URZD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO

Raport
z prac Grupy ds. emisji listw zastawnych przez
banki

2013 r.

Spis treci

WSTP ........................................................................................................................................... 3
BAZYLEA III I NORMY PYNNOCI .................................................................................................. 3
DZIAANIA UKNF ........................................................................................................................... 4
LIST ZASTAWNY JAKO INSTRUMENT ............................................................................................. 6
POSTRZEGANIE LISTW ZASTAWNYCH PRZEZ RYNKI ................................................................... 7
RYNEK LISTW ZASTAWNYCH W INNYCH KRAJACH ..................................................................... 8
WPYW KRYZYSU NA RYNEK LISTW ZASTAWNYCH .................................................................. 13
RYNEK POLSKI .............................................................................................................................. 16
ANALIZA....................................................................................................................................... 17
I. Zmiany w przepisach dotyczcych bezporednio emisji listw zastawnych ............................ 19
II. Zmiany w przepisach dotyczcych transferu nieruchomoci z banku uniwersalnego do
hipotecznego ............................................................................................................................... 27
WNIOSKI ...................................................................................................................................... 32
I. Zmiany w przepisach dotyczcych bezporednio emisji listw zastawnych ............................ 32
II. Zmiany w przepisach dotyczcych transferu nieruchomoci z banku uniwersalnego do
hipotecznego ............................................................................................................................... 33

WSTP
Trwajcy od kilku lat kryzys sektora bankowego przyczyni si do znacznego spadku
zaufania wrd uczestnikw rynkw finansowych. Ten trend jest szczeglnie widoczny na
rynku midzybankowym, gdzie w zasadzie ju od kilku lat transakcje pomidzy bankami
przeprowadzane s w bardzo maej skali i niemal wycznie na krtkie terminy.
Finansowanie, jakie banki w okresie przedkryzysowym byy w stanie atwo pozyska od
innych uczestnikw rynkw finansowych, stao si praktycznie niedostpne, ujawniajc w
ten sposb problemy finansowe, jakie wystpuj w europejskim sektorze bankowym.
W Polsce sytuacja ta zbiega si z trwajcym ju od kilku lat strukturalnym
niedopasowaniem terminw finansowania: polskie banki finansuj dugoterminow akcj
kredytow krtkoterminowymi depozytami. Uwydatnio to tym bardziej potrzeb
przegldu polskich regulacji pod ktem zwikszenia dostpu bankw do instrumentw
finansowania dugoterminowego. Potrzeb tym wiksz, e uwzgldniajc wprowadzone
w Bazylei III normy pynnoci zarwno krtkoterminowej (LCR Liquidity Coverage
Ratio) jak i dugoterminowej (NSFR Net Stable Funding Ratio), ktre bd wymagay od
bankw dokonania strukturalnych zmian w ich profilach pynnociowych.
BAZYLEA III I NORMY PYNNOCI
Miara pynnoci krtkoterminowej LCR stanowi, i bank powinien dysponowa
wystarczajc iloci nieobcionych aktyww pynnych wysokiej jakoci, ktre mog by
bez przeszkd i natychmiastowo zamienione na gotwk na rynku w drodze transakcji
bilateralnej, tak aby w scenariuszu warunkw skrajnych dla pynnoci mona byo
zaspokoi potrzeby pynnociowe banku przez kolejne 30 dni kalendarzowych. Po penym
zaimplementowaniu LCR, jego grna granica w wysokoci 100% bdzie stanowia wymg
minimalny. Zgodnie z harmonogramem opublikowanym przez Komitet Bazylejski, miara
LCR wejdzie w ycie 1 stycznia 2015 r., rozpoczynajc si wymogiem minimalnym na
poziomie 60% normy, powikszanym kadego roku o 10 punktw procentowych, a do
osignicia 1 stycznia 2019 roku docelowego poziomu 100%. W tym samym terminie
powinna ona wej w ycie w krajach czonkowskich, poniewa Komisja Europejska,
publikujc projekt dyrektywy CRD IV zadeklarowaa, e nowe wymogi pynnociowe
wejd w ycie w terminach wskazanych przez Komitet Bazylejski.
Miara pynnoci dugoterminowej NSFR ma za zadanie promowa rednio- i
dugoterminowe finansowanie aktyww i dziaalnoci banku. NSFR ustanawia minimalny
akceptowalny poziom stabilnego finansowania, bazujc na charakterystyce pynnociowej
aktyww i dziaalnoci banku w horyzoncie 1 roku. Jest miar komplementarn dla LCR.
NSFR wymusi strukturalne zmiany w profilach pynnociowych instytucji poprzez
odejcie od niedopasowania finansowania w krtkim terminie, w kierunku bardziej
stabilnego, dugoterminowego finansowania aktyww i dziaalnoci banku.
Banki w Polsce nie maj obecnie problemw z wypenieniem krtkoterminowej normy
pynnoci. Natomiast szczeglnie istotnej wagi nabiera potrzeba dostosowania si do
dugoterminowej normy pynnociowej, poniewa, jak wynika z opinii wyraonej w
stanowisku Narodowego Banku Polskiego do dokumentu konsultacyjnego Komisji

Europejskiej Possible further changes to Capital Requirement Directive1 z dnia 7

kwietnia 2010 r. w skali caego sektora bankw komercyjnych stabilne rda finansowania
stanowi tylko od okoo 76% do 85% aktyww wymagajcych finansowania. Z bada
ilociowych prowadzonych na szczeblu unijnym wynika, e rednie wypenienie tej normy
w Polsce nie odbiega od redniej w Unii Europejskiej.
Jest to istotne tym bardziej, i jak wskazano w tym samym dokumencie, mona
przypuszcza, e szczeglnie w przypadku instytucji majcej problemy ze spenieniem
minimalnego wskanika Net Stable Funding Requirement, moe doj do ograniczenia
udzielania dugoterminowych kredytw kosztem kredytw krtkoterminowych bd
papierw wartociowych. Moe mie to niekorzystny wpyw na stref realn gospodarki
poprzez ograniczenie moliwoci finansowania prywatnych inwestycji, midzy innymi
poprzez wypychanie ich przez finansowanie dugu publicznego. Ponadto mona zakada, e
w celu wypenienia normy NSFR banki dyyby do konwersji kredytw dugoterminowych
na krtkoterminowe, co zmniejszyoby stabilno finansowania podmiotw sfery realnej, z
moliwymi negatywnymi skutkami dla wzrostu gospodarczego. [podkr. UKNF]
Generalne wtpliwoci wzbudza koncepcja podziau portfela kredytowego dla podmiotw
niefinansowych w ramach normy NSFR wedug pierwotnych terminw zapadalnoci i
przyporzdkowania im rnych parametrw wymaganego pokrycia stabilnymi rdami
finansowania. Wydaje si, e niedopasowanie terminowe aktyww i zobowiza bankw
powinno by redukowane przede wszystkim po pasywnej stronie bilansu. Proponowane
normy mogyby natomiast skoni banki do ograniczenia portfela dugoterminowych
nalenoci. Naley przy tym pamita, e transformacja terminw jest istot dziaalnoci
bankw, ktra wspiera rozwj gospodarczy. Proponowane regulacje powinny zatem
wpywa przede wszystkim na utrzymywanie jak najbardziej stabilnych rde finansowania,
nie ograniczajc nadmiernie poday kredytu.
Konieczne jest zatem rozwijanie w Polsce dugoterminowych instrumentw dunych. Jest
to w pierwszej instancji podyktowane niedostatecznym poziomem pynnoci
dugoterminowej w Polsce, po drugie za, przy brakach w caej UE, banki paneuropejskie
szukajc dodatkowej pynnoci bd konkurowa na rynkach lokalnych z miejscowymi
bankami.
DZIAANIA UKNF
Aby temu zapobiec, UKNF podj prace nad rozwijaniem dugoterminowych instrumentw
dunych. Prace te objy trzy filary finansowania dugoterminowego: obligacje bankowe,
sekurytyzacj i listy zastawne. Dwa pierwsze filary zostay przedstawione w oddzielnych
opracowaniach. Niniejsze sprawozdanie przedstawia temat listw zastawnych.
Rynek listw zastawnych w Polsce prawie nie funkcjonuje, a stan taki jest niekorzystny z
ostronociowego punktu widzenia. Za kilka lat, gdy zaczn obowizywa bazylejskie
normy pynnoci dugoterminowej, ktre wymaga bd od bankw znacznie wikszego
finansowania dugoterminowego, listy zastawne mogyby by doskonaym rdem
finansowania. Musiaby si jednak w Polsce rozwin ich rynek.

http://www.nbp.pl/systemfinansowy/crd_nbp.pdf

Wiadomo, e przeszkod dla jego rozwoju s obowizujce rozwizania prawnoregulacyjne, co oznacza, e bez odpowiednich zmian rynek ten bdzie nadal pozostawa w
stanie upienia. Aby zmiany przyniosy oczekiwany skutek, musz mie one kompleksowy
charakter. KNF podj prace majce na celu zidentyfikowanie przyczyn zego
funkcjonowania rynku dugoterminowych instrumentw dunych, co pozwoli na
zaplanowanie podanych zmian.
Na mocy Zarzdzenia nr 53/2012 Przewodniczcego Komisji Nadzoru Finansowego z dnia
20 kwietnia 2012 r. zosta powoany Zesp roboczy ds. rozwoju rynku publicznego
dugoterminowych bankowych instrumentw dunych.
Celem Zespou byo wypracowanie rozwiza prawnych, podatkowych i regulacyjnych,
przyczyniajcych si do rozwoju publicznego rynku dugoterminowych bankowych
instrumentw dunych oraz sprzyjajcych zmianie niekorzystnej struktury bilansw
polskich bankw, w ktrych przewaaj dugoterminowe kredyty hipoteczne,
finansowane w wikszoci przez krtkoterminowe depozyty lub linie kredytowe z
midzynarodowego rynku bankowego. Stan ten rodzi istotne ryzyko w zakresie pynnoci
systemu bankowego i poszczeglnych bankw i wymaga zmiany, w szczeglnoci w
wietle wymaga okrelonych w Midzynarodowych zasadach pomiaru i monitorowania
ryzyka pynnoci Komitetu Bazylejskiego (tzw. Bazylea III).
W ramach struktury Zespou powoano trzy grupy robocze z udziaem reprezentantw
odpowiednich departamentw UKNF i instytucji zewntrznych oraz przedstawicieli
innych zainteresowanych organizacji, z gosem doradczym, w tym Grup ds. rozwoju
rynku listw zastawnych, ktrej podsumowanie prac stanowi niniejszy Raport.
W skad grupy zajmujcej si rynkiem listw zastawnych weszli przedstawiciele:
-

BondSpot,

BRE Banku Hipotecznego,

Fundacji na rzecz Kredytu Hipotecznego,

Giedy Papierw Wartociowych,

Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych,

Ministerstwa Finansw,

Banku Millennium,

Ministerstwa Sprawiedliwoci,

Narodowego Banku Polskiego,

Pekao Banku Hipotecznego,

Polskiej Izba Ubezpiecze,

PZU,

Zwizku Bankw Polskich,

oraz Departamentw UKNF:

-

Bankowoci Komercyjnej i Specjalistycznej oraz Instytucji Patniczych,

Inspekcji Bankowych, Instytucji Patniczych i Spdzielczych Kas

Oszczdnociowo-Kredytowych,

Nadzoru Inwestycji Emerytalnych,

5

Nadzoru Ubezpieczeniowego,

Prawnego,

Regulacji Bankowych, Instytucji Patniczych i Spdzielczych Kas

Oszczdnociowo-Kredytowych,

Firm Inwestycyjnych i Infrastruktury Rynku Kapitaowego.

W 2012 r. przeprowadzono 6 formalnych posiedze Grupy, ponadto odbyy si rwnie 2

spotkania z przedstawicielami bankw hipotecznych w Polsce odpowiednio BRE Banku
Hipotecznego oraz Pekao Banku Hipotecznego.
LIST ZASTAWNY JAKO INSTRUMENT
Listy zastawne to instrumenty, ktre speniaj kryteria obligacji zabezpieczonych (ang.
covered bonds). S to zabezpieczone instrumenty dune emitowane przez banki
hipoteczne, ktrych podstaw emisji i zabezpieczenie stanowi wierzytelnoci banku z
tytuu udzielonych przez niego kredytw, wpisane do rejestru zabezpieczenia listw
zastawnych. Listy zastawne su refinansowaniu portfeli kredytowych w dugim
terminie. W Polsce ich udzia w refinansowaniu bankw siga zaledwie 0,14 proc. (wobec
ok. 20% w caej Unii Europejskiej), a w odniesieniu do aktyww hipotecznych tylko 0,8
proc.
Listy zastawne s papierami wartociowymi charakteryzujcymi si wysokim poziomem
bezpieczestwa oraz niskim ryzykiem inwestycyjnym. Wysoki poziom bezpieczestwa
listw zastawnych wynika przede wszystkim z faktu, e kredyty bdce podstaw listw
zastawnych s silnie zabezpieczone - maksymalna dopuszczalna warto wskanika LtV
tych kredytw jest cile regulowana ustaw o listach zastawnych i bankach
hipotecznych2. Banki hipoteczne stosuj ponadto bardziej konserwatywn wycen
nieruchomoci ni banki uniwersalne. Istotnym aspektem bezpieczestwa listw
zastawnych jest te specjalizacja (a tym samym ograniczenie) przedmiotu dziaalnoci
bankw hipotecznych, przez co ograniczone jest ryzyko niewypacalnoci emitenta.
Dodatkowo listy zastawne postrzegane s jako bezpieczne, poniewa aktywa pozostaj w
bilansie banku emitenta.
Rentowno listw zastawnych zaley od banku emitenta oraz kraju, w ktrym s
emitowane, jednak zwykle jest wysza ni rentowno dugu pastwa.

Art.13.
1. Oglna kwota wierzytelnoci z tytuu czynnoci, o ktrych mowa w art. 12 pkt 1 i 3, w czci
przekraczajcej 60% bankowo-hipotecznej wartoci nieruchomoci nie moe przekroczy 30%
oglnej kwoty wierzytelnoci banku hipotecznego zabezpieczonych hipotek.
2. Wysoko pojedynczego kredytu zabezpieczonego hipotek nie moe przekroczy bankowohipotecznej wartoci nieruchomoci.

POSTRZEGANIE LISTW ZASTAWNYCH PRZEZ RYNKI

Listy zastawne s instrumentem popularnym niemal wycznie wrd bankw
europejskich.3 W wikszoci europejskich jurysdykcji s one regulowane aktami
prawnymi o charakterze ustawowym, ktre narzucaj szereg wymogw do spenienia
dotyczcych m.in. sposobu okrelania wartoci zabezpiecze i limitw ostronociowych z
tym zwizanych.
Ostatnich dziesi lat przynioso dynamiczny rozwj rynku obligacji zabezpieczonych.
Rs on rednio 8 proc. rocznie i takie tempo utrzymao si nawet podczas kryzysu.
Oprcz tradycyjnych emitentw z Niemiec, Francji, Danii i Hiszpanii pojawili si na rynku
nowi: z Portugalii i pozostaych krajw skandynawskich, tu przed kryzysem rwnie z
Grecji i Woch, a ostatnio z Kanady, Australii i Nowej Zelandii. Zmiany na rynku w okresie
1995-2011 pod wzgldem wolumenu emisji, pokazuje Wykres 1.
Wykres 1. Emisje obligacji zabezpieczonych w mld EUR.

Kryzys finansowy sprawi, e rola tego rodzaju obligacji zabezpieczonych jako rda
refinansowania bankw jeszcze bardziej wzrosa. W krajach Unii Europejskiej obligacje
zabezpieczone refinansuj rednio okoo 20 proc. aktyww bankowych. Wprawdzie na
skutek kryzysu w wielu aspektach postrzeganie listw zastawnych przez uczestnikw
rynku pomimo standaryzacji tego instrumentu ulego zmianom i silnemu
zrnicowaniu, to odbyo si to jednak w znacznie mniejszym stopniu, ni w przypadku
papierw dunych powstajcych w procesie sekurytyzacji, poniewa te ostatnie znacznie
bardziej odczuy skutki kryzysu.

W Stanach Zjednoczonych inwestorzy indywidualni maj moliwo inwestowania w

nowoutworzony fundusz ETF (ang. exchange-traded fund) dla obligacji zabezpieczonych o nazwie
ProShares USD Covered Bond, jednak nie cieszy si on duym zainteresowaniem. Inwestorzy
profesjonalni w USA nie maj tendencji wiadomego inwestowania w europejskie instrumenty
covered bonds, ich ewentualna ekspozycja na te papiery wynika z ekspozycji na fundusze
inwestujce m.in. w Europie.

RYNEK LISTW ZASTAWNYCH W INNYCH KRAJACH

Najwczeniejsze uregulowanie prawne listw zastawnych w Europie miao miejsce w
Danii w 1851 r. Tabela 1. poniej przedstawia zarys historyczny wprowadzenia prawnego
porzdku regulujcego listy zastawne w krajach Europy.
Tabela 1. Daty wprowadzenia uregulowa prawnych listw zastawnych w krajach Europy.

L.p.

Data wejcia w ycie/ istotnej ostatniej

zmiany

Kraj

Kraje UE/ EOG/ Szwajcaria

1

Dania

1851/2007

Niemcy

1900/2005

Szwajcaria

1931

Hiszpania

1981/2007

Czechy

1995

Sowacja

1996

Luksemburg

1997

Wgry

1997

otwa

1998

10

Polska

1998

11

Francja

1999/2010

12

Bugaria

2000

13

Finlandia

2000/2010

14

Irlandia

2002/2007

15

Litwa

2003

16

Szwecja

2004

17

Austria

2005

18

Wochy

2005

19

Norwegia

2006

20

Portugalia

2006

21

Rumunia

2006

22

Sowenia

2006

23

Grecja

2007

24

Holandia

2008

25

Islandia

2008

26

Wielka Brytania

2008

27

Cypr

2010

28

Belgia

2012

Inne kraje
29

Rosja

2003

30

Ukraina

2006

31

Turcja

2007

32

Armenia

2008

33

Azerbejdan

2010

Obecnie, w Europie mona wyrni cztery rne podejcia do emisji listw zastawnych.
W zalenoci od przyjtego modelu emitentem moe by:
1. wyspecjalizowana instytucja finansujca: Francja, Irlandia, Norwegia;
2. wyspecjalizowany bank: Dania, Wgry, Luksemburg, Polska;
3. bank uniwersalny:
z warunkow licencj na listy zastawne Austria, Cypr, Finlandia, Niemcy,
Grecja, Islandia, otwa, Rosja, Sowenia, Szwecja;
bez warunkowej licencji Bugaria, Czechy, Litwa, Portugalia, Rumunia,
Hiszpania, Sowacja;
4. spka celowa (w celu uzyskania odrbnoci masy upadociowej) Wochy,
Holandia, Wlk. Brytania.
Rnice pomidzy modelami dotycz kwestii prawnych, jak te uwarunkowa
historycznych. Najwikszy udzia listw zastawnych w finansowaniu sektora bankowego
jest w Danii, Niemczech oraz w Skandynawii. Tamtejsze instrumenty pozostaj pynne i
wzgldnie tanie dla emitenta. Wynika to z faktu, e dziaaj tam sprawdzone od ponad 100
lat i bardzo bezpieczne dla inwestorw rozwizania prawne. W Danii jeszcze kilka lat
temu wszystkie hipoteki byy refinansowane listami zastawnymi. Nie jest to tak tanie
refinansowanie jak depozytem, ale w przypadku listw niemieckich i duskich niewiele
drosze ni cena dugu pastwowego. Co jednak najwaniejsze daje bankom pasywa
dugoterminowe, a przez to moliwo dugoterminowego kredytowania.
Odmiennie przedstawia si rynek listw zastawnych w Hiszpanii i Portugalii, ktry
wprawdzie dziaa, ale cena i oprocentowanie listw zastawnych s bardzo niekorzystne.
Tamtejsze rozwizania s znacznie mniej zachcajce dla inwestorw sabsze, a
dodatkowo na cen listw wpyn gwatowny spadek cen nieruchomoci bdcy
skutkiem kryzysu na rynku hiszpaskim.
Od poowy pierwszej dekady obecnego stulecia midzynarodowy rynek listw zastawnych
podlega rnorodnym, ale znaczcym zmianom. W Niemczech, Danii i Francji nastpio
odejcie od zasady specjalizacji i banki uniwersalne rwnie uzyskay prawo emitowania
listw zastawnych (cho trzeba podkreli, e w Niemczech czynione s starania by
przywrci wyczno bankw hipotecznych). Z kolei w kilku krajach m.in. Portugalii,
Irlandii czy we Woszech zostay uchwalone przepisy prawa regulujce emisj listw
zastawnych przez sektor bankowy. Te tendencje maj swoje rdo w rosncych
wolumenach kredytw hipotecznych i koniecznoci ich refinansowania.
Wykresy 2., 3. i 4. poniej ilustruj rynek listw zastawnych (hipotecznych i publicznych)
w krajach Europy. Wida wyranie jak maa jest skala rynku polskiego. Tak maa skala
oznacza jednak duy potencja wzrostu tego rynku.
9

Wykres 2. Warto rynku listw zastawnych wg kraju (EUR mln), 2010 r.

rdo: ECBC (European Covered Bond Council)

10

Wykres 3. Udzia poszczeglnych krajw europejskich w europejskim rynku listw zastawnych (stan na 31.12.2011: EUR 2.622 mld).

11

Wykres 4. Porwnanie listw zastawnych publicznych z listami zastawnymi hipotecznymi w UE (stan na 31.12.2011, EUR mld).

12

WPYW KRYZYSU NA RYNEK LISTW ZASTAWNYCH

Kryzys finansowy by i jest zjawiskiem bardzo niekorzystnym, ale jednoczenie okaza si
doskonaym testem jakoci rnych instrumentw finansowych.
Przed pierwsz faz kryzysu (lipiec 2007) rnice w europejskich porzdkach prawnych
dla listw zastawnych nie miay swego odbicia w cenie instrumentu, co pokazuje Wykres
5. poniej.
Wykres 5. Spready dla listw zastawnych/ Covered Bond swap spreads (w punktach
bazowych).

rdo: LBBW (Landesbank Baden-Wrttemberg)

Po rozpoczciu si kryzysu zauwaalne stao si, e inwestorzy zaczli rnie traktowa

rne typy listw zastawnych. W dodatku, po bankructwie banku Lehman Brothers we
wrzeniu 2008 r. rynek obligacji zabezpieczonych praktycznie przesta prowadzi obroty z
uwagi na du awersj do ryzyka. Wszystkie spready wzrosy, ale w porwnaniu do
innych instrumentw takich jak niezabezpieczone obligacje bankowe wzrost ten by
mniej dramatyczny (najmniejszy w przypadku niemieckich listw zastawnych). Naley
podkreli, e adna z obligacji zabezpieczonych nie ulega wwczas przecenie. Nie
zanotowano te adnego przypadku defaultu niespacenia na czas zobowizania
wynikajcego z obligacji. Nie znaczy to jednak, e banki hipoteczne nie korzystay ze
wsparcia.
Na skutek kryzysu, w pierwszej kolejnoci ucierpiay najwiksze niemieckie banki
hipoteczne, zarazem najwiksi emitenci obligacji zabezpieczonych, ktrzy poza tymi
instrumentami finansowali si gwnie na rynku miedzybankowym. Z uwagi na kopoty z
pynnoci rzd niemiecki zosta zmuszony wesprze Hypo Real Estate i irlandzk Depf
bdc jego czci, a nastpnie porednio Eurohypo poprzez poyczk dla
Commerzbanku. Zostaa w tym celu uchwalona specjalna ustawa i jednoczenie w sposb
13

dosy zawoalowany Pfandbriefe uzyskay co w rodzaju domniemanego wsparcia rzdu

niemieckiego na wypadek, gdyby w zwizku z ich wykupem i nowymi emisjami wystpiy
jakie kopoty.
Obnienie spreadw (podwyszenie wiarygodnoci) obligacji zabezpieczonych
w 2009 r. byo po czci zasug uruchomienia przez EBC programu zakupu obligacji
zabezpieczonych (Covered Bond Purchase Programme, CBPP), ogoszonego 7 maja 2009 r.
Program CBPP zosta wprowadzony w celu stymulacji aktywnoci na rynku obligacji
zabezpieczonych w strefie Euro. W ramach CBPP zakupione zostay przez Eurosystem w
okresie 12 miesicy obligacje zabezpieczone o nominalnej wartoci 60 mld euro od
6 lipca 2009 r. do koca czerwca 2010 r. W tym okresie nabytych zostao 422 rnych
typw obligacji zabezpieczonych, z czego 27% na rynku pierwotnym, a 73% na rynku
wtrnym, o redniej zmodyfikowanej duracji 4,12 (wg stanu na 30 czerwca 2010).
Na pocztku 2010 r. spready listw zastawnych w wikszoci wrciy do normalnego
poziomu, zblionego do tego sprzed kryzysu w szczeglnoci byo to obserwowane na
bardziej konserwatywnych rynkach listw zastawnych, ze wzgldu na fakt, e inwestorzy
przykadaj znacznie wicej uwagi do bezpieczestwa wynikajcego z rnych systemw
prawnych. Wida to na przykadzie wzrostu spreadw portugalskich listw zastawnych,
bdcego rezultatem ostatnich problemw portugalskiej gospodarki. Widoczna staa si
wwczas kluczowa potrzeba zapewnienia bezpieczestwa systemu prawnego w sytuacji,
gdy podejmuje si stworzenia instrumentu refinansowania odpornego na kryzys.
O ile pierwsza faza kryzysu finansowego (2007-2009) miaa podoe pynnociowe, o tyle
druga jego faza (od 2010 r.) bya ju efektem kryzysu zaduenia, ktremu towarzyszy
wzrost oprocentowania wikszoci papierw rzdowych. Poza krajami szczeglnie
dotknitymi kryzysem zaduenia (Hiszpania, Wochy), w wikszoci krajw nie doszo
jednak do wikszego poszerzenia wideek spreadowych dla listw zastawnych.
Wykres 6. Zmienno spreadw obligacji zabezpieczonych hipotecznie (hipotecznych listw
zastawnych) w stosunku do papierw skarbowych w wybranych krajach.

rdo: "Jahresbericht 2011", 2012, Verband deutscher Pfandbriefbanken (VdP), s. 19.

Od listopada 2011 r. EBC po raz drugi zacz wspiera rynek europejskich obligacji
zabezpieczonych, uruchamiajc drugi program zakupu obligacji zabezpieczonych
(Covered Bond Purchase Programme 2, CBPP2). Te dziaania systemowe jak i sama jako
instrumentu sprawiy, e jak wspomniano wyej ju w drugiej poowie
14

2009 r. rynek obligacji zabezpieczonych zacz wraca do rwnowagi i spready zaczy

stopniowo male.
List zastawny okaza si w zasadzie zwycizc kryzysu, bowiem nie mona byo
dotd tak dobrze przedstawi jego zalet (np. w porwnaniu do refinansowania si
dugiem niezabezpieczonym), jak wanie w trudnych warunkach, podczas kryzysu.
Trzeba jednak mie na uwadze, e zarwno niemieckie, jak i francuskie listy zastawne
maj bardzo siln baz inwestorw krajowych, co take pozwolio na ustabilizowanie tych
instrumentw podczas kryzysu. Bazy takiej nie maj natomiast listy portugalskie czy
irlandzkie, przez co s one bardziej podatne na wstrzsy i to (abstrahujc od ryzyka kraju)
take tumaczy wzrosty spreadw instrumentw. Porwnujc spredy niemieckich
Pfandbriefw, listw zastawnych caej strefy strefy euro oraz niezabezpieczonych obligacji
bankowych strefy euro, mona take zauway jako konserwatywnych Pfandbriefw
po kryzysie ich spready osigny niemal normaln, przedkryzysow warto, podczas gdy
obligacje bankowe w strefie euro nadal s dalekie od takiego stanu.
Na bardziej rozwinitych rynkach, listy zastawne stanowi swego rodzaju substytut dla
papierw rzdowych ze wzgldu na swoj stabilno i ta cecha utrzymaa si take
podczas kryzysu. Naley tu te doda, e co do zasady w poszczeglnych krajach
europejskich wystpuje bezporednia i proporcjonalna zaleno pomidzy zmianami
oprocentowania papierw skarbowych i obligacji zabezpieczonych. Oznacza to, e w
okresie kryzysu wraz ze spadkiem ratingw poszczeglnych krajw spadaj rwnie
ratingi obligacji zabezpieczonych.
Wykres 7. Listy zastawne vs. papiery skarbowe (rnica w oprocentowaniu w punktach
bazowych).

rdo: vdp

Odwoujc si ponownie do przykadu konserwatywnego rynku niemieckiego mona

stwierdzi, e aby przycign zainteresowanie inwestorw, listy zastawne musiay by
oprocentowane o 40-60 punktw ponad papiery skarbowe przed kryzysem i nawet o 160
punktw podczas kryzysu. Niemniej jednak, w trakcie kryzysu list zastawny sta si w
Europie Zachodniej podstawowym rdem refinansowania bankw w momencie, gdy
przesta funkcjonowa rynek midzybankowy, i okazao si, e sekurytyzacja jest rdem
licznych problemw. Tymczasem, na rynku polskim, do czasw kryzysu, list zastawny nie
by w zasadzie postrzegany jako instrument finansowania.
15

RYNEK POLSKI
Pierwsze instytucje kredytu hipotecznego wydajce listy zastawne powstay w Europie w
II poowie XVIII wieku4. W Polsce ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych
zostaa wdroona w 1997 roku5, natomiast list zastawny jako instrument jest obecny na
odnowionym polskim rynku kapitaowym od 2000 roku.
Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych zostaa przygotowana w oparciu o
polskie przedwojenne przepisy dotyczce bankw hipotecznych oraz ustawodawstwo
krajw zachodnioeuropejskich, w tym w szczeglnoci Niemiec, wykorzystujc ich
dugoletnie dowiadczenia. Ustawa ta okrela przede wszystkim zasady emisji, zbywania,
nabywania, wykupu i zabezpieczenia listw zastawnych oraz zasady tworzenia,
organizacji, dziaalnoci i szczeglnego nadzoru nad bankami hipotecznymi.
W momencie wdroenia ustawa ta stanowia rozwizanie prawne, ktre rozmijao si z
wczesnymi potrzebami rynkowymi. Nastpi wtedy gwatowny rozwj bankowoci
detalicznej napdzany wanie kredytami hipotecznymi, byo te dostpne tanie
refinansowanie pochodzce w duej mierze od zagranicznych bankw-matek. Banki
hipoteczne, nie mogc przyjmowa depozytw, stay na z gry przegranej pozycji.
Dodatkowym problemem by wwczas take brak sieci placwek i odpowiednich narzdzi
informatycznych. Model kredytowania oferowany przez banki hipoteczne by od samego
pocztku niekonkurencyjny. Jedn z przyczyn byo to, e owe specjalistyczne instytucje
mogy udziela poyczek do okoo 70 % wartoci nieruchomoci, podczas gdy oferta
bankw uniwersalnych przewidywaa kredytowanie nawet do 120 % wartoci.
Pierwsze polskie banki hipoteczne: BRE Bank Hipoteczny (pocztkowo funkcjonujcy pod
nazw RHEINHYP-BRE Bank Hipoteczny) i HypoVereinsbank zaczy dziaalno pod
koniec 1999 r. Dwa lata pniej doczy do nich lski Bank Hipoteczny.
HypoVereinsbank Bank Hipoteczny by wasnoci banku BPH PBK, ktry w procesie
poczenia struktur z Bankiem Pekao SA zmieni nazw i od 31 lipca 2008 r. bank
funkcjonuje jako Pekao Bank Hipoteczny S.A. Wacicielem lskiego Banku Hipotecznego
(pniej: ING Banku Hipotecznego S.A.) by ING BSK (pniej: ING Bank lski S.A.). ING
Bank Hipoteczny S.A. zosta wchonity przez ING Bank lski S.A. w dniu 31 padziernika
2011 r. Obecnie w Polsce dziaaj ju tylko dwa banki hipoteczne. czna suma bilansowa
obu bankw to okoo 5,8 mld z. Relatywnie niewielk skal emisji tych instrumentw w
Polsce w porwnaniu do najwikszych rynkw listw zastawnych w Europie ilustruj
Wykresy 3. i 4. powyej.
Od 1997 roku ustawa, poza niewielkimi korektami, w zasadzie nie bya zmieniana.
Obecnie na rynku kredytw hipotecznych dla klientw indywidualnych obserwuje si
spowolnienie. W lepszej sytuacji jest rynek nieruchomoci komercyjnych, ale specyfika
tego segmentu to zdecydowana przewaga waluty euro, co stanowi przesank do
potencjalnych zmian w przyszoci zwaszcza w przypadku wikszych projektw,
poniewa kurczy si liczba bankw, ktre maj takie kredyty w ofercie. W duszym
okresie moe to mie reperkusje w skali makroekonomii, zatem ronie konieczno
dugoterminowego refinansowania tego typu przedsiwzi.

4
5

NBP Portal Edukacji Ekonomicznej.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych.

16

W praktyce dziaalno banku hipotecznego polega na udzielaniu kredytw na warunkach

okrelonych w ustawie o listach zastawnych i bankach hipotecznych oraz emitowaniu
listw zastawnych. rodki pozyskane w ten sposb bank przeznacza na finansowanie
kolejnych kredytw. Oferta inwestycji w listy zastawne kierowana jest do podmiotw
instytucjonalnych, a ich gwnymi nabywcami s m.in. fundusze inwestycyjne, OFE,
towarzystwa ubezpieczeniowe, banki i spki bankowe. Bardzo istotne dla potencjalnych
inwestorw jest to, e jest to instrument finansowy o niskim ryzyku inwestycyjnym,
wynikajcym z ustawowych wymogw zabezpieczenia ich emisji (gwarancja lub
porczenie NBP, gwarancja lub porczenie banku, ubezpieczenie kredytu) i obrotu przez
emitenta.
Bezpieczestwu listw zastawnych emitowanych przez banki hipoteczne sprzyja take
konserwatywna polityka wyceny nieruchomoci stanowicych ich zabezpieczenie (reguy
sporzdzania wyceny okrelone s szczegowo w Rekomendacji F). Jest to zarazem jeden
z czynnikw, dla ktrych bankom hipotecznym trudno rywalizowa z uniwersalnymi.
Wycena stosowana przez banki hipoteczne powinna by rzetelna i nie powinna ulega
wahaniom w trakcie cyklu koniunkturalnego na rynku nieruchomoci, co oznacza, e
nieruchomoci bd wyceniane zazwyczaj poniej wartoci rynkowej. Kwestia wyceny
nieruchomoci stosowanej przez banki hipoteczne zostaa omwiona poniej wraz z
wynikami analizy.
List zastawny powinien by dla bankw idealnym instrumentem finansowania
dugoterminowego. Pomimo to w Polsce rynek listw zastawnych nie rozwin si.
ANALIZA
Niedomogi finansowania polskiego rynku ekspozycji hipotecznych skutkuj
finansowaniem dugoterminowych ekspozycji bardzo krtkimi pasywami. Polskie prawo
daje bankom moliwo emitowania dugoterminowych instrumentw dunych, pomimo
to rynek tych instrumentw w Polsce prawie nie funkcjonuje. Banki nie sigaj do
dugoterminowych pasyww, co jest niebezpieczne zarwno ze wzgldw
ostronociowych (niedopasowanie terminw zapadalnoci), jak i regulacyjnych
(bazylejskie normy pynnoci wymaga bd od bankw znacznego zwikszenia
finansowania dugoterminowego).
Rynek listw zastawnych nie rozwin si w Polsce z kilku powodw. W niniejszym
opracowaniu omwiono ju kwesti konkurencyjnoci modelu biznesowego bankw
hipotecznych na rynku kredytw hipotecznych. Dodatkowym powodem, dla ktrego rynek
listw zastawnych pozostawa w upieniu, by fakt, i do niedawna rynek midzybankowy
funkcjonowa sprawnie i by wrcz nadpynny. Banki nie miay te problemw z dostpem
do finansowania od spek-matek. Finansowanie byo tanie i instrumenty dugoterminowe
byy mniej opacalne. Sytuacja ta zmienia si diametralnie w czasie kryzysu.
Dowiadczenie innych krajw europejskich pokazuje jednak, e nawet przy atwym
dostpie do instrumentw dugoterminowych listy zastawne, uwaane za dobry,
bezpieczny i stabilny instrument, s bardzo rozpowszechnione. Brak rozwoju rynku tych
instrumentw w Polsce wskazuje, i poza brakiem problemw z finansowaniem musz
by te inne czynniki, ktre utrudniaj lub wrcz uniemoliwiaj rozwj tego rynku.
17

Analiza przedstawiona poniej identyfikuje te czynniki i wskazuje na najbardziej istotne

problemy.
Na podstawie odbytych spotka, dyskusji i opinii wyraanych przez praktykw (zwaszcza
przedstawicieli bankw hipotecznych), przedstawicieli ustawodawcy, oraz ekspertw,
przeprowadzono analiz stanu obecnego i podjto prb identyfikacji powodw, dla
ktrych rynek listw zastawnych w Polsce nie rozwin si i w praktyce pozostaje w stanie
upienia.
Spraw kluczow wydaje si stworzenie takich warunkw, aby emitowane listy
zastawne byy atrakcyjne dla inwestorw. Aby tak si stao, musz by spenione
dwa kryteria. Listy zastawne musz:
oferowa odpowiednie korzyci ekonomiczne, zapewniajc tym samym
opacalno transakcji; oraz
zapewnia inwestorom gwarancj bezpieczestwa inwestowanych rodkw,
tym samym generujc popyt na emisj.
Korzyci ekonomiczne silnie zale od rozwiza podatkowych. Rozwizania prawne
wpywaj na bezpieczestwo, a ostatecznym arbitrem w tej sprawie s agencje ratingowe
oceniajce emisj.
Saby rozwj rynku listw zastawnych wie si z jeszcze jednym problemem. Niemal
wszystkie kredyty hipoteczne udzielane s przez banki uniwersalne, ktre nie mog
emitowa listw zastawnych. Banki hipoteczne powinny zatem mie moliwo
przejmowania udzielonych przez banki uniwersalne portfeli kredytw hipotecznych, ktre
stanowi bd zabezpieczenie kolejnych emisji. Rwnie ten proces napotyka na
trudnoci.
Te dwie grupy problemw: emisja listw zastawnych i przenoszenie wierzytelnoci
hipotecznych, nie s powizane i dlatego w analizie zostay potraktowane oddzielnie.
Analiza miaa na celu nie tylko wskazanie wszystkich zidentyfikowanych dotd
problemw, ale i dokonanie pewnej, uproszczonej, ich kwantyfikacji. Oceniano wpyw
danego problemu na proces emisji listw zastawnych, oraz szanse na jego rozwizanie,
ustalajc kolejno, w jakiej powinny by prowadzone dalsze prace.
Wyniki analizy zostay zebrane w zamieszczonych poniej tabelach.

18

I. Zmiany w przepisach dotyczcych bezporednio emisji listw zastawnych

Tabela 2. Kwestie prawne (prawo upadociowe) i kwestie finansowe (podatki).

Problem
L.p.

Opis

Charakter
(prawny ustawa,
prawny przepisy
wykonawcze,
regulacyjny, praktyka)

rdo
(rozwizania
midzynarodowe,
rozwizania krajowe,
praktyka,
niezydentyfikowane)

Istotno
[krytyczny (blokuje proces),
powany (stanowi znaczne
utrudnienie, ale nie
blokuje), mao istotny
(niewielkie utrudnienia)]

Wskazania agencji
ratingowych na potrzeb
ustawowego
uregulowania procedur
segregacji i postepowania
z rejestrem
zabezpieczenia w
przypadku utracenia
pynnoci emitenta lub
ogoszenia jego upadoci.

Krytyczny
Pomimo rzadkich przypadkw
upadoci bankw konieczna
jest jasno w zakresie
postpowania portfelem
wpisanym do rejestru
zabezpieczenia listw i praw
inwestorw nabywajcych listy;
jasne regulacje wpywaj na
wyszy rating, a zatem na
nisze koszty pozyskania
kapitau, co ma wyjtkowo
istotne znaczenie przy niskich
marach na kredytach
hipotecznych.

Kwestie prawne prawo upadociowe

1.

Brak uregulowa prawnych dotyczcych szczeglnych procedur naprawczych

wprowadzenia zarzdu komisarycznego po ogoszeniu upadoci banku hipotecznego.

Brak uregulowa prawnych dotyczcych zachowania pynnoci rejestru listw zastawnych

po jego wydzieleniu z masy upadociowej, tj.

a)

brak okrelenia wymaganych kwalifikacji, jakie powinien spenia kurator i syndyk

(dowiadczenie i wiedza o instytucjach finansowych),

b)

brak umocowania kuratora do zacigania zobowiza majcych na celu zaspokojenie

roszcze posiadaczy listw,

c)

ograniczenia w sprzeday skadnikw mienia wpisanych do rejestru zabezpieczenia

hipotecznych listw zastawnych wycznie innemu bankowi majcemu prawo emisji
listw zastawnych.

Uwagi:
W zwizku z ograniczeniem zawartym w art. 447 ust 3 Prawa upadociowego (postpowanie
wobec bankw hipotecznych) sprzeda skadnikw mienia wpisanych do rejestru
zabezpieczenia listw zastawnych jest ograniczona do sprzeday innemu bankowi hipotecznemu
z przejciem przez niego zobowiza wobec nabywcw listw, co moe by nierealna z powodu
braku tych bankw.
Rozway naley konstrukcj wsparcia systemowego poprzez BGK przejcie portfela wraz ze
zobowizaniami z listw zastawnych przez BGK w razie, gdy nie bdzie innego chtnego banku
hipotecznego

19

Ustawa

Alternatywnie
Rozway naley:

uproszczenie procedur upadociowych aby losy wierzytelnoci i listw uksztatowa w

sposb przejrzysty i jasny;

ograniczenie podmiotw zarzdzajcych mas upadociow do syndyka.

nadanie syndykowi uprawnienia do sprzeday portfela kredytw wpisanych do rejestru

zabezpieczenia listw zastawnych jakiemukolwiek nabywcy z jednoczesn akceleracj
zobowiza wynikajcych z listw zastawnych spata inwestorw przed terminem
wykupu listu ze rodkw uzyskanych ze sprzeday portfela.

Zwiksza to szanse zaspokojenia wierzycieli z listw zastawnych powodujc podniesienie ratingu.

Kwestie finansowe - podatki

2.

Limit cienkiej kapitalizacji

Ustawy podatkowe

Krytyczny

Brak wyczenia emitentw listw zastawnych z rygorw tzw. cienkiej kapitalizacji:

3.

uniemoliwienie podmiotom dominujcym w grupach bankowych obejmowania czci

emisji listw zastawnych, ktra nie znalazaby inwestorw. Wyczenie ograniczaoby
ryzyko emitenta biorc pod uwag zmienno warunkw rynkowych oraz zwizane z tym
zmienne moliwoci uplasowania emisji listw zastawnych na rynku, przez co mona by
uzyska wzmocnienie moliwoci refinansowania portfeli wierzytelnoci hipotecznych.

brak wyczenia emisji listw zastawnych z definicji poyczki ujtej w art. 16 ust. 7b
ustawy CIT oraz zaduenia w rozumieniu przepisw o tzw. niedostatecznej kapitalizacji
(art. 16 ust. 1 pkt 60-61 ustawy CIT), przez co odsetki od listw zastawnych pacone przez
emitentw podlegaj ograniczeniom wynikajcych z tych przepisw w zakresie zaliczania
do kosztw podatkowych - obowizujce obecnie przepisy o tzw. niedostatecznej
kapitalizacji zawaj w praktyce plasowanie emisji listw zastawnych tylko do podmiotw
niepowizanych

Pobieranie podatku u rda

Ustawy podatkowe

Brak jest jednego z rozwiza:

ustawowe zwolnienie odsetek od listw zastawnych z opodatkowania, lub

czasowe zaniechanie poboru podatku dochodowego od odsetek, lub

opodatkowanie odsetek netto (po uwzgldnieniu kosztu pozyskania finansowania na

nabycie listw zastawnych).

20

Zalecenie Komisji z dnia

19 padziernika 2009 r. w
sprawie procedur w
zakresie ulg w podatku u
rda, 2009/784/WE

Krytyczny

Konsekwencj jest nierwne traktowanie:

inwestowania przez inwestorw zagranicznych (osoby prawne z siedzib poza terytorium

Polski) w listy zastawne w porwnaniu z nabywaniem obligacji skarbowych przez
inwestorw krajowych.

inwestorw zagranicznych z krajw, ktre zawary z Polsk umowy o unikaniu podwjnego

opodatkowania przewidujce zwolnienie z odsetek poyczek wszelkiego rodzaju
udzielonych przez banki (dotyczy to m.in. Niemiec, Holandii, Austrii, Norwegii, Irlandii,
Wielkiej Brytanii) - zwolnienie to obejmuje jedynie papiery wartociowe nabywane przez
banki z tych krajw, a zatem ju nie przez innych inwestorw.

21

Tabela 3. Kwestie regulacyjne.

Problem
L.p.

Opis

1.

Zmiana poziomu LTV na skutek waha kursw walut

Charakter
(prawny ustawa,
prawny przepisy
wykonawcze,
regulacyjny, praktyka)

rdo
(rozwizania
midzynarodowe,
rozwizania krajowe,
praktyka,
niezydentyfikowane)

Istotno
[krytyczny (blokuje proces),
powany (stanowi znaczne
utrudnienie, ale nie
blokuje), mao istotny
(niewielkie utrudnienia)]

Kwestie regulacyjne
Rekomendacja K

Krytyczny

Brak okrelenia zasad dostosowania poziomu LTV wierzytelnoci hipotecznych w rejestrze, w

przypadku zmiany warunkw rynkowych wpywajcych na wyliczenie poziomu LTV.

2.

Monitorowanie zabezpieczenia emisji

Rekomendacja K / Ustawa

Zmiana sposobu wyliczania wartoci zabezpieczenia polegajca na przyjciu zdyskontowanych

przepyww pieninych aktyww w rejestrze zabezpieczenia listw zastawnych i listw
zastawnych bdcych w obrocie zamiast wartoci nominalnych art. 18 ust 1 i 2 Ulzbh.

3.

Wycena nieruchomoci stanowicej zabezpieczenie kredytu

Dostosowanie zasad do
modelu niemieckiego
Pfandbrief

Krytyczny

Rekomendacja F

Powany

Uchwaa KNF / Ustawa

Powany

Brak uproszczonych zasad wycen dla nieruchomoci mieszkalnych, opartych o metody bazujce
na wykorzystaniu wartoci rynkowej nieruchomoci, jako wartoci bazowej korygowanej o
okrelony wspczynnik, bazujcy na dowiadczeniach bankw hipotecznych i uzgodniony z KNF
(wspczynnik uwzgldniaby sytuacj makroekonomiczn, LtV, pynno rynku itp.). Metody te s
kluczowe dla transakcji nabywania portfeli wierzytelnoci hipotecznych od innych bankw.

4.

Rejestr zabezpiecze listw zastawnych

Brak precyzyjnych zasad o charakterze operacyjnym dotyczcych sposobu prowadzenia rejestru
zabezpieczenia listw zastawnych a take precyzujcych zakres nadzoru powiernikw nad
wierzytelnociami stanowicymi podstaw emisji (wpisanymi do rejestru) i ich zabezpieczeniem
poprzez wskazanie w sposb zamknity, enumeratywny, jakie konkretnie okolicznoci bada
powiernik i na podstawie jakich dokumentw.

22

w razie przejcia portfela

zablokuje emisj

Brak precyzyjnych zasad sprawowania nadzoru powiernika w przypadku masowej iloci wpisw
do rejestru dokonywanych w zwizku z przeniesieniem portfela. Przepisy nie reguluj kwestii, na
czym kontrola (nadzr) powiernika polega i czego dotyczy w przypadku takich transakcji.
Art. 24 nie zawiera wymogu zgody powiernika na sam wpis bank prowadzi i przechowuje rejestr
do ktrego wpisywane s wierzytelnoci (przez bank), zgoda powiernika pojawia si wycznie w
ust 3 tego artykuu gdy mowa o czynnoci rozporzdzajcej dotyczcej wierzytelnoci a wiec np.
sprzeday. Tymczasem format rejestru zawiera rubryk data wpisu i podpis powiernika. Taka
procedura czyni z banku hipotecznego manufaktur , bo powiernik i z-ca to dwie osoby
fizyczne. Wpisy powinny pozostawa w gestii i odpowiedzialnoci banku hipotecznego i podlega
kontroli przez powiernika w sposb uregulowany, ale nie powinny by uzalenione od
kadoczesnej zgody powiernika.

5.

Pynno

CRD IV - CRR

Brak wypracowanych
standardw w ramach
Bazylei III i CRD IV

Powany
Wymaga obserwacji prac nad
LCR i NSFR oraz nad projektem
CRD IV i CRR

Uchwaa nr 380/2008 KNF,

za. 4 par. 76-77

Dostosowanie do
wymogw dyrektywy
2006/48/WE w p. 68 d-e

Powany

Brak uwzgldnienia specyfiki banku hipotecznego w regulacjach pynnociowych w szczeglnoci

zwizanych z CRD IV LCR i NSFR, na przykad:
- nieuwzgldnianie specyfiki banku hipotecznego liczc LCR w przypadku 100 procentowego
odpywu rodkw w okresie 30 dni
- niezaliczanie listw zastawnych do aktyww pynnych
- niezaliczenie listw zastawnych do preferencyjnego traktowania (jako fundusze stabilne) w
wyliczaniu NSFR, jak to ma by czynione wobec lokat terminowych
- nieuwzgldnianie poziomu wymaganego ustaw zabezpieczenia wierzytelnoci hipotecznych
listw zastawnych w rejestrze zabezpieczenia do wyliczania NSFR (ma by stosowana pena
warto wierzytelnoci).

6.

Wagi ryzyka dla listw zastawnych

Brak preferencyjnej wagi ryzyka dla listw zastawnych, jako instrumentw zabezpieczonych
aktywami.
Uchwaa nr 380/2008 nie wprowadza preferencyjnej wagi ryzyka na poziomie 10% dla listw
zastawnych wyemitowanych po 31 grudnia 2007 r., poniewa nie bierze pod uwag zapisw
dyrektywy 2006/48/EWG dotyczcych warunkw zabezpieczenia listw zastawnych na poziomie
80% wartoci nieruchomoci mieszkaniowej.

23

z punktu widzenia strony

popytowej na list zastawny

7.

List zastawny jako zabezpieczenie transakcji

Regulacje NBP

Brak jednoznacznych i transparentnych zasad przyjmowania listw zastawnych, jako

zabezpieczenie dla transakcji repo i kredytu lombardowego i wysoki poziom haircutw
(uznawania wysokoci wartoci listu zastawnego, jako zabezpieczenia dla tych transakcji) dla tego
instrumentu.

8.

Rezerwa pynnociowa
Postulat, aby obowizkowa rezerwa pynnociowa w przypadku bankw hipotecznych moga by
wpisywana do rejestru zabezpieczenia hipotecznych listw zastawnych. W przypadku upadoci
Banku Hipotecznego rezerwa ta mogaby by uyta w pierwszej kolejnoci do zaspokojenia
posiadaczy listw zastawnych. Taka konstrukcja zostaaby dobrze oceniona przez agencje
ratingowe, poniewa lepiej zabezpieczaaby interes posiadaczy listw zastawnych w przypadku
upadoci emitenta

24

Mao istotny

Tabela 4. Kwestie prawne (ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych).

Problem
L.p.

Opis

1.

Limity ograniczajce moliwoci emisyjne

Charakter
(prawny ustawa,
prawny przepisy
wykonawcze,
regulacyjny, praktyka)

rdo
(rozwizania
midzynarodowe,
rozwizania krajowe,
praktyka,
niezydentyfikowane)

Istotno
[krytyczny (blokuje proces),
powany (stanowi znaczne
utrudnienie, ale nie
blokuje), mao istotny
(niewielkie utrudnienia)]

Kwestie prawne ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych

Ustawa

Zbyt restrykcyjne ograniczenia regulacyjne dotyczce moliwoci emisyjnych:

1) limit finansowania listami zastawnymi kredytw mieszkaniowych podniesienie limitu
refinansowania do 80% bhwn (zgodno z dyrektywami)
2) limit zabezpieczenia dodatkowego podniesienie z 10% do 20%
3) wprowadzenie limitu zabezpieczenia zastpczego dla publicznych listw zastawnych public
bond do 5%

2.

Podstawa emisji hipotecznych listw zastawnych

Rozwizania
midzynarodowe
dyrektywa 2006/48/WE
Parlamentu
Europejskiego i Rady
Europy z dnia 14 lipca
2006 r.

Ustawa

Powany
nie blokuje emisji, ale
zmniejsza jej wolumen

Powany

Brak uregulowania w Art. 14 Ustawy o bankach hipotecznych i listach zastawnych, e podstaw

emisji hipotecznych listw zastawnych mog by rodki okrelone w Art. 18, ust. 3 (ulokowane w
papierach wartociowych, ulokowane w NBP lub gotwka), a wic, e emisje hipotecznych listw
zastawnych mog by w czci wykorzystane do refinansowania tych rodkw.

3.

Wymagany poziom nadzabezpieczenia

Ustawa

Brak ustawowych przepisw okrelajcych wymagany poziom nadzabezpieczenia w rejestrze

zabezpieczenia listw zastawnych. Sugerowany poziom, to 10%.

4.

Zakup wierzytelnoci jednostek samorzdu terytorialnego

Ustawa

Brak moliwoci zakupu wierzytelnoci wobec jednostek samorzdu terytorialnego pod emisje
publicznych listw zastawnych bezporednio na rynku, a nie tylko od bankw (Art. 12, pkt 5
Ustawy)

25

Dostosowanie zasad do
modelu niemieckiego
Pfandbrief

Powany

Mao istotny

5.

Limit finansowania listami zastawnymi

Ustawa

Mao istotny

Brak doprecyzowania, e ograniczenie w art. 14 Ustawy o bankach hipotecznych i listach

zastawnych (poziom refinansowania nie moe przekroczy kwoty odpowiadajcej 60% bankowohipotecznej wartoci nieruchomoci), dotyczy kadego pojedynczego kredytu, a nie cznej
wartoci bankowo-hipotecznych wartoci nieruchomoci odpowiadajcych kredytom wpisanym
do rejestru zabezpieczenia hipotecznych listw zastawnych.

6.

Niedostosowanie Ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych do nowelizacji Ustawy o

ksigach wieczystych i hipotece:

W zwizku z wprowadzeniem instytucji administratora hipoteki konieczne jest

przesdzenie, e w definicji mieci si take wierzytelno banku hipotecznego
zabezpieczona hipotek na imi administratora niezalenie od tego czy to bank hipoteczny
czy inny bank jest administratorem;

Zgodnie z nowym przepisem art. 68 ust 3 Ukwh wierzytelno moe by wyraona w innej
walucie ni hipoteka, co czyni umow kredytu bardziej elastyczn (brak koniecznoci
przewalutowania w ksidze wieczystej), co pogarsza pozycj konkurencyjn banku
hipotecznego jest zatem gorsza. Zgonie z brzmieniem art. 20 ust 2, jeeli wierzytelno
banku hipotecznego zostaa wyraona w walucie obcej, wpisu hipoteki zabezpieczajcej t
wierzytelno dokonuje si w ksidze wieczystej w tej samej walucie. Rozwizanie takie nie
generuje ryzyka, poniewa nowa kwota hipoteki odnosi si do grnej wysokoci sumy
hipoteki i suma ta moe zawiera wkalkulowane ryzyko walutowe (ingerencja
ustawodawcza poprzez wykrelenie art. 20 ust 2 wydaje si konieczna)

Zgodnie z now regulacj art. 68 (1) Ukwh jedna hipoteka moe zabezpiecza kilka wierzytelnoci
z rnych stosunkw prawnych przysugujcych temu samemu wierzycielowi, moe wiec to by
kilka kredytw. Naleaoby rozstrzygn czy konieczna byaby korekta art. 13 ust 2 Ulzbh, zgodnie
z ktrym wysoko wierzytelnoci z tytuu kredytw zabezpieczonych hipotek nie moe
przekroczy 100% bhwn.

26

Ustawa

krajowe

Powany
przy kredytowaniu
konsorcjalnym

II. Zmiany w przepisach dotyczcych transferu nieruchomoci z banku uniwersalnego do hipotecznego

Tabela 5. Kwestie finansowe (podatki).

Problem
L.p.

Opis

1.

Wymogi podatkowe

Charakter
(prawny ustawa,
prawny przepisy
wykonawcze,
regulacyjny, praktyka)

rdo
(rozwizania
midzynarodowe,
rozwizania krajowe,
praktyka,
niezydentyfikowane)

Istotno
[krytyczny (blokuje
proces), powany (stanowi
znaczne utrudnienie, ale
nie blokuje), mao istotny
(niewielkie utrudnienia)]

Kwestie finansowe: podatki

Ustawy podatkowe

Brak neutralnoci podatkowej podczas przenoszenia aktyww w celu zrefinansowania ich listami
zastawnymi, w tym odmienne uregulowania dla skupu wierzytelnoci i udzielenia kredytu.
Brak przepisw okrelajcych koszty uzyskania przychodu z tytuu nabycia portfela wierzytelnoci
regularnych przez bank hipoteczny w celu refinansowania portfela wierzytelnoci hipotecznych
innego banku.
Brak przepisw okrelajcych koszt uzyskania przychodu z tytuu sprzeday portfela
wierzytelnoci normalnych z dyskontem, ktre moe wynika z wyceny portfela poniej wartoci
np. ze wzgldu na stopy procentowe (nisze mare z kredytw ni aktualne moliwoci
pozyskania finansowania poprzez obligacje zabezpieczone, listy zastawne), co ma na celu
umoliwienie transakcji na portfelach o niszych marach, jako kosztu uzyskania przychodu,.
Brak jest zwolnienia obrotu wtrnego listami zastawnymi z opodatkowania 1% PCC w przypadku
podmiotw niebdcych podatnikami VAT/podatku od wartoci dodanej bd nietraktujcych
takich czynnoci, jako opodatkowanych lub zwolnionych z VAT/podatku od wartoci dodanej i
niekorzystajcych ze zwolnienia z opodatkowania PCC na podstawie art. 9 pkt 9 ustawy o PCC.
W ustawie o podatku od czynnoci cywilnoprawnych nie wprowadzono zwolnienia
przedmiotowego sprzeday listw zastawnych, tak jak ma to miejsce w przypadku bonw i
obligacji skarbowych bd bonw pieninych NBP, bez ogranicze wynikajcych z art. 9 pkt 9 i
art. 2 pkt 4 ustawy o PCC.
Brak zacht do nabywania instrumentw dugoterminowych (rozwj popytu na list zastawny)
zachty w postaci np. zwolnienia od podatku od dochodw kapitaowych

27

Krytyczny
zwaszcza w zakresie
obecnych
rozbienoci
interpretacyjnych
(VAT/PCC/brak)

Tabela 6. Kwestie regulacyjne.

Problem
L.p.

Opis

Charakter
(prawny ustawa,
prawny przepisy
wykonawcze,
regulacyjny, praktyka)

1.

Brak okrelenia warunkw oceny ryzyka - na ile serwisowanie przez bank zbywc zbytych
wierzytelnoci umoliwia pozbycie si ich z bilansu zbywcy.

rdo
(rozwizania
midzynarodowe,
rozwizania krajowe,
praktyka,
niezydentyfikowane)

Istotno
[krytyczny (blokuje
proces), powany (stanowi
znaczne utrudnienie, ale
nie blokuje), mao istotny
(niewielkie utrudnienia)]

Kwestie regulacyjne

28

Powany
moe decydowa o
opacalnoci

Tabela 7. Kwestie prawne (ustawa Prawo bankowe i ustawa o ksigach wieczystych i hipotece).

Problem
L.p.

Opis

Charakter
(prawny ustawa,
prawny przepisy
wykonawcze,
regulacyjny, praktyka)

1.

Obsuga portfela kredytowego (przy zaoeniu przelewu wierzytelnoci z art. 509 k.c. bez zgody
dunika)

rdo
(rozwizania
midzynarodowe,
rozwizania krajowe,
praktyka,
niezydentyfikowane)

Istotno
[krytyczny (blokuje
proces), powany (stanowi
znaczne utrudnienie, ale
nie blokuje), mao istotny
(niewielkie utrudnienia)]

Kwestie prawne ustawa Prawo bankowe i ustawa o ksigach wieczystych i hipotece

Brak przywilejw regulacyjnych dotyczcych wsppracy banku dominujcego z bankiem

hipotecznym w zakresie obsugi portfela, ktre zapewniyby efektywny i ekonomicznie opacalny
proces obsugi i serwisowania kredytw, np. poprzez wyczenie, jako czynno outsourcingow,
serwisowanie portfela przez bank transferujcy pomimo zaoenia, e banki hipoteczne crki
mogyby suy jako wehikuy emisyjne.
Brak regulacji przesdzajcej, i caoksztat serwisowania zbytych wierzytelnoci moe
wykonywa bank zbywca na podstawie umowy outsourcingowej. Jest to potrzebne, poniewa
wiele czynnoci serwisowania nie mieci si w katalogu czynnoci, ktre moe wykonywa bank
(w wietle art. 5 i 6 Prawa bankowego), nawet gdyby obecnie zawarta zostaa pomidzy zbywc a
nabywc umowa outsourcingowa dotyczca serwisowania wierzytelnoci.
Brak uregulowania kwestii, ktre czynnoci wykonuje/moe wykonywa zbywca/nabywca w tym
tak doniose prawnie czynnoci jak zmiana regulaminu kredytowania czy zmiana oprocentowania,
tabeli opat i prowizji oraz zmiany samej umowy typu przewalutowanie lub podwyszenie.
Brak szerokiego uregulowania przejcia na bank nabywc wszelkich ustanowionych dla
wierzytelnoci zabezpiecze, upowanie a nie tylko praw zwizanych takich jak hipoteka,
zastaw, porczenie.
Brak uregulowania sposobu wykonywania obowizkw o charakterze publicznym i regulacyjnym
przez zbywc/nabywc dania przedstawienia dokumentw, informacji.
Brak zasady oceny ryzyka, monitorowania ryzyka przy czynnych umowach, z ktrych
wierzytelnoci bank bdcy stron scedowa na inny bank, ale sam nadal nimi administruje
(serwisuje je).

29

Ustawa

Krytyczny

Rozwizaniem tych dylematw moe by zaprojektowanie mechanizmu sukcesji generalnej banku

nabywcy portfela w umowy, z ktrych wynikaj wierzytelnoci wchodzce w skad portfela wraz z
wszystkimi umowami powizanymi np. zabezpieczeniami.

2.

Obsuga portfela kredytowego

Ustawa

Przepisy dotyczce tajemnicy bankowej uniemoliwiaj w szerszym zakresie dostp do tajemnicy

bankowej w przypadku planowanego nabycia wierzytelnoci ograniczony jest dostp do
informacji na etapie selekcji aktyww do sprzeday (selekcjonowanie portfela pod ktem
wymogw Ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych), a take po nabyciu. Art. 105 ust
1 pkt 1) Prawa bankowego budzi wtpliwoci interpretacyjne zarwno na etapie przed nabyciem
jak i po nabyciu wierzytelnoci

Zmiana hipoteki

Uzyskiwania danych o
wierzytelnoci na wniosek
nabywcy w zakresie
niezbdnym wprowadza
ryzyko

Ustaw

Brak uregulowa dotyczcych zmiany wierzyciela w transferowanych z banku dominujcego do

banku hipotecznego kredytach, ktre zapewniyby efektywny i ekonomicznie opacalny transfer
aktyww. Do rozwaenia:
1) odstpienie od obowizku dokonania wpisu na rzecz tylko informacji w polu dodatkowe
informacje o wpisaniu do rejestru zabezpieczenia hlz banku hipotecznego, alternatywnie
odstpienie od wpisu przelewu z dodatkowymi regulacjami zabezpieczajcymi.
2) uprawnienia bankw do skadania wnioskw do sdu wieczystoksigowego on-line
3) zniesienia opaty za zmian wierzyciela lub ustalenie jej na minimalnym poziomie.
4) wykorzystanie funkcji administratora hipoteki przy refinansowaniu poprzez umoliwienie
pozostawienia hipoteki na imi zbywcy wierzytelnoci hipotecznej jako administratora.
Brak szczegowych rozwiza traktowania przenoszonego portfela wierzytelnoci hipotecznych
w okresie przejciowym, wynikajcym z konstytutywnego charakteru wpisu przelewu
wierzytelnoci do ksigi wieczystej.
Brak szczegowych rozstrzygni, czy data wcignicia do ksig nabywcy portfela wierzytelnoci
moe wynika z regulacji umownej, czyli czy moe zosta dokonana przed wpisem przeleww do
ksig wieczystych, czy wynika z daty prawomocnego wpisu przelewu w ksigach wieczystych..

30

Powany
konieczno
anonimizowania danych o
wierzytelnociach przed
transakcj jest dla niej
kosztotwrcze

Rozwizaniem byby przepis, zgodnie z ktrym obowizek zachowania tajemnicy bankowej nie
dotyczyby przypadkw, w ktrych udzielenie informacji objtych tajemnica bankow jest
niezbdne do zawarcia i wykonania umw sprzeday wierzytelnoci dokonywanych pomidzy
bankami.

3.

Krajowe

Krytyczny
niepewno prawna,
koszty,

Oddzieln kwesti, czsto podnoszon przez przedstawicieli sektora bankowego,

jest odejcie od zasady specjalizacji i umoliwienie bankom uniwersalnym emisji
listw zastawnych. Naley tutaj zaznaczy, e na przeomie 2009 r. i 2010 r. UKNF
wyraa swoj negatywn opini na temat projektu nowelizacji ustawy o listach
zastawnych i bankach hipotecznych przygotowanej przez Zwizek Bankw Polskich.
Opinia ta bya zwizana przede wszystkim z faktem, i przedstawione wwczas przez ZBP
propozycje nowelizacji ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych
umoliwiajce dokonywania emisji listw zastawnych rwnie przez banki uniwersalne
w istotny sposb naruszay funkcjonujcy model specjalistycznej bankowoci
hipotecznej w Polsce, co mogoby mie negatywny wpyw na wypracowany standard
bezpieczestwa a tym samym na jako inwestycyjn polskiego listu zastawnego.
UKNF wskazywa, e dokonujc nowelizacji ustawy o listach zastawnych i bankach
hipotecznych naley mie na uwadze przede wszystkim wysoki poziom
bezpieczestwa polskiego listu zastawnego, a nie dy do jego naruszenia kosztem
doranych uatwie dla biznesowej dziaalnoci poszczeglnych bankw. wczesne
obserwacje rynku wskazyway, e generalnie due banki uniwersalne nie byy
zainteresowane pozyskiwaniem dugookresowych rodkw z emisji papierw
wartociowych. wiadczyo o tym niewykorzystywanie przez nie zapisw ustawy o
obligacjach oraz widoczna niech do przekazywania kredytw hipotecznych przez banki
uniwersalne do swych spek crek (specjalistycznych bankw hipotecznych) w celu
zrefinansowania ich w ramach grupy bankowej poprzez emisj listw zastawnych.
Zwracano uwag, e podejmowane w przeszoci przez niektre z bankw uniwersalnych
prby dokonania selekcji portfela kredytowego i przekazania jego czci do swych spek
crek (specjalistycznych bankw hipotecznych) wykazay, e tylko znikoma cz ich
portfela kredytowego speniaa standardy ustawy o listach zastawnych i bankach
hipotecznych.
Narodowy Bank Polski odnis si do tych problemw w cytowanym powyej stanowisku
do dokumentu konsultacyjnego Komisji Europejskiej Possible further changes to Capital
Requirement Directive:
Tocz si dyskusje na temat skali kredytowania nieruchomoci przez banki uniwersalne.
Uwaa si, e kredyty zabezpieczone na nieruchomociach s z punktu widzenia banku
bardziej bezpieczne. Z drugiej jednak strony naley pamita, e s one udzielane na
znacznie duszy okres, co z jednej strony powoduje wzrost ryzyka pynnoci, z drugiej za
strony sprawia, e podczas tego okresu sytuacja kredytobiorcy moe ulec znaczcej,
niekorzystnej zmianie, czego nie da si przewidzie na etapie oceny zdolnoci kredytowej
przy ocenie wniosku kredytowego. Ponadto banki uniwersalne, w przeciwiestwie do
bankw hipotecznych, nie posuguj si bardziej wiarygodn wycen bankowo-hipoteczn,
ale mniej dokadn zwyk wycen rzeczoznawcy, opart na bezporednim odwoaniu do
aktualnych cen rynkowych. Ponadto, banki uniwersalne maj skonno do stosowania
bardziej liberalnych wartoci LtV w okresach dobrej koniunktury rynkowej. W tym
kontekcie naley wzi pod uwag, e banki hipoteczne finansuj swoj dziaalno
emitujc listy zastawne, podczas gdy w bankach uniwersalnych rdem finansowania s
depozyty klientw i w zwizku z tym nie naley obarcza ich dodatkowym ryzykiem
wynikajcym z nadmiernej koncentracji zaangaowania banku w segmencie kredytw
hipotecznych. Moliwe s rne sposoby ograniczenia tego ryzyka. Stosunkowo liberalne
31

polegaoby na wprowadzeniu w banku uniwersalnym dopuszczalnego poziomu

wspczynnika koncentracji dla kredytw hipotecznych. Rozwizanie bardziej restrykcyjne,
stosowane w niektrych krajach, polegaoby na wprowadzeniu obowizku stosowania
wyceny bankowo-hipotecznej, w powizaniu z wymogiem finansowania tego portfela listami
zastawnymi w caoci lub w bardzo wysokim procencie (co najmniej 90%). Skuteczno tego
podejcia wymaga jednak konsekwentnego stosowania przyjtego rozwizania.

WNIOSKI
Z zamieszczonego powyej materiau wynika, e listy zastawne zabezpieczone
hipotecznie s wyjtkowo dobrym dugoterminowym instrumentem finansowym.
Obecny kryzys podda ich jako i bezpieczestwo weryfikacji i test ten przeszy one
pomylnie, znacznie lepiej ni inne instrumenty, dowodzc w ten sposb swojej
przydatnoci zarwno dla bankw, jak i dla inwestorw.
Polskie przepisy, ktre licz sobie ponad 15 lat, oparte byy na bardzo dobrym
wzorcu, jakim s przepisy niemieckie. Mimo to w Polsce rynek hipotecznych listw
zastawnych znajduje si nadal w upieniu, podczas gdy w wielu krajach czonkowskich,
w ktrych warunki do budowy rynku listw zastawnych zostay stworzone pniej ni w
Polsce, instrument ten jest znacznie bardziej rozpowszechniony. To jednak oznacza, e
polski rynek ma duy potencja wzrostu i naley dooy wszelkich stara, by
potencja ten wykorzysta.
Z przeprowadzonej analizy wynika, e warunkiem koniecznym do tego by sytuacja
ulega zmianie jest dokonanie dogbnej rewizji szeregu przepisw rnej rangi i
zmodyfikowania ich w sposb zharmonizowany, kierujc si celem nadrzdnym:
zapewnieniem atrakcyjnoci polskich listw zastawnych dla inwestorw, dziki

korzyciom ekonomicznym, oraz

gwarancji bezpieczestwa inwestowanych rodkw.

Dalsze prace powinny si skupi na przygotowaniu spjnych ze sob projektw

nowelizacji poszczeglnych aktw prawnych, obejmujcych wymienione poniej
zagadnienia:
I. Zmiany w przepisach dotyczcych bezporednio emisji listw zastawnych

W pierwszym rzdzie doprecyzowania wymagaj przepisy dotyczce prawa

upadociowego w kontekcie tego, co si dzieje po ogoszeniu niewypacalnoci
przez emitenta listw zastawnych. W teorii bowiem inwestorzy, ktrzy je nabywaj
mog liczy na przywileje upadociowe w przypadku bankructwa emitenta, czyli
banku hipotecznego, polegajce na tym, e w momencie ogoszenia upadoci aktywa
stanowice zabezpieczenie wyemitowanych listw i wpisane do rejestru
zabezpieczenia s oddzielone od reszty masy upadociowej i su wycznie do
zaspokojenia roszcze wobec posiadaczy listw.

32

Niemniej istotne dla rozwoju rynku listw zastawnych, czy wrcz dla caego rynku
dunego jest take rozstrzygnicie kwestii podatkowych. Istniejce obecnie
niekorzystne rozwizania podatkowe sprawiaj, e emisja instrumentw
dunych nie jest dla polskich bankw opacalna. Problemy dotycz zwaszcza
kwestii braku wyczenia emitentw listw zastawnych z rygorw tzw. cienkiej
kapitalizacji oraz pobierania podatku u rda.

Kwestia czytelnego zapewnienia bezpieczestwa zainwestowanych rodkw miaaby

znaczco pozytywny wpyw na rating emisji, a tym samym na popyt na te
instrumenty. Potencjalnemu wzmocnieniem ratingu mogaby take suy
moliwo wpisywania obowizkowej rezerwy pynnociowej NBP - w
przypadku bankw hipotecznych - do rejestru zabezpieczenia hipotecznych
listw zastawnych.

Zmiany bd konieczne rwnie w obszarze regulacyjnym. Obecnie obowizujce

rozwizania regulacyjne powstaway w czasie, gdy list zastawny w Polsce by zupen
nowoci. Obecnie wiadomo, e konieczne bd zmiany przepisw dotyczcych
wyceny nieruchomoci przez banki hipoteczne (Rekomendacja F), jak i rejestru
zabezpiecze (Rekomendacja K). Problemem jest rwnie brak moliwoci
wykorzystania listu zastawnego jako zabezpieczenia transakcji repo.

Istotn kwesti jest moliwo zaliczenia listw zastawnych do aktyww

(odpowiednio pasyww) pynnych. Obecnie uchwaa KNF nr 386/2008 w sprawie
ustalenia wicych banki norm pynnoci pozwala na wczenie listw zastawnych
do podstawowej rezerwy pynnoci. Pierwsza wersja Bazylei III nie uwzgldniaa
specyfiki banku hipotecznego, co znalazo swoje odzwierciedlenie w tabeli powyej.
Na szczcie, uaktualniony tekst Bazylei III pt. Basel III: The Liquidity Coverage Ratio
and liquidity risk monitoring tools ze stycznia 2013 r. rozwija opis miary LCR i
obligacje zabezpieczone (ang. covered bonds) s tam wymienione jako skadnik
aktyww wysoko pynnych, jako kategoria Qualifying covered bonds rated AA- or
higher w aktywach Level 2 assets, z wag 85%. Nie ma jednak gwarancji, e
propozycja dotyczca LCR jest ostateczna. Wyemitowane listy zastawne (obligacje
zabezpieczone) mog by take zaliczone do miary NSFR jako dostpne finansowanie
stabilne pod warunkiem, e speniaj wymagania definicji miary NSFR. Nie wiadomo
te, jakim zmianom ulegnie definicja NSFR, nad ktr prace w Komitecie Bazylejskim
dopiero si rozpoczynaj. Naley jednak zakada, e kraje o rozwinitych rynkach
listw zastawnych, a zwaszcza Dania, dla ktrej sprawa finansowania rynku
hipotecznego ma krytyczne znaczenie, zadbaj w Komitecie Bazylejskim, o naleyte
podejcie regulacyjne do listw zastawnych. Z kolei zmiany dotyczce LCR i NSFR
zostan wczone do CRD IV i listy zastawne bd mogy by zaliczone jako aktywa
(odpowiednio pasywa) pynne do odpowiednich miar, po spenieniu okrelonych
warunkw.

II. Zmiany w przepisach dotyczcych

uniwersalnego do hipotecznego

transferu

nieruchomoci

banku

Dodatkowym kryterium, ktre powinno by brane pod uwag przy dyskusji nad zmianami
w zakresie listw zastawnych, jest moliwo wsppracy midzy bankiem uniwersalnym
33

i hipotecznym - tak aby bank hipoteczny emitowa listy zastawne pod kredyty udzielane
przez bank uniwersalny lub z jego udziaem.

Wskazane jest, by w przepisach znalazy si m.in. sformuowania, ktre

umoliwi atwiejsze przenoszenie portfeli pomidzy bankami. Naleaoby
rwnie rozway zmiany innych przepisw, takich jak ustawy Prawo bankowe i
ustawy o przetwarzaniu danych osobowych, w celu uregulowania kwestii tajemnicy
bankowej w przypadku transferu hipotek miedzy bankami w celu refinansowania
listami zastawnymi.

Podobnie jak w przypadku emisji listw zastawnych niezmiernie istotne dla

rozwoju rynku listw zastawnych, czy wrcz dla caego rynku dunego jest
take rozstrzygnicie kwestii podatkowych. Istotna jest kwestia moliwoci
rozliczenia obrotu wierzytelnociami z punktu widzenia kosztw i przychodw
podatkowych. Wane jest rozstrzygnicie m.in. sposobu traktowania rezerw na
przejte wierzytelnoci (w przypadku, gdy przestaj by spacane) jako kosztw
uzyskania przychodw. W myl obowizujcych przepisw jest to niemoliwe.

Brak przepisw dotyczcych rezerw na zagroone kredyty po sprzeday

portfela uniemoliwia bankom hipotecznym penienie roli instytucji, ktre
skupujc portfele wierzytelnoci hipotecznych byyby emitentem listw
zastawnych dla swoich bankw matek, jak to ma miejsce np. w modelu wgierskim,
czy dla grup bankw jak w modelu szwajcarskim lub francuskim.

Problemem organizacyjnym jest te brak zasad wsppracy midzy bankiem

hipotecznym a bankiem-matk. Model biznesowy bankw zyskaby na bliszej
integracji procedur obu instytucji, oczywicie bez dublowania struktur.

Utrzymywanie stanu obecnego, czyli powstrzymywanie si od przeprowadzenia

niezbdnych zmian, albo ograniczenie ich do pewnej, wybranej tylko grupy
zagadnie, bdzie miao bardzo niekorzystny wpyw na funkcjonowanie
gospodarki. Jeli problem listw zastawnych, a nawet szerzej, dugoterminowego
finansowania bankw, nie zostanie rozwizany, przysze normy pynnociowe
doprowadz
do
silnego
i
gwatownego
ograniczenia
kredytowania
dugoterminowego w polskich bankach zarwno dla osb fizycznych (kredyty
hipoteczne) jak i dla przedsibiorstw (kredyty inwestycyjne).
Nie mona przy tym zapomina, e polski rynek nie ma zbyt duych zasobw finansowych
i polskie emisje instrumentw dunych, mimo e mog i powinny by, na przykad,
idealnym produktem dla OFE, bd musiay by adresowane przede wszystkim do
inwestorw zagranicznych. A rynek midzynarodowy stanie si wkrtce aren
intensywnej walki o finansowanie dugoterminowe.
Punktem wyjcia dla niniejszej analizy byy ogoszone przez Komitet Bazylejski nowe
normy pynnoci, zwaszcza pynnoci dugoterminowej. Wszystkie przeprowadzone w
zwizku z tym analizy wskazuj, e stopie niewypenienia normy pynnoci
dugoterminowej przez najwiksze banki europejskie jest wikszy ni w Polsce i na
rynkach midzynarodowych polscy emitenci bd musieli konkurowa ze znacznie
34

silniejszymi od siebie rywalami. W takiej sytuacji, trzeba bdzie wykaza si silnymi

atutami, aby przycign inwestorw. Atutem Polski bdzie niewtpliwie jako kredytw
zabezpieczajcych polskie listy zastawne, ktra uwaana jest za dobr.
Polski rynek listw zastawnych nie rozwinie si bez dobrych rozwiza prawnoregulacyjnych. A jeli nawet rozwizania te bd waciwe, ale ich wprowadzenie potrwa
zbyt dugo, inni oka si lepsi i szybsi. A wtedy, nawet waciwe zmiany, ale
wprowadzone zbyt pno, mog si okaza niewystarczajce.
Oczywicie, z pozoru, kierunki niektrych zmian mog si wydawa kontrowersyjne.
Podczas kryzysu trudno jest dyskutowa o korzystnych rozwizaniach podatkowych.
Naley jednak pamita, e w wypadku procesu prowadzcego do emisji listw
zastawnych zmiany podatkowe nie bd niosy ze sob skutkw budetowych,
poniewa przy obecnym stanie rozwoju rynku listw zastawnych, wpyww
podatkowych do budetu z tego tytuu po prostu nie ma. W dodatku, bez korzystnych
rozwiza podatkowych, rynek listw zastawnych nie wyjdzie z obecnego stanu upienia.
Dlatego szacujc skutki finansowe zmian podatkowych naley koniecznie bra pod
uwag rwnie koszt, jaki gospodarka poniesie bez tych zmian.

35