SIGURNOST U RUDARSTVU I ENERGETICI II DIO ISPITA -2016

1.

Naini pojave metana, pojmovi metanosnost, ta utie na

metanosnost ugljenih slojeva, metanoobilnost?

Pojave metana:

Slobodan
Sorbiran (vezan) gas:
Adsorpcija (veza molekula gasa sa povrinom vrste faze) najvee
koliine metana u rudnicima adsorbovane
Apsorpcija (molekuli gasa prodiru u vrstu fazu bez hemijske reakcije
stvaraju vrst rastvor)
Hemosorpcija (hemijska veza molekula gasa sa molekulima vrste
materije
Gasonosnost (metanosnost) ugljenih slojeva koliina gasa koju sadri u
prirodnim uslovima jedinica njihove mase ili zapremine
Na metanosnost ugljenih slojeva utiu: Stepen metamorfizma uglja, Sorpciona
sposobnost, Poroznost i gasna propustljivost slojeva, Vlaga, Dubina zalijeganja,
Hidrogeoloke karakteristikei Ugljenosnost leita
Metanoobilnost koliina metana koja se u rudniku izdvaja iz uglja:

2.

3.

Apsolutna metanoobilnost ona koliina metana koju iznosi

vazduna struja u jedinici vremena
Relativna metanoobilnost koliina metana koja se izdvaja iz
leita i izraava se u m3/t iskopanog uglja
Koje su dozvoljene koncentracije metana u pojedinim dijelovima
rudnike ventilacione mree?
0,5% - u ulaznoj vazdunoj struji vjetrenog odjeljenja i pojedinog
radilita
1,00% - u glavnoj izlaznoj vazdunoj struji rudnika
1,50% - u izlaznoj struji sa radilita i iz vjetrenog odjeljenja
1,50% - na radilitu
Izdvajanje metana iz gasnih rezervoara u leitu- opisati?

Metan iz leita moe dospjeti u jamske prostorije, odnosno u vazdunu struju na

vie naina, i to:
Eshalacija metana je njegovo ravnomjerno izdvajanje iz leita. Pri izdvajanju
metana eshalacijom moe se esto uti pucketanje i rasprskavanje sitnih komada
uglja, ako je metan koji se nalazi u sloju pod viim pritiskom. Eshalacija metana je
najvea na otkopnim radilitima, gdje je sloj najvie otvoren. U jamama sa velikom
metanonosnou, izdvajanje metana eshalacijom dostie i do 20000 m3/dan.

Iznenadni prodor metana naziva se iznenadno izdvajanje metana iz leita u

velikim koliinama. Prodor metana nastaje na slijedei nain. Ugljeni sloj sa veim
koliinama metana usljed tektonskih poremeaja dospije pod vei pritisak, koji ga
izmrvi tako da se u sloju, kao i u prateim stijenama stvore pukotine, pa iz
zdrobljenog sloja nastaje intenzivnije izdvajanje metana koji ispuni nastale
pukotine.
4.

Sagorijevanje metana: mirno spaljivanje i upala metana?

Mirno spaljivanje, smatra se sagorijevanje metana koje ne prati termiki

efekat koji bi izazvao prirast pritiska i kretanje vazduha u prostoriji. Mirno
sagorijevanje metana zavisi od njegove koncentracije u vazduhu i pri tome
razlikujemo dva sluaja, i to:
-

sagorijevanje metana koji istie na jednom mjestu (puha) u

koncentraciji iznad gornje granice eksplozivnosti u dodiru sa
kiseonikom (spaljivanje na plameniku),
sagorijevanje metana pri koncentraciji nioj od donje granice
eksplozivnosti, pri emu metan sagorijeva u neposrednoj okolini
izvora paljenja. Gaenjem izvora paljenja prestaje i sagorijevanje
metana (aureola benzinske lampe).

Upala metana predstavlja spaljivanje veih koliina metana koju prati lokalno
poveanje zapremine vazduha i njegovo pulsiranje. Zbog naglosti sagorijevanja koja
se ispoljava pri upali metana, vrlo esto se isti identifikuje kao slaba eksplozija
vazduno-metanske smjee. Ovo sagorijevanje moe da nastane tamo gdje se
metan skuplja (nalazi se) u blizini izvora upale (npr. poar), a koncentracija mu je
blizu donje granice eksplozivnosti ili gdje se nakuplja iznad gornje granice
eksplozivnosti.
Brzina rasprostiranja plamena pri upali metana zavisi od koncentracije metana i
iznosi od nekoliko do desetine metara u sekundi. Gorenje metana pri upali pripada
kategoriji tzv. normalnog gorenja, a brzina rasprostiranja plamena je tzv.
normalna brzina plamena.
Normalna brzina gorenja zavisi od svojstava sagorivog gasa, odnosno smjee,
njene temperature i pritiska. Pritisak talasa eksplozije pri upali metana je nii od
0,15 bara. Pritisak talasa eksplozije od 0,15 bara je granini pritisak kod kojeg moe
doi do unitenja objekata u jami i ljudskih rtava.
5.

Dijagram granice eksplozivnosti smjese metana sa vazduhomopisati?

6.

Eksplozija i detonacija metana, djelovanje eksplozije metana?

Eksplozija metana predstavlja naglu upalu metana koju prati nagli porast pritiska
gasa, uzrokujui stvaranje eksplozivnog talasa. Eksplozija nastaje kao uzrok upale
metana, koji se nalazi u eksplozivnim koncentracijama, pri emu su ostvareni uslovi
za prelazak faze spaljivanja u fazu eksplozije
Posljedice ovako velikih koliina toplote koje se razvijaju nakon eksplozije metana
jesu koksovanje uglja i ugljenisanje podgrade u predjelu gdje se eksplozija dogodila.
Temperatura sagorijevanja pri 9,5 % metana u vazduhu iznosi cca 2650 C.
Detonacija metana je snana eksplozija u kojoj je upala metana vrlo brza, a brzina
kretanja talasa eksplozije vea od brzine zvuka.
Pritisak eksplozije iznosi vie desetina bara. Efekat razaranja i obim unitenja je
znatno vei od eksplozije metana. Detonacija dovodi do poremeaja u kompletnom
ventilacionom sistemu jame, a vrlo esto se manifestuje i na ventilacionim
objektima na povrini. Brzina talasa eksplozije iznosi od 1500 do 2300 m/s, a
nekada i do nekoliko hiljada m/s.
7.

Metanske trake, formiranje i razbijanje metanskih traka?

Metanske trake (uslojavanje metana) sakupljanje gasa u gornjim dijelovima

rudnikih prostorija na odreenim duinama u koncentracijama koje se bitno
razlikuju od ostalog dijela vazdune struje. Veoma opasna pojava moe uticati na
stvaranje eksplozivnih koncentracija.
Pod pojmom ''metanske trake'' podrazumijeva se stropno nakupljanje
uslojavanje metana koncentracije 5 % i vie, koje se po duini jamske prostorije
rasprostire vie od 10 m. Za rudarske strunjake, pronalaenje zakonitosti
nagomilavanja visokih koncentracija CH4 pod stropom provjetravane jamske
prostorije predstavlja vrlo sloen zadatak. To uglavnom proizilazi iz razloga to
na nastajanje metanskih traka utie veliki broj istovremeno djelujuih

faktora, iji mehanizam uzajamnog djelovanja je teko odrediti, a koji prije

svega obuhvataju:
-

oblik i veliina profila jamske prostorije, te hrapavost stropa i

bokova,
nagib jamske prostorije,
nain voenja vazdune struje (horizontalni, uzlazni, silazni),
brzina vazdune struje u podruju metanskih izvora,
karakteristike izvora CH4 (broj izvora, poloaj u prostoriji i
izdanost),
specifina masa jamskog vazduha u podruju metanskog izvora,
specifina masa koncentrisane metanske smjee (prirodni uzgon
smjee).

Razbijanje metanskih traka: Brzina strujanja vazduha je najznaajniji faktor za

sprijeavanje stvaranja metanskih traka. Sa poveanjem dotoka metana u jedinici
vremena, opasnost od stvaranja metanskih traka (slojeva) raste, te saglasno
navedenim zakonitostima treba poveavati i wsr do vrijednosti koja za konstantne
vrijednosti ''L'' i ''q'' daje vrijednost indeksa >2.Optimalna brzina strujanja
vazduha ''wo'' u prostoriji ugroenoj od stvaranja metanske trake treba da bude
vea ili najmanje jednaka kritinoj brzini ''wkr''.
8.

Metode spreavanja nastanka metanskih traka, opisati sve?

U sluaju registrovanja poveanih koncentracija metana, npr. iz rasjedne zone u

obliku puhaa, u jamskom vazduhu koji bi mogao postati prijetnja za ljudske ivote,
primjenjuju se dvije metode za sprijeavanje nastajanja metanskih traka, i to:

momentalne i
dugorone.
U momentalne metode ubrajaju se:

intenzivno provjetravanje,
vertikalne ventilacione pregrade,
horizontalne ventilacione pregrade,
vazdune dizne,
usmjeriva vazduha,
upotreba separatnog ventilatora.

U dugorone metode ubrajaju se:

degazacija,
izolaciona zatita,
cementacija
9.

Automatizacija provjetravanja-dispeerski centri?

Ove centrale ili kompjuterizovani dispeerski centri moraju biti tako opremljeni
da objezbjeuju:
o

o
o

registrovanje razliitih mjerenih podataka dobivenih od davaa iz jame,

a to mogu biti podaci o sadraju metana, ugljendioksida,
ugljenmonoksida i kiseonika u rudnikom vazduhu, podaci o brzini
glavne i separatne vazdune struje, temperaturi vazduha i masiva,
poloaju ventilacionih vrata, pritiska ventilatora i dr,
signalisanje prekoraenja dozvoljenih (podeenih) iznosa mjerenih
veliina i to u dva stepena (upozorenje i havarijsko stanje),
automatsko iskljuenje elektrine energije u ugroenom dijelu ili u
cijeloj jami, a uzavisnosti od projektovanih rjeenja ili zahtjeva
tehnikih normativa koji se primjenjuju, kontrolu ispravnosti sistema,
kao i signalizaciju greke u sistemu, i
vezu dispeera u svakom trenutku sa bilo kojom mjernom takom
sistema gdje su postavljeni davai.

Ostvarenje tih zahtjeva uspjeno se vri primjenom metanometrijskih centrala ili

raunara postavljenih na povrini rudnika i povezanih sistemom elektrinih veza i
prijenosa sa davaima u jami, koji slue za mjerenje eljenih parametara.
Osnovnu strukturu sistema za automatsku kontrolu gasnih parametara
sainjavaju:

davai mjerne veliine, koji mjere eljenu veliinu i pretvaraju je u odreeni

signal,
instalacija elektrinih vodova za prijenos signala sa davaa u jami na
povrinu, i
centrala ili raunar na povrini u kojima se primljeni signal vraa na mjereni
parametar, to se predstavlja numeriki na centrali ili na monitoru ili se
zapisuje na traci, odnosno odlae u bazu podataka

10.

Prirodni faktori koji utiu na pojavu oksidacionih procesa i razvoja

endogenih poara

Faktori koji utiu na pojavu oksidacionih procesa i razvoja endogenih

poara, djelimo u dvije grupe, i to:

prirodne faktore,
tehnike faktore.

Prirodni faktori

geoloke karakteristike (debljina i nagib sloja, karakteristike

krovine, rasjedi, gasonosnost, dubina eksploatacije itd),

petrografski faktori (mikrolitotipovi detrit teksto, detrit gelo,

tekstit gelo, fuzinit, sadraj pirita, sadraj jalove mineralizacije itd),
hemijske osobine,
fiziko mehanike osobine

11.. Tehniki faktori koji utiu na pojavu oksidacionih procesa i razvoja

endogenih poara
Tehniki faktori
Razliiti sistemi eksploatacije ugljenih i drugih slojeva, manje ili vie utiu na
oksidacione procese, prema tome kako su odabrani za pojedine prirodne uslove
eksploatacije.
Uticaj sistema otkopavanja, otkopne metode, istoe otkopavanja, naina otvaranja
i razrade sloja, pritiska, depresije, izolacije starih radova, pukotina u sloju, kratkih
spojeva sa povrinom i unutar same jame i dr, na samozapaljivost uglja ili neke
druge mineralne supstance zovemo tehnikim faktorima. Prirodni i tehniki
faktori svode se na jedan zajedniki imenilac, te se empirijski istrauju u jedinicama
kompleksnog indeksa samozapaljivosti.
Najvaniji tehniki faktori:

12.

brzina napredovanja otkopne fronte,

drobljenje,
gubici,
stari radovi,
uticaj provjetravanja,
uticaj rudarskih radova,
uticaj gorskog pritiska.
Faze endogenih poara
Prva faza nema znakova poara, predstavlja poetak niskotemperaturne
oksidacije (do 30 C) uz neznatno poveanje CO2, CO i vlage.
Druga faza - nastupa proces samozapaljenja uz obrazovanje gorivih gasova
(CH4, H2, i drugih ugljovodonika, kao i znaajne koliine CO, CO2 i vodene
pare), sa povienjem temperature do 70 C. U ovoj fazi se pojavljuju
karakteristini mirisi. Zavisno od uslova, trajanje ove faze varira od nekoliko
sati pa do nekoliko mjeseci,
Trea faza se karakterie naglim smanjenjem sadraja kiseonika,
poveanjem CO2 i esto CO usljed razlaganja CO2. Dolazi do izdvajanja dima,
a ponekad i do izbijanja otvorenog plamena. Temperatura se kree od 300 do
350 C. Obrazuju se gorivi i eksplozivni gasovi (H2, CO, ugljovodonici

13.

aromatskog i alifatskog reda alkana, alkena, alkina). Ova faza traje nekoliko
nedjelja, pa i nekoliko mjeseci.
etvrta faza se karakterie daljim smanjenjem sadraja kiseonika,
nastavlja se proces gorenja, stvaraju se znatne koliine CO, CO2 i dima.
Temperatura arita dostie vrijednost do 1000 C, a ponekad i vie, zavisno
od vrste uglja.
Peta faza nastupa proces gaenja i sniavanja temperature vazduha u
jamskim prostorijama i stijena do normalne vrijednosti. Ova faza se
karakterie daljim smanjenjem sadraja O2 i CO, a poveanjem CO2.

Profilaktike mjere egzogeni poari

Moe se rei, da je potrebno imati pripremljene odgovarajue organizacione i

tehnike slube u cilju savladavanja poarne opasnosti i ogranienja teta od
poara. Zbog toga, ve u fazi projektovanja, a kasnije i u in-situ uslovima
predvia se odgovarajua protivpoarna profilaktika, kako za egzogene, tako i za
endogene poare.
Za smanjenje opasnosti od egzogenih poara profilaktike mjere mogu
biti:

14.

smanjenje gorive materije u jami (razna ulja i masti, drvo i dr),

primjena vatrootpornih i nezapaljivih podgrada i pregrada,
neutralizacija ili uklanjanje nataloene ugljene praine,
pravilan izbor i ugradnja elektro ureaja,
pravilan izbor i ugradnja mehanikih ureaja,
stalna kontrola i odravanje mehanikih i elektro ureaja, zbog mogueg
pregrijavanja (upala nataloene praine),
zabrana unoenja otvorenog plamena,
primjena eksploziva koji mogu upaliti prainu i metan,
odgovarajue provjetravanje.
Profilaktike mjere endogeni poari

Protivpoarna profilaktika kod endogenih poara usmjerena je na:

utvrivanje sklonosti ugljenog sloja ka samoupali,

klasifikacija po stepenu opasnosti u jednu od tri kategorije,
Primjena adekvatnog sistema eksploatacije (izbor parametara
eksploatacionog polja, izbor redoslijeda otkopavanja, utvrivanje brzine
otkopavanja i izbor pravca otkopavanja- nastupno ili odstupno),
Primjena adekvatnog sistema provjetravanja,
pravilan izbor izolacije starih radova,
pravilan izbor podgrade (popustljive smanjenje jamskih pritisaka).

Pravovremeno otkrivanje endogenih poara u njegovoj najranijoj fazi, smanjuje se

opasnost i angaovanje rada i sredstava na sanaciji poara. Primjenom savremenih
ureaja za daljinsku kontrolu mogue je, signalizacijom CO i CO2 te poviene
temperature ili dima, pravovremeno najaviti pojavu poara u njegovoj najranijoj
fazi. Za savladavanje jamskih poara postoje aktivne, pasivne i kombinovane
metode.
15.

Naini gaenja egzogenih i endogenih poara

Egzogene poare u principu gasimo aktivnim metodama, a to su:

gaenje
gaenje
gaenje
gaenje
gaenje
gaenje

vodom,
lakom i tekom pjenom,
ugljendioksidom,
azotom,
suhim prahom,
sipkim materijalom.

Endogene poare u principu gasimo pasivnim metodama, odnosno izolacija

poarnog prostora koja je zasnovana na odvajanju dijela jame ugroenog
poarom od ostatka jame.
Izolacija se primjenjuje gdje je:

16.

mjesto poara nedostupno,

mjesto poara nepristupano zbog visoke temperature i gasova,
poar takvih razmjera da su aktivne metode skupe,
rad lanova ete u nesigurnoj i eksplozivnoj sredini.

Osnovne mjere za spreavanje nastanka jamskih poara

Uzroci koji dovode do jamskih poara su:

1. stepen sklonosti uglja ka samozapaljenju,
2. nepravilan sistem rada i
3. nepravilno provjetravanje.
1. Za sprijeavanje nastanka poara kod uglja sklonog samozapaljenju,
najvanije je uoiti, a zatim i prouiti glavne povode samozagrijavanja
uglja, te provesti pravovremene preventivne mjere da uzroci zagrijavanja
uope ne nastanu (prostrujavanje kroz pukotine, velika depresiona razlika,
poloaj pregrada u sistemu provjetravanja itd).
2. U odnosu na poloaj (zalijeganje) i strukturu leita, te debljinu ugljenih
slojeva, potrebno je odrediti najpogodniji nain otvaranja, razrade i
pripreme, otkopavanja i izrade jamskih prostorija, kao i sistem
provjetravanja, da se ne stvore ranije navedeni uslovi za samozapaljenje

uglja. Znajui da su ugljena leita nastajala u razliitim geolokim

periodama i na razne naine, teko je postaviti takva pravila da
preventivne mjere budu unificirana za sva ugljena leita, pa je zbog toga
kod svakog leita potrebno primjeniti preventivne mjere koje odgovaraju
tom leitu.
3. Nepravilno provjetravanje jame ima znatan uticaj na to da se ugalj pone
samozagrijavati. Jamski poari su esto nastali iz razloga to su vjetreni
putevi bili projektovani sa malim profilom (poprenim presjekom) zbog
nekoordinacije projektanata koji rade na otvaranju i razradi leita sa
projektantima zaduenih za sistem provjetravanja i sigurnosti.
17.

Pasivne metode gaenja poara-izolacione pregrade

Izolacija poarnog prostora, koja je zasnovana na odvajanju dijela jame ugroenom

poarom od ostalog dijela jame, nazivamo pasivnim metodama, odnosno, postupak
se zasniva na vjetakoj izolaciji poarnog podruja od ostatka jame.
Izolacija se primjenjuje gdje je:

mjesto poara nedostupno,

mjesto poara nepristupano zbog visokih temperatura i poveane
koncentracije opasnih gasova,
poar takvih razmjera da su aktivne metode veoma skupe i
lanovi ete se nalaze u nesigurnoj (opasnoj) zoni.

Izolacija se ostvaruje pomou tzv. poarnih (izolacionih) pregrada, koje se prema

svom znaaju i namjeni dijele na:

privremene i
stalne.

Cilj izolacije je ustvari sprijeavanje dotoka kiseonika u poarno podruje, kako bi

dolo do samogaenja poara. Izolacija zapoinje postavljanjem izolacionih cerada
koje imaju funkciju brzog smanjenja priliva vazduha ka poarnom podruju, ime se
smanjuje i brzina irenja poara. Nakon toga se postavljaju drvene pregrade koje se
premazuju glinom, cementnim malterom ili nekim vjetakim negorivim masama.
18.

Opasnosti od praine u rudnikom vazduhu?

Sitnodisperzne krute estice koje mogu lebdjeti u vazduhu. Lebdea praina ini s
vazduhom disperzni sistem (vazdu hdisperzna sredina, praina disperzna faza). Ovaj
disperzni sistem slian koloidnim trastvorima (sol), pa se lebdea praina moe
nazvati aerosolom praine a nataloena aerogel praine. Sitnjenje estica
poveava povrinu estica i njihovu sklonost oksidaciji,rastvaranju, absorbovanju
gasova i sl.
tetna po zdravlje (otrovnost i agresivnost) tetna po zdravlje ona sa esticama
manjim od 10 m, naroito ispod 2 m; otrovne praine olova, arsena, ive i dr.

Eksplozivna praina ije su estice prenika do 1 mm

Praina razliitog mineralokog sastava stvara kvalitativno razliitu zagaenost
rudnikog vazduha. Pri odreivanju stepena opasnosti i izboru mjera za obaranje
praine veliku ulogu imaju njene fiziko-mehanike i meniraloke osobine.
19.

Karakteristike zapraenosti radilita?

Specifino stvaranje praine odnos stvorene praine prema masi razruenih stijena
(kg/t)
Specifino izdvajanje praine odnos mase praine koja je prela u lebdee stanje
prema masi razruenih stijena (g/t)
Intenzitet izdvajanja praine koliina praine koja je prela u lebdee stanje (kg/s)
Zapraenost vazduha masa praine u jedinici zapremine vazduha (mg/m 3)
Specifino izdvajanje praine i zapraenost rudnike atmosfere zavise od
specifinog stvaranja praine.
Intenzitet stvaranja praine je razliit pri razliitim procesima.
Mineralni sastav ugljene i mineralne praine se odreuje prema sastavu uglja,
izmijeanih stijena i stijenskih proslojaka.

20.

Stvaranje praine u rudnicima?

Grupe izvora praine:

1. Svi tehnoloki procesi (neposredno vezani za razruenje uglja i stijena)
2. Ventilacione struje (vazduni talas pri izvoenju minerskih radova, transportu
uglja i sl.)
Mehanizovani dio rudnika: otkopavanje uglja kombajnom (oko50% praine),
premjetanje sekcije mehanizovane podgrade (20-30%), transport uglja (10-15%),
sluajni izvori (do 5%), zapraenost ulazne vazdune struje (1-2%).
Pri drobljenju ugljenog masiva pri istom reimu i istim uslovima zapraenost moe
biti razliita. Zato se mogunost izdvajanja praine odreuje po svakom dijelu
ugljenog sloja laboratorijskim testiranjem. Za utvrivanje rud-tehn faktora
potrebno je pored mjerenja zapraenosti vazduha mjeriti i brzinu vazdune struje,
popreni presjek irokog ela i brzinu napredovanja kombajna, uzeti uzorke uglja iz
ela. Najpovoljniji uslovi postiu se optimalnom brzinom vazdune struje. Minimalna
zapraenost na radnim mjestima utvrena je pri brzini kretanja vazduha 0,4-0,6
m/s.Na mjestima presipa izdvaja se praina i zavisi od: brzine vazduha, vlanosti
transportovanog uglja i visine presipa.

21.

Faktori koji utiu na eksplozivnost ugljene praine?

Hemijski sastav
Izvor paljenja
Gustina oblaka praine
Sadraj volatila
Stepen disperznosti
Vlaga
Sadraj pepela

Hemijski sastav
Sadraj volatila jedan od osnovnih faktora koji karakterie sklonost ugljene
praine ka eksploziji
Osnovni gorivi sastavni dijelovi volatila:

metan,
vodik,
ugljenmonoksid,
etan i teki ugljovodonici.

Uticaj izvora paljenja zavisi od: njegove moi, temperature, povrine i trajnosti
dejstva.
Gustina oblaka praine
Uz prisustvo metana eksplozivnost praine raste. Opasna nataloena praina na
zidovima prostorija koja pri djelovanju udarnog talasa eksplozije prelazi u lebdee
stanje. Svaka ugljena praina nije isto prikladna za paljenje i eksploziju (u istom
rudniku moe biti razliito opasne praine u raznim slojevima ili dijelovima
rudnika).
Sadraj volatila

Poveanjem volatila eksplozivnost ugljene praine raste

Sa sadrajem volatila ispod 14% ne smatra se eksplozivnom
Koliina volatila vea kod uglja nieg stepena karbonizacije

Disperznost

Poveanjem stepena disperznosti poveava se eksplozivnost ugljene

praine
Poveava se specifina povrina praine (aktivizacija reakcije)

Uticaj vlage

Utie na smanjenje toplotnog bilansa sistema,

pomae koagulaciju sitnih estica
Ugljena praina bez metana sa sadrajem vlage 40% uz uslov da je srednje
disperzna BEZOPASNA
Ugljena praina iz gasovitih slojeva sa metanom, sa 50% i vie slobodne
vlage, bez obzira na disperznost smatra se BEZOPASNOM

Uticaj pepela

vrste nesagorive estice u uglju, koksu i ugljenoj praini nazivaju se PEPEO

Veliki je uticaj nesagorivih materija u praini (dio toplote od zapaljene ugljene
praine se troi na zagrijavanje estica inertne praine smanjuje se
temperatura plamena)
S tim u vezi primjena inertne praine kao mjera predostronosti i lokalizacije
eksplozije ugljene praine u rudniku

22.

Parametri eksplozivnosti ugljene praine?

Opasna ugljena praina praina koja u odreenoj koncentraciji eksplodira
i prouzrokuje dalje uzvitlavanje i irenje paljenja oblaka praine
Donja granica eksplozivne koncentracije minimalna masa praine u
jedinici zapremine vazduha koja stvara smjesu sposobnu za eksploziju
(g/m3)
Potencijalne eksplozivne koncentracije koncentracija lebdee i nataloene
praine u rudnikim prostorijama (g/m3)
Sedimentacione karakteristike (faktor rizika) masa praine koja se
nataloi u jedinici vremena do eksplozivne koncentracije (g/m 3)
Prosjena brzina poveanja pritiska kolinik vremenskog perioda izmeu
trenutka od maksimalnog natpritiska eksplozije i od trenutka paljenja do
formiranja max natpritiska
Maksimalna brzina poveanja pritiska najvea vrijednost promjene
(dp/dt)max koja se stvara u procesu eksplozije
Maksimalni natpritisak eksplozije pmax najvei pritisak eksplozije u
eksplozivnoj komori poslije paljenja u toku eksplozije
Eksplozivnost odnos izmeu vrijednosti prosjene i maksimalne brzine
poveanja pritiska

23.

Metode odreivanja (mjerenja) zapraenosti rudnikog vazduha?

Masena (gravimetrijska) metoda
Koliinska (konimetrijska) metoda

Masena metoda:
Oponaa mehanizam taloenja praine u respiratornim dijelovima ovjeka!

dio praine u ciklonu instrumenta koja se u ovjeijem organizmu

zadrava u gornjim respiratornim putevima (nos, usta, dunik,
ogranci dunika)
drugi dio zadran u filteru instrumenta predstavlja opasnu prainu
koja prodire u plune elije (alveole) i tamo se taloi
trei dio (koji instrument ne zadrava) ne predstavlja opasnu prainu
jer je ljudski organizam ne zadrava izbacuje je ponovo vani

Koliinska metoda

Ovim instrumentom odreuje se respirabilna praina u vazduhu.

24.

radi na principu usisavanja zapraenog vazduha, pri emu estice

praine udarom na nalijepljenu staklenu povrinu ostaju na njoj.
Obradom ploice sa uzorkom praine na projektoru iste firme
utvruje se koncentracija respirabilne praine izraene brojem
estica u cm3 vazduha.
Inhalabilnost i respirabilnost ugljene praine?

Inhalabilne estice

sve estice koje prilikom normalnog disanja mogu biti udahnute kroz nos ili
usta
inhalabilnost se smanjuje s poveanjem veliine estica
50% estica veliine 100 m ulazi u gornji dini sustav (manje opasne po
zdravlje budui da se zadravaju filtriraju u gornjem dinom sustavu)
manje frakcije ovih estica prodiru u donji dini sustav i mogu biti opasne po
zdravlje
50% estica veliine 10 m prodire u donji dini sustav

Respirabilne estice

25.

mogu proi kroz dine putove do podruja izmjene plinova u pluima

granica prolaza 50% ovih estica iznosi 4 m
budui da prodiru sve do plunih alveola estice ove veliine su najopasnije
za zdravlje
Oboljenja koja nastaju zbog uticaja rudnike praine?
Pneumokonioza - praina u pluima
uzrok: udisanje raznih vrsta estica praine
dugo godina trajno udisanje estica: na jednom ili oba pluna krila
stvorit e se nadraena mjesta
ako su zbog nastalog oiljkastog tkiva (pluna fibroza) plua manje
elastina i porozna, to konano dovodi do gubitka daha neka vrste
pneumokonioze

Bolesti koe dermatokonioze (praina zapuni pore, doe do upale

bubuljiavost, folikulitet i sl.)
Bolesti oiju nadraavajue i infektivno dejstvo na konjuktivu
26.

Suzbijanje stvaranja rudnike praine?

Ubrizgavanjem vode u ugljeni sloj kroz minske buotine i buotine veih
dubina izraene ispred ela ili paralelno s elom.
Otkopavanjem prethodno vlaenog sloja zapraenost je smanjena za 5060% u odnosu na otkopavanje neovlaenog sloja.
Radovi na buenju i ubrizgavanju tenosti izvode se u neradnoj smjeni.
Za maksimalan efekt treba vlaiti masiv 20-25 dana prije poetka
rudarskih radova.

27.

Kroz buau ipku sa komprimiranim vazduhom se dobavlja voda.

Primjenom isplake smanjuje se zapraenost u masenom odnosu 20-30 puta
i vie u odnosu na buenje bez primjene sredstava za obaranje praine.

Osnovni prirodni faktori ugroavanja radnika u rudarstvu?

Gasovi (tetni, otrovni, zapaljivi, eksplozivni, radioaktivni),
Iznenadni prodor gasova u radnu okolinu, njihove erupcije pri istraivanju i
eksploataciji nafte,
Nagli prodori vode i itkih materijala,
Poari (endogeni, egzogeni),
Eksplozije (vazduno-gasnih smjea, praine, eksplozivnih sredstava, itd.),
Pritisak gorja i prenaprezanje u stijenskom masivu (zaruavanje radnog
prostora, gorski udari, izboj gasova i uglja)
Izvori sekundarnih opasnosti u rudnicima?
Vjetako provjetravanje
Klimatski uslovi rada
Vjetako osvjetljavanje
Pojava egzogenih poara
Rad sa eksplozivima
Primjena el. energije
Ogranien radni prostor
Meusobna povezanost radnih prostorija
Buka
Dinamika tehnologije i dinamika rudarskih radova

28.

29.Statistika povreivanja u rudarstvu?

Signalizirane razrade: sedmino ili mjesenono razraditi podatke prema
navedenim mjestima gdje se desila trauma
Produbljene razrade: vre se analize uoptavanjem mateijala za vee
vremenske razmake (kvartal, polugodite, godina) naknadno preporuiti i
sprovesti konkretnije mjere

30.

Profesionalne bolesti rudara?

Pneumokonioze (gr. pneumon plua, konia praina) najopasnija

profesionalna oboljenja rudara
Silikoza

Fibrozna pojava amjena alveolarnog tkiva nefunkcionalnim vezivnim

tkivom,
Oboljenje krvnih sudova i skleroza limfnih ljezda
Prati je tuberkuloza (silikotuberkuloza) raspadanje plunog tkiva

Azbestoza

Udisanjem azbestne praine

Rudnici azbestne rude, separacija azbestnih vlakana i industrija azbesta

Fibrozne posljedice i karcinom plua

Ostale profesionalne bolesti:

31.

Trovanja metalima i njihovim jedinjenjima (olovo, arsen, iva, fosfor)

Trovanje gasovima (ugljenmonoksid, sumpordioksid, nitrozni gasovi, itd.)
Gluhoa ili nagluhost
Zarazne bolesti
Kona oboljenja
Profesionalne infekcije
Zadatak i organizacija Slube spasavanja?

32.

Zajednika i Centralna stanica za spasavanje?

Zajednika

Centralna

33.

eta za spasavanje?

34.

Plan odbrane i akcija spasavanja od potencijalnih opasnosti?

Obuhvata sledee:

35.

Zatita glave radnika u podzemnoj eksploataciji?

36.

Zatitna odjea i obua, zatita sluha?

37.

Filtracioni aparati?

38.

Izolacioni aparati?

39.
Uticaj toplote na uslove rada u rudniku (poremeaji koje moe
uzrokovati; odvoenje toplote s ljudskog tijela)?
Mora biti konstantna (pri tekim uslovima stvara se viak toplote oko 1000 kJ/h)
Odvoenje toplote:

Znojenje i isparavanje znoja (70%)

Kondukcija i konvekcija (15%)
Zraenje toplote (15%)

Zadovoljavajue rashlaivanje:
temperatura tijela ne via od 36,50C
Vee temperature dovode do:

Poremeaji u krvotoku, pojaan rad srca

Neugodan osjeaj, zamor
Pritisak u glavi, nesvjestica
Smrt (visoka temperatura vazduha + vlanost)

40.
Kako se vlanost vazduha odraava na mikroklimatske uslove i kako
se odreuje (instrument princip rada)?
Relativna vlanost procenat zasienja vazduha vodenom parom
Porastom relativne vlanosti rashladna mo vazduha se pogorava (tee prima
isparenja znoja)
Relativna vlanost u rudnicima:
80-100% (oboljenja koe, plua i kostiju)
Teiti regulisanju vlanosti na 50-75%
Vazduh koji struji odvodi toplotu s tijela.
Poveano strujanje pretjerano hlaenje ovjeijeg tijela (gubi se vie energije,
organizam slabi i postaje podloan bolestima: nazeb, upala plua i sl.)
41.

Brzina strujanja vazduha na radilitu (uticaj na ovjeka, mjerenje)?

Strujanje zraka koje je usmjereno i vee od 0,5 (1 m/s) m/s mjeri se

anemometrom ili zranom sondom.
Turbulentno strujanje zraka i strujanje sporije od 0,5 m/s se mjeri
katatermometrom.
Katatermometar:

Alkoholni katatermometar upotrebljava se kada je t vazduha nia od

32C. Na kapilari su oznaene t 38C i 35C (srednja vrijednost je
36,5C)

ivin katatermometar pri t 32C. Na kapilari su oznaene t 54,5C i

51,5C.

Ako u prostoriji ima dosta toplotnog zraenja koristi se katatermometar

sa posrebrenim rezervoarom a oznaene t su 65,5C i 62,5 C.

Mjeri se vrijeme potrebno da se alkohol spusti s oznake 38C na oznaku

35C
42.

Tehnike mjere za obezbjeenje povoljne mikroklime?

Hlaenje duboki rudnici; zagrijavanje povrinski kopovi
Dovoenje odgovarajue koliine svjeeg vazduha ventilacijom
Dopunsko hlaenje ulazne vazdune struje
Ugradnja rashladnih ureaja na radilitu
PK klima radne okoline uslovljena klimom podruja (treba poznavati
specifinosti koristiti prilikom prostornog planiranja)
Lina zatitna sredstva (odijela hlaena vodom, azbestna odijela,..)