You are on page 1of 7

Rsum

Tlcharg le : 04 fvr. 2016 20:31

Mariageentrepersonnesdummesexe(Renvoirelatifau), (C.S. Can., 2004-12-09),


2004 CSC 79, SOQUIJ AZ-50284787, J.E. 2005-42, [2004] 3 R.C.S. 698
Nousvousinvitonsconsulterlesplumitifsoucommuniquerdirectementavecletribunaloul'organismeadministratifafin
d'obtenir les informations relatives au suivi.

Parties
ABRG : Mariageentrepersonnesdummesexe(Renvoirelatifau)
COMPLET : DANSL'AFFAIREDEl'article53delaLoisurlacoursuprme,L.R.C.1985,ch.S26ET
DANS L'AFFAIRE D'UN renvoi par le Gouverneur en conseil au sujet de la Proposition de loi
concernantcertainesconditionsdefonddumariagecivilformuledansledcretC.P.20031055
en date du 16 juillet 2003

Juridiction
INSTANCE : CoursuprmeduCanada(C.S.Can.)

Numrodedossier
29866

Dcideurs
Juges McLachlin (juge en chef), Major, Bastarache, Binnie, LeBel, Deschamps, Fish, Abella et
Charron

Date(s)
DCISION : 2004-12-09

Rfrences
2004 CSC 79
AZ-50284787
J.E. 2005-42
[2004] 3 R.C.S. 698

Indexation
FAMILLE mariage c o n j o i n t s d e m m e s e x e c a p a c i t d e s e m a r i e r c i v i l e m e n t
constitutionnalitdelaloifdralepropose partagedescomptences interprtationde
mariage(art.91paragr.26delaLoi constitutionnelle de 1867)droitl'galitlibertde
religiondroitdesautoritsreligieusesderefuserlaclbrationdemariages
CONSTITUTIONNEL (DROIT)partagedescomptencesmariageconjointsdemmesexe

SOQUIJ 2016 - Tous droits rservs

p. 1 de 7

Rsum

Tlcharg le : 04 fvr. 2016 20:31

c a p a c i t d e s e m a r i e r c i v i l e m e n t constitutionnalitdelaloifdralepropose
i n t e r p r t a t i o n d e m a r i a g e ( a r t . 9 1 p a r a g r . 2 6 d e l a Loi constitutionnelle de 1867)
comptencefdralerenvoi constitutionnel
DROITSETLIBERTS droitsetlibertsfondamentaux conscience et religion libertde
religion mariage c o n j o i n t s d e m m e s e x e c a p a c i t d e s e m a r i e r c i v i l e m e n t
constitutionnalitdelaloifdralepropose libertdesautoritsreligieusesderefuserla
clbrationdemariages
DROITSETLIBERTS droitl'galit actes discriminatoires acte juridique mariage
conjointsdemmesexe capacitdesemariercivilement constitutionnalitdelaloi
fdraleproposelibertdesautoritsreligieusesderefuserlaclbrationdemariages
DROITSETLIBERTSdroitl'galitmotifs de discriminationsexeconjointsdemme
sexe mariage capacitdesemariercivilement constitutionnalitdelaloifdrale
proposelibertdesautoritsreligieusesderefuserlaclbrationdemariages

Interprtation
LGISLATION :
Constitutionnelle de 1867 (Loi) (A.A.N.B.), (L.R.C. 1985, app. II, no 5), art. 91 paragr. 26

TERMES :
mariage

Rsum
Renvoiconcernantlaconstitutionnalitdumariageentrepersonnesdummesexe.
LegouverneurenconseiladfrlesquestionssuivanteslaCourenvertudel'article53dela
LoisurlaCoursuprme:
1)LaProposition de loi concernant certaines conditions de fond du mariage civil(loipropose),
cijointe,relvetelledelacomptenceexclusiveduParlementduCanada?Danslangative,
quelgardetdansquellemesure?
2)Silarponselaquestion1estaffirmative,l'article1delaproposition,quiaccordeaux
personnesdummesexelacapacitdesemarier,estilconformelaCharte canadienne des
droitsetliberts?Danslangative,quelgardetdansquellemesure?
3)Lalibertdereligion,quegarantitl'article2a) de la Chartecanadiennedesdroitsetliberts,
protgetellelesautoritsreligieusesdelacontrainted'avoirmarierdeuxpersonnesdu
mmesexecontrairementleurscroyancesreligieuses?
4)L'exigence,surleplancivil,selonlaquelleseulesdeuxpersonnesdesexeoppospeuventse
marier,prvueparlacommonlawet,pourleQubec,l'article5delaLoi d'harmonisation no 1
dudroitfdralavecledroitcivil, e s t e l l e c o n f o r m e l a Charte canadienne des droits et

SOQUIJ 2016 - Tous droits rservs

p. 2 de 7

Rsum

Tlcharg le : 04 fvr. 2016 20:31

liberts?Danslangative,quelgardetdansquellemesure?
Lesdispositionsessentiellesdelaloiproposesontlibellescommesuit:
1)Lemariageest,surleplancivil,l'unionlgitimededeuxpersonnes,l'exclusiondetoute
autre personne.
2)Laprsenteloiestsanseffetsurlalibertdesautoritsreligieusesderefuserdeprocder
desmariagesnonconformesleurscroyances.

DCISION
Larponselaquestion1estaffirmativeencequiconcernel'article1delaloiproposeet
ngativeencequiconcernel'article2.Lesrponsesauxquestions2et3sontaffirmatives.La
Courarefusderpondrelaquestion4.
Question 1
L'article1delaloiproposerelvedelacomptenceduParlement.Deparsoncaractre
vritable,l'article1serapportelacapacitjuridiquedecontracterunmariagecivilettouchele
s u j e t v i s p a r l ' a r t i c l e 9 1 p a r a g r a p h e 2 6 d e l a Loi constitutionnelle de 1867. L'article 91
paragraphe26n'apasconstitutionnalisladfinitionquelacommonlawattribuaitaumariage
en1867.Leraisonnementfondsurl'existencedeconceptsfigsval'encontredel'undes
principeslesplusfondamentauxd'interprtationdelaConstitutioncanadienne:notre
Constitutionestunarbrevivantqui,grceuneinterprtationprogressiste,s'adapteetrpond
auxralitsdelaviemoderne.Interprtdefaonlibrale,lemotmariagefigurantl'article
91paragraphe26n'exclutpaslemariageentrepersonnesdummesexe.Laportedonne
l'article91paragraphe26n'empitepassurlacomptenceprovinciale.Mmesila
reconnaissanceparlelgislateurfdraldumariageentrepersonnesdummesexeauraitdes
effetsdanslasphredecomptenceprovinciale,ceseffetssontdenatureaccessoireetne
touchentpasl'essencedespouvoirsconcernantlaclbrationdumariagevissl'article92
paragraphe 12 de la Loi constitutionnelle de 1867oulapropritetlesdroitscivilsviss
l'article 92 paragraphe 13.
L'article2delaloiproposenerelvepasdelacomptenceduParlement.Deparsoncaractre
vritable,l'article2traitedespersonnesquipeuvent(oudoivent)procderauxmariagesetse
rapporteausujetattribuauxprovincesparl'article92paragraphe12.
Question 2
L'article1delaloiproposeestconformelacharte.L'article1apourobjetd'accorderaux
couplesdummesexeledroitdesemariercivilementet,quantaufond,ilexprimelaposition
dugouvernementrelativementauxprtentionsdescouplesdummesexeconcernantledroit
l'galitgarantiparl'article15paragraphe1delacharte.Cetteposition,combineaux
circonstancesl'originedelaloiproposeetsonprambule,indiquesansquivoqueque
SOQUIJ 2016 - Tous droits rservs

p. 3 de 7

Rsum

Tlcharg le : 04 fvr. 2016 20:31

l'objetdelaloi,loindecontrevenirlacharte,dcouledecelleci.Encequiconcernel'effetde
l'article1,lasimplereconnaissancedudroitl'galitd'ungroupenepeut,ensoi,porter
atteinteauxdroitsgarantisunautregroupeparl'article15paragraphe1.L'avancementdes
droitsetvaleursconsacrsparlacharteprofitel'ensembledelasocitetl'affirmationdeces
droitsnepeutelleseuleallerl'encontredesprincipesmmesquelacharteestcense
promouvoir.Silaloiproposeestadopte,ilestpossiblequeledroitdesemarierqu'elle
confreauxcouplesdummesexeentreenconflitavecledroitlalibertdereligion.
Toutefois,unconflitdesdroitsn'emportepasncessairementl'existenced'unconflitavecla
charteilpeutgnralement,aucontraire,trersolul'aidedelachartemme,aumoyende
ladfinitionetdelamiseenquilibreinternesdesdroitsencause.Iln'apastdmontrdans
leprsentrenvoiquedesconflitsinadmissiblesquinepeuventtrersolusparl'applicationde
l'article2a) de la charte surgiront.
Question 3
Enl'absencedecirconstancesparticulires,quelaCournes'aventurerapasimaginer,ledroit
lalibertdereligiongarantiparl'article2a)delacharteauneporteasseztenduepour
protgerlesautoritsreligieusescontrelapossibilitquel'tatlescontraignemarier
civilementoureligieusementdeuxpersonnesdummesexecontrairementleurscroyances
religieuses.
Question 4
Danslescirconstancesparticuliresduprsentrenvoi,laCourdoitexercersonpouvoir
discrtionnairederefuserderpondrelaquestion4.Premirement,legouvernementfdral
aexprimsonintentiond'agirrelativementaumariageentrepersonnesdummesexeen
prsentantunprojetdeloi,peuimportel'avisquelaCourexprimeraitsurcettequestion.la
suitedesdcisionsrenduesparlesjuridictionsinfrieures,ladfinitiondumariageencommon
lawdanscinqprovincesetunterritoirenecomportepluslaconditionquelespouxsoientde
sexeoppos.Cettemmeexigencenoncel'article5delaLoi d'harmonisation no 1 du droit
fdralavecledroitcivilaaussidisparu.Legouvernementaclairementacceptcesconclusions
etlesafaitessiennes.Deuximement,lespartiesauxinstancesantrieuresetd'autrescouples
dummesexeontagiensefondantsurlafinalitdesjugementsobtenusetontacquisdes
droitsquidoiventtreprotgs.Enfin,lefaitderpondrelaquestion4risqueraitde
compromettrelebutexprsdugouvernementd'uniformiserledroitenmatiredemariagecivil
dansl'ensembleduCanada.Certes,unecertaineuniformitseraitcresilarponsetait
non.Mais,l'oppos,unouicreraitlaconfusionsurleplanjuridique.Lesdcisionsdes
juridictionsinfrieuresdanslesdossiersl'origineduprsentrenvoiontforceobligatoiredans
lesprovincesoellesonttrendues.Ellesseraientmisesendoutesil'avisexprimles
contredisait,mmes'ilnepeutlesinfirmer.Cescirconstances,apprciesenregardde
l'avantagehypothtiquequeleParlementpourraittirerd'unerponse,indiquentquelaCourdoit
refuserderpondrelaquestion4.
SaMajestlaReineduchefduCanada,2005.Reproduitaveclapermissionduministredes
Travaux publics et Services gouvernementaux Canada.

SOQUIJ 2016 - Tous droits rservs

p. 4 de 7

Rsum

Tlcharg le : 04 fvr. 2016 20:31

Lgislation
CITE :
Chartecanadiennedesdroitsetliberts (L.R.C. 1985, app. II, no 44, annexe B, partie I), art.
1, 2 a), 15, 15 (1)
Constitutionnelle de 1867 (Loi) (A.A.N.B.), (L.R.C. 1985, app. II, no 5), art. 24, 91, 91 (26), 91
(27), 91 paragr. 26, 92, 92 (10) a), 92 (12), 92 (13)
Constitutionnelle de 1982 (Loi), (L.R.C. 1985, app. II, no 44, annexe B), art. 52
Coursuprme(Loisurla), (L.R.C. 1985, c. S-26), art. 53, 53 (1)
Harmonisation no1dudroitfdralavecledroitcivil(Loid'), (L.C. 2001, c. 4), art. 5
Unioncivileettablissantdenouvellesrglesdefiliation(Loiinstituantl'), (L.Q. 2002, c. 6)

Jurisprudence
ANNOTE :
Applique (4)
P a r a g r . 2 2 : HENRIETTA MUIR EDWARDS et ATTORNEY-GENERAL FOR CANADA ( H . L . ,
1929-10-18), SOQUIJ AZ-50069082, [1929] 3 W.W.R. 479, [1930] 1 D.L.R. (n.s.) 98, [1930]
A.C. 124, 2 O.L.M. 630
P a r a g r . 4 5 : L a w c . C a n a d a ( M i n i s t r e d e l ' E m p l o i e t d e l ' I m m i g r a t i o n ), ( C . S . C a n . ,
1999-03-25), SOQUIJ AZ-50060907, J.E. 99-700, [1999] 1 R.C.S. 497, REJB 1999-11412,
[1999] S.C.J. No. 12 (Q.L.), 170 D.L.R. (4th) 1, 1999 CanLII 675, 236 N.R. 1, 43 C.C.E.L.
(2d) 49, 60 C.R.R. (2d) 1
P a r a g r . 5 1 : Mackay c. Manitoba ( C . S . C a n . , 1 9 8 9 - 0 9 - 1 4 ) , S O Q U I J AZ-89111094, J . E .
89-1289, [1989] 2 R.C.S. 357, [1989] 6 W.W.R. 351, 61 D.L.R. (4th) 385, 61 Man. R. (2d)
270
Paragr. 67: Nouvellecosse(Procureurgnral)c.Walsh (C.S. Can., 2002-12-19), 2002
C S C 8 3 , S O Q U I J AZ-50155894, J.E. 2003-102, [2002] 4 R.C.S. 325, REJB 2002-36303,
[2002] S.C.J. No. 84 (Q.L.), 102 C.R.R. (2d) 1, 210 N.S.R. (2d) 273, 221 D.L.R. (4th) 1, 297
N.R. 203, 32 R.F.L. (5th) 81
Explique (1)
Paragr. 21: Hyde c. Hyde, (1866), L.R. 1 P. & D. 130
Distingue (2)
Paragr. 68: Propritetcomptencelgislativerelativesausoletausoussoldu ( C . S .
Can., 1984-03-08), SOQUIJ AZ-84111012, J.E. 84-259, [1984] 1 R.C.S. 86
Paragr. 30: R. c. Blais (C.S. Can., 2003-09-19), 2003 CSC 44, SOQUIJ AZ-50192925, J.E.
2003-1750, [2003] 2 R.C.S. 236, REJB 2003-47445, [2004] 11 W.W.R. 199, 230 D.L.R. (4th)
22
Mentionne (30)
Paragr. 68: Minimum Wage Act of Saskatchewan to an employee of a Revenue Post Office
SOQUIJ 2016 - Tous droits rservs

p. 5 de 7

Rsum

Tlcharg le : 04 fvr. 2016 20:31

(Reference as to the Applicability of the) (In re), (C.S. Can., 1948-04-27), [1948] R.C.S.
248, [1948] 3 D.L.R. (n.s.) 801, 91 C.C.C. 366
Paragr. 34: A.G. of Canada v. A.G. of Ontario, [1937] 1 D.L.R. (n.s.) 673, [1937] 1 W.W.R.
299, [1937] A.C. 326
Paragr. 34: A.G. of Ontario v. A.G. of Canada, [1912] A.C. 571, 3 D.L.R. 509
Paragr. 32: A.G. of Saskatchewan v. A.G. of Canada, (1948), [1949] 2 D.L.R. (n.s.) 145,
[1949] 1 W.W.R. 742, [1949] A.C. 110
Paragr. 66: Boutilier c. Nova Scotia (Attorney General), [2004] N.S.J. No. 357 (Q.L.) (S.C.)
Paragr. 63: ComptencelgislativeduParlementduCanadarelativementlaChambre
(C.S. Can., 1979-12-21), SOQUIJ AZ-80113019, [1980] 1 R.C.S. 54
P a r a g r . 5 0 : Dagenaisc.SocitRadioCanada (C.S. Can., 1994-12-08), SOQUIJ
AZ-95111005, J.E. 95-30, [1994] 3 R.C.S. 835, EYB 1994-67668, 120 D.L.R. (4th) 12, 175
N.R. 1, 1994 CanLII 39, 25 C.R.R. (2d) 1, 34 C.R. (4th) 269, 76 O.A.C. 81, 94 C.C.C. (3d)
289
Paragr. 66: Dunbar c. Yukon, [2004] Y.J. No. 61 (Q.L.) (S.C.)
Paragr. 41, 66: Egale Canada Inc. c. Canada (Attorney General), (2003), 182 B.C.A.C. 35,
225 D.L.R. (4th) 472
Paragr. 41, 66: Halpern c. Canada (Attorney General), (2003), 172 O.A.C. 276, 106 C.R.R.
(2d) 329, 225 D.L.R. (4th) 529, 36 R.F.L. (5th) 127, 65 O.R. (3d) 161, 65 O.R. (3d) 201
Paragr. 18: Hellens c. Densmore (C.S. Can., 1957-10-01), [1957] R.C.S. 768
Paragr. 41, 66: Hendricksc.Qubec(Procureurgnral)* (C.S., 2002-09-06), SOQUIJ
AZ-50143242, J . E . 2 0 0 2 1 7 4 2 , [ 2 0 0 2 ] R . J . Q . 2 5 0 6 , [ 2 0 0 2 ] R . D . F . 1 0 2 2 ( r s . ) , R E J B
2002-33848
Paragr. 68: In The Matter of a Reference Re: Murray Truscott (C.S. Can., 1967-05-04),
SOQUIJ AZ-67111043, [1967] R.C.S. 309, [1967] 2 C.C.C. 285
Paragr. 18: Marriage Laws (In Re), (C.S. Can., 1912-06-17), 46 R.C.S. 132
P a r a g r . 6 8 : M i l g a a r d ( C a n . ) ( R e n v o i r e l a t i f ), ( C . S . C a n . , 1 9 9 2 - 0 4 - 1 4 ) , S O Q U I J
AZ-92111056, J.E. 92-657, [1992] 1 R.C.S. 866, 12 C.R. (4th) 289, 71 C.C.C. (3d) 260, 90
D.L.R. (4th) 1
Paragr. 66: N.W. c. Canada (Attorney General), [2004] S.J. No. 669 (Q.L.) (Q.B.)
Paragr. 10: OppositionduQubecunersolutionpourmodifierlaConstitution(Renvoisur
l'), (C.S. Can., 1982-12-06), SOQUIJ AZ-83111001, J.E. 83-2, [1982] 2 R.C.S. 793, 140
D.L.R. (3d) 385, 45 N.R. 317
Paragr. 23: Proprietary Articles Trade Association v. A.G. of Canada, [1931] A.C. 310
Paragr. 40, 57: R. c. Big M Drug Mart Ltd. (C.S. Can., 1985-04-24), SOQUIJ AZ-85111032,
J.E. 85-405, D.T.E. 85T-339, [1985] 1 R.C.S. 295, [1985] 3 W.W.R. 481, 13 C.R.R. 64, 16
C.L.L.C. 12,108, 18 C.C.C. (3d) 385, 18 D.L.R. (4th) 321, 1985 CanLII 69, 37 Alta. L.R.
(2d) 97, 58 N.R. 81, 60 A.R. 161
Paragr. 68: R. c. Coffin (In re), (C.S. Can., 1956-01-24), [1956] R.C.S. 191
P a r a g r . 1 3 : R.c.HydroQubec ( C . S . C a n . , 1 9 9 7 - 0 9 - 1 8 ) , S O Q U I J AZ-97111092, J . E .
SOQUIJ 2016 - Tous droits rservs

p. 6 de 7

Rsum

Tlcharg le : 04 fvr. 2016 20:31

97-1792, [1997] 3 R.C.S. 213, REJB 1997-02348, 118 C.C.C. (3d) 97, 151 D.L.R. (4th) 32,
217 N.R. 241, 24 C.E.L.R. (n.s.) 167, 9 C.R. (5th) 157, L.P.J. 97-0689
Paragr. 10: Rgimed'assistancepubliqueduCanada(C.B.)(Renvoirelatifau), (C.S. Can.,
1991-08-15), SOQUIJ AZ-91111082, J.E. 91-1267, [1991] 2 R.C.S. 525, [1991] 6 W.W.R. 1,
1 Admin. L.R. (2d) 1, 127 N.R. 161, 58 B.C.L.R. (2d) 1, 83 D.L.R. (4th) 297
P a r a g r . 6 3 : RmunrationdesjugesdelaCourprovincialedel'leduPrincedouard
(Renvoirelatifla)Renvoirelatifl'indpendanceetl'impartialitdesjugesdelaCour
provincialedel'leduPrincedouard (C.S. Can., 1997-09-18), SOQUIJ AZ-97111091, J.E.
97-1787, [1997] 3 R.C.S. 3, REJB 1997-03710, [1997] 10 W.W.R. 417, 11 C.P.C. (4th) 1,
118 C.C.C. (3d) 193, 121 Man. R. (2d) 1, 150 D.L.R. (4th) 577, 156 Nfld. & P.E.I.R. 1, 156
W.A.C. 1, 206 A.R. 1, 217 N.R. 1, 46 C.R.R. (2d) 1, 483 A.P.R. 1, 49 Admin. L.R. (2d) 1,
L.P.J. 97-0723
Paragr. 50: Ross c. Conseil scolaire du district no15duNouveauBrunswick (C.S. Can.,
1996-04-03), SOQUIJ AZ-96111042, J.E. 96-739, [1996] 1 R.C.S. 825, 133 D.L.R. (4th) 1,
171 N.B.R. (2d) 321, 195 N.R. 81, 25 C.H.R.R. D/175, 35 C.R.R. (2d) 1, 37 Admin. L.R. (2d)
131
Paragr. 10, 61: ScessionduQubec(Renvoirelatifla), (C.S. Can., 1998-08-20), SOQUIJ
AZ-98111079, J.E. 98-1716, [1998] 2 R.C.S. 217, REJB 1998-07695, [1998] S.C.J. No. 61
(Q.L.), 161 D.L.R. (4th) 385, 228 N.R. 203, 55 C.R.R. (2d) 1
Paragr. 63: Taxesurlesproduitsetservices(Renvoirelatifla), (C.S. Can., 1992-06-25),
SOQUIJ AZ-92111084, J.E. 92-944, [1992] 2 R.C.S. 445, [1992] 4 W.W.R. 673, 127 A.R.
161, 138 N.R. 247, 2 Alta. L.R. (3d) 289, 5 T.C.T. 4165, 94 D.L.R. (4th) 51
Paragr. 18: Teagle v. Teagle, [1952] 3 D.L.R. (n.s.) 843 (B.C.S.C.)
Paragr. 23: Toronto (Corp. of the City of) v. Bell Telephone Co. of Canada, (1904), [1905]
A.C. 52, [1905] 1 Olmsted 505
Paragr. 50: UniversitTrinityWesternc.BritishColumbiaCollegeofTeachers (C.S. Can.,
2001-05-17), 2001 CSC 31, SOQUIJ AZ-50086459, J.E. 2001-1034, [2001] 1 R.C.S. 772,
A.E./P.C. 2001-897, REJB 2001-24105, 151 B.C.A.C. 161, 199 D.L.R. (4th) 1, 269 N.R. 1, 31
Admin. L.R. (3d) 163
Paragr. 66: Vogel c. Canada (Attorney General), [2004] M.J. No. 418 (Q.L.) (Q.B.)

Date du versement initial


2014-09-09

Datedeladerniremisejour
2016-01-28

SOQUIJ 2016 - Tous droits rservs

p. 7 de 7

You might also like