Steven Degrieck

En dan .. En dan …?
Tijd verhelderen voor mensen met
autisme

Samenvatting door Karen den Dekker

www.inkaatjeskeuken.nl
Tijdsbesef is onontbeerlijk voor de mens. Zonder tijdsbesef voelen we ons
onveilig. We zoeken naar samenhang in de wereld om ons heen, voor mensen met
autisme is dat moeilijker. Dat leidt tot onzekerheid en angst. Wat leidt tot
diverse vormen van “negatief gedrag”.

Wanneer voor ons iets onduidelijk is, kunnen we om hulp vragen. Als de uitleg
onduidelijk is, dan vragen we het opnieuw. Voor mensen met autisme is zowel
uitleg vragen als het begrijpen van de uitleg moeilijk. Dit kan leiden tot de
volgende vormen van negatief gedrag:

- ze vragen voortdurend: en dan, en dan …

- ze creëren rigide routines
- ze worden extreem passief en vertonen schijnbaar een gebrek aan
motivatie
- het wordt soms moeilijk om een activiteit te stoppen vanwege de
onzekerheid die volgt bij een nieuwe activiteit
- ze worden erg afhankelijk van bepaalde personen
- angst en stress voor overgangen leidt tot onaangepast gedrag tijdens
overgangen: slaan, schoppen, zich op de grond gooien
- de stress door onzekerheid kan leiden tot vergaande gedragsproblemen,
zelfs psychiatrische problemen

Door het gebrek aan samenhang denken hebben ze vaak meer tijd nodig om
informatie te verwerken en te begrijpen. Daarom hebben ze veel baat bij
tactiele en visuele communicatie (concrete communicatie). Ook blijft deze
informatie beschikbaar: je kunt er naar teruglopen. Deze informatie wordt een
soort extern geheugen. Als alle info verbaal gegeven wordt, wordt de persoon
met autisme afhankelijk van degene die hem aanstuurt. Door visuele systemen te
gebruiken kunnen bepaalde overgangen zelfstandiger gemaakt worden.

Doel van dagschema’s:

Verhogen van de flexibiliteit en de zelfstandigheid en het verlagen van stress.

Veel mensen met autisme kunnen slechts informatie verwerken met 1 zintuig
tegelijk: dus niet, kijken naar het schema en tegelijk luisteren naar de uitleg.

Gebruik concrete taal: zeg waar het op aankomt, wees expliciet en spreek in
positieve bewoordingen.
Communciatievormen:
- voorwerpen
- afbeeldingen
- geschreven taal
- gebaren(taal)
- gesproken taal

Onderzoek wat de persoon begrijpt van welke communicatievorm in welke

context.

Elke communicatievorm kan begrepen worden op verschillende niveaus:

- sensatieniveau
Het meest primaire niveau van begrijpen (baby van maximaal enkele maanden
oud). Je bent je bewust van sensaties, ervaringen en prikkels op het moment
dat ze er zijn. Verder geen idee van de betekenis van een voorwerp
bijvoorbeeld. Een vork is een metalen voorwerp.

- presentatieniveau
Op dit niveau kun je prikkels vergelijken. Je kunt overeenkomsten en
verschillen zien tussen prikkels, maar dat wil niet zeggen dat je de betekenis
daarvan overziet. Op dit niveau hebben prikkels alleen betekenis in de
gegeven context. Een vork heeft de betekenis als er ook eten aanwezig is.

- representatieniveau
Prikkels (dus voorwerpen, afbeeldingen, geschreven informatie) een
verwijzende en een symbolische functie hebben. Je krijgt een vork in het
klaslokaal en roept daarmee het beeld op van de eetzaal en de maaltijd. Op
dit niveau kun je sorteren EN categoriseren. Dan kun je alle voorwerpen met
de functie van vork bij elkaar leggen ook als ze er afwijkend uitzien.

Sorteren: dingen bij elkaar leggen omdat ze er hetzelfde uitzien (puur op

waarneming)
Categoriseren: dingen bij elkaar leggen omdat ze hetzelfde betekenen

- metapresentatieniveau
Op dit niveau kun je loskomen van de eerst gegeven betekenis van iets en er
een geheel eigen betekenis aan geven. Dan begrijp je dat de betekenis van
iets kan wisselen met de context en je begrijpt dat een vorkheftruck best
ook iets anders kan heffen dan vorken.
Je hebt niet 1 niveau. Het kan zijn dat je voorwerpen representatief begrijpt
en prenten alleen presentatief.

Eten en ouders zijn vaak 2 sterk motiverende zaken voor mensen met
autisme. Bij die onderwerpen zijn ze mogelijk in staat zaken op een hoger
niveau te begrijpen.