UNIVERZITET U ISTONOM SARAJEVU

SAOBRAAJNI FAKULTET
DOBOJ

SEMINARSKI RAD
Predmet: Ekologija u saobraaju
Tema: BUKA KAO SPECIFIAN OBLIK ZAGAENJA

Studenti:

Profesor:
doc. Dr Petko Stanojevi,
Asistent:
Mr Nataa ali

Savi Dragana 94/11

Tadi Borka 69/11

Doboj,2013

SADRAJ

Buka kao specifian oblik zagaenja

1.UVOD ...............................................................................................................................3
2. TIOVI BUKE .............................................................................................................4
3. BUKA KAO FIZIKI ZAGAIVA ....7
4.BUKA U IVOTNOJ SREDINI ..8
4.1.Buka saobraaja ..............................................................................................................8
4.1.1.Buka saobraaja drumski saobraaj ...9
4.1.2.Buka saobraaja eljezniki saobraaj ..9
4.1.3. Buka saobraaja vazduni saobraaj ...........................................................................10
4.2. Industrijska buka .10
5.KONTROLA BUKE ..11

6.ZATITA OD BUKE 12
7. ZAKLJUAK ..13
8. LITERATURA ........................................................................................................14

1. UVOD
2

Buka kao specifian oblik zagaenja

Ekologija je bioloka disciplina koja prouava odnose, strukturu I funkcionisanje

prirod u cjelini, ukljuujui I ovjeka, odnosno ovjeanstvo kao specifinu komponentu
bioloskih sistema na Zemlji. Ona se bavi odnosima ivih bia I njihove ivotne sredine, kao
uzajamnim odnosima svih organizama u prirodi. Savremena definicija ekologije naglaava da
je to nauka koja prouava rjeenja koja su iva bia realizovala, na razliite naine, u vezi sa
problemima koje im je spoljanja sredina postavila I koja su ona morala rijeiti kroz svoju
evoluciju da bi u tim konkretnim sredinama opstala. Jednostavno se moe rei da je ekologija
nauka koja izuava mehanizme opstanka ivih bia.
Jedna od osnovnih karakteristika savremenog svijeta jeste konstantna buka. Buka se
esto definie kao ujna akustina energija koja negativno utie ili moe uticati na zdravlje
ljudi i njihovo fiziko, mentalno i drutveno dobro.
Mnogi zvuci su neprijatni ili neeljeni. U kojoj mjeri nas neki zvuk uznemirava esto
zavisi ne samo od prirode zvuka, nego i od naeg stava prema njemu (oigledan primjer je
muzika). Zvuk ne mora biti glasan da bi nas uznemiravao. Zvuk moze da nanese tetu ili ak
izazove i razaranje odreenih struktura (zvuni udar) .

2. TIPOVI BUKE
3

Buka kao specifian oblik zagaenja

Vremenska zavisnost buke (promjena nivoa zvunog pritiska u posmatranom periodu)

i njen frekvencijalni spektar (prisustvo i nivo buke na odreenim frekvencijama) odreuju tip
buke.
U zavisnosti od karaktera buke u vremenskom domenu razlikuju se sledei tipovi buke:
Nepromjenjiva buka buka relativno konstantnog nivoa sa promjenama do 5 Db.

Slika 1. Nepromijenjena buka [4]

Promjenjiva buka buka promjenjivog nivoa sa promjenama preko 5dB; za

odeivanje nivoa buke potrebno je mjerenje ekvivalentnog nivoa buke u duem
vremenskom intervalu.

Slika 2. Pomjenjiva buka[4]

Isprekidana buka buka izvora koji radi u ciklusima, gdje nivo buke veoma brzo raste
i opada, npr. Prolazak jednog automobila ili aviona; za odreivanje nivoa buke
potrebno je mjerenje nivoa izloenosti buci za svaki ciklus rada izvora.

Slika 3. Isprekidana buka[4]

Buka kao specifian oblik zagaenja

Impulsna buka buka udara ili eksplozija, buka kod koje se pojavljuje jedna ili vie
brzo rastuih vrhova ije je trajanje manje od 1s.

Slika 4. Impulsna buka[4]

U zavisnosti od karaktera buke u frekvencijskom domenu razlikuju se sledei

oblici tipovi buke:
irokopojasna buka buka sa priblino ravnomijernom raspodjelom zvune energije u
irem frekvencijskom opsegu (vie susjednih oktava);

Slika 5. irokopojasna buka[4]

Uskopojasna buka buka ija je zvuna energija sadrana u uem frekvencijskom

opsegu (jedna oktava ili manji broj terci);

Slika 6.Uskopojasna buka[4]

Buka kao specifian oblik zagaenja

Totalna buka buka koja sadri vei dio zvune energije na diskretnim frekvencijama.
U standardima se esto koristi sledea definicija totalne buke- buka kod koje je nivo buke u
nekoj terci za vie od 5dB vei u odnosu na nivo buke u susjednim tercama.

Slika 7. Totalna buka[4]

Buka kao specifian oblik zagaenja

3. BUKA KAO FIZIKI ZAGAIVA

Buka je znaajan zagaiva jer izaziva gubitak sluha, izaziva stres, rastrojstvo, gubitak
sna,podie krvni pritisak, smanjuje produktivnost itd. Nepoeljnu buku proizvode saobraaj i
industrijski pogoni. Najvea buka dolazi od maina, posebno automobila, kamiona, aviona i
helikoptera. Graevinske, rudarske i poljoprivredne maine i maine u fabrikama proizvode
opasnu buku. Neki postupci delovanja alata, pokretnih elemenata, rashladnih sistema,
vazdunih kompresora; oruje, muzika, igrake, slualice, izuzetno su opasni kod velikog
intenziteta buke koju proizvode. Brodovi, super tankeri, vatrogasna kola, naftna postrojenja,
kao i tihi sonarni ureaji niske frekvencije, za podvodnu pretragu, tetni su u polju talasnog
fronta.
Evropski i svetski standardi tretiraju buku kao jednog od najveih zagaivaa radne i
ivotne sredine. Oko 26 % stanovnika EU, koji ivi u gradovima, izloeno je velikom bukom
iz okoline, a oko 4% stanovnika ima trajne probleme sa sluhom usled prekomerne buke2. U
SAD je taj broj oko 3,5 % ukupnog broja stanovnika. Ukupne posledice delovanja buke su
znatno vee.
Intenzitet zvuka je u granicama od 0-160 dB; u prirodi je oko 35 dB, razgovor je oko
40 dB,inski saobraaj oko 80 dB, a rok koncerti 80-100 dB. Avionski saobraaj proizvodi
buku jaine oko 110 dB. Granica gubitka sluha i oteenja organa je 120-130 dB, ali i manji
intenzitet buke u duem vremenu dovodi do promena i stresnih situacija.
Sa stanovita preovlaujueg zatvorenog radnog prostora, moe se rei da se zvuk u najveoj
meri prenosi posredstvom vazduha. Pri svom kretanju od izvora zvuni talas nailazi na
razliite prepreke, koje mogu da ga proputaju, apsorbuju ili reflektuju. U zavisnosti od
konfiguracije prostora, sadraja opreme, postojanja slobodnih ravnih i zakrivljenih povri,
vrste materijala prepreka itd., intenzitet zvuka je razliit na razliitim lokacijama.
Intenzitet-nivo buke se smanjuje sa poveanjem rastojanja od izvora. Ukoliko postoje
dva izvora u jednom prostoru, najvei ukupni nivo buke e da bude jednak nivou buke jaeg
izvora.Ako su izvori sa jednakim nivoom buke, ukupni nivo buke nee da bude dvostruko
vei (podseanje: zvuk i buka se manifestuju promenom pritiska), ve samo neznatno vea;
npr. dva izvora sa nivoom buke od po 60 dB daju ukupni nivo buke u prostoru oko 63 dB.
Kod vie izvora buke srazmerno se poveava energija zvunog talasa.
Organi sluha kao i ovek u celini evolutivno su prilagoeni ivotu u relativnoj tiini.
Komunalna buka i buka na radnom mestu remete sklad i negativno deluju na itav organizam.
Dejstvo buke na oveka manifestuje se kroz dva vida: akutne i hronine akustine traume.
Akutna trauma odnosi se na kratkotrajnu buku velikog intenziteta, koja izaziva mehanika
oteenja bubne opne i slunih koica. Hronina trauma nastaje od buke nieg intenziteta, ali
dueg trajanja, ije su posledice oteenje ulnih elija-senzora.
U oba sluaja nastaju nagluvost, progresivna nagluvost i potpun gubitak sluha. Oteenje i
gubitak sluha nastaje oteenjem elija, nerava i kompletne strukture unutar uha. Primarna
oteenja mogu biti privremena, ali ako se se izlaganje ponavlja, postaju trajna. Radnici u
fabrikama, vojnici, vatrogasci, policajci, graevinari, muziari, posebno su ugroeni deo
populacije.[3]

Buka kao specifian oblik zagaenja

4. BUKA U IVOTNOJ SREDINI

Buka u ivotnoj sredini ili kako se veoma esto zove komunalna buka, definie se kao buka
koju stvaraju svi izvori buke koji se javljaju u ovjekovom okruenju.
Glavni izvori komunalne buke koji se svakodnevno susreu u ovjekovom okruenju
ukljuuju:
Izvore buke na otvorenom prostoru;
Saobraaj (drumski,eljezniki i avionski),
Graevinske maine za izvoenje javnih radova,
Industrija,
Maine za kunu upotrebu,
Maine i vozila za komunalno odravanje,
Sportske aktivnosti, koncerti, alarmi.
Izvore buke u zatvorenom prostoru:
Kuni aparati,
Ventilacioni sistemi i klima ureaji,
Ureaji za muziku reprodukciju,
urke.

4.1. Buka saobraaja

Iako nije uvijek glavni uzrok albi saobraaj, odnosno prevozna sredstva koja ovjek
koristi, je dominantni izvor buke u komunalnoj sredini.

Tabela 1.Nivo buke [2]

Pored buke koju prevozna sredstva stvaraju u okruenju, za prevozna sredstva je

karakteristina i buka u unutranjosti vozila kojoj su izloeni vozai i putnici.

Buka kao specifian oblik zagaenja

4.1.1. Buka saobraaja drumski saobraaj

Buka drumskog saobraaja (automobili, autobusi, kamioni i motocikli) je
najraspostranjeniji izvor buke u svim zemljama i primarni je uzrok koji izaziva ometanje
ljudskih aktivnosti.
Buka koju proizvodi drumski saobraaj pri kretanju konstantnom brzinom zavisi od:
Brzine vozila,
Strukture saobraajnog toka,
Prirode povrine,
Topografije terena,
Meteorolokih uslova, i
Pozadinske buke.
Dominantan izvor buke kod putnikih i teretnih vozila su pogonska jedinica i kontakt
povrine puta sa pneumaticima.
Magistrale gradskog znaaja
Raskrsnice u gradu
Putevi lokalnog znaaja
Magistrale lokalnog znaaja
Ulice u stambenim blokovima

75 dB
75 dB
70 dB
55 dB
55 dB

Tabela 2.Nivoi buke drumskog saobraaja[3]

4.1.2.Buka saobraaja eljezniki saobraaj

Glavni izvor buke kod prevoznih sredstava u eljeznikom saobraaju su:

Interakcija tokova vagona i lokomotive sa inama,

Pogonski sistem,
Dodatna oprema (ventilacija i sirene),
Aerodinamika buka kod vozova koji se kreu velikim brzinama.

Buka koju generie eljezniki saobraaj zavisi od:

Brzine voza,
Tipa lokomotive, vagona i ina,
Osnove na kojoj se ine postavljaju, i
Krutosti tokova i ina.
Elektrini voz
Teretni voz
Putnini voz

95 dB
92 dB
90 dB

Buka kao specifian oblik zagaenja

Tabela 3. Nivo buke eljeznikog saobraaja[3]

4.1.3. Buka saobraaja vazduni saobraaj

Operacije slijetanja i uzlijetanja vazduhoplova (aviona i helihoptera) generiu znaajan
nivo buke u blizini komercijalnih i vojnih aerodroma.
Buka koja nastaje usljed operacija slijetanja i uzlijetanja vazduhoplova zavisi od:

Broja vazduhoplova,
Koridora slijetanja i uzlijetanja,
Odnosa uzlijetanja i slijetanja,
Atmosferskih uslova.

Glavni mehanizmi generisanja buke kod konvencionalnih vazduhoplova su pogonski sistem i

aerodinamika buka.
Aerodinamika buka je dominantna samo na frekvencijama iznad 600Hz i to u fazi letenja.
U fazi slijetanja i uzlijetanja dominantna je buka pogonskog sistema.
Dnevni saobraaj

80 dB

Noni saobraaj

77 dB

Tabela 4. Nivo buke vazdunog saobraaja[3]

4.2. Industrijska buka

Maine i mainska oprema koja se koristi u industriji spadaju u grupu stacionarnih izvora
buke koji generiu buku na radnom mjestu.
Takoe, mogu generisati znaajne nivoe buke i u okruenju fabrike hale, na otvorenom
prostoru. Generisana buka uglavnom zavisi od snage maina.[3]

10

Buka kao specifian oblik zagaenja

5. KONTROLA BUKE
Buka koja se generise na mjestu izvora buke prostire se i prenosi ka prijemniku,
putanjama koje ne moraju uvijek biti iste.
Na mjestu prijemnika buka se doivljava kao problem ukoliko su nivoi buke visoki ili ukoliko
remeti osnovne ljudske aktivnosti: rad, odmor, spavanje.
Nivo buke na mjestu prijemnika zavisi od:
Zvune snage izvora,
Duine putanje kojom se buka prostire, odnosno rastojanja izmeu buke i prijemnika,
Okruenja u kome se nalazi prijemnik.
Navedeni elementi od kojih zavisi nivo buke na mjestu prijema odreuju i osnovne principe
kontrole buke:
Kontrola na samom izvoru buke,
Kontrola na putevima prenoenja,
Kontrola na mjestu prijmnika.
Primarna mjera je kontrola buke na samom izvoru, jer ukoliko se na izvoru buke preduzmu
sve mjere za smanjenje nivoa primjena drugih metoda nije neophodna. Kada nije izvodljivo
primijeniti mjere za kontrolu buke na mjestu samog izvora, primjenjuju se mjere kontrole
buke na putevima prenoenja zvuka od izvora do prijemnika. Ovakav pristup se najvie
primjenjuje za kontrolu buke u ivotnoj sredini.
Kontrola vaudune buke na putevima prenoenja zvunih talasa podrazumijeva:
Potpuno oklapanje (zatvaranje) izvora buke,
Stavljanje prepreka u vidu barijera ili
Izradom tunela izmeu izvora buke i prijemnika.
Da bi barijera imala zadovoljavajui efekat ona mora da sprijei direktnu vidljivost izvora
buke i prijemnika. To nije uvijek mogue, naroito u gusto naseljenim gradovima sa
viespratnicama. U takvim okolnostima mogu se koristiti zatitni ekrani- tuneli,
poluotvorenog ili zatvorenog tipa. Na ovaj nain se buka moe smanjiti i vie od 20dB, za
sluaj tunela zatvorenog tipa.
Prirodne prepreke u obliku zemljanih nasipa sa ili bez zelenih zasada mogu se koristiti
za smanjenje nivoa buke spreavanjem irenja zvunih talasa mogu se kombinovati sa
barijerama. Zemljani nasipi imaju prirodan izgled i mogu zadovoljiti veinu estetckih
zahtijeva smanjenje buke je za oko 30dB vee od smanjenja buke barijerom iste visine.
Na mjestu prijemnika buka se moe smanjiti preduzimanjem sledeih mijera:
Promjena lokacije prijemnika,
Lociranje stambenih objekata i prostorija,
Primjena arhitektonskih rjeenja,

11

Buka kao specifian oblik zagaenja

Zvuna izolacija prijemnika i akustika obrada prostora.[2]

6. ZATITA OD BUKE
Buka je cena ivljenja u urbanoj ili industrijalizovanoj sredini. Ona se ne moe
eliminisati, ali se moe umanjiti regulacijom saobraaja, ogranienjem nonog saobraaja,
promenama vazdunih koridora, strogim tehnikim propisima za vozila, duplim prozorima,
zidovima sa izolacijom, primenom linih zatitnih sredstava i dr. Zatita od buke obuhvata
tehniku i medicinsku zatitu.
Sa stanovita prostiranja zvuka postoje materijali koji proputaju, apsorbuju ili koji odbijaju
zvuk. Ovo je od znaaja kod izbora materijala za izgradnju poslovnih objekata i maina,
ureaja, postrojenja. Podovi, zidovi i tavanice, odnosno sve slobodne povrine ureaja, treba
da su prilagoene energetskom bilansu sa stanovita prostiranja zvunih talasa, kako u sluaju
spreavanja irenja, tako i u sluaju spreavanja prodiranja zvuka. Meki materijali (pluta, filc,
sintetike tkanine) apsorbuju najvei deo zvuka, mada reflektuju deo talasa nie frekvencije.
Tvrdi materijali (kamen, metali) odbijaju vei deo zvunih talasa.
Za radni i ivotni prostor znaajna je mogunost izolacije neeljenih zvunih talasa.
Naravno,pre svega treba teiti eliminaciji ili maksimalnom umanjenju faktora koji dovode do
pojave zvuka (nepoeljnog), a potom primeni moguih metoda za njegovu izolaciju i
spreavanje irenja na okolinu.
Zatita od buke podrazumeva primenu zvune izolacije na vratima, zidovima i oplati
ureaja; ograivanje industrijske oblasti, podizanje vegetacije, koja apsorbuje i preusmerava
zvunetalase, odvajanje gradskih zona za ivot od radnih i sl. Na pojedine proizvodne i radne
procese moe se uticati kako bi pratea buka bila to manja. Na primer, pokretni elementi,
ureaji i sistemi treba da su projektovani i realizovani sa uskim tolerancijama, visokim
kvalitetom i tanou, pravilno podmazani, optereeni itd. Kod kovanja, presovanja,
probijanja, mainske i drugih metoda obrade, parametri reima, tehnoloki postupak, izbor
alata i pribora, u velikoj meri mogu da utiu na porast ili smanjenje buke. Motori sa
unutranjim sagorevanjem, kompresori, pumpe, ventilatori i turbine moraju biti snabdeveni
ureajima za priguenje zvunih talasa.
Radni prostor treba da ima odgovarajuu akustinost, koja, u optem sluaju, mora da
obezbedi amortizaciju raznostranog prostiranja zvuka. Izuzetak su koncertne dvorane,
pozorita i amfiteatri, jer je kod njih od interesa obezbediti ujnost u svim delovima prostora.
U najveem broju sluajeva akustinost radnog prostora treba da ima prilagoen odnos
(balans) apsorbovanih i reflektovanih zvunih talasa. Rasipanje, koncentrisanje i izolacija
zvunih talasa postie se pogodnim izborom osnovnog materijala, materijala obloge, njihove
debljine i oblika slobodne povrine. Meusobni poloaj velikih ravnih povrina treba da je
takav da sprei interferencijudirektnih i reflektovanih talasa.
Individualna tehnika zatita podrazumena korienje odreenih sredstava, koja neposredno
smanjuju intenzitet zvunog talasa na bubnim opnama. Za buku jaine do 75 dB koristi se
vata, a za buku jaine do 85 dB uni epovi. Vata umanjuje buku 5-10 dB, a uni ep 10-15
dB. Kada je buka do 105 dB koriste se titnici za ui naunice (antifoni), iji je efekat
umanjenja 15-30 dB.
Medicinska zatita podrazumeva aktivno praenje zdravstvenog stanja ljudi, koji su
izloeni stalnom delovanju buke velikog intenziteta, kao i definisanje vremenskih normi za
rad i odmor i dozvoljenog intenziteta buke.[3]

12

Buka kao specifian oblik zagaenja

7. ZAKLJUAK
U svetlu raspoloivih podataka o izloenosti buci i uoenih nedostataka, u analizi
postoji niz mera politike buke, a Komisija EU veruje da su neophodne promene u celovitom
prilazu ako se eli da politika snienja buke bude uspena. Ovaj koncept baziran je na
podeljenoj odgovornosti koja podrazumeva: postavljanje ciljeva, monitoring progresa i mera
za poboljanje tanosti i standardizacije podataka, u cilju poboljanja povezanosti razliitih
akcija u okviru uspene zatite od ovog fizikog zagaivaa.
Strategijsko mapiranje buke na nacionalnom nivou mora obuhvatitit sve izvore buke
koji potiu od razliitih tipova i sva naseljena mesta gde broj stanovnika ima definisanu
vrednost. Pored toga, na lokalnom nivou, mapiranje buke mora obuhvatiti sve stambene
oblasti gde se mogu oekivati negativni efekti buke na zdravlje, bez obzira na lokaciju
saobraajnih ruta i broj stanovnika.
Imajui u vidu nedostajua znanja i probleme u projektovanju tehnolokih procesa i
industrijskih pogona koji zadovoljavaju zahteve zatite radne i ivotne sredine u primeni
meunarodnih standarda, koji se odnose na upravljanje kvalitetom i okolinom (ISO 9001 i
ISO 14001), stavljamo u prvi plan problem iznalaenja najpovoljnijih moguih varijantnih
reenja zatite od buke u industrijskim pogonima, njihovu uporednu analizu i utvrivanje
najefikasnijeg i najekonominijeg (optimalnog) reenja zatite, na osnovu kriterijuma koji se
postavljaju.
U procesu prikupljanja podataka, neophodnih za implementaciju END direktive sve
institucije, nezavisno od toga da li su dravne ili privatne, moraju se obavezati na dostavljanje
traenih podataka bez nadoknade. To se pre svega odnosi na podatke koji definiu emisiju
pojedinih izvora buke. Zakonom i podzakonskim aktima potrebno je predvideti i donoenje
prateih propisa koji blie odreuju realizaciju postavljenja cilja u ovoj sve aktuelnijoj oblasti.

13

Buka kao specifian oblik zagaenja

LITERATURA:
[1] Zagaenje ivotne sredine i zdravlje ovjeka , Duan B. uri i Ljubomir J. Petrovic
Beograd 1996
[2] Zatita ivotne sredine, Olivera Novitovi, Uice 2009.
[3] Buka kao fiziki zagaiva , edomir Bijeli
[4] www.wikipedija.com

14