Professional Documents
Culture Documents
Wiskude Verdeling PDF
Wiskude Verdeling PDF
Opmerkingen vooraf
Wiskunde
Pagina 2 uit 20
Opmerkingen vooraf
Pak je rekenmachine, de TI-83, erbij en doe alles na. Zo zul je beter begrijpen
wat je aan het doen bent.
Alle functies die we op de rekenmachine gaan gebruiken, vind je in het menu
DISTR:
DISTR
2nd
VARS
DISTR DRAW
1:normalpdf(
2:normalcdf(
3:invNorm(
4:tpdf(
5:tcdf(
6:xpdf(
7:xcdf(
DISTR DRAW
9:Fcdf(
0:binompdf(
A:binomcdf(
B:poissionpdf(
C:poissoncdf(
D:geometpdf(
E:geometcdf(
Histogram
Wiskunde
Pagina 2 uit 20
Histogram
Wiskunde
Pagina 3 uit 20
Histogram
Om een opzetje te geven voor normale verdelingen, gaan we eerst kijken naar
histogrammen.
Zodra een histogram een soort klok-vorm krijgt, noemen we het een normale
verdeling. Bijvoorbeeld, deze histogram:
Wiskunde
Pagina 3 uit 20
Histogram
Wiskunde
Pagina 4 uit 20
Je kan het gemiddelde berekenen als je alle waarden bij de histogram weet. Het
gemiddelde is eigenlijk gewoon de verwachtingswaarde, E(X).
E(X) = n p
Functie op de rekenmachine:
aantalkeer * kans
Je kan de variantie berekenen als je alle waarden bij de histogram weet. De
variantie is Var(X).
Var(X) = n p (1 p)
Functie op de rekenmachine:
aantalkeer * kans * (1 - kans)
De standaardafwijking of standaarddeviatie berekenen als de variantie weet. De
standaarddeviatie is (X).
(X) = Var(X)
Functie op de rekenmachine:
(variantie)
Om een overzicht te krijgen van hoe dit allemaal eruit ziet:
(X)
Var(X)
(X)
Histogram
Wiskunde
Pagina 4 uit 20
Histogram
Wiskunde
Pagina 5 uit 20
Voorbeelden
Een leerling legt een multiple-choice toets af van 40 vragen, ieder n uit 4
mogelijkheden. Hij heeft niet geleerd, en maakt voor iedere vraag een volstrekt
willekeurige gok.
Wat is het verwachte juiste aantal vragen?
E(X) = n p
Invullen op de rekenmachine:
aantalkeer * kans
40 * 0.25
Dit geeft de verwachtingswaarde, in dit geval 10.
Het antwoord is 10 juiste antwoorden.
Wat is de variantie?
Var(X) = n p (1 p)
Invullen op de rekenmachine:
aantalkeer * kans * (1 - kans)
40 * 0.25 * 0.75
Dit geeft de variantie, in dit geval 7,5.
Overigens is het ook mogelijk om de variantie te berekenen door de verwachtingswaarde te
vermenigvuligen met de kans op een foute antwoord.
Var(X) = E(X) (1 p)
10 * 0.75
Dit geeft dezelfde variantie, namelijk 7,5.
Het antwoord is dus een variantie van 7,5.
Wat is de standaarddeviatie?
(X) = Var(X)
Invullen op de rekenmachine:
(variantie)
Dit geeft de standaarddeviatie, in dit geval de wortel van 7,5
2,73.
Het antwoord is dus ongeveer 2,73. Je kan dit het beste opschrijven als de wortel van 7,5.
Histogram
Wiskunde
Pagina 5 uit 20
Wiskunde
Normale Verdeling
Pagina 6 uit 20
Normale Verdeling
Als je een opdracht krijgt die over een bepaalde onderzoek gaat, waarbij een
gemiddelde en standaarddeviatie gegeven is, heb je te maken met een
normale verdeling.
Je zal weten wanneer je normale verdeling toe moet passen, want bij de
opdracht staat er dan meestal ... is bij benadering normaal verdeeld.
Als dat niet zo is, zijn er verschillende manieren om dit te ontdekken.
Ten eerste, kan je gewoon kijken naar de histogram en beredeneren of
het lijkt op de normaal verdelingscurve. Dit is heel grof, en geeft alleen
een idee. Als het er echt heel netjes in past, dan is het waarschijnlijk
normaal verdeeld. Als je geen histogram erbij krijgt, is dit geen handige
methode, want je zou te lang bezig zijn met een histogram tekenen.
Als je normaal waarschijnlijkheidspapier hebt en een tabel van waardes
krijgt, teken de cululatieve relatieve frequenties van sommige of alle
punten erop. Trek een rechte lijn waar je die ongeveer kan plaatsen. Als
alle punten ongeveer op de lijn zitten, is het normaal verdeeld. Zie het
einde van dit hoofdstuk voor meet hulp.
Hier zie je de normale verdelingscurve. Zoals we gezien hebben, past het vrij
goed op een normaal verdeelde histogram.
ondergrens
bovengrens
is het gemiddelde
is de standaarddeviatie
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 6 uit 20
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 7 uit 20
We hoeven niet meer naar de histogram te kijken. Van nu af aan gaan we alleen
werken met deze curve. Dit is hoe de normale verdeling eruit ziet.
P is de kans het grijze gedeelte in de tekening en komt overeen met de
oppervlakte. Deze zijn natuurlijk hetzelfde. (De oppervlakte van de normale
verdeling is 1.)
Je kan de kans uitrekenen als je deze waarden weet:
ondergrens, bovengrens, gemiddelde, standaarddeviatie
Functie in de rekenmachine:
normalcdf(ondergrens,bovengrens,gemiddelde,standaarddeviatie)
Deze functie geeft de kans.
NB.:
Als de ondergrens oneindig klein is (zoals in de tekening), vul dan 0 in.
Als de bovengrens oneindig groot is, vul dan 1E99 in.
Je kan het gemiddelde uitrekenen als je deze waarden weet:
kans, bovengrens, standaarddeviatie
Functie in de rekenmachine:
bovengrens (standaarddeviatie * invNorm(kans))
Deze functie geeft het gemiddelde.
NB.:
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 7 uit 20
Wiskunde
Normale Verdeling
Pagina 8 uit 20
Je kan het gemiddelde uitrekenen op dezelfde manier als hiervoor genoemd, als
je deze waarden weet:
kans, ondergrens, standaarddeviatie
Spiegel de normaal verdeling zodat je bijvoorbeeld dit krijgt:
60
25
85
P
35
25
60
Functie in de rekenmachine:
P
invNorm(kans, gemiddelde,standaarddeviatie)
Deze functie geeft de bovengrens.
NB.:
NB.:
Hier is het antwoord ook niet afgerond. Denk goed na over hoe je het
antwoord moet afronden om een correcte antwoord te geven.
Ook hier kan je de normale verdeling spiegelen, als je wel de ondergrens
weet maar niet de bovengrens.
De functie normalpdf zullen jullie nooit hoeven gebruiken en wordt dus ook
niet behandeld.
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 8 uit 20
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 9 uit 20
Voorbeelden
Voorbeeld 1
Een fabriek maakt batterijen, en wil graag dat zijn producten zo lang mogelijk
meegaan. Daarom doen ze dagelijks steekproeven om te kijken hoe lang de
batterijen meegaan.
Ervaring leert dat de standaarddeviatie 50 minuten is. Het gemiddelde is echter
nog niet bekend.
De fabrikant wil ervoor zorgen dat hoogstens 7% van de baterijen uit een
dagproductie een levensduur heeft van minder dan 8,5 uur.
Bereken in minuten nauwkeurig de kleinste waarde van waarvoor dit nog
het geval is.
Lange antwoord
De levensduur X van die dag is normaal verdeeld met
=?
= 50 minuten
Hoogstens 7% van de dagproductie heeft een levensduur van minder dan 8,5 uur.
We gaan eerst 8,5 uur herschrijven naar 510 minuten.
Ze willen dus weten bij welke waarde van (het gemiddelde) de
kans op een batterij met een korte levensduur hooguit 0,07 is
(7%).
Dus: gevraagd wordt naar X zodat:
P(X < 510) 0,07.
= 50
Q=?
510
=?
Omdat een normale verdeling een standaardvorm heeft, kunnen we met een functie van de
rekenmachine bepalen met hoeveel we de standaarddeviate ( = 50 minuten) moeten
vermenigvuldigen om Q te krijgen.
De functie hoeft alleen te weten wat de kans hierop is, we hebben immers op de grafiek al
aangegeven dat we zoeken naar Q die leidt naar een kans van 7%.
Voer dit in op je rekenmachine:
invNorm(0,07)
Het resultaat geeft de verhouding tussen en Q die wij zoeken. Dit is in dit geval 1,4757.
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 9 uit 20
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 10 uit 20
= 510 Q
= 510 - -73,785
= 510 + 73,785
= 583,785
Ze vragen echter naar gehele minuten, dus deze antwoord is niet helemaal goed.
Denk eens na: de kans is 7% of minder. Als we antwoorden met
= 583 minuten (Q omhoog afronden naar 73), verschuift
de lijn voor op de grafiek naar links. Dat geeft hetzelfde
effect als de lijn voor 510 naar rechts schuiven. Dit zie je
in het plaatje hiernaast.
Dit is dus niet goed. We zijn juist op zoek
naar een gemiddelde waarvoor geldt dat de
kans P 0,07.
> 0,07
510
= 583
< 0,07
510
= 584
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 10 uit 20
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 11 uit 20
Voorbeeld 2a
Onderzoekers gaan na wat de levensduur van muizen is. Ze ontdekken dat dit bij
benadering normaal is verdeeld met een gemiddelde van 33 maanden en een
standaarddeviatie van 2,7 maanden.
Bereken hoeveel procent van deze muizen de leeftijd van 36 maanden
bereikt.
Antwoord
De levensduur X van de muizen is normaal verdeeld met
= 33 maanden
= 2,7 maanden
= 2,7
33
36
P=?
Bij deze vraag wordt niet gemeldt dat het percentage excpliciet boven de 36 maanden zou
moeten zijn. In dit geval is het wel zo, maar je afgeronde antwoord niet precies meer klopt,
geeft dat niet. De controle is gewoon om te kijken of je antwoord dicht in de buurt zat.
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 11 uit 20
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 12 uit 20
Voorbeeld 2b
De onderzoekers gaan nu muizen onderzoeken met een caloriearm dieet. Ze
willen weten of deze muizen langer leven. Ze gaan onder andere kijken naar de
maximum leeftijd. Hiermee wordt de levensduur bedoeld die door slechts 0,1%
van de muizen overschreden wordt.
Muizen van deze nieuwe dieet hebben een gemiddelde levensduur van 45
maanden met een standaarddeviatie van 2,1 maanden.
Van de muizen met het caloriearme dieet leeft een groot percentage langer dan de
maximale levensduur van muizen met het gewone dieet.
Bereken dit percentage.
Antwoord
Gevraagd wordt het percentage muizen met een caloriearm dieet dat langer leeft dan de
maximale levensduur van muizen met een gewoon dieet.
Bepaal eerst de maximale levensduur van muizen met een gewoon dieet.
De levensduur X van de gewone muizen is normaal verdeeld met
= 33 maanden
= 2,7 maanden
We moeten de ondergrens bepalen van de oppervlakte die
hiernaast is getekend.
Eerst moeten we de situatie omdraaien.
= 2,7
33
P = 0,001
= 2,7
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 12 uit 20
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 13 uit 20
De vraag luidt verder: hoeveel muizen met een caloriearm dieet overschrijden deze leeftijd?
Voor caloriearme muizen, wordt de levensduur X normaal
verdeeld met
= 45 maanden
= 2,1 maanden
We draaien weer de situatie om, om te kijken
hoeveel caloriearme muizen deze leeftijd niet
bereiken. De situatie wordt hiernaast getekend.
P=?
= 2,1
41,34
45
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 13 uit 20
Wiskunde
Normale Verdeling
Pagina 14 uit 20
2,9
3,5
3,8
3,2
3,5
3,8
3,2
3,6
3,9
3,4
3,6
4,2
Druk
voor Edit
L2
L3
______
______
L1(1)=2.8
De histogram is hiernaast
afgebeeld. Het lijkt niet echt echt
normaal verdeeld!
Op het volgende pagina zullen we
ontdekken dat het toch wl
normaal verdeeld is.
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 14 uit 20
Wiskunde
Normale Verdeling
Pagina 15 uit 20
>
en op
Voeg L1 achter deze functie toe door deze combinatie van toetsen te drukken:
L1
2nd
1-Var Stats L1
Druk ENTER en je krijgt alle gegevens van deze plot. We hoeven alleen naar
deze waarden te kijken:
x=3.5
x=.3596294389
Het gemiddelde is 3,5 en standaarddeviatie is 0,36. De variantie is het kwadraat
van de standaarddevaitie, Var(X) = (X)2 = 0,1293.
We kunnen nu kijken naar de spreiding van de waardes: ze liggen tussen 2,8 en
4,2. De vuistregel voor een normale verdeling is dat 95% van de waardes tussen
2 en + 2 moeten liggen. 100% van de waardes liggen tussen 2,78 en
4,22, dus is het tch normaal verdeeld!
De 1-Var Stats methode kan je voor ieder lijst gebruiken. Als je dus een
tabel krijgt met waarden en je wilt het gemiddelde, de standaarddeviatie of
variantie weten, moet je de waarden invoeren in een lijst, en de 1-Var Stats
methode erop toepassen.
Tenzij deze al gegeven zijn dat vaak het geval is want dan doe je overbodig
werk!
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 15 uit 20
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 16 uit 20
frequentie relatieve
frequentie
1
1/15
1
1/15
0
0/15
0
0/15
2
2/15
0
0/15
2
2/15
2
2/15
2
2/15
1
1/15
2
2/15
1
1/15
0
0/15
0
0/15
1
1/15
culatieve relatieve
frequentie in %
1/15
6,7
2/15
13,3
2/15
13,3
2/15
13,3
4/15
26,7
4/15
26,7
6/15
40
8/15
53,3
10/15
66,7
11/15
73,3
13/15
86,7
14/15
93,3
14/15
93,3
14/15
93,3
15/15
100
90%
80%
70%
50%
30%
20%
10%
0%
Zoals je ziet, gaat het lijn ongeveer door alle punten. Het is normaal verdeeld.
Normale Verdeling
Wiskunde
Pagina 16 uit 20
Binomiale Verdeling
Wiskunde
Pagina 17 uit 20
Binomiale Verdeling
Terwijl we het bij de normale verdeling steeds over het gemiddelde en
standaarddeviatie hebben, gaat het bij de binomiale verdeling alleen om het
aantal keer n en de kans p.
Als de opdracht krijgt die te maken heeft met n keer een handeling uitvoeren
waarbij de kans p is, heb je te maken met een binomiale verdeling.
Bijvoorbeeld:
Binomiaal
n = 60
p = 1/6
Normaal
= E(X) = n p = 60 1/6 = 10
= (X) = Var(X) = n p (1 p) =
60 1/6 5/6 =
50/6
Binomiale Verdeling
Wiskunde
Pagina 17 uit 20
Binomiale Verdeling
Wiskunde
Pagina 18 uit 20
Voorbeelden
Voorbeeld 1
Gegeven zijn de vazen A en B.
A bevat 8 rode en 2 witte knikkers.
B bevat 3 rode en 6 witte knikkers.
Men trekt aselect en met terugleggen uit A en uit B n knikker.
Van beide getrokken wordt de kleur genoteerd.
Deze trekking wordt tien maal uitgevoerd.
Bereken in drie decimalen nauwkeurig de kans dat bij meer dan vijf van de
tien trekkingen de twee getrokken knikkers van kleur verschillen.
Antwoord
Met trekt uit A en B elk n knikker. Er zijn maar twee situaties waarbij de kleur kan
verschillen, namelijk:
A: wit
B: rood
A: rood B: wit
De kans op de eerste situatie is:
2/10 * 3/9
Namelijk: er zijn 2 witte uit de 10 knikkers in A en 3 rode uit de 9 knikkers in B.
De kans op de tweede situatie is:
8/10 * 6/9
Deze kansen moeten we optellen:
2/10 * 3/9 + 8/10 * 6/9
De uitkomst hiervan is de kans op twee van kleur verschillende knikkers, in dit geval 0,6.
De vraag luid verder: wat is de kans dat dit bij meer dan vijf van de tien trekkinging gebeurt?
We draaien de situatie om zodat we krijgen: wat is de kans dat dit bij hooguit vijf van de tien
trekkingen gebeurt? Dit is gemakkelijker om in de rekenmachine te stoppen:
binomcdf(totaalaantal,totaalkans,hoogstensaantal)
binomcdf(10,0.6,5)
Het antwoord is de kans hooguit vijf van de tien trekkingen van verschillende kleuren zijn is
0,3669. Dus de kans dat meer dan vijf van de tien trekkingen van verschillende kleuren zijn is:
1 0,3669
De uitkomst hiervan is gelijk ook het juiste antwoord: 0,633.
Binomiale Verdeling
Wiskunde
Pagina 18 uit 20
Binomiale Verdeling
Wiskunde
Pagina 19 uit 20
Voorbeeld 2
Twee reizigers willen een last-minute ticket voor een vlucht kopen. Als er over
een halfuur nog vleigtuigstoelen onbezet zijn, kunnen ze gelijk mee.
Op dit moment zijn er nog 94 stoelen vrij. Er zijn echter nog 100 gereserveerde
reizigers vr hun! Voor ieder gereserveerde reiziger geldt: de kans dat hij/zij
zich in de komende halfuur meldt, is gelijk aan 0,85.
Bereken in drie decimalen nauwkeurig de kans dat beide reizigers met de
vlucht mee kunnen.
Antwoord
We nemen X is het aantal passagiers dat komt opdagen.
Dan is X binomiaal verdeeld met
n = 100 (aantal passagiers dat zich nog niet heeft aangemeld)
p = 0,85 (kans dat een passagier zich in de komende halfuur meldt)
Er zijn nu nog 94 stoelen vrij. Om de twee reizigers mee te laten, moeten er maximaal 92
passagiers op komen dagen.
We willen dus de kans dat hoogstens 92 van de 100 passagiers op komt dagen, ieder met een
kans van 0,85. Dit kan je invoeren op je rekenmachine:
binomcdf(totaalaantal,totaalkans,hoogstensaantal)
binomcdf(100,0.85,92)
Het resultaat is gelijk ook het juiste antwoord: de kans is 0,988 dat beide reizigers mee
kunnen.
Binomiale Verdeling
Wiskunde
Pagina 19 uit 20
Binomiale Verdeling
Wiskunde
Pagina 20 uit 20
Voorbeeld 3
Twee vrienden spelen een kaartenspel. Het spel houdt in dat ieder speler een kaart
trekt, en het hoogste kaart wint. Er wordt dan teruggelegd en opnieuw geschud.
Het valt n van de spelers op dat hij al na tien potjes al twee keer de klavertwee
in handen heeft gehad. De speler vraagt zich af wat de kans is op precies twee
keer dezelfde kaart na tien trekkingen met teruglegging. (De trekkingen van de
andere speler worden niet meegerekend.)
Bereken deze kans in drie decimalen nauwkeurig.
Antwoord 1
Bij deze vraag worden er uit 52 kaarten 10 keer een kaart getrokken met teruglegging. Bij
deze 52 kaarten is er 1 klavertwee.
We nemen X is het aantal keer klavertwee voorkomt van de 10 trekkingen.
Dan is X binomiaal verdeeld met
n = 10
p = 1/52
Dit kunnen we invoeren op de rekenmachine:
binompdf(totaalaantal,totaalkans,preciesaantal)
binompdf(10,1/52,2)
Dit geeft gelijk ook het juiste antwoord: 0,014.
Antwoord 2
Je kunt ook handmatig de som oplossen.
De kans op twee keer een klavertwee is (1/52)2.
De kans op geen klavertwee is (51/52)8.
De aantal mogelijkheden is 10 boven 2.
Dit kan je invoeren op je rekenmachine:
(10 nCr 2)*(1/52)^2*(51/52)^8
(De functie nCr vindt je in het menu MATH, onder de laatste kolom, PRB, als nummer 3.)
Dit geeft gelijk ook het juiste antwoord: 0,014.
Binomiale Verdeling
Wiskunde
Pagina 20 uit 20