Professional Documents
Culture Documents
Cơ Học Lý Thuyết (Tóm Tắt Lý Thuyết & Bài Tập Mẫu) - Trịnh Anh Ngọc, 71 Trang
Cơ Học Lý Thuyết (Tóm Tắt Lý Thuyết & Bài Tập Mẫu) - Trịnh Anh Ngọc, 71 Trang
i
Li khuyen
We are what we repeatedly do. Excellence, then, is not an act, but a habit.
Aristotle
Muc luc
1 ONG HOC
1
Phng phap mo ta chuyen ong . . . . .
1.1
He toa o . . . . . . . . . . . . . . .
1.2
Luat chuyen ong - Van toc - Gia
1.3
Vai chuyen ong quan trong . . .
2
Chuyen ong cua co the . . . . . . . . . .
2.1
Trng van toc cua co the . . . . .
2.2
Hp chuyen ong . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
1
1
1
3
4
5
5
6
2 ONG LC HOC
1
Cac nh luat Newton . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1
Lc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2
Hai bai toan c ban cua ong lc hoc . . . . . . . . . .
1.3
Cac nh ly tong quat cua ong lc hoc . . . . . . . . .
8
8
8
9
10
15
15
16
16
16
17
18
BAI TAP
. . .
. . .
toc
. . .
. . .
. . .
. . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
loai hai
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
19
ii
(1.21)
wa = wr + we + wc ,
(1.22)
wc = 2~ vr
(1.23)
trong o
11
Jx Jxy Jxz
Jy Jyz ,
J = Jyx
Jzx Jzy
Jz
(2.11)
trong o Jx , Jy , Jz la momen quan tnh cua he oi vi cac truc Ox, Oy, Oz;
Jxy , Jxz , . . . la cac momen quan tnh ly tam cua he
Jxy = Jyx =
mk xk yk , Jyz = Jzx =
mk yk zk , Jzx = Jxz =
mk zk xk (.2.12)
(2.13)
JC =
1
Ml2 .
12
(2.14)
2. Vong ong chat ban knh R, khoi lng M oi vi truc qua tam va
vuong goc vi mat phang cha vong
JC = MR2 .
(2.15)
3. a tron ong chat ban knh R, khoi lng M oi vi truc qua tam va
vuong goc vi a
1
JC = MR2 .
2
(2.16)
+ He toa o Descartes:
M(x, y, z) r = xi + yj + zk
dr = (dx)i + (dy)j + (dz)k
(1.1)
(1.2)
+ He toa o tru:
M(r, , z) r = rer + zez
dr = (dr)er + (rd)e + (dz)ez
(1.3)
(1.4)
(1.5)
(1.6)
Vect c s a phng
er = cos i + sin j
e = sin i + cos j
ez = k
er = sin (cos i + sin j) + cos k
e = sin ( sin i + cos j)
e = cos (cos i + sin j) sin k
dr
.
ds
(1.7)
(1.8)
(1.9)
M(s) r = r(s)
(1.10)
+ Toa o t nhien:
dr = (ds)
1.2
dr
= (ds)t
ds
(1.11)
Phng phap
Vect
Descartes
{i, j, k}
Tru
{er , e , k}
Cc
{er , e}
T nhien
{t, n, b}
z = h(t)
r = f(t)
= g(t)
z = h(t)
r = f(t)
= g(t)
s = f(t)
Van toc
r
Gia toc
r
(x,
y,
z)
(
x, y, z)
(r,
r,
z)
(
r r 2 , 2r + r,
z)
(r,
r)
(
r r 2 , 2r + r)
v2
v,
(v, 0), v = s
Toc o v = |v|.
Trong toa o t nhien, toc o v = s,
gia toc tiep wt = v,
gia toc phap
2
wn = v /.
Cong thc tnh ban knh cong (ky hieu w = |w|):
= p
v2
w2 wt2
(1.12)
Tch vo hng v w cua van toc va gia toc the hien s nhanh cham
cua chuyen ong
= 0 eu
1.3
(1.13)
? Chuyen ong tron. iem chuyen ong tron trong Oxy quanh O. Ky hieu: r
- vect nh v iem, - goc quay, = - van toc goc, ~ = k - vect van
toc goc. Van toc cua iem
v = ~ r.
(1.14)
2
w = ~| {z
}r
| {z }r,
(1.15)
wt
wn
(1.16)
2.1
nh ly 1. Trng van toc cua mot co the (S) la trng ang chieu
-
M, N (S).
(1.17)
(1.18)
w(M) = ~ r + ~ (~ r),
(1.19)
trong o ~ = k
la vect van toc goc.
Trng gia toc:
trong o ~ = k
la vect gia toc goc. Gia toc tiep w t = ~ r, gia toc phap
wn = ~ (~ r).
? Chuyen ong tong quat. Chuyen dch bat ky cua co the t v tr nay
sang v tr khac, trong khoang thi gian vo cung be (chuyen ong tc thi),
co the c thc hien nh chuyen ong tnh tien, tng ng vi chuyen dch
cua mot iem, va chuyen ong quay quanh truc i qua iem ay.
Trng van toc cua co the trong chuyen ong tong quat (cong thc
Euler):
-
(1.20)
2.2
Hp chuyen ong
(1.21)
wa = wr + we + wc ,
(1.22)
wc = 2~ vr
(1.23)
trong o
Chng 2
ONG LC HOC
1 Cac nh luat Newton
Noi dung cac nh luat, xem Muc 1.2, [1].
1.1
Lc
(2.1)
F =G
m1 m2
,
d2
(2.2)
(2.3)
Bai tap
30
1.3
10
Noi dung cac nh ly, xem Muc 1.5, 2.1, 2.2 va 2.3, [1]. Lu y mot so khai niem
va cong thc can thiet di ay.
? Khoi tam cua mot he la iem hnh hoc C xac nh bi
rC =
1 X
m k rk ,
M
(2.6)
P
mk vk = MvC .
(e)
Fk .
(2.7)
(e)
Fk .
(2.8)
mk rk2 ,
(2.9)
mk d2k ,
(2.10)
11
Jx Jxy Jxz
Jy Jyz ,
J = Jyx
Jzx Jzy
Jz
(2.11)
trong o Jx , Jy , Jz la momen quan tnh cua he oi vi cac truc Ox, Oy, Oz;
Jxy , Jxz , . . . la cac momen quan tnh ly tam cua he
Jxy = Jyx =
mk xk yk , Jyz = Jzx =
mk yk zk , Jzx = Jxz =
mk zk xk (.2.12)
(2.13)
JC =
1
Ml2 .
12
(2.14)
2. Vong ong chat ban knh R, khoi lng M oi vi truc qua tam va
vuong goc vi mat phang cha vong
JC = MR2 .
(2.15)
3. a tron ong chat ban knh R, khoi lng M oi vi truc qua tam va
vuong goc vi a
1
JC = MR2 .
2
(2.16)
39
e y rang khi t +, y mg
(van toc gii han). Van toc gii han nay
k
cung co the tm t phng trnh P + FC = 0.
Tch phan (c) va dung ieu kien au y(0) = 0 ta c phng trnh
chuyen ong (luat chuyen ong):
kt
mgt
m2 g
y = 2 1 exp
.
k
m
k
Cach 2. Phng trnh (a) la phng trnh vi phan tuyen tnh cap hai khong
thuan nhat. Nghiem tong quat cua phng trnh thuan nhat
kt
y = C1 + C2 exp
.
m
Tm nghiem phng trnh khong thuan nhat di dang
kt
y = C1 (t) + C2(t) exp
.
m
C10 (t), C20 (t) thoa he
0
kt
C10 (t) + exp m
C20 (t) = 0
k
m
exp kt
C2 (t) = g
m
Giai ra C10 (t), C20 (t), roi tch phan theo t, cuoi cung ta c
kt
y = C2 exp
m
m2g mgt
+ C1 ,
k2
k
trong o C1, C2 la cac hang so tch phan phu thuoc ieu kien au. Phan con
lai sinh vien t lam.
33 a) Lc tac dung len vien an la trong lc P. Phng trnh vi phan chuyen
ong (nh luat th hai cua Newton)
mw = P.
13
? Cong
Cong phan to cua lc F lam chat iem thc hien chuyen dch vo cung
be dr, ky hieu W ,
W = F dr.
(2.24)
Cong (toan phan) lam chat iem chuyen dch t iem A en iem B, ky
hieu W ,
W =
C(A,B)
F dr,
(2.25)
(2.26)
Ham V c goi la ham the hay the nang. Ham U = V goi la ham lc.
? Vai cong thc tnh cong cua lc va ham the
(2.27)
(2.28)
(2.29)
W =
k 2
(x x2B ).
2 A
(2.30)
14
(2.31)
Cong cua lc ma sat luon luon am (cong can). Lc ma sat khong co the.
4. Cong cua lc trong chuyen ong quay quanh truc
W = M (F)dt,
(2.32)
(e)
Fk rk +
(i)
Fk rk .
(2.33)
47
V =
GMm
.
r
Ham Lagrange L = T V :
1
GMm
L = m(r2 + r2 2 ) +
.
2
r
Tnh cac ao ham roi thay vao he phng trnh Lagrange, ta c:
MG
2
= 0,
m
r m r 2
r
= 0 d (r2 )
= 0.
m(2rr + r2 )
dt
Tch phan au: r 2 =const.
Chu y, ta co the nhan ra chuyen ong co mot tch phan au t nhan xet
L/ (ham Lagrange khong phu thuoc , ngha la la toa o cyclic). Tch
phan au nay chnh la momen ong lng cua hat mr 2 c bao toan.
45 He la hat. V vect ban knh cua hat:
r = rer ,
trong o er = (sin cos , sin sin , cos ), nen he co 2 bac t do. Toa o
suy rong: r, . Van toc cua hat:
r = re
r + re r .
e y rang,
e r = sin ( sin , cos , 0) = sin e .
16
f
f
xk +
yk +
zk
xk
yk
zk
= 0.
(3.3)
2.1
(3.4)
Phng trnh (3.4) goi la phng trnh tong quat ong lc hoc.
2.2
T
d T
= Qs
dt qs qs
(s = 1, 2, . . . , d),
(3.5)
17
Qs qs =
(3.6)
(tong cong phan to cua lc chu ong tac dung len he).
2.3
Tat ca cac lc chu ong eu co the (he c goi la he bao toan hay he ong
lc), ngha la ton tai ham U = U(xk , yk , zk ) sao cho
Fkx =
U
U
U
, Fky =
, Fkz =
xk
yk
zk
(k = 1, 2, . . . , N)
U
qs
(s = 1, 2, . . . , d).
Qs =
= 0 (s = 1, 2, . . . , d),
dt qs qs
(3.7)
(3.8)
Toa o cyclic la toa o suy rong qc khong co mat trong ham Lagrange, ngha
la
L
= 0.
qc
Khi o ta co mot tch phan au
L
= const.
qc
2.4
18
53
Hnh 2: Cau 3
vuong goc vi a. Neu khong them va khoi lng m th truc phai di song
song en iem nao tren a e momen quan tnh van bang nh trng hp
trc?
Cau 4 (2.5) Mot a tron khoi lng M ban knh a co the quay khong ma
Hnh 3: Cau 4
sat quanh truc nam ngang i qua tam cua no. Mot con bo khoi lng m chay
vi van toc khong oi u quanh mep a. Ban au a c gi trang thai
ngh va c tha ra khi con bo v tr thap nhat. Tnh momen ong lng
cua he (gom a va con bo) oi vi truc quay. Viet phng trnh bien thien
ong lng cua he. Chng to rang
2 =
4mg
u2
(cos 1) + 2 .
a(M + 2m)
a
Bai tap
20
Bai tap
21
12. Mot iem P di chuyen doc theo truc x chuyen dch cua no tai thi iem
t c cho bi x = 6t2 t3 + 1, trong o x o bang met, t o bang giay. Tm
van toc, gia toc cua P tai thi iem t. Tm nhng thi iem P dng va v tr
cua P tai nhng thi iem o.
13. Mot iem P di chuyen doc theo truc x vi gia toc tai thi iem t c
cho bi a = 6t 4 ms2 . Ban au P iem x = 20 m va co van toc 15 ms 1
ve pha x am. Tm van toc va chuyen dch cua P tai thi iem t. Tm thi
iem P dng va chuyen dch cua P tai thi iem o.
14. ? Mot hat P chuyen ong sao cho vect nh v cua no, r thoa phng
trnh vi phan
r = c r,
Bai tap
22
K12 =
R2
z2
1
=
= ,
2
R1
z1
(3.9)
Bai tap
23
trong o i , Ri va zi lan lt la van toc goc, ban knh va so rang cua banh
xe th i.
Phu luc B
e thi mon C hoc ly thuyet
Thi gian: 120 phut
Ngay thi: 4/6/2009
(Sinh vien c phep tham khao tai lieu ch nh)
Cau 1 (2) iem chuyen ong tren ng cycloid,
x = a( sin ),
y = a(1 cos ),
theo luat = bt/a, trong o a va b la nhng hang so dng. thi iem bat
ky, xac nh van toc, gia toc cua iem va ban cong cua quy ao tai v tr cua
iem.
Cau 2 (2.5) Mot vat khoi lng m trt khong ma sat tren mat phang
nghieng mot goc (0 < < /2) so vi phng ngang. Cho biet vat chu sc
can khong kh co o ln t le vi bnh phng van toc, kv 2. Ban au vat
nh doc O va c buong ra khong van toc au. Viet phng trnh vi phan
chuyen ong cua vat. Chng minh van toc cua vat bien thien theo quy luat
v=
mg sin
(1 e2kx/m ),
k
trong o x la khoang cach t vat en nh doc. Tm van toc gii han cua
vat.
Cau 3 (1) Mot qua lac ong ho gom: thanh ong chat chieu dai 2a, khoi
lng m va a tron ong chat ban knh a/2, khoi lng M gan vi nhau nh
hnh 1. Tnh momen quan tnh cua qua lac oi vi truc i qua O (iem gia
cua thanh), cho biet OC = 3a/4.
60
Bai tap
25
29 (Muc 1.4.2 Dao ong thang, [1]). Mot vat khoi lng m treo vao au mot
lo xo co o cng k.
a) Xac nh chuyen ong cua vat khi lo xo c keo gian mot oan
va buong ra khong van toc au.
b) Vi ieu kien au nh cau a), tm chuyen ong cua vat trong trng
hp vat chu lc can cua moi trng co o ln t le vi van toc x.
Chuyen
ong cua vat se nh the nao neu vat con chu them lc kch ong tuan hoan
Q(t) = Q0 sin pt.
30. May bay bo nhao thang ng at c van toc 1000 km/h, sau o ngi
lai a may bay ra khoi hng bo nhao va vach thanh mot cung tron ban
knh R = 600 m trong mat phang thang ng. Trong lng ngi lai la 800 N.
Hoi ngi lai a ep len ghe ngoi mot lc cc ai bang bao nhieu.
31. ? Mot qua cau khoi lng m ri thang ng trong moi trng chat long
va chu lc can t le vi van toc, F C = kv, k la he so can, gia toc trong
trng g. Xac nh van toc, phng trnh chuyen ong cua qua cau. Gia thiet
v(0) = 0, y(0) = 0.
32. ? Mot vat nang P ri t do khong van toc au. Sc can cua khong kh
le vi bnh phng van toc, R = k 2 P v 2 (k la hang so). Xac nh van toc vua
vat tai thi iem t va van toc gii han cua no.
33. ? Mot vien an chuyen ong trong mat phang Oxy t goc O vi van toc
au V0 lech so vi phng ngang goc . Gia s bo qua lc can khong kh.
a) Tm van toc, quy ao chuyen ong cua vien an.
b) Xac nh e vien an ban trung muc tieu M(v 02/2g, V02 /4g).
Bai tap ve cac nh ly tong quat
Bai tap
26
34. Chng to rang, neu mot he di chuyen t trang thai ngh en trang thai
khac trong khoang thi gian nao o, th trung bnh cua lc ngoai toan phan
trong khoang thi gian nay phai bang khong. Ap dung:
Mot ong ho cat khoi lng m at tren mat san co nh. Ap lc do
ong ho len mat san la so o trong lng bieu kien cua ong ho. Cat trang
thai ngh trong khoang tren, luc t = 0, bat au chay xuong khoang di. Cat
en trang thai ngh khoang di sau khoang thi gian . Tm trung bnh
theo thi gian trong lng bieu kien cua ong ho trong khoang thi gian
[0, ].
Trong lng bieu kien cua ong ho khong phai la hang so! Hay chng
minh, khi cat ang chay, trong lng bieu kien cua ong ho ln hn trong
lng thc (trong lng tnh).
35. ? Mot tia nc chay t mot voi phun vi van toc v = 10 m/s va trc
giao vi tng cng. ng knh voi d = 4 cm. Bo qua s nen c cua nc.
Hay xac nh ap lc cua tia nc len tng. Coi cac phan t nc sau khi va
cham co van toc hng doc theo tng.
Bai tap
27
Bai tap
28
nh gia toc goc trong chuyen ong quay cua hnh tru khi vat A co chuyen
ong thang ng.
Bai tap
29
42. ? Mot day khong gian, khong trong lng c quan vao au a tron
ong chat khoi lng m ban knh r, con au kia buoc vao iem co nh A.
Khi day li ra, hnh tru ri xuong khong van toc au. Xac nh van toc v
cua tam a tron khi no ri xuong mot oan h. Xac nh gia toc tam C va
sc cang day.
Bai tap
30
Bai tap
31
47. ? Hnh 22 ve mot hnh tru tam G ban knh a lan khong trt tren mat
trong cua mot mat tru co nh tam O ban knh b > a. Viet phng trnh
Lagrange loai hai, suy ra chu ky dao ong be cua hnh tru quanh v tr can
bang.
Cho he nh hnh 23. ng ray trn va lc cho trc F (t) tac ong
Bai tap
32
r r
dr2
= 2r r = 0 r = R (const)
dt
(a)
r c
d(r c)
= r c = 0 r c = const
dt
(b)
T ang thc (b) ta thay hnh chieu cua P len truc i qua O co vect
ch phng c la iem co nh, goi la Q; hay noi cach khac, P luon luon nam
tren mat phang co nh i qua iem Q va nhan c lam phap vect. Cung vi
ang thc (a) ta rut ra quy ao cua P la ng tron.
Ky hieu v = r la van toc va w = r la gia toc. Ta co [bang cach lay ao
ham hai ve phng trnh vi phan]
r = r c v w = 0.
Vay P chuyen ong vi toc o khong oi.
15 [Chu y en cac moi lien he gia iem M (can khao sat) vi cac iem ma gia
thiet cua bai toan cho biet chuyen ong. Dung toa o descartes.]
Ta co:
-
34
Suy ra
- 1 OM = (OA + OB) = (3a cos t, a sin t).
2
x = 3a cos t
y = a sin t
x = 3a sin t,
x = 3a 2 cos t,
y = a cos t.
y = a 2 sin t.
e tnh gia toc tiep ta can tnh toc o (moun vect van toc)
p
v = a|| 1 + 8 sin2 t.
4a|| sin 2t
wt = v =
.
1 + 8 sin2 t
e tnh gia toc phap ta can en moun vect gia toc:
w = a 2 1 + 8 cos2 t.
Gia toc phap:
wn =
p
2
a
9 12 sin2 2t
w2 wt2 =
.
1 + 8 sin2 t
35
OM =OC + CM .
Chieu he thc vect xuong cac truc toa o
x = xC + R cos 3
2
y = yC + R cos( )
Van toc:
s
v0 t
v0 t
v0 t
x = v0 1 cos
v = v0 2 1 cos
, y = v0 sin
.
R
R
R
Gia toc:
x =
v02
v0 t
v2
v0 t
v2
sin
, y = 0 cos
w = 0.
R
R
R
R
R
wt = v =
sin vR0 t
v02
q
,
R 2 1 cos v0 t
R
s
v0 t
2
2
w wt =
2 1 cos
.
2R
R
v02
36
Suy ra
s
v0 t
v2
v0 t
.
=
= 2R 2 1 cos
= 4R sin
wn
R
2R
20 Van toc cua (1): x = 140t (cm/s).
Do ai chuyen, banh xe (2) chuyen ong quay vi van toc goc 2 thoa
2 r2 = 140t suy ra 2 = 14t/3 (s1 ) [van toc cua iem tren vanh banh xe (2)
bang van toc cua vat (1)].
Banh xe (3) chuyen ong quay vi van toc goc 3 thoa 2 R2 = 3 R3
suy ra 3 = R2 2 /R3 = 35t/9 (s1 ) [banh xe (3) va banh xe (2) noi vi nhau bang
ai chuyen. Dung cong thc chuyen ong].
iem M gan vi banh xe (3) chuyen ong quay quanh truc. Van toc
cua M la v = 3 r3 = 1400t/9 (cm/s). Gia toc goc cua banh xe (3) la 3 =
35/9 (1/s2 ) nen gia toc tiep cua M la wt = 3r3 = 1400/9 (cm/s2 ) va gia toc
phap cua M la w n = 32 r3 = 19000t2 /81 (cm/s2) [xem lai cac cong thc lien
quan en chuyen ong cua co the quanh mot truc].
we =
dve
= (~ r)~ 2 r.
dt
37
wc = 2~ vr = 2vr sin v,
trong o v la vect n v cua vect k v r , vect nay vuong goc vi mat
phang (AOM).
Ap dung cong thc cong gia toc,
wa = 2 r sin u + 2vr sin v,
gia toc nay nam trong mat phang vuong goc vi OA. Tai thi iem t, r =
vr t + a,
wa = 2 (vr t + a) sin u + 2vr sin v.
Hnh 28: Hai v tr trc va sau cua nem (bai tap 23).
lien net ng vi v tr ban au cua nem.
Thanh AB chuyen ong tnh tien, van toc cua thanh c cho bi
van toc cua A. iem A0 la v tr ban au cua A (trong he co nh). Ta co:
HA = x, yA = HA tan = x tan , suy ra van toc tuyet oi cua thanh
AB: va(A) = v tan , hng thang ng len tren. Ket qua nhan c bang cach
chia hai ve cho t, roi qua gii han, t 0.
iem A00 la v tr ban au cua A tren nem. Ta co: A 0A00 = s cos ,
A0A00 = HA = x, suy ra van toc tng oi cua A: v r (A) = v/cos, hng
ngc chieu vi s. Dung d lieu so:
38
Ta co the giai bang cong thc hp van toc. Trc het, e y rang van toc cua nem v
la van toc theo cua A, ve (A) = v. Tnh van toc tng oi cua A, vr (A) (nh tren)
roi dung cong thc hp van toc tnh van toc tuyet oi cua A, va (A).
24 Goi I, AB lan lt la tam quay tc thi, van toc goc tc thi cua thanh
AB. iem I chnh la giao iem cua O1 A va O2 B. v tr = = 60o
tam giac O1 IO2 la tam giac eu, suy ra: IA = O 1 I O1 A = 40 (cm), IB =
O2 I O2 B = 20 (cm). T cong thc van toc cua chuyen ong quay cua thanh
O1 A va thanh AB ta co
10 10 = 40AB AB = 2, 5 (1/s).
k
y = g.
m
(a)
Giai phng trnh vi phan (a) - cach 1. Tach bien (xem y la an ham),
dy
= dt,
+g
k
y
m
= 0, ta c C =
bien oi, ta thu c van toc cua qua cau:
m
k
(b)
mg
kt
y =
exp
1 .
k
m
(c)
39
e y rang khi t +, y mg
(van toc gii han). Van toc gii han nay
k
cung co the tm t phng trnh P + FC = 0.
Tch phan (c) va dung ieu kien au y(0) = 0 ta c phng trnh
chuyen ong (luat chuyen ong):
kt
mgt
m2 g
y = 2 1 exp
.
k
m
k
Cach 2. Phng trnh (a) la phng trnh vi phan tuyen tnh cap hai khong
thuan nhat. Nghiem tong quat cua phng trnh thuan nhat
kt
y = C1 + C2 exp
.
m
Tm nghiem phng trnh khong thuan nhat di dang
kt
y = C1 (t) + C2(t) exp
.
m
C10 (t), C20 (t) thoa he
0
kt
C10 (t) + exp m
C20 (t) = 0
k
m
exp kt
C2 (t) = g
m
Giai ra C10 (t), C20 (t), roi tch phan theo t, cuoi cung ta c
kt
y = C2 exp
m
m2g mgt
+ C1 ,
k2
k
trong o C1, C2 la cac hang so tch phan phu thuoc ieu kien au. Phan con
lai sinh vien t lam.
33 a) Lc tac dung len vien an la trong lc P. Phng trnh vi phan chuyen
ong (nh luat th hai cua Newton)
mw = P.
40
2V02
g
x2 + x tan .
cos2
41
Khoi nc ban au va khoi nc luc sau co phan chung (2). Neu gia thiet
chuyen ong cua khoi nc la dng th
(1)
(b)
(1)
trong o P1x la ong lng luc au cua phan (1) con m la khoi lng cua no.
Ket qua nay nhan c la do cac phan (3) co van toc vuong goc vi truc x.
Thay (b) vao (a) ta suy ra
R=
mv
.
t
(c)
m=
d2
vt
4
va nh vay ( = 1),
R=
d2v 2
= 125, 6 N.
4
42
tru):
P2x = m1(v 0 cos + v) + m2(v 0 + v) + mv = (m1 cos + m2)v 0 + (m1 + m2 + m)v.
V day khong trong lng nen momen ong lng cua no bang khong.
Nh vay, theo nh ly bien thien ong lng tren phng Ox,
Ve phai cua phng trnh tren bang khong do tat ca cac lc ngoai eu trc
giao vi Ox. Lay tch phan hai ve t 0 en thi iem ang xet, ta c:
s=
Dau tr trong phng trnh ch th lang tru di chuyen ngc hng di chuyen
cua B.
38 C he: tam tron va ngi.
Lc ngoai tac dung: P, Q la trong lc cua ngi va tam tron, R A , RB
phan lc lien ket tai cac o truc (xem hnh 13).
P
(e)
Ta co
mz (Fk ) = 0 nen momen ong lng cua he c bao toan
theo phng z. V ban au he ng yen nen Lz = 0 tai moi thi iem.
Tai thi iem bat ky, gia nh van toc cua ngi va vect van toc goc
cua tam tron nh hnh ve. Luc o van toc tuyet oi cua ngi v = r + u.
Momen ong lng cua he oi vi truc z:
r2
P
P
Lz = Jz + r(r + u) = (Q + 2P ) + ru,
|{z}
g
2g
g
|
{z
}
tam tron
ngi
trong o ta a dung cong thc tnh momen quan tnh cua tam tron oi vi
truc z, Jz = Qr2 /2g.
T Lz = 0 ta suy ra
=
2P u
.
r(Q + 2P )
43
Chu y, dau tr trong bieu thc chng to van toc goc co chieu ngc vi
chieu gia thiet.
39 Xem hnh 14. ay, v ly do tiet kiem, chung toi khong ve hnh lai cung nh
khong them nhng chi tiet bo sung trong qua trnh giai, chang han nh s o cac lc
ngoai tac dung len he, he toa o c dung. Nhng trong khi trnh bay li giai cac
ban nen ve ra e li giai c ro rang hn.
C he: hnh tru, si day va qua can A.
Lc ngoai: trong lc P va phan lc N tac dung len hnh tru, trong lc
Q tac dung len qua can A.
He toa o: Goc O "tam" cua hnh tru, truc Ox hng xuong di, truc
Oy nam ngang hng t phai qua trai, va nh vay truc Oz vuong goc va
hng vao trong mat phang hnh ve. Chon he toa o nh the nay th hnh tru se
quay theo chieu thuan (ngc chieu kim ong ho).
Momen ong lng cua he oi vi truc z:
R2 (P + Q)
Q
.
Lz = Jz + vA R =
|{z}
g
g
| {z }
hnh tru
qua can A
ay ta a dung cong thc tnh momen quan tnh cua hnh tru J z = P R2 /g,
va lien he gia van toc qua can A vi van toc goc cua hnh tru, v A = R (do
day khong gian). V day khong trong lng nen momen ong lng cua no
bang khong.
Momen cua lc ngoai oi vi truc z (hai lc P, N co ng tac dung cat
truc z nen momen cua chung bang khong):
Mz (Q) = RQ.
Ap dung nh ly bien thien momen ong lng (dang vi phan) ta c:
R2 (P + Q)
= RQ.
g
Suy ra gia toc goc cua hnh tru:
=
gQ
.
R(P + Q)
44
vat B
ay ta a dung cong thc J z = Qr2/2 tnh momen quan tnh cua rong roc.
V day khong trong lng nen momen ong lng cua no bang khong.
Ap dung nh ly bien thien momen ong lng oi vi truc z, ta co
r(Q + P1 + P2 )
L z = (P1 P2 )r
w = (P1 P2 )r (w = v),
g
suy ra
w=
(P1 P2 )g
.
Q + P1 + P2
41 Thanh OA thc hien chuyen ong quay quanh O vi van toc goc 0
nen ong nang bang
1
1
J1 02 = r3 02 .
2
6
ay, ta a dung cong thc J 1 = 13 Mr2 vi M = r.
Thanh AB chuyen ong song phang. Chuyen ong tc thi cua no la
chuyen ong quay quanh tam quay tc thi I (hnh ve) vi van toc goc 1 .
Ta thay A la trung iem canh huyen cua tam giac vuong OBI vuong tai
B, nen IA = OA = r. V v(A) = OA0 = r0 (trong chuyen ong cua thanh
OA), v(A) = IA1 = r1 (trong chuyen ong cua thanh AB) nen 1 = 0 .
e tnh ong nang cua thanh AB ta can tnh momen quan tnh J2 cua no
45
5
cos 2 .
4
5
cos 2
4
= r
4
cos 2 .
3
4
cos 2 02 .
3
4
5 1
2
3
cos 2 0 = r
cos 2 02 .
3
6 2
42 C he: a va day.
Lc ngoai tac dung: P trong lc at len a.
He toa o c chon co goc at tai A, Ax thang ng hng xuong di,
Ay nam ngang hng t trai qua phai, Az vuong goc vi mat phang hnh ve
(au bai) hng t ngoai vao trong (trang giap). Vi cach chon he toa o nay
th a quay theo chieu thuan.
e tnh momen ong lng cua he ta dung he toa o Konig Cx0y 0z 0
(hnh tnh tien cua Axyz theo vect AC). e y rang, a thc hien chuyen
ong song phang, do day khong gian, co chuyen ong tc thi la chuyen ong
quay quanh truc i qua "iem tiep xuc" cua da vi truc Ax vi van toc goc
, vC = r. Neu xet chuyen ong cua iem nay oi vi he Konig (xem nh
ng yen), th no chuyen ong quay quanh C vi cung van toc goc. Nh vay,
3
Lz = mrvC + JC = mr2 ,
2
46
mwC = mg T T = mg
2mg
mg
=
.
3
3
47
V =
GMm
.
r
Ham Lagrange L = T V :
1
GMm
L = m(r2 + r2 2 ) +
.
2
r
Tnh cac ao ham roi thay vao he phng trnh Lagrange, ta c:
MG
2
= 0,
m
r m r 2
r
= 0 d (r2 )
= 0.
m(2rr + r2 )
dt
Tch phan au: r 2 =const.
Chu y, ta co the nhan ra chuyen ong co mot tch phan au t nhan xet
L/ (ham Lagrange khong phu thuoc , ngha la la toa o cyclic). Tch
phan au nay chnh la momen ong lng cua hat mr 2 c bao toan.
45 He la hat. V vect ban knh cua hat:
r = rer ,
trong o er = (sin cos , sin sin , cos ), nen he co 2 bac t do. Toa o
suy rong: r, . Van toc cua hat:
r = re
r + re r .
e y rang,
e r = sin ( sin , cos , 0) = sin e .
48
r2 varphi
= const. Sv t giai thch y ngha vat ly.
46 He hai bac t do. Chon toa o suy rong: x, chuyen dch cua nem oi
vi iem co nh tren san; y, chuyen dch cua vat oi vi iem co nh tren
nem.
ong nang va the nang cua he:
T =
V
Ham Lagrange:
1
1
M x 2 + m(x 2 + y 2 + 2x y cos ),
2
2
= mgy sin .
1
1
L = T V = M x 2 + m(x 2 + y 2 + 2x y cos ) + mgy sin .
2
2
Tnh cac ao ham
L
= 0,
x
L
= (M + m)x + (m cos )y,
L
= mg sin ,
y
L
= my + (m cos )x,
d L
= (M + m)
x + (m cos )
y;
dt x
d L
= m
y + (m cos )
x.
dt y
49
Giai ra ta c
x =
mg sin cos
,
M + m sin2
y =
(M + m)g sin
.
M + m sin2
47 Neu khong co ieu kien "lan khong trt" th he hai bac t do vi cac
toa o suy rong: , goc gia OG va truc thang ng hng xuong; , goc quay
cua hnh tru (oi vi v tr tham chieu nao o). ieu kien lan khong trt
cho
(b a) = a (b a) = a.
(a)
ay ta a chon v tr tham chieu thch hp e cho = 0 khi = 0. Vay
he mot bac t do. Chon toa o suy rong la .
ong nang cua he:
T =
=
1
2 + 1 J 2
m((b a))
2
2
3
m(b a)22
4
trong o ta a dung phng trnh lien ket (a) va cong thc tnh momen quan
tnh cua hnh tru J = ma2/2.
The nang:
V = mg(b a) cos .
Ham Lagrange
3
L = T V = m(b a)2 2 + mg(b a) cos .
4
Tnh cac ao ham:
L
= mg(b a) sin ,
L
3
= m(b a)2,
2
d L
3
= m(b a)2 .
dt
2
50
2g
= 0.
3(b a)
Chu ky cua dao ong theo cong thc cua con lac n
l
= 2
g
3(b a)
.
2g
48 He hai bac t do. Chon cac toa o suy rong: x, nh tren hnh 23. iem
ac biet th du nay la lc F tac dung len P2 c cho phu thuoc thi gian
(khong bao toan) nen ta can tnh cac lc suy rong! Chuyen dch ao cua P2
theo phng ngang:
x + a cos .
nen cong phan to cua lc chu ong (ch co lc F ) la
F (t)(x + a cos ) = Qx x + Q ,
suy ra
Qx = F (t),
Q = (a cos )F (t).
T =
1
1
2 + (a sin )
2]
mx 2 + m[(x + a cos )
2
2
1
= mx 2 + (ma cos )x + ma22 .
2
51
Phu luc A
e thi mau
Cau 1 (2) Mot con ong bay tren mot quy ao theo luat chuyen ong cho
trong toa o cc la
r=
bt
t
(2 t), =
2
(0 t 2 ),
trong o b va la nhng hang so dng. Chng to rang toc o nho nhat cua
con ong la b/ . Tm gia toc cua con ong tai thi iem nay.
Cau 2 (2) Mot chat iem P khoi lng m chuyen ong di lc hap dan
Hnh 1: Cau 2
cua vat co khoi lng M at tai O. Ban au P cach O khoang cach a, c
ban ra xa O vi toc o (2MG/a) 1/2 . Tm khoang cach t P en O tai thi
iem t. Chng to P chuyen ong ra vo cung. ay G la hang so hap dan.
Cau 3 (1) Cho a tron ong chat ban knh a, khoi lng M. e thay oi
momen quan tnh cua a ngi ta gan them vao a khoi lng m cach tam
khoang cach a/2. Tnh momen quan tnh cua he oi vi truc i qua tam va
52
53
Hnh 2: Cau 3
vuong goc vi a. Neu khong them va khoi lng m th truc phai di song
song en iem nao tren a e momen quan tnh van bang nh trng hp
trc?
Cau 4 (2.5) Mot a tron khoi lng M ban knh a co the quay khong ma
Hnh 3: Cau 4
sat quanh truc nam ngang i qua tam cua no. Mot con bo khoi lng m chay
vi van toc khong oi u quanh mep a. Ban au a c gi trang thai
ngh va c tha ra khi con bo v tr thap nhat. Tnh momen ong lng
cua he (gom a va con bo) oi vi truc quay. Viet phng trnh bien thien
ong lng cua he. Chng to rang
2 =
4mg
u2
(cos 1) + 2 .
a(M + 2m)
a
54
Hnh 4: Cau 5
khai niem ong hoc c ban: phng trnh (luat) chuyen ong, quy ao, van
toc, gia toc, gia toc tiep, gia toc phap, ban knh cong.
Cau 2 - ong lc hoc iem; kiem tra kha nang thiet lap phng trnh
vi phan chuyen ong va ky nang giai phng trnh vi phan.
Cau 3 - Kiem tra kien thc ve khoi tam, momen quan tnh.
Cau 4 - Kiem tra ky nang van dung mot trong ba nh luat tong quat
(ong lng, momen ong lng va ong nang).
Cau 5 - C hoc giai tch; kiem tra ky nang phan tch lien ket, thiet lap
phng trnh Lagrange loai hai.
ap an
Cau 1
Van toc cua con ong tai thi iem t:
vr =
2b
( t),
2
v =
bt
(2 t).
3
v2 =
4( t)2 +
1
(2 t t2 )2,
2
b2
f(t).
4
55
f 0 (t) = 8( t) +
=
2
(2 t t2 )(2 2t)
2
4
( t)(t2 2 t + 2 2 )
2
Xet dau f 0 (t) trong khoang [0, 2 ] co the thay f(t) nho nhat (va nh vay van
toc nho nhat) khi t = . Van toc nho nhat bang b/ .
Gia toc cua con ong tai thi iem t:
wr =
bt
2b
4 (2 t),
2
w =
4b
( t).
3
Luc t = ,
wr =
3b
,
2
w = 0 w =
3b
.
2
Cau 2
Chon he toa o nh hnh ve. Lc tac dung: lc hap dan co o ln
F = GMm/x2 va hng ve O.
Phng trnh vi phan chuyen ong
m
x=
GMm
GM
x = 2 .
2
x
x
Ky hieu v = x x = v.
Nhan vao hai ve phng trnh vi vdt = dx, ta c
1 2
GMdx
d(v ) =
.
2
x2
Tch phan hai ve t thi iem au en thi iem t:
1
1
v(t) v(0) = 2GM
.
x(t) x(0)
2
56
v(t) =
2GM
.
x(t)
dx =
2GM
dt x1/2dx = 2GM dt.
x
x(t)
3/2
3/2
x(0)
3
2GM t x(t) =
=
2
2/3
3
3/2
a +
2GM t
.
2
m
.
M
57
Vay truc 0 phai chon i qua iem cach tam a khoang cach d xac nh
nh tren.
Cau 4
Goi la goc quay cua a (chieu chon nh hnh ve).
a thc hien chuyen ong quay nen momen ong lng oi vi truc
quay la
1
L = J = Ma2.
2
Chuyen ong cua con bo gom: chuyen ong tng oi - chuyen ong
tron vi van toc dai khong oi u; chuyen ong theo la chuyen ong quay
quanh truc cung vi a. Van toc tuyet oi cua con bo:
u + a.
(chu y ky cach chon chieu quay dng). Momen ong lng cua con bo:
Lb = ma(u a).
Momen ong lng cua he oi vi truc quay:
1
58
e y rang goc chuyen ong cua con bo tai thi iem t so vi v tr ban au
bang + . Con bo chuyen ong eu nen a( + ) = ut, suy ra = (u/a) ,
= . Thay vao phng trnh bien thien momen ong lng ta c sau
mot so bien oi:
=
2mg
sin .
a(M + 2m)
Nhan hai ve vi dt
= d, ta c:
2mg
1
d()
2=
sin d.
2
a(M + 2m)
Tch phan hai ve t thi iem au en thi iem t:
2mg
1
[(t)
2 (0)
2] =
[cos((t)) cos((0))].
2
a(M + 2m)
Dung ieu kien au, (0) = 0, (0)
2 =
4mg
u2
(cos 1) + 2 .
a(M + 2m)
a
Cau 5
He: ong tru tam C va vat nang A
Vat A thc hien chuyen ong tnh tien theo phng ngang. Hnh tru
thc hien chuyen ong song phang, bao gom: tnh tien theo phng thang
ng (cung vi A) va quay (tc thi) quanh B. He co 2 bac t do. Toa o suy
rong: x - v tr A theo phng ngang, goc quay cua ong tru.
Cac lc chu ong: trong lc P1 , lc ma sat F ms = fP2 , trong lc P2 .
ong nang cua A:
TA =
P2 2
x .
2g
e tnh ong nang ong tru, dung cong thc tnh ong nang theo khoi tam
C, trc het ta tnh van toc cua C bang cong thc Euler (iem cc la B - tam
59
quay tc thi)
vC = |{z}
x +a wC = x + a.
vB
TC =
1
P1 2
P1
P1
(x + a)
2 + J 2 =
(x + 2ax + a2 2) + a2 2.
2g
2
2g
2g
T = TA + TC =
P1 + P2 2 P1 a
P1 a2 2
x +
x +
.
2g
g
g
x =
g(P1 2fP2 )
P1 + 2P2
g(P1 + P2 )
gP2 (1 + 2f)
wC =
a(P1 + 2P2 )
P1 + 2P2
Phu luc B
e thi mon C hoc ly thuyet
Thi gian: 120 phut
Ngay thi: 4/6/2009
(Sinh vien c phep tham khao tai lieu ch nh)
Cau 1 (2) iem chuyen ong tren ng cycloid,
x = a( sin ),
y = a(1 cos ),
theo luat = bt/a, trong o a va b la nhng hang so dng. thi iem bat
ky, xac nh van toc, gia toc cua iem va ban cong cua quy ao tai v tr cua
iem.
Cau 2 (2.5) Mot vat khoi lng m trt khong ma sat tren mat phang
nghieng mot goc (0 < < /2) so vi phng ngang. Cho biet vat chu sc
can khong kh co o ln t le vi bnh phng van toc, kv 2. Ban au vat
nh doc O va c buong ra khong van toc au. Viet phng trnh vi phan
chuyen ong cua vat. Chng minh van toc cua vat bien thien theo quy luat
v=
mg sin
(1 e2kx/m ),
k
trong o x la khoang cach t vat en nh doc. Tm van toc gii han cua
vat.
Cau 3 (1) Mot qua lac ong ho gom: thanh ong chat chieu dai 2a, khoi
lng m va a tron ong chat ban knh a/2, khoi lng M gan vi nhau nh
hnh 1. Tnh momen quan tnh cua qua lac oi vi truc i qua O (iem gia
cua thanh), cho biet OC = 3a/4.
60
61
(Q sin P )g
.
2Q + P
Hay ch ra ieu kien tren cac d kien cua au bai (khong c cho mot cach
tng minh).
ap an
Cau 1
Van toc:
x = b(1 cos ),
y = b sin v = b
Gia toc:
x =
b2
sin ,
a
y =
2(1 cos ).
b2
b2
cos w = .
a
a
62
Cau 2
sin
b2
p
.
a 2(1 cos )
b2
w2 wt2 =
a
1 cos
.
2
p
v2
=
= 2a 2(1 cos ).
wn
Hnh 1: Cau 2.
He quy chieu c chon nh hnh ve, truc Ox hng song song vi mat
nghieng. Lc tac dung len vat: trong lc P, phan lc N va lc can khong kh
Fc .
Chieu phng trnh vi phan chuyen ong (nh luat th hai cua Newton)
len truc x, ta c:
m
x = mg sin k x 2 .
Nhan vao hai ve vi xdt
= dx, ta c:
m
d(v 2) = (mg sin kv 2)dx,
2
trong o v = x.
Tach bien,
md(v 2)
= dx,
2(mg sin kv 2)
63
roi tch phan hai ve (chu y, bien lay tch phan ben ve trai la v 2), ta c:
v2
m
2
ln |mg sin kv |
= x x(0).
2k
v2 (0)
ln
mg sin kv 2
mg sin
2kx
,
m
suy ra
v=
mg sin
(1 e2kx/m ).
k
mg sin
(1 e2kx/m ) =
k
mg sin
.
k
Cau 3
Momen quan tnh cua thanh oi vi truc i qua O:
4ma2
1
.
Jt = m(2a)2 =
3
3
Momen quan tnh cua a oi vi truc i qua O (dung cong thc Huygens):
1 a 2
J = M
+M
2
2
3a
4
2
11Ma2
.
16
J = Jt + J =
4m 11M
+
3
16
a2 .
64
Hnh 2: Cau 4.
Cau 4
He gom ba vat co khoi lng lan lt la m, m, 2m (ban au chung ket
dnh vi nhau). Theo gia thiet ban au chung ng yen, ieu o co ngha
la lc tac dung len chung bang khong! Ta ap dung nh ly bao toan ong
lng. Goi v la o ln van toc cua vat 2m. Do ong lng ban au cua he
bang khong nen ong lng cua he luc sau cung vay. Do o van toc cua vat
2m co phng chieu nh hnh ve, va o ln c tnh nh s bao toan ong
lng
mu cos 60o + mu cos 60o 2mv = 0 v =
u
.
2
T =
Rong roc B thc hien chuyen ong quay goc (chon goc thch hp).
Vat C dch chuyen tnh tien x. Do day khong gian x = s (x = s).
Nh vay, he co 1 bac t do, chon toa o suy rong la x (toa o vat C).
Hnh 3: Cau 5.
ong nang cua con lan A:
TA =
Q 2 QR2 2 3Q 2
s +
=
x .
2g
4g
4g
TB =
QR2 2
Q
= x 2.
4g
4g
P 2
x .
2g
T = TA + TB + TC =
P + 2Q 2
x .
2g
65
66
67