Europe first!

Column Thierry van Vugt d.d. 26 juni 2016

Nu de Brexit een feit is, moet de Europese Unie goed bij zichzelf te rade gaan welke lessen ze hieruit
kan trekken. Donald Trump's 'America first' plan voor het buitenlands beleid van de Verenigde Staten,
kan mogelijk inspiratie bieden voor een herorintatie op de Europese samenwerking en de
continuteit hiervan zeker stellen.
De Brexit is (helaas) een feit. Wat de precieze omvang ervan zal zijn is nog onbekend. De Schotse first
minister, Nicola Sturgeon, heeft al aangegeven niet meegezogen te willen worden in het Engelse
anti-Europa sentiment, en heeft aangekondigd er alles voor over te hebben om in de EU te blijven. Er
komt in ieder geval een nieuw onafhankelijkheidreferendum en Schotland zal zich separaat in Brussel
melden komende tijd om haar belangen te borgen. Sinn Fin wil Noord-Ierland bij de republiek
Ierland voegen om zo binnen de EU te blijven. De Londense burgemeester Sadiq Kahn heeft
eveneens aangegeven alles te zullen doen om de wil van de Londenaren om in de EU te blijven
gestand te doen. Het is dus nog niet heel evident wel deel van het 'Verenigd' Koninkrijk zich
daadwerkelijk zal afsplitsen van de EU. Hoe dan ook lijkt het een flinke strijd te worden, hetgeen ook
wel past overigens in het perspectief van de de relatief kleine verschillen tussen het voor en tegen
kamp bij het referendum.
Met de uitslag van het referendum heeft de EU een flinke knauw gekregen. En die uitslag staat niet
op zich. Europese burgers zien Brussel in toenemende mate als boeman. Het Nederlandse
referendum over het associatieverdrag met Oekrane zit nog vers in het geheugen. Eurosceptische
partijen winnen terrein in diverse lidstaten, waaronder de laatste tijd bijvoorbeeld bij de verkiezingen
in Polen en Oostenrijk. 'Schengen' en de binnengrenzen van de EU staan stevig onder druk door de
vluchtelingencrisis. De Brexit zal bovendien nog een precedent scheppen voor EU
lidmaatschapsreferenda in andere lidstaten. In Denemarken gingen die geluiden al langer op, en ook
in Nederland wordt de Brexit in sommige kringen met enthousiasme ontvangen als prelude voor een
Nexit.
Alle reden dus voor zelfreflectie in Brussel. Hoe kritisch en cynisch de reacties in Europa over het
'America first' plan van de Republikeinse presidentskandidaat Donald J. Trump, ook waren, dit zou
juist hetgeen kunnen zijn wat de EU nodig heeft: Europe first. In Trumps in april gelanceerde visie op
het buitenlands beleid van de Verenigde Staten, staat eigenbelang van de VS voorop. Mocht hij het
tot president schoppen dan zullen bondgenootschappen niet meer heilig zijn, en zal de VS zich niet
meer 'als politieman' van de wereld gedragen.
Naar analogie van dit plan moet ook de EU meer gaan handelen vanuit een 'Europe first' filosofie:
meer aandacht voor de eigen interne dynamiek, werkwijze en functioneren en iets minder op haar
buitenlandse aangelegenheden. Afgelopen jaren is dat ondanks de urgentie die voortvloeide uit de
opeenvolgende winstwaarschuwingen bij verkiezingen en referenda niet gebeurd. De
buitenlandinzet stoomde daarentegen door. Exemplarisch hiervoor is de inspanning die door de
jaren heen is gestoken in handelsverdragen. Onlangs nog, werd bekend gemaakt dat het
handelsverdrag tussen de EU en Japan naar verwachting dit jaar wordt afgerond. Daar is sinds het
voorjaar van 2013 aan gewerkt. Er waren liefst 16 onderhandelingsronden voor nodig. Tot op heden
dan. Er wordt ook ingezet op allesomvattende handelsverdragen met Canada (CETA) en de VS (TTIP).
Zeker dit laatste verdrag is, aan beide zijden van de oceaan, zeer omstreden, en zal ongetwijfeld de
toets der kritiek nog moeten gaan doorstaan in referenda in meerdere lidstaten. In Nederland
worden referenda over beide verdragen bepleit. Ironisch genoeg nam de Tweede Kamer onlangs een

motie aan om het CETA-verdrag met Canada vooral snel goed te keuren. Kennelijk komt het
volkssentiment niet gelegen.

De energie en capaciteit in Brussel (en de hoofdsteden van de lidstaten) zou mijns inziens komende
jaren dus meer naar Europa zelf moeten, en wat minder gericht moeten worden op externe
betrekkingen. Dat betekent geenszins navelstaren, maar de EU zal zich meer strategisch moeten
beraden op hoe we meer ruimte kunnen bieden voor een Europa van meerdere snelheden. Zonder
afbreuk te doen aan een gemeenschappelijke basis, maar mt ruimte voor lidstaten om in
gezamenlijkheid verdere stappen te zetten in kleiner gezelschap. Eenheid met verscheidenheid is een
wezenlijke sleutel voor stabiliteit in het Europese samenwerkingsverband. Alleen door aandacht voor
de interne organisatie te hebben en de stabiliteit in eigen continent kan de toekomst van de EU
worden geborgd, en daarmee een vruchtbare bodem worden gecreerd voor handel met andere
partners. De ministers van Buitenlandse Zaken van de 6 'founding fathers' van de EU erkennen het
belang van een Europa meerdere snelheden in hun verklaring over de Brexit. Ik reken er dan ook op
dat zij hier ook werk van maken door hier ook de juiste keuzes voor te maken in Brussel. De Beneluxunie zou in een Europa van meerdere snelheden een voortrekkersrol kunnen pakken, een proeftuin
voor een beter Europa, met oog voor de juiste schaal.