DOKUZUNCU KALKINMA PLANI

KMYA SANAY ZEL HTSAS KOMSYONU

Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sanayii alma Grubu Raporu
NDEKLER
YNETC ZET........................................................................................................... 4
1. GR ................................................................................................................. ........... 7
2. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR ............................................................ ........... 8
2.1. Mevcut Durum ................................................................................................. ........... 8
2.1.1. Kurulu Says, Mevcut Kapasite ve Kullanm ....................................................... 9
2.1.2. retim ....................................................................................................................... 11
2.1.3. D Ticaret ............................................................................................................... 14
2.1.4. Yurtii Tketim ........................................................................................................ 20
2.1.5. Fiyatlar .......................................................................................................... ........... 23
2.1.6. stihdam ........................................................................................................ ........... 24
2.1.7. Mevcut Tevik Tedbirlerinin Deerlendirilmesi ...................................................... 25
2.1.8. Sektrn Rekabet Gc ............................................................................................ 25
2.1.9. Dier Sektrler ve Yan Sanayi ile likiler ............................................................... 26
2.1.10. Mevcut Durumun Deerlendirilmesi ...................................................................... 26
2.2. Sektrn Dnyada (OECD, DT, lkeler) ve AB lkelerindeki Durumu ..... ............. 27
2.3. GZFT (Gl Yanlar - Zayf Yanlar ve Sorunlar Frsatlar - Tehditler) Analizi...... 30
3. DOKUZUNCU PLAN DNEMNDE (2007-2013) SEKTRDE BEKLENEN
GELMELER ................................................................................................................. 31
3.1. Yurtii Talep Projeksiyonu .......................................................................................... 31
3.2. thalat Projeksiyonu ..................................................................................................... 32
3.3. hracat Projeksiyonu .................................................................................................... 33
3.4. retim Projeksiyonu .................................................................................................... 34
3.5. Yatrm Tahminleri ...................................................................................................... 35
3.5.1. Eklenecek Yeni Kapasiteler ..................................................................................... 35
3.5.2. Muhtemel Yatrm Alanlar ve Yerleri ..................................................................... 35
3.6. Teknolojide, Ar-Ge Faaliyetlerinde, stihdam Piyasasnda, Girdi
Piyasalarnda, evre Uygulamalarnda vb. Muhtemel Gelimeler ve
Sektrn Rekabet Gcne Etkileri ..................................................................................... 36
3.7. Dier Sektrler ve Yan Sanayi ile likilerde Muhtemel Gelimeler .......................... 36
3.8. Sektrde Kamunun Rol,zelletirme Faaliyetleri ve Muhtemel Etkileri.................. 36
4. ABYE KATILIM SRECNN SEKTRE ETKLER ........................................ 37
5. DOKUZUNCU PLAN DNEM N NERLEN STRATEJ, AMA,
3

POLTKA, NCELK VE TEDBRLER ................................................................... 37

5.1. Temel Sektrel Vizyon ve Strateji .............................................................................. 37
5.2. Temel Ama ve Politikalar .......................................................................................... 38
5.2.1 ABye Katlm Srecine Ynelik Ama ve Politikalar .................................. 39
5.2.2. Dier Ama ve Politikalar ............................................................................ . 39
5.3. Ama ve Politikalar Gerekletirmeye Ynelik ncelikler, Tedbirler ve
Hukuki Kurumsal Dzenlemeler ..................................................................................... .. 40
1

5.3.1 ABye Katlm Srecine Ynelik ncelikler, Tedbirler ve Hukuki

Kurumsal Dzenlemeler ............................................................................. 41
5.3.2. Tevik Sistemine likin Tedbirler................................................................... 42
5.3.3. Dier ncelikler, Tedbirler ve Hukuki - Kurumsal Dzenlemeler.................. 42
5.4. Politika, Tedbir ve Dzenlemelerin Toplam Getirileri ve Ykleri ................................ 43
6. SONU VE GENEL DEERLENDRME .................................................................. 44
7. YARARLANILAN KAYNAKLAR ............................................................................... 45

YNETC ZET
Deterjan ve temizlik maddeleri sektr Trkiyede 60l yllarda faaliyetine
balam olup 1970 ylnda 5,000 ton olduu bilinen i tketimin 2005 ylnda 1.65
milyon ton seviyesine ulaaca tahmin edilmektedir ki, bu da yllk ortalama %18
gibi muazzam bir mrekkep byme oranna tekabl etmektedir. Bu muazzam ve
srekli bymeye karlk sektrn yine de kat etmesi gereken mesafeler vardr:
Trkiyede deterjan ve temizlik maddeleri tketimi AB lkelerine gre %30 - %40
seviyelerine ancak ulamtr.
Sektrn hammadde asndan da baml olduu sylenebilir,nemli
girdilerden LAB, STPP, enzim, optik aartc ve parfm ithalata dayaldr. Bunlarn
dnda ambalaj olarak yerli retim kullanlmakla beraber bunun hammaddesi de
nemli lde dardan ithal edilmektedir.
Trkiyenin deterjan ve temizlik maddeleri i tketimi 1999 ylnda 744 bin
ton ve 1.3 milyar olarak tahmin edilirken, 2005 yl bykl 1.65 milyon ton
ve 1.62 milyar deerine ulamtr ki, 1999 ile 2005 arasnda yaanan felaket ve
krizlere ramen sektrde byme ortalamasnn miktar olarak 14.3 ve deer olarak
ta baznda % 3.7 oranna ulat grlmektedir.
Sektrn rekabet gc zellikle son birka ylda grlen ihracat artlarnda
nemli rol oynam ve gerekli destei bulduu zaman sektrn nerelere
varabileceinin iaretini vermitir.
Trkiyenin toplam ithalat 1999 ylnda 44.5 bin ton ve 71 milyon $
civarnda iken 2005 ylnda 109,000 ton ve 181 milyon $ seviyelerine ulalmas
beklenmektedir. Bu rakamlardan elde edilen ithalat ortalama byme oranlar ise
miktar olarak % 16.1 ve deer olarak % 16.9 seviyelerine ulaldn
gstermektedir.
Ayni zaman dilimi ierisinde ihracatmz 1999 ylnda 134,500 ton ve 94.4
milyon $ iken 2005 ylnda 224,000 ton ve 164.5 milyon $ seviyelerine ulalmas
beklenmektedir. Bu rakamlardan elde edilen ihracat ortalama byme oranlar ise
miktar olarak % 8.9 ve deer olarak % 9.7 seviyelerine ulaldn gstermektedir.
Bu byme oranlarnn da etkisinde kalnarak 2006-2013 yllar arasnda
sektrde yllk ortalama byme orannn muhafazakar bir tahminle miktar olarak
% 5, deer olarak % 4 seviyesinde gerekleecei varsaylmtr.
Ayni dnem ierisinde ithalatta da yllk bymenin miktar olarak %5, deer
olarak %4 seviyesinde gerekleecei varsaylmtr. Buna karlk ihracattaki
ortalama yllk bymenin miktar ve deer olarak % 5 olarak gerekleecei
varsaylmtr.

Bu varsaymlardan hareketle retim ihtiyac hesap edildiinde IX. Kalknma

Plan dneminde her yl 95,000 ile 125,000 ton arasnda ilave retim gerekecei
grlmektedir.
AB ile uyum salayabilmek iin sadece AB ierisinde yrrlkte olan
mevzuatn takibi yeterli olmayp gelimekte olan eilimler de takip edilmeli ve
ngrlen deiimler dorultusunda gerekli hazrlklar nceden yaplmaldr.
rnein AB ierisinde kimyasallarn retim ve kullanmnn kayt altna alnmasn
hedefleyen REACH hamlesinin ne aamada olduu, daha hangi aamalardan
gemesi gerektii, ve eer yrrle konulmas sz konusu ise bunun muhtemel
tarihi konusunda brokrasi ve sanayici bilgi sahibi olmal ve gerekli nlemleri
almaldr. Sektr nemli lde etkilemesi beklenen dier bir gelime ise AB
ierisinde Ekim 2005te yrrle giren 2004/648 sayl Deterjan Tz
(Detergents Regulation) ile ilgili muhtemel gelimelerdir. Sanayici, brokrasi ve
tketici bu gelimelerin dnda kalmamal, bu konularda bilgi ve fikir sahibi
olmaldr. Bu konuda sektrel dernek ve kurululara da nemli grevler
dmektedir.
Sektrn ihtiyalar asndan nmzdeki IX. Kalknma Plan dneminde
yaplmas gerekenler ise yle sralanmtr:
1. Piyasa gzetim ve denetim organizasyonunun kurulmas, personelin tayini veya
istihdamnn salanmas, konu hakknda eitimlerinin tamamlanmas,
2. Denetim mekanizmas ierisinde yer almas beklenen resmi ve zel
laboratuarlarn akreditasyonunun organizasyonu ve dnem ierisinde belli bir
program erevesinde tamamlanmas,
3. Yaplacak analizlerde akreditasyon artnn aranmas, bunun dnda Bakanla
bal laboratuarlarda analiz yaptrma mecburiyetine son verilmesi,
4. Analiz taleplerinin ve resmi laboratuarlarda yaplacak analizlerde maliyet
unsurlarnn effaflatrlmas; zel laboratuarlar ile resmi laboratuarlar
arasndaki analiz maliyet farklarnn ortadan kaldrlmas,
5. ABye uyum asndan ilgili mevzuat ve yaplan deiiklikler konusunda
brokrasi, sanayici ve tketicinin ayr ayr ve farkl dzeylerde eitilerek hak ve
ykmllkleri hakknda bilinlenmelerinin salanmas,
6. Bu konularda geni bilgi birikimi olan sektrel derneklere yeliin tevik
edilmesi, bu kurululardaki bilgi birikiminden yararlanmak iin seminerler ve
programlar dzenlenmesine kolaylk salanmas da gerekmektedir.
7. Kayt d ve denetim d alan iyerlerinin kayt iine ve denetim altna
alnmas,

8. Piyasa gzetim ve denetim sisteminin faaliyete geirilmesi, bu sistemin kayt

d ekonomiyi kontrol altna almak iin glendirilmesi ve desteklenmesi,
9. yzey aktif madde ve deterjan hammaddelerinin yerli retiminin tevik
edilmesi,
10. KOSGEB tarafndan KOBIlere salanan destek ve teviklerin eitlendirilerek
devamnn salanmas,
11. hracata verilen destek ve teviklerin devamnn salanmas,
12. Ar-Ge faaliyetlerine, zellikle evreye duyarl rnler gelitirilmesine ynelik
faaliyetlere verilen destek ve teviklerin devamnn salanmas,
13. Yakt / elektrik / su gibi sanayi girdileri zerindeki har ve vergi yklerinin
hafifletilerek bu maliyet unsurlarnda yurtd ile rekabet seviyelerine
ulalmas,
14. stihdam zerindeki yklerin azaltlarak istihdamn desteklenmesi ve tevik
edilmesi, blgesel olarak istihdamn teviki,
15. Trkiyenin yatrm haritasnn kartlmas, yatrmn avantajl grld
blgelerde sanayi blgelerinin kurulmas (OSB, Teknopark, v.d.), sanayi
yatrmlarnn bu blgeler iinde yaplmasnn tevik edilmesi, gerektiinde bu
blgelerde devlet eliyle atk artma merkezleri kurularak iletilmesi ve blge
iinde yer alan kurulularn katlmnn salanmas,
Btn bunlar gerekletirilebildii taktirde Trkiyede deterjan ve temizlik
maddeleri sektrnn ekonomiye katksnn nemli lde arttrlabilecei ve hatta
bu rapor ierisindeki projeksiyonlarda temel oran olarak alnan muhafazakar art
rakamnn (yllk % 5) ikiye katlanmasnn mmkn olabilecei sonucuna
varlmtr.

1. GR:

Deterjan, yzey aktif zellii olup, bu zellik nedeniyle temizleme ilemi

yapabilen, iinde ayrca ykamaya yardmc kimyasal maddeler de ieren sentetik
bir rndr. lk deterjan retimi 1917 ylnda gerekletirilmitir. BASFda grev
yapan bir Alman kimyacs F. GUNTER naftalini alkilletirerek elde ettii maddeyi
slfonlam ve ilk deterjan aktif maddesini elde etmitir. Bunu sonraki yllarda
zellikle Alman kimyaclarn aratrmalar takip etmi olup 1932 ylnda Henkelin
Fewa ve Procter & Gamblen Dreft markalar piyasaya kan ya alkol
slfat bazl ilk deterjanlardr.
Deterjanlar ev tipi ve sanayi tipi olarak ikiye ayrlmaktadr.
Deterjan ve temizlik maddeleri sektr kapsamndaki rnler genel olarak u ekilde
snflandrlabilir :
1. El ve otomatik ykama iin amar deterjanlar ve amar katk maddeleri
2. El ve otomatik ykama iin bulak deterjanlar
3. Ovma maddeleri
4. Genel temizleme maddeleri (Banyo/Mutfak, cam temizleyicileri, Kire
zc, Tuvalet temizleyicileri)
5. amar sular
Sanayi tipi deterjanlar daha ziyade snai tesisler, hastaneler, oteller,
fabrikalar, gibi byk tketim yerlerinde kullanlmaktadr ve yap itibari ile ev tipi
deterjanlardan ok farkl deildir.
Deterjan ve temizlik maddeleri sektr, ISIC Rev. 3 tanmna gre 2424 kodlu
snflama (sabun, deterjan, temizlik ve parlatma mstahzarlar, parfmler, kozmetik
ve tuvalet mstahzarlar) iinde yer almakta olup, gmrk tarife tanmlamasna
gre 3402 GTIP ierisinde yer alan rnleri kapsamaktadr. Bu gurupta yer alan
G.T..P. kodlar ve rn tarifleri aadaki tabloda verilmitir.
RN TARF

G.T..P.

PERAKENDE DETERJANLAR

TOPLAM 340220

SABUN EREN YZEY AKTF MSTAHZARLAR (PERAKENDE)

34-02-20-10-00-11

SABUN ERMEYEN YZEY AKTF MSTAHZARLAR (PERAKENDE)

34-02-20-10-00-12

SABUN EREN YIKAMA MSTAHZARLARI (PERAKENDE)

34-02-20-90-00-11

SABUN ERMEYEN YIKAMA MSTAHZARLARI (PERAKENDE)

34-02-20-90-00-12

SABUN EREN TEMZLEME MSTAHZARLARI (PERAKENDE)

34-02-20-90-00-13

RN TARF (devam)
SABUN ERMEYEN TEMZLEME MSTAHZARLARI (PERAKENDE)

G.T..P.
34-02-20-90-00-14

34-02-20-90-00-15
34-02-20-90-00-16
DER YIKAMA VE TEMZLEME MUSTAHZARLARI (PERAKENDE) (DETERJANLAR)

34-02-20-90-00-19

PERAKENDE SATILMAYAN DETERJANLAR

TOPLAM 340290

SABUN EREN YZEY AKTF MSTAHZARLAR DER (PERAKENDE DEL)

34-02-90-10-00-11

SABUN ERMEYEN YZEY AKTF MSTAHZARLAR -DER

34-02-90-10-00-12

SABUN EREN YIKAMA MSTAHZARLARI DER

34-02-90-90-00-11

SABUN ERMEYEN YIKAMA MSTAHZARLARI - (PERAKENDE DEL)

34-02-90-90-00-12

SABUN ICEREN TEMIZLEME MUSTAHZARLARI-DIGER

34-02-90-90-00-13

SABUN ICERMEYEN TEMIZLEME MUSTAHZARLARI-DIGER

34-02-90-90-00-14
34-02-90-90-00-15
34-02-90-90-00-16

DIGER YIKAMA VE TEMIZLEME MUSTAHZARLARI (PERAKENDE DEGIL)

34-02-90-90-00-19

DETERJAN HAMMADDELER

TOPLAM 3402-1

AIRLIK %30 - %50 OLAN DSODYUM ALKL EREN SULU ZELTLER

34-02-11-10-00-00

SLFOREZNATLAR VE SLFOOLEATLAR ANYONLU

34-02-11-90-10-00

LNEER ALKL BENZEN SULFONK ASTLER ANYONLU

34-02-11-90-90-11

DODESL BENZEN SULFONK AST ANYONLU

34-02-11-90-90-12

YZEYAKTF ORGANK MADDELER ANYONLU

34-02-11-90-90-19

YZEYAKTF ORGANK MADDELER - KATYONLU OLANLAR

34-02-12-00-00-00

YZEYAKTF ORGANK MADDELER - YONLU OLMAYANLAR

34-02-13-00-00-00

DIER YZEYAKTIF ORGANIK MADDELER

34-02-19-00-90-00

DIER YZEYAKTIF ORGANIK MADDELER

34-02-19-00-90-00

2. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR:

2.1. Mevcut Durum
Trkiyede bu sektrn tketiciyle tanmas 1960l yllarda olmutur. 1970
ylnda 5.000 ton olan toplam deterjan retiminin 2005 ylnda 1.65 milyon tona
ulaaca tahmin edilmektedir.
2.1.1. Kurulu Says, Mevcut Kapasite ve Kullanm
DE tarafndan gerekletirilen 2002 Genel Sanayi ve yerleri Saym
raporuna gre deterjan ve temizlik maddeleri sektrnde 710 firma retim
yapmaktadr. Yine DE tarafndan belli aralarla sanayi retim, istihdam ve sat
lmleri yaplmakta olup deterjan ve temizlik maddeleri sektr retim verileri
anketinde saylan, retim faaliyeti gsteren firma saysnn 1999-2005 yllar

arasnda 11 ile 14 arasnda deitii grlmektedir. Bu rakamn gerei

yanstmad aikardr.
Plan almalar nedeniyle Salk Bakanlndan alnan bilgilere gre bu
Bakanla 2004 ve 2005 yllar arasnda retim izni almak iin bavuruda bulunan
firma says 99dur. Bu firmalarn listesi Ek-1de verilmitir.
KOSGEB tarafndan, Haziran 2005 ile Ekim 2005 arasnda yaplan ve
48,000den fazla orta ve kk lekli retim tesisinin katld saha almas
sonularnn taranmas ilemine gre kimya sektrnde faaliyet gsteren 1,439
firma olmasna karlk deterjan ve temizlik maddeleri sektrnde faaliyet gsteren
116 adet KOBI niteliinde firma olduu grlmtr. Anket sorularna verilen
cevaplar ve KOSGEB ile ilikileri gz nne alndnda saha almasna katlan
firmalarn belli bir gelime seviyesini tamamlam olduklar ve bu nedenle de
sektrdeki firmalarn tmn yanstmadklar anlalmaktadr.
2004 ylnda evre konularn incelemek zere yaplan bir ankette ise
deterjan ve temizlik maddesi reten firma says 225 olarak tespit edilmitir. Bu
veriler hep beraber deerlendirildii takdirde sektrde faaliyet gsteren gerek
firma saysnn bu rakamn biraz daha zerinde, yaklak olarak 250 civarnda
olduu tahmin edilmektedir.
Sra
No:
(1)
12-

Tablo 1: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektrnde nemli Kurulular

Kurulu
Varsa Yabanc
Ad
retim Tesisi Yeri
Sermaye Pay (%)
(2)
(3)
(5)
Kamu Kurulular
TAR
ZMR
UKOBRLK
ADANA
zel Sektr Kurulular

1234567891011121314-

UNILEVER
PROCTER & GAMBLE
HENKEL
HAYAT KMYA
COLGATE PALMOLVE
RECKITT-BENCKISER
DIVERSEY KIMYA
SARUHANLAR
BYKMIHI
HES DETERJAN
EVYAP
UZAY
EVTEM
BAER KMYA

GEBZE - KOCAEL
GEBZE - KOCAEL
ZMR
GLCK - KOCAEL
GEBZE KOCAEL
GEBZE KOCAEL
GEBZE KOCAEL
ORLU - TEKRDA
KAYSER
KAYSER
GEBZE - KOCAEL
BYKEKMECE-STANBUL
ANKARA
CEYHAN-ADANA

100%
100%
100%
100%
100%
100%

Sektrde faaliyet gsteren firmalar arasnda kamu kurulular olarak sadece

baz yal tohum kooperatifleri yer almakta (TAR, UKOBRLK), bunlar da
sektrn toplam retiminde fazla bir yer tutmamaktadr. Sektrn nde gelen baz
firmalarn ismi ve retim tesislerinin bulunduu yer aadaki tabloda verilmitir.

Yukarda verilen temizlik maddelerine ilikin snflandrma dorultusunda

amar deterjanlar retimi bu amala kurulmu zel tesisler gerektirmekte olup bu
balamda kurulu kapasiteden bahsetmek sz konusu olabilir. Bu durumda dahi
alma dzeni ve rn gam, kapasite ile retim arasndaki ilikinin (kapasite
kullanm oran veya verim) belirlenmesinde nemli rol oynarlar. Dier temizlik
maddeleri retimi ise genelde hammaddelerin depolanmas, karm ve
ambalajlanmas eklinde olduu iin verim konusuna ok hassas modern tesisler
olabilecei gibi, bedensel faaliyete byk apta dayanan retim tarz ve tesisleri de
olduka yaygn kullanmdadr. Bu nedenlerle somut bir kapasite miktar
verilememekle birlikte, genel olarak sektrde kapasite kullanm orannn %50-60
arasnda olduu tahmin edilmektedir.
Kapasite kullanm konusunu irdeleyebilmek asndan basit bir tahmin
yrtmek mmkn olup bu amala toplam deterjan ithalat ve ihracatnn %50
kadarnn amar ykama tozu olduu varsaym kabul edilerek ve VIII. Kalknma
plannda verilmi olan kurulu kapasite oran (800-900 bin ton) alt snr
varsaylarak 1999dan bugne kadar sektrde gerekletirilen kapasite art
tahminleri de kullanlmak suretiyle tahmini durum Tablo 2de zetlenmitir. Bu
hesaplara gre halen Trkiyede amar deterjan retimi amacn tayan kurulu
kapasite yaklak olarak 1.5 milyon ton/yl civarndadr, ve bu kapasitenin yaklak
%54 kadar kullanlmaktadr. Bu da yukarda verdiimiz kapasite kullanm araln
teyit etmektedir.
Tablo 2: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektrnde Kurulu Kapasite Durumu
Sra Ana
Kapasite
Kapasite
YILLAR
No: Mallar
(1)
(2)
1- amar Deterjan

ve KKO
(3)
Kapasite
retim
KKO

Birimi
(4)
Ton/yl
Ton / yl
%
Tketim
hracat
thalat

1999
(5)
800,000
384,910
48.1
334,411
55,135
4,636

Kaynak:

Sabun ve Deterjan sanayicileri Dernei

2005
Tah.
2000
2001
2002
2003
2004
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)
(11)
900,000 1,000,000 1,100,000 1,200,000 1,350,000 1,500,000
432,697 367,381
519,018 626,648
707,305
807,828
48.1
36.7
47.2
52.2
52.4
53.9
384,368 321,741
470,260 565,529
642,203
741,828
52,274
48,292
51,695
65,356
71,573
73,500
3,945
2,652
2,937
4,237
6,741
7,500

Kurulu kapasite ile ilgili daha hassas ve detayl alma yapmak istenir ise
gereken bilgiler rn gam ve alma dzeni de belirtilmek suretiyle ilgili sanayii
odalarndan alnabilir.
2.1.2. retim:
a) retim Yntemi -Teknoloji:
retim teknolojisi VIII. Kalknma Plannda olduka detayl olarak ele
alnd ve geen zaman ierisinde sektrdeki durumu etkileyecek nemli
9

teknolojik gelimeler olmad iin burada ayni detayda ele alnmamtr. Bu

konuda bilgi sahibi olmak isteyenler VIII. Kalknma Plan Kimya Sanayii K
Raporundan yararlanabilirler.
Trkiyede bilhassa byk yatrm isteyen toz deterjan kule ve slfonasyon
niteleri kurulu kapasitesi ihtiyacn ok zerindedir. 2005 yl sonu olarak toplam
toz deterjan kule kapasitesinin mamul madde karl olarak 1.5 milyon tonu
bulduu, kurulu kapasitenin % 50-60 orannda kullanld tahmin edilmektedir.
Lakin ihracat asndan bakldnda, hazr durumdaki kurulu kapasite bulunmas
yurtdnda gelecek rn taleplerine hemen cevap verebilmek asndan sektre
esneklik ve avantaj salamaktadr.
amar tozlar dndaki temizlik maddeleri retimi ok dk yatrmlar ile
gerekletirilebildiinden bu sahada retim yapan KOB niteliinde birok firma
vardr. Kapasite doluluk oran likit ve jel deterjanlarda daha yksektir, lakin bu tr
retim iin kapasite belirlemesi veya kapasite kullanm oran tespiti anlamszdr,
nk pek ok firma baka amalarla kurulmu olan tesislerini ufak tefek
deiikliklerle bu tr rnlerin hazrlanmas ve dolumu iin kullanabilmektedir.
Baz tesislerde ise kurulu tesis ayni zamanda farkl rnlerin dolumu amacyla
kullanlarak kapasiteden tasarruf edilmektedir.
lkemizde LAB, lineer alkil benzen slfonata evrilerek kullanlmaktadr.
Slfonasyon tesisleri asndan bakldnda yaklak 2.5 milyon ton LABSA
retecek kurulu kapasite bulunduu grlmektedir. Bu tesislerin baka amala
kullanlmas mmkn olmad iin kapasite atl kalmakta veya dk verimle
altrlmaktadr.
Sektrdeki dier girdilerden STPP, enzim, optik aartc ve parfm ithalata dayal
olup sadece tuz, kostik, SCMC, slfat ve silikat gibi hammaddeler yerli retimden
salanabilmektedir. LAB ve dier hammaddelerin retimi talebi karlamadndan
ithal edilmektedir, bu nedenle sektr hammadde ithalat asndan nemli oranda
da bamldr.
b) rn Standartlar:
Sektrde uygulanan standartlar olarak:
TS518 -

Sentetik Deterjanlar

TS4495-

Mekanik Temizleme Tozu

TS5682-

Sodyum Hipoklorit Sanayide ve amar Suyu Olarak

Kullanlan

10

halen yrrlkte olan standartlardr. Daha nce zorunlu olarak uyulmas gereken bu
standartlar 02.112005 tarihli Resmi Gazetede yaynlana bir tebli ile mecburi
uygulamadan kaldrlmtr.
Bu rnlerin tabi olduu uluslar aras bir standart yoktur.
c) retim Miktar ve Deeri:
Devlet statistik Enstits (DE) den temin edilen 1999-2005 yllar arasnda
yurtii retim miktarlar, Tablo 4 te bin ton olarak ve Tablo 5 te cari fiyatlarla
milyon cinsinden verilmitir. 1999-2001 yllar arasnda azalan bir eilim
gsteren retimin, 2002 ylnda tekrar arta getii ve 2005 ylnda 860 bin tona
ulamas beklendii grlmektedir.
Bu tablolara temel oluturan DE verilerinin toz deterjan reten 11, sv
deterjan reten 8, ve krem deterjan reten 1 tesisten alnan bilgilere dayand
verilerin ieriinden anlalmaktadr. Yukarda da belirtildii gibi, son iki yl
ierisinde bu sektrde retim yapmak zere 99 firmann bavurmu olduu
dnlrse, DE verilerine katkda bulunan firma saysnn toplam firma saysna
gre ok az olmas nedeniyle Trkiyenin tm retimini kapsamad, gerek
retim rakamlarnn ok daha yksek olduu olasl kuvvet kazanr.
Tablo 4:Deterjan ve Temizlik Maddeleri retim Miktar
Sra Ana
No: Mallar
(1)
(2)
1
Toz Deterjan
2
Sv Deterjan
3
Krem Deterjan
4
zel Maksatl
5
Temizleme Tozu
6
Dier Tem. Mad.
TOPLAM
Kaynak:

(000 ton)

YILLAR

YILLIK ARTILAR (%)

1999
2000
2001
2002
2003
2004
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
496.2 459.8 446.3 496.2 618.1 651.1
96.3
83.7
60.2
87.5
98.4 116.4
30.3
37.9
43.1
35.2
25.9
30.7
7.1
7.2
5.3
32.6
17.1
20.9
17.9
2.0
2.2
3.7
5.0
4.8
622.8 581.5
DE Verileri

549.6

618.9

742.4

798.1

2005
2005
Tah.
2000
2001
2002
2003
2004
Tah.
(9)
(4/3)
(5/4)
(6/5)
(7/6)
(8/7)
(9/8)
685.0
-7.3
-2.9
11.2
24.5
5.3
5.2
135.0
-13.0
-28.2
45.4
12.5
18.2
16.0
50.0
25.1
13.6
-18.3
-26.5
18.4
62.9

5.0

-89.1

14.0

65.3

35.8

-4.9

4.2

860.0

-6.6

-5.5

12.6

20.0

7.5

7.8

Benzer bir eilimin retim deerlerinin analizinde de ortaya kt

grlmektedir. Deer olarak artlar miktar artlarnn ok gerisinde kalmtr.
Grlen odur ki pazar pay kaybetmemek iin dk tutulan fiyatlar daha sonra
arttrlamaynca sektrde karllk dm olup halen 1998 seviyelerinin altndadr.
Dier taraftan, DE verilerinin TL baznda raporlanm olmas nedeniyle bu
verilerin ileriki yllarda hayatmza daha da ok girmesi beklenen cinsine
evrilmesi srasnda, 2001-2005 arasnda dolar ve euro arasnda ortaya kan parite
farkllklar nedeniyle de retim deerleri mahiyeti pheli veya bellisiz deiimler
gsterebilmektedir.
11

Tablo 5: Deterjan ve Temizlik maddeleri retim Deeri

Sra Ana
No: Mallar
(1)
(2)
1
Toz Deterjan
2
Sv Deterjan
3
Krem Deterjan
4
zel Maksatl
5
Temizleme Tozu
6
Dier Tem. Mad.
TOPLAM
Kaynak:

Mil. (Cari fiyatlarla)

YILLAR

1999
(3)
593.6
92.4
42.8
12.0
17.7
24.3

2000
(4)
468.9
92.3
50.6
18.4
2.0

782.8
532.2
DE Verileri

2001
2002
(5)
(6)
399.6
344.7
58.4
83.4
46.5
31.8
11.3
2.0

2.3

506.6

473.5

YILLIK ARTILAR (%)

2003
2004
(7)
(8)
388.4
396.7
63.8
86.4
18.1
19.1
7.9
9.8
4.8
3.0
492.7

505.2

2005
2005
Tah.
2000
2001
2002
2003
2004
Tah.
(9)
(4/3)
(5/4)
(6/5)
(7/6)
(8/7)
(9/8)
450.0
-21.0
-14.8
-13.7
12.7
2.1
13.4
100.0
-0.1
-36.7
42.7
-23.4
35.3
15.7
25.0
18.3
-8.0
-31.6
-43.3
6.1
26.9

4.0

3.7
-91.9

1.8

14.4

107.0

-36.1

33.3

579

-19.2

-19.9

-6.5

4.1

2.5

14.6

Daha gereki bir tahmin yapabilmek iin i tketim / ithalat / ihracat

rakamlarndan hareketle retimi saptamak yoluna gidilebilir, lakin d ticaret
verilerinin G.T.I.P. baznda dzenleniyor olmas ve A.C. Nielsen kaynakl
perakende sat verileri ile ayni baza getirmekteki zorluklar nedeniyle bu kontrol
yaplamamtr.
d) Maliyetler:
Maliyetler hakknda bir inceleme yapabilmek iin benzer sistemlerin mercek
altna alnmas gerekmektedir. Halbuki yukarda kapasite kullanm konusunda
yaptmz saptamalar maliyetler iin de geerli olup sektr ierisindeki belirli
retim tesisleri arasnda mukayese mmkn olmakla birlikte, sektrn btn iin
(alt sektrler arasndaki farkllklar nedeniyle) byle bir yaklam sz konusu
deildir. Bu farkllklar snai maliyetler iin olduu gibi, ticari maliyetler iin de
geerli olabilmektedir. Bu nedenle ve okuyucularn yanl izlenim edilmesine
meydan vermemek iin maliyet dalm verilmemitir.
2.1.3. D Ticaret:
D ticaret verileri GTIP baznda ve $ birimiyle DE tarafndan toplanmakta
olduu iin bu raporda da bu ekilde irdelenmitir. nemli d ticaret kalemlerinin
GTIP numaralar giri blmnde verilmitir. Buradaki ilgin bir gzlem ise 19992002 yllar arasnda perakende satlan deterjan ve temizlik rnlerinin byk
ounluunun 34.02.20.90.00.11/12/13/14 ve 19 GTIP pozisyonlarnda
bulunmasna ramen, 2003-2005 yllar arasnda ayni kategoride bu GTIP
sralarnda d ticaretin sfra dt, buna karlk 1999-2002 arasnda hi hareket
grlmeyen GTIP sralar olan 34.02.20.90.00.15/16 da 2003-2005 yllar arasnda
toplam 130 mil. $ zerinde hareket olduudur. Benzer bir durum ise perakende
satlmayan deterjan ve temizlik rnlerinin byk ounluunun

12

34.02.90.90.11/12/13/14 ve 19 pozisyonlarnda 1999-2002 arasnda grlen d

ticaretin 2003 ylndan itibaren 34.02.90.90.15/16 pozisyonlarna kayd
grlyor. Bu farklarn 2002 yl sonu itibariyle yaplan bir GTIP pozisyon tanm
deiikliinden kaynaklandn dnyoruz.
a) thalat:
DE verilerine gre Trkiyenin ithalat, Tablo 6da miktar ve Tablo 7de de
deer olarak verilmitir. thalatn nemli ksm AB lkelerinden yaplyor olmasna
karlk DE kaytlar US$ baznda verildii iin aadaki tabloya da bu birimle
yanstlmtr.
Trkiyeye bitmi rn ithalat 1999 2001 yllar arasnda 9,300 tondan
(11.1 mil. $) 5,300 tona (5.8 mil. $) dmesine karlk 2002den balayarak art
eilimine girmi ve 2004 ylnda 13,500 tona (19.0 mil $) ulamtr. 2005 ylnn
ilk sekiz aynda 9,700 tona ulaan ithalatn yl sonuna kadar 15,000 ton ve 21.0
milyon $ seviyesini yakalamas beklenmektedir. Benzer ekilde, perakende sat
olmayan, dkme deterjanlar ve profesyonel piyasalar iin yaplan ithalat deeri ise
1999da 10,300 ton (22.8 mil. $) dzeyinden bu yl 14,500 ton ve 35 mil. $
seviyesine kmas beklenmektedir. Trkiyenin en byk ithalat hammaddeler
olup bu kategorilerde miktar olarak 1999 ylnda 44,500 ton ve 71 mil. $ olan
ithalat 2001 ylnda 36,600 ton ve 60.5 milyon $ seviyesine gerilemi olmasna
ramen, 2002 ylndan balamak zere art eilimine girerek 2004 ylnda 77,000
ton ve 119.5 mil. $ dzeyine ulamtr. thalatn bu yl 79,500 ton v3 125 mil $
seviyesine ulaaca tahmin edilmektedir.
Tablo 6: Deterjan ve Temizlik maddeleri Sektr rn thalat (Miktar Olarak)
Sra Ana
YILLAR
No: Mallar
(1)
(2)
1 34.02.20.xx.xx.xx
2 34.02.90.xx.xx.xx
3

34.02.11/12/13/19
TOPLAM

Kaynak:

1999
2000
2001
2002
2003
2004
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
9.3
7.9
5.3
5.8
8.4
13.5
10.3
11.7
10.8
12.5
13.0
14.0

44.5
64.1

43.5
63.0

36.6
52.8

69.8
88.2

72.8
94.1

77.0
104.5

(000 ton)
YILLIK ARTILAR (%)
2005
2005
Tah.
2000
2001
2002
2003
2004
Tah.
(9)
(4/3)
(5/4)
(6/5)
(7/6)
(8/7)
(9/8)
15.0
-20.9
-34.1
5.5
87.0
67.3
11.3
14.5
-0.5
-16.2
22.2
24.2
17.4
3.6

79.5
109.0

-2.1
-0.9

-16.6
-18.0

32.2
28.2

22.8
26.7

21.7
24.6

3.2
4.3

DE D Ticaret verileri

Bunlarn dnda 34.02.90.10.00.12 GTIPte yer alan sabun iermeyen

yzey aktif mstahzarlar ile 34.02.20.90.00.16 GTIPte yer alan sabun iermeyen
temizleme mstahzarlar da nem arz etmektedir.
Yar rn ithalat yok denecek kadar azdr. Sodyum karbonat, CMC, ve baz
katk maddelerinin yerli retimi olup i piyasadan temin edilebilmektedir. Buna
karn LAB, STPP, enzim, optik aartc, boya ve parfm gibi katk maddeleri
ihtiyac da byk apta ithalatla karlanmaktadr. Fabrika k fiyat zerinden
ithal girdilerin toplam maliyete oran yaklak olarak % 40 50 arasndadr.

13

Tablo 7: Deterjan ve Temizlik maddeleri Sektr rn thalat (Deer Olarak)

Sra Ana
No:
(1)
1
2
3

Mallar

(2)
34.02.20.xx.xx.xx
34.02.90.xx.xx.xx
34.02.11/12/13/19
TOPLAM
Kaynak:

YILLAR
1999
2000
2001
2002
2003
2004
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
11.1
8.8
5.8
6.1
11.4
19.0
22.8
22.7
19.0
23.2
28.8
33.8
71.0
72.5
60.5
79.9
98.2 119.5
104.8 103.9
85.2 109.2 138.4 172.4
DE D Ticaret Verileri

2005
Tah.
(9)
21.0
35.0
125.0
181.0

(CIF, Cari Fiyatlarla, milyon $)

YILLIK ARTILAR (%)
2005
2000
2001
2002
2003
2004
Tah.
(4/3)
(5/4)
(6/5)
(7/6)
(8/7)
(9/8)
-20.9
-34.1
5.5
87.0
67.3
10.3
-0.5
-16.2
22.2
24.2
17.4
3.5
2.1
-16.6
32.2
22.8
21.7
4.6
-0.9
-18.0
28.2
26.7
24.6
5.0

Yukardaki tablolarda grlen ithalat deer ve miktar ilikisi Tablo 8de CF

baznda $/kg olarak hesaplanmak suretiyle verilmitir.
Tablo 8: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr rn thalat Ortalama Birim Fiyatlar
Sra Ana
No:
(1)
1
2
3

Mallar

(2)
34.02.20.xx.xx.xx
34.02.90.xx.xx.xx
34.02.11/12/13/19
TOPLAM
Kaynak:

(CIF, $)

YILLAR
Fiyat
Birimi
(3)

$/kg
$/kg
$/kg
$/kg

1999
(4)

1.19
2.21
1.59
1.63

2000
(5)

1.11
1.94
1.67
1.65

2001
(6)

1.09
1.75
1.65
1.61

2002
(7)

1.04
1.85
1.15
1.24

YILLIK ARTILAR (%)

2003
(8)

1.36
2.22
1.35
1.47

2004
(9)

2005
Tah.
(10)

1.41
2.42
1.55
1.65

2000
(5/4)

1.79
2.50
1.56
1.71

2001
(6/5)

-7.0
-12.2
4.6
0.8

2002
(7/6)

-1.9
-9.6
-1.0
-2.0

2003
(8/7)

-4.8
5.9
-30.6
-23.3

2004
(9/8)

31.1
19.7
17.8
18.7

2005
Tah.
(10/9)

3.9
8.9
15.0
12.2

32.2
-1.0
9.6
10.2

DE D Ticaret Verileri

1999 -2002 yllar arasnda dme eilimi gsteren birim fiyatlarn bu yldan
balayarak tekrar ykselme eilimine girmesi, ithalatn byk blmnn AB
lkelerinden yaplmasna bal bir gelime olarak grlmektedir. Bilindii gibi
2002 ylna kadar $ karsnda %20 kadar daha deersiz olan , bu yldan sonra
giderek deer kazanm ve 2004 yl sonlarnda Avrupa para birimine kar %20
kadar daha deerli hale gelmitir (1.00 =1.22 $). Bunun bizim ithalatmza
yansmas ise 2002 2005 arasnda ykselen birim fiyatlar eklinde olmutur.
Trkiyenin ithalat yapt lkeler ithalat deeri byklne gre sralanm
olup Tablo 9da miktar ve Tablo 10da deer olarak verilmitir.
Tablo 9 : AB ve nemli Dier lkelerden Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr rn thalat (Miktar Olarak)
Sra Ana

YILLAR

2005
Tah.
No: Mallar
1999
2000
2001
2002
2003
2004
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
AB lkeleri Toplam
60,244 57,203 46,146 76,254 80,383 86,894 90,000
nemli Dier lkeler
1ABD
1,046
965
861
906
1,623
2,435
3,000
2SVRE
0
1,493
1,341
1,504
1,760
1,727
1,700
3JAPONYA
51
91
119
196
172
318
600
4SRAL
217
169
248
398
300
512
700
5N
6
53
76
0
291
767
900
SERBEST
6BLGELER
446
1,428
575
265
187
449
600
7- HNDSTAN
6
9
0
3
125
282
500
Kaynak:
1999-2005 DE D Ticaret verilerinden hesaplanmtr.

(ton)

YILLIK ARTILAR (%)

2000
(4/3)

2001
(5/4)

2002
(6/5)

2003
(7/6)

2004
(8/7)

2005
Tah.
(9/8)

-5.0

-19.3

65.2

5.4

8.1

3.6

-7.8
78.6
-22.2
795.6

-10.8
-10.1
31.0
47.2
45.5

5.2
12.1
64.8
60.5
-95.5

79.1
17.1
-12.3
-24.8
100.0

50.1
-1.9
85.6
71.1
163.6

23.2
-1.6
88.4
36.6
17.4

220.1
40.2

-59.7
-100

-54.0

-29.3
100

140.2
125.3

33.5
77.0

14

lke baznda ithalatn ezici ounluu AB lkelerinden yaplmaktadr,

Trkiye ithalat ierisinde AB lkelerinin pay % 85 civarnda olup, onu A.B.D.
%2.8 ve svire %1.6 ile takip etmektedir. Bu lke dnda ithalatmzda %1.0
zerinde pay sahibi olan bir baka lke yoktur. Toplam ithalatn iinde en nemli
paya hammaddeler sahiptir. Ekonomideki dzelme ve retim artna da paralel
olarak ithalat art da son yllarda dzenli art gstermektedir.
Tablo 10 : AB ve nemli Dier lkelerden D&TM Sektr rn thalat (Deer Olarak)
Sra Ana

(CIF, Cari Fiyatlarla, Bin $)

YILLAR

No: Mallar
(1)

(2)

1999
(3)

2000
(4)

2001
(5)

2002
(6)

YILLIK ARTILAR (%)

2003
(7)

2005
Tah.
(9)

2004
(8)

AB lkeleri
Toplam 96,612 93,498 72,052 95,218 120,301 146,156 150,000

2000
(4/3)
-3.2

2001
(5/4)

2002
(6/5)

-22.9 32.2

2003
(7/6)

2004
(8/7)

26.3 21.5

2005
Tah.
(9/8)
2.6

nemli Dier lkeler

1ABD
3,159 3,126 2,792
2SVRE
0 3,170 2,742
3JAPONYA
226
293
467
4SRAL
372
271
304
5N
15
57
100
6SERBEST BLG.
676 1,270
747
15
7HNDSTAN
25
0
Kaynak:
DE D Ticaret Verileri

2,672
3,252
639
556
2
405
6

4,343
4,571
526
585
238
342
148

7,023
4,724
1,226
988
827
559
335

8,500
4,700
2,000
1,200
1,000
700
600

-1.0
29.6
-27.1
279.5
87.8
65.3

-10.7
-13.5
59.1
12.0
75.5
-41.2
-100.0

-4.3
18.6
36.9
83.0
-98.2
-45.8

62.6
40.6
-17.8
1.7
100.0
-15.4
1,000.0

61.7
3.3
133.2
74.9
247.5
63.5
125.8

21.0
-0.5
63.2
21.5
21.0
25.1
79.0

Bu verilerden grlecei gibi birtakm yzey aktif maddelerin yurtii retimi

yaplmas halinde bu kalemlerde ithalata gerek kalmayacaktr. Sektrde yar rn
ithalat yok denecek kadar azdr.
Yukardaki tablolarda (Tablolar 6, 7, ve 8) 3. srada yer alan ithal kalemleri
deterjan ve temizlik maddeleri sanayiinin ana hammaddelerini oluturmaktadr.
Bunlarn dnda STPP ile boya ve parfm gibi katk maddeleri ile baz ambalaj
maddeleri de byk apta ithal edilmektedir.
b) hracat:
DE verilerine gre Trkiyenin ihracat, Tablo 11de miktar ve Tablo 12de
de deer olarak verilmitir.
Tablo 11: Deterjan ve Temizlik maddeleri Sektr rn hracat (Miktar Olarak)
Sra Ana
YILLAR
No: Mallar
1999
2000
2001
2002
2003
2004
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
1 34.02.20.xx.xx.xx
110.3
104.5
96.6
103.4
130.7
143.1
2 34.02.90.xx.xx.xx
17.4
6.4
8.6
11.3
16.5
40.5
3 34.02.11/12/13/19
6.8
14.8
16.0
11.8
31.6
34.0
TOPLAM
134.5
125.7
121.2
126.4
178.7
217.7
Kaynak:
DE D Ticaret Verileri

(000 ton)
YILLIK ARTILAR (%)
2005
2005
Tah.
2000
2001
2002
2003
2004
Tah.
(9)
(4/3)
(5/4)
(6/5)
(7/6)
(8/7)
(9/8)
147.0
-8.8
-11.2
-2.5
29.3
16.9
2.7
41.0
-61.2
27.7
15.2
50.5 130.5
1.2
36.0
81.2
1.6
-23.8 156.8
21.4
5.7
224.0
-9.5
-6.9
-4.5
48.0
29.6
2.9

DE verilerine gre temizlik maddeleri ihracat arlkl olarak Dou Avrupa

lkeleri, Ortadou ve sraile yaplmaktadr. Toplam ihracatn 1999 - 2001 yllar
15

arasnda 94.4 milyon $dan (134,500 ton) 79.5 milyon $a (121,200 ton)
gerilemesine karlk, 2002 ylndan sonra ykseli eilimine geerek 2004 ylnda
145.6 milyon $a (217,700 ton) ykselmitir.
Perakende satlan rnlerde toplam deterjan ve temizlik maddeleri ihracat
1999 ylnda yaklak 110,300 ton (73.9 mil. $) dzeyinden 2001 ylnda 96,600 ton
(60.0 mil. $) dzeyine gerilemi, 2002 ylndan sonra tekrar art eilimine girerek
2004 ylnda 143,100 ton (88.2 mil. $) dzeyine ulamtr. Bu ihracat iinde en
nemli pay % 78 ile Sabun ermeyen Ykama Mstahzarlar (perakende)
kaleminde yer alan rnlere aittir. Daha sonraki yllarda art eilimi yakalam
olunmasna ramen 34.02.20.90.00.12 ve 13 GTIP numaral guruplarda 2002
ylndan sonra yaplm olan deiiklik nedeniyle bu etkiyi grmek mmkn
olmamaktadr.
Endstriyel rnlerde toplam ihracat 1999 ylnda 17,400 tondan (13.4 mil.
$) 2000 ylnda 6,400 ton (5.2 mil. $) dzeyine gerilemi, 2002 ylndan sonra
tekrar art eilimine girerek 2004 ylnda 40,500 ton (26.6 mil $) seviyesine
ykselmi olup 2005 ylnda da 32.5 milyon $ seviyesinin almas beklenmektedir.
Tablo 12 : Deterjan ve Temizlik maddeleri Sektr rn hracat (Deer Olarak)
Sra Ana
YILLAR
No: Mallar
1999
2000
2001
2002
2003
2004
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
1
34.02.20.xx.xx.xx
73.9
67.4
60.0
58.4
75.5
88.2
2
34.02.90.xx.xx.xx
13.4
5.2
6.7
7.7
11.6
26.6
3
34.02.11/12/13/19
7.0
12.7
13.0
9.9
25.3
30.8
TOPLAM
94.4
85.4
79.5
75.9 112.4 145.6
Kaynak:
DE D Ticaret Verileri

2005
Tah.
2000
(9)
(4/3)
98.0
-8.8
32.5
-61.2
34.0
81.2
164.5
-9.5

(FOB, Cari Fiyatlarla, Bin $)

YILLIK ARTILAR (%)
2005
2001
2002
2003
2004
Tah.
(5/4)
(6/5)
(7/6)
(8/7)
(9/8)
-11.2
-2.5
29.3
16.9
11.1
27.7
15.2
50.5 130.5
22.0
1.6
-23.8 156.8
21.4
10.5
-6.9
-4.5
48.0
29.6
13.0

Bu ihracat iinde en nemli pay % 54 ile Dier Ykama ve Temizleme

Mstahzarlar (Perakende Deil) kaleminde yer alan rnlere aittir. Daha sonraki
yllarda art eilimi yakalam olunmasna ramen 34.02.90.90.00.xx GTIP
numaral guruplarda 2002 ylndan sonra yaplm olan deiiklik nedeniyle bu
etkiyi grmek mmkn olmamaktadr.
Yar rn ihracat ise yok denecek kadar azdr. Sektrdeki firmalar
hammadde asndan net olarak darya baml olmakla birlikte
kmsenmeyecek miktarda hammadde ihracat da yaplabilmektedir. 1999 2004
yllar arasnda hammadde ihracat 6,800 tondan (7.0mil. $) 34,000 tona (30.8 mil.
$) ykselmi olup 2005 ylnda 36,000 ton (34.0 mil. $) seviyesinin yakalanmas
beklenmektedir.
Ayn yllar arasnda ihracatn ithalat karlama oran %90.1den %84.5e
gerilemi olup 2005 ylnda %91.0 seviyesine ykselmesi beklenmektedir.

16

DE verilerinden hesaplanan ortalama birim ihracat fiyatlar Tablo 13te

verilmitir.
Tablo 13: Deterjan ve Tem. Mad. Sektr hracat Ortalama Birim Fiyatlar
Sra Ana

Fiyat

(FOB, $)
YILLIK ARTILAR (%)

YILLAR

No: Mallar
Birimi
1999
2000
2001
2002
2003
2004
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
$/kg 0.67 0.64 0.62 0.56 0.58 0.62
1
34.02.20.xx.xx.xx
$/kg 0.77 0.82 0.77 0.68 0.70 0.66
2
34.02.90.xx.xx.xx
$/kg 1.03 0.86 0.81 0.84 0.80 0.90
3
34.02.11/12/13/19
$/kg 0.70 0.68 0.66 0.60 0.63 0.67
TOPLAM
Kaynak:
DE D Ticaret Verilerinden hesaplanmtr

2005
Tah.
(10)

2000
(5/4)

0.67
0.79
0.94
0.73

2001
(6/5)

-3.8
5.9
-16.4
-3.2

2002
(7/6)

-3.8
-5.9
-5.8
-3.4

2003
(8/7)

-9.0
-11.5
3.3
-8.5

2004
(9/8)

2.3
2.9
-4.1
4.7

6.7
-6.3
12.5
6.4

2005
Tah.
(10/9)

8.2
20.6
4.5
9.8

Bu tablodan da anlalaca gibi, Trkiye ihracat 2002-2004 yllar arasnda

hem ihracatn arttrm, hem de ihracat birim deerlerinde az da olsa art
salayabilmitir. Bu eilimin 2005 ylnda da devam etmesi beklenmektedir.
DE verilerine gre sektr ihracatnda nemli yer tutan pazarlara yaplan
ihracat Tablo 14te miktar, ve Tablo 15te deer olarak verilmektedir.
Tablo 14 : AB ve nemli Dier lkelere Deterjan ve Tem. Maddeleri Sektr hracat (Miktar Olarak)
Sra Ana
No: Mallar
(1)
(2)
AB lkeleri Toplam

(ton)
YILLIK ARTILAR (%)

YILLAR
1999
(3)
2,974

2000
(4)
2,300

2001
(5)
1,874

nemli Dier lkeler

1IRAK
0
0
0
2SRAL
9,248 9,262 16,084
3RUSYA FED.
11,336 10,873 13,359
4- SSERBEST BL.
6,105 2,550 2,005
5UKRAYNA
32,587 30,337 25,719
6ROMANYA
1,208 2,111 4,352
7- BULGARSTAN
19,759 15,531 12,412
8MISIR
473
877 1,552
Kaynak:
DE D Ticaret Verileri

2002
(6)
3,065

2003
(7)
2,838

2004
(8)
7,867

2005
Tah.
(9)

2000
(4/3)

2001
(5/4)

2002
(6/5)

2003
(7/6)

2004
(8/7)

2005
Tah.
(9/8)

9,000

-22.7

-18.5

63.6

-7.4

177.2

14.4

0 3,223 35,091 40,000

21,829 9,931 25,584 27,000
18,703 11,501 25,021 27,000
3,460 4,411 13,750 15,000
20,069 9,701 17,514 19,000
12,101 12,568 18,305 20,000
13,588 7,222 15,780 17,000
2,024 1,605 5,669 6,000

0.2
-4.1
-58.2
-6.9
74.7
-21.4
85.2

73.7
22.9
-21.3
-15.2
106.2
-20.1
77.0

35.7
40.0
72.6
-22.0
178.1
9.5
30.5

100.0
-54.5
-38.5
27.5
-51.7
3.9
-46.9
-20.7

988.7
157.6
117.6
211.7
80.5
45.7
118.5
253.2

14.0
5.5
7.9
9.1
8.5
9.3
7.7
5.8

Dou Avrupa ve Ortadou blgeleri en nemli pazarlar olup AB lkelerine

ihracatmz 2004 DE verilerine gre Irak, srail, Rusya Fed., Serbest Blgeler,
Ukrayna, Romanya ve Bulgaristandan sonra ancak 8. sradadr. Dier taraftan, AB
lkelerine yaplan ihracatn 2003 ylndan beri dzenli art gsteriyor olmas
memnuniyet vericidir.
Iraka yaplan ihracat BM kararlar dorultusunda durmu iken 2002 ylndan
sonra A.B.D. ynetimi altnda balam ve ksa seviyede en nemli ihracat
pazarmz haline gelmitir. nmzdeki yllarda savan etkilerinin azalmas ve
ilikilerin normallemesi ile daha yukarlara kacak potansiyele sahiptir.

17

Tablo 15 : AB ve nemli Dier lkelere Deterjan ve Tem. Mad. Sektr hracat (Deer Olarak)
Sra Ana
No: Mallar
(1)
(2)
AB lkeleri Toplam

YILLAR

(FOB, Cari Fiyatlarla, Bin $)

YILLIK ARTILAR (%)

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005
Tah.

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

2,794
2,000
1,234
1,909 3,995
5,457
nemli Dier lkeler
1IRAK
0
0
0
0
4,249 20,685
2SRAL
9,248
8,410 13,958 17,396 15,191 19,763
3RUSYA FED.
11,336
4,903
4,914
7,165 13,091 16,379
4SERBEST BL.
6,105
2,440
1,872
3,218
7,903 12,129
5UKRAYNA
32,587 20,081 15,740
9,062
9,969 11,211
6ROMANYA
1,208
1,389
2,601
6,977 13,294 10,767
7- BULGARISTAN
19,759
7,564
5,456
6,281
6,059
6,407
8MISIR
473
778
1,445
1,872
2,494
4,383
Kaynak:
DE D Ticaret Verilerinden derlenmitir.

2000

2001

2002

2003

2004

2005
Tah.

(4/3)

(5/4)

(6/5)

(7/6)

(8/7)

(9/8)

6,000

-32.8

-38.3

54.7

109.2

36.6

10.0

24,000
22,000
18,000
14,000
13,000
12,000
8,000
5,000

-9.1
-56.7
-60.0
-38.4
15.0
-61.7
64.3

66.0
0.2
-23.3
-21.6
87.3
-27.9
85.9

24.6
45.8
71.9
-42.4
168.2
15.1
29.5

-12.7
82.7
145.6
10.0
90.5
-3.5
33.2

386.8
30.1
25.1
53.5
12.5
-19.0
7.4
75.7

16.0
11.3
9.9
15.4
16.0
11.5
23.0
14.1

Trkiyenin perakende rn ihracatnda en nemli bir dier pazar ABye

dahil olmayan Dou Avrupa (yaklak %31) lkeleridir. Bu lkeleri Ortadou
lkeleri (srail ve Msr, yaklak %17) izlemektedir.
Trkiyenin perakende olarak satlmayan rnler ihracatnda en nemli
pazarlar (yaklak %52) AB dndaki Dou Avrupa lkeleridir. Bu lkeleri Kuzey
Afrika ve Ortadou lkeleri izlemektedir. Son drt ylda AB dndaki Avrupa
lkelerine bu rn gurubundan yaplan ihracatn yaklak olarak drt misli artm
olduu, bu konuda sektrn rekabet gcne iaret etmektedir.
Trkiyenin deterjan hammaddesi ihracatnda en nemli pazarlar 1999
2004 yllar arasnda 3.3 milyon $dan 8.5 milyon $a ykselen hacmiyle Kuzey
Afrika ve Ortadou lkeleridir (yaklak %52). Bu lkeleri AB dndaki Dou
Avrupa lkeleri (yaklak %34) izlemektedir.
2003-2005 dneminde uygulanan politikalarn, 2002 ylndan sonra ihracatta
gzlenen katlanarak art zerinde en nemli etken olduu aikardr. Mevcut
ihracat hamlelerinin eitlendirilerek devam salanmaldr. Bu balamda, artk
kritik kitle seviyesine ulam olan ihracatn artarak srdrlebilmesi iin yurtii
yzey-aktif maddeler ve dier deterjan hammaddeleri retiminin tevik edilmesi
nemli katk salayacaktr.
2.1.4. Yurtii Tketim:
Yurtii tketim verilerine, lke iinde faaliyet gsteren A.C. Nielsen ve HTP
gibi Pazar aratrma irketlerinin elindeki verilerden yararlanmak suretiyle hesap ve
kyaslama yoluyla varlmtr. Temel olarak A.C. Nielsen perakende satlar
lmekte, HTP ise veri toplama iin hane halknn tketimini lmektedir. Her iki
firmann lmleri de kendi zgn sosyal modellerine gre gerekletirilmektedir.
Bu iki firma tarafndan verilen perakende sat ve tketim verileri zerinden
yaplan deerlendirmeye, Trkiyede lm yaplmayan profesyonel piyasalar

18

(Otel, hastane, okul, restoran gibi) tarafndan tketilen rnler hakknda

Derneimiz yeleri ve uzmanlarnn tahminleri de eklenmek suretiyle lke apnda
i pazar tketimi tahmin edilmektedir. D ticaret verilerinin olduka gvenilir
olmasna ramen, i pazar retim ve satlarnn nemli bir ksm kayt d kald
iin resmi veriler gerek durumu yanstmakta yetersiz kalmaktadr. Aadaki
tablolarda kullanlan verilerde yukarda ismi geen pazar aratrma firmalarndan
salanan verilere dayanarak yaplan tahminler kullanlm, bu firmalarn
lmlerinin olmad kategorilerde ise DE yurtii sat verileri ile Derneimiz
yeleri ile uzmanlarnn tahminleri kullanlmtr.
DEden alnan Trkiye retimden sat rakamlar, mukayese amacyla Tablo
16da miktar, Tablo 18de ise fabrika k deeri olarak verilmitir.
Tablo 16:Deterjan ve Temizlik Maddeleri Tketim Miktar
Sra Ana
YILLAR
No: Mallar
1999
2000
2001
2002
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
1
Toz Deterjan
491.5
447.3
427.5
484.3
2
Sv Deterjan
92.1
79.3
52.4
71.3
3
Krem Deterjan
30.6
38.8
37.8
23.9
4
zel Maksatl Det.
6.4
7.0
5
Temizleme Tozlar
32.6
17.1
6
Dier Tem. Mad.
22.4
2.1
1.7
3.1
TOPLAM
614.2
565.5
517.7
579.5
Kaynak:
DE retimden Sat verileri

(000 ton)
YILLIK ARTILAR (%)
2003
2004
(7)
(8)
593.4
616.5
82.1
104.7
23.3
30.0
4.9
20.9
4.6
4.6
698.8
751.2

2005
2005
Tah.
2000
2001
2002
2003
2004
Tah.
(9)
(4/3)
(5/4)
(6/5)
(7/6)
(8/7)
(9/8)
650.0
-9.0
-4.4
13.3
22.5
3.9
5.4
120.0
-13.9
-33.9
36.0
15.2
27.5
14.6
50.0
27.0
-2.7
-36.7
-2.4
28.3
66.7

5.0
825.0

-90.6
-7.9

-18.4
-8.5

80.5
11.9

48.5
20.6

0.4
7.5

8.7
9.8

A. C. Nielsenin perakende sat verileri ve HTPnin tketim verilerinden

yararlanlarak Derneimiz yeleri ve uzmanlarmz tarafndan hazrlanan i Pazar
tketim tahminleri ise Tablo 17de miktar, Tablo 19da ise tketici fiyatlar
cinsinden verilmitir. Fabrika k fiyatlar tahmin edilmek istenirse tablo 19daki
deerler uygun oranlarda kltlerek istenen tahminlere ulamak mmkn
olacaktr.
Tablo 17:Deterjan ve Temizlik Maddeleri Tketim Miktar
Sra Ana
YILLAR
No: Mallar
(1)
(2)
1
amar Det.
2
amar Katk
3
amar Suyu
4
Ev Temizlii
5
Bulak Elle
6 Bulak Makine
TOPLAM
Kaynak:

1999
(3)
334.4
63.3
129.0
94.3
100.7
22.5

2000
(4)
384.4
82.7
133.1
103.6
109.7
27.1

2001
(5)
321.7
65.9
131.7
104.3
93.4
14.8

2002
(6)
470.2
93.9
180.1
113.8
130.0
30.8

(000 ton)
YILLIK ARTILAR (%)
2003
(7)
565.5
115.6
196.8
117.6
150.9
32.6

2004
(8)
642.2
173.2
215.4
143.1
184.5
38.4

2005
2005
Tah.
2000
2001
2002
2003
2004
Tah.
(9)
(4/3)
(5/4)
(6/5)
(7/6)
(8/7)
(9/8)
741.8
14.9
-16.3
46.2
20.3
13.6
15.5
213.4
30.7
-20.3
42.4
23.2
49.7
23.2
250.3
3.2
-1.1
36.8
9.3
9.5
16.2
185.1
9.8
0.7
21.3
3.3
20.2
17.8
222.4
9.0
-14.9
39.2
16.1
22.2
20.6
43.8
20.5
-45.4
107.9
5.8
18.0
14.0

744.3
840.7
731.8 1,031.5 1,192.2 1,410.8 1,656.9
7.8
-7.9
35.8
A.C. Nielsen Perakende sat verilerine dayanan Sabun ve Deterjan Sanayicileri Dernei Tahminleri

9.3

16.5

17.8

19

Her trl resmi ve gayri resmi tahminlerde nemli yer tutan kayt d retim
ve ticaret verileri, herhangi bir tahminde bulunmann zorluu nedeniyle
hesaplamaya dahil edilmemitir.
Bu ekilde yaplan i pazar tahminlerine gre Trkiyede toplam deterjan ve
temizlik maddeleri tketimi 1999 ylnda eritii 1,304.7 milyon deerden 2001
ylnda 1,046.3 milyon deerine gerilemesine ramen, bu yldan sonra
ekonominin tekrar istikrara kavumas nedeniyle bymesine devam etmi ve 2004
yl sonu itibariyle 1,483.4 milyon deere erimi olup 2005 ylnda tahmini 1.62
milyar byklne ulamas beklenmektedir.
Tablo 18: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Tketimi (Deer)
Sra Ana
No:
(1)
1
2
3
4
5
6

Mil. (Cari fiyatlarla)

YILLIK ARTILAR (%)

YILLAR

Mallar

(2)
Toz Deterjan
Sv Deterjan
Krem Deterjan
zel Maksatl Det.
Temizleme Tozlar
Dier Tem. Mad.
TOPLAM
Kaynak:

1999
2000
2001
(3)
(4)
(5)
587.7 451.2 385.2
86.9
86.5
53.6
43.3
47.7
40.6
10.9
17.7
18.3
32.2
2.2
1.5
778.8 606.0 481.0
DE retimden Sat Verileri

2002
2003
2004
(6)
(7)
(8)
333.5 372.5 370.6
68.0
54.7
77.3
21.8
16.3
18.7
11.1
7.3
9.8
1.9
3.6
3.0
436.2 464.1 469.6

2005
2005
Tah.
2000
2001
2002
2003
2004
Tah.
(9)
(4/3)
(5/4)
(6/5)
(7/6)
(8/7)
(9/8)
375.0
-23.2
-14.6
-13.4
11.7
-0.5
1.2
80.0
-0.4
-38.0
26.7
-19.6
41.4
3.5
25.0
10.3
-14.8
-46.4
-25.2
14.8
33.7

10.0
490.0

-93.1
-22.2

-32.7
-20.6

25.2
-9.3

92.0
6.4

-15.9
1.2

233.3
5.6

Daha nceki aklamalarmz dorultusunda, DEden temin edilen retim

verilerinin Trkiye genelini temsil etmekten uzak olduu Tablo 16 ve Tablo
18deki verilerden de anlalmaktadr. DE verilerinin net retim deerlerini
saptamaya ynelik rakamlar olarak deil, fakat retim eitleri arasndaki dalm
ve genel eilimleri gstermek asndan kullanlmas mmkn gzkmektedir.
Tablo 19:Deterjan ve Temizlik Maddeleri Tketimi (Deer)
Sra Ana

YILLAR

Mil. (Cari fiyatlarla)

YILLIK ARTILAR (%)

2005
2005
Tah.
Tah.
No: Mallar
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2000
2001
2002
2003
2004
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(4/3)
(5/4)
(6/5)
(7/6)
(8/7)
(9/8)
1
amar Det.
723.6
709.8
543.7
657.7
640.4
672.9
730.9
-1.9
-23.4
21.0
-2.6
5.1
8.5
2
amar Katk
160.4
166.0
105.4
160.8
180.7
239.1
262.6
3.5
-36.5
52.5
12.3
32.4
9.8
3
amar Suyu
82.6
82.8
92.4
110.0
109.9
118.7
130.6
0.2
11.6
19.1
-0.1
8.0
10.0
4
Ev Temizlii
172.3
172.2
180.0
207.7
206.2
222.2
242.8
-0.1
4.5
15.4
-0.7
7.6
9.4
5
Bulak Elle
136.3
128.4
97.8
147.4
141.3
147.4
162.1
-5.8
-23.8
50.8
-4.2
4.3
10.0
6 Bulak Makine
27.9
31.3
25.7
61.4
66.6
79.9
87.3
12.0
-17.9
139.1
8.4
20.0
9.3
TOPLAM 1,304.7 1,292.2 1,046.3 1,347.4 1,347.2 1,483.4 1,619.2
-1.0
-19.0
28.8
-0.0
10.1
9.2
Kaynak:
Sabun ve Deterjan Sanayicileri Dernei Tahminleri

Yurtii tketim verilerinin incelenmesi ile aadaki eilimlerin ortaya

ktn sylemek mmkndr:
1. Toz deterjanlarda ok kpkl deterjan kullanm ok azalm,
otomatik makinede kullanlan az kpren deterjan kullanm artmtr.
20

2. 2001-2003 yllar arasnda az kpren deterjan pazarnda pahal

deterjanlarn pazar pay tketicinin satn alma gcnde gzlenen
anmaya bal olarak %70 den %50 dzeylerine gerilemitir. Ucuz
ancak kaliteli deterjanlarn pazar pay ise yaklak %20 den %35
dzeyine kmtr.
3. Dier nemli bir gelime ise market markalarna doru bir eilim
gelitiinin izlenmesidir. Ak rn kullanmna ise ok fazla itibar
edilmemektedir.
2001-2003 yllar arasnda amar aartcs rnlerde genel olarak imalatn
kolay ve denetimin yetersiz olmas nedeniyle ambalajl markal rn tketimi aylk
2,500 tonlardan 1,800 tonlara kadar gerilemitir. Hane Tketim Paneli Pazar
Aratrmas firmasndan alnan verilere gre akta satlan ve ucuz rnlerin
tketimi ise yaklak 800 ton/ay dzeyinden 2,200 ton/ay dzeylerine kadar
kmtr. Baz alt sektr kategorilerindeki ak veya markasz rnlerin pazar pay
%25lerden %55lere kadar ulamtr.
Cam temizleyicileri de amar aartclarna benzer bir durum
sergilemektedir. Bu rnlerin imalat olduka kolaydr. Ak rnlerin pazar pay
%10lardan %35lere kadar ykselirken normal rnlerin Pazar paylar ise
%90dan %55lere gerilemitir. Ayrca bu pazarda nemli bir dier gelime ise
market markalarnn son zamanlarda bir art gstermesidir.
amar yumuatclarnda da ak rnlerin pazar paylar %30lara kadar
ykselmi, markal rnlerin pazar pay ise; %85den %65lere doru gerilemitir.
Banyo ve mutfak temizleyicileri grubunda ak rnlerin pazar paylar %10
lardan %30 lara, market markalarnn %1lerden %10lara km, markal
rnlerde ise %90lardan %60lara kadar dmtr.
Genel temizlik rnleri pazarnda da benzer eilim sz konusudur. Ak
rnler pazar payn %5lerden %30lara ykseltirken normal rnlerin pazar pay
%85lerden %65lere gerilemitir.
Tamamen krsal kesimlere hitap eden, krem tipi bulak temizleme rnleri
ok kolay imal edilebilmektedir. Ak rnler pazar pay %20lerden %40lara
karken, normal rnlerde ise %80lerden %60lara gerilemitir. Sv bulak
temizleme rnlerinde de benzer eilim grlmektedir. Bu rnlerde ak rnlerin
pazar pay 1999-2002 arasnda %10dan %30lara km, normal rnler de
%80lerden %60lara dmtr. Market markalarnda ise %10lara varan bir art
grlmektedir. 2002 ylndan balayarak ekonomideki greceli dzelmeyle beraber
markal rnlere ksmen dn olmakla beraber, ak ve perakendeci markas
rnler popler olmaya devam etmektedirler.

21

Otomatik makine tipi bulak deterjanlar ise hem formulasyon, hem de

retim teknolojisi asndan zor rnlerdir. Genelde tketici kendisi iin nemli bir
yatrm ifade eden ve korunmas gereken bulak makinesini riske atacak
davranlardan kanmaktadr. Bu nedenle ak rnler dier rnlerde olduu gibi
ok fazla talep grmemektedir. 1999 ylnda bulak ykama rnlerinin %22.4
matik deterjanlar iken bu oran 2000 ylnda %21.9 ve 2001 ylnda %28.6 olmutur.
Sonraki yllara matik rnlere eilim yava da olsa devam etmekte olup 2004 yl
verilerine gre bu oran %35.2ye ulamtr.
2.1.5. Fiyatlar:
Deterjan ve temizlik maddeleri ortalama sat fiyatlar, AC Nielsen
perakende sat ve tketim verilerine dayanarak hesaplanan Trkiye i Pazar ve
tketim tahminlerinden tketici fiyatlar baznda hesaplanarak aada Tablo 20de
verilmitir.
Tablo 20de net olarak grld gibi, zaman zaman tketici fiyatlar ksa
bir sre iin art gsterse dahi, toplamda tketici birim fiyatlar 1999 2005
arasnda devaml bir d ierisindedir. 1999 felaketi, 2000 ve 2001 krizleri
nedeniyle piyasa mcadelesine giren reticiler verim arttrmak ve maliyetleri
drmek suretiyle fiyat art yapmam, hatta sz konusu dnemde ve enflasyona
ramen /kg baznda i piyasa fiyatlar yaklak olarak %25 orannda gerilemitir.
Tablo 20: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr Ortalama Fabrika k Fiyatlar
Sra Ana
Fiyat
YILLAR
No:
(1)
1
2
3
4
5
6

Mallar
(2)
amar Det.
amar Katk
amar Suyu
Ev Temizlii
Bulak Elle
Bulak Makine
TOPLAM

Kaynak:

Birimi
(3)

/kg
/kg
/kg
/kg
/kg
/kg
/kg

1999
(4)

2.16
2.53
0.64
1.83
1.35
1.84
1.75

2000
(5)

1.85
2.01
0.62
1.66
1.17
1.75
1.54

2001
(6)

1.69
1.60
0.70
1.73
1.05
1.73
1.43

2002
(7)

1.40
1.71
0.61
1.64
1.13
1.99
1.31

2003
(8)

1.13
1.56
0.56
1.58
0.94
2.04
1.13

( / kg)
YILLIK ARTILAR (%)
2004
(9)

1.05
1.38
0.55
1.41
0.80
2.08
1.05

2005
Tah.
(10)

0.98
1.23
0.52
1.31
0.73
1.99
0.98

2000
(5/4)

2001
(6/5)

2002
(7/6)

2003
(8/7)

2004
(9/8)

2005
Tah.
(10/9)

-14.7 -8.5 -17.2 -19.0 -7.5 -6.1

-20.8 -20.3 7.1
-8.8 -11.6 -10.9
-2.9 12.8 -12.9 -8.6 -1.3 -5.3
-9.0
3.8
-4.9 -3.9 -10.4 -7.2
-13.6 -10.5 8.3 -17.5 -14.7 -8.8
-4.9 -1.1 15.0
2.5
1.7
-4.1
-12.3 -7.0 -8.6 -13.5 -7.0 -7.0

AC Nielsen perakende sat ve tketim verilerine dayanarak hesaplanan

Trkiye i Pazar ve tketim tahminlerinden hesaplanmtr.

2.1.6. stihdam:
Sektrde faaliyet gsteren 10 byk firmada alan says yaklak olarak
1,800, KOB niteliindeki yaklak 240 firmada alan says 3,800 kii ile birlikte
toplam alan says 5,600 kii olarak tahmin edilmektedir. Bu say retim faaliyeti
ierisinde yer alan personel (direkt iilik) olarak faaliyet gstermekte olup
sektrn dier kademelerinde alan dolayl iilik ile beraber toplam 11-12,000
kiinin yer ald bir sanayi kesimidir. Lakin sektrden geimini temin eden insan
says bunlarla snrl olmayp perakendecilik sektr ierisinde yer alan herkes
22

deterjan ve temizlik maddeleri sektrne katkda bulunmakta ve deerden pay

almaktadr.
Trkiyede 2001 krizini takip eden yllarda sanayici kar edebilmek iin
masraflar ksm ve verim arttrma almalarna balamtr. Bu tedbirlerin etkileri
hala srmekte olup kapasite artlar verim artyla salanmaktadr. Bu nedenle
sektrde istihdam say olarak artmamtr, lakin i tketim ve ihracat art bu
seviyelerde devam eder ise istihdam sorununun da 2006 yl ierisinde
hafifleyecei dnlmektedir.
Raporun banda 2.1.1de bahsi geen, KOSGEB tarafndan Haziran 2005 ile
Ekim 2005 arasnda yaplan ve 48,000den fazla orta ve kk lekli retim
tesisinin katld saha almas sonularnn taranmas sonucu deterjan ve temizlik
maddeleri sektrnde faaliyet gsterdii tespit edilen 116 adet KOBI niteliinde
firma tarafndan cevaplanan anket sorular incelendiinde bu firmalarda ortalama
olarak 16 kii alt, alanlarn %17sinin niversite veya yksek okul, %37si
lise veya endstri yksek okulu, yaklak %45 kadarnn da ilkretim seviyesinde
olduu grlmektedir.
Yukardaki bilgilerden de anlalabilecei gibi sektrn istihdam ihtiyac
asndan bir sknts olmayp gerek duyduu yetimi eleman saysn temin
etmekte bir glk yaanmamaktadr.
2.1.7. Mevcut Tevik Tedbirlerinin Deerlendirilmesi
Sektrn son yllarda yakalam olduu baarnn temelinde doru politikalar
yatmaktadr ki, bunlar arasnda sektre ynelik olmamakla birlikte muhtelif tevik
tedbirleri de bulunmaktadr. zellikle ihracat, AR-GE ve KOBI destek ve
teviklerinin baarda nemli pay bulunmaktadr.
Blgesel teviklerin devam hem istihdam tevik, hem de blgesel etkinlik
asndan zellikle Dou ve Gney Dou Anadolu blgelerinde yararl olaca
dnlmektedir. Irak ile nemli ihracat balantlar kurulmu olup zellikle
blgede siyasal durum normalletiinde buradan nemli artlar beklemek hi de
yanl olmayacaktr.
Yatrm tevikleri sadece mevcut tesislerin modernizasyonu iin
dnlmeli, yeni kapasite yaratlmas ise projenin ekonomik deeri gz nne
alnarak deerlendirilmeli, halen Trkiyede kapasite fazlas olduu gzden uzak
tutulmamaldr.
Yzey aktif maddeler ve deterjan hammaddeleri retimi tevik edilmelidir;
bu tr yatrmlarn hammadde kalite iyiletirmesi, verim ve maliyet asndan
olumlu yansmalar olaca ve ayrca ihracat arttrc etkileri de beraberinde
getirecei phesizdir.
23

zet olarak:
1. ihracat, Ar-Ge, KOBI, blgesel destek ve teviklere devam edilmeli;
2. Yatrm teviki sadece mevcut tesislerin modernizasyonu iin dnlmeli;
3. thalata bamll azaltmak iin nemli yzey aktif maddeler ve deterjan
hammaddelerinin yerli retimi
Tevik edilmelidir.
2.1.8. Sektrn Rekabet Gc
Sektrn rekabet gcn belirlemek ve irdeleyebilmek iin yeterli veri
elimizde yoktur, lakin d lkelerden toplanan sektr verileri ile DEden alnan d
ticaret verilerinin incelenmesi ile sektrmzn rekabet gc olduu
grlmektedir. Sektrn esneklik, hazr kapasite, hzl tepki ve rekabeti fiyatlar
gibi avantajlarnn yan sra hammadde asndan da bamllk ve pahal yakt /
elektrik / su / istihdam gibi dezavantajlar da bulunmaktadr.
Trkiyede yakt ve elektriin sanayiciye maliyeti rakip durumdaki lkeler
gre %25-35 daha yksek olduu grlmektedir. Bu maliyetlerin rekabeti
seviyeler ekilmesi gerekmektedir.
Zaten kritik kitle seviyesine ulam olan yzey aktif maddeler ve deterjan
hammaddelerinin yerli retimi tevik edilerek yurtdna bamllk azaltlmal ve
maliyetlerin drlmesine imkan salanmaldr.
2.1.9. Dier Sektrler ve Yan Sanayi ile likiler
Deterjan ve temizlik maddeleri sektrnn nemli girdileri LABSA, SCMC,
STTP, sodyum karbonat, sodyum slfat, optik aartclar, enzimler, ambalaj sanayii
rnleri ve parfmler olarak tanmlanabilir. Bunlardan bazlar yerli sanayi
tarafndan salanmakla birlikte miktar olarak ihtiyac karlamaya yetersizdir.
Trkiyede ambalaj sanayi son yllarda ok hzl bir gelime gstermi olup
kaliteye uygun ambalaj yurtiinden temin etmek mmkn hale gelmitir. Ambalaj
sanayiinin hammadde olarak kulland pek ok plastik madde ise yurtdndan
getirilmekte, sadece bu nedenle dahi olsa ambalaj sanayii yurtdna baml
kalmaktadr. Bunun zm ise zellikle ambalaj sanayiinde kullanlan ve ithalat
nemli boyutlara ulaan plastik maddelerde bir program erevesinde yurtiinden
ikame imkanlar aratrlmal, gerekli durumlarda yatrm tevik edilmelidir.
Sodyum karbonat, sodyum slfat ve SCMC retimi yurtiinde yaplmakla
beraber kullanm yerlerine ve ihtiyaca gre esnekli henz yeterince olumamtr.
Bunun sonucu olarak ksmen de olsa bu maddeler ithal olarak retim tesislerine
24

girmektedir. Halbuki gereksinimler belli ve bir o kadar da basit olup yurtii

retiminin bu gereksinimlere cevap verecek esneklii gstermesi ve gerekli
yatrmlarn yaplmas halinde ithalata bamlln tmyle ortadan kalkaca
sylenebilir.
2.1.10. Mevcut Durumun Deerlendirilmesi:
Sekizinci plan dneminde yaanan muhtelif felaket ve krizler (1999 ylnda
Dzce depremi, 2000 ylnda Rusyada ekonomik kriz, Kasm 2000de atlatlan
kk apl kriz, ve etkileri halen dahi srmekte olan ubat 2001 krizi) sektre iki
nemli alkanlk getirmitir.
Bunlardan birincisi ayakta kalabilmek iin sadece i piyasada gl olmann
yeterli olmad eklinde alnabilir. Bu nedenle sektrdeki firmalar ihracat
piyasalaryla daha yakndan ilgilenmeye balamlardr.
kinci nemli alkanlk ise pazarlarn ve alclarn mmkn olduu kadar
eitlendirmek, muhtelif corafik blgelerde ihracat imkanlar gelitirerek olas
blgesel ekonomik krizlerin etkilerini asgariye indirmektir.
Dier taraftan, krizler nedeniyle TLnin dviz karsnda deer kaybetmesi
ile zaten cazip olan sektr rnlerinin d pazarlarda daha da cazip hale gelmesi
sonucu sektr ihracat ivme kazanmtr. Bugn sektr retiminin %15 kadarn
ihra etmekte, %85 kadarn ise i piyasada satmaktadr.
2.2. Sektrn Dnyada (OECD, DT, lkeler) ve AB lkelerindeki Durumu
AISE verilerine gre ABde temizlik maddeleri sektr 2003 yl sonu itibariyle
tketici fiyatlaryla 30.0 milyar EURO bykle ulam olup, bir yl ncesine
gre %4 art grlmektedir.
Toplam pazarn muhtelif kategorilere gre dalm aada verilmitir:
amar Ykama rnleri

12.3 milyar EURO

Endstriyel Temizlik rnleri*

6.3 milyar EURO

Sert Yzey Temizlik rnleri

3.5 milyar EURO

Ev Bakm rnleri

3.0 milyar EURO

Bulak Deterjanlar

3.3 milyar EURO

Aartclar

0.9 milyar EURO

Sabunlar

0.7 milyar EURO

TOPLAM

30.0 milyar EURO

25

* Endstriyel rnler fabrika k fiyatyla, dierleri tketici fiyatyla verilmitir.

AISE verilerine gre AB amar ve Temizlik maddeleri pazar 2001 yl
verilerine gre tketici fiyatlaryla 1.0 milyar blm sabun (%3.4) iken, 2003
ylnda sabun pay 722 milyon ya (% 2.3) gerilemitir. Dorudan tketiciye
satlan sabun dndaki temizlik maddeleri ise 23.0 milyar Pazar payna sahiptir.
Bu pazar ylda yaklak %3-5 orannda bymektedir. 2005 yl itibariyle toplam
Pazar byklnn 36 milyar olduu tahmin edilmektedir.
Tablo 21: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Kii Ba Harcamalar Trkiye ile AB lkeleri Mukayesesi
2000 yl
Trkiye Almanya talya
Yunan
Hollanda Fransa
Ispanya Avrupa
istan
Ortalamas
/ kii
Nfus, bin kii
66,835
82,163 57,680 10,546
15,864 59,226 39,442
388,353
SABUN
1.48
2.64
1.46
2.35
1.20
1.71
1.17
1.92
AMAIR TOZU*
6.53
15.55
16.84
19.62
20.97
25.71
24.97
21.06
BULAIK
1.17
4.15
3.23
3.19
4.29
4.68
4.18
4.66
EV TEM.
1.15
3.65
3.01
5.93
6.34
3.53
3.87
4.94
AMAIR SUYU
1.17
0.5
1.98
2.78
1.15
1.58
3.19
1.54
TOPLAM
11.50
26.48
26.52
33.86
33.95
37.20
37.37
34.16
Kaynak : AISE 2001 tketim verileri

AB iindeki kii ba tketim deerleri Trkiye ortalamasnn olduka

zerindedir. Yukardaki tablodan da grlecei gibi AB lkeleri ierisinde kii ba
deterjan ve temizlik maddeleri tketimi, lkeye gre Trkiye tketiminin 2.5 ile 3.5
kat kadardr.
Trkiye snrlar ierisinde deterjan ve temizlik maddelerinin tabi olduu
Gda Maddeleri ile Eya ve Levazmn Hususi Vasflarn Belirleyen Tzk
zerinde baz maddelerin deitirilmesi amacyla 2002 ylnda balatlan
almalar, 13 Kasm 2004 tarihinde sz konusu deiikliklerin Resmi Gazetede
yaymlanmas ile sonuland. Yaplan deiikliklere gre deterjan ve temizlik
maddelerinin retimi ve piyasaya sunulmas iin artk izin gerekmiyor olmakla
beraber, bu konudaki yeni dzenlemeler bir tebli ile belirlenecekti. Beklenen
tebliler 12 Eyll 2005 tarihinde Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girdi.
Bu teblilerin isimleri aada verilmitir:
1. Biyolojik Paralanabilirlik Oran ve Test Metotlar Teblii
2. amar Suyu ve Mekanik Temizleme Tozu Etiketlenmesine Dair
Tebli
3. Deterjanlarn Bildirim Esaslarnn belirlenmesine Dair Tebli
4. Deterjanlarn nitelikleri ile Ambalaj ve Etiketlerine Dair Tebli
5. Numune alma ilemlerine Ait Hususlarn Belirlenmesine Dair Tebli

26

Yaynlanan bu teblilerin isimlerinden de anlalaca gibi n izin

mecburiyeti kaldrlyor, yerine piyasaya sren (retici / datc / ithalat)
tarafndan Salk Bakanlna bildirimde bulunulmas esas getiriliyor. Bu ekilde
daha nceden kontrol mekanizmasnn omurgasn tekil eden nceden izin alma
mecburiyeti yerine, gerekli kontrol ve denetimin piyasada ve sata sunulmu olan
rnlerin gzetim ve incelenmesi suretiyle salanmas esas getirilmi oluyor. Her
ne kadar bu deiikliin amac AB mevzuat ile uyumun salanmas ise de mevzuat
deiikliinin bunu gerekletirdiini sylemek henz mmkn deil, nk baz
noktalarda kavram karkl yaanyor. Dier yandan eksik kalan bir baka nokta
ise mevzuatta gereken deiiklik yaplm olmasna ramen piyasa gzetim ve
denetimini yapacak ve bu i iin gerekli eiminden gemi bir kadro henz ortada
yok, ksa bir sre iinde de olmas imkansz grnyor. Bu nedenle sz konusu
olan organizasyon ve eitim eksikliinin sratle giderilmesi ve an kapatlmas
iin ihtiya duyulan hamle, hazrlk ve eitimlerin Salk Bakanlnca sratle
yaplmas gerekiyor. AB ile uyumun tam olarak salanmas ancak bu eksiklikler
tamamlandktan sonra mmkn olacaktr.
Avrupa Birlii yllardan beri deterjan ve temizlik maddeleri sektrnn
insan, evre ve doal hayat asndan gvenilebilir olmasn salamak asndan
muhtelif zamanlarda uygulamaya konulmu olan farkl direktifleri tek metinde
toplamay amalayan 2004/648 sayl Deterjan Tzn Mart 2004te kabul etmi
ve 2005 yl Ekim aynda da uygulamaya koymu olup bu yeni tzn getirdii
yenilikler konusunda brokrasi ve sanayicinin bilgilendirilmesi gerekmektedir.
AB ierisinde son zamanlarda gelimekte olan bir baka akm tehlikeli
madde ve mstahzarlarn kontrol altna alnmasn hedeflemektedir. Bu akmn
ncleri tarafndan yrrle konulmas nerilen ve AB ierisinde muhtelif
kademe ve forumlarda youn ekilde tartmalara konu olan REACH (Registration,
Evaluation, Authorisation and Restriction of CHemicals Kimyasallarn
kaydedilmesi, deerlendirilmesi, izin verilmesi ve snrlanmas) mevzuat AB
parlamentosu tarafndan kabul edilmesi halinde bu gibi tehlikeli kimyasallar ile
birlikte bunlar ieren mstahzarlarn da belli bir eik oran ald takdirde kayt
altna alnmas ve takibini nermektedir. Bu mevzuatn nerilen ekliyle kabul
edilmesinin AB kimya sanayiine olduka ar bir klfet getirecei dnlmektedir
ki, bu da kimyasallarn gvenli kullanm iin gereken bedel olarak grlmektedir.
Dier taraftan, klfetin nimeti amas halinde sadece kimya sanayii deil, tm
toplumun bundan zarar grmesi olasl da gzden uzak tutulmamaldr.
Trkiye olarak biz de bu tartmalarn snrnda yer almakla beraber tmyle
dnda deiliz; hem AB ile ortaklk grmelerine balanm olmas, hem de
REACH kapsamna giren madde ve rnlerin AB ile ticaretini yapyor olmamz
nedeniyle bu gelimeleri yakndan takip etmek ve gerekli tedbir ve uygulamalar
gecikmesizin yrrle koymak durumundayz.
27

2.3. GZFT (Gl Yanlar-Zayf YanlarFrsatlarTehditler) Analizi

Gl Yanlar

Son yirmi ylda sektr firmalar

retim tesislerini modern
teknolojiyle yenilemilerdir
Kurulu kapasiteler yeterlidir,
retim darboaz yoktur.

Sektrdeki firmalar dnyadaki

gelimeleri yakndan izlemekte,
modern ve kaliteli rn
retebilmektedir.

hracat sayesinde lek

ekonomisi yakalanmas

Rekabet edebilir retim

maliyetleri yakalanmtr

AB Mevzuat ile uyum asndan

olduka mesafe alnmtr

Deer olarak hammaddenin %5070nin ithalata dayal olmas.

gc ve enerji / su maliyetleri
ykseklii.
AR-GE ye ayrlan btenin
yetersiz oluu
Pazar ii denetim eksiklii, kayt
d ekonominin yaratt haksz
rekabet
Hammadde ithalatnda yaanan
gecikmeler
Brokrasi ve
gecikmeleri
Akredite
yoktur

laboratuarlar

msaade
henz

Standartlar zorunlu uygulamadan

kaldrlmtr

Frsatlar

Zayf Yanlar

2001den buyana toplumun gelir

dzeyi ykselmi, alm gc ve
kii ba tketim artmtr.
KOBlere destekler
glendirilmitir.
2001 krizinden sonra alnan
ekonomik tedbirlerle ekonominin
krlganl azalmtr.
Yksek katma deerli ihracat
imkanlar yaratlmtr

Tehditler

Taklit ve sahte rnlerle

mcadelenin eksiklii nedeniyle
bu ynde eilim art
Kayt d retim ve ticarete bal
haksz rekabetle etkili bir
mcadele balatlamamtr.
Trk Lirasnn deerlenmesi
nedeniyle Ar-Ge ve marka
yatrmlarnn azalmas, fason
retime doru kay tetiklemitir

28

3. DOKUZUNCU PLAN DNEMNDE (2007-2013) SEKTRDE

BEKLENEN GELMELER
3.1. Yurtii Talep Projeksiyonu:
Sektrde beklenen gelimeler konusunda kurgu hazrlanrken, gemi
dnemin ve zellikle 2001-2005 arasndaki yllarn ortaya koyduu eilimler (lke
baznda d ticaret miktar, alt sektr ve kategori baznda oluan birim fiyat
seviyesi, birim fiyatn yllar arasnda gsterdii ykseli/d eilimi) incelenmi
ve tespit edilen eilimlerin devam edecei varsaylarak 2007-2013 tahminlerine
yanstlmtr. Tabi ki bu daha farkl bir gelime olmayaca anlamna gelmez,
lakin dnya apnda beklenmedik bir olayn Trkiye veya d ticaret ilikisi
ierisinde olduu lkelerden biri veya birkan etkileyecek ekilde ortaya kmas
durumunda bu tahminlerin de geerliliini yitirecei aikardr. Yaplan tahminler
mevcut durumun nmzdeki yllara doru bir projeksiyonu olup koullarn
deimesi halinde faaliyet sonularnn tahminlerden farkl gelimesi doaldr.
Deterjan ve temizlik maddeleri iin projeksiyon yaparken son yldaki iki
rakaml art yzdelerinin srdrlemeyecei dnlerek muhafazakar bir
yaklamla miktar baznda yllk % 5 orannda art olaca tahmin edilmitir.
Trkiyenin gemi dnem performansna bakldnda uzun dnem byme oran
%4 civarnda olduu ve AB ile yelik yolunda ilerleyen Trkiyedeki deterjan ve
temizlik maddeleri sektrnn bunun zerinde bir byme gerekletirebilecei
dnlmtr. Aklmzdaki byme oran % 5-8 arasnda olmasna karlk
muhafazakar bir tutum sergilenerek gerekleme olasl daha yksek grlen % 5
rakam bu alma asndan uygun bulunmu ve kullanlmtr.
Tablo 22: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr Yurtii Talep Projeksiyonu
Sra
No.
(1)

YILLAR

(Miktar olarak, ton)

ORT.YILLIK
ARTI (%)
2012
2013
2007-2013
(9)
(10)
(11)

Ana
Mallar
(2)

2006
(3)

2007
(4)

2008
(5)

2009
(6)

2010
(7)

amar Det.

786,300

825,600

866,900

910,300

955,800 1,003,600 1,053,700 1,106,400

amar Katk

202,600

212,700

223,300

234,500

246,200

258,500

271,400

285,000

amar Suyu

267,200

280,500

294,600

309,300

324,800

341,000

358,100

376,000

Ev Temizlii

190,700

200,200

210,200

220,700

231,800

243,400

255,500

268,300

Bulak Elle

225,000

236,200

248,000

260,500

273,500

287,200

301,500

316,600

6 Bulak Makine

46,300

48,600

51,100

53,600

56,300

59,100

62,100

65,200

2011
(8)

% 5.0

TOPLAM 1,718,200 1,804,100 1,894,300 1,989,000 2,088,400 2,192,800 2,302,500 2,417,600

Miktar olarak ykseli eiliminin devam etmesi beklenirken, deer olarak ta

birim fiyat seviyesinin dmeye devam edecei varsaylmtr. Lakin burada da

29

muhafazakar yaklam benimsenmi ve birim deerdeki d yllk %1 olarak

tahminlere yanstlmtr.
Bu ekilde hesaplanan yurtii projeksiyon Tablo 22de miktar ve Tablo 23te
baznda deer olarak verilmitir.
Yukardaki tahminlerden de anlalaca gibi, i tketim miktar nmzdeki
sekiz yl ierisinde muhafazakar tahminlerle dahi her yl yeni bir fabrika
kurulmasn gerektirecek ekilde byme gsterecektir. Bu ekilde bir byme hem
mevcut tesislerin ve hem de teknolojinin gnlk gelecee dnk ihtiya ve
beklentilere cevap verecek ekilde yenilenmesi ve modernizasyonuna gerekli
zemini hazrlayacaktr.
Tablo 23: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr Yurtii Talep Projeksiyonu (Deer olarak 2005 yl fiyatlaryla milyon )
ORT.YILLIK
YILLAR
Sra
Ana
ARTI (%)
No.
Mallar
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2007-2013
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)
(11)
1

amar Det.

791.2

822.5

854.9

888.7

923.8

960.3

998.2

1,037.7

amar Katk

264.2

247.7

285.5

296.8

308.5

320.7

333.4

346.6

amar Suyu

139.1

144.6

150.3

156.2

162.4

168.8

175.5

182.4

Ev Temizlii

259.8

270.0

280.7

291.8

303.3

315.3

327.7

340.7

Bulak Elle

174.5

181.4

188.6

196.0

203.8

211.8

220.2

228.9

6 Bulak Makine

90.5

94.1

97.8

101.6

105.7

109.8

114.2

118.7

TOPLAM

1,723.0

1,791.0

1,861.8

1,935.3

2,011.8

2,091.2

2,173.8

2,259.7

4.0 %

3.2. thalat Projeksiyonu:

Trkiyenin ithalatndaki yllk artn % 5 seviyesinde devam edecei kabul
edilmi, birim fiyatlarn da in ve Hindistan gibi hammadde kaynaklarnn devreye
girmesiyle bugnk seviyelerine gre yllk % 1 orannda d kaydedecei
varsaylmtr. Bu varsaymlara gre hazrlanan ihracat projeksiyonlar Tablo 24te
miktar, Tablo 25te deer olarak verilmitir.
Tablo 24: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr rn thalat Projeksiyonu
Sra
No.
(1)

Ana
Mallar
(2)

(Miktar olarak, ton)

YILLAR
2006
(3)

2007
(4)

2008
(5)

2009
(6)

2010
(7)

2011
(8)

2012
(9)

2013
(10)

34.02.20.xx.xx.xx 15,089

15,844

16,636

17,468

18,341

19,258

20,221

21,232

34.02.90.xx.xx.xx 15,211

15,972

16,770

17,609

18,489

19,414

20,385

21,404

3 34.02.11/12/13/19 84,068

88,272

92,686

97,320

102,186

107,295

112,660

118,293

120,087

126,092

132,396

139,016

145,967

153,265

160,929

TOPLAM

114,369

ORT.YILLIK
ARTI (%)
2007-2013
(11)
% 5.0

Yukardaki tablodan grld gibi ithalatmzn yaklak olarak %13 kadar

perakende rnler, yine % 13 kadar perakende olmayan (otel, restoran,hastane, vs)

30

satlara ynelik rnler olup geriye kalan %74 ise sektrn kendi ihtiyac iin ithal
ettii hammaddelerden olumaktadr. Deer olarak bakldnda ise bu oranlarn
yaklak olarak %10, %20 ve %70 eklinde olduu grlmektedir.
Tablo 25: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr rn thalat Projeksiyonu (Deer olarak, 2005 yl fiyatlaryla, 000 $ )
Sra
No.
(1)

Ana
Mallar
(2)

YILLAR
2006
(3)

2007
(4)

2008
(5)

2009
(6)

2010
(7)

2011
(8)

2012
(9)

2013
(10)

34.02.20.xx.xx.xx 19,792

20,574

21,386

22,231

23,109

24,022

24,971

25,957

34.02.90.xx.xx.xx 37,590

39,075

40,618

42,223

43,891

45,624

47,427

49,300

137,156

142,573

148,205

154,059

160,144

166,470

173,046

196,804

204,578

212,659

221,059

229,791

238,868

248,303

3 34.02.11/12/13/19 131,944

TOPLAM

189,323

ORT.YILLIK
ARTI (%)
2007-2013
(11)
% 4.0

a) Yar rn ithalat:
Sektrde yar rn ithalat nemsenmeyecek kadar azdr.
b) Hammadde thalat:
Trkiye hammadde ihtiyacnn nemli bir ksmn ithal etmek zorundadr. Tablo 24
ve 25te nc sradaki kalemler anyonlu, katyonlu ve iyon iermeyen yzey aktif
hammaddelerden olumaktadr ki bu da ithalatmzn yaklak % 74n
iermektedir. Hammadde asndan da bu derecede bamllk gelecek yllar iin
risk oluturmaktadr. Bu maddeler iin yerli retim tevik edilerek toplam ithalatn
en az te ikisinin yurtiinden temin edilmesi olana salanmaldr. Bu
gerekletirildii takdirde ithalatmz 30-40,000 ton (45-60 mil. $) azalr ve sektr
olarak hammadde asndan da bamllktan kurtulmu oluruz. Byle bir
gelimenin ihracatmz zerinde de mutlaka olumlu yansmalar olacaktr.
3.3.

hracat Projeksiyonu:

Trkiyenin ihracatndaki yllk art muhafazakar bir tahminle % 5 kabul

edilmi, birim fiyatlarn da bugnk seviyelerine gre yllk binde be orannda
d kaydedecei varsaylmtr. Bu varsaymlara gre hazrlanan ihracat
projeksiyonlar Tablo 26da miktar, Tablo 27de deer olarak verilmitir.
Tablo 26: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr hracat Projeksiyonu
Sra
No.
(1)
1

Ana
Mallar
(2)

(Miktar olarak, ton)

ORT.YILLIK

YILLAR
2006
(3)

2007
(4)

2008
(5)

2009
(6)

2010
(7)

2011
(8)

2012
(9)

34.02.20.xx.xx.xx 161,328 169,395 177,865 186,758 196,096 205,900 216,195

2013
(10)
227,005

34.02.90.xx.xx.xx

37,564

39,442

41,415

43,485

45,660

47,943

50,340

34.02.11/12/13/19

38,947

40,895

42,939

45,086

47,341

49,708

52,193

54,803

237,840 249,732 262,219 275,330 289,096 303,551 318,728

334,665

TOPLAM

ARTI (%)
2007-2013
(11)
5.0 %

52,857

31

Yukardaki tahmin sonularndan da grlecei gibi, muhafazakar

tahminlere gre dahi yaklak olarak her ylda bir artan ihracat miktarn
karlamak zere yeni bir fabrika gerekecektir.
Tablo 27: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr hracat Projeksiyonu

Sra
No.
(1)

Ana
Mallar
(2)

(Deer olarak 2005 yl fiyatlaryla, mil. $ )

ORT.
YILLIK

YILLAR
2006
(3)

2007
(4)

2008
(5)

2009
(6)

2010
(7)

2011
(8)

2012
(9)

ARTI (%)
2007-2013
(11)

2013
(10)

34.02.20.xx.xx.xx

107.3

112.1

117.2

122.4

127.9

133.6

139.6

145.8

34.02.90.xx.xx.xx

29.0

30.3

31.6

33.1

34.5

36.1

37.7

39.4

34.02.11/12/13/19

37.0

38.6

40.3

42.1

44.0

46.0

48.1

50.2

173.3

181.0

189.1

197.6

206.4

215.7

225.3

235.4

TOPLAM

4.5 %

3.4. retim Projeksiyonu:

Trkiyenin 2005 ylnda kendi retiminde kullanlmak zere ithal edecei
net hammadde miktarnn yaklak olarak 43,500 ton civarnda gereklemesi
beklenmektedir.
Elimizde Trkiyenin gerek retimini gsteren veriler yoktur, retici
saysnn ok, yerleiminin dank olmas ve zaman basks sebebiyle de bu
reticilere ulaarak salkl bilgi elde etmek mmkn olmamtr. Bu nedenle
retim tahmininde bulunabilmek iin eldeki salkl bilgilerden yararlanmak yoluna
gidilmitir. Bunun iin 2005 yl ierisinde grlen kategorilere gre dalmn
2006-2013 yllar arasnda aynen devam edecei, ithalat ve ihracatn da sz konusu
kategorilere ayni oranlarda yansyaca varsaylarak retim tahminleri hesaplanm
ve aada Tablo 28de miktar, Tablo 29da ise fabrika k fiyat olarak
verilmitir.
Tablo 28: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr retim Tahminleri

(Miktar olarak, 000 ton)

ORT.
YILLIK

Sra
No.
(1)

Ana
Mallar
(2)

YILLAR
2006
(3)

2007
(4)

2008
(5)

2009
(6)

2010
(7)

2011
(8)

2012
(9)

2013
(10)

amar deterjan

844.7

887.0

931.3

977.9

1,026.8

1,078.1

1,132.1

1,188.7

Ykama Katklar

243.0

255.2

267.9

281.3

295.4

310.1

325.7

341.9

Ev temizlii

210.7

221.3

232.3

243.9

256.1

268.9

282.4

296.5

amar Suyu

285.0

299.2

314.2

329.9

346.4

363.7

381.9

401.0

Bulak El Deterjan

253.3

266.0

279.3

293.2

307.9

323.3

339.5

356.4

Bulak Makine Det.

49.9

52.4

55.0

57.7

60.6

63.7

66.8

70.2

TOPLAM

1,886.7

1,981.1

2,080.1

2,184.1

2,293.3

2,408.0

2,528.4

2,654.8

ARTI (%)
2007-2013
(11)
4.4 %

Yukardaki tabloda grlen yllk artlar daha nce de belirtildii gibi

ngrlen muhafazakar artlar altnda bile her yl yz bin tonluk bir retim art
32

beklemek gerektiini ve bu art karlayabilmek iin de kapasite tesis edilmesinin

nemini bir kere daha gzler nne sermektedir.
Tablo 29: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr retim Tahminleri

Sra
No.
(1)
1
2
3
4
5
6

Ana
Mallar
(2)
amar deterjan
Ykama Katklar
Ev temizlii
amar Suyu
Bulak El Deterjan
Bulak Makine Det.

TOPLAM

2006
(3)
552.5
197.9
186.8
96.4
127.7
63.4
1,227.5

2007
(4)
574.3
205.7
194.2
100.2
132.8
65.6
1,276.0

2008
(5)
597.0
213.9
201.8
104.2
138.0
68.5
1,326.4

(2005 yl fiyatlaryla - milyon - fabrika k deeri)

ORT.
YILLIK
ARTI (%)
YILLAR
2009
2010
2011
2012
2013
2007-2013
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)
(11)
620.6
645.1
670.6
697.1
724.6
3.4 %
222.3
231.1
240.2
249.7
259.6
209.8
218.1
226.7
235.7
245.0
108.3
112.6
117.0
121.7
126.5
143.4
149.1
155.0
161.1
167.5
71.2
74.0
76.9
79.9
83.1
1,378.8
1,433.2
1,489.9
1,548.7
1,609.9

3.5. Yatrm Tahminleri:

3.5.1. Eklenecek Yeni Kapasiteler:
Sektrde halen srmekte olan yeni kapasiteye ynelik yatrmlar olduu
bilinmekle beraber bunlarn detay elimizde yoktur. Lakin yeni kapasite yatrmlar,
ilave kapasite yatrmlar ve retimdeki darboazlarn giderilmesine ynelik
almalar da beraber ele alndnda nmzdeki iki yl ierisinde yaklak iki yz
bin tonluk ilave kapasite yaratlaca dnlmektedir.
3.5.2. Muhtemel Yatrm Alanlar ve Yerleri:
Yeni yatrm alanlar olarak sektrde son yllarda nemli gelime gsteren
sektrler amar katk maddeleri ile narin ykama rnleri olup zellikle
amarlara zarar vermeyen aartc toz ve svlar, amar yumuatclar n plana
kmaktadr.
Toz deterjanlar dnda yeni rn formatlarna da (sv, jel, tablet vb) zaman
iinde gei olaca gz nnde bulundurulmaldr.
Yatrm yerleri olarak ise, zellikle AB ile uyum erevesinde kan veya
kmas beklenen evre mevzuatna uyum salamay kolaylatran, enerji, su ve
artma altyaps hazr sanayi blgelerinin tercih edileceini dnmekteyiz.

33

3.6. Teknolojide, Ar-Ge Faaliyetlerinde, stihdam Piyasasnda, Girdi

Piyasalarnda, evre Uygulamalarnda vb. Muhtemel Gelimeler ve Sektrn
Rekabet Gcne Etkileri:
Blm 2.2de zetle deinilen REACH giriiminin nmzdeki yllarda
ivme kazanarak n plana kaca ve bu konuda hazrlkl olmayan reticileri
olumsuz ynde etkileyecei dnlmektedir.
Dier bir dikkat edilmesi gereken husus ise yeni kan AB Deterjan
Tznn nmzdeki be yllk dnem ierisinde AB ierisinde deterjan ve
temizlik maddeleri retim ve satna dzenleme ve denetim asndan getirecei
yeni yaklam ve uygulamalardr.
Bu olaslklara kar tedbir olarak bu konularda AB ierisindeki gelimelerin
yakndan takibi ile yerli sanayicinin bu konuda eitilmesi ve duyarl olmasnn
salanmas gerekmektedir.
3.7. Dier Sektrler ve Yan Sanayi ile likilerde Muhtemel Gelimeler:
Sektrn ithalata bamlln ortadan kaldrmaya ynelik olarak konulacak
bir dizi destek ve tevik uygulamas i pazarda alternatif kaynaklar olumasn
salayacak ve d ticarette maliyet avantaj ve esneklik getirecektir. Bunun
paralelinde halen yerli retimden salanan baz hammaddelerde kalite ve maliyet
iyiletirme almalar olumlu sonulandnda bunun d ticaretimize de yansmas
olacaktr.
Ambalaj sanayii ile yakn alma ve ibirlii nmzdeki plan dneminde
de devam edecek, ambalaj sektrnn bu konudaki giriimci yaklamlar
deerlendirilecektir.
3.8. Sektrde Kamunun Rol, zelletirme Faaliyetleri ve Muhtemel Etkileri:
Sektrde kamu kurulularnn retim ve liderlik gibi bir rol olmamakla
birlikte, zellikle Salk ve evre Bakanlklarnn dzenleyici ve denetleyici rol
vardr. Bu roller yrtlrken AB ile uyum ve bu amala yaplan dzenlemelere
uygunluk salanmaldr. rnek olarak, blm 2.2de belirtildii gibi yeni
dzenlemeler yaplm olmasna ramen denetim ve gzetim ilevini yrtecek
olan kadrolar oluturulmam, bu kadrolara atanacak personele gereken eitim
verilmemitir. Kadrolarn oluturulmas, bu kadrolara atanacak personelin
belirlenmesi veya istihdam edilmesi, belirlenen veya istihdam edilen personele
gerekli eitimin verilmesi mutlaka ve ksa zamanda salanmaldr.

34

4. ABYE KATILIM SRECNN SEKTRE ETKLER

AB ile uyum almalarnda gelinen noktada mevzuat asndan uyum
nemli lde salanm olmakla birlikte uyumun hayati bir paras olan piyasa
gzetim ve denetimi henz kurulamamtr. Bu konuda hkmetin gerekli
kaynaklar ayrmas ve denetim faaliyetini yrtecek kurum ve kurulularn hzla
faaliyete geirilmesi gerekmektedir.
4703 sayl Kanuna gre rn gvenlii piyasaya verenin ykmll olup
artk izin almak gerei ortadan kalkm, yerine piyasaya srenin bildirim
sorumluluu getirilmitir. Buna gre piyasa ve teknik dzenlemeler yetkili mercii
tarafndan yaplacak, sadece bu dzenlemelere uyan rnler piyasaya verilecektir.
rn sorumluluu piyasaya verene aittir. Piyasann denetlenmesi ise yine yetkili
merciinin sorumluluunda olup piyasalarn kontrol eklinde yaplr. Etkin bir
piyasa gzetim ve denetim mekanizmas kurulmas ve iletilmesi iin
organizasyonel altyapnn kurulmas arttr.
Deterjan ve temizlik maddeleri sektr ABye katlm srecinden
etkilenmemek iin AB mevzuat ve deerlerini benimseme yolunda sratle
ilerlemelidir. Bunun iin gerekli olan eitimler muhtelif organizasyonlar tarafndan
dzenlenmekte olup ilgili firmalarn vakit ayrp katlm salamas nem
tamaktadr.
Eer sektr kendi zerine denleri (mevzuat uyumu, yeniden yaplanma)
hzl ve doru ekilde tamamlayabilirse ABye katlm srecinin yarataca
frsatlar deerlendirme imkanmz da o kadar erken doar.
5. DOKUZUNCU PLAN DNEM N NERLEN STRATEJ, AMA,
POLTKA, NCELK VE TEDBRLER
5.1. Temel Sektrel Vizyon ve Strateji
AB ile uyum amacyla 2004 yl Kasm aynda Tzk deiiklii yaplm,
Tzkte yaplan deiiklii hayata geirmek zere de 2005 yl Eyll aynda bir
seri Tebliler Salk Bakanl tarafndan yaynlanmtr. Bu teblilerin
yaynlanmas ile Salk Bakanlndan izin alma mecburiyeti ve buna bal olarak
rn etiketinde Salk Bakanl izin tarih ve numarasnn konulmas mecburiyeti
ortadan kaldrlarak bunlarn yerine piyasaya srenin bildirimi ve buna dayanan
piyasa gzetim ve denetim sistemi yrrle konulmutur.
Yaplan deiikliklerin temel amac AB mevzuat ile uyum salamak
olmasna ramen, 2004/648 sayl AB Deterjan tz ile ilgili uygulamalar
yaplan deiikliklere yanstlmad, anlan AB mevzuat da 8 Ekim 2005 tarihinde
yrrle girdii iin ama hasl olmayp tekrar bir mevzuat deiiklii yaplmas
gerei domutur. Yeni deiikliklere gidilmeden nce AB mevzuat takviminin
35

incelenerek hangi zaman dilimleri ierisinde mevzuat deiikliklerinin gndeme

geleceinin renilmesi ve gelimeler takip edilerek yurtiinde de uyumlu
mevzuatn yrrle konulmasnn salanmas gerekmektedir.
Grebildiimiz kadaryla izin alma mecburiyetinin ortadan kaldrlm
olmasna ramen piyasa gzetim ve denetimi de henz hayata geirilebilmi
deildir, bu durumda Salk Bakanlnn sratle denetim organizasyonunu
kurmas, kadrolar oluturmas, ihtiya duyulan elemanlar semesi veya istihdam
etmesi ile oluturulan bu gzetim ve denetim mekanizmasnda yer alan personele
bu konuda gerekli eitimin sratle verilmesi gerekmektedir.
Brokrasinin piyasa gzetim ve denetimi konusunda alaca eitime paralel
olarak tketiciye de yeni mevzuat ve tketici haklar konusunda eitim verilerek bu
konuda bilinlenmeleri salanmaldr.
Mevzuatn uygulanabilirliinin salanmas amacyla kaytd faaliyet
gsteren ekonomik birimlerin kayt iine ve denetim altna alnmas, taklit ve sahte
mal retimi gibi mevzuata uygun olmayan faaliyetlere son verilmesinin salanmas
gerekmektedir, aksi takdirde ok iyi niyetle hazrlanan uyum yasalar kat
zerinde kalmaya mahkum edilirler ve lkeye bir yararlar dokunmaz. Kayt dnn
nlenmesi dier taraftan devletin gelir kaybn da nleyecei iin gzetim ve
denetime daha fazla kaynak ayrarak bu konuda daha etkin mcadele vermek
mmkn olacaktr.
5.2.Temel Ama ve Politikalar
Temel vizyon ve stratejiler dorultusunda lkemizin rekabet gcn
arttrmak iin ihracatn desteklenmesi ve tevik edilmesine devam edilmelidir.
hracat arttrmann bir baka yolu ise temel ihra rnlerinde Ar-Ge
faaliyetlerinin desteklenmesi ve tevik edilmesidir. zellikle AB yesi lkelerde
tketici eilimlerinin evreye duyarl rnlere eilim gstermesi bir frsat olarak
deerlendirilmeli, sektr rnlerinde evre duyarlln n plana kartacak Ar-Ge
faaliyetleri desteklenerek tevik edilmelidir.
Tketicinin alm gcn arttrmak ve istihdama ynelik olarak blgesel
yatrmlar desteklenmeli ve tevik edilmelidir.
Trkiyenin yatrm alanlar haritas kartlmal, sektr sanayiinin kurulmas
iin msait yerleim blgeleri tespit edilmelidir. Tespit edilen bu blgelerde
zellikle KOBI niteliindeki iletmelerinin faaliyetlerine olanak salayacak ekilde
gerekli altyap ve organizasyon hazrlanmaldr. zellikle OSB ve teknopark
modeli oluumlara ncelik verilmelidir.

36

Sanayiinin younlaaca bu gibi blgelerde sorunlara ortak zm nerileri

getirilmeli, mesela ortak artma tesisleri kurularak bedeli mukabilinde blgede yer
alan firmalara hizmet verilmelidir. Mevcut sanayi tesislerinin bu blgelerde
yeniden konulandrlmas tevik edilmelidir.
Elektrik, su, yakt gibi sanayi girdilerinin lkemizdeki maliyetleri baka
lkelere gre olduka daha yksektir. zellikle sanayi blgeleri gzetilerek sz
konusu maliyetleri azaltc nlemler alnmal, desteklenmeli ve tevik edilmelidir.
stihdam maliyeti ierisindeki har ve vergiler drlerek istihdamn yk
hafifletilmek suretiyle desteklenmeli ve tevik edilmelidir.
Deterjan ve temizlik maddeleri sektr hammadde asndan ithalata baml
olup yzey aktif maddeler ve dier hammaddelerin yurtii retiminin
desteklenmesi ve tevik edilmesi suretiyle sz konusu bamlln azaltlmas veya
ortadan kaldrlmas gereklidir.
5.2.1. ABye Katlm Srecine Ynelik Ama ve Politikalar
AB ile uyum almalarnda aka grlen odur ki AB mevzuat konusunda
sektr yeterince bilgi sahibi deildir, denetim eksiklii ve bilgi yetersizlii
nedeniyle AB pazarlarna yeterince penetrasyon salanamamtr. Bu eksikliklerin
giderilmesi amacyla brokrasiden balayarak sektrle ilgili tm daire, kurulu,
firma ve alanlara sektrle ilgili AB mevzuat tantlmal ve retilmelidir. Bu
amala AB fonlarndan ayrlm kaynaklar mevcut olup sz konusu tantm ve
eitimin maliyeti getirecei faydaya gre ok dk kalacaktr. Ayni hamle
ierisinde kimyasal maddelerin kullanm, ambalaj ve ambalaj atklarnn kontrol
konusunda zellikle tketicinin bilgilendirilmesinde yarar grlmektedir.
5.2.2. Dier Ama ve Politikalar
Her ne kadar dorudan balantl gibi grlmese de kayt d, taklit ve sahte
retiminin denetim altna alnmas kalknma hamlesi asndan byk nem
tamaktadr. Bu konuda duyarszlk yabanc forumlarda Trkiyenin dlanmasna
yol aaca gibi Trkiye aleyhine baz dzenleme ve yaptrmlara da yol
aabilecektir. Ayrca sz konusu yasa d faaliyetlerin kontrol altna alnmas
terrn nemli bir kaynan yok edecek, bu tr faaliyetler sonucu denmeyen
vergi ve harlarn toplanmasyla devlet hazinesine daha fazla katk salanacak,
salanan bu katklar da yukarda sz edilen hamlelerin gerekletirilmesi iin
kullanlabilecektir.

37

5.3. Ama ve Politikalar Gerekletirmeye Ynelik ncelikler, Tedbirler ve

Hukuki -Kurumsal Dzenlemeler
Tablo 30: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr Sorunlar ve Tedbir nerileri
birlii
Sorumlu
Yaplacak
Performans Gstergesi
Sorun//Tedbir/Faaliyet
Kurulu
Kurulular
Mevcut
Hedef

Aklama

(7)

(2)

(3)

Sorun 1 :
Piyasa Gzetim ve
Denetiminin Kurulmas

Salk
Bakanl

Maliye
Bakanl, DTM

2006-2008

Salk Bakanl

Maliye Bakanl,
DTM

2006-2008

Faaliyet 1.1- Gerekli

personel tayini veya
istihdam
Faaliyet 1.2- Tayin veya
istihdam edilen personele
gerekli eitimin verilmesi

Sorun 2 :
Laboratuarlarn
akreditasyonu
Tedbir 2- Salk Bakanl
Laboratuarlarnn
akreditasyonu
Faaliyet 2.1- Salk
Bakanl bnyesindeki
laboratuarlarn akreditasyonu
iin program hazrlanmas ve
TRKAKa bavurulmas
Faaliyet 2.2- Salk
Bakanl bnyesindeki
laboratuarlarn akreditasyonu
iin program erevesinde
alma yaplmas
Faaliyet 2.2- Salk
Bakanlnca bir Tebli
yaynlanarak analiz
sonularnda akreditasyon
arandnn bildirmesi
Faaliyet 2.3- Salk
Bakanl - bir Tebli ile
analiz bedelleriyle ilgili
effaflk salayc dzenleme
yaplmas

Sorun 3 :
Kaytd ekonomide
tketicinin, rekabetin ve
devlet gelirlerinin zarar
grmesi
Tedbir 3 Kaytd
kozmetik retim ve
ticaretinin nlenmesi
Faaliyet 3.1- Salk
Bakanl tarafndan,
bildirimsiz satlan temizlik
maddelerinin tespiti ile
firmalarn cezalandrlmas
Faaliyet 3.2- Salk
Bakanlna bildirimde
bulunan firmalarn risk
baznda denetlenmesi

Tarm, evre,
Sanayi ve Tic.
Salk Bakanl Bakanlklar

(5)

(6)

(1)

Tedbir 1- piyasa gzetim ve

denetiminin organizasyonu

(4)

BalamaBiti Yl
2007-2013

2006

AB Komisyonu,
DTM, ABGS

2006-2008

Salk
Bakanl

TRKAK,
Maliye
Bakanl,

2006-2013

Salk Bakanl

TRKAK

2006-2008

Salk Bakanl

TRKAK

2006

Salk bakanl

Salk Bakanl

TRKAK

Salk Bakanl

Salk Bakanl

Yeni kanun
gerekebilir

2006

ncelik nemli
merkezlerdeki
laboratuarlara
verilerek almalar
yaplmaldr
Yeterli sayda
laboratuar iin
akreditasyon
alndktan sonra
yaplmaldr
denen analiz
creti ierisinde,
hangi ilem iin ne
kadar para alnd
gsterilmelidir

2006 - 2013

2008

Maliye Bakanl,
DTM

Yeni kanun
gerekebilir
Mevcut kadrolarda
bu ie uygun
personelin
atanmas
Muhtelif AB
fonlarndan
yararlanlabilir

Maliye
Bakanl

San. ve Tic.
Bakanl

2006-2013

Tketicinin ve
devletin
korunmas,
Haksz
rekabetin
nlenmesi,

Salk Bakanl

Maliye Bakanl,
San. ve Tic.
Bakanl

2006 - 2013

Yeni kanun
gerekebilir

Salk Bakanl

Maliye Bakanl,
San. ve Tic.
Bakanl

Salk Bakanl

Maliye Bakanl,
San. ve Tic.
Bakanl

Salk
Bakanl,

2006 - 2013

Bildirimsiz retim
ve satn
nlenmesi

2006 - 2013

Bildirimli fakat
kaytd retim ve
satn nlenmesi

38

Tablo 30 (devam): Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr Sorunlar ve Tedbir nerileri

birlii
Sorumlu
Yaplacak
Performans Gstergesi
Sorun//Tedbir/Faaliyet
Kurulu
Kurulular
Mevcut
Hedef

(1)
Sorun 4 :
Hammadde iin da
bamllk

(2)
Maliye
Bakanl

(3)
Salk
Bakanl,
San. ve Tic.
Bakanl

San. ve Tic.
Tedbir 4 Da bamlln Maliye Bakanl, Bakanl, Salk
Bakanl
azaltlmas
DTM, DPT
Faaliyet 4.1- Temizlik
rnleri hammaddeleri ve
yzey aktif maddelerinin
San. ve Tic.
Maliye Bakanl, Bakanl, Salk
yerli retiminin tevik
edilmesi
DTM, DPT
Bakanl
Faaliyet 4.2- evre duyarl
ve kirletici etkisi daha az olan
San. ve Tic.
temizlik rnleri iin Ar-Ge Maliye Bakanl, Bakanl, Salk
almalarnn tevik edilmesi
DTM, DPT
Bakanl

Sorun 5 :
retimdeki girdilerin
yksek maliyeti

Maliye
Bakanl,
Enerji & Tab.
Kay. Bak.

Salk
Bakanl,
San. ve Tic.
Bakanl

Maliye Bakanl,
San. ve Tic.
Enerji & Tab.
Bakanl, Salk
Kay. Bakanl
Bakanl

Tedbir 5 retim
maliyetlerinin azaltlmas
Faaliyet 5.1- Yakt,
Elektrik, su gibi retim
Maliye Bakanl,
San. ve Tic.
girdilerinin maliyetinin
Enerji & Tab.
Bakanl, Salk
drlmesi
Kay. Bakanl
Bakanl
Faaliyet 5.2- stihdam
zerindeki vergi ve harlarn
San. ve Tic.
azaltlarak retim maliyetinin Maliye Bakanl, Bakanl, Salk
drlmesi
Bakanl
alma Bakanl

Sorun 6 :
AB mevzuat ve
uygulamalar hakknda
genel bilgi eksiklii
Tedbir 6 Brokrasiye,
sanayiciye, tketiciye bilgi
aktarlmas
Faaliyet 6.1- Brokrasiye,
sanayiciye, tketiciye ynelik
eitimler dzenlenmesi
Faaliyet 6.2- Bu konularda
bilgi kayna olarak Sektrel
Derneklere yeliin tevik
edilmesi

ABGS, DTM,
Dileri
Bakanl

Salk
Bakanl,
San. ve Tic.
Bakanl

Salk Bakanl,
San. ve Tic.
Bakanl
Salk Bakanl,
ABGS, DTM,
San. ve Tic.
Dileri Bakanl
Bakanl
ileri Bakanl,
Dileri
Salk Bakanl,
Bakanl, ABGS,
San. ve Tic.
DTM,
Bakanl
ABGS, DTM,
Dileri Bakanl

(4)

(5)

BalamaBiti Yl
2007-2013

Aklama

(6)

(7)

2006-2013
2006 - 2013

Yeni kanun
gerekebilir

2006 - 2013

Da bamlln
azaltlmas

2006 - 2013

Da bamlln
azaltlmas

2006
2006 2013

D pazarlarda
rekabet gcnn
arttrlmas

2006 2013

D pazarlarda
rekabet gcnn
arttrlmas

2006 2013

D pazarlarda
rekabet gcnn
arttrlmas

2006-2009

Toplumun
bilgilendirilmesi

2006-2009

Toplumun
bilgilendirilmesi

2006-2009

Toplumun
bilgilendirilmesi

2006-2009

Toplumun
bilgilendirilmesi

5.3.1. ABye Katlm Srecine Ynelik ncelikler, Tedbirler ve Hukuki

Kurumsal Dzenlemeler
Piyasa gzetim ve denetimi AB ile uyumun temel ta olan mallarn serbest
dolam ilkesinin gereidir, bu sistem iinde bir mal piyasaya sren o maln
devlet ve tketiciye kar tm sorumluluunu otomatik olarak stlenmi saylr.
Byle bir sistemde piyasada satlmakta olan tm tketim rnlerinin (gda, temizlik
rnleri, tekstil ve benzeri dier snai rnler) piyasa gzetim ve denetimlerinin

39

ahenk ierisinde yrtlebilmesi iin ve zel uzmanlk gerektirmedii srece (ila,

hassas aletler, zel elektronik vs.) tek elden yrtlmesinde etkin denetim ve
maliyet kontrol imkanlar asndan yarar grlmektedir. Bu nedenle imdi olduu
gibi her bakanlk ierisinde ayr bir piyasa gzetim ve denetim daire veya ubesi
kurulmasndan vazgeilerek bamsz bir kurulu ats altnda ayr ve tek bir
mekanizma oluturulmal, tm piyasa gzetim ve denetim faaliyetleri ilgili
bakanlklardan alnacak yetkiyle bu kurulu tarafndan yrtlmelidir.
Piyasa ve teknik dzenleme yetkileri tek bir kurul veya bakanlkta (imdi
olduu gibi Salk Bakanl, veya evre Bakanl) toplanmaldr.
Mevzuat deiiklii ve yeni dzenlemeler konusunda sanayicinin ve
tketicinin eitilmesi iin gerekli kaynak ayrlmal, bu konudaki AB fonlarndan da
yararlanmak suretiyle bu kesimlerin yasal ve teknik dzenlemeler hakknda
bilinlendirilmeleri salanmaldr.
Sektrel kurulularn eitim konusunda nc rol oynayabilecei de gzden
uzak tutulmamak suretiyle, sektrel kurulular desteklenmeli ve bu kurululara
yelik tevik edilmelidir.
5.3.2. Tevik Sistemine likin Tedbirler
Bu gne kadar halen yrrlkte olan tevik sistemiyle ilgili olarak bize
herhangi bir olumsuz gr gelmedi, buna dayanarak mevcut sistemin
eitlendirilerek ve yaygnlatrlarak devamnda yarar gryoruz.
hracatn tevik edilmesine devam edilmelidir. zellikle KOSGEB
tarafndan KOBIlere salanan destek ve teviklere devam edilmeli, bu destek ve
teviklerden daha fazla firmann yararlandrlmasna ynelik tantm ve eitim
faaliyetlerine hz verilmelidir.
Ar-Ge faaliyetlerinin tevikine devam edilmelidir.
stihdamn maliyetini azaltmaya ynelik giriimlerde bulunularak istihdam
tevik edilmelidir. Bugn ok sayda firmann kayt d kalma gayretlerinin temel
nedeni olarak istihdamn maliyeti gsterilmektedir, buna engel olunmas gerekir.
5.3.3. Dier ncelikler, Tedbirler ve Hukuki -Kurumsal Dzenlemeler
Analitik altyapnn piyasa gzetim ve denetim sistemini destekleyecek
ekilde glendirilmesinde yarar vardr. Trkiyede pek ok laboratuar (zellikle
resmi nitelik tayan, bir bakanlk bnyesinde faaliyet gsteren laboratuarlar)
akredite olmamtr ve bu ynde bir aba ierisine girmek gereini de
duymamlardr. AB ile uyum asndan analitik altyapnn oluturulmasnda

40

akreditasyon kurumu (bu grevi yrtmek zere TRKAK kurulmutur) ve

akredite laboratuarlarn varl byk nem tamaktadr. Pek ok AB yesi lkede
(Almanya, sve, v.d.) mahkemeler akredite olmayan bir laboratuardan alnan
raporu kant olarak kabul etmemektedir. Sektr asndan Salk Bakanl
bnyesindeki laboratuarlarn belli bir program erevesinde akreditasyon srecine
girmelerinde yarar vardr.
Bu balamda zel sektr tarafndan altrlan laboratuarlardan da
yararlanma yoluna gidilmeli, resmi ilem ve bavurularda kullanlmak amacyla
yaplacak analizlerin gvenilirliinin salanmas iin mutlaka akreditasyon
srecinden gemi ve belgesi olan laboratuarlarn kullanlmas salanmaldr. Bu
amala AB ierisinde yaplan laboratuar faaliyetlerinin denetimine ynelik
dzenlemelerin lkemizde de yaplmas gerekmektedir. Resmi ilemler asndan
belli analiz sonularna gerek duyulduu durumlarda getirilen raporun zel veya
resmi laboratuarlardan alnm olmasna baklmakszn akredite bir laboratuar
tarafndan verilmi olmas yeterli saylmaldr. Yaplan analiz sonularnn
raporlanmas ve alnan analiz cretinin belgelenmesi konusunda yaplacak
dzenleme ile effaflk salanmaldr.
5.4. Politika, Tedbir ve Dzenlemelerin Toplam Getirileri ve Ykleri
Bu tedbir ve politikalar koordineli ve etkin bir ekilde uygulanabildii
takdirde muhtemel getirileri aada sralanmtr:
1. Devletin kayt d ekonomi nedeniyle kaybettii vergi gelirinin nemli bir
ksm, bu sektrn tekrar kayt altna alnmas ile Devlet hazinesine
kazandrlacaktr. Bu miktarn bykl konusunda muhtelif tahminler
mevcut olup burada ayr bir tahlil yapmaya gerek grlmemitir.
2. 2005 ylnda deterjan ve temizlik hammaddeleri d ticaretinde ithalat ile
ihracat fark 91 milyon $ olup 2013 ylnda muhafazakar bir tahminle bu
farkn yaklak olarak 125 milyon dolara kmas ngrlmtr. Deterjan ve
temizlik rnleri iin yzey aktif madde ve hammadde retiminin tevik
edilmesi sonucu ithalat ihtiyacnn yaklak olarak 40 milyon $ seviyesine
gerileyecei, bu nedenle de 85 milyon $ civarnda dviz tasarrufu ortaya
kaca dnlmektedir.
3. Bu raporda ihracatmzn mevcut koullarn devam halinde muhafazakar bir
tahminle yllk % 4 civarnda bir bymeyle 2013 ylnda 235 milyon $
seviyesine ulaaca varsaylmtr. Politika, tedbir ve dzenlemelerin etkin
ve egdml uygulanmas sonucu bymenin % 5 orannda arttrlabilecei
dnlrse 2013 yl ihracat geliri 326 milyon $ seviyesine ykselir ki, bu
da 91 milyon $ ek dviz geliri demektir.
41

4. Btn bu uygulamalarn getirecei olumlu katk ve dier yansmalar da

(sosyal yaant, kiisel gelir ve halkn refah) mutlaka olacaktr, lakin bunlar
parasal lm halinde sunmak mmkn deildir.
6. SONU VE GENEL DEERLENDRME
Komisyon almalarnda varlan son nokta olarak varlan sonular kimya
sanayii sektr olarak deerlendirilmi olup Kimya Sanayii Raporu ierisinde bu
deerlendirmeler de yer alaca iin burada ayrca bir deerlendirmeye gerek
grlmemitir.

42

YARARLANILAN KAYNAKLAR:
1. Devlet Planlama Tekilat VIII. Be Yllk Kalknma Plan - Kimya Sanayii
Raporu, sayfa 158-178, Mays 1999
2. Devlet statistik Enstits, 1999-2005 yllar iin d ticaret ve yurtii retim
verileri
3. A. C. Nielsen pazar aratrma firmas tarafndan salanan perakende sat
lmleri
4. Hane Tketim Paneli pazar aratrma firmas tarafndan salanan hane tketim
verileri
5. KOSGEB Ekonomik ve Stratejik Aratrmalar Merkez Mdrl tarafndan
hazrlanan KOSGEB Saha Aratrma almas zet Tablolar Raporu, Aralk
2005
6. Salk Bakanl, evre Dairesi Deterjan ve Temizlik Maddeleri ubesi
tarafndan hazrlanan 2004-2005 zin Alan Firmalar listesi, Aralk 2005
7. stanbul Sanayi Odas tarafndan yaynlanan Avrupa Birliine Tam yelik
Srecinde SO Meslek Komiteleri Sektr Stratejileri Gelitirilmesi Projesi
Kimya Sektr, sayfa 30-36, Mays 2004
8. Birlemi Milletler internet sitesi
9. AISE istatistikleri (Avrupa Birlii Sabun, Deterjan ve Koruyucu Maddeler
reticileri Birlii)
10. OECD, gc statistikleri
11. Devlet Planlama Tekilat Ekonomik Gstergeleri 1999-2005 (Temmuz)

43