PCM 06

REVIEW
iPHONE
NIEUWS, TECHNOLOGIE, ACHTERGROND.
SE
DUBBELDIK DOSSIER!
HET BESTE VAN
LINUX
WINDOWS 10 EN LINUX
NAAST ELKAAR DRAAIEN
10 REDENEN OM NU OVER TE STAPPEN
WELKE DISTRIBUTIE PAST BIJ JOU?
EXPERTTIPS
INTERNET ONDERWEG
TEST: MIFIROUTERS
SERVER
USIEF
ZO MAAK JE KINOCLO
PDE BESTE
GIDS!
INSTELLINGEN
DE GEVAREN VAN RANSOMWARE, HIER LEER JE PROGRAMMEREN
NR 06 | JUNI 2016 6,25
NAS
OFFICE 2016 JE
ALS THUIS-
VOORWOORD
NUMMER 07 2015
VOORWOORD
NUMMER 06 2016
BIG DATA
egevens over de beste plek in de trein, het aantal

beschikbare parkeerplaatsen, de duizenden
bonuskaart-scans. Iedere dag worden bedrijven en
overheden beter in het analyseren en verwerken van deze

data. Handig toch? Big data heeft veel voordelen, maar
de transparantie over het verzamelen van persoonlijke
gegevens is ver te zoeken. We zijn namelijk de controle
volledig kwijt. Is dat erg? Ja! Dat is rampzalig. Om dat te
beseffen moet je een paar jaar vooruit kijken. Als we niet
uitkijken leven we straks in een volledig gecontroleerde
samenleving waarin bedrijven precies weten wie jij bent,
wat je doet en wat je gaat doen. Overheden kunnen je als
verdachte bestempelen op basis van een ogenschijnlijk
onschuldige set van data. Een verzekeraar die straks
je tarief bepaalt aan de hand van je aankopen in de
supermarkt. Sinds de onthullingen van Edward Snowden
hebben we gezien hoe ver overheden kunnen gaan.
WOUTER DIEMER
Dat gebeurt niet alleen in de VS. Recentelijk breidde de
Hoofdredacteur
Tweede Kamer de bevoegdheden van opsporings- en

inlichtingendiensten nog verder uit, zodat die nog meer en
Facebook:
www.facebook.com/pcmweb
Twitter:
@PCMnieuws
E-mail:
mail@pcmweb.nl
makkelijker van je kunnen aftappen. Er wordt momenteel

al veel meer data verzameld dan we doorhebben. We
weten vaak niet wat, en we accepteren de voorwaarden
zonder dat we weten wat erin staat. Dat maakt de situatie
uiterst zorgelijk. De nieuwe technische mogelijkheden zijn
fantastisch, maar worden verkeerd gebruikt. Als we niet
uitkijken, worden we zichtbaar en onzichtbaar 24 uur per
dag in de gaten gehouden. Een situatie die George Orwell
wist te schetsen. Het is tijd voor een kritische blik. Wat zijn
de voorwaarden van onze nieuwe apparaten? Waarmee
'betalen' we voor onze gratis diensten? PCM volgt het
privacy-debat actief. We spreken met experts en bieden
ruimte voor het debat. Technologie is fantastisch, maar niet
onvoorwaardelijk.
WOUTER DIEMER
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
INHOUD
NUMMER 06 2016
DOSSIER
ALLES OVER
LINUX
Deze maand vind je in PCM alles wat je moet
weten over Linux. Over de installatie, de
verschillende distributies, de mogelijkheid om
Linux naast of binnen Windows te draaien en
uitgebreide tips en tweaks. Ook laten we je zien
hoe je simpel kunt overstappen naar Linux en
waar je op moet letten. Daarnaast gaan we
dieper in op de root van Linux. Je leest er alles
over in ons dossier.
Vanaf pagina 18
IEDERE MAAND
8
Newsfeed
14
Texspeditie
18
Dossier
58
Hardwarehoek
106 Linux nieuws

122
Colofon & Contact
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
INHOUD
Nummer 06 2016
PRAKTIJK
REVIEWS
THE BATTLE
66 The Battle
Crucial versus Samsung
69 iPhone SE
70 Startech.com usb 3.0-dock
71 D-Link mydlink Home Smart
Security Kit
72 Hands-on: Microsoft Lumia 650
74 Bitdefender Total Security
75 Synology DS416 Slim
DE BESTE SSDS
Een ssd doet wonderen voor de prestaties van
wat ouder is. Maar hoeveel prestatieverschil zit
er tussen de goedkopere en duurdere modellen? In deze Battle zetten we een midrange
Samsung 850 Evo 500 GB en een budget Crucial
BX200 480 GB tegenover elkaar.
Pagina 60
Of het nu om een website gaat of een app, er

komt altijd een stukje programmeren bij kijken.
Maar afhankelijk van wat je wilt gaan doen, kan
het soms lastig zijn om te achterhalen waar je
moet beginnen. PCM schept duidelijkheid en
laat je zien op welke sites je het best kunt
starten met programmeren.
DOSSIER LINUX
Pagina 66
een computer of laptop, zelfs als het systeem al
HIER LEER JE
PROGRAMMEREN
18
20
24
28
32
38
44
48
52
10 redenen om over te stappen

De verschillende Linux-distributies
Linux virtueel draaien
Linux naast Windows
Soepel overstappen naar Linux
Tweaks voor Linux Mint
Linux tot aan de root
Airplay op de Raspberry Pi
Een week leven met
de Raspberry Pi 3
GROEPSTEST
COMPACTE NAS
VOOR THUIS
Pagina 76
Een compacte
NAS is ideaal
voor thuisgebruik. Hij
neemt niet veel
ACHTERGROND
GROEPSTEST
MIFI-ROUTERS
Pagina 94
101 Draadloze standaarden
GROEPSTESTS
behoefte geworden, ook tijdens de vakantiepeeen zogeheten mifi-router kun je overal een
76 NAS voor thuisgebruik

94 Mifi-routers
draadloos netwerk met internet opzetten.
PRAKTIJK
ACHTERGROND
RANSOMWARE
Pagina 116
60
81
86
88
109
Hier leer je programmeren

Zo haal je meer uit je NAS
Aankooptips voor een NAS
Je NAS inrichten en configureren
Experttips voor Office 2016
steeds lastiger om bij je onbereikbare computerbestanden te komen. Wat kun je nu het best
tegen ransomware doen, en hoe los je de problemen op als je computer eenmaal is besmet?
WWW.PCMWEB.NL
en ook prima te
gebruiken als
PCM test drie modellen.
WORKSHOP
JE NAS INRICHTEN
Vanaf pagina 81
Met een goed ingerichte en geconfigureerde

NAS haal je veel meer uit je thuisnetwerk. Waar
je op moet letten en wat je moet doen om je
NAS zo optimaal mogelijk te gebruiken lees je
vanaf pagina 81.
Er komen steeds meer vormen van ransomware

en dankzij moderne technieken wordt het ook
doorgaans stil
mediastreamer voor bij je televisie.
Internet is voor veel mensen een eerste levensriode als we er met zn allen op uit trekken. Met
ruimte in, is
MINIWORKSHOPS
120 Word Windows 10-insider
121 Snel bestanden bekijken
/ NR. 06 - JUNI 2016
EEN ABONNEMENT
DAT PRECIES BIJ
JOUW WENSEN PAST!
Bij PCM kun je nu zlf bepalen hoe jij je abonnement wilt

hebben. Betaal je liever in n keer voor het hele jaar,
per halfjaar of doe je dit liever maandelijks? We hebben
3 abonnementsvormen. Kies zelf de voor jou ideale variant.
EEN JAAR LANG

inclusief
12 edities van PCM
gratis spec
ial
( 5,96 per editie)
Voor maar
t
.w
.v
.
9
,95
50
71,
EEN HALFJAAR LANG

6 edities van PCM
Voor maar
36,75
IEDERE MAAND
een editie van PCM
Voor maar
6,25
( 6,13 per editie)
Meest
f lex i b e le
keuze
(maandelijks opzegbaar)
GA NAAR
WWW.PCMWEB.NL/ABONNEREN
NEWSFEED
NIEUWS & GADGETS
Nederland in top 10
ransomware
Ransomware richt zich bijzonder
op gebied van security dit jaar het
vaak op Nederlanders, zo blijkt uit
gevaarlijkst wordt.
een nieuw rapport van antivirusbe-
Ransomware blijkt ook telkens vaker
drijf Kaspersky. Enkel in Itali werden
op smartphones en tablets voor te
er meer aanvallen van gijzelsoftware
komen, met name op Android.
opgemerkt. Nederland eindigt daar-
Vaak komen deze binnen via
mee op de tweede plaats in een top
malafide websites, maar
10 van landen die in het afgelopen
soms ook via sms'jes.
kwartaal het vaakst zijn aangevallen
De top 10 aangevallen
door 'encryptors'. 1,8 procent van
landen:
de Nederlandse Kaspersky-klanten
Acer zonder fans
Land
Percentage
Itali
3,06
Deze nieuwe 2-in-1 van Acer
Bovendien heeft de Windows
kwam er mee in aanraking.
Teslacrypt is wereldwijd de ransom-
Nederland
1,81
heeft geen fans. Dat wil niet
10-laptop een zogeheten
ware die het vaakst de kop op-
Belgi
1,58
zeggen dat niemand hem
kickstand om hem rechtop te
steekt. 58 procent van alle aanval-
Luxemburg
1,36
leuk vindt, maar dat er geen
zetten. De Acer Switch Alpha 12
len was te wijten aan dit virus. Ook
Bulgarije
1,31
ventilatoren worden gebruikt
wordt aangedreven door een
CTB-Locker en Cryptowall komen
Kroati
1,16
om hem koel te houden. Dat
6e generatie Intel Core i3-, i5- of
relatief vaak voor. Vergeleken met
Rwanda
1,15
gebeurt namelijk door wat Acer
i7-processor. Het scherm is 30,5
het kwartaal hiervoor zijn er 30 pro-
Libanon
1,13
LiquidLoop noemt, ofwel vloei-
cm (12 inch) groot en heeft 2160
cent meer ransomware-aanvallen
Japan
1,11
stofkoeling. Die koeling zit in het
x 1440 pixels.
gemeten. Kaspersky concludeert
10 Malediven
1,11
scherm, want het toetsenbord
Prijs: vanaf 899,
kan worden losgekoppeld.
www.acer.com
daaruit dat deze malware-vorm
Bron: www.kaspersky.com
SAMSUNGS RASPBERRY PICONCURRENT NU TE KOOP

Samsung is gestart met de verkoop
computertje heeft bijvoorbeeld vier
van de microcomputer Artik 10. Zo-
32 bit ARM Cortex-A15 kernen en
doende is de prijs van de Raspberry
vier Cortex-A7 kernen, wat minder
Pi-concurrent ook bekend, en die
krachtig is dan de Pi 3. Maar de
ligt een stuk hoger dan de Pi 3. De
Mali T628 MP6-gpu is wel een stuk
aanwezig, n meer dan in de Pi 3
Artik 10 kost namelijk 149,99 dollar,
krachtiger. Videos zouden hier-
zit gebouwd. Daar moet je tevens
tegenover het prijskaartje van rond
mee kunnen worden afgespeeld
zelf een sd-kaartje bij kopen. De
de Raspberry Pi 3 zitten. De Artik
de 45 euro voor de Raspberry Pi 3.
op 120 fps. Verder is de Artik 10
Samsung is verder voorzien van
10 is vooralsnog alleen te koop bij
De specificaties van Samsungs Artik
voorzien van 16 GB flashgeheu-
drie usb 3.0-poorten, ten opzichte
Digi-Key.
10 liggen deels een stuk hoger. Het
gen en is er 2 GB DDR3-geheugen
van de twee 2.0-poorten die op
Meer info: www.digikey.nl
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
NEWSFEED
Nieuws en gadgets
MEGASNELLE
NVIDIA-KAARTEN
OP KOMST
Spotify komt met videoseries

Muziekstreamingdienst Spotify
over muziekgeschiedenis en een
werkt aan twaalf muziekgere-
serie over de hiphopscene in de
Nvidia komt met twee snelle
afwachten is op de benchmarks.
lateerde videoseries die te zien
VS. Enorm lange afleveringen
opvolgers van haar bestaande
De GTX 1080 heeft een Boosted
zullen zijn in de Spotify-apps. De
zullen het overigens niet zijn,
Geforce 970 en 980 GTX-serie.
kloksnelheid van 1733 MHz. De
series zullen aanvankelijk alleen
hooguit van een paar minuten
Vanaf juni zijn de snellere
GP104-chip beschikt over 16nm
te zien zijn voor Spotify-gebrui-
tot een kwartier. De videos
Geforce GTX 1070 en GTX 1080
FinFET-transistors. Daarnaast
kers in de Verenigde Staten, het
komen toegankelijk voor zowel
verkrijgbaar. De laatstgenoemde
heeft de kaart 8 GB GDDR5X
Verenigd Koninkrijk, Duitsland
betalende klanten als degene
kaart wordt door Nvidia zelfs de
geheugen, twee keer zoveel als
en Zweden. Onder het aanbod
met een gratis abonnement op
nieuwe koning onder de video-
zijn voorganger. Met de hoge
komen een documentaireserie
de dienst. In de toekomst wil
kaarten genoemd. De GTX 1080
verwerkingssnelheid van het ge-
Spotify nog andere videoseries
is bovendien uitermate geschikt
heugen wordt dit effectief gezien
laten zien, waaronder comedy-
voor virtual reality. Met de nieuwe
10 Gbps. Ook de GTX 1070 doet
en animatieseries. Eerder bracht
Pascal-chipset speelt Nvidia in
een flinke stap voorwaarts. De
Spotify ook al videos naar de
op de groeiende populariteit van
rekenkracht hiervan komt neer
dienst, maar toen ging het nog
virtual reality. Met geavanceerde
op 6,5 Gigaflops. Minder dan de 9
om content dat geproduceerd
toepassingen en technologien
GFlops van de 1080, maar alsnog
is door partijen als de BBC en
als VRWorks moeten de nieuwe
sneller dan de Titan X. Voor al dit
Comedy Central.
videokaarten twee keer zo snel
moois moet je natuurlijk ook aar-
Het is niet bekend of de video-
en drie keer zo efficint kunnen
dig wat geld neertellen. De GTX
functie ook wordt uitgerold naar
projecteren naar vr-headsets.
1080 gaat naar verwachting 599
Nederland.
De nieuwe gpus zijn ook een
dollar kosten, de GTX 1070 krijgt
Meer info: www.spotify.com
stuk krachtiger geworden voor
een prijskaartje van 379 dollar.
gewone gaming-doeleinden. De
Van beide kaarten komen ook zo-
GTX 1080 zou daarbij sneller zijn
genaamde 'Founders Editions' op
dan twee GTX 980-kaarten in SLI-
de markt. Deze zijn duurder, maar
opstelling. Dat is ook sneller dan
laten zich beter overklokken.
de Titan X, hoewel het nog even
Meer info: www.nvidia.com
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
NEWSFEED
Nieuws en gadgets
iPhone-versleuteling in India
te omzeilen
De Indiase overheid zegt dat het
"forensisch onderzoek op mo-
een stuk software heeft ontwikkeld
biele telefoons, waaronder ook
waarmee het de mogelijkheid heeft
de iPhone. De regering van India
om de versleuteling op iPhones
ontkent echter plannen te heb-
te omzeilen. Volgens minister van
ben om bedrijven achterdeuren
Telecom Ravi Shankar Prasad is
in de beveiliging te verplichten,
de encryptie een "uitdaging voor
waarmee de inlichtingendiensten
politiediensten overal ter wereld",
altijd toegang kunnen krijgen tot
aldus de Economic Times. Er wordt
versleutelde gegevens als dat uit
verder niet specifiek ingegaan op
veiligheidsoverwegingen nodig
de mogelijkheden van de software,
blijkt te zijn.
maar het zou geschikt zijn voor
Meer info: www.indiatimes.com
SLIMME
SCHIJNER
Een bureaulamp is niet zomaar een bureaulamp, tenminste als het aan Leitz ligt. De Smart Led Desk Lamp is
namelijk een speciale ledlamp voor op het bureau en
is voorzien van slimme functies. Zo past hij zijn licht
automatisch aan op het omgevingslicht en kan hij worden verbonden met een smartphone via bluetooth.
Dat zorgt ervoor dat de lamp uit gaat zodra je (met
je smartphone) de kamer verlaat. Ook kan via de
Leitz-app de lichtsterkte en -temperatuur worden
aangepast. Handig is ook dat de voet van de lamp
een usb-poort bevat, zodat je je mobiele apparaten
via deze poort kunt opladen. De lamp zelf is te
10
USB Aan/uit
koop in vijf verschillende kleuren.
Veel usb-apparaten staan
steken. Daarom is er deze Usb
Prijs: 299,
aan als ze aan een computer
Switch. Die maakt het mogelijk
Meer info: www.leitz.com/nl-nl/lamp
gekoppeld zijn en uit als de usb-
om een usb-apparaat aan of
stekker eruit is. Dat is op zich
uit te zetten, zonder dat je de
logisch, maar niet altijd wense-
stekker eruit hoeft te trekken.
lijk. Bijvoorbeeld harde schijven
Het gaat met een druk op de
of usb-headsets gebruik je niet
knop. Een ledje geeft aan of hij
altijd, maar het is ook weer veel
ingeschakeld is.
gedoe om de stekker er telkens
Prijs: 9,95
uit te trekken en er weer in te
Meer info: www.get-digital.nl
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
NEWSFEED
Nieuws en gadgets
MICROSOFT STOPT
MET WINDOWS 10MELDING
Microsoft voegt daad bij woord en
Update voor nodig om de app te
zegt de beruchte 'Get Windows 10'-
verwijderen. Microsoft zegt daarbij
Gamingtoetsenbord
van Cherry
app vanaf 29 juli aanstaande weer
wel dat het een tijdje kan duren
Veel computergebruikers heb-
terug te trekken. Vanaf dan geldt
voor je de melding niet meer ziet,
ben het niet in de gaten, maar
namelijk ook het gratis overstap-
net zoals niet iedereen de melding
onder de toetsen van het toet-
aanbod niet meer. Vorig jaar zei
tegelijkertijd kreeg. Het uitrollen
senbord gaat een hele wereld
Microsoft nog dat de melding voor
van de update gaat in stapjes. Het
schuil. En dat geldt met name
het reserveren van Windows 10
bedrijf is de afgelopen maanden
voor keyboards voor gamers,
een jaar zou blijven. Die periode
behoorlijk agressief geweest in de
waarbij een milliseconde het
zit er nu zo langzamerhand op.
promotie van Windows 10.
verschil kan maken tussen leven
Vermoedelijk is er een Windows
Meer info: www.microsoft.com
en dood, virtueel welteverstaan.

Een van de topmerken als het
gaat om het mechanisme voor
toetsen is Cherry. Zij hebben
hun snelste mechanische switch
tot nu toe uitgebracht, de
Cherry MX Speed. Die snelheid
Androiddictafoon
wordt onder andere bereikt

doordat hij slechts 1,2 mm hoeft
worden ingedrukt om een toetsaanslag te registreren en dat hij
binnen 1 milliseconde weer
Dit is de Speechair, een dictafoon

die draait op Android. Zoals zijn
terugveert. De eerste toet-
uiterlijk al doet vermoeden com-
senborden waar hij in zit
bineert hij de functies van een
zijn de K70 RGB Rapidfire,
smartphone met die van dicta-
K65 RGB Rapidfire and K70

Rapidfire van Corsair. Naast
foons. De Speechair is voorzien
de snelle switches hebben de
van een krachtige dualcore
Prijzen: 139, (K70), 149, (K65

RGB) en 179, (K70 RGB)
Cortex A9-processor op
Rapidfires nog een aantal fea-
Meer info:
1,6 GHx en heeft hij wifi,
tures speciaal voor gamers. Zo
www.corsair.com/rapidfire
bluetooth, een aanraak-
hebben de twee RGB-varianten
www.cherry.de
scherm en zelfs een ca-
led-verlichting die per toets kan
mera. Maar natuurlijk
worden aangepast.
draait het bij de

Speechair vooral
om de microfoon.
Of eigenlijk, microfoons. Er zijn er drie:
een die in 360 graden
opneemt, een andere die
achtergrondgeluiden kan filteren
en een derde voor het maken van
voip-gesprekken. De opname wordt
volgens Philips garant voor 12
geactiveerd met de schuifschake-
uur opnemen. De prijs is nog
laar. Philips heeft encryptie-opties
niet bekend.
toegevoegd om opnamen goed te
Meer info:
beveiligen. De 2700 mAh-accu staat
www.dictation.philips.com
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
11
NEWSFEED
Nieuws en gadgets
NIEUW APPLE-KLEURTJE
De computers en laptops van Apple
krijgt een zesde generatie Intel
zijn er alleen in de kleuren grijs,
Core M-processor tot 1,3 GHz, 1886
zilver en goud. Maar de smartpho-
MHz-geheugen en Intel HD Grap-
nes van het bedrijf kun je al langer
hics 515. Daarnaast heeft hij een
in een andere kleur kopen. Daarom
Force Touch-trackpad en een usb-
komt Apple nu ook met een ros-
c-poort. Alles zit in een behuizing
gouden kleur voor de nieuwe 12
van 13,1 mm, waarmee de nieuwe
inch Macbook. Die opvallende kleur
Macbook de dunste ooit is.
is echter niet de enige vernieuwing
Prijs: vanaf 1499,
aan de laptop. De nieuwe uitvoering
Meer info: www.apple.com/nl
Weer fikse
boete voor
Nederlandse
uploader
Stichting Brein heeft wederom
een lid van de Nederlandse
film-uploadgroep 2Lions Team
opgespoord. Die moet nu een
boete betalen van 7500 euro
en zou momenteel zijn torrents
aan het verwijderen zijn. De
uploader hield zich gedeisd
nadat Brein anderhalve maand
geleden al andere leden van
de groep op het matje riep. "Zo
MSIs nieuwe gaming-pcs
hoopte de uploader in kwestie

tevergeefs de dans te ontsprin-
De meeste gamers zullen nooit
angstaanjagende uiterlijk van de
kopers kunnen kiezen uit een Intel
gen," aldus de auteursrechten-
hun tegenstanders in het echt
middelgrote kast zit genoeg ruimte
Core i5- of Core i7-processor, een
organisatie. Brein zegt niet hoe
zien, laat staan hun laptop of pc-
voor alle gamehardware, zoals
Geforce GTX 960 of 970 videokaart
ze de identiteit van het 2Lions
kast. Toch steekt men bij MSI er
een grote videokaart. Bovendien is
met 4 GB geheugen, so-dimm-ge-
Tim-lid hebben achterhaald. De
veel energie in om de behuizingen
hij zo ontworpen dat onderdelen
heugen naar keuze en een keuze
groep verspreidde duizenden
van hun desktop-systemen er zo
makkelijk kunnen worden vervan-
uit msata- of standaard-ssds. De
films en tv-series en voorzag
indrukwekkend mogelijk uit te
gen. Processor, grafische kaart,
prijzen voor de Msi Aegis-compu-
deze ook van Nederlandse
laten zien. De nieuwe Aegis-serie
geheugen en harde schijf kunnen
ters starten vanaf 934,-
ondertiteling.
is zo'n fraai staaltje. Achter dat
zelf worden gekozen. Potentiele
Meer info: gaming.msi.com
Meer info: www.anti-piracy.nl
12
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
November 2015
TEXPEDITIE
De supercomputer
DE SUPERCOMPUTER
Wat maakt de supercomputer eigenlijk super?
Je kunt je er wel iets bij voorstellen, NASA die een
supercomputer gebruikt om nieuwe planeten te ontdekken
of CERN die data van al hun sensoren analyseert om dat
ene nieuwe deeltje te ontdekken. Hoe gebruiken ze zon
omgeving en wat is er nodig om een supercomputer te
bouwen?
M A A R T E N PAT E R
energie er van windmolens de volgende dag te verwachten is

en daarmee een betere prijs bedingen. Voor de consument
kan zich dit zich weer in een gunstigere energieprijs vertalen.
ie denkt aan een supercomputer, stelt zich
Spierballen tonen
mogelijk een uit de hand gelopen computerkast
Om de capaciteit van supercomputers met elkaar te kunnen
voor zoals die vroeger onder je bureau stond. In
vergelijken wordt de rekenkracht vaak in de eenheid van
werkelijkheid bestaat een supercomputer uit vele kleinere sys-
FLOPS (floating point operations per second) uitgedrukt. Dit
temen, die tezamen een gigantische rekencapaciteit bieden.
zegt iets over het maximaal aantal kommagetallen-berekenin-
Heb je thuis een computer met 8 cores, dan heb je al wat om
gen die per seconde uitgevoerd kunnen worden. Kommage-
over te pochen op een verjaardag. Maar wat dacht je van een
tallen kunnen meerdere cijfers achter de komma weergeven,
computer met 32 cores? Koppel daar 1000 van aan elkaar en
waar verder onderscheid gemaakt wordt tussen 32 bit en
de supercomputer begint zijn vorm te krijgen.
64 bit berekeningen. Wanneer er zeer veel cijfers achter
Toepassingen
Er zijn verschillende soorten partijen genteresseerd in veel
rekenkracht. Wetenschappers analyseren vaak grote hoeveelheden data om bijvoorbeeld in een verzameling DNA nieuwe
virussen te ontdekken, te berekenen wat er exact gebeurt op
het moment dat onze dijken zouden doorbreken of om seismologische data te analyseren om te bepalen hoe de vorm
van een olieveld eruitziet. Hoe groter de rekenkracht is, hoe
hoger de resolutie van de resultaten zijn. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld weersvoorspellingen accurater berekend worden.
Dit zorgt er niet alleen voor dat jij nog beter weet wanneer
je droog blijft op het strand, maar die informatie wordt ook
gebruikt door energiebedrijven die groene energie per dag in-
14
kopen. Zij kunnen met die informatie beter inschatten hoeveel
/ NR. 06 - JUNI
2016
de komma nodig zijn (denk hierbij aan sterrenkundige of

atomaire berekeningen) gebruikt men 64 bit getallen. Door de
extra 32 bits die hierdoor beschikbaar komen wordt de preci-
TEXPEDITIE
De supercomputer
Het beste jongetje

van de klas
Het totaal aan supercomputers in de
wereld is lastig te duiden. Hoeveel computers moeten er aan elkaar gekoppeld
worden om supercomputer genoemd
te worden? Waar ligt de grens van het
aantal FLOPS waaraan een systeem
minimaal moet voldoen voordat het de
naam supercomputer kan dragen? Om
toch een virtuele grens te bieden is er
een wereldwijde top 500 beschikbaar
die met speciale benchmark software
wordt samengesteld. De huidige nummer 1 biedt 33.862 TeraFLOPS. Waar
momenteel de beste consumenten
video kaarten rond de 5 6 TeraFLOPS
aanbieden, is de nummer 1 dus een flinke
krachtpatser. In Nederland zijn er 2
supercomputers die in de top 500 voorkomen en samen 1368 FLOPS behalen.
TOP 500
NAAM SUPERCOMPUTER
AANTAL CORES
AANTAL TERAFLOPS LAND
Tianhe-2
3.120.000
33.862
China
Titan
560.640
17.590
Verenigde Staten
Sequoia
1.572.864
17.173
Verenigde Staten
K computer
705.024
10.510
Japan
Mira
786.432
8.586
Verenigde Staten
Trinity
301.056
8.100
Verenigde Staten
Piz Daint
115.984
6.271
Zwitserland
Hazel Hen
185.008
5.640
Duitsland
Shaheen II
196.608
5.537
Saudi Arabi
10
Stampede
462.462
5.168
Verenigde Staten
69
Cartesius 2
38.880
1.088
Nederland
357
Cluster Platform 3000
21.432
280
Nederland
sie van de resultaten verhoogd. Doordat er voor eenzelfde
Informatie: www.top500.org (Datum data: november 2015)
aantal getallen meer bits nodig zijn om mee te rekenen

en om naar het geheugen weg te schrijven, gaat dat wel
ten koste van de snelheid. De snelheid van de analyse kan
dan tot wel een kwart afnemen. Om toch goed met die
bevat een supercomputer verschillende eilanden waarin
hoge precisie om te kunnen gaan, is het belangrijk dat zon
soortgelijk geconfigureerde nodes geplaatst zijn. Waar
berekening op zeer krachtige supercomputers uitgevoerd
zogenaamde thin nodes 16 cores per processor en 32 Gb
kunnen worden.
geheugen bevatten, bieden fat nodes 32 cores en 2 Tb aan
Combineren van computers
geheugen aan. Bij opslag zie je dezelfde uiteenlopende

configuraties, vanaf 200 Gb tot aan 6 Tb per node. Het
Supercomputers bestaan uit aan elkaar gekoppelde nodes.
hangt van de software en het soort data af welk type node
Door de verschillende eisen die software aan hardware
er het best ingezet kan worden.
stellen, lopen de configuraties van nodes flink uiteen. Vaak
WWW.PCMWEB.NL
De verschillende configuraties liggen ten grondslag aan
/ NR. 06
- JUNI 2016
15
TEXPEDITIE
De supercomputer
de diversiteit van de gebruikte software en onderliggende

analyses. Analyses die algoritmes implementeren waarvoor
zeer veel geheugen nodig is, zullen een andere configuratie
van nodes nodig hebben dan een algoritme die veel kleine
berekeningen tegelijkertijd doet en daardoor baat heeft bij
veel snelle cores.
Waar sommige onderzoekers kant-en-klaar te gebruiken
scripts downloaden en zonder wijziging toepassen, zullen
andere onderzoekers software schrijven speciaal voor een
specifieke supercomputer. Daarmee zijn ze veel beter in staat
om optimaal gebruik te maken van de grote hoeveelheden
cores of het aanwezig geheugen. De software wordt in vele
verschillende talen ontwikkeld. Veelal wordt er gebruik gemaakt van talen als C++, Python, JAVA of basis UNIX scripts. De
keuze van de taal is afhankelijk van wat er op de supercomputer genstalleerd is en wat de onderzoekers nodig hebben.
In sommige configuraties worden nodes aan elkaar gekoppeld met een zeer snel netwerk. Als er meerdere nodes
gezamenlijk ingezet worden, gaat door dit netwerk de communicatie tussen deze nodes een stuk sneller. Zo kunnen
analyses sychroon blijven lopen en zeer snel gegevens met
elkaar uitwisselen. Dit wordt bijvoorbeeld gebruikt bij bloed-
Grafische kaarten om (g)een spelletje mee te spelen
vat-simulaties. Om kennis te krijgen over hoe bloedcellen zich
Er zijn ook nodes die gespecialiseerd zijn in het aanbieden van
in bloedvaten gedragen, worden er zeer rekenintensieve simu-
grafische kaarten, die je normaal in een computer plaatst om
laties uitgevoerd. Wanneer een bloedsimulatie op meerdere
spellen er prachtig uit te laten zien. Een grafische kaart bevat
nodes uitgevoerd wordt, zal elke node een eigen stukje van het
geen normale processor maar een grafische processor die
bloedvat te berekenen krijgen. Wanneer een bloedcel in een
gespecialiseerd is in veel kleine berekeningen. Hiermee kun-
volgend deel van het bloedvat terecht komt, moeten alle ken-
nen bewegingen in 3D-werelden efficint en snel berekend
merken van de bloedcel doorgegeven worden aan de volgende
worden. Deze kaarten zijn echter ook interessant voor het
node. Hoe sneller deze transitie uitgevoerd wordt, hoe lager de
maken van vele wiskundige berekeningen op wetenschap-
totale analysetijd zal zijn. Door die kortere analysetijd kunnen
pelijke data. Voor een gpu is er weinig verschil tussen een
zo ook complexere modellen doorgerekend worden.
sinusberekening voor de beweging van een ruimteschip in

een computerspel of voor het verwerken van akoestische
grondsignalen van een olieveld. Het grootste voordeel van
Toegang tot de supercomputer
een grafische kaart ten opzichte van de reguliere processor is

het aantal cores. Een huidig topmodel van grafische kaarten
Om op een supercomputer te werken is het niet nodig om met een scherm en toetsen-
biedt tot wel 3840 cores. De keerzijde is dat in vergelijking
bord naast het lawaaierige systeem te zitten. Elke gebruiker kan op afstand inloggen op
met de reguliere cpu de gpu een relatief domme processor is.
de supercomputer om toegang te krijgen tot zijn eigen gereserveerde omgeving. Vanuit
Waar de cpu verantwoordelijk is voor veel zaken binnen de pc
die omgeving kan de gebruiker de rekenkracht van de supercomputer benutten. Om
(geheugen afhandeling, muis en toetsenbord ondersteuning,
verbinding te maken wordt in het geval van een UNIX-omgeving vaak gebruik gemaakt
aansturen externe apparatuur, etc.) kan een gpu alleen maar
van een ssh (Secure Shell)-verbinding zodat je op een veilige en gestandaardiseerde
rekenen. Een gpu is dus sneller in het uitvoeren van eenvoudi-
manier kan inloggen en werken. Voor het kopiren van data wordt ftp gebruikt, zodat de
ge berekeningen dan een cpu. Ook de afstand tussen de gpu
gebruiker zijn gereserveerde ruimte kan benaderen. Afhankelijk van hoe een supercom-
en zijn geheugen is fysiek zo klein mogelijk gehouden om de
puter wordt bekostigd krijgen gebruikers rekencapaciteit en schijfruimte toegewezen. De
gpu zo snel mogelijk van data te kunnen voorzien. Het aantal
kosten hiervan worden berekend op basis van gebruik, waarbij het type van de gebruikte
cores en de beschikking tot snel en veel geheugen, die fysiek
node invloed heeft op de weging van gebruik. Daarom wordt rekencapaciteit genorma-
dicht op de cores geplaatst zijn, maakt de gpu een waardig
liseerd en uitgedrukt in bijvoorbeeld SBU (System Billing Units). Een rekenopdracht op
alternatief voor de cpu.
een 16 core node zal op 100 procent gebruik in n uur voor 16 SBU verbruiken. Dezelfde
opdracht op een node met 32 cores en 2 grafische kaarten zal in n uur 48 SBU verbrui-
Je thuiscomputer upgraden?
ken. Inefficinte software zal daardoor per uur minder SBU verbruiken dan efficintere
Een supercomputer is druk bezet. Er zijn omgevingen die
software op dezelfde node.
continu op ruim 95% van hun capaciteit staan te rekenen.
WWW.PCMWEB.NL
TEXPEDITIE
De toekomst van de auto
Netjes wachten
Om het gebruik van de supercomputer door alle verschillende gebruikers in goede banen
te leiden wordt er gebruik gemaakt van een wachtrij-systeem. Als een gebruiker door
een softwareprogramma een analyse wil laten uitvoeren, vraagt hij deze actie aan door
middel van een opdracht. Een opdracht beschrijft alle benodigde instellingen, zodat de
software de benodigde analyses kan uitvoeren. De instellingen die de gebruiker geeft
bij het aanvragen van de opdracht zijn de gewenste tijd, het type en het aantal van de
gewenste nodes. Op basis van de bezetting op de supercomputer en duur van de aangevraagde opdracht krijgt de gebruiker een bepaald tijdsslot aangewezen. De gebruiker
kan daarna op elk moment de verwachte starttijd of nog benodigde rekenduur inzien van
elke aangevraagde opdracht.
Indien aan het eind van het tijdsslot de software nog niet klaar is met het analyseren van
de data, zal de opdracht door het systeem beindigd worden. Het vergt dus een goede
kennis over de te analyseren data om een realistische inschatting van de benodigde tijd
te kunnen maken.
Dat vergt heel wat van de hardware die gebruikt wordt. Een
thuiscomputer zal snel kapot gaan als deze 24 uur per dag
in een warme omgeving op 100% van zijn kracht aan het
rekenen is. Voor bijvoorbeeld consumenten SSD schijven
worden er, in vergelijking met enterprise-modellen die in
supercomputers geplaatst worden, na het productieproces
lagere foutmarges gehanteerd doordat er minder intensief
gebruik te verwachten is. Fouten in het uitlezen van het
geheugen kunnen onderdrukt worden door ECC-technologie
(Error Correction Code), maar dat heeft een negatieve
invloed op de snelheid van de SSD. Daarom worden alleen
de best geproduceerde onderdelen gebruikt in ssds voor
de enterprisemarkt en zijn supercomputers veel beter in
staat om langdurig een continue hoge prestatie te leveren.
Ook het delen van een ssd, doordat meerdere gebruikers
geregeld dezelfde data raadplegen, mag geen invloed hebben op de snelheid waarmee de data verwerkt wordt. Hier
wordt dan ook bij het ontwerpen van enterprise modellen
rekening mee gehouden.
Waar bepaalde foutmarges thuis acceptabel zijn, zijn dezelf-
De toekomst
Nieuwe supercomputers worden steeds krachtiger en be-
de marges niet wenselijk in een omgeving als de supercompu-
staande omgevingen worden gepgrade. De wet van Moore
ter. Ook bij de GPU gelden dezelfde regels. Als er tijdens een
geldt nog steeds in de wereld van de hardware en de ontwik-
spelletje thuis in n 3D-frame een berekening verkeerd uitge-
keling van dit soort omgevingen gaat ontzettend snel. De
voerd wordt, waardoor een boom net iets te schuin staat, zal
verwachting is dat binnen vijf jaar de grens van ExaFLOPS (1
je dit niet snel merken als je spel 60 frames per seconden op
ExaFLOPS = 1.000.000 TeraFLOPS) wordt doorbroken. Dat zal
het beeld zet. Maar als de GPU ingezet wordt voor wiskundige
weer leiden tot betere weersvoorspellingen en de mogelijk-
berekeningen en er tijdens een DNA-analyse n fout wordt
heid tot het analyseren van veel grotere datasets. Dus de
gemaakt, kan dat het verschil betekenen tussen het wel of niet
volgende keer als je de paraplu uit de kast haalt, denk dan nog
identificeren van een nieuw virus.
eens aan de supercomputer.
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06
- JUNI 2016
17
DOSSIER
Overstappen op Linux
10 REDENEN OM
OVER TE STAPPEN
OP LINUX
Waarom Linux niet mag ontbreken
op je computer
Waarom zou je Linux gebruiken? Windows
is toch prima? Inderdaad, maar elk
besturingssysteem heeft zo zijn voordelen. Er zijn
dan ook vele redenen om toch over te stappen
op Linux. We sommen de belangrijkste voordelen
van het populaire besturingssysteem voor je op.
KO E N V E R V LO E S E M
2. Je kunt meteen aan de slag

Een standaardinstallatie van de meeste Linux-distributies
bevat al heel wat software, zodat je onmiddellijk aan de slag
kunt gaan. Een webbrowser, e-mailprogramma, mediaspeler,
tekenprogramma, tekstverwerker, je hoeft het allemaal
niet meer te zoeken, want de programmas staan klaar
voor gebruik. Als het om een live-installatiemedium gaat,
kun je zelfs tijdens de installatie al wat surfen of de andere
programmas verkennen en de functionaliteit daarvan
1. Het is eenvoudig uit te proberen
uitproberen.
De installatiemedia van de meeste Linux-distributies zijn zogeheten
3. Software is snel te installeren
live-media: je start je pc van de usb-stick of dvd op en je kunt onmid-
Software op Windows installeren is een frustrerende taak:
dellijk het hele besturingssysteem inclusief alle standaardprogrammas
je moet allerlei websites afschuimen, de juiste instal-
uitproberen, zonder dat het op je computer wordt genstalleerd. Dat
latieprogrammas zoeken en installeren, en daarna in het
maakt het eenvoudig om te zien of Linux iets voor je is nog voordat je
oog houden dat je al je software up-to-date houdt. En
het installeert. En als het je niet bevalt, probeer je gewoon een andere
we weten allemaal dat dit laatste nooit lukt. Linux pakt
Linux-distributie uit.
dat veel beter aan: zo goed als alle software beheer je

centraal met een pakketbeheerder. Met dit programma
zoek je naar software, installeer en verwijder je software
en update je zowel je besturingssysteem als je software.
4. Er is veel software beschikbaar

De roots van Linux liggen in opensource-software. Ook
voor Windows is heel wat populaire software opensource.
Ben je een liefhebber van VLC, LibreOffice of Thunderbird? Die zijn ook perfect onder Linux bruikbaar, net zoals
nog tienduizenden andere programmas. Voor bijna elk
Windows-programma dat niet onder Linux draait, bestaat
er bovendien wel een uitstekend opensource-alternatief.
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
DOSSIER
Overstappen op Linux
eigen gebouw opzet. Een ander uiterlijk, ander gedrag, het is

allemaal mogelijk met Linux. Het besturingssysteem geeft je
totale vrijheid en zit je nooit in de weg. Als je graag knutselt, is
Linux dus ideaal.
8. Het is veilig
Honderd procent veiligheid bestaat niet en ook Linux biedt
je dat dus niet. Maar het is een feit dat er voor Windows veel
meer virussen en andere malware bestaan dan voor Linux.
Bovendien biedt het centrale updatemechanisme van Linux je
ook gemoedsrust, omdat je daardoor eenvoudig al je software
up-to-date houdt. Wordt er een lek in n van de programmas op je systeem gevonden, dan zal dat programma dat lek
in een nieuwe versie oplossen. Naar die nieuwe versie hoef je
zelf niet meer te zoeken, want die wordt genstalleerd bij de
volgende update van je systeem, die je naar keuze automatisch (wat aan te raden is) of handmatig uitvoert.
9. Het is gebruiksvriendelijk
Als je al je hele computercarrire Windows draait, is Linux wat
wennen. Maar z verschillend is het nu ook weer niet. Van
Windows XP tot Windows 10 is er ook het een en ander veranderd waardoor je anders hebt moeten leren werken. Maar
5. Je kunt er prima mee gamen
in grote lijnen werkt Linux hetzelfde als Windows, zodat je er

snel mee overweg kunt. En na een tijdje ermee werken, merk
Valve-oprichter Gabe Newell beschouwt Linux als
je allerlei handigheidjes op die Windows niet heeft. Zo stimu-
de toekomst van gaming. Uiteraard draaien niet alle
leert Linux meer het gebruik van sneltoetsen, waarmee je een
games die voor Windows beschikbaar zijn ook op Linux,
stuk sneller werkt dan met de muis. En als je eenmaal met
maar de situatie is al stukken beter dan enkele jaren
virtuele desktops hebt kennisgemaakt, iets wat Microsoft pas
geleden, onder andere door de inspanningen van Valve.
in Windows 10 heeft toegevoegd, kun je niet meer zonder.
Momenteel zijn er op Steam zon 1600 games die onder

Linux gespeeld kunnen worden. En dat aantal zal de komende tijd verder toenemen. Valve heeft ondertussen
10. Het is gratis
zelfs zijn eigen Linux-distributie SteamOS. Sommige
Waarschijnlijk draai je Windows 10 gratis, maar alleen als je in het eerste
Windows-games draai je gewoon onder Linux met de
jaar van het bestaan van het besturingssysteem bent ingegaan op het
hulp van het project Wine. En daarnaast bestaan er ook
gratis upgrade-aanbod van Microsoft of als het besturingssysteem bij
talloze goede opensource-games.
je pc geleverd was. Wil je Windows 10 op andere pcs installeren, dan

moet je betalen. De meeste Linux-distributies daarentegen zijn gewoon
6. Linux is snel
gratis, zonder beperkingen. Geen gedoe met activatie, installatiecodes

en dergelijke. Je kunt Linux zo vaak installeren als je maar wilt.
Linux stelt minder zware eisen aan je pc dan Windows. Dat

betekent niet alleen dat je pc sneller opstart en vlotter werkt,
maar ook dat je nog perfect Linux kunt draaien op een oudere
pc. En zelfs als je echt zwakke hardware hebt, is er altijd een
oplossing. Dan maak je immers gebruik van de flexibiliteit van
Linux-distributies: je kiest een lichtgewicht bureaubladomgeving of je installeert een speciale Linux-distributie met minder
hardware-vereisten.
7. Alles is naar je hand te zetten

Windows is n groot geheel, waarin je maar moeilijk componenten kunt vervangen als je andere voorkeuren hebt. Linux is
eerder te vergelijken met een blokkendoos, waarmee je zelf je
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
19
DOSSIER
Linux-distributies
WELKE LINUXDISTRIBUTIE
PAST BIJ JOU?
Voor- en nadelen van
verschillende Linux-distributies
In tegenstelling tot Windows komt Linux in honderden vormen, de
zogeheten Linux-distributies. Elke distributie heeft zijn eigen focus.
Zo is er voor ieder wat wils, maar welke Linux-distributie past dan bij jou?
PCM geeft een overzicht van de bekendste distributies en zet de voor- en
nadelen voor je op een rij.
inux is eigenlijk de naam
vaak afgekort tot distributie of
rige Linux-distributies
van de kernel, het hart van
distro. Een distributie voegt aan de
verschillen enorm
het besturingssysteem, dat
kernel allerlei software toe zodat je
van elkaar. Zo is er
basistaken uitvoert zoals program-
een bruikbaar besturingssysteem
voor ieder wat wils.
mas draaien, voor toegang zorgen
krijgt.
Sommige distributies
tot bestanden en het netwerk en
Er bestaan honderden distri-
leveren altijd de nieuwste
de hardware aansturen. Een bestu-
buties en elke distributie legt zijn
versies van software mee, en zijn
buties voor scholen, voor weten-
ringssysteem met de Linux-kernel
eigen accenten in de software die
ideaal voor de meer experimenteel
schappelijke onderzoekers, voor
noemen we een Linux-distributie,
wordt meegeleverd. Twee willekeu-
aangelegde gebruikers. Andere dis-
muzikanten, voor beveiligingsspe-
tributies focussen zich op stabiele
cialisten, of om op een mediacen-
software en leveren alleen oudere
ter of router te installeren. Ook
versies mee. Sommige distributies
zijn er lichtgewicht Linux-distri-
Een belangrijk verschil tussen Linux-distributies is de gebruikte
zijn heel gebruiksvriendelijk voor
buties om op oudere computers
desktopomgeving. Twee verschillende Linux-distributies met dezelfde
beginners, terwijl andere zich
te installeren. En zelfs Android is
desktopomgeving zien er op het eerste gezicht hetzelfde uit. De twee
richten op ervaren gebruikers die
in de basis een Linux-distributie,
bekendste desktopomgevingen zijn GNOME en KDE (of Plasma, de naam
hun systeem zelf volledig naar hun
want het hart van Googles bestu-
van de nieuwste versie van KDE). Beide zijn prima desktopomgevin-
hand willen zetten.
ringssysteem is een aangepaste
Desktopomgevingen
gen met uitgebreide mogelijkheden, maar zijn wat zwaar op oudere of
Veel Linux-distributies zijn voor
versie van de Linux-kernel. In dit
minder krachtige computers; in dat geval kies je beter een lichtgewicht
algemeen gebruik, terwijl andere
artikel vind je een overzicht van
desktopomgeving zoals Enlightenment, LXDE of Xfce.
zich op een specifieke taak richten.
een aantal Linux-distributies dat je
Zo zijn er gespecialiseerde distri-
zeker moet kennen.
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
DOSSIER
Linux-distributies
2. Elementary OS
Elementary OS is gebaseerd op
Elementary OS slechts minimaal te
Ubuntu, maar focust zich op het
configureren.
aanbieden van een mooie desktopomgeving die heel veel weg

heeft van OS X: Pantheon. Dat
Pluspunten
levert een verbluffend gestroom-
Mooi vormgegeven
lijnde gebruikersomgeving op, diep
Gebruiksvriendelijk
gentegreerd met de aanwezige
Integratie tussen programmas
programmas. Aan de andere kant

is er weinig documentatie en is
Minpunten
Weinig documentatie
Elementary OS spiegelt zich voor zijn
Weinig te configureren
uiterlijk aan OS X.
1. Debian
Een van de bekendste en oudste
Linux-distributies is Debian. Het is
een belangrijk project, omdat het de
basis vormt van meer dan honderd
andere Linux-distributies, waaronder het bekende Ubuntu. Debian
geeft toegang tot een uitgebreide
softwarecollectie, maar is conserva-
Ubuntu is een mooie distributie die

een heel eigen koers vaart.
3. Ubuntu
Pluspunten
Mooi
tief in zijn keuzes. Je hebt doorgaans
Een distributie die al jaren in
Gebruiksvriendelijk
iets oudere versies van de software,
de top drie staat, is Ubuntu,
Samenwerking met hardware-
deze is gebaseerd op Debian.
leveranciers
Uitgebreide documentatie
maar het voordeel is dat de soft-
Pluspunten
ware uitgebreid getest is en Debian
Stabiel
De ontwikkeling gebeurt door
daardoor zeer stabiel is. Debian is
Uitgebreid getest
Canonical, het bedrijf van de
een communityproject: er is niet
Veel software
Zuid-Afrikaanse ondernemer
n bedrijf dat de controle heeft,
Onafhankelijk
Mark Shuttleworth. Het is een
waardoor het een onafhankelijke
Draait op veel hardware
gebruiksvriendelijke distributie
Minpunten
Canonical vaart een eigen koers
met een eigen ontwikkelde in-
wareleranciers samen, zodat
Minpunten
terface, Unity. Die is mooi, maar
er ook computers met Ubuntu
KDE, Xfce en LXDE, maar ook andere
Conservatieve keuzes
voor beginners niet zo intutief.
voorgenstalleerd te koop zijn.
zijn uiteraard ondersteund. Rasp-
Verouderde software
Andere desktopomgevingen zijn
Canonical vaart echter wel eens
bian is een versie van Debian die op
Niet snel toegang tot nieuwe
echter ook beschikbaar. Cano-
een koers die niet door ieder-
de Raspberry Pi draait.
technologie
nical werkt ook veel met hard-
een wordt gewaardeerd.
koers vaart. Als desktopomgeving

heb je de keuze tussen GNOME,
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
21
DOSSIER
Linux-distributies
4. Linux Mint
Linux Mint is gebaseerd op Ubuntu
en voegt daar out-of-the-box ondersteuning voor multimedia aan
toe, zonder dat je allerlei extra codecs nodig hebt. Voor beginners is
Linux Mint iets intutiever door de
desktopomgeving Cinnamon. Het
project ontwikkelt deze als een traditioneler ogend alternatief voor
GNOME. Een nadeel van Linux
Mint is dat het project niet zoveel
Pluspunten
Intutief
Out-of-the-box multimedia
Minpunten
mankracht heeft, iets wat duidelijk
het gebied van veiligheid mag de
Minder mankracht
werd toen de website in het begin
distributie gerust een tandje hoger
Minder focus op veiligheid
van dit jaar werd gehackt. Op
schakelen.
5. openSUSE
Linux Mint werkt intutief voor beginners.
6. Fedora
OpenSUSE is een van de oudste
deel is het YaST (Yet another setup
Fedora vormt de basis van
daarvan is dat je wel eens
Linux-distributies en ken je
tool) Control Center, waarmee alle
Red Hat Enterprise Linux, de
tegen problemen aanloopt
misschien nog onder de naam
mogelijke zaken in je systeem zijn
populairste Linux-distributie
die je op andere distributies
SUSE Linux. Het is vooral in
te configureren. OpenSUSE heeft
voor bedrijven. Onder andere
niet zou hebben. Een andere
Duitsland populair, waar ook de
heel wat innovatieve functies,
Linus Torvalds, de maker van
focus is beveiliging: Fedora
oorsprong ligt. Het vormt de basis
zoals Snapper, waarmee je een-
de Linux-kernel, werkt met
is de drijvende kracht achter
voor SUSE Linux Enterprise, een
voudig wijzigingen aan je systeem
Fedora. De distributie is dan
allerlei beveiligingsmaatrege-
Linux-distributie voor bedrijven.
kunt terugdraaien.
ook bekend om zijn focus op
len, zoals Security-Enhanced
innovatie. Het is vaak de eerste
Linux. Fedora is populair bij
distributie die nieuwe techno-
softwareontwikkelaars, power
logien integreert. Het nadeel
users en it-beheerders die op
OpenSUSE richt zich vooral op

ervaren Linux-gebruikers, maar
ook voor beginners heeft dit
OpenSUSE heeft een krachtig systeemconfiguratieprogramma.
besturingssysteem heel wat te
hun werk Red Hat Enterprise
bieden. KDE Plasma is de stan-
Linux gebruiken. GNOME is de
daard desktopomgeving, maar het
standaard desktopomgeving,
installatieprogramma geeft je veel
maar andere keuzes worden
meer keuze. Een krachtig onder-
ook ondersteund.
Pluspunten
Pluspunten
Innovatief
Krachtig systeemconfiguratie-
Focus op veiligheid
programma
Krachtige mogelijkheden
Innoverend
Flexibel installatieprogramma
Minpunten
Soms t innovatief
Minpunten
Niet zoveel software beschikbaar
22
/ NR. 06 - JUNI 2016
Hoogdrempelig voor beginners

Meer gericht op bedrijfsgebruik
WWW.PCMWEB.NL
DOSSIER
Linux-distributies
7. Arch Linux
De leidraad in alles wat de distri-
daarvoor eenvoudige maar
butie Arch Linux doet, is het KISS-
krachtige tools en diepgaande
principe (keep it simple, stupid).
documentatie aan. Dat begint
De distributie houdt je niet bij de
al bij de installatie; je krijgt na
hand met allerlei mooie, grafische
de installatie geen volledige
tools, maar gaat ervan uit dat je
desktopomgeving, maar je
zelf weet wat je doet en reikt je
installeert zelf de software die

je nodig hebt. Het resultaat is
een systeem zonder ballast, dat
Pluspunten
snel werkt en volledig op maat
Geen ballast
is gemaakt. Voor wie toch met
Volledig op maat
een bruikbaar systeem wil star-
Uiterst flexibel
ten, zijn er afgeleide distributies
Diepgaande documentatie
zoals Antergos (met GNOME)

en ArchBang (met Openbox,
Minpunten
voor oudere computers). Er
Moeilijk te installeren
bestaat ook een versie voor de
Niet voor beginners
Raspberry Pi.
Tails biedt extra beveiligde software
9. Tails
aan om anoniem te surfen.
Tails (The Amnesic Incognito
te chatten of e-mailen is encryptie
Live System) is op Debian geba-
standaard geconfigureerd en er
seerd en focust zich op privacy
zijn ook tools voor schijfencryptie
en anonimiteit. De journalisten
en wachtwoordbeheer beschik-
die informatie van klokkenluider
baar. Tails start je vanaf een usb-
Edward Snowden kregen, maakten
stick op, zodat het geen sporen op
onder andere gebruik van Tails.
je computer achterlaat.
De distributie is gebaseerd op
de desktopomgeving GNOME en
biedt een beperkte verzameling
speciaal vooraf geconfigureerde
Pluspunten
en extra beveiligde software aan
Extra veilig
om anoniem te kunnen surfen.
Bescherming van je privacy en
Zo surf je via het anonimiserings-
anonimiteit
netwerk Tor in een op Firefox

gebaseerde webbrowser met extra
beschermingsmaatregelen. Om
8. OpenELEC
Minpunten
Niet zo gebruiksvriendelijk
Met OpenELEC maak je een mediacenter van elke computer.
OpenELEC (Open Embedded
10. DD-WRT
Linux Entertainment Center) is
center van je NAS of van online
een Linux-distributie die zich op
diensten. OpenELEC is zelfs op een
DD-WRT is een gespecialiseerde
die DD-WRT op (enkele model-
n taak richt en deze heel goed
Raspberry Pi te installeren om zo
Linux-distributie om als alter-
len van) hun routers aanbieden,
doet, namelijk fungeren als een
een zuinig mediacenter te kunnen
natieve firmware op draadloze
waaronder Buffalo en Linksys.
mediacenter. Je installeert Open-
bouwen.
routers en access points te
Als je zelf DD-WRT op je router
installeren. Door DD-WRT te
installeert, verlies je echter je
installeren, breid je de mogelijk-
garantie.
ELEC op een mediacenter-pc die

je op je televisiescherm aansluit.
Pluspunten
Omdat de distributie alleen bevat
Snel en zuinig
heden van je router significant
wat nodig is voor zijn taak, start
Gemakkelijk te installeren
uit. Tot de beschikbare functies
deze bliksemsnel op. Als interface
Veel Kodi add-ons
behoren onder andere een
gebruikt de distro Kodi (voorheen

bekend als XBMC). Muziek, films,
series en fotos haalt je media-
WWW.PCMWEB.NL
Pluspunten
Breidt mogelijkheden router uit
VPN, bandbreedtemonitoring,
Minpunten
Draait alleen Kodi
QoS, dynamische DNS en IPv6.

Inmiddels zijn er fabrikanten
Minpunten
Verlies van garantie
/ NR. 06 - JUNI 2016
23
WORKSHOP
LINUX VIRTUEEL
DRAAIEN
Installatie van Linux Mint in VirtualBox
onder Windows
Wil je Linux graag uitproberen znder dualboot?
Je kunt je pc dan booten vanaf een Linux livecd, maar erg praktisch is dat niet voor langdurig
gebruik. Een betere oplossing is om Linux
als virtuele machine te installeren binnen je
Windows-omgeving. In dit artikel gaan we aan
de slag met VirtualBox en Linux Mint.
Enkele minuten volstaan om meteen te starten met

Linux.
Je downloadt een live-cd met installer. Dit is
dezelfde download die je gebruikt voor een echte
dualboot-installatie. In dit geval doorloop je de volledige installatieprocedure in je virtuele machine. Reken
op ongeveer een half uur werk voor je effectief aan de
Hoewel de eerste methode eenvoudiger lijkt, raden
iteraard heb je virtualisatiesoftware nodig
we je toch de tweede methode aan. Appliances hebben
om een virtuele machine te installeren.
immers n groot nadeel: ze zijn zelden optimaal ge-
Voor dit artikel gebruiken we Oracle VM
configureerd. Alle keuzes tijdens het installatieproces
VirtualBox. Dat is een erg gebruiksvriendelijk en gratis
zijn reeds voor jou gemaakt. De kans is dan ook groot
virtualisatiepakket voor Windows, Linux en Mac OS
dat je heel wat zaken meteen wilt wijzigen. Bovendien
X. Je kunt met VirtualBox dus Linux binnen Windows
kan het geen kwaad om al vertrouwd te geraken met
draaien (zoals we in deze workshop uitleggen), maar
de installatieprocedure van Linux. Zo ben je beter
ook het omgekeerde is mogelijk. Heb je VirtualBox nog
voorbereid als je nadien beslist om een dualboot-in-
niet genstalleerd, download dan even de laatste versie
stallatie uit te voeren. Voor dit artikel dowloaden we de
van www.virtualbox.org/wiki/downloads. Vergeet
64-bits Cinnamon-versie van Linux Mint 17.3 (https://
ook niet het Oracle VM VirtualBox Extension Pack te
www.linuxmint.com/edition.php?id=204).
downloaden. Dat bevat onder andere ondersteuning

voor usb 2- en usb 3-apparaten en webcams. Het
Virtuele machine
Extension Pack voeg je toe aan VirtualBox door erop
In het startscherm van VirtualBox klik je op Nieuw om
te dubbelklikken nadat je VirtualBox zlf genstalleerd
een nieuwe virtuele machine aan te maken. De wizard
hebt.
vraagt nu een naam voor je virtuele machine. Vul hier
Installatie of appliance?
24
nog hoeft te unzippen en te importeren in VirtualBox.
slag kunt met Linux.
F I L I P V E R V LO E S E M
Je downloadt een kant-en-klare appliance. Dit is

een voorgenstalleerde virtuele machine die je enkel
Linux Mint 17.3 in en VirtualBox selecteert dan automatisch het juiste profiel (Ubuntu (64-bit)). Op basis
Er zijn twee methodes om een virtuele Linux-machine
van dat profiel stelt VirtualBox in de volgende stappen
aan te maken in VirtualBox:
de minimale systeemvereisten voor.
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
WORKSHOP
taal. Vervolgens kies je het installatietype. Aangezien

onze virtuele machine een lege harde schijf bevat, heb
je hier slechts twee keuzes: Wis schijf en installeer
Linux Mint of Iets anders. Die tweede optie is enkel
weggelegd voor ervaren Linux-gebruikers die de schijf
handmatig willen partitioneren. Bij een dualbootinstallatie krijg je in deze stap nog een extra keuze.
Wel kun je nog twee opties aanvinken: encryptie en LVM. De eerste optie versleutelt de volledige
harde schijf. De inhoud ervan is dus niet te lezen door
bijvoorbeeld van een live-cd te booten. Encryptie vertraagt het hele systeem: kies hier alleen voor als je een
goede reden hebt, of dat je de functie wilt testen. LVM
biedt geavanceerde mogelijkheden om opslagruimte te
beheren. Het is een vereiste voor encryptie, maar biedt
voor de rest weinig meerwaarde in een virtuele machine. Klik nu op Verder en de installer waarschuwt je
dat de schijf zal worden geformatteerd. Klik nogmaals
op Verder om te bevestigen. Geen zorgen, want het is
Een nieuwe
Uiteraard mag je daarvan afwijken. Beschikt jouw pc
virtuele ma-
over voldoende geheugen, geef de vm dan bijvoor-
chine, klaar om
beeld 4 GB geheugen in plaats van 768 MB. Ook de
Linux Mint te
harde schijf geef je beter iets meer ruimte dan de
installeren.
voorgestelde 8 GB. Kies je voor Dynamisch geallo-
De verschil-
natuurlijk alleen je virtuele harde schijf in de virtuele
lende opties om
computer die wordt geformatteerd en dat heeft geen
de virtuele schijf
invloed op je echte harde schijf.
te partitioneren.
ceerd, dan neemt de ongebruikte ruimte in de virtuele

schijf geen plaats in binnen Windows. Dat heeft wel
een impact op de prestaties van de virtuele machine,
dus als je wel voldoende schijfruimte hebt, kun je beter
kiezen voor Vaste grootte. VirtualBox reserveert dan
meteen de volledige grootte van de virtuele schijf.
Zodra de wizard voltooid is, toont VirtualBox je een
overzicht van de virtuele hardware. Klik nu op Opslag
en klik vervolgens op het cd-rom-icoontje met de tekst
Leeg. Klik daarna op het cd-rom-icoontje met het pijltje
aan de rechterkant en selecteer Kies een virtuele
optische schijfbestand. Tot slot kies je het gedownloade iso-bestand en klik je op OK onderaan. Klik nu
op Starten in de werkbalk bovenaan om je virtuele
Configuratie
machine te starten.
De installer vraagt je nu nog enkele persoonlijke
Linux Mint installeren
WWW.PCMWEB.NL
gegevens. In de derde stap kies je je tijdzone en in de

vierde stap de toetsenbordindeling. Tot slot vul je je
Na ongeveer een minuut kom je terecht in Linux Mints
naam, gebruikersnaam en wachtwoord in en kies je
live-omgeving. Via de snelkoppeling Install Linux
een naam voor je computer. Misschien vind je het een
Mint op het bureaublad start je de installer. Bij veel
beetje te veel van het goede om nog eens in te loggen
beginners heerst nog altijd het idee dat Linux moei-
in de virtuele machine nadat je al in Windows bent
lijk te installeren is. Niets is echter minder waar! Het
ingelogd. In dat geval kies je de optie Automatisch
laatste decennium is de installatieprocedure enorm
aanmelden. Wil je anderzijds toch enige privacy voor
vereenvoudigd. Vooral Ubuntu heeft daarin een grote
je persoonlijke data in de virtuele machine? Vink dan
rol gespeeld. De volledige installatie bestaat nu slechts
de optie Versleutel mijn persoonlijke map aan. Linux
uit vijf stappen. In het eerste scherm selecteer je je
Mint versleutelt dan enkel je persoonlijke map (bij-
taal. De installer wisselt dan meteen naar de gekozen
voorbeeld /home/filip) en niet het volledige systeem.
/ NR. 06 - JUNI 2016
25
WORKSHOP
te verslepen. Dat is handig om af en toe een bestand

over te zetten, maar het wordt al gauw omslachtig. Wil
je bepaalde data uit Windows gemakkelijker benaderen
in de virtuele machine? Dan kun je beter een map in
Windows delen met je virtuele machine. Dat gaat als
volgt: klik op Gedeelde mappen in het hardware-overzicht van je vm. Klik vervolgens op het +-icoontje om een
map toe te voegen en kies het pad naar de map. Geef
In de laatste
Zo deel je
de gedeelde map nu een naam om die map te identifi-
een map uit
ceren in de virtuele machine. Vink de opties Automa-
Windows met de
tisch koppelen en Permanent maken aan als de map
Linux Mint virtu-
altijd beschikbaar moet zijn in Linux Mint.
ele machine.
Extra gebruikers maak je nadien aan: de gebruiker uit
stap kies je de
de installatie krijgt immers administrator-rechten. Klik
gebruikersnaam
tot slot op Verder om de eigenlijk installatie te starten.
en het wacht-
Intussen krijg je een korte presentatie te zien van de
woord voor de
verschillende programmas die standaard zijn meege-
eerste gebruiker
leverd met Linux Mint. Zodra de installatie is afgerond,
met administra-
klik je op Nu herstarten om te herstarten vanaf de
tor-rechten.
virtuele harde schijf.
Helaas krijgt onze gebruiker in Linux Mint standaard

geen toegang tot de gedeelde map. De oplossing is
eenvoudig: ga naar Menu, Beheer, Gebruikers en
groepen en selecteer jouw gebruiker. Klik nu op de lijst
van groepen rechtsonder en vink de groep vboxsf aan.
Herstart de Linux Mint-machine en de gedeelde map is
nu beschikbaar onder /media (Computer/Bestandssysteem/media/sf_Downloads in ons voorbeeld). Houd er
wel rekening mee dat wijzigingen in Windows niet altijd
onmiddellijk zichtbaar zijn in Linux Mint (omgekeerd is
dit wel het geval). In geval van twijfel gebruik je dus best
de refresh-functie (Ctrl+R of F5). Tot slot nog een laatste
tip: gebruik de optie Weergeven, Naadloze modus om
Integratie
de vensters van Linux-programmas rechtstreeks op je
presentatie van
Je virtuele machine is nu zo goed als klaar, al zijn er nog
Windows-desktop te tonen. Zo werk je gemakkelijk tege-
Linux Mints ap-
enkele kleine ongemakken. Zo hebben zowel Windows
lijkertijd met Linux- n Windows-programmas.
plicaties tijdens
als Linux Mint hun eigen klembord. Tekst kopiren van
de installatie.
een Linux-applicatie naar een Windows-applicatie is dus
Tot slot
onmogelijk. Om dit tch mogelijk te maken, ga je terug
In deze workshop hebben we je uitgelegd hoe je Linux
naar het hardware-overzicht van je virtuele machine en
Mint in VirtualBox installeert. Het resultaat is een
klik je op Algemeen. Onder het tabblad Geavanceerd
virtuele machine die netjes gentegreerd is in Windows.
kies je dan Bidirectioneel bij Gedeeld klembord. Se-
Met een gedeeld klembord, drag and drop en gedeelde
lecteer meteen ook Bidirectioneel bij DragnDrop. Met
mappen wissel je eenvoudig data uit tussen Linux Mint
die instelling kopieer je bestanden tussen Windows en
en Windows. Ben je klaar voor de volgende stap? Lees
Linux Mint door ze van het ene venster naar het andere
dan ook het artikel 'Dualboot met Windows en Linux'.
Een korte
26
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
HARD, HARDER,
BOOMSTER
Gedetailleerde hoge frequenties? Geen probleem! Diepe, lage bassen? Easy! En dat altijd en overal, want waar
je ook bent binnen of buiten met de BOOMSTER heb je altijd de beste sound. Dat vinden wij niet alleen,
maar dat ziet ook de vakpers zo en benoemde de BOOMSTER van Teufel tot de boombox van de eeuw!
BOOMSTER
Draagbare bluetooth speaker
DOSSIER
Dualboot Windows en Linux
DUALBOOT MET
WINDOWS EN LINUX
Veilig experimenteren
Ga je voor het eerst aan de slag met Linux?
Dan kunnen we ons voorstellen dat je dan niet
je vertrouwde Windows-omgeving wilt opgeven. Met de juiste voorzorgen installeer je Linux
netjes naast Windows. Een bootloader geeft
je bij elke boot de keuze om Windows dan wel
Linux te booten. In deze workshop lees je hoe je
zon dualboot installeert, configureert n weer
verwijdert.
besturingssystemen te installeren. Ook een back-up
huisgebruikers installeren Linux meestal
kan nooit kwaad (zie ook het kader Voorbereiding).

In deze workshop installeren we Linux Mint 17.3 op
een Windows 8.1-computer met slechts n harde
schijf. Daarbij moet dus de schijf worden gepartitioneerd om zo de beschikbare ruimte te verdelen over
Windows en Linux. De Linux Mint-installer zal ook het
Master Boot Record (mbr) overschrijven en zijn eigen
bootloader installeren.
Linux Mint installeren
Vanuit
Na het downloaden van de juiste versie kun je het iso-
Windows kun
bestand op een dvd branden. Vanuit Windows 8.1 of
je eenvoudig
Windows 10 gaat dat erg eenvoudig: je klikt gewoon
een iso-bestand
met de rechter muisknop op het iso-bestand en kies
op een dvdtje
je voor Schijfkopiebestand branden.
branden.
naast een bestaande Windows-installatie.

Hoe geweldig je Linux ook vindt, het is altijd
handig om terug te kunnen vallen op Windows. Dat

weten de ontwikkelaars ook en de installers van
moderne Linux-distributies zijn dan ook perfect
voorbereid op die situatie. Ze detecteren netjes de
bestaande Windows-installatie en zorgen ervoor
dat je die niet per ongeluk overschrijft. Uiteraard
heb je wel voldoende schijfruimte nodig om twee
Wat heb je nodig?

In deze workshop maken we gebruik van de 64-bits Cinnamon-versie
van Linux Mint, ten tijde van schrijven is dat versie 17.3. Het iso-bestand
(1,5 GB) van deze distributie download je vanaf www.linuxmint.com/
download.php. Je kunt overigens ook kiezen voor een usb-versie van
Linux Mint, daarvoor gebruik je dan de Universal USB Installer voor
Windows, die download je vanaf www.pendrivelinux.com/universalusb-installer-easy-as-1-2-3.
Heb je voor de usb-versie gekozen, dan plaatst het

installatieprogramma een bootable versie van Linux
op de stick. Je hebt dan wel een stick nodig van 2 GB
28
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
DOSSIER
en je raakt al je gegevens op die stick vanzelfsprekend
optie. In de volgende stap deel je de schijf op in een
kwijt. Zorg er na de installatie voor dat je computer
Windows- en een Linux-partitie. Denk goed na hoe-
kan opstarten vanaf de usb-stick of dvd, in de meeste
veel ruimte je aan elk besturingssysteem wilt toeken-
gevallen wordt het bootable medium automatisch
nen. Het is namelijk erg lastig om dat achteraf nog te
herkend, maar tijdens het opstarten van je pc kun je
wijzigen. Bedenk verder ook dat Linux over het alge-
ook op de F10-toets drukken, waarna er een boot-
meen minder schijfruimte nodig heeft dan Windows.
menu verschijnt en je kunt kiezen vanaf welk medium
Installeer je bijvoorbeeld geen games, dan kom je
je wilt opstarten. Boot vervolgens je computer van die
met 10 15 GB voor het besturingssysteem en de ap-
dvd of usb-stick en je komt terecht in Linux Mints live-
plicaties al een hl eind. In ons voorbeeld kiezen we
omgeving. Dat is een volledig functionele Linux-desk-
100 GB voor Windows en 36 GB voor Linux Mint. De
verkleint je
top met een uitgebreide set standaardapplicaties. Klik
installer verdeelt de ruimte voor Linux Mint nog eens
Windows-
vervolgens op Install Linux Mint op het bureaublad
in twee stukken: een grote partitie voor het bestu-
partitie om een
om de installer te starten. Verderop in deze PCM gaan
ringssysteem zelf en een kleinere om te gebruiken als
Linux-partitie
we dieper in op de volledige installatieprocedure.
swapgeheugen. Klik tot slot op Installeer nu om de
aan te maken.
Linux Mint
We beperken ons hier tot de relevante onderdelen

voor een dualboot-configuratie. In het onderdeel
Installatietype zie je meteen dat Linux Mint je eigen
Windows-installatie heeft gevonden, in ons geval is
dat Windows 8. Je hebt nu drie keuzes:
Installeer Linux Mint naast Windows: dit is de
standaardkeuze.
Wis schijf en installeer Linux Mint: met deze keuze
gebruik je de volledige schijf voor Linux Mint. Let
wel: met die optie verwijder je je Windows-installatie
Linux
onherroepelijk!
Mints installer
Iets anders: dit opent een partitiebewerker om zelf
detecteert
de schijf te partitioneren. We raden je sterk af om
onze Windows
deze optie te gebruiken als je geen volledige back-up
8-installatie.
hebt van jouw schijf.

Voor een dualboot-configuratie waarbij je huidige
Windows-versie intact blijft, kies je dus de eerste
installatie te starten. Je krijgt dan een waarschuwing
te zien dat het verkleinen van de Windows-partitie
wel even kan duren. Wees dus niet ongeduldig en laat
de installer rustig zijn werk doen. Zodra de installatie
voltooid is, klik je op Nu herstarten.
Grub
Alle Linux-distributies gebruiken dezelfde bootloader,
genaamd grub. Bij het booten toont grub je een op
tekst gebaseerd menu met de beschikbare besturingssystemen. Je navigeert door het menu met de
Voorbereiding
De kans is erg klein dat er iets misgaat tijdens de installatie van Linux
Mint. Toch kan het geen kwaad om op voorhand een back-up te maken
van je Windows-opstartschijf. Zo ben je absoluut zeker dat je geen data
verliest, zelfs als je per ongeluk de verkeerde partitie selecteert voor Linux Mint. Vroeger moest je de Windows-partitie op voorhand verkleinen
om schijfruimte vrij te maken voor Linux, maar tegenwoordig wordt dat
allemaal netjes door de installer(s) geregeld.
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
29
DOSSIER
pijltjestoetsen en met de Enter-toets boot je de gese-
te voeren:
lecteerde optie. Grub ondersteunt ook submenus, bij-
gksu gedit /etc/default/grub
voorbeeld de entry Geavanceerde opties voor Linux

Mint 17.3 Cinnamon 64-bit. Via dat menu selecteer
Linux Mint vraagt nu om je wachtwoord, omdat
je oudere kernelversies of start je Linux Mint op in
je het bestand met beheerdersrechten opent. De
recovery mode. Dat is erg handig als Linux Mint niet
timeout pas je aan met de parameter GRUB_TIME-
boot na een (kernel)upgrade, maar gelukkig komt
OUT. Vervang bijvoorbeeld 10 door 3 om de timeout
Voer dit
dat slechts zelden voor. Met de Escape-toets keer
te verlagen naar 3 seconden. De parameter DEFAULT
commando uit
je terug naar het vorige menu. Tot slot kan je elke
bepaalt welke entry standaard geselecteerd is. Let op:
na elke wijziging
entry ook interactief bewerken met de toets E. Dat
0 is de eerste entry. Aangezien Windows in ons voor-
aan de grub-
is eigenlijk alleen noodzakelijk in zr uitzonderlijke
beeld de vijfde entry is, vul je dus 4 in voor Windows.
configuratie.
De grub-
omstandigheden. Windows rechtstreeks booten van-
bootloader na
uit grub is niet mogelijk. Had je bijvoorbeeld al twee
installatie van
Windows-installaties op je schijf staan? Dan zie je in
Linux Mint 17.3.
grub slechts n entry voor Windows. Grub gebruikt
Bewaar het bestand en sluit de teksteditor. Open nu

een Terminal-venster en voer dit commando uit:
sudo update-grub
Ook hier moet je eerst je wachtwoord ingeven.
Herstart nu je computer om te controleren of Windows
automatisch wordt opgestart na 3 seconden.
een techniek genaamd chainloading om Windows te
Bootloader opnieuw installeren
starten. Selecteer je de Windows-entry in grub, dan
Linux-installers werken prima samen met Windows,
start grub gewoon de Windows-bootloader. Aan die
maar het omgekeerde gaat helaas niet op. In een dual-
bootloader verandert grub niets. Grub overschrijft
boot-setup installeer je dus eerst Windows en daarna
enkel het gedeelte van de Windows-bootloader dat
Linux. Moet je Windows tch opnieuw installeren na
zich in het Master Boot Record bevindt.
Linux? Dan overschrijft Windows de grub-bootloader
Configuratie
30
en kun je niet meer bij je Linux-installatie. Maar geen

paniek: de installatie is weer toegankelijk zodra je grub
De grub-bootloader heeft een timeout van 10 secon-
opnieuw installeert. Dat doe je via de live-cd waarmee
den. Maak je geen keuze binnen die tijd, dan boot
je Linux genstalleerd hebt of nog eenvoudiger
grub standaard de eerste entry in het menu. In de
via de Boot Repair live-cd (https://sf.net/projects/
praktijk heeft dit twee gevolgen:
boot-repair-cd). Boot Repairs-startscherm bevat twee
het booten van je pc duurt 10 seconden langer;
opties: Aanbevolen reparatie en BootInfo-samen-
standaard boot je pc steeds in Linux Mint.
vatting aanmaken. Erg behulpzaam voor absolute
Wil je liever standaard in Windows booten en niet
beginners, maar wij weten toch liever wat er achter de
zo lang wachten? Pas de grub-configuratie dan aan.
schermen gebeurt. Klik dus op Geavanceerde opties
Helaas bevat Linux Mint daarvoor geen grafische
en controleer de verschillende tabs:
tool, maar erg moeilijk is het niet. Je hoeft enkel het
Hoofdopties: vink enkel de optie GRUB herinstal-
tekstbestand /etc/default/grub aan te passen en n
leren aan.
commando in de terminal uit te voeren. Gebruik de
GRUB-locatie: selecteer het standaard-besturings-
toetsencombinatie alt+F2 om volgende opdracht uit
systeem voor het grub-menu. Heb je meerdere
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
DOSSIER
Linux Mint
denstalleren is
een kwestie van
de Windowsbootloader
herstellen n de
partities weer
verwijderen.
Gebruik je Windows 8 of 10, dan moet je een ander

commando gebruiken:
C:\Windows\system32> bootsect.exe /nt60 C: /mbr (in
Windows 8 of 10)
Nadat je dit commando hebt uitgevoerd, kun je je
computer opnieuw opstarten. Verloopt het herstarten
zonder enige problemen, open dan Windows Schijfbeheer en identificeer de twee partities van Linux
Mint. Die zijn eenvoudig te herkennen, want Windows
herkent dan namelijk geen bestandssysteem op die
schijven in je pc, kies dan hier ook de correcte op-
partities. Kies voor beide partities de optie Delete
Boot Repair
startschijf.
Volume uit het contextmenu. Vervolgens klik je op de
live-cd om de
GRUB-opties: je kunt het grub-configuratiebestand
intussen lege Extended Partition en kies je voor
grub-bootloader
nog aanpassen (indien gewenst).
de optie Delete Partition. Klik tot slot op de c:-schijf
te herstellen na
Overige opties: hier mag je alle opties uitvinken.
en kies de optie Extend Volume. Je Windows-instal-
een Windows-
Tot slot klik je op Apply om grub opnieuw te instal-
latie is nu weer net zoals vr de installatie van Linux
(her)installatie.
leren en klik je op het Shutdown-icoontje rechts
Mint!
Gebruik de
onderaan.
Linux Mint verwijderen
Tot slot
In tegenstelling tot vroeger is het veel eenvoudiger
Ben je toch niet zo overtuigd van Linux en wil je weer
geworden om zowel Windows en Linux gebroedelijk
je volledige harde schijf gebruiken voor Windows? Dat
naast elkaar op je computer te draaien. Dat kost bijna
kan in twee eenvoudige stappen:
geen moeite meer en met de juiste stappen heb je dat
boot in Windows en herstel de Windows-bootloa-
zo voor elkaar. En na het lezen van dit artikel weet je
der. Open daarvoor een opdrachtprompt als admini-
ook hoe je de meest courante dualboot-problemen
strator en gebruik n van volgende commandos.
herkent n oplost. Nu nog een back-up van je Win-
Voor Windows Vista of Windows 7 gebruik je deze:
dows-schijf maken en je bent er helemaal klaar voor.
C:\Windows\system32> bootrec.exe /FixBoot /FixMbr
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
31
DOSSIER
Overstappen naar Linux
SOEPEL
OVERSTAPPEN
NAAR LINUX
Alles wat je moet weten
voor een geslaagde overstap
Overstappen naar Linux is niet altijd gemakkelijk. Hoewel Linux erg gebruiksvriendelijk is, zal je
toch heel wat nieuwe applicaties moeten leren
gebruiken. Een goede voorbereiding is dan ook
cruciaal. PCM legt je uit hoe je het best te werk
gaat en waar je op moet letten om de overstap
tot een goed einde te brengen.
32
Vaak merk je in het begin vooral de beperkingen van

de Linux-programmas op. Op andere vlakken zijn ze
misschien net efficinter of krachtiger, maar dat merk
je pas na verloop van tijd.
Aan de slag
Hoe pak je de overstap nu in de praktijk aan? Maak om
te beginnen een inventaris van alle programmas die
je momenteel in Windows gebruikt. Denk voor elk programma ook even na welke functies absoluut onmisbaar zijn voor je, en welke bestandsformaten je in dat
isschien heb je aan de hand van de andere
programma opent. Die twee gegevens bepalen immers
artikelen in dit nummer van PCM al wat
welk Linux-alternatief voor jou geschikt is. Grofweg zijn
ervaring opgedaan met Linux. Maar het
er vier mogelijke scenarios voor elk programma:
grootste werk begint pas daarna, tenminste als je van
1. De software werkt rechtstreeks vanuit de browser:
plan bent om volledig over te stappen op Linux. Want
in de meeste gevallen blijft het programma werken
niet alleen het besturingssysteem zelf is iets om aan te
onder Linux.
wennen, ook het merendeel van je favoriete (Win-
2. Er is een Linux-alternatief dat ook onder Windows
dows-)applicaties zul je moeten missen. De meeste
werkt: dit vergemakkelijkt de overstap, aangezien je
Windows-programmas draaien immers niet onder
het programma dan kunt testen in jouw vertrouwde
Linux. Uiteraard bestaat er ook erg goede Linux-soft-
omgeving.
ware, maar 100 procent identiek aan jouw favoriete
3. Er is een Linux-alternatief dat niet onder Windows
software is die niet. Wees dus bereid om te experi-
werkt: de overstap is iets moeilijker, omdat je niet
menteren met verschillende programmas en om af en
tegelijkertijd het (oude) Windows- en het (nieuwe)
toe je workflow aan te passen. Probeer vooral niet te
Linux-programma kunt draaien.
zoeken naar programmas die exact hetzelfde werken
4. Er is geen geschikt Linux-alternatief: voor gespe-
als jouw vertrouwde Windows-programmas. Zo raak
cialiseerde toepassingen blijf je soms op Windows
je alleen maar gefrustreerd: OpenOffice is nu eenmaal
aangewezen. Er zijn twee methodes om zulke software
anders dan MS Office en Gimp is geen Photoshop.
in Linux te draaien: via Wine of in een virtuele machine.
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
DOSSIER
Linux Mint
bevat een mix
prima Java-ondersteuning, met zowel een officile
van vertrouwde
Java-plugin (Oracle) als een opensource-alternatief
en nieuwe
(IcedTea). Voor Adobes Flash Player ben je het beste
programmas.
af met Google Chrome. Dat is ook een van de weinige

browsers die constant wordt bijgewerkt. Chrome installeer je in Linux Mint via de downloadlink op www.
google.nl/chrome. De installer configureert Googles
package repository op je systeem. Zo krijg je steeds de
laatste updates voor Chrome via de Updatebeheer-applicatie. In Firefox en andere browsers is de ondersteuning gestopt bij Flash Player 11.2. Adobe voorziet wel
nog security patches voor die versie, maar Flash wordt
steeds minder toegepast op het web. Voor Microsoft
Silverlight is er geen goede Linux-versie beschikbaar
(de Moonlight-plugin werkt niet naar behoren), maar
De overstap naar Linux is het eenvoudigst voor
programmas uit het eerste scenario en het moei-
ook Silverlight wordt nauwelijks nog toegepast.

Veel providers van cloud storage of online back-up
lijkst voor die uit het vierde. Je huidige werkomgeving
services bieden native clients aan om de toegang tot je
bepaalt dus grotendeels hoe moeilijk die overstap zal
data te vergemakkelijken. Gebruik je zon client, contro-
worden. Werk je vooral met web based-applicaties of
leer dan even of er ook een Linux-versie beschikbaar
gebruik je nu al veel opensource-software, dan valt dit
is. Is dat niet het geval, dan is het misschien tijd om
erg mee. Is dat niet het geval? Dan kan de overstap iets
over te stappen op een andere provider.
omslachtiger zijn, maar zeker niet onmogelijk. Heb je

veel gespecialiseerde software nodig (vierde scenario),
dan wordt het iets complexer. Een overstap is nog
steeds mogelijk, maar misschien zijn er meer nadelen
dan voordelen aan verbonden.
Web based-applicaties
Een webbrowser volstaat om deze applicaties te
starten. Onder Linux heb je de keuze uit verschillende
browsers, als je die van Microsoft en Apple buiten
beschouwing laat. De meeste distributies kiezen
standaard voor Firefox, maar ook Chrome en Opera
zijn beschikbaar. Daarnaast bestaan er tal van andere
Chrome is de
browsers, ontworpen voor bepaalde desktopomgevin-
enige browser
gen of voor oudere hardware. Voorbeelden zijn onder
onder Linux met
andere Konqueror, Web (vroeger Epiphany) en Midori.
Opensource onder Windows
de allerlaatste
Let wel op met web based-applicaties die bepaalde
Opensource-software is al lang geen synoniem meer
openen om je
Flash Player.
browser-plugins vereisen. Alle Linux-browsers bieden
voor Linux-software. Ook voor Windows is er opens-
profielmap te
ource-software beschikbaar. Dat is best handig voor
lokaliseren.
Klik op Map
wie wil overstappen op Linux. Installeer je op voorhand

opensource-programmas onder Windows, dan blijf je
onder Linux je vertrouwde programmas gebruiken.
Bovendien is het eenvoudiger om de instellingen en
data ervan over te zetten. Het is mogelijk om je favorieten uit Internet Explorer onder Windows te importeren
in Firefox onder Linux. Maar het is veel gemakkelijker
wanneer je eerst Firefox in Windows installeert. Bij de
eerste start stelt die immers voor om al jouw data uit
Internet Explorer te importeren. Achteraf importeer je
het Firefox-profiel uit Windows in je Linux-installatie.
Meer informatie over die procedure vind je op https://
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
33
DOSSIER
support.mozilla.org/nl/kb/bladwijzers-internet-
Je vindt er een overzicht van populaire Windows-pro-
explorer-importeren en https://support.mozilla.
grammas, onderverdeeld in 12 categorien. De web-
org/nl/kb/back-up-gegevens-firefox-profielen-
site somt de verschillende opensource-alternatieven
maken-terugzetten. Gebruik je al Google Chrome?
op, met een korte beschrijving n de ondersteunde
Synchroniseer dan al jouw gegevens en je hoeft verder
besturingssystemen. Interessant zijn ook de reviews
niets te doen. Zodra je inlogt met je Google-account
van andere gebruikers. Zo krijg je een goed beeld van
onder Linux heb je toegang tot je bladwijzers, browser-
de mogelijkheden en beperkingen van elk programma.
geschiedenis, enzovoorts. Zie https://support.google.
Maar let op: osalt.com vermeldt ook opensource-
com/chrome/answer/165139 voor meer uitleg.
programmas die enkel voor Windows bestaan. Met het
Een gelijksoortige procedure gebruik je voor
oog op een overstap naar Linux laat je die dus beter
Thunderbird, Mozillas e-mailclient. Op http://
links liggen! De laatste update aan osalt.com dateert
kb.mozillazine.org/Thunderbird_:_FAQs_:_Migration
helaas van enkele jaren geleden. Een gelijksoortige,
vind je gedetailleerde instructies over het importe-
maar meer omvattende website is www.alternati-
ren van e-mail uit talloze mail-clients. En op https://
veto.net. Bij elke applicatie kan je specificeren voor
support.mozilla.org/nl/kb/profielen-tb lees je hoe
welk platform je een alternatief zoekt (Windows, Linux,
je een Thunderbird-profiel importeert in een nieuwe
et cetera) en met welke licentie (opensource, freeware
installatie. Ook LibreOffice kun je eerst installeren in
of commercieel). De informatie van alternative.to is wel
Windows. Zo kun je meteen testen of het al jouw be-
minder accuraat dan bij osalt.com. Zo krijg je Inkscape
langrijke Office-documenten probleemloos opent.
als tweede alternatief te zien voor Photoshop, terwijl
Software zoeken
dit in werkelijkheid een alternatief is voor Illustrator. In

het tweede deel van dit artikel sommen we een aantal
Er is vrij veel opensource-software beschikbaar voor
populaire opensource-programmas op. Indien ze ook
Windows. Tijdens een zoektocht in Google word je
voor Windows beschikbaar zijn, vermelden we dit.
al snel overweldigd door het aanbod. Bovendien is

het niet altijd duidelijk of een programma voldoende
Wine
functioneel en stabiel is en of het nog verder ontwik-
Het software-aanbod voor Windows is nog steeds veel
keld wordt. Om die reden is de website Open Source
groter dan dat voor Linux. Vooral voor erg gespeciali-
As Alternative (www.osalt.com) een goed startpunt.
seerde software vind je soms gewoon geen bruikbaar

alternatief onder Linux. Voor intensieve gebruikers van
zulke software is een overstap naar Linux misschien
niet zo interessant. Gebruik je zulke programmas
slechts af en toe, dan zijn er twee mogelijke oplossingen. Probeer eerst of je de Windows-software in
Linux kunt installeren met behulp van Wine. Wine kun
je het best zien als een Windows-compatibiliteitslaag
bovenop Linux. Daarvoor biedt Wine zijn eigen implementatie aan van Windows-dlls en de Windows-kernel.
Volledige compatibiliteit bereiken is echter erg moeilijk,
aangezien de Windows-broncode niet vrij beschikbaar
is. Wine is dus steeds een work in progress en is niet
voor alle applicaties even bruikbaar. Op de Wine Application Database (https://appdb.winehq.org) vind je
een uitgebreid overzicht van ondersteunde applicaties.
Elke applicatie krijgt een rating, varirend van Garbage
tot Platinum:
Garbage: onbruikbaar
Bronze: bruikbaar, maar met een aantal grote beperkingen
osalt.com
is een goed
Silver: bruikbaar, met enkele kleine beperkingen
vertrekpunt om
Gold: werk perfect met de nodige configuratie
opensource-
Platinum: werkt perfect zonder enige configuratie

Ratings gelden steeds voor een bepaalde versie van
software te
de applicatie in combinatie met een bepaalde versie
vinden.
34
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
DOSSIER
gewenste Windows-versie in of laad je extra dll-bestanden. Indien nodig, kan je per Windows-applicatie
andere instellingen toepassen. Ook extra virtuele
schijven definieer je hier. Standaard voorziet Wine in
een C:-drive (die zich bevindt in .wine/drive_c onder
je home directory) en een Z:-drive (dit is de root van
het Linux-bestandssysteem). Een Windows-applicatie
installeren is erg eenvoudig: open de installer met de
Wine Windows-programmalader. (De standaardactie voor exe-bestanden in Linux Mint is openen met
Mono Runtime: dit werkt echter niet!) Is de installatie
geslaagd, dan vind je een extra snelkoppeling terug in
de Wine-categorie van het startmenu.
Tot slot willen we nog even Winetricks vermelden.
Dat is een tool die je helpt bij het installeren van extra
dll-bestanden of het tweaken van instellingen voor
bepaalde programmas. Je installeert het ook via Linux
Mints Softwarebeheer.
De Wine
van Wine. Bij je elke rating zie je ook hoeveel gebrui-
AppDB toont
kers dit getest hebben (hoe meer resultaten, hoe
je of Windows-
betrouwbaarder de rating), samen met hun eventuele
software goed
opmerkingen. Bij alle ratings lager dan Platinum moet
werkt onder
je immers vaak een aantal tweaks uitvoeren om de
Linux of niet.
applicatie aan de praat te krijgen. Staat jouw applicatie

niet in de lijst? Dat betekent enkel dat niemand de
moeite genomen heeft om ze te testen en de resultaten op de website te publiceren. Met een beetje geluk
werkt het programma dus prima onder Wine!
Wine installeer je via Linux Mints Softwarebeheer
(installeer de pakketten wine, wine-mono en winegecko). Na installatie verschijnt er een extra categorie
VirtualBox
in het startmenu. Via Wine stel je bijvoorbeeld de
Niet elk programma doet het even goed in Wine. Werkt
ceerde instel-
een bepaald programma cht niet naar behoren en
lingen voor een
wil je dit tch tegelijk met Linux-programmas gebrui-
Windows VM in
ken? Dan zit er niets anders op dan het in een virtuele
VirtualBox.
Geavan-
machine met Windows te draaien. Elders in dit blad

installeerden we Linux Mint in VirtualBox onder Windows, maar omgekeerd kan natuurlijk ook! Installeer
de pakketten virtualbox en virtualbox-qt via Softwarebeheer en je vindt Virtualbox terug in Menu/Hulpmiddelen. Maak dan een nieuwe virtuele machine aan en
installeer de gewenste Windows-versie. Wijzig nadien
de volgende instellingen van de virtuele machine om
die optimaal te gebruiken:
Onder Algemeen, Geavanceerd kies je bij BidirectioAdobe
neel voor Gedeeld klembord en DragnDrop.
Digital Negative
Onder Gedeelde mappen voeg je de mappen van je
Converter werkt
Linux-systeem toe die je vanuit Windows-applicaties
via Wine ook in
wilt benaderen. Vergeet niet de optie Automatisch
Linux Mint.
koppelen aan te vinken.
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
35
DOSSIER
De gedeelde mappen verschijnen als netwerklocaties

op de host vboxsrv in de Windows Verkenner. VirtualBox biedt trouwens een optie om de vensters van de
Windows-applicaties rechtstreeks op je Linux-desktop
te tonen. Selecteer daarvoor Weergeven, Schakel over
op Naadloze modus in het venster van de virtuele
machine. Terugkeren naar de Windows-desktop doe
VirtualBox
je met Ctrl+L (dit werkt enkel met de rechter Control-
Naadloze
toets). In de Naadloze modus zie je wel nog de Win-
modus toont vir-
dows-taakbalk onderaan. In dergelijke gevallen is het
tuele Windows-
handiger om ofwel de Windows-taakbalk ofwel die van
applicaties op je
Linux Mint bovenaan te plaatsen. Ook voor fullscreen
Linux-desktop.
Metro-applicaties werkt de Naadloze modus niet.
Plugins voegen extra functionaliteit toe aan

de Bansheemediaspeler.
moet je nog afzonderlijk installeren via Softwarebeheer.

Videos is vooral handig om videobestanden af te
spelen die je nadien niet bewaart. Voor meer geavanceerde mogelijkheden n uitgebreide ondersteuning
voor codecs moet je bij VLC zijn. Die mediaspeler ken je
allicht al, want VLC bestaat voor zowat alle platformen:
Windows, Mac OS X, Linux, Android en iOS. Cds rippen
doe je in Banshee of Rhythmbox, voor dvds gebruik
je Handbrake (ook beschikbaar voor Windows). Zowel
Handbrake als VLC zijn geschikt om videobestanden
om te zetten naar een ander formaat; voor audiobestanden is er SoundConverter. De metadata van je
muziekcollectie (de zogenaamde ID3-tags) pas je aan
in Banshee of in een metadata-editor zoals Easytag.
Populaire software
Na installatie vind je tientallen populaire programmas
zon editor erg handig.
terug in Linux Mints startmenu. Hoewel die volstaan
Grafische software
voor de meest courante taken, wil je misschien nog
Linux Mint bevat enkel de hoogst noodzakelijke grafi-
extra software installeren. Daarom bespreken we
sche applicaties: Afbeeldingsviewer (om afbeeldingen
nog kort een aantal standaardapplicaties en enkele
te bekijken), Gimp (voor fotobewerking), gThumb (om je
beschikbare alternatieven.
fotocollectie te beheren) en Scannen (een erg mini-
De categorie Geluid & Video bevat drie mediaspelers
36
Vooral voor wijzigingen aan meerdere bestanden is
maal scanprogramma). Gimp is ook beschikbaar voor
(Banshee, Videos en VLC) en een applicatie om cds of
Windows: misschien heb je het al eens uitgeprobeerd
dvds te branden (Brasero). Banshee is een prima alter-
als gratis alternatief voor Photoshop? Verwacht echter
natief voor Windows Media Player of iTunes. Het bevat
geen Photoshop-kloon: Gimp bevat niet alle features
plug-ins voor verschillende invoerbronnen, zoals mp3-
van Photoshop en ook de interface is wel even wenen.
spelers, UPnP- en daap-servers, internetradio of Last.
Daarom bieden verschillende ontwikkelaars aangepaste
fm. Sommige plug-ins moet je wel eerst inschakelen via
Gimp-versies aan die qua interface meer op Photoshop
Bewerken, Voorkeuren, Uitbreidingen. In Banshee
lijken (Gimpshop of GimPhoto). Besef wel dat online
organiseer je je eigen audio- en videocollectie. Een ou-
documentatie en tutorials voor Gimp moeilijk te volgen
dere versie van Banshee is trouwens ook beschikbaar
zijn in die versies. Voor vector-illustraties is er Inkscape.
voor Windows, maar erg stabiel is die niet. Wil je enkel
Net zoals Gimp is dit een behoorlijk krachtig program-
muziek afspelen, dan is het eenvoudigere Rhythm-
ma, maar werkt het net even anders dan Illustrator.
box een goed alternatief. Ook Rhythmbox werkt met
Hetzelfde geldt trouwens voor Scribus, het opensource-
plugins voor extra functionaliteit: veel van die plugins
alternatief voor InDesign (desktop publishing). Zowel
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
DOSSIER
Inkscape als Scribus zijn ook voor Windows beschikbaar.

Vind je de standaard scan-applicatie te beperkt?
Installeer dan het veel uitgebreidere XSane om fotos te
scannen of gscan2pdf om documenten te digitaliseren.
Dit doe je via het Addons-menu van Thunderbird zelf

en niet via Linux Mints Softwarebeheer. Mint bevat
namelijk een erg oude Lightning-versie.
gscan2pdf bespaart je erg veel tijd wanneer je docu-
Back-ups
menten van tientallen of honderden paginas wilt scan-
Linux Mint bevat een eenvoudig, maar niet erg
nen. Het bevat opties om paginas automatisch op te
bruikbaar back-upprogramma onder Beheer, Re-
kuisen (zoals vlekken en plooien verwijderen) of scheef
servekopie maken. We raden je dan ook aan om
gescande paginas recht te zetten. Ook OCR is mogelijk,
zo snel mogelijk Back In Time te installeren (pakket
zodat de pdf nadien doorzoekbaar is. Als alternatief
backintime-gnome in Softwarebeheer). Na installatie
voor gThumb kun je eens kijken naar Shotwell of naar
vind je twee nieuwe menu-entries onder Beheer: Back
XnViewMP. Dat laatste programma is geen opensource,
In Time en Back In Time (root). Die laatste heb je enkel
maar wel freeware. Je installeert het via een installatie-
nodig om data buiten je homedirectory te back-uppen.
de batchver-
pakket van de website (kies de versie Linux DEB 64-bit,
Back In Time werkt op dezelfde manier als Apples
werking van
er is ook een Windows-versie). XnView bevat erg uitge-
Time Machine. Je definieert n of meerdere bronmap-
afbeeldingen
breide mogelijkheden om afbeeldingen in batch aan te
pen en een doelmap, bij voorkeur een externe schijf
met XnViewMP.
passen of te converteren.
of een netwerklocatie. Vervolgens schakel je geplande
Geavanceer-
back-ups in (bijvoorbeeld elk uur of nmaal per dag)

of maak je manuele back-ups. Nadien kan je voor elke
directory de vorige versies doorbladeren. Oudere
(versies van) bestanden kan je rechtstreeks openen
of herstellen naar de oorspronkelijke of een andere
locatie. Het grootste voordeel van Back In Time? Elke
Back In Time
back-up is gewoon een directory met een timestamp
is een gebruiks-
op je externe schijf. Zelfs zonder Back In Time is het
vriendelijk back-
dus erg eenvoudig om je data te herstellen, bijvoor-
up-programma
beeld op een andere computer.
voor Linux Mint.
Overige
Het Hulpmiddelen-menu bevat een vijftiental kleinere
tools zoals een rekenmachine, een eenvoudige teksteditor, een notitie-applicatie, enzovoorts. Persoonlijk
vinden we enkel de screenshot-applicatie te beperkt en
kiezen we liever voor het veel uitgebreidere Shutter. De
Internet-categorie bevat Firefox, Thunderbird, Hexchat
(chatten via irc), Pidgin (instant messaging) en Transmission (BitTorrent-client). Al die applicaties zijn ook
beschikbaar voor Windows, al bestaat er van Transmis-
WWW.PCMWEB.NL
sion enkel een third-party Windows-build (Transmissi-
Tot slot
on-Qt). Om te verbinden met een remote Windows- of
Overstappen naar Linux is niet altijd even eenvoudig.
Linux-systeem installeer je Remmina. Let wel op dat er
Een goede voorbereiding helpt je al een heel eind op
aparte pakketten zijn voor de verschillende protocol-
weg. Probeer eerst zo veel mogelijk opensource-pro-
len. Voor Windows heb je remmina-plugin-rdp nodig en
grammas onder Windows te gebruiken. Dat vergemak-
voor Linux remmina-plugin-vnc (hoewel je de meeste
kelijkt nadien de overstap. Vind je cht geen alternatief
Linux-desktops tegenwoordig ook via RDP kan benade-
voor een bepaald Windows-programma? Probeer het
ren). Tot slot nog een tip voor Thunderbird: installeer
dan via Wine in Linux te installeren of installeer het in
de Lightning-extensie als je ook je agenda wilt beheren.
een virtuele Windows-machine.
/ NR. 06 - JUNI 2016
37
DOSSIER
TWEAKS VOOR
LINUX MINT
De beste tips om mr uit Linux Mint te halen

Ook al biedt Linux Mint een prima
out-of-the-box ervaring, er is altijd ruimte voor
verbetering. PCM geeft twintig essentile tips
voor drivers, beheertools, software-installatie,
de desktopomgeving en de populaire applicaties
LibreOffice en Gimp.
daarvoor de opensource-drivers. Maar de officile
dan de opensource-drivers.
oor beginnende Linux-gebruikers is Mint

zonder twijfel de beste Linux-distributie. De
Heb je een grafische kaart van AMD of

Nvidia? Standaard activeert Linux Mint
(closed source-)drivers van AMD of NVidia zijn ook

beschikbaar. Die installeer je via Beheer, Stuurprogrammabeheer. Met name voor games zijn die drivers
interessant, want ze zorgen voor betere framerates
desktop lijkt sterk op die van Window, extras
Printers
De meeste printers werken prima zonder
verdere configuratie. Je hoeft de printer
zoals de Flash Player of videocodecs zijn standaard
maar aan te sluiten en in te schakelen en Linux Mint
genstalleerd en Mint bevat enkele eigen tools om
configureert alles automatisch. Werkt dat niet voor
de configuratie te vereenvoudigen. In principe kun je
jouw printer of zijn sommige mogelijkheden (zoals
zonder kennis van Linux zelf starten met Linux Mint: je
dubbelzijdig afdrukken) niet beschikbaar? Neem dan
leert het besturingssysteem dan gaandeweg beter ken-
eens een kijkje op de website van het OpenPrinting-
nen. Toch zijn er ook zaken die je als beginner niet snel
project op www.openprinting.org/printers. Daar
zelf ontdekt, maar die het werken met het systeem
vind je een database van alle printers met instructies
heel wat aangenamer kunnen maken. PCM geeft een
over de te gebruiken drivers. Soms moet je een extra
selectie van onmisbare tips voor beginnende Linux
softwarepakket installeren (zie ook tip 11) of een
Mint-gebruikers.
driverbestand (met extensie .ppd) downloaden. In
Drivers
Onder Linux hoef je zelden extra drivers te
andere gevallen zijn de installatie-instructies behoorlijk

technisch. Enige kennis van de commandline is dan
wel vereist.
installeren voor jouw hardware. De kernel

bevat alle mogelijke drivers in de vorm van modules.
Tijdens het booten laadt Linux Mint de benodigde
drivermodules voor jouw pc. Toch zijn er enkele uitzon-
38
AMD of Nvidia?
Extra gebruikers
Tijdens de installatie van Linux Mint kun je
slechts n gebruiker aanmaken. Nadien
deringen. Installeer je een oudere Linux-distributie
voeg je extra gebruikers toe via Beheer, Gebruikers
op splinternieuwe hardware, dan ontbreken de juiste
en groepen. Je hebt de keuze uit twee type gebruikers:
drivers soms. Dat los je op door een nieuwere kernel
standaard en beheerder. Enkel beheerders kunnen
te installeren (zie ook verderop in deze PCM).
beheertaken uitvoeren, zoals software installeren of
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
DOSSIER
systeeminstellingen wijzigen. We raden je aan om
technisch minder onderlegde huisgenoten een standaardaccount te geven. Zonder beheerrechten kunnen
Firewall
Op het eerste zicht lijkt Linux Mint geen firewall te
bevatten. Dat klopt niet helemaal, want onderliggend
ze immers weinig verkeerd doen. Een tweede methode
is de benodigde software wl genstalleerd. De eigenlijke firewall,
om bepaalde gebruikers meer rechten te geven is via
netfilter genaamd, is een onderdeel van de kernel. Met de iptables-
groepen. In tutorials op internet vind je vaak terug dat
tool configureer je de firewall, maar erg gebruiksvriendelijk is die
je gebruiker lid moet zijn van een bepaalde groep om
niet. Om die reden heeft Ubuntu een eenvoudiger frontend ontwik-
toegang te krijgen tot een bepaalde functionaliteit.
keld voor iptables: Uncomplicated Firewall of ufw. Zowel iptables als
Vergeet ook niet dat wijzigingen aan groepen pas actief
ufw zijn aanwezig in Mint, maar beide zijn commandline-tools. Voor
worden vanaf de volgende login.
beginnende gebruikers is er gelukkig ook een grafisch alternatief
Schijfbeheer
De beheertools van Linux Mint zijn
verspreid over verschillende menus:
beschikbaar. Ga daarvoor naar Beheer, Softwarebeheer en vul

de zoekterm gufw in. Dubbelklik op het gevonden resultaat en klik
vervolgens op Installeren. Sluit nu Softwarebeheer en open gufw
via Voorkeuren, Firewall-instellingen. Met de Status-knop schakel
Voorkeuren, Beheer en Hulpmiddelen. In dat laatste
je de firewall in om je computer te beschermen. Standaard laat gufw
menu vind je bijvoorbeeld het Schijven-programma.
enkel uitgaande en geen inkomende verbindingen toe. Wil je speci-
Dat is een gebruiksvriendelijke tool om opslagmedia te
fieke programmas toelaten (bijvoorbeeld voor toegang tot gedeelde
beheren. Je kan er onder andere terecht om schijven te
mappen op jouw pc), klik dan op het +-icoontje onder Regels. Onder
partitioneren en formatteren, bestandssystemen aan-
het eerste tabblad vind je honderden presets voor verschillende
of af te koppelen (mounten), mount-opties te wijzigen,
applicaties, onderverdeeld in categorien. Voor gedeelde mappen
enzovoorts. Wees wel voorzichtig bij wijzigingen aan de
kies je bijvoorbeeld Network, File Transfer, SAMBA. Klik tot slot
schijfbeheer:
opstartschijf of aan schijven die belangrijke data bevat-
op Toevoegen en Sluiten om de firewallregel(s) aan te maken. Vind
goed opletten
ten. En verkeerde actie volstaat om data te verliezen!
je jouw applicatie niet in de lijst of ken je het exacte poortnummer?
als je hier iets
Een virtuele machine met meerdere schijven is dus
Gebruik dan het tweede of derde tabblad om de firewallregel manu-
wijzigt!
ideaal om zorgeloos te experimenteren met deze tool.
eel in te stellen.
Linux Mints
Via Softwarebeheer installeer je maar

liefst 75.000 pakketten.
Iso-bestand bekijken
Heb je een iso-bestand gedownload en wil
je de inhoud ervan bekijken znder dit op
WWW.PCMWEB.NL
Sneller software downloaden
Om de
Updates of nieuwe software in Linux
firewall te con-
Mint worden steeds gedownload van
figureren moet
een cd of dvd te branden? Geen probleem: rechts-
Mints of Ubuntus servers in de VS. Maar er bestaan
je nog een extra
klik op het bestand en kies de optie Archiefbestand
verschillende mirror servers met dezelfde software in
programma
aankoppelen. Er verschijnt nu een nieuw icoontje op
Nederland en Belgi. Wil je die servers gebruiken om
installeren.
de desktop en in de zijbalk van de bestandsbeheerder.
sneller software te downloaden? Ga dan naar Beheer,
Je kan het iso-bestand nu doorbladeren alsof het een
Softwarebronnen en klik op de url naast Hoofdser-
read-only map op je harde schijf is. Bestanden kopi-
ver. Je krijgt nu een lijst van beschikbare mirror servers
ren van het iso-bestand naar je harde schijf lukt dus
te zien, geordend op downloadsnelheid. De servers
wel, maar omgekeerd niet.
in Nederland en Belgi staan allicht bovenaan de lijst.
/ NR. 06 - JUNI 2016
39
DOSSIER
toegevoegd. Tot slot krijg je ook geen enkele garantie

op updates. Software uit PPAs bevat over het algemeen dus meer beveiligingslekken dan software uit
de officile repositories. Om die reden raden we het
gebruik van PPAs af, tenzij het cht niet anders kan.
Installatiepakketten
11
Een laatste methode om extra software

te installeren is via installatiepakketten.
Voor Ubuntu en Linux Mint hebben die bestanden

steevast de extensie .deb. Niet elk deb-bestand
installeer je zomaar in elke versie van Linux Mint. Een
installatiepakket heeft immers een aantal vereisten of
dependancies. Om correct te functioneren, heeft het
bepaalde versies van andere pakketten nodig. Zijn die
Selecteer de gewenste server en klik op Toepassen.
pakketten niet beschikbaar in jouw distributie, dan kan
servers in
Herhaal die procedure voor de url naast Basis (trusty)
je het installatiepakket niet installeren. Een deb-pakket
Nederland of
en klik tot slot op Werk de bestandenlijstopslag bij
installeer je door erop te dubbelklikken of via Beheer,
Belgi download
om de wijziging te activeren.
GDebi pakketinstalleerder. Gebruik indien mogelijk
Via de
je sneller updates en nieuwe

software.
Extra repositories
steeds repositories in plaats van individuele installatiepakketten (zie tip 9). Via repositories krijg je in de
Sommige leveranciers voorzien in een eigen
toekomst automatisch updates, terwijl je installatiepak-
package repository met de laatste versies
ketten steeds handmatig moet updaten!
van hun software voor Ubuntu en Linux Mint. Vaak gaat

het om closed source-software die je niet terugvindt in de
repositories van Linux Mint. Via Beheer, Softwarebronnen, Extra pakketbronnen voeg je dergelijke repositories toe. Mogelijk moet je dan ook nog een GPG-sleutel
12
Standaardtoepassingen
Nadat je extra software genstalleerd hebt, wil je misschien bepaalde standaardtoepassingen wijzigen. In
(de gratis versie van PGP) downloaden van de leverancier
Linux Mint configureer je dat op twee plaatsen. Onder Voorkeuren,
en die via Authenticatiesleutels importeren. Het voor-
Voorkeurstoepassingen kies je standaardapplicaties voor web,
deel van zon extra repository is dat je nadien de software
e-mail, tekst, muziek, videos en fotos. Onder het tweede tabblad
ervan ook gemakkelijk up-to-date houdt. De updates
bepaal je welk programma gestart wordt bij het aankoppelen van
verschijnen dan immers netjes in Linux Mints Updatebe-
verwijderbare media zoals een audio-cd, een video-dvd of een ca-
heer en je hoeft niets meer zelf te downloaden.
mera. Koppelingen voor specifieke bestandstypes configureer je in
10
PPAs
de bestandsbeheerder. Klik rechts op een bestand van het gewenste

type en selecteer Openen met, Andere toepassing. Kies het pro-
De zogenoemde Personal Package Ar-
gramma dat je aan dit type wilt koppelen en klik op Instellen als
chives of PPAs vormen een speciaal type
standaard. Klik tot slot op Annuleren of op OK als je het bestand
repository. Elke Linux-gebruiker kan software aanbie-
meteen wilt openen.
den via een PPA. Dat hoeft zelfs niet per se de ontwikkelaar zelf te zijn. PPAs zijn behoorlijk populair om
software te installeren die (nog) niet in Ubuntu of Linux
Mint beschikbaar is. Voorbeelden zijn erg nieuwe programmas of de allerlaatste versie van een wel in Mint
aanwezig programma. Op fora verwijst men vaak
naar PPAs om bepaalde problemen op te lossen. Maar
let op: de software in PPAs wordt niet gecontroleerd
door de ontwikkelaars van Ubuntu of Linux Mint. Je
weet dus nooit of de software wel correct functioneert
in jouw versie van Linux Mint. Sterker nog, sommige
pakketten uit PPAs krijg je gewoon niet genstalleerd!
Bovendien moet je erop vertrouwen dat de eigenaar
van de PPA geen malafide code aan de software heeft
40
/ NR. 06 - JUNI 2016
Koppel een programma naar keuze aan elk type verwijderbare media.
WWW.PCMWEB.NL
DOSSIER
13
Sneltoetsen
Moderne toetsenborden bevatten vaak
speciale sneltoetsen, bijvoorbeeld om het
volume en de helderheid van het scherm te regelen

of om een browser of mediaspeler te starten. Ook
Linux Mint herkent die sneltoetsen. Mocht dit tch niet
werken, ga dan naar Voorkeuren, Toetsenbord, SnelMet sneltoet-
toetsen om sneltoetsen aan te passen. Links zie je een
sen werk je veel
aantal categorien en rechts de beschikbare acties in
efficinter in
die categorie. Klik op een actie om de huidige sneltoets
Linux Mint.
te bekijken of een nieuwe in te stellen.
15
Venster te groot?
Processenbe-
Soms valt een deel van een venster van
heer toont je in
het scherm. Zolang je de titelbalk nog
n oogopslag
ziet, kan je het venster eenvoudig verplaatsen of
de belasting van
verkleinen. Maar wat als de titelbalk van het scherm
je computer.
valt? Geen probleem: onder Linux klik je ergens in het

venster terwijl je de Alt-knop ingedrukt houdt om dit
te verplaatsen. Wil je dit gedrag uitschakelen, bijvoorbeeld om Alt+slepen als sneltoets in een programma
te gebruiken? Verander dan de optie Speciale toets
om vensters te verplaatsen en opnieuw te schalen onder Voorkeuren, Vensters, Gedrag. Met de sneltoets
14
Taakbeheer
Heb je het gevoel dat je computer te traag
reageert? Dan is het tijd om eens te kijken
Alt+F7 kun je overigens ook een scherm verplaatsen.
16
welke processen er allemaal draaien! Open Beheer,
In Linux Mint kun je tekst knippen, kopiren of plakken met Ctrl+x, Ctrl+c en Ctrl+v.
Processenbeheer en klik op het tabblad Grafieken.
Tot zover niets nieuw, maar wist je dat Linux nog een
Daar zie je in n oogopslag de huidige belasting van
tweede klembord voor tekst bevat? Selecteer gewoon
processor, geheugen, swapgeheugen en netwerkkaart.
een tekst met je muis en druk vervolgens op de mid-
Onder Processen krijg je een gedetailleerd overzicht
delste muisknop om die tekst te plakken. Op een muis
van alle processen mt huidig processor- en geheugen-
met twee knoppen en een scrollwiel druk je daarvoor
gebruik. Wil je een proces beindigen omdat het pro-
op het scrollwiel. Dit is een erg snelle manier om een
gramma is vastgelopen? Klik dan rechts op het proces
kort stukje tekst te kopiren: persoonlijk zouden we
in kwestie en kies Proces beindigen of als dat geen
niet meer zonder kunnen!
effect heeft Proces vernietigen. In het menu Beeld

kun je dan beter eerst de optie Afhankelijkheden
aanvinken. Zo zie je duidelijk welk proces afhankelijk
is van (lees: gestart is door) welk ander proces. Bij het
17
MS Office
LibreOffice is voor de meeste toepassingen
een prima kantoorpakket. Wissel je vaak
beindigen van een proces sluit je immers meteen alle
bestanden uit met Microsoft Office-gebruikers, vergeet
subprocessen af, dus wees voorzichtig!
dan niet om bijvoorbeeld jouw odt-bestand eerst om te
Wil je gewoon snel n bepaald programma afsluiten?
WWW.PCMWEB.NL
Kopiren
zetten naar docx-formaat. Ben je het beu om dit steeds
Gebruik dan de sneltoets Alt-F2 om een commando uit
te doen? Verander dan het standaardformaat in Libre-
te voeren, vul xkill in en druk vervolgens op Enter. De
Office naar de verschillende Office-formaten. Dat doe
muiscursor verandert dan in een wit kruisje. Klik nu op
je onder Extra, Opties, Laden/Opslaan, Standaard
een venster naar keuze om dit programma meteen te be-
bestandsindeling en ODF-instellingen. Per document-
eindigen. Heb je je intussen bedacht, klik dan rechts om
type stel je nu het gewenste formaat in, bijvoorbeeld
xkill af te sluiten en weer een normale cursor te krijgen.
Microsoft Word 2007-2013 XML voor Tekstdocument.
/ NR. 06 - JUNI 2016
41
DOSSIER
Zo bewaart
LibreOffice nieuwe documenten
standaard in MS
Office-formaat.
18
Extra lettertypes
De standaardselectie van lettertypes in Linux Mint is
eerder karig. Via Softwarebeheer vind je al een aantal
extra lettertypes door op ttf te zoeken. Populair is bijvoorbeeld het

pakket ttf-mscorefonts-installer. Dat bevat de bekende Windowsfonts zoals Arial, Courier, Times New Roman en Verdana. Uiteraard
kun je ook gewoon op zoek gaan naar ttf-bestanden op internet.
19
Dubbelklik op zon bestand om een voorbeeld te zien of om het lettertype te installeren voor de huidige gebruiker.
En Gimp-venster
Gimps
Het beeldbewerkingsprogramma Gimp
interface is erg
verschilt behoorlijk wat van Photoshop.
configureerbaar.
Vooral de eigenzinnige interface is wel even schrikken

voor de meeste Photoshop-gebruikers. Standaard
werkt Gimp immers nog steeds met drie aparte vensters die elkaar altijd in de weg lijken te staan. Sinds
versie 2.8 is daarvoor gelukkig een oplossing beschikbaar: de optie Modus Enkel venster in het Venstersmenu. Vind de werkbalken nog wat te groot, selecteer
dan het Small-thema bij Voorkeuren, Thema. Bekijk
ook zeker de overige opties onder Interface en Afbeeldingsvensters, want Gimp is erg configureerbaar.
20
Compressie in Gimp
Afbeeldingen met lagen of kanalen moet je
steeds opslaan in Gimps eigen xcf-formaat.
Helaas nemen die afbeeldingen behoorlijk wat schijfruimte in beslag. De oplossing is eenvoudig: xcf-bestanden comprimeren. Voeg gewoon de extensie .bz2 toe bij
het opslaan van het bestand (dus bijvoorbeeld afbeelding.xcf.bz2) en Gimp comprimeert dit met het externe
bzip2-commando. Dergelijke xcf.bz2-bestanden kan je
ook rechtstreeks in Gimp openen, zonder omweg via de
Ttf-bestanden installeer je eenvoudig in Linux Mint.
42
/ NR. 06 - JUNI 2016
Archiefbeheer-tool. Als dat niet handig is!
WWW.PCMWEB.NL
Slimme
thermostaat
regelt ook uw
ventilatie
spIDer, een slimme klimaat thermostaat voor een gezonde en

comfortabele woning
Als een spin in het web regelt u met dit slimme platform uw ventilatie, verwarming,
warmwater en elektrische apparaten, zoals verlichting. Waar en wanneer u maar wilt.
Ook buiten de deur, met de speciale app op uw smartphone of tablet. U heeft op elk
gewenst moment inzicht in uw verbruik, zodat u precies weet hoeveel u verbruikt en
hoeveel dat kost. Zo verliest u nooit de controle. Zodat u zelf bepaalt wat comfortabel is.
De rest regelt spIDer.
- En slimme thermostaat voor ventilatie, verwarming, warmwater en elektrische apparaten
- Bediening op afstand altijd en overal, ook buitenshuis met de spIDer-app op
smartphone of tablet
- Energieleverancier-onafhankelijk. Geen abonnement of vast contract nodig
Kijk op onze website voor meer informatie:
www.ithodaalderop.nl/spider
DOSSIER
LINUX TOT
AAN DE ROOT
Dieper graven in je Linux-systeem
Een van de voordelen van Linux is dat je alles
naar je hand kunt zetten. Maar voor je je daaraan
waagt, is het slim als je ook beetje de weg kent
in het besturingssysteem. Wat moet je allemaal
weten om dieper in je Linux-systeem te graven?
Linux-distributie in elkaar zit en welke blokken je zoal

door andere kunt vervangen om je systeem meer naar
je hand te zetten. Daarnaast laten we je ook zien hoe je
zelf tot diep in het systeem kunt komen.
Bootloader
Een Linux-systeem opstarten begint bij de bootloader.
De meeste Linux-distributies gebruiken daarvoor tegenwoordig Grub 2. Het heeft niet veel zin om Grub in
en Linux-distributie kun je het best vergelijken
Linux Mint te vervangen door een andere bootloader:
met een blokkendoos. Een team van ontwikke-
Grub is krachtig en flexibel genoeg voor vrijwel alle
laars of soms zelfs maar n persoon neemt
taken. Een bootloader is eigenlijk geen Linux-program-
allerlei blokken, plaatst ze op elkaar en stemt ze mi-
ma: het is de eerste software die door je BIOS of UEFI
nutieus op elkaar af, zodat het resultaat een geoliede
wordt ingeladen. De bootloader start op zijn beurt de
en gebruiksvriendelijke machine is. In principe kun je
kernel van je besturingssysteem. Op een dualboot-
op deze manier zelf je eigen Linux-distributie samen-
systeem geeft het menu van de bootloader je de keuze
stellen. Het project Linux From Scratch (LFS) (http://
om op je computer Windows of Linux op te starten.
linuxfromscratch.org) kan je daar bijvoorbeeld mee
Linux Mint toont zijn bootloader standaard alleen als je
helpen.
de shift-toets tijdens het opstarten ingedrukt houdt.
Bouw je met de hulp van het LFS-project je eigen
Kennis van de bootloader komt vooral tijdens de
Linux-systeem, dan leer je ook tot in detail hoe een
installatie van Linux of Windows van pas, zeker op een
Linux-distributie in elkaar zit. Maar het resultaat van
dualboot-systeem. Omdat Windows een eigen boot-
LFS is te vergelijken met de ruwbouw van een huis: om
loader heeft die geen rekening houdt met andere gen-
er echt je eigen huis van te maken, moet je nog allerlei
stalleerde systemen, is het aan te raden om voor een
keuzes maken over de waterleidingen, elektrische
dualboot-systeem altijd eerst Windows te installeren en
installatie, keuken, badkamer, behang enzovoort. Het

zijn de keuzes die de makers van een Linux-distributie
ook maken, en dat is de reden waarom twee Linux-
Weet wat je doet
distributies zo verschillend kunnen zijn, ook al bestaat
Linux geeft je totale vrijheid en zit je nooit in de weg als je het systeem
de kern uit identieke componenten.
naar je hand zet. Het nadeel is dat je je systeem ook snel om zeep helpt
In dit artikel gaan we niet zover om onze eigen

Linux-distributie van de grond af te bouwen, maar
als je iets verkeerds doet, veel makkelijker dan bij Windows. Ga dus niet
in je systeem rommelen als je niet weet wat je doet.
leggen we je aan de hand van Linux Mint uit hoe een
44
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
DOSSIER
in het bootmenu van Grub de keuze tussen Windows

en Linux. Indien niet, toon de url dan aan iemand met
kennis van zaken. Het online bestand bevat immers
informatie over je bootloader en partities.
Grub biedt uitgebreide configuratiemogelijkheden.
Een programma dat je daarmee kan helpen, is Grub
Customizer. Open daarvoor het programma Softwarebronnen in Linux Mint, geef je wachtwoord in en klik
links op het knopje PPAs. Klik onderaan op de knop
Voeg een nieuwe PPA toe... en geef in het tekstveld
ppa:danielrichter2007/Grub-customizer in. Klik op
OK en bevestig nog eens met OK. Klik daarna bovenaan rechts op Werk de bestandenlijstopslag bij. Open
daarna het programma Softwarebeheer en zoek bovendaarna pas Linux. Het installatieprogramma van Linux
aan rechts naar Grub customizer. Dubbelklik op het
Repair-Disk
Mint herkent dan de al aanwezige Windows-partitie en
pakket grub-customizer en dan op Installeren. Daarna
repareer je
installeert de nodige menu-optie in Grub zodat je bij
vind je het programma in het applicatiemenu van Linux
eenvoudig je
het opstarten van je pc voor Windows kunt kiezen.
Mint. Het laat je toe om het gedrag en het uiterlijk van
Met Boot-
bootloader bij
Heb je toch eerst Linux Mint en dan Windows gen-
opstartproble-
stalleerd, dan start je computer automatisch Windows
men.
op zonder dat je de kans krijgt om Linux Mint op te
Grub in te stellen en zelfs om themas te installeren.
starten. En soms (bijvoorbeeld als je meerdere schijven

in je pc hebt) raakt het installatieprogramma van Linux
Mint in de war en krijg je ook in deze situatie geen
keuze. Raak dan niet in paniek: het besturingssysteem
dat niet opstart, is niet verloren. Het enige wat je moet
doen is de bootloader repareren.
Het project Boot-Repair-Disk (https://sourceforge.
net/p/boot-repair-cd/home/Home/) is daarvoor
handig. Download het (64-bit) iso-bestand en maak
er een opstartbare usb-stick van met behulp van de
gesuggereerde projecten Rufus (http://rufus.akeo.
Met Grub
ie/?locale=en) of Unetbootin (http://unetbootin.
Customizer pas
github.io/). Start je pc van de usb-stick op, kies je taal
je het uiterlijk
en klik op Aanbevolen reparatie. Houd de url die je
en gedrag van je
daarna te zien krijgt bij en herstart je computer om te
bootmenu aan.
zien of de reparatie gelukt is. Indien wel, dan krijg je
Kernel
Bekijk
De kernel is het belangrijkste onderdeel van een
regelmatig of
Linux-distributie. Om te weten welke kernel-versie je
je kernel een
Linux-systeem draait, open je het programma Sys-
update nodig
teeminformatie. Op de regel Linux-kernel zie je op een
heeft.
Linux Mint 17.3-systeem iets staan als 3.19.0-32-generic. De ontwikkeling van de Linux-kernel gaat supersnel: om de twee maanden verschijnt er een nieuwe
versie. Maar standaard krijg je in Linux Mint geen melding van nieuwe kernel-versies. Een nieuwe kernelversie installeren maakt je systeem immers mogelijk
onstabiel als je hardware niet (goed) meer wordt
ondersteund of als je drivers (nog) niet compatibel
zijn met die nieuwe versie van de kernel. Linux Mint is
dus conservatief op het gebied van kernel-updates om
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
45
DOSSIER
Met Xfce ziet

Linux Mint er
anders uit.
dergelijke problemen te vermijden.

Wil je toch een nieuwe kernel-versie installeren, bijvoorbeeld omdat de nieuwe versie je hardware beter
ondersteunt, dan is dat altijd mogelijk, maar onderzoek eerst op internet of er problemen bekend zijn
met die versie. De eenvoudigste manier om nieuwere
kernel-versies op Linux Mint te krijgen, is door het
pakket linux-generic te installeren in Softwarebeheer.
Bevestig daarbij dat linux-kernel-generic mag worden
en kies in het bootmenu van Grub voor Previous Linux
verwijderd. Daarna installeert Softwarebeheer niet al-
versions. Daar krijg je de keuze om Linux Mint op te
eraan gewend
leen de nieuwste aanbevolen kernel-versie, maar zorgt
starten met een van de vorige kernel-versies die nog
bent, werkt de
ook dat je in de toekomst in het Updatebeheer meldin-
op je systeem staan. Linux Mint verwijdert die immers
opdrachtregel
gen van nieuwe aanbevolen kernel-versies krijgt, die
voor de zekerheid standaard niet van je systeem als
efficinter dan
je dan eenvoudig installeert. Overigens is de nieuwe
je een nieuwe versie installeert. Nadat Linux Mint is
een grafische
kernel pas actief na een reboot.
herstart, zoek je wat het probleem was en los je dat op
interface.
Zelfs met deze maatregel installeert Linux Mint 17.3
de lijst van kernel-versies de boosdoener te selecteren
het systeem in de Linux 3.19-reeks. Dat is immers de
en rechts op de knop te klikken om de versie te verwij-
kernel waarvoor Linux Mint 17.3 is ontworpen. Heb je
deren. Let op: de versie die je momenteel draait, is niet
heel nieuwe hardware, dan ontbreken er waarschijnlijk
te verwijderen. Dat is de reden dat je eerst in het boot-
drivers, zodat je systeem niet echt werkbaar is. In dat
menu een andere versie kiest om van op te starten.
Linux-kernels. Daar krijg je werkelijk alle beschikbare
Uiterlijk
versies te zien, zelfs de kleinste versies. Ga naar hele-
Boven de kernel draaien talloze componenten die
maal achteraan in de lijst. Selecteer de laatste versie in
samenwerken om je een grafische omgeving met
de 4.2-reeks of de 4.4-reeks (of tegen dat je dit artikel
gebruiksvriendelijke werking aan te bieden. Zon
leest een nog nieuwere reeks) en klik op de knop
verzameling componenten noemen we een deskto-
rechts om de kernel te installeren.
pomgeving. Linux Mint 17.3 komt standaard met de
Als je systeem niet meer met de nieuwste Linux-
46
of verwijder je de kernel door in het Updatebeheer in
nog altijd niet de nieuwste kernel-versie, maar blijft
geval klik je in Updatebeheer in het menu Tonen op
desktopomgeving Cinnamon. Maar je kunt ook een
versie opstart (dat is overigens heel onwaarschijnlijk)
andere installeren. Je vindt ze allemaal in Softwarebe-
of als je tegen grote problemen aanloopt, herstart dan
heer en je installeert ze op precies dezelfde manier als
/ NR. 06 - JUNI 2016
Zodra je
WWW.PCMWEB.NL
DOSSIER
alle andere software. Probeer bijvoorbeeld eens KDE,
De opdracht cat /etc/lsb-release geeft de inhoud van
GNOME, Xfce4, LXDE of MATE. Let op: sommige van
het bestand achter cat, met onder andere je versie van
deze desktopomgevingen zijn heel groot en installeren
Linux Mint. Beide zijn handige opdrachten als je op
honderden pakketten software op je systeem. Wil je
een forum hulp zoekt om een probleem op te lossen;
ook de standaardtoepassingen die Linux Mint normaal
door die informatie te geven, kan men je beter helpen.
samen met de desktopomgeving installeert als je het
Typ ook eens cat / in en druk dan twee keer op de
iso-image van die desktopomgeving installeert, instal-
Tab-toets. Je krijgt nu mogelijke aanvullingen te zien.
leer dan ook het bijbehorende mint-meta-pakket. Dat
Typ verder en druk indien nodig nog op Tab tot je een
zijn bijvoorbeeld mint-meta-mate, mint-meta-xfce of
volledige bestandsnaam hebt. Met een druk op Enter
mint-meta-kde.
toont cat dan de inhoud van het bestand, tenminste
Na de installatie van een desktopomgeving log je

uit en krijg je in het loginvenster boven je gebruikersnaam een knopje waarmee je de andere desktopomgeving kiest.
De opdrachtregel
als het om tekst gaat.

Mogelijk moet je een specifiek configuratiebestand
aanpassen om problemen op te lossen. Dat kan op
de opdrachtregel met het programma nano. Maar
als het om een systeembestand gaat, heb je extra
gebruikersrechten nodig, en die krijg je met het pro-
En zo komen we uiteindelijk tot een onderwerp dat
gramma sudo. Om bijvoorbeeld een driver te black-
veel gebruikers vrezen: de opdrachtregel (command
listen waardoor de kernel die niet laadt, typ je sudo
line). Zoals je in dit artikel en de andere artikelen over
nano /etc/modprobe.d/blacklist.conf in. Nadat je je
Linux ziet, heb je voor de meeste zelfs geavanceerde
wachtwoord hebt ingegeven, krijg je de inhoud van het
taken geen opdrachtregel nodig. Toch kan de kennis
bestand te zien en kun je dat aanpassen. Met Ctrl+O
van de opdrachtregel best handig zijn. Hiermee kun je
sla je je wijzigingen op en met Ctrl+X sluit je nano weer
immers veel efficinter werken en je kunt ermee die-
af. Let op: met sudo krijg je de rechten van de gebrui-
per in je Linux-systeem komen. We geven je daarom
ker root (te vergelijken met Administrator in Windows).
even een snelle cursus over de opdrachtregel. Met nog
Wees dus voorzichtig.
wel een waarschuwing: weet goed wat je doet!

Zelfs als je helemaal geen interesse in de opdracht-
Software installeren gaat met het commando sudo

apt install <naam van softwarepakket> en ver-
regel hebt, is het handig als je er iets van afweet. Als
wijderen doe je met sudo apt remove <naam van
bijvoorbeeld je desktopomgeving of zelfs het login-
softwarepakket>. Je computer rebooten gaat met de
venster door problemen met je grafische drivers niet
opdracht sudo reboot en je computer uitschakelen
meer opstart, is de opdrachtregel bijvoorbeeld de
doe je met sudo halt. Overigens krijg je in je deskto-
enige manier om je systeem nog te repareren. Je kunt
pomgeving toegang tot exact dezelfde opdrachten met
op elk moment een opdrachtregel oproepen door de
het programma Terminalvenster. Wil je meer infor-
toetsencombinatie Alt+Ctrl+F1 tot en met F6. Dit zijn
matie over de opdrachtregel, lees dan eens de pagina
software op de
zogeheten virtuele terminals. Op Alt+Ctrl+F7 krijg je de
Using The Terminal (https://help.ubuntu.com/com-
opdrachtregel
laatste opstartmeldingen van Linux Mint te zien en met
munity/UsingTheTerminal) op de wiki van Ubuntu,
met het pro-
Alt+Ctrl+F8 schakel je over naar je grafische omgeving,
de moederdistributie van Linux Mint.
gramma apt.
Installeer
als die nog werkt.

Op een van de eerste zes virtuele terminals log je
in door je gebruikersnaam in te geven en op Enter te
drukken. Daarna typ je je wachtwoord in en bevestig
je met Enter. Let op: terwijl je je wachtwoord ingeeft,
verschijnt er niets op het scherm, zelfs geen sterretjes of bolletjes, maar de invoer wordt wel degelijk
gedetecteerd. Nadat je ingelogd bent, krijg je een
opdrachtregel met knipperende cursor te zien. Hier
geef je nu opdrachten in. Druk na de opdracht telkens
op Enter om de opdracht aan Linux door te geven. Het
programma doet dan zijn werk en toont daarna een
knipperende cursor om aan te geven dat je een nieuwe
opdracht kunt ingeven.
Zo krijg je met de opdracht uname -a informatie
over je kernel-versie en processorarchitectuur te zien.
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
47
MASTERCLASS
AirPlay op de Raspberry Pi 2
MUZIEK OP
ELKE PLEK
Je eigen AirPlay-speakers met de Raspberry Pi 2

Voor speakers waarop je muziek streamt via
Apples AirPlay-muziekprotocol moet je diep in
de buidel tasten. Maar wist je dat dat ook voor
een fractie van de prijs kan? In deze masterclass
configureren we een Raspberry Pi 2 zodat je er
AirPlay mee kunt ontvangen en sluiten we er
losse speakers op aan.
PuTTY
In deze masterclass maken we gebruik van PuTTY, een ssh-client
voor Windows, waarmee je verbinding kunt maken met de Pi en zo je
commandos kunt uitvoeren. Dat is handig als je Pi bijvoorbeeld niet is
voorzien van een beeldscherm. PuTTY kun je downloaden van www.
chiark.greenend.org.uk. Om verbinding te maken met je Pi, geef je het
ip-adres op in het veld Host name en klik je op de knop Open. Vervolgens krijg je de vraag om de username en het password in te vullen. Voor
Raspbian is de username pi en het wachtwoord raspberry, beide zonder
hoofdletters.
m AirPlay te kunnen gebruiken op een

Raspberry Pi heb je het besturingssysteem
Raspbian nodig. Heb je NOOBS gebruikt om
De packages
upgraden.
een ander besturingssysteem op je Pi te zetten, zoals

OpenELEC, dan is dat eenvoudig terug te draaien.
Met PuTTY kun je vanuit Windows eenvoudig verbinding maken met je Pi.
48
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
MASTERCLASS
protocol gebruiken we in deze masterclass de software

Shairport Sync (https://github.com/mikebrady/
shairport-sync). Download de broncode met de
opdracht git clone https://github.com/mikebrady/
shairport-sync.git, navigeer naar de gedownloade
directory met cd shairport-sync, voer de opdracht
autoreconf -i -f uit en compileer de broncode met ./
Met NOOBS
Stop de voeding van je Raspberry Pi 2 in een stopcon-
download je de
tact en houd onmiddellijk de Shift-toets ingedrukt om
juiste distributie
het installatieprogramma opnieuw te openen.
voor je Raspberry Pi.
Hier kies je
configure --with-alsa --with-avahi --with-ssl=openssl
de uitvoer voor
&& make. Tot slot installeer je de software met sudo
de standaard
make install.
audio in de Pi.
Vervolgens update je de pakketinformatie van Raspbian met het commando sudo apt-get update, zodat
je de nieuwste versies van alle software kunt downloaden. Daarna upgrade je alle software op de Pi met het
commando sudo apt-get upgrade naar de nieuwste
Shairport
beschikbare versies. En je installeert een boel pakket-
Start nu Shairport Sync met de opdracht shairport-
ten die je nodig hebt om hierna de AirPlay-software te
sync -a RaspberryPlay -- -d hw:0 -t hardware -c PCM.
kunnen installeren:
Vervang RaspberryPlay door een naam naar keuze en
sudo apt-get install autoconf libtool libdaemondev libasound2-dev libpopt-dev avahi-daemon

libavahi-client-dev libssl-dev
zet die tussen aanhalingstekens als er een spatie in
downloaden en
Shairport Sync installeren
configureren.
Om audio naar onze Pi te streamen via het AirPlay-
voorkomt. Dat is de naam waaronder je Pi zichtbaar is

bij AirPlay-compatibele apparaten. Als je op je iPad of
iPhone het AirPlay-menu opent, zie je de Raspberry Pi
tussen de beschikbare apparaten staan om audio naar
te streamen. In iTunes kun je dan de Pi kiezen als je
op het icoontje naast de volumeregelaar klikt. En OS X
laat zelfs toe om je Pi als standaard audio-uitvoerapparaat te gebruiken via Systeemvoorkeuren, Geluid,
Uitvoer.
Audio testen en tweaken

Sluit speakers aan op je Pi en test het streamen eens.
Als je daarvoor de jackaansluiting van de Pi gebruikt,
zul je wel merken dat er vrij veel ruis op zit. Dat heeft
alles te maken met de kwaliteit van de audio van de
Raspberry Pi. Daarom raden we je ook aan om een
externe usb-geluidskaart te gebruiken. Hoe je die
installeert op je Raspberry Pi, lees je verderop. Het
audiovolume staat overigens standaard vrij laag in
Raspbian. Sluit Shairport Sync af met de toetsencom-
/ NR. 06 - JUNI 2016
49
MASTERCLASS
Met Alsa-
binatie Ctrl+C. Met de opdracht alsamixer open je de
Usb-geluidskaart
Mixer kun je de
volumeregelaar AlsaMixer. Met de pijltjestoetsen om-
Aangezien de jackaansluiting van de Raspberry Pi
aanpassen
audio configu-
hoog en omlaag pas je het volume aan. Ga niet boven
geen denderende geluidskwaliteit geeft, kiezen we
zodat Sairport
reren.
de 80%, want dan wordt het geluid sterk vervormd.
ervoor om gebruik te maken van een externe usb-
Sync automa-
Met een druk op Esc sla je de instelling op.
geluidskaart. Wij kozen voor de LogiLink TODO, die
tisch wordt
standaard door Raspbian is ondersteund. Raspbian on-
gestart met
dersteunt echter ook tal van andere usb-adapters; een
de Pi.
Shairport Sync gebruiken

Je hebt Shairport Sync geconfigureerd, maar standaard
complete lijst van ondersteunde usb-geluidskaarten
wordt de software niet opgestart als je de Raspberry Pi
vind je op de site van elinux.org (www.elinux.org/
start. Dat is echter wel handig als je er geen omkijken
RPi_VerifiedPeripherals#USB_Sound_Cards). Contro-
meer naar wilt hebben en meteen audio wilt kunnen
leer met de opdracht aplay -l of je geluidskaart wordt
streamen zodra je de Pi opstart. Om het automatisch
herkend. Naast je card 0 (de interne audiohardware
te starten moet je het opstartscript gebruiken, en deze
van de Pi) krijg je een regel met card 1 te zien waarbij
aanpassen. Open het scriptbestand met het com-
USB Audio staat.
mando sudo nano /etc/init.d/sharepoint-sync en
Het script
Belangrijk om te weten is dat de Pi voorrang geeft
ga naar regel 66, die begint met start-stop-daemon
aan zijn eigen audiohardware, waardoor je nog
--start en eindigt met -d || return 2. Voeg achter de
even wat commandos moet uitvoeren om ervoor te
-d de volgende opties toe: -a RaspberryPlay -- -d hw:0
zorgen dat je extern aangesloten usb-geluidskaart
-t hardware -c PCM. Sla het bestand op met Ctrl+O en
als standaard wordt ingesteld. Dat doen je dan direct
sluit het af met Ctrl+C. Herstart nu je Pi en probeer nog
voor alle audio op de Raspberry Pi. Open het confi-
dracht aplay l
eens muziek te streamen naar je Pi.
guratiebestand van ALSA (TODO) met de opdracht
kun je zien wel-
sudo nano /etc/modprobe.d/alsa-base.conf. Vind
ke geluidskaart
de regel met options snd-usb-audio index=-2 en
als standaard is
vervang die door options snd-usb-audio nrpacks=1.
ingesteld.
Betere audio
Via de op-
De ingebouwde geluidsuitvoer van de Raspberry Pi is niet van al te beste

kwaliteit. Gelukkig bestaan er heel wat oplossingen om daar iets aan te doen.
Het eenvoudigste is een usb-geluidskaart. Het voordeel daarvan is ook dat je
het in andere projecten kunt hergebruiken. Zelfs een goedkope usb-geluidskaart geeft al een merkbaar betere geluidskwaliteit. Daarnaast bestaat er
ook audiohardware die speciaal voor de Raspberry Pi is ontworpen, zoals de HiFiBerry ((www.hifiberry.com),
die te koop is voor 40 euro: de DAC+versie heeft een analoge uitvoer en
de Digi+-versie een elektrische en
optische spdif-uitvoer.
Met de HiFiBerry kun je je Pi van een
externe audiokaart voorzien.
50
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
MASTERCLASS
Sla het bestand op met de toetscombinatie Ctrl+O en
AlsaMixer ook definitief instellen, zodat het volume
sluit nano af met Ctrl+X.
automatisch hoger wordt en ook blijft. Start AlsaMixer
Alias zoeken
en stel het volume in. Met de pijltjestoetsen naar links

en rechts kun je van audio-uitvoer veranderen en met
Voor de volgende stap moet je de alias van de usb-
F6 kies je andere audioapparaten. Als je alles hebt
geluidskaart te weten komen. Voer de opdracht aplay
ingesteld, druk je op Esc om je instellingen op te slaan
-L uit. Bij ons zien we in de uitvoer onder andere
en voer je daarna de opdracht sudo alsactl store 0 uit
wat de naam
front:CARD=Set,DEV=0. De alias is dan front:Set.
om je instellingen definitief op te slaan. Na een reboot
is van de volu-
Maak dan een configuratiebestand voor asound aan
blijft je volume nu zo hoog staan als je hebt ingesteld.
memixer.
Opzoeken
met het commando sudo nano /etc/asound.conf en

plaats daarin achtereenvolgens de regels (waarbij je
in de laatste regel in plaats van front:Set uiteraard de
juiste alias in jouw situatie gebruikt):
Hier zoek je
de alias van je
geluidskaart.
pcm.mmap0 {
type mmap_emul;
slave {
pcm hw:0,0;
}
}
pcm.!default front:Set
Meer opties
Shairport Sync ondersteunt nog veel meer opties.
Bekijk de webpagina op GitHub (https://github.com/
mikebrady/shairport-sync) voor meer informatie.
Een interessante eigenschap van Shairport Sync is dat
het altijd gesynchroniseerd blijft met de bron van de
audio en dus ook met andere apparaten waarnaar
dezelfde audio gestreamd wordt. Dat betekent dat
multiroom-audio eenvoudig mogelijk is: plaats gewoon in elke kamer een Pi die Shairport Sync draait.
Volumemixer opzoeken
Nu moet je nog nakijken hoe de volumemixer van de
Speakers
usb-geluidskaart heet. Bij de interne audio van de Pi
Aan je speakers kun je zo veel of zo weinig
is dat PCM (Plus Code Modulation). Open nog eens
geld uitgeven als je wilt. Voor een kleine
AlsaMixer om het geluidsvolume aan te passen en
ruimte of incidenteel gebruik volstaan
kijk welke naam er onder het volumebalkje en achter
zeker draagbare speakers die je al voor een
Item: staat. Bij onze LogiLink TODO is dat Head-
tientje vindt. Ook een bluetooth-speaker
phone. Open opnieuw het opstartscript van Shairport
is mogelijk, maar dat vereist wat extra
Sync met het commando sudo nano /etc/init.d/
configuratie en biedt doorgaans geen hoge
shairport-sync en ga naar regel 66. Vervang daar -c
audiokwaliteit. Voor enkele tientjes heb je
PCM door -c Headpone of de overeenkomstige naam
al goede pc-speakers. Voor grotere ruimtes
in jouw situatie. Reboot daarna je Pi en sluit je spea-
heb je uiteraard wat meer vermogen nodig
kers op de audio-uitvoer van de geluidskaart aan.
en kijk je beter naar hifi-speakers.
Stream opnieuw de audio van je Apple-apparaat naar

je Pi en geniet van de betere geluidskwaliteit.
Bij elke reboot van je Pi kan het zijn dat het vo-
Ook een bluetooth-speaker kun je aansluiten op

je Pi, maar dat vereist wel wat extra configuratie.
lume weer lager wordt gezet. Gelukkig kun je dat in
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
51
HARDWARE
Een week met de Raspberry Pi 3
EEN WEEK
MET DE PI 3
Een volwaardig alternatief voor een pc?
Een week werken met de Raspberry Pi 3; als
we heel eerlijk zijn, dan hebben we nog nooit
de proef op de som genomen. Dat moest veranderen. We gingen een week de Raspberry Pi 3
gebruiken als onze hoofdcomputer. We doen daar
in dit artikel verslag van. Hoe is het ons bevallen?
Pi te stoppen en de stroom aan te
Googles clouddienst opgeslagen,
sluiten.
wat ideaal voor ons is. We hebben

immers niet veel ruimte op het
Traag
gebruikte micro-sd-kaartje. Het
Chromium startte meteen op,
installeren van Chromium op de Pi
maar bleek direct daarna een
was een eitje. We staken de micro-
ontzettend traag besturingssys-
sd-kaart met een adapter in onze
teem te zijn. Google heeft Chrome
MacBook, downloadden daarop
OS ontwikkeld voor goedkopere
het compacte besturingssysteem
laptops, maar kennelijk is deze
e gebruiken de Pi 3
en installeerden de boel met
Pi-port van het besturingssysteem
voor deze test zoals
ApplePi Baker. Daarna hoefden we
alsnog te zwaar voor het minicom-
alleen maar het kaartje weer in de
putertje. Meer dan twee tabbla-
BASTIAAN VROEGOP
Tube. Alle bestanden worden in
hij wordt geleverd.
Het enige dat we eraan hebben

toegevoegd, is de officile behuizing, een micro-sd-kaartje van 16
DAG
GB en een bijbehorende usb-adapter, waardoor de totaalprijs op zon
Omdat we de Raspberry Pi veel
75 euro uitkomt. Daarnaast hadden
gebruiken om te schrijven en
we voor twee tientjes nog eens
e-mailen, besloten we om een ex-
twee extra micro-sd-kaartjes van 8
perimentele versie van Chromium
GB per stuk gekocht, voor het geval
te downloaden. Deze Pi-port van
dat dat nodig zou blijken te zijn. En
Googles Chrome OS draait volle-
hoewel experts gebruikmaken van
dig op de gelijknamige webbrow-
zogeheten heatsinks om de Rasp-
ser, waardoor je in feite alleen
berry-computer koel te houden en
toegang hebt tot online diensten
tot het uiterste te pushen, willen wij
zoals Gmail, Google Drive en You-
juist weten hoe het apparaatje op

zichzelf functioneert.
52
/ NR. 06 - JUNI 2016
Chromium installeren.
WWW.PCMWEB.NL
HARDWARE
De standaard browser van Raspbian: Arora.
DAG
den tegelijk draaien bleek al
lastig, en het openen van zon
tabblad duurde minstens tien
simpelweg weigerde volledig te
leren, moesten we af en toe ook de
starten. Gelukkig konden we wel
command-line erbij pakken. Je moet
met collegas mailen via Gmail,
dus weten wat een sudo apt-get
maar ook dat ging niet zonder hor-
eigenlijk is, wil je alles uit je mini-pc
ten of stoten. Het moge duidelijk
kunnen halen. Dit voelde bij onze
seconden. Het was meteen al
Hoe bevalt het ons tot nu toe om
zijn: wil je meer dan alleen schrijven
tests niet aan als een computer die
duidelijk: dit houden we geen
de Pi 3 als serieuze computer te
of simpele websites bekijken, dan
je aan je moeder zou aanraden,
week vol zo. We trokken de
gebruiken? We kunnen het meteen
moet je heel veel geduld hebben.
maar vooral nog als een bak voor de
sd-kaart weer uit de Pi, stopten
al verklappen: moeizaam. We
hem in de MacBook en instal-
gebruiken de Raspberry Pi voorna-
Specifieke browsers
leerden dit keer Raspbian. Deze
melijk om artikelen te schrijven, iets
Ook liepen we tijdens onze dag
Zen
versie van het Linux-bestu-
dat op zich wel aardig verliep. Maar
schrijven tegen wat gekke complica-
Voor sommige gebruikers zijn
ringssysteem Debian is speciaal
zodra er iets meer moest gebeuren,
ties aan die moesten worden opge-
dat allemaal bezwaren, maar als
gemaakt voor de Pi, iets dat je
bleef het kleine computertje al snel
lost. Google Drive werkt bijvoorbeeld
we heel eerlijk zijn vonden we de
meteen merkt. Het openen van
hangen. Het opslaan van afbeel-
helemaal niet in de standaardbrow-
beperkingen soms best fijn. We
de browser verloopt soepeler
dingen duurde toch zeker een paar
ser van Raspbian, waardoor we met
konden alleen maar onze opdrach-
en bijbehorende software is
seconden gevolgd door nog meer
experimentele versies van Firefox
ten voltooien door gericht te werk
superlicht, waardoor je bijvoor-
seconden als we ze bijvoorbeeld
aan de slag moesten. Het open heb-
te gaan: niet teveel vensters open,
beeld op je dooie gemak een
aan een e-mail wilden toevoegen.
ben van meer dan twee tabbladen
niet te veel tegelijk proberen en
tekstverwerker kunt gebruiken.
Een simpele tekstverwerker is
bleek enigszins pijnlijk voor de Pi
dus niet te vaak afgeleid raken.
Bepaalde Google-diensten
prima te gebruiken het wordt
een best vervelende complicatie
Het zorgde ervoor dat we simpele
draaiden alsnog slecht, dus
alleen een stuk lastiger zodra je met
als je nieuwsartikelen op basis van
klussen sneller afmaakten. Er was
daar moesten we in de komen-
geavanceerde webtools aan de slag
bronnen moet schrijven.
geen gezellige groepschat om door
de week een oplossing voor
gaat. Zo hebben we een kwartier
vinden. Maar we hadden in elk
gestaard naar het laadscherm van
een must. Hoewel we veel software
achtergrond draaien kon immers
geval een werkende computer.
zakelijke chatapplicatie Slack, die
vanuit de instellingen konden instal-
het systeem laten bevriezen.
Enige technische kennis is wel
meest fanatieke geeks.
afgeleid te worden een chat op de
/ NR. 06 - JUNI 2016
53
HARDWARE
met twee browservensters. In
van de hdmi-poort net zo makkelijk op je tv aansluit. Dat is pri-
DAG
ma te doen ook, want door zijn

handzame formaat verplaats je
de minicomputer snel tussen
je bureau en hd-televisies. Dat
DAG
de n speelden we een lange

YouTube-video af (met Flash, om
hem extra zwaar te belasten),
terwijl we in de ander het internet
gingen afstruinen. In eerste instantie een moeizaam proces: een
je op zon doodsimpele wijze

Tijd om onze zorgen van de tweede
tussen besturingssystemen
Hoewel we tegen de nodige beper-
stilstaande pagina met daarnaast
dag eens aan de tand te voelen.
kunt wisselen lijkt wel de kracht
kingen zijn aangelopen, verloopt t
een YouTube-video werkt prima,
Even een filmpje afspelen: dat is op
van de Pi. Het kleine apparaatje
prima: we kunnen werken, kijken
maar probeer vooral niet over die
gewone computers een eitje, toch?
is te zwak om alles vanuit n
films en series door snel van
pagina te scrollen. Op een bepaald
Dat viel bij onze eerste poging op
besturingssysteem te doen,
micro-sd-kaart te wisselen en kun-
punt waren we minutenlang bezig
de Pi een klein beetje tegen. Rasp-
maar door een goedkoop micro-
nen zonder problemen wat over
om de onderkant van een webpa-
bian deed er vrij lang over om een
sd-kaartje erbij te kopen kun je
het internet surfen. Leuk, maar
gina te bereiken.
videobestand te openen en voor
vaak al voor een tientje tussen
we hebben nog niet het gevoel
bepaalde videoformaten moesten
besturingssystemen schake-
dat we alles uit deze knutsel-pc
Op zn knien
we een speciale mediaspeler via
len. Onze micro-sd-kaartje had
hebben getrokken. Hoog tijd om
Naarmate we wat langer bezig
de command-line afspelen. Zelfs
slechts 8 GB opslag, waarvan
daar verandering in te brengen.
waren, liep de boel een stuk soe-
onze oude smart-tv is sneller dan
een flink deel door OpenELEC in
We negeren daarom vandaag
peler. Tijd om hoger in te zetten.
dat, dus heel nuttig voelde dit niet.
beslag werd genomen. Onze be-
de eerste les die we over onze
We wisselden de YouTube-video
Maar gelukkig is de Raspberry Pi 3
standen stonden gelukkig extern
Raspberry Pi hadden geleerd: niet
om voor een terminalvenster,
een verdraaid veelzijdig apparaat.
opgeslagen. Door een externe
teveel tegelijkertijd doen. Door
waarmee we in n keer alle
schijf aan te sluiten op de usb-
twee programmas of processen
wachtende programma-updates
Kaartjes wisselen
poort van de Raspberry Pi 3 en
naast elkaar te laten lopen, wilden
installeerden. Tegelijkertijd speel-
Aan het begin van ons experiment
OpenELEC de juiste mappen te
we ontdekken hoe snel we de Pi
den we Minecraft in een tweede
hadden we twee extra micro-sd-
laten zien, werden al onze films
op zijn knien konden krijgen.
scherm. Of nou ja, spelen... de
kaartjes gekocht, waarvan we er
en series in de mediaspeler ge-
Deze test beginnen we vrij simpel:
game veranderde op flink wat
vandaag eindelijk eentje hebben
toond. Omdat je externe opslag
gebruikt. We pakten onze laptop
nodig hebt, stijgt de prijs voor
er bij en installeerden OpenELEC
de Pi stiekem een beetje als je
op het kaartje. Dit is een speci-
er ook media mee wilt beheren.
ale versie van mediaspeler Kodi,
Een externe harde schijf met
geport naar de Pi. Daarna was het
flink wat omslag kan je immers
alleen maar een kwestie van de Pi
al snel 100 euro kosten maar
uitzetten en de sd-kaart vervangen,
daarmee is de Pi 3 alsnog veel
zodat we met OpenELEC aan de
goedkoper dan een andere
slag konden.
computer.
OpenELEC heeft de interface van

een mediaspeler, die je met behulp
OpenELEC voor de Raspberry Pi 3.
DAG
/ NR. 06 - JUNI 2016
de Pi bleef gewoon werken. Pas

toen we een tweede externe schijf
aansloten zonder eigen voedingsbron weigerde de knutselcomputer om met deze schijf te verbinden.
Onze opstelling van de Pi was tot
Waarschijnlijk omdat hij niet genoeg
nu toe vrij eenvoudig: een hdmi-
stroom kreeg om de externe harde
beeldscherm, muis, toetsenbord en
schijf draaiend te krijgen. Vier ap-
een audiokabel voor twee luidspre-
paraten werken dus, maar het kan
kers. De bijgeleverde usb-adapter
natuurlijk altijd nog moeilijker. We
is krachtig genoeg om al die
pakten er daarom een usb-hub met
apparaten van energie te voorzien
vier aansluitingen bij en staken die
en de Pi goed werkend te houden.
in n van de poorten. Zo konden
Maar hoeveel accessoires kan die
we in totaal zeven apparaten met
Pi nou eigenlijk precies van stroom
de Raspberry Pi verbinden. We
voorzien?
staken er nog twee Xbox 360-con-
De Pi 3 heeft vier usb-poorten,
54
transistormicrofoon. Goed nieuws:
trollers en een HOTAS-joystick bij in
dus we besloten om de nog niet
en toen begon het apparaatje het
gevulde twee aansluitingen maar
toch echt moeilijk te hebben. Hoe-
eens van gadgets te voorzien. In de
wel de Pi gewoon aanbleef, werden
n staken we een externe harde
deze apparaten niet herkend. En
schijf en in de ander een grote
dat terwijl ze het wel prima doen als
WWW.PCMWEB.NL
HARDWARE
momentjes in een diavoorstelling.
een stuk minder leuk als je n
is ook wel een beetje te verwach-
Minecraft spelen en updates tegelijk
Op momenten dat de update werd
stuk erts per minuut kunt delven.
ten. Hoewel we bij onze tests wel
downloaden op de Raspberry Pi 3 gaat
gedownload liep het spel prima,
Daar lijkt de grens dus te liggen. Je
prima YouTube op de achtergrond
wat moeizaam.
maar tijdens het installeren werd
kunt bij een computer van 35 euro
konden draaien bij het browsen,
er kennelijk net wat te veel van de
niet een 3D-game spelen terwijl je
liep de boel af en toe wel wat te
Pi gevraagd. Minecraft is ineens
grote updates installeert, maar dat
haperen.
je ze individueel aansluit.
gebruiken (handig, want dan heb
om te verbinden. Die verbinding
je geen adapter nodig), maar de
was zo gemaakt, maar daarna
Alleen met een adapter
Pi weigerde dan om zichzelf in te
Het lijkt er dus op dat de Raspberry
schakelen. We verwijderden steeds
Pi 3 prima zijn vier usb-poorten van
meer apparaten om te zien waar de
stroom kan voorzien maar als je
grens ligt, maar de kleine computer
meer probeert, dan kun je rekenen
werkte pas weer toen we alleen een
op problemen. Overigens geldt
toetsenbord hadden aangesloten.
dat alleen als je een losse stroom-
DAG
ging het allemaal een stuk lastiger.

We zijn van VNC wel gewend dat
het beeldscherm wat schokkerig
is, maar bij de Pi waren er soms
wel vijf seconden nodig voordat
het scherm op de juiste manier
Tijdens onze weekendtest willen
ververste. Met veel pijn en moeite
we de mini-pc op afstand gebrui-
konden we uiteindelijk een mapje
heel even om de usb-poort van
apparaat aansluit, bestaat de kans dat de
ken. Zo kunnen we bijvoorbeeld
met documenten openen om
onze monitor als stroombron te
Raspberry Pi 3 dat niet trekt.
vanaf een smartphone bij onze
deze tekst te proberen te schrij-
bestanden, of vanaf een laptop het
ven, maar na een tijdje besloten
Pi-scherm bekijken. Daar gebrui-
we toch maar om iets anders te
ken we twee methodes voor: VNC
proberen.
adapter gebruikt. We probeerden
Als je op alle usb-poorten een extern
en SSH.
Bij VNC zouden we het gehele
WWW.PCMWEB.NL
SSH
scherm van Raspbian moeten
SSH blijkt gelukkig een stuk beter
zien vanaf een andere computer
te werken. Vanuit de terminal van
of smartphone. We hingen de
onze Mac kunnen we verbinden
Pi alleen aan een stroomkabel,
met Pi, die we op deze manier
pakten er een een MacBook bij en
met de command-line kunnen
startten de juiste VNC-software op
bedienen. Van stotteringen of
/ NR. 06 - JUNI 2016
55
HARDWARE
haperingen was geen sprake;

het beperkte grafische gedeelte
Een beetje vreemd is het wel om via
hiervan wordt immers door de
een MacBook van meer dan duizend euro
MacBook geregeld. Ok, er is wat
verbinding te maken met een knutsel-
technische kennis nodig om je
computer van 35 euro en daar in een
Pi op deze manier te bedienen.
oersimpele tekstverwerker te werken.
Maar we hebben bijna een week
DAG
Voor specifieke taken kun je het

beste specifieke besturingssystemen installeren.
Bij simpele taken verbinden we
het liefst draadloos met de Pi via
Het zal je als lezer van dit
SSH.
gewerkt op een Pi, dus hebben
dit wel handig is. Zo hebben we
dagboek vast zijn opgevallen:
genoeg interesse om wat simpele
op ons laatste micro-sd-kaartje
hoewel zon week prima te doen
Linux-commandos te leren. Met
bijvoorbeeld Retropie genstal-
is, moet je wel bereid zijn om
Tot slot
behulp van SSH kunnen we een
leerd een gaming-OS waarmee
flink wat in te leveren om op
Zouden we je het aanraden
simpele tekstverwerker openen in
je oude spellen kunt emuleren.
een Pi te overleven. Als we zo
om fulltime op de Pi over te
de terminal, waarin we dit artikel
Toen we hiermee speelden, was
terugkijken op de afgelopen
stappen? Nee, of tenminste niet
konden afmaken. Dat voelt nog
de Pi verbonden met een televisie.
zeven dagen, hebben we vooral
zomaar. Het idee van een kleine
steeds een beetje vreemd, want
Om het n en ander in te stellen
het volgende geleerd:
computer voor een paar tientjes
we zitten op het moment van
verbonden we een toetsenbord,
schrijven op een laptop van meer
maar het bleek best een karwei
Je moet gericht aan het werk
veel dingen om rekening mee te
dan duizend euro, die draadloos
om steeds op de knien voor de tv
op een Pi 3. Te veel program-
houden die je leven moeilijker
verbindt met een knutselcomputer
commandos in te tikken. Dat werd
mas tegelijk openzetten, zorgt
maken. Na een week verlangen
van 35 euro. Om op deze manier
allemaal een stuk makkelijker toen
ervoor dat alles zeer traag loopt,
wij terug naar de mogelijkheid
in een oersimpele tekstverwerker
we met SSH verbonden, zodat we
iets dat je koste wat kost moet
om meer dan drie tabbladen in
een stukje te schrijven.
dezelfde handelingen vanachter
voorkomen.
een browser te openen zonder
is aanlokkelijk, maar er zijn te
ons bureau konden invoeren.
Retropie
dat de boel vastloopt. Dat is hoe

Hoe grafischer een program-
we in 2016 computers gebrui-
Hoe nutteloos dat ook klinkt:
ma, hoe zwaarder de Pi het
ken, maar dat is iets dat voorals-
er zijn genoeg situaties waarin
heeft.
nog onmogelijk is met de Pi.
56
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
HOE VAAK GOOGLE JIJ PER DAG?

HET GEMIDDELDE LIGT OP 10 KEER
HOOG TIJD OM ZORGEN DAT JIJ NG SNELLER VINDT WAT JE ZOEKT.
WORD EEN EXPERT MET GOOGLE MASTER
NU
9
, 5
BESTEL 'M OP
RESHIFTSTORE.NL/GOOGLE
(OOK VERKRIJGBAAR IN DE WINKEL)
LINUX NIEUWS
In samenwerking met Linux Magazine
www.linuxmagazine.nl
Op de keper beschouwd staat er weinig specifiek Linux-nieuws in deze

editie van PCM, maar dat hebben we ruimschoots goedgemaakt met alle
andere Linux-artikelen in dit nummer. Toch we vinden het zeker de moeite
waard om deze nieuwtjes met je te delen. Wie weet wat Linux op de
achtergrond heeft meebepaald.
Aantal
toegestane
go-posities exact
bekend
De complexiteit van het van
oorsprong Chinese bordspel

go is zo groot dat het tot begin
2016 heeft geduurd voor we
het exact aantal toegestane
go-posities op een 19 bij 19 bord
kenden: 208168199381979984
0.1 + 0.2 = 0.30000000000000004
69947863334486277028652245
38845305484256394568209274
1961273801537852564845169
We weten allemaal dat 0,1 + 0,2
deze som omgaan. De meesten
Meer informatie:
8519643907259916015628128
gelijk aan 0,3 is. We verwachten
komen tot 0,30000000000000004
http://0.30000000000000004.com/
5460898883144271297153193-
dus dat computers dat een-
als resultaat, met een uitzonde-
http://stackoverflow.com/questi-
17557736620397247064840935.
voudige rekensommetje ook
ring, zoals Objective-C, dat van de
ons/588004/is-floating-point-math-
De benadering 2.081681994*
correct kunnen maken. Helaas
som 0,300000012 maakt.
broken/588014#588014
10^170 was al sinds 2006
werken computers niet met het
bekend, dus het heeft tien jaar
tientallige, maar met het binaire
geduurd, voordat we het aantal
talstelsel. En terwijl 0,1 mooi uit
tot op het laatste cijfer nauw-
te drukken is in basis 10, is het
keurig kenden. John Tromp, die
getal in basis 2 een repeterende
al minstens 20 jaar onderzoek
breuk. Als je dan sommen gaat
doet naar de combinatoriek
uitrekenen zoals 0,1 + 0,2, dan
van go, had pas begin dit jaar
krijg je in het binaire talstelsel
toegang tot de benodigde
ergens een overblijfsel, dat tot
computerkracht. Het geopti-
vreemde resultaten leidt als je
maliseerde algoritme om het
de som terug omzet naar het
aantal toegestane go-posities te
decimale talstelsel. De website
berekenen was echter al sinds
0.30000000000000004.com geeft
2000 bekend. Wie de berekening
een bondig overzicht van hoe
wil verifiren, heeft het liefst
diverse programmeertalen met
de beschikking tot 15 TB snelle

opslagruimte, 8 tot 16 processorkernen en 192 GB RAM. En
enkele maanden geduld
Meer informatie:
tromp.github.io/go/legal.html
58
/ NR. 05 - MEI 2016
WWW.PCMWEB.NL
LINUX NIEUWS
Politie traint arenden om

drones uit de lucht te halen
HTTP 451
De Nederlandse politie is een
vliegen, om tijdens een evenement
proefproject gestart in samenwer-
mooie beelden te maken, leveren
king met Guard From Above, een
een gevaar op. Het vinden van de pi-
bedrijf dat roofvogels traint. Men
loot van een drone is bovendien niet
wil arenden trainen om ongewenste
altijd even gemakkelijk, waardoor de
drones uit de lucht te halen. In heel
politie zocht naar een manier om de
wat situaties leveren drones een
drone zelf uit te schakelen. Daar ko-
veiligheidsrisico op. Zo is er een
men de speciaal getrainde arenden
geval bekend, waarbij een trauma-
om de hoek kijken. De vogel ziet de
helikopter wilde landen, maar dat
drone als prooi, vliegt eropaf, grijpt
niet kon, omdat er een drone vloog.
het ding beet en neemt het mee
In een ander geval was iemand met
naar een veilige plek op de grond.
een drone in de buurt van Schiphol
Meer informatie:
aan het spelen en bracht daardoor
www.politie.nl/nieuws/2016/
Als je naar een webpagina surft
wordt door de overheid, bij-
het luchtverkeer in gevaar. Maar
januari/31/wereldprimeur-politie-
die niet bestaat, dan geeft de
voorbeeld omdat de inhoud een
ook mensen die op eigen houtje
zet-roofvogels-in-om-drones-uit-
webserver de statuscode HTTP
gevaar vormt voor de nationale
een drone boven een menigte laten
te-schakelen.html
404 (File Not Found) terug. Een
veiligheid of omdat ze een in-
melding die je waarschijnlijk
breuk vormt op auteursrechten,
al vaak bent tegengekomen.
privacy of andere wetten. Het
Een andere veel voorkomende
getal 451 is een verwijzing naar
statuscode is HTTP 403 (For-
Fahrenheit 451, het dystopische
bidden), die aangeeft dat het
sciencefictionboek van Ray Brad-
gevraagde bestand wel bestaat,
bury, dat een wereld beschrijft
Werkende V8-motor in karton
maar dat je er geen toegang tot
waarin boeken zijn verbannen
Ingenieur Aliaksei Zholner heeft
Tube gepubliceerd. Daar zie je hoe
hebt. De Internet Engineering
en kritische gedachten worden
een minuscule V8-motor ontwor-
de motor in elkaar steekt en hoe
Steering Group (IESG) heeft
onderdrukt. Overigens is 451
pen, die bijna volledig uit papier
Zholner er een papieren voertuig
eind 2015 een nieuwe status-
graden Fahrenheit ongeveer 233
is gemaakt. Hij heeft alleen een
mee laat rijden. De motor gebruikt
code aangenomen: HTTP 451 of
graden Celsius, de ontbrandings-
beetje plakband gebruikt om de
uiteraard geen brandstof, maar de
Unavailable For Legal Reasons.
temperatuur van boekpapier.
wrijving te verminderen. De motor
lucht van een ballon, die je eerst
Hiermee geeft de webserver aan
Meer informatie:
is zo klein dat hij in de plastic
moet opblazen. Zholner heeft eer-
dat de webpagina gecensureerd
www.451unavailable.org
capsule past, zoals die je in een
der al een V6-motor en V4-motor
kindersurprise-ei vindt. Zholner
gemaakt. We kijken al uit naar zijn
heeft maanden aan zijn motor
eerste gemotoriseerde papieren
gewerkt en enkele videos op You-
vliegtuigjes
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 05 - MEI 2016
59
ACHTERGROND
Leren programmeren
LEREN
PROGRAMMEREN
Iedereen kan het, maar waar moet je zijn?
De grote techbedrijven willen dat iedereen leert programmeren. Om die reden is in
2013 het initiatief Hour of Code opgericht, een actieweek waarin men code begrijpelijk
probeert te maken en jongeren probeert over te halen om zich te verdiepen in het
programmeren. De reden? Iedereen werkt met apparaten, protocollen, technieken en is
belangrijk dat we al die zaken leren aansturen, en niet alleen maar gebruiken. Dat geldt
natuurlijk niet alleen maar voor jongeren, idereen kan leren programmeren.
MARTIN GIJZEMIJTER
oordat je je stort in de wereld van het
programmeren om een website te kunnen bouwen?
programmeren, is het belangrijk dat je
Ben je van plan een slim apparaat te bouwen en
je realiseert dat programmeren een heel
die aan te sturen met een Raspberry Pi waarvoor
breed begrip is. Daarbij hebben we het niet over
je code wilt schrijven? Of wil je slimme oplossingen
alle programmeertalen die je kunt leren (want
programmeren om je huis mee te automatiseren. Er
iedere programmeur heeft zo zn eigen voorkeur),
zijn dus nogal wat keuzes. Leren programmeren is te
maar vooral over wat je wilt gaan doen. Wil je leren
breed, als dat je insteek is, en loop je al snel tegen een

muur aan. Maak een keuze en kies een niche. Als je het
Wat je moet weten voor je begint

Vrijwel iedereen duikt op dezelfde manier in de wereld van het leren
begin onder de knie hebt kun je altijd nog uitbreiden.

En dan de hamvraag: wr kun je precies leren
programmeren? PCM zoekt het voor je uit.
programmeren: met de wens om zo snel mogelijk resultaat te zien. Dat

is niet erg, zolang je maar onthoudt dat het eerste resultaat er snel kan
zijn, maar allesbehalve foutloos zal zijn. Je zult fouten gaan maken en
RoboMind
geen kleine. Het soort foutjes dat ervoor zorgt dat, bijvoorbeeld, een
www.robomind.net/nl
applicatie die bijna helemaal af leek, helemaal opnieuw gebouwd moet
Wanneer je genteresseerd bent in programmeren
worden omdat er iets fundamenteel mis is met de broncode. Daarnaast
maar voordat je de eerste stap zet al bang bent dat het
geldt voor programmeren wat ook geldt voor klussen in huis: je kunt je
allemaal te ingewikkeld is, dan is RoboMind een hele
suf lezen, maar het meeste leer je van de mouwen opstropen en aan de
goede site om te bezoeken. RoboMind is een Neder-
slag gaan. Staar je dus niet blind op de theorie en zorg dat je tussen het
lands product (dat inmiddels tot ver over de grens suc-
lezen door ook lekker aan de slag gaat. En tot slot: zorg dat je het af en
cesvol is) en dat je leert om een robot te besturen. Dat
toe ook even los kunt laten. Wanneer je tegen problemen aanloopt kun
besturen gaat ver, want naast bewegen, kan de robot
je soms zo gefrustreerd raken dat je de oplossing niet meer ziet. Laat het
bijvoorbeeld dingen op te pakken, en kun je de robot
liggen, ga iets anders doen. De kans is groot dat het antwoord je tijdens
leren om autonoom taken uit te voeren met behulp
het douchen ineens te binnenschiet.
van kunstmatige intelligentie. Het programmeren in

RoboMind doe je via software die je kunt downloaden
60
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
ACHTERGROND
Leren programmeren
absoluut niet kinderachtig. Wat fantastisch is aan

Code.org is dat het zogeheten gamification-principe
wordt toegepast, oftewel, zonder je direct in de saaie
wereld van code te storten, krijg je kleine uitdagingen
die je moet oplossen. Les 1 en 2 kun je als volwassene
overslaan. Les drie laat je een zombie (uit het populaire spel Plants versus Zombies) naar een zonnebloem
bewegen. Je sleept daarvoor blokken met acties op de
juiste plek. Daarbij wordt direct aangegeven of je de
blokken in de logische volgorde plaatst of dat er een
efficintere manier is om je doel te bereiken. Heb je
het doel bereikt? Dan wordt vervolgens automatisch
getoond welke code je hebt geschreven in JavaScript.
Dezelfde insteek als RoboMind dus, maar dan met
code die je daadwerkelijk kunt gebruiken. Code.org is
overigens helemaal gratis.
RoboMind
via de website en waarin je programmeert in de taal
is kinderlijk
ROBO. Sterk aan de site is dat je de robot bijvoorbeeld
eenvoudig, maar
eerst met een afstandsbediening kunt besturen, waar-
wl een hele
na de bijbehorende code gegenereerd wordt, zodat je
fijne introductie
visueel kunt leren. De site biedt je vervolgens allerlei
tot de wereld
handige lessen die je (tegen betaling) kunt volgen. Voor
van program-
de desktoplicentie betaal je 10 euro, voor een leerling-
meren.
account aan de RoboMind Academy betaal je 5 euro.

Voor het serieuze werk heb je aan RoboMind natuurlijk
niets, want de programmeertaal is specifiek voor dit
platform bedacht. Maar het geeft je wel een visuele
introductie tot programmeren, waarmee je eenvoudig
kunt ontdekken of code schrijven iets voor je is.
Wat serieuzer, maar nog
Code.org
Code Avengers
altijd lekker
www.code.org
www.codeavengers.com
gers gaat heel
speels opgezet
Nog even een instapsite, om de simpele reden dat dt
Ook Code Avengers maakt gebruik van Gamification,
goed om met
is Code.org:
de officile site is die wordt aangeraden door alle grote
en leert je op een speelse (maar niet kinderachtige)
gamification en
leren d.m.v.
techbedrijven voor iedereen die wil leren program-
manier omgaan met code. Slim is dat deze site je aan
leert je vooral
uitdagingen.
meren. De site is gericht op kinderen, maar daarmee
het begin vraagt om jezelf te omschrijven. Ben je een
door je fouten
Web Designer, Web Developer, Python Developer of
te laten maken.
Code Aven-
Software Engineer, waarmee je dus aangeeft in wat

voor lessen je interesse hebt. Code Avengers biedt
lessen in html/css, JavaScript, Python en webdesign
(wederom css, maar nu met de nadruk op hoe je iets
grafisch kunt bereiken). De manier waarop de lessen
gepresenteerd worden is cht heel goed. Als je bijvoorbeeld html wilt leren, laat de site is eerst tekst typen
in de editor, en witregels toevoegen. Die witregels
verschijnen vervolgens niet in het eindresultaat (en
een webbouwer weet waarom). Code Avengers laat je
bewust deze fout maken, zodat je leert wat er misgaat
en waarom. Wat ons betreft de allerbeste manier om
iets te leren. De site is informatief, biedt veel voorbeelden en neemt je cht aan de hand, of je nu html leert
of Python. Wanneer je dingen goed doet krijg je badges, hetgeen je stimuleert om door te gaan. Nadeel?
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
61
ACHTERGROND
Leren programmeren
Codeacademy
zet je snel aan
de bak, waardoor je al snel
het gevoel hebt
dat je iets kunt.
te programmeren. Die skills laten uiteraard wel even

op zich wachten in de realiteit, maar stimulerend werkt
het wel. Codeacademy is Engelstalig en gratis, tenzij
je kiest voor de Pro Course (exclusieve content, een
persoonlijk leerplan en real-time support), dan betaal
je 20 dollar per maand.
Learn-C
www.learn-c.org
De sites die we tot nu toe genoemd hebben zitten
Goedkoop is het allerminst, voor een les betaal je al
behoorlijk gelikt in elkaar. De Interface is superstrak,
snel 35 euro.
en de sites zitten vol met stimulerende extraatjes
maar als je
om ervoor te zorgen dat je gestimuleerd blijft. Dat
daartegen kunt
is natuurlijk prima, maar niet iedereen zit daarop te
leer je C in
wachten, simpelweg omdat niet iedereen gestimuleerd
moordtempo.
Codecademy
www.codeacademy.com
Droge kost,
Zijn de eerste drie websites je allemaal wat te speels

en wil je graag gewoon theorie zien en die in praktijk
brengen, dan raden we je Codeacademy aan. Codeacademy biedt turorials op verschillende gebieden,
zoals html/css, JavaScript, jQuery, PHP, Python en
Ruby. De website geeft bij elke les netjes aan hoe lang
je ermee bezig zult zijn, wat voor niveau de les is en
wat je er uiteindelijk mee zult maken. Het lesvenster
is onderverdeeld in drie deelvensters, links de uitleg,
in het midden het codepaneel en rechts het gedeelte
waarin je ziet wat je code doet. Hoewel Codeacademy
ook gebruik maakt van badges om je te stimuleren,
ligt het instapniveau direct een stuk hoger. Je zult,
wanneer je bijvoorbeeld kiest voor Ruby (om appjes
mee te maken), direct leren over de drie datatypes
(cijfers, booleans en strings). Dat lijkt aanvankelijk wat
overweldigend, maar omdat de site je binnen drie
minuten zelf al iets laat doen met die code, voel je je
direct alsof je het in je hebt om The Matrix te opnieuw
62
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
ACHTERGROND
Leren programmeren
hoeft te worden. Een site die dit soort zaken allemaal
gepresenteerd met kleine puzzeltjes en uitdagingen,
achterwege laat is Learn-C, een site die je leert pro-
met als verschil dat dit in een cht spel plaatsvindt,
grammeren in, je raadt het al: C. Net als de hiervoor
en niet wordt getoond met behulp van een animatie.
genoemde sites bevat Learn-C een codevenster en
LearnToMod is verslavend en leuk, met als bijkomend
een resultaatvenster, zodat je direct kunt zien wat je
voordeel dat het ook niet extreem duur is. Voor 30
doet en wat het resultaat daarvan is. De lesstof zelf is
dollar per jaar krijg je toegang tot de tutorials, n een
echter verre van interactief of ook maar aantrekkelijk
eigen priv Minecraft-server waarop je de mods met
gepresenteerd. Daar zeggen we nadrukkelijk bij: dat
n muisklik kunt installeren om ze te testen. Nadeel:
geeft niet, het is alleen niet voor iedereen geschikt.
de site heeft geen Trial-modus, oftewel, je zult eerst
Ben je iemand die met droge stof goed kan leren, dan
moeten betalen en daarna kun je pas gaan ontdekken
raden we je deze site aan, omdat je, door de afwezig-
of het iets voor je is.
heid van leukigheden, misschien meer moeite hebt

aan het begin, maar daarna veel sneller aan de slag
gaat met geavanceerdere code. Voordeel: de site is
helemaal gratis, dus je kunt het zonder risico uitproberen. Van dezelfde makers is er ook een site voor het
leren van Python, Java, Javascript, PHP, Shell en C# die
je allemaal via de navigatie aan de bovenkant van de
site kunt bereiken.
LearnToMod
www.learntomod.com
Het kan natuurlijk ook zo zijn dat je helemaal niet
genteresseerd bent in zelf een game of een website
maken, maar dat je programmeerbehoeftes iets veel
specifiekers omvatten, zoals het programmeren van
Mods voor de populaire game Minecraft. Dat is niet
iets waar je je brood mee kunt verdienen (mods voor
Minecraft zijn namelijk gratis), maar het is wel een
mooie manier om op kleine schaal iets te leren pro-
Udacity
grammeren dat een groot effect heeft (met mods kun
www.udacity.com
een serieuze
je immers de hele game naar je hand zetten, en je kunt
Udacity is verreweg de meest uitgebreide site in deze
zaak. Peper-
ze ook delen met de rest van de community). Het leuke
lijst. Naast de reeds genoemde zaken als html/css,
duur, maar je
van LearnToMod, is dat het de techniek van Code.org
Ruby, enzovoort, biedt deze site ook hele specifieke
kunt er serieus
(het werken met blokken) combineert met de bevredi-
cursussen om te leren werken met Big Data, algorit-
een baan mee
ging van iets dat je hebt gemaakt daadwerkelijk in een
misch handelen en meer van dit soort geavanceerde
scoren.
spel zien. En net als bij Code.org kun je naast de blok-
zaken die waarschijnlijk op dit moment nog een ver
meren voor
ken ook het achterliggende JavaScript zien, zodat je
van je bed-show zijn. Udacity is dan ook niet bedoeld
Minecraft is
er ook daadwerkelijk wat opsteekt op een manier die
om wat aan te rommelen, deze site wil je echt zo snel
leuk, omdat je
je misschien later wl van pas komt bij andere zaken.
mogelijk van een leek veranderen in een programmee-
het resultaat
Het fijne van LearnToMod is dat de site je niet in het
rexpert. Het is dan ook niet voor niets dat de cursus-
direct ziet.
diepe gooit. Wederom net als Code.org word je eerst
sen op Udacity zijn geschreven door grote bedrijven als
Program-
Udacity is
Google, Facebook, AT&T, enzovoort. Dat wil niet zeggen dat je met basiskennis niet aan de slag kunt met
deze site, integendeel, echter, er wordt hl wat van je
verwacht. Zo zal de beginnerscursus die je de basis van
programmeren bijbrengt, je minstens 190 uur gaan
kosten. Het interessante is echter dat, omdat Udacity
samenwerkt met de grote tech-bedrijven, je jezelf voor
een specifieke functie kunt klaarstomen en uiteindelijk
ook bij een van de grote bedrijven aan de bak kunt
komen. Klinkt te mooi om waar te zijn? Dat is het niet,
maar je mag er diep voor in de buidel tasten. Er zijn
gratis cursussen (dit zijn de beginnerscursussen), maar
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
63
ACHTERGROND
Leren programmeren
De meest
uitgebreide en
veelzijdige site
in deze lijst.
Leuk, leerzaam,
uitdagend en
niet peperduur.
om een leerpad te volgen ben je al snel 200 dollar per

maand kwijt. Kortom: een goede site, maar alleen als je
bloedserieus bent, tijd n geld wilt investeren, en van
programmeren je beroep wilt maken.
Treehouse
www.teamtreehouse.com
en 50 dollar per maand voor een Pro-account (bonus-
In de basis lijkt Treehouse op veel van de sites die
content, gratis seminars, de mogelijkheid om videos
we in dit artikel besproken hebben, maar de aanpak
te downloaden etc), is natuurlijk niet weinig, maar
is volledig anders. Want ook op deze site kun je je
met de vaardigheden die je verwerft kun je een prima
tanden zetten in html, css, php, Ruby, enzovoort, maar
boterham verdienen.
de site biedt je heel veel verschillende manieren om

dat te doen. Zo kun je het lesmateriaal tot je nemen
in tekstvorm, maar als je dat prettiger vindt, dan kun
Programmeren voor kinderen
je ook gewoon kiezen voor video. Daarnaast kun je
Met uitzondering van RoboMind, zijn alle sites die we noemen in dit
kiezen om n van de leerpaden te volgen die door de
artikel veel te ingewikkeld voor (jonge) kinderen en vrijwel allemaal
onderwijzers is opgesteld, zodat je heel specifiek zo
zijn de lessen in het Engels geschreven. Misschien wil je zelf niet leren
snel mogelijk naar je doel kunt, zonder zaken te leren
programmeren, maar wil je je zoon of dochter wel graag aansporen om
waar je misschien helemaal geen behoefte aan hebt.
dit te doen. Verstandig, want programmeren zal voor de toekomstige
Ben je iemand die zich liever laat uitdagen, dan kun je
generatie een veel grotere rol gaan spelen dan ooit. Een fantastische
kiezen voor n van de vele Challenges die je in staat
site voor kinderen is Scratch (https://scratch.mit.edu). Scratch is een
stellen om je zojuist opgedane kennis in de praktijk
visuele programmeeromgeving die gericht is op het maken van spellen
te brengen. Twijfel je of je kennis wel klopt? Dan kun
en animaties. Een van de sterke punten van het platform is dat er totaal
je kiezen voor een quiz om je kennis te toetsen. Tel
geen code wordt gebruikt, waardoor het allemaal niet zo snel overwel-
daarbij op het feit dat je badges kunt verdienen en dat
digend wordt. Kinderen kiezen commandos die ze met elkaar kunnen
je je leergeschiedenis uitgebreid in kaart kunt brengen,
verbinden, om op die manier dingen op het scherm te laten gebeuren en
en je hebt, wat ons betreft de meest aantrekkelijke
te delen met de community. Klein minpuntje: de site is Nederlands, maar
site uit deze lijst voor het leren programmeren. En het
sommige delen zijn onvertaald gebleven, dus wat hulp van een ouder
allermooiste? Je hoeft er niet eens de hoofdprijs voor
kan absoluut geen kwaad.
te betalen. 25 dollar per maand voor een basisaccount
64
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
ZO WORDT JOUW
WINDOWS 10 OPTIMAAL
SNELLER, SCHONER
EN STABIELER!
NU
,95
NU TE KOOP IN DE WINKEL!
OF BESTEL 'M OP
RESHIFTSTORE.NL/WINDOWS10
THE BAT TLE

Samsung vs Crucial
SAMSUNG
850 EVO
VS CRUCIAL
BX200
Een ssd doet wonderen voor de prestaties van een computer of laptop, zelfs als het systeem al wat ouder is. Maar hoeveel prestatieverschil zit er tussen de goedkopere en duurdere modellen? In dit artikel
zetten we twee ssds tegenover elkaar: een midrange Samsung 850
Evo 500 GB en een budget Crucial BX200 480 GB.
FA R Z I N PA R H A M
Samsung 850 Evo 500GB

Samsung domineert de ssd-markt al enige tijd
Mocht de ssd binnen de garantieperiode van 5
met zijn midrange modellen in de 840-, 840
jaar kapotgaan doordat hij te veel beschreven
Evo- en 850 Evo-series. De Koreaanse fabri-
is, dan zal Samsung hem alleen vervangen als
kant stapte als eerste over op TLC-geheugen
de TBW niet is overschreden. In de praktijk
(triple level cell), waarmee er per geheugen-
blijkt overigens uit tests dat de aangegeven
cel drie bits kunnen worden opgeslagen. Dit
schrijfcapaciteit bijzonder conservatief is en
waren er twee in het destijds gebruikelijke
dat ssds met gemak een veelvoud hiervan
MLC-geheugen (multi level cell). Dit drukte de
aankunnen. Met de prestaties zit het goed. De
productiekosten en stelde Samsung in staat om
sequentile snelheid is hoog, maar tegelijker-
zijn TLC-ssds tegen een relatief scherpe prijs
tijd is er in de real world PCMark 7 en 8 tests
aan te bieden. Tegenwoordig hebben andere
maar weinig verschil te zien tussen de 850 Evo
fabrikanten de prijzen echter dusdanig omlaag
en goedkopere modellen. Wel doet de 850 Evo
gedreven, dat de 850 Evo 500 GB met een ge-
het dan weer aanzienlijk beter in continutests,
middelde prijs van 168 euro aan de dure kant
maar dat is vooral van belang voor workstation-
is.De gegarandeerde schrijfcapaciteit (Total
doeleinden. Een leuk extraatje is wel dat de 850
Bytes Written) van de 850 Evo 500 GB is 150 TB.
Evo encryptie ondersteunt.
66
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
THE BAT TLE
Samsung vs Crucial
Crucial BX200 480GB

De BX200 is Crucials eerste ssd die is geba-
per gigabyte heeft.
seerd op het eerder genoemde TLC-geheugen.
De schrijfcapaciteit van de BX200 480 GB is
Met de voorganger van dit product, de BX100,
72 TB, met een garantieperiode van 3 jaar.
richtte Crucial zich voornamelijk op een goede
Ook hierbij geldt dat dit een erg conservatieve
prijs/kwaliteitverhouding. De BX100 werd door
waarde is en dat het in de praktijk vrijwel niet
zijn redelijke prestaties en vriendelijke prijs een
voorkomt dat een ssd defect raakt doordat
van de populairdere ssds. De BX200 is jammer
hij te vaak is beschreven zoveel schrijft de
genoeg iets langzamer dan de BX100, hoewel
gemiddelde gebruiker niet naar de schijf.
deze prestatie-achteruitgang een stuk kleiner is
Qua prestaties doet de BX200 480 GB het
bij schijven met een hogere capaciteit. Belang-
redelijk. De sequentile snelheden zijn wat
rijker is echter de gunstige prijs van de BX200.
lager dan die van duurdere ssds, maar in de
Hij is niet alleen goedkoper dan midrange ssds
belangrijke real world PCMark 7 en 8 bench-
zoals de 850 Evo, maar ook goedkoper dan an-
marks presteert hij bijna even goed. In de con-
dere budget-ssds, zoals de OCZ Trion 150. Voor
tinutest doet hij het dan weer een stuk slechter,
de BX200 480 GB betaal je gemiddeld 129 euro,
waardoor hij voor workstation-doeleinden geen
waarmee deze ssd een van de laagste prijzen
aanrader is.
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
67
THE BAT TLE

Samsung vs Microsoft
Specificaties
Crucial BX200 480GB
Samsung 850 Evo 500GB
Gemiddelde prijs
129,-
168,-
Gemiddelde prijs per gigabyte
0,27
0,34
Opgegeven capaciteit
480 GB
500 GB
Fabrieksgarantie
3 jaar
5 jaar
Schrijfcapaciteit (TBW)
72 TB
150 TB
Prestatiescore
78
103
Atto - Read - QD 4 - 1 MB
554 MB/sec
549 MB/sec
Atto - Write - QD 4 - 1 MB
481 MB/sec
530 MB/sec
Continutest (21-30 min.)
65 MB/sec
118 MB/sec
PCMark 7 - Storage totaalscore
5355
5593
PCMark 8 - Storage score
4917
4981
Kijkend naar de Crucial BX200 480GB en de
zijn. Ditzelfde geldt niet voor het prijsverschil,
verschil kan uitmaken, zoals enorme databases
Samsung 850 Evo 500 GB, vinden we de BX200
aangezien de 850 Evo 500 GB gemiddeld ruim
en fileservers, maar we gaan in The Battle uit
de betere keuze vanwege zijn goede prijs/
30% duurder is.
van de gemiddelde gebruiker. Voor hem of
prestatieverhouding. Weliswaar is de 850 Evo
Aan de andere kant zijn de prestatieverschillen
haar is het voornamelijk zaak om een eventuele
500 GB sneller, maar de real world benchmarks
tussen een harde schijf en zelfs de langzaamste
opstart-harde schijf te vervangen door een ssd.
laten een minimaal verschil zien en daarom
ssd enorm. Er zijn verschillende doeleinden
Een relatief zachte prijs maakt dit des te aan-
zal dit in de praktijk vrijwel nooit merkbaar
waarvoor een duurdere ssd wl veel positief
trekkelijker.
Ondersteunt encryptie
Conclusie
68
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
HANDS-ON
iPhone SE
OPVALLEND
GOEDE
PRESTATIES
iPhone SE
We willen geen grote smartphones meer. In een
paar jaar tijd zijn we van kleine handzame mobiele
telefoons naar phablets van 5,5 inch gegaan,
maar daar beginnen we collectief weer vanaf te
stappen. Tenminste, als we op de populariteit van
de iPhone SE afgaan.
TIJS HOFMANS
echter wel stevig aan, en de kleine
Apple iPhone SE
maat maakt dat hij stevig in je hand
www.apple.com
ligt. Daar komt bij dat de SE razend-
Prijs: 479,-
snel is. De telefoon heeft dezelfde
pple spreekt met de iPhone
en minuscuul vergeleken met de
specificaties als de iPhone S6, dus je
SE een markt aan die maar
iPhone 6s Plus van 5,5 inch. Aan de
hebt dezelfde snelle A9-processor
op weinig andere plekken
Score
binnenkant zitten dan wel dezelfde
en het werkgeheugen van de
terecht kan. De trend in smart-
specificaties als die laatste (dus
eerdere telefoon (2 GB ten opzichte
phoneland is tegenwoordig na-
dezelfde snelle processor, ca-
van 1 GB in de iPhone 5). Daarnaast
Lange accuduur
melijk dat alles maar groter moet.
mera en werkgeheugen), maar het
is de accu een stukje groter (1,645
Razendsnel
Modellen als de Samsung Galaxy
uiterlijk is identiek aan de eerdere
mAh in plaats van 1,500 mAh), maar
Goede camera
S6 en S7 zijn met hun 5,5 inch veel
kleine telefoons. Het toestel heeft
dat is niet de enige reden dat de SE
groter, net als toptoestellen van LG
dezelfde roze-gouden achterkant,
een heel stuk langer meegaat op
of Huawei. Wil je een kleiner toestel,
dezelfde speakers aan de onder-
een gemiddelde dag. Dat heeft ook
Voor sommige gebruikers te klein
dan kom je eigenlijk alleen maar
kant, dezelfde platte camera en
te maken met het kleinere display,
Schermresolutie niet erg hoog
uit op modellen met minder goede
dezelfde volumeknoppen. Eigenlijk
wat een ietwat teleurstellende 1334
specificaties, zoals de Galaxy A-serie
is er weinig reden om aan te nemen
x 750-resolutie heeft (we hadden op
vertraagde of haperde, zelfs als je
van Samsung of de G-Mini-serie van
dat dit een ander toestel is dan
wat hogers gehoopt).
zware games draait. Daar komt nog
LG. Maar een kleine telefoon met
een oude iPhone 5. Als het uiterlijk
high-end-specificaties? Die is vrijwel
van een toestel je niet uitmaakt, is
Geen vertraging
nergens meer te vinden.
dat geen probleem, maar omdat
Als je dacht dat de snelle A9-
slechts 479 euro, een heel stuk min-
de iPhone toch ook een beetje een
processor tot zn recht kwam in de
der dan de grotere iPhone 6S die
statussymbool is, voelt de SE wel
iPhone 6s, sta je er helemaal van
639 euro kost. Als je dus op zoek
een beetje achterhaald.
te kijken hoe snel SE is. Misschien
bent naar een relatief goedkope
is het de grootte van het apparaat
maar erg goede telefoon, en je het
Klein maar fijn

Tot de iPhone SE om de hoek kwam
kijken. De iPhone SE heeft net als
Pluspunten
Minpunten
eens de bijzonder fijne prijs van

de iPhone SE bij. Die kost namelijk
de iPhone 5 en 5s een scherm van
Premium
dat het extra snel aanvoelt, maar
niet erg vindt dat je niet het hipste
4 inch, kleiner dus dan het 5 inch
Door de stevige randen en de me-
we merkten geen moment dat
nieuwe model hebt, dan zit je met
scherm van de huidige iPhone 6s
talen achterkant voelt het toestel
de SE ook maar een klein beetje
de iPhone SE erg goed.
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
69
REVIEW
Startech.com usb 3.0 docking station
RANDAPPARATUUR
EN BESTANDEN
DELEN
StarTech.com usb 3.0 dual

docking station
StarTech.com usb 3.0 dual docking station

Met de Startech.com USB3DDOCKFT usb 3.0-dock creer je een dual-laptop
werkstation dat twee schermen en tot vijf randapparaten kan delen, zowel
onder Windows als onder Mac OS.
J OZ E F S C H I L D E R M A N S
www.startech.com
Prijs: 352,79
Score
Pluspunten
Veel aansluitmogelijkheden
Eenvoudig delen
Compact
tarTech.com is een van
duplex gigabit ethernet-poort. Er zit
monitors aansluiten. 4K-video met
oorsprong Canadees bedrijf
ook een Kensington-veiligheidsslot
30 fps wordt ondersteund via de
dat vooral gespecialiseerde
op en een tuimelschakelaar om het
DisplayPort met n scherm. De
en lastiger te vinden connectivi-
dock in en uit te schakelen. Rechts
hdmi-poort biedt met n scherm
teitsproducten voor computers ver-
opzij is er een vrouwelijke usb 3.0
een maximale resolutie van 2560
flash-drive van 13 MB met daarop
koopt. Het USB3DDOCKFT Docking
type-A poort. Deze heeft een snel-
x 1440 pixels. Sluit je op elke poort
de PC Linq 5 usb-bestandstransfer-
Station for Two Laptops dat we hier
laadfunctie die ook werkt wanneer
een scherm aan (dual-monitor) dan
software van het Taiwanese bedrijf
bespreken kun je omschrijven als
er geen laptop aangesloten is, op
bedraagt de maximale resolutie
Prolific Technology voor zowel Win-
een combinatie van een kvm-switch
voorwaarde uiteraard dat de dock
voor elk scherm 2048 x 1152 pixels.
dows als Mac OS, zodat je die direct
en een traditioneel docking station.
zelf in het stopcontact zit. Alle usb
Uiteraard worden ook lagere reso-
kunt installeren. Daarmee kun je
Met deze dock kun je op dezelfde
3.0-poorten bieden ondersteuning
luties ondersteund.
bestanden uitwisselen tussen twee
werkplek tot twee laptops tegelij-
voor uasp (usb attached scsi), zodat
kertijd gebruiken, maar het werkt
aangesloten externe usb-schijven
DisplayLink
uiteraard ook met n laptop. Het
die dit ook ondersteunen sneller
Intern gebruikt deze dock een
3.0 samen met eentje met usb 2.0
is een vrij breed, maar smal en licht
werken. Rechts opzij vinden we
DisplayLink DL-5900 chipset voor de
gebruiken, leverde geen problemen
kastje gemaakt van zilverkleurig en
verder een 3,5 mm audio-jack van
monitor-, lan- en audio-functies en
op, al gebeurt de bestandstransfer
zwart kunststof dat gevoed wordt
het trrs (tip ring ring sleeve)-type.
een VLI VLI81-chipset voor de usb
dan natuurlijk op usb 2.0-snelheid.
door een externe voeding. Alle
Dat betekent dat je er een (stereo-)
3.0-hub. Usb 3.0-hostkabels worden
aansluitingen zitten aan de achter-
koptelefoon of actieve luidspreker,
meegeleverd en recente besturings-
Conclusie
kant en rechterkant. Achterop is er
maar ook een microfoon op kunt
systemen hebben de benodigde
De StarTech.com USB3DDOCKFT
n 20-polige DisplayPort en n
aansluiten. Aan de rechterkant is
drivers al aan boord. Je vindt de
usb 3.0-dock is een handige manier
9-polige hdmi-videouitgang. Daar-
er ook nog een tiptoets waarmee
Displaylink-drivers echter ook bij
om twee laptops onderling te
naast zijn er vier vrouwelijke usb 3.0
je schakelt tussen twee hosts
StarTech.com: ze zijn beschikbaar
verbinden en met dezelfde hard-
type-A poorten en twee vrouwelijke
ofwel twee aangesloten laptops.
voor Windows, Mac OS en Linux
ware te gebruiken. Het systeem
usb 3.0 type-B poorten en n full-
Op deze dock kun je n of twee
Ubuntu. Het dock bevat een kleine
werkt vlot en probleemloos.
70
/ NR. 06 - JUNI 2016
Minpunten
Duur
aangesloten laptops tegen usb

3.0-snelheid. Een laptop met usb
WWW.PCMWEB.NL
REVIEW
THUIS BEWAKEN MET

DRAADLOZE
SENSOREN
mydlink Home Smart Security Kit
D-Link mydlink Home Smart Security Kit

Het mydlink Home-assortiment van D-Link bestaat uit apparaten,
sensoren en apps waarmee je je huis kunt automatiseren, monitoren,
beheren en instellen. Met de nieuwe Home Smart Security Kit DCH107KT beveilig je je huis met enkele eenvoudige stappen.
et D-Link mydlink
(Android) of de App Store (Apple).
apparaten dan kun je ze samenvoe-
Home-assortiment bevat
Voordat je de app kunt gebruiken,
gen in verschillende groepen die
drie productcategorien
dien je een mydlink-account aan
je elk een eigen naam, pictogram
D-Link mydlink Home Smart

Security Kit (DCH-107KT)
die allemaal samenwerken en
te maken. Daarna voeg je nieuwe
en achtergrondkleur geeft. In de
www.dlink.com
bediend kunnen worden met n
apparatuur toe door eenvoudigweg
app definieer je acties die worden
Prijs: 292,89
en dezelfde mydlink Home-app
de qr-code op het kaartje met
uitgevoerd bij bepaalde triggers.
voor smartphone en tablet: Music
de app te scannen. De ronde,
Bijvoorbeeld als detector A een
Everywhere (multimedia), Domotica
ivoorkleurige mydlink Home Con-
beweging detecteert, schakel dan
(home automation) en beveiliging.
nected Home Hub (DCH-G020) is
plug B in (en de daarop aangeslo-
De beveiligingsproducten in het
het hart van het systeem dat alle
ten lamp), of stuur een e-mail, of
mydlink Home-assortiment zijn
producten met elkaar verbindt. De
stuur mij een melding, of schakel de
Ruime keuze aan sensoren
afzonderlijk verkrijgbaar of in de
hub ondersteunt twee draadloze
sirene in of doe dit allemaal tegelijk.
Gebruiksvriendelijke installatie
vorm van een starterkit met daarin
standaarden: het bekende wifi
In het actiescherm configureer je
een Connected Home Hub, een
en het domoticaprotocol Z-Wave.
echter niet een eventuele planning:
Monitor HD-camera, een Sirene
Z-Wave werkt in de 900 MHz-fre-
dat moet je bij elk apparaat apart
Gebrek aan gedetailleerde
en een Deur/Raam Sensor. Deze
quentieband en interfereert dus
doen, voor zover van toepassing.
documentatie
bundel hebben wij getest, samen
niet met wifi of bluetooth. Z-Wave
Het zou interessant zijn mocht
met twee van de apart verkrijgbare
verbruikt ook veel minder stroom
D-Link op termijn een algemene ac-
producten, namelijk een smart plug
dan wifi of bluetooth. Daardoor
tieplanning aan de app toevoegen
systeem modulair kunt uitbreiden
en een kleine wifi-bewegingsdetec-
gaat de verwisselbare batterij van
die voor alle geconfigureerde acties
en dat alles met dezelfde interface
tor. Als je de verpakking opent, zie
de deur/raamsensor bijvoorbeeld
tegelijk geldt.
bediend wordt. We missen in de
je direct een geel uitroepteken, de
tot twee jaar mee.
tekst Start Here en een pijl die naar

een klein kaartje wijst. Via picto-
Mydlink Home-app
grammen word je duidelijk gemaakt

dat je eerst de mydlink Home-app
moet downloaden uit Google Play
WWW.PCMWEB.NL
Conclusie
Score
Pluspunten
Minpunten
app een mogelijkheid om een

algemeen tijdschema in te stellen
D-Link mydlink Home is een
voor gedefinieerde acties, in plaats
De app toont in zijn startscherm
gebruiksvriendelijk app-gestuurd
van een schema per apparaat te
alle gekoppelde mydlink Home-
systeem voor bewaking en autom-
moeten definiren, wat tijdroven-
apparaten. Heb je veel dergelijke
atisering. Interessant is dat je dit
der werkt.
/ NR. 06 - JUNI 2016
71
HANDS-ON
Microsoft Lumia 650
PRACHTIGE
EN SLANKE
SMARTPHONE
Microsoft Lumia 650
De Lumia 650 is de vierde smartphone van
Microsoft die op Windows 10 Mobile draait.
Met deze telefoon richt het bedrijf zich vooral
op mensen in het bedrijfsleven die niet de
hoofdprijs willen betalen. Maar is de Lumia 650
ook een degelijke telefoon?
A N TO N M O U S
et eerste dat opvalt aan
aan en ligt hij goed in de hand. De
gekozen voor een lagere resolutie
werkgeheugen geplaatst, de opslag
de Lumia 650 is zijn
batterij heeft een vermogen van
van slechts 720 bij 1280 pixels,
is 16 GB maar kan nog worden uit-
design, want dat wijkt
2.000 mAh. Niet bepaald een uit-
maar door de mooie kleuren die
gebreid met maximaal 200 GB via
behoorlijk af van wat ik van de
blinker in vergelijking met andere
het scherm weergeeft en de hoge
een micro-sd-kaartje. We hebben
Lumia-toestellen gewend ben. Zo
smartphones, maar laat je hierdoor
pixeldichtheid van 297 ppi heb je
de prestaties van deze smartphone
is hij voorzien van een metalen
niet misleiden. De Lumia 650 gaat
dat eigenlijk niet in de gaten. Verder
vergeleken met Microsofts vorige
frame rondom de behuizing, waar-
makkelijk een hele werkdag mee,
is het toestel voorzien van de zoge-
model, de Lumia 640. We maak-
door het toestel een stuk solider
ook als je geregeld surft op inter-
heten ClearBlack-technologie, waar-
ten daarvoor gebruik van drie
aanvoelt dan zijn voorgangers. Net
net, fotos schiet, e-mails verstuurt,
door zwart eruit ziet als pikzwart en
benchmarks: AnTuTu, MultiBench
als alle Lumia-smartphones is de
het laatste nieuws volgt en berich-
het contrast erg hoog is. Door deze
en PhoneMark. De belangrijkste
achterzijde voorzien van een back
ten verstuurt. De smartphone biedt
functie is het scherm ook in helder
conclusie is dat de Lumia 650 op
panel van polycarbonaat. Deze is
geen ondersteuning voor draad-
(zon)licht goed te zien.
de meeste tests hoger scoort dan
eenvoudig los te maken zodat je de
loos opladen of quick charge.
accu, nano-simkaart en het microsd-kaartje kunt plaatsen. De Lumia
Spetterende kleuren
650 heeft een dikte van 6,9 mil-
Prestaties
zijn voorganger. Het gaat hierbij

niet om enorme verschillen, maar
Op papier heeft de Lumia 650
ze zijn wel aanwezig. In de praktijk
Een opvallende upgrade die deze
niet de beste specificaties en dat
vallen de prestaties echter wat
limeter en weegt slechts 122 gram.
telefoon ook heeft gekregen, is het
merk je in het dagelijkse gebruik.
tegen. Of je nu een app opent, een
Dat zie en voel je onmiddellijk: hij
5 inch oled-scherm. Dat is iets dat je
Onder de motorkap heeft Micro-
website bezoekt of even Facebook
is echt vederlicht. Ondanks zijn
niet direct verwacht bij een smart-
soft een Qualcomm Snapdragon
checkt, bijna altijd verschijnt er een
formaat voelt hij bijzonder compact
phone in deze prijsklasse. Er is wel
212 quadcore-processor en 1 GB
laadanimatie in beeld.
72
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
HANDS-ON
Microsoft Lumia 650
de 5 megapixel front-camera is ok,
Microsoft Lumia 650
maar meer ook niet. Korreligheid
www.microsoft.com/lumia
en bewegingsonscherpte liggen al
Prijs: 229,-
gauw op de loer.
Conclusie
Score
Van alle Lumia-smartphones die

PCM heeft getest, heeft de Lumia
Pluspunten
650 in onze ogen het beste design.
Premium design en metalen frame
Het metalen frame geeft het een
OLED-scherm
premium uiterlijk en gevoel. Ook
Uitbreidbaar geheugen
weet Microsoft ons op een aange-
Prima fotos
name manier te verrassen door de

Lumia 650 met een oled-scherm
Minpunten
uit te rusten. Andere pluspunten
Windows 10 Mobile draait niet soepel
zijn de camera, waarmee je over-
Geen ondersteuning voor
dag prima fotos schiet, en het 16

GB interne geheugen; twee keer zo
Continuum en Windows Hello

Beperkt aantal beschikbare apps
veel opslagcapaciteit in vergelijking met de Lumia 550, 640 en

640 XL. De prestaties vallen jam-
een beperkt budget heeft en over
mer genoeg enigszins tegen, die
de nieuwste versie van Microsofts
zorgen ervoor dat applicaties niet
besturingssysteem wil beschikken,
optimaal draaien. Zelfs de meest
is de Lumia 650 echter een serieus
basale acties, zoals het openen
alternatief. Maar voor wie meer
van apps of het uitvoeren van een
uit zijn Windows-smartphone wil
zoekopdracht, kost de Lumia 650
halen en hiervoor niet de hoofd-
de nodige moeite. Voor alledaagse
prijs wil betalen, is de Lumia 640
zaken als e-mailen, whatsappen,
de betere keuze.
smsen en bellen is de Snapdragon

212 krachtig genoeg. Als je daarentegen veel online bent of zo nu en
Zelfs als je op een zoekvenster tikt
Onder goed belichte omstandig-
dan een spelletje wilt spelen, dan
duurt het even voordat het toet-
heden zien de geschoten fotos er
merk je dat de processor tekort
senbord in beeld verschijnt.
goed uit. Kleuren ogen natuurge-
schiet. We hadden graag gezien
De Lumia 650 wordt standaard
trouw en het niveau van de details
dat Microsoft voor een krachtigere
geleverd met de volledige Micro-
is prima. Scherpstellen doet de
chipset had gekozen, zoals de
soft Office-suite. Maar doordat
camera verrassend snel en ook
Snapdragon 617. Deze processor
een krachtige cpu ontbreekt,
biedt hij tal van instellingen zoals
wordt vaker toegepast bij toestel-
ondersteunt het toestel geen Con-
ISO-waarden, witbalans, sluiter-
len die tot het middensegment
tinuum. Van een smartphone die
tijd en helderheid. Automatische
behoren (bijvoorbeeld de HTC
Microsoft profileert als toestel voor
beeldstabilisatie ontbreekt, maar
One A9 of de Alcatel OneTouch
de zakelijke markt zou je dit wel
daar is niet zoveel van te merken.
Idol 4). Die cpu is namelijk niet al-
verwachten. Ook de beveiligings-
De maximale foto- en videoresolu-
leen krachtiger maar ondersteunt
functie Windows Hello voor het
tie is 720 p. In donkere situaties is
bovendien ook Continuum. Zeker
ontgrendelen van je telefoon via
de kwaliteit van de fotos en videos
wat dat laatste betreft is het jam-
gezichtsherkenning, vingerafdruk
uiteraard minder, maar we hebben
mer dat Microsoft niet voor die
of iris ontbreekt.
erger gezien. Ook valt het ons op
processor heeft gekozen, gezien
dat de autofocus onder dergelijke
Microsoft deze Luma 650 promoot
Cameras
omstandigheden soms wat trager
als jouw mobiele kantoor. Voor
We zijn te spreken over de inge-
reageert, of zelfs helemaal de kluts
wie niet al te hoge eisen stelt aan
bouwde camera van 8 megapixel.
kwijt leek te zijn. De kwaliteit van
de prestaties van zijn smartphone,
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
73
REVIEW
Bitdefender Total Security Multi-device
BESCHERMING
TEGEN NIEUWSTE
BEDREIGINGEN
Bitdefender Total Security
Bitdefender biedt in de vorm van Total Security een
complete beveiliging voor zowel Windows, OS X als Android
aan. Naast het weren van (nieuwe) malware middels een
zelflerend mechanisme heeft dit pakket nog veel meer
nuttige functies in huis.
Bitdefender Total Security
Multi-device 2016
MAIKEL DIJKHUIZEN
et startvenster van de
algoritmen ontwikkeld om kwaad-
waarbij je een virtueel toetsenbord
www.bitdefender.nl
2016-versie oogt vergele-
aardige patronen automatisch te
gebruikt om eventuele keyloggers
Prijs: 69,95 (3 licenties)
ken met de vorige edities
herkennen en deze gegevens te
te slim af te zijn. Andere functies
een stuk gestroomlijnder. Duidelijke
delen met andere Bitdefender-
in dit uitgebreide pakket zijn een
blokken vertegenwoordigen ver-
gebruikers. Op die manier is er dus
wachtwoordmanager, bestandsver-
schillende functies. Bij de installatie
voor iedere gebruiker razendsnel
nietiger, versleutelde bestandskluis,
voert Bitdefender direct een scan
afweer beschikbaar. De makers
antidiefstalfunctie en opruimtool.
uit. Wil je het systeem nogmaals
hebben dit antiviruspakket verder
controleren, dan heb je hiervoor
voorzien van een verbeterde fire-
Android-versie
de keuze uit een snelle of volledige
wall om verdacht netwerkverkeer te
Met de antivirus-app voor Android
scan. Opvallend is dat dit antivirus-
detecteren.
levert Bitdefender een nuttige
pakket tijdens scantaken nauwelijks
oplossing voor dit mobiele platform.
Score
Pluspunten
Moderne interface
Vereist weinig systeembronnen
Zelflerend mechanisme
Minpunten
systeembronnen aanspreekt, dus je
Extra functies
pc heeft voldoende capaciteit over
Naast de gebruikelijke antivirusop-
genstalleerde toepassingen geen
voor andere programmas. Via een
ties zijn er enkele nuttige extras
respect voor je privacy hebben. Ac-
widget op het bureaublad houd je
ingebouwd. Met de aangescherpte
tiviteiten die apps in de achtergrond
Conclusie
continu de beveiligingsstatus van
module voor ouderlijk toezicht
uitvoeren, legt Bitdefender namelijk
Valt er dan helemaal niets op
het systeem in de gaten.
reguleer je onder meer de internet-
haarfijn bloot. Verder beveilig je
Bitdefender Total Security aan te
tijd en toegang tot websites voor
privacygevoelige apps desgewenst
merken? Nee, eigenlijk niet. Dit
Besmetting voorkomen
Zo waarschuwt de app wanneer
Geen back-up-functie
je kroost. Verder zie je ook welke
met een pincode. Uiteraard houdt
antiviruspakket is namelijk betrouw-
Vooral de ontwikkeling van ransom-
personen er contact zoeken met je
deze antivirus-app ook bedreigingen
baar, gebruiksvriendelijk en legt
ware (gijzelingssoftware) maakt
kind via bijvoorbeeld Facebook. Met
buiten de deur en voer je periodiek
amper beslag op de systeembron-
dankzij de hoge opbrengsten de
behulp van het gebruiksvriendelijke
scans uit. Bitdefender heeft ervoor
nen. Het onafhankelijke testlab
laatste jaren een flinke opmars. Het
online beheerpaneel houd je alles
gekozen om geen iOS-versie uit
AV-TEST geeft de software dan ook
probleem is vaak dat antiviruspro-
nauwlettend in de gaten. Safepay
te brengen. Wat ons betreft een
op ieder aspect de maximale score.
ducten nieuwe agressieve code niet
is eveneens de moeite waard. Je
logische keuze, aangezien er voor
In tegenstelling tot veel concurren-
tijdig genoeg herkennen. Bitde-
regelt hiermee in een sandboxom-
dit gesloten platform nauwelijks
ten mist dit Bitdefender-product wel
fender heeft daarom zelflerende
geving bankzaken en betalingen,
malware wordt ontwikkeld.
een back-up-functie.
74
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
REVIEW
Synology DiskStation DS416slim
EEN HANDVOL NAS
Synology DiskStation
DS416slim
Met de DiskStation DS416slim introduceert

Synology een piepkleine, energiezuinige NAS die
plaats biedt aan vier 2,5-inch schijven met een
bruto capaciteit van 16 TB. Hoe presteert deze
kleine netwerkschijf?
et eerste dat opvalt
processor is krachtig genoeg voor
wanneer je de Synology
het encrypten van gegevens. Trans-
DiskStation DS416slim uit
coderen van videos in real time
zijn verpakking haalt, is hoe klein
lukt echter niet. Daar heb je een
en licht het apparaat is. Deze NAS
64-bit NAS voor nodig met mr
kun je gemakkelijk met n hand
ram dan de 512 MB waar deze
vasthouden. Het kastje meet 12 x
kleine Synology over beschikt. De
10,5 x 14,2 cm en weegt leeg 660
DS416slim heeft twee usb 3.0-poor-
er iets mis mee zou gaan. Schijven
Synology DiskStation
DS416slim
gram. Je kunt m dus overal kwijt
ten en evenveel gigabit ethernet-
bevestig je in de baaien met behulp
www.synology.com
of met je meenemen. Je vult hem
aansluitingen. Intern wordt het
van meegeleverde schroefjes.
Prijs: 313,39 (leeg)
met vier 2,5-inch sata III/II hdds of
ext4-bestandssysteem gebruikt. Het
De kleine, stille ventilator op de
ssds die maximaal 12,5 mm dik
geavanceerde btrfs-bestandssys-
onderkant kun je indien nodig snel
mogen zijn. Dat geeft een bruto
teem met meer mogelijkheden voor
vervangen zonder dat je de kast
capaciteit van maximaal 16 TB en
gegevenssynchronisatie en -herstel
hoeft te openen of de schijven hoeft
een netto capaciteit die naar gelang
ontbreekt bij deze mini-NAS, omdat
uit te trekken.
het gebruikte raid-niveau tussen de
een 64-bits processor ontbreekt.
8 en 11 TB varieert. Niet slecht voor
Schijven kun je bij een probleem
Prestaties
zo'n kleine kubus, die naargelang
wel verwisselen zonder dat je het
We testen deze NAS met vier 1 TB
de ingestoken schijven nooit meer
apparaat hoeft uit te schakelen
ssds en met de Intel naspt-bench-
dan ca. 17 Watt in werking en rond
(hot plug). De buitenkant van de
mark. We konden onze testbestan-
de 11,6 Watt in ruststand verbruikt.
DiskStation DS416slim bestaat uit
den naar de NAS kopiren met een
Cpu niet krachtig genoeg voor
De DS416slim gebruikt trouwens
antracietkleurige kunststof, maar
gemiddelde snelheid van 104,6
videotranscodering
hetzelfde uitgebreide DSM 6.x
aan de binnenkant zit wel een
MB/s. Omgekeerd haalden we 80,1
NAS-besturingssysteem als de grote
stevig metalen frame waarin het
MB/s. Vier hd-videos afspelen ge-
gemiddelde werksnelheid haalt van
netwerkschijven van Synology. De
piepkleine moederbord en de vier
beurde met een snelheid van 60,3
56,5 MB/s.
DS4167slim ondersteunt vijf ge-
kleine plastic schijfsleuven passen.
MB/s. De gemiddelde gewogen al-
lijktijdige vpn-verbindingen, dertig
Die sleuven bevinden zich aan de
gemene werksnelheid is 43,1 MB/s.
Conclusie
gelijktijdige downloads en maxi-
achterkant van het apparaat. Onder
Dat is iets, maar niet dramatisch
De Synology DiskStation DS416slim
maal acht ip-bewakingscameras.
elke sleuf is een nummer geprint,
veel lager vergeleken met zijn grote
is erg compact, energiezuinig en
Verder is ie dlna-gecertificeerd. De
wat het eenvoudiger maakt om de
broer de DS416 die met dezelfde
stil. Deze piepkleine NAS presteert
dualcore 32-bit Marvell Armada
juiste schijf te vervangen wanneer
ssds en dezelfde benchmark een
bovendien erg goed.
WWW.PCMWEB.NL
Score
Pluspunten
Piepklein
Volwaardige NAS
Hot plug-ondersteuning
Minpunten
/ NR. 06 - JUNI 2016
75
GROEPSTEST
Compacte NASen
DRIE NASEN
VOOR THUIS
Groepstest compacte NASen
Een compacte NAS is ideaal voor thuisgebruik. Hij neemt niet
veel ruimte in, is doorgaans stil en ook prima te gebruiken als
mediastreamer voor bij je televisie. PCM test drie modellen,
waarvan een Windows Storage Server 2012 R2 Essentials gebruikt
als besturingssysteem.
Hoe hebben we getest?

We testen de NASen met de Intel NAS Performance Test (NASPT), die
verschillende applicatiegerichte benchmarks uitvoert aan de hand van
meer dan 30 GB aan testdata. Op die manier wordt effectief gemeten
hoe snel veelgebruikte netwerkapplicaties werken. NASPT bevat twaalf
dergelijke applicatiebenchmarks: hd-video afspelen, 2x hd afspelen, 4x
QNAP Turbo NAS

TS-451+8G
hd afspelen, hd-video opnemen, hd afspelen en opnemen, aanmaken van
QNAP heeft een breed gamma van
twee: de TS-251+ met twee schijf-
inhoud, kantoorproductiviteit, bestanden kopiren naar NAS, bestanden
NAS-apparaten voor alle markt-
baaien en de hier geteste QNAP
kopiren van NAS, mappen kopiren naar NAS, mappen kopiren van NAS
segmenten die allemaal hetzelfde
TS-451+-8G met vier schijfbaaien.
en fotoalbum. Om het maximum uit de NAS te halen met betrekking tot
Linux-gebaseerde QTS-besturings-
Van de redelijk compacte TS-451+
de prestaties, testen we elke apparaat met dezelfde 1 TB ssds. Met hdds
systeem draaien. De TS-x51-serie
bestaat ook een iets goedkopere
zullen de prestaties iets lager liggen. De gebruikte testresultaten zijn het
bestaat uit hoog-performance
variant met 2 in plaats van 8 GB
gemiddelde van de vijf benchmarkuitvoeringen. We rekenen de NASPT-
NAS'en voor kleine bedrijven en
ram, de TS-451+-2G. De TS-451+ is
resultaten om in een snelheidsscore op 100. Daarnaast berekenen we
thuisgebruik. De gewone TS-x51s
vervaardigd van zwart plaatstaal,
ook een functionaliteitsscore op 100 aan de hand van mr dan zeventig
zijn dualcore-apparaten. De plus-
maar de vier schijfbaaien zijn van
verschillende technische criteria. In de uiteindelijke prestatiescore tellen
versies hebben een quadcore-pro-
plastic. Deze NAS heeft twee usb
de snelheids- en functionaliteitsscores elk voor 50 procent mee. We
cessor. Die 64-bit quadcore Intel
3.0- en evenveel usb 2.0-poor-
berekenen ook een prijs/prestatiescore op 100, waarin de prestatiescore
Celeron J1900 processor is overi-
ten. En usb 3.0-poort zit op de
en de prijs elk voor de helft meetellen. In deze test geven we die prijs/
gens dezelfde als in de Windows-
voorkant, net onder een drukknop
prestatiescore weer met behulp van maximaal vijf sterren.
gebaseerde Thecus W5810. Van de
waarvan je de functie zelf bepaalt.
plus-versies bestaan er momenteel
Standaard kopieer je via deze knop
76
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
GROEPSTEST
Compacte NASen
QNAP Turbo NAS

TS-451+-8G
als lokale mediaserver gebruikt.
www.qnap.com
NAS uiteraard ook. Ook is de QNAP
Gemiddelde prijs: 614,99
dlna/upnp-gecertificeerd en kan
Streamen via het netwerk kan deze
verder naar Apple TV en Google
Score
Pluspunten
Chromecast streamen.
Prestaties
De TS-451+ kopieert gegevens met
Afstandsbediening
gemiddeld 193,5 MB/s naar de
Kan via hdmi-poort ook als eenvou-
NAS en met 84,7 MB/s van de NAS.
dige Linux-pc worden gebruikt

Prestaties
De gemiddelde gewogen NASPTwerksnelheid is 55,8 MB/s met een

n gigabit ethernet-aansluiting
Minpunten
en 59,8 MB/s met twee gigabit
Duur
ethernet-aansluitingen in een lacp-
Schijfsleuven van plastic
load balancing-configuratie. Dit is

overigens de enige NAS in deze
de inhoud van een usb-schijf auto-
delijk. Die duurt tussen een kwar-
matisch naar een aangeduide map
tier en een half uur, afhankelijk van
op de NAS, waarbij de schijf optio-
wat voor schijven je monteert. Het
neel leeggemaakt wordt. De grote
raid-niveau wordt automatisch ge-
ventilator op de achterkant doet
kozen en toegepast afhankelijk van
zijn werk fluisterstil. De voeding is
het aantal genstalleerde schijven:
extern. De bruto-opslagcapaciteit
bij vier schijven is dit automatisch
van 32 TB kun je tot 96 TB uitbrei-
raid-5. Op de zijkant van het kastje
den met behulp van de apart ver-
zit een sticker met daarop een
krijgbare QNAP-expansiemodules
unieke Cloud Key. Die vul je in en
(naar keuze n grote UX-800P of
dan gebeurt alles automatisch. Je
n kleinere UX-500P).
kunt er tijdens de installatie voor
Ingebruikname
test waarbij load balancing een
een optionele myQNAPcloud-
positieve invloed heeft op de alge-
account kun je deze NAS veilig via
mene prestaties. De andere geteste
het internet gebruiken. De cpu is
NASen presteren het beste als je
krachtig genoeg om video real time
maar n ethernet-poort gebruikt.
te transcoderen naar een ander
Een aandachtspunt is wel dat video
formaat. Desgewenst kun je dus
streaming bij deze NAS sneller
full-hd-videos op de NAS bewaren
verloopt mt load balancing. Bij
en het apparaat zorgt er dan voor
de andere geteste NAS-apparaten
dat die in de juiste resolutie naar
heeft load balancing eerder een
elk apparaat kan worden gestrea-
negatieve invloed op video strea-
med. Het automatisch in hardware
ming. Met maar n ethernetpoort
transcoderen van videos kan van
gebeurt 4x video afspelen gemid-
en naar 240p-, 360p-, 480p- en
deld met een snelheid van 39,3
1080p-resoluties. Op de achter-
MB/s. Met twee ethernet-poorten
kant zit een hdmi-poort waarmee
in een lacp-configuratie gaat het
je deze NAS op een tv aansluit en
fors sneller: 69,4 MB/s.
kiezen om de standaard-apps al
dan niet te installeren. Afhankelijk
De op internet gebaseerde installa-
van welke apps je al dan niet instal-
tieprocedure is heel gebruiksvrien-
leert, worden zeven verschillende
WWW.PCMWEB.NL
gedeelde mappen gecreerd. Met
/ NR. 06 - JUNI 2016
77
GROEPSTEST
Compacte NASen
Synology
DS416
Synology maakt NAS-servers voor
alle marktsegmenten, van kleine
servertjes voor thuisgebruik tot
NAS-apparaten voor grote bedrijven die in een 19-inch serverrek
passen. Allemaal draaien ze hetzelfde op Linux gebaseerde DiskStation
Manager (DSM) besturingssysteem.
De DS416 is zeer compact, maar
kan toch vier schijven bevatten.
Kloppend hart van deze NAS uit
de Synology Value Series is een
32-bit dualcore Annapurna Labs
Alpine AL-212 arm (advanced RISC
machine) processor, aangevuld met
1 GB ddr3-geheugen. Deze NAS is
volledig van zwart kunststof ver-
wordt de DS416 altijd volledig pas-
teem is genstalleerd, creer je een
Synology DS416
vaardigd. De vier schijfbaaien zitten
sief gekoeld. Het Synology-logo op
administrator-account en geef je
www.synology.com
achter een afneembare, maar niet
de zijkanten is daarom doorboord
de NAS een naam. Via de Synology
afsluitbare klep van blinkend zwart
met kleine ventilatiesleuven. Zelfs
QuickConnect-clouddienst kun
plastic. Ze hebben een systeem
als de ventilatoren aan zijn, hoor je
je de NAS veilig via het internet
voor snelle montage van 3,5-inch
ze overigens nauwelijks.
gebruiken. Wil je hier gebruik van
schijven. Van de twee aanwezige
Score
maken dan dien je eerst een
usb 3.0-poorten bevindt er zich n
Ingebruikname
aan de voorkant. Achteraan zijn er
De installatieprocedure via het
je NAS ook aan een bestaande id
Compact
twee gigabit ethernet-poorten en
internet is heel intutief. Eerst
koppelen. Vervolgens krijg je de
Hdmi-poort
een aansluiting voor de externe
wordt de recentste versie van het
kans om aanbevolen pakketten te
Gebruiksvriendelijk
voeding. Deze NAS heeft twee ven-
DSM-besturingssysteem gen-
installeren. Dit zijn apps waarmee
tilatoren, maar die springen alleen
stalleerd. Dat duurt een tiental
je de functionaliteit uitbreidt. Het
aan als het echt nodig is. In principe
minuten. Nadat het besturingssys-
gaat voornamelijk om media-apps
QuickConnect-id te creren. Je kunt
Pluspunten
Minpunten
Volledig van kunststof
voor het beheren, delen en streamen van fotos, muziek en videos
tomatisch te transcoderen van en
naar bijvoorbeeld dlna/upnp,
naar maximaal 720p resolutie. De
Apple TV of Google Chromecast.
concrete mogelijkheden hangen af
Het duurt enkele minuten om alle
van de gebruikte client (zie http://
pakketten te installeren. Afhankelijk
tinyurl.com/gohxndx voor meer
van welke apps je kiest, creert
informatie; de DS416 is een Group
de installatieprocedure direct
1, Type 2 NAS).
enkele gedeelde mappen. Nieu-
Het Synology-configuratiescherm in geavanceerde modus (standaard wordt de eenvoudigere basismodus getoond).
78
/ NR. 06 - JUNI 2016
we schijven worden automatisch
Prestaties
geconfigureerd volgens Synologys
De DS416 kopieert gegevens met
eigen Hybrid RAID (SHR)-bescher-
gemiddeld 130,1 MB/s naar de
mingssysteem. Het raid-niveau
NAS en met 83,8 MB/s van de
wordt gekozen volgens het aantal
NAS. 4x hd-video afspelen gebeurt
genstalleerde schijven. Bij vier
met gemiddeld 141,3 MB/s en de
schijven is dit raid5. Deze NAS is
gemiddelde gewogen werksnelheid
krachtig genoeg om videos au-
is 56,5 MB/s.
WWW.PCMWEB.NL
GROEPSTEST
Compacte NASen
Thecus W5810
Thecus heeft zowel NASen met
systeem staat startklaar op een
het eigen, op Linux gebaseerde
vast gemonteerde ssd van 60 GB.
ThecusOS als met Microsoft Win-
Nadat je de lege NAS voorzien hebt
dows Storage Server (WSS) 2012
van de nodige schijven, sluit je een
R2 Essentials. De door ons geteste
hdmi-scherm, usb-toetsenbord en
W5810 bestaat trouwens ook in
usb-muis aan, start je het apparaat
een versie met ThecusOS en heet
op en zie je het Windows-installa-
dan N5810. Het bedrijf heeft een
tiescherm zoals je dat kent van een
vrij uitgebreid gamma Windows-
Windows-computer. En verschil is
NASen dat start met de W2000, die
er helaas wel: WSS spreekt tijdens
over twee schijfbaaien beschikt. Al
de installatieprocedure uitsluitend
die apparaten functioneren voor de
Engels. Nadat alles genstalleerd
rest exact hetzelfde als de hier be-
is, kun je gelukkig wel een Neder-
sproken W5810, het topmodel met
landstalig Windows Server-taalpak-
vijf baaien in het Windows-gamma
ket downloaden en installeren, die
voor thuisgebruik en mkbs. De
je kunt downloaden via http://ftp.
hogere prijs van de W5810 is niet
thecus.com/wss/. We zien wel dat
alleen te verklaren door de extra
de Linux-gebaseerde NAS-servers
schijfbaai en de uitstekende bouw-
vl gebruiksvriendelijker in te rich-
kwaliteit van zwart plaatstaal, maar
ten zijn dan een WSS-NAS. Terwijl
ook door de krachtige 64-bit quad-
je dit toch andersom zou verwach-
core Intel Celeron J1900-processor,
ten, want volgens de volksmond
toch altijd net een tikkeltje anders
Thecus W5810
dezelfde als in de Linux-gebaseerde
is Linux ingewikkeld en Windows
dan een typische Linux-NAS. Het
http://wss.thecus.com
QNAP TurboNAS TS-451+8G. In
gebruiksvriendelijk.
is moeilijker te configureren, maar
plaats van 8 GB werkgeheugen
Maar voor deze Windows-
in een Windows-netwerkomgeving
zoals de NAS van QNAP heeft de
serverversie geldt helaas het
vaak wel eenvoudiger te gebruiken
Thecus W5810 4 GB ddr3-geheugen
omgekeerde Thecus mag wat ons
op client-computers. Thecus levert
aan boord die je niet kunt uitbrei-
betreft ook wat meer moeite doen
als extra een jaarabonnement op
den. De W5810 heeft drie usb
op het vlak van documentatie en
Orbweb.me mee, peer-to-peer-soft-
3.0-poorten, waarvan n op de
hulpinformatie. De meegeleverde
ware waarmee je je server eenvou-
Bouwkwaliteit
voorzijde, twee usb 2.0-aansluitin-
startgids bevat net voldoende infor-
dig en veilig via het internet kunt
Hdmi-poort
gen, twee gigabit ethernet-poorten,
matie om de server op te starten,
gebruiken met apps voor Windows,
Vertrouwde Windows-omgeving
een hdmi-uitgang en een line-out
maar hoe het daarna verder moet
iOS en Android. Gebruik promotie-
3,5 mm audio-uitgang. De voe-
dien je helemaal zelf uit te vogelen.
code wss.thecus.com om een gratis
ding is net zoals bij een computer
Vooraan in de gids staat een lange
jaarabonnement te claimen. Om je
Duur
intern. Ook het hot swappen van
lijst met verwijzingen naar Micro-
NAS te kunnen gebruiken als medi-
Niet voor beginners
schijven is mogelijk, maar je moet
soft Technet-artikelen, maar die
aserver moet je het Windows Server
Weinig documentatie
de schijf wel eerst via Windows Ap-
helpen een beginnende gebruiker
Essentials-mediapakket installeren
paraatbeheer uitschakelen. Je kunt
niet echt op weg. Het Windows
(http://tinyurl.com/zsutgem).
de metalen schijfbaaien dus niet
Server Essentials Dashboard dat je
Dit creert een dlna-server zodat
gemiddeld 94,9 MB/s naar de NAS
gewoon uittrekken zoals dat bij een
terugvindt op de desktop onder het
je muziek, fotos en videos kunt
en met 40,7 MB/s van de NAS. De
Linux-NAS meestal wel kan.
pictogram Dashboard kan je hel-
beheren, bekijken en beluisteren op
gemiddelde gewogen werksnelheid
pen met het inrichten van je NAS
dlna-apparatuur en in dlna-clients
is 35 MB/s. Twee gigabit ethernet-
aan de hand van wizards. Hier voeg
of lokaal via de hdmi-poort. Als je
aansluitingen in een lacp-load
Windows Storage Server 2012
je gebruikers, functies en onderde-
het mediapakket hebt genstalleerd,
balancing configuratie hebben
R2 Essentials gebruikt dezelfde
len toe en verbind je de NAS met
verschijnt je nieuwe NAS gewoon
nauwelijks invloed op de prestaties,
gebruikersinterface als Windows
cloudservices.
bij de multimedia-apparaten in de
al vertraagt de video streaming
netwerkweergave van Windows.
dan wel een klein beetje. Met n
Ingebruikname
8. Dat heeft het voordeel van

vertrouwdheid. Bovendien kun je
Cloud- en mediafuncties
er bestaande Windows-software
WSS Essentials biedt veel moge-
Prestaties
op installeren. Het besturings-
lijkheden, vergelijkbaar met maar
De W8510 kopieert gegevens met
WWW.PCMWEB.NL
Score
Pluspunten
Minpunten
ethernet-poort streamt deze NAS 4x

hd-video met gemiddeld 56,6 MB/s.
/ NR. 06 - JUNI 2016
79
GROEPSTEST
Compacte NASen
Qnap TurboNAS TS-451+-8G
Synology DS416
Thecus W5810
Gemiddelde prijs ()
614,-
470,-
795,-
Meer informatie
www.qnap.com
www.synology.com
www.thecus.com
Afmetingen (h x b x d) in mm
177 x 180 x 235
165 x 203 x 233,2
230 x 190 x 240
Gewicht zonder hdd (kg)
2,04
5,09
Quadcore Intel Celeron J1900 64-bit @ 2,0

GHz
Dualcore Annapurna Labs Alpine AL-212 @

1,4 GHz
Quadcore Intel Celeron J1900 64-bit @ 2,0

GHz
Besturingssysteem
QTS 4.2.0 Build 20160311 (Embedded

Linux)
DSM 6.0-7321 Update 1 (Embedded Linux)
Windows Storage Server 2012 R2 Essentials

(op 60 GB boot ssd)
Stroomtoevoer
Extern
Extern
Intern
I/O-opties
1x USB 3.0 front, 1x USB 3.0 rear, 2 x USB

2.0 rear, 1x HDMI, 2x Gigabit Ethernet
1 x USB 3.0 Front, 2x USB 3.0 Rear, 2x

Gigabit Ethernet
2x USB 2.0 Rear, 2x USB 3.0 Rear, 1x USB

3.0 Front, 1x HDMI, 2x Gigabit Ethernet
Aantal schijfsleuven
RAID-configuraties
Single Disk, JBOD, RAID 0, 1, 5, 6, 10
0,1,5,6,10,Synology Hybrid RAID

(SHR),JBOD, Single Disk
0,1,5,6, 10,JBOD
Systeem
CPU merk, model en kloksnelheid
Hardwarematige encryptie
Wifi usb-adapter support

Opslagcapaciteiten
Global Hot Spares
, Raid5
, SHR, Raid1, Raid5
, Raid5
Ssd-cache
Meerdere volumes op zelfde NAS
Hot swapping
Ondersteund extern bestandssysteem
EXT4, EXT3, NTFS, FAT32, HFS+
EXT3, EXT4, FAT, NTFS, HFS+ (alleen lezen,

Native NTFS support, FAT32, EFS, ReFS
max. 2 TB volume)
Netwerkdiensten
CIFS/SMB
NFS
SSH/RSync
AFP / Time Machine
/ 256/256
/ 10/10
/ onbekend
Active Directory-ondersteuning
iSCSI / block storage (aantal LUN/doelen)
WebDAV
Eigen cloudserver
myQNAPcloud Service
CloudStation
Orbweb
Gentegreerde antivirus
Eigen bestandssynchronisatie cloudserver
, Qsync
, CloudStation
Conclusie
De NAS van QNAP presteert het best, maar
weten om ze te gebruiken. Schrikt je dat toch af,
de Windows-manier. Deze NAS werkt wel iets
het verschil met het goedkopere apparaat van
dan levert Thecus je een NAS met de vertrouwde
trager dan de Linux-gebaseerde apparaten,
Synology is niet erg groot. Dit zijn beide Linux-
Windows-interface. Maar alleen ervaren gebrui-
terwijl QNAP en Thecus toch dezelfde processor
gebaseerde NAS-servers, maar ze zijn heel ge-
kers zullen er in slagen om deze in gebruik te
gebruiken.
bruiksvriendelijk. Je hoeft niets van Linux af te
nemen. Daarna werkt alles wel vertrouwd op
80
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
WORKSHOP
Haal alles uit je NAS
HAAL ALLES
UIT JE NAS
Deze tips helpen je
verder op weg
Een NAS is een complex apparaat met veel
mogelijkheden. Mogelijkheden die je wellicht niet
meteen ontdekt en benut, maar met de tips en
trucs in dit artikel haal je er echt het optimale uit!
WWW.PCMWEB.NL
Lastenverdeling
Netwerkpoorten koppelen
Een NAS heeft vaak twee of mr gigabit ethernet-
Een NAS met minstens twee netwerkaansluitingen
nology NAS heb-
aansluitingen. Standaard krijgt de NAS als je een
ondersteunt altijd link aggregation. Beide netwerkka-
ben we beide
tweede netwerkkabel aansluit een tweede ip-adres
bels moet je dan in dezelfde router of switch stoppen.
netwerkpoorten
toegewezen. Heb je thuis twee routers of switches
Zodra dit ingeschakeld is, wordt het netwerkverkeer
aan elkaar ge-
en twee netwerken dan kun je je NAS op die manier
automatisch over beide netwerkkabels verdeeld.
koppeld, zodat
apart aan de twee thuisnetwerken koppelen of fout-
Naast link aggregation kun je ook de volgende
Bij deze Sy-
de ethernet-
tolerantie in n netwerk met twee netwerkswitches
geavanceerde opties voor load balancing tegenkomen
snelheid
configureren. De NAS blijft dan ook bereikbaar als
(we gebruiken Synology als voorbeeld, maar andere
verdubbelt.
n netwerk uitvalt. Voor een doorsneegebruiker met
fabrikanten hebben gelijkaardige opties): adaptive load
maar n router of netwerkswitch heeft het aanslui-
balancing, IEEE 802.3ad lacp dynamische link aggregatie en
ten van twee netwerkkabels voor fouttolerantie weinig
IEEE 802.3ad draft v1 balans xor. In een thuisomgeving
nut. Behalve voor het configureren van aparte net-
kies je doorgaans voor adaptive load balancing, omdat
werken of het voorzien van fouttolerantie, kun je de
je daarvoor geen geavanceerde switch nodig hebt.
extra netwerkpoorten echter ook configureren voor
Dit werkt gewoon via twee routerpoorten of via twee
lastenverdeling of load balancing. Dat is vooral inte-
poorten in een goedkope netwerkswitch of -hub. Van de
ressant als meerdere computers in je thuisnetwerk
twee volgende opties is lacp load balancing de nieuwste
regelmatig tegelijkertijd de NAS bevragen. Gebruik je
en veiligste versie, maar je hebt er wel een geavan-
je NAS voornamelijk in je eentje met n of twee pcs,
ceerde switch voor nodig die dit ondersteunt. Balans xor
dan laat je dit beter achterwege. Zitten er regelmatig
is de oudere standaard die eenvoudiger te configureren
meerdere gebruikers tegelijk op de NAS, dan kun je
is en met mr switches werkt, maar die enkele van de
met lastenverdeling de prestaties fors verbeteren.
voordelen van lacp mist, zoals fouttolerantie en automa-
Maar welk type lastenverdeling gebruik je best?
tische controles op de goede werking van de verbinding.
/ NR. 06 - JUNI 2016
81
WORKSHOP
LACP
Load balancing bij Windows
Hoeveel sneller wordt je NAS dankzij load balancing?
Bij een Windows-server of -computer met twee of meer netwerkadapters
Dat hangt sterk af van de gebruikte toepassingen. Wij
kun je die aan elkaar koppelen via Regelpaneel, Netwerk en Inter-
testten de Synology DS416 op vier manieren: met n
net, Netwerkverbindingen. Selecteer een adapter en kies Wijzig de
netwerkkabel, met adaptive load balancing, met balance
instellingen van deze verbinding. Kies de Teaming-tab, zet een vinkje
xor en met lacp. Voor de eerste drie methodes hoefden
vr Team deze adapter met andere adapters en klik op Nieuw Team.
we niets te wijzigen aan de configuratie van de tijdens

onze test gebruikte Lancom GS-2310P netwerkswitch.
Om lacp aan de praat te krijgen, moesten we de twee
netwerkpoorten waaraan de NAS gekoppeld was via het
webbeheer van de switch expliciet aan elkaar koppelen.
Hier zie je hoe een team
De netwerkpoorten in de Thecus
gecreerd wordt van de netwerk-
W5810 Windows-NAS zijn hier gecon-
poorten in de Thecus W5810.
figureerd voor lacp-lastenverdeling.
Geef het team een naam en klik op Volgende in de wizard. Vink de

bijkomende netwerkadapter aan en klik weer op Volgende. Kies nu het
soort van de verbinding: Adapter Fault Tolerance (=aft), Adaptive
Voor lacp-
Load balancing verbetert vooral de kopieersnelheid
Load Balancing (=alb), Static Link Aggregation (=sla), IEEE 802.3ad
lastenverdeling
van de dualcore Synology DS416. De videostrea-
Dynamic Link Aggregation (=lacp) of Switch Fault Tolerance (=sft).
moet je de
ming gaat erop achteruit, ook als er maar n client
Klik op Volgende en op Sluiten. Wacht tot de configuratie voltooid is.
poortconfigura-
verbonden is met de NAS. We voerden deze test ook
Corrigeer de instellingen indien je een foutmelding krijgt. Als het goed is,
tie van je intel-
uit met de quadcore QNAP TurboNAS TS-451+8G.
verschijnt het eigenschappenvenster van het nieuwe team met daarin de
ligente switch,
Met maar n verbonden client blijft bij deze NAS
melding Dit apparaat werkt correct.
zoals deze Lan-
de kopieersnelheid grotendeels hetzelfde, maar de
com GS-2310P,
streamingsnelheid verbetert. Of dit te maken heeft
aanpassen.
met de krachtigere processor, de soort netwerkchip
en schakel alle andere internetverbindingen uit. Wil
of met het feit dat deze NAS mr geheugen heeft,
je de internettoegang tot bepaalde diensten toch zelf
weten we niet. Bij de Windows-NAS van Thecus heeft
regelen, kies dan voor elke dienst een andere ip-poort
lacp nauwelijks invloed. Lastenverdeling heeft niet
dan wat standaard gebruikelijk is. Bijvoorbeeld ftp 2021
voor alle soorten NAS en bij alle soorten gebruik van
in plaats van 21, ssh 2022 in plaats van 22, http 8080 in
een NAS noodzakelijkerwijze een positieve invloed op
plaats van 80 etc. Eventuele hackers zullen die alterna-
de prestaties. De complete snelheidsresultaten vind je
tieve poorten minder snel terugvinden. Uiteraard moet
in de test van de NASen verderop in deze PCM. Zaak
je vervolgens je routerconfiguratie aanpassen zodat die
is dus om dit in jouw concrete situatie zelf te testen.
de juiste poort voor elke dienst openzet.
Dat kan bijvoorbeeld met de door ons gebruikte Intel

NASPT-benchmark, die je hier gratis kunt downloaden:
Benader je NAS op vakantie of in het buitenland
https://software.intel.com/en-us/node/327667.
nooit vanaf een publieke internetcomputer of via
Zo maak je je NAS veiliger
82
een publiek en/of gratis wifi-signaal. Keyloggers zijn

heel gebruikelijk en op die manier kunnen eventuele
Gebruik de beveiligde cloudservice van de NAS-fabri-
hackers toch bij je gegevens komen, ook al heb je alle
kant om via het internet toegang te krijgen tot je NAS
internetpoorten volledig dichtgetimmerd en beveiligd.
W W W . P C M W E B . /N N
L R. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
WORKSHOP
Tweestaps-
Veiligheid, Netwerk Toegang Beveiliging en zet een
Blokkeer
vink bij Activeer netwerk toegang beveiliging. Vink
ongeoorloofde
nu de gewenste internetprotocollen aan en stel de
toegangspo-
blokkeringstijden in. Klik op Toepassen. Je kunt een
gingen via de
ongewilde blokkering overigens steeds omzeilen door
instellingen van
in te loggen vanaf een andere computer.
je NAS.
Schakel de tweestappen-gebruikersverificatie in als
authenticatie
jouw NAS dit ondersteunt. Doe dit vooral als de NAS
bij QNAP en
via het internet bereikbaar is. Bij Synology configureer
Synology.
je dit via Opties, Account. Vink 2-stapsverificatie aan.

Bij QNAP selecteer je Opties, Verificatie in 2 stappen. Klik op Beginnen. Volg de wizard en kies n van
Sommige NAS'en hebben een app of instelling die alle
de ondersteunde methodes: Google Authenticator
beveiligingsinstellingen controleert. Draai die regel-
(Android, iOS) of Authenticator (Windows Phone).
matig en los de gemelde problemen zoveel mogelijk
Vul de beveiligingscode van de authenticatie-app in.
op. Bij Synology heet deze app Security Advisor. Deze
Bedenk dat je hierna altijd je mobiel nodig hebt om te
speurt naar malware, foutieve systeem- en netwerk-
kunnen inloggen.
configuraties en controleert of alle accountinstellingen

van gebruikers zoals de wachtwoordsterkte in orde
Blokkeer teveel mislukte aanmeldingen automa-
zijn. Deze app heeft twee configuratie-opties die bepa-
tisch. Bij Synology doe je dit via Configuratiescherm,
len welke controles worden uitgevoerd: voor persoon-
Beveiliging, Automatisch blokkeren. Zet een vinkje
lijk en thuisgebruik en voor werk en zakelijk gebruik.
vr de optie Automatisch blokkeren inschakelen.
Je kunt de Security Advisor manueel of volgens een
Een goede instelling is blokkeren na vier mislukte
regelmatig scanschema uitvoeren.
aanmeldingspogingen binnen de drie minuten. Schakel
WWW.PCMWEB.NL
eventueel een verlooptijd in waarna de blokkering
Gegevens back-uppen naar een tweede NAS met
automatisch opgeheven wordt. Via Lijsten toestaan/
een zogeheten grootvader/vader/zoon-rotatieschema
blokkeren verhinder je dat specifieke ip-adressen
is ideaal, maar ook duur. Maak in elk geval regelma-
zich aanmelden. Bij QNAP regel je de blokkering tot op
tig back-ups, maar gebruik hiervoor een goedkope
protocolniveau. Navigeer naar Configuratiescherm,
externe schijf of twee-baaien NAS met voldoende
/ NR. 06 - JUNI 2016
83
WORKSHOP
De Security
Advisor-app van
Synology speurt
naar beveiligingsproblemen
op je NAS.
Een iso-bestand koppelen
capaciteit (bij voorkeur via usb 3.0). Elke NAS heeft een
iso-bestand aan een folder koppelen, zodat je er via
ingebouwd back-upprogramma.
het netwerk gewoon doorheen kunt bladeren. Ideaal

om vaak gebruikte software te installeren zonder dat
is een van de
Koppel iso-bestanden aan een folder
mogelijkheden
Wil je Windows, een ander besturingssysteem of een
deze manier. Open File Station, klik rechts op het
die een NAS
applicatie (opnieuw) installeren vanaf een iso-bestand?
iso-bestand, kies Virtueel station koppelen, configu-
biedt.
Regel dat via je NAS! De meeste NASen kunnen een
reer een pad en naam en vink eventueel Automatisch
je een cd hoeft te branden. Bij Synology doe je dit op
koppelen bij start aan. Om de koppeling te verwijderen, klik je recht op de iso en selecteer je Koppeling
verwijderen. Bij QNAP ga je op deze manier te werk.
Open File Station, klik rechts op het iso-bestand en
selecteer Mount ISO. Geef de gedeelde map een naam
en klik op OK. Klik rechts op de naam en kies Afkoppelen om de iso-koppeling weer te verwijderen. Een
gekoppelde iso open je in het bestandsbeheer van je
NAS of dat van je computer door via Netwerk naar de
NAS te navigeren en de iso te openen.
NAS als alternatief voor computer

Op de meeste NAS-apparaten kun je virtuele machines (vms) inrichten. Dit geeft je de mogelijkheid
om te experimenteren met alternatieve besturingssystemen. Je kunt op die manier meerdere virtuele
computers vanaf de NAS draaien in een browser- of
consolevenster. Je zou elk gezinslid op die manier zijn
of haar eigen virtuele computer kunnen geven. Via zogenoemde snapshots herstel je eenvoudig schone of
vorige versies van die virtuele pcs. En de beheerder
kan meestal ook meekijken op het scherm van actieve
virtuele pcs. Allemaal functies die bijvoorbeeld in een
gezin met kinderen tot interessante mogelijkheden
leiden. Dit is echter niet voor beginners weggelegd.
In de documentatie van jouw NAS en op het internet
84
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
WORKSHOP
HD Station
desktop met
de standaard
apps en enkele
QVS-virtuele
pcs (Android,
Ubuntu).
vind je hierover veel informatie, ook stap-voor-stap
voor fotos; Video Station en HD Player voor videos;
tutorials voor specifieke merken. Houd er in elk geval
KODI, Plex Home Theater, MediaCenter 21 voor
rekening mee dat virtualisatie alleen lukt op een NAS
videos en media; Surveillance Station voor videobe-
met een 64-bit processor en minimaal 4 GB werkge-
waking; Facebook; Skype; LibreOffice voor kantoor-
heugen.
taken; File Station en QTS voor lokaal bestandsbeheer
QNAP QVTP
aseerde games speelbaar. Verder kun je via QVS
Vind je dit te ingewikkeld kies dan eventueel voor
je eigen virtuele machines toevoegen en via deze
n van de duurdere NAS'en van QNAP. Dit merk
interface gebruiken, bijvoorbeeld een vm-versie van
levert namelijk NAS-servers met de Qnap virtualized
Windows, Ubuntu of Android.
pc-technologie (qvpc) en een eenvoudige virtuele,

Linux-achtige pc-toepassing die HybridDesk (HD)
Multitasking
Station heet. HD Station is standaard niet actief. Je
Elke app werkt in het begin uitsluitend full-screen.
activeert en installeert het via Configuratiescherm,
Via Instellingen, Algemeen schakel je multitasking
Applicatie-servers, HybridDesk Station. Daarna kun
in, maar dan werkt een consoleverbinding op afstand
je je virtuele pc gebruiken via een consoleverbinding
niet langer en kun je je virtuele pc alleen lokaal via
of bij de NAS-apparaten met hdmi via een tv of een
hdmi bedienen. Apps werken daarna wel in vensters
beeldscherm. Dit op voorwaarde dat de NAS mini-
en je kunt meerdere apps tegelijk openen en gebrui-
maal 2 GB ram heeft, maar voor een vlotte werking
ken. Heb je een QNAP Turbo NAS met one-touch
is 4 GB of mr beter. Je bedient de virtuele pc met
copy-knop, dan kun je HD Station snel opnieuw op-
een infrarode afstandsbediening (als je de virtuele pc
starten door deze knop zes seconden lang ingedrukt
vooral wilt gebruiken als lokaal op je tv aangesloten
te houden. Door zes seconden op de aan/uit-knop
mediaserver), via de mobiele app Qremote voor An-
van de afstandsbediening te drukken, herstart je HD
droid of iOS, via een softwareconsole zoals Windows
Station eveneens.
Remote Desktop (RDP) of via een usb-toetsenbord en

-muis die je op de usb 2.0-poorten achteraan aansluit.
Zodra HD Station genstalleerd en geactiveerd is,
WWW.PCMWEB.NL
en beheer van de NAS. Ook zijn er enkele Linux-geb-
Gebruikers
Je kunt meerdere gebruikers toewijzen aan HD
kun je aan de slag. De interface is beschikbaar in
Station en die gebruikers aparte rechten toewijzen,
het Nederlands en volledig pictogram-gebaseerd.
waarmee je onder meer bepaalt welke apps ze kun-
Beschikbare programmas in de recentste HD Station
nen gebruiken. Vergeet niet om na afloop alle apps te
versie 3.1 zijn Chrome en Firefox als browser; Cle-
sluiten, want anders heeft dit invloed op de slaap-
mentine, DeaDBeef, Spotify, MusicStation en TuneIn-
functie van je NAS. Als je die toch niet gebruikt, kun je
Radio voor muziek en internetradio; Photo Station
de apps natuurlijk gewoon open laten staan.
/ NR. 06 - JUNI 2016
85
ACHTERGROND
NAS aankooptips
AANKOOPTIPS
VOOR JE NAS
Waar moet je op letten?
Een NAS dient voor zoveel
meer dan het centraal opslaan
van bestanden. Het zijn
ondertussen echte manusjesvan-alles in je thuisnetwerk.
Maar hoe kies je nu de ideale
NAS uit het enorme aanbod?
PCM helpt je op weg.
en NAS centraliseert al je bestanden

en back-ups, maar functioneert
ook als centrale server voor tal van
netwerkfuncties. Zoveel netwerkfuncties in n

apparaat concentreren, is uiteraard handig,
wijk onbetrouwbaar, dan is een ups eigenlijk een
maar dat kan ook bepaalde risicos met zich
noodzakelijke aankoop. Op zowat alle NASen
Gebruik het, want n NAS is geen alternatief voor een
meebrengen.
kun je een ups (uninterruptable power supply)
back-up.
De voor- en nadelen
Elke NAS heeft een ingebouwd back-upprogramma.
met usb-poort aansluiten, zodat de software van

de NAS zelf kan reageren op stroomuitval. Als je
den en client-back-ups. Zelfs bij een groter bud-
Ook bij het aanschaffen van een NAS kun je niet
dat allemaal bij elkaar optelt, kan het erg duur
get kan het verstandiger zijn om twee kleinere
zonder verstandige back-upstrategie. Een NAS
worden om een NAS in je thuisnetwerk te plaat-
NASen te kopen in plaats van n grote. De ene
beschermt jouw kostbare gegevens tegen de
sen. Des te belangrijker is het dan om vanaf het
NAS kan dan als back-up dienen voor de andere.
uitval van n schijf. Maar dat is niet hetzelfde
begin de juiste keuzes te maken en eventueel al
Bovendien is het bij de meeste modellen mo-
als een back-up: als de NAS zelf kapot gaat of
rekening te houden met toekomstige uitbrei-
gelijk om de capaciteit achteraf uit te breiden
besmet raakt met malware of als er meer dan
dingsmogelijkheden.
zonder gegevensverlies door ofwel schijven bij
n schijf tegelijk stuk gaat, dan ben je nog
te plaatsen, ofwel kleinere schijven door grotere
altijd je kostbare gegevens kwijt. Een NAS is
De juiste capaciteit
dan ook een zogeheten single point of failure
De belangrijkste taak van een NAS is om alle
schijfbaaien bij te kopen. Met een lege NAS-
in je netwerk. Budgeteer in je aankoopplan-
opslagbehoeften thuis te centraliseren. Maar
server kun je het type en de capaciteit van je
nen voor de broodnodige back-up naar een
hoe meer capaciteit, hoe duurder de NAS wordt.
schijven zelf bepalen. Bij een reeds gevulde NAS
externe usb-schijf of eventueel een tweede NAS.
Overdimensioneren heeft echter geen zin. Vier
is het achteraf niet altijd mogelijk om kapotte
Een noodstroomvoorziening is ook iets om in
tien terabyte capaciteit zou in een gemiddeld
schijven door die van een willekeurig ander
overweging te nemen. Is het stroomnet in jouw
gezin moeten volstaan voor alle soorten bestan-
merk te vervangen.
86
/ NR. 06 - JUNI 2016
te vervangen, ofwel door een module met extra
WWW.PCMWEB.NL
ACHTERGROND
NAS-aankooptips
wifi-dongle op aan te sluiten, zodat de NAS ook

draadloos benaderd kan worden zonder dat
dit via een router hoeft te gebeuren. Wil je de
NAS vooral als mediacenter gebruiken, dan is
een hdmi-poort interessant. Twee gigabit-netwerkaansluitingen bieden de mogelijkheid om
aan lastenverdeling te doen. Sommige fabrikanten zoals Synology voorzien hun duurdere
modellen van eenvoudig te wisselen ventilatoren. Omdat een NAS vaak lange tijd constant
aanstaat, gaan ventilatoren het snelst kapot en
is dit een interessant snufje. Een Kensington-slot
is evenmin een overbodige luxe. Jouw NAS stevig
aan de ketting leggen verhindert dat eventuele
dieven ermee aan de haal gaan. Kijk ook even na
of de externe voeding achteraf eenvoudig kan
worden bijgekocht. Koop eventueel direct een
tweede externe voeding.
Goedkoper per terabyte
Processor, geheugen en software

En van de voordelen van een NAS met een sledesysteem
Kies een NAS die minstens over een dualcore-
In het verleden testten we twee Netgear
is dat je eenvoudig harde schijven kunt bijplaatsen en vervan-
processor en 1 GB ram beschikt. Moet de NAS
ReadyNAS'en die op het aantal sleuven na
gen. Als de NAS hot plugging of hot swapping ondersteunt,
video en audio van hogere naar lagere reso-
identiek zijn, de RN204 en RN404. Hoewel de
kan dit zelfs zonder dat je de NAS hoeft uit te schakelen.
luties en omgekeerd transcoderen? Met een

quadcore-processor en mr geheugen lukt
RN404 duurder is in aankoop, wordt hij goedkoper als je hem vult met schijven en dan de
NAS aanwezig zijn. Bij een NAS met twee bays
dit ook voor hogere resoluties dan 720p. Heb
prijs per bay en terabyte (bay/TB) berekent.
en raid1 zijn je gegevens niet beschikbaar terwijl
je al een 4K-tv en wil je videos in dat formaat
De RN202 kost dan met twee 4 TB hdds ca. 78
je een kapotte schijf vervangt. Een tweede NAS
streamen? Dan is een quadcore-processor
euro per bay/TB, terwijl de RN204 met vier 4
die je koopt als back-up voor de hoofd-NAS in je
noodzakelijk. Wil je geavanceerde functies zoals
TB hdds maar zon 29 euro per bay/TB kost. In
thuisnetwerk kan overigens wel een goedkoper
softwarevirtualisatie en iSCSI gebruiken, dan is
totaal geef je natuurlijk wel mr geld uit: een
exemplaar met maar twee bays zijn. Gerekend
een snellere processor altijd beter, maar mr
aldus gevulde RN202 kost rond de 600 euro
per beschikbare gigabyte of terabyte opslag-
ram nog belangrijker: minimaal 4 GB. De NAS-
(capaciteit ca. 3,9 TB), tegenover 1155,55 euro
ruimte is een NAS met vier bays meestal trou-
besturingssystemen van QNAP en Synology zijn
voor een gevulde RN204 (capaciteit ca. 10
wens goedkoper dan eentje met twee baaien. Bij
het meest geavanceerd: QNAP nog iets mr
TB). Uit onze testen bleek dat de RN204 met
raid1 verlies je de helft van de bruto opslagcapa-
dan Synology. Seagate is iets minder krachtig
raid5 qua prestaties nauwelijks onderdeed
citeit van de genstalleerde schijven. Bij raid5 is
dan deze twee, maar wel gebruiksvriendelijker.
voor de RN202 met raid1 (bij gebruik van exact
dat maar een derde. Raid1 is in principe wel iets
Netgear is minstens zo krachtig als QNAP en
dezelfde schijven).
sneller dan raid5, maar het verschil is zo min-
Synology, maar ingewikkelder.
imaal dat de betere bescherming, het hogere
Twee of vier schijvevn?

Maar koop je nu beter een goedkopere NAS met
gebruiksgemak en de lagere opslagkosten van

raid5 dit helemaal goedmaken.
twee schijfsleuven of een duurdere met vier
Aansluitingen
of meer schijfsleuven waarvan je de capaciteit
Ga indien mogelijk voor een NAS met minstens
initieel misschien niet volledig benut? De eerste
n usb 3.0-poort. De hogere snelheid daarvan
NAS in je thuisnetwerk is in bijna alle omstandig-
is levensnoodzakelijk als je back-ups maakt op
heden beter eentje met minstens vier schijf-
een externe schijf. Meer usb-poorten zijn beter.
sleuven. De hogere capaciteit is niet de eerste
Vaak kun je een usb-poort gebruiken om er een
reden, maar wel het feit dat je bij een NAS met
vier bays een betere raid5-bescherming kunt
Deze Seagate NAS Pro met externe voeding heeft een
configureren. Dan kun je een kapotte schijf ver-
usb 3.0-poort, een eSATA-poort en twee gigabit ethernet-
vangen zonder de NAS uit te schakelen. Dit op
aansluitingen. Links onderaan is er een Kensington-
voorwaarde dat er minstens drie schijven in de
beveiligingsslot.
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
87
MASTERCLASS
NAS installeren en configureren
AAN DE SLAG
MET EEN NAS
Bouw de beste configuratie
Je kunt een NAS kant en klaar met ingebouwde harde schijven kopen, maar de meeste
apparaten worden leeg geleverd. Dat bespaart je niet alleen geld, maar je kunt je NAS
inrichten zoals je zelf wilt. Bovendien heb je voor het geld van een NAS gevuld met twee
schijven ook een lege met vier bays. Die kun je dan steeds verder vullen met disks naar
gelang je de capaciteit nodig hebt. Hoe dat werkt vertellen we je in deze masterclass.
Op deze
manier schroef
en lege NAS vullen met harde schijven of ssds
de slede kleine merktekens die tonen hoe je een en
is niet zo moeilijk. Haal de eerste schijfslede uit
ander correct vastschroeft. Kleinere 2,5-inch ssds
de NAS. Leg de schijf met de printplaat naar
of hdds moeten in alle gevallen vastgeschroefd
beneden en de interface naar achteren in de slede en
worden. Overigens gebruiken 2,5-inch en 3,5-inch
schijf (hier een
schroef of klem deze vast. Sommige NASen zoals die
schijven verschillende schroefafmetingen. Kies dus
ssd) in de 3,5-
van Synology hebben een eenvoudig klemsysteem om
zeker de juiste schroef en forceer niets. QNAP maakt
inch schijfbay
3,5-inch schijven snel zonder schroefjes te bevestigen.
het je gemakkelijk: het levert zwarte schroefjes mee
van een typi-
Andere fabrikanten zoals QNAP of Thecus gebruiken
voor 2,5-inch schijven en zilverkleurige voor 3,5-inch
sche NAS.
ouderwetse schroefjes. Vaak staan er onderaan op
exemplaren.
je een 2,5-inch
Draai de schroeven echter nooit t vast: als de onderkant van het schroefje de slede nt raakt, zit ie meer
dan voldoende vast. Gebruik vier schroeven per schijf.
Raak niet in de verleiding om er minder te gebruiken
om het sneller af te krijgen. Een NAS moet immers vele
jaren trouwe dienst verlenen en dan wil je dat je kostbare schijven stabiel vastzitten! Zodra de schijf vastzit
in de slede, steek je die in de NAS. Ook hier moet je
niets forceren, en het past maar op n manier. Als je
een klik hoort, is de schijf correct geplaatst. Bij kleinere
modellen zoals de in deze PCM besproken Synology
DS416 gaat het monteren overigens gemakkelijker als
je het apparaat met zijn achterkant op een werkvlak
legt. Je kunt de sledes er dan voorzichtig langs de
bovenkant induwen.
88
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
MASTERCLASS
Eerste ingebruikname van een Linux-NAS

Stop de meegeleverde netwerkkabel in de netwerkBij deze AVM
poort op de achterkant van de NAS. Heeft je NAS
Fritz!Box 7360
meerdere netwerkpoorten, gebruik dan altijd degene
router kun je
die is gelabeld met LAN1 of vergelijkbaar. De andere
een aantal lan-
kant van de kabel stop je in een van de vrije poorten
poorten in een
in je router, netwerkswitch of hub. Maak altijd gebruik
groene modus
van de snellere gigabit ethernet-poort. Sommige
zetten, maar
routers hebben een aantal tragere fast ethernet-
die werken
poorten die maar tot 100 Mbit gaan. Of ze hebben een
daarna trager.
instelling in hun beheerinterface waarmee je alle of
Voor je NAS
een aantal lan-poorten softwarematig in een energie-
wil je altijd de
zuinige of 'groene' stand kunt zetten. Maar die werken
hoogste lan-
dan op 100 Mbit/s in plaats van 1000 Mbit/s en dat
snelheid!
vertraagt je NAS.
afbeelding nas_kiesgigabitlan.png
???
Eerste ingebruikname van een

Windows-NAS
latiewizards
Bij een NAS met Windows Storage Server 2012 R2
van QNAP en
Essentials zoals die van Thecus kun je gewoon een mo-
Synology
De instal-
nitor, usb-toetsenbord en usb-muis aansluiten om de

Sluit vervolgens de voeding aan en schakel de NAS
in. Volg de instructies van de fabrikant over hoe je de
ssd. Je start de ingebruikname zoals bij een gewone
NAS voor het eerst in gebruik neemt. Iedere fabrikant
pc, want in essentie is een Windows-NAS dat gewoon.
gebruikt zijn eigen installatiesysteem, dat meestal start
De installatie voer je dan ook uit met de bekende Win-
met het terugvinden van de NAS in het thuisnetwerk
dows-installatiewizard. Er is wel n verschil: Windows
via een speciale internetpagina of met behulp van
Storage Server ondersteunt tijdens de installatie geen
software die je op een computer installeert. Zowat alle
Nederlandse taal. De initile installatie verloopt dus
Linux-gebaseerde NAS'en werken op die manier. Bij
volledig Engelstalig. Als de NAS gebruiksklaar is, kun
QNAP start je de installatie bijvoorbeeld door in een
je een taalpakket installeren om de interface alsnog
browser https://start.qnap.com/nl/index.php te
Nederlandstalig te maken.
openen. Kies jouw product uit de menus Drive-bays
WWW.PCMWEB.NL
installatie te starten. Windows start op van een interne
en Modelnaam. Klik op Start nu. Lukt dit niet, dan
Raid-beschermingsniveau kiezen
kun je de installatie ook starten met behulp van het
Sommige NASen kiezen tijdens de installatie volau-
Windows-programma Qtfinder dat je van de QNAP-
tomatisch voor het raid-beschermingsniveau. Dat is
website kunt downloaden. Bij Synology zoek je naar
bijvoorbeeld het geval voor Synology. Andere merken
de Synology Web Assistant. Probeer eerst http://disk-
zoals QNAP laten je al tijdens de installatie toe om hier
station:5000. Lukt dat niet, probeer dan http://find.
aanpassingen in aan te brengen. Bij WSS Storage Ser-
synology.com. Werkt zelfs dat niet, dan kun je het nog
ver 2012 R2 Essentials moet je het raid-niveau volledig
proberen met het Windows-programma Synology
zelf kiezen via Windows Schijfbeheer. Dit kan boven-
Assistant dat je op de website van de fabrikant vindt.
dien pas wanneer Windows volledig is genstalleerd.
/ NR. 06 - JUNI 2016
89
MASTERCLASS
De meeste
installatie-wi-
Essentile apps en mappen
zards (zoals hier
Tijdens de meeste installatieprocedures dien je ook
bij QNAP) kiezen
de aanbevolen apps of pakketten te kiezen. Je kunt
automatisch
deze stap overslaan en achteraf kiezen wat je wilt
het aanbevolen
installeren. Maar in de meeste gevallen klik je ge-
raid-niveau.
woon op Installeren, want zo worden in elk geval al
Installeer je
de mediaserverfuncties klaargezet, zodat je muziek,
maar n schijf
fotos en videos via de NAS kunt beheren en delen in
in je NAS, dan
je thuisnetwerk. Meestal creert de installatieproce-
is er uiteraard
dure verschillende gedeelde mappen, bijvoorbeeld
helemaal geen
een gebruikersmap en een map voor mediabestanden
sprake van raid.
en downloads. Wil je muziek in het netwerk delen
Achteraf kun je
dan kopieer je die naar de Muziek-map. Idem voor
dit meestal wel
fotos (in Foto) en videos (in Videos). De exacte namen
automatisch
van de automatisch gecreerde mappen kunnen per

fabrikant verschillen. Creer je nieuwe gebruikers, dan
toevoegen door
gewoon schijven
De automatische raid-keuze is uiteraard het eenvou-
krijgen die normaal elk hun eigen persoonlijke map in
bij te steken
digst, maar ook het minst flexibel. Immers, je kunt de
de algemene User- of Gebruiker-map. Meestal moet je
in de nog vrije
ingerichte schijf meestal direct na afloop van de instal-
wel nog de nodige gebruikersrechten aan die mappen
sleuven.
latieprocedure gebruiken, maar niet op volle snelheid.
toekennen. De helpfunctie en de documentatie vertel-
De NAS moet eerst nog de redundantie-informatie
len je precies hoe je een en ander aanpakt.
creren en de pariteitsconsistentie controleren. Die

doet dit weliswaar op de achtergrond, maar zolang die
daar mee bezig is, werkt het schijfvolume veel trager
Welke schijven moet je kiezen?
en zijn je gegevens ook nog niet beschermd tegen een
Je kunt elke recente 3,5- of 2,5-inch sata-schijf in je NAS gebruiken, zowel
eventuele uitval van n schijf. Afhankelijk van hoeveel
hdd als sdd. Maar een NAS heeft hogere eisen dan een pc of laptop. Het
schijven genstalleerd zijn en hoe groot die zijn, duurt
creren en controleren van redundantie-informatie zorgt voor veel extra
het vele uren tot soms een halve dag of langer voordat
schrijf- en leesoperaties. Voor een zo lang mogelijke levensduur en zo
het volume volledig ingericht is. Als je dit dan achteraf
goed mogelijke prestaties kies je dus beter voor schijven van NAS-kwa-
Windows-NAS
wijzigt, begint alles van voren af aan en ben je opnieuw
liteit. Die zijn iets duurder dan gewone desktopschijven, maar ze gaan
regel je de raid-
vele uren kwijt. In een thuissituatie is een automa-
langer mee zodat je op termijn goedkoper uit bent. Er zijn eigenlijk maar
instellingen via
tisch instelling van de raid normaal gesproken geen
drie courante merken van harde schijven voor NASen: HGST, Seagate en
het gewone
probleem. Vraagt het installatieprogramma je toch om
Western Digital. Die maken alle drie speciale zogenoemde 24/7 NAS-
Schijfbeheer
een keuze, ga dan voor de standaardinstellingen. Die
schijven in verschillende prijsklassen. Voor thuisgebruik is de goedkoop-
(Disk Manage-
zijn meestal al aangevinkt. Wijzig dit alleen als je exact
ste NAS-schijf met de gewenste capaciteit meer dan voldoende. Bij
ment).
weet wat je doet.
Seagate is dat de NAS HDD-productlijn. WD verkoopt Red-schijven voor
Bij een
24/7 gebruik. Bij HGST heet de productlijn Deskstar NAS.

Houd er rekening mee dat de bruto capaciteit fors daalt door de raidbescherming (met de helft voor raid1 en met een derde voor raid5;
gebruik de Synology raid-telmachine om het precies te berekenen: www.
synology.com/en-global/support/raid_calculator). Je bent niet verplicht om alle sleuven van je NAS direct te vullen. De Linux-gebaseerde
NAS-apparaten kunnen een opslagvolume onder bepaalde voorwaarden
automatisch en zonder gegevensverlies uitbreiden als je er achteraf schijven bijplaatst of bestaande schijven vervangt door grotere exemplaren.
Dat kan niet van elk raid-niveau naar elk raid-niveau en soms moeten de
nieuwe schijven ook nog aan andere voorwaarden voldoen. In de tabel
vind je hierover informatie. Raadpleeg ook de documentatie van de NAS:
daarin vind je de informatie die zal je vertellen welke soorten 'online
volume-uitbreiding' allemaal mogelijk zijn. Maar je kunt bij een NAS met
vier of meer schijfbaaien meestal starten met twee schijven in raid1 en dit
achteraf naar raid 5 uitbreiden door n of meer schijven bij te steken.
90
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
MASTERCLASS
Aanbevolen pakketten (apps)

installeren bij
Synology.
Internettoegang
Een NAS is ook een internetserver waarop je bijvoorbeeld een website of Wordpress-blog kunt draaien of
waarmee je je mediabestanden overal op bijvoorbeeld
myQNAP-
je mobiel kunt bekijken. Als je een ervaren gebruiker
cloud cloud-
bent, wil je de internettoegang uit veiligheidsoverwe-
dienst instellen.
gingen wellicht handmatig configureren. Maar daar

komt wel enige kennis van netwerken, routers en
Op een
internetprotocollen aan te pas. Eenvoudiger is het om
Windows-NAS
de ingebakken internettoegang (cloud-functies) van
kun je uiteraard
de fabrikant zelf te gebruiken. Jouw NAS is dan via het
de ingebouwde
internet bereikbaar over een versleutelde internet-
remote access
verbinding die door de NAS-fabrikant beheerd wordt.
diensten van
Potentieel nadeel is dat de NAS eventueel kwetsbaar
het besturings-
wordt voor hackers als die clouddienst een veiligheids-
systeem zoals
lek vertoont, wat in het verleden wel eens gebeurde.
RDP configure-
Maar het risico daarop is doorgaans vrij laag. De con-
ren, maar dat is
figuratie van de clouddienst is meestal gentegreerd
ingewikkelder
in de installatiewizard. Bij QNAP heet dit bijvoorbeeld
dan de door
myQNAPcloud en Synology heeft QuickConnect.
Thecus meege-
Beide komen met gebruiksvriendelijke wizards die
leverde Orbweb.
je helpen om een en ander correct in te richten. Ze
me oplossing te
configureren ook automatisch de benodigde inter-
gebruiken.
netpoorten in jouw router via Universal Plug and Play

(UPnP). Zorg er dus voor dat de UPnP-functie van
de router ingeschakeld is, want anders moet je alle
poorten manueel configureren wat heel wat moeilijker
is. Windows-NAS'en hebben zoiets standaard niet aan
boord. Thecus past daar een mouw aan door de clouddienst Orbweb.me mee te leveren.
Synology QuickConnect clouddienst instellen.
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
91
MASTERCLASS
Hoe werkt raid?

En van de grote voordelen van een NAS is dat bij installatie van twee of meer schijven gegevens beschermd zijn
door een redundant array of independent disks (raid).
Alles wat je op je NAS bewaart, wordt in datablokken
weggeschreven op een slimme manier die ervoor zorgt dat
alle gegevens bewaard blijven als er n schijf uitvalt. Als
de NAS hot swapping ondersteunt dan kun je de kapotte
schijf gewoon door een nieuw exemplaar vervangen. De
NAS herstelt dan de raid-configuratie zonder dat je je
NAS hoeft uit te schakelen. Al die tijd blijven je gegevens
in het netwerk bereikbaar, maar wel met een lagere snelheid totdat de pariteitsinformatie volledig hersteld is.
Dat proces kan trouwens wel vrij lang duren, afhankelijk
van het aantal en de omvang van de schijven. Er bestaan
verschillende raid-systemen:
- Raid1 of mirroring spiegelt alle gegevens van de ene op
een tweede schijf. Je verliest de helft van de bruto capaciteit van de genstalleerde schijven. Maar je krijgt zonder er
iets voor te doen wel een perfecte back-up van je gegevens.
Zo werkt raid 5 (tekening: Tom Versweyveld, www.diskidee.nl)
- Voor Raid6 zijn minstens vier schijven nodig. Het lijkt

op raid5, maar gebruikt dubbele pariteit met als voordeel
dat twee schijven tegelijk kapot kunnen gaan vr het
volume onbruikbaar wordt. Dit is vooral interessant in een
kritische bedrijfsomgeving. Maar als je heel achterdochtig
bent, is het ook nuttig in een thuisomgeving. Bij raid5 kun
je namelijk in theorie je opslagvolume verliezen als tijdens
het herstel van de pariteit nog een schijf kapotgaat. Statistisch gebeurt dit vaker dan je denkt, zeker als je alle schijven tegelijk gekocht hebt. Bij raid6 is een verlies van het
volume bij uitval van een harde schijf statisch vrijwel uitgesloten. Nadeel is natuurlijk dat je bij een raid6-systeem tot
Zo werkt raid 1 (tekening: Tom Versweyveld, www.diskidee.nl).
de helft van de bruto capaciteit verliest. Bovendien werkt

raid6 iets trager dan raid5 omdat alle datablokken in de
- Raid5 vereist minstens drie genstalleerde schijven en
praktijk driemaal worden weggeschreven.
verdeelt alle blokken paritair over alle schijven. Bij dit

beschermingsniveau verlies je maar een derde van de
- Ook noemen we nog even raid0 of striping. Die biedt
bruto capaciteit.
geen databescherming, maar zorgt wel voor een snellere

dataverwerking. De volledige bruto capaciteit van de
92
- In een NAS met minstens vier schijfbaaien kun je n
genstalleerde schijven blijft behouden. Raid0 is vooral
of meer schijven ook als hot spare aanduiden. Valt n
interessant als je veel data heel snel wil verwerken, bij-
schijf uit het raid-volume, dan zal de NAS de reserveschijf
voorbeeld bij beelden videobewerking. Dan zijn er nog de
automatisch toevoegen. Achteraf kun je dan de kapotte
gespecialiseerde raid-niveaus 1+0 (meestal aangeduid als
schijf door een nieuwe vervangen en die aanduiden als
raid10) en 0+1. Het ene kan je beschouwen als een gemir-
reserve. Dit wordt meestal aangeduid als raid1+ (mirroring
rorde striping en het andere als een gestripede mirroring,
met een hot spare) of raid5+ (raid5 met een hot spare).
maar in beide gevallen heb je vier harde schijven nodig.
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
Wil jij GRATIS de nieuwste

tech-producten en -diensten testen,
zoals digitale cameras, tablets, routers en software?
Maak een account aan op www.techpanel.nl en test mee!
Met een GRATIS account op TechPanel.nl kun je onder andere:
zien welke product- of software-testen eraan komen;
je aanmelden voor deze TechPanels;
reviews over producten lezen van andere testers;
reageren op de TechPanels;
deelnemen aan onderzoeken;
je eigen profiel beheren;
deelnemen aan winacties.
AANMELDEN KAN VIA:

WWW.TECHPANEL.NL/REGISTREREN
TechPanel is een samenwerking van:
GROEPSTEST
Mifi-routers
OOK ONDERWEG
ONLINE
Groepstest mifi-routers
Internet is voor veel mensen een eerste
levensbehoefte geworden, ook tijdens de
vakantieperiode als we er met zn allen op uit
trekken. Met een zogeheten mifi-router kun je overal
een draadloos netwerk met internet opzetten.
SANDER ALMEKINDERS
e roamingkosten in
verbruiken, kun je de buitenlandse
het buitenland mogen
simkaart gebruiken.
dan weliswaar steeds
Dual-sim-telefoons zijn in
schappelijker worden, mede
Nederland echter niet bepaald
dankzij de speciale bundels die
gemeengoed, dus de kans is groot
door de providers aangeboden
dat je aan bovenstaand advies
worden, een feestje is de rekening
niets hebt. Je zou dan eventueel
na een paar weekjes vakantie
een oude telefoon mee kunnen
nog altijd niet. Er zijn gelukkig
nemen en daar de tweede
mifi-router gebruikt deze technolo-
zien. Het is verder in veel
meerdere manieren waarop je wat
kaart in kunnen stoppen. Dat is
gie natuurlijk ook. Het idee van
opzichten een echte router, dus
geld kunt besparen. Heb je een
natuurlijk niet ideaal, omdat je dan
dit type router is echter wel
ook in zaken zoals een firewall,
dual-sim-telefoon, dan kun je op
hele dagen met twee toestellen
glashelder. Het is een combinatie
dhcp-server en NAT is het
je vakantiebestemming vaak voor
rondloopt. In dit artikel kijken we
van een 3G/4G-modem en
voorzien.
weinig geld een prepaid simkaartje
naar een in theorie stuk elegantere
(dual-band) wifi. De verbinding
Een belangrijk onderdeel
kopen inclusief 5, 10 of 15 GB
manier om onderweg online te
met het internet wordt door deze
van een mifi-router gezien zijn
aan data. Je stopt die kaart naast
zijn, namelijk met behulp van een
apparaten via een mobiele
gebruiksdoel is dat hij draagbaar
je huidige kaart in je toestel en
mifi-router.
dataverbinding (3G/4G) gelegd,
is. Hij moet dus niet te groot en te
waarna maximaal tien tot vijftien
zwaar zijn. Over het algemeen past
apparaten via wifi verbinding
dit type router dan ook makkelijk
kunt vervolgens aangeven wat je

met welke kaart wilt doen. Het is
Wat is een mifi-router?
natuurlijk handig dat je telefonisch
Het is niet helemaal duidelijk
kunnen maken met de router. Op
in een binnenzak of in een tas,
bereikbaar blijft op je eigen
waar de afkorting mifi voor staat,
deze manier kun je met een enkel
zonder dat hij hinderlijk in de weg
nummer, maar voor internetten en
maar Mobile WiFi is dan nog het
apparaat een heel gezin onderweg
zit. De laatste tijd zien we steeds
andere zaken die relatief veel data
meest dat erop lijkt, want een
van een internetverbinding voor-
vaker modellen met een display op
94
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
GROEPSTEST
Mifi-routers
de markt komen. Hoe groter
verschil in standaard niet het
op dit moment overigens nog
iedere dag even het nieuws uit
het display, des te groter het
volledige verschil. Op een
niet overschatten. In Nederland
eigen land te bekijken op het
apparaat is. Gezien het gebruik
startbedrag van net iets meer dan
bieden KPN en Vodafone
internet, uit te zoeken wat je die
onderweg is de aanwezigheid van
100 euro voor een 4G-router is
bijvoorbeeld weliswaar al wel
dag gaat doen en zaken zoals
een accu ook cruciaal. In theorie
het in ieder geval een zeer forse
Cat. 6 4G+ aan, met een theoreti-
fotos snel kunt versturen. Daar
zou het natuurlijk prima kunnen
meerprijs.
sche snelheid van 225 Mbps, maar
heb je op zich geen enorme
is de dekking ervan vooralsnog
bandbreedte voor nodig, al is het
tussen 4G en 4G+ het interes-
beperkt. T-Mobile is nog maar net
natuurlijk wel afhankelijk van het
santst. Zoals het +-teken al doet
begonnen met het uitrollen ervan.
aantal personen dat gebruikmaakt
vermoeden, is 4G+ in theorie
Op veel plaatsen in Europa is de
van de mifi-router. Als plotse-
sneller dan 4G. Om het verschil
uitrol ook al begonnen, al kunnen
ling iedereen besluit om dat ene
accu in de router is
tussen de twee helder in het vizier
we niet veel zinnigs zeggen over
grappige korte filmpje te gaan
in de praktijk echter
te krijgen, is het goed om je te
de dekking ervan. Het zou ons niet
bekijken, dan moet dat idealiter
praktischer, al was
realiseren dat 4G-communicatie is
verbazen als die ook in andere
ook kunnen.
het maar omdat hij
opgebouwd uit blokken met een
landen nog niet enorm breed is.
om een via de usb-poort van je

laptop (of van een powerbank)
gevoede router met 3G/4Gondersteuning mee te
nemen onderweg. Een
dan beter mee te ne-
Op dit moment is het verschil
bandbreedte van 5 MHz.
Wat de exacte status van 4G+
Laten we na deze tamelijk

theoretische introductie eens gaan
men is in bijvoorbeeld
Per blok is er een theoretische
ook is, wil je op dit moment per
kijken naar enkele mifi-routers
een binnenzak.
doorvoersnelheid mogelijk
se een mifi-router met een zo snel
die we hebben getest. We hebben
van 37,5 Mbps. Uit de smartphone-
mogelijke verbinding en zoveel
daarbij uiteraard gekeken naar
wereld ben je wellicht bekend
mogelijk bandbreedte, dan is een
de prestaties, maar ook zeker
met de Cat.-naamgeving om de
4G+-model de logische keuze. In
naar de mogelijkheden en het
snelheid van 4G-dataverbindingen
de praktijk is de daadwerkelijk
gebruiksgemak. Aangezien we
aan te duiden. Het cijfer achter
snelheid die je behaalt uiteraard
geen toestemming kregen om voor
Cat. komt grofweg overeen met
van meer afhankelijk dan alleen
dit artikel een weekje op vakantie
het aantal blokken dat wordt
de 4G-standaard. Zit je ver van
te gaan met de vier routers,
gebruikt. Tot aan Cat. 4 (een
een mast verwijderd, dan zal de
hebben we de prestaties in
downloadbandbreedte van
snelheid tegenvallen. Ook als je
Nederland getest. We hebben
4G+ als maximale standaard
ongeveer 150 Mbps) spreken
clients aansluit op je mifi-router
ze uiteraard alle vier op exact
ondersteunen. Welke van deze
we van 4G, daarboven wordt
die gebruikmaken van langzame
dezelfde locatie getest, met
het 4G+.
2G/3G/4G/4G+
Misschien wel het belangrijkste onderdeel van een
mifi-router is het modem
waarmee de mobiele
dataverbinding wordt gelegd.
Op dit moment kun je kiezen
uit modellen die 2G/3G, 4G of
wifi-adapters, zal je weinig merken
dezelfde instellingen en in
Een ander cruciaal verschil
van een snellere standaard. Houd
combinatie met de Speedtest-app
voor een belangrijk deel ook
tussen 4G en 4G+ is dat 4G een
er hierbij ook rekening mee dat de
op een Google (Huawei) Nexus 6P.
de prijs van het apparaat. Een
van de (hogere) beschikbare
meeste mifi-routers (ook de vier
Alle tests zijn ten minste drie keer
2G/3G-model is het goedkoopst,
frequenties gebruikt om de
modellen die we hebben getest)
gedaan. We hebben op meerdere
gevolgd door apparaten die 4G
maximale doorvoersnelheid
op dit moment niet gelijktijdig
locaties getest, waarbij op de ene
ondersteunen, terwijl 4G+-routers
te behalen, terwijl er bij 4G+
een 2,4 en een 5 GHz-netwerk in
locatie geen enkel verschil tussen
het duurst zijn. Welke standaard
meerdere gebruikt worden, zowel
de lucht kunnen houden. Je moet
de apparaten viel te noteren,
voor jou het best is, hangt van
een hoge als een lage. Dit laatste
kiezen welke je wilt gebruiken. Dit
terwijl we op de andere locatie
verschillende factoren af.
wordt ook wel Carrier Aggregation
betekent in de praktijk dat je hele
wel een duidelijk verschil zagen.
Zowel het abonnement/prepaid-
genoemd, vandaar ook dat
netwerk naar 2,4 GHz terug moet
Dat heeft alles te maken met de
simkaartje als het netwerk op
4G+ her en der ook als LTE CA
vallen op het moment dat je een
bandbreedte van het signaal dat
de plaats van bestemming
wordt aangeduid. Er zit overigens
client wilt aansluiten met alleen
de mifi-router binnenkrijgt. Bij de
moet de snellere standaarden
nog behoorlijk wat rek in 4G+
ondersteuning voor die frequentie.
eerste locatie was dat maximaal
ondersteunen. Daarnaast kun
voor we bij 5G aankomen.
je uiteraard ook zelf een
Dat laten de modems in
ook weer niet blind staren op de
uiteindelijk op alle apparaten
afweging maken of een iets
moderne smart-phones al
bandbreedte die je nodig hebt als
en beide frequenties een
snellere verbinding opweegt tegen
zien. Het exemplaar dat in de
je een mifi-router gaat gebruiken.
downloadsnelheid overbleef van
de toch wel forse meerprijs. Op
Qualcomm Snapdragon 820 is
Grote bestanden downloaden ga
10-15 Mbps. Op de tweede locatie
basis van de modellen die wij
gentegreerd, ondersteunt al
je waarschijnlijk niet doen, of je
kregen we ruim 75 Mbps binnen.
hebben getest voor dit artikel kan
Cat. 12-verbindingen.
moet een enorm tegoed aan
De opmerkingen over de
gigabytes hebben aangeschaft.
prestaties van de mifi-routers
Het belangrijkste is dat er
zijn op de tests op deze
voldoende bandbreedte is om
locatie gebaseerd.
drie standaarden een router

maximaal ondersteunt, bepaalt
het prijsverschil tussen een 4G- en

een 4G+-router makkelijk meer
Wat heb je eraan?
dan 100 euro zijn, al verklaart het
Het belang van 4G+ moet je
WWW.PCMWEB.NL
Aan de andere kant moet je je
slechts 30 Mbps, waarvan
/ NR. 06 - JUNI 2016
95
GROEPSTEST
Mifi-routers
D-Link DWR-932
De vierkante DWR-932 van D-Link
is de kleinste van de vier. Hij heeft
dan ook het kleinste display van
het stel: het meet krap een inch.
Op het schermpje worden wel
gewoon de belangrijkste zaken
weergeven. Je kunt zien of je
verbinding hebt, met welk netwerk
de verbinding is opgezet en welke
standaard er gebruikt wordt. Druk
je kort op de powerknop, dan kom
je zaken zoals de netwerknaam
(ssid) en het wachtwoord tegen.
Aan de zijkant is verder nog een
WPS-knop te zien en een microusb-aansluiting voor het opladen
van de accu. Als je die accu verwijdert, zie je dat er niet alleen plaats
is voor een full-size simkaart, maar
150 Mbps download en 50 Mbps
ook voor een micro-sd-kaart. De
upload inhoudt. Het is daarnaast
inhoud van dat kaartje kun je
de enige router in deze test
acceptabel. We halen een down-
gepriegel is op een smartphone,
delen met alle maximaal 15 op de
waarmee je alleen op 2,4 GHz
loadsnelheid van 35 Mbps en een
moet je daar eigenlijk al vrij snel
mifi aangesloten apparaten.
verbinding kunt maken. Dat is op
uploadsnelheid van 20 Mbps. Er
een computer bij pakken. Als je
het eerste gezicht niet echt logisch,
blijft dus wel behoorlijk veel van de
geen pin-code op je simkaart hebt,
steuning voor Cat. 4 4G, wat een
een 4G-router met maximaal 2,4
75 Mbps aan de strijkstok hangen.
dan kun je de router overigens
theoretische bandbreedte van
GHz-snelheden. De prestaties zijn
Ben je gewend aan de toch wat
wel gewoon meteen gebruiken. In
povere uploadbandbreedte van
combinatie met ons simkaartje van
je vaste internetverbinding, dan is
T-Mobile hoeven wij in ieder geval
die wel lekker fors.
verder niets in te stellen. Er wordt
De DWR-932 biedt onder-
De DWAR-932 van D-Link is met afstand de kleinste mifi-router in de test.
De webinterface is overzichtelijk,
met logisch ingedeelde tabbladen
automatisch verbinding gemaakt

met het netwerk.
en een fijn startscherm. Aangezien

we hier te maken hebben met een
apparaat waarin een simkaart zit,
kan hij ook smsjes ontvangen.
Versturen zou getuige de Outbox
Score
ook mogelijk moeten zijn, maar

we zien niet meteen hoe dat zou
moeten via deze interface. D-Link
Pluspunten
heeft geen app ontwikkeld om
Zeer compact
de router ook vanaf een mobiel
Overzichtelijke interface
apparaat te kunnen beheren. Dat

is met name bij het installeren
De interface van de D-Link DWR-932 is overzichtelijk.
96
/ NR. 06 - JUNI 2016
Minpunten
niet zo handig, omdat je dan via
Niet dual-band
een browservenster aan de slag
Geen app
moet. Aangezien dat nogal een
WWW.PCMWEB.NL
GROEPSTEST
Mifi-routers
Huawei E5786
In een artikel over mifi-routers mag
bijvoorbeeld ook WPS-verbindingen
Huawei zeker niet ontbreken. Dat
opzetten.
is namelijk verreweg de grootste
De prestaties van de E5786
speler op de markt, in ieder geval in
zijn goed, al maakt het voor de
Nederland. Ook veel apparaten die
downloaden uploadsnelheid in
door providers en andere partijen
onze testsituatie niet uit of we op
onder eigen naam worden uitge-
2,4 of op 5 GHz verbinding maken.
bracht, komen uit de fabrieken van
Op beide frequenties halen we een
Huawei. De E5786 is het huidige
downloadsnelheid van 43 Mbps
topmodel, met ondersteuning voor
en een uploadsnelheid van 20
4G+ (225 Mbps download en 50
Mbps. 5 GHz zou overigens wel een
upload) en dual-band wifi, inclusief
meerwaarde kunnen bieden bij het
802.11ac. Dit is het enige apparaat
lokaal streamen van bestanden op
van de vier waarbij de accu niet ver-
de micro-sd-kaart.
wijderbaar is, dus je moet hopen
Voor het beheren van de E5786
Op het gebied van gebruiksgemak is er nog wel wat te winnen bij de webinterface van
Huawei. Aan de andere kant, er is natuurlijk niet voor niets een app beschikbaar.
dat die accu het lekker lang blijft
heb je meerdere opties. Huawei
doen. Een pluspunt van dit gesloten
heeft met HiLink een app waarmee
van het mobiele datanetwerk niet
design is dat je een microsimkaart
je de router volledig kunt beheren.
goed genoeg is maar heb je wel
en een micro-sd-kaart voor het
Dat is de eenvoudigste manier om
een wifi-signaal tot je beschikking,
delen van bestanden niet in een
dit apparaat te installeren en in
dan kun je op deze manier een
of ander raar houdertje hoeft te
gebruik te nemen. De vormgeving
eigen hotspot creren. De interface
schuiven, maar dat ze gewoon in
van de app lijkt niet geheel toeval-
is verder behoorlijk overzichtelijk
Veelzijdig
een sleufje aan de zijkant kunnen.
lig op die van de Emotion UI-skin
weergegeven, met uitzondering
Goede prestaties
Onderop naast de micro-usb-
die Huawei gebruikt voor zijn
van de Settings-pagina. Waar alle
Goede app
aansluiting zit een klepje waar-
Android-smartphones. Stel je de
andere paginas vrij leeg zijn, staat
achter aansluitingen voor externe
router liever via een webinterface
deze overvol met instellingsmo-
antennes verscholen gaan. Huawei
in, dan kan dat ook. Daar zie je dat
gelijkheden. Dat had net even wat
heeft een vierkant monochroom
je deze router ook kunt gebruiken
overzichtelijker gekund.
display op de E5786 geplaatst met
als repeater. Ben je op vakantie
een diagonaal van 1,4 inch. Dit doet
op een plaats waar de dekking
op het eerste gezicht hetzelfde

als het kleinere display van de
D-Link DWR-932, alleen staat bij de
Huawei alles op dezelfde pagina.
Score
Pluspunten
Minpunten
Onoverzichtelijke interface
BEST
GETEST
JUNI 2016
Bovenop zit echter nog een menuknop waarmee je op het schermpje

door de belangrijkste instellingen
kan navigeren en deze ook tot op
zekere hoogte aan kan passen. Zo
kun je van 2,4 naar 5 GHz overschakelen, of andersom. Houd er echt
rekening mee dat je alleen naar
5 GHz overschakelt als de aan te
sluiten apparaten dit ook ondersteunen. Deze waarschuwing geeft
de E5786 zelf ook overigens. Je kunt
met behulp van de Menu-knop
De Huawei E5786 is de meest complete
mifi-router in deze test.
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
97
GROEPSTEST
Mifi-routers
Netgear AirCard AC790

Netgear heeft inmiddels een heel
kan via de usb-aansluiting middels
behoorlijk aantal mifi-routers in
een verloopje andere apparaten
het assortiment zitten. De AirCard
opladen.
AC790 die we hier bespreken, is
Vind je het instellen en bedienen
het topmodel op dit moment. Hij
van de AC790 via het display
is qua specificaties op vrijwel alle
net iets te veel gepriegel, dan
vlakken zeer vergelijkbaar met de
kun je er ook via de AirCard-
Huawei E5786. Ook hier hebben
app of via de webinterface
we te maken met een 4G+-router
bijkomen. Qua mogelijkheden
die ondersteuning biedt voor
heeft de webinterface nog wel
verbindingen via zowel 2,4 als
net een streepje voor, maar
802.11ac 5 GHz. Er is echter niet
met de app kun je vrijwel alle
voorzien in een micro-sd-slot.
veelvoorkomende instellingen
Waar Netgear wel duidelijk werk
doorvoeren. De webinterface ziet
van gemaakt heeft, is het display.
er duidelijk overzichtelijker en
Dat is een kleurenscherm, heeft
rustiger uit. Opmerkelijk tijdens
een diagonaal van liefst 2,4 inch en
het installeren van deze router
is rechts voorzien van een capaci-
was dat dit de enige was waarbij
tieve Home- en een Terug-knop. Je
we handmatig de APN-gegevens
kunt via dit display vrijwel alles in-
in moesten vullen. APN staat voor
stellen, beheren en aanpassen. Zo
Access Point Name, de naam, login
kun je er het wachtwoord van het
en wachtwoord van de gateway
draadloze signaal op aanpassen.
van de provider. Dit is gelukkig
Er komt namelijk ook een toetsen-
zo te achterhalen middels een
bordje tevoorschijn als je ergens
zoekopdracht op internet, maar
iets in moet vullen. Verder onder-
het is toch opvallend dat alleen
steunt het schermpje veegbewe-
deze Netgear hier zelf niet uit
overigens niet gediend zijn van
kan alleen via de webinterface. De
gingen. Opvallend is verder nog de
weet te komen, terwijl de andere
de vrij felle blauwe led die om de
Netgear AirCard AC790 is zonder
mogelijkheid om externe antennes
drie gewoon zonder mopperen
vijf seconden knippert, dan kun
twijfel de snelste mifi-router in
op de router aan te sluiten en hij
verbinding maakten. Mocht je
je deze gelukkig uitschakelen. Dit
deze test. We halen op 2,4 GHz
Netgear biedt de mogelijkheid om een smartphone snel even van wat stroom te
voorzien.
51 Mbps en op 5 GHz 54 Mbps.

Deze mifi-router verliest dus maar
zon 20 Mbps bij het omzetten van
4G naar wifi. De uploadsnelheid
is met 15 Mbps juist wat minder
hoog dan we zien bij de andere
deelnemers.
Score
Pluspunten
Groot touchscreen
Goede prestaties
Goede app
Minpunten
De Netgear AirCard AC790 valt met
Mindere uploadsnelheid
name op door het grote touchscreen.
98
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
GROEPSTEST
Mifi-routers
TP-Link EM7530
De laatste mifi-router die we voor
dit artikel getest hebben, is de
EM7530 van TP-Link. Als je dit
apparaat uit de doos pakt, dan
valt meteen op dat de mensen bij
TP-Link er rekening mee hebben
gehouden dat je misschien niet het
BESTE
correcte formaat simkaart hebt.
KOOP
Er worden namelijk verloopjes

meegeleverd voor zowel micro- als
JUNI 2016
nano-sim. Net zoals de meeste

routers in deze test, zien we ook
Bij TP-Link heeft op meerdere vlakken
hier de micro-sd-kaartaansluiting
goed gekeken naar Huawei bij het ontwik-
terug en ook dit model is weer
Net zoals de D-Link in deze test
indeling je ongetwijfeld bekend
kelen van de EM7350. Je kunt echter een
voorzien van een display, ongeveer
ondersteunt hij maximaal 4G-
voorkomen. Waar de interface
slechter voorbeeld nemen.
ter grootte van dat van de Huawei
verbindingen, dus geen 4G+. Het is
van de routers echter behoorlijk
in deze test. De manier waarop er
echter wel een dual-band-model,
goed en overzichtelijk is ingedeeld,
met behulp van de Menu-knop en
maar dan zonder ondersteuning
valt bij deze interface op dat drie
de powerknop door een selectie in-
voor 802.11ac: het blijft bij 802.11n
van de vier tabbladen weinig
stellingen kan worden genavigeerd,
op 5 GHz. De prestaties liggen on-
om het lijf hebben en vrijwel alle
doet daarnaast eveneens meer dan
geveer op hetzelfde niveau als die
instellingsmogelijkheden onder
een klein beetje denken aan de
van de D-Link. We halen 32 Mbps
Advanced zijn geschaard. Zo is het
Goedkoop
manier waarop je het display van
down op zowel 2,4 als 5 GHz, terwijl
mogelijk dat je de Basic instellingen
Dual-band
de Huawei moet bedienen. Niet
de uploadbandbreedte wederom
van de draadloze verbindingen
Geen app
alleen vanwege het gebruik van de
20 Mbps is.
onder het Advanced tabblad
knoppen, ook het lettertype en de
Voor het beheren van de EM7530
moet zoeken. Hier kan nog wel iets
menustructuur op het display lijken
moet je een browser gebruiken,
gewonnen worden op het gebied
erg veel op elkaar.
een app is niet voorhanden. Als je
van het gebruiksgemak.
Op het gebied van draadloze mo-
Score
Pluspunten
Minpunten
Onoverzichtelijke interface
recent weleens in de interface van
gelijkheden, bewandelt de EM7530
een TP-Link-router bent geweest,
de (al dan niet gulden) middenweg.
dan zal de vormgeving en de
Conclusie
Wil je op vakantie liever geen moment missen van je digitale bestaan,
dan is een mifi-router het overwegen zeker waard. Met de komst van 4G
is de bandbreedte in theorie ook dermate ruim dat je er ook echt wat aan
hebt als je met meerdere apparaten tegelijkertijd online gaat. Let wel, de
daadwerkelijk beschikbare bandbreedte wisselt sterk afhankelijk van de
locatie waar je je bevindt. 4G+ staat op dit moment nog in de kinderschoenen en levert vooralsnog geen enorme hoeveelheid extra bandbreedte
op. Het is wat ons betreft dan ook zeker niet zo dat een 4G+-router per
definitie beter is dan een 4G-model. Uit onze tests blijkt wel duidelijk dat
4G+-modellen op andere vlakken ook duidelijk geavanceerder zijn en in de
regel betere resultaten neerzetten. De meerprijs van de Netgear AirCard
790S ten opzichte van de andere 4G+-router in deze test, de Huawei E5786
is behoorlijk fors, maar hij presteert ook beter als het gaat om de downloadsnelheid en heeft een uitstekend display. De Huawei biedt echter een
extra micro-sd-kaartaansluiting en kun je ook als wifi-hotspot inzetten. Al
met al geven we de Huawei E5786 nipt de voorkeur: een predicaat Beste
Iedereen die recent weleens in de webinterface van een TP-Link-router is geweest,
Product is zijn deel. Bij de goedkopere 4G-routers biedt TP-Link dermate
zal deze webinterface herkennen. Aan het gebruiksgemak kan nog wel wat gesleuteld
veel voor een relatief bescheiden bedrag, dat we de M7350 tot Beste Koop
worden overigens.
uitroepen.
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
99
GROEPSTEST
GROEPSTEST
Mifi-routers
Powerline-adapters
BEST
BESTE
JUNI 2016
JUNI 2016
KOOP
GETEST
D-Link DWR-932
Huawei E5786
Netgear AirCard 790
TP-Link EM7350
144,-
232,-
109,-
275,-
www.d-link.com
www.huawei.com
www.netgear.com
www.tp-link.com
Breedte (mm)
70
106
110
105
Hoogte (mm)
70
66
67
66
Dikte (mm)
16
14
11
16
Gewicht (gram)
113
143
135
126
Accucapaciteit
2640 mAh
3000 mAh
2930 mAh
2550 mAh
Display
1 inch
1,4 inch
2,4 inch
1,5 inch
802.11n
802.11ac
802.11ac
802.11n
Download 2,4 GHz*
35 Mbps
43 Mbps
51 Mbps
32 Mbps
Download 5 GHz
nvt
43 Mbps
54 Mbps
32 Mbps
Upload 2,4 GHz
20 Mbps
20 Mbps
15 Mbps
20 Mbps
Upload 5 GHz
nvt
20 Mbps
15 Mbps
20 Mbps
Gemiddelde prijs
Oordeel
Verbindingstandaarden
3G
4G
4G+
2,4 GHz band
5 GHz band
Maximale standaard
Externe antenne-aansluitingen
Extra functies
Concurrent wifi
Gebruik als wifi-hotspot
WPA2-encryptie
Firewall
DHCP
NAT
Micro-sd-kaart
App beschikbaar
Gemeten snelheden
100
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
ACHTERGROND
802.11ac Wave 2
DE NETWERKKABEL
OVERBODIG?
Wireless-ac Wave 2-wifi
De snellere wifi-standaard IEEE
802.11ac bestaat al enkele jaren.
Wat is er dan zo speciaal aan
wireless-ac Wave 2 en multiuser mimo, termen die bij steeds
meer duurdere routermodellen
opduiken? PCM duikt voor je in
de materie.
EEE 802.11n of wireless-n is vandaag nog al-
toe, maar die zijn alleen van belang in heel
Deze ASUS RT-AC87U Wave 2 router met Quantenna
tijd de meest gebruikte wifi-standaard, maar
specifieke configuraties die een zeer snelle
QSR1000 SoC heeft 4x4 mu-mimo met 80 MHz-kanalen.
de populariteit groeit van de snellere variant
draadloze verbinding tussen router en n
Dat levert maximaal 600 Mbit/s in de 2,4 GHz-band en
IEEE 802.11ac (wireless-ac). Net nu je misschien
enkel apparaat vereisen, bijvoorbeeld voor
1733 Mbit/s in de 5 GHz-band ofwel AC2400 ( 224).
een nieuwe router, smartphone, tablet of laptop
gamen of 4k-videostreaming. Vervolgens
hebt gekocht met die snellere wifi-versie, is er
gebruikt wireless-ac dichtere kwadratuur-
weer een nieuwigheid: IEEE 802.11ac Wave 2,
amplitudemodulatie. Dat is een systeem om
Mimo
soms ook aangeduid als next-gen ac, 2013 up-
digitale gegevens over een analoge draaggolf
IEEE 802.11ac gebruikt de 5 GHz-frequentieband
date of IEEE 802.11ac-2013. Maar wat is nu het
te transporteren. Bij wireless-ac is dit 256QAM
omdat die meer zend- en ontvangstkanalen
verschil met de gewone wireless-ac?
in plaats van 64QAM. Dat krachtigere modu-
telt en minder druk bezet is dan de oudere 2,4
latiesysteem transporteert 33 procent mr
GHz-frequentieband. Zo is er mr bandbreedte
bits (acht bits in plaats van zes voor 64QAM).
beschikbaar en zijn er minder storingen. Maar
Verschillende technische verbeteringen
Maar de belangrijkste snelheidsverbetering is
om daar echt van te kunnen profiteren moeten
zorgen ervoor dat wireless-ac sneller werkt
te danken de verwerking van mr gelijktijdige
routers en clientsystemen zoals mobieltjes of
dan wireless-n. Zo heeft wireless-ac bredere
datastromen. Dat gebeurt via zogenoemde
pcs verschillende antennes gebruiken. Via mimo
zend- en ontvangstkanalen: 80 MHz in plaats
multiple input output (mimo). Wireless-ac
kun je tegelijk meerdere datastromen versturen
van 40 MHz bij wireless-n. Dat levert in theorie
voorziet in maximaal acht mimo-datastromen,
om op die manier hogere draadloze doorvoer-
snelheidsverbeteringen van zon 177 procent
in plaats van vier voor wireless-n; een verdub-
snelheden te halen. Op die manier slaagden fa-
op. Wave 2 laat verder nog 160 MHz-kanalen
beling dus van de doorvoersnelheid.
brikanten erin om de doorvoersnelheid van het
Kanalen en modulatie
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
101
ACHTERGROND
802.11ac Wave 2
oudere IEEE 802.11n stelselmatig te verhogen.
De ASUS RT-AC5300 heeft acht 80 MHz-antennes
Wireless-n heeft een ingebakken doorvoersnel-
in een dubbele 4x4-configuratie. Het is eigenlijk drie
heid van 150 Mbit/s voor 1x1 antenne. Verme-
mu-mimo routers in n. Hij levert tweemaal 2166 Mbit/s
nigvuldig dat met het in de standaard voorziene
in de 5 GHz-frequentieband en eenmaal 1000 Mbit/s in
maximum van 4x4 mimo-antennes en je haalt
de 2,4 GHz-band ofwel AC5300 ( 449).
600 Mbit/s. Bij IEEE 802.11ac is de maximale

doorvoersnelheid dankzij de eerder genoemde
verbetert de snelheid tot 3464 Mbit/s. Met 160
bredere zendkanalen en hogere amplitudemo-
MHz brede zend- en ontvangstkanalen krijg je
dulatie 433 Mbit/s per antenne. Vermenigvul-
866 Mbit/s en dus met acht antennes maximaal
digd met vier geeft dit maximaal 1732 Mbit/s.
6928 Mbit/s (6,93 Gbit/s).
Gebruik je acht antennes van elk 80 MHz dan
MU-MIMO
Mimo werkt n op n (van punt naar punt),
dus van router naar endpoint of clientsysteem.
De Linksys EA7500 Max-
Dit noemt men ook wel single-user mimo. Rou-
Stream Mu-Mimo Gigabit
ters van de tweede ac-generatie gebruiken een
router met Qualcomm
softwarematig trucje om tegelijk meerdere end-
IPQ8064 SoC heeft 3x3
points met mimo te bedienen. Die multi-user
mu-mimo antennes met
mimo of mu-mimo zorgt voor een efficintere
80 MHz-kanalen voor 600
benutting van de beschikbare bandbreedte in
(2,4 GHz) en 1300 (5 GHz)
de 5 GHz-frequentieband. En op n leidt het
Mbits/s ofwel AC1900
niet noodzakelijk tot hogere doorvoersnelheden
( 179).
dan single-user mimo, maar in een omgeving

met meerdere draadloze endpoints wordt de
capaciteit van het volledige netwerk wel beter
benut. Het gevolg zijn stabielere verbindingen
en een hogere kwaliteit van bijvoorbeeld videostreaming naar meerdere apparaten tegelijkertijd. Ook het bereik zou in theorie groter
moeten zijn dan bij 802.11n, hoewel dit door
de grote technische verschillen en het
door elkaar gebruiken van verschillende
wifi-standaarden in dezelfde omgeving in de
praktijk moeilijk objectief meetbaar is. Wel is het
een feit dat een 802.11ac-netwerk minder dead
spots (gebieden waarin geen draadloos bereik
mogelijk is) telt dan een 802.11n-netwerk.
102
/ NR. 06 - JUNI
2016
WWW.PCMWEB.NL
ACHTERGROND
802.11ac Wave 2
Een wireless-ac wave 2-router mengt de ver-
bestaat voor die AC-codes, maar dat de
schillende mimo-kanalen zelf en stuurt ze actief
meeste fabrikanten ze ondertussen wel
in de richting van alle verbonden apparatuur
volgen. Alle wireless-ac-apparatuur werkt
via een techniek die beamforming heet. De
met elkaar en meestal ook met oudere
router optimaliseert elke draadloze verbinding
wireless-n-apparatuur, maar uiteraard slechts
dynamisch voor elk endpoint. Om dat allemaal
op de maximaal geadverteerde snelheden. Als
voor elkaar te krijgen heeft de router meerdere
je router bijvoorbeeld AC1900 ondersteunt
antennes, een krachtigere processor annex
en je endpoint AC1200, zul je dus maximaal
draadloze chipset of SoC (System on a Chip) en
867 Mbit/s in de 5 GHz-band en maximaal 300
slimmere algoritmes nodig. Hoewel de huidige
Mbit/s in de 2,4 GHz-band halen.
generatie wave 2-routers nog niet zover gaan,

voorziet de wireless-ac standaard in voldoende
Tot slot
marge om op termijn aan maximale draadloze
Je doet geen miskoop om vandaag al te investe-
doorvoersnelheden te komen die ruim tien
ren in een Wave 2 wifi-router. Die is immers niet
keer beter zijn dan bij wireless-n. Daarvoor
alleen toekomstbestendiger dan een gewone
zullen dan wel veel krachtigere SoCs nodig zijn
wireless-ac-router, maar sowieso backward
dan wat er vandaag op de markt bestaat.
compatibel met bestaande wifi-apparatuur.
Wat heb je nodig?
Als je later een smartphone, tablet, pc of ander

draadloos endpoint koopt dat voorzien is van
Naast een wireless-ac router met mu-mimo
extra zend- en ontvangstantennes, profiteer
heb je uiteraard een smartphone, tablet, pc of
je direct van snellere en stabielere draadloze
ander endpoint nodig dat zelf ook wireless-ac
verbindingen.
ondersteunt. Over hoe mr antennes jouw

endpoint beschikt, hoe hoger de potentile
De ASUS PCE-AC68 PCI-Express uitbreidingskaart voorziet een
doorvoersnelheid. De meeste endpoints heb-
desktop-pc van 3x3 Wave 2 ontvangst: 600 Mbit/s (2,4 GHz) plus
ben momenteel echter maar 1x1-antennes (de
1300 Mbit/s 5 GHz) ofwel AC1900 ( 84,99).
meeste smartphones), 2x2-antennes (recente

tablets en laptops) of 3x3-antennes (een aantal
aparte wifi-kaarten en usb-adapters). Wave 2routers gaan zoals gezegd al tot 4x4-antennes,
Geadverteerde draadloze snelheden van ac- routers en -endpoints

Aangeduid op verpakking
2.4 GHz-band (Mbit/s)
5 GHz-band (Mbit/s)
AC600
150
433
AC750
300
433
AC1200
300
867
AC1300
400
867
AC1450
450
975
AC1600
300
1300
AC1750
450
1300
AC1900
600
1300
AC2350
600
1733
AC2600
800
1733
AC3100
1000
2167
er rekening mee dat er geen officile standaard
AC3150
1000
2167
Geadverteerde draadloze snelheden van ac-routers
AC3200
600
1300 + 1300
AC5300
1000
2166 + 2166
maar momenteel bestaan er nog geen wifisticks, laat staan endpoints met 4x4 mu-mimo
antennes. De maximale verbindingssnelheid die
Wave 2 toelaat, ga je dus momenteel nog niet
halen, tenzij tussen twee Wave 2-routers die je
in bridge-modus draadloos aan elkaar koppelt.
Hoewel je in de productliteratuur en op verpakkingen in de winkel termen zult tegenkomen
zoals Wave 2, MU-MIMO, Next-Gen AC en Max
Stream kun je beter de kleine lettertjes op de
verpakking lezen, waar meestal met een afkorting in de vorm AC-cijfer de maximale theoretische doorvoersnelheid wordt aangegeven in
zowel de 2,4 GHz wifi-frequentieband (802.11n)
als de 5 GHz-frequentieband (802.11ac). De tabel geeft daarvan een overzicht en vertelt je ook
wat je maximaal mag verwachten met betrekking tot de draadloze doorvoersnelheden. Houd
en -endpoints (bronnen: Cisco, Linksys, Qualcomm,

Wikipedia).
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
103
Seagate & lacie
5X OPSLAG
ONDER DE LOEP
Seagate & LaCie
Pluspunten
Gebruiksvriendelijk, veel mogelijkheden
Twee harde schijven
Je fotos, documenten, muziek of videos hebben

allemaal n ding gemeen: ze hebben allemaal
een veilige bewaarplek nodig. Daarom nodigde
Tech-panel vijf lezers uit om gedurende een
aantal weken vijf verschillende oplossingen van
Seagate en LaCie voor het opslaan van data te
testen. Hun bevinden lees je hier.
Handig voor back-ups van o.a.

mobiel, Dropbox en Google Drive
Minpunten
Geen timer om apparaat bijvoorbeeld s nachts uit te schakelen
Persoonlijk map (nog) niet via
Seagate
Personal Cloud
"Onmisbaar in een gezin"
app benaderbaar
In het gezin van Dave van Munster wordt veel aan fotografie
ompacte back-upschijf,
eigen cloud, stevig en
schokbestendig of juist
chique en stijlvol? Het
gedaan en het zou ideaal zijn als
LaCie Rugged Mini
dit en ander materiaal centraal

kan worden opgeslagen. Met zijn
"Hij voelt lekker solide aan"
fraaie hoogglans zwarte behuizing is de eerste indruk goed.
aantal producten voor het opslaan

van gegevens is talrijk en veelzijdig.
Marc de Munnik kan wel een
De Rugged Mini gaat mee in de
Dave: Er is echt over nagedacht,
Daarom wilden we deze keer niet
outdoor schijf gebruiken voor
rugzak en de meegeleverde software
de harde schijven zijn zelfs duide-
onze panelleden allemaal eenzelfde
alle fotos en videos die hij tijdens
Backup Assistant als de Desktop
lijk genummerd, handig als je er
oplossing laten testen, maar gingen
hiken en mountainbiken maakt. De
Manager werken goed en overzet-
eens eentje moet vervangen. De
ze ieder met een ander product aan
stevige LaCie Rugged die een val
ten van data gaat snel. Marc: 116
installatie gaat soepel en binnen
de slag. Dave van Munster (41) met
voor meer dan n meter hoogte
MB per seconde en dat is zelfs nog
een half uurtje is de Personal
de Seagate Personal Cloud, Marc
moeiteloos doorstaat, lijkt dan
iets sneller dan LaCie zelf aangeeft
Cloud klaar voor gebruik. Mijn
de Munnik (39) met de robuuste
ook goed op zijn behoeften aan te
op de site. Over de echt belangrijke
eerste indruk is erg goed.
LaCie Rugged Mini, Hans van Drie
sluiten. Marc: Hij voelt lekker solide
features van deze schijf kan ik, er
De Personal Cloud is direct
(53) kreeg de Seagate Wireless Plus,
en degelijk aan. Hij is misschien iets
met een kritisch oog naar kijkende,
toegankelijk via het netwerk en
Casper Smits (21) de LaCie Porsche
aan de zware kant, maar dat zal
enkel positief zijn. De constructie,
meerdere mensen kunnen hun
Design en Alec van der Linden (19)
met de constructie te maken heb-
afwerking, degelijkheid en niet te ver-
bestanden met een eigen wacht-
de compacte Seagate Ultra Slim
ben. Installeren is zeer eenvoudig.
geten de werking: ik ben er werkelijk
woord onder hun eigen account
Backup Plus. Iedere deelnemer had
Even inprikken op vrije usb-poort,
uitermate over te spreken.
plaatsen. Dave: En ook met mijn
drie weken de tijd om te ontdekken
en via het pictogram dat verschijnt
hoe de opslagoplossing het er in de
de LaCie Setup starten.
smart-tv en mijn mediaspeler is
Pluspunten
de Cloud direct te benaderen en
praktijk ervanaf bracht en deed ons
Robuust en snel (usb 3.0
zijn mediabestanden af te spe-
uitgebreid verslag.
Handige software
len. Buitenshuis gaat dit via de

Seagate Media-app voor mobiele
Minpunten
104
/ NR. 06 - JUNI 2016
apparaten waarmee ook een
Volledige handleiding pas na
back-up kan worden gemaakt.
installatie beschikbaar
Dave: De Personal Cloud is ei-
Back-up-programma Engelstalig
genlijk onmisbaar in een gezin!
WWW.PCMWEB.NL
Seagate
Wireless Plus
"Installatie met de app

gaat soepel"
Seagate & lacie
LaCie Porsche Design

"Ik word hier erg gelukkig van"
Zowel priv als zakelijk reist Hans
Casper Smits is fotograaf en met
men op en de overdrachtssnelheid
van Drie veel, en de Seagate
een notebook met 128 GB opslag
is met zon 70 MB/s goed. Dat
Wireless Plus die draadloos opslag
is een externe schijf erg welkom,
voldoet aan mijn verwachtingen,
onderweg mogelijk maakt, komt
zeker als deze mooi is vormgege-
al wordt de schijf wel erg warm.
Fraaie vormgeving en goede prestaties
dan ook als geroepen. De installatie
ven. Casper: Deze externe harde
Daarnaast raadt Casper aan om
Goede software
doet hij vanaf zijn smartphone met
schijf draait eigenlijk vooral om het
even te kijken naar het programma
Inclusief usb-c-naar-usb-a-kabel
behulp van de Seagate Media app
design: er staat in mooie letters
LaCie Private-Public dat gratis is
en gaat soepel. Hans: Oppassen,
PORSCHE DESIGN op de bovenkant
te downloaden en waarmee een
want het netwerk is niet standaard
gegraveerd. Hij is prachtig om naar
beveiligde partitie kan worden
Hogere prijs vergeleken met andere
beveiligd met een wachtwoord.
te kijken en met het geborstelde
aangemaakt.
modellen
Gelukkig word je daarvoor gewaar-
aluminium is het een perfecte
Casper: LaCie heeft met de Por-
schuwd en kun je makkelijk een
combinatie naast mijn MacBook. Ik
sche Design P9227 Mobile Drive
wachtwoord instellen. Kopiren
word hier erg gelukkig van.
Slim een prachtig product neer-
voorbereid met usb-c en encryptie-
van 20.000 (!) mp3s gaat ook best
De installatie levert geen proble-
gezet. Enorm makkelijk in gebruik
software.
Pluspunten
Minpunten
en helemaal op de toekomst
vlot. Hans: Wel jammer dat de

Wireless Plus daarna bijna drie uur
nodig heeft om de mediabibliotheek op te bouwen en vlak voor
het einde met nog 10% batterij
zijn notebook is vaak een probleem.
het apparaat opeens uitschakelt.
Alec: De Seagate Backup Plus Ultra
Soms is bij het afspelen van video
Slim is dunner dan ik had verwacht
via de app geen ondertiteling of
en goed te gebruiken on-the-go.
geluid (dts), maar dat gaat wel goed
En het aansluiten? Alec: Wanneer
wanneer er gebruik wordt gemaakt
je 'm aansluit, staat er een setup-
van een app als VLC Media Player.
bestandje op de schijf. Als je dit
Ook tegelijkertijd afspelen naar
opstart, wordt er een programma
twee tablets en n smartphone
genstalleerd waarmee je de Ultra
gaat prima. Bij het kijken van een
Slim kunt monitoren en beheren.
film houdt de accu het zon 3,5 tot 4
Dankzij usb 3.0 gaat het overzetten
uur uit. Hans: Het is onhandig dat
van bestanden razendsnel. De ka-
het batterijniveau niet op het ap-
bel is voor gebruik bij een laptop en
paraat (bijvoorbeeld met streepjes)
onderweg prima, maar misschien
wordt weergegeven.
wel wat kort in combinatie met een

desktop. Bovendien beschikt hij
niet over rubber voetjes waardoor
het schijfje snel over het bureau
schuift.
Conclusie: De Seagate Ultra Slim is
Pluspunten
Slimme oplossing met ingebouwde accu
Zowel draadloos als via usb
Seagate Backup
Plus Ultra Slim
"Prima on-the-go te
gebruiken"
Werk ook samen met o.a. Dropbox
WWW.PCMWEB.NL
Hij is prima on-the-go te gebruiken

en is zelfs in een broekzak mee te
nemen.
Pluspunten
Klein, licht en stil
Als student aan de TU Eindhoven
Minpunten
een grote opslag van klein formaat.
Snel en veel opslagcapaciteit
werkt Alec van der Linden veel met
Geen batterij-indicator
programmas als Photoshop en
Perikelen bij streamen via dlna
Solid Edge; de krappe opslag van
Minpunten
Enigszins korte usb-kabel
/ NR. 06 - JUNI 2016
105
HARDWAREHOEK
De beste tips en trucs
HARDWAREHOEK
HANDIGE TIPS EN NIEUWE
M O G E L I J K H E D E N M E T J E H A R D WA R E
Vijf tips om je computerbureau zo

leeg mogelijk te krijgen
Ben je een beetje fanatieke pc-bezitter, dan is de kans groot dat je bureau
propvol is. Alleen al je beeldschermen, muis, toetsenbord en luidsprekers
zorgen ervoor dat je weinig bureauruimte overhebt ruimte die al snel wordt
ingenomen door allerlei andere gadgets of papieren. Hoe zorg je ervoor dat je
zo veel mogelijk van je bureau leeg houdt, zelfs met al die apparatuur erop?
We geven in de hardwarehoek deze week vijf tips.
BASTIAAN VROEGOP
1. Koop een monitorstandaard

Beeldschermen zijn vaak flinterdun,
als je ruimte wilt vrijmaken, maar
de Arctic Z2 Pro, waar je maximaal
maar de voet waar ze op staan,
er is ng een reden om in een mo-
twee beeldschermen van 27 inch
neemt alsnog aardig wat bureau-
nitorstandaard te investeren. Het is
aan kunt bevestigen. Dat zal voor
ruimte in beslag. Dat is al helemaal
hiermee namelijk makkelijker om de
de meesten waarschijnlijk meer dan
een bezwaar als je meerdere
positie van je scherm aan te passen.
genoeg zijn. De betreffende arm
schermen op je bureau hebt staan
Met de meeste exemplaren kun je
kost 80 euro. Rond die prijs zul je
twee 27-inch monitoren nemen
de hoogte naar eigen smaak veran-
vaak uitkomen als je een arm wilt
samen al snel de helft van je bureau
deren, zodat je recht aan je bureau
kopen.
in. Het is daarom verstandig om een
kunt zitten werken. Daarnaast kun
En ding om wel rekening mee te
speciale standaard te kopen, waar
je ook nog eens de hoek van je
houden: je monitor moet achterop
je alle beeldschermen aan kunt
beeldscherm draaien. Wil je een
een VESA-aansluiting hebben, zodat
bevestigen.
monitor in portretstand gebruiken?
je de armen kunt vastschroeven.
Een monitorstandaard klem je vast
Dan kun je m prima op die manier
Dit zijn vier schroefgaten die samen
aan de achterkant van het bureau,
kantelen. Handig als je bijvoorbeeld
een vierkant op de monitor vormen.
waarna je de schermen eraan
veel regels code tegelijk wilt bekij-
De meeste moderne schermen heb-
ophangt. Hierdoor hangt het beeld
ken op een scherm.
ben dit wel, maar oudere monitoren
van je computer aan een enkele
Monitorhouders zijn er in alle soor-
hebben soms afwijkende bevesti-
stang achterop je bureau. Handig
ten en maten. Wij gebruiken zelf
gingsgaten. Let daar dus wel op.
106
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
HARDWAREHOEK
2. Denk na over je kabelwirwar

Een opgeruimd bureau blijft bij ons
door je kantoor worden gelegd.
vaker opgeruimd. Dus het is van
Het liefst houd je de kabels uit het
belang om je computerplek netjes
zicht, zodat je ze alleen ziet als je
te houden. Een belangrijke eerste
bijvoorbeeld achter het bureau
stap daarbij is het wegwerken van
duikt. IKEA verkoopt daar een han-
alle kabels die je wellicht op je
dige kabelgoot voor, die je onder
kantoor hebt rondslingeren. Al die
het bureaublad kunt schroeven. Zo
snoeren zorgen er immers voor dat
kunnen alle snoeren onder het blad
je bureau rommelig oogt, hoe vaak
naar de pc worden geleid, zonder
je spullen ook opruimt.
dat ze in het zicht komen te liggen.
Er zijn gelukkig aardig wat manie-
Af en toe moeten al die samenge-
ren om je kabelwirwar te ontrafe-
bonden kabels toch eens in het
len. Misschien wel het belangrijkst
zicht komen, maar ook daar is
daarbij zijn kabelbinders. Hiermee
een fijne oplossing voor. Voor een
kun je samenkomende groepen
paar euro koop je namelijk een
snoeren aan elkaar bevestigen,
kabelsok, die je om alle snoeren
zodat er in feite n lange kabel
heen kunt binden. Zo lijkt het ook
ontstaat. Deze is een stuk mak-
echt op n enkele kabel, in plaats
kelijker op subtiele wijze naar je
van op allerlei gecombineerde
computer te leiden zonder dat er
snoertjes. Het is het handigst om
overal kabels naartoe schieten.
die kabelsok dezelfde kleur als je
Wil je de boel een beetje mooi
computeronderdelen of de achter-
houden, dan moet je ook nadenken
liggende muur te geven, zodat hij
over hoe deze snoeren precies
zo min mogelijk opvalt.
3. Wissel je bureaulamp om
voor een backlight
De kans is groot dat er een bureau-
lamp niet langer nodig is. De bij-
lamp bij je computer staat. Handig
behorende afstandsbediening laat
als je wat extra licht nodig hebt,
je zelfs de kleur van de backlight
maar zon lamp neemt onnodig veel
bepalen. Zo kun je jouw kantoor
ruimte in beslag. Gelukkig is er een
rood maken als je aan het relaxen
alternatief dat nul bureauruimte
bent, of felwit als je eventjes moet
vereist. IKEA verkoopt voor 25 euro
doorknallen voor je werk.
namelijk een simpele backlight, die
Wil je een stapje verdergaan? Dan
je achter op je beeldscherm(en)
kun je een BlinkStick (https://www.
kunt plakken.
blinkstick.com/help/ikea-dioder-
Je zult hiervoor even wat dubbelzij-
blinkstick-ambilight) bestellen
dige tape in huis moeten halen, al
om mee te knutselen. Deze kleine
helemaal als je alle bedieningsknop-
printplaat met usb-aansluiting
pen ook wilt opplakken. Maar als je
kan aan de IKEA-backlight worden
de backlight goed aanbrengt, heb je
gesoldeerd, zodat je jouw computer
getoond. Het resultaat: de backlight
stof voor een volgende keer. Het
er jaren plezier van. Met een druk
erop kunt aansluiten. Met behulp
verandert in een heuse Ambilight,
bevestigen van zon BlinkStick is
op de knop kun je namelijk de ach-
van bijbehorende software vertelt
die zijn kleuren aanpast op bijvoor-
door al het soldeerwerk namelijk
terkant van je monitoren licht laten
je computer aan de BlinkStick
beeld een afgespeelde film of game.
een aardige (dag)klus, vooral als je
geven, waardoor een ouderwetse
wat er op je beeldscherm wordt
Hoe je dat precies doet, is wellicht
hier nog geen ervaring mee hebt.
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
107
HARDWAREHOEK
4. Meerdere apparaten?
Koop een usb-switch
Fanatieke pc-bezitters hebben vaak
het toetsenbord van de ene pc naar
meerdere apparaten op hun bureau
de andere.
staan. Hartstikke handig, maar al die
Geen zin in een schakelaar op je
computers nemen extra ruimte in
bureau? Dan kun je ook software-
beslag. Vooral als je voor iedere pc
matig je andere apparaten met
ook een eigen muis en toetsenbord
dezelfde apparatuur bedienen. Het
op het bureau neerlegt.
programmaatje Synergy (http://
Gelukkig is het helemaal niet nodig
synergy-project.org/) laat je de
om voor iedere computer eigen
muis en het toetsenbord van de ene
accessoires neer te leggen. Voor
pc gebruiken om de andere te be-
SSL-encryptie en klantenservice
het is; wij hebben meerdere KVM-
een paar tientjes kun je ook een
dienen, waarbij via je thuisnetwerk
biedt, maar dat lijkt ons alleen een
schakelaars uitgeprobeerd, maar
usb-switch op de kop tikken, waar
verbinding wordt gemaakt. Hoewel
noodzaak als je met privacygevoe-
ze waren allemaal buggy, duur en
je vervolgens een usb-hub in kunt
wij af en toe wat gestotter opmerk-
lige informatie werkt.
onhandig. Aangezien de meeste
steken. Sluit je muis en toetsenbord
ten, werkt dit verrassend goed.
Een ander alternatief is om een
moderne beeldschermen sowieso
aan op die usb-hub, leid de kabels
Synergy kost eenmalig 10 dollar,
KVM-schakelaar te kopen. Dit ap-
al meerdere inputpoorten hebben,
van de switch naar je verschillende
waarna je de software levenslang
paraat laat niet alleen je muis en
kun je prima verschillende pcs op
computers en voil: met een druk
mag blijven gebruiken. Er is ook een
toetsenbord tussen computers
een enkele monitor aansluiten om
op de knop schakel je de muis en
pro-versie voor 30 dollar die betere
schakelen, maar doet hetzelfde met
hetzelfde voor elkaar te krijgen. Een
je beeldscherm en audio. Dat klinkt
stuk minder gedoe en ook een stuk
op papier een stuk handiger dan
goedkoper.
5. Koop accessoirehouders
Heb je bovenstaande tips gevolgd,
Je webcam kan in veel gevallen
dan is je bureau waarschijnlijk al
gewoon boven op het beeldscherm
een stuk leger geworden. Wat nog
worden bevestigd, zodat hij niet op
resteert, is een aantal willekeurige
je bureau hoeft te staan. Sowieso
apparaten en andere voorwerpen,
is dat wel handig: het zorgt ervoor
zoals bijvoorbeeld microfoons,
dat je tijdens videochats de juiste
koptelefoons en webcams. Laat die
kant op kijkt. Hangt je monitor hoog
niet zomaar rondslingeren! Het is
aan een standaard? Dan bekijkt de
verstandig om tijdens je bureau-
webcam je zelfs van bovenaf, wat
opruimsessie deze spullen meteen
een stuk fijnere hoek is.
een goede plek te geven.
Probeer je bij alles wat hierna nog
Een goede microfoon kan vaak aan
op je bureau ligt af te vragen: moet
een monitorarm worden bevestigd,
het daar cht liggen? En zo ja, wat
die je aan de zijkant van een bureau
kun je doen om het beter op je
kunt schroeven. Hiermee kun je de
bureau op te ruimen? Dat klinkt
microfoon makkelijk voor je hangen
wellicht overdreven, maar op lange
en weer opzijduwen, zonder dat
termijn heb je hier ontzettend veel
er bureauruimte in beslag wordt
aan. Door eens goed na te denken
genomen. Een koptelefoon kan op
over hoe je werkblad zo leeg mo-
vergelijkbare wijze aan de zijkant
gelijk wordt, weet je dat het in de
van het bureau worden gehangen.
komende jaren waarschijnlijk ook
Voor een tientje koop je al snel een
opgeruimd blijft.
koptelefoonhouder die ook aan een

bureaublad kan worden vastgeschroefd.
108
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
WORKSHOP
Office 2016 voor experts
OFFICE 2016
VOOR EXPERTS
Bijzondere functies uitgelicht
Microsoft heeft onlangs de 2016-versie van
Office uitgebracht. Iedereen met een Office
365-account krijgt de software gratis. Maar,
wat is er nu echt nieuw aan de software?
Welke mogelijkheden zijn er onder meer voor
de doorgewinterde Office-gebruiker?
E R N S T VA N D E N B O S C H
Workspace. Microsoft Project en Visio zijn formeel

geen onderdelen van de Office Suite, maar alleen los
aan te schaffen en toe te voegen aan de Office-omgeving. Qua interface sluiten ze gelukkig wel goed aan op
de bestaande Office-interface.
Zoals gebruikelijk biedt Microsoft verschillende
bundels van Office 2016 aan, gericht op thuis/studentgebruik of juist meer op de zakelijke omgeving. Zoals
in de inleiding vermeld richt ook Microsoft zich steeds
n een eerder artikel over Office 2016 zijn we
meer op cloud-gebaseerde uitwisseling van bestan-
ingegaan op de mogelijkheden voor het delen van
den en de mogelijkheid tot het collectief werken aan
bestanden vanuit Office 2016. In dit artikel laten
Office-documenten. Deze functionaliteit is bovenop
we dit onderwerp dan ook voor wat het is en gaan we
de al reeds enorm uitgebreide set van mogelijkheden
andere mogelijkheden van Office-applicaties belichten.
gekomen.
In deze workshop richten wij ons op de meest
Het uiterlijk van de MS Office-familie is in 2007
populaire toepassingen: Word, Excel, PowerPoint en
flink op de schop gegaan met de introductie van een
Outlook. We gaan deze onderdelen onder de loep
zogeheten ribbon en het tabbed menu. Voordeel van
nemen en belichten facetten die je wellicht nog niet
deze nieuwe grafische interface was dat bij elkaar be-
wist te gebruiken. Praktisch en direct toepasbaar met
horende onderdelen duidelijker gegroepeerd werden
als doel je Office-vaardigheden aan te scherpen.
in respectievelijk tabbladen, categorien en acties.
De verschillen met eerdere versies
WWW.PCMWEB.NL
sher, Access, Onenote, Info Path, Lync en SharePoint
Hoewel deze nieuwe menustijl meer schermruimte in

beslag neemt, laat het daarmee alle mogelijkheden in
Microsoft Office bestaat al vanaf 1990 (zie kader over
n keer n slim gegroepeerd zien. De Office-releases
de geschiedenis van tekstverwerkers) en mag gezien
hierna zijn qua uiterlijk vergelijkbaar gebleven, toch
worden als de standaard voor kantoorapplicaties. Was
zijn er onder de motorkap telkens meer nieuwe
er in het prille begin alleen sprake van Word, Excel en
functies toegevoegd. Hiermee hebben we gelijk een
PowerPoint, gedurende de jaren erna is er een groot
probleem vastgesteld; als er visueel niet veel veran-
aantal nieuwe loten aan de Office-familie toegevoegd.
dert, gaat de gebruiker vaak ook niet op zoek naar de
De opkomst van internet heeft natuurlijk gezorgd voor
vernieuwingen die hebben plaatsgevonden. Na enkele
de introductie van Outlook, als spil voor het beheren
releases zijn er dan steeds meer functies en nieuwig-
van je e-mail en contactgegevens. Daarnaast zijn er in
heden die de gebruiker vaak niet kent en daarom ook
de loop der jaren toepassingen toegevoegd als Publi-
niet weet toe te passen.
/ NR. 06 - JUNI 2016
109
WORKSHOP
Office 2016 nieuwigheden
er een menu met contactmogelijkheden, waaronder de
zijn gericht op samenwerken en co-creatie. Als je op
optie om een Skype-gesprek op te starten. Klik hierop
afstand samen aan een document aan het werk bent,
en er wordt direct een Skype-sessie gestart. Je kunt
is overleg toch soms noodzakelijk. Natuurlijk kun je de
dan een livegesprek met de genodigde aangaan, maar
telefoon even pakken en elkaar bellen, maar het kan
het is natuurlijk ook mogelijk om gewoon een chatses-
nog makkelijker: met Skype. Eind 2011 heeft Microsoft
sie te starten.
het populaire Skype overgenomen en het is dan ook
Geef in het
Als je op de naam van een persoon klikt, verschijnt
Office 2016 heeft veel verbeteringen doorgevoerd die
geen verrassing dat er een integratie met Microsoft
Themas
Office heeft plaatsgevonden. Vanuit Word en Outlook
De nieuwste Office-versie kent ook een nieuwe kleur-
kun je nu direct een Skype-gesprek opzetten. We laten
stelling. Je kunt nu kiezen uit drie verschillende kleur-
zien hoe je dit vanuit Word kunt doen.
stellingen; kleurrijk, wit en het nieuwe donkergrijze

thema. Om het toegepaste thema aan te passen doe
document aan
Integratie met Skype
dat je deze
Open een document en geef aan dat je deze wilt delen.
selecteer daaruit Opties. Onderstaande scherm met
wenst te delen.
Die doe je door rechtsboven op Delen te klikken.
algemene instellingen zal worden geopend:
je het volgende: klik in de menubalk op Bestand en

Zo stel je het
Office-thema in.
Selecteer Opslaan naar cloud. Kies je OneDriveprofiel mogelijk wordt je eerst gevraagd om in te
Selecteer de
personen met
wie je het docu-
loggen en geef een naam op voor het bestand dat je

wenst te delen.
Je kunt nu vanuit het overzicht in de rechterkolom
ment wenst te
personen uit je adresboek selecteren en aangeven of
delen.
ze mogen bewerken of slechts meekijken.
In het midden van het scherm kun je uit de drie

verschillende Office-themas kiezen. Overigens wordt
het gekozen thema gelijk toegepast op alle Officeonderdelen die je genstalleerd hebt; je kunt dus niet
tegelijkertijd verschillende themas per Office-onderdeel activeren.
Slim opzoeken
Spellingcontrole is natuurlijk niet nieuw; als een woord
niet herkend wordt, verschijnt er onder het afwijkende
woord een rode golflijn. Klik met de rechtermuisknop
op het woord en een overzicht van mogelijke verbeteringen wordt getoond. Een aanvulling hierop is het
zogenaamde Slim opzoeken. Selecteer een woord
erop dubbelklikken is de snelste manier en open het
contextmenu door op de rechtermuisknop te klikken.
Selecteer uit het getoonde menu de optie Slim
opzoeken en er wordt aan de rechterzijde een kolom
geopend met zoekresultaten. In ons geval hebben
110
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
WORKSHOP
suggesties gedaan die gerelateerd zijn aan de

ingevoerde tekst. Deze functie is in alle Office-onder-
Relevante en
delen behalve PowerPoint en OneNote beschik-
contextafhanke-
baar en kun je ook aanroepen met het commando
lijke zoekresul-
Alt+Q.
taten.
Opmaak kopiren
Er zijn Office-functies die al heel lang meegaan, maar
toch zelfs bij doorgewinterde gebruikers onbekend
De optie Slim
opzoeken in het
zijn. Neem het kwasticoontje, zoals dat helemaal links
contextmenu
op de ribbon in het startmenu is terug te vinden. Je
van Word.
vindt deze functie in alle Office-programmas terug en

kan hiermee eenvoudig de opmaak van een selectie
we in ons document het woordje 'tekst' geselecteerd,
(tekst, maar ook bijvoorbeeld cellen in Excel) kopiren
waarvoor de resultaten worden getoond.
naar een ander deel van het document. Deze functie
De zoekresultaten zijn gebaseerd op het gemarkeer-
Excel toont
is vooral in tekstverwerking handig; je kopieert dan
de woord n houden rekening met (een deel van) de
niet alleen de stijl (vet, cursief) maar ook lettertype en
context rond dit woord. Doel is om de zoekresultaten
-grootte en andere eigenschappen van de opmaak. Het
relevanter te laten zijn. Dit werkt niet alleen in Word,
scheelt niet alleen in muisklikken, maar maakt ook de
maar ook in Excel, PowerPoint en Outlook.
uiteindelijke opmaak van je document consistenter.
In Excel wordt daar nog iets extras aan toegevoegd.
Je gebruikt deze functie als volgt. Selecteer de tekst
extra informatie
Als je in een cel een formule typt en vervolgens in het
(of cellen als je in Excel werkt) waarvan je de opmaak
over de ingege-
contextmenu Slim opzoeken selecteert, wordt extra
wilt kopiren. Klik vervolgens met je muis op het
ven formule.
informatie over die formule weergegeven.
kwasticoontje en beweeg de muis deze heeft nu de
Uitleg hulpmiddel om functies te ontdekken
WWW.PCMWEB.NL
Kopieer
vorm van een kwastje gekregen naar het stuk tekst
opmaak middels
die de geselecteerde opmaak eveneens moet krijgen.
het kwasticoon-
Strijk nu de doeltekst aan: klaar!
tje.
Microsoft erkent dat er veel mogelijkheden zijn die
Slimmer werken met zoeken en vervangen
zijn gebruikers niet kennen of benutten. Om je te hel-
Met Zoeken en vervangen kun je meer dan tekst ver-
pen deze te ontdekken, is de functie Uitleg gentro-
vangen; het werkt ook om opmaak in een document te
duceerd; centraal bovenin het menu is een invoerveld
vinden en te vervangen. Stel, je wilt alle vet gemaakte
met een lampicoontje beschikbaar. Typ hierin (een
tekst in een document vervangen door niet-vette tekst.
deel van) je vraag en direct worden er voorstellen en
Dat kan middels Zoeken en vervangen.
/ NR. 06 - JUNI 2016
111
WORKSHOP
Definieer de
opmaak die je
zoekt en wenst
te vervangen.
gen door beide leeg zijn, maar dat eronder staat dat
Het scherm
Zoeken en
vervangen, op
Geef het commando Ctrl+H, dit opent het scherm

van Zoeken en vervangen.
Klik met de cursor in het veld Zoeken naar, zodat dit
te roepen met
wordt geselecteerd. Klik vervolgens op Meer, zodat er
Ctrl+H.
een scherm onder uitklapt met uitgebreide opties en
Definieer de
er wordt gezocht naar Opmaak: Lettertype: Vet en
correctieregel
dat we deze wensen te vervangen door Lettertype:
om het woord
Niet Vet.
automatisch te
Nu zowel de zoeken vervangcriteria zijn bepaald,
laten corrigeren.
klik hier op de knop Opmaak. Selecteer Lettertype in

het menu dat verschijnt en kies dan vet. Bevestig met
OK.
Nu is aangegeven wat we zoeken, kunnen we aangeven waardoor het indien gevonden vervangen dient
te worden. Dat gaat op eenzelfde wijze; klik op het veld
Vervangen door en herhaal de eerdere stappen, maar
selecteer nu dat de tekst moet worden vervangen door
de opmaak Niet Vet.
Je ziet nu dat de velden Zoeken naar en Vervan-
Een stukje geschiedenis

Microsofts tekstverwerker Word bestaat al vanaf
latere Office Suites. Aan Wordstar werden Datastar
die separaat aangeschaft konden worden. Toen
1990, het tijdperk waarin MS-DOS domineerde als
en Calstar toegevoegd.
het programma plotseling beveiligd werd tegen
De ondergang van Wordstar werd ingeluid
kopiren, keerden de gebruikers massaal tegen
van Word waren er andere grote spelers in de
door een tweetal factoren de oprichter moest
ze. Dat deze 'fout' later werd teruggedraaid kon
tekstverwerkingsmarkt actief. Belangrijkste speler
vanwege gezondheidsproblemen de zakelijke
het tij niet meer keren; de voorsprong was door de
was het Amerikaanse Wordstar. Het bedrijf was
beslommeringen overlaten aan een investerings-
concurrentie ingelopen.
uitermate succesvol; toen het halverwege de jaren
bedrijf en een gebruikersgroep die de gentro-
80 naar de beurs ging was het Amerikas grootste
duceerde kopieerbeveiliging van de software niet
wist de positie van Wordstar over te nemen door
softwarebedrijf.
kon waarderen. Ook in die tijd werden kopien van
een aantal belangrijke verschillen; het had een
software illegaal verspreid en gebruikt. Dit leverde
ingebouwde macrofunctie (korte gebundelde
WYSIWYG (what you see is what you get) heeft
echter ook omzet ook; Wordstar was 's werelds
instructies onder een toetsencombinatie), een
bedacht en gemplementeerd en domineerde de
meest gekopieerde software (!) en zo bleek uit
handige 'toon opmaak'-functie die alle opmaak
markt tot midden jaren 80. Ook was het bedrijf de
onderzoek veel gebruikers kochten uiteindelijk
instructies van een document (tijdelijk) kon tonen
eerste die zijn pakketten gebundeld aan de man
toch een origineel exemplaar. Bovendien verdiende
en algemeen als het belangrijkst gezien gratis
probeerde te brengen, als een voorloper van de
het bedrijf goed aan de boeken en documentatie
hoogstaande productondersteuning. Het product
besturingssysteem voor pcs. Voor de introductie
Wordstar mag worden gezien als het bedrijf dat
112
/ NR. 06 - JUNI 2016
Zon concurrent was WordPerfect. Dit bedrijf
WWW.PCMWEB.NL
WORKSHOP
kunnen we de opdracht uitvoeren door te klikken
definiren die in dit geval aangeeft dat bijvoorbeeld
op Alles vervangen. Alle tekst met opmaak vet zal
het woordje niuew standaard vervangen dient te
nu worden vervangen door de opmaak niet-vet. Om
worden door het woordje nieuw. Als je in de toekomst
een nieuwe zoeken vervangopdracht te definiren
het woordje niuew typt, zal het geheel automatisch en
kun je snel alle criteria wissen door op de knop Geen
al tijdens het typen gecorrigeerd worden.

Ga in Word als volgt te werk. Klik op Bestand,
opmaak te klikken.
Autocorrectie slim toepassen
Opties en dan op Controle. Klik op de knop Auto correctie-opties er opent zich een nieuw scherm en
Sommige typefouten blijven we maken. Uiteraard
geef aan dat je het woordje niuew wenst te vervangen
zal de foutieve spelling binnen een Office-applicatie
door nieuw.
direct gemarkeerd worden en kan een typefout met
Bevestig met OK en verlaat het onderdeel Auto
een paar klikken hersteld worden. Toch kan het nog
correcties door nogmaals op OK te klikken, waardoor
sneller; namelijk automatisch. Dit kan door het fout
je terugkeert naar je document. Je zult nu zien dat het
vervanging van
getypte woordje toe te voegen aan de autocorrectie-
woord inmiddels goed is geschreven. Test het door het
opmaak.
bibliotheek. Dit doen we door een nieuwe regel te
nogmaals verkeerd te typen; een kleine animatie zal
Opdracht tot
getoond worden en het woord wordt zonder jouw

verdere tussenkomst direct gecorrigeerd. Je kunt autocorrecties ook gebruiken, om door jou veel gebruikte
woorden als afkortingen op te nemen in de autocorrectiebibliotheek. Ze worden dan gedurende het typen
direct en automatisch uitgeschreven. De autocorrectiefunctie is hier uitgelegd in een Word-omgeving, maar
werkt in alle Office-onderdelen.
Minder bekende functies een voorbeeld

uitgelicht
Excel kent een groot aantal functies, waarvan Verticaal
zoeken een heel krachtige n tevens slecht begrepen
voorbeeld is. Een praktijksituatie; je hebt een Excelwerkblad met daarin artikelnummers en de omschrijving van dat artikel. Vanuit het voorraadsysteem krijg
je een Excel-werkmap aangeleverd met daarin de
artikelnummers en de actuele voorraad. In een derde
was ook in Nederland razend populair en werd in
stabiel. Ondertussen had Microsoft een gigantisch
betaaldienst. Gebruikers haakten massaal af en
de zakelijke markt de onbetwiste marktleider. De
voordeel; het bouwde en ontwikkelde Windows en
verruilden het inmiddels mindere product (lees:
oudere computergebruikers onder ons zullen bij
wist dus de (deels bewust ongedocumenteerde)
niet goed aansluitend bij de Windows-schil) voor
het horen van de woorden Shift+F7 onmiddellijk
code van Windows beter aan te laten sluiten bij
de combinatie Microsoft Windows met Microsoft
'Print!' zeggen; in WordPerfect het toetsenbord-
zijn eigen softwareapplicaties. Sterker nog; andere
Word.
commando om een document naar de printer te
softwarebedrijven hebben nog lange tijd op een
sturen.
ander operating system gewed OS/2 en konden
de zet die de laatste spelers de markt uit wist te
daarom niet voldoende snel op alle fronten bij-
drukken. Het lukte Microsoft om de Amerikaanse
voorloper van Word) was Microsoft eigenlijk geen
blijven. Ook WordPerfect had de verwachting en
overheidsdiensten over te laten stappen op de
partij in de markt voor tekstverwerking. Met de
daarmee zijn middelen gericht op het succes van
combinatie van Windows met Office 97. On-
introductie van Windows 3.0 het was inmiddels
OS/2.
danks het prijsverschil op dat moment leverde
Tot en met de introductie van WinWord 2.x (de
mei 1990 veranderde de zaak. Veel softwareont-
De nekslag voor WordPerfect kwam echter van
De marketing van Microsoft was uiteindelijk
WordPerfect een serverversie van haar programma
wikkelaars hadden moeite om hun programmatuur
binnenuit; het bedrijf besloot de gratis ondersteu-
voor $ 1500,- die geschikt was voor 255 gebruikers
om te bouwen naar de nieuwe Windows-omgeving
ning die zelfs werd gegeven aan gebruikers met
adopteerden zij massaal Windows en daarmee
en de eerste pogingen waren dan ook verre van
gekopieerde software om te zetten naar een
Word. De overwinning van Microsoft was een feit.
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
113
WORKSHOP
worksheet heb je de prijzen van die artikelen. Wat is
artikelnummer en de omschrijving. Bovendien staan in
nu de totale actuele! waarde van de voorraad
een tweede tabblad van deze spreadsheet de actuele
artikelen?
prijzen van deze artikelen. We willen een overzicht

maken die deze gegevens samenvoegt tot een geheel
waarbij we ook een totaalprijs te zien krijgen.
We maken een nieuwe spreadsheet en geven deze
de naam Totaal.xlsx. Hierin typen (of kopiren) we de
artikelnummers. Het grijs gearceerde deel moet de
gegevens van de verschillende andere bronnen gaan
weergeven. Hiertoe zetten we de Excel-functie Verticaal zoeken in.
Klik met je muis in de cel waar je de omschrijving
ingevuld wilt hebben (hier cel C4). In het topmenu klik
je op Formules en daarna op Functie invoegen (of
gebruik de toetsencombinatie Shift+F3). Een zoekmogelijkheid opent en hierin kunnen we de gewenste
functie opzoeken door in de omschrijving verticaal te
typen en op zoeken te klikken.
Elk werkblad deelt dezelfde sleutel; het artikelnum-
Onze gegevens staan in
mer. Wat we willen bereiken is dat uit de verschillende
verschillende
bronnen aan de hand van het artikelnummer gege-
spreadsheets en
vens worden opgehaald. Dat kan met de Excel-functie
tabbladen.
Verticaal zoeken. Het fraaie is dat de gegevens niet

allemaal in dezelfde spreadsheet hoeven te komen, de
functie is dusdanig slim dat zelfs gegevens uit andere
spreadsheets (mits benaderbaar natuurlijk) opgehaald
kunnen worden.
In dit voorbeeld willen we gegevens uit twee verschillende spreadsheets samenbrengen in een totaaloverzicht. Er is een spreadsheet met het artikelnummer en
de voorraadstatus en een tweede spreadsheet met het
Selecteer de functie VERT.ZOEKEN en bevestig met
Het invullen
OK. Er opent zich een invulscherm die ons middels een
van de functie-
aantal in te vullen functie argumenten zal helpen om
onderdelen in
de functie correct toe te passen.
Excel.
In het geel gearceerde deel is de uitkomst zichtbaar

van de keuzes die we hebben ingevuld; cel B4 heeft
de waarde A01 en dat is het artikelnummer dat we
als zoeksleutel gebruiken. De tabelmatrix bestaat uit
gebied B2 t/m C16 van de Excel-spreadsheet met de
naam Artikel.xlsx. Dit gebied kun je simpelweg aanwijzen door het met de muis in de betreffende spreadsheet aan te geven en met een klik te bevestigen. De
naam van de spreadsheet en de juiste cellen worden
Zoeken naar
een bepaalde
dan direct overgenomen. Als laatste geven we aan
functie in Excel.
dat we uit deze spreadsheet de waarde uit de tweede
114
/ NR. 06 - JUNI 2016
114
/ NR. 06 - JUN
WIW2W
0 .1P6C M W E B . N L
WORKSHOP
kolom willen weergeven; dat levert dan in dit geval de

uitkomst 'Bezem' op.
Als we deze formule kopiren naar de cellen C5 tm
Excel-resultaat opnemen in een Worddocument

Als we de waarde van de voorraad willen opnemen
C17 worden alle artikelomschrijvingen opgehaald.
in een Word-document, kunnen we deze natuurlijk
Dezelfde formule passen we ook toe in de kolommen
gewoon overtypen. Fraaier is om een koppeling te ma-
eindresultaat in
D en E, waarmee we de voorraad en de prijs ophalen.
ken tussen de waarde in Excel en Word, waardoor een
Excel.
Het resultaat ziet er als volgt uit:
eventuele verandering direct in Word overgenomen
En dit is het
wordt. Ga als volgt te werk: in de Excel-spreadsheet se-
Plakken in
lecteer je de cel die de totale waarde weergeeft (F19).
Word, met de
Open het contextmenu door op je rechtermuisknop te
optie Plakken
klikken en selecteer daar Kopiren.
speciaal.
Het eindresultaat bevat gegevens uit drie externe

bronnen en brengt deze samen in ons totaalover-
Open het Word-document en zet de cursor op de
zicht. Alle wijzigingen in de bronnen (bijvoorbeeld een
plek waar je de voorraadwaarde wilt hebben. In het
waarde vanuit
aangepaste prijs of een veranderde voorraad) zullen in
topmenu klik je op Plakken speciaal.
Excel.
deze spreadsheet direct weergegeven worden.
Kopieer de
Er opent een dialoogvenster. Klik hier op Koppeling

plakken en dan op Opgemaakte tekst (RTF).
Bevestig met OK en in het Word-document staat nu
de waarde van de voorraad!
Eventuele wijzigingen in Excel worden 1 op 1 overgenomen in het Word-document. Uiteraard kun je ook
WWW.PCMWEB.NL
De waarde
andere cellen overnemen in je Word-document, zoals
uit Excel staat
de omschrijving van een artikel of een andere tekst.
nu in Word.
/ NR. 06 - JUNI 2016
115
ACHTERGROND
Ransomware
BESMET MET
RANSOMWARE
Wat moet je
doen?
Er komen steeds meer vormen
van ransomware en dankzij
moderne technieken wordt
het ook steeds lastiger om bij
je onbereikbare computerbestanden te komen. Wat
kun je nu het best tegen
ransomware doen, en hoe los
je de problemen op als je
computer eenmaal is besmet?
JORIS PETERSE
De melding van het Buma/Stemra-virus: met logos van de politie en de origanisatie zelf is het voor velen toch even
schrikken geweest.
m je computer te ontgrendelen
ransomwarevirus dat het echt afkomstig was
betaalmethode die niet traceerbaar is. Was je
en andere juridische gevolgen te
van Buma/Stemra. Het waarschuwingsscherm
na betaling verlost? Nee. In de meeste gevallen
voorkomen, ben je verplicht om een
(dat niet zomaar weg te klikken valt) maakt
verdween het virus naar de achtergrond van je
releasevergoeding van vijftig euro te betalen;
gebruik van echte logos en duur taalgebruik
pc, om je een paar weken later weer lastig te
het zogeheten Buma/Stemra-virus was het
dat gemiddeld minder taalfouten bevat dan
vallen voor nog een betaling.
eerste virus in de categorie ransomware
de gemiddelde phishingmail. Bovendien heeft
dat bekendheid in Nederland verkreeg. Dit
iedereen misschien wel eens illegaal een film,
Kat-en-muis
Windows-virus gaf een melding in beeld die zich
muziek of tv-programma gedownload, waardoor
Gelukkig was het Buma/Stemra-virus redelijk on-
niet makkelijk liet verwijderen en pas na betaling
mensen dan best eens zouden kunnen denken
schuldig. Virusscanners konden makkelijk korte
weg beloofde te gaan. Het was het begin van
dat zij nu aan de beurt zijn om diep in de buidel
metten maken met de vergrendeling om de mal-
een trend, want ransomware is een verschijnsel
te moeten tasten. Er doken al vrij snel varianten
ware volledig te verwijderen, zonder dat er een
dat veel voorkomt en in erge gevallen zelfs
op voor verkeersboetes, justitie en zelfs de
cent naar criminelen werd overgemaakt. Maar
persoonlijke bestanden onbereikbaar kan
FBI en CIA. Allemaal hadden ze een duidelijk
het soort virussen bleek erg lucratief, waardoor
maken. Mensen geloofden van het genoemde
motief: geld in het laatje brengen via een
het kat-en-muisspel tussen virusmakers en
116
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
ACHTERGROND
Ransomware
Righard Zwienenberg
Zwienenberg is al sinds 1988
actief met bestrijding van malware. Sinds 2012 is hij actief als
onderzoeker bij ESET (bekend
van de NOD32-antivirus), maar hij is tevens
werkzaam geweest bij onder meer Norman
en is CEO van AMTSO (Anti-Malware Testing
Standards Organization).
Eddy Willems
Ook Willems heeft al vele jaren
ervaring in de bestrijding van malware. In 1991 richtte hij EICAR op
(European Institute for Computer
Anti-Virus Research), is tevens betrokken bij
AMTSO en heeft enkele jaren ervaring opgedaan bij Kaspersky. Sinds 2010 is hij werkzaam
als beveiligingsexpert bij G DATA.
De Cryptolocker-malware gaat nog een stapje verder en vereist dat je binnen een bepaalde tijd geld overmaakt
om je bestanden te ontsleutelen.
beveiligingsbedrijven begon. Intussen is ransom-
niet erg genoeg was, moest de betaling binnen
ware, waarbij je computer vergrendeld wordt,
een korte deadline worden overgemaakt, anders
systeem of bestanden praktisch onherstelbaar
gevolueerd tot ware cryptomalware, waarbij
werd de sleutel helemaal verwijderd, met als ge-
zijn, tenzij er een geniale cryptograaf bij een
je belangrijke bestanden worden versleuteld
volg dat je de versleutelde bestanden helemaal
beveiligingsbedrijf werkt die zelf een ontsleu-
door middel encryptie (en vandaar de naam). De
niet meer kon ontgrendelen.
telcode fabriceert. Hoe reageer je dan op een
Geen ontsleutelcode betekent in feite dat je
ontsleutelcode krijg je pas nadat je hebt betaald
Besmetting met ransomware is frustrerend,
(zeggen ze althans). Halverwege 2014 dook deze
maar besmetting met cryptomalware kan een
je door een vorm van ransomware besmet
vorm van malware voor het eerst grootschalig
ware nachtmerrie zijn. Vooral als je geen back-
bent geraakt, zal de meeste ransomware dit
op: Cryptolocker. Deze malware voor Windows
up hebt. Zoals in veel gevallen is voorkomen
direct melden aan de gebruiker. Dit terwijl in
versleutelde bestanden en eiste losgeld in de
beter dan genezen. Maar wat kun je doen als het
de achtergrond het gijzelen van bestanden
vorm van Bitcoin. De ontsleutelcode werd op
ongeluk al is geschied?
doorgaat, aldus Zwienenberg. Ga voordat de
servers van de criminelen opgeslagen en als dat
Hoeveel loont de misdaad?
Portemonnee op zak!
besmetting? Op het moment dat je merkt dat
ransomware verwijderd is, niet een back-up

proberen terug te zetten van bijvoorbeeld een
We vroegen aan beveiligingsexperts Righard
externe harde schijf, aangezien de ransomware
Zwienenberg (ESET) en Eddy Willems (G DATA)
dan ook de back-up kan gijzelen. Het is natuur-
Omdat de criminelen achter ransomware
hoe je het beste kunt handelen wanneer je sys-
lijk al onverstandig om een back-up continu
onder de radar willen blijven vliegen, ver-
teem ontoegankelijk gemaakt is door ransom-
aan een systeem te hangen. Op deze manier
langen ze anonieme betalingen via Bitcoin.
of cryptomalware. Het antwoord op de vraag
maak je het ransomware of andere vormen van
Dit maakt schattingen over de totale schade
of het echt verstandig is om te betalen als je
malware wel heel makkelijk.
en het percentage van de slachtoffers dat
cht bij je systeem wilt of om bestanden te
tot betaling overgaat erg moeilijk. Toch
ontsleutelen was van beide experts bijzonder
slag voor hun back-up. Willems vult aan: No-
heeft beveiligingsbedrijf Fox-IT onderzoek
eenduidig: nooit betalen! Niet alleen vanwege
teer eerst het Bitcoin-wallet-adres waar je moet
gedaan naar de ransomware TorrentLocker.
de eerder genoemde reden dat je systeem
betalen (dit is de enige aanwijzing die er is naar
Daaruit blijkt dat er zon 250.000 euro
(waarschijnlijk) besmet blijft, maar Willems stipt
de criminelen). Koppel daarna je pc los van het
inkomsten is gegenereerd door mensen die
ook een ander punt aan: De kans dat je daad-
netwerk en internet, zodat de malware geen
daadwerkelijk betaalden. Dat waren volgens
werkelijk de ontsleutelcode krijgt, is klein. In de
kans krijgt andere apparaten in het netwerk
Fox-IT ruim 653 personen die gemiddeld per
meeste gevallen is er zelfs geen mogelijkheid
te besmetten of je bestanden in de cloud te
persoon 383 euro hebben neergeteld.
om te ontsleutelen.
benvloeden.
WWW.PCMWEB.NL
Veel mensen gebruiken echter ook cloudop-
/ NR. 06 - JUNI 2016
117
ACHTERGROND
Ransomware
Kaspersky Rescue Disk

Het is dus altijd van belang een opstartbare
cd of usb-stick paraat te hebben. Veel antivirusmakers bieden dit gratis aan. Wij hebben
goede ervaringen met de Kaspersky
Rescue Disk. Je downloadt deze via http://
free.kaspersky.com/?cid=utility_menu_
free_tools_com. Het iso-bestand dat je
krijgt, kun je in Windows 8 en 10 direct op
cd branden. Bij oudere Windows-versies heb
je daar een tool als CDBurnerXP (https://
cdburnerxp.se) voor nodig. Wil je het liever
op een opstartbare usb-stick, dan vind je
op http://support.kaspersky.com/8092
instructies hoe je zon stick aanmaakt. Start
je pc niet op vanaf je cd of stick, loop dan de
instellingen van het BIOS of de UEFI even na.
rusbedrijven (bijvoorbeeld Kaspersky, Bitdefen-
Een extra slot op de deur.
der, G DATA, ESET) bieden dit gratis aan. Wanneer je hiermee opgestart bent, is het mogelijk
den. Een NAS is een veilige opslaglocatie, maar
je pc te scannen en de malware te verwijderen
zorg wel dat de software hiervan altijd up-to-
voordat het meerdere bestanden versleutelt.
date is. Er is een vorm van cryptomalware in om-
Wanneer je opstart van een opstartbare usb-
loop geweest die specifiek NAS-apparaten van
stick, start het besmette Windows niet mee.
Synology besmette via een veiligheidslek. Dat lek
Hierdoor krijgt de malware niet de mogelijkheid
werd echter wel snel gedicht door Synology met
nog meer te versleutelen en kun je eventueel
een recente software-update. Een handig gratis
belangrijke niet-getroffen bestanden veiligstel-
tooltje om je back-ups mee te regelen is EaseUS
len. Helaas is het haast onmogelijk om reeds
Todo Back-up (www.easeus.com).
versleutelde bestanden te herstellen, beamen

ook Willems en Zwienenberg.
Voorkomen beter dan genezen
Alles bij de tijd

Zorg ook dat je antivirussoftware gebruikt.
Niet alleen is antivirus geschikt om malware te
Het is zon dooddoener, maar ook in het geval
verwijderen, ook beschikken virusscanners over
van systeemgijzeling is voorkomen beter dan
een heuristische scanner, die preventief ingrijpt
genezen. Allereerst is het zaak dat je een
bij verdacht gedrag, zoals het overschrijven
goede, actuele back-up hebt (bij voorkeur zelfs
van bestanden in Mijn Documenten met wil-
meerdere). Dat kan op een externe schijf, maar
lekeurig ogende nulletjes en eentjes. Windows
koppel de schijf altijd los na het maken van
8- en Windows 10-systemen zijn standaard al
de back-up en wees er altijd zeker van dat het
beschermd met het gratis Windows Defender.
systeem (weer) malwarevrij is wanneer je de
Maar omdat deze virusscanner in tests maar
schijf aankoppelt. Vertrouw nooit op een back-
matige scores behaalt, raden we een alterna-
Door snel te handelen, kun je dus schade
up op een interne schijf of partitie. Als je geen
tieve virusscanner aan. Dat kan betaalde soft-
voorkomen. Volgens Zwienenberg krijg je als ge-
privacybezwaren hebt, volstaat een back-up in
ware zijn, maar gratis volstaat ook. De meeste
bruiker in de meeste besmettingsgevallen direct
de cloud (bijvoorbeeld OneDrive, Dropbox of
cryptomalware-besmettingen vinden plaats
een melding, terwijl de cryptomalware op de
Google Drive). Let echter op: als je een client
door veiligheidslekken in software, bijvoorbeeld
achtergrond steeds meer bestanden versleutelt.
voor cloudopslag hebt genstalleerd, dan syn-
Java, Silverlight of Flash. Als je dit soort software
Een volgende stap die je kunt nemen, is je pc
chroniseert deze de bestanden in de lokale map
niet (meer) gebruikt, is het aan te raden om dit
opstarten van een herstel-cd of -usb-stick. Het
met je cloudopslag. Dus in geval van besmetting
te verwijderen. Zorg er in ieder geval ook voor
is dus aan te raden om altijd zon opstartbare cd
overschrijft de cloudopslag-software de bestan-
dat je software up-to-date is. Voer daarom altijd
of stick bij de hand te houden. De meeste antivi-
den online met de lokale genfecteerde bestan-
updates uit en vergeet daarbij de Windows
Het is verstandig een opstartbare cd of usbstick paraat te houden.
Niet afwachten
118
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
ACHTERGROND
Ransomware
Meer dan Windows

Hoewel cryptomalware zijn beruchtheid te
Extra beveiliging
danken heeft aan Windows-besmettingen, is
Malwarebytes heeft recentelijk een tooltje uitge-
het geen malwarevariant die exclusief is voor
bracht dat specifiek beschermt tegen ransom-
Windows. We noemden al NAS-apparaten
en cryptomalware. Wanneer het programma
van Synology die getroffen werden door een
verdachte activiteit detecteert, zoals het vergren-
variant van het Cryptolocker-virus. Maar ook
delen van programmas of het toepassen van
Hoe gaat een antivirusbedrijf

om met cryptomalware?
OS X kan getroffen worden. Het bestu-
versleuteling, grijpt het in. Malwarebytes Anti-
We vroegen Righard Zwienenberg ook hoe
ringssysteem dat nu echter in de spotlight
ransomware is nog in bta, maar daarom gratis
een antivirusbedrijf als ESET bestanden
staat voor virusmakers is Android. Immers,
uit te proberen. Je downloadt het via www.tiny.
probeert te ontsleutelen die door cryptomal-
wanneer een besturingssysteem een enorme
cc/marw. Het tooltje is overigens geen alterna-
ware getroffen zijn. Door reverse-enginee-
gebruikersgroep n veel persoonsgegevens
tief voor antivirussoftware.
ring van de code (stapsgewijs het besmet-
verkrijgt, zet het zichzelf automatisch op
tings- en versleutelproces teruglopen - red.)
de radar. Groot risico op besmetting is er
Blijvend gevaar
echter niet, de meeste ransom/cryptomal-
Hoewel voorkomen nog altijd beter is dan
het systeem of bestanden gijzelt en ook of
ware voor Android richt zich op opkomende
genezen, kun je nooit helemaal zeker zijn dat je
(en zo ja, hoe) dit weer hersteld kan worden.
markten waar de Play Store niet beschikbaar
systeem niet besmet wordt met ransomware,
Deze oplossing wordt dan toegevoegd aan
is. Bovendien hebben deze malafide apps
net als bij andere virussen. Je systeem genezen
de beveiligingssuite en indien nodig ook aan
aanvullende (root-)machtigingen nodig.
is te doen, maar er is een heel minieme kans
andere tools. In veel gevallen kunnen de
Haal je je apps uit de Play Store en ben je een
dat versleutelde bestanden hersteld kunnen
bestanden helaas nooit ontsleuteld worden,
beetje kritisch op gevraagde permissies, dan
worden. We kunnen niet genoeg op het belang
omdat er bugs in de encryptie-algoritmen
is aanvullende bescherming niet nodig.
van een goede back-up blijven hameren. Als je
zitten. Deze bestanden zullen dan ook als
geen back-up hebt, is het ook noodzakelijk de
verloren moeten worden beschouwd. Er
verleiding om te betalen te weerstaan, maar je
is zelfs ransomware in omloop waarbij de
opties zijn beperkt. Een opstartbare usb-stick of
makers zelf niet weten wat de code om het
-cd biedt een kleine kans. Aangifte doen en de
systeem of de bestanden te unlocken is.
Bitcoin-wallet delen kan geen kwaad, maar zal
Ook weinig bemoedigende woorden van Eddy
hoogstwaarschijnlijk weinig uitrichten. Zwienen-
Willems: In de meeste gevallen kun je die
berg vult daarbij aan: Neem contact op met je
bestanden niet meer ontsleutelen en ben je
antivirusleverancier. In veel gevallen kan via een
aangewezen op je back-up.
leren wij wat de ransomware doet, hoe deze
omweg het systeem weer beschikbaar komen

en de bestanden hersteld worden. De support-
Ook je NAS kan besmet worden met ransom-
afdeling van de security-suite-leverancier kan je
ware, dus zorg ervoor dat je altijd de laatste up-
hierbij helpen.
dates hebt voor het besturingssysteem van je NAS.
Update uiteraard ook niet. Eventueel kun je met

een gratis tool als Personal Software Inspector
van Flexera Software (http://learn.flexerasoftware.com/svm-eval-personal-software-inspector) nagaan of al je software up-to-date is.
WWW.PCMWEB.NL
/ NR. 06 - JUNI 2016
119
MINIWORKSHOP
Windows 10 Insider
NIEUWE WINDOWSVERSIES TESTEN

Microsoft heeft recentelijk op de build-conferentie
de Anniversary Update voor Windows 10
aangekondigd. De komende maanden zullen vele
nieuwe builds van Windows uitkomen met nieuwe
functies. In deze miniworkshop leggen we je uit hoe
jij deze als eerste kunt testen.
Preview-versies te kunnen ontvangen. Klik daarvoor
JOCHEM DE GOEDE
liging, Geavanceerde opties gaan. Onderaan bevindt
Als Windows
op Aanmelden, kies voor Microsoft-account en vul je

accountgegevens in. Vul daarna je Windows-accountwachtwoord in om over te schakelen naar een online
Windows-account en klik op Volgende. Klik dan op
Aan de slag, Volgende en Bevestigen. Herstart de pc
door op Nu opnieuw opstarten te klikken.
Nadat die herstart is voltooid, kun je opnieuw de
Instellingen-app openen en naar Bijwerken en beveizich nu een schuifbalk. Hier kun je kiezen welke type
m de nieuwste Windows-functies als een
builds je wilt ontvangen. Je hebt de keuze uit Release
van de eersten te testen, is het nodig om
Preview en de Slow- en Fast-niveaus. Met het niveau
Windows Insider te worden. Daarmee krijg je
Fast krijg je het snelst de nieuwste functies, maar ook
als eerste de nieuwste versie aangeboden. Let op dat
de instabiele updates. Het niveau Slow is langzamer
als je Windows Insider wordt, je dan wel btasoftware
dan Fast, maar dan krijg je wel iets stabielere Windows-
ontvangt die erg instabiel kan zijn. Zorg er dus voor dat
versies. Reken op ongeveer 3-4 Fast-builds waarna er
je een back-up hebt of de Windows-testversie op een
meestal wel 1 Slow-build uitkomt. De Release Preview
aparte schijf of partitie uitvoert.
is het minst interessant en geeft je alleen Windows-
Om Windows Insider te worden, klik je in het menu
testupdates, updates die elke tweede dinsdag van de
aangeeft dat je
Start onderaan op Instellingen. Vervolgens ga je naar
klaar bent om
Bijwerken en beveiliging. Klik op Geavanceerde
Als je het juiste niveau hebt ingesteld, ga je terug
Preview-versies
opties. Onderaan vind je de optie Aan de slag bij
naar Windows Update door linksboven op het pijltje te
te ontvangen, is
Insider Preview-versies ontvangen. Het is nodig om
klikken. Klik op Naar updates zoeken om te zoeken
alles goed.
je nu aan te melden met je Microsoft-account om de
naar een nieuwe Windows-build. Helaas kan het tot 24
maand uitkomen.
uur duren voordat Windows Update jouw pc meeneemt in de Insider-builds. Let op dat een Windowsbuild een complete Windows 10-versie is van zon 3 tot
4 GB, die vervolgens ook helemaal opnieuw genstalleerd wordt. Houd dus rekening met de extra tijd die
deze installatie kost.
Je kunt Insider-builds ook tijdelijk stopzetten op
dezelfde locatie als waar je ze ingeschakeld hebt. Klik
daarvoor op Insider Preview-versies stoppen. Je kunt
er vervolgens kiezen voor een x aantal dagen geen
builds meer te ontvangen. Als je er permanent vanaf
wilt, klik je op Geen Insider Preview-versies meer
ontvangen in het net verschenen venster en volg de
stappen. Het kan zijn dat dat niet mogelijk is. Als dat
het geval is, word je doorverwezen naar Windows
10-installatiemedia, waarna je een schone installatie
kunt uitvoeren.
120
/ NR. 06 - JUNI 2016
WWW.PCMWEB.NL
MINIWORKSHOP
Snel bestanden lezen
SNEL BESTANDEN
BEKIJKEN
OS X heeft de handige mogelijkheid om met
de spatiebalk in de Finder snel een bestand te
bekijken. Je krijgt dan een voorbeeld te zien van het
bestand, ongeacht het bestandstype. Dat kan ook
in Windows 10, met Seer.
JOCHEM DE GOEDE
eer werkt op eenzelfde manier als de

Quick Look-functie in OS X. Je kunt in de
Windows Verkenner op de spatiebalk drukken,
waarna een voorbeeld verschijnt van het bestand

dat je hebt geselecteerd. Het programma ondersteunt
afbeeldingen, videos, documenten en audio, maar
voor Office-bestanden en een aantal andere formaten
Seer-pictogram. Kies voor Settings. Ga links naar het
zijn nog wat extra stappen nodig. Seer bevindt zich
tabblad Plugins en klik daarna op het tabblad Availa-
latie geeft Seer
nog wel in het btastadium, maar werkte in onze tests
ble. Hier zie je een aantal plug-ins dat beschikbaar is.
je een snelle
al prima. Later wordt ook ondersteuning voor Linux
Let op dat voor de juiste werking van deze plug-in het
uitleg hoe het
toegevoegd.
wel vereist is dat Microsoft Office op je pc is genstal-
precies in zijn
leerd. Selecteer MSOffice en klik op Download MSOf-
werk gaat.
Je downloadt Seer vanaf Sourceforge:

www.sourceforge.net/projects/ccseer/. Klik op
fice. Er wordt nu een zip-bestand gedownload. Pak
de groene downloadknop en voer het gedownloade
deze uit, ga vervolgens naar het tabbled Local en klik
bestand uit. Klik op Next, vervolgens op Install en ten
op Add. Blader naar de map waar je zojuist de plug-in
slotte op Finish om de installatie te sluiten en Seer
hebt uitgepakt en en selecteer het bestand plugin.json
direct te openen. Er verschijnt een korte uitleg, die je
om de plug-in toe te voegen. Klik op Ok om de instel-
kunt wegklikken door rechts op het kruisje te klikken.
lingen toe te passen en het venster te sluiten.
Als je nu de Windows Verkenner opent, een bestand
WWW.PCMWEB.NL
Als je nu een docx-, pptx- of ander Office-bestand
selecteert en op de spatiebalk drukt, verschijnt een
bekijkt, zul je zien dat het document nu wel in te zien
voorbeeldweergave. Je drukt nog een keer op de spa-
is. Helaas is het geheel niet supersnel, omdat de
tiebalk om de weergave weer te sluiten. Je kunt tijdens
plug-in het document eerst even converteert naar pdf,
de weergave gewoon de pijltjestoetsen gebruiken
maar het is in veel gevallen nog altijd sneller dan het
om door de map te bladeren en andere bestanden
opstarten van Word of PowerPoint om een document
in te zien. Daarnaast bevinden zich onderaan soms
te bekijken. Een alternatief is het gebruik van de plug-
snelacties, zoals de mogelijkheid om een afbeelding te
in pandoc, die alleen overweg kan met docx, odt en
roteren.
epub en geen genstalleerde Microsoft Office vereist.
Wat opvalt is dat Seer niet werkt voor Microsoft
Na de instal-
Je installeert deze plug-in op eenzelfde manier als
Office-bestanden, maar daarvoor is gelukkig wel een
MSOffice. Enige verschil is dat je dan twee project-json-
plug-in beschikbaar. Ga hiervoor rechtsonder naar het
bestanden krijgt, die je beide los moet toevoegen zoals
systeemvak en klik met de rechtermuisknop op het
je net hebt gedaan.
/ NR. 06 - JUNI 2016
121
LEZERSSERVICE
ABONNEMENTEN
PCM verschijnt 12 maal per jaar. Een jaarabonnement kost 71,50 (inclusief gratis special t.w.v. 9,95). Een los nummer kost
6,25. Voor verzending buiten Nederland worden extra kosten gerekend. Je hebt de keuze uit verschillende abonnementen:
PCM WEBSITE
ELKE DAG: nieuws, reviews, workshops, tips en koopwijzers.
Bezoek ons op www.pcmweb.nl
PCM NIEUWSBRIEF
ELKE DAG: de gratis PCM nieuwsbrief met nieuwe hard- en
software, nieuws, workshops en discussies. Aanmelden via
www.pcmweb.nl/nieuwsbrief
Abonnementsvormen
Prijs per jaar*
Prijs per periode* Aantal edities
Prijs per editie
Betaling per
Jaarabonnement
71,50
71,50
12
5,96
Jaar
Halfjaarabonnement
73,50
36,75
6,13
Half jaar
Maandabonnement
75,-
6,25
6,25
Maand
*Deze prijzen gelden bij automatische incasso. Voor het toezenden van een acceptgirokaart wordt 2,50 extra in rekening
gebracht
Equrion Services B.V. verzorgt de financiele afhandeling voor Reshift Digital B.V. Een nieuw abonnement wordt gestart met de
eerst mogelijke editie voor een bepaalde duur. Na de eerste abonnementsperiode wordt het abonnement stilzwijgend voortgezet voor onbepaalde tijd en betaal je de reguliere abonnementsprijs. Vanaf dat moment is het abonnement opzegbaar met
inachtneming van een opzegtermijn van 1 maand. Abonneren? www.pcmweb.nl/abonneren
OPZEGGEN
PCM FACEBOOK
ELKE DAG: de meest interessante nieuwtjes, foto's, prijsvragen
en discussies over PCM op onze Facebook-pagina. Surf naar
facebook.com/pcmweb
Na de omzetting voor onbepaalde duur, kan op ieder moment, per wettelijk voorgeschreven termijn van n maand, worden
opgezegd. Je opzegging ontvangen wij bij voorkeur telefonisch. Je kunt de klantenservice bereiken op werkdagen van 10:00 tot
14:00 uur via +31 (0)23 - 536 44 01.
VERHUIZING, BEZORGKLACHTEN EN VRAGEN

Ga hiervoor naar www.mijnreshift.nl, de digitale klantenservice van Reshift Digital. Nadat je je hebt geregistreerd, kun je voortaan inloggen met je e-mailadres en wachtwoord. Schrijven kan naar Reshift Digital B.V. ter attentie van Klantenservice, Richard
Holkade 8, 2033 PZ Haarlem. Equrion Services B.V. verzorgt de financile afhandeling van abonnementen voor Reshift Digital
B.V.
PERSOONSGEGEVENS
Wij nemen je gegevens, zoals naam, adres en telefoonnummer op in een gegevensbestand. De verwerking van je gegevens is
aangemeld bij het College Bescherming Persoonsgegevens in Den Haag door Reshift Digital B.V., de verantwoordelijke voor je
gegevens. De gegevens worden gebruikt voor de uitvoering van met jou gesloten overeenkomsten, zoals de abonnementenadministratie. Daarnaast kunnen wij je gegevens gebruiken om je op de hoogte te houden van interessante informatie en/of
aanbiedingen. Jouw gegevens kunnen aan door ons zorgvuldig geselecteerde partijen ter beschikking worden gesteld. De gegevens kunnen, samen met hun informatie over jou, worden geanalyseerd om de aanbiedingen en/of informatie zoveel mogelijk
op je interesses af te stemmen. Je kunt bij het opgeven van je gegevens bezwaar maken tegen beschikbaarheidstelling van je
gegevens aan derden. Ook kun je je eigen gegevens opvragen en verzoeken ze te corrigeren of te verwijderen. Stuur hiertoe een
kaartje aan Reshift Digital t.a.v. Klantenservice, Richard Holkade 8, 2033 PZ Haarlem.
COLOFON
Personal Computer Magazine (PCM) is een uitgave van Reshift Digital B.V.,
Richard Holkade 8, 2033 PZ Haarlem. Tel. +31 (0)23 - 543 00 00,
e-mail: mail@pcmweb.nl (niet voor persberichten) Website: www.pcmweb.nl
Persberichten naar: press@pcmweb.nl
REDACTIE
PCM TWITTER
ELKE DAG: het laatste nieuws op IT-gebied. Hardware, software,
internet, trends en ontwikkelingen hou je bij met de Twitterfeed op twitter.com/pcmnieuws
HOOFDREDACTEUR: Wouter Diemer

EINDREDACTIE: Mark Gamble en Janin Wensink
REDACTIE: Tijs Hofmans en Randolf Bouwma
VORMGEVING: LEFT Graphic Design
MEDEWERKERS: Sander Almekinders, Ernst van den Bosch, Jochem de Goede, Anton Mous, Maarten Pater, Jozef
Schildermans, Koen Vervloesem en Bastiaan Vroegop
UITGEVER EN EDITORIAL DIRECTOR: Remco de Graaf
MARKETING MANAGER: Laura Vreugdenhil (a.i.): lvreugdenhil@reshift.nl
ADVERTENTIES
ACCOUNTMANAGER: Tom Schoen: tschoen@reshift.nl
ONLINE SALES: online@reshift.nl
TRAFFIC: Marco Verhoog: mverhoog@reshift.nl
AUTEURSRECHTEN
2016 by Reshift Digital, Haarlem. Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uit deze uitgave is
alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
DRUK & DISTRIBUTIE

DRUK: Senefelder, Doetinchem
DISTRIBUTIE: Betapress (Nederland) / Imapress (Belgi)
PARTNER
Wanneer je boven een artikel het Partner-logo ziet staan, is dit artikel niet gemaakt door de redactie van
PCM, maar door de Partner-redactie van Reshift Digital. Dit redactieteam opereert apart van de reguliere redactie. Zowel de
onderwerpkeuze als de inhoud van artikelen met dit logo komen tot stand in overleg met commercile partners. Reshift Digital
vindt het belangrijk dat deze artikelen als zodanig herkenbaar voor je zijn.
DISCLAIMER
Hoewel uiterste zorg is besteed aan PCM, aanvaardt de redactie noch de uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan
door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in het blad, online of enig andere digitale versie van PCM.
122
/ NR. 0 6 - JUNI 2 0 16
WWW.PCMWEB.NL

PCM 06

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PCM 06

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

REVIEW

NIEUWS, TECHNOLOGIE, ACHTERGROND.

HET BESTE VAN

DE GEVAREN VAN RANSOMWARE, HIER LEER JE PROGRAMMEREN

NR 06 | JUNI 2016 6,25

egevens over de beste plek in de trein, het aantal

overheden beter in het analyseren en verwerken van deze

Dat gebeurt niet alleen in de VS. Recentelijk breidde de

Tweede Kamer de bevoegdheden van opsporings- en

makkelijker van je kunnen aftappen. Er wordt momenteel

/ NR. 06 - JUNI 2016

106 Linux nieuws

Colofon & Contact

/ NR. 06 - JUNI 2016

Of het nu om een website gaat of een app, er

een computer of laptop, zelfs als het systeem al

10 redenen om over te stappen

101 Draadloze standaarden

76 NAS voor thuisgebruik

draadloos netwerk met internet opzetten.

Hier leer je programmeren

Met een goed ingerichte en geconfigureerde

Er komen steeds meer vormen van ransomware

mediastreamer voor bij je televisie.

/ NR. 06 - JUNI 2016

Bij PCM kun je nu zlf bepalen hoe jij je abonnement wilt

EEN JAAR LANG

EEN HALFJAAR LANG

( 6,13 per editie)

op gebied van security dit jaar het

vaak op Nederlanders, zo blijkt uit

een nieuw rapport van antivirusbe-

Ransomware blijkt ook telkens vaker

drijf Kaspersky. Enkel in Itali werden

op smartphones en tablets voor te

er meer aanvallen van gijzelsoftware

komen, met name op Android.

opgemerkt. Nederland eindigt daar-

Vaak komen deze binnen via

mee op de tweede plaats in een top

malafide websites, maar

10 van landen die in het afgelopen

soms ook via sms'jes.

kwartaal het vaakst zijn aangevallen

door 'encryptors'. 1,8 procent van

Acer zonder fans

Deze nieuwe 2-in-1 van Acer

Bovendien heeft de Windows

kwam er mee in aanraking.

Teslacrypt is wereldwijd de ransom-

heeft geen fans. Dat wil niet

10-laptop een zogeheten

ware die het vaakst de kop op-

zeggen dat niemand hem

kickstand om hem rechtop te

steekt. 58 procent van alle aanval-

leuk vindt, maar dat er geen

zetten. De Acer Switch Alpha 12

len was te wijten aan dit virus. Ook

ventilatoren worden gebruikt

wordt aangedreven door een

CTB-Locker en Cryptowall komen

om hem koel te houden. Dat