanie
trzema dziaami:
1
administracji publicznej,
spraw wewntrznych,
3 wyzna religijnych.
2
Zgodnie zart. 29 wspomnianej ustawy dzia spraw wewntrznych obejmowa

sprawy:
1
2
3
4
5
6
7
ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego,

ochrony granicy pastwa, kontroli ruchu granicznego icudzoziemcw,
obywatelstwa,
obrony cywilnej,
ochrony przeciwpoarowej,
przeciwdziaania skutkom klsk ywioowych iinnych podobnych zdarze
zagraajcych bezpieczestwu powszechnemu,
nadzoru nad ratownictwem grskim iwodnym.
Cz wymienionych zagadnie realizoway samodzielnie urzdy centralne

podlege ministrowi waciwemu do spraw wewntrznych:
1
2
3
4
5
6
7
komendant gwny Policji (ochrona bezpieczestwa iporzdku

publicznego),
komendant gwny Stray Granicznej (ochrona granicy pastwa, kontrola
ruchu granicznego icudzoziemcw),
komendant gwny Pastwowej Stray Poarnej (ochrona przeciwpoarowa),
szef Obrony Cywilnej Kraju (obrona cywilna),
prezes Urzdu do Spraw Repatriacji iCudzoziemcw,
szef Krajowego Centrum Informacji Kryminalnej,
szef Biura Ochrony Rzdu.
63

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
64
Kolejny problem dotyczy wprowadzenia obowizujcego powszechnie schematu organizacyjnego aparatu pomocniczego ministrw wpostaci ministerstw.
Wskad ministerstwa wchodziy nastpujce kategorie komrek organizacyjnych:
1
departamenty, do realizacji merytorycznych zada ministerstwa,

biura, do realizacji zada wzakresie obsugi ministerstwa,
3 sekretariaty, do obsugi ministra oraz komitetw, rad izespow,
4 wydziay, jako komrki organizacyjne wewntrz departamentw ibiur.
2
Wkadym ministerstwie tworzono wszczeglnoci:

1
2
gabinet polityczny ministra,

komrki organizacyjne, biura, wydziay lub wyodrbnione stanowiska do spraw:
a prawnych,
b informacji,
c budetu ifinansw,
d kadr, szkolenia iorganizacji,
e integracji europejskiej iwsppracy zzagranic,
f informatyki,
g zamwie publicznych,
h administracyjno-gospodarczych,
i obronnych,
j kontroli, skarg iwnioskw,
k ochrony informacji niejawnych,
l audytu wewntrznego.
Bezporedni nadzr nad komrkami organizacyjnymi sprawowa dyrektor

generalny, ktry zapewnia prawidowe wykonywanie zada okrelonych przez
ministra, sekretarza stanu ipodsekretarza stanu.
Na podstawie statutu nadanego przez Prezesa RM (Rozporzdzenie Prezesa
RM z24 grudnia 1966, DzU z1996 r. nr 157, poz. 799) wskad Ministerstwa Spraw
Wewntrznych iAdministracji wchodziy nastpujce komrki organizacyjne:
1
Gabinet Polityczny Ministra,
2 Biuro Dyrektora Generalnego,

3
Departament Prawny,
4 Departament Finansw,
5 Departament Nadzoru iKontroli,
6 Departament Administracji Publicznej,
7 Departament Wdraania iMonitorowania Reformy Administracji Publicznej,

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
8 Departament Wyzna,
9 Departament Nieruchomoci, Zezwole iKoncesji,

10
Departament Spraw Obywatelskich,
11 Departament Budownictwa, Architektury, Geodezji iKartografii,

12 Departament do Spraw Migracji iUchodstwa,
Departament Rejestrw Pastwowych, cznoci iInformatyki,

14 Departament Integracji Europejskiej iWsppracy Midzynarodowej,
15 Departament Kadr iSzkolenia,
16 Biuro Administracyjno-Gospodarcze,
17 Biuro Spraw Obronnych,
18 Biuro Informacji iPromocji,
19 Centralne Archiwum,
20 Biuro Ochrony Informacji Niejawnych.
13
W1999 r. wraz zprzekazaniem ministrowi spraw wewntrznych iadministracji

do kierowania kolejnego dziau administracji rzdowej: architektury iadministracji,
wyodrbniono wstrukturze organizacyjnej ministerstwa komrki organizacyjne,
ktre zajmoway si obsug zada ministra wzakresie poszczeglnych dziaw
(Rozporzdzenie Prezesa RM z5 listopada 1999 r., DzU z1999 r., nr 91, poz. 1029).
Problematyka spraw wewntrznych staa si przedmiotem dziaania nastpujcych
komrek organizacyjnych:
1
Departamentu Porzdku Publicznego,
Departamentu Obywatelstwa,
2 Departamentu Bezpieczestwa Powszechnego,

4 Departamentu Ochrony Granic, Migracji iUchodstwa,
5 Departamentu Zezwole iKoncesji,
6
Departamentu Inspekcji Sanitarnej iZakadw Opieki Zdrowotnej,

Biura do Spraw Organizacji Centrum Informacji Kryminalnej.
Wwyniku tych zmian nastpio wzmocnienie nadzoru ministra nad urzdami

centralnymi podlegymi MSWiA. Departament Porzdku Publicznego realizowa to
zadanie wobec Policji, Departament Bezpieczestwa Powszechnego wobec Pastwowej Stray Poarnej iObrony Cywilnej Kraju, aDepartament Ochrony Granic
iUchodstwa wobec Stray Granicznej iUrzdu do Spraw Repatriacji iCudzoziemcw. Nadzr ten mia mie charakter merytoryczny ipolega na wypracowaniu
nowych, dostosowanych do potrzeb formu dziaania poszczeglnych sub. Wpraktyce suby te realizoway polityczne interesy obozu rzdowego winstytucjach siowych. Wroku 1999 minister spraw wewntrznych iadministracji przesta by
zwierzchnikiem formacji ocharakterze czysto militarnym. Nadwilaskie Jednostki
65

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
66
Wojskowe, po nieudanych prbach przeksztacenia wGwardi Narodow ostatecznie zlikwidowano, apozostae jednostki wojskowe przekazano do MON-u, wtym
elitarny oddzia antyterrorystyczny GROM.
Rok pniej, tj. w2000 r., nastpia modyfikacja tej czci organizacyjnej
MSWiA, ktra realizowaa zadania resortu spraw wewntrznych (Rozporzdzenie
Prezesa RM z12 grudnia 2000 r., DzU z2000 r., nr 110, poz. 1175). Ulegy likwidacji
dwa Departamenty: Obywatelstwa oraz Ochrony Granic, Migracji iUchodstwa.
Wzwizku zpotrzeb dostosowania pracy formacji policyjnych iochrony granicy
do standardw Ukadu Schengen, poszerzono zakres dziaania Biura do Spraw
Organizacji Centrum Informacji Kryminalnej osprawy wsppracy zSystemem
Informacji Schengen (SIS).
Po przydzieleniu ministrowi spraw wewntrznych w2006 r. kolejnego dziau
administracji rzdowej: informatyzacji (Rozporzdzenie Prezesa RM z18 lipca
2006 r. wsprawie szczegowego zakresu dziaania ministra spraw wewntrznych iadministracji, DzU z19 lipca 2006 r.), nastpia reorganizacja ministerstwa.
Obsug zada ministra wzakresie dziau spraw wewntrznych zapewniaj nastpujce komrki organizacyjne:
1 Departament Bezpieczestwa Publicznego,
2 Departament Infrastruktury Teleinformatycznej,

3
Departament Polityki Migracyjnej,
4 Departament Rozwoju Rejestrw,

5
Departament Spraw Obywatelskich,

Departament Zarzdzania Kryzysowego iSpraw Obronnych,
7 Departament Zdrowia,
8 Departament Zezwole iKoncesji.
6
4.4. Terenowe organy administracji rzdowej

Na kadym szczeblu administracji publicznej wpastwie zosta okrelony waciwy
organ administracji oglnej odpowiedzialny za rezultat dziaa wsferze bezpieczestwa iporzdku publicznego. Wadz administracji oglnej mog wykonywa
zarwno organy samorzdu terytorialnego, jak iadministracji rzdowej. Organy te
powinny rwnie przejmowa odpowiedzialno za wyniki dziaania zespolonej
administracji wsytuacjach kryzysowych. Szczeglnego znaczenia nabiera jednak
wsferze ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego pozycja wojewody jako
koordynatora wszystkich dziaa podejmowanych przez organy administracji publicznej na obszarze wojewdztwa. Ztego te wzgldu zarwno przepisy ustrojowe,
jak iprzepisy ustaw szczeglnych przewiduj stosowanie przez wojewod narzdzi

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
4.4. Terenowe organy administracji rzdowej
koordynacyjnych (inadzorczych), pozwalajcych na sprawne wykonywanie przez

wojewod zada zzakresu utrzymania bezpieczestwa iporzdku publicznego.
Kwestie wspdziaania wszystkich jednostek administracji publicznej zobszaru wojewdztwa wsytuacjach nadzwyczajnych s regulowane przede wszystkim przez ustaw z5 czerwca 1998 r. oadministracji rzdowej wwojewdztwie
(DzU z2001 r., nr 80, poz. 872, zpn. zm.), wszczeglnoci przez art. 15 pkt 4,
zgodnie zktrym wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrw zapewnia wspdziaanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rzdowej isamorzdowej dziaajcych na obszarze wojewdztwa ikieruje ich dziaalnoci wzakresie
zapobiegania zagroeniu ycia, zdrowia lub mienia oraz zagroeniom rodowiska,
bezpieczestwa pastwa iutrzymania porzdku publicznego, ochrony praw obywatelskich, atake zapobiegania klskom ywioowym iinnym nadzwyczajnym
zagroeniom oraz zwalczania iusuwania ich skutkw na zasadach okrelonych
wustawach.
Wojewoda moe wydawa, wzakresie wykonywania funkcji przedstawiciela
Rady Ministrw, polecenia obowizujce wszystkie organy administracji rzdowej,
awwyej wymienionych sytuacjach nadzwyczajnych obowizujce rwnie organy
samorzdu terytorialnego. Owydanych poleceniach wojewoda niezwocznie informuje waciwego ministra. Polecenia te nie mog dotyczy jednak rozstrzygni co
do istoty sprawy zaatwianej wdrodze decyzji administracyjnej. Ponadto wsytuacjach nadzwyczajnych wojewodzie przysuguje, niezalenie od uprawnie wynikajcych zodrbnych przepisw, uprawnienie do dania wszczcia postpowania
dyscyplinarnego wobec kadego pracownika rzdowej administracji niezespolonej
ipracownika samorzdowego, ktry dopuci si naruszenia prawa.
Szczeglne uprawnienia przysuguj wojewodzie wstanie klski ywioowej.
Zgodnie zart. 11 ustawy z18 kwietnia 2002 r. ostanie klski ywioowej (DzU nr 62,
poz. 558, zpn. zm.), wstanie klski ywioowej waciwy wojewoda kieruje dziaaniami prowadzonymi wcelu zapobieenia skutkom klski ywioowej lub wcelu ich
usunicia na obszarze wojewdztwa. Wzakresie tych dziaa wojewodzie s podporzdkowane organy ijednostki organizacyjne administracji rzdowej isamorzdu
wojewdztwa dziaajce na obszarze wojewdztwa oraz inne siy irodki wydzielone do jego dyspozycji iskierowane do wykonywania tych dziaa na obszarze wojewdztwa, wtym pododdziay ioddziay Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Istotnym skutkiem reformy administracyjnej pastwa przeprowadzonej w1998 r.
byo wprowadzenie zespolenia administracji rzdowej wwojewdztwie pod zwierzchnictwem wojewody. Wikszo podmiotw zespolonej administracji dziaa wpostaci sub, inspekcji istray. Dua cz znich realizuje zadania zzakresu ochrony
porzdku ibezpieczestwa publicznego jako formacje mundurowe (Policja iPastwowa Stra Poarna) oraz podmioty wykonujce funkcje inspekcyjno-kontrolne
(Inspekcja Handlowa, Suba Ochrony Zabytkw, Inspekcja Sanitarna, Inspekcja
67

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
68
Ochrony rodowiska, Inspekcja Farmaceutyczna oraz Inspekcja Weterynaryjna).

Zgodnie zart. 23 ustawy oadministracji rzdowej wwojewdztwie wojewoda jako
zwierzchnik zespolonej administracji rzdowej:
1
kieruje ni ikoordynuje jej dziaalno,

zapewnia warunki do skutecznego jej dziaania,
3 ponosi odpowiedzialno za rezultaty jej dziaania.
2
Zespolenie wyraa si wformie organizacyjnej, finansowej, osobowej ikompetencyjnej. Wyrazem wyranego powizania organizacyjnego aparatu sub,
inspekcji istray zurzdem wojewdzkim jest ksztat statutu urzdu wojewdzkiego, ktry nie tylko okrela organizacj aparatu pomocniczego wojewody, ale caej
zespolonej administracji rzdowej wwojewdztwie. Wtym zakresie wojewoda
uzyska bardzo istotne kompetencje. Po pierwsze, to wojewoda ustala statut urzdu
wojewdzkiego inadaje go caej zespolonej administracji rzdowej. Po drugie, wojewoda zatwierdza regulaminy komend iinspektoratw. Zorganizacyjnym aspektem
zespolenia czy si najczciej zespolenie finansowe, co oznacza wczenie budetu
danej suby, inspekcji do budetu wojewody. Konstytutywnymi natomiast cechami
zespolenia wojewdzkiego jest zespolenie osobowe ikompetencyjne. Zespolenie
osobowe polega na powoywaniu kierownikw zespolonych, wojewdzkich sub,
inspekcji lub stray, zwyjtkiem:
1
komendanta wojewdzkiego Policji, ktry jest powoywany po zasigniciu

opinii wojewody,
2 komendanta stoecznego Policji, ktry jest powoywany po zasigniciu opinii
wojewody oraz opinii prezydenta Warszawy,
3 komendanta wojewdzkiego Pastwowej Stray Poarnej, ktry jest powoywany
za zgod wojewody.
Konkurs na stanowisko wojewdzkiego lekarza weterynarii ijego zastpcy przeprowadza si wsposb okrelony wprzepisach osubie cywilnej.
Rwnie istotny charakter ma zespolenie kompetencyjne. Sedno tej konstrukcji
polega na tym, e organem zespolonej administracji rzdowej wwojewdztwie jest
wojewoda, awprzypadkach okrelonych wustawach, wszczeglnoci wzakresie
wydawania indywidualnych aktw administracyjnych kierownik zespolonej
suby, inspekcji lub stray wojewdzkiej.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
4.5. Organy samorzdu terytorialnego

4.5.1. Zakres dziaania izadania jednostek samorzdu terytorialnego
Zadania zwizane zochron porzdku ibezpieczestwa publicznego ustawodawca zaliczy do podstawowych zada jednostek samorzdu terytorialnego.
Zakres dziaalnoci poszczeglnych szczebli samorzdu terytorialnego zosta jednak zrnicowany. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wsplnoty naley do zada
wasnych poszczeglnych jednostek samorzdu terytorialnego. Zatem gmina jako
podstawowa jednostka samorzdu terytorialnego dy do zaspokajania zbiorowych
potrzeb gminnej wsplnoty samorzdowej, powiat wykonuje okrelone ustawami
zadania publiczne ocharakterze ponadgminnym, asamorzd wojewdztwa wykonuje okrelone ustawami zadania ocharakterze wojewdzkim.
Wszczeglnoci zadania wasne gminy obejmuj m.in. sprawy porzdku publicznego ibezpieczestwa obywateli oraz ochrony przeciwpoarowej iprzeciwpowodziowej (art. 7 ust. 1 pkt 14 ustawy z8 marca 1990 r. osamorzdzie gminnym;
DzU z2001 r., nr 142, poz. 1591, zpn. zm.). Powiat wykonuje okrelone ustawami
zadania publiczne ocharakterze ponadgminnym, m.in. wzakresie porzdku publicznego ibezpieczestwa obywateli (art. 4 ust. 1 pkt 15 ustawy z5 czerwca 1998 r.
osamorzdzie powiatowym; DzU z2001 r., nr 142, poz. 1592, zpn. zm.). Natomiast samorzd wojewdztwa wykonuje zadania ocharakterze wojewdzkim okrelone ustawami m.in. wzakresie bezpieczestwa publicznego (art. 14 ust. 1 pkt 14
ustawy z5 czerwca 1998 r. osamorzdzie wojewdztwa; DzU z2001 r., nr 142, poz.
1590, zpn. zm.). Jednoczenie na podstawie art. 3 ustawy oPolicji (DzU z2002 r.,
nr 7, poz. 58, zpn. zm.) wojewoda oraz wjt (burmistrz, prezydent miasta) lub
starosta sprawujcy wadz administracji oglnej oraz organy gminy, powiatu
isamorzdu wojewdztwa wykonuj zadania wzakresie ochrony bezpieczestwa
lub porzdku publicznego na zasadach okrelonych wustawach.
Istniej jednak znaczne rnice terminologiczne wokreleniu zada wykonywanych przez jednostki samorzdu terytorialnego poszczeglnych szczebli.
Gmina ipowiat wykonuj zadania publiczne wzakresie porzdku publicznego
ibezpieczestwa obywateli, asamorzd wojewdztwa wzakresie bezpieczestwa publicznego. Jednoczenie ustawa osamorzdzie gminnym oraz ustawa
osamorzdzie powiatowym odrnia zadania zzakresu porzdku publicznego
ibezpieczestwa obywateli od zada zzakresu ochrony przeciwpoarowej iprzeciwpowodziowej (izapobiegania innym nadzwyczajnym zagroeniom ycia izdrowia ludzi irodowiska), austawa osamorzdzie wojewdztwa zadania zzakresu
bezpieczestwa publicznego od zada zzakresu ochrony przeciwpowodziowej.
Zacytowane na pocztku przepisy ustaw ustrojowych jednostek samorzdu terytorialnego tylko wprzypadku gmin okrelaj wprost, e gmina wykonuje zadania
69

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
70
zzakresu porzdku publicznego ibezpieczestwa obywateli jako zadania wasne.

Niemniej okrelenie zada zzakresu porzdku publicznego ibezpieczestwa obywateli oraz bezpieczestwa publicznego jako zada wasnych jednostek samorzdu
terytorialnego wynika bezporednio zKonstytucji RP oraz innych przepisw
ustrojowych. Zgodnie zart. 166 ust. 1 i2 Konstytucji RP zadania publiczne suce
zaspokajaniu potrzeb wsplnoty samorzdowej s wykonywane przez jednostk
samorzdu terytorialnego jako zadania wasne. Jeeli wynika to zuzasadnionych
potrzeb pastwa, ustawa moe zleci jednostkom samorzdu terytorialnego wykonywanie innych zada publicznych. Odrbna ustawa okrela tryb przekazywania
isposb wykonywania zada zleconych. Konstytucja wprowadzia wic podzia
zada publicznych samorzdu terytorialnego na zadania wasne izadania zlecone,
przy czym zadania publiczne suce zaspokajaniu potrzeb wsplnoty samorzdowej s wykonywane przez jednostk samorzdu terytorialnego jako zadania wasne,
natomiast zadania zlecone jednostki samorzdu terytorialnego wykonuj, jeeli
wynika to wprost zprzepisu ustawy. Powysza zasada znajduje swoje odzwierciedlenie rwnie wustawach ustrojowych jednostek samorzdu terytorialnego:
1
gmina wykonuje zadania publiczne wimieniu wasnym ina wasn

odpowiedzialno (art. 2 ust. 1 ustawy z8 marca 1990 r. osamorzdzie
gminnym), natomiast obowizek wykonywania zada zleconych zzakresu
administracji rzdowej moe by nakadany na gmin jedynie na podstawie
wyranego przepisu ustawy (art. 8 ust. 1);
2 powiat wykonuje okrelone ustawami zadania publiczne wimieniu wasnym
ina wasn odpowiedzialno (art. 2 ust. 1 ustawy z5 czerwca 1998 r.
osamorzdzie powiatowym), jednake ustawy mog okrela niektre sprawy
nalece do zakresu dziaania powiatu jako zadania zzakresu administracji
rzdowej, wykonywane przez powiat (art. 4 ust. 4);
3 samorzd wojewdztwa wykonuje okrelone ustawami zadania publiczne
wimieniu wasnym ina wasn odpowiedzialno (art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy
z5 czerwca 1998 r. osamorzdzie wojewdztwa); ustawy mog okrela
sprawy nalece do zakresu dziaania wojewdztwa jako zadania zzakresu
administracji rzdowej, wykonywane przez zarzd wojewdztwa
(art. 14 ust. 2).
Wzwizku zpowyszym take zadania powiatu wzakresie porzdku publicznego ibezpieczestwa obywateli oraz zadania samorzdu wojewdztwa wzakresie
bezpieczestwa publicznego nale do zada wasnych odpowiednio powiatu
isamorzdu wojewdztwa.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
4.5.2. Wpyw jednostek samorzdu terytorialnego na dziaalno Policji

Zasady itryb powoywania iodwoywania komendantw Policji reguluj przepisy
art. 6b-6e ustawy oPolicji. Generalnie mona stwierdzi, e przy powoywaniu
iodwoywaniu komendanta powiatowego (miejskiego) Policji oraz komendanta
komisariatu Policji konieczne jest zasignicie opinii odpowiednio starosty lub
wjta (burmistrza, prezydenta miasta). Wyjtek stanowi obsada stanowiska komendanta stoecznego Policji, ktry jest powoywany iodwoywany po zasigniciu
opinii wojewody mazowieckiego iprezydenta m.st. Warszawy.
Wpywu na obsad stanowisk wPolicji nie ma natomiast samorzd wojewdztwa. Komendanta powiatowego (miejskiego) Policji powouje iodwouje komendant wojewdzki Policji po zasigniciu opinii starosty. Wprzypadku braku opinii
starosty po upywie 14 dni od dnia przedstawienia wniosku owydanie opinii,
komendant wojewdzki Policji moe powoa iodwoa komendanta powiatowego
(miejskiego) Policji bez opinii starosty. Opinia starosty nie ma jednak charakteru
zobowizujcego ikomendant wojewdzki Policji moe powoa iodwoa komendanta powiatowego (miejskiego) Policji mimo negatywnego stanowiska starosty.
Starosta nie opiniuje powoywania iodwoywania zastpcw komendanta powiatowego (miejskiego) Policji, powoywanych przez komendanta wojewdzkiego
Policji na wniosek komendanta powiatowego (miejskiego) Policji ani powierzania
przez komendanta wojewdzkiego Policji penienia obowizkw komendanta powiatowego (miejskiego) Policji, wrazie zwolnienia stanowiska, jednemu zjego zastpcw lub wyznaczonemu oficerowi. Naley rwnie zauway, e ustawodawca
przy powoywaniu iodwoywaniu komendanta powiatowego (miejskiego) Policji
wyranie wyczy stosowanie przepisu art. 35 ust. 3 pkt 1 ustawy osamorzdzie
powiatowym, przyznajcego starocie prawo do powoywania iodwoywania
wuzgodnieniu zwojewod kierownikw powiatowych sub, inspekcji istray oraz
wykonywania wobec nich czynnoci wsprawach zzakresu prawa pracy.
Komendanta komisariatu Policji powouje iodwouje komendant powiatowy
(miejski) Policji po zasigniciu opinii waciwego terytorialnie wjta (burmistrza,
prezydenta miasta) lub wjtw. Opiniowanie to nie dotyczy komendanta komisariatu specjalistycznego (np. komisariatu kolejowego, wodnego czy lotniczego).
Wprzypadku nieotrzymania ww. opinii komendant powiatowy (miejski) Policji
moe powoa iodwoa komendanta komisariatu Policji po upywie 14 dni od
dnia przedstawienia wniosku owydanie opinii. Podobnie jak wprzypadku starosty,
wjt (burmistrz, prezydent miasta) nie ma wpywu na powoywanie iodwoywanie
zastpcw komendanta komisariatu Policji powoywanych przez komendanta
powiatowego (miejskiego) Policji na wniosek komendanta komisariatu Policji.
Wprzeciwiestwie jednak do sytuacji wpowiecie wrazie zwolnienia stanowiska
komendanta komisariatu Policji komendant powiatowy (miejski) Policji zasiga
71

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
72
opinii wjta (burmistrza, prezydenta miasta) lub wjtw wprzypadku powierzenia penienia obowizkw komendanta komisariatu Policji, do czasu powoania
nowego komendanta, jednemu zjego zastpcw lub innemu policjantowi (jeli nie
ma zastpcy). Komendant powiatowy (miejski) Policji jest rwnie zobowizany do
zasigania opinii wjta (burmistrza, prezydenta miasta) zarwno przy mianowaniu,
jak izwalnianiu kierownika rewiru oraz kierownika posterunku Policji. Naley
rwnie zauway, e obowizek zasigania przez komendanta powiatowego (miejskiego) Policji opinii wjta (burmistrza, prezydenta miasta) lub wjtw wsprawie
odwoania komendanta komisariatu Policji zosta wprowadzony od 25 stycznia
2004 r. na skutek wejcia wycie ustawy z12 czerwca 2003 r. ozmianie ustawy
ostraach gminnych oraz niektrych innych ustaw (DzU nr 130, poz. 1190).
Osobnego wyjanienia wymaga zmiana organizacji Policji wWarszawie izwizany ztym wpyw prezydenta Warszawy na obsad stanowisk wPolicji. Komendant stoeczny Policji wykonuje zadania ima kompetencje odpowiadajce zadaniom ikompetencjom komendanta wojewdzkiego Policji. Powoano rwnie
dodatkowy organ wstrukturze Policji na obszarze m.st. Warszawy komendanta rejonowego Policji, ktry wykonuje zadania ikompetencje odpowiadajce
zadaniom ikompetencjom komendanta powiatowego (miejskiego) Policji. Prezydent Warszawy wraz zwojewod opiniuje powoanie iodwoanie przez ministra waciwego do spraw wewntrznych (na wniosek komendanta gwnego Policji) komendanta stoecznego Policji. Wprzypadku nieotrzymania opinii prezydenta
Warszawy minister waciwy do spraw wewntrznych moe powoa lub odwoa
komendanta stoecznego Policji po upywie 14 dni od dnia przedstawienia wniosku
owydanie opinii. Wstosunku do komendanta rejonowego Policji prezydent Warszawy ma identyczne uprawnienia jak starosta wstosunku do komendanta powiatowego (miejskiego) Policji. Odnonie do powoywania iodwoywania komendanta
komisariatu Policji na obszarze Warszawy, stosuje si odpowiednio przepisy dotyczce komendanta komisariatu Policji, zwyjtkiem terminu oczekiwania na opini
prezydenta Warszawy wsprawie powoania komendanta komisariatu Policji, ktry
zosta przeduony z14 do 21 dni.
Artyku 10 ustawy oPolicji zobowizuje komendanta powiatowego (miejskiego)
Policji ikomendanta komisariatu Policji do skadania rocznych sprawozda ze swojej dziaalnoci, atake informacji ostanie porzdku ibezpieczestwa publicznego
odpowiednio starostom iradom powiatu oraz wjtom (burmistrzom lub prezydentom miast) iradom gmin. Wrazie zagroenia bezpieczestwa publicznego lub
zakcenia porzdku publicznego ww. organy jednostek samorzdu terytorialnego
mog da niezwocznego przedstawienia takich sprawozda iinformacji. Natomiast wzakresie dotyczcym dziaalnoci Policji na obszarze Warszawy komendant
stoeczny Policji skada takie sprawozdania iinformacje prezydentowi Warszawy
iRadzie m.st. Warszawy. Komendanci rejonowi Policji (na obszarze Warszawy) nie

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
skadaj ju odrbnych sprawozda. Ustawodawca zastrzega jednak, e wzakresie

wykrywania przestpstw icigania ich sprawcw sprawozdania iinformacje mog
by przekazywane tylko iwycznie na danie sdu iprokuratora.
Na podstawie powyszych sprawozda iinformacji rada powiatu (miasta) oraz
rada gminy moe przyj uchwa okrelajc istotne dla wsplnoty samorzdowej
zagroenia bezpieczestwa iporzdku publicznego. Uchwaa ta nie moe dotyczy
wykonania konkretnej czynnoci subowej ani okrela sposobu wykonywania
zada przez Policj. Adresatami tych uchwa mog by nie tylko organy wykonawcze gminy ipowiatu zobowizane do wykonywania uchwa organu stanowicego,
ale take waciwy komendant powiatowy (miejski) Policji (wprzypadku uchway
rady powiatu) oraz komendant komisariatu Policji, anawet kierownik rewiru
ikierownik posterunku Policji (wprzypadku uchway rady gminy). Po otrzymaniu
takiej uchway Policja powinna ukierunkowa prowadzone dziaania wedug kryminologicznych priorytetw okrelonych przez wadze samorzdowe.
Bardzo istotnym uprawnieniem wjta (burmistrza, prezydenta miasta) lub starosty jest prawo dania od waciwego komendanta Policji przywrcenia stanu
zgodnego zporzdkiem prawnym lub podjcia dziaa zapobiegajcych naruszeniu
prawa, atake zmierzajcych do usunicia zagroenia bezpieczestwa iporzdku
publicznego (art. 11 ustawy z6 kwietnia 1990 r. oPolicji). Zuwagi na powane
konsekwencje tego uprawnienia, ustawodawca wprowadzi liczne zastrzeenia,
wcznie zprawem ingerencji innych organw. Przede wszystkim dania te nie
mog by sprzeczne zprawem jeli naruszaj prawo, s uchylane przez wojewod. Jeeli wocenie organu Policji danie jest sprzeczne zprawem nie bdzie
wykonywane do czasu uzyskania decyzji wojewody wtej sprawie. dania takie nie
mog dotyczy czynnoci operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-ledczych
oraz czynnoci zzakresu cigania wykrocze. Nie mog rwnie dotyczy wykonania konkretnej czynnoci subowej ani okrela sposobu wykonania zadania
przez Policj. Poza tym wjt (burmistrz, prezydent miasta) lub starosta ponosz
wyczn odpowiedzialno za tre tych da. Powinni skada swoje dania
na pimie, awprzypadku przekazania ustnego, koniecznie je potwierdzi na pimie. Komendant powiatowy (miejski) Policji lub komendant komisariatu Policji
jest zobowizany do realizacji dania, ajeeli nie jest wstanie go zrealizowa
do niezwocznego przedoenia sprawy komendantowi Policji wyszego stopnia,
tj. komendantowi wojewdzkiemu Policji lub komendantowi powiatowemu (miejskiemu) Policji.
73

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
74
4.5.3. Zasady tworzenia ifunkcjonowanie rewirw dzielnicowych

iposterunkw Policji
Zgodnie zprzepisem art. 8a ustawy oPolicji, komendant powiatowy (miejski)
Policji moe tworzy rewiry dzielnicowych oraz posterunki Policji na zasadach
okrelonych przez komendanta gwnego Policji. Zasady tworzenia ilikwidowania
rewirw dzielnicowych iposterunkw Policji, podobnie jak tworzenia innych jednostek Policji, zostay okrelone wzarzdzeniu nr 25 komendanta gwnego Policji
z31 grudnia 2002 r. wsprawie szczegowych zasad organizacji izakresu dziaania
komend, komisariatw iinnych jednostek organizacyjnych Policji. Wyznaczajc
rejony dzielnicowe, uwzgldnia si nastpujce kryteria:
1
2
3
4
ogln liczb istruktur demograficzn ludnoci oraz gsto zaludnienia;

poziom stwierdzonych przestpstw iwykrocze oraz ogln liczb zdarze
wymagajcych interwencji Policji;
rozpoznanie wzakresie wystpowania zjawisk kryminogennych;
lokalizacje placwek owiatowych, wychowawczych oraz obiektw uytecznoci
publicznej, atake innych miejsc intensywnego pobytu mieszkacw albo osb
przyjezdnych;
stopie koncentracji zabudowy oprzeznaczeniu mieszkalnym.
Decyzja outworzeniu posterunku Policji powinna by poprzedzona analiz

stanu bezpieczestwa na terenie gminy oraz konsultacjami zprzedstawicielami
samorzdu terytorialnego. Wszczeglnoci naley zbada moliwoci pomocy ze
strony wadz gminnych wpostaci udostpnienia nieodpatnie lub na preferencyjnych warunkach lokalu na siedzib posterunku, atake gotowo uzupenienia etatw na zasadach okrelonych wart. 13 ust. 4 ustawy z6 kwietnia 1990 r. oPolicji.
Naley rwnie zauway, i zgodnie zart. 10 ustawy oPolicji, komendanci powiatowi (miejscy) ikomendanci komisariatw Policji s zobligowani do skadania
organom gmin ipowiatw rocznych sprawozda ze swojej dziaalnoci, atake informacji ostanie porzdku ibezpieczestwa publicznego, wtym take odziaalnoci podlegych rewirw dzielnicowych iposterunkw Policji, ktre mog by podstaw do podejmowania przez te rady odpowiednich uchwa okrelajcych istotne
dla lokalnej spoecznoci zagroenia bezpieczestwa iporzdku publicznego.
4.5.4. Finansowanie Policji przez jednostki samorzdu terytorialnego

Podstawy prawne do finansowania Policji przez jednostki samorzdu terytorialnego
zostay stworzone wraz zt formacj. Zagadnienie to nabrao jednak szczeglnego

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
znaczenia wzwizku zreform administracji publicznej. Od 1 stycznia 1999 r. na

mocy art. 13 ust. 1 ustawy z6 kwietnia 1990 r. oPolicji koszty zwizane zfunkcjonowaniem Policji byy pokrywane zbudetu pastwa, wtym zdotacji celowej
na zadania Policji wpowiecie. Niezalenie od tego komendy powiatowe imiejskie,
realizujc zadania policyjne, korzystay ze wsparcia finansowego pochodzcego ze
rodkw samorzdowych wformie: darowizn rzeczowych ifinansowych, utrzymania
dodatkowych etatw wrewirach dzielnicowych, nagrd za osignicia wsubie, rekompensat pieninych za ponadnormatywn sub.
Od 1 stycznia 2003 r. po czterech latach funkcjonowania systemu finansowania
Policji powiatowej poprzez dotacj celow na mocy art. 1 pkt 8 ustawy z13 listopada
2002 r. ozmianie ustawy oPolicji, ustawy oadministracji rzdowej wwojewdztwie
iustawy osamorzdzie powiatowym (DzU z2002 r., nr 200, poz. 1688) dokonano
zmiany art. 13 ust. 1 ustawy oPolicji. Zgodnie zobecnym brzmieniem ww. przepisu
koszty zwizane zfunkcjonowaniem Policji s pokrywane zbudetu pastwa, zczci przeznaczonej na sprawy wewntrzne. Opisana zmiana dotyczya de facto zmiany
sposobu itrybu finansowania Policji zrodkw pochodzcych zbudetu pastwa, co
generalnie pozostawao bez wpywu na ustawowe zasady dofinansowywania komend
przez samorzd terytorialny. Wkontekcie centralizacji systemu finansowania Policji
pojawiy si jednak kontrowersje irozbienoci interpretacyjne na tle art. 13 ust. 3 stanowicego, i jednostki samorzdu terytorialnego mog uczestniczy wpokrywaniu
czci kosztw funkcjonowania Policji, awic stwarzajcego wswej istocie podstaw
do przekazywania przez jednostki samorzdu terytorialnego na rzecz Policji m.in.
darowizn finansowych irzeczowych (inwestycje, remonty, sprzt). Wtpliwoci
wtym zakresie zgaszay nie tylko jednostki terenowe Policji, jednostki samorzdu
terytorialnego, ale przede wszystkim Regionalne Izby Obrachunkowe, ktre wskrajnych przypadkach negoway uczestnictwo jednostek samorzdu terytorialnego
wpokrywaniu czci kosztw funkcjonowania Policji wjakiejkolwiek formie. Zasadniczo jednak kwestionowano te uchway jednostek samorzdu terytorialnego, ktre
dotyczyy przeznaczania rodkw finansowych na zadania inwestycyjne, remontowe
imodernizacyjne Policji, nie kwestionujc finansowania Policji przez samorzd terytorialny, wynikajcego zporozumie zawieranych na podstawie art. 13 ust. 4 (dodatkowe etaty) iust. 4a (dodatkowe suby) ustawy oPolicji.
Wychodzc naprzeciw oczekiwaniom zarwno komend Policji, jak ijednostek
samorzdu terytorialnego oraz zuwagi na fakt, i przepisy prawa powinny by okrelone jasno inie wzbudza wtpliwoci interpretacyjnych, ustawa z29 padziernika 2003 r. ozmianie ustawy oPolicji (DzU nr 192, poz. 1873), zdniem 29 listopada
2003 r. znowelizowaa art. 13 ust. 3 ustawy oPolicji, na ktrego podstawie jednostki
samorzdu terytorialnego mog uczestniczy wpokrywaniu wydatkw inwestycyjnych, modernizacyjnych lub remontowych oraz kosztw utrzymania ifunkcjonowania jednostek organizacyjnych Policji, atake zakupu niezbdnych na ich potrzeby
75

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
76
towarw iusug. Wsposb jednoznaczny przesdzono rwnie, i gospodark

wjednostkach policji prowadzi si wformie wyodrbnionego rodka specjalnego.
Wroku 2004 wzwizku zprzeprowadzan reform finansw publicznych dokonano istotnych zmian wustawie z26 listopada 1998 r. ofinansach publicznych. Na
mocy ustawy z25 listopada 2004 r. ozmianie ustawy ofinansach publicznych oraz
ozmianie niektrych ustaw (DzU nr 273, poz. 2703) likwidacji ulega forma organizacyjno-prawna rodkw specjalnych. Podstawowym celem przyjcia takiego rozwizania byo zwikszenie jawnoci iprzejrzystoci finansw publicznych.
Przedstawione zmiany pocigny za sob zmiany wustawie oPolicji, polegajce
na skreleniu przepisw dotyczcych rodkw specjalnych izastpieniu dotychczasowych regulacji przepisami tworzcymi pastwowe fundusze celowe. Na mocy
art. 7 powoywanej ustawy ozmianie ustawy ofinansach publicznych, modyfikacji
uleg art. 13 ustawy oPolicji. Zamiast dotychczasowych dwch rodkw specjalnych utworzono Fundusz Wsparcia Policji, skadajcy si zfunduszy: centralnego,
wojewdzkich iSzk Policji. Fundusz ten jest pastwowym funduszem celowym,
przy czym wprowadzono zasad, i rodki finansowe uzyskane przez Policj ze rde samorzdowych na podstawie umw iporozumie zawartych przez:
1
komendanta gwnego Policji s przychodami funduszu centralnego,

komendantw odpowiednio wojewdzkich lub komendanta stoecznego Policji
albo podlegych im komendantw powiatowych (miejskich, rejonowych) Policji
s przychodami funduszy wojewdzkich,
3 komendanta Wyszej Szkoy Policji oraz komendantw szk policyjnych s
przychodami funduszu Szk Policji.
2
Swoj moc zachoway dalsze przepisy artykuu 13, awszczeglnoci: ust. 4

iust. 4a, ktre stanowi podstaw prawn uczestnictwa samorzdu terytorialnego
wpokrywaniu czci kosztw funkcjonowania Policji, wzakresie:
1
2
utrzymania dodatkowych etatw policyjnych wrewirach dzielnicowych;

rekompensat pieninych ztytuu ponadnormatywnej suby inagrd za
osignicia wsubie dla policjantw, ktrzy realizuj zadania zzakresu suby
prewencyjnej.
Na mocy art. 13 ust. 4 ustawy oPolicji, jednostki samorzdu terytorialnego mog

finansowa koszty utrzymania dodatkowych etatw wrewirach dzielnicowych
iposterunkach Policji na terenie powiatu lub gminy. Zgodnie znim na wniosek rady
powiatu lub rady gminy liczba etatw Policji wrewirach dzielnicowych iwposterunkach Policji na terenie powiatu lub gminy moe ulec zwikszeniu ponad liczb ustalon na zasadach okrelonych wart. 12 ust. 2, jeeli organy te zapewni pokrywanie

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
kosztw utrzymania etatw Policji co najmniej przez 5 lat na warunkach okrelonych wporozumieniu zawartym midzy organem powiatu lub gminy, awaciwym
komendantem wojewdzkim Policji izatwierdzonym przez komendanta gwnego.
4.5.5. Wsppraca Policji, jednostek samorzdu terytorialnego iorganizacji

pozarzdowych wksztatowaniu lokalnej polityki bezpieczestwa
Usytuowanie Policji wadministracji zespolonej pod zwierzchnictwem wojewody
oraz starosty stwarza moliwo wspdziaania Policji zpodmiotami pozapolicyjnymi (tzw. wspdziaanie midzyinstytucjonalne), ktre daje szans powstania
spjnych iskoordynowanych dziaa przeciwprzestpczych, wszczeglnoci dziaa zapobiegawczych. Zapobieganie przestpczoci ma charakter otwarty ikady
jednostka samorzdu terytorialnego, organizacja pozarzdowa, osoba fizyczna,
osoba prawna, przedsibiorca, organizacja gospodarcza itd. moe przyczyni si
do zmniejszenia obszaru zagroe. Zgodnie z 29 pkt 1 Zarzdzenia nr 25 Komendanta Gwnego Policji z31 grudnia 2002 r. wsprawie szczegowych zasad organizacji izakresu dziaania komend, komisariatw iinnych jednostek organizacyjnych
Policji (DzU KGP z2003 r. nr 2, poz. 4, zpn. zm.), do zakresu dziaania komendy
powiatowej Policji naley wszczeglnoci tworzenie irealizacja, we wspdziaaniu
zorganami samorzdu terytorialnego oraz organizacjami iinstytucjami pozarzdowymi, programw prewencyjnych ukierunkowanych na:
1
2
3
4
5
6
zapewnienie osobom zamieszkaym na obszarze powiatu bezpieczestwa

iporzdku wmiejscach publicznych;
zwalczanie przestpczoci;
ujawnianie, zapobieganie izwalczanie zjawisk patologii spoecznej, zwaszcza
wrd dzieci imodziey;
zapewnienie mieszkacom moliwoci sygnalizowania lub zgaszania Policji
zdarze isytuacji zagraajcych bezpieczestwu ludzi imienia albo porzdkowi
publicznemu, atake stworzenie warunkw umoliwiajcych natychmiastow
reakcj Policji na takie sygnay lub zgoszenia;
organizowanie, koordynowanie iwykonywanie czynnoci patrolowych,
interwencyjnych, konwojowych oraz ochronnych;
edukacja mieszkacw wzakresie uwarunkowa dotyczcych utrzymywania
porzdku ibezpieczestwa publicznego oraz aktywnego udziau
wprzedsiwziciach profilaktycznych podejmowanych na obszarze powiatu;
kreowanie wspoecznociach lokalnych pozytywnego obrazu Policji oraz
podejmowanych przez Policj dziaa na rzecz poprawy bezpieczestwa
iporzdku publicznego.
77

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
78
Zkolei rola jednostek samorzdu terytorialnego wrealizacji zada zwizanych

zzapewnieniem bezpieczestwa spoecznoci lokalnych powinna si opiera na
kilku zasadach.
Organy jednostek samorzdu terytorialnego powinny peni rol koordynatora
dziaa zwizanych zzapewnieniem bezpieczestwa na danym terenie
iwdanym czasie. Rola ta nie powinna sprowadza si tylko do dziaa
wramach konkretnych akcji (np. jednostkowe imprezy masowe, festyny),
ale obejmowa cao planowych przedsiwzi, uwzgldniajc wielo sytuacji
nioscych zagroenie imajcych wypracowane algorytmy postpowania,
dla kadego zpodmiotw isub, zgodnie zjego kompetencjami.
II Bezpieczestwo to nie tylko indywidualne czy zbiorowe zachowania ludzkie.
To take kwestia organizacji ycia spoecznego ijego warunkw,
by nie powstaway sytuacje zagroenia czy te prowokujce zagroenie.
Wtym wzgldzie organy jednostek samorzdu terytorialnego powinny
kreowa konsultowane zPolicj inwestycje na rzecz bezpieczestwa
szczeglnie wzakresie monitoringu miejsc zagroonych lub nowych rozwiza
architektoniczno-urbanistycznych.
III Organy jednostek samorzdu terytorialnego powinny peni take rol
koordynatora iorganizatora wzakresie wypenienia czasu wolnego modziey.
Dziaalno rodziny iszkoy powinna by uzupeniana poprzez stwarzanie
waciwych form ycia spoecznego wmiejscu zamieszkania dzieci imodziey.
Jest to szczeglnie wane worodkach wielkomiejskich, gdzie tworz si
spontaniczne grupy rwienicze nie poddane kontroli wychowawczej
dorosych. Majc na wzgldzie fakt, e organizowaniem czasu wolnego
dla dzieci imodziey, wmiejscach zamieszkania, zajmuje si wiele organizacji
iinstytucji powoanych do sprawowania opieki nad modzie, organy
jednostek samorzdu terytorialnego powinny przyj rol koordynatora
wtym wzgldzie, przede wszystkim poprzez udzielanie wszechstronnej
idaleko idcej akceptacji dla takich inicjatyw, jak np. udostpnianie boisk,
sal gimnastycznych, wietlic, wsporganizowanie iwspfinansowanie
dziaalnoci klubw idomw kultury itp. Wan rol jest take podejmowanie
form pomocy,
ktre zmierzaj do stworzenia rodzinie warunkw sprzyjajcych spenianiu
przez ni podstawowych funkcji, szczeglnie wkontekcie wychowawczym.
IV Rol organw jednostek samorzdu terytorialnego wprzypadkach wystpienia
potencjalnych zagroe jest tzw. dobra wsppraca zrodkami masowego
przekazu. Powinna ona obejmowa rzeteln informacj ofaktycznym stanie
bezpieczestwa, wcaoci pozbawion elementw sensacji, jako czynnika
podsycajcego wystpujce zagroenia.
I

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Organy jednostek samorzdu terytorialnego (starosta, wjt, burmistrz, prezydent miasta), jako koordynator dziaa wszystkich podmiotw isub wstanach
zagroenia, powinny odpowiada za polityk informacyjn, obejmujc przede
wszystkim informacj ofaktach, ich uwarunkowaniach iprzyczynach, zakoczon wnioskami isugestiami dotyczcymi bezpiecznych zachowa. Wsppraca
ta powinna by prowadzona zarwno przed potencjalnymi zagroeniami, jak te
wich trakcie ipo ich ustpieniu.
4.5.6. Starosta jako zwierzchnik powiatowych sub, inspekcji istray

Zgodnie zart. 2 ustawy z5 czerwca 1998 r. oadministracji rzdowej wwojewdztwie
(DzU z2001 r. nr 80, poz. 872, zpn. zm.), zadania administracji rzdowej wwojewdztwie wykonuj m.in. dziaajcy pod zwierzchnictwem starosty kierownicy
powiatowych sub, inspekcji istray. Dodatkowo odnotowa naley, e wmyl art.
4 ust. 1 ustawy zdnia 5 czerwca 1998 r. osamorzdzie powiatowym (DzU z2001 r.
nr 142, poz. 1592, zpn. zm.) struktury powiatowe wykonuj okrelone ustawami
zadania publiczne ocharakterze ponadgminnym; do okrelonego wpowyszym
przepisie zakresu dziaania naley rwnie zapewnienie wykonywania okrelonych
wustawach zada ikompetencji kierownikw powiatowych sub, inspekcji istray.
Istotnym elementem zespolenia na szczeblu powiatowym jest ustawowo okrelona koncepcja zwierzchnictwa. Zgodnie zart. 35 ust. 2 ustawy osamorzdzie powiatowym, starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego, zwierzchnikiem subowym pracownikw starostwa ikierownikw jednostek organizacyjnych powiatu
oraz zwierzchnikiem powiatowych sub, inspekcji istray. Niemniej podkreli od
razu naley, e zwierzchnictwo nad powiatowymi subami, inspekcjami istraami
nie ma charakteru subowego. Zakres icharakter tego zwierzchnictwa jest zawarty
wustawach ustrojowych oraz innych aktach normatywnych dotyczcych poszczeglnych sub, inspekcji istray. Naley przy tym wskaza, e zakres zwierzchnictwa
starosty oraz zakres zespolenia wyznacza nie tylko ustawa osamorzdzie powiatowym, lecz rwnie przepisy poszczeglnych ustaw materii szczeglnej. As to:
1
ustawa z6 kwietnia 1990 r. oPolicji (DzU z2002 r. nr 7, poz. 58, zpn. zm.),
2 ustawa z24 sierpnia 1991 r. oPastwowej Stray Poarnej (DzU z2002 r. nr 147,
poz. 1230, zpn. zm.),
3 ustawa z7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (DzU z2003 r. nr 207, poz. 2016,
zpn. zm.).
Stosownie do art. 35 ust. 3 ustawy osamorzdzie powiatowym, starosta, sprawujc zwierzchnictwo wstosunku do powiatowych sub, inspekcji istray:
79

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
80
powouje iodwouje kierownikw tych jednostek, wuzgodnieniu zwojewod,

atake wykonuje wobec nich czynnoci zzakresu prawa pracy, jeeli przepisy
szczeglne nie stanowi inaczej;
2 zatwierdza programy ich dziaania;
3 uzgadnia wsplne dziaanie tych jednostek na obszarze powiatu;
4 wsytuacjach szczeglnych kieruje wsplnymi dziaaniami tych jednostek;
5 zleca wuzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli.
Za istotny element zwierzchnictwa izespolenia administracji na szczeblu powiatu
naley uzna uzyskanie przez starost wpywu na obsad stanowisk powiatowych
komendantw (Policji iPastwowej Stray Poarnej) iinspektora nadzoru budowlanego. Wskazany przepis wprost stanowi okompetencji starosty do powoywania
iodwoywania wporozumieniu zwojewod kierownikw tyche jednostek.
Niemniej naley zauway, e przedmiotowa materia wprzepisach szczeglnych
ulega mniejszym bd wikszym modyfikacjom. Zawarte wtych ustawach przepisy
wskazuj na rne formy wpywu starosty na obsadzenie stanowisk:
1
komendanta powiatowego (miejskiego) Policji powouje iodwouje komendant

wojewdzki Policji, po zasigniciu opinii starosty (przepisu art. 35 ust. 3 pkt 1
ustawy osamorzdzie powiatowym nie stosuje si art. 6c ust. 1 ustawy
oPolicji),
2 komendanta powiatowego (miejskiego) Pastwowej Stray Poarnej powouje
komendant wojewdzki PSP, wporozumieniu ze starost, natomiast odwoanie
komendanta powiatowego (miejskiego) PSP przez komendanta wojewdzkiego
PSP nastpuje, tak jak wPolicji, po zasigniciu opinii starosty (rwnie wtym
przypadku nie stosuje si przepisu art. 35 ust. 3 pkt 1 ustawy osamorzdzie
powiatowym art. 13 ust. 1 i2 ustawy oPastwowej Stray Poarnej),
3 powiatowego inspektora nadzoru budowlanego powouje starosta spord co
najmniej trzech kandydatw wskazanych przez wojewdzkiego inspektora
nadzoru budowlanego; starosta odwouje powiatowego inspektora nadzoru
budowlanego wuzgodnieniu zwojewdzkim inspektorem nadzoru
budowlanego albo na wniosek wojewdzkiego inspektora nadzoru budowlanego
(art. 86 ust. 1 i2 Prawa budowlanego).
Wynikajce zustawy oPolicji odrbnoci wtym zakresie, zwizane ze szczeglnym charakterem danej suby mundurowej, skutkuj nie tylko odrbnym trybem
powoywania komendantw powiatowych iich zastpcw. Wyczenie stosowania
wtym zakresie przepisu art. 35 ust. 3 pkt 1 ustawy osamorzdzie powiatowym
powoduje, i starocie nie przysuguj wobec komendanta powiatowego Policji
uprawnienia do podjcia czynnoci zzakresu prawa pracy.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Podobnie jak wprzypadku powoywania, rwnie wodniesieniu do odwoywania

komendanta powiatowego ijego zastpcw uprawnionym pozostaje merytorycznie
ihierarchicznie organ nadrzdny, nie za starosta, sprawujcy zwierzchnictwo (ale nie
subowe) nad powiatowymi subami, inspekcjami istraami. Ustawa osamorzdzie powiatowym oprcz dotychczas omwionych kompetencji starosty wzakresie zwierzchnictwa nad powiatowymi subami, inspekcjami istraami (dotyczcych
wpywu na obsad stanowisk) przewiduje rnego rodzaju instrumenty, suce koordynacji tych sub iokresowej oceny ich dziaalnoci. Do tego rodzaju uprawnie
zaliczy naley, wmyl postanowie art. 35 ust. 3 pkt 2 ustawy osamorzdzie powiatowym, zatwierdzanie przez starost programw dziaania powiatowych sub, inspekcji istray. Ponadto kierownicy powiatowych sub, inspekcji istray maj obowizek przedkadania radzie powiatu istarocie informacji ze swej dziaalnoci, jak
rwnie informacji ostanie porzdku ibezpieczestwa publicznego. Zgodnie zpostanowieniami przepisw szczeglnych informacje takie powinny by przedkadane
przynajmniej raz na rok (np. art. 14 ust. 1 ustawy oPastwowej Stray Poarnej).
Ustawa oPolicji natomiast stanowi, e komendanci Policji skadaj roczne sprawozdania ze swojej dziaalnoci (art. 10 ustawy oPolicji), atake informacje ostanie porzdku ibezpieczestwa publicznego waciwym wojewodom, starostom, wjtom (burmistrzom lub prezydentom miast), atake radom powiatu iradom gmin.
Wrazie zagroenia bezpieczestwa publicznego lub niebezpiecznego zakcenia porzdku publicznego, sprawozdania iinformacje skada si tym organom na kade ich
danie. Na podstawie informacji skadanych przez kierownikw powiatowych sub,
inspekcji istray, rada powiatu okrela m.in. istotne dla wsplnoty samorzdowej zagroenia bezpieczestwa iporzdku publicznego (art. 10 ust. 3 ustawy oPolicji).
Kolejne uprawnienia starosty to uzgadnianie wsplnych dziaa tych jednostek
na obszarze powiatu (art. 35 ust. 3 pkt 3) oraz kierowanie wsytuacjach szczeglnych
wsplnymi dziaaniami tych jednostek (art. 35 ust. 3 pkt 4). Wskazane przepisy s
rozwiniciem iuzupenieniem zwierzchnictwa organu administracji publicznej
iznajduj swoje urzeczywistnienie wszczeglnoci wstanach faktycznych regulowanych przez ustaw z18 kwietnia 2002 r. ostanie klski ywioowej (DzU nr 62,
poz. 558, zpn. zm.), gdzie starosta jest wskazany wrd podmiotw kierujcych
dziaaniami prowadzonymi wcelu zapobieenia skutkom klski ywioowej lub
wcelu ich usunicia (art. 8 pkt 2 iart. 10 ustawy). Ponadto uprawnieniem, wynikajcym zpostanowie ustawy osamorzdzie powiatowym, jakie przysuguje starocie,
jest zlecenie wuzasadnionych przypadkach przeprowadzenia kontroli (art. 35 ust. 3
pkt 5). Uprawnienie to uzupenia pozostae kompetencje starosty (wskazane wcyt.
art. 35 ust. 3) isuy sprawnej iefektywnej realizacji zada zzakresu porzdku
publicznego ibezpieczestwa obywateli. Odnosi si ono moe zarwno do dziaa koordynacyjnych starosty, jak idziaa zapobiegajcych lub usuwajcych skutki
zagroe bezpieczestwa iporzdku publicznego.
81

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
82
Nie sposb take pomin wrd kompetencji starosty wynikajcych zpostanowie przepisw szczeglnych, dotyczcych zwaszcza bezporedniego zagroenia bezpieczestwa, uprawnienia do wydania polecenia. Wtych bowiem stanach
faktycznych tj. bezporedniego zagroenia bezpieczestwa starocie przysuguj uprawnienia do wydania komendantom ipowiatowemu inspektorowi polecenia podjcia dziaa, zmierzajcych do usunicia zaistniaych zagroe (art. 11
ust. 1 ustawy oPolicji, art. 14 ust. 3 ustawy oPastwowej Stray Poarnej, art. 89c
ust. 1 Prawa budowlanego). Polecenie nie moe dotyczy wykonywania konkretnych czynnoci subowych ani okrela sposobu dziaania. Starosta ponosi wyczn odpowiedzialno za wydanie polecenia (dania), zzastrzeeniem, e za
sposb jego wykonania odpowiada waciwy powiatowy komendant lub inspektor.
Jest to konsekwencja wyej wskazanego uprawnienia, stanowi przejaw zwierzchnictwa isprawowania wadzy administracji publicznej. Polecenie podlega niezwocznemu wykonaniu. Zawarte wprzepisach regulacje wskazuj, e polecenie naruszajce prawo jest niewane. Oniewanoci wydanego polecenia rozstrzyga wojewoda
(art. 11 ust. 6 ustawy oPolicji, art. 14 ust. 8 ustawy oPastwowej Stray Poarnej,
art. 89c ust. 5 Prawa budowlanego).
Naley rwnie odnotowa fakt, e wcelu realizacji zada starosty wzakresie zwierzchnictwa nad powiatowymi subami, inspekcjami istraami oraz
zada okrelonych wustawach wzakresie porzdku publicznego ibezpieczestwa obywateli, wpowiatach tworzy si komisje bezpieczestwa iporzdku.
Maj one specjalny charakter jako instytucje oustawowym umocowaniu. Powoano je ustaw z27 lipca 2001 r. ozmianie ustawy oPolicji, ustawy odziaalnoci
ubezpieczeniowej, ustawy Prawo bankowe, ustawy osamorzdzie powiatowym
oraz ustawy Przepisy wprowadzajce ustawy reformujce administracj publiczn
(DzU nr 100, poz. 1084), ktra m.in. znowelizowaa ustaw osamorzdzie powiatowym poprzez dodanie przepisw art. 38a-38c, regulujcych tworzenie izasady
dziaania tych komisji.
Powysza ustawa przekazaa rwnie do wycznej waciwoci rady powiatu
uchwalanie powiatowego programu zapobiegania przestpczoci oraz ochrony
bezpieczestwa obywateli iporzdku publicznego (art. 12 pkt 9b ustawy osamorzdzie powiatowym). Rady powiatu ikomendanci powiatowi (miejscy) Policji byli
zobowizani do delegowania, astarostowie do powoania czonkw komisji bezpieczestwa iporzdku, nie pniej ni wterminie 3 miesicy od dnia wejcia wycie
ww. ustawy. Wtym samym czasie waciwy prokurator okrgowy by zobowizany
wskaza prokuratora okrgowego uczestniczcego wpracach komisji (data wejcia
ustawy wycie 19 padziernika 2001 r., ustawowy termin ustalenia skadu komisji 19 stycznia 2002 r.).

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Do zada komisji bezpieczestwa iporzdku naley:

1
2
3
4
5
6
ocena zagroe porzdku publicznego ibezpieczestwa obywateli na terenie

powiatu;
opiniowanie pracy Policji iinnych powiatowych sub, inspekcji istray, atake
jednostek organizacyjnych wykonujcych na terenie powiatu zadania zzakresu
porzdku publicznego ibezpieczestwa obywateli;
przygotowywanie projektu powiatowego programu zapobiegania przestpczoci
oraz porzdku publicznego ibezpieczestwa obywateli;
opiniowanie projektw innych programw wspdziaania Policji iinnych
powiatowych sub, inspekcji istray oraz jednostek organizacyjnych
wykonujcych na terenie powiatu zadania zzakresu porzdku publicznego
ibezpieczestwa obywateli;
opiniowanie projektu budetu powiatu wzakresie porzdku publicznego
ibezpieczestwa obywateli na terenie powiatu;
opiniowanie projektw aktw prawa miejscowego iinnych dokumentw
(wsprawach zwizanych zwykonywaniem zada, oktrych mowa wpunktach
1, 2 i4);
opiniowanie, zleconych przez starost, innych ni wymienione wpunktach
2 i4-6 zagadnie dotyczcych porzdku publicznego ibezpieczestwa
obywateli.
Ustawodawca okrela wic komisj przede wszystkim jako organ opiniodawczo-doradczy starosty. Niemniej naley zwrci szczegln uwag na zadanie komisji
nie majce takiego charakteru, dotyczce przygotowania projektu powiatowego
programu zapobiegania przestpczoci oraz porzdku publicznego ibezpieczestwa obywateli, ktry stanowi lokaln strategi bezpieczestwa. Wprzeciwiestwie
do innych programw wzakresie bezpieczestwa iporzdku publicznego realizowanych przez powiat, powiatowy program zapobiegania przestpczoci oraz
porzdku publicznego ibezpieczestwa obywateli uzyska moc ustawow, ajego
przygotowanie zostao zaliczone do podstawowych iobowizkowych zada komisji
bezpieczestwa iporzdku, natomiast jego przyjcie (uchwalenie) naley wycznie
do rady powiatu.
Wskad komisji bezpieczestwa iporzdku wchodz:
1
starosta jako przewodniczcy komisji;

2 dwch radnych delegowanych przez rad powiatu;
3 trzy osoby powoane przez starost spord osb wyrniajcych si wiedz
oproblemach bdcych przedmiotem prac komisji oraz cieszcych si wrd
miejscowej spoecznoci autorytetem izaufaniem publicznym, wszczeglnoci
83

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
84
przedstawicieli samorzdw gminnych, organizacji pozarzdowych,

pracownikw owiaty, atake instytucji zajmujcych si zwalczaniem zjawisk
patologii spoecznych izapobieganiem bezrobociu;
4 dwch przedstawicieli delegowanych przez komendanta powiatowego
(miejskiego) Policji, awprzypadku Warszawy delegowanych przez komendanta
stoecznego Policji.
Wpracach komisji uczestniczy take prokurator wskazany przez waciwego prokuratora okrgowego. Ponadto do udziau wpracach komisji starosta moe
powoa (zgosem doradczym) funkcjonariuszy ipracownikw innych ni Policja powiatowych sub, inspekcji istray oraz pracownikw innych organw administracji publicznej, wykonujcych zadania zzakresu porzdku publicznego ibezpieczestwa obywateli na terenie powiatu.
Kadencja czonkw komisji trwa 3 lata, przy czym czonkostwo wkomisji radnego ustaje zawsze zwyganiciem jego mandatu. Zwanych powodw mona
rwnie odwoa czonka komisji. Przewodniczcy komisji (starosta), wcelu
wykonania zada komisji, moe da od Policji oraz innych powiatowych sub,
inspekcji istray, atake od powiatowych igminnych jednostek organizacyjnych
wykonujcych zadania zzakresu porzdku publicznego ibezpieczestwa obywateli,
dokumentw iinformacji oich pracy, zwyjtkiem akt personalnych pracownikw
ifunkcjonariuszy, materiaw operacyjno-rozpoznawczych lub dochodzeniowoledczych oraz akt windywidualnych sprawach administracyjnych. Komisja, wykonujc swoje zadania, moe wsppracowa zsamorzdami gmin zterenu powiatu,
atake ze stowarzyszeniami, fundacjami, kocioami izwizkami wyznaniowymi
oraz innymi organizacjami iinstytucjami.
Ustawodawca uregulowa rwnie obowizek sprawozdawczoci zdziaalnoci
komisji. Nie pniej ni do koca stycznia nastpnego roku kalendarzowego starosta skada radzie powiatu sprawozdanie zdziaalnoci komisji za rok ubiegy. Sprawozdanie starosty ogasza si wwojewdzkim dzienniku urzdowym.
4.5.7. Przepisy porzdkowe stanowione przez organy gmin ipowiatw

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z2 kwietnia 1997 r. okrela, i rdami powszechnie obowizujcego prawa na obszarze dziaania organw, ktre je ustanowiy,
s akty prawa miejscowego. Zgodnie zistniejc praktyk oraz orzecznictwem Naczelnego Sdu Administracyjnego mona ustali, na podstawie przedmiotu normowania, pewne najistotniejsze grupy aktw prawa miejscowego. Jedn zkategorii tych
aktw s m.in. przepisy porzdkowe wydawane przez jednostki samorzdu lokalnego
(tj. gminy ipowiaty). Podstaw prawnych do wydawania przepisw porzdkowych,

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
stanowicych akty prawa miejscowego, naley szuka wustawach ustrojowych dotyczcych wskazanych jednostek samorzdu terytorialnego.
Itak, na podstawie art. 40 ust. 3 ustawy z8 marca 1990 r. osamorzdzie gminnym (DzU nr 142, poz. 1591, zpn. zm.) rada gminy wzakresie nieuregulowanym wodrbnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowizujcych moe wydawa przepisy porzdkowe, jeeli jest to niezbdne do ochrony
ycia lub zdrowia obywateli oraz do zapewnienia porzdku, spokoju ibezpieczestwa publicznego.
Przepisy porzdkowe mog przewidywa za ich naruszenie kar grzywny wymierzan wtrybie ina zasadach okrelonych wprawie owykroczeniach. S one
ustanawiane przez organ stanowicy gminy wdrodze uchway, jednake wprzypadku niecierpicym zwoki przepisy porzdkowe moe wyda rwnie wjt (burmistrz, prezydent miasta) wformie zarzdzenia. Ustawodawca sformuowa wymaganie, i takie zarzdzenie powinno zosta zatwierdzone na najbliszej sesji rady
gminy. Traci ono moc wrazie odmowy zatwierdzenia bd nieprzedstawienia do
zatwierdzenia na najbliszej sesji rady. Wprzypadku nieprzedstawienia do zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia zarzdzenia, rada gminy jest zobowizana do
okrelenia terminu utraty jego mocy obowizujcej. Ustawa obliguje wjta do przesania przepisw porzdkowych do wiadomoci wjtom ssiednich gmin istarocie powiatu, wktrym ley gmina, nastpnego dnia po ich ustanowieniu. Poza tym
obowizkiem organu wykonawczego gminy jest przekazanie wojewodzie aktw
ustanawiajcych przepisy porzdkowe wcigu 2 dni od ich ustanowienia.
Regulacje prawne obejmujce problematyk stanowienia przepisw porzdkowych przez organy powiatu precyzuje zkolei ustawa z5 czerwca 1998 r. osamorzdzie powiatowym (DzU z2001 r. nr 142, poz. 1592, zpn. zm.), ktra okrela zasady
itryb stanowienia powiatowych przepisw porzdkowych. Ustawodawca przewiduje,
i podobnie jak wprzypadku gmin wzakresie nieuregulowanym wodrbnych
ustawach lub innych przepisach powszechnie obowizujcych, rada powiatu moe
wydawa powiatowe przepisy porzdkowe, jeeli jest to niezbdne do ochrony ycia,
zdrowia lub mienia obywateli, ochrony rodowiska naturalnego albo zapewnienia
porzdku, spokoju ibezpieczestwa publicznego, jeli przyczyny te wystpuj na
obszarze wicej ni jednej gminy. Tym samym zakres spraw, ktre mog by uregulowane przez powiatowe przepisy porzdkowe, jest szerszy ni wprzypadku gmin.
Take powiatowe przepisy porzdkowe mog przewidywa za ich naruszenie kary
grzywny, wymierzane wtrybie ina zasadach okrelonych wprawie owykroczeniach.
Wwietle unormowa ustawy, rada powiatu stanowi przepisy porzdkowe
wformie uchway. Natomiast wprzypadkach niecierpicych zwoki, powysze przepisy porzdkowe moe wyda take zarzd powiatu, ale wtakim przypadku musz
85

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
86
one zosta obowizkowo zatwierdzone na najbliszej sesji rady powiatu. Wrazie

nieprzedoenia ich do zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia przez organ stanowicy trac moc. Rada powiatu jest zobowizana wtakiej sytuacji okreli termin
utraty ich mocy obowizujcej. Przepisy ustawy przewiduj konieczno przesyania
przez starost przepisw porzdkowych do wiadomoci organom wykonawczym
gmin pooonych na obszarze powiatu istarostom ssiednich powiatw nastpnego
dnia po ich ustanowieniu. Ustawodawca doprecyzowa, i przepisy porzdkowe jako
akty prawa miejscowego podpisuje niezwocznie po ich uchwaleniu przez organ
stanowicy przewodniczcy rady powiatu ikieruje je do publikacji.
Rwnie uchway organw powiatu wsprawie wydania przepisw porzdkowych
podlegaj przekazaniu przedstawicielowi Rady Ministrw wwojewdztwie wcigu
2 dni od ich podjcia. Zasady itryb ogaszania przepisw porzdkowych ustanowionych przez gminy oraz organy powiatw reguluj przepisy ustawy z20 lipca 2000 r.
oogaszaniu aktw normatywnych iniektrych innych aktw prawnych (DzU nr 62,
poz. 718, zpn. zm.). Wwietle art. 4 ust. 3 tej ustawy, przepisy porzdkowe wchodz wycie po upywie trzech dni od dnia ich ogoszenia. Jednake wuzasadnionych
przypadkach przepisy porzdkowe mog wchodzi wycie wterminie krtszym ni
trzy dni, ajeeli zwoka wwejciu wycie przepisw porzdkowych mogaby spowodowa nieodwracalne szkody albo powane zagroenia ycia, zdrowia lub mienia,
takie przepisy mog wej wycie zdniem ich ogoszenia.
Przepis art. 13 ustawy precyzuje, i wwojewdzkim dzienniku urzdowym ogasza si m.in. akty prawa miejscowego stanowione przez organ powiatu oraz organ
gminy, awic take przepisy porzdkowe obowizujce na obszarze danej jednostki
samorzdu terytorialnego. Poza tym przepisy porzdkowe ogasza si take wdrodze
obwieszcze oraz wsposb zwyczajowo przyjty na danym terenie lub wrodkach
masowego przekazu. Za dzie ogoszenia przepisw porzdkowych uwaa si dzie
wskazany wobwieszczeniu. Ogoszenie przepisw porzdkowych www. sposb nie
zwalnia zobowizku ich ogoszenia wwojewdzkim dzienniku urzdowym.
Ustanawiajc przepisy porzdkowe, waciwe organy powinny mie szczeglnie
na wzgldzie zagwarantowane prawa iwolnoci obywatelskie. Wszczeglnoci
prawodawca lokalny ma obowizek respektowania zasady proporcjonalnoci wodniesieniu do przewidywanych rodkw ograniczajcych te prawa iwolnoci tak, by
nie przekroczy pewnego stopnia uciliwoci, azwaszcza by nie naruszy proporcji
midzy stopniem ograniczenia uprawnie jednostki arang dbr chronionych (np.
nie powinien ogranicza wolnoci podejmowania iprowadzenia dziaalnoci gospodarczej poprzez wprowadzenie generalnego zakazu sprzeday okrelonych towarw
lub zakazu prowadzenia okrelonej dziaalnoci handlowej lub wytwrczej).
Przepisy porzdkowe pomylane s jako akty regulujce sytuacje nietypowe lub
majce charakter nadzwyczajny, azatem ich stanowienie wnagych przypadkach
powinno mie miejsce wsytuacjach wymagajcych natychmiastowej reakcji organu

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Blok kontrolny
gminy czy powiatu, co nie uzasadnia wszake pogldu, e mog by one wydawane
wycznie wnadzwyczajnych sytuacjach losowych, takich jak klska ywioowa, katastrofa czy epidemia. Ustawodawca nie upowani organw wsplnot terytorialnych do ustalania we wasnym zakresie kar za naruszenie przepisw porzdkowych,
ze wzgldu na konstytucyjne gwarancje praw obywatelskich, dlatego te mog one
jedynie okrela za ich przekroczenie kary grzywny przewidziane wprawie owykroczeniach. Wten sposb organy przekazuj adresatom uchway informacj oich sytuacji prawnej, np. na podstawie art. 54 Kodeksu wykrocze. Wprzypadku braku
wskazania przepisw prawa, na ktrych podstawie moe zosta wymierzona sankcja za niestosowanie si do norm porzdkowych, uzasadnione wydaje si stwierdzenie, i wten sposb waciwy organ dobrowolnie rezygnuje zsankcjonowania takich
przepisw wsytuacjach ich naruszania, co powoduje niemoliwo bezporedniego
orzekania okarze grzywny przewidzianej wKodeksie wykrocze. Ponadto, niezalenie od tego, czy przepisy porzdkowe zawieraj sankcj karn, czy te nie, obowizki
znich wynikajce podlegaj egzekucji wtrybie ina zasadach okrelonych wustawie
z17 czerwca 1966 r. opostpowaniu egzekucyjnym wadministracji (DzU z2002 r.
nr 110, poz. 968, zpn. zm.).
n! Blok kontrolny
Sowa kluczowe
prezydent RP Rada Ministrw prezes Rady Ministrw dziay administracji
rzdowej minister administracja publiczna samorzd terytorialny gmina
powiat starosta prezydent miasta wojewoda przepisy porzdkowe
Pytania
1
2
3
4
5
6
Wymie kompetencje prezydenta RP wzakresie bezpieczestwa wewntrznego.

Kto moe wydawa przepisy porzdkowe wterenie?
Jaki charakter maj zadania Kolegium do Spraw Sub Specjalnych przy RM?
Wktrym roku uchwalono tzw. ustawy policyjne?
Wymie dziay administracji rzdowej, ktrymi kieruje minister spraw
wewntrznych iadministracji.
Kto wchodzi wskad powiatowej komisji porzdku ibezpieczestwa
publicznego?
87

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
88
Wyspecjalizowane organy pastwowe podlege MSWiA
Rozdzia 5
Wyspecjalizowane organy pastwowe
podlege MSWiA
5.1. Policja
Wroku 1989 wPolsce, anastpnie winnych krajach Europy rodkowowschodniej
nastpiy gruntowne ina wskro rewolucyjne zmiany polityczno-ustrojowe igospodarcze. Wnowej sytuacji spoeczestwo polskie oczekiwao policji opiekuczej ihumanitarnej, dlatego te wustawie oPolicji z1990 r. zosta wyeksponowany obowizek
respektowania przez policjantw godnoci obywateli oraz przestrzegania iochrony
praw czowieka. Wzwizku zniechlubnymi dowiadczeniami zprzeszoci, autorzy
ustawy spowodowali powane ograniczenie uprawnie policjanta. Szczeglnie akcentowano funkcj policji jako instytucji uytecznoci publicznej, spolegliwego opiekuna.
Oczekiwania idce wtym kierunku wizay si zpodkrelaniem koniecznoci mocnego osadzenia izwizania policji ze rodowiskiem na najniszym poziomie zrejonem zamieszkania. Wzwizku ztym zdecydowano si na powoanie do ycia policji
lokalnej. Naley sdzi, e brutalno okazywana przez wiele lat wkontaktach milicjant obywatel braa si nie tylko zwyobcowania spoecznego, lecz take zpoczucia
saboci funkcjonariusza sub porzdkowych wobliczu powszednich zagroe.
Ustaw z6 kwietnia 1990 r. oPolicji (zwan dalej ustaw) rozwizano Milicj Obywatelsk iutworzono Policj umundurowan iuzbrojon formacj, suc spoeczestwu iprzeznaczon do ochrony bezpieczestwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczestwa iporzdku publicznego. Wustawie sprecyzowano zakres
zada nalecych do Policji, pozostawiajc jednak ich otwarty katalog. Wiele zada
szczegowych pozostawiono do bliszej regulacji przepisami szczeglnymi.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
Zaoeniem ustawy byo uregulowanie spraw Policji ipolicjantw wsposb

kompleksowy. Nadao to jej charakter aktu prawnego do zoonego, skadajcego si zdwch czci. Pierwsza to zesp unormowa dotyczcych organizacji
ifunkcjonowania Policji jako organu administracji pastwowej, realizujcego zadania pastwa wdziedzinie ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego. Wtym
zakresie ustawa bya aktem normatywnym ocharakterze ustrojowym. Druga cz
to zbir przepisw regulujcych status subowy policjanta. Wtej czci ustawa
jest tzw. pragmatyk subow, czyli aktem okrelajcym prawa iobowizki funkcjonariuszy Policji.
System organizacji Policji przedstawiono wustawie wdwch ujciach. Pierwsze to wprowadzenie podziau na tzw. rodzaje policji, do ktrych zaliczono policj
kryminaln, obejmujc suby: dochodzeniowo-ledcz, operacyjno-rozpoznawcz, techniki kryminalistycznej, techniki operacyjnej; policj ruchu drogowego
iprewencji; oddziay prewencji ipododdziay antyterrorystyczne; policj specjalistyczn, wtym kolejow, wodn ilotnicz. Wskad Policji wesza rwnie policja
lokalna. Policja lokalna dziki odcieniu od pracy operacyjno-rozpoznawczej
idochodzeniowo-ledczej oraz czciowemu, kompetencyjnemu ifinansowemu
zwizaniu zorganami samorzdu terytorialnego miaa wmoliwie najlepszy sposb suy spoecznociom lokalnym. Rwnoczenie, zgodnie zpostanowieniem
ustawy, organy samorzdu terytorialnego mogy uczestniczy wpokrywaniu kosztw funkcjonowania Policji lokalnej, ktra podobnie jak Policja finansowana
jest przede wszystkim zbudetu pastwa.
Drugie ujcie stanowi system organw Policji wzakresie terytorialnym. Na czele
stan komendant gwny Policji, bdcy centralnym organem administracji pastwowej, waciwym wsprawach ochrony bezpieczestwa obywateli oraz utrzymywania bezpieczestwa iporzdku publicznego, podlegym ministrowi spraw
wewntrznych. Wterenie realizacj tych zada powierzono komendantom: wojewdzkim, rejonowym oraz komisariatw Policji.
Podobnie jak wokresie przedwojennym, organy samorzdu terytorialnego
uzyskay wikszy ni dotychczas wpyw na Policj. Waciwe organy samorzdu
terytorialnego uzyskay prawo opiniowania, powoywania iodwoywania komendantw komisariatw. Waciwe organy samorzdu terytorialnego uzyskay rwnie prawo wystpowania do komendantw rejonowych zwnioskiem outworzenie
bd likwidacj waciwej jednostki Policji lokalnej, atake omianowanie iodwoywanie kierownikw takich posterunkw. Wsprawach zwizanych zorganizacj
wewntrzn iwykonywaniem zada Policji organy administracji oglnej isamorzdu terytorialnego uzyskay prawo dania od organw Policji wyjanie oraz
przywrcenia stanu zgodnego zporzdkiem prawnym.Wzakresie wykrywania
przestpstw icigania ich sprawcw uprawnienia te przyznano wycznie sdom
iprokuratorom.
89

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
90
Szczeglny charakter iznaczenie dla obywateli miay regulacje rozdziau 3.ustawy,

okrelajce bliej uprawnienia Policji wobec spoeczestwa wtrakcie wykonywania
ustawowych zada. Ustawodawca podzieli og czynnoci wykonywanych przez
Policj wcelu rozpoznawania, zapobiegania iwykrywania przestpstw iwykrocze
na czynnoci: operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-ledcze, administracyjnoporzdkowe oraz czynnoci wykonywane na polecenie sdu, prokuratora, organw
administracji pastwowej isamorzdu terytorialnego. Wdalszej czci okrelono
niezwykle wane zagadnienia, amianowicie uprawnienia policjantw przy wykonywaniu czynnoci subowych. Znalazy si tu wkolejnoci uprawnienia do: legitymowania, zatrzymywania, przeszukiwania osb oraz pomieszcze, dokonywania
kontroli osobistej oraz uprawnienie do dania niezbdnej pomocy od instytucji pastwowych, jednostek gospodarczych iobywateli. Osobno za sprecyzowano warunki
uycia rodkw przymusu bezporedniego ibroni palnej, zasady dokonywania kontroli korespondencji istosowania techniki operacyjnej. Przewidziano rwnie szczeglnego rodzaju uprawnienia na wypadek zagroenia bezpieczestwa publicznego
lub niebezpiecznego zakcenia porzdku publicznego. Zezwolono na uycie oddziaw ipododdziaw Policji jednoczenie zjednostkami si zbrojnych.
Wustawie wyeksponowano obowizek respektowania przez policjantw godnoci obywateli oraz przestrzegania iochrony praw czowieka (art. 14 ust.3). Jego
rozwinicie zawarto wkocowych postanowieniach rozdziau trzeciego.
Podkreli rwnie naley, e nowa ustawa oPolicji z 1990 r. nie tylko wyodrbnia Policj, nadaa jej wramach MSW pewn autonomi, ktra miaa sprzyja apolitycznoci, ale te nadaa administracji oglnej wiele uprawnie wobec Policji, nieznanych wokresie PRL.
Ustawa oPolicji od czasu jej uchwalenia bya wielokrotnie nowelizowana 1. Zmiany, ktre miay miejsce do 1995 r., nie wprowadzay jednak adnych zasadniczych
Zob. ustawa z 27 wrzenia 1991 r. ozasadach odpatnoci za leki iartykuy sanitarne (DzU nr 94,
poz. 422); ustawa z 16 padziernika 1991 r. ozmianie ustawy oPolicji oraz ustawy oUrzdzie Ochrony Pastwa
(DzU nr 107, poz. 461); ustawa z20 czerwca 1992 r. ouprawnieniach do bezpatnych iulgowych przejazdw
rodkami publicznego transportu zbiorowego (DzU nr 54, poz. 254); ustawa z 18lutego 1994 r. ozaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzdu Ochrony Pastwa, Stray Granicznej, Pastwowej Stray Poarnej iSuby Wiziennej oraz ich rodzin (DzU nr 53, poz. 214); ustawa z 1 grudnia 1994 r. ozasikach rodzinnych ipielgnacyjnych (DzU z1995 r. nr 4, poz. 17); ustawa z 23grudnia 1994 r. oksztatowaniu rodkw
na wynagrodzenia wpastwowej sferze budetowej (DzU z1995 r. nr 34, poz. 163); ustawa z 21 lipca 1995 r.
ozmianie ustaw: ourzdzie Ministra Spraw Wewntrznych, oPolicji, oUrzdzie Ochrony Pastwa, oStray
Granicznej oraz niektrych innych ustaw (DzU nr 104, poz. 515); ustawa z 25 kwietnia 1996 r. ozmianie
ustawy oPolicji oraz ustawy oUrzdzie Ochrony Pastwa (DzU nr 59, poz. 269); ustawa z8 sierpnia 1996 r.
ozmianie niektrych ustaw normujcych funkcjonowanie gospodarki iadministracji publicznej (DzU nr 106,
poz. 496); ustawa z 17lipca 1997 r. ozmianie ustawy oPolicji (DzU nr 80, poz. 499); ustawa z 29 sierpnia 1997 r.
ostraach gminnych (DzU nr 123, poz. 779); ustawa z 22 sierpnia 1997 r. obezpieczestwie imprez masowych (DzU nr 106, poz. 680); ustawa z6 czerwca 1997 r. Przepisy wprowadzajce Kodeks karny (DzU nr 88,
1

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
zmian wstrukturze organizacyjnej Policji. Ogromne znaczenie miaa natomiast

ustawa zmieniajca ustaw oPolicji z 21 lipca 1995 r. 2, ktra wesza wycie 12 padziernika 1995 r.
Przede wszystkim zlikwidowano policj lokaln. Regulacja prawna stray gminnych wustawie oPolicji od samego pocztku nie bya najszczliwszym rozwizaniem ispotykaa si ze suszn krytyk. Sama idea jednak bya dobra, oczym wiadczy choby liczba posterunkw utworzonych wniektrych regionach iowocne
wspdziaanie zPolicj 3. Zasadniczym mankamentem wkoncepcji policji lokalnej
byo ograniczenie jej do gmin wiejskich, czyli terenw, gdzie najbardziej potrzebni
s jednak wysoko wykwalifikowani policjanci, chocia ustawa bynajmniej nie zabraniaa tworzenia tego rodzaju sub wgminach miejskich. Po uchyleniu przepisw
opolicji lokalnej, jej koncepcj rozszerzono w1997 r. wustawie ostraach gminnych (ustawa z29 sierpnia 1997 r. oStraach Gminnych; DzU nr 123, poz. 779).
Przy powoywaniu iodwoywaniu komendantw wojewdzkich irejonowych
dodane zostao wymaganie zasignicia opinii sejmiku samorzdowego, oprcz
wymaganej dotychczas opinii wojewody. Przekazanie sejmikowi samorzdowemu
uprawnie do opiniowania stanowiska komendanta rejonowego spotkao si jednak ze suszn krytyk, gdy wsejmiku wikszo czonkw reprezentowaa teren,
na ktrym komendant rejonowy nie bdzie urzdowa, nie mogo wic by mowy
oadnej wsppracy znim ani moliwoci wpywania na jego dziaalno 4.
Istotne wswej wymowie zmiany dotyczyy treci art. 11 ustawy oPolicji. Przepis tego artykuu wswej dotychczasowej treci ogranicza upowanienie organw
administracji oglnej isamorzdu terytorialnego jedynie do moliwoci dania od
organw Policji wyjanie wsprawach zwizanych zorganizacj wewntrzn iwykonywaniem zada oraz przywrcenia stanu zgodnego zporzdkiem prawnym. Po
nowelizacji art. 11 otrzyma nastpujce brzmienie: Waciwe organy Policji na danie wojewody, wjta lub burmistrza (prezydenta) miasta, s obowizane do przywrcenia stanu zgodnego zporzdkiem prawnym lub podjcia dziaa zapobiegajcych
naruszeniu prawa.
poz. 554); ustawa z 6 lutego 1997 r. opowszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (DzU nr 28, poz. 153); ustawa
z24 lipca 1998 r. ozmianie niektrych ustaw okrelajcych kompetencje organw administracji publicznej
wzwizku zreform ustrojow pastwa (DzU nr 106, poz. 668); ustawa z4wrzenia 1997 r. odziaach
administracji rzdowej (DzU nr 141, poz. 943); ustawa z23 grudnia 1999 r. oksztatowaniu wynagrodze
wpastwowej sferze budetowej oraz zmianie niektrych ustaw (DzU nr 110, poz. 1255); ustawa z30 marca
2001 r. ozmianie ustawy obezpieczestwie imprez masowych iustawy oPolicji (DzU nr 41, poz. 465).
2
Ustawa z 21 lipca 1995 r. ozmianie ustaw: ourzdzie Ministra Spraw Wewntrznych, oPolicji, oUrzdzie Ochrony Pastwa, oStray Granicznej oraz niektrych innych ustaw (DzU nr 104, poz. 515).
3
Por. J. Czapska, J. Wjcikiewicz, Policja wspoeczestwie obywatelskim, Zakamycze 1999, s.46.
4
Por. J. Widacki, Ustrj iorganizacja Policji wPolsce oraz jej funkcje izadania wochronie porzdku
ibezpieczestwa, cz I, Reforma Policji, Warszawa 1998, s. 32.
91

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
92
Tak wic wojewodowie iorgany samorzdu terytorialnego uzyskali pene prawo

wydawania Policji polece istawiania przed ni zada praktycznie we wszystkich
sytuacjach, zarwno ju po naruszeniu porzdku prawnego (zobowizanie do
podejmowania dziaa represyjnych), jak iwsytuacjach, kiedy naruszenie prawa
mogo dopiero nastpi (zobowizanie do podejmowania dziaa prewencyjnych). Naley zatem podkreli, e zmiany wprowadzone ustaw z21 lipca 1995 r.
wistotny sposb rozszerzyy zakres uprawnie wojewody iorganw samorzdowych wobec Policji, zmieniajc zasadniczo dotychczasowy sposb podporzdkowania Policji wterenie, zbliajc go do modelu Policji Pastwowej zlat 1919-1939.
Wrozdziale 3. ustawy oPolicji, regulujcym zakres jej uprawnie, dokonano
rwnie kilku znaczcych zmian. Rozszerzono katalog uprawnie Policji, dodajc
uprawnienie do zatrzymywania osb pozbawionych wolnoci, ktre na podstawie
zezwolenia waciwego organu opuciy areszt ledczy albo zakad karny iwwyznaczonym czasie nie powrciy do niego, oraz uprawnienie do zwracania si do jednostek gospodarczych iorganizacji spoecznych, awnagych przypadkach rwnie do
kadej osoby, oudzielenie doranej pomocy, wramach obowizujcych przepisw
prawa. Wprowadzone zostay dwie nowe instytucje pracy operacyjnej: zakup kontrolowany (tzw. prowokacja policyjna) oraz przesyka kontrolowana (art. 19a-19b).
Wzakresie stosunku subowego policjantw dokonano take kilku zmian, jak
np. sprecyzowano wymagania stawiane kandydatowi do suby wPolicji 5, niektrekompetencje komendanta gwnego wzakresie okrelania warunkw penienia
suby przekazano ministrowi spraw wewntrznych 6.
Kolejna wana zmiana pozycji ustrojowej Policji dokonaa si na skutek wejcia
wycie ustawy z8 sierpnia 1996 r. oterenowych organach rzdowej administracji
oglnej (DzU z1996 r., nr 106, poz. 498). Ustawa ta bya konsekwencj przeprowadzanej wanie reformy rzdowego centrum. Poszerzya ona znacznie zadania
wojewody, stanowic, e wojewoda, jako przedstawiciel rzdu wterenie zapewnia
ikoordynuje wspdziaanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rzdowej isamorzdowej, dziaajcych na obszarze wojewdztwa wzakresie
zapobiegania zagroeniu ycia izdrowia ludzi, zagroe rodowiska, utrzymania
porzdku publicznego ibezpieczestwa pastwa, ochrony praw obywatelskich oraz
Zob. art. 25, art. 41 znowelizowane ustaw z 21 lipca 1995 r. ozmianie ustaw: ourzdzie Ministra
Spraw Wewntrznych, oPolicji, oUrzdzie Ochrony Pastwa, oStray Granicznej oraz niektrych innych
ustaw (DzU nr 104, poz. 515).
6
Zob. art. 25 ust. 3, art. 34, art. 36 ust. 4, znowelizowane ustaw z 21 lipca 1995 r. ozmianie ustaw:
ourzdzie Ministra Spraw Wewntrznych, oPolicji, oUrzdzie Ochrony Pastwa, oStray Granicznej oraz
niektrych innych ustaw (DzU nr 104, poz. 515); ustawa z 21 lipca 1995 r. ozmianie ustaw: ourzdzie Ministra Spraw Wewntrznych, oPolicji, oUrzdzie Ochrony Pastwa, oStray Granicznej oraz niektrych innych
ustaw (DzU nr 104, poz. 515).

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
zapobiegania klskom ywioowym, atake usuwania ich skutkw 7. Nastpio tu

zatem istotne wzmocnienie funkcjonalne pozycji wojewody, poniewa oprcz pierwotnego zapewnienia wspdziaania, ktre sytuowao wojewod jako animatora
dziaa innych podmiotw, wspomniana nowelizacja wprowadza dodatkowe okrelenie koordynowanie wspdziaania.
Od stycznia 1999 r. nastpio pewne osabienie pozycji ustrojowej Policji,
wzwizku zwprowadzeniem trjstopniowego podziau organw administracji
rzdowej isamorzdowej 8. Poszczeglne ustawy samorzdowe 9 na nowo okreliy
zakres zada spoczywajcych na organach poszczeglnych szczebli samorzdu.
Itak do kompetencji samorzdu gminnego przekazano wykonywanie zada oznaczeniu lokalnym wzakresie porzdku publicznego iochrony przeciwpoarowej10,
do kompetencji samorzdu powiatowego wykonywanie zada publicznych ocharakterze ponadgminnym wzakresie porzdku publicznego ibezpieczestwa obywateli, ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpoarowej, ochrony przed innymi
zagroeniami 11, ado kompetencji samorzdu wojewdzkiego wykonywanie
zada ocharakterze wojewdzkim wzakresie bezpieczestwa publicznego12. Rozrnienie to jest nader niejasne, gdy stwierdzenie, e zadania wykonywane przez
jednostki niszego szczebla nale do kompetencji jednostki szczebla wyszego
jeli maj ponadgminny czy ponadpowiatowy charakter jest zbyt nieprecyzyjne,
rodzce wpraktyce wiele wtpliwoci.
Konsekwencj zmian wzakresie organw administracji rzdowej isamorzdowej byo znowelizowanie ustawy oPolicji13. Stwierdzi mona, e przede wszystkim
do nowego podziau terytorialnego dostosowano rwnie odpowiednio struktur
organw Policji, wprowadzajc waciwe jednostki Policji na kadym szczeblu podziau terytorialnego komisariaty, komendy powiatowe, komendy wojewdzkie.
7
Zob. art. 10 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. oterenowych organach rzdowej administracji oglnej
wbrzmieniu ustalonym ustaw z8 lipca 1996 r. ozmianie ustawy oterenowych organach rzdowej administracji
oglnej (DzU nr 106, poz. 498).
8
Zob. ustawa z 24 lipca 1998 r. owprowadzeniu zasadniczego trjstopniowego podziau terytorialnego
pastwa (DzU nr 96, poz. 603 inr 104, poz. 656).
9
Ustawa z 5 czerwca 1998 r. osamorzdzie wojewdztwa (DzU nr 91, poz. 576 zpn. zm.), ustawa
z 5czerwca 1998 r. osamorzdzie powiatowym (DzU nr 91, poz. 578 zpn. zm.) oraz ustawa z 8marca 1990 r.
osamorzdzie gminnym (DzU z1996 r., nr 13, poz. 74 zpn. zm.).
10
Art. 6 i7 ust. 1 pkt 14 ustawy z 8 marca 1990 r. osamorzdzie gminnym (DzU z1996 r., nr 13, poz. 74
zpn. zm.).
11
Art. 4 ust. 1 pkt 15 i16 ustawy z 5 czerwca 1998 r. osamorzdzie powiatowym (DzU nr 91, poz.578
zpn. zm.).
12
Art. 14 ust. 1 pkt 14 ustawy z 5 czerwca 1998 r. osamorzdzie wojewdztwa (DzU nr 91, poz.576
zpn. zm.).
13
Art. 62 ustawy z 24 lipca 1998 r. ozmianie niektrych ustaw okrelajcych kompetencje organw
administracji publicznej wzwizku zreform ustrojow pastwa (DzU nr 106, poz. 668).
93

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
94
Wprowadzono take moliwo tworzenia rewirw dzielnicowych. Ustawa okrelia rwnie nowe zasady powoywania komendantw poszczeglnych jednostek
Policji, wprowadzajc nieznany dotychczas system konkursowy. Szerokie uprawnienia przyznano przy tym odpowiednim organom samorzdowym (delegowanie
przedstawicieli do komisji konkursowych, opiniowanie kandydatw na stanowisko
komendanta). Nastpia znaczna decentralizacja Policji, majca umoliwi jej skuteczniejsze dziaanie na szczeblu terenowym.
Zapocztkowane ustaw z21 lipca 1995 r. podporzdkowanie Policji terenowym
organom administracji zostao nadal utrzymane. Zasadnicze novum stanowio
jednak wczenie organw Policji do krgu podmiotw zespolonych zwojewod
istanowicych tym samym nadal pion organw administracji oglnej. Konsekwentnie zatem, zgodnie zart. 16-17 ustawy z13 padziernika 1998 r. Przepisy wprowadzajce ustawy reformujce administracj publiczn (DzU z1998 r., nr 133, poz.
872 zpn. zm.), dotychczasowe komendy rejonowe iwojewdzkie przeksztacone
zostay wjednostki organizacyjne, stanowice aparat pomocniczy odpowiednich
kierownikw zespolonych sub, czyli odpowiednio komendantw powiatowych
iwojewdzkich.
Istotn rwnie nowo wprowadzi art. 6 znowelizowanej ustawy oPolicji. Na
obszarze wojewdztwa organem administracji rzdowej waciwym wsprawach
ochrony bezpieczestwa ludzi oraz utrzymania bezpieczestwa publicznego
ustanowiono mianowicie wojewod. Naley jednoczenie zwrci uwag, e
znowu zmieniono przepisy regulujce kompetencje wojewody wstosunku do caej
administracji publicznej. Itak wrcono do pierwotnego okrelenia ozapewnieniu
wspdziaania wmiejsce wprowadzonego ustaw z8sierpnia 1996 r. zapewnienia ikoordynowania wspdziaania wszystkich jednostek administracji rzdowej isamorzdowej wsferze utrzymania bezpieczestwa iporzdku. Drugim
uprawnieniem przyznanym wojewodzie wobec wszystkich jednostek administracji
publicznej jest wystpujce tylko wsytuacjach nadzwyczajnych zagroe prawo
wydawania obowizujcych je polece 14.
Kapitalne znaczenie dla sprawnego zwalczania przestpczoci zorganizowanej
mia fakt tworzenia odrbnych policyjnych struktur organizacyjnych, ktre miay
zapewni skuteczno dziaania wtym zakresie. Ju wstyczniu 1994 r. powoano
wKomendzie Gwnej Policji Biuro do Walki zPrzestpczoci Zorganizowan.
Pocztkowo terenowe komrki tego Biura podlegay bezporednio KGP. Od lipca
1996 r. podporzdkowano je poszczeglnym komendom wojewdzkim Policji.
Wlutym 1997 r., opierajc si na dowiadczeniach policji krajw zachodnich, utworzono kolejne biuro do spraw narkotykw.
14
Zob. art. 15 i16 ustawy z 5 czerwca 1998 r. oadministracji rzdowej wwojewdztwie (DzU z2001 r.,
nr80, poz. 872 zpn. zm.).

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
Szczeglny charakter zada tych dwch pionw spowodowa potrzeb centralizacji ich dziaania iorganizacji. Struktury terenowe obydwu biur 1 grudnia 1998 r.
zostay podporzdkowane KGP.
Nowy etap wzwalczaniu przestpczoci zorganizowanej, coraz czciej majcej charakter mafijny, wyznaczyo utworzenie 15 kwietnia 2000 r. przez komendanta gwnego Policji za zgod ministra spraw wewntrznych iadministracji
Centralnego Biura ledczego, zwanego powszechnie polskim FBI. Wyznaczono
wwczas trzy gwne obszary zainteresowania: kryminalny (terror, materiay
wybuchowe, bro, haracze), narkotykowy (produkcja, handel, przemyt narkotykw)
iekonomiczny (korupcja, pranie brudnych pienidzy, afery bankowe, giedowe). We
wszystkich wojewdztwach utworzono terenowe zarzdy podporzdkowane bezporednio kierownictwu CB wKGP.
Po zmianach wustawie oPolicji z13 listopada 2002 r. (DzU z2002 r., nr 200, poz.
1688) zrezygnowano zinstytucji konkursu zudziaem przedstawicieli samorzdu
terytorialnego iwojewody, apozostawiono im jedynie prawo opiniowania kandydatw na stanowiska komendantw wojewdzkich ipowiatowych Policji. Jednak
tre opinii nie ma wpywu na decyzje personalne przeoonych policyjnych. Wrazie nieotrzymania opinii minister spraw wewntrznych iadministracji wwypadku
powoania komendantw wojewdzkich, akomendant wojewdzki komendantw
powiatowych moe obsadzi wakujce stanowisko po upywie 14 dni od dnia przedstawienia wniosku owydanie opinii. Jednoczenie system finansowania Policji uleg
recentralizacji. Odebrano komendantom powiatowym Policji samodzielno finansow, natomiast stworzono moliwo finansowania przez gminy ipowiaty:
1
2
dodatkowych sub penionych przez policjantw;

nagrd za osignicia wsubie dla policjantw waciwych miejscowo komend
powiatowych ikomisariatw, ktrzy realizowali zadania zzakresu suby
prewencyjnej.
rodki finansowe gmina lub powiat przekazuje na podstawie porozumienia

midzy organem wykonawczym gminy lub powiatu awaciwym komendantem
powiatowym Policji.
Zkolei wcelu realizacji zada starosty wdziedzinie zwierzchnictwa nad powiatowymi subami, inspekcjami istraami oraz zada zwizanych zporzdkiem ibezpieczestwem publicznym obywateli wpowiatach, utworzono Komisj Bezpieczestwa iPorzdku (art. 38a ustawy osamorzdzie powiatowym z5 czerwca 1998 r.).
Obecny system organizacyjny Policji uksztatowa si na pocztku lat 90. XX wieku na skutek przemian ustrojowych, ktre wtym czasie wystpiy wnaszym kraju.
Jego podstaw prawn jest ustawa oPolicji, oparta na zasadach wypracowanych
przez lata funkcjonowania organw ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego.
95

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
96
Zaoenia organizacyjne Policji najlepiej obrazuj zasady: praworzdnoci, hierarchicznego podporzdkowania, oparcia oglnej struktury organizacyjnej na
podziale terytorialnym pastwa, awreszcie wana zasada apolitycznoci.
Najoglniejsze dyrektywy dotyczce funkcjonowania wszystkich organw pastwowych wypywaj zpostanowie Konstytucji15. Taki wanie uniwersalny charakter ma zawarta wart. 7 zasada praworzdnoci, stanowica, e organy wadzy
publicznej wRzeczypospolitej Polskiej dziaaj na podstawie prawa iwgranicach
prawa. Wyraaj j wprost rwnie inne akty prawne zdziedziny prawa administracyjnego (np. art. 6 i7 kodeksu postpowania administracyjnego). Zasada praworzdnoci ma pene zastosowanie wsferze organizacji Policji. To wanie obowizujce prawo okrela cay system organizacyjny Policji, ksztatujc jej struktury
wzalenoci od zakresu naoonych zada.
Na stray przestrzegania prawa przez organy Policji stoj materialne iformalne
gwarancje praworzdnoci. Gwarancje materialne to wszystkie te instytucje prawa
stanowionego, ktre wyznaczaj sfer dziaania funkcjonariuszy Policji, atake okrelaj konstytucyjne prawa podmiotw zaangaowanych wochron bezpieczestwa
iporzdku publicznego. Natomiast gwarancje formalne wi si zfunkcjonowaniem waciwych organw pastwowych, sprawujcych rne formy kontroli inadzoru nad dziaalnoci Policji. Poniewa uprawnienia przyznane Policji wzwizku
zwykonywaniem jej zada s rozlege, proces kontroli jej dziaalnoci zarwno przez
organy wewntrzne wramach struktur policyjnych, jak izewntrzne, pozostajce
poza hierarchicznym podporzdkowaniem, jest niezmiernie wany.
Specyfik struktury organizacyjnej wsferze bezpieczestwa iporzdku publicznego jest cise podporzdkowanie organw niszego stopnia organom nadrzdnym podporzdkowanie hierarchiczne. Organizacja hierarchiczna to stan
wewntrznego zorganizowania Policji wsystemie podporzdkowania, atake wzajemnych uprawnie iobowizkw organw Policji oraz policjantw ipracownikw
Policji 16 . Otakiej zalenoci tych organw zadecydowa rodzaj wykonywanych
przez nie zada. Centralnym organem administracji rzdowej, waciwym wsprawach ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego, jest komendant gwny
Policji, podlegy Ministrowi Spraw Wewntrznych iAdministracji (art. 5 ustawy
oPolicji). Wstrukturze organw policyjnych komendant gwny jest usytuowany
na najwyszym szczeblu drabiny hierarchicznej, aprzez to, wrozumieniu przepisw opostpowaniu administracyjnym, wsprawach zwizanych zwykonywaniem
zada Policji jest on organem wyszego stopnia wstosunku do komendantw wojewdzkich ipowiatowych (rys. 3). Zwierzchnictwo komendanta gwnego daje mu
rwnie uprawnienie do tworzenia terenowych jednostek organizacyjnych Policji
Zob. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z2 kwietnia 1997 r. (DzU nr 78, poz. 483).
S. Powucha, Zagadnienia prawne organizacji ifunkcjonowania Policji, Szczytno 1995, s. 5.
15
16
KOMISARIATY (547)
KOMENDY POWIATOWE (270)

KOMENDY MIEJSKIE (65)
KOMENDY REJONOWE (7)
KOMENDY WOJEWDZKIE (16)

KOMENDA STOECZNA
POSTERUNKI (154)
POSTERUNKI (590)
KOMISARIATY
SPECJALISTYCZNE (17)
WYSZA SZKOA POLICJI
ODDZIAY PREWENCJI (12)

SAMODZIELNE
PODODDZIAY PREWENCJI (9)
KOMENDA GWNA
Wykres nr 3 Ukad hierarchiczny jednostek organizacyjnych Policji
SAMODZIELNE PODODDZIAY
ANTYTERRORYSTYCZNE (9)
SZKOY POLICYJNE (4)

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
97

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
98
(komend wojewdzkich, powiatowych, komisariatw) oraz do okrelania ich szczegowych zakresw dziaania (art. 7 ustawy oPolicji).
Konsekwencj hierarchicznego podporzdkowania Policji jest rwnie szczeglny charakter stosunku subowego, czcego policjanta zjego formacj. Powstaje on
wwyniku aktu mianowania. Cech charakterystyczn jest tu pena dyspozycyjno
funkcjonariusza, wynikajca zmonoci jednostronnego regulowania przez wadz
subow wszystkich najistotniejszych skadnikw treci stosunku subowego17.
Policja jest obecnie sub wyodrbnion organizacyjnie ifunkcjonalnie od
innych organw pastwa. Wraz zAgencj Bezpieczestwa Wewntrznego stanowi
system organw bezpieczestwa wewntrznego.
Kolejn zasad, na ktrej oparty jest system organizacyjny Policji, jest apolityczno suby. Zapewnia ona podporzdkowanie policjanta jedynie konstytucyjnie
okrelonym organom pastwowym isamorzdowym. Apolityczno moe by rozumiana wdwojaki sposb: wsko iszeroko. Zwykle sprowadza si jedynie do ograniczenia udziau objtych ni osb worganizacjach politycznych ispoecznych.
Moe jednak oznacza te cakowity zakaz przynaleenia do partii politycznych,
pozbawienie niektrych praw publicznych, zwaszcza praw wyborczych, prawa
do zrzeszania si, prawa do sprawowania kontroli spoecznej. Takie rygorystyczne
pojmowanie apolitycznoci suby wPolicji byo znane z ustawy z1919 r. Zkolei
wokresie PRL-u suba wmilicji nie podlegaa adnym tego typu ograniczeniom,
wrcz przeciwnie, charakterystyczne byo podporzdkowanie aparatowi politycznemu. Negatywn stron takiego ukadu stanowia dominacja zada ocharakterze
politycznym, co nie przysparzao oczywicie autorytetu ani Milicji Obywatelskiej,
ani jej funkcjonariuszom.
Analizujc obecne rozwizanie, mona stwierdzi, i ustawa oPolicji okrela
zasad apolitycznoci suby. Zakres apolitycznoci nie siga jednak tak daleko, jak
wokresie przedwojennym. Przepis art. 62 ustawy stanowi, e policjant nie moe
by czonkiem adnej partii politycznej. Zchwil przyjcia do suby ustaje jego
dotychczasowe czonkostwo wtej partii. Dziki temu nie ma mowy oinnych, nieformalnych ukadach podporzdkowa funkcjonariuszy.
Artyku 62 ust. 3 i4 ogranicza rwnie przynaleno policjantw do stowarzysze dziaajcych poza sub. Oprzynalenoci do stowarzysze krajowych jest
on zobowizany poinformowa przeoonego, natomiast wwypadku przynalenoci
17
Wdoktrynie prawa pracy przyjmuje si, e wsubach zmilitaryzowanych (Policja, wojskowa suba
zawodowa) penienie obowizkw zawodowych odbywa si na zasadzie stosunku subowego. Stosunek subowy
odrnia si od powszechnego stosunku pracy wanie ze wzgldu na peniejsze podporzdkowanie funkcjonariusza przeoonym, azwaszcza moliwo jednostronnego ksztatowania obowizkw subowych, pen dyspozycyjno, niedopuszczalno drogi sdowej podczas dochodzenia wszelkich roszcze. Zob. L. Florek, T. Zieliski,
Prawo pracy, Warszawa 1997, s. 69-70; J. Iwulski, W. Sanetra, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 1996, s. 23.
ZESP AUDYTU
WEWNTRZNEGO
BIURO MIDZYNARODOWEJ
WSPPRACY POLICJI
KRAJOWE CENTRUM
INFORMACJI KRYMINALNYCH
BIURO SPRAW
WEWNTRZNYCH
BIURO KONTROLI
BIURO OCHRONY INFORMACJI

NIEJAWNYCH
BIURO PRAWNE
BIURO KADR I SZKOLENIA
GABINET KGP
BIURO WYWIADU
KRYMINALNEGO
CENTRALNE LABORATORIUM
KRYMINALISTYCZNE
BIURO OPERACJI
ANTYTERRORYSTYCZNYCH
BIURO KRYMINALNE
CENTRALNE BIURO LEDCZE
ZASTPCA KGP
BIURO RUCHU DROGOWEGO
GWNY SZTAB POLICJI
BIURO PREWENCJI
PIERWSZY ZASTPCA KGP
KOMENDANT GWNY POLICJI
Wykres nr 4 Struktura organizacyjna Komendy Gwnej Policji w roku 2009
BIURO FINANSW
BIURO CZNOCI
I INFORMATYKI
BIURO LOGISTYKI POLICJI
ZASTPCA KGP

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
99

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
100
do organizacji istowarzysze zagranicznych albo midzynarodowych wymagane jest

uprzednie zezwolenie komendanta gwnego Policji lub upowanionego przez niego
przeoonego.
Apolityczno funkcjonariusza nie jest wic cakowita. Policjantowi przysuguje
wiele innych praw, np. prawa wyborcze. Zgodnie zart. 67 ustawy policjanci mog
zrzesza si wzwizku zawodowym Policji, lecz itutaj s ograniczenia, wypywajce zzasady apolitycznoci suby. WPolicji dziaa moe tylko jeden zwizek
zawodowy inie ma on prawa do strajku.
Przyjte wustawie rozwizania dotyczce apolitycznoci suby chroni policjantw wsposb dostateczny przed angaowaniem si wdziaalno polityczn.
Wiksze ograniczenia byyby nieuzasadnione, aponadto niezgodne zKonstytucj
gwarantujc rwno wszystkich obywateli. Zakres ogranicze musi by odpowiednio wywaony, tak aby zapewnia swobodne wykonywanie trudnych nieraz
obowizkw przez funkcjonariuszy Policji, ajednoczenie nie ogranicza niepotrzebnie ich praw jednostkowych, jakie gwarantuje Konstytucja.
Organizacja Policji jest przystosowana do oglnego podziau terytorialnego
pastwa. Mamy wic odpowiednie jednostki Policji na wszystkich szczeblach: na
szczeblu centralnym dziaa komendant gwny Policji, wojewdzkim komendant
wojewdzki, powiatowym komendant powiatowy, ana szczeblu gminy (miasta)
komendant komisariatu. Ponadto ustawa daje moliwo powoywania waciwych organw dla mniejszych jednostek rewirw dzielnicowych.
Podzia terytorialny pastwa nie jest jedynym ukadem, na ktrym opiera si
struktura organizacyjna Policji. Wynika ona rwnie zustawowych zada dotyczcych ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego. Zgodnie zart. 4 ustawy Policja
skada si znastpujcych rodzajw sub: kryminalnej, prewencyjnej oraz wspomagajcej dziaalno Policji wzakresie organizacyjnym, logistycznym itechnicznym.
Wskad Policji wchodzi rwnie policja sdowa oraz wyodrbnione oddziay prewencji ipododdziay antyterrorystyczne, atake zaplecze szkoleniowe Wysza Szkoa
Policji iszkoy policyjne. Komendant gwny Policji moe tworzy take jednostki badawczo-rozwojowe. Jest on przeoonym wszystkich funkcjonariuszy Policji.
Zadania komendanta gwnego maj rny charakter imog by sklasyfikowane
wkilku grupach. Pierwsza znich obejmuje uprawnienia dotyczce organizacji
wewntrznej poszczeglnych jednostek Policji.
Druga grupa zada komendanta gwnego Policji wie si zjego uprawnieniami personalnymi. Rozlege kompetencje wynikaj zfaktu, e jest on przeoonym wszystkich funkcjonariuszy Policji.
Komendant gwny Policji jest te organem odwoawczym zarwno od decyzji
wydanych wsferze zewntrznej (bro, amunicja, materiay wybuchowe), jak iaktw wydanych wsferze wewntrznej (np. odwoania od opinii). Do niego naley
rwnie: okrelenie metod iform wykonywania zada przez poszczeglne suby
ZASTPCA KOMENDANTA GWNEGO POLICJI
BIURO KOORDYNACJI SUBY PREWENCYJNEJ
BIURO CENTRALNY SZTAB POLICJI
BIURO PREZYDIALNE
BIURO PRAWNE
INSPEKTORAT KOMENDANTA GWNEGO

POLICJI
I ZASTPCA KOMENDANTA GWNEGO POLICJI
BIURO KOORDYNACJI SUBY KRYMINALNEJ
BIURO DO WALKI Z PRZESTPCZOCI

ZORGANIZOWAN
BIURO DO SPRAW NARKOTYKW
BIURO MIDZYNARODOWEJ WSPPRACY

POLICJI
CENTRALNE LABORATORIUM
KRYMINALISTYCZNE
WYDZIA INFORMACJI POLICYJNEJ
BIURO CZNOCI I INFORMATYKI
BIURO LOGISTYKI POLICJI
BIURO FINANSW
ZARZD SPRAW WEWNTRZNYCH

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
101

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
102
policyjne wzakresie nieobjtym innymi przepisami, wytyczenie szczegowych

zasad szkolenia policjantw istranikw gminnych, atake szczegowych warunkw bezpieczestwa ihigieny suby (art. 7 ustawy). Od 2001 r. do zada komendanta gwnego Policji naley gromadzenie, przetwarzanie iprzekazywanie informacji kryminalnych (art. 5 ustawy z6 lipca 2001 r. ogromadzeniu, przetwarzaniu
iprzekazywaniu informacji kryminalnych; DzU nr 110, poz. 1189 zpn. zm.).
Komendant gwny Policji od 1990 r. mia swoich zastpcw, cho pierwotnie
ustawa ich nie przewidywaa. Dopiero nowelizacja z1995 r. usuna t wyran luk
prawn. Ustawa jednak nie okrelia liczby zastpcw KGP (obecnie jest ich trzech).
Powouje ich minister spraw wewntrznych iadministracji na wniosek komendanta
gwnego Policji.
Zgodnie zart. 6f ustawy oPolicji Komenda Gwna Policji jest aparatem pomocniczym, zktrego pomoc komendant gwny realizuje zadania Policji dotyczce ochrony bezpieczestwa ludzi oraz utrzymania bezpieczestwa iporzdku
publicznego.
Organizacj Komendy Gwnej Policji wostatnim pitnastoleciu przedstawiono
na rysunkach 4 6.
Zgodnie zart. 6 ustawy oPolicji na obszarze wojewdztwa organami administracji rzdowej wsprawach ochrony bezpieczestwa ludzi oraz ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego s:
1
wojewoda, zpomoc komendanta wojewdzkiego Policji, dziaajcego

wjego imieniu, albo komendant wojewdzki Policji, dziaajcy wimieniu
wasnym wsprawach wykonywania czynnoci operacyjno-rozpoznawczych,
dochodzeniowo-ledczych iczynnoci zzakresu cigania wykrocze, atake
wsprawach wydawania indywidualnych aktw administracyjnych;
2 komendant powiatowy (miejski) Policji;
3 komendant komisariatu Policji.
Komendant wojewdzki oraz komendant powiatowy s przeoonymi wszystkich policjantw na terenie swojego dziaania (art. 6f). Terytorialny zasig dziaania
komendantw wojewdzkich ipowiatowych odpowiada podstawowemu podziaowi terytorialnemu, zwyjtkiem wojewdztwa mazowieckiego, na ktrego obszarze dziaa dwch komendantw wojewdzkich: waciwy dla tego wojewdztwa
zsiedzib wRadomiu oraz komendant stoeczny. Obszar dziaania komendanta
stoecznego obejmuje cz wojewdztwa mazowieckiego:
1
gmin miasto stoeczne Warszaw,

2 powiaty: grodziski, legionowski, miski, nowodworski, otwocki, piaseczyski,
pruszkowski, warszawski zachodni iwoomiski.
BIURO PREWENCJI
BIURO RUCHU DROGOWEGO
BIURO INFORMATYKI
BIURO PREZYDIALNE
BIURO OPERACYJNO-ROZPOZNAWCZE
BIURO DOCHODZENIOWO-LEDCZE
BIURO TECHNIKI OPERACYJNEJ
BIURO TECHNIKI KRYMINALISTYCZNEJ
BIURO ZAOPATRZENIA
BIURO FINANSW
BIURO CZNOCI
KWATERMISTRZ

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
103

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
104
Komendanta wojewdzkiego Policji powouje minister spraw wewntrznych

iadministracji na wniosek komendanta gwnego Policji zoony po zasigniciu
opinii wojewody (art. 6b ust. 1), awwypadku komendanta stoecznego prezydenta m. st. Warszawy.
Zastpcy komendanta wojewdzkiego s powoywani przez komendanta gwnego na wniosek komendanta wojewdzkiego Policji (art. 6b ust. 2).
Komendant wojewdzki wykonuje swoje zadania zpomoc komendy wojewdzkiej Policji (art. 6g). Komenda wojewdzka Policji jest aparatem pomocniczym,
zktrego pomoc komendant wojewdzki Policji, dziaajcy wimieniu wojewody
albo wasnym, realizuje na obszarze wojewdztwa okrelone wustawach iprzepisach wykonawczych, wydanych na ich podstawie, zadania Policji dotyczce ochrony
bezpieczestwa ludzi oraz utrzymania bezpieczestwa iporzdku publicznego18.
Komendanta powiatowego (miejskiego) Policji powouje komendant wojewdzki Policji po zasigniciu opinii starosty (art. 6c ust. 1). Kandydat na stanowisko komendanta powiatowego musi by oficerem Policji. Zastpcw komendanta
powiatowego powouje na jego wniosek komendant wojewdzki.
Po zmianie ustroju miasta stoecznego Warszawy w2002 r. na terenie stolicy
funkcjonuj komendanci rejonowi, ktrych obszar dziaania obejmuje kilka dzielnic. Powouje ich komendant stoeczny Policji po zasigniciu opinii prezydenta m.
st. Warszawy (art. 6c ust. 2).
Komendant powiatowy (miejski) wykonuje swoje zadania zpomoc komendy
powiatowej (miejskiej) Policji (art. 6g). Komenda jest aparatem pomocniczym,
dziki ktremu komendant realizuje na obszarze powiatu zadania Policji dotyczce ochrony bezpieczestwa ludzi oraz utrzymania bezpieczestwa iporzdku
publicznego, okrelone wustawach iprzepisach wykonawczych, wydanych na ich
podstawie19.
Najniszym ogniwem wsystemie terenowych organw Policji jest komendant
komisariatu Policji, ktrego powouje komendant powiatowy (miejski) po zasigniciu opinii waciwego terytorialnie wjta, burmistrza lub prezydenta miasta (art.
6d ust. 1). Zastpcw komendanta komisariatu powouje komendant powiatowy na
jego wniosek.
Komendant komisariatu wykonuje swoje zadania dotyczce ochrony bezpieczestwa ludzi oraz utrzymania bezpieczestwa iporzdku publicznego na wydzielonym przez waciwego komendanta wojewdzkiego obszarze za pomoc swojego
aparatu pomocniczego komisariatu 20.
18
Zarzdzenie nr 25 komendanta gwnego Policji z31 grudnia 2002 r. wsprawie szczegowych zasad
organizacji izakresu dziaania komend, komisariatw iinnych jednostek organizacyjnych Policji, 28.
19
Ibidem, 29.
20
Ibidem, 30.
SZTAB POLICJI
KOMRKA RUCHU
DROGOWEGO
KOMRKA POSTPOWA
ADMINISTRACYJNYCH
INSPEKTORAT KOMENDANTA
KOMRKA
KADR I SZKOLENIA
KOMRKA DS. OCHRONY

INFORMACJI NIEJAWNYCH
STANOWISKA SAMODZIELNE
(GWNY KSIGOWY, RADCA
PRAWNY, RZECZNIK PRASOWY)
KOMRKA ZARZDZANIA
JAKOCI
KOMRKA PREWENCJI
KOMRKA TECHNIKI
OPERACYJNEJ
KOMRKA DO WALKI
Z PRZESTPCZOCI
GOSPODARCZ
KOMRKA TRANSPORTU
KOMRKA INFORMATYKI
KOMRKA CZNOCI
KOMRKA GOSPODARKI
MATERIAOWO-TECHNICZNEJ
KOMRKA
DOCHODZENIOWO-LEDCZA
LABORATORIUM
KRYMINALISTYCZNE
KOMRKA FINANSOWA
ZASTPCA
KOMENDANTA WOJEWDZKIEGO POLICJI
KOMRKA KRYMINALNA
ZASTPCA
KOMRKA PREZYDIALNA
ZASTPCA
KOMENDANT WOJEWDZKI POLICJI
Wykres nr 7 Struktura organizacyjna Komendy Wojewdzkiej Policji

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
105

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
106
Ustawa oPolicji przewiduje rwnie tworzenie, wrazie potrzeby, przez komendanta wojewdzkiego Policji wporozumieniu zkomendantem gwnym specjalistycznych komisariatw Policji (kolejowych, wodnych, lotniczych iinnych).
Komendanta komisariatu specjalistycznego powouje iodwouje komendant wojewdzki Policji. Komendanci komisariatw specjalistycznych podlegaj waciwemu
terytorialnie komendantowi wojewdzkiemu Policji (art. 8).
Wskad struktury organizacyjnej Policji mog wchodzi jeszcze mniejsze jednostki. Komendant powiatowy (miejski) Policji na zasadach okrelonych przez
komendanta gwnego Policji moe tworzy rewiry dzielnicowych iposterunki
Policji (art. 8a). Wadny jest on rwnie mianowa izwolni ze stanowiska kierownika takiego rewiru oraz kierownika posterunku, wymaga to jednak zasignicia
opinii wjta (burmistrza lub prezydenta miasta), chyba e do wyraania opinii wtej
sprawie zosta upowaniony organ wykonawczy jednostki pomocniczej gminy.
Zgodnie zart. 4 ust. 2 ustawy oPolicji wskad tej instytucji wchodzi rwnie
policja sdowa. Szczegowy zakres jej zada izasady organizacji okrela Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych iAdministracji z2 lutego 1999 r. wsprawie
szczegowego zakresu zada izasad organizacji policji sdowej (DzU z1999 r., nr 12,
poz. 106).
Wedug 3 rozporzdzenia policja sdowa jest usytuowana wstrukturze organizacyjnej komend powiatowych Policji. Odpowiednie komrki organizacyjne mog
by jednak tworzone dla kilku sdw iprokuratur, jeeli jest to uzasadnione ich
usytuowaniem ipotrzeb zapewnienia skutecznoci dziaania. Kierownika komrki
organizacyjnej policji sdowej powouje iodwouje komendant wojewdzki Policji na wniosek komendanta powiatowego Policji, po uprzednim zasigniciu opinii
prezesw waciwych sdw apelacyjnych (okrgowych) lub prokuratorw apelacyjnych (okrgowych).
Do szczegowych zada policji sdowej naley:
1
2
3
4
5
6
ochrona bezpieczestwa iporzdku publicznego wbudynkach sdw oraz

prokuratur;
ochrona ycia izdrowia sdziw, prokuratorw oraz innych osb wczasie
wykonywania przez nich czynnoci wynikajcych zrealizacji zada wymiaru
sprawiedliwoci;
wykonywanie czynnoci procesowych, zlecanych przez sd lub prokuratora;
wykonywanie zarzdze porzdkowych sdu wydanych wcelu utrzymania
powagi sdu;
konwojowanie idoprowadzanie osb na polecenie sdw, prokuratorw
iwaciwych komendantw Policji;
ochrona pomieszcze wcelu uniemoliwienia samowolnego oddalenia
si osb tam umieszczonych, bezprawnego wtargnicia osb postronnych
KOMRKA ZAOPATRZENIA
I TRANSPORTU
KOMRKA CZNOCI
I INFORMATYKI
KOMRKA POLICJI SDOWEJ
KOMRKA FINANSOWA
SZTAB POLICJI
KOMRKA PREWENCJI
KOMRKA RUCHU
DROGOWEGO
KOMRKA DS. OCHRONY

INFORMACJI NIEJAWNYCH
(GWNY KSIGOWY, RADCA
PRAWNY, RZECZNIK PRASOWY)
KOMRKA KRYMINALNA
KOMRKA DO WALKI
Z PRZESTPCZOCI
GOSPODARCZ
KOMRKA
ZASTPCA
KOMENDANTA POWIATOWEGO POLICJI
KOMRKA
KADR I SZKOLENIA
INSPEKTORAT KOMENDANTA
KOMRKA PREZYDIALNA
ZASTPCA
KOMENDANTA POWIATOWEGO POLICJI
KOMENDANT POWIATOWY POLICJI
Wykres nr 8 Struktura organizacyjna Komendy Powiatowej (Miejskiej/Rejonowej) Policji

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
107

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
108
oraz zapobieenia innym zdarzeniom niebezpiecznym wskutkach dla

bezpieczestwa iporzdku publicznego albo zagraajcym uszkodzeniem
lub utrat chronionego mienia.
Policja sdowa podczas wykonywania swoich zada wspdziaa zpracownikami sdw iprokuratur, Sub Wizienn oraz specjalistycznymi uzbrojonymi
formacjami ochronnymi, realizujcymi fizyczn itechniczn ochron budynkw,
wktrych mieszcz si sdy iprokuratury.
Prezesi sdw okrgowych (apelacyjnych) iprokuratorzy okrgowi (apelacyjni)
kieruj do waciwego komendanta wojewdzkiego Policji wnioski iopinie dotyczce:
1
zagroe dla ycia izdrowia osb lub bezpieczestwa iporzdku publicznego

wsdach iprokuraturach;
2 wykonywania zada policji sdowej;
3 realizacji wspdziaania zpracownikami sdw iprokuratur, Sub Wizienn
oraz specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi;
4 powoania iodwoania kierownika komrki organizacyjnej policji sdowej.
Obecn organizacj wewntrzn terenowych jednostek organizacyjnych przedstawiono na rysunkach 7 9.
Ustawa oPolicji wart. 1 okrela podstawowe cele, do ktrych realizacji utworzona zostaa Policja. Jak stanowi ust. 1 tego przepisu, najoglniejszym inadrzdnym celem, jaki przywieca ma wszelkim dziaaniom policji, jest ochrona bezpieczestwa ludzi oraz utrzymywanie bezpieczestwa iporzdku publicznego.
Analizy tych poj dokonano wrozdziale 1. Wtym miejscu naley wic wskaza, i
do realizacji tak oznaczonego celu ustawa okrela wykaz szczegowych zada do
wypenienia przez policj.
Zgodnie zprzepisem art. 1 ust. 2 ustawy do podstawowych zada policji nale:
1
ochrona ycia izdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami

naruszajcymi te dobra;
2 ochrona bezpieczestwa iporzdku publicznego, wtym zapewnienie spokoju
wmiejscach publicznych oraz wrodkach publicznego transportu ikomunikacji
publicznej, wruchu drogowym ina wodach przeznaczonych do powszechnego
korzystania;
3 inicjowanie iorganizowanie dziaa majcych na celu zapobieganie popenianiu
przestpstw iwykrocze oraz zjawiskom kryminogennym iwspdziaanie
wtym zakresie zorganami pastwowymi, samorzdowymi iorganizacjami
spoecznymi;
4 wykrywanie przestpstw iwykrocze oraz ciganie ich sprawcw;
KOMRKA
KADR I SZKOLENIA
KOMRKA PREZYDIALNA
KOMRKA PREWENCJI
KOMENDANT KOMISARIATU POLICJI

ZASTPCY KOMENDANTA KOMISARIATU
Wykres nr 9 Struktura organizacyjna Komisariatu Policji
KOMRKA
KOMRKA KRYMINALNA

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
109

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
110
nadzr nad straami gminnymi (miejskimi), tworzonymi na podstawie ustawy

oraz nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi;
6 kontrola przestrzegania przepisw porzdkowych iadministracyjnych
zwizanych zdziaalnoci publiczn lub obowizujcych wmiejscach
publicznych;
7 wspdziaanie zpolicjami innych pastw oraz ich organizacjami
midzynarodowymi na podstawie umw iporozumie midzynarodowych
oraz odrbnych przepisw.
Przedstawione zadania policji s wic bardzo rozlege. Trzeba przy tym zauway, i zastosowane wustawie wyliczenie nie jest zbyt przejrzyste ikonsekwentne.
Niektre zzada krzyuj si zsob, czy wrcz nakadaj si na siebie, przez co
naruszona zostaa wewntrzna spjno ilogika takiego podziau 21. Cele ipodstawowe zadania policji zostay przemieszane zrodkami sucymi ich realizacji,
obok siebie bowiem ustawodawca umieci ochron bezpieczestwa iporzdku
publicznego, wykrywanie przestpstw oraz kontrol przestrzegania przepisw
porzdkowych iadministracyjnych.
Problematyka zada policji nie ley jedynie wsferze zainteresowa jednej dziedziny, ale rozkada si pomidzy kilka gazi prawa. Ustawa oPolicji nie normuje
caociowo zakresu zada Policji, cho oczywicie ustala naczelny cel, ktry ma
przywieca podejmowaniu jakichkolwiek dziaa, mianowicie ochron bezpieczestwa iporzdku publicznego. Przykadowo tylko wymienia najistotniejsze
zadania policji, ale wwielu przypadkach odsya do innych aktw prawnych bd te
takiego odesania naley domniemywa 22. Niezalenie jednak od tego, jakie przepisy s normatywn podstaw podejmowania konkretnych czynnoci, musi by
zachowana, cho niekoniecznie jako cel bezporedni, gwna zasada zart. 1 ust. 1
ustawy oPolicji.
Zadania policji sformuowane wart. 1 ust. 2 pkt 1 ustawy oPolicji ochrona
ycia izdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszajcymi
te dobra wynikaj bezporednio zart. 1 ust. 1 ustawy. Pomidzy obydwoma przepisami wystpuje jednak istotna rnica wokreleniu dbr podlegajcych ochronie.
Wustpie 1 ustawodawca mwi oglnie oochronie ludzi, czyli jak wykazano
wuwagach poprzedniego rozdziau ma na myli wszelkie dobra prawne, przynalene czowiekowi, awic iprawa osobiste, imajtkowe wnajszerszym znaczeniu.
Wustpie 2 pkt 1 natomiast nie wiadomo, dlaczego wymienia jedynie jako podlegajce ochronie ycie, zdrowie ludzi oraz mienie. Takie sformuowanie kategorii
Tak samo: S. Powucha, op. cit., s. 18; T. Hanausek, Ustawa oPolicji. Komentarz, Krakw 1996, s. 19.
Por. S. Powucha, op. cit., s. 17; R. Zakrzewski, Bezpieczestwo iporzdek publiczny wraz zindeksem
21
22
rzeczowym oraz wprowadzeniem, Warszawa 1997, s. 15.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
poszczeglnych dbr podlegajcych ochronie mona traktowa jedynie jako wyliczenie przykadowe 23.
Naley rwnie zauway, i wart. 1 ust. 2 pkt 1 ustawy oPolicji mwi si tylko
oochronie ycia, zdrowia imienia przed zamachami naruszajcymi, zczego mona
by wnioskowa, e ustawodawca nie obejmuje ju ochron groby realnego naruszenia tych dbr. Awic rwnie tu nie wymienia wyranie jako zadania policji
wszelkich form zapewnienia bezpieczestwa, co wynikaoby zbrzmienia przepisu ust. 1 tego artykuu. Ztego powodu rwnie okrelenie zawarte wust. 2 pkt 1
moemy traktowa tylko jako wyliczenie niepene ocharakterze przykadowym 23.
Zadania okrelone wart. 1 ust. 2 pkt 2 s natomiast prawidowo sformuowane.
Ustawodawca powtarza pojcie uyte wczeniej wust. 1, mianowicie stwierdza, e
zadaniem policji jest ochrona bezpieczestwa iporzdku publicznego. Wdalszej
czci wskazuje zadania ztego wanie zakresu: zapewnienie spokoju wmiejscach
publicznych, wrodkach publicznego transportu ikomunikacji publicznej, wruchu
drogowym ina wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania. Uycie
zaimka w tym wskazuje, i znowu mamy tu do czynienia jedynie zwyliczeniem
przykadowym.
Wartykule 1 ust. 2 pkt 3 ustawa oPolicji wymienia inicjowanie iorganizowanie dziaa, majcych na celu zapobieganie popenianiu przestpstw iwykrocze oraz zjawiskom kryminogennym. Szeroko pojte dziaania prewencyjne
maj rwnie bardzo due znaczenie wzwalczaniu przestpczoci, wiksze moe
nawet ni same dziaania represyjne, dlatego susznie ustawodawca wymienia je
na pierwszym miejscu. Naley podkreli, e ze spoecznego punktu widzenia
lepiej zapobiega inie dopuszcza do naruszenia stanu porzdku ibezpieczestwa
publicznego, anieli kara, gdy czsto wyrzdzone szkody mimo najlepszego
systemu oddziaywa represyjnych s ju itak nieodwracalne. Ustawa wic
wyrnia prewencj ipodnosi jej rang jako dziaania, ktre powinno by podejmowane wcelu zapobiegania popenieniu czynw zabronionych.
Womawianym zakresie ustawa zaleca policji wspprac zinnymi organami
samorzdowymi ispoecznymi. Wspdziaanie to moe wyraa si wsygnalizowaniu stwierdzonych nieprawidowoci, ktre umoliwiy popenienie przestpstw,
ale take moe polega na aktywnych, bezporednich inicjatywach, dotyczcych
np. dziaa uwiadamiajcych spoeczestwo lub sponsorowania przedsiwzi
sprzyjajcych profilaktyce24.
Wykrywanie przestpstw iwykrocze oraz ciganie ich sprawcw (art. 1 ust. 2
pkt 4) to jedno zpodstawowych zada policji. Naley je rozumie szerzej jako wykrywanie samych przestpstw iwykrocze oraz wykrywanie ich sprawcw. Nie mniej
Por. T. Hanausek, op. cit., s. 19.
Ibidem, s. 21.
23
24
111

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
112
wane jest rwnie ciganie sprawcw, czyli podejmowanie takich czynnoci, ktre
wkocowym efekcie doprowadz do tego, i wobec sprawcy zostan zastosowane
waciwe rodki represji.
Kolejnym zadaniem policji jest nadzr nad straami gminnymi (miejskimi)
oraz nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi (art. 1 ust. 2
pkt 5). Stra gminna moe by tworzona na podstawie ustawy z29 sierpnia 1997 r.
ostraach gminnych (DzU z1997 r., nr 123, poz. 779). Jest to samodzielna, umundurowana formacja powoana do ochrony porzdku publicznego na terenie gminy,
ktra spenia suebn funkcj wobec spoecznoci lokalnej, wykonujc swoje zadania zposzanowaniem godnoci ipraw obywatelskich. Specjalistyczne uzbrojone
formacje ochronne natomiast dziaaj na podstawie ustawy z22 sierpnia 1997 r.
oochronie osb imienia (DzU z1997 r., nr 114, poz. 740), as to uzbrojone iumundurowane zespoy pracownikw przedsibiorcw lub jednostek organizacyjnych,
powoane do ich ochrony, atake przedsibiorcy, ktrzy uzyskali koncesj na prowadzenie dziaalnoci gospodarczej wzakresie usug ochrony osb imienia, majcy
pozwolenie na bro na okaziciela, wydane na podstawie odrbnych przepisw.
Zarwno strae gminne (miejskie), jak ispecjalistyczne formacje ochronne
podlegaj nadzorowi waciwych organw Policji (komendanta gwnego Policji
iwaciwego terytorialnie komendanta wojewdzkiego Policji) wzakresie zasad
isposobw realizacji zada, sposobw uycia rodkw przymusu bezporedniego
lub broni palnej oraz posiadania niezbdnych kwalifikacji. Szczegowe kompetencje nadzorcze okrelaj jednak przepisy szczeglne. Problematyka ta bdzie przedmiotem szerszej analizy wdalszej czci pracy.
Wartykule 1 ust. 2 pkt 6 ustawy oPolicji wymieniono kontrol przestrzegania
przepisw porzdkowych iadministracyjnych, zwizanych zdziaalnoci publiczn lub obowizujcych wmiejscach publicznych. Wtym zakresie policja ma
do swojej dyspozycji rodki przewidziane wkodeksie postpowania administracyjnego, kodeksie wykrocze oraz kodeksie postpowania wsprawach owykroczenia.
Wreszcie art. 1 ust. 2 pkt 7 obejmuje zadania dotyczce wsppracy policji zpolicjami innych pastw oraz organizacjami midzynarodowymi, zajmujcymi si
ciganiem przestpstw (jak np. Interpol czy Europol). Wustawie oPolicji zadania
te s wyznaczone wsposb blankietowy, gdy zakres dziaa, ktre mog by podejmowane, normuj szczegowo umowy iporozumienia midzynarodowe. Zadania tu okrelone to przede wszystkim ochrona midzynarodowego bezpieczestwa
iporzdku.
Odrbnym iszczeglnie wanym zagadnieniem jest problematyka wsppracy
polskiej Policji zpolicyjnymi organizacjami midzynarodowymi. Na podstawie art.
1 ust. 2 pkt 7 ustawy oPolicji wspdziaanie zpolicjami innych pastw oraz ich organizacjami midzynarodowymi naley do podstawowych zada Policji. Wsppraca ta jest realizowana na podstawie umw iporozumie midzynarodowych

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
oraz innych odrbnych przepisw poprzez udzia wyznaczonych jednostek organizacyjnych Policji polskiej wmidzynarodowych organizacjach wsppracy policji.
Wprzypadku Interpolu (Midzynarodowej Organizacji Policji Kryminalnej)
nastpio jedynie reaktywowanie czonkostwa. Wwyniku uwarunkowa politycznych rzd polski w1952 r. zerwa wszelkie kontakty zInterpolem 25. Pierwsze kroki,
zmierzajce do ponownego przyjcia, zostay poczynione w1989 r. Ostatecznie
nastpio ono w1990 r. podczas Zgromadzenia Oglnego Interpolu wOttawie26.
Drug midzynarodow organizacj policyjn jest Europol. Polska przed przyjciem jej wpoczet czonkw Unii Europejskiej nie moga liczy na przystpienie
do Konwencji oEuropolu. Moga jednak nawiza znim oficjalne kontakty jako
kraj trzeci. Warunkiem nawizania formalnej wsppracy zEuropolem przez pastwa spoza Unii Europejskiej byo podpisanie stosownej umowy pomidzy przedstawicielem rzdu pastwa wnioskujcego onawizanie kontaktu adyrektorem
Europolu. Polska wraz zkrajami takimi, jak: Stany Zjednoczone, Bugaria, Wgry
wyrazia ch nawizania oficjalnych kontaktw zt organizacj. Konwencja nie
ograniczaa natomiast instytucjonalnych kontaktw inieformalnej wsppracy
wkonkretnych sprawach oraz wymiany informacji do celw prognostyczno-analitycznych, atake akredytacji oficera cznikowego. Umowa midzy rzdem RP
aEuropejskim Biurem Policji Europol owsppracy wzwalczaniu przestpczoci
zostaa podpisana 3 padziernika 2001 r. Dopiero wstpienie Polski do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. stanowio formaln podstaw rozpoczcia procedury ratyfikacji konwencji oEuropolu. Ostatecznie 1 listopada 2004 r. przystpienie polskiej
Policji do tej midzynarodowej organizacji policyjnej stao si faktem.
Polscy policjanci po 1990 r. brali te licznie udzia wwielu misjach pokojowych
organizowanych przez ONZ, OBWE iUni Europejsk wtych miejscach na wiecie, gdzie istniao realne zagroenie bezpieczestwa mieszkacw oraz destabilizacja sytuacji spoecznej imidzynarodowej. Wedug danych KGP z 2006 r. od 1992 r.
wtych operacjach wzio udzia okoo 1000 polskich policjantw. Podczas penienia
suby mier ponioso dwch policjantw, 18 zostao rannych.
Rwnie po 1990 r. Polska zawieraa bilateralne porozumienia zkilkunastoma
krajami wzakresie zwalczania przestpczoci iterroryzmu (zAustri, Belgi, Bugari, Chorwacj, Cyprem, Czechami, Finlandi, Francj, Holandi, Irlandi, Litw,
otw, Marokiem, Niemcami, Rosja, Rumuni, Sowacj, Stanami Zjednoczonymi
Ameryki Pnocnej, Tunezj, Turcj, Ukrain, Wgrami iWochami).
Wcelu prowadzenia bezporedniej wsppracy ikoordynacji wspdziaania
Policji iinnych organw iinstytucji RP, uprawnionych do zapobiegania izwalczania
25
Por. H. Kurta, Interpol, Warszawa 1976, s. 10 inast.

Por. A. Koweszko, Midzynarodowa wsppraca policyjna [w:] Polska Policja na drodze do Unii Europejskiej. Przewodnik dla funkcjonariuszy, red. B. Gralczyk, Warszawa 2000, s. 198 inast.
26
113

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
114
przestpczoci zzagranicznymi formacjami policyjnymi lub ich organizacjami

midzynarodowymi, zwaszcza wcelu wspomagania dziaalnoci wykrywczej
iprewencyjnej, w1998 r. wzwizku ze zmianami wstrukturze organizacyjnej
Komendy Gwnej Policji utworzono Biuro Midzynarodowej Wsppracy Policji.
Powstao ono zprzeksztacenia dotychczasowego Krajowego Biura Interpolu KGP.
Obecnie w ramach KGP nie ma wyodrbnionej komrki organizacyjnej zajmujcej
si wspprac midzynarodow.
Ze wzgldu na szczegln pozycj Policji wsystemie organw pastwa, ustawa
zezwala jej na stosowanie pewnych szczeglnych form dziaania podczas realizacji
zada zdziedziny ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego. Zadania te
wymagaj niekiedy podejmowania rodkw daleko bardziej wkraczajcych wsfer
praw iwolnoci obywatelskich, anieli klasyczne formy dziaania administracji.
Zachowanie obywateli niezgodne zobowizujcym porzdkiem prawnym, stwarzajce zagroenie dla bezpieczestwa iporzdku publicznego, wymaga bowiem
stosowania niezbdnych rodkw przymusu.
Wliteraturze rodki te przyjo si nazywa szczeglnymi uprawnieniami Policji27 bd szczeglnymi formami dziaania Policji 28. Naley jednak zaznaczy, e dla
Policji rodki te nie s ani szczeglnymi, ani te nietypowymi, awrcz przeciwnie,
korzysta ona znich wramach swojej podstawowej dziaalnoci. Ich szczeglny charakter wynika jedynie std, i nie mog one by wykorzystywane przez pozostae
organy administracji pastwa do wypeniania innych zada. Trzeba zatem podkreli, e szczeglne uprawnienia Policji s specyficznymi prawnymi formami jej
dziaania jako organu realizujcego zadania wsferze ochrony bezpieczestwa
iporzdku publicznego.
Wpewnych sytuacjach, okrelonych odrbnymi przepisami, niektre organy
administracji, zobowizane do ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego,
mog by upowanione do korzystania ztych samych uprawnie co Policja 29. Jednak
zawsze naley to wyranie podkreli rodki te maj zastosowanie tylko podczas
realizacji zada zdziedziny ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego.
Mona podzieli szczeglne uprawnienia Policji na dwie kategorie: podstawowe
ipomocnicze. Do pierwszej grupy zalicza si te, ktre wywouj bezporednie skutki
prawne, np. legitymowanie, zatrzymywanie, przeszukiwanie. Skuteczno ich uycia jest zapewniona moliwoci zastosowania rodkw przymusu bezporedniego.
27
E. Ura, Prawne formy imetody dziaania Policji, Zeszyty Naukowe UMCS 1995, nr 42.
S. Powucha, Zagadnienia prawne organizacji ifunkcjonowania Policji, Szczytno 1995, s. 40 inast.;
K. Rajchel, Porzdek ibezpieczestwo wruchu drogowym, Rzeszw 1979, s. 114 inast.; J. Zaborowski, Prawne
rodki zapewnienia bezpieczestwa iporzdku publicznego, Warszawa 1977, s. 44 inast.
29
Uprawnienia otakim charakterze maj np. Urzd Ochrony Pastwa, Stra Gminna, Stra Graniczna,
Inspekcja Celna, andarmeria Wojskowa.
28

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
Do drugiej grupy natomiast zalicza si rodki przymusu bezporedniego. Ich skuteczno nie jest zagwarantowana adnymi innymi rodkami, ajedynie moliwoci
stopniowania uycia rodkw przymusu bezporedniego.
Wsamej ustawie oPolicji wart. 1519 wymienia si nastpujce szczeglne
uprawnienia:
1
2
3
4
5
6
7
8
legitymowanie,
zatrzymywanie osb,
przeszukiwanie pomieszcze, osb irzeczy,
korzystanie zniezbdnej pomocy jednostek organizacyjnych iosb,
stosowanie rodkw przymusu bezporedniego (wtym rwnie broni),
kontrol korespondencji,
dokonanie zakupu kontrolowanego,
dokonanie przesyki niejawnie kontrolowanej.
Ustawa okrela rwnie, cho wnieco oglny sposb, podstawowe zasady stosowania tych rodkw wsferze ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego.
Niezwykle wana jest tu zasada wyraona wart. 15 ust. 6 ustawy, zgodnie zktr
rodki te powinny by wykorzystane wsposb moliwie najmniej naruszajcy
dobra osobiste osoby, wobec ktrej zostaj podjte.
Legitymowanie, zgodnie zart. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy oPolicji, jest czynnoci polegajc na ustaleniu bd sprawdzeniu tosamoci osoby (ewentualnie innych jej
danych osobowych) na podstawie posiadanych przez ni dokumentw osobistych.
Realizacja tej czynnoci powoduje chwilowe ograniczenie swobody obywatela 30.
rodek ten moe by zatem uyty wycznie wcelu stwierdzenia tosamoci osoby
iwycznie wsprawach dotyczcych ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego, awinnych tylko na podstawie wyranego upowanienia ustawowego.
Naley zwrci uwag, e ustalenie tosamoci osb jest niezbdne nie tylko
wdziaalnoci Policji. Wwielu sytuacjach organy administracji pastwowej mog
zaatwia indywidualne sprawy obywateli dopiero po ustaleniu ich tosamoci (np.
wydanie przesyki wurzdzie pocztowym, oddanie gosu wwyborach do organw
przedstawicielskich), nigdy jednak nie mog one stosowa rodkw przymusu bezporedniego. Konsekwencj wtych sytuacjach bdzie jedynie odmowa zaatwienia
sprawy. Czynnoci te zatem, cho rwnie prowadz do ustalenia tosamoci osoby,
nie s wic legitymowaniem 31.
30
Por. A. Osierda, J. Liszewski, Uprawnienia policjanta. Legitymowanie, zatrzymywanie, przeszukanie
iczynnoci zblione, korzystanie zpomocy [w:] Podrcznik policjanta, cz 2a, red. M. Goettel, Szczytno 1996, s. 5.
31
Por. J. Zaborowski, Prawne rodki zapewnienia bezpieczestwa iporzdku publicznego, Warszawa
1977, s. 46; S. Powucha, op. cit., s. 41.
115

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
116
Policjant ma prawo do legitymowania osb, gdy ustalenie ich tosamoci jest

niezbdne do wykonania czynnoci subowych, wszczeglnoci wcelu:
1
2
3
4
5
identyfikacji osoby podejrzanej opopenienie przestpstwa lub wykroczenia;

ustalenia wiadkw zdarzenia, powodujcego naruszenie bezpieczestwa
lub porzdku publicznego;
wykonania polecenia wydanego przez sd, prokuratora, organy administracji
rzdowej isamorzdu terytorialnego;
identyfikacji osb wskazanych przez pokrzywdzonych jako sprawcw
przestpstw lub wykrocze;
poszukiwania osb zaginionych lub ukrywajcych si przed organami cigania
albo wymiarem sprawiedliwoci 32.
Naley podkreli, e wwietle obowizujcych przepisw legitymowanie

zawsze musi by uzasadnione wzgldami ochrony bezpieczestwa obywateli
oraz bezpieczestwa iporzdku publicznego 33. Stosowanie tej formy dziaania
winnym celu jest niedopuszczalne.
Zatrzymanie jest rodkiem przymusu, ktry polega na krtkotrwaym pozbawieniu czowieka wolnoci, wszczeglnoci za na odebraniu zatrzymanemu
prawa swobody poruszania si, porozumiewania si bez zezwolenia zinnymi
osobami oraz przyjmowania lub przekazywania bez zezwolenia jakichkolwiek
przedmiotw. Narusza ono konstytucyjne prawo kadego czowieka do wolnoci,
dlatego moe by stosowane tylko wprzypadkach cile okrelonych ustaw ize
szczegln rozwag 34. Konstytucja wart. 41 ust. 3 ustala maksymalny czas zatrzymania. Nie moe on by duszy ni 48 godzin, chyba e osoba zatrzymana zostaa
przekazana do dyspozycji sdu, aiwwczas musi by zwolniona, jeeli wcigu 24
godzin sd nie dorczy postanowienia otymczasowym aresztowaniu.
Podstaw prawn zatrzymania okrela ustawa oPolicji, stanowic wart. 15 ust.
1 pkt 2, e policjanci, wykonujc czynnoci operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-ledcze iadministracyjno-porzdkowe, maj prawo zatrzymywania osb
wtrybie iprzypadkach okrelonych wprzepisach kodeksu postpowania karnego
iinnych ustaw.
Przeszukanie to czynno, ktrej celem jest wykrycie iujawnienie ladw przestpstwa, mogcych stanowi dowd wsprawie, albo odnalezienie iujcie osb
32
Zob. 3 Rozporzdzenia Rady Ministrw z17 wrzenia 1990 r. wsprawie trybu legitymowania, zatrzymywania osb, dokonywania kontroli osobistej oraz przegldania bagay isprawdzania adunku przez policjantw (DzU nr 70, poz. 409 zpn. zm.).
33
Zob. art. 15 ust. 1 wzw. zart. 1 ust. 2 ustawy oPolicji.
34
Por. J. Liszewski, A. Osierda, op. cit., s. 16.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
poszukiwanych, albo te odnalezienie przedmiotw, podlegajcych odebraniu.

Podobnie jak zatrzymanie, wistotny sposb narusza gwarantowane konstytucyjnie
prawa czowieka do nietykalnoci osobistej, nienaruszalnoci mieszka itajemnicy
korespondencji (zob. art. art. 49 i50 Konstytucji RP). Moe by zatem przeprowadzone tylko wprzypadkach wyranie okrelonych przez ustaw 35. Przeszukanie
jest czynnoci jednostronn uprawnionego organu ima charakter przymusowy.
Organ uprawniony moe jej dokona wkadej uzasadnionej sytuacji.
Ustawa oPolicji nie reguluje samodzielnie zasad prowadzenia przeszukania,
stanowi jedynie, e przeszukiwania osb ipomieszcze dokonuje si wtrybie iprzypadkach, okrelonych wprzepisach kodeksu postpowania karnego iinnych ustaw
(art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy oPolicji). Wprzepisach art. art. 220-236 kpk. rozrnia si
przeszukanie:
1
pomieszcze,
osb,
3 rzeczy.
2
Wkadej ztych trzech sytuacji policja moe dokonywa przeszukania tylko na

polecenie sdu lub prokuratora. Wwypadkach niecierpicych zwoki, jeeli polecenie nie mogo by wydane, prowadzi przeszukanie po okazaniu nakazu kierownika waciwej jednostki Policji lub legitymacji subowej, ztym jednak, e niezwocznie zwraca si do prokuratora ojego zatwierdzenie. Postanowienie wsprawie
zatwierdzenia czynnoci przeszukania powinno by dorczone wterminie 7 dni od
daty przeszukania (art. 220 3 wzw. zart. 217 3 kpk.).
Kolejnym szczeglnym uprawnieniem policji jest korzystanie zniezbdnej pomocy jednostek organizacyjnych iosb fizycznych. Ze wszystkich szczeglnych
uprawnie wnajmniejszym stopniu wkracza ono wsfer praw iwolnoci obywatelskich, poniewa wniewielkim zakresie, wporwnaniu zomwionymi poprzednio
formami dziaania Policji, ogranicza swobod iwolno osobist jednostki.
Artyku 15 ust. 1 pkt 6 upowania policj do dania niezbdnej pomocy od
instytucji pastwowych, organw administracji rzdowej isamorzdu terytorialnego oraz jednostek gospodarczych, prowadzcych dziaalno uytecznoci
publicznej. Powysze instytucje, organy ijednostki s obowizane do udzielenia tej
pomocy wzakresie obowizujcych przepisw prawa.
daniu pomocy zawsze odpowiada prawny obowizek jej udzielenia. Podmiot,
do ktrego takie danie skierowano, nie moe odmwi pomocy poza przypadkami
wyranie wskazanymi, czyli tylko wwczas, gdy jej udzielenie wykracza poza zakres
35
Por. J. Liszewski, A. Osierda, op. cit., s. 44.
117

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
118
jego dziaania albo wie si znaruszeniem prawa. Obowizek udzielenia pomocy

ciy na wymienionych wprzepisie tego artykuu instytucjach pastwowych. Termin instytucja pastwowa naley tu pojmowa szeroko, obejmujc nim wszelkie
pastwowe jednostki organizacyjne. Wydaje si jednak, e ze wzgldu na szczeglny
charakter zada niektrych instytucji pastwowych moe wystpi ograniczenie
wdaniu udzielenia przez nich pomocy. Dotyczy to bdzie zwaszcza pogotowia
ratunkowego, technicznego, stray poarnej ipodobnych sub ratowniczych wsytuacji, gdyby przychodzenie zpomoc miao zakci ich normalne funkcjonowanie36.
Skuteczno dziaa dotyczcych ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego wymaga przyznania Policji wpewnych sytuacjach takich uprawnie, ktre
znacznie mog narusza prawa iwolnoci obywateli. Naruszeniom dbr osobistych
zarwno jednostki, jak icaego spoeczestwa niekiedy mona przeciwdziaa
wycznie poprzez wywarcie fizycznej presji na czowieka, aeby udaremni jego
agresywne zachowanie. Dlatego te wyposaenie Policji wrodki przymusu bezporedniego jest konieczne do realizacji jej ustawowych zada.
Przymus bezporedni to czynnoci polegajce na fizycznym (siowym) oddziaywaniu na czowieka wcelu zmuszenia go do okrelonego zachowania si.
Istot wikszoci rodkw przymusu bezporedniego jest sprawienie dolegliwoci
fizycznej (blu, unieruchomienia koczyn itp.). Tym wanie rni si one od przymusu realizowanego wsposb poredni 37.
Jak wwypadku wszystkich uprawnie szczeglnych, tak iwwypadku przymusu
bezporedniego dziaania Policji wznacznym stopniu ingeruj wkonstytucyjnie
zagwarantowane prawa iwolnoci obywatelskie. Wtej sytuacji bdzie to naruszenie nietykalnoci osobistej jednostki. Aby dziaanie takie byo dopuszczalne,
musi mie oparcie wpostanowieniach ustawy iaktach wykonawczych wydanych
na jej podstawie.
Przesanki uycia przymusu bezporedniego okrelono wart. 16 ust. 2 ustawy
oPolicji. Policjanci mog stosowa rodki przymusu bezporedniego tylko wtedy,
kiedy jest to niezbdne do osignicia podporzdkowania si wydanym poleceniom. Zatem najpierw waciwy organ Policji lub funkcjonariusz Policji powinien
wyda polecenie, na podstawie odpowiednich przepisw prawa. Jeli jednostka,
do ktrej zostao ono skierowane, nie podporzdkowuje si ipostpuje wsposb
zagraajcy bezpieczestwu iporzdkowi publicznemu, to reakcj na takie zachowanie moe by uycie jednego ze rodkw przymusu. Ustawa nie mwi natomiast
ozasadach wyboru waciwego rodka, precyzuj to przepisy wykonawcze 38.
36
Por. S Powucha, op. cit., s. 47; M. Goettel, A. Osierda, Korzystanie przez Policj zpomocy [w:] Podrcznik policjanta, red. M. Goettel, Szczytno 1996, s. 63-64.
37
Por. M. Goettel, Policyjne rodki przymusu bezporedniego, Szczytno 1991, s. 7-8.
38
Por. Rozporzdzenie Rady Ministrw z17 wrzenia 1990 r. wsprawie okrelenia przypadkw oraz warunkw

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
Uycie rodka przymusu bezporedniego musi zawsze wynika zuzasadnionej

okolicznociami potrzeby (zagroenie bezpieczestwa iporzdku publicznego)
izmierza do osignicia okrelonego celu (podporzdkowanie wydanym poleceniom). Jeeli jest to konieczne do podporzdkowania si wydanym poleceniom, mog
by stosowane jednoczenie rne rodki przymusu bezporedniego 39. Zastosowanie
jakiegokolwiek rodka przymusu wymaga uprzedniego wezwania do zachowania
si zgodnego zprawem iostrzeenia ouyciu przymusu wrazie niepodporzdkowania. Od wezwania mona odstpi tylko wwczas, gdy zwoka groziaby niebezpieczestwem dla ycia lub zdrowia ludzkiego, atake zniszczeniem lub utrat mienia40.
Stopie natenia uytych rodkw przymusu powinien by jak najmniej dolegliwy,
zwaszcza nie moe powodowa uszkodzenia ciaa lub rozstroju zdrowia41. Wreszcie
rwnie wan zasad jest, aby stosowa przymus tylko wgranicach niezbdnych do
usunicia istniejcego zagroenia. Odstpuje si natomiast od stosowania rodkw
przymusu bezporedniego, gdy osoba podporzdkowaa si wydanym poleceniom42.
Swoiste zasady oglne obowizuj podczas uycia broni palnej, lecz zostan one
omwione cznie zproblematyk stosowania tego rodka.
Dozwolone rodki przymusu bezporedniego oraz przesanki ich stosowania
okrelaj art. 16 i17 ustawy oPolicji oraz dwa Rozporzdzenia Rady Ministrw:
z17 wrzenia 1990 r. wsprawie okrelenia przypadkw oraz warunkw isposobw
uycia przez policjantw rodkw przymusu bezporedniego (DzU z1990 r., nr 70,
poz. 410) oraz z19 lipca 2005 r. wsprawie szczegowych warunkw isposobu
postpowania przy uyciu broni palnej przez policjantw (DzU z2005 r., nr 135,
poz. 1132). Na podstawie wymienionych przepisw mona wyrni nastpujce
rodki przymusu bezporedniego:
1
2
3
4
5
6
fizyczne, techniczne ichemiczne rodki suce do obezwadniania bd

konwojowania osb oraz do zatrzymywania pojazdw;
paki subowe zwyke, szturmowe iwielofunkcyjne;
wodne rodki obezwadniajce;
psy ikonie subowe;
pociski niepenetracyjne miotane zbroni palnej;
bro paln.
isposobw uycia przez policjantw rodkw przymusu bezporedniego (DzU nr 70, poz. 410) oraz Rozporzdzenie Rady Ministrw z21 maja 1996 r. wsprawie szczegowych warunkw isposobu postpowania przy uyciu
broni palnej przez policjantw (DzU nr 63, poz. 296).
39
Rozporzdzenie Rady Ministrw z17 wrzenia 1990 r. wsprawie okrelenia przypadkw oraz warunkw isposobw uycia przez policjantw rodkw przymusu bezporedniego, 2 ust. 3 (DzU nr 70, poz. 410).
40
Ibidem, 1 ust 1.
41
Ibidem, 2 ust. 1.
42
Ibidem, 2 ust. 2.
119

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
120
Bro palna jest szczeglnym rodkiem przymusu bezporedniego. Wynika to

zsamego umiejscowienia przez ustawodawc zasad posugiwania si broni wodrbnym przepisie wart. 17 ustawy oPolicji, ktry szerzej reguluje problematyk
uywania broni palnej przez policj.
Przede wszystkim podkreli trzeba, i zgodnie zart. 17 ust. 1 ustawy moliwo uycia broni wystpuje dopiero wwczas, gdy inne rodki przymusu bezporedniego, wymienione wart. 16 ust. 1 ustawy, okazay si niewystarczajce
lub ich uycie, ze wzgldu na okolicznoci danego zdarzenia, nie jest moliwe.
Na podstawie przepisw ustawy oPolicji oraz rozporzdzenia Rady Ministrw
z19 lipca 2005 r. wsprawie szczegowych warunkw isposobu postpowania
przy uyciu broni palnej przez policjantw mona scharakteryzowa zasady uycia
broni palnej wsposb nastpujcy:
bro palna jest rodkiem ocharakterze wyjtkowym iostatecznym;
uycie broni powinno nastpowa wsposb jak najmniej wyrzdzajcy szkod
osobie, przeciwko ktrej jest uywana;
3 uycie broni nie moe zmierza do pozbawienia ycia osoby, wobec ktrej jest
stosowana;
4 uycie broni nie moe naraa na niebezpieczestwo utraty ycia lub
zdrowia innych osb;
5 wdziaaniach oddziaw ipododdziaw zwartych policji uycie broni palnej
moe nastpi tylko na rozkaz ich dowdcy43.
1
2
WPolsce wraz ze zmianami polityczno-prawnymi igospodarczymi lat 90. XX

wieku, otwarciem granic, wiksz swobod wkontaktach midzynarodowych nastpiy istotne zmiany przede wszystkim wsferze prawno-ustrojowej igospodarczej pastwa, ale rwnie zaobserwowa mona gbokie przeobraenia kulturowe ispoeczne. Wiele ztych zjawisk jest niewtpliwie korzystnych, zarwno dla caego pastwa,
jak idla poszczeglnych jednostek. Jednoczenie jednak mona byo zaobserwowa
nasilenie zachowa patologicznych, jak wzrost przestpczoci, wtym rwnie przestpczoci zorganizowanej. Pojawiy si zjawiska do tej pory niewystpujce, takie jak:
zabjstwa porachunkowe oraz na zlecenie, brutalna przemoc zuyciem broni palnej imateriaw wybuchowych, nielegalny obrt narkotykami, prowadzony na wielk skal przemyt towarw, midzynarodowy obrt kradzionymi samochodami, nielegalna migracja iprzemyt ludzi, pranie znacznych sum pienidzy pochodzcych
zdziaalnoci przestpczej. Przestpczo zorganizowana jest, niestety, coraz wiksz
plag wikszoci wspczesnych spoeczestw, take spoeczestwa polskiego.
43
Por. M. Goettel, op. cit., s. 25.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.1. Policja
Wwarunkach polskich przestpczo zorganizowana obejmuje przede wszystkim nastpujce sfery:

1
2
3
4
5
6
7
kradzie iprzemyt dzie sztuki, antykw, innych wartociowych dbr;

kradzie inielegalny obrt skradzionymi samochodami;
przestpczo zwizan zrodkami odurzajcymi;
piractwo towarowe na skal midzynarodow;
faszerstwo pienidzy iwprowadzanie ich do obiegu;
midzynarodowy nielegalny handel broni;
aferowe przestpstwa ekonomiczno-finansowe.
Policja wcelu zwalczania przestpczoci zorganizowanej take otrzymaa dodatkowe uprawnienia; chodzi tu zwaszcza omoliwo stosowania zakupu kontrolowanego, przesyki kontrolowanej, korzystania zpomocy informatorw.
Ustawa oPolicji wart. art. 19-19b przewiduje kilka rodkw, ktre wszczeglniejszy sposb mog suy zwalczaniu przestpczoci zorganizowanej. Nale do nich:
1
kontrola korespondencji,
zakup kontrolowany,
3 przesyka niejawnie kontrolowana.
2
Przepis art. 19 ustawy oPolicji reguluje zasady dokonywania kontroli korespondencji oraz rodkw technicznych, umoliwiajcych uzyskanie wsposb tajny informacji oraz utrwalanie dowodw wsferze czynnoci operacyjno-rozpoznawczych, awic wzakresie nieobjtym przepisami kodeksu postpowania karnego.
Ustawa ogranicza moliwo zastosowania omawianych wtym przepisie rodkw
do nastpujcych celw: zapobieenia lub wykrycia przestpstw umylnych, ciganych zoskarenia publicznego. Aby zwikszy skuteczno dziaa zapobiegawczych iwykrywczych Policji, warto byoby uzupeni te cele owykrycie sprawcw
iuzyskanie dowodw przestpstw.
Do nowo wprowadzonych rodkw naley natomiast zakup kontrolowany,
nazywany te niekiedy prowokacj policyjn. Instytucja ta stanowi kontratyp do
art. 235 kk., ktry to przepis uznaje za czyn bezprawny podstpne zabiegi, ktre
kieruj przeciwko okrelonej osobie ciganie oprzestpstwo, wykroczenie lub przewinienie dyscyplinarne. Nie ulega za wtpliwoci, e np. dokonanie wsposb niejawny nabycia przedmiotw pochodzcych zprzestpstwa ma na celu skierowanie
przeciwko okrelonej osobie cigania oprzestpstwo ipoprzez niejawno sposobu
dziaania jest podstpnym zabiegiem. Jednake na skutek zezwolenia zawartego
wart. 19a ustawy oPolicji, czyn taki wwarunkach okrelonych tym przepisem nie
121

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
122
stanowi przestpstwa, gdy cokolwiek jest wjakiejkolwiek ustawie dozwolone lub

nakazane, tym samym nie jest zakazane pod grob kary przez ustaw; wynika to
zsubsydiarnego charakteru ustawy karnej 44.
Wmyl art. 19a ustawy oPolicji wsprawach oprzestpstwa umylne:
1
2
3
6
7
przeciwko yciu, spowodowania cikiego uszkodzenia ciaa lub cikiego

rozstroju zdrowia oraz pozbawienia czowieka wolnoci wcelu wymuszenia
okupu lub zachowania okrelonego wart. 211 kk.;
przeciwko bezpieczestwu powszechnemu;
nielegalnego wytwarzania, posiadania lub obrotu broni, amunicj,
materiaami wybuchowymi, rodkami odurzajcymi lub psychotropowymi
oraz materiaami jdrowymi ipromieniotwrczymi;
gospodarcze, powodujce znaczn szkod majtkow przeciwko mieniu
znacznej wartoci lub skarbowe, polegajce na uszczupleniu podatku lub innej
nalenoci Skarbu Pastwa wznacznej wartoci;
przyjmowania lub wrczania korzyci majtkowej wwielkich rozmiarach
wzwizku zpenion funkcj publiczn lub zwizan ze szczegln
odpowiedzialnoci;
podrabiania, przerabiania pienidzy ipapierw wartociowych oraz puszczania
ich wobieg;
okrelone wart. 276 kk.,
czynnoci operacyjno-rozpoznawcze, zmierzajce do sprawdzenia uzyskanych

wczeniej wiarygodnych informacji oprzestpstwie oraz wykrycia sprawcw iuzyskania dowodw, mog polega na dokonaniu wsposb niejawny nabycia lub przejcia przedmiotw pochodzcych zprzestpstwa, ulegajcych przepadkowi, albo
ktrych wytwarzanie, posiadanie, przewoenie lub ktrymi obrt s zabronione,
atake przyjciu lub wrczeniu korzyci majtkowej.
Kolejnym znowo wprowadzonych rodkw pracy operacyjnej Policji jest tzw.
przesyka kontrolowana (art. 19b ustawy oPolicji), ktra polega na niejawnym
nadzorowaniu przemieszczania, przechowywania iobrotu przedmiotami przestpstwa. Ten rodek mone by zastosowany wcelu udokumentowania przestpstw:
1
nielegalnego wytwarzania, posiadania lub obrotu broni, amunicj,

materiaami wybuchowymi, rodkami odurzajcymi lub psychotropowymi
oraz materiaami jdrowymi ipromieniotwrczymi;
2 gospodarczych, powodujcych znaczn szkod majtkow, przeciwko mieniu
44
T. Hanausek, op. cit., s. 57.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.2. Stra Graniczna
znacznej wartoci lub skarbowych, polegajcych na uszczupleniu podatku

lub innej nalenoci Skarbu Pastwa wznacznej wartoci;
3 podrabiania, przerabiania pienidzy ipapierw wartociowych oraz puszczania
ich wobieg;
4 ciganych na mocy umw iporozumie midzynarodowych.
Przesyka kontrolowana moe by zastosowana take wcelu ustalenia tosamoci osb uczestniczcych wtych przestpstwach lub wcelu przejcia przedmiotw
przestpstwa. Korzystanie ztego rodka jest moliwe tylko wwczas, gdy nie stworzy
zagroenia dla ycia izdrowia ludzkiego. Podobnie jak wpoprzednich przypadkach,
minister spraw wewntrznych iadministracji zarzdza niejawnie nadzorowan
przesyk, informujc niezwocznie prokuratora generalnego, ktry moe nakaza
zaniechanie tych czynnoci.
5.2. Stra Graniczna

Uchwalone przez Sejm 12 padziernika 1990 r. ustawy oochronie granicy pastwowej io Stray Granicznej zobowizay ministra spraw wewntrznych do zorganizowania nowej uzbrojonej iumundurowanej formacji ochrony granic ikontroli ruchu
granicznego wmiejsce Wojsk Ochrony Pogranicza. Tote 16 maja 1991 r. utworzono
Stra Graniczn RP, ktrej powierzono nastpujce zadania:
1
ochron granicy pastwowej;

2 organizowanie ikontrolowanie ruchu granicznego;
3 wydawanie zezwole na przekraczanie granicy pastwowej, wtym wiz;
4 rozpoznawanie, zapobieganie iwykrywanie przestpstw iwykrocze oraz ciganie
ich sprawcw, wzakresie waciwoci Stray Granicznej, awszczeglnoci:
a przestpstw iwykrocze dotyczcych zgodnoci przekraczania granicy
pastwowej zprzepisami, zwizanych zjej oznakowaniem oraz dotyczcych
wiarygodnoci dokumentw uprawniajcych do przekraczania granicy
pastwowej,
b niektrych przestpstw skarbowych iwykrocze skarbowych,
c przestpstw iwykrocze pozostajcych wzwizku zprzekraczaniem
granicy pastwowej lub przemieszczaniem przez granic pastwow
towarw oraz wyrobw akcyzowych podlegajcych obowizkowi oznaczania
znakami akcyzy, jak rwnie przedmiotw okrelonych wprzepisach
obroni iamunicji, omateriaach wybuchowych, oochronie dbr kultury,
onarodowym zasobie archiwalnym, oprzeciwdziaaniu narkomanii oraz
oewidencji ludnoci idowodach osobistych;
123

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
124
przestpstw iwykrocze okrelonych wustawie z13 czerwca 2003 r.

ocudzoziemcach oraz ustawie z13 czerwca 2003 r. oudzielaniu
cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
e przestpstw przeciwko bezpieczestwu powszechnemu oraz przestpstw
przeciwko bezpieczestwu wkomunikacji, pozostajcych wzwizku
zkomunikacj lotnicz;
5 zapewnienie bezpieczestwa wkomunikacji midzynarodowej iporzdku
publicznego wzasigu terytorialnym przejcia granicznego, awzakresie
waciwoci Stray Granicznej take wstrefie nadgranicznej;
6 osadzanie iutrzymywanie znakw granicznych na ldzie oraz sporzdzanie,
aktualizacj iprzechowywanie granicznej dokumentacji geodezyjnej
ikartograficznej;
7 ochron nienaruszalnoci znakw iurzdze sucych do ochrony granicy
pastwowej;
8 gromadzenie iprzetwarzanie informacji zzakresu ochrony granicy pastwowej
ikontroli ruchu granicznego oraz udostpnianie ich waciwym organom
pastwowym;
9 nadzr nad eksploatacj polskich obszarw morskich oraz przestrzeganiem
przez statki przepisw obowizujcych na tych obszarach;
10 ochron granicy pastwowej wprzestrzeni powietrznej Rzeczypospolitej
Polskiej przez prowadzenie obserwacji statkw powietrznych iobiektw
latajcych, przelatujcych przez granic pastwow na maych wysokociach,
oraz informowanie otych przelotach waciwych jednostek Si Powietrznych
Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;
11 zapobieganie transportowaniu, bez zezwolenia wymaganego wmyl odrbnych
przepisw, przez granic pastwow odpadw, szkodliwych substancji
chemicznych oraz materiaw jdrowych ipromieniotwrczych, atake
zanieczyszczaniu wd granicznych;
12 zapobieganie przemieszczaniu, bez zezwolenia wymaganego wmyl odrbnych
przepisw przez granic pastwow rodkw odurzajcych isubstancji
psychotropowych oraz broni, amunicji imateriaw wybuchowych.
d
Stra Graniczna wzakresie ochrony granicy pastwowej ikontroli ruchu granicznego wspdziaa zkrajowymi podmiotami, m.in. zKrajowym Centrum Informacji Kryminalnych KGP oraz organami administracji rzdowej, jednostkami samorzdu terytorialnego oraz innymi pastwowymi jednostkami organizacyjnymi,
atake zpowodw oczywistych zorganami ochrony granic innych pastw.
Wcelu rozpoznawania, zapobiegania iwykrywania przestpstw iwykrocze
funkcjonariusze Stray Granicznej peni sub graniczn, prowadz dziaania
graniczne, wykonuj czynnoci operacyjno-rozpoznawcze iadministracyjno-

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.2. Stra Graniczna
-porzdkowe oraz prowadz postpowania przygotowawcze wedug przepisw

Kodeksu postpowania karnego, atake wykonuj czynnoci na polecenie sdu
iprokuratury oraz innych waciwych organw pastwowych.
Funkcjonariusze, wykonujc ustawowe zadania, s uprawnieni do:
1
dokonywania kontroli granicznej;

2 dokonywania kontroli osobistej, atake przegldania zawartoci bagay,
sprawdzania adunkw wportach ina dworcach oraz wrodkach komunikacji
lotniczej, drogowej, kolejowej iwodnej, wcelu wykluczenia moliwoci popenienia
przestpstw lub wykrocze, zwaszcza skierowanych przeciwko nienaruszalnoci
granicy pastwowej lub bezpieczestwu wkomunikacji midzynarodowej;
3 dokonywania kontroli bezpieczestwa wprzejciach granicznych oraz
wrodkach komunikacji lotniczej, drogowej, kolejowej iwodnej, wcelu
wykluczenia moliwoci popenienia przestpstw lub wykrocze, zwaszcza
skierowanych przeciwko nienaruszalnoci granicy pastwowej lub
bezpieczestwu wkomunikacji midzynarodowej;
4 penienia wart ochronnych na pokadzie statku powietrznego oraz stosowania
niezbdnych rodkw, cznie zuyciem rodkw przymusu bezporedniego
ibroni subowej, wcelu unieszkodliwienia osoby, ktra stanowi bezporednie
zagroenie bezpieczestwa lotu, zdrowia lub ycia pasaerw bd czonkw
zaogi;
5 wydawania wiz iinnych zezwole na przekroczenie granicy pastwowej na
podstawie odrbnych przepisw;
6 legitymowania lub ustalania winny sposb tosamoci osoby;
7 zatrzymywania osb wtrybie iprzypadkach okrelonych wprzepisach Kodeksu
postpowania karnego iinnych ustaw oraz doprowadzania ich do waciwego
organu Stray Granicznej, sdu lub prokuratury;
8 przeszukiwania osb, rzeczy, pomieszcze irodkw transportu wtrybie
iprzypadkach okrelonych wprzepisach Kodeksu postpowania karnego
iinnych ustaw;
9 nakadania grzywien wdrodze mandatu karnego za wykroczenia;
10 obserwowania irejestrowania, przy uyciu rodkw technicznych sucych
do rejestracji obrazu idwiku, zdarze na drogach oraz winnych miejscach
publicznych;
11 zatrzymywania pojazdw iwykonywania innych czynnoci zzakresu kontroli
ruchu drogowego wtrybie iprzypadkach okrelonych wustawie z20 czerwca
1997 r. Prawo oruchu drogowym (DzU z2005 r., nr 108, poz. 908, zpn. zm.);
12 zatrzymywania icofania zgranicy pastwowej do nadawcy szkodliwych
materiaw jdrowych ipromieniotwrczych, rodkw chemicznych
ibiologicznych, jak rwnie odpadw;
125

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
126
13 przebywania iporuszania si na gruntach bez uzyskiwania zgody ich
wacicieli lub uytkownikw oraz przechodzenia przez pola uprawne wczasie

bezporedniego pocigu, rwnie zuyciem psa subowego, jeeli nie ma
moliwoci korzystania zdrg;
14 dania niezbdnej pomocy od instytucji pastwowych, organw administracji
rzdowej isamorzdu terytorialnego oraz jednostek gospodarczych
prowadzcych dziaalno wzakresie uytecznoci publicznej; wymienione
instytucje, organy ijednostki obowizane s, wzakresie swojego dziaania, do
udzielenia tej pomocy, wzakresie obowizujcych przepisw prawa;
15 zwracania si oniezbdn pomoc do innych jednostek gospodarczych iorganizacji
spoecznych, jak rwnie zwracania si wnagych wypadkach do kadej osoby
oudzielenie doranej pomocy, wramach obowizujcych przepisw prawa.
Gdy wymagaj tego wzgldy obronnoci pastwa lub nienaruszalnoci granicy pastwowej, dowdcy jednostek pywajcych Stray Granicznej na morskich
wodach wewntrznych imorzu terytorialnym maj prawo:
1
wezwa statek do zmniejszenia prdkoci przepywu, zatrzymania si do

kontroli oraz zastosowania si do wskazanego kursu przepywu;
2 zatrzyma statek, sprawdzi dokumenty dotyczce statku iadunku,
wylegitymowa zaog statku oraz znajdujcych si na nim pasaerw, zbada
adunek iprzeszuka pomieszczenia statku, atake zatrzyma osob podejrzan
opopenienie przestpstwa;
3 zmusi statek do zawinicia do wskazanego portu, jeeli kapitan nie stosuje si
do wydanych polece.
Wporwnaniu ze swoim poprzednikiem WOP-em, ktry by bardziej formacj ocharakterze wojskowym, Stray Granicznej nadano status policji granicznej.
Szczeglnego znaczenia nabieraa wsppraca Stray zPolicj wdziedzinie zwalczania midzynarodowej przestpczoci zorganizowanej. Przyjty wPolsce model
sub granicznych wduym stopniu opiera si na wzorach niemieckich.
Centralnym organem administracji rzdowej waciwym wsprawach ochrony granicy pastwowej ikontroli ruchu granicznego jest komendant gwny Stray
Granicznej, podlegy ministrowi waciwemu do spraw wewntrznych.Komendanta
gwnego Stray Granicznej powouje iodwouje prezes Rady Ministrw na wniosek
ministra waciwego do spraw wewntrznych. Zastpcw komendanta gwnego
Stray Granicznej powouje iodwouje minister waciwy do spraw wewntrznych
na wniosek komendanta gwnego Stray Granicznej. Komendant gwny Stray
Granicznej jest przeoonym wszystkich funkcjonariuszy Stray Granicznej. Do zakresu dziaania komendanta gwnego Stray Granicznej naley wszczeglnoci:

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.2. Stra Graniczna
1
2
3
4
5
6
7
kierowanie prowadzonymi przez Stra Graniczn dziaaniami wzakresie

ochrony granicy pastwowej oraz kontroli ruchu granicznego;
analizowanie zagroe bezpieczestwa granicy pastwowej;
nadawanie regulaminw organizacyjnych komendom oddziaw
Stray Granicznej oraz jednostkom organizacyjnym Komendy Gwnej
Stray Granicznej, atake nadawanie statutw orodkom szkolenia Stray
Granicznej;
organizowanie iokrelanie zasad szkolenia zawodowego funkcjonariuszy
oraz pracownikw Stray Granicznej;
sprawowanie nadzoru nad terenowymi organami Stray Granicznej oraz
nad orodkami szkolenia Stray Granicznej;
udzia wprzygotowaniu projektu budetu pastwa wzakresie dotyczcym
Stray Granicznej, zgodnie zodrbnymi przepisami;
wspdziaanie wzakresie realizowanych zada zwaciwymi organami
pastwowymi, jednostkami samorzdu terytorialnego iorganizacjami
spoecznymi;
prowadzenie wsppracy midzynarodowej zorganami iinstytucjami
waciwymi wsprawach ochrony granic pastwowych.
Ustawa okrela te terytorialny zasig dziaania terenowych organw Stray

Granicznej oraz organizacj komend, stranic, granicznych placwek kontrolnych
idywizjonw. Urzdem komendanta gwnego jest Komenda Gwna SG. Terenowymi organami Stray Granicznej s:
1
2
komendanci oddziaw Stray Granicznej,

komendanci stranic granicznych, placwek kontrolnych idywizjonw SG.
Ponadto jednostkami organizacyjnymi podlegymi komendantowi gwnemu

zostay:
1
Centrum Szkolenia SG,

2 Centralny Orodek Szkolenia SG,
3 Orodek Tresury Psw Subowych SG.
Granica pastwa podlegajca ochronie liczya 3511 km ldowej linii granicznej
oraz 440 km granicy morskiej. Na granic ldow skaday si nastpujce odcinki
granic znaszymi ssiadami: zRosj 210 km, zLitw 104 km, zBiaorusi 418 km,
zUkrain 535 km, ze Sowacj 541 km, zCzechami 796 km, zNiemcami
467 km.
Zgodnie zrozporzdzeniem ministra spraw wewntrznych iadministracji z11 grudnia 2001 r. utworzono nastpujce oddziay SG:
127

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
128
Bieszczadzki Oddzia Stray Granicznej imienia gen. bryg. Tomasza

Gorzechowskiego zsiedzib wPrzemylu,
2 Karpacki Oddzia Stray Granicznej imienia 1. Puku Strzelcw Podhalaskich
zsiedzib wNowym Sczu,
3 Lubuski Oddzia Stray Granicznej zsiedzib wKronie Odrzaskim,
4 uycki Oddzia Stray Granicznej zsiedzib wLubaniu,
5 Morski Oddzia Stray Granicznej zsiedzib wGdasku,
6 Nadbuaski Oddzia Stray Granicznej imienia 27 Woyskiej Dywizji Armii
Krajowej zsiedzib wChemie,
7 Podlaski Oddzia Stray Granicznej imienia gen. dyw. Henryka Minkiewicza
zsiedzib wBiaymstoku,
8 Pomorski Oddzia Stray Granicznej zsiedzib wSzczecinie,
9 Sudecki Oddzia Stray Granicznej imienia Ziemi Kodzkiej zsiedzib
wKodzku,
10 lski Oddzia Stray Granicznej imienia Powstacw lskich zsiedzib
wRaciborzu,
11 Warmisko-Mazurski Oddzia Stray Granicznej zsiedzib wKtrzynie,
12 Nadwilaski Oddzia Stray Granicznej wWarszawie.
Sytuacja spoeczno-gospodarcza wkraju, zmiany polityczne na arenie midzynarodowej, aprzede wszystkim proces integracji Polski ze strukturami NATO
iUnii Europejskiej wymaga staego doskonalenia struktur idostosowania do zmieniajcych si potrzeb iwymaga. Po upadku PRL granica morska stracia dotychczasowe znaczenie dla bezpieczestwa pastwa. Zkolei wprowadzenie w1989 r.
zasad wolnego rynku wyciu gospodarczym spowodowao zagroenie przestpczoci przemytnicz, aupadek ZSRR ipowstanie wjego miejsce pastw narodowych uatwio masow inielegaln emigracj ludnoci krajw b. ZSRR oraz pastw
rodkowej Azji poprzez Polsk do krajw Europy zachodniej. Ostatnimi wyzwaniami dla Stray Granicznej jest wstpienie Polski do Unii Europejskiej oraz zagroenie terroryzmem. Po wczeniu 10 nowych czonkw do struktur Unii polska
granica wschodnia staa si jednoczenie wschodni rubie zjednoczonej Europy.
Dlatego te Unia, wspierajc materialnie ifinansowo polskie suby graniczne
icelne, oczekuje, i bd skutecznie isprawnie chroniy rynek unijny przed nielegalnie sprowadzanymi towarami oraz uniemoliwi migracj zkrajw azjatyckich.
Czonkostwo wNATO oraz poparcie rzdu polskiego dla polityki Stanw Zjednoczonych wwalce zmidzynarodowym terroryzmem spowodoway, i nasz kraj
moe sta si obiektem atakw terrorystycznych. Ztego powodu na Stray Granicznej spoczywa zadanie zapobieenia przenikaniu terrorystw na obszar Polski.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5.3. Biuro Ochrony Rzdu

Specyficzn formacj stanowic od pocztku istnienia integraln cz resortu
spraw wewntrznych jest Biuro Ochrony Rzdu. Jego pocztkw naley szuka
wokresie midzywojennym iwiza ztragiczn mierci pierwszego Prezydenta
odrodzonej Rzeczypospolitej 16 grudnia 1922 r. Jednake dopiero ptora roku pniej, 12 czerwca 1924 roku Minister Spraw Wewntrznych Zygmunt Hubner powoa brygad ochronn, ktrej zadaniem byo zapewnienie bezpieczestwa osobie
prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Wydzielono zniej Oddzia Zamkowy, zabezpieczajcy sta siedzib prezydenta. Brygada ta dziaaa na podstawie Instrukcji oprowadzeniu suby ochronnej, wydanej 29 lipca 1924 r. Wokresie powojennym dopiero po wydarzeniach 1956 r. wramach organizacji Ministerstwa Spraw
Wewntrznych wgrudniu 1956 r. utworzono Biuro Ochrony Rzdu jako samodzieln jednostk podporzdkowan bezporednio ministrowi spraw wewntrznych. Dyrektorem BOR-uzosta pk Jan Grecki. Funkcj t peni nieprzerwanie
do roku 1981.
Po wyborach parlamentarnych w1989 roku funkcjonariusze BOR-uod 1 sierpnia 1990 roku stali si onierzami, pozostajc nadal wstrukturze resortu spraw wewntrznych irealizujc zadania ochronne wobec najwyszych dostojnikw pastwa
iprzedstawicieli delegacji zagranicznych. Uchwalenie ustawy odziaach administracji rzdowej z4 wrzenia 1997 roku spowodowao konieczno podporzdkowania wszystkich jednostek wojskowych ministrowi obrony narodowej (DzU z2003 r.,
nr 159, poz. 1548). Rozpoczto wtedy prace legislacyjne zwizane zprawnym uregulowaniem statusu formacji. Od stycznia 2000 do marca 2001 r. Biuro Ochrony
Rzdu dziaao na podstawie ustawy z22 grudnia 1999 r. oczasowym podporzdkowaniu niektrych jednostek wojskowych. Wlutym 2001 r. zakoczono prace dotyczce unormowa prawnych iSejm 16 marca uchwali ustaw oBiurze Ochrony
Rzdu (DzU z2003 r., nr 27, poz. 298). Wedug niej BOR jest umundurowan, uzbrojon formacj, wykonujc zadania zzakresu ochrony osb, obiektw iurzdze.
Zgodnie zustaw do zada Biura Ochrony Rzdu naley ochrona:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

marszaka Sejmu,
marszaka Senatu,
prezesa Rady Ministrw,
wiceprezesa Rady Ministrw,
ministra waciwego do spraw wewntrznych,
ministra waciwego do spraw zagranicznych,
innych osb ze wzgldu na dobro pastwa,
byych prezydentw Rzeczypospolitej Polskiej,
129

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
130
10 delegacji zagranicznych przebywajcych na terenie Polski,

11 polskich przedstawicielstw dyplomatycznych,
12 obiektw iurzdze oszczeglnym znaczeniu.
Wzakresie swoich zada BOR wykonuje czynnoci administracyjno-porzdkowe oraz podejmuje dziaania profilaktyczne. Polegaj one na:
1
2
3
4
5
6
7
planowaniu zabezpieczenia osb, obiektw iurzdze,

rozpoznaniu ianalizie potencjalnego zagroenia,
zapobieganiu zagroeniom,
koordynacji dziaa ochronnych;
bezporedniej ochronie,
zabezpieczeniu obiektw iurzdze,
doskonaleniu metod pracy.
Nadal Biuro Ochrony Rzdu stanowi jednostk organizacyjn podleg ministrowi spraw wewntrznych iadministracji. Szefa BOR-upowouje iodwouje
Prezes Rady Ministrw na wniosek ministra waciwego do spraw wewntrznych. Zastpcw szefa BOR-u, na wniosek szefa BOR-u, powouje iodwouje
minister waciwy do spraw wewntrznych.
Szef BOR-ujest przeoonym wszystkich funkcjonariuszy oraz pracownikw

zatrudnionych wBiurze Ochrony Rzdu, wykonuje zadania bezporednio oraz przy
pomocy swoich zastpcw iszefw komrek organizacyjnych. Do jego kompetencji
naley:
1
organizowanie ochrony;
prowadzenie polityki kadrowej;
3 okrelanie oraz realizacja programu szkolenia funkcjonariuszy idoskonalenia
zawodowego pracownikw, atake zapewnianie im waciwych warunkw
itrybu szkolenia;
4 wspdziaanie zcentralnymi organami administracji rzdowej podlegymi
ministrowi waciwemu do spraw wewntrznych, jednostkami organizacyjnymi
podporzdkowanymi, podlegymi oraz nadzorowanymi przez ministra
waciwego do spraw wewntrznych lub ministra obrony narodowej oraz
innymi organami administracji rzdowej isamorzdu terytorialnego wzakresie
zada realizowanych przez BOR ite organy.
2
Zgodnie zprzepisami ustawy oochronie informacji niejawnych szczegowa

struktura organizacyjna Biura Ochrony Rzdu jest niejawna.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Funkcjonariuszom BOR-u wramach realizacji zada ochrony tzw. VIP-w przysuguj uprawnienia policyjne. Zgodnie zart. 13 wspomnianej ustawy maj oni
prawo:
1
2
3
wydawa polecenia osobom, ktrych zachowanie moe stworzy zagroenie

dla bezpieczestwa osb, obiektw iurzdze podlegajcych ochronie BOR-u,
awszczeglnoci wydawa polecenia:
a opuszczenia przez osoby miejsca, wktrym przebywanie moe stanowi
zagroenie dla realizacji zadania,
b zatrzymania pojazdu,
c usunicia pojazdu zmiejsca postoju;
legitymowa osoby wcelu ustalenia ich tosamoci;
zatrzymywa osoby stwarzajce wsposb oczywisty bezporednie zagroenie
dla ycia lub zdrowia ludzkiego oraz dla mienia, atake osoby wsposb racy
naruszajce porzdek publiczny;
dokonywa kontroli osobistej, atake przeglda zawarto bagay
isprawdza adunki ipomieszczenia, jeeli jest to niezbdne do zapewnienia
bezpieczestwa ochranianych osb, obiektw iurzdze;
da niezbdnej pomocy od instytucji pastwowych, organw administracji
rzdowej isamorzdu terytorialnego oraz jednostek gospodarczych
instytucje, organy ijednostki s obowizane, wzakresie swojego dziaania,
do udzielenia tej pomocy.
Wprzypadku niepodporzdkowania si poleceniom wydanym na podstawie

prawa, funkcjonariusze BOR-umog stosowa nastpujce rodki przymusu bezporedniego:
1
fizyczne, techniczne ichemiczne rodki suce do obezwadnienia bd

konwojowania osb oraz do zatrzymywania pojazdw;
2 paki subowe;
3 psy subowe.
Jeeli wymienione rodki okazayby si niewystarczajce lub jeeli ich uycie,
ze wzgldu na okolicznoci danego zdarzenia, nie jest moliwe, funkcjonariusz ma
prawo uycia broni palnej wycznie:
1
wcelu odparcia bezporedniego ibezprawnego zamachu na ycie, zdrowie

lub wolno funkcjonariusza lub innej osoby oraz wcelu przeciwdziaania
czynnociom zmierzajcym bezporednio do takiego zamachu;
131

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
132
5
6
przeciwko osobie niepodporzdkowujcej si wezwaniu do natychmiastowego

porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzdzia, ktrego uycie
moe zagrozi yciu, zdrowiu lub wolnoci funkcjonariusza albo innej
osoby;
przeciwko osobie, ktra usiuje bezprawnie, przemoc odebra bro paln
funkcjonariuszowi lub innej osobie uprawnionej do posiadania broni palnej,
objtej ochron BOR-u;
wcelu odparcia niebezpiecznego, bezporedniego gwatownego zamachu na
obiekty iurzdzenia objte ochron BOR-uoraz inne wane dla bezpieczestwa
lub obronnoci pastwa, na siedziby naczelnych organw wadzy, centralnych
organw administracji rzdowej;
wcelu odparcia zamachu na mienie, stwarzajcego jednoczenie bezporednie
zagroenie dla ycia, zdrowia lub wolnoci czowieka;
wbezporednim pocigu za osob, wobec ktrej uycie broni byo dopuszczalne
wprzypadkach, oktrych mowa wpunktach 1-4, albo za osob, wobec ktrej
istnieje uzasadnione podejrzenie popenienia zbrodni;
wcelu odparcia gwatownego, bezporedniego ibezprawnego zamachu na
konwj ochraniajcy osoby, dokumenty zawierajce informacje niejawne,
pienidze albo inne przedmioty wartociowe.
Wswojej dziaalnoci BOR na podstawie Rozporzdzenia Prezesa Rady Ministrw z20 czerwca 2002 r. korzysta zpomocy iinformacji uzyskanych wszczeglnoci przez: Policj, Agencj Bezpieczestwa Wewntrznego, Agencj Wywiadu,
Stra Graniczn, Sub Kontrwywiadu Wojskowego, Sub Wywiadu Wojskowego oraz andarmeri Wojskow wcelu:
1
wykonywania ustawowych zada, oktrych mowa wart. 2 ust. 1 ustawy

z16 marca 2001 r. oBiurze Ochrony Rzdu;
2 porwnania, czy posiadane informacje s kompletne iaktualne lub zgodne
ze stanem faktycznym.
5.4. Pastwowa Stra Poarna

Zproblematyk ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego cile wie si
rwnie ochrona przeciwpoarowa. Zgodnie zart. 1 ustawy z24 sierpnia 1991 r.
oochronie przeciwpoarowej (DzU z1991 r., nr 81, poz. 351) polega ona na realizacji
przedsiwzi majcych na celu ochron ycia, zdrowia, mienia lub rodowiska przed
poarem, klsk ywioow albo innym miejscowym zagroeniem poprzez zapobieganie powstawaniu irozprzestrzenianiu si poaru, klski ywioowej czy innego

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
miejscowego zagroenia, zapewnienie si irodkw do zwalczania poaru, klski

ywioowej lub innego miejscowego zagroenia, prowadzenie dziaa ratowniczych.
Dlatego te na podstawie wspomnianej ustawy stworzono krajowy system ratowniczo-ganiczy, majcy na celu ochron ycia, zdrowia, mienia lub rodowiska poprzez:
1
walk zpoarami lub innymi klskami ywioowymi,

2 ratownictwo techniczne,
3 ratownictwo chemiczne,
4 ratownictwo ekologiczne,
5 ratownictwo medyczne.
Minister waciwy do spraw wewntrznych odpowiada za realizacj polityki pastwa wzakresie ochrony przeciwpoarowej oraz peni nadzr nad funkcjonowaniem
krajowego systemu ratowniczo-ganiczego.
Wymienione zadania realizuj nastpujce jednostki ochrony przeciwpoarowej:
1
jednostki organizacyjne Pastwowej Stray Poarnej,

2 jednostki organizacyjne Wojskowej Ochrony Przeciwpoarowej,
3 zakadowa stra poarna,
4 zakadowa suba ratownicza,
5 gminna zawodowa stra poarna,
6 powiatowa (miejska) zawodowa stra poarna,
7 terenowa suba ratownicza,
8 ochotnicza stra poarna,
9 zwizek ochotniczych stray poarnych,
10 inne jednostki ratownicze.
Minister waciwy do spraw wewntrznych, aza jego zgod inni ministrowie, wojewodowie, organy jednostek samorzdu terytorialnego oraz instytucje, organizacje,
osoby prawne lub fizyczne mog tworzy, przeksztaca lub likwidowa zakadowe
strae poarne, zakadowe suby ratownicze, gminne (miejskie) albo powiatowe
(miejskie) zawodowe strae poarne, terenowe suby ratownicze lub inne jednostki
ratownicze, uwzgldniajc czstotliwo wystpowania poarw, klsk ywioowych
iinnych miejscowych zagroe oraz potrzeby wzakresie zapewnienia naleytej
ochrony przeciwpoarowej na danym terenie. Organizacj iszczegowe zasady
funkcjonowania zakadowej stray poarnej, zakadowej suby ratowniczej, gminnej zawodowej stray poarnej, terenowej suby ratowniczej oraz innych jednostek
ratowniczych okrelaj osoby prawne lub fizyczne je tworzce, wporozumieniu
zkomendantem wojewdzkim Pastwowej Stray Poarnej waciwym ze wzgldu
na teren dziaania ipod jego nadzorem.
133

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
134
Ochotnicza stra poarna izwizek ochotniczych stray poarnych funkcjonuj,

opierajc si na przepisach ustawy Prawo ostowarzyszeniach. S jednostkami
umundurowanymi, wyposaonymi wspecjalistyczny sprzt, przeznaczonymi
wszczeglnoci do walki zpoarami, klskami ywioowymi lub innymi miejscowymi zagroeniami.
Ochrona przeciwpoarowa zalicza si do zada wasnych samorzdu powiatowego igminnego. Do zada wasnych powiatu wzakresie ochrony przeciwpoarowej naley:
1
prowadzenie analiz iopracowywanie prognoz dotyczcych poarw, klsk

ywioowych oraz innych miejscowych zagroe;
2 prowadzenie analizy si irodkw krajowego systemu ratowniczo-ganiczego
na obszarze powiatu;
3 budowanie systemu koordynacji dziaa jednostek ochrony przeciwpoarowej
wchodzcych wskad krajowego systemu ratowniczo-ganiczego oraz
sub, inspekcji, stray iinnych podmiotw biorcych udzia wdziaaniach
ratowniczych na obszarze powiatu;
4 organizowanie systemu cznoci, alarmowania iwspdziaania midzy
podmiotami uczestniczcymi wdziaaniach ratowniczych na obszarze
powiatu.
Wzwizku ztym rada powiatu (miasta) przynajmniej raz wroku rozpatruje informacj komendanta powiatowego (miejskiego) Pastwowej Stray Poarnej ostanie bezpieczestwa powiatu (miasta na prawach powiatu) wzakresie ochrony przeciwpoarowej. Na polecenie starosty (prezydenta miasta) informacj tak waciwy
komendant jest obowizany skada wkadym czasie.Rada powiatu (miasta) na
podstawie uzyskanej informacji moe okreli, wdrodze uchway, kierunki dziaa zmierzajcych do usunicia istotnych dla wsplnoty samorzdowej zagroe
wzakresie ochrony przeciwpoarowej. Wprzypadku bezporedniego zagroenia
bezpieczestwa wsplnoty samorzdowej, wszczeglnoci ycia lub zdrowia, wjt
(burmistrz, prezydent miasta) lub starosta moe wyda komendantowi powiatowemu (miejskiemu) Pastwowej Stray Poarnej polecenie podjcia dziaa wzakresie waciwoci Pastwowej Stray Poarnej, zmierzajcych do usunicia tego
zagroenia.
Pastwowa Stra Poarna to zawodowa, umundurowana iwyposaona wspecjalistyczny sprzt formacja, przeznaczona do walki zpoarami, klskami ywioowymi iinnymi miejscowymi zagroeniami (art. 1 ust. 1 ustawy z24 sierpnia 1991 r.
oPastwowej Stray Poarnej; DzU nr 88, poz. 400).

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Do jej podstawowych zada naley:

1
2
3
4
5
6
rozpoznawanie poarowych iinnych miejscowych zagroe;

organizowanie iprowadzenie akcji ratowniczych wczasie poarw, klsk
ywioowych lub likwidacji miejscowych zagroe;
wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynnoci ratowniczych
podczas klsk ywioowych lub likwidacji miejscowych zagroe przez inne
suby ratownicze;
ksztacenie kadr na potrzeby Pastwowej Stray Poarnej iinnych jednostek
ochrony przeciwpoarowej oraz powszechnego systemu ochrony ludnoci;
nadzr nad przestrzeganiem przepisw przeciwpoarowych;
prowadzenie prac naukowo-badawczych wzakresie ochrony przeciwpoarowej
oraz ochrony ludnoci.
Centralnym organem administracji rzdowej wsprawach organizacji krajowego

systemu ratowniczo-ganiczego oraz ochrony przeciwpoarowej jest komendant
gwny Pastwowej Stray Poarnej, powoywany spord oficerw Pastwowej
Stray Poarnej iodwoywany przez prezesa Rady Ministrw, na wniosek ministra
waciwego do spraw wewntrznych. Zkolei zastpcw komendanta gwnego
Pastwowej Stray Poarnej powouje spord oficerw Pastwowej Stray Poarnej iodwouje minister waciwy do spraw wewntrznych, na wniosek komendanta
gwnego Pastwowej Stray Poarnej.Do zada komendanta gwnego PSP
naley:
1
2
kierowanie prac Komendy Gwnej Pastwowej Stray Poarnej;

kierowanie krajowym systemem ratowniczo-ganiczym, awszczeglnoci:
a dysponowanie podmiotami krajowego systemu ratowniczo-ganiczego
na obszarze kraju poprzez swoje stanowisko kierowania,
b ustalanie zbiorczego planu sieci podmiotw krajowego systemu ratowniczo-ganiczego,
c ustalanie planu rozmieszczania na obszarze kraju sprztu specjalistycznego
wramach krajowego systemu ratowniczo-ganiczego,
d dysponowanie odwodami operacyjnymi ikierowanie ich siami,
e dowodzenie dziaaniami ratowniczymi, ktrych rozmiary lub zasig
przekraczaj moliwoci si ratowniczych wojewdztwa,
f organizowanie centralnego odwodu operacyjnego oraz przeprowadzanie
inspekcji gotowoci operacyjnej podmiotw krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, ktrych siy irodki tworz centralny odwd operacyjny,
g analizowanie dziaa ratowniczych prowadzonych przez podmioty
krajowego systemu ratowniczo-ganiczego,
135

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
136
ustalanie sposobu przeprowadzania inspekcji gotowoci operacyjnej

podmiotw krajowego systemu ratowniczo-ganiczego;
3 analizowanie zagroe poarowych iinnych miejscowych zagroe;
4 inicjowanie przedsiwzi oraz prac naukowo-badawczych wzakresie ochrony
przeciwpoarowej iratownictwa;
5 organizowanie ksztacenia, szkolenia idoskonalenia zawodowego wjednostkach
organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej;
6 inicjowanie oraz przygotowywanie projektw aktw normatywnych
dotyczcych ochrony przeciwpoarowej iratownictwa;
7 powoywanie iodwoywanie rzeczoznawcw do spraw zabezpiecze
przeciwpoarowych inadzr nad ich dziaalnoci;
8 ustalanie programw izasad szkolenia poarniczego dla jednostek ochrony
przeciwpoarowej,
9 wspieranie inicjatyw spoecznych wzakresie ochrony przeciwpoarowej
iratownictwa;
10 wspdziaanie zZarzdem Gwnym Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych
11 prowadzenie wsppracy midzynarodowej, udzia wprzygotowywaniu
iwykonywaniu umw midzynarodowych wzakresie okrelonym wustawach
iwtych umowach oraz kierowanie jednostek organizacyjnych Pastwowej
Stray Poarnej do akcji ratowniczych ihumanitarnych poza granic pastwa,
na podstawie wicych Polsk umw midzynarodowych;
12 wprowadzanie podwyszonej gotowoci operacyjnej wPastwowej Stray
Poarnej wsytuacji zwikszonego prawdopodobiestwa katastrofy naturalnej
lub awarii technicznej, ktrych skutki mog zagrozi yciu lub zdrowiu duej
liczby osb, mieniu wwielkich rozmiarach albo rodowisku na znacznych
obszarach, oraz wprzypadku wystpienia iutrzymywania si wzmoonego
zagroenia poarowego;
13 organizowanie krajowych oraz midzynarodowych wicze ratowniczych;
14 ustalanie ramowego regulaminu suby wjednostkach organizacyjnych
Pastwowej Stray Poarnej oraz regulaminu musztry iceremoniau poarniczego;
15 organizowanie dziaalnoci sportowej iustalanie regulaminw sportowych
zawodw poarniczych oraz innych zawodw dla straakw.
Wskad organizacji PSP wchodz nastpujce jednostki organizacyjne:
1
Komenda Gwna,
komendy wojewdzkie,
3 komendy powiatowe (miejska),
4 Szkoa Gwna Suby Poarniczej oraz pozostae szkoy,
2

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
jednostki badawczo-rozwojowe,
6 Centralne Muzeum Poarnictwa.
Wskad komendy wojewdzkiej mog wchodzi orodki szkolenia, awskad
komend powiatowych (miejskich) Pastwowej Stray Poarnej wchodz jednostki
ratowniczo-ganicze.Wramach jednostek ratowniczo-ganiczych mog by wyodrbnione czasowe posterunki Pastwowej Stray Poarnej. Penienie suby na czasowym posterunku jest rwnoznaczne zpenieniem suby wmiejscowoci, wktrej
znajduje si dana jednostka ratowniczo-ganicza.Jednostki ratowniczo-ganicze
utworzone wjednostkach organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej realizuj zadania ratownicze na obszarze iwzakresie ustalonych wporozumieniu zwaciwym
miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) Pastwowej Stray Poarnej.
Zadania ikompetencje Pastwowej Stray Poarnej na obszarze wojewdztwa
wykonuj: wojewoda przy pomocy komendanta wojewdzkiego Pastwowej Stray
Poarnej, jako kierownika stray wchodzcej wskad zespolonej administracji
rzdowej wwojewdztwie, oraz komendant powiatowy (miejski) Pastwowej
Stray Poarnej. Komendanta wojewdzkiego Pastwowej Stray Poarnej powouje, spord oficerw Pastwowej Stray Poarnej, minister waciwy do spraw
wewntrznych na wniosek komendanta gwnego Pastwowej Stray Poarnej
zoony po uzyskaniu zgody wojewody. Komendanta wojewdzkiego Pastwowej
Stray Poarnej odwouje minister waciwy do spraw wewntrznych po zasigniciu opinii wojewody.Wprzypadku braku opinii, minister waciwy do spraw
wewntrznych odwouje komendanta wojewdzkiego Pastwowej Stray Poarnej
po upywie 14 dni od dnia przedstawienia wniosku oodwoanie.
Do zada komendanta wojewdzkiego Pastwowej Stray Poarnej naley:
1
2
3
4
kierowanie komend wojewdzk Pastwowej Stray Poarnej;

opracowywanie planw ratowniczych na obszarze wojewdztwa,
organizowanie krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, wtym odwodw
operacyjnych, na obszarze wojewdztwa;
dysponowanie oraz kierowanie siami irodkami krajowego systemu
ratowniczo-ganiczego na obszarze wojewdztwa poprzez swoje stanowisko
kierowania, awszczeglnoci dowodzenie dziaaniami ratowniczymi, ktrych
rozmiary lub zasig przekraczaj moliwoci si ratowniczych powiatu;
kierowanie jednostek organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej zobszaru
wojewdztwa do akcji ratowniczych ihumanitarnych poza granic pastwa,
na podstawie wicych Rzeczpospolit Polsk umw iporozumie
midzynarodowych;
analizowanie dziaa ratowniczych prowadzonych przez podmioty krajowego
systemu ratowniczo-ganiczego na obszarze wojewdztwa;
137

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
138
kontrolowanie uzgadniania projektw budowlanych wzakresie ochrony

przeciwpoarowej;
8 nadzr ikontrolowanie komendantw powiatowych (miejskich) ikomend
powiatowych (miejskich) Pastwowej Stray Poarnej;
9 sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem bezpieczestwa ihigieny suby
wkomendach powiatowych (miejskich) Pastwowej Stray Poarnej;
10 analizowanie stanu bezpieczestwa wojewdztwa wzakresie zada
realizowanych przez Pastwow Stra Poarn;
11 opracowywanie programw szkolenia idoskonalenia zawodowego,
zuwzgldnieniem specyfiki ipotrzeb wojewdztwa, oraz organizowanie
szkolenia idoskonalenia zawodowego, atake inicjowanie przedsiwzi
wzakresie kultury fizycznej isportu na obszarze wojewdztwa;
12 wspieranie inicjatyw spoecznych wzakresie ochrony przeciwpoarowej.
Komendanta powiatowego (miejskiego) PSP powouje spord oficerw Pastwowej Stray Poarnej komendant wojewdzki wporozumieniu ze starost.
Wrazie niezajcia stanowiska lub niezaakceptowania zgoszonej kandydatury
na stanowisko komendanta powiatowego (miejskiego) Pastwowej Stray Poarnej, wterminie 30 dni od dnia jej przedstawienia starocie, przedstawia si niezwocznie kolejn kandydatur. Wprzypadku braku porozumienia wstosunku do
tej kandydatury wterminie 14 dni od dnia jej przedstawienia starocie, na stanowisko komendanta powiatowego (miejskiego) PSP komendant wojewdzki powouje wskazanego przez wojewod oficera Pastwowej Stray Poarnej.Komendanta
powiatowego (miejskiego) Pastwowej Stray Poarnej odwouje komendant wojewdzki Pastwowej Stray Poarnej po zasigniciu opinii starosty.
Do zada komendanta powiatowego (miejskiego) Pastwowej Stray Poarnej
naley:
1
2
3
4
6
7
kierowanie komend powiatow (miejsk) Pastwowej Stray Poarnej;

organizowanie jednostek ratowniczo-ganiczych;
organizowanie na obszarze powiatu krajowego systemu ratowniczo-ganiczego;
dysponowanie oraz kierowanie siami irodkami krajowego systemu ratowniczo-ganiczego na obszarze powiatu poprzez swoje stanowisko kierowania;
kierowanie jednostek organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej zobszaru
powiatu do akcji ratowniczych ihumanitarnych poza granic pastwa,
na podstawie wicych Rzeczpospolit Polsk umw iporozumie
midzynarodowych;
analizowanie dziaa ratowniczych prowadzonych na obszarze powiatu
przez podmioty krajowego systemu ratowniczo-ganiczego;
organizowanie iprowadzenie akcji ratowniczej;

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
wspdziaanie zkomendantem gminnym ochrony przeciwpoarowej,

jeeli komendant taki zosta zatrudniony wgminie;
9 rozpoznawanie zagroe poarowych iinnych miejscowych zagroe;
10 opracowywanie planw ratowniczych na obszarze powiatu;
11 nadzorowanie przestrzegania przepisw przeciwpoarowych;
12 wykonywanie zada zzakresu ratownictwa;
13 wstpne ustalanie przyczyn oraz okolicznoci powstania irozprzestrzeniania si
poaru oraz miejscowego zagroenia;
14 organizowanie szkolenia idoskonalenia poarniczego;
15 szkolenie czonkw ochotniczych stray poarnych;
16 inicjowanie przedsiwzi wzakresie kultury fizycznej isportu zudziaem
podmiotw krajowego systemu ratowniczo-ganiczego na obszarze powiatu;
17 wprowadzanie podwyszonej gotowoci operacyjnej wkomendzie
powiatowej (miejskiej) Pastwowej Stray Poarnej wsytuacji zwikszonego
prawdopodobiestwa katastrofy naturalnej lub awarii technicznej, ktrych
skutki mog zagrozi yciu lub zdrowiu duej liczby osb, mieniu wwielkich
rozmiarach albo rodowisku na znacznych obszarach, oraz wprzypadku
wystpienia iutrzymywania si wzmoonego zagroenia poarowego;
18 wspdziaanie zzarzdem (oddziaem) powiatowym Zwizku Ochotniczych
Stray Poarnych Rzeczypospolitej Polskiej;
19 przeprowadzanie inspekcji gotowoci operacyjnej ochotniczych stray
poarnych na obszarze powiatu, pod wzgldem przygotowania do dziaa
ratowniczych.
Pastwowa Stra Poarna jest organizatorem krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, majcego na celu ochron ycia, zdrowia, mienia lub rodowiska naturalnego poprzez walk zpoarami lub innymi klskami ywioowymi, ratownictwo
techniczne, chemiczne, ekologiczne imedyczne. Krajowy system ratowniczo-ganiczy stanowi integraln cz organizacji bezpieczestwa wewntrznego wpastwie
iobejmuje niezbdne rodki techniczne izasoby ludzkie, ich organizacj, kierowanie, szkolenie oraz finansowanie45.
Kierownictwo nad krajowym systemem ratowniczo-ganiczym naley do komendanta gwnego Pastwowej Stray Poarnej, ana obszarze kraju do wojewodw oraz starostw odpowiednio na terenie wojewdztwa lub powiatu. Koordynuj
oni przede wszystkim funkcjonowanie tego systemu, kontroluj wykonywanie zada, wsytuacjach za nadzwyczajnych zagroe ycia, zdrowia lub rodowiska
kieruj tym systemem. Wojewoda istarosta wykonuj wymienione wyej zadania
45
Zob. Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych z28 grudnia 1994 r. wsprawie szczegowych
zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (DzU nr 140, poz. 779).
139

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
140
zpomoc zespow do spraw ochrony przeciwpoarowej iratownictwa46. Wskad

tego zespou, jako jeden zjego czonkw, wchodzi m.in. waciwy terytorialnie
komendant Policji47.
Funkcjonariuszom stray poarnej, prowadzcym akcj ratownicz, przyznano
pewien zakres niezbdnych uprawnie, koniecznych do waciwego isprawnego
prowadzenia akcji. Artyku 21 ustawy oPastwowej Stray Poarnej daje im wic
prawo do:
1
korzystania z drg, gruntw izbiornikw wodnych pastwowych, komunalnych

iprywatnych;
2 korzystania zkomunalnych iprywatnych uj wodnych irodkw ganiczych;
3 wokolicznociach uzasadnionych stanem wyszej koniecznoci zarzdzenia
ewakuacji ludzi imienia zterenu objtego akcj ratownicz, koniecznych
prac wyburzeniowych irozbirkowych, wstrzymania komunikacji wruchu
ldowym, udostpnienia pojazdw, rodkw iprzedmiotw niezbdnych do akcji
ratowniczej, zakazu przebywania osobom postronnym wrejonie akcji ratowniczej;
4 wokolicznociach jak wyej dania niezbdnej pomocy od instytucji
pastwowych, jednostek gospodarczych, organizacji spoecznych iobywateli,
odstpienia od zasad dziaania uznanych powszechnie za bezpieczne48.
Dodatkowe uprawnienia przysuguj straakom wzwizku znadzorowaniem
przestrzegania przepisw przeciwpoarowych, rozpoznawaniem zagroe poarowych iinnych miejscowych zagroe oraz przygotowywaniem do dziaa ratowniczych. Straacy, podejmujc wtym zakresie czynnoci kontrolno-rozpoznawcze,
maj prawo:
1
wstpu do wszystkich obiektw ipomieszcze, zwyczeniem czci

mieszkalnej oraz stanowicych wasno bd zarzdzanych przez Siy Zbrojne
Rzeczypospolitej Polskiej, Policj, Agencj Bezpieczestwa Wewntrznego
iStra Graniczn, obce misje dyplomatyczne, urzdy konsularne bd inne
instytucje midzynarodowe, korzystajce zimmunitetw dyplomatycznych
lub konsularnych;
2 dania wyjanie wsprawach zwizanych zujawnionymi nieprawidowociami.
46
Art. 14 ust. 3 i4 ustawy z24 sierpnia 1991 r. oochronie przeciwpoarowej (DzU nr 81, poz. 351).
2 i3 Rozporzdzenia Ministra Spraw Wewntrznych iAdministracji z28 grudnia 1998 r. wsprawie
skadu oraz szczegowych zasad dziaania itrybu powoywania zespow do spraw ochrony przeciwpoarowej
iratownictwa (DzU nr 166, poz. 1259).
48
Zob. Rozporzdzenie Rady Ministrw z4 lipca 1992 r. wsprawie zakresu itrybu korzystania zpraw
przez kierujcego dziaaniem ratowniczym (DzU nr 54, poz. 259).
47

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Blok kontrolny
Jak ztego wynika, stra poarna, realizujc swoje zadania, nalece do sfery ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego, korzysta zrozlegych uprawnie. Jednake nie zawsze moliwe bdzie samodzielne wykonywanie czynnoci przez organy
stray poarnej, zwaszcza wczasie prowadzenia akcji ratowniczych, zakrojonych na
du skal podczas katastrof kolejowych, lotniczych albo wsytuacji, gdy powodzenie akcji zaley od uycia specjalistycznego sprztu podczas katastrof wgrnictwie. Wtych przypadkach konieczna bdzie wanie wsppraca stray poarnej
zinnymi subami, wszczeglnoci zPolicj, subami ochrony osb imienia, jednostkami obrony cywilnej, pogotowia ratunkowego.
Stra poarna jest bowiem jednostk przygotowan wsposb szczeglniejszy do ochrony przeciwpoarowej, natomiast wszelkie dziaania porzdkowe
powinny by wykonywane przez inne waciwe jednostki, wtym wypadku przez
Policj. Aby akcja stray poarnej bya wogle moliwa iby bya sprawnie przeprowadzona, Policja niewtpliwie powinna podj dziaania zwizane zzapewnieniem
porzdku na obszarze prowadzenia akcji ratowniczej, polegajcych na izolowaniu
terenu akcji, organizacji ikontroli ruchu drogowego, ochronie mienia oraz zapewnieniu porzdku podczas ewakuacji ludzi 49. Do zada kierujcego dziaaniami
porzdkowymi naley przede wszystkim skierowanie wrejon akcji odpowiedniej
liczby si irodkw oraz wyznaczenie dowdcy tych si, zaopatrzenie funkcjonariuszy wniezbdne rodki transportu, owietlenia icznoci, gdy wanie od dobrej
organizacji zaley wduej mierze kocowy efekt podjtych dziaa 50.
Niezmiernie wan rzecz przy wspdziaaniu Policji zjednostkami ochrony
przeciwpoarowej jest zapewnienie koordynacji wtrakcie wykonywania konkretnych czynnoci. Wsppraca tych organw nie przybiera bowiem sformalizowanej
postaci porozumie bd innych aktw, lecz odbywa si wmomencie podjcia
wasnych zada, wchwili wystpienia zagroenia bezpieczestwa ycia izdrowia
ludzkiego.
n! Blok kontrolny
Sowa kluczowe
Policja ruch drogowy prewencja oddziay antyterrorystyczne CB
komenda rejonowa Policji komisariat Policji posterunek Policji
Komenda Gwna Policji Komenda Wojewdzka Policji rodki przymusu
bezporedniego szczeglne uprawnienia kontrola korespondencji
49
s. 21.
Por. B. Niemiec, Dziaalno MO wczasie katastrof, klsk ywioowych iepidemii, Warszawa 1973,
50
Bliej: E. Ura, op. cit., s. 131.
141

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
142
akup kontrolowany suba dochodzeniowo-ledcza suba operacyjno-rozpoznawcza technika kryminalistyczna technika operacyjna
policje specjalistyczne policja lokalna Stra Graniczna granica pastwowa
stranica graniczna placwka kontrolna SG ochrona przeciwpowodziowa
ochrona przeciwpoarowa suba ratownicza
Pytania
1
2
3
4
5
6
7
8
Co to jest krajowy system ratowniczo-ganiczy?

Wymie gwne zadania Pastwowej Stray Poarnej.
Co to jest pragmatyka subowa?
Wymie rodzaje czynnoci wykonywanych przez Policj.
Wktrym roku zlikwidowano policj lokaln?
Na czym polega apolityczno policji?
Wymie zadania Stray Granicznej.
Kto podlega ochronie BOR-u?

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
6.1. Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego
Rozdzia 6
podlege prezesowi Rady Ministrw

Zproblematyk bezpieczestwa iporzdku publicznego nierozerwalnie zwizane
s zagadnienia bezpieczestwa pastwa iochrony jego porzdku konstytucyjnego.
Bezpieczestwo pastwa to stan braku zagroenia dla funkcjonowania organizacji
pastwowej irealizacji jej interesw, umoliwiajcy normalny, swobodny rozwj tej
organizacji. Pojcie to zostao szerzej przedstawione wrozdziale 1. Bezpieczestwo
pastwa mona zatem rozumie jako jeden zelementw bezpieczestwa publicznego, gdy powszechnie przyjmuje si1, e oznacza ono ochron porzdku konstytucyjnego przed zagroeniami wewntrznymi izewntrznymi.
Wanie wcelu zapewnienia tej ochrony utworzono Agencj Bezpieczestwa
Wewntrznego. Zgodnie zart. 1 ust. 1 ustawy z24 maja 2002 r. oAgencji Bezpieczestwa Wewntrznego iAgencji Wywiadu (DzU z2002 r., nr 74, poz. 676) centralnym organem administracji rzdowej waciwym wsprawach bezpieczestwa
pastwa iochrony jego porzdku konstytucyjnego jest Szef Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego.
1
Zob. Prawo administracyjne, red. E. Ura, Rzeszw 1997, s. 352. Zob. te: S. Bolesta, Pozycja prawna MO
wsystemie organw PRL, Warszawa 1973, s. 121; S. Pikulski, Karnomaterialne ikryminologiczne aspekty bezpieczestwa pastwa, Warszawa 1996 r., s. 17-18; E. Ura, Prawne zagadnienia bezpieczestwa pastwa, Rzeszw
1988, s. 123.
143

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
144
Wyspecjalizowane organy pastwowe podlege prezesowi Rady Ministrw
Do zada Agencji naley wszczeglnoci:

1
rozpoznawanie, zapobieganie izwalczanie zagroe godzcych

wbezpieczestwo wewntrzne pastwa oraz jego porzdek konstytucyjny,
wszczeglnoci wsuwerenno, midzynarodow pozycj pastwa,
niepodlego inienaruszalno jego terytorium, atake obronno
pastwa;
rozpoznawanie, zapobieganie iwykrywanie przestpstw:
a szpiegostwa iterroryzmu, naruszania tajemnicy pastwowej iinnych
przestpstw godzcych wbezpieczestwo pastwa,
b godzcych wpodstawy ekonomiczne pastwa,
c korupcji osb penicych funkcje publiczne, jeli moe to godzi
wbezpieczestwo pastwa,
d zwizanych zprodukcj iobrotem towarami, technologiami iusugami
oznaczeniu strategicznym dla bezpieczestwa pastwa,
e nielegalnego wytwarzania, posiadania iobrotu broni, amunicj
imateriaami wybuchowymi, broni masowej zagady, rodkami
odurzajcymi, psychotropowymi wobrocie midzynarodowym oraz
cigania sprawcw;
realizowanie wgranicach swojej waciwoci zada suby ochrony pastwa
oraz penienia funkcji krajowej wadzy bezpieczestwa wzakresie ochrony
informacji niejawnych stosunkach midzynarodowych;
uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie iprzekazywanie waciwym
organom informacji mogcych mie istotne znaczenie dla ochrony
bezpieczestwa wewntrznego pastwa ijego porzdku konstytucyjnego;
podejmowanie innych dziaa okrelonych wodrbnych ustawach iumowach
midzynarodowych.
Dziaalno ABW poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej moe by prowadzona wzwizku zjej dziaalnoci na terytorium pastwa wycznie wzakresie
realizacji zada okrelonych wustawie. Prezes Rady Ministrw okrela kierunki
dziaania Agencji wdrodze wytycznych.
Ustawa oAgencji Bezpieczestwa Wewntrznego stanowi rwnie, e wramach
swoich zada szef ABW wykonuje czynnoci operacyjno-rozpoznawcze idochodzeniowo-ledcze wcelu rozpoznania, wykrywania przestpstw izapobiegania im, atake czynnoci operacyjno-rozpoznawcze ianalityczno-informacyjne
dc do uzyskania informacji istotnych dla ochrony bezpieczestwa pastwa ijego porzdku konstytucyjnego. Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego
podejmuje take okrelone czynnoci na polecenie sdu lub prokuratora.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Do realizacji tych zada przysuguj funkcjonariuszom Agencji Bezpieczestwa

Wewntrznego uprawnienia takie same jak policjantom. Maj oni wic prawo do:
1
2
3
4
5
6
legitymowania osb wcelu ustalenia tosamoci;

zatrzymywania osb wtrybie iwwypadkach okrelonych wprzepisach kodeksu
postpowania karnego;
przeszukania osb ipomieszcze wtrybie iwwypadkach okrelonych
wprzepisach kodeksu postpowania karnego iinnych ustawach;
dokonywania kontroli osobistej, atake przegldania zawartoci bagay
isprawdzania adunku wportach ina dworcach, wrodkach transportu
ldowego, powietrznego iwodnego wrazie istnienia uzasadnionego podejrzenia
popenienia czynu zabronionego pod grob kary;
obserwowania irejestrowania zuyciem rodkw technicznych obrazu zdarze
idwiku towarzyszcego tym zdarzeniom wmiejscach publicznych;
dania niezbdnej pomocy od instytucji pastwowych, organw administracji
rzdowej isamorzdu terytorialnego oraz przedsibiorcw prowadzcych
dziaalno wdziedzinie uytecznoci publicznej (wymienione instytucje,
organy iprzedsibiorcy s obowizani, wzakresie swojego dziaania, do
udzielenia tej pomocy wzwizku zobowizujcymi przepisami prawa);
zwracania si oniezbdn pomoc do innych ni wyej wymienieni
przedsibiorcw, jednostek organizacyjnych iorganizacji spoecznych, jak
rwnie zwracania si wnagych wypadkach do kadej osoby oudzielenie
doranej pomocy wramach obowizujcych przepisw prawa.
Powysze uprawnienia s takie same jak uprawnienia policji.

Wrazie niepodporzdkowania si wydanym na podstawie prawa poleceniom
funkcjonariuszy Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, mog oni rwnie stosowa fizyczne, techniczne ichemiczne rodki przymusu bezporedniego, suce do
obezwadniania bd konwojowania osb oraz do zatrzymywania pojazdw. Jeli
jednak oka si one niewystarczajce lub ich uycie ze wzgldu na okolicznoci
danego zdarzenia nie bdzie moliwe, maj oni rwnie prawo uycia broni palnej.
Zasady stosowania rodkw przymusu bezporedniego iuywania broni palnej
przez funkcjonariuszy Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego s identyczne jak
zasady obowizujce policjantw.
Szef ABW koordynuje podejmowane przez suby specjalne czynnoci operacyjno-rozpoznawcze, mogce mie wpyw na bezpieczestwo pastwa. Wcelu
zapewnienia koordynacji, prowadzi centraln ewidencj zainteresowa operacyjnych sub specjalnych. Szefowie ABW iAW oraz szef Suby Kontrwywiadu Wojskowego, szef Suby Wywiadu Wojskowego iszef Centralnego Biura Antykorupcyjnego s zobowizani do wspdziaania wramach realizacji swoich zada.
145

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
146
Do takiego wspdziaania wsprawach bdcych wzakresie ich zada s zobowizane rwnie Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego iPolicja, podkreli jednak trzeba, i wsppraca pomidzy tymi organami wystpuje stosunkowo rzadko.
Zadania Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego iPolicji nie le wtym samym
obszarze. Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego stanowi jednostk cakowicie
samodzieln poprzez przyznanie jej rozlegych uprawnie. Nie jest wic konieczne
korzystanie zpomocy Policji ijej uprawnie wcelu realizacji wasnych zada przez
ABW. Naley nadmieni, i zasady wsppracy opieraj si na podstawach prawnych
dotyczcych dziaania Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego (art. 232 ustawy
z24 maja 2002 r. oAgencji Bezpieczestwa Wewntrznego iAgencji Wywiadu).
Jednake wczasie wykonywania czynnoci operacyjno-rozpoznawczych zarwno ABW, jak iPolicja uzyskuj wiele informacji, ktre mogyby by wykorzystane
wpracy Policji. Wzajemne wspdziaanie wtej dziedzinie uatwia iprzyspiesza realizacj ustawowych zada. Problematyka wymiany informacji zostaa uregulowana
stosownymi rozporzdzeniami Rady Ministrw2. Zarwno Policja, jak iABW s zobowizane przekazywa sobie informacje oosobie uzyskane wtrakcie wykonywania
czynnoci operacyjno-rozpoznawczych wzakresie niezbdnym do realizacji ustawowych zada oraz porwnania, czy posiadane informacje s kompletne, aktualne
izgodne ze stanem faktycznym. Policja przekazuje take Agencji Bezpieczestwa
Wewntrznego informacje, jeeli jest to konieczne do zapobieenia przestpstwom,
ciganym na mocy umw midzynarodowych lub ich wykrycia. Informacji mona
nie przekazywa wwczas, gdy mogoby to uniemoliwi realizacj wasnych zada.
Wwypadku czynnoci operacyjno-rozpoznawczych mona stwierdzi, e wsppraca pomidzy Agencj Bezpieczestwa Wewntrznego iPolicj sprowadza si
bdzie tylko do przeprowadzania wikszych akcji, wymagajcych nakadu duych si
iuycia wielu jednostek. Wsppraca ta odbywa si bdzie raczej na paszczynie
dziaa faktycznych, zostanie nawizana wchwili rzeczywistej potrzeby, rzadko za
bdzie wynika zwczeniejszych ustale wpostaci porozumie bd innych aktw.
Bardzo du rol odgrywa bdzie przy tym koordynacja podejmowanych dziaa.
Mona postawi pytanie, czy wtakich sytuacjach ustawa nie powinna jednak bliej okrela zasad wsplnego dziaania. Wydaje si, e przepisy ustawy powinny regulowa np. moliwo wsplnego prowadzenia postpowania przygotowawczego
wanie wtedy, kiedy wymaga tego skomplikowany charakter sprawy. Prokurator
Zob. Rozporzdzenie Prezesa Rady Ministrw z10 wrzenia 1999 r. wsprawie zakresu, warunkw
itrybu przekazywania Policji informacji oosobie, uzyskanych przez Urzd Ochrony Pastwa iStra Graniczn
wczasie wykonywania czynnoci operacyjno-rozpoznawczych (DzU nr 75, poz. 841) oraz Rozporzdzenie
Prezesa Rady Ministrw z14 czerwca 1999 r. wsprawie zakresu, warunkw itrybu przekazywania Urzdowi
Ochrony Pastwa informacji oosobie, uzyskanych przez Policj iStra Graniczn wczasie wykonywania czynnoci operacyjno-rozpoznawczych (DzU nr 53, poz. 557).
2

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
mgby wwczas zleca czynnoci ledcze jednemu idrugiemu organowi. Zagadnienia te s otyle wane, e coraz czciej wkraju pojawiaj si grupy przestpcw, ktrych dziaalno siga poza granice pastwa lub wsppracuj one zobywatelami innych pastw. Wtakim wypadku wykonanie niektrych czynnoci Policji
przez organy ABW zpewnoci uatwioby postpowanie, aco najmniej skrcioby
czas jego trwania.
Brak takich szczegowych uregulowa dotyczcych wsppracy Policji iorganw ABW wustawie to zpewnoci swoista ostrono ustawodawcy, wynikajca
znie najlepszych dowiadcze wtej dziedzinie. Wydaje si jednak, i uprzedzenia
te, aczkolwiek uzasadnione, nie mog odnosi si do organw, dziaajcych wdemokratycznym pastwie, pod kontrol demokratycznie wybranego parlamentu.
Potrzeba zasad wsppracy wobec gwatownie rosncej przestpczoci ito tej
najgroniejszej zorganizowanej, midzynarodowej nie wymaga uzasadnienia.
Swoist funkcj koordynatora dziaania sub specjalnych, wtym ABW iPolicji,
spenia Kolegium do Spraw Sub Specjalnych przy Radzie Ministrw.
Szefa ABW powouje iodwouje prezes Rady Ministrw, po zasigniciu opinii
prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kolegium do Spraw Sub Specjalnych oraz
Sejmowej Komisji do Spraw Sub Specjalnych. Prezes Rady Ministrw, zwracajc
si do prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej owyraenie opinii, zacza opini Kolegium. Kandydat na szefa Agencji musi spenia wysokie wymagania natury moralnej, politycznej izawodowej:
1
2
3
4
5
musi mie wycznie obywatelstwo polskie;

musi korzysta zpeni praw publicznych;
musi wykaza si nieskaziteln postaw moraln, obywatelsk ipatriotyczn;
musi dawa rkojmi naleytego wykonywania zada;
musi spenia wymagania okrelone wprzepisach oochronie informacji
niejawnych wzakresie dostpu do informacji stanowicych tajemnic
pastwow, oznaczonych klauzul cile tajne;
nie moe peni suby zawodowej, pracowa iby wsppracownikiem
organw bezpieczestwa pastwa, wymienionych wart. 5 ustawy z18 grudnia
1998 r. oInstytucie Pamici Narodowej Komisji cigania Zbrodni przeciwko
Narodowi Polskiemu (DzU nr 155, poz. 1016, z1999 r. nr 38, poz. 360 iz2000 r.
nr 48, poz. 553), jak te nie moe by sdzi, ktry orzekajc uchybi godnoci
urzdu, sprzeniewierzajc si niezawisoci sdziowskiej.
Szef Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego wypenia swoje obowizki zpomoc

Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, ktrej szczegowe zadania okrela statut nadany przez prezesa Rady Ministrw. Prezes Rady Ministrw nadaje Agencji, wdrodze
zarzdze, statut, ktry okrela jej organizacj wewntrzn. Zgodnie zZarzdzeniem
147

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
148
Prezesa RM z26 czerwca 2002 r. wsprawie nadania statutu Agencji Bezpieczestwa

Wewntrznego, wskad ABW wchodz nastpujce jednostki organizacyjne:
1
Departament Kontrwywiadu,
2 Departament Przeciwdziaania Korupcji iPrzestpczoci Zorganizowanej,
3 Departament Przeciwdziaania Terroryzmowi,
4 Departament Postpowa Karnych,
5 Departament Zabezpieczenia Technicznego,
6 Departament Ochrony Informacji Niejawnych,
7 Departament Bezpieczestwa Teleinformatycznego,
8 Biuro Ewidencji iArchiwum,
9 Biuro Prawne,
10 Biuro Finansw,
11 Biuro Kadr,
12 Biuro Administracyjno-Gospodarcze,
13 Gabinet Szefa,
14 Inspektorat Nadzoru, Kontroli iBezpieczestwa Wewntrznego,
15 Zesp Audytu Wewntrznego
16 Centralny Orodek Szkolenia ABW.
Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego ma swoje jednostki terenowe wpostaci
delegatur3.
6.2. Centralne Biuro Antykorupcyjne
Centralne Biuro Antykorupcyjne utworzono na podstawie ustawy z9 czerwca

2006 r. jako sub specjaln do spraw zwalczania korupcji wyciu publicznym
igospodarczym, wszczeglnoci winstytucjach pastwowych isamorzdowych,
atake do zwalczania dziaalnoci godzcej winteresy ekonomiczne pastwa.
Korupcj, wrozumieniu ustawy, jest obiecywanie, proponowanie, wrczanie,
danie, przyjmowanie przez jakkolwiek osob, bezporednio lub porednio,
jakiejkolwiek nienalenej korzyci majtkowej, osobistej lub innej, dla niej samej
lub jakiejkolwiek innej osoby, bd przyjmowanie propozycji lub obietnicy
takich korzyci wzamian za dziaanie albo zaniechanie dziaania wwykonywaniu funkcji publicznej lub wtoku dziaalnoci gospodarczej.
3
Delegatury ABW wBiaymstoku, Bydgoszczy, Gdasku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, odzi, Olsztynie,
Opolu, Poznaniu, Radomiu, Rzeszowie, Szczecinie, we Wrocawiu, wZielonej Grze.Wskad delegatur ABW mog
wchodzi wydziay zamiejscowe.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
CBA zostao zaliczone do krgu podmiotw posugujcych si wswojej dziaalnoci metodami pracy operacyjnej oraz nalecych do sub specjalnych.
Do zada CBA, wzakresie waciwoci okrelonej wart. 1 ust. 1, naley:
1
rozpoznawanie, zapobieganie iwykrywanie przestpstw przeciwko:

a dziaalnoci instytucji pastwowych oraz samorzdu terytorialnego,
b wymiarowi sprawiedliwoci, wyborom ireferendum, okrelonych
wart. 250a, porzdkowi publicznemu, okrelonych wart. 258,
wiarygodnoci dokumentw, okrelonych wart. 270-273, mieniu,
okrelonych wart. 286, obrotowi gospodarczemu, okrelonych
wart. 296, 297 i299, obrotowi pienidzmi ipapierami wartociowymi,
okrelonych wart. 310 ustawy Kodeks karny z6 czerwca 1997 r., atake
oktrych mowa wart. 585-592 ustawy Kodeks spek handlowych
z15 wrzenia 2000 r. oraz okrelonych wart. 179-183 ustawy z29 lipca
2005 r. oobrocie instrumentami finansowymi, jeeli pozostaj wzwizku
zkorupcj lub dziaalnoci godzc winteresy ekonomiczne pastwa,
c finansowaniu partii politycznych, okrelonych wart. 49d i49f ustawy
z27 czerwca 1997 r. opartiach politycznych, jeeli pozostaj wzwizku
zkorupcj,
d obowizkom podatkowym irozliczeniom ztytuu dotacji isubwencji,
okrelonych wrozdz. 6 ustawy Kodeks karny skarbowy z10 wrzenia
1999 r. (DzU nr 83, poz. 930, zpn. zm.), jeeli pozostaj wzwizku
zkorupcj lub dziaalnoci godzc winteresy ekonomiczne pastwa
oraz ciganie ich sprawcw;
ujawnianie iprzeciwdziaanie przypadkom nieprzestrzegania przepisw
ustawy z21 sierpnia 1997 r. oograniczeniu prowadzenia dziaalnoci
gospodarczej przez osoby penice funkcje publiczne;
dokumentowanie podstaw iinicjowanie realizacji przepisw ustawy
z21 czerwca 1990 r. ozwrocie korzyci uzyskanych niesusznie kosztem
Skarbu Pastwa lub innych pastwowych osb prawnych,
ujawnianie przypadkw nieprzestrzegania okrelonych przepisami prawa
procedur podejmowania irealizacji decyzji dotyczcych: prywatyzacji
ikomercjalizacji, wsparcia finansowego, udzielania zamwie publicznych,
rozporzdzania mieniem jednostek lub przedsibiorcw, oktrych mowa
wart. 1 ust. 4, oraz przyznawania koncesji, zezwole, zwolnie podmiotowych
iprzedmiotowych, ulg, preferencji, kontyngentw, plafonw, porcze
igwarancji kredytowych;
kontrola prawidowoci iprawdziwoci owiadcze majtkowych lub
owiadcze oprowadzeniu dziaalnoci gospodarczej osb penicych funkcje
publiczne;
149

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
150
prowadzenie dziaalnoci analitycznej dotyczcej zjawisk wystpujcych

wobszarze waciwoci CBA oraz przedstawianie wtym zakresie informacji
Prezesowi Rady Ministrw, Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Sejmowi
oraz Senatowi.
Wgranicach ustawowych zada, funkcjonariusze CBA wykonuj czynnoci:
operacyjno-rozpoznawcze wcelu zapobiegania popenieniu przestpstw, ich

rozpoznania iwykrywania oraz jeeli istnieje uzasadnione podejrzenie
popenienia przestpstwa czynnoci dochodzeniowo-ledcze wcelu cigania
sprawcw przestpstw;
2 kontrolne wcelu ujawniania przypadkw korupcji winstytucjach pastwowych
isamorzdzie terytorialnym oraz naduy osb penicych funkcje publiczne,
atake dziaalnoci godzcej winteresy ekonomiczne pastwa;
3 operacyjno-rozpoznawcze ianalityczno-informacyjne wcelu uzyskiwania
iprzetwarzania informacji istotnych dla zwalczania korupcji winstytucjach
pastwowych isamorzdzie terytorialnym oraz dziaalnoci godzcej
winteresy ekonomiczne pastwa;
4 na polecenie sdu lub prokuratora.
Funkcjonariusze CBA, wykonujc czynnoci suce realizacji zada, maj uprawnienia do:
1
2
3
4
5
wydawania osobom polece okrelonego zachowania si, wgranicach

niezbdnych do wykonania czynnoci,
legitymowania osb wcelu ustalenia ich tosamoci;
zatrzymywania osb wtrybie iwprzypadkach okrelonych wprzepisach kpk.;
przeszukiwania osb ipomieszcze wtrybie iwprzypadkach okrelonych
wprzepisach kpk.;
dokonywania kontroli osobistej, przegldania zawartoci bagay oraz
zatrzymywania pojazdw iinnych rodkw transportu oraz sprawdzania
adunku wrodkach transportu ldowego, powietrznego iwodnego,
wprzypadku istnienia uzasadnionego podejrzenia popenienia przestpstwa lub
przestpstwa skarbowego;
obserwowania irejestrowania, przy uyciu rodkw technicznych, obrazu
zdarze wmiejscach publicznych oraz dwiku towarzyszcego tym
zdarzeniom wtrakcie wykonywania czynnoci operacyjno-rozpoznawczych
podejmowanych na podstawie ustawy;

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
dziaalno wzakresie uytecznoci publicznej; wymienione instytucje, organy

iprzedsibiorcy s obowizani, wzakresie swojego dziaania, do udzielenia
nieodpatnie tej pomocy, wramach obowizujcych przepisw prawa;
8 zwracania si oniezbdn pomoc do innych ni wymienieni wpunkcie 7
przedsibiorcw, jednostek organizacyjnych iorganizacji spoecznych, jak
rwnie zwracania si do kadej osoby oudzielenie pomocy, wramach
obowizujcych przepisw prawa.
Wzwizku zposiadanymi uprawnieniami funkcjonariusze CBA mog stosowa fizyczne, techniczne ichemiczne rodki przymusu bezporedniego, suce do
obezwadniania lub konwojowania osb oraz do zatrzymywania pojazdw.
Funkcjonariusz CBA ma prawo uycia broni palnej, jeeli rodki przymusu bezporedniego wymienione wart. 15 ust. 1 okazay si niewystarczajce lub ich uycie
ze wzgldu na okolicznoci danego zdarzenia nie jest moliwe.
Jeeli przy wykonywaniu czynnoci operacyjno-rozpoznawczych, podejmowanych przez CBA wcelu rozpoznawania, zapobiegania iwykrywania przestpstw,
atake uzyskania iutrwalenia dowodw przestpstw, inne rodki okazay si bezskuteczne albo zachodzi wysokie prawdopodobiestwo, e bd nieskuteczne lub
nieprzydatne, sd, na pisemny wniosek szefa CBA, zoony po uzyskaniu pisemnej
zgody prokuratora generalnego, moe, wdrodze postanowienia, zarzdzi kontrol
operacyjn.
Kontrola operacyjna prowadzona jest niejawnie ipolega na:
1
kontrolowaniu treci korespondencji;

2 kontrolowaniu zawartoci przesyek;
3 stosowaniu rodkw technicznych umoliwiajcych uzyskiwanie wsposb
niejawny informacji idowodw oraz ich utrwalanie, awszczeglnoci treci
rozmw telefonicznych iinnych informacji przekazywanych za pomoc sieci
telekomunikacyjnych.
Zkolei czynnoci kontrolne polegaj na sprawdzaniu przestrzegania, przez
osoby penice funkcje publiczne, przepisw:
1
ustawy z21 sierpnia 1997 r. oograniczeniu prowadzenia dziaalnoci

gospodarczej przez osoby penice funkcje publiczne;
2 innych ustaw wprowadzajcych ograniczenia wpodejmowaniu iprowadzeniu
dziaalnoci gospodarczej przez osoby penice funkcje publiczne.
Czynnoci kontrolne obejmuj rwnie badanie ikontrol okrelonych przepisami prawa procedur podejmowania irealizacji decyzji wsprawach: prywatyzacji
151

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
152
ikomercjalizacji, wsparcia finansowego, udzielania zamwie publicznych, rozporzdzania mieniem pastwowym lub komunalnym oraz przyznawania koncesji,
zezwole, zwolnie podmiotowych iprzedmiotowych, ulg, preferencji, kontyngentw, plafonw, porcze igwarancji kredytowych.Kontroli podlegaj osoby
penice funkcje publiczne, jednostki sektora finansw publicznych wrozumieniu
ustawy z30 czerwca 2005 r. ofinansach publicznych, jednostki niezaliczane do sektora finansw publicznych otrzymujce rodki publiczne, atake przedsibiorcy.
Szefowie: CBA, Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, Suby Kontrwywiadu
Wojskowego oraz komendant gwny Policji, komendant gwny Stray Granicznej,
komendant gwny andarmerii Wojskowej, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, szef Suby Celnej iGeneralny Inspektor Informacji Finansowej s obowizani
do wspdziaania, wramach swoich kompetencji, wzakresie zwalczania korupcji
winstytucjach pastwowych isamorzdzie terytorialnym oraz yciu publicznym
igospodarczym, atake dziaalnoci godzcej winteresy ekonomiczne pastwa.
Jednak rol koordynatora tej wsppracy peniszef CBA, ktry koordynuje dziaania ocharakterze operacyjno-rozpoznawczym iinformacyjno-analitycznym podejmowane przez wymienione organy.
Szef CBA jest centralnym organem administracji rzdowej nadzorowanym
przez prezesa Rady Ministrw, dziaajcym przy pomocy CBA, ktre jest urzdem administracji rzdowej. Prezes Rady Ministrw lub wyznaczony przez niego
czonek Rady Ministrw koordynuje dziaalno CBA, Agencji Bezpieczestwa
Wewntrznego, Agencji Wywiadu, Suby Kontrwywiadu Wojskowego iSuby
Wywiadu Wojskowego.
Szefa CBA powouje na czteroletni kadencj iodwouje prezes Rady Ministrw,
po zasigniciu opinii prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kolegium do Spraw
Sub Specjalnych oraz sejmowej komisji waciwej do spraw sub specjalnych. Ponowne powoanie na szefa CBA moe nastpi tylko raz. Szef CBA peni obowizki
do dnia powoania jego nastpcy.Prezes Rady Ministrw, na wniosek szefa CBA,
powouje iodwouje zastpcw szefa CBA.
Szefem CBA lub zastpc szefa CBA moe by osoba, ktra:
1
2
3
4
5
ma wycznie obywatelstwo polskie;

korzysta zpeni praw publicznych;
wykazuje nieskaziteln postaw moraln, obywatelsk ipatriotyczn;
nie bya skazana za przestpstwo popenione umylnie, cigane zoskarenia
publicznego, lub przestpstwo skarbowe;
spenia wymagania okrelone wprzepisach oochronie informacji niejawnych
wzakresie dostpu do informacji stanowicych tajemnic pastwow,
oznaczonych klauzul cile tajne;
ma wysze wyksztacenie;

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
6.3. Agencja Wywiadu
nie penia suby zawodowej, nie pracowaa inie bya wsppracownikiem

Narodowi Polskiemu, ani te nie bya sdzi, ktry orzekajc uchybi godnoci
urzdu, sprzeniewierzajc si niezawisoci sdziowskiej.
Szef CBA kieruje CBA bezporednio lub przez swoich zastpcw.

Prezes Rady Ministrw nadaje CBA, wdrodze zarzdzenia, statut, ktry okrela
jego organizacj wewntrzn, zkolei szef CBA, wdrodze zarzdze, nadaje regulaminy organizacyjne jednostkom organizacyjnym CBA, wktrych okrela ich
struktur wewntrzn iszczegowe zadania. Wskad CBA wchodz nastpujce
jednostki organizacyjne:
1
Zarzd Operacyjno-ledczy,
Zarzd Postpowa Kontrolnych,
3 Zarzd Analiz iEwidencji,
4 Zarzd Techniki Operacyjnej,
5 Gabinet Szefa,
6 Departament Ochrony,
7 Departament Kadr iSzkolenia,
8 Departament Finansw,
9 Departament Logistyki,
10 Samodzielny Wydzia Prawny,
11 Samodzielny Wydzia Inspekcji,
12 Zesp Audytu Wewntrznego.
2

Zbezpieczestwem iporzdkiem publicznym nierozerwalnie wie si bezpieczestwo zewntrzne pastwa. Bezpieczestwo zewntrzne to stan braku zagroenia pochodzcego ze rde zewntrznych dla bezpieczestwa, obronnoci, niepodlegoci inienaruszalnoci terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz pozycji
kraju na arenie midzynarodowej. Dziaania sub odpowiedzialnych za bezpieczestwo zewntrzne pastwa maj wpyw na stan bezpieczestwa wewntrznego pastwa poprzez zapobieganie iprzeciwdziaanie midzynarodowemu
terroryzmowi, ekstremizmowi oraz midzynarodowym grupom przestpczoci
zorganizowanej.
Do zapewnienia tej ochrony utworzono Agencj Wywiadu. Zgodnie zart. 2 ustawy z24 maja 2002 r. oAgencji Bezpieczestwa Wewntrznego iAgencji Wywiadu
153

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
154
(DzU, nr 74, poz. 676) centralnym organem administracji rzdowej waciwym

wsprawach ochrony bezpieczestwa zewntrznego pastwa jest szef Agencji
Wywiadu.
Do zada Agencji naley wszczeglnoci:
1
4
5
6
uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie iprzekazywanie waciwym

organom informacji, mogcych mie istotne znaczenie dla bezpieczestwa
imidzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej potencjau
ekonomicznego iobronnego;
rozpoznawanie iprzeciwdziaanie zagroeniom zewntrznym godzcym
wbezpieczestwo, obronno, niepodlego inienaruszalno terytorium
ochrona zagranicznych przedstawicielstw Rzeczypospolitej Polskiej iich
pracownikw przed dziaaniami obcych sub specjalnych iinnymi dziaaniami,
mogcymi przynie szkod interesom Rzeczypospolitej Polskiej;
zapewnienie ochrony kryptograficznej cznoci zpolskimi placwkami
dyplomatycznymi ikonsularnymi oraz poczty kurierskiej;
rozpoznawanie midzynarodowego terroryzmu, ekstremizmu oraz
midzynarodowych grup przestpczoci zorganizowanej;
rozpoznawanie midzynarodowego obrotu broni, amunicj imateriaami
wybuchowymi, rodkami odurzajcymi isubstancjami psychotropowymi
oraz towarami, technologiami iusugami oznaczeniu strategicznym dla
bezpieczestwa pastwa, atake rozpoznawanie midzynarodowego obrotu
broni masowej zagady izagroe zwizanych zrozprzestrzenianiem tej broni
oraz rodkw jej przenoszenia;
rozpoznawanie ianalizowanie zagroe wystpujcych wrejonach napi,
konfliktw ikryzysw midzynarodowych, majcych wpyw na bezpieczestwo
pastwa, oraz podejmowanie dziaa majcych na celu eliminowanie tych
zagroe;
prowadzenie wywiadu elektronicznego.
Dziaalno AW na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej moe by prowadzona
wycznie wzwizku zjej dziaalnoci poza granicami pastwa, arealizacja
czynnoci operacyjno-rozpoznawczych jest dopuszczalna wycznie za porednictwem Szefa ABW. Prezes Rady Ministrw okrela kierunki dziaania Agencji
wdrodze wytycznych.
Ustawa oAgencji Wywiadu stanowi rwnie, e wgranicach swoich zada

funkcjonariusze Agencji wykonuj czynnoci operacyjno-rozpoznawcze ianalityczno-informacyjne.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Wykonujc te czynnoci, funkcjonariusze AW maj prawo do:

1
dania niezbdnej pomocy od instytucji pastwowych, organw

administracji rzdowej isamorzdu terytorialnego oraz przedsibiorcw
instytucje, organy iprzedsibiorcy s obowizani, wzakresie swojego
dziaania, do udzielania nieodpatnie tej pomocy, wramach obowizujcych
przepisw prawa,
2 zwracania si oniezbdn pomoc do innych, ni wymienieni wyej
przedsibiorcw, jednostek organizacyjnych iorganizacji spoecznych,
jak rwnie zwracania si wnagych wypadkach do kadej osoby oudzielenie
doranej pomocy, wramach obowizujcych przepisw prawa.
Na podstawie tego upowanienia ustawowego organy administracji rzdowej
maj obowizek przekazywania szefowi AW informacji istotnych dla bezpieczestwa zewntrznego imidzynarodowej pozycji Polski, wszczeglnoci dotyczce:
1
2
3
4
6
7
8
zagroe zewntrznych godzcych wbezpieczestwo, obronno, niepodlego

oraz integralno terytorialn inienaruszalno granic Rzeczypospolitej
Polskiej;
zagroe midzynarodowych sojuszy, ukadw politycznych iukadw
wojskowych, ktrych Polska jest stron;
midzynarodowego terroryzmu iekstremizmu oraz midzynarodowych
grup przestpczoci zorganizowanej;
midzynarodowego handlu broni, amunicj, materiaami wybuchowymi,
rodkami odurzajcymi isubstancjami psychotropowymi oraz
towarami, technologiami iusugami oznaczeniu strategicznym dla
bezpieczestwa Polski oraz dla utrzymania midzynarodowego pokoju
ibezpieczestwa;
realizacji umw midzynarodowych dotyczcych rozbrojenia oraz zagroe
zwizanych zrozprzestrzenianiem broni masowej zagady oraz rodkw
jej przenoszenia;
zagroe wystpujcych wrejonach konfliktw ikryzysw midzynarodowych;
zagroe realizacji celw polityki zagranicznej Polski;
zagroe interesw ekonomicznych Polski.
Szef AW wraz z szefami ABW, Suby Kontrwywiadu Wojskowego, Suby Wywiadu Wojskowego iCentralnego Biura Antykorupcyjnego s zobowizani do
wspdziaania wramach realizacji swoich zada.
155

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
156
Agencja Wywiadu jest podobnie jak ABW centralnym urzdem administracji

rzdowej. Kieruje tym urzdem Szef AW, ktry podlega bezporednio premierowi,
jego dziaalno podlega kontroli Sejmu. Szefa AW powouje iodwouje prezes Rady
Ministrw, po zasigniciu opinii prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kolegium
do Spraw Sub Specjalnych oraz Sejmowej Komisji do Spraw Sub Specjalnych.
Prezes Rady Ministrw, zwracajc si do prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
owyraenie opinii, zacza opini Kolegium. Kandydatowi na szefa Agencji stawia
si wysokie wymagania natury moralnej, politycznej izawodowej, wymaga si mianowicie, aby:
1
2
3
4
5
mia wycznie obywatelstwo polskie;

wykaza si nieskaziteln postaw moraln, obywatelsk ipatriotyczn;
dawa rkojmi naleytego wykonywania zada;
nie peni suby zawodowej, nie pracowa inie by wsppracownikiem
1998 r. oInstytucie Pamici Narodowej 7 Komisji cigania Zbrodni przeciwko
Narodowi Polskiemu (DzU nr 155, poz. 1016, z1999 r. nr 38, poz. 360 iz2000 r.
nr 48, poz. 553), ani te nie by sdzi, ktry orzekajc uchybi godnoci urzdu,
sprzeniewierzajc si niezawisoci sdziowskiej.
Szef Agencji Wywiadu wypenia swoje obowizki zpomoc Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, ktrej szczegowe zadania okrela statut nadany przez
Prezesa Rady Ministrw. Zgodnie zZarzdzeniem Prezesa RM nr 74 z26 czerwca
2002 r. wsprawie nadania statutu Agencji Wywiadu, wskad AW wchodz nastpujce jednostki organizacyjne:
1
Biuro Kadr iKontaktw,

2 Biuro Penomocnika Ochrony,
3 Biuro Informacji iAnaliz,
4 Biuro Finansw,
5 Biuro Studiw iPrognoz,
6 Biuro A,
7 Biuro B,
8 Biuro C,
9 Biuro D,
10 Biuro E,

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Blok kontrolny
11 Orodek Szkolenia,
12 Samodzielny Wydzia Prawny,
13 Samodzielne Stanowisko do Spraw Audytu Wewntrznego.
Szef Agencji Wywiadu jest uprawniony do tworzenia lub powoywania wzakresie swojej waciwoci istosownie do potrzeb:
1
zespow ocharakterze staym lub doranym,

2 kolegialnych organw doradczych iopiniodawczych.
n! Blok kontrolny
Sowa kluczowe
ABW AW CBA porzdek konstytucyjny bezpieczestwo wewntrzne
pastwa szpiegostwo korupcja terroryzm tajemnica pastwowa
ochrona informacji niejawnych wywiad rozpoznanie kryptografia
wywiad elektroniczny
Pytania
1
Wymie zadania Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego.

Wymie rodzaje czynnoci wykonywanych przez ABW.
3 Kto powouje szefa ABW?
4 Ile lat trwa kadencja szefa CBA?
5 Wymie zadania Agencji Wywiadu.
2
157

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
158
Wyspecjalizowane organy pastwowe podlege innym centralnym organom administracji rzdowej
Rozdzia 7
podlege innym centralnym organom
administracji rzdowej
7.1. Suba Kontrwywiadu Wojskowego
Zgodnie zustaw z9 czerwca 2006 r. utworzono wojskow sub specjaln

wpostaci Suby Kontrwywiadu Wojskowego, odpowiedzialn za ochron pastwa przed zagroeniami wewntrznymi dla obronnoci kraju, bezpieczestwa
izdolnoci bojowej Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz innych jednostek organizacyjnych podlegych lub nadzorowanych przez ministra obrony
narodowej.
Do zada Suby Kontrwywiadu Wojskowego naley:
rozpoznawanie, zapobieganie oraz wykrywanie popenianych przez

onierzy penicych czynn sub wojskow, funkcjonariuszy SKW
iSWW oraz pracownikw SZ RP iinnych jednostek organizacyjnych MON,
przestpstw:
a przeciwko pokojowi, ludzkoci oraz przestpstw wojennych,
b przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej,
c przeciwko mocy obronnej Rzeczypospolitej Polskiej,
d korupcyjnych, jeeli mog one zagraa bezpieczestwu lub zdolnoci
bojowej SZ RP lub innych jednostek organizacyjnych MON,
e przeciwko ochronie informacji, jeeli mog one zagraa bezpieczestwu
lub zdolnoci bojowej SZ RP lub innych jednostek organizacyjnych MON,

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
2
3
4
5
6
7
atake takich czynw skierowanych przeciwko pastwom obcym, ktre

zapewniaj wzajemno,
f okrelonych wart. 33 ustawy z29 listopada 2000 r. oobrocie zzagranic
towarami, technologiami iusugami oznaczeniu strategicznym
dla bezpieczestwa pastwa, atake dla utrzymania midzynarodowego
pokoju ibezpieczestwa (DzU z2004 r., nr 229, poz. 2315),
g zwizanych zdziaalnoci terrorystyczn oraz innych godzcych
wbezpieczestwo potencjau obronnego pastwa, SZ RP oraz
jednostek organizacyjnych MON, atake pastw, ktre zapewniaj
wzajemno;
wspdziaanie zandarmeri Wojskow iinnymi organami uprawnionymi
do cigania przestpstw;
realizowanie, wramach swojej waciwoci, zada suby ochrony pastwa;
uzyskiwanie, gromadzenie, analizowanie, przetwarzanie iprzekazywanie
waciwym organom informacji mogcych mie znaczenie dla obronnoci
pastwa, bezpieczestwa lub zdolnoci bojowej SZ RP albo innych jednostek
organizacyjnych MON oraz podejmowanie dziaa wcelu eliminowania
ustalonych zagroe;
prowadzenie kontrwywiadu radioelektronicznego oraz przedsiwzi
zzakresu ochrony kryptograficznej ikryptoanalizy;
uczestniczenie wplanowaniu iprzeprowadzaniu kontroli realizacji umw
midzynarodowych dotyczcych rozbrojenia;
ochrona bezpieczestwa jednostek wojskowych, innych jednostek
organizacyjnych MON oraz onierzy wykonujcych zadania subowe
poza granicami pastwa;
ochrona bezpieczestwa bada naukowych iprac rozwojowych zleconych
przez SZ RP iinne jednostki organizacyjne MON oraz produkcji iobrotu
towarami, technologiami iusugami oprzeznaczeniu wojskowym,
zamwionymi przez SZ RP iinne jednostki organizacyjne MON;
podejmowanie dziaa, przewidzianych dla SKW, winnych ustawach,
atake umowach midzynarodowych, ktrymi Polska jest zwizana.
Minister obrony narodowej okrela kierunki dziaania SKW wwytycznych,

wuzgodnieniu zministrem Koordynatorem Sub Specjalnych, oraz zatwierdza
plany isprawozdania roczne zdziaalnoci kontrwywiadowczej. Wymienione dokumenty opiniuje Kolegium do Spraw Sub Specjalnych izatwierdza prezes Rady
Ministrw, natomiast prezydent RP otrzymuje do wiadomoci.
Szef SKW wcelu realizacji zada podlegych sobie sub moe podejmowa
wspprac zwaciwymi organami isubami innych pastw, po uzyskaniu zgody
prezesa Rady Ministrw.
159

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
160
Wspdziaanie dotyczy nastpujcych podmiotw:

1
2
3
4
5
Sztabu Generalnego Wojska Polskiego iinnych komrek organizacyjnych

MON-uoraz dowdcw rodzajw SZ RP, okrgw wojskowych, garnizonw
wojskowych ijednostek wojskowych;
odpowiednich organw, sub iinstytucji podlegych ministrowi waciwemu
do spraw wewntrznych;
odpowiednich organw ijednostek organizacyjnych podlegych ministrowi
waciwemu do spraw finansw publicznych;
do spraw zagranicznych;
innych organw, sub iinstytucji uprawnionych do wykonywania czynnoci
operacyjno-rozpoznawczych.
Suba Kontrwywiadu Wojskowego podlega ministrowi obrony narodowej, zzastrzeeniem okrelonych wustawie uprawnie prezesa Rady Ministrw lub ministra Koordynatora Sub Specjalnych. Jednoczenie podlega ona kontroli Sejmu.
Szef Suby Kontrwywiadu Wojskowego jest centralnym organem administracji
rzdowej. Szefa Suby Kontrwywiadu Wojskowego powouje iodwouje, na wniosek ministra obrony narodowej, prezes Rady Ministrw, po zasigniciu opinii prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz Kolegium do Spraw Sub Specjalnych iSejmowej Komisji do Spraw Sub Specjalnych. Zkolei minister obrony narodowej,
na wniosek szefa SKW powouje iodwouje jego zastpcw, po zasigniciu opinii
waciwych podmiotw.
Szefem SKW moe zosta osoba, ktra:
1
2
3
4
5
6
7

daje rkojmi naleytego wykonywania zada;
Narodowi Polskiemu (DzU nr 155, poz. 1016, zpn. zm.);
nie zostaa skazana prawomocnym wyrokiem sdu dyscyplinarnego
za czyn, oktrym mowa wart. 1 ust. 1 lub 3 ustawy z3 grudnia 1998 r.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
oodpowiedzialnoci dyscyplinarnej sdziw, ktrzy wlatach 1944-1989

sprzeniewierzyli si niezawisoci sdziowskiej (DzU z1999 r., nr 1, poz. 1
oraz z2001 r., nr 98, poz. 1070).
Organizacj Suby Kontrwywiadu Wojskowego okrela jego statut, ktry nadajeminister obrony narodowej, po uzyskaniu zgody prezesa Rady Ministrw. Wcelu
zapewnienia bezpieczestwa izdolnoci bojowej jednostek wojskowych SZ RP realizujcych zadania za granic, wskad tych jednostek mog wchodzi jednostki organizacyjne SKW, tj.:
1
Zarzd I,
Zarzd II,
3 Zarzd III,
4 Biuro Ochrony Informacji Niejawnych,
5 Biuro O,
6 Biuro R,
7 Biuro T,
8 Biuro W,
9 Biuro Logistyki,
10 Biuro Finansw,
11 Biuro Ewidencji iArchiwum,
12 Biuro Kadr,
13 Biuro Prawne,
14 Biuro Penomocnika Ochrony,
15 Orodek Szkolenia SKW,
16 Zesp Specjalistw,
17 Zesp Audytu Wewntrznego,
18 Gabinet Szefa SKW.
2
Realizacja ustawowych zada polega na wykonywaniu przez funkcjonariuszy

SKW czynnoci:
1
operacyjno-rozpoznawczych;
2 analityczno-informacyjnych;
3 ochronnych, wynikajcych zprzepisw ustawy z22 stycznia 1999 r. oochronie
informacji niejawnych.
Wzwizku zwykonywaniem wymienionych czynnoci, funkcjonariusze kontrwywiadu wojskowego maj szerokie uprawnienia, zarwno typowe dla sub policyjnych, jak te sub specjalnych.
161

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
162
Przede wszystkim maj prawo do:

1

dziaalno wzakresie uytecznoci publicznej; wymienione instytucje,
organy iprzedsibiorcy s obowizani, wzakresie swojego dziaania, do
udzielania nieodpatnie tej pomocy, wramach obowizujcych przepisw
prawa;
2 zwracania si oniezbdn pomoc do innych ni wymienieni przedsibiorcw,
jednostek organizacyjnych iorganizacji spoecznych, jak rwnie zwracania si
wnagych wypadkach do kadej osoby oudzielenie doranej pomocy, wramach
obowizujcych przepisw prawa;
3 obserwowania irejestrowania przy uyciu rodkw technicznych obrazu
zdarze wmiejscach publicznych oraz dwiku towarzyszcego tym
zdarzeniom wtrakcie wykonywania czynnoci operacyjno-rozpoznawczych
podejmowanych na podstawie ustawy.
Jeeli podczas wykonywania czynnoci operacyjno-rozpoznawczych, podejmowanych przez SKW wcelu realizacji zada, inne rodki okazay si bezskuteczne
albo zachodzi due prawdopodobiestwo, e bd nieskuteczne lub nieprzydatne,
sd, na pisemny wniosek szefa SKW, zoony po uzyskaniu pisemnej zgody prokuratora generalnego, moe, wdrodze postanowienia, zarzdzi kontrol operacyjn,
ktra jest prowadzona niejawnie ipolega na:
1
kontrolowaniu treci korespondencji;

kontrolowaniu zawartoci przesyek;
3 stosowaniu rodkw technicznych umoliwiajcych uzyskiwanie wsposb
niejawny informacji idowodw oraz ich utrwalanie, awszczeglnoci treci
rozmw telefonicznych iinnych informacji przekazywanych za pomoc sieci
telekomunikacyjnych.
2
Ponadto funkcjonariusze s uprawnieni do:

1
dokonania wsposb niejawny nabycia, zbycia lub przejcia przedmiotw

pochodzcych zprzestpstwa, ulegajcych przepadkowi albo ktrych
wytwarzanie, posiadanie, przewoenie lub ktrymi obrt s zabronione,
atake przyjcia lub wrczenia korzyci majtkowej;
2 niejawnego nadzorowania wytwarzania, przemieszczania, przechowywania
iobrotu przedmiotami przestpstwa, jeeli nie stworzy to zagroenia
dla ycia lub zdrowia ludzkiego;

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
7.2. Suba Wywiadu Wojskowego
zbierania, take niejawnie, wszelkich danych osobowych, wtym rwnie,

jeeli jest to uzasadnione charakterem realizowanych zada, danych
wskazanych wart. 27 i28 ustawy z29 sierpnia 1997 r. oochronie danych
osobowych (DzU z2002 r., nr 101, poz. 926, zpn. zm.), atake korzystania
zdanych osobowych iinnych informacji uzyskanych wwyniku wykonywania
czynnoci operacyjno-rozpoznawczych przez uprawnione do tego organy,
suby iinstytucje pastwowe oraz przetwarzania ich, wrozumieniu
ustawy oochronie danych osobowych, bez wiedzy izgody osoby, ktrej te
dane dotycz.
Ze wzgldu na okolicznoci zdarzenia, funkcjonariusze SKW, wykonujc czynnoci operacyjno-rozpoznawcze, maj prawo uycia broni palnej wycznie:
1
3
4

lub wolno funkcjonariusza lub innej osoby albo wcelu przeciwdziaania
porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzdzia, ktrego
uycie moe zagrozi yciu, zdrowiu lub wolnoci funkcjonariusza albo
innej osoby;
funkcjonariuszowi lub innej osobie uprawnionej do jej posiadania;
wcelu odparcia niebezpiecznego, bezporedniego, gwatownego zamachu
na obiekty lub urzdzenia wane dla bezpieczestwa lub obronnoci
pastwa;
wcelu odparcia zamachu, stwarzajcego jednoczenie bezporednie zagroenie
dla ycia, zdrowia lub wolnoci czowieka, na obiekty lub urzdzenia wane
dla obronnoci pastwa lub bezpieczestwa SZ RP;
wcelu odparcia gwatownego, bezporedniego ibezprawnego zamachu
na konwj ochraniajcy osoby, dokumenty zawierajce wiadomoci stanowice
tajemnic pastwow, pienidze albo inne przedmioty wartociowe.
Zgodnie zustaw z9 czerwca 2006 r. utworzono wojskow sub specjaln wpostaci Suby Wywiadu Wojskowego, ktra jest odpowiedzialna za ochron przed
zagroeniami zewntrznymi dla obronnoci pastwa, bezpieczestwa izdolnoci bojowej Si Zbrojnych RP oraz innych jednostek organizacyjnych podlegych
lub nadzorowanych przez ministra obrony narodowej.
163

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
164
Do zada SWW naley:

1
5
6
7
uzyskiwanie, gromadzenie, analizowanie, przetwarzanie iprzekazywanie

waciwym organom informacji, mogcych mie istotne znaczenie dla:
a bezpieczestwa potencjau obronnego Rzeczypospolitej Polskiej,
b bezpieczestwa izdolnoci bojowej SZ RP,
c warunkw realizacji, przez SZ RP, zada poza granicami pastwa;
rozpoznawanie iprzeciwdziaanie:
a militarnym zagroeniom zewntrznym godzcym wobronno
Rzeczypospolitej Polskiej,
b zagroeniom midzynarodowym terroryzmem;
rozpoznawanie midzynarodowego obrotu broni, amunicj imateriaami
wybuchowymi oraz towarami, technologiami iusugami oznaczeniu
strategicznym dla bezpieczestwa pastwa, atake rozpoznawanie
midzynarodowego obrotu broni masowej zagady izagroe zwizanych
zrozprzestrzenianiem tej broni oraz rodkw jej przenoszenia;
rozpoznawanie ianalizowanie zagroe wystpujcych wrejonach napi,
konfliktw ikryzysw midzynarodowych, majcych wpyw na obronno
pastwa oraz zdolno bojow SZ RP, atake podejmowanie dziaa majcych
na celu eliminowanie tych zagroe;
prowadzenie wywiadu elektronicznego na rzecz SZ RP oraz przedsiwzi
zzakresu kryptoanalizy ikryptografii;
wspdziaanie worganizowaniu polskich przedstawicielstw wojskowych
za granic;
uczestniczenie wplanowaniu iprzeprowadzaniu kontroli realizacji umw
midzynarodowych dotyczcych rozbrojenia.
Podstawowa dziaalno SWW jest realizowana poza granicami pastwa polskiego. Funkcjonariusze wywiadu wojskowego mog prowadzi operacje wkraju
jedynie wzwizku zdziaalnoci SWW poza granicami pastwa iwycznie za
porednictwem ABW iSKW.
Minister obrony narodowej okrela kierunki dziaania SWW wwytycznych,
wuzgodnieniu zministrem Koordynatorem Sub Specjalnych, oraz zatwierdza
plany isprawozdania roczne zdziaalnoci wywiadowczej. Wymienione dokumenty opiniuje Kolegium do Spraw Sub Specjalnych izatwierdza prezes Rady Ministrw, natomiast prezydent RP otrzymuje do wiadomoci.
Szef SWW wcelu realizacji zada podlegych sobie sub moe, po uzyskaniu
zgody prezesa Rady Ministrw, podejmowa wspprac zwaciwymi organami
isubami innych pastw.
Wspdziaanie dotyczy nastpujcych podmiotw:

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
2
3
4
5
Sztabu Generalnego Wojska Polskiego iinnych komrek organizacyjnych

MON-uoraz dowdcw rodzajw SZ RP, okrgw wojskowych, garnizonw
wojskowych ijednostek wojskowych;
do spraw wewntrznych;
odpowiednich organw ijednostek organizacyjnych podlegych ministrowi
waciwemu do spraw finansw publicznych;
do spraw zagranicznych;
innych organw, sub iinstytucji uprawnionych do wykonywania czynnoci
operacyjno-rozpoznawczych.
Suba Wywiadu Wojskowego podlega ministrowi obrony narodowej, zzastrzeeniem okrelonych wustawie uprawnie prezesa Rady Ministrw lub ministra Koordynatora Sub Specjalnych. Jednoczenie podlega ona kontroli Sejmu. Szef Suby
Wywiadu Wojskowego jest centralnym organem administracji rzdowej. Szefa
Suby Wywiadu Wojskowego powouje iodwouje, na wniosek ministra obrony narodowej, prezes Rady Ministrw, po zasigniciu opinii prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz Kolegium do Spraw Sub Specjalnych iSejmowej Komisji do Spraw
Sub Specjalnych. Zkolei minister obrony narodowej, na wniosek szefa SWW powouje iodwouje jego zastpcw, po zasigniciu opinii waciwych podmiotw.
Szefem SWW moe zosta osoba, ktra:
1
2
3
4
5
6
7

daje rkojmi naleytego wykonywania zada;
Narodowi Polskiemu (DzU nr 155, poz. 1016, zpn. zm.);
nie zostaa skazana prawomocnym wyrokiem sdu dyscyplinarnego za czyn,
oktrym mowa wart. 1 ust. 1 lub 3 ustawy z3 grudnia 1998 r.
oodpowiedzialnoci dyscyplinarnej sdziw, ktrzy wlatach 1944-1989
sprzeniewierzyli si niezawisoci sdziowskiej (DzU z1999 r., nr 1, poz. 1
oraz z2001 r., nr 98, poz. 1070).
165

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
166
Organizacj Suby Wywiadu Wojskowego okrela jego statut, ktry nadajeminister obrony narodowej, po uzyskaniu zgody prezesa Rady Ministrw. Wcelu
zapewnienia bezpieczestwa izdolnoci bojowej jednostek wojskowych SZ RP
realizujcych zadania za granic, wskad tych jednostek mog wchodzi jednostki
organizacyjne SKW, tj.:
1
Gabinet Szefa;
Departament I;
3 Departament II;
4 Departament III;
5 Biuro Finansw;
6 Biuro Ochrony iOsony;
7 Biuro Administracyjno-Logistyczne;
8 Biuro Kadr;
9 Biuro Prawne;
10 Biuro Ewidencji iArchiwum;
11 Biuro Zagroe Globalnych;
12 Samodzielny Audytor.
2
Aby zrealizowa ustawowe zadania, funkcjonariusze SWW wykonuj czynnoci:

1 operacyjno-rozpoznawcze;
2
analityczno-informacyjne.
Wzwizku zwykonywaniem wymienionych czynnoci, funkcjonariusze wywiadu wojskowego maj szerokie uprawnienia, ktre wustawie okrelono bardzo
lakonicznie, ze zrozumiaych wzgldw. Maj oni prawo do:
1

dziaalno wzakresie uytecznoci publicznej; wymienione instytucje, organy
iprzedsibiorcy s obowizani, wzakresie swojego dziaania, do udzielania
nieodpatnie tej pomocy, wramach obowizujcych przepisw prawa;
2 zwracania si oniezbdn pomoc do innych ni wymienieni przedsibiorcw,
jednostek organizacyjnych iorganizacji spoecznych, jak rwnie zwracania si
wnagych wypadkach do kadej osoby oudzielenie doranej pomocy, wramach
obowizujcych przepisw prawa;
3 zbierania, take niejawnie, wszelkich danych osobowych, wtym rwnie, jeeli
jest to uzasadnione charakterem realizowanych zada, danych wskazanych
wart. 27 i28 ustawy zdnia 29 sierpnia 1997 r. oochronie danych osobowych

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
7.3. andarmeria Wojskowa
(DzU z2002 r., nr 101, poz. 926, zpn. zm.), atake korzystania zdanych
osobowych iinnych informacji uzyskanych wwyniku wykonywania
czynnoci operacyjno-rozpoznawczych przez uprawnione do tego organy,
suby iinstytucje pastwowe oraz przetwarzania ich, wrozumieniu ustawy
oochronie danych osobowych, bez wiedzy izgody osoby, ktrej te dane dotycz.
Ze wzgldu na okolicznoci zdarzenia, funkcjonariusze SWW, wykonujc czynnoci operacyjno-rozpoznawcze, maj prawo uycia broni palnej wycznie:
1
3
4
5

lub wolno funkcjonariusza lub innej osoby albo wcelu przeciwdziaania
porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzdzia, ktrego uycie zagrozi
moe yciu, zdrowiu lub wolnoci funkcjonariusza albo innej osoby;
funkcjonariuszowi lub innej osobie uprawnionej do jej posiadania;
wcelu odparcia niebezpiecznego, bezporedniego, gwatownego zamachu na
obiekty lub urzdzenia wane dla bezpieczestwa lub obronnoci pastwa;
wcelu odparcia zamachu, stwarzajcego jednoczenie bezporednie zagroenie
dla ycia, zdrowia lub wolnoci czowieka, na obiekty lub urzdzenia wane dla
obronnoci pastwa lub bezpieczestwa SZ RP;
wcelu odparcia gwatownego, bezporedniego ibezprawnego zamachu na
konwj ochraniajcy osoby, dokumenty zawierajce wiadomoci stanowice
tajemnic pastwow, pienidze albo inne przedmioty wartociowe.
Po zmianach polityczno-ustrojowych wsposb do niejasny peerelowska Wojskowa

Suba Wewntrzna przeksztacia si czciowo wandarmeri Wojskow. Zgodnie zrozkazem ministra obrony narodowej nr Pf-42/Org. z18 kwietnia 1990 roku
izarzdzeniem szefa Sztabu Generalnego WP nr 062/Org. z15 czerwca tego roku,
okrelono struktur organizacyjn oraz skad ilociowy jednostek andarmerii
Wojskowej. Oficjalnie oddziay andarmerii utworzono 1 wrzenia 1990 roku.
andarmeria Wojskowa, tak jak cae Siy Zbrojne RP, musiaa dokona niezbdnych zmian dyslokacyjnych, organizacyjnych istrukturalnych. Nastpstwem tych
zmian by odpyw iwymiana duej iloci kadry. andarmeria stawaa si zczasem
nie tylko now struktur organizacyjn, ale take jakociowo nowym zespoem
167

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
168
ludzi, wktrym szybko nastpiy procesy integracyjne. Jej szeregi zasilia kadra
osb onowych umiejtnociach. Zgodnie zzarzdzeniem szefa Sztabu Generalnego WP nr 062/Org. z15 czerwca 1990 r. utworzono:
1
2
Komend Gwn andarmerii Wojskowej wWarszawie;

Komendy andarmerii Wojskowej:
a Warszawskiego Okrgu Wojskowego,
b Pomorskiego Okrgu Wojskowego,
c lskiego Okrgu Wojskowego.
Ponadto powoano Oddziay andarmerii Wojskowej: Warszawa, Krakw, Bydgoszcz, Szczecin, Wrocaw, Pozna; osiemnacie wydziaw andarmerii Wojskowej; czterdzieci siedem placwek andarmerii Wojskowej, atake Orodek Szkolenia andarmerii Wojskowej wMisku Mazowieckim. Ustaw opowszechnym
obowizku obrony RP znowelizowano 25 padziernika 1991 roku. Jej artyku 16.
okreli funkcje izadania andarmerii Wojskowej wtaki oto sposb: tworzy si
andarmeri Wojskow, ktra wykonuje wSiach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz wstosunku do onierzy zadania zwizane wszczeglnoci z:
1
2
3
4
zapewnieniem przestrzegania dyscypliny wojskowej;

ochron ycia izdrowia oraz mienia przed bezprawnymi zamachami
ochron bezpieczestwa iporzdku publicznego oraz ochron tajemnicy
pastwowej isubowej;
zapobieganiem popenianiu przestpstw iwykrocze oraz innym zjawiskom
kryminogennym, atake wykrywaniem przestpstw iwykrocze oraz
ciganiem ich sprawcw;
zapewnieniem przestrzegania przepisw porzdkowych iadministracyjnych.
Obecnie dziaa ona na podstawie ustawy z24 sierpnia 2001 r. oandarmerii Wojskowej iwojskowych organach porzdkowych.
Ta formacja realizuje funkcje policji wojskowej wramach Si Zbrojnych oraz
wobec osb cywilnych, dziaajcych na terenie jednostek wojskowych.
Do jej zada naley:
1
zapewnianie przestrzegania dyscypliny wojskowej;

2 ochranianie porzdku publicznego na terenach iobiektach jednostek
wojskowych oraz wmiejscach publicznych;
3 ochranianie ycia izdrowia ludzi oraz mienia wojskowego przed zamachami

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
wykrywanie przestpstw iwykrocze, wtym skarbowych, ujawnianie iciganie

ich sprawcw oraz ujawnianie izabezpieczanie dowodw tych przestpstw
iwykrocze;
5 zapobieganie popenianiu przestpstw iwykrocze oraz innym zjawiskom
patologicznym, awszczeglnoci alkoholizmowi inarkomanii wSiach
Zbrojnych;
6 wspdziaanie zpolskimi oraz zagranicznymi organami isubami waciwymi
wsprawach bezpieczestwa iporzdku publicznego oraz policjami wojskowymi;
7 zwalczanie klsk ywioowych, nadzwyczajnych zagroe rodowiska
ilikwidowanie ich skutkw oraz czynne uczestniczenie wakcjach
poszukiwawczych, ratowniczych ihumanitarnych, majcych na celu ochron
ycia izdrowia oraz mienia.
Ponadto jednostki andarmerii wykonuj czynnoci:
1
na polecenie sdu wojskowego iprokuratora wojskowego oraz sdu

powszechnego iprokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury,
atake organw administracji rzdowej, wojskowej isamorzdu terytorialnego
oraz Wojskowej Agencji Mieszkaniowej wzakresie, wjakim obowizek ten
wynika zodrbnych przepisw;
2 okrelone wodrbnych przepisach wczasie stanw nadzwyczajnych oraz
wrazie ogoszenia mobilizacji iwczasie wojny.
Wszystkie wymienione zadania dotycz okrelonej kategorii osb:
1
2
3
4
5
6
onierzy penicych czynn sub wojskow;

onierzy niebdcych wczynnej subie wojskowej wczasie noszenia przez
nich mundurw oraz odznak ioznak wojskowych;
pracownikw zatrudnionych wjednostkach wojskowych;
osb przebywajcych na terenach lub wobiektach jednostek wojskowych;
innych osb ni okrelone wpunktach 1-4, podlegajcych orzecznictwu sdw
wojskowych albo jeeli wynika to zodrbnych przepisw;
osb niebdcych onierzami, jeeli wspdziaaj zosobami, oktrych mowa
wpunktach 1-5, wpopenieniu czynu zabronionego przez ustaw pod grob
kary albo te jeeli dokonuj czynw zagraajcych dyscyplinie wojskowej albo
czynw przeciwko yciu lub zdrowiu onierza albo mieniu wojskowemu;
onierzy si zbrojnych pastw obcych, przebywajcych na terytorium Polski
oraz czonkw ich personelu cywilnego, jeeli pozostaj wzwizku zpenieniem
obowizkw subowych, oile umowa midzynarodowa, ktrej Polska jest
stron, nie stanowi inaczej.
169

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
170
Tak wic, andarmeria wojskowa jest wyspecjalizowan sub wojskow odpowiedzialn za porzdek ibezpieczestwo publiczne na terenie jednostek wojskowych na terytorium RP oraz za granic wstosunku do onierzy polskich oraz do
polskich pracownikw zatrudnionych za granic wpolskich jednostkach wojskowych iwpolskich przedstawicielstwach wojskowych oraz misjach wojskowych.
Wtym zakresie jednostki andarmerii wykonuj czynnoci ocharakterze represyjnym iprewencyjnym typowe dla formacji policyjnych:
1
kontrolowanie przestrzegania dyscypliny wojskowej oraz porzdku publicznego;

interweniowanie wprzypadkach naruszenia dyscypliny wojskowej lub porzdku
publicznego;
3 opracowywanie dla waciwych organw informacji ostanie dyscypliny
wojskowej iprzestpczoci wSiach Zbrojnych, atake wystpowanie do tych
organw zwnioskami, majcymi na celu zapobieenie popenianiu przestpstw,
wykrocze iprzewinie dyscyplinarnych;
4 wykonywanie czynnoci operacyjno-rozpoznawczych;
5 wykonywanie czynnoci procesowych wzakresie ina zasadach przewidzianych
wprzepisach opostpowaniu karnym ikarnym skarbowym;
6 zabezpieczanie ladw idowodw popenienia przestpstw iwykrocze oraz
sporzdzanie ekspertyz iopinii kryminalistycznych;
7 poszukiwanie sprawcw przestpstw iwykrocze oraz zaginionych onierzy,
atake poszukiwanie utraconych przez jednostki wojskowe: broni, amunicji,
materiaw wybuchowych iinnego mienia wojskowego oraz materiaw
zawierajcych informacje niejawne;
8 wykonywanie kontroli ruchu drogowego, pilotowanie kolumn wojskowych
oraz kierowanie ruchem drogowym, wzakresie ina zasadach przewidzianych
wprzepisach oruchu drogowym iodrogach publicznych;
9 kontrolowanie uprawnie onierzy do noszenia munduru oraz odznak ioznak
wojskowych, posiadania uzbrojenia iekwipunku wojskowego oraz przebywania
poza terenami iobiektami jednostek wojskowych;
10 kontrolowanie posiadania uprawnie do uywania munduru oraz odznak
ioznak wojskowych, wzakresie ina zasadach przewidzianych wprzepisach
oodznakach imundurach;
11 konwojowanie osb, dokumentw imienia wojskowego;
12 przymusowe doprowadzanie osb, wzakresie ina zasadach przewidzianych
wprzepisach opostpowaniu karnym, karnym skarbowym, karnym
wykonawczym icywilnym;
13 asystowanie przy czynnociach egzekucyjnych, wzakresie ina zasadach
przewidzianych wprzepisach opostpowaniu cywilnym iopostpowaniu
egzekucyjnym wadministracji;
2

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
14 wspuczestniczenie wzapewnianiu porzdku podczas trwania imprez
masowych przeprowadzanych na terenach iwobiektach jednostek wojskowych,

wzakresie ina zasadach przewidzianych wprzepisach obezpieczestwie
imprez masowych;
15 wykonywanie zada policji sdowej wsdach wojskowych iwojskowych
jednostkach organizacyjnych prokuratury;
16 kontrolowanie ochrony mienia wojskowego, awszczeglnoci przechowywania
uzbrojenia irodkw bojowych;
17 kontrolowanie przestrzegania przepisw owychowaniu wtrzewoci
iprzeciwdziaaniu alkoholizmowi oraz onarkomanii, atake wykonywanie
czynnoci przewidzianych wtych przepisach dla organw wojskowych;
18 wykonywanie czynnoci ochronnych wstosunku do uprawnionych osb,
atake zabezpieczanie pobytu wjednostkach wojskowych osb zajmujcych
kierownicze stanowiska pastwowe idelegacji zagranicznych.
Wzwizku ztym funkcjonariusze andarmerii s ustawowo wyposaeni wszczeglne uprawnienia, amianowicie maj prawo do:
1
legitymowania wcelu ustalenia tosamoci;

sprawdzania posiadania uprawnie okrelonych wodrbnych przepisach;
3 zatrzymywania wprzypadkach iwtrybie okrelonym wprzepisach
opostpowaniu karnym;
4 zatrzymywania wprzypadkach okrelonych wart. 18 ustawy iwprzepisach
innych ustaw;
5 doprowadzania do miejsca penienia czynnej suby wojskowej lub miejsca
zamieszkania, wprzypadkach okrelonych ustaw;
6 osadzania wizbie zatrzyma wprzypadkach iwtrybie okrelonym
wprzepisach odyscyplinie wojskowej;
7 nakadania grzywien wdrodze mandatu karnego za wykroczenia, na zasadach
iwtrybie okrelonym dla funkcjonariuszy Policji wprzepisach opostpowaniu
wsprawach owykroczenia, atake wykonywania czynnoci sprawdzajcych
oraz zawiadamiania prokuratora wojskowego opopenieniu wykroczenia, na
zasadach iwtrybie okrelonym wprzepisach opostpowaniu karnym;
8 wystpowania do dowdcw jednostek wojskowych zwnioskami owszczcie
postpowania dyscyplinarnego, na zasadach iwtrybie okrelonym wprzepisach
odyscyplinie wojskowej, postpowaniu karnym iwinnych przepisach;
9 przeszukiwania osb ipomieszcze wprzypadkach iwtrybie okrelonym
wprzepisach opostpowaniu karnym iwinnych przepisach;
10 dokonywania kontroli osobistej, przegldania zawartoci bagau osobistego
isprawdzania adunkw wrodkach transportu ldowego, powietrznego
2
171

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
172
iwodnego, zwyjtkiem rodkw transportu przewocych znaki pienine,

wrazie istnienia uzasadnionego podejrzenia popenienia czynu zabronionego
przez ustaw pod grob kary albo wcelu ustalenia miejsca pobytu lub ujcia
poszukiwanej osoby;
11 udzielania poucze oraz wydawania rozkazw (polece) wgranicach
niezbdnych do wykonania czynnoci subowej;
12 dania niezbdnej pomocy od instytucji pastwowych, organw administracji
rzdowej isamorzdu terytorialnego oraz przedsibiorcw;
13 zwracania si oniezbdn pomoc do innych jednostek organizacyjnych
ni wymienione wpunkcie 12 oraz stowarzysze ifundacji, jak rwnie
zwracania si wnagych wypadkach do kadej osoby oudzielenie doranej
pomocy;
14 usuwania pojazdw iblokowania k pojazdw wprzypadkach iwtrybie
okrelonym wprzepisach oruchu drogowym;
15 stosowania rodkw przymusu bezporedniego oraz uywania broni palnej
wprzypadkach ina zasadach okrelonych wustawie.
andarmeria Wojskowa jest formacj zhierarchizowan iscentralizowan. Na
jej czele stoi komendant gwny, ktry jest przeoonym wszystkich onierzy andarmerii Wojskowej. Podlega on bezporednio ministrowi obrony narodowej, ktry
wyznacza na stanowisko subowe izwalnia ztego stanowiska komendanta gwnego andarmerii Wojskowej ijego zastpc.
Organizacja andarmerii Wojskowej przedstawia si nastpujco (rys. 10):
1
Komenda Gwna,
terenowe jednostki organizacyjne,
3 specjalistyczne jednostki organizacyjne.
2
Terenowymi jednostkami organizacyjnymi andarmerii Wojskowej s:

1
oddziay,
2 wydziay,
3 placwki.
Obecnie andarmeria Wojskowa skada si z:
1
trzech oddziaw specjalnych,

dziesiciu oddziaw,
3 dwch wydziaw,
4 czterdziestu piciu placwek.
2

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
173
Wykres 10 Organizacja andarmerii Wojskowej
KOMENDA GWNA
ODDZIAY SPECJALNE
ODDZIAY ANDARMERII
WYDZIAY ANDARMERII
PLACWKI ANDARMERII
Waciwym organem wzakresie organizacji jest minister obrony narodowej,

ktry, wydajc zarzdzenia, tworzy, przeksztaca iznosi terenowe oraz specjalistyczne jednostki organizacyjne andarmerii Wojskowej, atake okrela ich organizacj oraz szczegowe zakresy iobszary dziaania jednostek organizacyjnych
andarmerii Wojskowej, zuwzgldnieniem struktury irozmieszczenia Si Zbrojnych oraz zada andarmerii Wojskowej.
Korpus funkcjonariuszy ze wzgldu na charakter wykonywanych czynnoci
izada dzieli si na trzy funkcjonalne piony:
1
2
3
dochodzeniowo-ledczy,
prewencyjny,
administracyjno-logistyczno-techniczny.
andarmeria Wojskowa dziaa wokrelonym segmencie administracji porzdku

ibezpieczestwa publicznego, dlatego te ustawa z24 sierpnia 2001 r. naoya na
ni obowizek wsppracy zinnymi instytucjami pastwowymi:
1
wojskowymi (Sub Kontrwywiadu Wojskowego, Sub Wywiadu

Wojskowego, wojskowymi organami porzdkowymi oraz dowdcami jednostek
wojskowych idowdcami komendantami garnizonw);
cywilnymi (Agencj Bezpieczestwa Wewntrznego, Policj, Stra Graniczn,
organami celnymi, organami kontroli skarbowej, Biurem Ochrony Rzdu,
straami ochrony kolei oraz innymi organami uprawnionymi do wykonywania
czynnoci operacyjno-rozpoznawczych, atake organami uprawnionymi
do prowadzenia dochodze wsprawach oprzestpstwa oraz organami,
ktrym przysuguj uprawnienia oskaryciela publicznego, iorganami
uprawnionymi do nakadania grzywien wdrodze mandatu karnego wsprawach
owykroczenia).

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
174
7.4. Suba celna
Suba celna jest jednolit, umundurowan formacj dziaajc na podstawie

ustawy z24 lipca 1999 r. osubie celnej, majc na celu zapewnienie zgodnego
zprawem przywozu iwywozu towarw zterenu Unii Europejskiej.
Suba Celna realizuje pastwow polityk celn m.in. poprzez zwalczanie przestpczoci celnej, kontrol przestrzegania legalnoci wykonywania pracy przez cudzoziemcw oraz kontrol celn iszczeglny nadzr podatkowy. Zwalczanie przestpczoci celnej polega na:
1
rozpoznawaniu, zapobieganiu iwykrywaniu przestpstw skarbowych

iwykrocze skarbowych, przestpstw iwykrocze zwizanych zprzywozem
iwywozem towarw oraz ciganiu ich sprawcw;
2 rozpoznawaniu, zapobieganiu iwykrywaniu przestpstw iwykrocze
zwizanych znaruszeniem przepisw dotyczcych ochrony dbr kultury
oraz ochrony wasnoci intelektualnej, atake przestpstw iwykrocze
zwizanych zwprowadzaniem na polski obszar celny oraz wyprowadzaniem
zpolskiego obszaru celnego towarw objtych ograniczeniami lub zakazami,
wszczeglnoci takich jak: odpady szkodliwe, substancje chemiczne, materiay
jdrowe ipromieniotwrcze, rodki odurzajce isubstancje psychotropowe
oraz bro, amunicja, materiay wybuchowe itechnologie objte kontrol
midzynarodow.
Wymienione zadania realizuj nastpujce organy Suby Celnej:
1
2
dyrektor izby celnej,

naczelnik urzdu celnego.
Wykonujc zadania zzakresu kontroli celnej funkcjonariusze suby celnej s

uprawnieni do:
1
2
3
4
5
6
7
kontrolowania dokumentw idanych handlowych, wtym take sporzdzonych

zzastosowaniem technik elektronicznego przetwarzania danych;
ustalania tosamoci osb;
dokonywania ogldzin towarw;
kontrolowania ksigowoci;
badania towarw ipobierania ich prbek;
przeprowadzania rewizji celnej, wtym zuyciem urzdze technicznych;
zatrzymywania ikontrolowania rodkw transportu;

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
7.4. Suba celna
przeszukiwania osb ipomieszcze;

9 zatrzymania pojazdw lub innych rodkw przewozowych idokonywania
kontroli rodzaju paliwa, przez pobranie prbek paliwa ze zbiornika pojazdu
lub innego rodka przewozowego.
Zatrzymywanie rodkw transportu odbywa si przy udziale innych sub lub instytucji, awszczeglnoci:
1
Policji;
Stray Granicznej;
3 sub lotniczych imorskich;
4 sub administracji kolei pastwowych.
2
Funkcjonariusze celni mog stosowa rodki przymusu bezporedniego wobec

osb niepodporzdkowujcych si ich poleceniom. Wtakich sytuacjach s oni
uprawnieni do stosowania nastpujcych rodkw przymusu bezporedniego:
1
2
uycia siy fizycznej;

uycia indywidualnych technicznych ichemicznych rodkw lub urzdze
przeznaczonych do obezwadniania ikonwojowania osb albo do
zatrzymywania oraz unieruchamiania pojazdw mechanicznych iinnych
rodkw przewozowych.
Realizujc ustawowe zadania Suba Celna wsppracuje zorganami administracji publicznej oraz innymi pastwowymi isamorzdowymi jednostkami organizacyjnymi. Jak wspomniano, przy zatrzymywaniu rodkw transportu funkcjonariusze Suby Celnej korzystaj zpomocy innych sub iinstytucji. Ponadto wwyniku
porozumienia z6 listopada 2003 r. okrelono zasady wspdziaania Policji ze Sub
Celn, ktre to wspdziaanie ma by realizowane wformie:
1
wymiany informacji;
2 koordynacji dziaa wprzypadkach uzasadnionych tosamoci osb
lub innych obiektw objtych jednoczesnymi dziaaniami Policji iSuby
Celnej albo wformie czasowej lub metodycznej harmonizacji podejmowanych
czynnoci subowych, wprzypadkach uzasadnionych wzgldami skutecznoci
dziaania;
3 doskonalenia metodyki wykonywania zada iczynnoci subowych.
175

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
176
7.5. Inspekcja kontroli skarbowej
Celem kontroli skarbowej, ktra dziaa na podstawie ustawy z28 wrzenia 1991 r.,
jest ochrona interesw ipraw majtkowych Skarbu Pastwa oraz zapewnienie
skutecznoci wykonywania zobowiza podatkowych iinnych nalenoci,
stanowicych dochd budetu pastwa lub pastwowych funduszy celowych.
Ponadto przedmiotem jej dziaania jest badanie zgodnoci zprawem gospodarowania mieniem innych pastwowych osb prawnych, przeciwdziaanie
izwalczanie narusze prawa obowizujcego wzakresie obrotu towarowego
zzagranic iobrotu towarami przywoonymi zzagranicy oraz zapobieganie
iujawnianie przestpstw podatkowych.
Do zakresu kontroli skarbowej naley:
kontrola rzetelnoci deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidowoci

obliczania iwpacania podatkw, stanowicych dochd budetu pastwa,
atake innych nalenoci pieninych budetu pastwa lub pastwowych
funduszy celowych;
2 ujawnianie ikontrola niezgoszonej do opodatkowania dziaalnoci
gospodarczej, atake dochodw nieznajdujcych pokrycia wujawnionych
rdach przychodw;
3 kontrola rde pochodzenia majtku, wprzypadku niezgoszenia do
opodatkowania dziaalnoci gospodarczej, atake dochodw nieznajdujcych
pokrycia wujawnionych rdach przychodw;
4 kontrola celowoci izgodnoci zprawem gospodarowania rodkami publicznymi
oraz rodkami pochodzcymi zUnii Europejskiej imidzynarodowych instytucji
finansowych, podlegajcymi zwrotowi;
5 kontrola prawidowoci przekazywania rodkw wasnych do budetu
Unii Europejskiej;
6 badanie celowoci wczasie podejmowania decyzji izgodnoci zprawem
wykorzystania irozporzdzania mieniem pastwowym, awszczeglnoci
ujawnianie niedoborw, atake innych szkd wtym mieniu;
7 badanie wykorzystania mienia otrzymanego od Skarbu Pastwa wcelu realizacji
zada publicznych oraz prawidowoci prywatyzacji mienia Skarbu Pastwa;
8 kontrola rzetelnoci wypeniania zobowiza, wynikajcych zudzielonych
przez Skarb Pastwa porcze igwarancji;
9 kontrola zgodnoci wykorzystania rodkw, ktrych spat porczy lub
gwarantowa Skarb Pastwa, zich przeznaczeniem;
10 kontrola zgodnoci zprawem przywozu na terytorium Polski towarw
dopuszczonych do obrotu lub majcych inne przeznaczenie celne oraz

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
wywozu towarw poza terytorium Polski, kontrola obrotu towarami

pochodzenia zagranicznego, atake kontrola iujawnianie towarw nielegalnie
wprowadzonych na terytorium Polski;
11 ujawnianie skadnikw majtkowych podmiotw zobowizanych
do uiszczenia nalenoci publicznych lub podejrzanych oczyny zagroone
kar grzywny lub karami pieninymi, wcelu zapewnienia skutecznoci
poboru tych nalenoci oraz wykonania orzecze lub mandatw karnych;
12 kontrola owiadcze ostanie majtkowym osb obowizanych do ich
skadania, zatrudnionych lub penicych sub wjednostkach organizacyjnych
administracji celnej, podatkowej oraz kontroli skarbowej podlegych
ministrowi waciwemu do spraw finansw publicznych, wtym wurzdzie
obsugujcym tego ministra;
13 kontrola resortowa jednostek organizacyjnych administracji celnej,
podatkowej oraz kontroli skarbowej podlegych ministrowi waciwemu
do spraw finansw publicznych, wtym urzdu obsugujcego tego
ministra;
14 prowadzenie dziaalnoci analitycznej iprognostycznej wodniesieniu
do negatywnych zjawisk wystpujcych wobszarze waciwoci kontroli
skarbowej oraz przedstawianie wtym zakresie informacji ianaliz organom
administracji rzdowej.
Wymienione zadania realizuj nastpujce organy kontroli skarbowej:
1
minister waciwy do spraw finansw publicznych jako naczelny organ kontroli

skarbowej;
2 generalny inspektor kontroli skarbowej jako organ wyszego stopnia
nad dyrektorami urzdw kontroli skarbowej;
3 dyrektor urzdu kontroli skarbowej.
Generalnego inspektora kontroli skarbowej powouje iodwouje prezes Rady
Ministrw na wniosek ministra waciwego do spraw finansw publicznych. Natomiast dyrektora urzdu kontroli skarbowej powouje, spord kandydatw wyonionych wdrodze konkursu, oraz odwouje minister waciwy do spraw finansw
publicznych na wniosek generalnego inspektora kontroli skarbowej. Jednostkami
organizacyjnymi kontroli skarbowej s urzdy kontroli skarbowej iurzd obsugujcy ministra waciwego do spraw finansw publicznych.
Generalny inspektor kontroli skarbowej sprawuje nadzr nad dziaalnoci:
1
2
wojewdzkich kolegiw skarbowych,

dyrektorw urzdw kontroli skarbowej,
177

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
178
inspektorw zatrudnionych wurzdzie obsugujcym ministra waciwego

do spraw finansw publicznych,
4 inspektorw ipracownikw zatrudnionych wwyodrbnionych komrkach
organizacyjnych kontroli skarbowej,
5 pracownikw wywiadu skarbowego.
3
Wjednostkach organizacyjnych kontroli skarbowej s zatrudnieni pracownicy

iinspektorzy. Inspektorem moe by ten, kto:
1
2
3
4
ma wycznie obywatelstwo polskie ikorzysta wpeni zpraw cywilnych

iobywatelskich;
ma nienagann opini inie by karany za przestpstwo zwiny umylnej;
ma wysze wyksztacenie prawnicze, ekonomiczne lub inne wysze
ospecjalnoci przydatnej do kontroli skarbowej;
jest zatrudniony wjednostkach organizacyjnych kontroli skarbowej ima co
najmniej 5-letni sta pracy worganach administracji podatkowej albo 3-letni
praktyk wjednostkach organizacyjnych kontroli skarbowej;
zoy egzamin kwalifikacyjny na stanowisko inspektora przed komisj
powoan przez generalnego inspektora kontroli skarbowej.
Pracownicy kontroli skarbowej podczas wykonywania zada subowych uprawnieni s do:

1
legitymowania osb wcelu ustalenia ich tosamoci;

2 zatrzymywania iprzeszukiwania osb oraz przeszukiwania pomieszcze,
bagau iadunku wtrybie iprzypadkach okrelonych wprzepisach Kodeksu
postpowania karnego iKodeksu karnego skarbowego;
3 zatrzymywania pojazdw iinnych rodkw przewozowych wcelu
przeprowadzenia kontroli przewoonych towarw lub dokumentw
przewozowych dotyczcych tych towarw, atake badania towarw
ipobierania ich prbek oraz przeprowadzenia kontroli rodzaju uywanego
paliwa przez pobranie prbek paliwa ze zbiornika pojazdu mechanicznego;
4 zwracania si oniezbdn pomoc do innych jednostek organizacyjnych,
przedsibiorcw iorganizacji spoecznych, jak rwnie zwracania si wnagych
wypadkach do kadej osoby oudzielenie doranej pomocy, wramach
obowizujcych przepisw prawa.
Inspektorzy ipracownicy kontroli skarbowej mog stosowa rodki przymusu
bezporedniego wobec osb niepodporzdkowujcych si ich poleceniom, wydanym wcelu realizacji zada. Wtakich sytuacjach maj prawo uy:

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
siy fizycznej,
2 indywidualnych technicznych ichemicznych rodkw lub urzdze
przeznaczonych do obezwadniania ikonwojowania osb albo do zatrzymywania
oraz unieruchamiania pojazdw mechanicznych iinnych rodkw przewozowych.
Jeeli rodki przymusu bezporedniego oka si niewystarczajce lub ich uycie ze wzgldu na okolicznoci danego zdarzenia nie jest moliwe, funkcjonariusze
kontroli finansowej maj prawo do uycia broni palnej.
Oprcz czynnoci kontrolnych pracownicy kontroli skarbowej prowadz tzw.
wywiad skarbowy. Polega on na wykonywaniu czynnoci ocharakterze operacyjnorozpoznawczym. Przedmiotem dziaania wywiadu skarbowego wramach czynnoci operacyjno-rozpoznawczych, jest wykrycie, ustalenie sprawcw oraz uzyskanie
iutrwalenie dowodw przestpstw:
1
4
5
skarbowych, jeeli warto przedmiotu czynu lub uszczuplenie nalenoci

publicznoprawnej przekracza wdacie popenienia czynu zabronionego
pidziesiciokrotn wysoko minimalnego wynagrodzenia za prac,
okrelonego na podstawie odrbnych przepisw;
przeciwko obrotowi gospodarczemu, powodujcych szkod majtkow,
jeeli wysoko szkody przekracza wdacie popenienia czynu zabronionego
pidziesiciokrotn wysoko minimalnego wynagrodzenia za prac,
okrelonego na podstawie odrbnych przepisw;
przeciwko mieniu, jeeli warto mienia przekracza wdacie popenienia czynu
zabronionego pidziesiciokrotn wysoko minimalnego wynagrodzenia
za prac, okrelonego na podstawie odrbnych przepisw;
przyjmowania lub wrczania korzyci majtkowej wzwizku zpenion funkcj
publiczn lub funkcj zwizan ze szczegln odpowiedzialnoci;
ciganych na mocy umw iporozumie midzynarodowych.
Wramach czynnoci operacyjno-rozpoznawczych pracownicy wywiadu skarbowego maj prawo do obserwowania irejestrowania przy uyciu rodkw technicznych obrazu zdarze wmiejscach publicznych oraz dwiku towarzyszcego
tym zdarzeniom.
Wprzypadkach niecierpicych zwoki, gdy zachodzi obawa utraty informacji lub
zatarcia dowodw przestpstwa, generalny inspektor kontroli skarbowej moe zarzdzi, po uzyskaniu pisemnej zgody prokuratora generalnego, kontrol operacyjn.
Kontrola operacyjna jest prowadzona niejawnie ipolega na:
1
2
kontrolowaniu treci korespondencji,

kontrolowaniu zawartoci przesyek,
179

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
180
stosowaniu rodkw technicznych umoliwiajcych uzyskiwanie wsposb

niejawny informacji idowodw oraz ich utrwalanie, awszczeglnoci obrazu,
treci rozmw telefonicznych iinnych informacji przekazywanych za pomoc
sieci telekomunikacyjnych.
Wramach czynnoci operacyjno-rozpoznawczych podejmowanych przez wywiad skarbowy wcelu wykrycia, ustalenia sprawcw oraz uzyskania iutrwalenia
dowodw przestpstw, generalny inspektor kontroli skarbowej moe zarzdzi niejawne nadzorowanie wytwarzania, przemieszczania iprzechowywania przedmiotw przestpstwa oraz obrotu nimi.
7.6. Suba Wizienna

Po 1989 r. nadal obowizywaa ustawa oSubie Wiziennej uchwalona trzydzieci lat
wczeniej, tj. 10 grudnia 1959 r. Ustaw t modyfikowano kilkakrotnie, anajpowaniejszymi zmianami byo wprowadzenie w1975 r. wojskowego nazewnictwa stopni
irozbudowa systemu szkole, aw1983 r. wprowadzenie korpusu chorych. Po
zmianie systemu politycznego wPolsce w 1989 r., nie ogoszono oczekiwanej amnestii, co stao si powodem wybuchu buntw wwielu wizieniach. Po ich spacyfikowaniu przystpiono do reformy wiziennictwa zmierzajcej do przyjcia modelu resocjalizacyjnego. Wpocztkowych latach reform odeszo ze Suby Wiziennej okoo
40% funkcjonariuszy, co spowodowao wiele skutkw negatywnych. Okres przejciowy zakoczy si okoo roku 1994, anowo zatrudnieni pracownicy nabrali koniecznego wpracy dowiadczenia. Wiek XXI przynis istotn zmian wwarunkach
pracy funkcjonariuszy, spowodowan narastajcym przeludnieniem wizie. Jednoczenie liczba czonkw zag jednostek penitencjarnych nie zwikszya si. Stosunek
liczby pracownikw wizie do iloci skazanych wynosi odpowiednio wlatach:
1985 4 51: 5,6
1996 4 1: 2,6
2003 4 1: 3,5
2006 4 1: 4.
Dotkliwie rwnie jest odczuwane ograniczenie wydatkw na inwestycje imodernizacje, przez co baza materialna wiziennictwa ulega dekapitalizacji izmniejszeniu. Wszystko to powoduje pogorszenie warunkw pracy funkcjonariuszy, warunkw odbywania kary skazanych, ktre mog naruszy nawet zasad humanitarnego
traktowania osadzonych, oraz pogorszenie stanu bezpieczestwa zakadw karnych
iaresztw ledczych. Mona tu przytoczy sowa pierwszego po 1990 r. dyrektora

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
7. 6. Suba Wizienna
Centralnego Zarzdu Suby Wiziennej Pawa Moczydowskiego, wypowiedziane

po okresie buntw wwizieniach: Przestrzegania prawa pilnuj obecnie wszyscy:
Prezydent, Sejm, Senat, Rzecznik Praw Obywatelskich, Komitet Helsiski,
atake rne organizacje spoeczne, niezawisy sd, wolna prasa, radio itelewizja.
Zadaniem podstawowym byo wic odzyskanie kontroli nad wiziennictwem izaadaptowanie go za pomoc praworzdnych metod do spoeczestwa otwartego.
Suba Wizienna jest umundurowan iuzbrojon formacj podleg ministrowi sprawiedliwoci, majc wasn struktur organizacyjn, realizujc, na zasadach okrelonych w Kodeksie karnym wykonawczym, zadania wzakresie wykonywania kar pozbawienia wolnoci itymczasowego aresztowania. Dziaa na
podstawie ustawy z26 kwietnia 1996 r. oSubie Wiziennej.
Do jej zada naley:
2
3
4
5
6
prowadzenie dziaalnoci resocjalizacyjnej wobec osb skazanych na kary

pozbawienia wolnoci, przede wszystkim przez organizowanie pracy
sprzyjajcej zdobywaniu kwalifikacji zawodowych, nauczanie oraz zajcia
kulturalno-owiatowe;
wykonywanie tymczasowego aresztowania wsposb zapewniajcy prawidowy
tok postpowania karnego;
zapewnienie osobom skazanym na kary pozbawienia wolnoci lub tymczasowo
aresztowanym przestrzegania ich praw, azwaszcza humanitarnych warunkw,
poszanowania godnoci, opieki zdrowotnej ireligijnej;
ochrona spoeczestwa przed sprawcami przestpstw osadzonymi wzakadach
karnych iaresztach ledczych;
zapewnienie wzakadach karnych iaresztach ledczych porzdku
ibezpieczestwa;
wykonywanie aresztw zastosowanych na podstawie innych przepisw oraz
pomocy prawnej ztytuu umw midzynarodowych.
Wrd wymienionych zada znajduj si zagadnienia ocharakterze prewencyjnym iochronnym, ale rwnie szeroka dziaalno resocjalizacyjna. Wzwizku
ztym ustawa naoya obowizek na Sub Wizienn wspdziaania zorganami
pastwowymi isamorzdowymi, stowarzyszeniami, organizacjami oraz instytucjami, ktrych celem jest wspudzia wwykonywaniu kary, jak rwnie zkocioami, zwizkami wyznaniowymi, szkoami wyszymi iplacwkami naukowymi oraz
osobami godnymi zaufania. Suba Wizienna wsppracuje te zszefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych wzakresie niezbdnym do realizacji jego
zada ustawowych.
181

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
182
Wcelu ochrony porzdku ibezpieczestwa na terenie zakadw karnych iaresztw ledczych, funkcjonariusze Suby Wiziennej s uprawnieni do:
1
4
5
legitymowania osb ubiegajcych si owstp oraz opuszczajcych teren

jednostek organizacyjnych, dokonywania ich kontroli osobistej, atake
przegldania zawartoci bagay oraz sprawdzania adunkw pojazdw
wjedajcych iwyjedajcych;
wzywania osb zakcajcych spokj iporzdek wbezporednim ssiedztwie
lub na terenie zakadw karnych iaresztw ledczych, nawizujcych
niedozwolone kontakty zosobami pozbawionymi wolnoci, jak rwnie
usiujcych bez zezwolenia funkcjonariuszy dostarczy jakiekolwiek przedmioty
na teren jednostki organizacyjnej do zaniechania takich zachowa;
zatrzymania na terenie jednostki organizacyjnej, celem niezwocznego
przekazania Policji, osb, co do ktrych istnieje uzasadnione podejrzenie
popenienia czynu zabronionego pod grob kary;
usunicia zterenu jednostki organizacyjnej osoby, ktra nie stosuje si do
polece wydanych na podstawie obowizujcych przepisw;
zatrzymania osb pozbawionych wolnoci, ktre dokonay ucieczki zaresztu
ledczego lub zakadu karnego, atake ktre na podstawie zezwolenia
waciwego organu opuciy areszt ledczy albo zakad karny inie powrciy do
niego wwyznaczonym terminie;
dania niezbdnej pomocy od funkcjonariuszy Policji, jak rwnie zwracania
si wnagych wypadkach do kadego obywatela oudzielenie doranej pomocy.
Wprzypadkach naruszania porzdku ibezpieczestwa publicznego funkcjonariusze Suby Wiziennej jako formacji uzbrojonej iumundurowanej mog stosowa wobec osb pozbawionych wolnoci rodki przymusu bezporedniego:
1
uycie siy fizycznej,

2 umieszczenie wceli zabezpieczajcej,
3 zaoenie kasku ochronnego,
4 zaoenie kajdanek lub prowadnic,
5 zaoenie pasw obezwadniajcych lub kaftana bezpieczestwa,
6 uycie wodnych rodkw obezwadniajcych,
7 uycie siatki obezwadniajcej,
8 uycie chemicznych rodkw obezwadniajcych,
9 uycie reflektora olniewajcego,
10 uycie petard,
11 uycie paek subowych,
12 uycie pociskw niepenetracyjnych, miotanych zbroni palnej.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
7. 6. Suba Wizienna
rodki przymusu bezporedniego mog by stosowane, jeeli jest to konieczne,

wycznie wcelu przeciwdziaania: usiowaniu zamachu na ycie lub zdrowie wasne albo innej osoby, nawoywaniu do buntu, racemu nieposuszestwu, gronemu zakceniu spokoju iporzdku, niszczeniu mienia lub ucieczce osoby pozbawionej wolnoci.
Jeeli rodki przymusu bezporedniego wymienione wart. 19 ust. 1 ustawy s
niewystarczajce lub ich uycie ze wzgldu na okolicznoci danego zdarzenia nie
jest moliwe, funkcjonariusz ma prawo uycia broni palnej lub psa subowego
wycznie:
1
wcelu odparcia bezporedniego zamachu na ycie, zdrowie lub wolno

funkcjonariusza albo innej osoby oraz wcelu przeciwdziaania czynnociom
zmierzajcym bezporednio do takiego zamachu;
2 przeciwko osobie niepodporzdkowujcej si wezwaniu do natychmiastowego
porzucenia broni palnej lub innego niebezpiecznego narzdzia, ktrych
uycie zagrozi moe yciu lub zdrowiu funkcjonariusza albo innej osoby;
3 przeciwko osobie, ktra usiuje bezprawnie, przemoc odebra bro
paln funkcjonariuszowi lub innej osobie uprawnionej do posiadania
broni palnej;
4 wcelu odparcia niebezpiecznego, bezporedniego zamachu na obiekty zakadu
karnego lub aresztu ledczego;
5 wcelu udaremnienia ucieczki osoby pozbawionej wolnoci zzakadu karnego
zamknitego lub aresztu ledczego;
6 wcelu odparcia bezporedniego zamachu na konwj ochraniajcy osoby, bro
paln, amunicj, dokumenty zawierajce wiadomoci stanowice tajemnic
pastwow, pienidze lub inne przedmioty wartociowe;
7 wcelu udaremnienia ucieczki konwojowanej lub dozorowanej osoby
pozbawionej wolnoci, jeli:
a pozbawienie wolnoci nastpio wzwizku zpodejrzeniem lub
stwierdzeniem popenienia przestpstw: zabjstwa, rozboju, kradziey
rozbjniczej, wymuszenia rozbjniczego, umylnego cikiego
uszkodzenia ciaa, zgwacenia ze szczeglnym okruciestwem,
podpalenia lub umylnego sprowadzenia winny sposb
niebezpieczestwa powszechnego dla ycia lub zdrowia, lub
b istnieje uzasadnione podejrzenie, e osoba pozbawiona wolnoci moe
uy broni palnej, materiaw wybuchowych lub innego niebezpiecznego
narzdzia;
8 wpocigu za osob, wobec ktrej uycie broni byo dopuszczalne wprzypadkach
okrelonych wpunktach 1-3 oraz 5-7.
183

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
184
Organizacj Suby Wiziennej tworz nastpujce jednostki:

1
Centralny Zarzd Suby Wiziennej,

okrgowe inspektoraty Suby Wiziennej,
3 zakady karne iareszty ledcze,
4 orodki szkolenia iorodki doskonalenia kadr Suby Wiziennej.
2
Centralnym Zarzdem Suby Wiziennej oraz podlegymi jednostkami organizacyjnymi kieruje dyrektor generalny Suby Wiziennej podlegy ministrowi
sprawiedliwoci.Dyrektor generalny Suby Wiziennej jest przeoonym wszystkich funkcjonariuszy Suby Wiziennej. Powouje iodwouje go prezes Rady Ministrw na wniosek ministra sprawiedliwoci. Zkolei zastpcw dyrektora generalnego Suby Wiziennej mianuje izwalnia ze stanowiska minister sprawiedliwoci
na wniosek dyrektora generalnego.
Do zakresu dziaania dyrektora generalnego Suby Wiziennej naley m.in.:
1
2
3
4
5
6
7
tworzenie warunkw do prawidowego ipraworzdnego wykonywania

kar pozbawienia wolnoci itymczasowego aresztowania oraz ustalanie
kierunkw pracy resocjalizacyjnej;
sprawowanie nadzoru nad organizacj irealizowaniem zada przez jednostki
organizacyjne;
ustalanie metod iform wykonywania zada subowych przez
funkcjonariuszy, wzakresie nieobjtym przepisami wydanymi na podstawie
ustawy;
ustalanie zasad technicznego zabezpieczenia ochronnego ibezpieczestwa
wzakadach karnych iaresztach ledczych;
kierowanie prac Centralnego Zarzdu Suby Wiziennej;
ksztatowanie polityki kadrowej wSubie Wiziennej iokrelanie
szczegowych zasad szkolenia funkcjonariuszy;
inicjowanie bada naukowych dotyczcych zada Suby Wiziennej
oraz wspdziaanie zplacwkami naukowymi wtym zakresie.
Organizacj wewntrzn okrelaminister sprawiedliwoci wformie statutu

Centralnego Zarzdu Suby Wiziennej.
Zkolei okrgowymi inspektoratami Suby Wiziennej kieruj dyrektorzy okrgowi Suby Wiziennej, ktrych spord oficerw Suby Wiziennej powouje
izwalnia ze stanowiska minister sprawiedliwoci na wniosek dyrektora generalnego Suby Wiziennej.
Do zakresu dziaania dyrektora okrgowego Suby Wiziennej naley m.in.:

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
7.7. Stra Ochrony Kolei
nadzorowanie dziaalnoci podlegych zakadw karnych, aresztw ledczych

iorodkw doskonalenia kadr;
2 organizowanie systemu wspdziaania podlegych jednostek organizacyjnych
wzakresie utrzymania wnich bezpieczestwa iporzdku oraz wsppraca
wtym zakresie zPolicj;
3 wsppraca zinstytucjami pastwowymi isamorzdowymi.
Zakadem karnym iaresztem ledczym kieruje dyrektor, ktrego mianuje, spord oficerw Suby Wiziennej, izwalnia ze stanowiska dyrektor generalny Suby
Wiziennej na wniosek waciwego dyrektora okrgowego Suby Wiziennej.
Do zakresu dziaania dyrektora zakadu karnego idyrektora aresztu ledczego
naley wszczeglnoci:
1
2
3
4
5
6
7
zapewnienie praworzdnego wykonywania kar pozbawienia wolnoci

itymczasowego aresztowania;
zapewnienie bezpieczestwa iporzdku wpodlegej jednostce;
racjonalne wykorzystanie rodkw finansowych;
zapewnienie odpowiedniego do potrzeb doboru iwykorzystania kadry,
staego podnoszenia jej kwalifikacji, waciwego wykonywania obowizkw
idyscypliny;
nadzorowanie dziaajcych wramach zakadu iaresztu szk, szpitali
iambulatoriw;
wykonywanie polece wydawanych wramach nadzoru penitencjarnego;
wspdziaanie wzakresie realizacji zada zakadu lub aresztu zwaciwymi
instytucjami pastwowymi, samorzdowymi ispoecznymi oraz kocioami,
zwizkami wyznaniowymi iosobami godnymi zaufania.
Suba Wizienna dysponuje wasnym systemem szkolenia zawodowego funkcjonariuszy. Worodkach szkolenia prowadzi si szkolenie podoficerw, chorych
ioficerw Suby Wiziennej.Orodkiem szkolenia iorodkiem doskonalenia kadr
Suby Wiziennej kieruje komendant, ktrego mianuje, spord oficerw Suby
Wiziennej, izwalnia ze stanowiska dyrektor generalny Suby Wiziennej.

Dzieje Stray Ochrony Kolei cile s zwizane zpolskimi kolejami. Wlistopadzie
1918 r. na wniosek Warszawskiej Dyrekcji Kolejowej Ministerstwo Kolei elaznych
powoao do ycia jej pierwowzr Stra Kolejow. Na jej czele stan Emil Rauer,
prezes IOkrgu Sokoa Ziemi Warszawskiej. Powodem utworzenia Stray by
185

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
186
pogarszajcy si zroku na rok stan bezpieczestwa jak dzi bymy powiedzieli

na obszarze kolejowym. W1920 r. cao spraw zwizanych zutrzymaniem
porzdku ibezpieczestwa na obszarach kolejowych przeja Policja Pastwowa.
Sytuacja ta trwaa 14 lat. Dopiero w1935 r., na mocy ustawy z15 marca 1934 r.
oochronie porzdku na kolejach uytku publicznego, przystpiono do organizacji
Stray Ochrony Kolei. Nowej formacji przyznano dosy due uprawnienia, m.in.
prawo do nakadania grzywien wdrodze doranych nakazw karnych, prawo legitymowania izatrzymywania oraz doprowadzania do jednostek Policji Pastwowej
winnych naruszenia przepisw porzdkowych na kolei oraz prawo do noszenia
iuycia broni palnej. Przyjcie tych nowych aktw prawnych przyczynio si do
stopniowej poprawy stanu porzdku ibezpieczestwa na kolei. Jeszcze wtrakcie
trwania II wojny wiatowej, 22 lipca 1944 r. Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego powoa Ministerstwo Komunikacji, Poczt iTelegrafw, wktrego skad
weszy rwnie koleje pastwowe. Wdwa dni pniej powstaa dyrekcja okrgowa
kolei, ktrej podlegay dwie poddyrekcje: wBiaymstoku iRzeszowie.
Komenda Stray Ochrony Kolei jako jeden ztrzech referatw wesza wskad
Biura Wojskowego DOKP wLublinie. Wkrtce powstay komendy okrgowe SOK:
wKatowicach, Bydgoszczy, Poznaniu, Krakowie, Kluczborku, Szczecinie, Suchej
Beskidzkiej iWrocawiu. Rok 1955 to kolejna reorganizacja formacji. Zarzdzeniem Ministra Kolei z18 czerwca 1955 r. wsprawie organizacji izakresu dziaania
organw stray kolejowej oraz stray zakadowych, wresorcie kolei przestaa funkcjonowa SOK. Jej miejsce zaja na 5 lat Stra Kolejowa, ktr zacza wspiera
utworzona wtym samym roku Kolejowa Milicja Obywatelska. Wroku 1960, na
podstawie Ustawy okolejach, powrcono do poprzedniej nazwy Suba Ochrony
Kolei. Jednak skutki reorganizacji, azwaszcza odejcie zjej szeregw wielu
dowiadczonych funkcjonariuszy, dugo jeszcze daway osobie zna pogarszajcym
si stanem bezpieczestwa iporzdku na kolei.
Dopiero podjcie cisej wsppracy zorganami cigania, wojska oraz ochrony
granic, wsplne akcje prewencyjne wpocigach ina dworcach, jak rwnie powoanie oddziaw operacyjnych SOK (1982 r.) zaowocoway zdecydowanym zmniejszeniem liczby przestpstw, gwnie kradziey, na obszarze kolejowym. Oddziay
operacyjne, ktrych zadaniem byo m.in. przeprowadzanie akcji ochronnych,
porzdkowych izapobiegawczych na terenie kolejowym, patrolowanie szczeglnie
zagroonych szlakw, odcinkw linii istacji kolejowych oraz konwojowanie pocigw
towarowych, wymagajcych szczeglnego nadzoru, funkcjonoway do roku 1992. To
dziki nim SOK odnotowaa na swoim koncie spektakularne sukcesy. Wroku 1985
wydzielono komendy rejonowe SOK zzalenoci od rejonw przewozw kolejowych.
Kolejna reorganizacja SOK nastpia wroku 1997. Formacji przywrcono nazw
Stra Ochrony Kolei, zmieniono umundurowanie, wzorujc je na wojskowym, wyodrbniono organizacyjnie Komend SOK iwjej ramach oddziay okrgowe irejonowe.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Wwyniku procesu restrukturyzacji przedsibiorstwa pastwowego Polskie Koleje Pastwowe, rozpocztego na podstawie ustawy z9 wrzenia 2000 r. okomercjalizacji, restrukturyzacji iprywatyzacji przedsibiorstwa pastwowego Polskie Koleje
Pastwowe, wroku 2001 powstaa Grupa PKP. Wten sposb, zgodnie zdyrektywami Unii Europejskiej, nastpio rozgraniczenie dziaalnoci przewozowej kolei od
zarzdzania liniami kolejowymi oraz utworzenie samodzielnych podmiotw prawa
handlowego, mogcych wiadczy usugi, nie tylko na rynku kolejowym. Powstay
trzy spki przewozowe oraz jedna spka zarzdzajca liniami kolejowymi PKP
Polskie Linie Kolejowe SA. Wskad tej ostatniej wesza Stra Ochrony Kolei, powoana decyzj administracyjn, dziaajc wstrukturach zarzdcy infrastruktury kolejowej, to jest podmiotu gospodarczego, ktrego funkcjonowanie okrela kodeks spek
handlowych. Tym samym Stra Ochrony Kolei utracia status formacji pastwowej.
Obecnie zasady dziaalnoci stray ochrony kolei okrela rozdzia 10. ustawy
z28 marca 2003 r. otransporcie kolejowym oraz Rozporzdzenia wykonawcze
Ministra Infrastruktury z14 lipca 2004 r. wsprawie szczegowego zakresu dziaania oraz sposobu organizacji Stray Ochrony Kolei.
Zgodnie zcytowan wyej ustaw do podstawowych zada stray ochrony kolei
naley:
1
kontrola przestrzegania przepisw porzdkowych na obszarze kolejowym,

wpocigach iinnych pojazdach kolejowych;
2 ochrona ycia izdrowia ludzi oraz mienia na obszarze kolejowym, wpocigach
iinnych pojazdach kolejowych.
Stra Ochrony Kolei, wykonujc ustawowe zadania, wspdziaa zandarmeri Wojskow na podstawie Rozporzdzenia Ministra Infrastruktury z15 kwietnia
2004 r.Wspdziaanie to polega na:
1
wsplnym prowadzeniu dziaa porzdkowych iprewencyjnych wcelu

zapewnienia porzdku ibezpieczestwa na obszarze kolejowym, wpocigach
iinnych pojazdach kolejowych;
2 wzajemnym korzystaniu zbdcych wdyspozycji Stray Ochrony Kolei
iandarmerii Wojskowej rodkw cznoci, rodkw lokomocji iinnych
rodkw technicznych oraz psw subowych podczas prowadzenia dziaa
porzdkowych;
3 wsppracy wzakresie ochrony zdrowia iycia oraz mienia na obszarze
kolejowym;
4 wsppracy wzabezpieczaniu miejsca przestpstwa wcelu niedopuszczenia
do zatarcia ladw idowodw przestpstwa przed przybyciem organw
uprawnionych do prowadzenia ledztwa lub dochodzenia;
187

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
188
wsppracy przy prowadzeniu czynnoci wyjaniajcych wsprawach

owykroczenia wtrybie okrelonym wKodeksie postpowania wsprawach
owykroczenia;
6 wsplnym prowadzeniu bezporedniego pocigu za sprawc przestpstwa;
7 udzielaniu wmiar potrzeby pomocy przy doprowadzaniu do organw Policji
sprawcw przestpstw iwykrocze.
Zarzdca infrastruktury kolejowej lub kilku zarzdcw wsplnie wuzgodnieniu

zministrem waciwym do spraw transportu iwporozumieniu zministrem
waciwym do spraw wewntrznych mog tworzy Stra Ochrony Kolei oraz miejscow komend Stray Ochrony Kolei, wktrej skad mog wchodzi jednostki
wykonawcze.Zarzdcy infrastruktury usytuowanej na obszarze caego kraju
mog utworzy komend gwn Stray Ochrony Kolei oraz komendy regionalne.
Wskad komend regionalnych mog wchodzi jednostki wykonawcze. Na potrzeby Stray Ochrony Kolei zarzdcy mog utworzy orodek szkolenia zawodowego oraz hodowli itresury psw subowych, podlegy komendzie Stray Ochrony
Kolei. Nadzr nad dziaalnoci Stray Ochrony Kolei sprawuj zarzdcy przez
komendanta Stray Ochrony Kolei, azarzdcy przez komendanta gwnego.
Do zakresu dziaania komendanta Stray Ochrony Kolei naley wszczeglnoci:
1
prowadzenie dziaa zwizanych zochron ycia izdrowia ludzi

oraz mienia na obszarze kolejowym, wpocigach iinnych pojazdach
kolejowych, atake prowadzenie dziaa profilaktycznych wtym zakresie;
2 organizowanie dziaa porzdkowych izapobiegajcych kradzieom
na obszarze dziaania zarzdcw;
3 koordynacja dziaa porzdkowych izapobiegajcych kradzieom na obszarze
dziaania zarzdcw;
4 patrolowanie obszaru kolejowego ipocigw pasaerskich;
5 kontrola przestrzegania przepisw porzdkowych na obszarze kolejowym,
wpocigach iinnych pojazdach kolejowych;
6 wystawianie posterunkw ochronnych;
7 kontrolowanie stanu zabezpieczenia iochrony budynkw, budowli, urzdze
kolejowych, pocigw iinnych pojazdw kolejowych;
8 kontrolowanie stanu zabezpieczenia mienia;
9 zabezpieczanie miejsca katastrofy kolejowej lub wypadku kolejowego, wszelkich
ladw idowodw oraz mienia do czasu przybycia waciwych organw
dochodzeniowych ikomisji powypadkowej lub usunicia skutkw wypadku;
10 opracowywanie planw dziaania Stray Ochrony Kolei na obszarze dziaania
zarzdcw;

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
11 okrelanie potrzeb wzakresie wyposaenia Stray Ochrony Kolei wrodki
techniczne niezbdne do realizacji jej zada;
12 dokonywanie analiz ikontroli wzakresie stanu ochrony ycia izdrowia
ludzi oraz mienia na obszarze kolejowym, wpocigach iinnych pojazdach

kolejowych;
13 opracowywanie programw szkolenia idoskonalenia zawodowego funkcjonariuszy
SOK oraz opiniowanie innych programw szkolenia wzakresie ochrony kolei;
14 sprawowanie nadzoru nad gospodark ieksploatacj uzbrojenia oraz szkoleniem
strzeleckim wSOK;
15 prowadzenie ewidencji naoonych grzywien wdrodze mandatu karnego;
16 sprawowanie nadzoru nad przydzielanymi Stray Ochrony Kolei psami
subowymi oraz hodowl itresur tych psw, atake prowadzeniem dziaa
zuyciem psw subowych;
17 wsppraca zprzewonikami kolejowymi wzakresie bezpiecznego przewozu
osb irzeczy;
18 wsppraca ze Straami Ochrony Kolei innych zarzdcw.
Dotychczasowe dowiadczenia wfunkcjonowaniu SOK wstrukturach spki
prawa handlowego wyranie wskazuj na konflikt interesw pomidzy ustawowymi zadaniami stray ochrony kolei acelami spki nastawionej na osiganie zysku.
Konieczno poszukiwania dodatkowych rde finansowania, poprzez zawieranie
umw owiadczenie dodatkowej ochrony na zasadach komercyjnych, powoduje negatywne konsekwencje wzakresie planowania iorganizacji dziaa porzdkowych
iochronnych, obniajc jednoczenie poziom bezpieczestwa wpocigach ina obszarze kolejowym.
Kolejnym wanym elementem ograniczajcym sprawn realizacj ustawowych
zada SOK wspce prawa handlowego, s tendencje do marginalizacji dziaa
wobszarze zatrudniania idoposaenia funkcjonariuszy wodpowiedni sprzt subowy, na rzecz podstawowych zada ocharakterze komercyjnym.
Jednoczenie dowiadczenia funkcjonowania Stray Ochrony Kolei na podstawie obecnie obowizujcych przepisw, wskazuj na wiele obszarw utrudniajcych sprawn realizacj ustawowych zada, co negatywnie wpywa na stan bezpieczestwa iporzdku na obszarach kolejowych, wpocigach iinnych pojazdach
kolejowych.
Ponadto obecne kompetencje Stray Ochrony Kolei, okrelone wustawie z28 marca 2003 r. otransporcie kolejowym, nie przewiduj moliwoci prowadzenia postpowa przygotowawczych wzakresie wystpkw zagroonych kar pozbawienia
wolnoci do 3 lat, ktre stanowi zdecydowan wikszo narusze prawa, co uniemoliwia uzyskanie wiedzy orzeczywistych zagroeniach iwykorzystanie jej na
rzecz poprawy bezpieczestwa publicznego.
189

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
190
Nastpn kwesti, na ktr naley zwrci uwag, jest sprawa obecnie obowizujcego wieku emerytalnego funkcjonariuszy iwynikajce ztego konsekwencje.
Wysokie wymagania wzakresie predyspozycji psychofizycznych funkcjonariusza SOK oraz uciliwoci, wynikajce ze specyfiki pracy na obszarach kolejowych,
przy obecnie obowizujcym wieku emerytalnym (60 lat dla kobiet i65 lat dla mczyzn) powoduj konieczno zwalniania ze suby funkcjonariuszy zduym staem zawodowym, zpowodu niespenienia wymogw zdrowotnych, bez prawa do
wiadcze emerytalnych irentowych, przy zminimalizowanej moliwoci uzyskania innego zatrudnienia. Zdrugiej strony naley podkreli, e praca funkcjonariusza SOK wykazuje daleko idce podobiestwo do zada policyjnych, dodatkowo
charakteryzuje si du uciliwoci iniebezpieczestwem wynikajcym ze specyfiki pracy na obszarach kolejowych (praca na torach czynnych, przy odbywajcym si ruchu pocigw).
Wskazuje to jednoznacznie na dyskryminacj funkcjonariuszy Stray Ochrony
Kolei, wobec funkcjonariuszy innych sub wykonujcych podobne zadania. Wdobie olbrzymiego zagroenia wiatowym terroryzmem (po bolesnych dowiadczeniach zwrzenia 2001 r. wNowym Jorku, wrzenia 2004 r. na kolejach wMadrycie,
lipca 2005 r. wLondynie), zapewnienie bezpieczestwa ruchu kolejowego oraz
ochrona ycia izdrowia ludzi na obszarach kolejowych, ktre ze wzgldu na specyfik idostpno s szczeglnie naraone na tego typu dziaania, staje si zadaniem
priorytetowym.
Ponadto zwalczanie przestpczoci iwybrykw chuligaskich, jakie wystpuj
na obszarach iwobiektach kolejowych, wymaga utrzymania dobrze zorganizowanej, prawnie umocowanej iwyodrbnionej formacji zdolnej te zagroenia minimalizowa iskutecznie im przeciwdziaa. Wzwizku ztym rzd przyj projekt
odrbnej ustawy ostray kolejowej iskierowa projekt do Sejmu.
7.8. Stra Lena

Ju wokresie midzywojennym dekretem Prezydenta Rzeczpospolitej z30 wrzenia
1936 roku zostaa powoana Stra Lena, zajmujca si ochron lasw pastwowych.
Przez cay okres powojenny obowizywa odrbny dekret z5 lipca 1946 r. Obecnie Stra Lena funkcjonuje na podstawie ustawy olasach z28 wrzenia 1991 roku
(rozdz. 7).
Stra Lena jest organem pomocniczym terenowej Suby Lenej, powoanym do

zwalczania przestpstw iwykrocze okrelanych mianem szkodnictwa lenego
wlasach pastwowych oraz ochrony przyrody. Do podstawowych obowizkw
Stray Lenej naley ochrona mienia wsplnego, jakim s lasy pastwowe.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
7.8. Stra Lena
Stra Len kieruje gwny inspektor Stray Lenej, podporzdkowany dyrektorowi generalnemu Lasw Pastwowych. Organizacj terenow Stray tworz
posterunki wnadlenictwach, podporzdkowane nadleniczemu, oraz grupy
interwencyjne wregionalnych dyrekcjach Lasw Pastwowych, podporzdkowane
dyrektorowi regionalnej dyrekcji Lasw Pastwowych, ktry okrelaorganizacj
izakres dziaania posterunkw igrup interwencyjnych orazszczegowe zasady
szkolenia stranikw lenych. Stranicy leni wczasie wykonywania zada okrelonych wustawie maj prawo do:
1
2
3
4
5
6
7
legitymowania osb podejrzanych opopenienie przestpstwa lub wykroczenia,

jak rwnie wiadkw przestpstwa lub wykroczenia, wcelu ustalenia ich
tosamoci;
nakadania oraz pobierania grzywien wpostaci mandatu karnego;
zatrzymywania idokonywania kontroli rodkw transportu na obszarach
lenych oraz wich bezporednim ssiedztwie, wcelu sprawdzenia adunku oraz
przegldania zawartoci bagay, wrazie zaistnienia uzasadnionego podejrzenia
popenienia czynu zabronionego;
przeszukiwania pomieszcze iinnych miejsc, wprzypadkach uzasadnionego
podejrzenia opopenienie przestpstwa, na zasadach okrelonych wkpk.;
ujcia na gorcym uczynku sprawcy przestpstwa lub wykroczenia albo
wpocigu podjtym bezporednio po popenieniu przestpstwa oraz jego
doprowadzenia do Policji;
odbierania za pokwitowaniem przedmiotw pochodzcych zprzestpstwa lub
wykroczenia oraz narzdzi irodkw sucych do ich popenienia;
prowadzenia dochodze oraz wnoszenia ipopierania aktw oskarenia
wpostpowaniu uproszczonym, jeeli przedmiotem przestpstwa jest drewno
pochodzce zlasw stanowicych wasno Skarbu Pastwa, wtrybie ina
zasadach okrelonych wkpk.;
prowadzenia postpowania wsprawach owykroczenia oraz udziau
wrozprawach przed kolegium do spraw wykrocze wcharakterze oskaryciela
publicznego iwnoszenia rodkw zaskarania do sdw rejonowych od
rozstrzygni kolegium wsprawach zwalczania wykrocze wzakresie
szkodnictwa lenego.
Stranik leny moe, wobec osb uniemoliwiajcych wykonywanie przez niego

czynnoci okrelonych wustawie, zastosowa rodki przymusu bezporedniego:
1
si fizyczn, przez zastosowanie chwytw obezwadniajcych oraz podobnych

technik obrony lub ataku;
2 pak gumow subow;
191

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
192
chemiczne rodki obezwadniajce rczny miotacz gazu ibro gazow;

4 kajdanki;
5 psa subowego.
Jeeli zastosowanie rodkw przymusu bezporedniego okae si niewystarczajce, stranik leny ma prawo uycia broni palnej wnastpujcych przypadkach:
1
wcelu odparcia bezporedniego, bezprawnego zamachu na ycie wasne lub

innej osoby;
2 przeciwko osobie, ktra wezwana do natychmiastowego porzucenia broni lub
innego niebezpiecznego narzdzia nie zastosuje si do tego wezwania, ajej
zachowanie wskazuje na bezporedni zamiar ich uycia przeciwko niemu lub
innej osobie;
3 przeciwko osobie, ktra usiuje przemoc odebra bro.
Stranikowi lenemu wykonujcemu obowizki subowe na gruntach stanowicych wasno Skarbu Pastwa zarzdzanych przez Lasy Pastwowe przysuguj uprawnienia okrelone odrbnymi przepisami, odnoszcymi si do:
1
Pastwowej Stray owieckiej, wzakresie zwalczania kusownictwa;

2 Stray Ochrony Przyrody, wzakresie przestrzegania przepisw oochronie
przyrody;
3 Pastwowej Stray Rybackiej, wzakresie kontroli legalnoci dokonywania
poowu.
7.9. Pastwowa Stra Rybacka

Pastwowa Stra Rybacka dziaa na podstawie ustawy z8 kwietnia 1985 r. orybactwie rdldowym. Jest ona wyodrbnion jednostk organizacyjn podleg bezporednio wojewodzie.
Zadaniem Pastwowej Stray Rybackiej jest kontrola przestrzegania ustawy oraz

przepisw wydanych na jej podstawie, czyli ochrony, chowu, hodowli ipoowu
ryb wpowierzchniowych wodach rdldowych, wwodach znajdujcych si
wurzdzeniach wodnych oraz wobiektach przeznaczonych do chowu lub
hodowli ryb. Sprawuje te nadzr specjalistyczny nad Spoeczn Stra Ryback.
Wspdziaa zPolicj, Stra Parku Narodowego, Pastwow Stra owieck
istranikami lenymi oraz zszefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych wzakresie niezbdnym do realizacji jego zada ustawowych.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
7.9. Pastwowa Stra Rybacka
Wczasie wykonywania czynnoci subowych stranik Pastwowej Stray Rybackiej jest uprawniony do:
1
2
3
4
6
7
kontroli dokumentw uprawniajcych do poowu ryb uosb dokonujcych

poowu oraz dokumentw stwierdzajcych pochodzenie ryb uosb
przetwarzajcych lub wprowadzajcych ryby do obrotu;
kontroli iloci masy igatunkw odowionych ryb, przetwarzanych lub
wprowadzanych do obrotu oraz przedmiotw sucych do ich poowu;
zabezpieczenia porzuconych ryb iprzedmiotw sucych do ich poowu
wwypadku niemonoci ustalenia ich posiadacza;
dania wyjanie iwykonywania czynnoci niezbdnych do przeprowadzania
kontroli, awwypadku uzasadnionego podejrzenia popenienia przestpstwa
lub wykroczenia:
a legitymowania osb podejrzanych wcelu ustalenia ich tosamoci;
b odebrania za pokwitowaniem ryb iprzedmiotw sucych do ich poowu;
c kontroli rodkw transportowych wcelu sprawdzenia zawartoci ich
adunku wmiejscach zwizanych zpoowem ryb;
d przeszukiwania osb ipomieszcze na zasadach okrelonych wkpk.
wcelu znalezienia przedmiotw mogcych stanowi dowd wsprawie
lub podlegajcych przepadkowi,
e doprowadzenia do najbliszego komisariatu lub posterunku Policji osb,
wstosunku do ktrych zachodzi uzasadniona potrzeba podjcia dalszych
czynnoci wyjaniajcych;
dokonywania czynnoci sprawdzajcych wpostpowaniu wsprawach
owykroczenia okrelone wprzepisach ustawy, udziau wtych sprawach
wcharakterze oskaryciela publicznego oraz wnoszenia rodkw zaskarenia
od rozstrzygni zapadych wkolegium do spraw wykrocze;
nakadania grzywien wdrodze mandatu karnego za wykroczenia okrelone
wustawie;
dania niezbdnej pomocy od instytucji pastwowych, zwracania si otak
pomoc do jednostek gospodarczych, organizacji spoecznych, jak rwnie
wnagych przypadkach do kadego obywatela oudzielenie doranej pomocy na
zasadach okrelonych wprzepisach oPolicji, okrelajcych szczegowo zasady
dania takiej pomocy.
Stranikowi Pastwowej Stray Rybackiej wykonujcemu obowizki przysuguj

uprawnienia okrelone odrbnymi przepisami odnoszcymi si do:
1
Stray Parku Narodowego, wzakresie przestrzegania przepisw oochronie

przyrody;
193

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
194
Pastwowej Stray owieckiej, wzakresie zwalczania kusownictwa;

3 stranikw lenych, wzakresie zwalczania szkodnictwa lenego.
Wczasie wykonywania swoich obowizkw stranik Pastwowej Stray Rybackiej moe, wobec osb uniemoliwiajcych wykonywanie przez niego czynnoci,
stosowa rodki przymusu bezporedniego wpostaci:
1
2
3
4
5
siy fizycznej,
psa subowego,
kajdanek,
chemicznych rodkw obezwadniajcych wpostaci rcznego miotacza gazu,
broni gazowej.
Jeeli zastosowanie rodkw przymusu bezporedniego okazaoby si niewystarczajce lub ich uycie ze wzgldu na okolicznoci danego zdarzenia nie byoby
moliwe, stranik Pastwowej Stray Rybackiej ma prawo uycia broni palnej
wwypadkach okrelonych wustawie, typowych dla sub mundurowych wyposaonych wbro paln.
Stranicy Pastwowej Stray Rybackiej peni sub worganach administracji
pastwowej ipodlegaj przepisom ustawy z16 wrzenia 1982 r. opracownikach
urzdw pastwowych, ktrym przysuguje prawo do dziaania wumundurowaniu.
Wojewoda, wdrodze zarzdzenia, nadaje regulamin Pastwowej Stray Rybackiej, okrelajcy szczegow organizacj isposb dziaania tej stray. Na organizacj wewntrzn Pastwowej Stray Rybackiej wwojewdztwie skadaj si:
Komenda Wojewdzka Pastwowej Stray Rybackiej, obejmujca swoim zasigiem
dziaania obszar wojewdztwa, oraz posterunki jako wewntrzne jednostki organizacyjne, tworzone na podstawie zarzdze wewntrznych komendanta wojewdzkiego Pastwowej Stray Rybackiej, ktre dziaaj wwyznaczonych powiatach.
Posterunkiem kieruje komendant posterunku. Realizuje on swoje zadania wterenie za pomoc patroli. Pastwow Stra Ryback wwojewdztwie kieruje komendant wojewdzki Pastwowej Stray Rybackiej, podlegy bezporednio wojewodzie,
oraz zastpca komendanta. Komendantowi wojewdzkiemu podlegaj bezporednio
zastpca komendanta wojewdzkiego, komendanci posterunkw, pracownicy administracyjni obsugi Komendy Wojewdzkiej Pastwowej Stray Rybackiej. Zkolei
komendantowi posterunku podlegaj stranicy stanowicy obsad posterunku.
Ustawa przewidziaa moliwo tworzenia przez samorzd powiatowy spoecznej Stray Rybackiej. Rada powiatu, na wniosek starosty, moe utworzy Spoeczn
Stra Ryback albo wyrazi zgod na utworzenie Spoecznej Stray Rybackiej przez
zainteresowane organizacje spoeczne lub uprawnionych do rybactwa. Podstawowym zadaniem Spoecznej Stray Rybackiej jest wspdziaanie zPastwow

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
7.10. Pastwowa Stra owiecka
Stra Ryback wzakresie kontroli przestrzegania ustawy oraz przepisw wydanych na jej podstawie. Jak ju wspomniano, nadzr specjalistyczny nad Spoeczn
Stra Ryback sprawuje wojewoda poprzez komendanta wojewdzkiego Pastwowej Stray Rybackiej. Stranikiem Spoecznej Stray Rybackiej moe by osoba
majca kwalifikacje stranika Pastwowej Stray Rybackiej.
Stranikowi Spoecznej Stray Rybackiej przysuguje cz uprawnie zawodowych stranikw. Wzwizku ztym stranik Spoecznej Stray Rybackiej podczas
iwzwizku zwykonywaniem czynnoci:
1
korzysta zochrony prawnej przysugujcej funkcjonariuszom publicznym,

2 jest obowizany nosi oznak Spoecznej Stray Rybackiej oraz na danie
okazywa legitymacj wystawion przez starost.

Pastwow Stra owieck utworzono na podstawie ustawy Prawo owieckie z13 padziernika 1995 r. jako umundurowan iuzbrojon formacj podleg wojewodzie.
Na terenach obwodw owieckich ochron zwierzyny oraz mienia dzierawcw

izarzdcw, zwalczaniem przestpstw iwykrocze wzakresie szkodnictwa
owieckiego, popenianych wobwodach owieckich polnych ilenych, zajmuj si
stranicy Pastwowej Stray owieckiej.
Do zada Pastwowej Stray owieckiej naley kontrola realizacji przepisw

ustawy wzakresie:
1
ochrony zwierzyny,
zwalczania kusownictwa iwszelkiego szkodnictwa owieckiego,
3 zwalczania przestpstw iwykrocze wzakresie owiectwa,
4 kontroli legalnoci skupu iobrotu zwierzyn.
2
Pastwowa Stra owiecka przy realizacji swoich ustawowych zada wspdziaa zPolicj iPolskim Zwizkiem owieckim.
Stranicy Pastwowej Stray owieckiej, wykonujc zadania, maj prawo do:
1
legitymowania osb podejrzanych opopenienie przestpstwa lub wykroczenia

wcelu ustalenia ich tosamoci;
2 nakadania icigania grzywien wdrodze mandatu karnego za wykroczenia
popeniane na terenach obwodw owieckich wzakresie szkodnictwa owieckiego;
195

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
196
dokonywania wobwodach owieckich oraz wich bezporednim ssiedztwie

kontroli rodkw transportu wcelu sprawdzenia ich adunku iprzegldania
zawartoci bagay wrazie zaistnienia uzasadnionego podejrzenia popenienia
przestpstwa lub wykroczenia;
4 przeszukiwania pomieszcze iinnych miejsc wprzypadkach uzasadnionego
podejrzenia opopenienie przestpstwa, na zasadach okrelonych wKodeksie
postpowania karnego;
5 ujcia sprawcy przestpstwa lub wykroczenia na gorcym uczynku bd
wpocigu podjtym bezporednio po popenieniu przestpstwa idoprowadzenia
do jednostki Policji;
6 odbierania za pokwitowaniem przedmiotw pochodzcych zprzestpstwa
lub wykroczenia oraz narzdzi irodkw sucych do ich popenienia;
7 prowadzenia dochodze oraz wnoszenia ipopierania aktu oskarenia
wpostpowaniu uproszczonym, jeeli przedmiotem przestpstwa jest zwierzyna,
wtrybie ina zasadach okrelonych wkpk.;
8 prowadzenia postpowania wsprawach owykroczenia oraz udziau
wrozprawach przed kolegium do spraw wykrocze wcharakterze oskaryciela
publicznego iwnoszenia rodkw zaskarania do sdu rejonowego od
rozstrzygni kolegium do spraw wykrocze wsprawach zwalczania wykrocze
wzakresie szkodnictwa owieckiego;
9 dokonywania kontroli podmiotw prowadzcych skup iprzerb dziczyzny
wzakresie sprawdzania rde jej pochodzenia;
10 dania niezbdnej pomocy od instytucji pastwowych, zwracania si otak
pomoc do jednostek gospodarczych, organizacji spoecznych, jak rwnie
wnagych przypadkach do kadego obywatela oudzielenie doranej pomocy
na zasadach okrelonych wprzepisach oPolicji, okrelajcych szczegowo
zasady dania takiej pomocy.
Stranikowi Pastwowej Stray owieckiej wykonujcemu obowizki na terenach obwodw owieckich przysuguj uprawnienia okrelone odrbnymi przepisami, odnoszcymi si do:
1
Stray Ochrony Przyrody, wzakresie przestrzegania przepisw oochronie

przyrody,
2 Pastwowej Stray Rybackiej, wzakresie kontroli legalnoci dokonywania poowu,
3 stranikw lenych, wzakresie zwalczania szkodnictwa lenego.
Stranik Pastwowej Stray owieckiej moe, wobec osb uniemoliwiajcych
wykonywanie przez niego czynnoci okrelonych wustawie, stosowa rodki przymusu bezporedniego wpostaci:

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
siy fizycznej,
2 chemicznych rodkw obezwadniajcych wpostaci rcznego miotacza gazu.
Jeeli zastosowanie rodkw przymusu bezporedniego okazao si niewystarczajce lub ich uycie ze wzgldu na okolicznoci danego zdarzenia nie jest
moliwe, stranik Pastwowej Stray owieckiej ma prawo do uycia broni palnej
wnastpujcych przypadkach:
1
wcelu odparcia bezporedniego ibezprawnego zamachu na ycie wasne

lub innej osoby;
2 przeciwko osobie, ktra usiuje bezprawnie, przemoc odebra bro paln
stranikowi lub innej osobie uprawnionej do posiadania broni palnej;
3 przeciwko osobie nie podporzdkowujcej si wezwaniu do natychmiastowego
porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzdzia, ktrego uycie zagrozi
moe yciu lub zdrowiu stranika albo innej osobie.
Stra owieck tworz:
1
2
Pastwowa Stra owiecka,

stranicy owieccy zatrudnieni przez dzierawcw izarzdcw obwodw
owieckich.
Stranikiem Pastwowej Stray owieckiej oraz stranikiem owieckim moe by

osoba, ktra:
1
2
3
4
5
6
7
8
ma obywatelstwo polskie,
ukoczya 21 lat,
korzysta zpeni praw publicznych,
ma odpowiednie kwalifikacje zawodowe,
cieszy si nienagann opini,
ma dobry stan zdrowia,
nie bya karana sdownie,
ukoczya zwynikiem pozytywnym przeszkolenie wedug programu
opracowanego przez ministra waciwego do spraw rodowiska wporozumieniu
zministrem waciwym do spraw wewntrznych.
Stranicy Pastwowej Stray owieckiej s pracownikami urzdw wojewdzkich.
197

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
198
7.11. Stra Parkw
Zgodnie zustaw z16 kwietnia 2004 r. oochronie przyrody, zadania zwizane ze

zwalczaniem przestpstw iwykrocze wzakresie ochrony przyrody na terenie
parku narodowego wykonuje Suba Parku Narodowego oraz na terenie parku
krajobrazowego odpowiednio Suba Parku Krajobrazowego. Wjej ramach
tworzy si Stra Parku, ktra zajmuje si bezporednio zwalczaniem przestpstw
iwykrocze na obszarach chronionych.
Funkcjonariusze Stray Parku podczas wykonywania zada maj prawo do:
2
3
5
6
legitymowania osb podejrzanych opopenienie przestpstwa lub

wykroczenia oraz wiadkw przestpstwa lub wykroczenia, wcelu ustaleniaich
tosamoci;
kontroli dowodw wniesienia opat;
zatrzymywania iprzekazywania Policji lub innym waciwym organom
osb wprzypadku uzasadnionego podejrzenia popenienia przestpstwa
lub wykroczenia;
zatrzymywania idokonywania kontroli rodkw transportu wcelu
sprawdzenia ich adunku oraz przegldania zawartoci bagay wrazie
zaistnienia uzasadnionego podejrzenia popenienia przestpstwa lub
wykroczenia;
przeszukiwania pomieszcze iinnych miejsc wprzypadkach uzasadnionego
podejrzenia popenienia przestpstwa lub wykroczenia;
zabezpieczenia jako dowodw rzeczowych, za pokwitowaniem, przedmiotw
pochodzcych zprzestpstwa lub wykroczenia, atake narzdzi irodkw
sucych do ich popenienia;
kontroli izatrzymania, za pokwitowaniem, dokumentw wzakresie
legalnoci posiadania tworw lub skadnikw przyrody, pochodzcych
zobszaru parku narodowego, iobrotu nimi;
kontroli podmiotw prowadzcych dziaalno gospodarcz na obszarze
parku narodowego wzakresie przestrzegania przepisw ustawy.
Uprawnienia, oktrych mowa wustawie, przysuguj dyrektorowi parku narodowego, jego zastpcy, nadleniczemu, konserwatorowi obrbu ochronnego, leniczemu, konserwatorowi obwodu ochronnego, podleniczemu, starszemu stranikowi
istranikowi.
Funkcjonariusz Stray Parku moe stosowa wobec osb uniemoliwiajcych
wykonywanie przez niego zada okrelonych wustawie nastpujce rodki przymusu
bezporedniego:

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
7.12. Suba Ochrony Zabytkw
1
2
3
4
5
si fizyczn wpostaci chwytw obezwadniajcych oraz podobnych technik

obrony lub ataku,
kajdanki,
pak subow,
rczny miotacz gazu,
paralizator elektryczny.
Funkcjonariusz Stray Parku moe by wyposaony wbro bojow oraz bro

myliwsk, apracownik Suby Parku wbro myliwsk.
Funkcjonariuszem Stray Parku moe by osoba, ktra:
1
2
3
4
5
6
7
8
ma obywatelstwo polskie,
ukoczya 21 lat,
ma pen zdolno do czynnoci prawnych,
nie zostaa pozbawiona praw publicznych,
ma co najmniej wyksztacenie rednie,
ma nienagann opini waciwego miejscowo komendanta Policji,
ma odpowiedni stan zdrowia potwierdzony orzeczeniem lekarskim
iorzeczeniem psychologicznym,
nie bya karana za przestpstwa.

Funkcja Generalnego Konserwatora Zabytkw istniaa wII RP wdrugiej poowie
lat 30. sprawowa j Jerzy Remer. Po wojnie, wczasach PRL-ustanowisko to trwale
byo zwizane ze stanowiskiem dyrektora Zarzdu Muzew iOchrony Zabytkw
(ZMiOZ) Ministerstwa Kultury iSztuki. Wlatach 1991-1999 generalny konserwator zabytkw kierowa Pastwow Sub Ochrony Zabytkw iby przeoonym
wojewdzkich konserwatorw zabytkw. W1996 r. wojewdzcy konserwatorzy
zabytkw zostali podporzdkowani poszczeglnym wojewodom (stajc si czci
wojewdzkiej administracji zespolonej), ageneralny konserwator zabytkw kierowa tylko Biurem Ochrony Zabytkw wWarszawie. W1999 r. nazwa Pastwowa
Suba Ochrony Zabytkw zostaa zmieniona na Suba Ochrony Zabytkw.
Wlatach 1999-2002 Generalny Konserwator Zabytkw zyska status ministra, dziaajc przy pomocy wydzielonego zMinisterstwa Kultury Urzdu Generalnego Konserwatora Zabytkw, ktry mia rang urzdu centralnego, aktry zosta zlikwidowany 1 lipca 2002 r. Od tego czasu Generalny Konserwator Zabytkw ponownie sta
si czci aparatu Ministerstwa Kultury iDziedzictwa Narodowego, ajego zadania
obsuguje Departament Ochrony Zabytkw Ministerstwa.
199

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
200
Do 2003 r., na podstawie ustawy z15 lutego 1962 r. oochronie dbr kultury,
dziaaa Suba Ochrony Zabytkw odpowiedzialna za zabezpieczenie dbr kultury
przed ich zniszczeniem, uszkodzeniem, dewastacj, zaginiciem lub wywozem za
granic.
Ustawa z23 lipca 2003 r. oochronie zabytkw iopiece nad zabytkami okrelia
nowy ustrj organw odpowiedzialnych za ochron zabytkw:
1
minister waciwy do spraw kultury iochrony dziedzictwa narodowego,

wktrego imieniu kompetencje wtym zakresie ma izadania wykonuje
generalny konserwator zabytkw;
2 wojewoda, wktrego imieniu kompetencje wtym zakresie ma izadania wykonuje
wojewdzki konserwator zabytkw, wchodzcy wskad zespolonej administracji
wojewdzkiej ikierujcy wojewdzkim urzdem ochrony zabytkw.
Zdniem wejcia wycie ustawy dotychczasowe wojewdzkie oddziay Suby
Ochrony Zabytkw iich delegatury stay si odpowiednio wojewdzkimi urzdami
ochrony zabytkw idelegaturami tych urzdw.
Organizacja terenowa Suby Ochrony Zabytkw przedstawiaa si nastpujco:
1
2
3
4
5
Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw wBiaymstoku:

a Delegatura womy
b Delegatura wSuwakach
Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw wGdasku:
a Delegatura wSupsku
Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw wKatowicach:
a Delegatura wBielsku-Biaej
b Delegatura wCzstochowie
Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw wKielcach:
a Delegatura wSandomierzu
Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw wKrakowie:
a Delegatura wNowym Sczu
b Delegatura wTarnowie
Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw wLublinie:
a Delegatura wBiaej Podlaskiej
b Delegatura wChemie
c Delegatura wZamociu
Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw wodzi:
a Delegatura wPiotrkowie Trybunalskim
b Delegatura wSieradzu
c Delegatura wSkierniewicach

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw wOlsztynie:

a Delegatura wElblgu
b Delegatura wEku
9 Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw wPoznaniu:
a Delegatura wKaliszu
b Delegatura wKoninie
c Delegatura wLesznie
d Delegatura wPile
10 Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw wPrzemylu:
a Delegatura wKronie
b Delegatura wRzeszowie
c Delegatura wTarnobrzegu
11 Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw wToruniu:
a Delegatura wBydgoszczy
b Delegatura we Wocawku
12 Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw wSzczecinie:
a Delegatura wKoszalinie
13 Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw wWarszawie:
a Delegatura wCiechanowie
b Delegatura wOstroce
c Delegatura wPocku
d Delegatura wRadomiu
e Delegatura wSiedlcach
14 Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw we Wrocawiu:
a Delegatura wJeleniej Grze
b Delegatura wLegnicy
c Delegatura wWabrzychu
15 Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw wZielonej Grze:
a Delegatura wGorzowie Wielkopolskim
Wstrukturze tych urzdw utworzono na podstawie rozporzdzenia ministra
kultury z9 kwietnia 2004 r. wydziay odpowiedzialne za kontrol zabytkw ruchomych, nieruchomych iarcheologicznych.
Wcelu skuteczniejszego zapobiegania izwalczania przestpczoci skierowanej
przeciwko zabytkom okrelono zasady wspdziaania Policji zorganami ochrony
zabytkw. Polega ono na:
1
wymianie informacji;
2 koordynacji dziaa wprzypadkach uzasadnionych wzgldami efektywnoci
ochrony zabytkw albo niecierpic zwoki koniecznoci uzyskania wzajemnego
201

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
202
wsparcia dziaa zapobiegajcych utracie zabytkw lub podjtych wcelu

odzyskania utraconych zabytkw;
3 doskonaleniu metodyki ochrony zabytkw.
7.13. Inspekcja Transportu Drogowego
Inspekcja Transportu Drogowego dziaa na podstawie ustawy z6 wrzenia 2001 r.

otransporcie drogowym. Wedug ustawy wspomniana inspekcja jest przeznaczona do kontroli przestrzegania przepisw wzakresie transportu drogowego
iniezarobkowego krajowego imidzynarodowego przewozu drogowego wykonywanego pojazdami samochodowymi.
Do zada Inspekcji naley kontrola:
1
2
3
4
5
6
7
dokumentw zwizanych zwykonywaniem transportu drogowego lub przewozw

na potrzeby wasne oraz przestrzegania warunkw wnich okrelonych;
dokumentw przewozowych zwizanych zwykonywaniem transportu
drogowego lub przewozw na potrzeby wasne;
ruchu drogowego wzakresie transportu;
przestrzegania przepisw dotyczcych okresw prowadzenia pojazdu
iobowizkowych przerw oraz czasu odpoczynku kierowcy;
przestrzegania szczegowych zasad iwarunkw transportu zwierzt;
przestrzegania zasad iwarunkw dotyczcych przewozu drogowego towarw
niebezpiecznych;
wprowadzonych do obrotu cinieniowych urzdze transportowych pod
wzgldem zgodnoci zwymaganiami technicznymi, dokumentacj techniczn
iprawidowoci ich oznakowania;
rodzaju uywanego paliwa przez pobranie prbek paliwa ze zbiornika pojazdu
mechanicznego.
Przy wykonywaniu wymienionych zada pracownicy Inspekcji maj uprawnienia do:

1
kontroli pojazdw mechanicznych;

kontroli dokumentw, wtym kontroli karty kierowcy ikarty przedsibiorstwa
oraz zainstalowanych wpojedzie urzdze pomiarowo-kontrolnych lub
tachografu cyfrowego;
3 kontrolowania masy, naciskw osi iwymiarw pojazdu przy uyciu przyrzdu
pomiarowego;
2

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
7.13. Inspekcja Transportu Drogowego
dania od przedsibiorcy ijego pracownikw pisemnych lub ustnych

wyjanie, okazania dokumentw iinnych nonikw informacji oraz
udostpnienia wszelkich danych majcych zwizek zprzedmiotem kontroli;
5 wstpu na teren przedsibiorcy, wtym do pomieszcze, gdzie prowadzi on
dziaalno gospodarcz.
Jednoczenie inspektorzy ITD uzyskali prawo do uywania rodkw przymusu
bezporedniego oraz broni palnej. Wrd rodkw przymusu bezporedniego,
ktre mog by uyte przez wykonujcych zadania pracownikw Inspekcji ustawa
wymienia:
1
si fizyczn, wpostaci chwytw obezwadniajcych oraz podobnych technik

obrony;
2 indywidualne techniczne ichemiczne rodki lub urzdzenia przeznaczone do
obezwadniania osb oraz unieruchamiania pojazdw.
Realizujc swoje zadania Inspekcja wspdziaa wszczeglnoci zPolicj, Agencj Bezpieczestwa Wewntrznego, Agencj Wywiadu, Biurem Ochrony Rzdu,
andarmeri Wojskow, Stra Graniczn, Sub Celn, kontrol skarbow, Pastwow Inspekcj Pracy, Inspekcj Handlow, Inspekcj Ochrony rodowiska, Inspekcj Weterynaryjn izarzdcami drg wzakresie bezpieczestwa iporzdku
ruchu na drogach publicznych oraz zwalczania przestpstw iwykrocze drogowych dokonywanych wzakresie transportu drogowego lub wzwizku ztym transportem, atake zorganami samorzdu terytorialnego, jak rwnie zorganizacjami
zrzeszajcymi przewonikw drogowych.
Zadania Inspekcji Transportu Drogowego wykonuj nastpujce organy:
1
2
Gwny Inspektor Transportu Drogowego;

wojewoda, dziaajcy za porednictwem wojewdzkiego inspektora transportu
drogowego jako kierownika wojewdzkiej inspekcji transportu drogowego,
wchodzcej wskad wojewdzkiej administracji zespolonej.
Gwny Inspektor jest centralnym organem administracji rzdowej podlegym

ministrowi waciwemu do spraw transportu. Jest on powoywany przez prezesa Rady
Ministrw, spord osb nalecych do pastwowego zasobu kadrowego, na wniosek
ministra waciwego do spraw transportu.Gwny inspektor Transportu Drogowego
koordynuje, nadzoruje ikontroluje dziaalno wojewdzkich inspektorw transportu
drogowego. Do jego zada naley opracowywanie kierunkw dziaania Inspekcji
wporozumieniu zorganizacjami zrzeszajcymi przewonikw ozasigu oglnokrajowym iplanw kontroli oznaczeniu oglnokrajowym, zatwierdzanych przez
203

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
204
ministra waciwego do spraw transportu.Realizuje swoje zadania przy pomocy

podlegego mu Gwnego Inspektoratu Transportu Drogowego.
Wskad Gwnego Inspektoratu wchodz nastpujce komrki organizacyjne:
1
2
3
4
5
6
7
Biuro Gwnego Inspektora;

Biuro Nadzoru Inspekcyjnego;
Biuro Kadr iSzkolenia;
Biuro Prawne iOrzecznictwa;
Biuro Administracyjno-Budetowe;
Stanowisko do Spraw Audytu Wewntrznego;
Stanowisko do Spraw Ochrony Informacji Niejawnych.
Organizacj wewntrzn, szczegowy zakres zada itryb pracy komrek organizacyjnych okrela regulamin organizacyjny nadany przez gwnego inspektora na
wniosek dyrektora generalnego.
Wojewdzki inspektor transportu drogowego kieruje dziaalnoci wojewdzkiego inspektoratu transportu drogowego. Wojewdzkiego inspektora powouje
iodwouje wojewoda wporozumieniu zgwnym inspektorem.
Pracownikiem ITD moe by osoba, ktra:
1
2
3
4
5
6
ma obywatelstwo polskie;
ma nienagann opini inie bya karana za przestpstwo umylne;
legitymuje si rednim wyksztaceniem;
ma prawo jazdy co najmniej kategorii B;
ukoczya 25 lat oraz ma wymagany stan zdrowia;
zoya zwynikiem pozytywnym egzamin kwalifikacyjny.
Zatrudnienie pracownika Inspekcji na stanowisku inspektora jest poprzedzone

praktyk wramach szeciomiesicznego kursu specjalistycznego zakoczonego
egzaminem kwalifikacyjnym. Ponadto inspektor jest zobowizany do odbycia co
najmniej raz wroku szkolenia organizowanego przez gwnego inspektora wcelu
podniesienia poziomu wiedzy fachowej.
n! Blok kontrolny
Sowa kluczowe
kontrwywiad wojskowy wywiad wojskowy obronno kraju ochrona kolei
suba lena andarmeria wojskowa kontrwywiad radioelektroniczny
siy zbrojne RP WSW wojskowe suby porzdkowe suba celna

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Blok kontrolny
kontrola skarbowa przestpstwa skarbowe kontrola celna stranik leny

stra rybacka kusownictwo ochrona zabytkw inspekcja transportu
drogowego transport drogowy
Pytania
1
Wymie zadania Suby Kontrwywiadu Wojskowego.

2 Kto okrela kierunki dziaania SKW?
3 Kto powouje szefa Suby Wywiadu Wojskowego?
4 Jakie warunki musi spenia kandydat na szefa SWW?
5 Wmiejsce jakiej formacji utworzono andarmeri Wojskow?
6 Wymie organy Suby Celnej.
7 Wymie organy kontroli skarbowej.
8 Wymie rodki przymusu bezporedniego, ktrych moe uy funkcjonariusz
Suby Wiziennej.
9 Przedstaw organizacj Stray Lenej.
10 Wymie zadania Pastwowej Stray owieckiej.
205

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
206
Samorzdowe formacje porzdkowe strae gminne
Rozdzia 8
Samorzdowe formacje porzdkowe
strae gminne
Paradoksalnie wpolskiej tradycji samorzdowej nie ma wielu dowiadcze wdziedzinie ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego. Jedynie wczasie Iwojny
wiatowej ina pocztku II Rzeczpospolitej prbowano angaowa spoecznoci
lokalne do aktywnoci itworzy samorzdowe suby porzdkowe. Jak ju wspomniano, wraz zwybuchem wojny cae spoeczestwo polskie, aprzede wszystkim
ugrupowania polityczne zajy konkretne stanowisko wobec moliwoci odzyskania niepodlegoci. Cz stronnictw swoje cele chciaa zrealizowa, opierajc si
na pastwach centralnych (Niemczech iAustro-Wgrzech lub kadym zosobna),
inni dziaacze wizali swoje nadzieje zcarsk Rosj lub tradycyjnie liczyli na pomoc
dyplomatyczn mocarstw zachodnich.
Whistoriografii polskiej wyrniono te, ze wzgldu na taktyk postpowania,
partie polityczne aktywistyczne ipasywistyczne (dotyczy to szczeglnie obszaru
okupacji pastw centralnych). Aktywno tych pierwszych polegaa na udziale
wtworzeniu rnych podmiotw politycznych, ktre miay ograniczony wpyw na
sytuacj spoeczno-polityczn na ziemiach polskich. Ponadto zwolennicy tej orientacji organizowali formacje wojskowe oraz instytucje spoeczne, ktre miay stanowi zaczyn dla tworzonej od podstaw pastwowoci polskiej. Naley przyzna, i
wadze pastw zaborczych odnosiy si przychylnie do tych inicjatyw, gdy pozwalay one na sprawniejsze administrowanie izarzdzanie terenami znajdujcymi si
pod okupacj wojskow.
Zdrugiej strony, wdziaalno obywatelsk zaangaoway si te warstwy spoeczne, ktre obawiay si, e nieustanne pogarszanie si, na skutek dziaa wojennych,

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
pooenia socjalnego szerokich rzesz spoeczestwa moe spowodowa objawy

niezadowolenia spoecznego. Aby temu zapobiec, przedstawiciele buruazji, mieszczastwa oraz inteligencji rozpoczli tworzenie rnego rodzaju komitetw ik
obywatelskich, majcych na celu prowadzenie szeroko zakrojonej dziaalnoci spoeczno-gospodarczej. Gwn osnow tej aktywnoci miao by zadbanie oporzdek
ibezpieczestwo publiczne. Na terenie b. Krlestwa Polskiego wokresie 1914-1916
powstao kilkadziesit stray obywatelskich.
Na podstawie tych dowiadcze uzarania II RP mamy do czynienia zkilkumiesicznym epizodem dziaania samorzdowej policji. Dekret oorganizacji Policji
Komunalnej, ktr stworzono, opierajc si na jednostkach Milicji Miejskiej, zosta
podpisany przez Naczelnika Pastwa 9 stycznia 1919 r. Ju sama nazwa wiadczya,
e by to organ samorzdu, majcy za zadanie zapewnienie bezpieczestwa publicznego oraz wykonywanie polece wadz pastwowych isamorzdowych.
Skomplikowanie wygldaa kwestia tworzenia iutrzymywania jednostek PK.
Tworzyy j zarzdy wadz miejskich iorgany samorzdu powiatowego, jednake
wadza zwierzchnia naleaa do organw pastwowych MSW, ktre mianowao
wszystkich kierownikw urzdw policyjnych. Utrzymaniem Policji Komunalnej
zostay obarczone wrwnym stopniu wadze samorzdu miejskiego iwiejskiego
oraz skarb pastwa. Epizod ten mia epilog wpoowie 1919 r., gdy wmiejsce Policji
Komunalnej iinnych sub porzdkowych stworzono jednolit, pastwow formacj
policyjn Policj Pastwow. Ju do koca istnienia II RP nie powrcono do tych
pomysw. Tym bardziej wokresie PRL-unie byo obiektywnych przesanek do
istnienia samorzdu terytorialnego ijego sub porzdkowych. Dopiero po 1990 r.
sytuacja ulega zmianie. smego marca 1990 r. zostaa uchwalona ustawa osamorzdzie gminnym, ana podstawie ustawy oPolicji mogy dziaa strae miejskie
wduych miastach.
Do ochrony porzdku publicznego na terenie gminy moe by utworzona samorzdowa umundurowana formacja ochronna, tzw. stra gminna. Strae gminne
dziaaj obecnie na podstawie ustawy z29 sierpnia 1997 r. ostraach gminnych
(DzU nr 123, poz. 779 zpn. zm.). Wgminach miejskich nosz one nazw stra
miejska. Uyte wart. 1 ust. 1 ustawy ostraach gminnych sformuowanie moe
by utworzona oznacza, e gmina nie ma obowizku jej tworzenia. Funkcjonowanie stray gminnych (miejskich) jest zatem tylko jedn zwielu dopuszczalnych form
realizacji zadania wasnego gminy, polegajcego na ochronie porzdku publicznego
na jej terenie1. Wsplna stra gminna moe by take tworzona przez gminy ssiadujce na obszarze jednego wojewdztwa na podstawie porozumienia, zwaszcza
wsytuacji, gdy jedna zgmin nie byaby zdolna samodzielnie utrzyma takiej stray.

Por. E. Gruza, D. ebrowska, Stra gminna (miejska). Komentarz do przypisw, Toru 1996, s. 13.
207

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
208
Utworzenie stray gminnej (miejskiej) nastpuje zawsze na mocy uchway rady

gminy, przed ktrej podjciem konieczne jest zasignicie opinii waciwego terytorialnie komendanta wojewdzkiego Policji (art. 2 ust. 1 ustawy z29 sierpnia 1997 r.
ostraach gminnych; DzU nr 123, poz. 779). Podobna procedura obowizuje rwnie podczas tworzenia wsplnej stray dla kilku gmin, ztym jednak, e wtakim
wypadku dodatkowo jest niezbdne zawarcie porozumienia komunalnego pomidzy
zainteresowanymi gminami wtrybie art. 74 ust. 1 ustawy osamorzdzie gminnym.
Ustawodawca okreli nastpujce funkcje stray:
1
2
3
4
ochronna: utrzymywanie porzdku na terenie gminy;

porzdkowa: egzekwowanie przestrzegania przez spoeczno lokaln
przepisw prawa wzakresie porzdku publicznego;
prewencyjna: stae patrolowanie ulic iosiedli gminy oraz realizacja zgaszanych
do stray interwencji wzakresie ochrony porzdku publicznego;
profilaktyczna: zapobieganie przestpstwom, wykroczeniom izjawiskom
kryminogennym, prowadzenie profilaktyki wychowawczej wrd dzieci
imodziey;
informacyjna: informowanie sub iinstytucji ozaobserwowanych
zagroeniach, informowanie spoecznoci lokalnej ostanie irodzajach
wystpujcych zagroe oraz sposobach ich eliminacji;
spoeczno-administracyjna: wspdziaanie wzakresie bezpieczestwa
iporzdku publicznego zzainteresowanymi organami pastwowymi,
samorzdowymi iorganizacjami spoecznymi;
integrujca spoecznoci lokalne: poprzez udzia wimprezach sportowych,
kulturalnych, charytatywnych organizowanych przez gmin, organizacje
spoeczne, szkoy, stra gminn (miejsk).
Stra gminna (miejska) wykonuje zadania wdziedzinie ochrony porzdku publicznego, wynikajce zarwno zustaw, jak iaktw prawa miejscowego (art. 10
ust. 1 ustawy z29 sierpnia 1997 r. ostraach gminnych; DzU nr 123, poz. 779).
Do jej zada, zgodnie zart. 11 ustawy ostraach gminnych, naley wszczeglnoci:

1
ochrona spokoju iporzdku wmiejscach publicznych;

czuwanie nad porzdkiem ikontrola ruchu drogowego wzakresie okrelonym
wprzepisach oruchu drogowym;
3 wspdziaanie zwaciwymi podmiotami wzakresie ratowania ycia
izdrowia obywateli, pomocy wusuwaniu awarii technicznych iskutkw klsk
ywioowych oraz innych miejscowych zagroe;
2

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
5
6
7
zabezpieczenie miejsca przestpstwa, katastrofy lub innego podobnego

zdarzenia albo miejsc zagroonych takim zdarzeniem przed dostpem
osb postronnych lub zniszczeniem ladw idowodw do momentu
przybycia waciwych sub, atake ustalenie, wmiar moliwoci,
wiadkw zdarzenia;
ochrona obiektw komunalnych iurzdze uytecznoci publicznej;
wspdziaanie zorganizatorami iinnymi subami wochronie porzdku
podczas zgromadze iimprez publicznych;
doprowadzanie osb nietrzewych do izby wytrzewie lub miejsca ich
zamieszkania, jeeli osoby te zachowaniem swoim daj powd do zgorszenia
wmiejscu publicznym, znajduj si wokolicznociach zagraajcych ich
yciu lub zdrowiu albo zagraaj yciu izdrowiu innych osb;
informowanie spoecznoci lokalnej ostanie irodzajach zagroe, atake
inicjowanie iuczestnictwo wdziaaniach majcych na celu zapobieganie
popenianiu przestpstw iwykrocze oraz zjawiskom kryminogennym
iwspdziaanie wtym zakresie zorganami pastwowymi, samorzdowymi
iorganizacjami spoecznymi;
konwojowanie dokumentw, przedmiotw wartociowych lub wartoci
pieninych na potrzeby gminy.
Podstawowym rodkiem dziaania stray gminnych (miejskich) jest wic sygnalizowanie stwierdzonych uchybie waciwym organom, ajedynym rodkiem
represyjnym wobec osb naruszajcych porzdek publiczny pozostaje postpowanie mandatowe, ograniczone jednak do niewielu artykuw kodeksu wykrocze.
Mimo to trzeba przyzna, e rola prewencyjno-patrolowa stray ma istotne znaczenie dla zapobiegania naruszeniom prawa, aprzez to rwnie suy odcieniu
policji zjej obowizkw 2.
Artyku 12 ustawy ostraach gminnych okrela natomiast, jakie uprawnienia
przysuguj funkcjonariuszowi stray gminnej (miejskiej) wzwizku zwykonywaniem powyszych zada. Mianowicie ma on prawo do:
1
udzielania poucze;
legitymowania osb, wuzasadnionych przypadkach, wcelu ustalenia ich
tosamoci;
3 ujcia osb stwarzajcych wsposb oczywisty bezporednie zagroenie dla
ycia lub zdrowia ludzkiego, atake dla mienia, iniezwocznego doprowadzenia
do najbliszej jednostki policji;
2
Ibidem, s. 49.
209

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
210
nakadania grzywien wpostpowaniu mandatowym za wykroczenia, okrelone

wodrbnych przepisach, wydanych na podstawie przepisw opostpowaniu
wsprawach owykroczenia 3;
5 dokonywania czynnoci sprawdzajcych, kierowania wnioskw oukaranie do
kolegium do spraw wykrocze, oskarania przed kolegium do spraw wykrocze
iwnoszenia rodkw odwoawczych, wtrybie przewidzianym przepisami
opostpowaniu wsprawach owykroczenia;
6 usuwania pojazdw iblokowania k pojazdw wprzypadkach okrelonych
wprzepisach oruchu drogowym;
7 wydawania polece;
8 dania niezbdnej pomocy od instytucji pastwowych isamorzdowych;
9 zwracania si, wnagych przypadkach, opomoc do jednostek gospodarczych,
prowadzcych dziaalno wzakresie uytecznoci publicznej, oraz organizacji
spoecznych, jak rwnie do kadej osoby oudzielenie doranej pomocy na
zasadach okrelonych wustawie oPolicji;
10 obserwowania irejestrowania przy uyciu rodkw technicznych obrazu
zdarze wmiejscach publicznych.
Wramach posiadanych uprawnie stranicy wokrelonych prawem okolicznociach mog stosowa rodki przymusu bezporedniego wpostaci siy fizycznej,
paek obronnych, psw obronnych, paralizatorw elektrycznych, broni gazowej
ircznych miotaczy ognia wobec osb uniemoliwiajcych im wykonywanie
obowizkw okrelonych wustawie, przy czym zgodnie zogln regu rodki te
powinny by stosowane wsposb moliwie najmniej naruszajcy dobra osobiste
osoby, wstosunku do ktrej zostay podjte.
Jeeli rodki wymienione wyej okazay si niewystarczajce lub ich uycie jest
niemoliwe, to wsytuacjach wskazanych wart. 18 ustawy bro palna moe by uyta
przez stra gminn (miejsk) jedynie wwczas, gdy wykonuje ona zadania, polegajce
na ochronie obiektw komunalnych iurzdze uytecznoci publicznej lub konwojowaniu dokumentw, przedmiotw wartociowych lub wartoci pieninych.
Zdniem 25 stycznia 2004 r. wesza wycie ustawa z12 czerwca 2002 r. ozmianie ustawy ostraach gminnych oraz niektrych innych ustaw (DzU nr 130, poz.
1190), ktra unowoczenia ustaw ostraach gminnych oraz wzmocnia funkcjonowanie stray gminnej (miejskiej) jako samorzdowej formacji powoywanej do
Zob. Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych iAdministracji z22 wrzenia 1997 r. wsprawie
okrelenia wykrocze, za ktre funkcjonariusze stray gminnych (miejskich) upowanieni s do nakadania
grzywien wdrodze mandatu karnego, oraz zasady isposb wydawania upowanie (DzU nr 124, poz. 794) oraz
1 pkt 20 Rozporzdzenia Prezesa Rady Ministrw z20 lutego 1987 r. wsprawie nadania funkcjonariuszom
niektrych organw uprawnie do nakadania grzywien wdrodze mandatu karnego (DzU nr 6, poz. 34).
3

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
wykonywania zada wzakresie ochrony porzdku publicznego na terenie gminy.

Do najistotniejszych zmian wzakresie funkcjonowania stray gminnych (miejskich) nale:
1
przyznanie prawa do przetwarzania danych osobowych bez wiedzy izgody

osoby, ktrych dane te dotycz, uzyskanych wwyniku wykonywania czynnoci
podejmowanych wpostpowaniu wsprawach owykroczenia oraz uzyskanych
zrejestrw, ewidencji izbiorw, do ktrych stra ma dostp;
2 ustanowienie dostpu do baz danych centralnej ewidencji pojazdw icentralnej
ewidencji kierowcw (tzw. CEPIK) oraz dostpu do danych ze zbiorw
meldunkowych, zbioru PESEL oraz ewidencji wydanych iutraconych dowodw
osobistych;
3 wprowadzenie obowizku prowadzenia przez strae ewidencji etatw,
wyposaenia wrodki przymusu bezporedniego oraz wynikw dziaa stray.
Najistotniejsze zmiany wzakresie praw iobowizkw stranikw to:
1
2
4
5
6
odebranie prawa do uycia broni palnej gazowej, zjednoczesnym

umoliwieniem stosowania przez stranikw paralizatorw elektrycznych;
przyznanie prawa do obserwowania irejestrowania przy uyciu rodkw
technicznych obrazu zdarze wmiejscach publicznych (tzw. monitoring
wizyjny);
przywrcenie prawa do podejmowania decyzji oprzemieszczeniu lub usuniciu
pojazdu zdrogi na koszt waciciela wsytuacji pozostawienia pojazdu
wmiejscu, gdzie jest to zabronione iutrudnia ruch lub winny sposb zagraa
bezpieczestwu;
przyznanie prawa do dawania polece lub sygnaw uczestnikowi ruchu lub
innej osobie znajdujcej si na drodze;
rozszerzenie ochrony prawnej stranikw;
ustanowienie odrbnych bada lekarskich ipsychologicznych stranikw iosb
ubiegajcych si oprzyjcie do stray.
Stra jest jednostk organizacyjn gminy. Wszczeglnie uzasadnionych przypadkach rada gminy moe postanowi oumiejscowieniu komendy stray wstrukturze urzdu gminy. Ustawa wprowadzia obowizek zasignicia opinii waciwego
terytorialnie komendanta wojewdzkiego Policji przy tworzeniu jednostki stray
gminnej oraz przy powoywaniu iodwoaniu jej komendanta przez organ wykonawczy gminy (wjta, burmistrza lub prezydenta).
Komendant stray wykonuje swoje zadania przy pomocy aparatu pomocniczego
wpostaci Komendy Stray. Szczegow struktur organizacyjn stray okrela
211

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
212
regulamin stray nadawany przez rad gminy. Koszty funkcjonowania stray wcaoci s pokrywane zbudetu gminy. Rada gminy okrela stan etatowy, szczegow
struktur organizacyjn, atake decyduje owyposaeniu stray.
Nadzr nad dziaalnoci stray sprawuje wjt, burmistrz (prezydent miasta),
awzakresie fachowym komendant gwny Policji poprzez waciwego terytorialnie komendanta wojewdzkiego Policji. Wzwizku zwykonywaniem swoich zada
stra wsppracuje zPolicj. Wtym celu wjt, burmistrz (prezydent miasta) moe
zawiera zwaciwym terytorialnie komendantem Policji porozumienie owsppracy stray iPolicji.
Szczegowe zasady wsppracy stray gminnych zpolicj okrela Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych iAdministracji z12 sierpnia 2004 r. wsprawie
zasad wsppracy policji ze straami gminnymi oraz zakresu, wjakim komendant
gwny Policji sprawuje fachowy nadzr nad straami iudziela im pomocy.
Zgodnie z 1 rozporzdzenia sam obowizek wsppracy Policji ze straami
gminnymi powstaje ju od chwili powoania stray.
Policja wsppracuje ze straami wrealizacji ich ustawowych zada. Wsppraca ta polega wszczeglnoci na:
1
2
3
4
5
6
staej wymianie informacji ozagroeniach wystpujcych na okrelonym terenie

wzakresie bezpieczestwa ludzi imienia, spokoju iporzdku publicznego;
zorganizowaniu systemu cznoci policji istray, uwzgldniajcego lokalne
potrzeby imoliwoci oraz zapewniajcego utrzymanie staej cznoci midzy
jednostkami Policji istray;
koordynowaniu rozmieszczenia sub policyjnych istray, zuwzgldnieniem
zagroe wystpujcych na danym terenie;
wsplnym prowadzeniu dziaa porzdkowych wcelu zapewnienia spokoju
iporzdku wmiejscach zgromadze, imprez artystycznych, rozrywkowych
isportowych, atake winnych miejscach publicznych;
organizowaniu wsplnych szkole oraz wicze policjantw istranikw
gminnych;
wymianie informacji wzakresie obserwowania irejestrowania przy uyciu
rodkw technicznych obrazu zdarze wmiejscach publicznych.
Bardziej szczegowe formy isposoby wsppracy waciwych terytorialnie

jednostek Policji istray gminnych s jednak okrelane wporozumieniach zawieranych pomidzy jednostkami Policji awjtem, burmistrzem (prezydentem miasta) 4.
4
3 ust. 1 Rozporzdzenia Ministra Spraw Wewntrznych iAdministracji z14 kwietnia 1998 r. wsprawie zasad wsppracy Policji ze straami gminnymi oraz zakresu, wjakim komendant gwny Policji sprawuje
fachowy nadzr nad straami iudziela im pomocy (DzU nr 49, poz. 309).

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Rwnie komendanci obydwu jednostek s zobowizani do wsppracy, ktra

odbywa si zwaszcza poprzez:
1
okresowe spotkania komendantw wcelu dokonywania oceny zagroenia

bezpieczestwa ludzi oraz porzdku ibezpieczestwa publicznego, atake
wytyczanie wsplnych zada;
2 wzajemne, biece konsultacje wsprawie wykonywanych zada;
3 organizowanie odpraw wrazie koniecznoci podjcia wsplnych zada policji
istray;
4 wyznaczenie policjantw istranikw do utrzymywania biecych kontaktw.
Poza tym komendant wojewdzki Policji za porednictwem komendanta powiatowego Policji ma obowizek udziela straom pomocy wzakresie:
5
wsparcia stray wczynnociach, wktrych siy stray s niewystarczajce;

6 zapewnienia, na wniosek organu wykonawczego gminy lub komendanta stray,
fachowej kadry do przeprowadzenia szkolenia podstawowego lub szkole
specjalistycznych stranikw na zasadach okrelonych odrbnymi przepisami;
7 przekazania stray, na wniosek zarzdu gminy, odpatnie lub winny
uzgodniony sposb, rodkw przymusu bezporedniego, do ktrych stosowania
s upowanieni stranicy.
Komendant gwny Policji sprawuje fachowy nadzr nad straami wzakresie:
1
znajomoci przez stranikw przepisw prawa dotyczcych uycia broni palnej

bojowej oraz rodkw przymusu bezporedniego ipraktycznych umiejtnoci
ich stosowania;
2 stosowania przepisw dotyczcych przydziau, przechowywania
iewidencjonowania broni palnej bojowej oraz rodkw przymusu
bezporedniego;
3 wykonywania przez stranikw okrelonych wustawie z29 sierpnia 1997 r.
ostraach gminnych czynnoci pod wzgldem ich zgodnoci zprzepisami
prawa;
4 prowadzenia przez strae ewidencji etatw, wyposaenia wrodki przymusu
bezporedniego oraz wynikw dziaa stray.
Wrazie powszechnego zagroenia bezpieczestwa publicznego, katastrofy lub
klski ywioowej na mocy zarzdzenia wjta, burmistrza (prezydenta miasta), podjtego na wniosek komendanta gwnego Policji, stra gminna moe by wykorzystana
do prowadzenia wsplnych dziaa zpolicj. Wwypadku wystpienia zagroenia
213

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
214
bezpieczestwa publicznego, katastrofy lub klski ywioowej na obszarze wojewdztwa lub gminy zwnioskiem takim moe wystpi rwnie komendant wojewdzki
lub rejonowy Policji 5.
n! Blok kontrolny
Sowa kluczowe
stra obywatelska policja komunalna stra gminna stra miejska
rada gminy prezydent miasta wjt zapobieganie profilaktyka
patologia spoeczna wykroczenie poeczno lokalna porzdek publiczny
obiekt komunalny CEPIK samorzdowa jednostka organizacyjna
Pytania
1
Wymie funkcje stray gminnych.

2 Kto tworzy jednostk stray gminnej?
3 Kto powouje komendanta Stray Gminnej?
4 Wymie uprawnienia stranika gminnego.
5 Przedstaw obszary wsppracy Policji istray gminnych.
5
7 ust. 2 i3 Rozporzdzenia Ministra Spraw Wewntrznych iAdministracji z14 kwietnia 1998 r.
wsprawie zasad wsppracy Policji ze straami gminnymi oraz zakresu, wjakim komendant gwny Policji
sprawuje fachowy nadzr nad straami iudziela im pomocy (DzU nr 49, poz. 309).

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
9.1. Inspekcja Ochrony rodowiska
Rozdzia 9
Organy kontroli iinspekcje

Inspekcja ochrony rodowiska dziaa na podstawie ustawy z20 lipca 1991 r. Do jej
zada naley:
1
2
3
4
5
6
7
kontrola przestrzegania przepisw oochronie rodowiska iracjonalnym

uytkowaniu zasobw przyrody;
kontrola przestrzegania decyzji ustalajcych warunki korzystania ze rodowiska
oraz zakresu, czstotliwoci isposobu prowadzenia pomiarw wielkoci emisji;
kontrola zawartoci siarki wcikim oleju opaowym stosowanym
winstalacjach energetycznego spalania paliw oraz woleju do silnikw statkw
eglugi rdldowej;
udzia wpostpowaniu dotyczcym lokalizacji inwestycji;
udzia wprzekazywaniu do uytku obiektw lub instalacji realizowanych jako
przedsiwzicie mogce znaczco oddziaywa na rodowisko;
kontrola eksploatacji instalacji iurzdze chronicych rodowisko przed
zanieczyszczeniem;
podejmowanie decyzji wstrzymujcych dziaalno prowadzon znaruszeniem
wymaga zwizanych zochron rodowiska lub naruszeniem warunkw
korzystania ze rodowiska;
wspdziaanie wzakresie ochrony rodowiska zinnymi organami kontrolnymi,
organami cigania iwymiaru sprawiedliwoci oraz organami administracji
215

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
216
pastwowej irzdowej, samorzdu terytorialnego iobrony cywilnej, atake

organizacjami spoecznymi iopiekunami spoecznymi;
9 organizowanie ikoordynowanie pastwowego monitoringu rodowiska,
prowadzenie bada jakoci rodowiska, obserwacji ioceny jego stanu
oraz zachodzcych wnim zmian;
10 opracowywanie iwdraanie metod analityczno-badawczych ikontrolno-pomiarowych;
11 inicjowanie dziaa tworzcych warunki do zapobiegania powanym
awariom oraz usuwania ich skutkw iprzywracania rodowiska do stanu
waciwego;
12 kontrola przestrzegania przepisw oopakowaniach iodpadach
opakowaniowych;
13 kontrola przestrzegania przepisw oobowizkach przedsibiorcw wzakresie
gospodarowania niektrymi odpadami oraz oopacie produktowej iopacie
depozytowej;
14 nadzr ikontrola wzakresie postpowania zsubstancjami kontrolowanymi
oraz zproduktami, urzdzeniami iinstalacjami zawierajcymi te
substancje;
15 kontrola przestrzegania przepisw iuzyskanych na ich podstawie zezwole,
zwyczeniem kontroli laboratoryjnej, wzakresie postpowania zorganizmami
genetycznie zmodyfikowanymi;
16 kontrola wyrobw wprowadzonych do obrotu lub oddanych do uytku,
podlegajcych ocenie zgodnoci wzakresie speniania przez nie zasadniczych
lub innych wymaga dotyczcych ochrony rodowiska, okrelonych
wprzepisach odrbnych;
17 weryfikacja rocznych raportw dotyczcych handlu uprawnieniami do emisji
do powietrza gazw cieplarnianych iinnych substancji;
18 wykonywanie zada okrelonych wprzepisach omidzynarodowym obrocie
odpadami;
19 kontrola przestrzegania przepisw orecyklingu pojazdw wycofanych
zeksploatacji;
20 kontrola przestrzegania przepisw ozuytym sprzcie elektrycznym
ielektronicznym.
Zadania inspekcji ochrony rodowiska wykonuj nastpujce podmioty:
1
2
gwny inspektor ochrony rodowiska;

wojewoda przy pomocy wojewdzkiego inspektora ochrony rodowiska jako
kierownika wojewdzkiej inspekcji ochrony rodowiska, wchodzcej wskad
zespolonej administracji wojewdzkiej.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Wojewdzki inspektor ochrony rodowiska wykonuje wimieniu wojewody zadania ikompetencje Inspekcji Ochrony rodowiska okrelone wustawie iwinnych
przepisach.
Gwny inspektor ochrony rodowiska jest centralnym organem administracji
rzdowej, powoanym do kontroli przestrzegania przepisw oochronie rodowiska
oraz do badania stanu rodowiska, nadzorowanym przez ministra waciwego do
spraw rodowiska. Kieruje on dziaalnoci Inspekcji Ochrony rodowiska. Gwnego inspektora ochrony rodowiska powouje prezes Rady Ministrw, spord osb
nalecych do pastwowego zasobu kadrowego, na wniosek ministra waciwego
do spraw rodowiska. Zkolei zastpc gwnego inspektora oc hrony rodowiska
powouje minister waciwy do spraw rodowiska, spord osb nalecych do pastwowego zasobu kadrowego, na wniosek gwnego inspektora ochrony rodowiska.
Aparatem gwnego inspektora ochrony rodowiska jest Gwny Inspektorat
Ochrony rodowiska. Wjego skad mog wchodzi: departamenty, wydziay, zespoy
terenowe, samodzielne stanowiska oraz laboratoria.Organizacj Gwnego Inspektoratu Ochrony rodowiska okrela statut nadany, wdrodze rozporzdzenia, przez
prezesa Rady Ministrw na wniosek ministra waciwego do spraw rodowiska.
Na szczeblu terenowym zadania inspekcji ochrony rodowiska wykonujewramach
administracji zespolonej pod zwierzchnictwem wojewody wojewdzki inspektor
ochrony rodowiska.Jest on powoywany przez wojewod spord co najmniej trzech
kandydatw wskazanych przez gwnego inspektora ochrony rodowiska. Jeeli wojewoda nie powoa wojewdzkiego inspektora ochrony rodowiska wterminie 30 dni
od dnia przedstawienia kandydatw, gwny inspektor ochrony rodowiska wskazuje
spord nich kandydata, ktrego wojewoda powouje na stanowisko wojewdzkiego
inspektora ochrony rodowiska.Wojewdzki inspektor ochrony rodowiska wykonuje zadania przy pomocy wojewdzkiego inspektoratu ochrony rodowiska.
Wojewoda, na wniosek wojewdzkiego inspektora ochrony rodowiska, moe
tworzy delegatury wojewdzkiego inspektoratu ochrony rodowiska. Kierownik
delegatury moe, zupowanienia wojewdzkiego inspektora ochrony rodowiska,
prowadzi sprawy iwydawa na terenie swojego dziaania decyzje administracyjne.
Wojewoda, na wniosek wojewdzkiego inspektora ochrony rodowiska lub za jego
zgod, moe powierzy, wdrodze porozumienia, prowadzenie spraw zzakresu waciwoci wojewdzkiego inspektora ochrony rodowiska, wtym wydawanie wjego
imieniu decyzji administracyjnych powiatom pooonym na terenie wojewdztwa.
Zadania ochrony rodowiska nale do zakresu dziaania jednostek samorzdu
terytorialnego. Rada gminy, rada powiatu isejmik wojewdztwa przynajmniej raz
wroku rozpatruj informacj wojewdzkiego inspektora ochrony rodowiska ostanie
rodowiska na obszarze wojewdztwa. Wojewdzki inspektor ochrony rodowiska
informuje wjta, burmistrza (prezydenta miasta), zarzd powiatu izarzd wojewdztwa owynikach kontroli obiektw opodstawowym znaczeniu dla danego terenu.
217

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
218
Wzwizku zprzedoon informacj radzie powiatu suy prawo do okrelania,

wdrodze uchway, kierunkw dziaania waciwego organu Inspekcji Ochrony rodowiska, wcelu zapewnienia na danym obszarze naleytej ochrony rodowiska.Wprzypadkach bezporedniego zagroenia rodowiska starosta, wjt, burmistrz (prezydent
miasta) moe wyda waciwemu organowi Inspekcji Ochrony rodowiska polecenie
podjcia dziaa zmierzajcych do usunicia tego zagroenia.
Pracownicy Inspekcji Ochrony rodowiska przeprowadzajcy kontrol maj
prawo:
1
2
4
5
6
7
8
9
wstpu wkadym czasie na teren nieruchomoci, obiektu lub jego czci, na

ktrych jest prowadzona dziaalno gospodarcza;
pobierania prbek, przeprowadzania niezbdnych bada lub wykonywania
innych czynnoci kontrolnych wcelu ustalenia na terenie kontrolowanej
nieruchomoci, wobiekcie lub jego czci, stanu rodowiska oraz oceny tego
stanu wwietle przepisw oochronie rodowiska;
dania wstrzymania ruchu instalacji lub urzdze oraz powstrzymania si
od wykonywania innych czynnoci wzakresie, wjakim jest to niezbdne do
pobrania prbek oraz przeprowadzenia bada ipomiarw;
oceny sposobu eksploatacji instalacji lub urzdze, wtym rodkw transportu;
oceny stosowanych technologii irozwiza technicznych;
dania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania iprzesuchiwania
osb wzakresie niezbdnym do ustalenia stanu faktycznego;
dania okazania dokumentw iudostpnienia wszelkich danych majcych
zwizek zproblematyk kontroli;
dania okazania dokumentw niezbdnych do wymierzenia mandatu lub kary
grzywny;
oceny sposobu wykonywania pomiarw emisji, iloci pobranej wody oraz
odprowadzanych ciekw przez jednostk prowadzc pomiary, wtym
poprawnoci sposobu pobierania ianalizy prbek.
Na podstawie ustale kontroli wojewdzki inspektor ochrony rodowiska moe:
wyda zarzdzenie pokontrolne do kierownika kontrolowanej jednostki

organizacyjnej lub osoby fizycznej;
2 wyda na podstawie odrbnych przepisw decyzj administracyjn;
3 wszcz egzekucj, jeeli obowizek wynika zmocy prawa lub decyzji
administracyjnej.
Inspekcja Ochrony rodowiska wspdziaa wwykonywaniu swoich czynnoci
kontrolnych zinnymi organami kontroli, wtym zPastwow Inspekcj Sanitarn,

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
9.2. Inspekcja Sanitarna
organami administracji pastwowej irzdowej, organami samorzdu terytorialnego,

organami obrony cywilnej oraz organizacjami spoecznymi.Wspdziaanie to obejmuje wszczeglnoci:
1
2
3
4
5
6
rozpatrywanie wnioskw oprzeprowadzenie kontroli, skadanych przez organy

jednostek samorzdu terytorialnego;
przekazywanie waciwym organom administracji pastwowej irzdowej
oraz organom samorzdu terytorialnego informacji owynikach kontroli
przeprowadzonych przez Inspekcj Ochrony rodowiska;
wymian informacji owynikach kontroli;
wymian zorganami celnymi iStra Graniczn informacji zwizanych ze
sprowadzaniem do kraju towarw, ktrych wwz jest zakazany lub ograniczony
ze wzgldu na ochron rodowiska;
wspprac ze Stra Graniczn wwykonywaniu kontroli wstrefie nadgranicznej;
wspprac zorganami Pastwowej Stray Poarnej wzakresie przeciwdziaania
powanym awariom.
Ponadto jednostki organizacyjne Policji s zobowizane do udzielania pomocy pracownikom Inspekcji Ochrony rodowiska wczasie wykonywania zada subowych.

Pocztki administracji sanitarnej wPolsce sigaj koca Iwojny wiatowej. W1917
roku rozpoczo si na ziemiach polskich organizowanie polskiej suby zdrowia.
Wlutym tego roku wDepartamencie Spraw Wewntrznych Tymczasowej Rady
Stanu Krlestwa Polskiego powsta referat zdrowia publicznego, ktry stopniowo
przeksztaci si wdyrekcj suby zdrowia publicznego, zajmujc si zagadnieniami
sanitarno-epidemiologicznymi.Wstyczniu 1919 r. awic ju po odzyskaniu niepodlegoci Naczelnik Pastwa Jzef Pisudski dekretem powoa do ycia Ministerstwo Zdrowia Publicznego. Do zakresu dziaania tego Ministerstwa, zgodnie zzasadnicz ustaw sanitarn z19 lipca 1919 r., naleao m.in. zwalczanie chorb zakanych
ostrych iprzewlekych. Wpadzierniku 1921 r. utworzono Pastwowy Zakad Epidemiologiczny. Rozporzdzeniem Rady Ministrw z7 wrzenia 1923 roku nazwa Zakadu zostaa zmieniona na Pastwowy Zakad Higieny. Do wybuchu II wojny wiatowej trway prace organizacyjne nad tworzeniem filii PZH na terenie caego kraju.
Dziki wszechstronnej walce zchorobami zakanymi, kontroli produktw spoywczych, nadzorowi nad odpowiadajcej normom wod do picia, szkoleniu pracownikw suby sanitarno-epidemiologicznej, PZH by gwn instytucj zdrowia
publicznego wPolsce okresu midzywojennego.
219

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
220
Po II wojnie wiatowej na mocy dekretu z11 kwietnia 1945 roku (DzU nr 12, poz. 63)
utworzono Ministerstwo Zdrowia. Zakres dziaania ministra zdrowia wdziedzinie
spraw sanitarno-epidemiologicznych zosta sprecyzowany dekretem z14 sierpnia
1954 r. oPastwowej Inspekcji Sanitarnej (DzU nr 37, poz. 160).
Pierwszego wrzenia 1985 roku wesza wycie ustawa z14 marca 1985 r. oPastwowej Inspekcji Sanitarnej (DzU nr 12, poz. 49). Ustawa ta ze znacznymi zmianami dotyczcymi struktury organizacyjnej Inspekcji obowizuje do chwili obecnej.
Zgodnie zustaw wwersji z1985 roku Pastwowa Inspekcja Sanitarna podlegaa
ministrowi zdrowia iopieki spoecznej, akierowa ni gwny inspektor sanitarny.
Gwny inspektor sanitarny, ktrego powoywa iodwoywa prezes Rady Ministrw na wniosek ministra zdrowia iopieki spoecznej, by zastpc ministra zdrowia do spraw sanitarno-epidemiologicznych. Zgodnie ze zmian tego zapisu, dokonan ustaw z24 lipca 1999 roku ozmianie ustawy odziaach oraz niektrych
innych ustaw (DzU nr 70, poz. 778), od 1 stycznia 2000 roku gwny inspektor sanitarny sta si centralnym organem administracji rzdowej, wykonujcym zadania
przy pomocy Gwnego Inspektoratu Sanitarnego.
Zasadnicze zmiany wustawie oPastwowej Inspekcji Sanitarnej zostay dokonane wzwizku zwprowadzeniem w1999 roku reformy ustrojowej kraju, azostay
one wprowadzone tzw. ustaw kompetencyjn, tj. ustaw ozmianie niektrych
ustaw okrelajcych kompetencje organw administracji publicznej wzwizku
zreform ustrojow pastwa (DzU z1998 r., nr 106, poz. 668).
Od 1 stycznia 1999 roku Inspekcja Sanitarna zpastwowego organu rzdowej
administracji specjalnej zostaa przeksztacona wrzdow zespolon inspekcj
sanitarn na szczeblu wojewdzkim ina szczeblu powiatu.
Ponadto od 1 stycznia 1999 r. Kolejowa Inspekcja Sanitarna zostaa wczona
do Inspekcji Sanitarnej podlegej ministrowi zdrowia. Poprzednio podlegaa gwnemu inspektorowi sanitarnemu PKP iwchodzia wskad przedsibiorstwa Polskie
Koleje Pastwowe. Wzwizku ztym gwny inspektor sanitarny dostosowa organizacj stacji sanitarno-epidemiologicznych do wymaga wynikajcych zustawy
kompetencyjnej. Zbyych 49 wojewdzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych
utworzono 16 wojewdzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych, odpowiadajcych strukturze administracyjnej kraju, azpozostaych 33 utworzono oddziay
zamiejscowe tych stacji. Zkolei terenowe stacje sanitarno-epidemiologiczne przeksztacono wpowiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne, ktrych ilo stale si
zwiksza onowo zorganizowane stacje wpowiatach, wktrych do koca 1998 r. nie
byo siedzib stacji sanitarno-epidemiologicznych.
Zgodnie zart. 24 ust. 1 ustawy Przepisy wprowadzajce ustawy reformujce administracj publiczn, wmiastach bdcych siedzibami wadz powiatu, wktrych
przed 1 stycznia 1999 r. nie byo siedzib stacji sanitarno-epidemiologicznych, stacje
sanitarno-epidemiologiczne powstay zmocy prawa. Do czasu ich zorganizowania,

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
221
zadania Inspekcji Sanitarnej wykonuj kierownicy powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych, dziaajcych wpowiatach ssiednich, zgodnie zwaciwoci okrelon wRozporzdzeniu Prezesa Rady Ministrw wsprawie wykazu jednostek organizacyjnych powiatowych sub, inspekcji, stray, ktrych kierownicy s waciwi do
wykonywania zada dla powiatu ssiedniego, na ktrego obszarze przed 1 stycznia
1999 r. nie byo siedzib odpowiednich rejonowych jednostek organizacyjnych oraz
obszaru ich dziaania (DzU z1998 r., nr 162, poz. 1147).
Pierwszego stycznia 2002 roku wesza wycie ustawa z24 sierpnia 2001 roku
ozmianie ustawy oInspekcji Sanitarnej oraz niektrych ustaw (DzU nr 128, poz.
1407). Wprowadzone t ustaw zmiany przepisw na nowo okreliy charakter Pastwowej Inspekcji Sanitarnej. Ustawa usuna przepisy oumiejscowieniu organw Inspekcji Sanitarnej wzespolonej administracji rzdowej stopnia wojewdzkiego. Analogiczne rozwizanie zastosowano wstosunku do zespolonych wpowiecie jednostek
Wykres nr 11 Struktura organizacyjna Pastwowej Inspekcji Sanitarnej
SZCZEBEL
CENTRALNY
PREZES RADY MINISTRW
SZCZEBEL
REGIONALNY
PIS
MINISTER ZDROWA
GWNY INSPEKTOR SANITARNY
PASTWOWY WOJEWDZKI
INSPEKTOR SZNITARNY (16)
SZCZEBEL
LOKALNY
PASTWOWY GRANICZNY
INSPEKTOR SANTARNY (10)
rdo: www.gis.gov.pl
PASTWOWY POWIATOWY
INSPEKTOR SANITARNY (318)
RADA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA
GWNY INSPEKTORAT
SANITARNY
WOJEWDZKA STACJA
SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA
GRANICZNA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA
POWIATOWA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
222
organizacyjnych stanowicych aparat pomocniczy ich kierownikw. Wzwizku zpowyszym organem Pastwowej Inspekcji Sanitarnej na szczeblu wojewdzkim przesta by wojewoda. Ponadto do struktury Inspekcji Sanitarnej wprowadzono granicznych inspektorw sanitarnych.
Zprzedmiotowymi zmianami wizaa si, dokonana ustaw z1 marca 2002 r.
ozmianie ustawy oInspekcji Sanitarnej oraz zmianie innych ustaw (DzU nr 37,
poz. 329), zmiana nazwy Inspekcji na Pastwow Inspekcj Sanitarn oraz odpowiednio jej organw na pastwowy (wojewdzki, powiatowy, graniczny) inspektor
sanitarny.
Prawidowe wykonywanie ustawowych zada Pastwowej Inspekcji Sanitarnej
wymagao poszerzenia obszarw jej dziaania midzy innymi wzakresie ochrony
granic, co nabiera szczeglnego znaczenia zwaszcza wkontekcie procesu integracyjnego zUni Europejsk. Postulat ten zosta zrealizowany poprzez dokonanie
zmiany worganizacji Pastwowej Inspekcji Sanitarnej, polegajcej na wprowadzeniu do jej struktury od 1 stycznia 2003 r. nowego organu pastwowych granicznych inspektorw sanitarnych. Znowelizowany art. 10 ust. 1 ustawy oPastwowej
Inspekcji Sanitarnej przewidywa, i zadania Inspekcji bd realizowane midzy
innymi przez pastwowego granicznego inspektora sanitarnego dla obszarw
przej granicznych drogowych, kolejowych, lotniczych, rzecznych, morskich, portw lotniczych imorskich oraz jednostek pywajcych na obszarze wd terytorialnych. Wykaz 16 granicznych stacji sanitarno-epidemiologicznych ustalio Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z19 lipca 2002 r. wsprawie wykazu granicznych stacji
sanitarno-epidemiologicznych (DzU nr 133, poz. 1024).
Pastwowi graniczni inspektorzy sanitarni przejli zadania pastwowych portowych inspektorw sanitarnych, wzwizku zczym portowe stacje sanitarno-epidemiologiczne zostay od 1 stycznia 2003 r. przejte przez graniczne stacje sanitarnoepidemiologiczne wskazane wRozporzdzeniu Prezesa Rady Ministrw z19 sierpnia
2002 r. wsprawie okrelenia granicznych stacji sanitarno-epidemiologicznych przejmujcych portowe stacje sanitarno-epidemiologiczne, atake kryteriw iwarunkw
przejcia portowych stacji sanitarno-epidemiologicznych przez waciwe graniczne
stacje sanitarno-epidemiologiczne (DzU nr 145, poz. 1219).
Konsekwencj zmian worganizacji Pastwowej Inspekcji Sanitarnej jest zmiana
sposobu finansowania stacji sanitarno-epidemiologicznych. Kompetencje wzakresie
finansowania stacji sanitarno-epidemiologicznych przysuguj obecnie, podobnie
jak przed reform ustrojow 1999 roku, ministrowi zdrowia. Dystrybucja rodkw
finansowych przeznaczonych na finansowanie dziaalnoci stacji sanitarno-epidemiologicznych odbywa si poprzez cz budetu, ktrej jest on dysponentem
(dysponent pierwszego stopnia). Pastwowi wojewdzcy inspektorzy sanitarni,
bdc dysponentami drugiego stopnia, przekazuj odpowiedni cz rodkw
finansowych na potrzeby pastwowych powiatowych inspektorw sanitarnych oraz

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
pastwowych granicznych inspektorw sanitarnych. Powiatowi igraniczni inspektorzy sanitarni s dysponentami trzeciego stopnia. Dysponentem trzeciego stopnia
jest rwnie gwny inspektor sanitarny.
Pastwowa Inspekcja Sanitarna jest organem powoanym do nadzorowania

warunkw higieny rodowiska, warunkw pracy wzakadach pracy, wszkoach
iinnych placwkach owiatowo-wychowawczych iszkoach wyszych, atake
warunkw worodkach wypoczynku iwarunkw zdrowotnych ywnoci iywienia. Wzwizku ztym wikszo zada ma charakter zada kontrolnych.
Do zakresu dziaania Pastwowej Inspekcji Sanitarnej wdziedzinie biecego

nadzoru sanitarnego naley kontrola przestrzegania przepisw okrelajcych wymagania higieniczne izdrowotne, wszczeglnoci dotyczcych:
1
3
4
5
6
higieny rodowiska, azwaszcza czystoci powietrza atmosferycznego, gleby,

wody iinnych elementw rodowiska wzakresie ustalonym wodrbnych
przepisach;
utrzymania naleytego stanu higienicznego nieruchomoci, zakadw pracy,
instytucji, obiektw iurzdze uytecznoci publicznej, drg, ulic oraz rodkw
komunikacji publicznej;
warunkw produkcji, transportu, przechowywania isprzeday ywnoci oraz
warunkw ywienia zbiorowego;
warunkw zdrowotnych produkcji iobrotu przedmiotami uytku oraz innymi
wyrobami mogcymi mie wpyw na zdrowie ludzi;
warunkw zdrowotnych rodowiska pracy, azwaszcza zapobiegania powstawaniu
chorb zawodowych iinnych chorb zwizanych zwarunkami pracy;
higieny pomieszcze iwymaga wstosunku do sprztu uywanego wszkoach
iinnych placwkach owiatowo-wychowawczych, szkoach wyszych oraz
worodkach wypoczynku;
higieny procesw nauczania.
Wcelu realizacji wymienionych zada kontrolnych inspektorzy sanitarni s

uprawnieni do:
1
wstpu okadej porze dnia inocy, na terenie miast iwsi do:

a zakadw pracy oraz wszystkich pomieszcze iurzdze wchodzcych
wich skad,
b obiektw uytecznoci publicznej, obiektw handlowych, ogrodw
dziakowych inieruchomoci oraz wszystkich pomieszcze wchodzcych
wich skad,
223

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
224
rodkw transportu iobiektw znimi zwizanych, wtym rwnie na

statki morskie, eglugi rdldowej ipowietrzne,
d obiektw bdcych wtrakcie budowy;
2 dania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania iprzesuchiwania osb;
3 dania okazania dokumentw iudostpniania wszelkich danych;
4 pobierania nieodpatnie prbek do bada.
9.3. Inspekcja Handlowa
Inspekcja Handlowa jest wyspecjalizowanym organem kontroli powoanym do

ochrony interesw ipraw konsumentw oraz interesw gospodarczych pastwa.
Dziaa ona na podstawie ustawy z15 grudnia 2000 r. oInspekcji Handlowej.
Do zada ocharakterze kontrolnym Inspekcji Handlowej naley kontrola:
3
4
legalnoci irzetelnoci dziaania przedsibiorcw prowadzcych dziaalno

gospodarcz wrozumieniu przepisw odrbnych wzakresie produkcji,
handlu iusug;
produktw wprowadzonych do obrotu wzakresie zgodnoci zzasadniczymi
wymaganiami okrelonymi wprzepisach odrbnych zwyczeniem produktw
podlegajcych nadzorowi innych waciwych organw;
produktw wzakresie speniania oglnych wymaga dotyczcych
bezpieczestwa;
produktw znajdujcych siwobrocie handlowym lub przeznaczonych do
wprowadzenia do takiego obrotu, wtym wzakresie oznakowania izafaszowa,
oraz kontrola usug;
przestrzegania przez sprzedawcw detalicznych isprzedawcw hurtowych
przepisw dotyczcych postpowania ze zuytym sprztem elektrycznym
ielektronicznym.
Wymienione zadania Inspekcji wykonuj nastpujce organy:
1
2
gwny inspektor Inspekcji Handlowej,

wojewoda, przy pomocy wojewdzkiego inspektora inspekcji handlowej, jako
kierownika wojewdzkiej inspekcji handlowej wchodzcej wskad zespolonej
administracji rzdowej wwojewdztwie.
Inspekcja Handlowa ma interdyscyplinarny zakres dziaania, wzwizku ztym

nie mieci si wadnym dziale administracji rzdowej. Gwny inspektor Inspekcji

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
225
9.3. Inspekcja Handlowa
Handlowej podlega prezesowi Urzdu Ochrony Konkurencji iKonsumentw, ktry

go powouje iodwouje zurzdu. Zastpcw gwnego inspektora, na wniosek
gwnego inspektora, powouje iodwouje rwnie prezes Urzdu Ochrony Konkurencji iKonsumentw.
Gwny inspektor kieruje dziaalnoci Inspekcji przy pomocy Gwnego Inspektoratu Inspekcji Handlowej, ktra jest jednostk budetow. Organizacj Gwnego
Inspektoratu (rys. 12) okrela statut nadany, wdrodze rozporzdzenia, przez prezesa
Rady Ministrw.
Wykres nr 12 Schemat organizacyjny Gwnego Inspektoratu Inspekcji Handlowej
GWNY INSPEKTOR SANITARNY
BIURO KONTROLI
I BEZPIECZESTWA PRODUKTW
BIURO PRAWNE I OCHRONY

KONSUMENTW
BIURO GWNEGO INSPEKTORA
Wojewdzkiego inspektora powouje iodwouje wojewoda za zgod gwnego

inspektora. Wojewdzki inspektor kieruje dziaalnoci wojewdzkiego inspektoratu inspekcji handlowej.
Organy Inspekcji wykonuj zadania okrelone wustawie na podstawie okresowych planw kontroli; mog te podejmowa kontrole nieplanowane, jeeli
wymaga tego interes konsumentw lub interes gospodarczy pastwa. Gwny
inspektor moe, na wniosek prezesa Urzdu Ochrony Konkurencji iKonsumentw
lub zwasnej inicjatywy, zleci wojewdzkiemu inspektorowi przeprowadzenie
dodatkowej kontroli, jeeli jest to niezbdne do zbadania:
1
2
zjawisk lub procesw gospodarczych zachodzcych na rynku;

zgodnoci produktu zzasadniczymi wymaganiami albo zgodnoci produktu
zoglnymi wymaganiami bezpieczestwa okrelonymi wodrbnych ustawach.
Wtoku postpowania kontrolnego inspektorzy handlowi s uprawnieni do:
badania akt, dokumentw, ewidencji iinformacji wzakresie objtym kontrol

oraz dania od kontrolowanego lub jego przedstawiciela sporzdzenia
niezbdnych kopii oraz urzdowego tumaczenia na jzyk polski dokumentw
sporzdzonych wjzyku obcym;
dokonywania ogldzin terenw, obiektw, pomieszcze, rodkw
przewozowych, produktw iinnych rzeczy wzakresie objtym kontrol;

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
226
legitymowania osb wcelu stwierdzenia ich tosamoci, jeeli jest to niezbdne

do potrzeb kontroli;
4 dania od kontrolowanego lub jego przedstawiciela niezwocznego usunicia
uchybie porzdkowych iorganizacyjnych;
5 dania od kontrolowanego oraz jego przedstawiciela udzielenia
wwyznaczonym terminie pisemnych iustnych wyjanie wsprawach objtych
zakresem kontroli;
6 przesuchiwania osb wcharakterze strony, wiadka lub biegego, jeeli jest to
niezbdne do wyczerpujcego wyjanienia okolicznoci sprawy;
7 zasigania opinii biegych, jeeli jest to niezbdne do potrzeb kontroli;
8 zabezpieczania dowodw, produktw, pomieszcze irodkw przewozowych;
9 pobierania nieodpatnie prbek produktw do bada;
10 sprawdzenia rzetelnoci obsugi poprzez dokonanie zakupu produktu
lub usugi.
Wykonujc swoje ustawowe zadania Inspekcja wspdziaa zpowiatowym (miejskim) rzecznikiem konsumentw, organami administracji rzdowej isamorzdowej,
organami kontroli oraz organizacjami pozarzdowymi reprezentujcymi interesy
konsumentw, atake zszefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych.
9.4. Inspekcja Farmaceutyczna
Zgodnie zart. 108 ust. 1 ustawy Prawo farmaceutyczne Inspekcja Farmaceutyczna sprawuje nadzr nad warunkami wytwarzania produktw leczniczych (przy
czym nadzr nad warunkami wytwarzania wwytwrniach wytwarzajcych
produkty lecznicze weterynaryjne Inspekcja Farmaceutyczna sprawuje przy
wspudziale Inspekcji Weterynaryjnej), jak rwnie nad jakoci iobrotem
produktami leczniczymi oraz wyrobami medycznymi, wcelu ochrony interesu spoecznego wzakresie bezpieczestwa zdrowia iycia obywateli przy
stosowaniu produktw leczniczych iwyrobw medycznych, znajdujcych si
whurtowniach farmaceutycznych, aptekach, punktach aptecznych iplacwkach
obrotu pozaaptecznego.
Do zada Inspekcji Farmaceutycznej naley wszczeglnoci:
przeprowadzanie inspekcji warunkw wytwarzania iimportu produktw

leczniczych zgodnie zwymaganiami Dobrej Praktyki Wytwarzania;
2 kontrolowanie warunkw transportu, przeadunku iprzechowywania
produktw leczniczych iwyrobw medycznych;

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
9.4. Inspekcja Farmaceutyczna
3
4
5
6
7
sprawowanie nadzoru nad jakoci produktw leczniczych bdcych

przedmiotem obrotu;
kontrolowanie aptek iinnych jednostek prowadzcych obrt detaliczny
ihurtowy produktami leczniczymi iwyrobami medycznymi;
kontrolowanie jakoci lekw recepturowych iaptecznych sporzdzonych
waptekach;
kontrolowanie waciwego oznakowania ireklamy produktw leczniczych
oraz waciwego oznakowania wyrobw medycznych;
kontrolowanie obrotu rodkami odurzajcymi isubstancjami
psychotropowymi.
Zadania Inspekcji Farmaceutycznej okrelone wustawie wykonuj:
gwny inspektor farmaceutyczny, jako centralny organ administracji rzdowej,

przy pomocy Gwnego Inspektoratu Farmaceutycznego;
2 wojewoda, przy pomocy wojewdzkiego inspektora farmaceutycznego jako
kierownika wojewdzkiej inspekcji farmaceutycznej, wchodzcej wskad
zespolonej administracji wojewdzkiej.
Inspekcj Farmaceutyczn kieruje gwny inspektor farmaceutyczny (rys. 13).
Nadzr nad dziaalnoci Inspekcji Farmaceutycznej sprawuje minister waciwy
do spraw zdrowia. Gwny inspektor farmaceutyczny jest powoywany przez prezesa Rady Ministrw, spord osb nalecych do pastwowego zasobu kadrowego,
na wniosek ministra waciwego do spraw zdrowia. Szef rzdu rwnie odwouje
gwnego inspektora farmaceutycznego. Zastpc gwnego inspektora farmaceutycznego powouje minister waciwy do spraw zdrowia, spord osb nalecych
do pastwowego zasobu kadrowego, na wniosek gwnego inspektora farmaceutycznego. Wojewdzkiego inspektora farmaceutycznego powouje iodwouje wojewoda na wniosek gwnego inspektora farmaceutycznego.
Organizacj Gwnego Inspektoratu Farmaceutycznego okrela statut nadany
przez ministra waciwego do spraw zdrowia wdrodze rozporzdzenia.
Inspektorzy Inspekcji Farmaceutycznej wzwizku zwykonywanymi zadaniami
kontrolnymi maj prawo:
1
wstpu do wszystkich pomieszcze, wktrych wytwarza si produkty

lecznicze, kontroluje si produkty lecznicze, dokonuje si czynnoci
zwizanych zimportem produktw leczniczych lub wytwarza si substancje
czynne;
2 dania pisemnych lub ustnych wyjanie, atake okazania dokumentw;
3 pobierania prbek do bada.
227

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
228
Organy kontroli i inspekcje
Wykres nr 13 Organizacja Inspekcji Farmaceutycznej

PREZES RADY MINISTRW
GWNY INSPEKTOR FARMACEUTYCZNY
MINISTER ZDROWA
MINISTERSTWO
ZASTPCA GWNEGO INSPEKTORA

FARMACEUTYCZNEGO
DYREKTOR GENERALNY
GWNY INSPEKTORAT
FARMACEUTYCZNY
REJONOWI INSPEKTORZY
DS. NADZORU NAD WARUNKAMI
WYTWARZANIA
WOJEWDZCY INSPEKTORZY FARMACEUTYCZNI

(16 WYKONUJCY W IMIENIU WOJEWODY ZADANIA
I KOMPETENCJE INSPEKCJI FARMACEUTYCZNEJ)
WARSZAWA, D, RZESZW,
KATOWICE, KRAKW
WOJEWDZKIE INSPEKTORATY INSPEKCJI

FARMACEUTYCZNEJ (16 W POSZCZEGLNYCH
WOJEWDZTWACH)
LABORATORIA KONTROLI
JAKOCI LEKW
(9 LABORATORIW)
ODDZIAY ZAMIEJSCOWE, PLACWKI ZAMIEJSCOWE,

DELEGATURY
rdo:WWW.gif.gov.pl
9.5. Pastwowa Inspekcja Pracy
Zgodnie z ustaw z13 kwietnia 2007 r. Pastwowa Inspekcja Pracy jest organem
powoanym do sprawowania nadzoru ikontroli przestrzegania prawa pracy,
wszczeglnoci przepisw izasad bezpieczestwa ihigieny pracy, atake przepisw dotyczcych legalnoci zatrudnienia iinnej pracy zarobkowej.
Do zada ustawowych ocharakterze kontrolnym Pastwowej Inspekcji Pracy

wszczeglnoci nale:
1
nadzr ikontrola przestrzegania przepisw prawa pracy, wszczeglnoci

przepisw izasad bezpieczestwa ihigieny pracy, przepisw dotyczcych
stosunku pracy, wynagrodzenia za prac iinnych wiadcze wynikajcych ze
stosunku pracy, czasu pracy, urlopw, uprawnie pracownikw zwizanych
zrodzicielstwem, zatrudniania modocianych iosb niepenosprawnych;

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
9.5. Pastwowa Inspekcja Pracy
3
4
5
kontrola przestrzegania przepisw bezpieczestwa ihigieny pracy

przy projektowaniu budowy, przebudowy imodernizacji zakadw pracy
oraz stanowicych ich wyposaenie maszyn iinnych urzdze technicznych
oraz technologii;
kontrola legalnoci zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, wykonywania
dziaalnoci oraz kontrola przestrzegania obowizku;
kontrola legalnoci zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania
pracy przez cudzoziemcw;
kontrola wyrobw wprowadzanych do obrotu pod wzgldem speniania
przez nie wymaga dotyczcych bezpieczestwa ihigieny pracy, okrelonych
wodrbnych przepisach;
podejmowanie dziaa polegajcych na zapobieganiu ieliminowaniu
zagroe wrodowisku pracy, awszczeglnoci:
a wspdziaanie zorganami ochrony rodowiska wzakresie kontroli
przestrzegania przez pracodawcw przepisw oprzeciwdziaaniu
zagroeniom dla rodowiska;
b ciganie wykrocze przeciwko prawom pracownika, okrelonych
wKodeksie pracy.
Wtoku postpowania kontrolnego inspektor pracy ma prawo:
swobodnego wstpu na teren oraz do obiektw ipomieszcze podmiotu

kontrolowanego;
2 przeprowadzania ogldzin obiektw, pomieszcze, stanowisk pracy,
maszyn iurzdze oraz przebiegu procesw technologicznych ipracy;
3 dania od podmiotu kontrolowanego oraz od wszystkich pracownikw
lub osb, ktre s lub byy zatrudnione albo ktre wykonuj lub
wykonyway prac na jego rzecz na innej podstawie ni stosunek pracy,
wtym osb wykonujcych na wasny rachunek dziaalno gospodarcz,
pisemnych iustnych informacji wsprawach objtych kontrol oraz
wzywania iprzesuchiwania tych osb wzwizku zprzeprowadzan
kontrol;
4 dania okazania dokumentw dotyczcych budowy, przebudowy
lub modernizacji oraz uruchomienia zakadu pracy, planw irysunkw
technicznych, dokumentacji technicznej itechnologicznej, wynikw
ekspertyz, bada ipomiarw dotyczcych produkcji bd innej dziaalnoci
podmiotu kontrolowanego, jak rwnie dostarczenia mu prbek surowcw
imateriaw uywanych, wytwarzanych lub powstajcych wtoku produkcji,
wiloci niezbdnej do przeprowadzenia analiz lub bada, gdy maj one
zwizek zprzeprowadzan kontrol;
229

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
230
dania przedoenia akt osobowych iwszelkich dokumentw zwizanych

zwykonywaniem pracy przez pracownikw lub osoby wiadczce prac na
innej podstawie ni stosunek pracy;
6 zapoznania si zdecyzjami wydanymi przez inne organy kontroli inadzoru
nad warunkami pracy oraz ich realizacj;
7 utrwalania przebiegu iwynikw ogldzin, oktrych mowa wpunkcie 2,
za pomoc aparatury irodkw technicznych sucych do utrwalania obrazu
lub dwiku;
8 wykonywania niezbdnych dla celw kontroli odpisw lub wycigw
zdokumentw, jak rwnie zestawie ioblicze sporzdzanych
na podstawie dokumentw, awrazie potrzeby dania ich od podmiotu
kontrolowanego;
9 sprawdzania tosamoci osb wykonujcych prac lub przebywajcych na
terenie podmiotu kontrolowanego, ich przesuchiwania idania owiadcze
wsprawie legalnoci zatrudnienia lub prowadzenia innej dziaalnoci
zarobkowej;
10 korzystania zpomocy biegych ispecjalistw oraz akredytowanych
laboratoriw.
Pastwowa Inspekcja Pracy wyjtkowo zostaa wyodrbniona zadministracji
publicznej ipodlega bezporednio Sejmowi. Jednak bezporedni nadzr nad ni wzakresie okrelonym wustawie sprawuje Rada Ochrony Pracy. Jej czonkw (wliczbie trzydziestu) powouje marszaek Sejmu spord posw, senatorw ikandydatw
zgoszonych przez prezesa Rady Ministrw oraz przez organizacje zwizkowe iorganizacje pracodawcw. Kadencja Rady trwa cztery lata. Do jej zada naley wyraanie
stanowiska wsprawach:
1
programw dziaalnoci izada Pastwowej Inspekcji Pracy,

okresowych ocen dziaalnoci Pastwowej Inspekcji Pracy oraz wnioskw
wynikajcych ztych ocen,
3 problemw ochrony pracy ozasigu oglnokrajowym.
2
Pastwow Inspekcj Pracy tworz Gwny Inspektorat Pracy oraz okrgowe

inspektoraty pracy.Gwnego inspektora pracy powouje iodwouje marszaek
Sejmu, po zasigniciu opinii Rady Ochrony Pracy, natomiast zastpcw gwnego
inspektora pracy rwnie powouje iodwouje marszaek Sejmu, ale na wniosek
gwnego inspektora pracy.
Okrgowy inspektorat pracy obejmuje zakresem swojej waciwoci terytorialnej
obszar jednego lub wicej wojewdztw. Okrgowym inspektoratem pracy kieruje
okrgowy inspektor pracy, ktrego powouje iodwouje gwny inspektor pracy.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
9.6. Inspekcja Weterynaryjna
Marszaek Sejmu na wniosek gwnego inspektora pracy ustala odpowiednim

zarzdzeniem:
1
statut Pastwowej Inspekcji Pracy, okrelajcy jej organizacj wewntrzn;

2 siedziby izakres terytorialnej waciwoci okrgowych inspektoratw pracy.
Pastwowa Inspekcja Pracy podczas realizacji swoich zada wspdziaa ze
zwizkami zawodowymi, organizacjami pracodawcw, organami samorzdu zaogi,
radami pracownikw, spoeczn inspekcj pracy oraz zorganami administracji
pastwowej, awszczeglnoci zorganami nadzoru ikontroli nad warunkami
pracy, Policj, Stra Graniczn, Sub Celn, urzdami skarbowymi iZakadem
Ubezpiecze Spoecznych, atake organami samorzdu terytorialnego.

Inspekcja Weterynaryjna zostaa powoana do realizacji zada administracji publicznej zzakresu weterynarii. Zadania te okrelono wart. 3 ustawy z29 stycznia
2004 r. oInspekcji Weterynaryjnej (DzU nr 33, poz. 287 zpn. zm.) iobejmuj
ochron zdrowia zwierzt oraz weterynaryjn ochron zdrowia publicznego,
awszczeglnoci:
zwalczanie chorb zakanych zwierzt, wtym zapobieganie wystpieniu,
wykrywanie ilikwidowanie ognisk tych chorb;
2 zwalczanie chorb zwierzt, ktre mog by przenoszone na czowieka ze
zwierzcia lub przez produkty pochodzenia zwierzcego, albo biologicznych
czynnikw chorobotwrczych wywoujcych te choroby;
3 monitorowanie zakae zwierzt;
4 przeprowadzanie weterynaryjnej kontroli granicznej oraz kontroli
weterynaryjnej whandlu iwywozie zwierzt oraz produktw wrozumieniu
przepisw okontroli weterynaryjnej whandlu;
5 sprawowanie nadzoru nad: bezpieczestwem produktw pochodzenia
zwierzcego, wtym nad wymaganiami weterynaryjnymi przy ich produkcji,
umieszczaniu na rynku oraz sprzeday bezporedniej, wprowadzaniem
na rynek zwierzt iubocznych produktw pochodzenia zwierzcego,
wytwarzaniem, obrotem istosowaniem rodkw ywienia zwierzt,
zdrowiem zwierzt przeznaczonych do rozrodu oraz jakoci zdrowotn
materiau biologicznego, obrotem produktami leczniczymi weterynaryjnymi,
wyrobami medycznymi przeznaczonymi dla zwierzt oraz warunkami ich
wytwarzania, wytwarzaniem istosowaniem pasz leczniczych, przestrzeganiem
1
231

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
232
przepisw oochronie zwierzt, przestrzeganiem zasad identyfikacji

irejestracji zwierzt oraz przemieszczaniem zwierzt, przestrzeganiem
wymaga weterynaryjnych wgospodarstwach utrzymujcych zwierzta
gospodarskie;
6 monitorowanie substancji niedozwolonych, pozostaoci chemicznych,
biologicznych, produktw leczniczych iskae promieniotwrczych uzwierzt,
wproduktach pochodzenia zwierzcego, wwodzie przeznaczonej do pojenia
zwierzt irodkach ywienia zwierzt.
Pracownicy Inspekcji oraz osoby wyznaczone przez organy Inspekcji Weterynaryjnej do wykonywania czynnoci s uprawnieni do:
1
2
4
5
przeprowadzania kontroli gospodarstw, centrw (organizacji), zakadw,

instalacji, urzdze lub rodkw transportu;
kontrolowania przestrzegania wymaga okrelonych wprawodawstwie
weterynaryjnym, wtym metod stosowanych do znakowania iidentyfikacji
zwierzt;
pobierania nieodpatnie prbek do bada:
a od zwierzt utrzymywanych wcelu umieszczenia na rynku lub
transportowanych,
b produktw przeznaczonych do przechowywania, umieszczania na rynku
lub transportowanych;
dania pisemnych lub ustnych informacji wzakresie objtym przedmiotem
kontroli;
dania okazywania iudostpniania dokumentw lub danych informatycznych
wzakresie objtym przedmiotem kontroli.
Organami Inspekcji Weterynaryjnej s: gwny, wojewdzki, powiatowy igraniczny lekarz weterynarii. Na czele Inspekcji stoi gwny lekarz weterynarii, majcy
status centralnego organu administracji rzdowej. Gwnego lekarza weterynarii powouje iodwouje prezes Rady Ministrw, przy czym powoanie nastpuje
na wniosek ministra rolnictwa irozwoju wsi. Gwny lekarz weterynarii kieruje
Inspekcj Weterynaryjn przy pomocy dwch zastpcw oraz Gwnego Inspektoratu Weterynarii. Na podstawie przepisu szczeglnego niektre zadania zzakresu
weterynarii mog by wykonywane rwnie przez organy administracji publicznej
znajdujce si poza struktur Inspekcji Weterynaryjnej (np. przez organy celne).
Ustawa z29 stycznia 2004 r. oInspekcji Weterynaryjnej dokonaa zmiany wzakresie organizacji terenowych organw suby weterynaryjnej, przewidujc rne
usytuowanie tych organw whierarchii zespolonych iniezespolonych organw
terenowej administracji rzdowej wwojewdztwie.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Wojewdzki lekarz weterynarii, zgodnie zzasadami ustalonymi wwyniku reformy administracji publicznej, dokonanej wlatach 1998-1999, jest organem wojewdzkiej administracji zespolonej. Wykonuje on zadania ima kompetencje okrelone
wprzepisach prawa weterynaryjnego wimieniu wasnym, ale pod zwierzchnictwem
wojewody. Podporzdkowanie wojewdzkiego lekarza weterynarii wojewodzie wynika zart. 7 pkt 2 ustawy oadministracji rzdowej wwojewdztwie. Jednoczenie,
stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy oInspekcji Weterynaryjnej, wojewdzki lekarz
weterynarii podlega bezporednio gwnemu lekarzowi weterynarii wzakresie zapewnienia bezpieczestwa sanitarno-epizootycznego na obszarze swojej waciwoci
(tj. wzakresie realizacji zada merytorycznych).
Na szczeblu powiatu waciwym organem do wykonywania zada Inspekcji
Weterynaryjnej jest powiatowy lekarz weterynarii, jako organ administracji niezespolonej, podlegy wojewdzkiemu lekarzowi weterynarii. Wasne kompetencje
wzakresie weterynarii ma take graniczny lekarz weterynarii, ktry od 1 maja
2004 r. sta si organem wojewdzkiej administracji niezespolonej, podlegym bezporednio centralnemu organowi administracji rzdowej, jakim jest gwny lekarz
weterynarii.
Terenowe organy Inspekcji Weterynaryjnej wykonuj swoje zadania odpowiednio przy pomocy wojewdzkiego, powiatowego igranicznego inspektoratu weterynarii. Szczegow organizacj terenowych urzdw Inspekcji Weterynaryjnej
okrela Zarzdzenie nr 11 Ministra Rolnictwa iRozwoju Wsi z19 kwietnia 2004 r.
wsprawie organizacji wojewdzkich, powiatowych igranicznych inspektoratw
weterynarii (DzU MRiRW nr 11, poz. 12). Pracownicy Gwnego Inspektoratu
Weterynarii oraz wojewdzkich, powiatowych igranicznych inspektoratw weterynarii, jak rwnie osoby penice funkcje wojewdzkich, powiatowych igranicznych lekarzy weterynarii oraz ich zastpcw, zgodnie zpostanowieniami ustawy
z18 grudnia 1998 r. osubie cywilnej (DzU z1999 r., nr 49, poz. 483 zpn. zm.),
wchodz wskad korpusu suby cywilnej.
Wmyl postanowie art. 15 ustawy oInspekcji Weterynaryjnej, organem pierwszej instancji waciwym wsprawach zwizanych zwykonywaniem zada ikompetencji Inspekcji Weterynaryjnej jest powiatowy lekarz weterynarii, chyba e przepisy
szczeglne stanowi inaczej. Wzakresie waciwoci instancyjnej organw Inspekcji Weterynaryjnej, przez ktr rozumiemy waciwo organu do weryfikacji decyzji wydanej przez organ administracyjny niszej instancji, organem wyszego stopnia wstosunku do powiatowego jest wojewdzki lekarz weterynarii, wstosunku za
do wojewdzkiego lekarza weterynarii igranicznego lekarza weterynarii gwny
lekarz weterynarii.
Dodatkowo ustawa przewiduje, wprzypadkach uzasadnionych szczegln wag
lub zawioci sprawy, moliwo podejmowania przez organ wyszej instancji wszelkich czynnoci nalecych do zakresu dziaania organu niszego stopnia. Wtakim
233

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
234
Organy kontroli i inspekcje
Wykres nr 14 Struktura Inspekcji Weterynaryjnej

GWNY LEKARZ WETERYNARII
WOJEWODOWIE
GRANICZNI LEKARZE
WETERYNARII
WOJEWDZCY LEKARZE
WETERYNARII
POWIATOWI LEKARZE
WETERYNARII
przypadku organ wyszego stopnia staje si organem pierwszej instancji. Przepisy

ustawy oInspekcji Weterynaryjnej przewiduj moliwo powierzenia okrelonych
czynnoci zzakresu kompetencji organw Inspekcji Weterynaryjnej osobom niebdcym jej pracownikami. Oznacza to, e dopuszczaj one, i pewne zadania Inspekcji Weterynaryjnej mog by realizowane nie przez organy administracji publicznej,
znajdujce si wstrukturze organizacyjnej pastwa lub samorzdu terytorialnego,
lecz przez odpowiednio umocowany podmiot prywatny, realizujcy funkcje zzakresu
administracji publicznej.
Moliwo tak przewiduje art. 16 i18 ustawy oInspekcji Weterynaryjnej. Stosownie do art. 16 ust. 1 ustawy powiatowy lekarz weterynarii moe wyznaczy na
czas okrelony lekarzy weterynarii niebdcych pracownikami Inspekcji do prowadzenia okrelonych czynnoci zzakresu jej zada. Ustawa dopuszcza rwnie
wyznaczenie osb nieposiadajcych tytuu lekarza weterynarii do wykonywania
niektrych czynnoci ocharakterze pomocniczym.
Nadzr nad dziaalnoci Inspekcji Weterynaryjnej sprawuje minister rolnictwa
irozwoju wsi, ktry jest naczelnym organem administracji rzdowej, waciwym
wdziedzinie weterynarii. Kompetencje ministra waciwego do spraw rolnictwa
wtym zakresie wynikaj zart. 22 ust. 1 ustawy z4 wrzenia 1997 r. odziaach
administracji rzdowej (DzU z1999 r., nr 82, poz. 928 zpn. zm).
n! Blok kontrolny
Sowa kluczowe
inspekcja kontrola nadzr ochrona rodowiska administracja zespolona
pastwowi graniczni inspektorzy sanitarni inspekcja handlowa prawo pracy
weterynaryjna ochrona zdrowia publicznego

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Blok kontrolny
Pytania
1
2
3
4
5
6
7
8
Porwnaj pojcia kontroli iinspekcji.

Wymie uprawnienia pracownikw Inspekcji Ochrony rodowiska.
Czym zajmuj si pastwowi graniczni inspektorzy sanitarni?
Przedstaw organizacj Inspekcji Handlowej.
Wyjanij pojcie nadzoru wadministracji publicznej.
Wymie zadania Rady Ochrony Pracy.
Kto powouje Gwnego Inspektora Pracy?
Przedstaw organizacj Inspekcji Weterynaryjnej.
235

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
236
Zarzdzanie sprywatyzowan czci zada zdziedziny bezpieczestwa iporzdku publicznego
Rozdzia 10
Zarzdzanie sprywatyzowan czci zada
zdziedziny bezpieczestwa iporzdku publicznego
10.1. Firmy ochrony osb imienia

Koniec lat osiemdziesitych sta si przeomowy dla rnego rodzaju podmiotw pozapolicyjnej ochrony osb imienia. Pocztek tym zmianom daa ustawa z23grudnia 1988 r. odziaalnoci gospodarczej (DzU nr 41, poz. 324 ze zm.), wktrej po raz
pierwszy wpowojennej Polsce znalaz si zapis, umoliwiajcy prowadzenie dziaalnoci komercyjnej wsferze usug ochrony osb imienia. Ustawa ta regulowaa jedynie konieczno uzyskania koncesji wzakresie usug ochrony osb imienia, detektywistycznych oraz wsprawach paszportowych (art. 11 1 ustawy), ana podstawie
nowelizacji z1993 r. take moliwoci kontrolowania tych firm.
Do 27 marca 1998 r. nie byo odrbnego aktu normatywnego rangi ustawy, normujcego jednoznacznie zagadnienia ochrony osb imienia. Wdniu 16 sierpnia 1991 r.
Minister Spraw Wewntrznych, korzystajc zzapisu art. 1 ust. 2 pkt 5 wustawie
z6 kwietnia 1990 r. oPolicji, przekaza decyzj nr 58 komendantowi gwnemu Policji do realizacji cz swoich uprawnie wstosunku do Stray Przemysowej iinnych
uzbrojonych specjalistycznych formacji ochronnych okrelonych wuchwale nr 108
Rady Ministrw z8 sierpnia 1984 r. wsprawie uprawnie ministra spraw wewntrznych wzakresie ochrony uspoecznionych zakadw pracy szczeglnie wanych dla
gospodarki narodowej (Monitor Polski 1984, nr 20, poz. 138). Wuzasadnieniu do
wspomnianej decyzji czytamy: Przekazane zadania iuprawnienia s ju wykonywane przez organy Policji wzwizku zprzejciem przez nie bezporedniego nadzoru
nad formacjami ochronnymi, stosownie do art. 1 ustawy oPolicji.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Wstosunku za do komercyjnych podmiotw zajmujcych si ochron osb

imienia, Policji pozostawaa do wtpliwa interpretacja art. 1, ust. 2 pkt 5 ustawy
oPolicji, odnoszca si do nadzoru nad innymi uzbrojonymi specjalistycznymi formacjami ochronnymi, za ktre uznano rwnie firmy ochroniarskie, oraz przepisy
ustawy obroni, amunicji imateriaach wybuchowych, umoliwiajce legalne posiadanie broni przez indywidualnych ochroniarzy.
Niespjno przepisw prawa wtym zakresie zostaa dostrzeona przez wczesny rzd, co znalazo potwierdzenie wraporcie ostanie pastwa, opracowanym
na przeomie lat 1991-1992, wktrym midzy innymi napisano: Cao obowizujcych wPolsce przepisw prawnych jest nieprzejrzysta, nadmiernie rozbudowana iniespjna. Ssiaduj ze sob prawa inormy ustanowione wrnych epokach.
Znaczna cz tych przepisw jest nieprzystosowana do nowych zasad ustrojowych
izmienionych warunkw gospodarczych ispoecznych1. Stan ten powodowa rozmycie kompetencji iodpowiedzialnoci, utrudnia dziaania racjonalne ipoyteczne,
asprzyja naduyciom, patologiom wrnych dziedzinach ycia.
Oceny te wpeni odnosz si do sytuacji prawnej firm ochrony, zwaszcza e odczuwalny by brak trzech rozporzdze, oktrych mwi si wnowelizacji do ustawy
odziaalnoci gospodarczej. Rada Ministrw bya zobowizana do okrelenia szczegowych warunkw wykonywania usug ochronnych oraz okrelenia rodzaju, wysokoci isposobu zabezpieczenia majtkowych roszcze osb trzecich wobec firm
ochrony ztytuu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Minister spraw wewntrznych za by zobowizany do okrelenia rodzaju dokumentw izakresu informacji, ktre firma ochrony bya zobowizana przedstawi wwyznaczonym terminie,
aby udowodni, e spenia warunki do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, ktre
bd okrelone wkoncesji lub wynikaj zodrbnych przepisw.2
Mona si byo spodziewa, e akty te zostan opracowane iwydane wkrtkim czasie. Wwywiadzie telewizyjnym wlutym 1992 r. Antoni Macierewicz, Minister Spraw Wewntrznych, stwierdzi m.in.: jednym zzasadniczych elementw
programu, zjakim przyszedem do ministerstwa jest [...] dokonanie przegldu narosych wolbrzymiej iloci spek detektywistycznych iochroniarskich, ktre maj
pozwolenie na uywanie broni, na rnorodne dziaania. Koncesje te byy wydawane czsto nieodpowiedzialnie, czsto bez bliszego sprawdzenia. Zreszt wduym stopniu bya to funkcja sytuacji prawnej. Nie byo te moliwoci sprawdzenia.
Ministerstwo Spraw Wewntrznych nie miao narzdzi prawnych, aby takiej weryfikacji dokona. Teraz te narzdzia prawne istniej. Zamierzamy dokona lustracji
wszystkich wydanych koncesji wtych sprawach.
Por. Stan pastwa na przeomie lat 1991-1992, Rzeczpospolita, nr 36, 12 lutego 1992 r.
Patrz art. 22b, 20 ust. 7 oraz ust. 3a Ustawy odziaalnoci gospodarczej, DzU z1988 r., nr 4, poz. 324
zp. zm. (DzU z1991 r., nr 107, poz. 460).
1
2
237

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
238
Lustracji jednak nie przeprowadzono, aktw prawnych niewydano. Kolejne

rzdy wswoich programach rwnie zapowiaday midzy innymi dokonanie przegldu systemu koncesji oraz zmniejszenie skali uznaniowoci. 3
Prawnej regulacji tej zupenie nowej wnaszym systemie prawnym dziaalnoci dokonano zatem wsposb bardzo oglny. Osobom wykonujcym zadania
wfirmach przysugiway wycznie tzw. uprawnienia obywatelskie. Oznaczao to
jedynie prawo do obrony koniecznej, dziaania wstanie wyszej koniecznoci oraz
zatrzymania sprawcy na gorcym uczynku albo wbezporednim pocigu iprzekazania go niezwocznie organom policji (tzw.zatrzymanie obywatelskie). Przysugiway rwnie uprawnienia przewidziane wkodeksie cywilnym, przede wszystkim
wg art.7342 tzw.uprawnienia powierzone.
Zgodnie zpostanowieniami tego artykuu zleceniodawca (waciciel) daje zleceniobiorcy upowanienie dowykonania jakiej czynnoci wtakim zakresie, wjakim
sam ma uprawnienie. Daje rwnie uprawnienia pracownicze. Mieszcz si wnich
uprawnienia, ktre ma agent ochrony wobec zatrudniajcej gofirmy. Ichtre
naley przede wszystkim odczyta zobowizkw zakadu pracy okrelonych wart.
94 Kodeksu pracy oraz zinnych jego przepisw. Wich wietle agent ochrony ma
prawo domaga si odzakadu pracy m.in. zaznajomienia zzakresem obowizkw,
sposobem wykonywania pracy, podstawowymi uprawnieniami oraz zapewnienia
przestrzegania porzdku idyscypliny pracy.
Osoba zakadajca firm bya obowizana uzyska koncesj MSW oraz zgosi
wadzom skarbowym podjcie dziaalnoci. Pocztkowo obowizek uzyskania
koncesji naoono tylko na usugi ochronne. Poza koncesjonowaniem pozostaway
wszystkie firmy zajmujce si projektowaniem, wykonywaniem oraz konserwacj
technicznych rodkw zabezpieczajcych, tzw. systemw alarmowych. Od koca
1992 r. rozszerzono obowizek uzyskania koncesji rwnie przez te firmy. Osoby
pracujce wtakich firmach nie musiay mie indywidualnych licencji, czsto
byy osobami bardzo przypadkowymi. Wpierwszym okresie dziaalnoci najwaniejszymi atutami byy pozwolenie na bro idostateczna sprawno fizyczna
ochroniarza. Konsekwencj tego bya trudno wustaleniu stopnia przygotowania
pracownikw firm ochroniarskich do realizacji powierzanych zada. Wtrosce
opoziom kwalifikacji zawodowych niektre firmy uruchomiy wasne orodki
szkolenia, inne korzystay zpomocy firm wyspecjalizowanych wszkoleniu pracownikw ochrony.
W1992 r. przy Radzie Ministrw powoano Zesp ds. Przegldu Specjalistycznych Pomocniczych Formacji Ochrony Mienia iPorzdku 4. Celem Zespou
byo dokonanie analizy stanu prawnego ifaktycznego skutecznoci dziaalnoci
3
Sprawiedliwe ibezpieczne pastwo, Rada Ministrw, wrzesie 1992 (maszynopis powielony).

Komunikat zposiedzenia Rady Ministrw maszynopis powielony. Warszawa, grudzie 1992 r.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
uzbrojonych formacji, okrelenie ich roli wnowych warunkach spoeczno-gospodarczych pastwa oraz przedstawienie konkretnych wnioskw, zmierzajcych do
kompleksowego uregulowania tej problematyki. Wwyniku prac zespou wgrudniu
1992 r. zosta opracowany raport na temat specjalistycznych uzbrojonych formacji
ochronnych 5. Wszczeglnoci poddano analizie zasady ochrony zakadw pracy
wanych dla gospodarki narodowej, chronionych przez Stra Przemysow iStra
Pocztow, zasady funkcjonowania tych formacji oraz dziaalno koncesjonowanych
firm wiadczcych usugi ochrony osb imienia.
We wnioskach tego raportu przekazano do realizacji waciwym ministrom,
awszczeglnoci ministrowi spraw wewntrznych, opracowanie projektu nowej
ustawy, ktra powinna normowa:
1
3
4
5
6
przedmiotowy zakres ochrony mienia publicznego, atake mienia

niepublicznego ospecjalnym znaczeniu (np. zpowodu jego potencjalnego
zagroenia dla ludzi, rodowiska ipastwa), co do ktrego istniaby obowizek
ochrony;
katalog uprawnie idopuszczalnych rodkw przymusu bezporedniego
stosowanych przez organizacje ochronne ipracownikw ochrony, zwaszcza
zwizanych zposiadaniem iuyciem broni palnej;
tryb powoywania isposb podporzdkowania wasnych sub ochronnych
(zarwno pastwowych, jak iniepastwowych);
warunki koncesjonowania usug firm ochroniarskich;
kwalifikacje zawodowe ipsychofizyczne wymagane odkandydatw na
kierownikw ipracownikw ochrony;
zakres iformy pastwowego nadzoru nad dziaalnoci ochronn.
Ostatecznie problematyk komercyjnych sub ochrony osb imienia okrelia

ustawa z22 sierpnia 1997 r. oochronie osb imienia (DzU z1997 r., nr 114, poz. 740).
Przedmiotem regulacji ustawy oochronie osb imienia s:
1
2
3
4
5
obszary, obiekty iurzdzenia, podlegajce obowizkowej ochronie;

zasady tworzenia ifunkcjonowania wewntrznych sub ochrony;
zasady prowadzenia dziaalnoci gospodarczej wzakresie ochrony osb
imienia;
wymagania kwalifikacyjne iuprawnienia pracownikw ochrony oraz nadzr
nad nimi;
nadzr nad funkcjonowaniem ochrony osb imienia.
5
Raport zprac Zespou ds. Przegldu Specjalistycznych Pomocniczych Formacji Ochrony Mienia
iPorzdku maszynopis powielony.
239

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
240
Ustawodawca wyrnia dwie formy realizacji ochrony osb imienia:

1
bezporednia ochrona fizyczna:

a
staa lub dorana,

b dozr sygnaw alarmowych,
c konwj wartoci pieninych oraz innych przedmiotw wartociowych
lub niebezpiecznych,
2 zabezpieczenie techniczne polegajce na:
a montau, eksploatacji, konserwacji inaprawie systemw alarmowych,
b montau, eksploatacji, konserwacji, naprawieiawaryjnym otwieraniu
mechanicznych zabezpiecze.
Ustawa pozwala na tworzenie dwch kategorii sub ochrony osb imienia.
Mog to by specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne albo wewntrzne suby
ochrony.
Zgodnie zart. 2 ustawy
specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne oznaczaj wewntrzne suby

ochrony oraz przedsibiorcw, ktrzy uzyskali koncesje na prowadzenie dziaalnoci gospodarczej wzakresie ochrony osb imienia, majcych pozwolenie
na bro na okaziciela, wydane na podstawie odrbnych przepisw, natomiast
wewntrzne suby ochrony to uzbrojone iumundurowane zespoy pracownikw przedsibiorcw lub jednostek organizacyjnych, powoane do ich ochrony.
Majc na wzgldzie tre przepisw rozdziau 2 ustawy oochronie osb imienia, okrelajcego obszary, obiekty iurzdzenia podlegajce obowizkowej ochronie, naley podkreli istotne okolicznoci warunkujce szczeglny charakter organizacji irealizacji tej ochrony. Obowizkowej ochronie podlegaj obszary, obiekty
iurzdzenia wane dla obronnoci, interesw gospodarczych pastwa, bezpieczestwa publicznego iinnych wanych interesw pastwa.
Bezporedni ochron fizyczn tych obszarw, obiektw iurzdze mog si
zajmowa tylko specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne, awic wewntrzne
suby ochrony bdce uzbrojonymi iumundurowanymi zespoami pracownikw
przedsibiorstw lub jednostek organizacyjnych, specjalnie powoanymi do wykonywania ochrony fizycznej wasnych lub bdcych wich dyspozycji obszarw, obiektw czyurzdze, alboprzedsibiorcy, ktrzy uzyskali koncesje doprowadzenia
dziaalnoci gospodarczej wzakresie ochrony osb imienia, majcy pozwolenie na
bro na okaziciela (art. 5 ust. 1 wzwizku zart. 2 pkt 7 ustawy), anadto uprawnieni
do wykonywania tego rodzaju iformy ochrony, czego potwierdzeniem powinien
by zapis wkoncesji (art. 18 ust. 1 pkt 3 ustawy).

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Ustawodawca nakazuje kierownikowi jednostki (alboosobie upowanionej

przez kierownika jednostki), ktry bezporednio zarzdza obszarem, obiektem czy
urzdzeniem objtym obowizkow ochron, uzgodni plan ochrony zwaciwym
terytorialnie komendantem wojewdzkim Policji (art. 7 ust. 1 ustawy).
Uznajc za istotne wzakresie zabezpieczenia interesu gospodarczego pastwa,
wart. 5 ust. 2 pkt 2 lit. c ustawodawca umieci wkatalogu podmiotw rwnie
banki iprzedsibiorstwa wytwarzajce, przechowujce bd transportujce wartoci pienine wznacznych ilociach, powodujc tym samym zaliczenie ich do grona
przedsibiorstw podlegajcych obowizkowej ochronie.
Prawnym spenieniem tego obowizku bdzie sporzdzenie przez prezesa Narodowego Banku Polskiego na mocy decyzji administracyjnej szczegowego wykazu
tych instytucji iumieszczenie wpoufnej ewidencji prowadzonej przez waciwego
terytorialnie wojewod. Umieszczenie np. banku we wspomnianej ewidencji powoduje konieczno opracowania planu ochrony iuzgodnienia go zwaciwym terytorialnie komendantem wojewdzkim Policji.
Opracowanie to mona zleci wyspecjalizowanemu podmiotowi lub osobie
fizycznej, majcej szczeglne umiejtnoci iwiedz, pod warunkiem zachowania
zasad ochrony tajemnicy pastwowej isubowej.
Formaln ifaktyczn podstaw rozpoczcia dziaalnoci wewntrznej suby
ochrony jest, jak ju wspomniano, uzgodnienie planu ochrony zwaciwym komendantem wojewdzkim Policji.
Wewntrzne suby ochrony s wzasadzie tworzone iprzeznaczone do ochrony
obszarw, obiektw iurzdze, bdcych wasnoci lub wdyspozycji jednostki,
ktra zorganizuje tego rodzaju formacj ochrony. Ustawodawca dopuszcza jednak
moliwo wykonywania usug wzakresie ochrony osb imienia przez wewntrzne
suby ochrony, jednake pod warunkiem uzyskania przez nie koncesji na podjcie
dziaalnoci gospodarczej wtym zakresie. Nie wprowadza natomiast szczeglnego
uprzywilejowania wewntrznych sub ochrony wstosunku do przedsibiorcw
prowadzcych dziaalno gospodarcz wzakresie ochrony osb imienia.
Naley zaznaczy, e waciwy terytorialnie komendant wojewdzki Policji moe wdrodze decyzji administracyjnej wyda zezwolenie na utworzenie
wewntrznej suby ochrony wjednostce, wktrej skad nie wchodz obszary,
obiekty iurzdzenia umieszczone wewidencji.
Zgodnie zpostanowieniami (art. 8 ust. 1 ustawy), zadaniem sub wewntrznych jest:
1
zapewnienie ochrony mienia wgranicach ochranianych obszarw

iobiektw,
2 zapewnienie ochrony wanych urzdze jednostki znajdujcych si poza
granicami chronionych obszarw iobiektw,
241

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
242
konwojowanie mienia jednostki,

4 wykonywanie innych zada wynikajcych zplanu ochrony jednostki.
Zadania ochrony osb imienia realizowane zarwno przez wewntrzne suby
ochrony, jak iprzedsibiorcw koncesjonowanych wzakresie usug ochrony osb
imienia mog wykonywa tylko pracownicy ochrony majcy licencje pracownika
ochrony fizycznej lub pracownika zabezpieczenia technicznego. Ustawa wyrnia
licencj liII stopnia.
Wrd warunkw, ktre musi speni kandydat na pracownika ochrony fizycznej bd na pracownika zabezpieczenia technicznego, ustawodawca wymieni:
1
posiadanie przez kandydata nienagannej opinii wydanej przez komendanta

komisariatu Policji waciwego ze wzgldu namiejsce jego zamieszkania;
2 posiadanie zdolnoci fizycznej ipsychicznej do wykonywania zada, stwierdzone
orzeczeniem lekarskim;
3 niekaralno za przestpstwo umylne.
Odmienne wymagania stawia jednak wstosunku do pracownikw ochrony
fizycznej ipracownikw zabezpieczenia technicznego wzakresie potwierdzenia
kwalifikacji.
Wstosunku do pracownikw ochrony fizycznej ustawodawca stawia nastpujce warunki:
1
legitymowanie si przez kandydata dyplomem lub wiadectwem szkoy

lub innej placwki owiatowej, ktre potwierdzaj uzyskanie specjalistycznego
wyksztacenia;
2 albo ukoczenie przez kandydata kursu pracownikw ochrony l lub II stopnia
izdanie egzaminu przed waciw komisj (art. 26 i27 ustawy).
Natomiast licencj pracownika zabezpieczenia technicznego wydaje si osobie:
1
wprzypadku licencji l stopnia: majcej wyksztacenie zawodowe, techniczne

ospecjalnoci elektronicznej, elektrycznej, cznoci, mechanicznej lub
ukoczony kurs pracownika zabezpieczenia technicznego albo przyuczonej
do wymienionych zawodw na podstawie odrbnych przepisw;
2 wprzypadku licencji II stopnia: majcej wyksztacenie conajmniej
rednie techniczne ospecjalnoci elektronicznej, elektrycznej, cznoci
lub mechanicznej albo stopie specjalizacji zawodowej przyznawany
na podstawie odrbnych przepisw (art. 28 i29 ustawy).

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Jak ju wspomniano, na pracownikw ochrony wykonujcych zadania na obszarach, wobiektach iurzdzeniach podlegajcych obowizkowej ochronie ustawodawca naoy obowizek posiadania licencji, ktra jednak poszerza ich uprawnienia ustawowe omoliwo:
1
stosowania rodkw przymusu bezporedniego,

2 uycia broni palnej (w4 przypadkach, patrz art. 36 pkt 5 ustawy).
Wwyniku nowelizacji ustawy obroni, amunicji imateriaach wybuchowych
(art. 51 ustawy oochronie osb imienia) ustawodawca wprowadza moliwo
posiadania broni na tzw. wiadectwo przez podmioty wiadczce usugi wzakresie
ochrony osb imienia oraz wewntrzne suby ochrony.
Wcelu waciwego ipenego wykorzystania uregulowa zawartych wustawie,
jak rwnie dajc czas podmiotom chccym przeksztaci ochron swojego zakadu
na podstawie uregulowa nowej ustawy ustawodawca utrzymuje wmocy (art. 55)
przez okres 2 lat wydanie zgody na funkcjonowanie stray przemysowych (portowych, bankowych). Jednoczenie upowani ministra spraw wewntrznych iadministracji oraz ministra edukacji narodowej do okrelenia uproszczonego trybu
uzyskiwania licencji (zdania egzaminu) dla pracownikw specjalistycznych uzbrojonych formacji ochrony, ktrzy na podstawie przepisw obowizujcych do dnia
wejcia wycie przedmiotowej ustawy uzyskali wiadectwa wydane przez waciw
terytorialnie komend wojewdzk Policji, potwierdzajce zdanie egzaminu zzakresu znajomoci penienia suby straniczej zbroni.
Ustawa na wasny uytek definiuje rwnie pojcia ochrony osb iochrony mienia.
Itak zgodnie zart. 2 pkt 4 i5 poprzez ochron osb rozumie si wszelkie dziaania,
majce na celu zapewnienie bezpieczestwa ycia, zdrowia inietykalnoci osobistej,
aprzez ochron mienia dziaania zapobiegajce przestpstwom iwykroczeniom
przeciwko mieniu, atake przeciwdziaajce powstawaniu szkody, wynikajcej ztych
zdarze, oraz niedopuszczajce do wstpu osb nieuprawnionych na teren chroniony.
Mona zauway, e tak okrelone definicje poj ochrony osb imienia mieszcz si cakowicie wpojciu ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego,
wystpujcym wustawie oPolicji. Wzwizku ztym zadania wykonywane przez
suby ochrony osb imienia bd, przynajmniej wpewnym zakresie, pokrywa
si zzadaniami, jakie realizuje policja. Dziaalno ochronna zarwno policji, jak
isub ochrony osb imienia tak samo polega na ochronie ycia izdrowia obywateli, ochronie mienia zakadowego imienia obywateli, atake wielu innych
dziaaniach ocharakterze zapobiegawczym 6. Istotn rnic stanowi jednak to, e

Por. E. Ura, Prawne zagadnienia ochrony osb imienia, Rzeszw 1998, s. 129.
243

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
244
Policja, jako organ administracji pastwowej, ma obowizek podejmowania dziaa

wkadej sytuacji, kiedy wystpuje zagroenie dla bezpieczestwa iporzdku publicznego, natomiast suby ochrony osb imienia dziaaj tylko wtedy, gdy takie
zagroenia zaistniej na obszarze chronionej przez nie jednostki.
Wyrazem podobiestwa zada sub ochrony mienia ipolicji jest rwnie odpowiednie uksztatowanie wustawie rodkw ochrony fizycznej osb imienia, jakie
mog stosowa pracownicy ochrony wtrakcie wypeniania swoich obowizkw.
Zgodnie zart. 36 ustawy pracownik ochrony podczas wykonywania zada ochrony
osb imienia wgranicach chronionych obiektw iobszarw ma prawo do:
1
2
ustalania uprawnie do przebywania na obszarach lub obiektach chronionych

oraz legitymowania osb wcelu ustalenia ich tosamoci;
wezwania osb do opuszczenia obszaru lub obiektu wrazie stwierdzenia braku
uprawnie do przebywania na terenie chronionego obszaru lub obiektu albo
stwierdzenia zakcania porzdku;
ujcia osb stwarzajcych wsposb oczywisty bezporednie zagroenie
dla ycia lub zdrowia ludzkiego, atake dla chronionego mienia, wcelu
niezwocznego oddania tych osb policji;
stosowania rodkw przymusu bezporedniego wwypadku zagroenia
dbr powierzonych ochronie lub odparcia ataku na pracownika ochrony,
do ktrych stosownie do art. 38 ust. 2 nale: sia fizyczna wpostaci chwytw
obezwadniajcych oraz podobnych technik obrony, kajdanki, paki obronne
wielofunkcyjne, psy obronne, paralizatory elektryczne, bro gazowa irczne
miotacze gazu;
uycia broni palnej wnastpujcych przypadkach:
a wcelu odparcia bezporedniego ibezprawnego zamachu na ycie
lub zdrowie pracownika ochrony albo innej osoby;
b przeciwko osobie, ktra nie zastosowaa si do wezwania natychmiastowego
porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzdzia, ktrego
uycie zagrozi moe yciu lub zdrowiu pracownika ochrony albo innej
osoby;
c przeciwko osobie, ktra usiuje bezprawnie, przemoc odebra bro paln
pracownikowi ochrony;
d wcelu odparcia gwatownego bezporedniego ibezprawnego zamachu
na ochraniane osoby, wartoci pienine oraz inne przedmioty wartociowe
lub niebezpieczne.
Naley podkreli, e okrelony wustawie zestaw rodkw ochrony fizycznej osb

imienia jest wycinkiem uprawnie przysugujcych policji. Zachodzi tu jednak bardzo istotne ograniczenie pracownik ochrony moe stosowa wymienione rodki

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
tylko podczas wykonywania zada ochrony osb imienia, aponadto rodki te moe
stosowa jedynie wgranicach chronionych obiektw iobszarw 7.
Ustawa oochronie osb imienia wyranie stanowi (art. 12), e wewntrzne
suby ochrony zajmujce si ochron osb imienia wsppracuj zpolicj, jednostkami ochrony przeciwpoarowej, obrony cywilnej istraami gminnymi.
Ze wzgldu na charakter podejmowanych dziaa na pierwszy plan wysuwa si
tutaj oczywicie wspdziaanie zpolicj. Wynika ono zzakresu obowizkw
irealizowania zada opodobnym charakterze, jakie zostay naoone na obydwa te
podmioty wzakresie ochrony bezpieczestwa iporzdku publicznego. Jako suby
wyspecjalizowane wtej dziedzinie, musz wwielu wypadkach wsplnie, aczsto
nawet wtrybie natychmiastowym, podejmowa dziaania bd udziela sobie
pomocy wlikwidowaniu negatywnych zjawisk spoecznych, godzcych winteresy
pastwa ispoeczestwa 8.
Wspdziaanie sub ochrony osb imienia zpolicj widoczne bdzie wrnych sytuacjach. Podstawowym zadaniem sub ochrony jest podejmowanie bezporednich dziaa, zmierzajcych do ochrony ycia izdrowia obywateli, ochrony
ich mienia wwczas, kiedy dobra te wjakikolwiek sposb zostay zagroone niebezpieczestwem. Najwaniejszym celem takich akcji jest szybkie niesienie pomocy
ilikwidacja zaistniaego zagroenia. Obojtnie, ktra zuprawnionych sub pierwsza znajdzie si na miejscu zdarzenia, ma obowizek niezwocznie przystpi do
akcji ratunkowej oraz powiadomi inne suby (pogotowie ratunkowe, strae poarne itp.) ozaistniaej koniecznoci przeciwdziaania. Kompetencje sub ochrony
nie wykluczaj bowiem wadnym zakresie kompetencji policji.
Celem tworzenia sub ochrony osb imienia jest to, e maj one znajdowa
si wbliskim zasigu, wanie na wypadek nagych zagroe bezpieczestwa
iporzdku na terenie chronionych przez nie obszarw, obiektw czy urzdze,
aby zapewni szybko, aprzez to wiksz skuteczno podejmowanej interwencji.
Dlatego najczciej to wanie one znajd si jako pierwsze na miejscu, wktrym
wystpio zagroenia ycia, zdrowia lub innych dbr obywateli, is zobowizane do
rozpoczcia akcji ratunkowej. Zchwil jednak przybycia na miejsce jednostek specjalistycznych przeka kierowanie akcj temu organowi, informujc opodjtych
do tej pory przez siebie dziaaniach. Wrazie koniecznoci zapewniaj jednak bezpieczestwo, ad iporzdek na obszarze zagroenia, co ma istotne znaczenie dla
sprawnego przeprowadzenia akcji ratunkowej.
Suby ochrony osb imienia podejmuj te pewne dziaania ocharakterze
profilaktycznym. Obowizane s informowa policj owszelkich wydarzeniach,
7

s. 72.
8

Por. T. Hanausek, Ustawa oochronie osb imienia z dnia 22 sierpnia 1977 r. Komentarz. Toru 1998,
Por. E. Ura, op. cit., s. 128.
245

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
246
dotyczcych kradziey mienia, wama, niszczenia urzdze, ornego rodzaju

awariach, marnotrawstwie mienia, opojawieniu si osb podejrzanych wrejonie
zakadu9.
Oglne zasady wsppracy sub ochrony osb imienia okrelaj przepisy Rozporzdzenia Ministra Spraw Wewntrznych iAdministracji z18 grudnia 1998 r.
(DzU z1998 r., nr 161, poz. 1108) wsprawie okrelenia szczegowych zasad wsppracy specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych zPolicj, jednostkami
ochrony przeciwpoarowej, obrony cywilnej istraami gminnymi (miejskimi).
Zgodnie z 3 tego rozporzdzenia wsppraca ta polega wszczeglnoci na:
1
wymianie informacji ozagroeniach wzakresie bezpieczestwa osb imienia

oraz zakcania spokoju iporzdku publicznego;
2 wspdziaaniu wcelu utrzymania spokoju iporzdku publicznego podczas
zgromadze, imprez artystycznych, rozrywkowych isportowych wzakresie
okrelonym wodrbnych przepisach;
3 wspdziaaniu wtrakcie zabezpieczania miejsc popenienia przestpstw
iwykrocze wgranicach chronionych obszarw, obiektw lub urzdze;
4 wzajemnych konsultacjach doskonalcych metody wsppracy.
Do okrelenia szczegowych zasad wspdziaania sub ochrony mienia iPolicji
moe zosta wykorzystana forma porozumienia administracyjnego. Jako czynnoci
podejmowane wcelu ustalenia zasad wsplnej realizacji zada przez rwnorzdne
organy, ktrych kompetencje si na siebie nakadaj, porozumienie administracyjne,
zawarte pomidzy subami ochrony aPolicj, mogoby okrela oglne zasady
wykonywania wsplnych zada zdziedziny ochrony bezpieczestwa iporzdku
publicznego. Pewna wtpliwo powstaje jednak co do tego, czy suby ochrony osb
imienia oraz Policj mona traktowa jako organy wpeni rwnorzdne. Zgodnie
zzasad art. 1 ust. 2 pkt 5 ustawy Policja sprawuje nadzr nad specjalistycznymi
formacjami ochronnymi wzakresie okrelonym wodrbnych przepisach. Jak
susznie podkrela E. Ura 10, nie mona wykluczy zastosowania porozumienia
administracyjnego przez organy pozostajce wstosunkach pewnej oglnej zalenoci
prawnej (jednostka nadzorujca inadzorowana, jak to ma miejsce wstosunkach Policja asuby ochrony). Wykluczone jest natomiast posuenie si t form dziaania
przez organy zwizane wzami hierarchicznej podlegoci, gdy cay zakres dziaania
organu podlegego objty jest nadrzdnoci subow iosobow organu wyszego
stopnia. Rnica wpozycji partnerw wspdziaajcych (sprawowany przez Policj
nadzr iprowadzona kontrola nad subami ochrony) nie mog sta na przeszkodzie
Ibidem, s. 131.
Ibidem, s. 132.
9
10

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
10.2. Firmy detektywistyczne
wzawieraniu pomidzy tymi podmiotami porozumie administracyjnych, okrelajcych cel, zakres iprzedmiot wspdziaania.
10.2. Firmy detektywistyczne

Na podstawie ustawy z6 lipca 2001 r. ousugach detektywistycznych (DzU z15 lutego 2002 r.) dziaaj firmy komercyjne. Podmioty wykonujce usugi detektywistyczne
prowadz dziaalno gospodarcz, regulowan wrozumieniu przepisw ustawy
z2 lipca 2004 r. oswobodzie dziaalnoci gospodarczej (DzU nr 173, poz. 1807), co
wymaga uzyskania wpisu do rejestru dziaalnoci detektywistycznej.
Wedug ustawodawcy usugami detektywistycznymi s czynnoci polegajce
na uzyskiwaniu, przetwarzaniu iprzekazywaniu informacji oosobach, przedmiotach izdarzeniach, realizowane na podstawie umowy zawartej ze zleceniodawc,
wformach iwzakresach niezastrzeonych dla organw iinstytucji pastwowych
na mocy odrbnych przepisw, awszczeglnoci:
1
2
3
4
5
6
wsprawach wynikajcych ze stosunkw prawnych dotyczcych osb

fizycznych,
wsprawach wynikajcych ze stosunkw gospodarczych dotyczcych:
a wykonania zobowiza majtkowych, zdolnoci patniczych lub
wiarygodnoci wtych stosunkach,
b bezprawnego wykorzystywania nazw handlowych lub znakw
towarowych, nieuczciwej konkurencji lub ujawnienia wiadomoci
stanowicych tajemnic przedsibiorstwa lub tajemnic handlow,
sprawdzanie wiarygodnoci informacji dotyczcych szkd zgaszanych
zakadom ubezpieczeniowym,
poszukiwanie osb zaginionych lub ukrywajcych si,
poszukiwanie mienia,
zbieranie informacji wsprawie, wktrej toczy si postpowanie karne,
postpowanie wsprawach oprzestpstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe
albo inne, jeeli wtoku postpowania mona zastosowa przepisy prawa
karnego.
Przedsibiorca moe prowadzi dziaalno gospodarcz wzakresie usug detektywistycznych, jeeli:

1
licencj ma:
a przedsibiorca lub ustanowiony przez niego penomocnik wprzypadku
przedsibiorcy bdcego osob fizyczn,
247

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
248
co najmniej jedna osoba uprawniona do reprezentowania przedsibiorcy

lub penomocnik ustanowiony przez przedsibiorc do kierowania
dziaalnoci detektywistyczn wprzypadku przedsibiorcy
niebdcego osob fizyczn;
2 nie jest wpisany do rejestru dunikw niewypacalnych Krajowego Rejestru
Sdowego;
3 osoby nieposiadajce licencji, wchodzce wskad organu zarzdzajcego
przedsibiorcy oraz ustanowieni przez ten organ prokurenci iprzedsibiorca
bdcy osob fizyczn nie byli karani za przestpstwa umylne lub umylne
przestpstwa skarbowe.
Natomiast czynnoci okrelone wart. 2 ustawy moe wykonywa osoba majca
licencj detektywa.
Ma on prawo do przetwarzania danych osobowych, zebranych wtoku wykonywanych przez niego czynnoci, bez zgody osb, ktrych dane dotycz, wzakresie
sprawy prowadzonej przez przedsibiorc majcego zezwolenie na prowadzenie
dziaalnoci gospodarczej wzakresie usug detektywistycznych, wycznie wczasie
prowadzenia tej sprawy. Detektyw wtrakcie wykonywania ustawowych czynnoci
detektywistycznych moe uzyskiwa informacje od osb fizycznych, przedsibiorcw, instytucji, atake organw administracji rzdowej lub samorzdowej.
Detektyw powinien, przy wykonywaniu tych czynnoci, kierowa si zasadami
etyki, lojalnoci wobec zlecajcego usug iszczegln starannoci, aby nie naruszy wolnoci ipraw czowieka iobywatela. Przy wykonywaniu usug detektywistycznych wprowadzono nastpujce ograniczenia:
1
detektyw nie moe stosowa rodkw technicznych oraz metod iczynnoci

operacyjno-rozpoznawczych, zastrzeonych dla upowanionych organw na
mocy odrbnych przepisw;
2 detektyw nie moe powierza przetwarzania danych osobowych innemu
podmiotowi;
3 detektyw ma obowizek przekaza zatrudniajcemu go przedsibiorcy
przetwarzane dane osobowe, zebrane wtoku wykonywania czynnoci,
bezporednio po zaprzestaniu prowadzenia sprawy lub na jego
polecenieprzekaza je osobie, ktrej one dotycz, albozniszczy te dane.
Detektyw podczas wykonywania czynnoci, oktrych mowa wart. 2 ust. 1, jest
obowizany:
1
przestrzega przepisw prawa oraz odmwi wykonania czynnoci niezgodnej

zprawem lub nieetycznej;

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Blok kontrolny
zachowa naleyt staranno irzetelno, azwaszcza sprawdzi zgodno

uzyskanych informacji zprawd;
3 zachowa wtajemnicy rda informacji oraz okolicznoci sprawy, oktrych
powzi wiadomo wtrakcie wykonywania czynnoci.
Organem prowadzcym rejestr firm detektywistycznych jest minister waciwy
do spraw wewntrznych. On te prowadzi kontrol dziaalnoci wzakresie usug
detektywistycznych. Moe on upowani do przeprowadzenia kontroli dziaalnoci
gospodarczej wzakresie usug detektywistycznych inny organ pastwowy, wyspecjalizowany wkontroli danego rodzaju dziaalnoci.
n! Blok kontrolny
Sowa kluczowe
stra przemysowa ochrona mienia iosb dziaalno gospodarcza
koncesja uzbrojone specjalistyczne formacje ochronne firma ochroniarska
bezporednia ochrona fizyczna zabezpieczenie techniczne wewntrzne
suby ochrony licencja detektyw
Pytania
1
Co to jest koncesja?
Wyjanij pojcie uzbrojonych specjalistycznych formacji ochronnych.
3 Wymie formy bezporedniej ochrony fizycznej.
4 Na czym polega zabezpieczenie techniczne obiektu?
5 Wymie uprawnienia pracownika ochrony fizycznej.
6 Na czym polegaj usugi detektywistyczne?
2
249

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
250
Bibliografia
Bibliografia
Akty prawne
Konstytucja RP, z 2 kwietnia 1997 r. (DzU 1997, nr 78, poz. 483).
Ustawa z 14 marca 1985 r. o Pastwowej Inspekcji Sanitarnej (DzU 2006, nr 122, poz. 851).
Ustawa z 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie rdldowym (DzU 1999, nr 66, poz. 750).
Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (DzU 2001, nr 142, poz. 1591).
Ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (DzU 2007, nr 43, poz. 277).
Ustawa z 12 padziernika 1990 r. o Stray Granicznej (DzU 2005, nr 234, poz. 1997, tekst jednolity).
Ustawa z 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony rodowiska (DzU 2007, nr 44, poz. 287 ze zm.).
Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoarowej (DzU 2002, nr 147, poz. 1229).
Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej (DzU 2006, nr 96, poz. 667, tekst
jednolity).
Ustawa z 28 wrzenia 1991 r. o kontroli skarbowej (DzU 2004, nr 08, poz. 65).
Ustawa z 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrw (DzU 2003, nr 24, poz. 199).
Ustawa z 4 wrzenia 1997 r. o dziaach administracji rzdowej (DzU 2007, nr 65, poz. 437)
Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o straach gminnych (DzU 1997, nr 123, poz. 779).
Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o administracji rzdowej w wojewdztwie (DzU 2001, nr 80,
poz. 872 ze zm.).
Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie wojewdztwa (DzU 2001, nr 142, poz. 1590).
Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie powiatowym (DzU 2001, nr 142, poz. 1592).
Ustawa z 13 padziernika 1998 r. Przepisy wprowadzajce ustawy reformujce administracj
publiczn (DzU 1998, nr 133, poz. 872).

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Akty prawne
Ustawa z 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (tekst jednolity DzU 2003, nr 15, poz. 148
z pn. zm.).
Ustawa z 18 grudnia 1998 r. o subie cywilnej (DzU 1999, nr 49, poz. 483, z pn. zm.).
Ustawa z 24 lipca 1999 r. o Subie Celnej (DzU 2004, nr 156, poz. 1641, tekst jednolity).
Ustawa z 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej (DzU 2001, nr 4, poz. 25).
Ustawa z 16 marca 2001 r. o Biurze Ochrony Rzdu (DzU 2004, nr 163, poz. 1712, tekst jednolity).
Ustawa z 21 czerwca 2001 r. o stanie wyjtkowym (DzU 2002, nr 215, poz. 1818).
Ustawa z 6 lipca 2001 r. o usugach detektywistycznych (DzU 2001, nr 12, poz. 110).
Ustawa z 24 sierpnia 2001 r. o andarmerii Wojskowej i wojskowych organach porzdkowych
(DzU 2001, nr 123, poz. 1353).
Ustawa z 6 wrzenia 2001 r. o transporcie drogowym (DzU 2007, nr 125, poz. 874).
Ustawa z 6 wrzenia 2001 r. Prawo farmaceutyczne (DzU nr 126, poz. 1381, z pn. zm.).
Ustawa z 20 marca 2002 r. o przeksztaceniach w administracji celnej oraz zmianach niektrych
ustaw (DzU 2002, nr 41, poz. 365).
Ustawa z 18 kwietnia 2002 r. o klsce ywioowej (DzU 2002, nr 68, poz. 558).
Ustawa z 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego oraz Agencji Wywiadu
(DzU 2002 nr 74, poz. 676).
Ustawa z 7 czerwca 2002 r. o zniesieniu Generalnego Inspektora Celnego, o zmianie ustawy
o kontroli skarbowej oraz zmianie niektrych ustaw (DzU 2002, nr 89, poz. 804).
Ustawa z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (DzU 2007, nr 16, poz. 94).
Ustawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (DzU 2003, nr 162,
poz. 1568).
Ustawa z 27 sierpnia 2003 r. o weterynaryjnej kontroli granicznej (DzU 2003, nr 165, poz. 1590).
Ustawa z 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (DzU 2007, nr 121, poz. 842 z pn. zm.).
Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (DzU 2004, nr 92, poz. 880).
Ustawa z 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (DzU 2006, nr 104, poz. 708).
Ustawa z 9 czerwca 2006 r. o Subie Kontrwywiadu Wojskowego i Subie Wywiadu Wojskowego
(DzU 2006, nr 104, poz.709).
Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o Pastwowej Inspekcji Pracy (DzU z dnia 21 maja 2007 r.).
Ustawa z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentw (DzU z dnia 21 marca 2007 r.).
Rozporzdzenie Rady Ministrw z 12 padziernika 1999 r. w sprawie utworzenia Ministerstwa Spraw
Wewntrznych i Administracji (DzU 1999, nr 85, poz. 940).
Rozporzdzenie Rady Ministrw z 2 lipca 2002 r. w sprawie szczegowego trybu i zasad
funkcjonowania Kolegium ds. Sub Specjalnych oraz zakresu czynnoci sekretarza tego
Kolegium (DzU 2002, nr 103, poz. 929).
Rozporzdzenie Rady Ministrw z 25 kwietnia 2006 r. w sprawie wsppracy organw Inspekcji
Weterynaryjnej, Pastwowej Inspekcji Sanitarnej, Pastwowej Inspekcji Farmaceutycznej,
Inspekcji Handlowej, Inspekcji Transportu Drogowego, Inspekcji Jakoci Handlowej Artykuw
Rolno-Spoywczych oraz jednostek samorzdu terytorialnego przy zwalczaniu chorb zakanych
zwierzt, w tym chorb odzwierzcych (DzU 2006, nr 83, poz. 575).
251

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
252
Bibliografia
Rozporzdzenie Prezesa Rady Ministrw z26 lipca 2001 r. wsprawie zasad organizacji wojewdzkich
inspektoratw Inspekcji Handlowej (DzU 2001, nr 81, poz. 879).
Rozporzdzenie Prezesa Rady Ministrw z20 czerwca 2002 r. wsprawie zakresu, warunkw
itrybu przekazywania Biuru Ochrony Rzdu informacji uzyskanych przez Policj, Agencj
Bezpieczestwa Wewntrznego, Agencj Wywiadu, Stra Graniczn, Wojskowe Suby
Informacyjne iandarmeri Wojskow (DzU z26 czerwca 2002 r.).
Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych iAdministracji z18 grudnia 1998 r. wsprawie
okrelenia szczegowych zasad wsppracy specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych
zPolicj, jednostkami ochrony przeciwpoarowej, obrony cywilnej istraami gminnymi
(miejskimi) (DzU z29 grudnia 1998 r.).
Rozporzdzenie Prezesa Rady Ministrw z18 lipca 2006 r. wsprawie szczegowego zakresu
dziaania ministra spraw wewntrznych iadministracji (DzU 2006, nr 131, poz. 919).
Rozporzdzenie Prezesa Rady Ministrw z3 sierpnia 2006 r. wsprawie szczegowego zakresu dziaania
Ministra czonka Rady Ministrw Koordynatora Sub Specjalnych (DzU 2006, nr 141, poz. 998).
Rozporzdzenie Ministra Ochrony rodowiska,Zasobw Naturalnych iLenictwa z30 grudnia
1998 r. wsprawie zasad organizacji wojewdzkich inspektoratw ochrony rodowiska oraz ich
delegatur (DzU 1999, nr 3, poz. 21).
Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych iAdministracji z29 grudnia 1999 r. wsprawie
szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (DzU 1999,
nr 111, poz. 1311).
Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z 11 grudnia 2001 r. w sprawie
utworzenia oddziaw Stray Granicznej (DzU z 28 grudnia 2001 r.).
Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji w sprawie kontroli ruchu drogowego
(DzU 2003, nr 14, poz. 144).
Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z 15 kwietnia 2004 r. w sprawie form wspdziaania stray
ochrony kolei z andarmeri Wojskow (DzU z 31 maja 2004 r.)
Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z 14 lipca 2004 r. w sprawie szczegowego zakresu dziaania
oraz sposobu organizacji stray ochrony kolei (DzU z 22 lipca 2004 r.)
Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z 12 sierpnia 2004 r. w sprawie
zakresu i sposobu wsppracy Policji ze straami gminnymi (miejskimi) oraz zakresu
sprawowania przez Komendanta Gwnego Policji nadzoru nad dziaalnoci stray
(DzU z 27 sierpnia 2004 r.)
Rozporzdzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 25 sierpnia 2004 r. w sprawie terytorialnego
zakresu dziaania oraz siedzib powiatowych i granicznych lekarzy weterynarii (DzU nr 200
poz. 2057 ze zm.).
Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z 29 wrzenia 2004 r. w sprawie wspdziaania stray ochrony
kolei z Policj, Stra Graniczn i Inspekcj Transportu Drogowego (DzU 2004, nr 223, poz. 2262).
Rozporzdzenie Ministra rodowiska z 28 kwietnia 2005 r. w sprawie stanowisk oraz wymaga
kwalifikacyjnych, jakie powinni spenia pracownicy zatrudnieni na poszczeglnych
stanowiskach w Subach Parkw Narodowych (DzU z 20 maja 2005 r.).

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Literatura przedmiotu
Rozporzdzenie Ministra Transportu z 11 czerwca 2007 r. w sprawie zasad organizacji wojewdzkich

inspektoratw transportu drogowego (DzU 2007, nr 109, poz.753).
Zarzdzenie nr 73 Prezesa Rady Ministrw z 26 czerwca 2002 r. w sprawie nadania statutu Agencji
Bezpieczestwa Wewntrznego (MP z 29 czerwca 2002 r.).
Zarzdzenie nr 74 Prezesa Rady Ministrw z 26 czerwca 2002 r. w sprawie nadania statutu Agencji
Wywiadu (MP, 2002, nr 26, poz. 433).
Zarzdzenie nr 98 Prezesa Rady Ministrw z 27 padziernika 2003 r. w sprawie nadania statutu
Gwnemu Inspektoratowi Transportu Drogowemu (MP 2003, nr 50, poz. 776).
Zarzdzenie nr 26 z14 marca 2007 r. wsprawie nadania statutu Ministerstwu Spraw Wewntrznych
iAdministracji (MP z19 marca 2007 r.)
Zarzdzenie nr 74 Prezesa Rady Ministrw z 29 marca 2007 r. w sprawie nadania statutu
Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu (MP, 2007, nr 21, poz. 244).
Zarzdzenie Ministra Obrony Narodowej z 20 padziernika 2006 r. w sprawie nadania statutu Subie
Wywiadu Wojskowego (MP, 2006, nr 75, poz. 757).
Zarzdzenie Ministra Obrony Narodowej z 20 padziernika 2006 r. w sprawie nadania statutu Subie
Kontrwywiadu Wojskowego (MP, 2006, nr 75, poz. 756).
Porozumienie Generalnego Konserwatora Zabytkw i Komendanta Gwnego Policji z 10
marca 2005 r. w sprawie wspdziaania w zakresie zapobiegania i zwalczania przestpczoci
skierowanej przeciwko zabytkom (DzU KGP z 11 marca 2005 r.)
Porozumienie Komendanta Gwnego Policji i Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej z 11
stycznia 2005 r. w sprawie wspdziaania Policji i organw kontroli skarbowej (DzU KGP z 31
stycznia 2005 r.).
Porozumienie Ministra Finansw i Komendanta Gwnego Policji z 6 listopada 2003 r. w sprawie
wspdziaania Suby Celnej i Policji (DzU KGP z 12 grudnia 2003 r.).
15 lat polskiej Policji 1990-2005, red. A. Misiuk i P. Majer, Szczytno 2005.
Abramski A., Sagan S., Policja [w:] Prawo policyjne. Komentarz, red. S. Sagana, Katowice 1992.
Agopszowicz A., Gilowska Z., Taniewska-Peszko M., Prawo samorzdu terytorialnego w zarysie,
Katowice 2001.
Bednarek W., Dobkowski J., Kopacz Z., Policja administracyjna w systemie administracji publicznej,
[w:] Instytucje wspczesnego prawa administracyjnego. Ksiga jubileuszowa prof. Jzefa Filipka,
red. I. Skrzydo-Ninik, P. Dobosz, D. Dabek, M. Smaga, Krakw 2001.
Bednarek W., Dobkowski J., Wybrane aspekty ustroju powiatowych i wojewdzkich inspekcji, sub
i stray zespolonych, [w:] Bezpieczestwo to wsplna sprawa. Ochrona bezpieczestwa publicznego
rozwizania systemowe w skali kraju i regionu, red. J. Fiebig, M. Rg,
A. Tyburska, Szczytno 2002.
Bezpieczny obywatel bezpieczne pastwo, red. J. Widacki, J. Czapska, Lublin 1998.
253

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
254
Bibliografia
Bojanowski E., Bezpieczestwo i porzdek publiczny. Obrona narodowa, [w:] Administracyjne prawo
materialne. Wybrane zagadnienia, red. E. Smoktunowicz, Biaystok 2003.
Bolesta S., Pojcie porzdku publicznego w prawie administracyjnym, Studia Prawnicze 1983,
nr 1.
Bolesta S., Prawnoadministracyjne zagadnienie porzdku publicznego, Warszawa 1997.
Chajbaowicz A., Antyczne korzenie policji administracyjnej i dziaalnoci policyjnej, [w:] Wspczesne
europejskie problemy prawa administracyjnego i administracji publicznej. W 35 rocznc utworzenia
Instytutu Nauk Administracyjnych Uniwersytetu Wrocawskiego, red. A. Ba, K. Nowacki,
Wrocaw 2005.
Czapska J., Bezpieczestwo w okresie gruntowanych zmian prawa. Stare i nowe fory instytucjonalizacji,
[w:] Dynamika wartoci w prawie, red. K. Paecki, Krakw 1997.
Czapska J., Krupiarz W., Zapobieganie przestpczoci w spoecznociach lokalnych, Krakw 1999.
Czapska J., Wjcikiewicz J., Policja w spoeczestwie obywatelskim, Zakamycze 1999.
Czarnocki G., Powiatowe suby, inspekcje i strae charakter zada i ich finansowanie,
Finanse Komunalne 1999, nr 5.
Czarnow S., Zespolenie sub inspekcji i stray powiatowych w kontekcie zada powiatu,
Samorzd Terytorialny 2003, nr 3.
Dobkowski B., Funkcje resortu spraw wewntrznych w ujciu prawno-historycznym,
Warszawa 1984.
Dobkowski J., O prawie policyjnym inaczej, Przegld policyjny 2002, nr 3-4.
Dobkowski J., Podstawowe funkcje terenowych organw administracji okompetencjach oglnych
wdziedzinie ochrony bezpieczestwa ludzi iutrzymania bezpieczestwa iporzdku publicznego,
[w:] Prawne iadministracyjne aspekty bezpieczestwa osb iporzdku publicznego wokresie
transformacji ustrojowo-gospodarczej. Materiay zkonferencji naukowej, Mierki 26-27 padziernika
2000 r., red. W. Bednarek iS. Pikulski, Olsztyn 2000.
Dobkowski J., Policja administracyjna. Zagadnienia doktrynalno-instytucjonalne, Samorzd
Terytorialny 2004, nr 7-8.
Dobkowski J., Pozycja prawnoustrojowa sub, inspekcji i stray, Warszawa 2007.
Dobkowski J., Zwierzchnictwo starosty nad powiatowymi subami, inspekcjami i straami jako forma
kontroli spoecznej administracji, [w:] Prawne gwarancje ochrony praw jednostki wobec dziaa
administracji publicznej, red. E. Ura, Midzynarodowa Konferencja Naukowa, Iwonicz Zdrj,
6-8 maja 2002 r. Rzeszw 2002.
Dobkowski J., Dzieliski W., Administracyjnoprawna regulacja stanw nadzwyczajnych wPolsce,
[w:] Wybrane problemy prawa publicznego iadministracyjnego. Wdziesiciolecie samodzielnych
studiw administracyjnych wOlsztynie, red. W. Bednarek, J. Dobkowski, Olsztyn 2004.
Dolnicki B., Policyjne funkcje pastwa w Polsce, [w:] Problemy prawa angielskiego i europejskiego
oraz reformy w Europie rodkowej, red. K. Nowacki, Acta Universitatis Wratislaviensis,
Prawo 2000, nr 272.
Falandysz L., Pojcie porzdku publicznego w prawie karnym i karnoadministracyjnym,
Palestra 1969, z. 2.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Fundowicz S., Policja i prawo policyjne, [w:] Nauka administracji wobec wyzwa wspczesnego
pastwa prawa. red. J. ukaszewicz, Midzynarodowa konferencja naukowa, Cisna 2-4 czerwca
2002 r., Rzeszw 2002.
Gatner D., Policja administracyjna (studium z teorii myli administracyjnej) Organizacja, Metody,
Technika w Administracji Pastwowej 1988, nr 8-9.
Golat R., Ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Komentarz, Zakamycze 2004.
Gruszecki K., Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, Zakamycze 2005.
Gruza E., ebrowska D., Stra gminna (miejska). Komentarz do przepisw zadania, uprawnienia
do obywateli, status, wybrane akty prawne, Warszawa 1996.
Hanausek T., Ustawa o Policji. Komentarz, Krakw 1996.
Heliniak K., Stra owiecka organizacja i zasady dziaania, [w:] Prawne gwarancje ochrony praw
jednostki wobec dziaa administracji publicznej. red. E. Ura, Midzynarodowa Konferencja
Naukowa, Iwonicz Zdrj, 6-8 maja 2002 r., Rzeszw 2002.
Izdebski H., Wspczesne modele administracji publicznej, Warszawa 1993.
Izdebski H., Kulesza M., Administracja publiczna. Zagadnienia oglne, Warszawa 2004.
Jagielski J., Inspekcje specjalne w systemie kontroli administracji, Kontrola Pastwowa 1994, nr 4.
Janik M., Policja administracyjna wybrane zagadnienia, Ius Adm. 2005, z. 3.
Janik M., Policja administracyjna jako funkcja pastwa prolegomena, [w:] Przemiany doktrynalne
isystemowe prawa publicznego. Studia dedykowane prof. W. Bednarkowi, red. S. Pikulski,
W. Pywaczewski, J. Dobkowski, Olsztyn 2002.
Jeowicki M., Organy administracji specjalnej, Warszawa 1990.
Jdrzejewski S., Kontrola administracji, Pozna 2000.
Jdrzejewski S., Nadzr budowlany. Zagadnienia administracyjnoprawne, Pozna 2000.
Kocowski T., Policja gospodarcza, [w:] Borkowski A., Chemoski A., Guziski M., Kiczka K., Kieres L.,
Kocowski T., Administracyjne prawo gospodarcze, Wrocaw 2003.
Kocowski T., Policja w ujciu historycznym, [w:] Borkowski A., Chemoski A., Guziski M., Kiczka K.,
Kieres L., Kocowski T., Administracyjne prawo gospodarcze, Wrocaw 2003.
Krupiarz W., Policja samorzdowa potrzeba czy kaprys? [w:] Mit represyjnoci albo o znaczeniu
prewencji kryminalnej, red. J. Czapska, J. Wjcikiewicz, Krakw 2002.
Kulesza M., W sprawie funkcji policyjnych samorzdu terytorialnego, [w:] Gmina. Zagadnienia
administracyjnoprawne, red. J. Szreniawski, Rzeszw 1992.
Kulesza M., Zespolenie w administracji publicznej oraz zwierzchnictwo cywilne nad subami,
inspekcjami i straami, [w:] Prawne i administracyjne aspekty bezpieczestwa osb i porzdku
publicznego w okresie transformacji ustrojowo-gospodarczej. Materiay z konferencji naukowej,
Mierki 26-27 padziernika 2000 r., red. W. Bednarek i S. Pikulski, Olsztyn 2000.
Leoski Z., Policja administracyjna istota, rodzaje, zadania, [w:] Wzowe problemy materialnego
prawa administracyjnego, cz. 2, red. Z. Leoski, Pozna 2000.
Leoski Z., Problem prywatyzacji administracji publicznej a ochrona praw jednostki, [w:] Jednostka
wobec dziaa administracji publicznej. red. E. Ura, Midzynarodowa Konferencja Naukowa,
Olszanica 21-23 maja 2001 r., Rzeszw 2001.
255

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
256
Bibliografia
Litwin J., Administracja bezpieczestwa i porzdku publicznego, [w:] Prawo administracyjne,

red. M Jaroszyski, t. 4, Warszawa 1953.
Makowiak J., Pozycja wojewody w strukturze terenowej administracji publicznej, Kontrola Pastwowa
1999, nr 3.
Makowiak J., Zmiany w organizacji i funkcjonowaniu terenowej administracji rzdowej (prba oceny),
Pastwo i Prawo 1998, z. 22.
Makowiak J., Miru A., Policja administracyjna a organy administracji niezespolonej,
[w:] Jako administracji publicznej, Midzynarodowa Konferencja Naukowa, Cedzyna
24-26 wrzenia 2004 r., red. J. ukaszewicz, Rzeszw 2004.
Majer P., Milicja Obywatelska w systemie organw wadzy PRL, Toru 2003.
Majkowski Z., Rola samorzdu terytorialnego w zakresie ochrony bezpieczestwa i porzdku
publicznego, [w:] Organy wadzy publicznej w konstytucyjnym porzdku prawnym Rzeczpospolitej
Polskiej. Materiay konferencyjne, red. W. Wopiuk, Warszawa 2003.
Malec J., U rde polskiej nauki policji w XVII w., Krakowskie Studia Prawnicze 1987, nr 20.
Matan A., Policja administracyjna jako funkcja administracji publicznej, [w:] Nauka administracji
wobec wyzwa wspczesnego pastwa prawa. Midzynarodowa konferencja naukowa,
Cisna 2-4 czerwca 2002 r., red. J. ukaszewicz, Rzeszw 2002.
Misiuk A., Administracja spraw wewntrznych w Polsce. Zarys dziejw. Od poowy XVIII w.
do wspczesnoci, Olsztyn 2006.
Misiuk A., Instytucje policyjne w Polsce. Zarys dziejw, Szczytno 2006.
Misiuk A., Jaka policja? Wpyw reformy administracyjnej pastwa na stan bezpieczestwa i
porzdku publicznego, [w:] Bezpieczestwo obywateli wwietle reformy administracji rzdowej
isamorzdowej co dalej? Materiay z konferencji naukowej, red. M. Lisiecki, Warszawa 2002.
Misiuk A., Model Policji wlatach transformacji po 1990 r., [w:] Policja wPolsce. Stan obecny iperspektywy,
red. A. Szymaniak iW. Ciepiela, Wydawnictwo Naukowe INPiD UAM, Pozna 2007.
Misiuk A., Przeobraenia modelu zarzdzania ochron porzdku i bezpieczestwa publicznego w
Polsce po roku 1989, [w:] Bezpieczestwo i porzdek publiczny w samorzdzie terytorialnym.
Problemy organizacyjno-prawne, ekonomiczne, logistyczne i edukacyjne, Jarocin 2006.
Misiuk A., Rola administracji publicznej wdziedzinie ochrony porzdku ibezpieczestwa publicznego,
[w:] Prba identyfikacji wspczesnych zagroe dla bezpieczestwa iporzdku publicznego
wPolsce. Materiay pokonferencyjne, red. K. Rajchel, Warszawa 2006.
Misiuk A., Wpyw reformy administracyjnej pastwa na stan bezpieczestwa i porzdku publicznego,
[w:] Finansowanie policji po reformie administracyjnej kraju. Materiay pokonferencyjne,
red. A. Misiuk, M. Wojtal, B. Kielin, Szczytno 2000.
Misiuk A., Rajchel K., Pomykaa M., Zarzdzanie ochron porzdku ibezpieczestwa publicznego
wpastwie, Rzeszw 2005.
Mit represyjnoci albo o znaczeniu prewencji kryminalnej, red. J. Czapska, J. Wjcikiewicz,
Krakw 2002.
Muller T., Wolak Z., Prawo owieckie z komentarzem, Warszawa 1999.
Nadzr administracyjny. Od prewencji do weryfikacji, red. C. Kociski, Wrocaw 2006.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Niessner P., Zespolenie wojewdzkiej administracji rzdowej. Zarys problemu, [w:] Instytucje
wspczesnego prawa administracyjnego. Ksiga jubileuszowa prof. Jzefa Filipka, red. I. Skrzydo-Ninik, P. Dobosz, D. Dabek, M. Smaga, Krakw 2001.
Odpowiedzialno wadz wlokalnych za porzdek ibezpieczestwo publiczne wgminie. Materiay
zoglnopolskiej konferencji stray gminnych, Krakw 1995.
Olejniczak-Szawowska E., Prawo ochrony bezpieczestwa i porzdku publicznego, [w:] Materialne
prawo administracyjne. Pojcia, instytucje, zasady, red. M. Stahl, Warszawa 2002.
Pieprzny S., Policja. Organizacja i funkcjonowanie, Krakw 2003.
Pieprzny S., Policja w strukturze administracji publicznej, Rzeszowskie Zeszyty Naukowe 2001,
nr 30.
Pieprzny S., Prywatyzacja zada policji, [w:] Przemiany doktrynalne i systemowe prawa publicznego.
Studia dedykowane prof. W. Bednarkowi, red. S. Pikulski, W. Pywaczewski, J. Dobkowski,
Olsztyn 2002.
Pieprzny S., Szczeglne prawne formy dziaania organw bezpieczestwa i porzdku publicznego,
[w:] Jednostka w demokratycznym pastwie prawa, red. J. Filipek, Bielsko-Biaa 2003.
Pikulski S., Podstawowe zagadnienia bezpieczestwa publicznego, [w:] Prawne i administracyjne
aspekty bezpieczestwa osb i porzdku publicznego w okresie transformacji ustrojowo-gospodarczej. Materiay z konferencji naukowej, Mierki 26-27 padziernika 2000 r.,
red. W. Bednarek i S. Pikulski, Olsztyn 2000.
Pikulski S., Prawo do bezpieczestwa osobistego stan ipotrzeba doskonalenia jego ochrony
wRzeczypospolitej Polskiej, [w:] Nauki prawne wobec przemian, red. R. Sztychmiler,
Olsztyn 2000.
Powucha S., Strae miejskie w systemie organw odpowiedzialnych za porzdek publiczny,
Samorzd Terytorialny 1999, nr 4.
Pogdek M., Pastwowa Inspekcja Pracy jako organ nadzoru ikontroli, [w:] Jednostka
wdemokratycznym pastwie prawa, red. J. Filipek, Bielsko-Biaa 2003.
Pomykaa M., Pojcie bezpieczestwo publiczne iporzdek publiczny wwietle ustawy oPolicji,
Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Zarzdzanie iMarketing 2001, nr 3.
Radecki W., Status prawny sub i stray przyrodniczych, Prokuratura i Prawo 2001, nr 9.
Sarnecki P., Waciwo organw terenowych wsprawach porzdku ibezpieczestwa publicznego
wnowej strukturze lokalnych wadz publicznych, Warszawa 1999.
Sarnecki P., Zakres dziaania ifunkcje Rady Ministrw, [w:] Rada Ministrw. Organizacja
ifunkcjonowanie, red. A. Baaban, Krakw 2002.
Soklska T, Policja administracyjna rodzaje dbr chronionych bezpieczestwo i porzdek
publiczny, Zeszyty Naukowo-Teoretyczne PWSBiA Wiek XXI 2003, nr 8.
Soklska T., Pojcie policji administracyjnej w doktrynie prawa administracyjnego, Zeszyty Naukowo-Teoretyczne PWSBiA Wiek XXI 2002, nr 6.
Soklska T., Pojcie reglamentacji administracyjnej i jej stosunek do policji administracyjnej,
Zeszyty Naukowo-Teoretyczne PWSBiA Wiek XXI 2005, nr 16-17.
Sprengel B., Ustrj organw administracji bezpieczestwa i porzdku publicznego, Wocawek 2004.
257

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
258
Bibliografia
Sypniewski Z., Zwierzchnictwo starosty wobec powiatowych sub, inspekcji i stray i ich kierownictwo,
Pozna 2001.
Szaowski R., Ochrona bezpieczestwa jako zadanie gminy i Policji z punktu widzenia nauki
administracji, Samorzd Terytorialny 2005, nr 5.
Ura E., Pojcie ochrony bezpieczestwa i porzdku publicznego, Pastwo i Prawo 1974, z. 2.
Ura E., Prawne formy i metody dziaania Policji, Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska,
Lublin Polonia (Sectio G), 1995, nr 42.
Ura E., Prawne zagadnienia bezpieczestwa pastwa, Rzeszw 1988.
Ura E., Prawne zagadnienia ochrony osb i mienia, Rzeszw 1998.
Ura E., Pieprzny S., Dziaania wadcze organw bezpieczestwa i porzdku publicznego a prawa
czowieka, [w:] Ochrona czowieka w wietle prawa RP, Materiay z II midzynarodowej konferencji
naukowej, Mierki 18-19 padziernika 2001 r., red. S. Pikulski, Olsztyn 2002.
Wjcikiewicz J., Policja a spoecznoci lokalne, Samorzd Terytorialny 1994, nr 3.
Zaborowski J., Prawne rodki zapewnienia bezpieczestwa i porzdku publicznego, Warszawa 1977.
Zieliski E., Administracja rzdowa w Polsce, Warszawa 2001.

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
Bibliografia
Indeks osb
Bolesta Stefan 14, 18, 143

Condon Paul 41
Czaja Aleksander 24
Czapiski Wadysaw 12, 13
Czapska Janina 10, 91
Eggert Heinz 38
Florek Ludwik 98
Goettel Mieczysaw 115, 118, 120
Gralczyk Bogdan 113
Grecki Jan 129
Gruza Ewa 207
Hanausek Tadeusz 15, 17, 110, 111, 122, 245
Hausner Roman 26
Howard Michael 41
Hubner Zygmunt 129
Iwulski Jzef 98
Izdebski Hubert 22
Kawka Wadysaw 12, 13
Kijak Zdzisaw 15
Kiszczak Czesaw 32, 58, 59
Koweszko Andrzej 113
Kozowski Krzysztof 32, 59
Kurta Henryk 113
Lisiecki Marek 10
Liszewski Jan 115117
Macierewicz Antoni 237
Majer Piotr 29
Malec Dorota 22
Malec Jerzy 22
Mazowicki Tadeusz 32, 58, 59
Misiuk Andrzej 12
Moczydowski Pawe 181
Mroek Sawomir 59

ISBN 978-83-60501-88-7, by WAiP 2008
260
Indeks osb
Mussolini Benito 35
Niemiec B. 141
Osierda Antoni 115118
Pikulski Stanisaw 143
Pisudski Jzef Klemens 219
Powucha Stanisaw 17, 96, 110, 114, 115, 118
Pomykaa Marta 12
Rajchel Kazimierz 12, 114
Rauer Emil 185
Remer Jerzy 199
Rokita Jan Maria 59
Roniecki Aleksander 25
Sanetra Walerian 98
Sarnecki Pawe 52
Siwicki Florian 59
Skrzydo Wiesaw 47, 53
Stalin Jzef Wissarionowicz
(wac. Iosif Dugaszwili) 29
Szymczak Mieczysaw 15
Ura Edward 14, 15, 114, 141, 145, 243, 245
Widacki Jan 10, 59, 91
Wolf Marcus 58
Wjcikiewicz Jzef 91
Zaborowski Jerzy 14, 18, 19, 114, 115
Zakrzewski Ryszard 110
Zieliski Tadeusz 98
Zimowski Jerzy 59
ebrowska Dorota 207

Misiuk A. - Administracja Porządku I Bezpieczeństwa Publicznego. Zagadnienia Prawno-Ustrojowe

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Misiuk A. - Administracja Porządku I Bezpieczeństwa Publicznego. Zagadnienia Prawno-Ustrojowe

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

A. Misiuk, Administracja porzdku i bezpieczestwa publicznego.

Zagadnienia prawno-ustrojowe, Warszawa 2008

Copyright by Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne

Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne Spka z o.o.

A. Misiuk, Administracja porzdku i bezpieczestwa publicznego.

4.2. Rada Ministrw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

A. Misiuk, Administracja porzdku i bezpieczestwa publicznego.

4.3. Minister spraw wewntrznych i administracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

4.4. Terenowe organy administracji rzdowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

4.5. Organy samorzdu terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

4.5.1. Zakres dziaania i zadania jednostek samorzdu terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

4.5.2. Wpyw jednostek samorzdu terytorialnego na dziaalno Policji . . . . . . . . . . . . . . 71

4.5.3. Zasady tworzenia i funkcjonowanie rewirw dzielnicowych

4.5.4. Finansowanie Policji przez jednostki samorzdu terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

4.5.5. Wsppraca Policji, jednostek samorzdu terytorialnego i organizacji

pozarzdowych w ksztatowaniu lokalnej polityki bezpieczestwa . . . . . . . . . . . . 77

4.5.6. Starosta jako zwierzchnik powiatowych sub, inspekcji i stray . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

4.5.7. Przepisy porzdkowe stanowione przez organy gmin i powiatw . . . . . . . . . . . . . . 84

5.2. Stra Graniczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

5.3. Biuro Ochrony Rzdu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

5.4. Pastwowa Stra Poarna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

6.1. Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

6.2. Centralne Biuro Antykorupcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

6.3. Agencja Wywiadu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

7.1. Suba Kontrwywiadu Wojskowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158

7.2. Suba Wywiadu Wojskowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

7.3. andarmeria wojskowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167

A. Misiuk, Administracja porzdku i bezpieczestwa publicznego.

7.4. Suba celna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

7.5. Inspekcja kontroli skarbowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176

7. 6. Suba Wizienna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180

7.7. Stra Ochrony Kolei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185

7.8. Stra Lena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

7.9. Pastwowa Stra Rybacka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

7.10. Pastwowa Stra owiecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

7.11. Stra Parkw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

7.12. Suba Ochrony Zabytkw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

7.13. Inspekcja Transportu Drogowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202

9.1. Inspekcja Ochrony rodowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215

9.2. Inspekcja Sanitarna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219

9.3. Inspekcja Handlowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

9.4. Inspekcja Farmaceutyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

9.5. Pastwowa Inspekcja Pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

9.6. Inspekcja Weterynaryjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231

10.1. Firmy ochrony osb i mienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

10.2. Firmy detektywistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247

Literatura przedmiotu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

A. Misiuk, Administracja porzdku i bezpieczestwa publicznego.

A. Misiuk, Administracja porzdku i bezpieczestwa publicznego.

instytucje rzdowe, wtym podlege:

A. Misiuk, Administracja porzdku i bezpieczestwa publicznego.

instytucje samorzdu terytorialnego;

A. Misiuk, Administracja porzdku i bezpieczestwa publicznego.

1.1. Wyjanienie pojcia przestpczoci zorganizowanej

A. Misiuk, Administracja porzdku i bezpieczestwa publicznego.

Charakterystyka podstawowych poj

Przez porzdek publiczny W. Czapiski rozumia stan zewntrzny, polegajcy

Por. W. Kawka, Policja wujciu historycznym iwspczesnym, Wilno 1939.

A. Misiuk, Administracja porzdku i bezpieczestwa publicznego.

Charakterystyka podstawowych poj

Wliteraturze naukowej PRL take podejmowano prb sprecyzowania poj

A. Misiuk, Administracja porzdku i bezpieczestwa publicznego.

Charakterystyka podstawowych poj